Geen terugkeer naar CDA: ‘Boek is en blijft dicht’, aldus Pieter Omtzigt
Pieter Omtzigtkeert niet terug naar zijn oude partij, het CDA. Dat schrijft hij naar aanleiding van een bericht van het AD afgelopen zaterdag 29.07.2023.
Volgens deze krant heeft de partijleiding afgelopen woensdag een brief gestuurd aan Omtzigt. Daarin werd hij gevraagd om in gesprek te gaan over een samenwerking met het CDA en over een eventuele terugkeer. Maar Omtzigt gaat daar dus niet op in.
“Het boek bij het CDA is dicht, zoals vaker gezegd, en blijft dicht”, zegt zijn woordvoerder. Omtzigt voegt daar op Twitter aan toe: “Maar natuurlijk blijf ik graag met alle partijen samenwerken om mijn ideeën en idealen voor Nederland te verwezenlijken.”
Het CDA zou Omtzigt niet op het oog hebben als partijleider, al wordt daar in de brief ook niet specifiek over gesproken. Eerder zette RTL Nieuws de belangrijkste kanshebbers voor die functie op een rijtje.
Politiek verslaggever Xander van de Wulp:
“Het CDA zit in een moeilijke positie. De partij zat niet te wachten op nieuwe verkiezingen en heeft na het vertrek van Hoekstra ook nog geen nieuwe lijsttrekker gevonden. Al sinds het vertrek van Omtzigt en zeker sinds de Statenverkiezingen van maart, toen BBB won en het CDA een pijnlijke nederlaag leed, is de partij eigenlijk in een ‘doodsstrijd’ verwikkeld.”
“Een nieuwe nederlaag bij de verkiezingen van 22 november lijkt nauwelijks te voorkomen. In een poging er toch het beste uit te halen is het niet onlogisch dat de CDA-voorzitter er alles aan doet om op welke manier dan ook de samenwerking te zoeken met de populaire Omtzigt. Een nieuwe lijsttrekker is er sowieso bij gebaat dat er samen met Omtzigt een streep onder het verleden wordt gezet.”
Een woordvoerder van het partijbestuur van het CDA zegt niets toe te voegen te hebben aan wat er eerder is gezegd over de kwestie. “De deur staat voor Pieter altijd open.” De partij wil graag een streep onder het verleden zetten en kijken of samenwerking mogelijk is, omdat CDA en Omtzigt grotendeels hetzelfde gedachtengoed hebben.
Functie elders
Binnenkort wil Omtzigt bekendmaken hoe hij zijn politieke toekomst voor zich ziet. Aansluiten bij een bestaande partij ligt daarbij niet voor de hand. Mogelijk begint hij een eigen partij. Het kan ook dat hij de Haagse politiek vaarwel zegt.
Omtzigt gooide eerder al de deur dicht naar het CDA. “Ik heb nog steeds de idealen waarvoor ik gekozen ben. En daarmee kan ik, helaas, niet anders dan alleen verder gaan. Het is niet een keuze die ik makkelijk heb gemaakt, ik heb er lang tegenaan gehikt”, zei hij toen.
Omtzigt was tot juni 2021 Kamerlid namens het CDA. Hij stapte op vanwege de manier waarop hij door zijn partij was behandeld, Door zijn zelfstandige optreden lag hij slecht in de fractie, hij zou zijn uitgemaakt voor “gestoord” en “labiel”.
In het vorige kabinet (met het CDA) kwam hij regelmatig ter sprake. In de formatie van het kabinet-Rutte IV werd er zelfs gesproken over een ‘functie elders’ voor Omtzigt. Sinds zijn vertrek uit de CDA-fractie is hij onafhankelijk Kamerlid.
Omtzigt: meer tijd nodig voor besluit over politieke toekomst
Pieter Omtzigt maakt voorlopig nog niets bekend over zijn politieke toekomst. Dat schrijft hij vanavond op X, het voormalige Twitter. “Het nemen van een doordacht besluit en uitstippelen van een pad kost meer tijd dan gedacht”, laat het Kamerlid weten.
Half juli gaf Omtzigt, momenteel onafhankelijk lid van de Tweede Kamer, al aan nog enkele weken nodig te hebben om te bepalen of hij een eigen partij opricht, zich aansluit bij een andere partij of uit de politiek stapt. Dat besluit schuift hij nu voor zich uit tot na de zomervakantie, blijkt uit zijn tweet.
De Volkskrant schrijft vanavond dat het populaire Kamerlid al enkele maanden bezig is met het oprichten van zijn eigen politieke partij. De krant meldt dat hij met een groepje van vijf “politieke vrienden” aan zijn eigen beweging werkt. Zo zou er al een verkiezingsprogramma op hoofdpunten in de maak zijn.
Vanwege de hooggespannen verwachtingen zou Omtzigt momenteel veel druk ervaren. Het Kamerlid heeft een grote achterban en wordt gezien als een (potentieel) stemmenkanon. Twee jaar geleden haalde hij als CDA-kandidaat ruim 342.000 voorkeursstemmen, goed voor zo’n vijf zetels.
Afgelopen weekend sloot Omtzigt een terugkeer naar zijn oude partij, het CDA, publiekelijk uit. Vorige maand liet hij weten zich bovendien niet bij de BBB te zullen aansluiten.
Interne memo
Omtzigt was tot juni 2021 Kamerlid namens het CDA. Hij stapte uit de partij vanwege onder meer onenigheid met de partijtop, die hem bewust op een zijspoor gezet zou hebben. Ook kwam uit een interne memo naar voren dat hij door partijgenoten is geschoffeerd en uitgescholden.
In 2021 kreeg hij een burn-out na alle ophef rond zijn persoon en de ‘functie elders-kwestie’. In juni zei Omtzigt dat zijn terugkeer naar de Tweede Kamer hem zwaar viel.
twijfeld toenemen.
RECONSTRUCTIE
Bijna twintig jaar lang was Pieter Omtzigt een buitenbeentje. Nu is hij ‘kingmaker’ in de formatie. Dit weekeinde kan hij bepalen of een kabinet met de PVV mogelijk is. Omtzigt mag dan overkomen als de uitdager van buiten; weinig politici zijn zo doorgewinterd. Hoe ontwikkelde de parlementaire pitbull zich tot machtsfactor? Over de lange mars van de marge naar de top.
Onder luid applaus loopt Pieter Omtzigt de fractiekamer van Nieuw Sociaal Contract binnen op de dag na de verkiezingen. Hij glundert van oor tot oor. De negentien andere kandidaat-Kamerleden kijken bewonderend, nemen ieder woord gebiologeerd op. Het is gelukt, Omtzigt katapulteert zijn partij met twintig Kamerleden het parlement in, NSC is de vierde partij van het land en sleutelspeler in de formatie. ,,Wie had dat gedacht drie maanden geleden, dat we zo relevant zouden worden’’, zegt Omtzigt.
Zijn vertrouweling en secondant Nicolien van Vroonhoven geeft hem een pakje. Daaruit komt een voorzittershamer. Jarenlang zag Omtzigt hoe CDA-leiders die hanteerden – van Verhagen tot Buma en Heerma. Nu is het zíjn beurt.
De rooms-katholieke Pieter (Herman) Omtzigt (1974) wordt lid van het CDA omdat die partij ervoor pleit om de VUT af te schaffen, het vervroegd pensioen. Het pensioenstelsel is niet houdbaar met die VUT, redeneert de gepromoveerde econometrist die in Italië, Engeland en Denemarken studeerde. Toenmalig CDA-partijvoorzitter Marnix van Rij ontmoet in 2000 de ‘briljante’ Omtzigt bij een spreekbeurt in Nijverdal. ,,Er was meteen een klik”, zegt Van Rij. ,,Het was een leuk gesprek, het werd meteen inhoudelijk.”
Daarna komt Omtzigt in contact met CDA-Kamerleden Jan Peter Balkenende en Nicolien van Vroonhoven (tegenwoordig zijn rechterhand). Het zijn de jaren van Paars, het CDA zit in de oppositie. Het politieke vuurtje is ontbrand en in 2003 schrijft Omtzigt op de allerlaatste dag voor de sluitingstermijn een sollicitatiebrief voor een plek op de lijst. Omtzigt meldt dat tegen de stroom in roeien hem wel bevalt.
Hij krijgt plek 51, niet verkiesbaar. Als CDA-Kamerleden doorschuiven naar het kabinet, komt de eigenzinnige Enschedeër in 2003 alsnog in de Tweede Kamer. Hij heeft een fascinatie voor pensioenen, tot verbazing van fractie-mentor Wim van de Camp, schrijft Omtzigt in zijn boek Een Nieuw Sociaal Contract (2020): ‘Hij zei ‘pensioenwoordvoerder, ben je soms gek geworden?’ Het gaat om de allergrootste pot geld, maar kennelijk vond niemand het politiek relevant. Ik wel’. De eerste jaren in de Tweede Kamer houdt Omtzigt zich dus bezig met pensioenen, gezinsbeleid en het lot van christenen in het Midden-Oosten.
Het CDA maakt snel kennis met de rücksichtslose methode-Omtzigt. Het jonge Kamerlid ageert in 2004 fel tegen de riante VUT-regelingen bij De Nederlandsche Bank, tot frustratie van de president van DNB Nout Wellink: ‘Ik wist toen niet van welke partij hij was, dat bleek dus het CDA te zijn’, schrijft Omtzigt. Het imago van luis in de pels krijgt vorm.
Na de kabinetten Balkenende volgen roerige jaren voor het CDA, eerst als juniorpartner in het gedoogkabinet met de PVV. Omtzigt staat in 2010 op plek 29. Het CDA krijgt flinke klappen en de jonge pensioenexpert belandt in de wachtkamer. Als het CDA gaat regeren, komt hij alsnog in de fractie. Wel zit hij in zijn maag met de samenwerking met de PVV, vanwege ‘de rechtsstatelijkheid’, hetzelfde argument dat hij deze campagne noemt als bezwaar tegen samenwerken met Wilders. Al stemt Omtzigt zelf tijdens het beruchte CDA-congres in 2010 uiteindelijk vóór samenwerking, vertelde hij afgelopen week tegen de pers.
Als de gedoogcoalitie in 2012 klapt, schoont het CDA de lijst op. Omtzigt krijgt geen plek, het zal een waterscheiding worden in zijn loopbaan en leven. Oud-voorzitter Van Rij: ,,Ik heb drie kwartier gebeld met Pieter, hij zat in zak en as. Ik steunde hem, zei dat hij een persoonlijke campagne moest gaan voeren, terug knokken.’’
Na overleg probeert Omtzigt alsnog op de lijst te komen. Hij krijgt plaats 39, totaal onverkiesbaar. Maar met ruim 36.000 voorkeursstemmen schopt hij het in 2012 alsnog tot de CDA-fractie. ‘Vanaf dat moment ben ik dus mijn mandaat bij de kiezer gaan halen’. De partij komt op het tweede plan.
Omtzigt ontwikkelt zich verder, het CDA zit in de oppositie van 2012 tot 2017 en dat biedt hem meer speelruimte. Hij bijt zich vast in ‘niche-dossiers’, soms met groot effect.
Hij wilde vaak te veel tegelijk, de diepte in, aldus Marnix van Rij , Oud-partijvoorzitter CDA
Maar lang niet alles wat Omtzigt aanraakt, verandert in goud. In 2017 gaat het mis als hij een blunder begaat in het MH17-dossier. Collega’s zien een monomaan en geniaal Kamerlid dat het lastig vindt om te doseren. Van Rij: ,,Hij wilde vaak te veel tegelijk, de diepte in. Hij had natuurlijk een enorme drive en kennis, en ja: een ongelooflijk ontwikkeld rechtvaardigheidsgevoel. Pieter kan totaal niet tegen het machtswoord of het autoriteitsargument.”
Daarom zijn de beginjaren onder CDA-fractieleider Maxime Verhagen ook zwaar voor hem. Ook diens opvolger Sybrand Buma worstelt met Omtzigt, weet Wim van de Camp. ,,Als je fractievoorzitter bent en je hebt een collega die beter is, moet je een modus vivendi vinden.’’
Als het CDA in 2017 toetreedt tot de regering grijpt Omtzigt weer een hoofdprijs mis. In het kabinet wil hij niet, maar de fractie maakt hem ook geen financieel woordvoerder, terwijl hij dat op basis van zijn kennis, kunde en ervaring wel zou verdienen. Het fractiebestuur wordt hem ook niet toevertrouwd.
CDA’ers maken zich wel zorgen over de werklust: doe het rustiger aan, zeggen ze. Op de ministeries worden de reeksen Kamervragen van Omtzigt gevreesd.
2019 – 2021: Toeslagenschandaal, burn-out, breuk
Als Omtzigt zich vanaf 2019 vastbijt in de Toeslagenaffaire, wordt de verhouding met het CDA echt onhoudbaar. Er komt veel samen in die jaren: Omtzigt maakt zich druk om het Toeslagenschandaal, vuurt vraag na vraag af, maar stuit steeds op weerstand.
Hij wordt ‘gesensibiliseerd’ door eigen ministers. Ingewijden melden dat dit ‘niet zachtzinnig’ gebeurt. CDA’ers menen dat hij spoken ziet, in een tunnelvisie zit. Omtzigt zelf loopt op zijn tandvlees, CDA’ers zien hoe het Kamerlid in woede ontvlamt of in tranen uitbarst.
Als het CDA in 2020 een lijsttrekker zoekt voor de verkiezingen van 2021 lijkt de boel nog wel bij elkaar te houden. Omtzigt hoopt dat Wopke Hoekstra het gaat doen, maar die noemt zichzelf meer ‘bestuurder dan politicus’ en bedankt. Als minister Hugo de Jonge zijn vinger opsteekt, denkt Omtzigt: dat is niet mijn ideale kandidaat. En dus werpt ook Omtzigt zich in de strijd. Opnieuw op het allerlaatste moment meldt hij zich aan. Hij verliest nipt.
Daarna groeien het CDA en Omtzigt snel uiteen. De Jonge gooit in de coronawinter van 2020 het bijltje erbij neer, Omtzigt zou de logische opvolger zijn, maar ‘verzilvert die positie niet’, zegt Van Rij. ,,Hij was nummer twee, hij had het eerste recht, maar hij deed het niet. Waarom weet ik niet.” Het publiek ziet in december 2020 dat Omtzigt voor de deur bij Wopke Hoekstra in Bussum zegt dat het een goed idee is als Hoekstra lijsttrekker wordt.
De maanden daarna gaat het echt mis tussen Omtzigt en het CDA. Het Kamerlid raakt in 2021 overspannen. Als het tijdens de formatie over een ‘functie elders’ voor Omtzigt gaat en hij zelf zijn grieven in een tientallen pagina’s lange memo opschrijft, leidt het in juni 2021 tot een breuk.
Van Rij functioneert in die periode als interim-partijvoorzitter en spreekt vaak met Omtzigt en diens echtgenote Koc over de toekomst. ,,Ik weet nog dat ik met Pieter op een zondagmiddag in mei langs de Amstel in Amsterdam wandelde, we hadden een goed gesprek. We bespraken van alles, maar ik zei ook: Pieter, er is ook een optie dat je uit het CDA gaat. Dat is niet mijn voorkeur, maar ik verplaats me in jou. Toen leek hij aangenaam verrast. Hij zei: meen je dat? Ik zei: tuurlijk, ik ben er niet om jou te vertellen wat je moet doen.”
2021- 2023: Zoete wraak, de comeback
De breuk is volgens diverse betrokkenen een onvermijdelijk slotstuk. Op de achtergrond wordt er al snel gewerkt aan de opbouw van een beweging. Geestverwanten melden zich, denken mee, er wordt een financiële stichting opgericht, er zijn denktanks. Omtzigt stort zich met volle overgave op zijn werk als afgesplitst solo-Kamerlid. Met een klein clubje getrouwen kiest Omtzigt zijn dossiers en maakt hij het ministers nog altijd lastig met vragen, moties en amendementen.
Gestaag boetseert hij aan een profiel als parlementariër die het stelsel van macht en tegenmacht wil herstellen. En uiteindelijk richt hij een partij op. De zomer van 2023 is het voortdurend wachten op De Aankondiging: doet-ie het of doet-ie het niet, vragen journalisten eerst over het oprichten van de partij, daarna over het premierschap. Omtzigt weifelt, dubt. Niet per se uit strategische overwegingen, zeggen ze bij NSC. Intimi weten: ,,Pieter denkt altijd na”, zegt Van Rij. ,,Hij wikt, weegt, dan wel, misschien ook niet.”
Tegen de stroom in, zo belandde de buitenstaander van weleer uiteindelijk met twintig zetels in de Tweede Kamer. Nu zit Omtzigt in de regiekamer van de nieuwe coalitie. En niemand weet waar dit avontuur eindigt.
Nederland is klaar met hem, maar toch ook niet: waarom Rutte ondanks alle kritiek nog premier is
Wederom overleefde premier Rutte een motie van wantrouwen. Als een kat lijkt hij negen politieke levens te hebben. Op tweede pinksterdag waren regeringspartijen VVD, D66, CDA en ChristenUnie nog aan het bakkeleien over de verkiezing van de Eerste Kamer de volgende dag.
Er lag al weken een ingewikkelde berekening klaar over welk Statenlid op wie moest stemmen om het maximale aantal zetels te halen voor de coalitie. Uiteindelijk leidde dat ertoe dat zowel CDA als ChristenUnie er in de Eerste Kamer een restzetel bij kreeg, net als de doorgaans meewerkende oppositiepartij SGP. Maar dat er tot het laatste moment gedoe over was, zegt veel over de slechte onderlinge verhoudingen
Ministers twijfelen of kabinet-Rutte IVhet einde van het jaar haalt !!
Binnen het kabinet zien ze het met lede ogen aan. Alle vier de partijen hebben pijnlijk verloren bij de Statenverkiezingen. ,,Daardoor wordt het sluiten van elk compromis steeds lastiger’’, zucht een minister. ,,Alle vier hebben we last van een achterban die het niet meer vreet.’’
Mark Rutte is sinds 2006 de politiek leider van de VVD, sinds oktober 2010 minister-president van Nederland. Om ons te herinneren hoe verfrissend zijn aantreden als premier destijds was, moeten we diep in ons geheugen graven en van een zekere leeftijd zijn. We kwamen in 2010 uit een periode van Balkenende I, II, III en IV, toen het CDA nog bepalend was. Daar gingen twee kabinetten Kok (PvdA) en drie kabinetten Lubbers (CDA) aan vooraf.
Wantrouwen
De motie van wantrouwen boezemt niemand nog angst in, en premier Mark Rutte al helemaal niet. Toch zien we er bij het Groningen-debat opnieuw meerdere voorbijkomen. Hoe kon het zware politieke wapen zo bot worden? De toeslagenaffaire of de schade in Groningen vinden veel mensen erg, maar het bepaalt niet hun stemgedrag, blijkt uit onderzoek.
Sinds het aantreden van Rutte als premier werden er 97 moties van wantrouwen tegen hem of tegen leden van zijn kabinet ingediend, al waren die lang niet allemaal even serieus. Groningen was dat wel. Bij elke motie komt er een kras bij in zijn imago en verkleint de kans dat hij nog terugkeert na deze periode.
De ‘Motie van wantrouwen’ is verworden tot politieke routine op de dinsdagmiddag. Niemand in het ministersvak wordt nog nerveus als de PVV haar vertrouwen opzegt in premier Rutte, of wanneer de SP een motie van wantrouwen indient tegen het hele kabinet. Slechts sporadisch doet dreigen met zo’n motie er echt nog toe – neem het beruchte 1 aprildebat in 2021 – maar veel vaker is het over tot de orde van de dag na zo’n rode kaart.
We kiezen in Nederland graag voor zekerheid, veranderen doen we liever niet. Er zijn nu geen verkiezingen aanstaande en alle reden om peilingen niet heel serieus te nemen, toch valt op dat de VVD in de meeste recente peilingen ‘gewoon’ nog of weer de grootste partij van Nederland is. BBB was in maart nog de grote winnaar in álle provincies, maar moet de liberalen in de populariteitspeiling alweer voor zich dulden.
Ondertussen zijn grote problemen waar Nederland mee kampt niet opgelost. Om er een paar te noemen: de stikstof-, migratie-, woon- en Groninger gascrisis. De laatste leidde er deze week toe dat Rutte (weer) een motie van wantrouwen aan zijn broek kreeg, die (weer) geen meerderheid haalde en we gingen over tot de orde van de dag.
Noodplan
Binnen het CDA wordt alvast gesleuteld aan een noodplan voor vervroegde verkiezingen, maar past Wopke Hoekstra als leider wel in dit Plan B? Maar ook D66-leider Sigrid Kaag en VVD-aanvoerder Mark Rutte zijn allesbehalve zeker van hun positie als dit kabinet sneuvelt over asiel of stikstof.
Het CDA maakt zich op voor vroege verkiezingen. Maar de partij worstelt met het leiderschap: een wissel van Wopke Hoekstra is electoraal mogelijk verstandig, maar het oogt lelijk als de zoveelste partijleider bij het grofvuil belandt.
Het wordt een hete politieke zomer. Als het moet, zal het CDA de komende weken de confrontatie aangaan met coalitiepartners. En als het kabinet valt, is een leiderswissel een serieuze optie, vinden CDA’ers. Stoere taal die vorige zomer vooral in CDA-afdelingen in uithoeken van het land te horen was, klinkt nu ook in de partijtop. ,,We zijn sneuvelbereid, het is do or die’’, zegt een CDA’er.
De weken tot het zomerreces begin juli zijn cruciaal voor besluiten over stikstof en asielmigratie. Daardoor staat het voortbestaan van het kabinet op het spel. En anders dan vroeger zal het CDA níét koste wat kost de levensduur van het kabinet-Rutte IV rekken tot de verkiezingen van maart 2025, is de boodschap.
Wopke Hoekstra bevroor in april zelf nog een kabinetscrisis over stikstof door de onenigheid door te schuiven. De toverformule luidde toen: het CDA is tegen de stikstofdeadline van 2030 uit het coalitieakkoord, maar dat vechten we voor de zomer nog uit. In die periode zijn we nu beland.
Wanneer het CDA de andere partijen precies uitnodigt voor overleg is nog onbekend. Maar CDA’ers zeggen nog altijd dat de heronderhandeling er moet komen. En als de partij daarin – of rond asiel – niet genoeg zijn zin krijgt, dan moet het kabinet maar zonder hen verder: ,,Een kabinetsbreuk is echt niet een doel op zich, maar het kabinet in leven houden ook niet’’, zegt de CDA-bron. Het is een ‘explosieve situatie’. ,,Dus we moeten klaar zijn voor nieuwe verkiezingen.’’
Inhoudelijk deugt het CDA-verhaal, vinden ze van hoog tot laag binnen de partij, nu het ene na het andere visiestuk verscheen over regionaal beleid, het gezin, landbouw en klimaat. ‘Ik ben helemaal niet treurig over onze inhoud, die is goed’, schrijft Tweede Kamerlid Derk Boswijk in een verenigingsblad van de CDA-jongeren. ‘De grootste uitdaging ligt bij de mensen die de inhoud moeten overbrengen’. Daarom worden op het partijkantoor nu versneld voorbereidingen getroffen voor het samenstellen van een nieuwe kieslijst.
Boswijkjes en Bonteballetjes
En daarvoor heeft de partijtop heel wat ‘Boswijkjes en Bonteballetjes’ op het oog, doelend op Kamerleden Boswijk en Henri Bontebal. Zij worden intern beschouwd als de nieuwe lichting die het CDA de weg omhoog moet wijzen nu de partij in de peilingen nog slechts een handvol zetels over heeft. CDA’ers noemen daarnaast ook Kamerlid Inge van Dijk en nieuwkomer Eline Vedder als veelbelovende talenten, evenals CDA-gedeputeerde Mirjam Sterk uit Utrecht en Europarlementariër Jeroen Lenaers.
Wie wordt dan de lijsttrekker? Wopke Hoekstra heeft nog geen zetels kunnen winnen voor het CDA, dus worden vraagtekens gezet bij een herkansing voor de minister van Buitenlandse Zaken. Als hij dat zelf al zou willen.
Direct na de historische nederlaag bij de Statenverkiezingen van maart klonk bij een enkele regiobaron al de reflex ‘weg met Wopke!’ Maanden later circuleert zelfs in de partijtop het idee voor Plan B: een verkiezingscampagne met een nieuwe leider. Komende zomer moet dit alternatief dan worden voorbereid.
,,Je moet klaar zijn voor het geval het kabinet breekt’’, zegt een CDA-wethouder. ,,En ik denk niet dat Wopke het nog een keer moet doen. We staan op vijf zetels in de peilingen. Die basis is te smal.’’ Deze bron ziet meer in een kandidaat uit de regio. Een CDA-versie van Caroline van der Plas of een verrassende naam, zoals Sigrid Kaag ooit voor D66 was. Een fris, nieuw gezicht dat niet de loodzware erfenis draagt van jaren regeren en compromissen sluiten. ,,We moeten met iemand de verkiezingen in van wie mensen bij wijze van spreken niet eens weten dat hij een CDA’er is.’’
We moeten met iemand de verkiezingen in van wie mensen bij wijze van spreken niet eens weten dat het een CDA’er is, aldus CDA-ingewijde
Andere partij
Voorstanders van een leiderswissel geloven dat het tijdperk-Mark Rutte op zijn einde loopt. En de geschiedenis leert dat kiezers na het vertrek van een lang zittende premier voor een andere partij gaan, zoals PvdA’er Wim Kok volgde na CDA’er Ruud Lubbers. Toen Kok in 2001 zijn vertrek aankondigde, besloot ook het CDA te kiezen voor een leiderschapswissel. De in de peilingen impopulaire Jaap de Hoop Scheffer werd vervangen door het vrijwel onbekende Kamerlid Jan Peter Balkenende. Die wist zijn partij bij de volgende verkiezingen de grootste te maken en bleef ruim acht jaar premier.
Volgens een CDA-kabinetslid lopen in de partij nu genoeg mensen rond die het zouden kunnen: ,,Derk Boswijk heeft het. Maar ook anderen zijn geschikt.’’ Voor het optuigen van Plan B is ‘deze zomer een goed moment’. ,,Het probleem met Hoekstra is dat hij enorme naamsbekendheid heeft, maar slecht scoort op betrouwbaarheid. Uiteindelijk moeten mensen dat hokje kleuren achter jouw naam, de vraag is of het hem nog lukt om kiezers daarvan te overtuigen.’’
In de partijtop zitten ook CDA’ers die Hoekstra wél zien zitten als volgende lijsttrekker. Omdat hij ervaren is, hard werkt en nog altijd een geloofwaardig alternatief kan zijn als Rutte uit de gratie raakt. Daarbij is het kopiëren van een ‘Caroline-effect’ of ‘Kaag-scenario’ een keuze uit armoede: jarenlang proberen ‘VVD light’ te zijn heeft immers ook niet gewerkt voor de christendemocraten.
De vorige keer dat het CDA Hoekstra in de markt zette als verbeterde versie van Rutte liep dat uit op een fiasco. De CDA-campagne voor de Tweede Kamerverkiezingen van 2021 belandde in de handboekjes over hoe het niet moet, inclusief coronageblunder, brakke onderbouwing van verkiezingsplannen, slechte debatten en onderling geruzie.
Trauma nog niet verwerkt
Dat trauma is nog niet helemaal verwerkt. Die ‘lelijke jaren’ achtervolgen de partij nog altijd, zeggen bewindspersonen en partijgenoten. Het CDA is een ‘gedeukt merk’. En het scenario dat het CDA dan met nog maar vijf zetels deze zomer toe is aan zijn vijfde partijleider in vijf jaar tijd is weinig aanlokkelijk.
Al hoeft de partij misschien nog niet zo snel naar het noodplan te grijpen, de coalitie kan ook nog heel blijven, gelooft een andere CDA-bewindspersoon: ,,Niemand heeft belang bij verkiezingen, ook in de oppositie is bijna niemand er klaar voor. En ik proef bij alle vier de partijen toch een groot verantwoordelijkheidsbesef, met een oorlog in Europa en spannende economische vooruitzichten. Alle problemen zijn niet opgelost met een kabinetsval en een nog meer versplinterde politiek.’’
Gesproken is met CDA’ers uit het kabinet, het verenigingsbestuur, de Tweede Kamerfractie en gemeentebesturen.
Het motto van het regeerakkoord is Omzien naar elkaar, vooruitkijken naar de toekomst !!
Bescheidenheid. Als er iets moest blijven hangen bij de Nederlanders van de presentatie van de ‘doorstartcoalitie’, dan is dat het wel, zei VVD-leider en demissionair/aankomend premier Rutte vanochtend aan het begin van de 273ste formatiedag.
Aan het eind van de dag is het de vraag of dat helemaal is gelukt. Want de VVD-D66-CDA-ChristenUnie-coalitie trekt op ongekende wijze de portemonnee. Zo gaat er 35 miljard euro naar klimaat, 25 miljard euro naar de strijd tegen stikstof, 3 miljard euro naar defensie, bijna 1 miljard euro naar de lerarensalarissen, wordt de kinderopvang (nagenoeg) gratis voor werkenden en moeten er honderdduizenden woningen bij komen.
Financieel niet bescheiden dus, al is het maar omdat de staatsschuld de komende jaren behoorlijk zal oplopen. Aan het eind van de beoogde kabinetsperiode in 2025 komt de schuld zelfs boven EU-norm van 60 procent van het bbp, iets wat Rutte voorheen altijd wilde voorkomen. En inhoudelijk ook niet per se bescheiden, want die miljarden zijn bedoeld om grote problemen aan te pakken.
Maar, zo is toch ook te horen, het zijn wel problemen die onder de laatste kabinetten zijn blijven liggen (stikstof, klimaat) of zelfs ontstaan (toeslagenaffaire, woningtekort). En dat noopt dan weer tot bescheidenheid. Daarnaast zijn de plannen nog tamelijk algemeen geformuleerd en is er geen garantie dat hiermee de problemen die mensen hebben worden opgelost. Of in de woorden van Rutte: “Het is een mooi akkoord, maar het zal van de uitvoering afhangen.”
Zijn drie mede-onderhandelaars staan er hetzelfde in. “Als politiek hebben we lang niet altijd geleverd waar mensen naar snakken, waar ze recht op hebben”, zei ChristenUnie-leider Segers deemoedig. “U hoort van mij geen woorden van trots of tevredenheid”, aldus D66-leider Kaag. “Laten we eerlijk zijn”, formuleerde CDA-voorman Hoekstra. “We moeten nu van woorden naar daden.”
Wat meespeelt bij de deemoedige opstelling van het viertal is het geslonken vertrouwen in de politiek. Dat heeft te maken met de coronacrisis, maar ook met de langslepende formatie. Informateur Remkes, die het het uiteindelijk lukte om eind te maken aan het geharrewar, stelde vandaag dat “het geduld van de samenleving op de proef is gesteld”.
Informateur Remkes: ‘Stevige evaluatie van de formatie is nodig’
Het komende kabinet moet zich van ver terugvechten dus, ook bij de oppositie, die vandaag bijna traditiegetrouw gehakt maakte van het akkoord. De grootste kritiek: een bezuiniging of ‘ombuiging’ (welk woord wordt gebruikt hangt af van aan wie je het vraagt) van 4,5 miljard euro in de zorg deugt niet en wat betreft asiel en immigratie wordt niet genoeg gedaan. Maar de oppositie, die de komende jaren essentieel is voor steun van de plannen, uitte ook een algemeen wantrouwen tegen de “doorstartcoalitie”.
“Het is een nachtmerrie voor Nederland”, aldus Wilders. “Het zijn dezelfde partijen, dezelfde ideeën en dezelfde mensen”, zei SP-leider Marijnissen die het aanstaande kabinet een “ongeloofwaardige doorstart” noemde. En Klaver van GroenLinks: “De vorige keer hebben ze de doelstellingen niet gehaald en ik geloof niet dat ze dat nu wel gaan doen.”
Kortom, er zit binnenkort een kabinet met veel geld en ambitie, maar ook met grote opgaves voor herstel en achterstallig onderhoud. En omdat steun in Den Haag en in de rest van Nederland nodig is, zullen ze het moeten laten zien. Of in de woorden van Rutte: “We moeten het echt bewijzen in de praktijk.”
De dag na de verpletterende verkiezingsnederlaag likte links de wonden. Maar er wordt ook gefluisterd dat dit hét moment is om nu dan echt samen te gaan werken. De formatie wordt daarbij als lakmoesproef gezien.
Nog nooit haalden de klassieke linkse partijen zo weinig zetels: opgeteld komen ze tot 26. In 2017 waren dat er nog 37, in 201257. Er heerst onbegrip: de campagnes liepen toch goed, niemand maakte ‘gamechangende’ fouten. Wist D66 met Sigrid Kaag dan zó veel kiezers weg te kapen? Daarbij komt de klap extra hard aan, zo klinkt het, omdat PVV, Forum voor Democratie en JA21 samen méér zetels hebben.
Wie naar de voorlopige uitslagen kijkt – PvdA 9, SP 9 en GroenLinks 7 – denkt: hoelang kan gedecimeerd links nog wegduiken voor politieke blokvorming, voor een fusie? Eerdere pogingen tot échte linkse samenwerking liepen mis, vaak omdat er telkens weer een partij met kop en schouders bovenuit stak of voor eigen eer en glorie wilde gaan.
Dit is een dag om de klap te incasseren, aldus GroenLinkser.
Zo lag er volgens toenmalig PvdA-leider Diederik Samsom in 2014 al een uitgewerkt plan voor ‘verregaande linkse samenwerking’ tussen de sociaaldemocraten en GroenLinks. Toen Jesse Klaver in 2015 aantrad als nieuwe partijleider van GroenLinks, verdween die blauwdruk in de onderste la.
Die wilde het eerst op eigen kracht proberen. Een succes in 2017, een sof in 2021. Toch denkt hij niet aan opstappen. Bij de fractievergadering gisterochtend heeft Klaver zelf de vertrouwensvraag gesteld aan de oude en nieuwe fractie, zeggen ingewijden. Hij kreeg steun.
Mentaal is nog niet iedereen klaar om verder te denken dan de nederlaag, zo valt te horen in de wandelgangen van GroenLinks, PvdA en SP. De partijleiders willen er al helemaal niks over zeggen. ,,Dit is een dag om de klap te incasseren”, zegt een GroenLinkser.
Er klinken relativerende woorden: ‘het is wat het is’ en ‘we zaten altijd al op geleende stoelen’. Wel is duidelijk dat er ‘contacten’ zijn geweest tussen de linkse partijen. Wat daarbij is afgesproken en of er plannen zijn gemaakt om verder te praten, daarover doet men het zwijgen toe.
,,Als er ooit een moment was om samen te werken of te fuseren, is dat nu heel links gevloerd is”, zegt oud-PvdA-minister Jet Bussemaker, die eerder betrokken was bij pogingen tot samenwerking tussen haar partij en GroenLinks. ,,Maar dat gebeurt pas als de leden het willen.”
‘Progressieve posse’
In de groepsapps waar ook PvdA-Kamerlid Gijs van Dijk in zit is dat ook hét gesprek van de dag. ,,Links moet nu goed gaan nadenken: hoe gaan we ons herpakken?” Aan de muur tegenover zijn bureau hangt een kunstwerk waarop in grote letters ‘Progressieve Posse’ staat, het was een cadeau van onder andere Rutger Groot Wassink, nu GroenLinks-wethouder in Amsterdam. In die stad werd GroenLinks bij de gemeenteraadsverkiezingen van 2019 het grootst, maar zag nu de steun in de hoofdstad halveren.
Groot Wassink voelt zich ‘in hoge mate verwant’ met Van Dijk. ,,We denken over heel veel hetzelfde.” Samenwerking noemt Groot Wassink ‘op termijn noodzakelijk’. ,,Maar om nu half over kop in een fusie te stappen…” Op zijn beurt noemt Van Dijk GroenLinks ‘onze natuurlijke partner’. ,,We hebben de afgelopen jaren goed samengewerkt met het woon- en pensioenakkoord. Dat was de eerste stap. Nu is het de vraag of we elkaar als links gaan vasthouden bij de formatie.”
Dat wordt gezien als dé lakmoesproef. De vrees is dat partijen uit elkaar worden gespeeld: ‘we willen jullie er wel bij, maar hun niet hoor. Die vinden we maar lastig’.
Nu is het de vraag of we elkaar als links gaan vasthouden bij de formatie, aldus PvdA-Kamerlid Gijs van Dijk.
GroenLinks en PvdA hebben voor de verkiezingen gezegd dat ze niet zonder een andere linkse partij de formatie in stappen. Die afspraak staat nog, herhaalden zowel PvdA-leider Ploumen als Klaver vandaag. Al zal Klaver even hebben moeten slikken toen Ploumen uit zichzelf óók de Partij voor de Dieren – de linkse partij die wél won – in het rijtje schaarde.
Zo was er ook al argwaan toen Ploumen woensdagavond de deur naar kabinetsdeelname openhield door te zeggen dat haar partij ‘verantwoordelijkheid kan nemen’. Ze noemde GroenLinks en SP toen niet.
Daarbij spookt bij PvdA’ers mogelijk nog door het hoofd dat Klaver er misschien wel aan heeft bijgedragen dat de sociaaldemocraten er na de historische nederlaag van 2017 niet in slaagden op te krabbelen.
Toen de GroenLinks-leider in januari een motie van wantrouwen aankondigde tegen het kabinet vanwege de Toeslagenaffaire, liet hij toenmalig lijsttrekker Lodewijk Asscher – zelf als oud-minister van Sociale Zaken medeverantwoordelijk – geen andere keus dan op te stappen. Onder nieuwe leider Ploumen wist de partij niet te groeien.
En wat doet de SP? VVD-leider Mark Rutte keek tijdens de campagne nadrukkelijk naar Lilian Marijnissen. Liever de SP dan GroenLinks, leek hij ermee te willen zeggen. De partij van Klaver was in 2017 al weggelopen van de formatietafel. SP-Kamerlid Sandra Beckerman vindt dat haar partij ‘zeker contacten moet hebben met de PvdA’.
In 2006 ging toenmalig partijleider Jan Marijnissen, de vader van, op uitnodiging van Femke Halsema (GroenLinks) nog met zichtbare tegenzin een kop koffie drinken met Wouter Bos (PvdA). Het leverde niks op.
Als de formatie wordt gezien als een opmaat naar samenwerking, ligt de sleutel in handen van de partij die er mede voor zorgde dat links flink verloor. D66 is dé winnaar van de verkiezingen en zal een cruciale rol spelen bij de formatie. Wil Kaag de ChristenUnie inruilen voor één of meer linkse partijen?
Zeker is dat de poging tot samenwerking in de campagne nog jammerlijk mis liep. Toen Jesse Klaver een progressieve alliantie voorstelde tussen zijn GroenLinks, PvdA, SP én D66, wezen de laatste drie dat direct resoluut van de hand. De campagneposters met de voornamen van de vier lijsttrekkers – ‘Lilian, Lilianne, Sigrid en Jesse’ – waren toen al gedrukt.
Jet Bussemaker oud-PvdA-politica
De tijd is rijp voor verregaande linkse samenwerking, die uiteindelijk tot een fusie moet leiden tussen in elk geval PvdA en GroenLinks. Dat zegt oud-PvdA-politica Jet Bussemaker. ,,Als er ooit een moment is om het te doen, is dat nu.”
Nog nooit was het traditioneel linkse blok zo klein, PvdA, SP en GroenLinks houden volgens de voorlopige uitslag van 2e kamerverkiezing samen nog maar 26 zetels over.
Eerdere pogingen tot linkse samenwerking liepen stuk, zegt Bussemaker, omdat de partij die er het best voorstaat altijd groter wil worden. ,,De lijsttrekker zegt dan ‘maak mij de grootste’. Maar nu is heel links gevloerd en ligt met de rug op de grond.” Wel zegt Bussemaker dat het pas tot samenwerking of een fusie komt als de leden dat willen. ,,Het moet niet beginnen bij de top.”
Bussemaker, die voor de PvdA staatssecretaris van Volksgezondheid en minister van Onderwijs was, heeft recht van spreken. Ze was zelf lid van GroenLinks voor ze in 1997 overstapte naar de PvdA.
Bij de sociaaldemocraten maakte ze in het verleden meerdere pogingen tot linkse samenwerking van dichtbij mee. In haar politieke memoires Ministerie van Verbeelding, dat vorige maand verscheen, schreef ze bijvoorbeeld over geheime gesprekken tussen PvdA en GroenLinks in 2001 waarbij ook het CDA aanschoof.
Stip op de horizon
,,Ik heb zelf gezien dat PvdA en GroenLinks inhoudelijk het dichtst bij elkaar staan. Samenwerking bij de gemeenteraadsverkiezingen van volgend jaar moet de eerste stip op de horizon zijn.” Samen optrekken met GroenLinks ligt binnen de PvdA ingewikkeld, omdat altijd de vrees bestaat dat de SP groter wordt door met GroenLinks op te trekken.
Veel kiezers zijn gisteren van GroenLinks en – in mindere mate – de PvdA overgestapt naar D66. Bussemaker, nu hoogleraar aan de Universiteit Leiden en voorzitter van de Raad voor Volksgezondheid en Samenleving, waarschuwt de partijen om in het geval van samenwerking zich ‘geen D66-profiel’ aan te meten. ,,En begin vanuit de inhoud, niet de organisatie.” Zo kan, zegt ze, de samenwerking stapje voor stapje groeien naar een eventuele fusie.
De drie klassieke linkse partijen lijken gezamenlijk op nog nooit zo weinig zetels in de Tweede Kamer te komen. PvdA (9), GroenLinks (8) en SP (9) stevenen gezamenlijk op 26 zetels af. Vier jaar eerder waren dat er nog twaalf meer.
Het historisch kleine linkse blok komt vooral doordat de SP en GroenLinks flink moesten inleveren. Beide partijen behaalden volgens de exitpoll zes zetels minder dan tijdens de verkiezingen van 2017.
Daarnaast maakte de PvdA het grote verlies dat de partij in 2017 leed, niet goed. De partij verloor toen maar liefst 29 zetels.
Tijdens de vorige Tweede Kamerverkiezingen was het linkse blok ook al kleiner dan ooit. Toen behaalden ze samen 37 zetels en won GroenLinks maar liefst tien zetels.
Na de verkiezingen van 2006 waren PvdA, GroenLinks en SP het grootst. Toen kwamen ze gezamenlijk op 65 zetels uit.
Voorafgaand aan de verkiezingen zocht met name GroenLinks-lijsttrekker Jesse Klaver de toenadering tot zijn twee andere linkse collega’s. PvdA pakte de toegereikte hand aan door te beloven niet zonder GroenLinks het kabinet in te gaan, maar SP-lijsttrekker Lilian Marijnissen hield de boot wat af.
De (relatief) nieuwe linkse partijen (Partij voor de Dieren en DENK) behaalden gezamenlijk negen zetels.
Op donderdag 18.03.2021, de dag na de verkiezingen, kwamen de 17 gekozen lijsttrekkersbijeen in de Tweede Kamer. Met Kamervoorzitter Khadija Arib zijn ze overeengekomen dat Kajsa Ollongren en Annemarie Jorritsma de verkenners worden die een nieuwe coalitie moeten onderzoeken.
Verkenners Annemarie Jorritsma en Kajsa Ollongren denken maandag 22.03.2021 te kunnen beginnen met de verkennende gesprekken voor een nieuw kabinet. Dat zei Kajsa Ollongren donderdag na een eerste gesprek dat zij en Jorritsma hadden met Kamervoorzitter Khadija Arib.
Telegraaf 19.03.2021
AD 19.03.2021
Jorritsma en Ollongren gaan aan de slag als verkenners
Annemarie Jorritsma (VVD) en de in Oegstgeest opgegroeide Kajsa Ollongren (D66) zijn door de lijsttrekkers aangewezen als verkenner. Dat maakte voorzitter Khadija Arib van de Tweede Kamer bekend na overleg met de lijsttrekkers. De verkenners moeten uitzoeken welke coalitie de meeste kans maakt.
En wie wordt de nieuwe Premier ????
Jorritsma is voorzitter van de VVD-fractie in de Eerste Kamer. Ollongren is demissionair minister van Binnenlandse Zaken. Ze moeten uiterlijk op 30 maart 2021 hun verslag inleveren bij de Tweede Kamer, zei Arib. De dag erna worden de leden van de nieuw gevormde Tweede Kamer geïnstalleerd. En komen ze voor het eerst samen om te debatteren over het verslag. De Kamer wijst dan een of meerdere informateurs aan.
Telegraaf 19.03.2021
Overleg 1e kamer
De verkenners Jorritsma en Ollongren hadden vrijdagmiddag19.03.2021 hun eerste officiële gesprek in de kabinetsformatie gevoerd. Ze ontvingen Eerste Kamervoorzitter Bruijn.
Die heeft bij de verkenners gewezen op het belang van een coalitie met ook een meerderheid in de Eerste Kamer. “Met het oog op de voortgang en stabiliteit”, zei Bruijn na afloop van het gesprek. Maar in het verleden zijn er ook geregeld periodes geweest dat de regeringscoalitie geen meerderheid in de senaat had, en dat heeft niet tot grote problemen geleid, zei hij. Zijn advies komt vrijwel overeen met dat van zijn voorganger Broekers in 2017.
Verder is Bruijn te spreken over de “voortvarendheid” waarmee Jorritsma en Ollongren te werk willen gaan. De twee werden gisteren door de Tweede Kamer aangewezen als verkenner. Ze moeten uitzoeken welke coalitie de meeste kans maakt.
Maandag 22.03.2021 fractievoorzitters 2e kamer
Bij de verkiezingen van woensdag waren VVD, D66, Forum voor Democratie, Volt en JA21 de grootste winnaars.
De meeste fractievoorzitters vinden dat VVD en D66 het voortouw moeten nemen in de formatie. Maandag 22.03.2021 beginnen Jorritsma (VVD) en Ollongren (D66) met hun gesprekken met fractievoorzitters. Ze moeten uiterlijk 30 maart 2021 een verslag klaar hebben.
In de formatie gaat het er meestal vooral om of een kabinet kan rekenen op steun van een meerderheid van de Tweede Kamer. Maar er wordt ook gekeken naar de positie in de Eerste Kamer. Het huidige, inmiddels demissionaire, kabinet van VVD, CDA, D66 en ChristenUnie, had bij de start in 2017 een kleine meerderheid in de senaat, maar verloor die na de Provinciale Statenverkiezingen van 2019.
Het aftellen naar de Tweede Kamerverkiezingen op 17 maart 2021 was reeds begonnen !!
AD 16.03.2021
Improvisatiekabinet Rutte III laat werk na voor opvolger
Rutte III was bovenal een Improvisatiekabinet. De afgelopen 3,5 jaar moest het steeds de plannen omgooien. En zoals dit kabinet erfenissen kreeg van zijn voorgangers, laat het ook een erfenis na.
Toekomstplannetjes genoeg, van gratis kinderopvang tot lagere belastingen. Maar waar u regeringspartijen VVD, CDA, D66 en ChristenUnie deze verkiezingscampagne minder over hoort: hoe het de laatste vier jaar ging.
Verantwoording afleggen over de afgelopen jaren doen regeringspartijen zelden in campagnes. Een uitzondering is een open brief aan de kiezer van VVD-leider Mark Rutte, waarin hij gisteren schreef dat ‘dingen anders uitpakten dan hij had bedoeld’. Maar meestal kijken partijen liever vooruit. Zie hoe D66-lijsttrekker Sigrid Kaag voortdurend praat over hoe er nieuw leiderschap nodig is. Alsof ze zelf geen deel uitmaakte van het landsbestuur de afgelopen jaren. Of zie hoe Wopke Hoekstra (CDA) ‘wil doorpakken’.
Nou lijkt er deze verkiezing wel iets bijzonders aan de hand. Bij voorgaande verkiezingen werden partijen die in de regering zaten telkens afgestraft door de kiezer. Met als recentste voorbeeld de historische nederlaag van de PvdA, die in 2017 29 Kamerzetels verloor. Maar wie nu naar de peilingen kijkt, ziet dat geen van de vier regeringspartijen enorm lijkt te worden afgestraft.
Heeft de kiezer dan reden om tevreden te zijn? Een terugblik op de afgelopen 3,5 jaar geeft een wisselend beeld.
Zo kwam er van de belofte uit het regeerakkoord om de bouw van nieuwe woningen te stimuleren weinig terecht. Bij het aantreden van dit kabinet was er een tekort van 246.000 woningen. Dat tekort is nu opgelopen tot ruim 330.000.
De belofte dat middeninkomens en het bedrijfsleven ‘forse lastenverlichting’ zouden krijgen, is ook niet geheel nagekomen. Uit cijfers van het ministerie van Financiën blijkt dat de lasten voor burgers deze kabinetsperiode met zo’n 4,8 miljard euro zijn verlicht. Die van bedrijven zijn juist verzwaard met zo’n 5 miljard euro.
En ook de ‘nieuwe balans’ op de arbeidsmarkt die het kabinet in het regeerakkoord aankondigde, kwam maar half van de grond. Al jaren is het voor vooral jongeren lastig een vaste baan te krijgen.
Dit kabinet regelde wel dat bedrijven minder WW-premie hoeven te betalen voor hun personeel in vaste dienst, maar het tegengaan van onwenselijke zzp-constructies bleek erg ingewikkeld. Wel werd een commissie ingesteld die advies uitbracht en waar een nieuw kabinet een knoop over moet doorhakken, de commissie-Borstlap. De huidige regeringspartijen waren onderling te verdeeld.
Pensioen
Een belofte uit het regeerakkoord die wél lukte, was de ontwikkeling van een nieuw pensioenstelsel. Na tien jaar soebatten met werkgevers en vakbonden, slaagde het kabinet erin daar een akkoord over te sluiten. De nieuwe regels voor pensioen gaan overigens pas in de volgende kabinetsperiode in.
Ook werd er met maatschappelijke organisaties een ingrijpend klimaatakkoord in elkaar getimmerd met allerlei plannen om de CO2-uitstoot tegen te gaan. Maar de uitvoering loopt achter, waarschuwt het Planbureau voor de Leefomgeving, waardoor een nieuw kabinet er een schepje bovenop moet doen.
Ook blijkt het van het gas afhalen van woonwijken duurder en ingewikkelder dan gedacht. Nu al zegt de VVD daar nieuwe afspraken over te willen maken in een volgend kabinet.
Erfeniskabinet
Dat niet alle beloftes zijn waargemaakt, komt doordat het kabinet onderweg allerlei problemen tegenkwam waardoor het de plannen moest omgooien. Demissionair minister van Justitie Ferd Grapperhaus noemt Rutte III een ‘erfeniskabinet’.
In zijn boek De weerloze samenleving dat onlangs verscheen, beschrijft hij hoe dit kabinet na zijn aantreden al vroeg werd geconfronteerd met grote vraagstukken die waren blijven liggen, omdat het vorige kabinet het te druk had met het bestrijden van de economische crisis.
Het vonnis van de rechter in de zogeheten Urgenda-zaak dwong het kabinet meer werk te maken van het tegengaan van de CO2-uitstoot. En toen moest de beslissing van de rechter om een streep te zetten door de stikstofregels nog komen.
Bouwprojecten kwamen daardoor massaal stil te liggen en er moest met spoed worden geïmproviseerd om de boel weer vlot te trekken. Zo werd halsoverkop de maximumsnelheid op snelwegen teruggebracht. Rutte noemde het ‘het meest ingewikkelde dossier’ dat hij ooit op zijn bureau had gehad.
Coronacrisis
En toen moest de coronacrisis – met miljarden verslindende steunpakketten- nog komen. Rutte III gaat hoe dan ook als ‘het coronakabinet’ de boeken in.
Daardoor zal ook dit kabinet een erfenis nalaten voor zijn opvolger. De kosten voor de steunoperatie voor bedrijven die zijn getroffen door de coronacrisis zijn al opgelopen tot ver boven de 60 miljard euro. En daar zitten nog niet de miljarden aan achterstallige belasting bij die bedrijven nog moeten betalen, maar waarvan alle partijen nu al zeggen dat daar coulant mee moet worden omgesprongen.
En dan is er nog de toeslagenaffaire die aantoonde dat een nieuw kabinet echt werk moet maken van een nieuw toeslagen- en belastingstelsel, omdat het huidige te ingewikkeld is geworden. Iets wat opeenvolgende kabinetten overigens niet lukte.
Juist tijdens deze crisis waar niemand goed op was voorbereid, moest er veel worden geïmproviseerd
Improviseren
De coronacrisis toonde wederom aan dat dit kabinet vooral een improvisatiekabinet was. Of het de crisis goed heeft aangepakt, zal pas na afloop helemaal duidelijk worden. Er zijn landen waar gemiddeld minder coronadoden vielen dan hier, zoals Denemarken.
Ook bleek de zorg in Nederland zo ‘lean and mean’ te zijn georganiseerd, dat patiënten voor ic-bedden moesten uitwijken naar het buitenland. Maar vergeleken met de rest van Europa doen we het economisch niet slecht. Mede door de steunpakketten is de verwachte massawerkloosheid uitgebleven.
Premier Rutte zei het afgelopen jaar meermaals dat het kabinet in de mist voer. Juist tijdens deze crisis waar niemand goed op was voorbereid, moest er veel worden geïmproviseerd. Zo werd er ten onrechte van uitgegaan dat er een ander vaccin als eerste op de markt zou komen, waardoor onze campagne vertraging opliep. Of werden mondkapjes eerst afgeraden en daarna verplicht.
Maar de kiezer is de afgelopen jaren wel wat gewend. De opeenvolgende kabinetten-Rutte moesten vaker plannen bijstellen. Soms omdat het kabinet moest onderhandelen met oppositiepartijen, omdat het geen meerderheid had in Eerste en de Tweede Kamer.
Maar vooral: omdat de zoveelste crisis de boel op zijn kop zette.
Een analyse van de verkiezingsprogramma’s van potentiële regeringspartijen De fundamenteel andere visie op de overheid in het programma van de VVD is een trendbreuk. Maar rechtse partijen zetten niet meer dan een klein stapje naar links en alleen op enkele sociaaleconomische thema’s. Vooral linkse partijen en het ‘politieke midden’ zijn (veel) linkser dan vier jaar geleden.
In de media werd zelfs opgemerkt dat de toon en inhoud van de (concept)programma’s van de VVD, het CDA en D66 op belangrijke sociaaleconomische onderwerpen nogal zou afwijken van de voornemens die zij vier jaar geleden presenteerden: de partijen zouden naar links zijn opgeschoven. verder ß
De afgelopen weken heeft het grootste deel van de partijen hun concept-programma gepresenteerd. Lees hieronder wat we daarover hebben geschreven:
‘CPB-doorrekening van verkiezingsprogramma’s moet en kan echt anders’
Voor de verkiezingen rekent het CPB de verkiezingsprogramma’s van politieke partijen door. Maar dat levert niet altijd een eerlijk beeld op. Partijen die inzetten op investeringen in onderwijs, onderzoek en innovatie komen er onterecht bekaaid vanaf in de modellen van het CPB. Rabo-economen Hugo Erken en Frank van Es laten in deze gastcolumn zien hoe het anders kan.
De CPB-doorrekening van verkiezingsprogramma’s is een traditie die teruggaat tot 1986 en biedt een absolute meerwaarde in de verkiezingscampagne en de kabinetsformatie. Wij kunnen dan ook met trots zeggen er in het verleden aan te hebben meegewerkt.
De goede reputatie van de doorrekeningen schept echter ook verplichtingen. Ze dienen een gebalanceerd beeld te geven van de effecten van de diverse verkiezingsprogramma’s op de economisch meest belangrijke onderwerpen. In onze ogen gaat dit op minstens één punt onnodig mis, namelijk de effecten van onderwijs, innovatie en ondernemerschap.
Omgekeerd krijgen partijen die inzetten op hogere investeringen in de kenniseconomie daarvoor in de doorrekening van het CPB niks terug (zie ook hier en hier).
Lees het dagelijks verkiezingsverhaal. We bieden een mix van interviews met lijsttrekkers, inzichtgevende artikelen over verkiezingsthema’s en actuele campagneverhalen. hier zijn alle artikelen.
Verkenning nieuwe Coalitie – Formatie – Onderhandelingen
Telegraaf 18.03.2021
AD 18.03.2021
Ollongren: maandag begin verkennende gesprekken over formatie
Op donderdag 18.03.2021, de dag na de verkiezingen, kwamen de 17 gekozen lijsttrekkers bijeen in de Tweede Kamer. Met Kamervoorzitter Khadija Arib zijn ze overeengekomen dat Kajsa Ollongren en Annemarie Jorritsma de verkenners worden die een nieuwe coalitie moeten onderzoeken.
Verkenners Annemarie Jorritsma en Kajsa Ollongren denken maandag 22.03.2021 te kunnen beginnen met de verkennende gesprekken voor een nieuw kabinet. Dat zei Kajsa Ollongren donderdag na een eerste gesprek dat zij en Jorritsma hadden met Kamervoorzitter Khadija Arib.
Jorritsma en Ollongren gaan aan de slag als verkenners
Annemarie Jorritsma (VVD) en de in Oegstgeest opgegroeide Kajsa Ollongren (D66) zijn door de lijsttrekkers aangewezen als verkenner. Dat maakte voorzitter Khadija Arib van de Tweede Kamer bekend na overleg met de lijsttrekkers. De verkenners moeten uitzoeken welke coalitie de meeste kans maakt.
Jorritsma is voorzitter van de VVD-fractie in de Eerste Kamer. Ollongren is demissionair minister van Binnenlandse Zaken. Ze moeten uiterlijk op 30 maart 2021 hun verslag inleveren bij de Tweede Kamer, zei Arib. Een dag later komt de nieuwe tweede Kamer voor het eerst samen om te debatteren over het verslag. De Kamer wijst dan een of meerdere informateurs aan.
Denk zet voor de Tweede Kamerverkiezingen opnieuw vol in op de Turkse stem. Via pro-islam-advertenties in Turkse mediaprobeert de partij van Farid Azarkan, Selcuk Özturk en Tunahan Kuzu Turks-Nederlandse kiezers naar de stembus te lokken.
„Wilt u de vijanden van de islam een halt toeroepen? Stem Denk op 15, 16 en 17 maart”, aldus de advertentie van Denk op de Europese website van de Turkse online krant Son Haber. Bij de tekst prijkt een foto van Kamerlid Tunahan Kuzu.
Opvallend genoeg staat de advertentie over ’vijanden van de islam’boven een artikel over de 23-jarige Amsterdamse auteur Lale Gül. Zij publiceerde onlangs het boek ’Ik ga leven’, waarin ze stevige kritiek levert op haar islamitische opvoeding. Sindsdien wordt ze bedreigd en kan ze op brede steun rekenen, van de Amsterdamse burgemeester Femke Halsema tot aan Tweede Kamervoorzitter Khadija Arib.
Laatstgenoemde twitterde voor Internationale Vrouwendag over de dag „waarop we, net als Lale Gül, de stilte doorbreken en voor vrijheid en zelfbeschikking van meisjes en vrouwen opkomen, in Nederland en daarbuiten.”
’Ongelukkige plaatsing’
Gül reageert op Twitter verbolgen, omdat de advertentie met daarin de foto van Kamerlid Tunahan Kuzu, boven het artikel in de Turkse online krant Son Haber staat.
Dat Turkse media haar tot vijand van de islam bestempelen, is volgens Gül niks nieuws. Maar zij roept Denk op daar afstand van te nemen. ,,Dus je mening geven en daar een boek over schrijven is vijandschap?” vraagt zij zich daarbij hardop af.
Desgevraagd zegt Kuzu dat hij de plaatsing „ongelukkig” vindt en contact met Gül heeft gelegd om binnenkort kennis te maken. Hij heeft haar boek niet gelezen en heeft geen standpunt over haar, maar zegt „dat ze mag schrijven wat ze voelt.” Ook vindt hij „het goed dat ze aandacht besteedt” aan de door haar ervaren druk van een traditionele opvoeding. De eigen keuze van vrouwen is het belangrijkste, stelt hij.
De bedreigingen tegen haar noemt Kuzu „vreselijk. Ik keur intimidaties en bedreigingen ten stelligste af.” Hij voelt zich echter niet geroepen om het op Twitter op deze manier voor haar op te nemen.
Een woordvoerder van Denk zegt ook dat de partij „absoluut niets” te maken heeft met de plaatsing van de advertentie boven het artikel. Volgens hem bepaalt een algoritme waar advertenties terechtkomen en gaat de partij kijken of de advertentie daar kan worden weggehaald.
Ernstige bedreigingen
De Amsterdamse schrijfster Lale Gül die met de dood wordt bedreigd, omdat ze in haar literaire debuut zware kritiek levert op de islam, wordt nog altijd overstelpt met ernstige bedreigingen. Ze neemt een tijdelijke mediapauze omdat ze de stroom aan haatberichten ‘mentaal niet meer trekt’.
In haar onlangs verschenen debuutromanIk ga levenis de 23-jarige Amsterdamse kritisch over veel Turkse en islamitische tradities waarmee zij is opgegroeid. Wegens dat boek en optredens daarover in talkshows is de jonge schrijfster doelwit geworden van intimidaties en doodsbedreigingen via social media. Zo stuurde een onbekende man via Instagram een foto van een vuurwapen, vergezeld met vier smileys van doodshoofden en een zwarte islamitische vlag.
Verspilling van zuurstof
Op hetzelfde platform maakte aanstormend komiek Sezgin Güleç (22) de schrijfster uit voor ‘talentloze, pseudo-intellectuele verspilling van zuurstof en schoon drinkwater. ‘Echt schattig wanneer deze elitaire Turkse wijven de doorsnee Turken in dit land vertellen hoe ze hun leven moeten leiden en afstand moeten nemen van hun eigen cultuur en tradities’, valt te lezen.
Het door Gül verspreide bericht is inmiddels door de komiek verwijderd. ,,Mijn timing voor deze opmerkingen was verschrikkelijk. Ik had mijn gedachtes anders moeten verwoorden tegenover iemand die al onder zo veel druk staat. Ik sta meer aan haar kant dan ze denkt als atheïst die zelf ook vaak genoeg kritisch over de islam is op het podium. Ik wens haar al ‘t beste“, laat Güleç aan deze site weten.
Veiligheid
De Amsterdamse politie heeft zorgvuldige aandacht voor de veiligheid van Lale Gül, de auteur die wordt bedreigd vanwege haar debuutroman. Zonodig worden maatregelen getroffen, zei burgemeester Halsema vanmiddag tegen de gemeenteraad. Halsema heeft contact gehad met Gül.
AD 16.03.2021
Prominenten in manifest voor bedreigde schrijfster Gül: ‘Zo doen we dat hier niet’
Lale Gül, de schrijfster die vanwege haar boek ‘Ik ga leven’ is geïntimideerd en met de dood wordt bedreigd, krijgt een steuntje in de rug van prominente politici, schrijvers, columnisten, acteurs, religieuze leiders en journalisten. Zij ondertekenden een manifest waarin ze hun steun uitspreken voor Gül.
“Lale verdient het te gaan leven zoals zij dat wil. Ondubbelzinnig”, staat in het manifest met de titel Laat Lale Vrij. “Dus laten we dat uitspreken, vaststellen, verdedigen, ervoor opkomen. Duidelijk maken dat we aan haar kant staan, dat vrijheid ook geldt als je uit een onvrije omgeving komt.”
AD 16.03.2021
Haags kandidaat-Kamerlid en familie met dood bedreigd
Het Haagse gemeenteraadslid en kandidaat-Kamerlid Serpil Ates en haar familie worden via social media met de dood bedreigd. Toch laat de Haagse zich daardoor niet intimideren, zegt ze. ‘Ik buig niet. Ik word niet angstig. Ik zal keihard doorgaan.’
Serpil Ates| Foto: Gemeente Den Haag
Ates staat op plek 24 op de kieslijst voor GroenLinks bij de landelijke verkiezingen. Ze omschrijft zichzelf als ‘mensenrechtenactivist’. Ze spreekt zich onder meer uit over de situatie van de Koerden, Alevieten, Armeniërs en Suryoyo in Turkije en vindt dat die bevolkingsgroepen zelfbeschikkingsrecht moeten krijgen.
Afgelopen weekeinde werd onder meer via het Twitteraccount van GroenLinks Den Haag een campagnefilmpje verspreid waarin ook haar broer werd vermeld. Zondag kreeg hij een bericht via social media. ‘Morgen kom ik je vermoorden’, zou de boodschap zijn, vertelt Ates. Met daarbij een afbeelding van een wapen.
Mourad Taimounti (40), fractievoorzitter van DENK Amsterdam, zegt zijn DENK-lidmaatschap op en sluit zich aan bij NIDA. Hij wil onder de vlag van NIDA Amsterdam door in de gemeenteraad.
Volgens de voorman is er sprake van een ’ondemocratische partijcultuur’.
Als belangrijkste redenen voor zijn opstap noemt Taimounti het gebrek aan interne democratie, afstandelijke relatie met de Haagse DENK-fractie en de omgang met de affaire rond Tunahan Kuzu en de daaropvolgende partijruzie van vorig jaar. “Het is een hele andere club, een hele andere stijl. (…) Soms moet je kunnen samenwerken, en dat was er gewoon niet”, zegt hij in een video op sociale media.
NOS 28.03.2021 De bedreigde schrijfster Lale Gül gaat niet meer over de islam schrijven. “Je staat er toch echt alleen voor als je dat wel doet”, zegt ze in Buitenhof. “Ik wil niet het lot tarten en de goden verzoeken.”
Sinds het verschijnen van haar boek Ik ga leven, over het streng-islamitische milieu waarin ze is opgegroeid, wordt Gül bedreigd door moslims. “Het is natuurlijk supereng als je van verschillende accounts foto’s van vuurwapens hebt ontvangen”, zegt de 23-jarige student Nederlands, die van Turkse afkomst is.
Vanaf tientallen andere socialemedia-accounts zegt Gül teksten te hebben ontvangen als “ik zal je persoonlijk naar de hel sturen”, “geniet maar nu het nog kan” en “ik kan niet wachten je tegen te komen”.
‘Ik zal doorgaan met schrijven, omdat ik ook heel veel berichten heb gekregen van mensen die zeggen: ga alsjeblieft door. Maar ik ga niet meer over de islam schrijven’, aldus Lale Gül. ‘Dat moet dan maar, want je staat er toch echt alleen voor als je dat wel doet’ #buitenhofpic.twitter.com/bFnTE2Nn5b
Ze heeft meerdere keren aangifte gedaan en heeft goed contact met de politie, zegt ze. Maar achterhalen van wie de bedreigingen komen, gaat waarschijnlijk niet lukken.
Want bij haar laatste aangifte kreeg ze te horen dat het superveel werk is om één account te achterhalen, omdat die natuurlijk van de aardbodem zijn verdwenen. “Dus ik moet niet verwachten dat ze allemaal consequenties ervaren. Dat is wel jammer van dat systeem, maar ja ik begrijp het ook wel.”
Dit soort ernstige bedreigingen had ze niet verwacht, vertelt ze in het televisieprogramma. “Achteraf vind ik dat wel naïef eigenlijk.”
Van de reacties die ze op haar boek ontvangt is zo’n tachtig procent positief, zegt Gül. Die komen van moslims, maar ook van mensen vanuit de Jehovah’s Getuigen-gemeenschap, bevindelijk gereformeerde kringen en homoseksuelen.
Geheime locatie
Eerder zei Gül dat haar debuutroman ook haar laatste boek zou zijn, maar daar is ze van teruggekomen. “Omdat ik ook heel veel berichten heb gekregen van mensen die zeggen: ga alsjeblieft door.”
De schrijfster heeft haar ouderlijk huis verlaten en verblijft op een geheime locatie. Haar ouders zijn boos op wat zij over haar familie heeft geschreven. “Zij worden op dit boek en op mij aangekeken en dat zij mij op deze manier hebben opgevoed. Hun hele reputatie is totaal verloren.”
NU 20.03.2021 De Turks-Nederlandse schrijfster Lale Gül (23) is deze week verstoten door haar ouders vanwege haar felle kritiek op haar orthodox-islamitische opvoeding in Amsterdam-West. Naar aanleiding van de affaire rond Gül zes vragen en antwoorden over afvalligheid binnen de islam in Nederland.
1. Waarom is Lale Gül vertrokken uit haar ouderlijk huis?
In het onlangs verschenen boek Ik ga leven uit Gül scherpe kritiek op haar ouders – en vooral op haar moeder, die ze onder meer de “haattante des huizes” noemt. De twintiger verwijt haar ouders dat zij haar leven onnodig beperken met hun conservatieve opvattingen.
Het boek bereikte de tweede plek op de bestsellerlijsten en bracht Gül veel media-aandacht. Dat leidde tot een stroom van bedreigingen en een nieuw dieptepunt in de relatie met haar ouders. Volgens de schrijfster was de directe aanleiding voor haar vertrek uit het ouderlijk huis dat zij tijdens het laatste verkiezingsdebat werd geprezen door PVV-leider Geert Wilders. Ze zei vrijdag tegen Het Parool: “Dat was de druppel.”
2. Komt het vaker voor dat islamitische families in Nederland breken met een afvallig familielid?
Er zijn geen cijfers beschikbaar, maar volgens religiewetenschapper Maria Vliek van de Radboud Universiteit gaan gezinnen heel verschillend om met een afvallig familielid.
Vliek deed promotieonderzoek naar afvalligheid onder moslims in het Verenigd Koninkrijk en Nederland en interviewde 44 afvalligen. “Ik sprak met een vrouw die stopte met de ramadan, en haar moeder stond de volgende ochtend een ontbijt voor haar klaar te maken. Maar het kan ook met veel pijn en conflict gepaard gaan. Vaak is het voor families een enorme schok.”
Soms is die schok zo groot dat een familie breekt met de afvallige. Dat wordt ‘verstoting’ genoemd, een begrip dat in de islam ook gebruikt wordt bij echtscheidingen.
3. Reageren Nederlandse moslims vaker zo heftig op afvalligen als nu bij Lale Gül?
In 2002 werd de latere VVD-politicus Ayaan Hirsi Ali ernstig bedreigd, nadat zij verklaarde de islam te hebben verlaten. Hirsi Ali moest onderduiken en woont tegenwoordig in de Verenigde Staten.
Vijf jaar later vlamde het debat opnieuw op, toen Ehsan Jami het Centraal Comité voor Ex-moslims oprichtte. Hij noemde passages in de koran “achterlijk” en stelde dat de profeet Mohammed een “crimineel” en “een verschrikkelijke man” was. Ook hij werd bedreigd.
Zijn comité vroeg onder meer extra bescherming voor afvalligen door de overheid. Na een jaar werd het comité opgeheven, volgens Jami omdat te weinig afvalligen naar voren durfden te stappen. Critici stelden dat het niet hielp dat hij de islam als geheel aanviel, in plaats van zich te beperken tot de problematiek rond afvalligen.
Jami was aanvankelijk lid van de PvdA, maar verliet die partij, omdat hij te weinig steun kreeg. Tegenwoordig is hij raadslid voor Leefbaar Rotterdam.
Afgelopen week keurde de Rotterdamse gemeenteraad zijn initiatief goed voor een postercampagne, gericht “op het recht van geloofsafvalligheid en vrijheid van levensovertuiging”. Die gaat officieel niet specifiek over de islam, maar Jami laat geen misverstand over de focus hiervan bestaan. “Het gaat niet om Ingrid maar om Fatima. Bedreigingen en intimidatie zijn de normale gang van zaken als je eruit wil stappen”, zei hij in De Telegraaf.
4. Hoeveel niet-gelovigen met een moslimachtergrond zijn er in Nederland?
Uit het rapport Religieuze beleving van moslims in Nederland van het Sociaal en Cultureel Planbureau blijkt dat in de Marokkaanse-Nederlandse gemeenschap zo’n 5 procent niet gelovig is. Onder Turkse Nederlanders is dat 10 procent. In die groep zijn er wel grote verschillen; een kwart van de hoogopgeleide Turkse Nederlanders zegt niet te geloven, terwijl dat bij laagopgeleiden niet meer dan 5 procent is.
Het Humanistisch Verbond heeft De Nieuwe Vrijdenkers opgezet, waar niet-gelovigen met een moslimachtergrond elkaar treffen tijdens open en besloten bijeenkomsten. Ook zijn er Facebook-groepen actief. Volgens onderzoeker Vliek zijn enkele honderden voormalige moslims in Nederland lid van zo’n groep.
5. Komt afvalligheid alleen voor bij de islam?
Nee. Bij alle geloven zijn er afvalligen. In Nederland schreven auteurs als Maarten ’t Hart en Franca Treur bijvoorbeeld over het verstikkende protestantse milieu waarin zij opgroeiden. De Nederlandse kerken stroomden vanaf de jaren zestig en zeventig leeg, wat ontkerstening of secularisatie wordt genoemd.
Secularisatie onder christenen is veel minder omstreden dan in de islam, vooral omdat bij die laatste godsdienst de koran vaker letterlijk wordt genomen en er weinig ruimte voor interpretatie is. In fundamentalistische christelijke gemeenschappen, zoals die in de Nederlandse bijbelgordel, kan een breuk met het geloof nog wel pijnlijke sociale gevolgen hebben, zoals verstoting.
6. Hoe wordt afvalligheid bekeken binnen de internationale islam?
De koran is in principe streng als het over geloofsverlaters gaat. “Een afvallige zal branden in de hel”, staat er bijvoorbeeld te lezen.
Het heilige boek van de islam bevat echter geen regels of wereldse straffen voor afvalligen. Moslimgeleerden zijn het er wel over eens dat er gestraft moet worden, maar verschillen van mening over wat dat moet inhouden, zegt de Leidse hoogleraar Islam in het Westen Maurits Berger.
Volgens de strengste stromingen binnen de islam, zoals het Saoedische wahabisme, staat op afvalligheid de doodstraf. Berger: “Helaas denken veel moslims dat dit de algemene regel is. Dat maakt afvalligheid in de islam zo naar.”
In islamitische landen waar afvalligheid strafbaar is, een minderheid, vindt vaak geen vervolging plaats, maar wordt geprobeerd afvalligen terug te brengen tot het geloof. Als het toch tot een proces komt, zijn de beklaagden doorgaans mensen die publiekelijk zeggen afvallig te zijn of de islam bekritiseren.
Een bekend voorbeeld van een afvallige tegen wie wel een doodstraf werd uitgesproken, is de schrijver Salman Rushdie. De Iraanse ayatollah Ruhollah Khomeini deed dat in 1989 naar aanleiding van Rushdies boek De duivelsverzen, waarin de profeet Mohammed bezwijkt voor aardse verleidingen.
In Nederland geldt de islamitische wet vanzelfsprekend niet. Hier geldt juist geloofsvrijheid, en als gelovigen een afvallige met geweld op andere gedachten willen brengen, komt het strafrecht om de hoek kijken.
Telegraaf 19.03.2021 De Amsterdamse schrijfster Lale Gül is haar ouderlijk huis ontvlucht. „Ik ben verstoten door mijn familie. De pleuris brak uit toen ik door Geert Wilders werd geprezen”, zegt Gül tegen Het Parool.
„Het was de enige uitweg”, zegt Gül over haar vertrek. Ze neemt nu tijdelijk haar intrek bij een kennis en heeft het contact met haar familie verbroken.
De 23-jarige Gül debuteerde onlangs met haar roman Ik ga leven. In het werk levert ze kritiek op Turkse en islamistische tradities waarmee zij is opgegroeid. Vanwege dit boek en optredens daarover in talkshows werd de jonge schrijfster doelwit van intimidaties en doodsbedreigingen via sociale media.
AD 17.03.2021 Sinds haar debuutroman Ik ga leven wordt Lale Gül (23) ernstig bedreigd en durft de schrijfster niet meer alleen de straat op. De autobiografische roman verhaalt over haar beklemmende jeugd in de streng Turks-islamitische gemeenschap in Amsterdam-West. Hoewel ze een mediastilte inlaste, verscheen vandaag een interview met haar in Flair.
Gül vertelt in het blad hoe haar leven er nu uitziet. ,,Sinds mijn boek te koop is, zit ik opgesloten in het appartement van mijn ouders omdat het te gevaarlijk is om de straat op te gaan. De islamitische gemeenschap is woedend. Ze zien mij als een islamhater die zich leent aan racisme en rechts Nederland. Ze zien mij als de duivel die hun dochters wil verleiden voor het kwaad te kiezen.’’
Als meisje voegde Gül zich naar de regels van haar ouders en de islam. Doordeweeks ging ze naar school, in het weekend naar de Koranschool. ,,Ik geloofde net als mijn familie heilig in Allah, de profeet en alle leefregels.” Ze vervolgt: ,,Ik vond mijn opvoeding of ouders niet streng als kind. Ik was geen uitzondering, alle meisjes die ik kende hadden dezelfde regels. Sterker nog: ik vond het gezellig thuis.’’
Door veel te lezen in de bibliotheek – ‘daar ontwikkelde ik mijn liefde voor de Nederlandse taal’- , nieuwe contacten op haar middelbare school en uiteindelijk een Nederlandse vriend (die ze geheim hield voor haar ouders) leert Gül een andere wereld kennen. Het verbreken van de relatie zet haar aan tot het Ik ga leven.
Haar analfabete ouders vertelt Gül niet over het boek, maar na publicatie duurt het niet lang voor zij horen over de inhoud. ,,Ze zijn platgebeld door familieleden die het boek hebben gekocht en zichzelf herkenden in de gefingeerde namen.’’ Sindsdien is de spanning in huize Gül te snijden.
Toch is uit huis gaan nu geen optie. ,,Hoe boos ze ook zijn’’, zegt Gül over haar ouders, ,,ze willen wel dat ik veilig ben. Ik vind het verschrikkelijk dat ik mijn bewegingsvrijheid kwijt ben. Ik had echt nooit verwacht dat de reacties zo heftig zouden zijn, maar tegelijkertijd is het de ultieme bevestiging van mijn gelijk.’’
Praat erover!
Ze weet ook wat je als individu voor haar kan doen. ,,Mijn boek lezen en mijn verhaal delen. Praat erover, zodat iedereen weet wat er speelt. Zo is de opoffering van mijn bewegingsvrijheid niet voor niets geweest. Laten we dit met elkaar in de openbaarheid beslechten.’’
Meerdere politici schaarden zich al achter het manifest ‘Laat Lale vrij’, een initiatief van voormalig D66-Kamerlid Bert Bakker. De roep om een gezamenlijk statement uit de Turkse gemeenschap vindt nog maar beperkt gehoor.
NU 17.03.2021 De 23-jarige Lale Gül wordt sinds de verschijning van haar boek Ik ga leven ernstig bedreigd. Zeki Baran, PvdA-bestuurslid in Rotterdam en voorzitter van het Inspraakorgaan Turken, noemde de timing van het boek “heel toevallig, zo vlak voor de verkiezingen”, maar spreekt tegenover NU.nl nu van een vergissing. “Ze moet respect en hulp krijgen van de Turkse gemeenschap.”
In haar boek zet Gül zich af tegen haar orthodox-islamitische jeugd in Amsterdam-West. Op de publicaties volgden heftige reacties, vooral ook nadat ze in verschillende talkshows optrad, zo vertelde de schrijfster eerder aan NU.nl. Gül ontving haatmail, een foto van een vuurwapen en bedreigingen, maar de afgelopen dagen kwamen er ook van alle kanten steunbetuigingen.
De petitie Laat Lale Vrij werd getekend door onder meer demissionair premier Mark Rutte, D66-lijsttrekker Sigrid Kaag, Kamervoorzitter Khadija Arib en tal van schrijvers.
‘Bedoeld om Turkse gemeenschap boos te maken’
Opvallende dissonant was Baran, voorzitter van het Inspraakorgaan Turken, de instantie die namens de Turkse gemeenschap met de overheid overlegt. Hij zei vorige week zaterdag in NRC Handelsblad dat hij weliswaar van mening is dat iedereen moet vinden wat hij of zij vindt, maar noemde het opvallend dat het boek net voor de verkiezingen uitkomt. De publicatiedatum was volgens hem geen toeval, maar bedoeld om “de Turkse gemeenschap boos te maken, want dat levert de rechtse partijen stemmen op”.
Op de uitspraken volgden veel reacties. VVD-Kamerlid Dilan Yesilgöz noemde de opmerking van Baran dinsdag bij Goedemorgen Nederland “walgelijk”. Yesilgöz: “In plaats van achter de jonge schrijfster te gaan staan, ga je zeggen: er zit een politieke agenda achter.”
Ook NRC-columniste Aylin Bilic maakt zich boos. “Denkt Zeki Baran dat hij in Turkije leeft of zo? Heeft niemand hem kunnen tegenhouden met zijn complottheorie en zonder gêne zo’n complot ook nog eens linken aan Lale?”, schreef zij op Twitter.
‘Ik heb mij vergist’
Baran heeft zich vergist, zegt hij woensdag tegen NU.nl in zijn hoedanigheid als voorzitter van het inspraakorgaan. “Ik had gehoord dat het boek al in 2019 was geschreven, maar waarschijnlijk heb ik mij vergist. Wat ik bedoel te zeggen, is dat ik het jammer vind dat het zo vlak voor de verkiezingen niet mogelijk is om een goede discussie te voeren over het boek.”
Baran steunt de schrijfster en zegt de petitie ook te zullen ondertekenen. “Ik heb altijd respect voor Lale Gül gehad en sta pal achter wat zij heeft geschreven. Ze moet respect en hulp krijgen van Turkse Nederlanders en de Turkse gemeenschap. We moeten in dit land in vrijheid kunnen leven en Lale Gül moet kunnen schrijven wat ze wil. Op dit moment ben ik voor mijn werk in het buitenland, maar als ik terug ben zal ik haar bellen en zeggen: Lale, ik sta pal achter je.”
Telegraaf 15.03.2021 Meerdere prominenten, onder wie politici van diverse partijen, hebben een manifest ondertekend waarin ze steun uitspreken voor de bedreigde auteur Lale Gül. „Lale verdient het te gaan leven zoals zij dat wil. Ondubbelzinnig”, zo valt te lezen in het manifest met de titel Laat Lale Vrij. „Dus laten we dat uitspreken, vaststellen, verdedigen, ervoor opkomen. Duidelijk maken dat we aan haar kant staan, dat vrijheid ook geldt als je uit een onvrije omgeving komt.”
Onder de ondertekenaars zijn onder andere fractievoorzitter van de ChristenUnie Gert-Jan Segers, SP-fractievoorzitter Lilian Marijnissen, Kamerlid Pieter Omtzigt van het CDA, de VVD-Kamerleden Dilan Yeşilgöz-Zegerius en Bente Becker en D66-senator Boris Dittrich. Daarnaast hebben ook tal van journalisten, columnisten, religieuze leiders en schrijvers hun handtekening gezet.
Zij benadrukken dat ieder mens in Nederland zelf mag bepalen hoe hij of zij wil leven, „ongeacht je achtergrond, je afkomst, je levensovertuiging.” Gül verdient veiligheid en het recht om zich uit te spreken, staat in het manifest. „In haar eigen verrassende woorden. Wie haar dat ontzegt verdient een duidelijk signaal: zo doen we dat hier niet. Want het is veel te stil.”
’Respectvolle dialoog’
Ook de Nederlands Turkse Arbeidersvereniging (HTIB) keurt de bedreigingen aan het adres van de schrijfster „in alle toonaarden” af. „HTIB spreekt de steun aan Lale Gül uit want eenieder heeft het recht om zijn mening te verkondigen, hoe pijnlijk die voor sommigen ook mag zijn.” De vereniging roept op tot een respectvolle dialoog, „in plaats van bangmakerij en afschrikking.”
Onder de titel ’Ik ga leven’ schreef Gül (23) een debuutroman over opgroeien in een Turks, streng-islamitisch gezin in Amsterdam-West. Ze is daarin kritisch over veel Turkse en islamitische tradities waarmee zij is opgegroeid. Interviews en tv-optredens daarover kwamen haar op doodsbedreigingen en intimidatie via sociale media te staan.
RTL 15.03.2021 Lale Gül, de schrijfster die vanwege haar boek ‘Ik ga leven’ is geïntimideerd en met de dood wordt bedreigd, krijgt een steuntje in de rug van prominente politici, schrijvers, columnisten, acteurs, religieuze leiders en journalisten. Zij ondertekenden een manifest waarin ze hun steun uitspreken voor Gül.
“Lale verdient het te gaan leven zoals zij dat wil. Ondubbelzinnig”, staat in het manifest met de titel Laat Lale Vrij. “Dus laten we dat uitspreken, vaststellen, verdedigen, ervoor opkomen. Duidelijk maken dat we aan haar kant staan, dat vrijheid ook geldt als je uit een onvrije omgeving komt.”
‘Zo doen we dat hier niet’
Onder de ondertekenaars zijn onder anderen Kamervoorzitter Khadija Arib, fractievoorzitter van de ChristenUnie Gert-Jan Segers, SP-fractievoorzitter Lilian Marijnissen, Kamerlid Pieter Omtzigt van het CDA, de VVD-Kamerleden Dilan Yeşilgöz-Zegerius en Bente Becker en D66-senator Boris Dittrich. Daarnaast hebben ook tal van journalisten, columnisten, religieuze leiders en schrijvers hun handtekening gezet.
Zij benadrukken dat ieder mens in Nederland zelf mag bepalen hoe hij of zij wil leven, ‘ongeacht je achtergrond, je afkomst, je levensovertuiging’. Gül verdient veiligheid en het recht om zich uit te spreken, staat in het manifest. “In haar eigen verrassende woorden. Wie haar dat ontzegt verdient een duidelijk signaal: zo doen we dat hier niet. Want het is veel te stil.”
Ook de Nederlands Turkse Arbeidersvereniging (HTIB) keurt de bedreigingen aan het adres van de schrijfster ‘in alle toonaarden af’. “HTIB spreekt de steun aan Lale Gül uit want een ieder heeft het recht om zijn mening te verkondigen, hoe pijnlijk die voor sommigen ook mag zijn.” De vereniging roept op tot een respectvolle dialoog, ‘in plaats van bangmakerij en afschrikking’.
In haar debuutroman schrijft Gül over opgroeien in een Turks, streng-islamitisch gezin in Amsterdam-West. Ze is daarin kritisch over veel Turkse en islamitische tradities waarmee zij is opgegroeid. Interviews en tv-optredens daarover kwamen haar op doodsbedreigingen en intimidatie via sociale media te staan.
Het manifest Laat Lale Vrij
‘Vrijheid is in Nederland vanzelfsprekend. Een mensenrecht, onvervreemdbaar.
In Nederland maken we onze eigen keuzes. Bepalen we zelfhoe we willen leven, en met wie.Wat we willen zeggen, en hoe. Vrijheid hoef je niet te verdienen, je hebt het als je in dit land woont. Ongeachtje achtergrond, je afkomst, je levensovertuiging.
OokLale Gül. Ik ga leven, heet haar boek. Over een Nederlandse vrouw die kiest voor de vrijheid die ze heeft. Bedreiging, intimidatie, uitsluiting uit de gemeenschap werd haar deel.
Dat is onverteerbaar. Dat moet veranderen.
Lale Gül verdient onze steun. Hardop en zonder compromis. Ze verdient veiligheiden het recht om zich uit te spreken. In haar eigen verrassende woorden. Wie haar dat ontzegt verdient een duidelijk signaal: zo doen we dat hier niet.
Want het is veel te stil. De verkiezingscampagne gaat over het minimumloon, het klimaat, de zorg. Maar niet over de vrijheid die zo fundamenteel is in ons land. Te vanzelfsprekend?
We willen toch niemand laten vallen? Doorpakken? Samensterker verder? We willen geen racisme, we willen meer vrouwen, meer inclusie en diversiteit.
Lale verdient het te gaan leven zoals zijdat wil. Ondubbelzinnig. Dus laten we dat uitspreken, vaststellen, verdedigen, ervoor opkomen. Duidelijk maken dat we aan haar kant staan, dat vrijheid ook geldt als je uit een onvrije omgeving komt.
We staan niet toe dat enkelingen in onze samenleving het gemeenschapsgevoel aantasten door hun intolerantie. De hardheid van de harten van mensen zullen we bestrijden door onze armen om Lale heen te slaan.’
MSN 15.03.2021 Lale Gül, de schrijfster die vanwege haar boek ‘Ik ga leven’ is geïntimideerd en met de dood wordt bedreigd, krijgt een steuntje in de rug van prominente politici, schrijvers, columnisten, acteurs, religieuze leiders en journalisten. Zij ondertekenden een manifest waarin ze hun steun uitspreken voor Gül.
“Lale verdient het te gaan leven zoals zij dat wil. Ondubbelzinnig”, staat in het manifest met de titel Laat Lale Vrij. “Dus laten we dat uitspreken, vaststellen, verdedigen, ervoor opkomen. Duidelijk maken dat we aan haar kant staan, dat vrijheid ook geldt als je uit een onvrije omgeving komt.”
‘Zo doen we dat hier niet’
Onder de ondertekenaars zijn onder anderen Kamervoorzitter Khadija Arib, fractievoorzitter van de ChristenUnie Gert-Jan Segers, SP-fractievoorzitter Lilian Marijnissen, Kamerlid Pieter Omtzigt van het CDA, de VVD-Kamerleden Dilan Yeşilgöz-Zegerius en Bente Becker en D66-senator Boris Dittrich. Daarnaast hebben ook tal van journalisten, columnisten, religieuze leiders en schrijvers hun handtekening gezet.
Zij benadrukken dat ieder mens in Nederland zelf mag bepalen hoe hij of zij wil leven, ‘ongeacht je achtergrond, je afkomst, je levensovertuiging’. Gül verdient veiligheid en het recht om zich uit te spreken, staat in het manifest. “In haar eigen verrassende woorden. Wie haar dat ontzegt verdient een duidelijk signaal: zo doen we dat hier niet. Want het is veel te stil.”
Islamitische tradities
Ook de Nederlands Turkse Arbeidersvereniging (HTIB) keurt de bedreigingen aan het adres van de schrijfster ‘in alle toonaarden af’. “HTIB spreekt de steun aan Lale Gül uit want een ieder heeft het recht om zijn mening te verkondigen, hoe pijnlijk die voor sommigen ook mag zijn.” De vereniging roept op tot een respectvolle dialoog, ‘in plaats van bangmakerij en afschrikking’.
In haar debuutroman schrijft Gül over opgroeien in een Turks, streng-islamitisch gezin in Amsterdam-West. Ze is daarin kritisch over veel Turkse en islamitische tradities waarmee zij is opgegroeid. Interviews en tv-optredens daarover kwamen haar op doodsbedreigingen en intimidatie via sociale media te staan.
Het manifest Laat Lale Vrij
‘Vrijheid is in Nederland vanzelfsprekend. Een mensenrecht, onvervreemdbaar.
In Nederland maken we onze eigen keuzes. Bepalen we zelf hoe we willen leven, en met wie. Wat we willen zeggen, en hoe. Vrijheid hoef je niet te verdienen, je hebt het als je in dit land woont. Ongeacht je achtergrond, je afkomst, je levensovertuiging.
Ook Lale Gül. Ik ga leven, heet haar boek. Over een Nederlandse vrouw die kiest voor de vrijheid die ze heeft. Bedreiging, intimidatie, uitsluiting uit de gemeenschap werd haar deel.
Dat is onverteerbaar. Dat moet veranderen.
Lale Gül verdient onze steun. Hardop en zonder compromis. Ze verdient veiligheid en het recht om zich uit te spreken. In haar eigen verrassende woorden. Wie haar dat ontzegt verdient een duidelijk signaal: zo doen we dat hier niet.
Want het is veel te stil. De verkiezingscampagne gaat over het minimumloon, het klimaat, de zorg. Maar niet over de vrijheid die zo fundamenteel is in ons land. Te vanzelfsprekend?
We willen toch niemand laten vallen? Doorpakken? Samen sterker verder? We willen geen racisme, we willen meer vrouwen, meer inclusie en diversiteit.
Lale verdient het te gaan leven zoals zij dat wil. Ondubbelzinnig. Dus laten we dat uitspreken, vaststellen, verdedigen, ervoor opkomen. Duidelijk maken dat we aan haar kant staan, dat vrijheid ook geldt als je uit een onvrije omgeving komt.
We staan niet toe dat enkelingen in onze samenleving het gemeenschapsgevoel aantasten door hun intolerantie. De hardheid van de harten van mensen zullen we bestrijden door onze armen om Lale heen te slaan.’
NOS 15.03.2021 In een online manifest spreekt een dertigtal politici, journalisten en bestuurders steun uit voor de met de dood bedreigde schrijfster Lale Gül. Ondertekenaars zijn onder meer ChristenUnie-lijsttrekker Gert-Jan Segers, auteur Tommy Wieringa en cartoonist Ruben L. Oppenheimer. Ook vanuit de katholieke kerk en de Joodse gemeenschap is steun voor de schrijfster.
Sinds het verschijnen van haar debuutroman Ik ga leven en de media-aandacht voor het boek wordt de 23-jarige Gül bedreigd en krijgt ze haatberichten op sociale media. De roman gaat over haar streng islamitische opvoeding in Amsterdam-West. De auteur is kritisch over veel Turkse en islamitische tradities.
“In Nederland maken we onze eigen keuzes. Bepalen we zelf hoe we willen leven, en met wie. Wat we willen zeggen, en hoe. Vrijheid hoef je niet te verdienen, je hebt het als je in dit land woont. Ongeacht je achtergrond, je afkomst, je levensovertuiging. Ook Lale Gül”, staat in het manifest op de website LaatLaleVrij.nl.
‘Ze voelde zich erg alleen staan’
Het online manifest is een initiatief van Bert Bakker, voormalig Tweede Kamerlid voor D66. Hij zegt het idee voor het manifest nauw te hebben afgestemd met Gül. “Ik heb het in een vroeg stadium aan haar voorgelegd. Ze wilde het graag. Daarna even niet meer, vanwege alle bedreigingen, maar daar is ze recent van teruggekomen.”
Tot concrete maatregelen wordt in het manifest niet opgeroepen. “Het is puur om te zorgen dat zoveel mogelijk mensen steun uitspreken voor haar”, zegt Bakker. “Ze voelde zich de laatste tijd erg alleen staan. Ik zag dat gebeuren op televisie en ik wond me op over het grote zwijgen in de politiek.”
Politieke steun
Naast de lijsttrekker van de ChristenUnie hebben ook politici van VVD, D66, PvdA en het CDA het manifest ondertekend. Onder hen zijn CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt, PvdA-leider Ploumen, VVD-Kamerlid Dilan Yesilgöz, oud-staatssecretaris Fred Teeven (VVD) en Eerste Kamerlid voor D66 Boris Dittrich.
Bakker: “Politici van vandaag moeten zich uitspreken. Iedereen die in Nederland woont heeft de vrijheid om te kiezen. Om te zeggen en te schrijven wat hij of zij wil.” Hij kon (nog) niet alle politici benaderen voor ondertekening van het manifest. Ook de Amsterdamse burgemeester Femke Halsema, die het in de gemeenteraad en op Instagram opnam voor Gül, heeft haar naam nog niet aan het manifest verbonden. “Ik vind het wel goed dat ze Lale de afgelopen tijd zo steunde.”
Overigens schreef PvdA-prominent Khadija Arib twee weken geleden al een column waarin ze het opnam voor Gül. SP-leider Marijnissen liet na het verschijnen van het manifest op Twitter weten dat Gül steun verdient. “Teken ook”, schreef ze.
AD 15.03.2021 Meerdere prominenten, onder wie politici van verschillende partijen, hebben een manifest ondertekend waarin ze steun uitspreken voor de bedreigde auteur Lale Gül. ,,Lale verdient het te leven zoals zij dat wil. Ondubbelzinnig’’, zo valt te lezen in het manifest met de titel Laat Lale Vrij. ,,Dus laten we dat uitspreken, vaststellen, verdedigen, ervoor opkomen. Duidelijk maken dat we aan haar kant staan, dat vrijheid ook geldt als je uit een onvrije omgeving komt.’’
Onder de ondertekenaars zijn onder anderen fractievoorzitter van de ChristenUnie Gert-Jan Segers, SP-fractievoorzitter Lilian Marijnissen, Kamerlid Pieter Omtzigt van het CDA, de VVD-Kamerleden Dilan Yeşilgöz-Zegerius en Bente Becker en D66-senator Boris Dittrich. Daarnaast hebben ook tal van journalisten, columnisten, religieuze leiders en schrijvers hun handtekening gezet.
Zij benadrukken dat ieder mens in Nederland zelf mag bepalen hoe hij of zij wil leven, ‘ongeacht je achtergrond, je afkomst, je levensovertuiging’. Gül verdient veiligheid en het recht om zich uit te spreken, staat in het manifest. ,,In haar eigen verrassende woorden. Wie haar dat ontzegt, verdient een duidelijk signaal: zo doen we dat hier niet. Want het is veel te stil.’’
Het manifest eindigt met de woorden: ,,We staan niet toe dat enkelingen in onze samenleving het gemeenschapsgevoel aantasten door hun intolerantie. De hardheid van de harten van mensen zullen we bestrijden door onze armen om Lale heen te slaan.’’
Onder de titel ‘Ik ga leven’ schreef Gül (23) een debuutroman over opgroeien in een Turks, streng-islamitisch gezin in Amsterdam-West. Ze is daarin kritisch over veel Turkse en islamitische tradities waarmee zij is opgegroeid. Interviews en tv-optredens daarover kwamen haar op doodsbedreigingen en intimidatie via sociale media te staan.
Ook columnist Özcan Akyol nam het in een zijn columns in het AD onlangs op voor Lale Gül. Lees de column hier terug.
AD 13.03.2021 De Amsterdamse schrijfster Lale Gül die met de dood wordt bedreigd, omdat ze in haar literaire debuut zware kritiek levert op de islam, wordt nog altijd overstelpt met ernstige bedreigingen. Ze neemt een tijdelijke mediapauze omdat ze de stroom aan haatberichten ‘mentaal niet meer trekt’. De politie is op de hoogte van de situatie, meldt de 23-jarige Gül.
In haar onlangs verschenen debuutroman Ik ga leven is de 23-jarige Amsterdamse kritisch over veel Turkse en islamitische tradities waarmee zij is opgegroeid. Wegens dat boek en optredens daarover in talkshows is de jonge schrijfster doelwit geworden van intimidaties en doodsbedreigingen via social media. Zo stuurde een onbekende man via Instagram een foto van een vuurwapen, vergezeld met vier smileys van doodshoofden en een zwarte islamitische vlag.
Verspilling van zuurstof
Op hetzelfde platform maakte aanstormend komiek Sezgin Güleç (22) de schrijfster uit voor ‘talentloze, pseudo-intellectuele verspilling van zuurstof en schoon drinkwater. ‘Echt schattig wanneer deze elitaire Turkse wijven de doorsnee Turken in dit land vertellen hoe ze hun leven moeten leiden en afstand moeten nemen van hun eigen cultuur en tradities’, valt te lezen.
Het door Gül verspreide bericht is inmiddels door de komiek verwijderd. ,,Mijn timing voor deze opmerkingen was verschrikkelijk. Ik had mijn gedachtes anders moeten verwoorden tegenover iemand die al onder zo veel druk staat. Ik sta meer aan haar kant dan ze denkt als atheïst die zelf ook vaak genoeg kritisch over de islam is op het podium. Ik wens haar al ‘t beste“, laat Güleç aan deze site weten.
‘Ik vind het bedroevend’
Over de ontstane ophef kwam het binnen de Amsterdamse gemeenteraad tot een confrontatie tussen burgemeester Halsema en Numan Yilmaz, fractievoorzitter van DENK Amsterdam. Die laatste keurde de vele bedreigingen en intimidatie jegens de schrijfster af, om daaraan direct toe te voegen dat de schrijfster ‘islamofoob’ is, andere Amsterdammers ‘stigmatiseert’ en bezig is aan een ‘voor haar mooie pr-campagne’.
Halsema reageerde daarop furieus. ,,Ik vind het bedroevend dat u haar verwijten maakt die precies de reden zijn dat zij wordt bedreigd. Ik denk dat het heel verstandig als u haar niet in de beklaagdenbank zet, maar haar werkelijk verdedigt.”
Het is niet voor het eerst dat de partij DENK er in deze kwestie flink van langs krijgt. Eerder werd de partij al verweten een advertentie boven een Turks artikel te plaatsen waarin Gül voor vijand van de islam wordt uitgemaakt. Een woordvoerder van DENK reageerde dat de partij ‘absoluut niets’ te maken had met de advertentie boven het artikel. Volgens hem bepaalt een algoritme waar advertenties terechtkomen.
Fractievoorzitter Farid Azarkan benadrukte in een korte tweet zich te distantiëren van alle kwetsende berichten die de Amsterdamse over zich heen krijgt. ‘Ik lees allerlei bedreiging en haat in de richting van Lale. Dat is onacceptabel. Stop daarmee. Iedereen heeft het recht op een eigen leven en geef elkaar de ruimte’, twittert Azarkan. Kamerlid Tunahan Kuzu stuurde woensdag al een bericht aan Gül, waarin hij schrijft dat in Nederland vrijheid van religie geldt en het haar dus vrijstaat wel of niet te geloven.
Ondertussen blijft de Amsterdamse schrijfster ook vanavond bestookt worden met berichten en foto’s waarin zware vuurwapens getoond worden. De radicale islamitische groep Sharia4Holland meldt op Instagram dat ze ‘grote plannen hebben met Gül’ en ‘overal in Amsterdam actief zijn’. Later nuanceerde het kanaal die opmerking. ‘Voor de mensen die willen weten wat de plannen waren: het was letterlijk met haar een flink gesprek aangaan over het boek en haar isolamophobia’, valt te lezen in een verklaring.
Volgens Femke Halsema is er goed contact tussen de schrijfster en de politie. De vele online bedreigingen die haar boek en de interviews na afloop hebben veroorzaakt, hebben de aandacht van de politie. ,,Op strafbare berichten wordt direct gehandeld, ook op anonieme berichten”, aldus Halsema tegen het Parool. Gül is inmiddels ook op bezoek geweest bij Halsema. Ze heeft een uitnodiging gekregen om toe te treden tot een netwerk van jonge vrijdenkers die, indien nodig, steun kunnen krijgen van de stad
Ik ben dit zoooo spuugzat. Ik verdwijn uit de media, want ik trek het mentaal niet meer. Thanks voor alle steun, politie weet ervan. Ik heb extra respect nu voor alle opiniemakers met een migratie-achtergrond die worden bedreigd. Wát een mensen.
Ondertussen staat Lale op een dodenlijst. Mede door het gehits van de partij van Azarkan. Make no mistake: als haar iets overkomt is DENK medeverantwoordelijk.
Lale Gül
@AmsterdamLale
Ik ben dit zoooo spuugzat. Ik verdwijn uit de media, want ik trek het mentaal niet meer. Thanks voor alle steun, politie weet ervan. Ik heb extra respect nu voor alle opiniemakers met een migratie-achtergrond die worden bedreigd. Wát een mensen.
Telegraaf 12.03.2021De fractievoorzitter van Denk Amsterdam, Mourad Taimounti, stapt uit die partij. Volgens de voorman is er sprake van een ’ondemocratische partijcultuur’. Taimounti, die vanwege een privé-situatie tijdelijk is teruggetrokken om meer aandacht aan zijn kinderen te schenken, zegt dat hij zich niet kan vinden in de denkwijze die in de partij wordt uitgedragen.
Met de standpunten kan ik mij nog steeds verenigen en ik ben trots op collega’s in de Amsterdamse fractie, maar er is intern sprake van weinig verbindende factoren. Besluiten worden ondemocratisch genomen, de oprichter van de partij Gladys Albitrouw is via de achteruitgang vertrokken en er is te weinig diversiteit. Er staan alleen een paar mannen op verkiesbare plaatsen. Talenten lopen weg, maar het bestuur zegt dat zij geen uitblinkers kan vinden.”
„Al met al kun je gerust zeggen dat ik mij niet meer thuis voelde bij die partij. De makkelijkste keuze is om na de verkiezingen een stap terug te doen, maar dan kan ik mijzelf niet recht in de spiegel aankijken.” Taimounti wil na de zomer terugkeren als volksvertegenwoordiger voor de islamitische partij Nida.
MSN 12.03.2021 Mourad Taimounti (40), fractievoorzitter van DENK Amsterdam, zegt zijn DENK-lidmaatschap op en sluit zich aan bij NIDA. Hij wil onder de vlag van NIDA Amsterdam door in de gemeenteraad.
Als belangrijkste redenen voor zijn overstap noemt Taimounti het gebrek aan interne democratie, afstandelijke relatie met de Haagse DENK-fractie en de omgang met de affaire rond Tunahan Kuzu en de daaropvolgende partijruzie van vorig jaar. “Het is een hele andere club, een hele andere stijl. (…) Soms moet je kunnen samenwerken, en dat was er gewoon niet”, zegt hij in een video op sociale media.
Ook werd Taimounti op een onverkiesbare plek geplaatst op de kandidatenlijst voor de Tweede Kamerverkiezingen. Volgens de politicus is dat echter niet de reden van zijn vertrek. “Al zouden ze me plek 1 aanbieden, zou ik het niet willen, vanuit principe.”
Taimounti noemt NIDA een inspirerende partij, waar hij altijd veel sympathie voor had. “NIDA staat voor geloofwaardigheid, kwaliteit en maakt met haar islamitische inspiratie echt een positief verschil.”
Politiek leider van NIDA, Nourdin El Ouali, zag de overstap van Taimounti niet aankomen. “NIDA krijgt support uit alle hoeken, maar deze zag ik niet aankomen. Mourad heeft contact gezocht en het mij uitgelegd en ik waardeer en begrijp zijn weloverwogen keuze,” aldus El Ouali.
NOS 10.03.2021 De Amsterdamse politie heeft zorgvuldige aandacht voor de veiligheid van Lale Gül, de auteur die wordt bedreigd vanwege haar debuutroman. Zonodig worden maatregelen getroffen, zei burgemeester Halsema vanmiddag tegen de gemeenteraad. Halsema heeft contact gehad met Gül.
In haar roman Ik ga leven is de 23-jarige Gül kritisch over veel Turkse en islamitische tradities waarmee zij in Amsterdam-West is opgegroeid. Vanwege het boek en optredens daarover in talkshows wordt de schrijfster sindsdien via sociale media met de dood bedreigd en geïntimideerd.
Korte lijnen
In de Amsterdamse raad werden naar aanleiding daarvan vragen gesteld over de veiligheid van Gül. Onder meer het CDA vroeg hoe de politie met de bedreigingen omgaat, schrijven NH Nieuws en AT5.
“De lijnen met de politie zijn kort”, reageerde Halsema. “Zodat er, zodra er bedreigende berichten zijn, direct gehandeld kan worden.” De burgemeester zei ook dat anonieme bedreigingen onderzocht worden.
Halsema heeft een paar dagen geleden met Gül gesproken. “Lale staat in een lange Amsterdamse traditie van vrijdenkers die met grote persoonlijke risico’s hun vrijheid opeisen”, schreef de burgemeester daarna op Instagram. In de gemeenteraadsvergadering zei ze dat Amsterdammers daar pal voor moeten staan.
Telegraaf 10.03.2021 Na vragen vanuit de Amsterdamse gemeenteraad liet burgemeester Femke Halsema woensdag weten dat de politie scherp het oog houdt op de veiligheid van de bedreigde schrijfster Lale Gül.. „Als er aanleiding voor is, zullen maatregelen worden getroffen”, aldus Halsema. Zij heeft daar ook zelf contact over gehad met Gül.
Een online-advertentie van Denk, waarin de partij stelt vijanden van de islam aan te pakken, werd eerder boven een artikel geplaatst waarin de bedreigde Amsterdamse schrijfster Lale Gül voor vijand van de islam wordt uitgemaakt. Gül reageert op Twitter verbolgen dat de advertentie, met daarin de foto van Kamerlid Tunahan Kuzu, boven het artikel van de Turkse onlinekrant Son Haber staat.
Dat Turkse media haar tot vijand van de islam bestempelen, is volgens Gül niks nieuws. Maar zij roept Denk op daar afstand van te nemen. „Dus je mening geven en daar een boek over schrijven is vijandschap?”, vraagt zij zich daarbij hardop af.
Doelwit intimidaties
In haar onlangs verschenen debuutroman ’Ik ga leven’ is de 23-jarige Gül kritisch over veel Turkse en islamitische tradities waarmee zij is opgegroeid. Wegens dat boek en optredens daarover in talkshows is de jonge schrijfster doelwit geworden van intimidaties en doodsbedreigingen via social media.
Kuzu stuurde woensdag op Twitter een bericht aan Gül, waarin hij schrijft dat in Nederland vrijheid van religie geldt en het haar dus vrijstaat wel of niet te geloven. Hij zegt dat de advertentie ook in Nederland bij uiteenlopende nieuwsberichten verschijnt. „Dus wees gerust, niets persoonlijks.”
’Ongelukkige plaatsing’
Desgevraagd zegt Kuzu dat hij de plaatsing „ongelukkig” vindt en contact met Gül heeft gelegd om binnenkort kennis te maken. Hij heeft haar boek niet gelezen en heeft geen standpunt over haar, maar zegt „dat ze mag schrijven wat ze voelt.” Ook vindt hij „het goed dat ze aandacht besteedt” aan de door haar ervaren druk van een traditionele opvoeding. De eigen keuze van vrouwen is het belangrijkste, stelt hij.
De bedreigingen tegen haar noemt Kuzu „vreselijk. Ik keur intimidaties en bedreigingen ten stelligste af.” Hij voelt zich echter niet geroepen om het op Twitter op deze manier voor haar op te nemen.
Een woordvoerder van Denk zegt ook dat de partij „absoluut niets” te maken heeft met de plaatsing van de advertentie boven het artikel. Volgens hem bepaalt een algoritme waar advertenties terechtkomen en gaat de partij kijken of de advertentie daar kan worden weggehaald.
AD 10.03.2021 Een online advertentie van Denk, waarin de partij stelt vijanden van de islam aan te pakken, is boven een artikel geplaatst waarin de bedreigde Amsterdamse schrijfster Lale Gül voor vijand van de islam wordt uitgemaakt. Gül reageert op Twitter verbolgen, omdat de advertentie met daarin de foto van Kamerlid Tunahan Kuzu, boven het artikel in de Turkse online krant Son Haber staat.
Dat Turkse media haar tot vijand van de islam bestempelen, is volgens Gül niks nieuws. Maar zij roept Denk op daar afstand van te nemen. ,,Dus je mening geven en daar een boek over schrijven is vijandschap?” vraagt zij zich daarbij hardop af.
In haar onlangs verschenen debuutroman Ik ga leven is de 23-jarige Gül kritisch over veel Turkse en islamitische tradities waarmee zij is opgegroeid. Wegens dat boek en optredens daarover in talkshows is de jonge schrijfster doelwit geworden van intimidaties en doodsbedreigingen via social media.
Naar aanleiding van vragen vanuit de Amsterdamse gemeenteraad liet burgemeester Femke Halsema al weten dat de politie scherp het oog houdt op de veiligheid van de bedreigde auteur. ,,Als er aanleiding voor is, zullen maatregelen worden getroffen”, aldus Halsema. Zij heeft daar ook zelf contact over gehad met Gül.
Kuzu stuurde woensdag op Twitter een bericht aan Gül, waarin hij schrijft dat in Nederland vrijheid van religie geldt en het haar dus vrijstaat wel of niet te geloven. Hij zegt dat de advertentie ook in Nederland bij uiteenlopende nieuwsberichten verschijnt. ‘Dus wees gerust, niets persoonlijks.’
Ontkenning
Een woordvoerder van Denk zegt ook dat de partij ‘absoluut niets’ te maken heeft met de advertentie boven het artikel. Volgens hem bepaalt een algoritme waar advertenties terechtkomen. De partij gaat kijken of de advertentie boven het stuk kan worden weggehaald.
De partij kwam vaker in opspraak vanwege het in Turkije zwartmaken van Nederlanders met een Turkse achtergrond. Zo noemde Kuzu in 2018 vijf Kamerleden ‘verraders’, omdat zij voor de erkenning van de Armeense genocide stemden. Dat ligt in Turkije erg gevoelig. De Kamerleden werden vervolgens bedreigd via sociale media.
Telegraaf 10.03.2021 Denk zet voor de Tweede Kamerverkiezingen opnieuw vol in op de Turkse stem. Via pro-islam-advertenties in Turkse media probeert de partij van Farid Azarkan, Selcuk Özturk en Tunahan Kuzu Turks-Nederlandse kiezers naar de stembus te lokken.
„Wilt u de vijanden van de islam een halt toeroepen? Stem Denk op 15, 16 en 17 maart”, aldus de advertentie van Denk op de Europese website van de Turkse online krant Son Haber. Bij de tekst prijkt een foto van Kamerlid Tunahan Kuzu.
Opvallend genoeg staat de advertentie over ’vijanden van de islam’ boven een artikel over de 23-jarige Amsterdamse auteur Lale Gül. Zij publiceerde onlangs het boek ’Ik ga leven’, waarin ze stevige kritiek levert op haar islamitische opvoeding. Sindsdien wordt ze bedreigd en kan ze op brede steun rekenen, van de Amsterdamse burgemeester Femke Halsema tot aan Tweede Kamervoorzitter Khadija Arib.
Laatstgenoemde twitterde voor Internationale Vrouwendag over de dag „waarop we, net als Lale Gül, de stilte doorbreken en voor vrijheid en zelfbeschikking van meisjes en vrouwen opkomen, in Nederland en daarbuiten.”
’Je mening geven is vijandschap?’
Gül is verbolgen over de advertentie en de suggestie dat zij een ’vijand van de islam’ zou zijn. „Dus je mening geven en daar een boek over schrijven is vijandschap?” vraagt ze zich af. Ze vraagt de partij afstand te nemen van die uitspraak.
Denk-fractievoorzitter Farid Azarkan reageert desgevraagd, en zegt dat de combinatie van de foto en het artikel een gevolg is van de algoritmen van het advertentiebedrijf. „Daar hebben wij geen inzage in. Erg ongelukkig”, aldus Azarkan.
MSN 10.03.2021 Denk zet voor de Tweede Kamerverkiezingen opnieuw vol in op de Turkse stem. Via pro-islam-advertenties in Turkse media probeert de partij van Farid Azarkan, Selcuk Özturk en Tunahan Kuzu Turks-Nederlandse kiezers naar de stembus te lokken.
„Wilt u de vijanden van de islam een halt toeroepen? Stem Denk op 15, 16 en 17 maart”, aldus de advertentie van Denk op de Europese website van de Turkse online krant Son Haber. Bij de tekst prijkt een foto van Kamerlid Tunahan Kuzu.
Opvallend genoeg staat de advertentie over ’vijanden van de islam’ boven een artikel over de 23-jarige Amsterdamse auteur Lale Gül. Zij publiceerde onlangs het boek ’Ik ga leven’, waarin ze stevige kritiek levert op haar islamitische opvoeding. Sindsdien wordt ze bedreigd en kan ze op brede steun rekenen, van de Amsterdamse burgemeester Femke Halsema tot aan Tweede Kamervoorzitter Khadija Arib.
Laatstgenoemde twitterde voor Internationale Vrouwendag over de dag „waarop we, net als Lale Gül, de stilte doorbreken en voor vrijheid en zelfbeschikking van meisjes en vrouwen opkomen, in Nederland en daarbuiten.”
’Je mening geven is vijandschap?’
Gül is verbolgen over de advertentie en de suggestie dat zij een ’vijand van de islam’ zou zijn. „Dus je mening geven en daar een boek over schrijven is vijandschap?” vraagt ze zich af. Ze vraagt de partij afstand te nemen van die uitspraak.
Denk-fractievoorzitter Farid Azarkan reageert desgevraagd, en zegt dat de combinatie van de foto en het artikel een gevolg is van de algoritmen van het advertentiebedrijf. „Daar hebben wij geen inzage in. Erg ongelukkig”, aldus Azarkan.
NU 06.03.2021 Lale Gül schreef met Ik ga leven een aanklacht tegen haar orthodox-islamitische jeugd. Op televisieoptredens volgden online scheldpartijen en doodsbedreigingen. Bij familie in het Amsterdamse stadsdeel West – de 23-jarige Gül woont nog bij haar ouders – lopen de emoties hoog op. We kijken met Gül terug op twee tumultueus verlopen weken.
De Telegraaf noemt jouw boek een “prikkelend debuut” van iemand die de woede van zich af schrijft. Het Parool heeft het over een humoristische maar meedogenloze autobiografische roman. Was je blij met die recensies?
“Zeker, ze zijn lovend, en dat is fijn na anderhalf jaar hard werken naast mijn studie Nederlands.”
Het boek is twee weken uit en staat inmiddels op nummer negen van de bestsellerlijst.
“Dat is echt onwerkelijk. Een roman kan ook totaal floppen, dat weet je nooit met boeken.”
Op 11 februari zat je bij Op1. Na afloop kreeg je heftige reacties, die je vervolgens via Twitter verspreidde, waaronder: “Verander je naam kk hoerr schande voor alle turken”. Schrok je?
“Ik werd ook op straat herkend, dat was heel intimiderend. De politie kon niets voor me doen, doordat het om anonieme accounts ging. Later heeft de wijkagent contact met me opgenomen, ze gaan extra patrouilleren. Sommigen vergelijken mijn situatie met die van Ayaan Hirsi Ali of Theo van Gogh, of met die van Naima El Bezaz, maar ik weet niet of die vergelijking opgaat, ik denk het niet.”
Bekijk hier het Op1-fragment met Lale Gül
Via Instagram heb je een bedreiger met voor- en achternaam in de openbaarheid gebracht, wat vervolgens door GeenStijl werd opgepikt. Hij maakte je uit voor “achterlijke gore vieze vuile hoertje” met “je achterlijke boek” waarvoor je “terecht zou moeten staan”.
“Wat een figuur, door GeenStijl kreeg hij de volle laag. Vervolgens begon hij te zeuren dat hij door die actie van GeenStijl geen baan meer kon vinden en dat er sprake was van racisme. Echt, ongelofelijk, alsof dat mijn schuld is.”
In de Volkskrant vertelde je dat jouw moeder woedend was over jouw televisieoptreden. Ze wilde je wurgen. Je moeder is analfabete, maar hoorde van vrienden en familie wat je op televisie vertelde en wat je in het boek schrijft. Je noemt haar afwisselend “Karbonkel”, “droogstoppel” en “de haattante des huizes”.
“Mijn moeder is supergelovig. Toen in Frankrijk Samuel Patty onthoofd werd, vond ze dat terecht. Gelukkig steunt mijn broer me voor 100 procent. Ik woon nog steeds thuis en de sfeer is om te snijden. Ik eet apart, kom niet meer in de woonkamer. Als mensen op bezoek komen, doe ik de deur van mijn slaapkamer – die ik deel met mijn tienjarige zusje – op slot. Er is veel boosheid en verbaal geweld, maar dat heb ik al mijn hele leven, dat kan ik wel hebben. Ik negeer iedereen, en dat gaat prima.”
In de Volkskrant zei je: “Nederland heeft een inkijkje gekregen in mijn gemeenschap, het doel is bereikt. Nu gaan de luiken weer dicht. Om mijn ouders tegemoet te komen, stop ik met publiceren.”
“Deze week heb ik tegen mijn uitgever Mai Spijkers gezegd dat ik niet meer over de islam ga schrijven. Wat ik wel ga doen de komende tijd, weet ik even niet. Ik wil in ieder geval de promotie van dit boek doen en daarna even in de luwte blijven.”
Je zei ook dat je gaat trouwen met een Turkse man.
“Dat klopt, maar dat wil nog niet zeggen dat ik met een moslim trouw. Eerder deze week heb ik wel mijn koffers gepakt omdat de spanningen hoog opliepen. Maar ik ben niet gegaan. Want als ik wegga, heb ik geen familie meer. Dan zullen ze me verstoten. Ik kan alleen het huis verlaten als ik met een Turkse man trouw. Hij mag net als ik vrijdenkend zijn, dat is het compromis.”
Imam Yassin El Forkani riep op 26 februari via Twitter iedereen op jou met rust te laten. “Vrijheid en autonomie zijn belangrijke kernwaarden binnen de islam”, schreef hij.
“Dat was heel lief, maar ook hij werd weer heel erg aangevallen. El Forkani staat voor een kleine groep moslims, velen zien hem als een sukkel die alles doet voor westerlingen.”
Voormalig PVV’er en tegenwoordig moslim Arnoud van Doorn schreef in een tweet, die ook in het Turks werd vertaald, dat je de islam hebt verlaten en daar trots op bent, en dat je het leven van je ouders hebt geruïneerd. Wat vond je daarvan?
“Ik denk dat ik Turkije niet meer binnenkom. In Nederland wordt Van Doorn gezien als een sukkel, maar bij Turken is hij een soort heilige, daar is hij vaak op televisie. Zijn leugens over mij zullen gebracht worden door de Turkse media, en dan zal ik er bij het vliegveld uitgepikt worden.”
Je reageerde aangebrand en maakte Van Doorn op jouw beurt uit voor “vuile hond”. Hij deed daarop aangifte. Daarna noemde je hem ook nog “darmwandabces”. Waarom zoek je de confrontatie?
“Ik ben er trots op dat ik dat heb gezegd. Ik haat Arnoud van Doorn. Hij heeft opgeroepen om in Nederland de sharia in te voeren, hij heeft opgeroepen om de vijanden van de islam te vernietigen. Hij is een engnek, en hij heeft ook nog een politieke partij! Ik word daar gewoon superboos om.”
Schrijver Özcan Akyol schreef in zijn column in het AD: “Als deze auteur echt haar carrière beëindigt, dan hebben de barbaren gewonnen”.
“Hij heeft makkelijk praten. Hij is geen vrouw en woont niet in Bos en Lommer. Ik ga nu alleen met mijn broer naar buiten, dat geeft me wel een veilig gevoel. Maar het zou beter zijn als de bedreigers worden opgepakt.”
Ellen Verkoelen, de nummer drie op de kieslijst van 50PLUS, moet zich terugtrekken. Dat zegt lijsttrekker Liane den Haan, die vindt dat EllenVerkoelen te kritisch is over de koers van de partij.
“Ik ga ervan uit dat als de nummer 3 heel veel moeite heeft met het verkiezingsprogramma en met de lijsttrekker, dat zij zich terugtrekt”, zei Den Haan tijdens een interview op Radio 1. “Ik doe een beroep op haar: trek je terug.” Ze laat ook weten dat ze niet meer met Verkoelen praat.
lijsttrekker Liane den Haan
Ruzie
De komst van nieuwe lijsttrekker Liane den Haan bij 50PLUS heeft geen einde gemaakt aan de ruzies die de partij al jaren plagen. Intern gedoe is 50Plus niet vreemd. Vorig jaar leidde onderling geruzie tot een crisis waarna het voltallige partijbestuur vertrok. Ook fractievoorzitter Henk Krol stapte toen op.
Eerder leek het nog dat de ruzie was opgelost, maar nu zegt Den Haan dat een ‘heel klein clubje’ binnen de partij nog steeds zorgt voor ‘heel veel gedoe’. Het conflict zou inmiddels zo hoog zijn opgelopen dat een WhatsAppgroep van de top-10 van de partij opgeheven, vanwege de constante ruzie.
Dit groepje schaadt volgens de lijsttrekker de partij en moet dan ook ‘zo snel mogelijk weg’. Inmiddels zou de appgroep weer terug zijn, op voorwaarde dat het nu afgelopen is met ruziemaken.
Cultuur
Den Haan spreekt van een ‘cultuurverandering’ binnen de partij, die heel hard nodig is. Ze belooft de kiezer toe te werken naar een partij van ‘rust, inhoud en vertrouwen’. Maar daar heb ik nog wel even tijd voor nodig’.
Volgens Nieuwsuur maken mensen in de partijtop elkaar over en weer verwijten dat zich niet aan het partijprogramma houden in mediaoptredens. Zo is er ergernis over Den Haans standpunten over pensioenen en AOW, die volgens nummer 3 op de lijst Ellen Verkoelen niet met het partijprogramma zouden stroken.
Nieuwe koers
De nieuwe 50PLUS-leider steunt het hoofdlijnenakkoord voor het nieuwe pensioenstelsel, dat gaat meebewegen met de markt waardoor pensioenen mogelijk lager uitvallen. Hiermee verschilt ze ook van opvatting met Martin van Rooijen, de fractievoorzitter in de Eerste Kamer.
Volgens Den Haan moet de partij even wennen aan de nieuwe koers sinds haar aantreden, zegt ze. Ze wijst erop dat Verkoelens ideeën over een basisinkomen en een nationaal zorgfonds ook niet meer in het programma staan. ,,Op het moment dat we de Kamer ingaan, houdt iedereen zich aan het verkiezingsprogramma”, zegt Den Haan.
Ze trad in oktober vorig jaar aan als partijleider en wil het vertrouwen van de kiezer in de partij terugwinnen. Volgens Den Haan snapt haar achterban de nieuwe, genuanceerde positie van de partij “heel goed” en hoeven kiezers “zeker niet” naar de voormalige partijleider Henk Krol.
,,Je kan nee blijven roepen, maar politiek is ook compromissen sluiten en praten zodat je je doel bereikt.” Zij ziet een mogelijke coalitie voor zich tussen 50PLUS, D66, PvdA en de VVD.
AOW-ruzie 50PLUS gaat over miljarden euro’s belastinggeld
De AOW-leeftijd terug naar 65 jaar, of een flexibele AOW-leeftijd waarmee je als je dat wil op 65-jarige leeftijd kunt stoppen met werken? Op het eerste gezicht lijkt het klein bier, maar het drijft een enorme wig tussen de top van de kandidatenlijst van 50PLUS.
En het verschil is ook groter dan je misschien zou denken.
Kortom, Lijsttrekker Liane den Haan en de nummer 3, Ellen Verkoelen, liggen met elkaar overhoop. De lijsttrekker suggereert dat de nummer 3 zich moet terugtrekken, ‘als zij zich niet aan het verkiezingsprogramma wil houden’. De nummer 3 beweert zich juist aan dat programma te houden.
Volledige AOW-uitkering
De onenigheid draait om het tweede punt uit het programma: “50PLUS wil een volledige AOW-uitkering op 65-jarige leeftijd”, staat er. Volgens Verkoelen betekent dat dat de AOW-leeftijd naar 65 gaat. Volgens Den Haan niet.
We parkeren de ruziënde kandidaten even voor wat ze zijn en concentreren ons op de inhoud van beide interpretaties. Want hoewel het gevolg voor 65+’ers op hetzelfde neer lijkt te komen is het verschil fors.
Uitgesmeerd
In de variant-Den Haan kun je wel eerder stoppen met werken en AOW krijgen. Dan worden je AOW-rechten gewoon uitgesmeerd over een langere periode. Dat betekent dat je maandelijkse uitkering wel lager wordt dan de ‘normale’ AOW-uitkering.
Die normale AOW wordt overigens wel sowieso met 10 procent verhoogd, volgens het 50PLUS-programma. Dat verzacht voor de korte termijn de pijn die je zult moeten nemen als je eerder AOW wil ontvangen. En er zou nog een fiscaal gunstige spaarregeling moeten komen.
Het Centraal Planbureau (CPB) heeft de variant-Den Haan doorgerekend. De flexibele AOW leidt tot zo’n 400 miljoen euro aan extra uitgaven.
Verlagen naar 65
De interpretatie van het 50PLUS-verkiezingsprogramma van Ellen Verkoelen is een andere. In haar ogen beoogt het programma de AOW-leeftijd dus te verlagen naar 65 jaar. Dat betekent dat je vanaf je 65ste een uitkering krijgt, zonder dat je daar iets voor hoeft te doen of te laten.
Het CPB heeft ook die variant doorgerekend, maar dan op basis van het SP-programma. Die partij is onomwonden voor een verlaging. Netto leidt het verlagen van de AOW-leeftijd tot 3,7 miljard euro aan extra kosten voor de overheid. Veel meer dus, maar ouderen die dit belangrijk achten vinden dat het waard.
‘Slecht idee’
Eerder noemde toezichthouder De Nederlandsche Bank het verlagen van de AOW-leeftijd‘een slecht idee’, omdat het buitengewoon kostbaar is.
In het Pensioenakkoord is samen met werkgevers, werknemers en andere belanghebbenden afgesproken de AOW-leeftijd tot 2024 in stapjes te verhogen naar 67 jaar. Daarna stijgt hij mee met de levensverwachting.
De 50PLUS-lijsttrekker sluit zich nu aan bij die politieke consensus. Toch is de variant-Den Haan een opvallend nieuw geluid bij 50PLUS. Het vorige verkiezingsprogramma had een kraakhelder eerste programmapunt: “De AOW-leeftijd terug naar 65 jaar.”
Interne conflicten
Tijden veranderen, want in het huidige programma is de AOW niet langer het eerste punt, maar het tweede. En het standpunt is dus ook nog voor meerdere interpretaties vatbaar. Wat wel nog blijft zijn de interne conflicten.
AD 20.03.2021 50Plus stelt een onderzoek in naar het desastreuze verloop van de Tweede Kamerverkiezingen. De partij verloor drie van de vier zetels. 50Plus-voorzitter Jan Nagel wil dat er een einde komt aan het geruzie binnen de partij.
Wij zijn een mooie rozenstruik die afgelopen woensdag stevig is teruggesnoeid, aldus 50Plus-voorzitter Jan Nagel.
,,Wij zijn een mooie rozenstruik die afgelopen woensdag stevig is teruggesnoeid’’, zegt partijvoorzitter Jan Nagel zaterdagmiddag bij een digitale ledenbijeenkomst. ,,Maar daarna kan hij weer heel prachtig bloeien. Let maar op. Dat gaan we doen. Wij gaan voor de kiezers opkomen. Wij zullen stoppen met ruzie. Wie dat niet doet, krijgt ruzie met mij. Ik bedoel, er komt geen ruzie meer.’’
Nagel reageert op het slechte verkiezingsresultaat van 50Plus. Onder de nieuwe lijsttrekker Liane den Haan zakte de partij terug van vier naar één zetel in de Tweede Kamer. De partij kreeg afgelopen week ruim 100.000 stemmen. Dat waren er in 2017 nog zo’n 325.000. ,,Dat is hard aangekomen’’, zegt Nagel.
Ruzie over pensioenleeftijd
Toch had het nóg slechter kunnen uitpakken voor 50Plus: in sommige slotpeilingen stond de partij kort voor de verkiezingen op nul zetels. Tijdens de campagne maakten lijsttrekker Den Haan en de nummer 3 op de lijst, Ellen Verkoelen, ruzie over het 50Plus-standpunt over de pensioenleeftijd. Den Haan riep Verkoelen zelfs op om zich terug te trekken.
Nagel benoemt nu een commissie die de verkiezingen gaat evalueren. Die commissie staat onder leiding van Erik Jan Meijboom van het wetenschappelijk instituut van 50Plus. Lijsttrekker Den Haan was overigens zelf niet aanwezig bij de ledenbijeenkomst. ,,Ze neemt dit weekeinde even pauze en rust’’, aldus Nagel.
Gemeenteraadsverkiezingen
Ondertussen richt 50Plus zich alweer op de gemeenteraadsverkiezingen in maart volgend jaar: dan wil de partij in zo’n zestig gemeenten strijden om raadszetels. Op dit moment zit 50Plus in twintig gemeenteraden. In Venlo – ‘de parel van het zuiden’, aldus Nagel – levert de partij ook een wethouder.
Het gerommel in de partij is waarschijnlijk nog niet voorbij. Een ‘groeiende groep’ dissidente leden en opgestapte oud-leden zou aan de oprichting van een nieuwe ouderenpartij werken, zei voormalig 50Plus-voorzitter Geert Dales afgelopen week. ,,Het doel achter 50Plus was perfect, daar mankeert niks aan’’, aldus Dales. De oude speerpunten van 50Plus – terugdraaien van de verhoging van de AOW-leeftijd en behoud van het huidige pensioenstelsel – moeten volgens de groep weer leidend worden.
RTL 10.03.2021 De AOW-leeftijd terug naar 65 jaar, of een flexibele AOW-leeftijd waarmee je als je dat wil op 65-jarige leeftijd kunt stoppen met werken? Op het eerste gezicht lijkt het klein bier, maar het drijft een enorme wig tussen de top van de kandidatenlijst van 50PLUS. En het verschil is ook groter dan je misschien zou denken.
Lijsttrekker Liane den Haan en de nummer 3, Ellen Verkoelen, liggen met elkaar overhoop. De lijsttrekker suggereert dat de nummer 3 zich moet terugtrekken, ‘als zij zich niet aan het verkiezingsprogramma wil houden’. De nummer 3 beweert zich juist aan dat programma te houden.
Volledige AOW-uitkering
De onenigheid draait om het tweede punt uit het programma: “50PLUS wil een volledige AOW-uitkering op 65-jarige leeftijd”, staat er. Volgens Verkoelen betekent dat dat de AOW-leeftijd naar 65 gaat. Volgens Den Haan niet.
We parkeren de ruziënde kandidaten even voor wat ze zijn en concentreren ons op de inhoud van beide interpretaties. Want hoewel het gevolg voor 65+’ers op hetzelfde neer lijkt te komen is het verschil fors.
Uitgesmeerd
In de variant-Den Haan kun je wel eerder stoppen met werken en AOW krijgen. Dan worden je AOW-rechten gewoon uitgesmeerd over een langere periode. Dat betekent dat je maandelijkse uitkering wel lager wordt dan de ‘normale’ AOW-uitkering.
Die normale AOW wordt overigens wel sowieso met 10 procent verhoogd, volgens het 50PLUS-programma. Dat verzacht voor de korte termijn de pijn die je zult moeten nemen als je eerder AOW wil ontvangen. En er zou nog een fiscaal gunstige spaarregeling moeten komen.
Het Centraal Planbureau (CPB) heeft de variant-Den Haan doorgerekend. De flexibele AOW leidt tot zo’n 400 miljoen euro aan extra uitgaven.
Verlagen naar 65
De interpretatie van het 50PLUS-verkiezingsprogramma van Ellen Verkoelen is een andere. In haar ogen beoogt het programma de AOW-leeftijd dus te verlagen naar 65 jaar. Dat betekent dat je vanaf je 65ste een uitkering krijgt, zonder dat je daar iets voor hoeft te doen of te laten.
Het CPB heeft ook die variant doorgerekend, maar dan op basis van het SP-programma. Die partij is onomwonden voor een verlaging. Netto leidt het verlagen van de AOW-leeftijd tot 3,7 miljard euro aan extra kosten voor de overheid. Veel meer dus, maar ouderen die dit belangrijk achten vinden dat het waard.
‘Slecht idee’
Eerder noemde toezichthouder De Nederlandsche Bank het verlagen van de AOW-leeftijd ‘een slecht idee’, omdat het buitengewoon kostbaar is.
In het Pensioenakkoord is samen met werkgevers, werknemers en andere belanghebbenden afgesproken de AOW-leeftijd tot 2024 in stapjes te verhogen naar 67 jaar. Daarna stijgt hij mee met de levensverwachting.
De 50PLUS-lijsttrekker sluit zich nu aan bij die politieke consensus. Toch is de variant-Den Haan een opvallend nieuw geluid bij 50PLUS. Het vorige verkiezingsprogramma had een kraakhelder eerste programmapunt: “De AOW-leeftijd terug naar 65 jaar.”
Interne conflicten
Tijden veranderen, want in het huidige programma is de AOW niet langer het eerste punt, maar het tweede. En het standpunt is dus ook nog voor meerdere interpretaties vatbaar. Wat wel blijft zijn de interne conflicten.
MSN 10.03.2021 50PLUS-kandidaat voor de Tweede Kamer Ellen Verkoelen peinst er niet over om gehoor te geven aan een oproep van lijsttrekker Liane den Haan om zich terug te trekken. Dat zei zij in het televisieprogramma Op1.
Den Haan en Verkoelen botsten al eerder over het standpunt van 50PLUS over de pensioenleeftijd. In het verkiezingsprogramma staat dat de partij volledige AOW wil op 65-jarige leeftijd. Maar voor Den Haan is dat niet in steen gebeiteld. Zij pleit voor meer flexibiliteit en maatwerk.
De nieuwe politiek leider riep Verkoelen dinsdagochtend op in te binden of op te stappen. De nummer drie op de lijst van de ouderenpartij is daar naar eigen zeggen “zeer verwonderd” over, en is zeker niet van plan terug te treden. “Ik ben niet gekozen door Liane den Haan, maar door onze leden.”
Bovendien vindt Verkoelen dat zij het officiële partijstandpunt uitdraagt wanneer zij pleit voor AOW op 65-jarige leeftijd. “Ik heb er geen problemen mee als mevrouw Den Haan wat anders wil, dan moet ze dat aan de leden uitleggen.”
Verkoelen vindt het gedoe rond 50PLUS, dat al jaren door ruzies wordt geplaagd, erg vervelend. “Dit moet je niet willen, zeker niet in verkiezingstijd.” Zij heeft nog niet met Den Haan gesproken, maar heeft zich voorgenomen snel koffie met haar te gaan drinken.
NOS 09.03.2021 50Plus-lijsttrekker Den Haan roept haar partijgenoot Ellen Verkoelen op om zich te schikken naar het verkiezingsprogramma van de partij. Anders kan ze zich beter terugtrekken als kandidaat voor de Tweede Kamerverkiezingen, vindt ze. Verkoelen is nummer 3 op de kieslijst van 50Plus. Zij zegt in een reactie tegen de NOS dat ze zich ‘overvallen’ voelt door de uitspraken van Den Haan.
Die laatste reageerde in het NOS Radio 1 Journaal en in een live NOS-uitzending op Facebook en YouTube op eerdere kritiek van Verkoelen. De nummer 3 op de lijst is het niet eens met Den Haans uitspraken over het Nederlandse systeem van pensioenen.
Krakend pensioenstelsel
Den Haan is sinds vorig jaar lijsttrekker van 50Plus. De ouderenpartij heeft zich onder haar voorganger Henk Krol altijd hard gemaakt voor een AOW-leeftijd van 65 jaar. In het verkiezingsprogramma van de partij, waarvan Den Haan wil dat Verkoelen zich eraan houdt, staat ook dat de partij een volledige AOW-uitkering op 65-jarige leeftijd wil.
Maar Den Haan wil vasthouden aan de in het pensioenakkoord afgesproken 67 jaar als “ijkpunt”. Wel vindt ze dat er een spaarregeling moet komen voor mensen die eerder met pensioen willen.
Verkoelen en andere partijprominenten vinden dat hun nieuwe lijsttrekker daarmee de kernpunten van 50Plus loslaat. Den Haan vindt dat onzin. Volgens haar is het huidige pensioenstelsel niet toekomstbestendig. “We worden allemaal ouder, er zijn minder jongeren. Dit stelsel kraakt in zijn voegen, we moeten echt naar iets anders.”
Vroeger ging je werken op je 15e, vervolgt ze. “Dan werkte je tot je 65e en kon je nog 10 à 15 jaar van je pensioen genieten. De kinderen van nu worden misschien wel 100. Je kunt niet 40 jaar werken en 40 jaar van je pensioen genieten, dat is onhoudbaar.”
Cultuurverandering ‘hard nodig’
Den Haan vindt het “heel verdrietig” dat er binnen haar partij gedoe is ontstaan over dit onderwerp. Ze streeft naar een cultuurverandering, zei ze in de live NOS-uitzending op sociale media. “Dat is heel erg nodig en dat is niet zomaar gedaan.”
Over Verkoelen zei ze: “Als de nummer 3 moeite heeft met het verkiezingsprogramma en de lijsttrekker, trek je dan terug. Als zij zich niet terugtrekt, moeten we met elkaar gaan praten, want iedereen moet zich conformeren aan het programma. Dat is door leden vastgesteld, niet door mij.”
‘Geen woord Spaans bij’
Verkoelen zegt in een reactie tegen de NOS dat ze zich juist precies aan het verkiezingsprogramma houdt. “Daarin staat bikkelhard dat 65-jarigen een volledige AOW-uitkering moeten krijgen. Daar is geen woord Spaans bij.”
De nummer 3 op de lijst spreekt van het “kroonjuweel” van 50Plus. “Als mevrouw Den Haan zegt dat ze een andere boodschap heeft, hebben we een groot probleem. Het moet naar de kiezer toe duidelijk zijn waar we voor staan.”
Verkoelen erkent dat haar partij een beetje een “ruziecultuur” kent, maar over de inhoud – AOW en pensioenen – gingen die ruzies nooit, zegt ze. “Tot nu. Ik ben erdoor overvallen.”
Volgens Verkoelen, die nu nog fractievoorzitter is van 50Plus in Rotterdam, kan het altijd gebeuren dat haar partij uiteindelijk water bij de wijn moet doen op bepaalde onderwerpen. “Maar dan moet je daarna terug naar de leden, om te vragen of zij dat acceptabel vinden.” Je moet niet bij voorbaat al je verhaal veranderen, benadrukt ze.
‘Dan vraag ik me af, waarom trek je je niet terug?’
Intern gedoe is 50Plus niet vreemd. Vorig jaar leidde onderling geruzie tot een crisis waarna het voltallige partijbestuur vertrok. Ook fractievoorzitter Henk Krol stapte toen op.
Zijn opvolger Den Haan stelt dat het merendeel van 50Plus bestaat uit positieve mensen. “Die moeten aandacht krijgen. De aandacht moet weg bij mensen van wie je op basis van hun gedrag haast zou denken dat ze de partij willen schaden.”
De nieuwe lijsttrekker zei overigens ook dat ze vier jaar geleden “absoluut niet” op 50Plus heeft gestemd. “Men was toen voor behoud van het pensioenstelsel, waar ik dus denk dat dat gewoon niet gaat. Men was toen voor een nationaal zorgfonds waar ik niet voor was. En de partij was maar met één issue bezig, alleen maar voor gepensioneerden, terwijl die ook zorgen hebben over hun kinderen en kleinkinderen.”
AD 09.03.2021 Lijsttrekker van 50Plus Liane den Haan wil dat de nummer 3 op de kieslijst, Ellen Verkoelen, zich terugtrekt. Ze deed haar oproep dinsdag live tijdens een interview op Radio 1. Den Haan zegt niet meer te praten met Verkoelen, omdat zij kritisch is op de koers van de partij.
,,Ik ga ervan uit dat als de nummer 3 heel veel moeite heeft met het verkiezingsprogramma en met de lijsttrekker, dat zij zich terugtrekt”, aldus Den Haan. ,,Ik doe een beroep op haar: trek je terug.” Den Haan zei ook nog dat als Verkoelen zich niet terugtrekt, ze met elkaar moeten gaan praten. ,,Want iedereen moet zich conformeren aan het programma. Dat is door leden vastgesteld, niet door mij.”
Het rommelt alweer een tijdje bij 50Plus. Zo heeft onder meer Verkoelen kritiek op Den Haans standpunten over de pensioenregeling. Onder voorganger Henk Krol maakte de ouderenpartij zich altijd hard voor een AOW-leeftijd van 65 jaar. In het verkiezingsprogramma staat ook dat de partij een volledige AOW-uitkering op 65-jarige leeftijd wil. Maar Den Haan wil graag vasthouden aan de in het pensioenakkoord afgesproken 67 jaar als ijkpunt.
Verkoelen, maar ook ander prominente partijleden, vinden dat de nieuwe lijsttrekker daarmee de belangrijkste punten van 50Plus loslaat. Op haar beurt vindt Den Haan dat weer onwaar. ,,Dit stelsel kraakt in zijn voegen, we moeten naar iets anders”, zei ze daarover.
Constante ruzie
Eerder leek het nog dat de ruzie was opgelost, maar nu zegt Den Haan dat een ‘heel klein clubje’ binnen de partij nog steeds zorgt voor ‘heel veel gedoe’. Het conflict zou inmiddels zo hoog zijn opgelopen dat een WhatsAppgroep van de top-10 van de partij opgeheven werd, vanwege de constante ruzie.
Dit groepje schaadt volgens de lijsttrekker de partij en moet dan ook ‘zo snel mogelijk weg’. Den Haan spreekt van een ‘cultuurverandering’ binnen de partij, die heel hard nodig is. Ze belooft de kiezer toe te werken naar een partij van ‘rust, inhoud en vertrouwen’. Maar daar heb ik nog wel even tijd voor nodig’.
Ze heeft niks tegen mij gezegd, dat is een beetje dom geweest. Ze heeft het wellicht privé zwaar en daar heb ik alle begrip voor, aldus Ellen Verkoelen.
Niet vertrekken
Verkoelen gaat ‘natuurlijk’ niet opstappen, laat ze aan deze site weten. ,,Ik hou me gewoon aan het verkiezingsprogramma, dat is het contract dat leden met mij hebben afgesloten; daar ga ik mee aan slag. Er is wat mij betreft niets aan de hand.”
50Plus heeft een volledige AOW-uitkering op 65-jarige leeftijd in het verkiezingsprogramma staan. Verkoelen: ,,Ik noem dat een basisinkomen voor ouderen en daar is Liane dan ontstemd over. Terwijl dat precies hetzelfde is.”
Verkoelen was er niet van op de hoogte dat de lijsttrekker haar vandaag zou oproepen op te stappen. ,,Ze heeft niks tegen mij gezegd, dat is een beetje dom geweest. Ze heeft het wellicht privé zwaar en daar heb ik alle begrip voor. Maar ik hoop dat zij zich ook gaat houden aan het programma, bijvoorbeeld op de pensioenen.”
Ze is nog wel van plan Den Haan te bellen, maar wil zichzelf eerst naar buiten toe verdedigen. ,,Ik word helemaal gek gebeld door media en kiezers. Van die laatste groep ervaar ik immense steun.”
Problemen
Den Haan trad in oktober vorig jaar aan als partijleider van 50Plus. Ze is van mening dat haar achterban de nieuwe, genuanceerde positie van de partij ‘heel goed’ snapt. Bij 50Plus zijn interne problemen de laatste jaren niet vreemd. Vorig jaar nog leidde een ruzie tot een crisis, waarna het volledige partijbestuur opstapte. Oud-fractievoorzitter Krol stapte toen ook op.
RTL 09.03.2021 Ellen Verkoelen, de nummer drie op de kieslijst van 50PLUS, moet zich terugtrekken. Dat zegt lijsttrekker Liane den Haan, die vindt dat Verkoelen te kritisch is over de koers van de partij.
“Ik ga ervan uit dat als de nummer 3 heel veel moeite heeft met het verkiezingsprogramma en met de lijsttrekker, dat zij zich terugtrekt”, zei Den Haan tijdens een interview op Radio 1. “Ik doe een beroep op haar: trek je terug.” Ze laat ook weten dat ze niet meer met Verkoelen praat.
‘Zo snel mogelijk weg’
Verkoelen heeft kritiek op Den Haans standpunten over de pensioenregeling, die afwijken van het oude partijstandpunt. Eerder leek het nog dat de ruzie was opgelost, maar nu zegt Den Haan dat een ‘heel klein clubje’ binnen de partij niet het partijbelang voor ogen heeft en nog steeds zorgt voor ‘heel veel gedoe’.
Dit groepje schaadt volgens Den Haan de partij en moet dan ook ‘zo snel mogelijk weg’. Zij spreekt van een ‘cultuurverandering’ binnen de partij, die heel hard nodig is. Ze belooft de kiezer toe te werken naar een partij van ‘rust, inhoud en vertrouwen. Maar daar heb ik nog wel even tijd voor nodig’.
“Mensen moeten heel duidelijk weten dat dit soort gedrag niet meer kan”, zei Den Haan verder bij Radio 1. “Ik heb op het laatste congres gezegd: ik neem afstand van de mensen die lekken, die saboteren, die manipuleren, die intimideren en gelukkig is het maar een heel klein clubje. Wat mij betreft moet dit kleine clubje zo snel mogelijk weg. Ze zijn er helaas nog steeds en die zorgen voor heel erg veel gedoe.”
Posities en macht
Bij 50PLUS vechten ze elkaar al jaren de tent uit. Bij een deel van de partij heerst nog steeds een ‘oude partijcultuur’, zei Den Haan onlangs in een interview met politiek commentator Frits Wester. “Dan zie je dat het toch vaak gaat over posities en over macht.” Ze probeert dat ‘oude deel toch wat meer te gaan negeren’. Volgens haar zit het groepje dat voor problemen zorgt in het bestuurlijke deel van de partij.
MSN 09.03.2021 Ellen Verkoelen, de nummer drie op de kieslijst van 50PLUS, moet zich terugtrekken. Dat zegt lijsttrekker Liane den Haan, die vindt dat Verkoelen te kritisch is over de koers van de partij.
“Ik ga ervan uit dat als de nummer 3 heel veel moeite heeft met het verkiezingsprogramma en met de lijsttrekker, dat zij zich terugtrekt”, zei Den Haan tijdens een interview op Radio 1. “Ik doe een beroep op haar: trek je terug.” Ze laat ook weten dat ze niet meer met Verkoelen praat.
‘Zo snel mogelijk weg’
Verkoelen heeft kritiek op Den Haans standpunten over de pensioenregeling, die afwijken van het oude partijstandpunt. Eerder leek het nog dat de ruzie was opgelost, maar nu zegt Den Haan dat een ‘heel klein clubje’ binnen de partij niet het partijbelang voor ogen heeft en nog steeds zorgt voor ‘heel veel gedoe’.
Dit groepje schaadt volgens Den Haan de partij en moet dan ook ‘zo snel mogelijk weg’. Zij spreekt van een ‘cultuurverandering’ binnen de partij, die heel hard nodig is. Ze belooft de kiezer toe te werken naar een partij van ‘rust, inhoud en vertrouwen. Maar daar heb ik nog wel even tijd voor nodig’.
“Mensen moeten heel duidelijk weten dat dit soort gedrag niet meer kan”, zei Den Haan verder bij Radio 1. “Ik heb op het laatste congres gezegd: ik neem afstand van de mensen die lekken, die saboteren, die manipuleren, die intimideren en gelukkig is het maar een heel klein clubje. Wat mij betreft moet dit kleine clubje zo snel mogelijk weg. Ze zijn er helaas nog steeds en die zorgen voor heel erg veel gedoe.”
Posities en macht
Bij 50PLUS vechten ze elkaar al jaren de tent uit. Bij een deel van de partij heerst nog steeds een ‘oude partijcultuur’, zei Den Haan onlangs in een interview met politiek commentator Frits Wester. “Dan zie je dat het toch vaak gaat over posities en over macht.” Ze probeert dat ‘oude deel toch wat meer te gaan negeren’. Volgens haar zit het groepje dat voor problemen zorgt in het bestuurlijke deel van de partij.
MSN 09.03.2021Een week voor de Tweede Kamerverkiezingen toont politieke partij 50Plus zich in ieder geval op één vlak consequent: ruzie maken. Lijsttrekker Liane den Haan wil dat de nummer 3 op de kieslijst, Ellen Verkoelen, zich terugtrekt.
Ze deed haar oproep dinsdag tijdens een interview op Radio 1. Den Haan zegt niet meer te praten met Verkoelen, omdat zij kritisch is op de koers van de partij. „Ik ga ervan uit dat als de nummer 3 heel veel moeite heeft met het verkiezingsprogramma en met de lijsttrekker, dat zij zich terugtrekt”, aldus Den Haan, die zelf aan het roer kwam nadat Henk Krol met slaande deuren vertrok.
Den Haan speelt het hard richting de nummer 3 op de lijst. „Ik doe een beroep op haar: trek je terug.” Het rommelt alweer een tijdje bij 50Plus. Zo heeft onder meer Verkoelen kritiek op Den Haans standpunten over de pensioenregeling. Eerder leek het nog dat de ruzie was opgelost, maar nu zegt Den Haan dat een ’heel klein clubje’ binnen de partij nog steeds zorgt voor ’heel veel gedoe’.
Dit groepje schaadt volgens de lijsttrekker de partij en moet dan ook ’zo snel mogelijk weg’. Den Haan spreekt van een ’cultuurverandering’ binnen de partij, die heel hard nodig is. Ze belooft de kiezer toe te werken naar een partij van ’rust, inhoud en vertrouwen. Maar daar heb ik nog wel even tijd voor nodig’.
Onder de streep is het de zoveelste ruzie in een door gedoe verscheurde partij. De afgelopen jaren was het eigenlijk continu bal bij de ouderenclub. Voormalig voorzitter Geert Dales lag overhoop met partijprominent Jan Nagel. Geluidsfragmenten van bijeenkomsten werden gelekt en ook fractieleider Henk Krol kreeg het met meerdere partijgenoten aan de stok.
Tussen de bedrijven door werd hij nog beschuldigd van dubieuze declaraties – van onder meer stroopwafels – en gaven ook alle huidige fractieleden er de brui aan. Met Jan Nagel weer als voorzitter en een nieuwe lijsttrekker vervalt de partij dus nu weer in oude patronen. Juist terwijl de belofte klonk het nu eens compleet anders te doen.
Telegraaf 09.03.2021 Een week voor de Tweede Kamerverkiezingen toont politieke partij 50Plus zich in ieder geval op één vlak consequent: ruzie maken. Lijsttrekker Liane den Haan wil dat de nummer 3 op de kieslijst, Ellen Verkoelen, zich terugtrekt.
Ze deed haar oproep dinsdag tijdens een interview op Radio 1. Den Haan zegt niet meer te praten met Verkoelen, omdat zij kritisch is op de koers van de partij. „Ik ga ervan uit dat als de nummer 3 heel veel moeite heeft met het verkiezingsprogramma en met de lijsttrekker, dat zij zich terugtrekt”, aldus Den Haan, die zelf aan het roer kwam nadat Henk Krol met slaande deuren vertrok.
Den Haan speelt het hard richting de nummer 3 op de lijst. „Ik doe een beroep op haar: trek je terug.” Het rommelt alweer een tijdje bij 50Plus. Zo heeft onder meer Verkoelen kritiek op Den Haans standpunten over de pensioenregeling. Eerder leek het nog dat de ruzie was opgelost, maar nu zegt Den Haan dat een ’heel klein clubje’ binnen de partij nog steeds zorgt voor ’heel veel gedoe’.
’Cultuurverandering’
Dit groepje schaadt volgens de lijsttrekker de partij en moet dan ook ’zo snel mogelijk weg’. Den Haan spreekt van een ’cultuurverandering’ binnen de partij, die heel hard nodig is. Ze belooft de kiezer toe te werken naar een partij van ’rust, inhoud en vertrouwen. Maar daar heb ik nog wel even tijd voor nodig’.
Ellen Verkoelen Ⓒ ANP
Onder de streep is het de zoveelste ruzie in een door gedoe verscheurde partij. De afgelopen jaren was het eigenlijk continu bal bij de ouderenclub. Voormalig voorzitter Geert Dales lag overhoop met partijprominent Jan Nagel. Geluidsfragmenten van bijeenkomsten werden gelekt en ook fractieleider Henk Krol kreeg het met meerdere partijgenoten aan de stok.
Tussen de bedrijven door werd hij nog beschuldigd van dubieuze declaraties – van onder meer stroopwafels – en gaven ook alle huidige fractieleden er de brui aan. Met Jan Nagel weer als voorzitter en een nieuwe lijsttrekker vervalt de partij dus nu weer in oude patronen. Juist terwijl de belofte klonk het nu eens compleet anders te doen.
MSN 26.02.2021 De komst van nieuwe lijsttrekker Liane den Haan bij 50PLUS heeft geen einde gemaakt aan de ruzies die de partij al jaren plagen, aldus Nieuwsuur. Het conflict zou inmiddels zo hoog zijn opgelopen dat een WhatsAppgroep van de top-10 van de partij opgeheven werd vanwege het constante geruzie. Inmiddels zou de appgroep weer terug zijn, op voorwaarde dat het nu afgelopen is met ruziemaken.
Volgens Nieuwsuur maken mensen in de partijtop elkaar over en weer verwijten dat zich niet aan het partijprogramma houden in mediaoptredens. Zo is er ergernis over Den Haans standpunten over pensioenen en AOW, die volgens nummer 3 op de lijst Ellen Verkoelen niet met het partijprogramma zouden stroken. De nieuwe 50PLUS-leider steunt het hoofdlijnenakkoord voor het nieuwe pensioenstelsel, dat gaat meebewegen met de markt waardoor pensioenen mogelijk lager uitvallen. Hiermee verschilt ze ook van opvatting met Martin van Rooijen, de fractievoorzitter in de Eerste Kamer.
Volgens Den Haan moet de partij even wennen aan de nieuwe koers sinds haar aantreden, zegt ze in Nieuwsuur. Ze wijst erop dat Verkoelens ideeën over een basisinkomen en een nationaal zorgfonds ook niet meer in het programma staan. “Op het moment dat we de Kamer ingaan, houdt iedereen zich aan het verkiezingsprogramma”, zegt Den Haan.
Ze trad in oktober vorig jaar aan als partijleider en wil het vertrouwen van de kiezer in de partij terugwinnen. Volgens Den Haan snapt haar achterban de nieuwe, genuanceerde positie van de partij “heel goed” en hoeven kiezers “zeker niet” naar de voormalige partijleider Henk Krol. “Je kan nee blijven roepen, maar politiek is ook compromissen sluiten en praten zodat je je doel bereikt.” Zij ziet een mogelijke coalitie voor zich tussen 50PLUS, D66, PvdA en de VVD.
AD 26.02.2021 De komst van nieuwe lijsttrekker Liane den Haan bij 50PLUS heeft geen einde gemaakt aan de ruzies die de partij al jaren plagen, aldus Nieuwsuur.
Het conflict zou inmiddels zo hoog zijn opgelopen dat een WhatsAppgroep van de top-10 van de partij opgeheven werd vanwege het constante geruzie. Inmiddels zou de appgroep weer terug zijn, op voorwaarde dat het nu afgelopen is met ruziemaken.
Volgens Nieuwsuur maken mensen in de partijtop elkaar over en weer verwijten dat zich niet aan het partijprogramma houden in mediaoptredens. Zo is er ergernis over Den Haans standpunten over pensioenen en AOW, die volgens nummer 3 op de lijst Ellen Verkoelen niet met het partijprogramma zouden stroken.
Nieuwe koers
De nieuwe 50PLUS-leider steunt het hoofdlijnenakkoord voor het nieuwe pensioenstelsel, dat gaat meebewegen met de markt waardoor pensioenen mogelijk lager uitvallen. Hiermee verschilt ze ook van opvatting met Martin van Rooijen, de fractievoorzitter in de Eerste Kamer.
Volgens Den Haan moet de partij even wennen aan de nieuwe koers sinds haar aantreden, zegt ze in Nieuwsuur. Ze wijst erop dat Verkoelens ideeën over een basisinkomen en een nationaal zorgfonds ook niet meer in het programma staan. ,,Op het moment dat we de Kamer ingaan, houdt iedereen zich aan het verkiezingsprogramma”, zegt Den Haan.
Ze trad in oktober vorig jaar aan als partijleider en wil het vertrouwen van de kiezer in de partij terugwinnen. Volgens Den Haan snapt haar achterban de nieuwe, genuanceerde positie van de partij “heel goed” en hoeven kiezers “zeker niet” naar de voormalige partijleider Henk Krol.
,,Je kan nee blijven roepen, maar politiek is ook compromissen sluiten en praten zodat je je doel bereikt.” Zij ziet een mogelijke coalitie voor zich tussen 50PLUS, D66, PvdA en de VVD.
Klimaatactivisten verzetten zich tegen biomassacentrale
Klimaatactivisten van Extinction Rebellion blokkeren vrijdagochtend 05.03.2021 de toegangsbrug naar de Elektriciteitscentrale Diemen, waarmee eigenaar Vattenfall plannen heeft om het om te bouwen tot de grootstebiomassacentrale van Nederland. Het is de eerste keer dat leden van de mondiale milieubeweging zich in Nederland verzetten tegen massale houtstook.
AD 13.03.2021
Tientallen activisten hebben zich vastgeketend op de loopbrug en verhinderen op die manier dat personeelsleden naar de centrale toe kunnen lopen.
De activisten, die meer handelingen van de overheid willen zien om klimaatverandering te voorkomen, proberen zo duidelijk te maken dat het verstoken van hout geen goed alternatief is om de maatschappij ’duurzaam’ in te richten.
’Groene coalitie’
De gemeente Amsterdam, nota bene geleid door zelfbenoemde ’groene coalitie’ van onder ander GL, D66, PvdA en SP wil een groot deel van de hoofdstad verwarmen met warmte die in de toekomstige biomassacentrale van Diemen moet worden opgewekt middels houtstook. Per 1 juli 2024 moet de centrale dan ook draaien. De multinational Vattenfall krijgt van de Nederlandse Staat, zo is hen in het vooruitzicht gesteld, honderden miljoenen subsidie om de mega-biomassacentrale te laten verrijzen.
Telegraaf 16.03.2021
Telegraaf 16.03.2021
Telegraaf 02.03.2021
Telegraaf 05.03.2021
AD 05.03.2021
Green-Deal H2
Overheden en partijen uit de sector hebben vrijdag 12.03.2021 de Green-deal H2-Wijken: Naar praktische toepassing van waterstof als warmtevoorziening in woonwijken’ gesloten. Hoe kan waterstof veilig en duurzaam worden ingezet voor verwarming in de gebouwde omgeving?
In de Green Deal spreken partijen af om samen de ontwikkeling van waterstofwijken in de praktijk te verkennen. Aan de hand van leerprojecten in de wijk Erflanden en het dorp Stad aan ’t Haringvliet in de gemeenten Hoogeveen en Goeree-Overflakkee worden inzichten en ervaringen opgedaan over de voordelen en voorwaarden voor het gebruik van waterstof in de gebouwde omgeving.
Nederland gaat over op duurzame energie. In het Klimaatakkoord is daarom afgesproken om naast elektriciteit uit zon en wind ook in te zetten op duurzame gassen zoals waterstof voor de verduurzaming van de energievoorziening. Waterstof is tot 2030 nog niet beschikbaar in de gebouwde omgeving, en na 2030 is het onzeker of groene waterstof voldoende voorradig en betaalbaar is om in de gebouwde omgeving toe te passen.
Desalniettemin biedt het kansen. Om goed voorbereid te zijn, voor als er voldoende groene waterstof komt, is in het Klimaatakkoord afgesproken om tijdig en op kleine schaal praktijkervaring op te doen met waterstof in de gebouwde omgeving.
De Green Deal H2-Wijken vloeit voort uit deze afspraak. De deal is erop gericht om door middel van leerprojecten (zogenaamde H2-Wijken) kennis en ervaringen op te doen over de rol die waterstof mogelijk op termijn kan spelen in woningen en andere gebouwen. Hierdoor komen mogelijke knelpunten en oplossingen tijdig in beeld.
Eerste H2-Wijken in Hoogeveen en Stad aan ‘t Haringvliet
De eerste stap die de Green Deal partijen zetten is het inventariseren van bestaande knelpunten en het uitwerken van mogelijke oplossingsrichtingen op basis van de kennis die de partijen inbrengen. De resultaten van deze inventarisatie maken duidelijk onder welke voorwaarden naar verwachting in 2025 met de uitvoering van de eerste leerprojecten kan worden gestart.
De wijk Erflanden in Hoogeveen en Stad aan ’t Haringvliet op Goeree-Overflakkee zijn hiervoor aangewezen binnen het Programma Aardgasvrije Wijken. Over de ervaringen in deze en eventueel andere leerprojecten wordt jaarlijks gerapporteerd als onderdeel van de Green Deal. Ook zullen alle partijen zich inspannen om gedurende de leerprojecten actief kennis, ervaringen en best-practices uit te wisselen. Een overzicht van alle afspraken is te vinden op www.greendeals.nl.
Green Deal-partijen en partners
De Green Deal is ondertekend door de ministeries van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, Economische Zaken en Klimaat en Infrastructuur en Waterstaat, de provincies Zuid-Holland en Drenthe, de gemeenten Hoogeveen en Goeree-Overflakkee, Stedin Netbeheer B.V., N.V. Rendo en de Nederlandse Vereniging voor Duurzame Energie.
Daarnaast worden 24 relevante stakeholders betrokken als kennispartners. Het is mogelijk voor nieuwe partijen om toe te treden tot deze Green Deal. Verzoeken daartoe kunnen binnenkort worden ingediend bij het secretariaat van het nog op te richten kernteam, dat zal worden ondergebracht bij de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland.
Bouw waterstofschip mogelijk via Green Deal Zeevaart
Waterstof als aandrijving voor binnenvaartschepen. Om die ontwikkeling aan te jagen trekt minister Van Nieuwenhuizen (Infrastructuur en Waterstaat) 4 miljoen euro uit voor de bouw, ontwikkeling en het in de vaart brengen van het eerste binnenvaartvrachtschip in Nederland dat wordt aangedreven door waterstof.
Waterstof is een belangrijk duurzaam alternatief voor binnenvaartschepen die varen op fossiele diesel. Door de bouw van het waterstofschip te ondersteunen, geeft Van Nieuwenhuizen verduurzaming van de binnenvaart een verdere impuls. In 2050 moet de Nederlandse binnenvaart zero-emissie zijn. Het nieuwe binnenvaartschip komt naar verwachting in 2023 in de vaart.
Minister Van Nieuwenhuizen: “Varen op waterstof is nu niet langer meer een idee dat op de tekentafel ligt. Door dit schip te bouwen en er straks mee te varen, leren we in de praktijk wat er nodig is om waterstof veilig en op grotere schaal te gebruiken in onze binnenvaart. Dit is een hele mooie stap vooruit op weg naar een binnenvaart zonder uitstoot.”
Het gebruik van waterstof in de binnenvaart staat nog in de kinderschoenen. Door nu een nieuw schip te ontwikkelen dat vaart op groene waterstof kan straks in de praktijk verder worden geëxperimenteerd met productie, opslag en transport van waterstoftoepassingen. Op deze manier kan waterstof zich ontwikkelen als belangrijke duurzame aandrijving voor binnenvaartschepen naast bijvoorbeeld batterij-elektrisch aangedreven schepen.
Samenwerking
Het schip krijgt de naam Antonie, wordt 135 meter lang, 3700 ton en wordt gebouwd door Lenten Scheepvaart B.V. De bouw staat niet op zichzelf, maar maakt deel uit van het WEVA-project. Dit is de afkorting van ‘Waterstof Elektrisch Vrachtschip Antonie’. De Antonie gaat zout vervoeren van de fabriek van Nouryon in Delfzijl naar de Botlek in Rotterdam. Het project waar naast de reder en vervoerder ook de motorleverancier en brandstofcelproducent bij betrokken zijn, wordt begeleid door binnenvaart coöperatie NPRC.
NPRC CEO Femke Brenninkmeijer: “Het unieke van dit project is de samenwerking tussen verlader, binnenvaartondernemer, coöperatie NPRC én de overheid. Alleen met steun van alle belanghebbenden is het mogelijk om van dromen naar werkelijkheid, van woorden naar daden, te komen met een zero-emissie transport.”
Green Deal
De binnenvaart levert een belangrijke bijdrage aan de verplaatsing van het goederenvervoer van de weg naar het water en de beperking van de uitstoot. De Rijksoverheid, provincies, havens, maritieme brancheorganisaties, verladers, vervoerders, banken en kennisinstellingen hebben in 2019 met de Green Deal Zeevaart, Binnenvaart en Havens de handen ineen geslagen voor verduurzaming van de scheepvaart.
Uit die Green Deal vloeiden eerdere impulsen voor schonere binnenvaartschepen voort, zoals de oprichting van Zero Emission Services (ZES). Begin dit jaar stelde minister Van Nieuwenhuizen 11,7 miljoen euro beschikbaar om binnenvaartschippers en -reders te ondersteunen bij de aanschaf en installatie van nieuwere en schonere scheepsmotoren.
Ook was er subsidie voor fabrikanten voor de ontwikkeling en productie van schonere scheepsmotoren. Het kabinet stelt de komende vijf jaar 65 miljoen euro beschikbaar om binnenvaartschepen uit te rusten met SCR-katalysatoren. Deze bijdrage is onderdeel van de maatregelen die worden genomen om de uitstoot van stikstof omlaag te brengen.
AD 20.03.2021
Telegraaf 10.03.2021
Ook Eerste Kamer achter stikstofwet van Schouten
Na de Tweede Kamer heeft ook de Eerste Kamer de nieuwe stikstofwet van het kabinet aangenomen. Kern van het plan is dat er minder stikstof in de natuur komt en dat tegelijkertijd bouwprojecten moeten kunnen doorgaan. Daarvoor trekt demissionair minister Schouten ook extra geld uit.
In de wet, die onder druk van de Tweede Kamer werd aangepast, staat dat in 2025 zeker 40 procent, in 2030 50 procent en in 2035 74 procent van de ‘stikstofgevoelige’ natuur weer helemaal gezond moet zijn. Ook komt er compensatie voor landbouwbedrijven die extra last ondervonden van het verbieden van de soepele stikstofregels.
Akkoord met oppositie
Dat de Eerste Kamer met de wet instemt, is niet verrassend. Eind vorig jaar bereikte Schouten een akkoord met een deel van de oppositie, waardoor ze zich van steun van een meerderheid in beide Kamers verzekerde.
Telegraaf 03.03.2021
Op weg naar de 2e kamerverkiezingen op 17 maart 2021 gaat het veel over kernenergie
Waarom ???
Het woord kernenergie is nogal een heet hangijzer in de politieke campagnes:
het bouwen van nieuwe kerncentrales in Nederland.
Gisteren 28.02.2021 tijdens het RTL-verkiezingsdebat kwamen partijen er stevig over in botsing, toen VVD-lijsttrekker Mark Rutte Groningen een geschikte locatie voor een kerncentrale noemde.
De politieke reacties op die aanvaring lees je hier.
Alles over de terugkeer van kernenergie in het publieke debat lees je in deze zes vragen:
Waarom staat kernenergie zo prominent op de politieke agenda?
Omdat een nieuwe regering de nationale klimaatdoelstellingen moet behalen. In de Klimaatwet is vastgelegd dat Nederland in 2030 bijna de helft minder CO2-uitstoot wil ten opzichte van 1990. Voor het jaar 2050 moet dat zelfs 95 procent minder zijn. Sommige partijen denken dat we het niet afkunnen zonder kernenergie, andere partijen denken van wel.
Hieronder zie je hoe politieke partijen denken over kernenergie in Nederland:
Zo denken partijen over kernenergie in Nederland NOS
Zo denken partijen over kernenergie in Nederland NOS
Zo denken partijen over kernenergie in Nederland NOS
Zo denken partijen over kernenergie in Nederland NOS
Zo denken partijen over kernenergie in Nederland NOS
Wat zijn de voor- en nadelen van kernenergie?
Het belangrijkste voordeel: bij een kernreactie komt vrijwel geen CO2 vrij, daardoor is het niet schadelijk voor de natuur. Er is daarnaast weinig oppervlakte nodig om veel energie op te wekken. Ook ben je niet afhankelijk van wind of zon, wat het door het hele jaar heen een zekere energiebron maakt.
Het grootste nadeel is dat er radioactief afval vrijkomt, dat lastig en duur om te verwerken en lange tijd schadelijk blijft. Ook zijn er veiligheidsrisico’s, waar in de jaren 70 en 80 heftig tegen werd geprotesteerd. Hoewel kerncentrales in de loop der jaren veiliger zijn geworden en ernstige ongelukken zeldzaam zijn, blijft het risico op een ramp aanwezig. Tsjernobyl en Fukushima zijn de bekendste voorbeelden. De vrijgekomen straling richtte daarbij grote ecologische schade aan en schaadde de gezondheid van omwonenden.
Is kernenergie nodig om de klimaatdoelstellingen te behalen?
Daar is geen sluitend antwoord op te geven. Op dit moment wordt vooral ingezet op zonne- en windenergie. Sommige partijen denken dat daar de volledige oplossing voor CO2-reductie ligt, andere partijen denken dat kernenergie ook nodig is. “Er zijn voor beide standpunten scenariostudies gedaan die haalbaar worden geacht”, zegt Jan-Leen Kloosterman, hoogleraar reactorfysica aan de TU Delft.
Op dit moment staat er één kerncentrale in Nederland, in het Zeeuwse Borssele. Die voorziet in ongeveer 3 procent van het Nederlandse energieverbruik. Nieuwe kerncentrales zouden niet bijdragen aan het halen van de klimaatdoelstellingen voor 2030, omdat de bouw daarvan zeker langer zou duren.
Een recent plan stelt dat er in 2035 een nieuwe kerncentrale zou kunnen staan. Dat is een positieve schatting, stelt zelfstandig energiedeskundige Herman Damveld. “Je moet het politieke besluit nemen, ruimte inbouwen voor bezwaren, een bedrijf vinden en de daadwerkelijke bouw uitvoeren.” Dat laatste duurt vaak langer dan voorzien. In Frankrijk en Finland heeft de bouw van kerncentrales veel vertragingopgelopen, door bouwfouten en ontwerpen die gaandeweg moesten worden aangepast. Daardoor liepen ook de kosten flink op.
Hoe reëel is een nieuwe kerncentrale in Nederland?
Kernenergie werd lang bestempeld als een ‘te dure’ optie. Maar daar verschillen de meningen inmiddels over. In opdracht van de Tweede Kamer werd vorig jaar onderzoek gedaan naar kernenergie in Nederland. Daaruit bleek dat kernenergie niet duurder is dan energie uit wind en zon, al kwam daar ook de nodige wetenschappelijke kritiek op.
Een belangrijke horde zou zijn om een bedrijf te vinden dat daadwerkelijk een kerncentrale wil bouwen. Tot nu toe zijn die lastig te vinden. “Zonder afnamegaranties en medefinanciering vanuit de overheid is het risico groot”, zegt Kloosterman.
Waarom noemde Rutte Groningen als mogelijke bestemming voor een kerncentrale?
Al in 1985 werden er in Nederland locaties aangewezen voor de mogelijke bouw van kerncentrales. Daarvan zijn er nog drie over: de Maasvlakte 1 bij Rotterdam, de Eemshaven in Groningen én Borssele. Het kabinet houdt die locaties vrij voor de bouw van een nieuwe kerncentrale. Er mogen op die plekken ook geen woningen of bedrijven worden gebouwd.
Hoe gaan andere landen om met kernenergie?
In Nederland is het aandeel van kernenergie nihil als je het afzet tegen het Europese gemiddelde. In landen als Frankrijk en België verzorgen centrales het leeuwendeel van de energie. In die landen hebben ze wel aangekondigd dat aandeel af te willen bouwen, omdat ze meer willen inzetten op hernieuwbare energie.
Zo gaan een aantal omliggende landen met kernenergie om:
Het aandeel van kernenergie in Europese landen NOS
NOS 24.03.2021 De Europese Commissie overweegt hypermoderne aardgascentrales te kwalificeren als groene ondernemingen om de financiering van nieuwe centrales aantrekkelijker te maken. Het uitgelekte voorstel wekt verbazing bij wetenschappers en milieuorganisaties.
Ruim 200 ondertekenaars van een brandbrief aan Brussel vinden het plan om aardgas als milieuvriendelijk te bestempelen een verkeerd signaal. Onder andere Greenpeace, het Wereld Natuur Fonds, ASN Bank en Natuur & Milieu schrijven dat er geen tijd is voor verkeerde oplossingen. “Dit ongewenste voorstel gaat lijnrecht in tegen de groene Europese ambities”, staat in de brief.
Directeur Marjolein Demmers van Natuur & Milieu zegt in een toelichting dat het uitgelekte voorstel de deur opent voor afhankelijkheid van fossiele gascentrales in de komende decennia. “En dat strookt niet met de Europese Green Deal of het Parijsakkoord en dat moeten we echt niet willen.”
Alleen efficiënte centrales
“Hoewel het plan is om alleen de meest efficiënte gascentrales een groen label te geven, stellen de briefschrijvers dat het echt niet kan om een fossiele brandstof groen te noemen”, zegt EU-correspondent Sander van Hoorn in het NOS Radio 1 Journaal.
De Europese Commissie wil het landen makkelijker maken om de afgesproken klimaatdoelstellingen te halen. “Duitsland en Polen willen vervuilende kolencentrales vervangen door nieuwe gascentrales”, zegt Sander van Hoorn. “In dat geval kan dit voorstel een uitkomst bieden, maar andere landen zullen minder enthousiast zijn. Ook blijft het een moeilijk verhaal om te verkopen voor de Europese Commissie. De discussie in Brussel moet nog gevoerd worden.”
Reactie ministerie van Economische Zaken:
“In Europa werken we toe naar 55% CO2-reductie in 2030 en klimaatneutraliteit in 2050. Dat verandert niet. Wel wordt in de EU gewerkt aan de zogenoemde taxonomie, een kader waarmee bepaald wordt of private investeringen als duurzaam gelabeld mogen worden.
De duurzaamheid van aardgas is een gevoelig onderwerp omdat sommige EU-landen nog van steen- en bruinkool af moeten. Nederland is verder in de energietransitie en in onze context blijft het belangrijk om van het aardgas af te gaan. Nederland zet in op een zo ambitieus mogelijke invulling van de Europese taxonomie en daarbij pleiten wij voor een wetenschappelijke basis voor de kaders die bepalen wat wel of niet als duurzaam gezien wordt.”
Op 21 april hoopt de Europese Commissie het definitieve voorstel openbaar te maken.
RO 24.03.2021 Om de doelstellingen uit het klimaatakkoord van Parijs te kunnen halen, moet ook de wereld veranderen in een circulaire economie. Een circulaire economie zorgt voor ongeveer 20 procent minder broeikasgassen in de lucht en kan daarmee structureel bijdragen aan de afspraken uit het Parijsakkoord. Het World Circular Economy Forum+Climate is de online conferentie om aandacht te vestigen op het belang van een circulaire economie om klimaatdoelen te halen.
De virtuele top wordt georganiseerd door het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat, het ministerie van Buitenlandse Zaken en het Finse innovatiefonds Sitra. Op uitnodiging van staatssecretaris Stientje van Veldhoven en Jyrki Katainen, voorzitter van Sitra, gaan overheden, internationale organisaties, kennisinstellingen, de private sector en burgers met elkaar in gesprek op 15 en 16 april 2021. De conferentie wordt afgesloten met een Action Statement met concrete toezeggingen van deelnemende landen, bedrijven en organisaties.
Grote uitdaging
“Het is tijd voor verandering. Tijd voor een circulaire economie, die noodzakelijk is voor een klimaatneutrale wereld in 2050. Voor een gezonde toekomst van onze kinderen moeten we stoppen met het verspillen van grondstoffen, waardevolle materialen hergebruiken en er nieuwe producten van maken. Laten we samen onze schouders eronder zetten om het verschil te maken,” zegt staatssecretaris van Infrastructuur en Waterstaat en WCEF+Climate-gastvrouw Stientje van Veldhoven.
Klimaatverandering is een van de grootste uitdagingen van deze tijd. Een circulaire economie
kan een belangrijke rol spelen bij het aanpakken van deze crisis. In een circulaire economie wordt slimmer en zuiniger omgegaan met grondstoffen, om zo verspilling en vervuiling tegen te gaan. Dat kan door het stimuleren van het delen van bezittingen zoals een auto, maar ook door het slim hergebruiken van materialen en primaire grondstoffen. Circulariteit is meer dan het recyclen van afval. Door veranderingen in de hele keten levert de transitie naar een circulaire economie een belangrijke bijdrage aan een duurzame economie én een beter leefklimaat. Innovatie en samenwerking zijn daarbij cruciaal.
“Overmatig gebruik van natuurlijke hulpbronnen is een belangrijke bron van klimaatemissies. De circulaire economie biedt ons een instrument om de klimaatcrisis aan te pakken, het verlies aan biodiversiteit tegen te gaan en ons materiaalverbruik op een economisch haalbare manier te verminderen, ”zegt Jyrki Katainen, voorzitter van het Finse innovatiefonds Sitra, die mede-gastheer is van de conferentie. WCEF is een wereldwijd initiatief van Sitra en Finland; het volgende jaarlijkse forum zal dit jaar op 13-15 september in Canada worden gehouden.
In het nationale klimaatakkoord zet Nederland in op het halveren van de CO2-uitstoot in 2030. Nederland zal ook extra maatregelen nemen om de verhoogde EU-doelstellingen te halen, in lijn met de Europese Green Deal. Circulariteit is een belangrijke pijler in het Nederlandse klimaatplan en het EU-actieplan circulaire economie als onderdeel van de Europese Green Deal. Nederland streeft ernaar om in 2030 vijftig procent minder grondstoffen te gebruiken en in 2050 volledig circulair te zijn.
Finland streeft ernaar om in 2035 CO2-neutraal en de eerste fossielvrije maatschappij ter wereld te zijn. Onder meer door nieuwe beslissingen te nemen over het klimaatbeleid, te streven naar een vrijwel emissievrije elektriciteits- en warmteproductie tegen het einde van de jaren 2030, evenals het verkleinen van de CO2-voetafdruk van gebouwen, het bevorderen van een circulaire economie en een klimaatvriendelijk voedselbeleid.
Speakers of the WCEF+Climate include among others:
Stientje van Veldhoven, staatssecretaris van Infrastructuur en Waterstaat
Jyrki Katainen, voorzitter van het Finse innovatiefonds Sitra
Sigrid Kaag, minister voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking
Frans Timmermans, eerste vicevoorzitter van de Europese Commissie
Amina J. Mohammed, plaatsvervangend secretaris-generaal van de Verenigde Naties
en voorzitter van VN-duurzame ontwikkelingsdoelen-programma (UNSDG)
Frans van Houten, CEO Royal Philips en voorzitter van Platform for Accelerating
the Circular Economy (PACE)
Commitment
Tijdens de dertien online sessies van WCEF+Climate onderstrepen ministers, bedrijven en andere organisaties hun commitment aan de overgang naar een circulaire economie. Er worden afspraken gemaakt, best practices gedeeld en stappen gezet om de wereld klaar te maken voor een circulaire economie. Deelnemers kunnen tot het einde van de conferentie individuele toezeggingen indienen. Deze worden vastgelegd in een Action Statement, dat na de conferentie gedeeld wordt. Met deze intentieverklaringen willen we een volgende stap zetten naar een circulaire economie, ook om te kunnen voldoen aan het klimaatakkoord van Parijs. In november dit jaar zijn de volgende internationale klimaatonderhandelingen, in Glasgow.
NU 23.03.2021 Hoe sneller het klimaatbeleid, hoe beter dat is voor de economie, zegt de Europese Centrale Bank (ECB) op basis van een klimaatstresstest. Ook De Nederlandse Bank (DNB) spreekt zich uit: die noemt het tegengaan van klimaatverandering de grootste uitdaging voor Nederland tijdens de nasleep van de coronacrisis.
De ECB probeert met de stresstest de voor- en nadelen van klimaatbeleid tegen elkaar af te wegen. Daaruit moet blijken welk scenario de minste schade en risico’s oplevert voor de financiële wereld. In de analyse worden wereldwijd vier miljoen bedrijven en tweeduizend banken meegenomen.
Als klimaatverandering niet wordt aangepakt, lopen bedrijven tegen steeds hogere directe en indirecte kosten aan als gevolg van natuurrampen en extreem weer. Veel bedrijven zouden hierdoor ook failliet gaan, zegt ECB-vicepresident Luis De Guindos. Dat levert vervolgens weer een groot risico voor banken op.
Daar staat tegenover dat de omschakeling naar een klimaatneutrale economie zeer grote financiële investeringen vraagt. Maar zulke investeringen betalen zich ook deels terug in werkgelegenheid en technologische innovatie.
Een scenario mét klimaatbeleid steekt daarom gunstiger af, waarbij een hoger tempo volgens De Guindos de netto voordelen vergroot. “Onze resultaten laten zien dat vroeg handelen duidelijke voordelen heeft. De kortetermijnkosten van de transitie verbleken in vergelijking met de kosten van een ongebreidelde klimaatverandering op middellange tot lange termijn.”
Wijdverbreide verwoesting en economische ontwrichting
De Guindos noemt klimaatverandering een van de grootste uitdagingen van de mensheid. “Als klimaatverandering niet wordt aangepakt, zal het resulteren in wijdverbreide verwoesting en economische ontwrichting.”
“Deze resultaten onderstrepen de dringende noodzaak om over te schakelen naar een groenere economie. Niet alleen om ervoor te zorgen dat de doelstellingen van het klimaatakkoord van Parijs worden gehaald, maar ook om schade aan onze economieën, bedrijven en bestaansmiddelen te beperken.”
De Guindos zegt tot slot dat de primaire verantwoordelijkheid voor het bestrijden van klimaatverandering weliswaar bij overheden ligt, maar dat centrale banken daar een belangrijke rol naast spelen.
DNB kritisch op Nederland, noemt klimaatbeleid nu de topprioriteit
In het maandag verschenen jaarverslag spreekt ook DNB zich sterk uit over klimaatverandering. De financiële toezichthouder noemt klimaatverandering momenteel de grootste beleidsuitdaging voor Nederland.
DNB constateert dat het huidige beleid niet volstaat om de eigen doelen te halen, laat staan om aansluiting te vinden bij de hogere doelen van Europese buurlanden.
“Alle goede voornemens ten spijt is Nederland zeker niet de beste leerling van de Europese klas waar het lessen in duurzaamheid betreft”, zo stelt de Nederlandse centrale bank.
NU 23.03.2021 Ook de overheid mag een uitspraak van de rechter niet negeren. Maar wat als dat toch gebeurt? Die vraag komt omhoog in de klimaatzaak van Urgenda, nu voorlopige cijfers laten zien dat de uitstoot van broeikasgassen, ondanks politieke beloften, onvoldoende is teruggedrongen. Een uitzonderlijke situatie, zeggen rechtsgeleerden tegen NU.nl. Het kan leiden tot een dwangsom, of zelfs het Europees Hof voor Rechten van de Mens. Maar dan zal er na zes jaar en drie rechters opnieuw moeten worden geprocedeerd.
De klimaatzaak van Urgenda is bedoeld om Nederlandse burgers te beschermen tegen klimaatverandering. Rechters oordeelden in 2015, 2018 en 2019 dat de beleidsvrijheid van de politiek een ondergrens heeft: de uitstoot van broeikasgassen moest per 2020 ten minste 25 procent onder het niveau van 1990 liggen.
Kabinet beloofde naleving, maar verspeelde tijd (en kans coronacrisis)
Eind 2019, toen ook de Hoge Raad de uitspraak bekrachtigde, was er nog een grote kloof te dichten. Toen volgde de coronacrisis, en daarmee een onverwachte, scherpe daling van de CO2-uitstoot, door minder wegverkeer en industriële activiteit.
Het ‘Urgenda-doel’ kwam zo binnen handbereik, maar bij gebrek aan aanvullend klimaatbeleid bleef de uitstoot 0,5 procent te hoog, tonen voorlopige cijfers van het CBS. Bovendien stijgt de uitstoot in 2021 weer. Ook dat is strijdig met het vonnis.
Ondanks jarenlang procederen heeft het kabinet sinds 2015 altijd beloofd het vonnis te zullen uitvoeren, zegt hoogleraar klimaatrecht Jonathan Verschuuren van Tilburg University. “Die belofte is weinig overtuigend nagekomen.”
Is het dan ‘pech gehad, volgende keer beter’? Niet in een rechtsstaat, zegt hoogleraar privaatrecht Eddy Bauw van de Universiteit Utrecht: “Een gerechtelijk vonnis kan door niemand worden genegeerd. Zeker niet door de Staat, die het goede voorbeeld zou moeten geven. Ik ga er dan ook van uit dat de Staat zich netjes aan rechterlijke uitspraken houdt.”
Als inderdaad blijkt dat het vonnis niet is uitgevoerd, is Urgenda opnieuw aan zet. Die organisatie had de rechter al in 2015 kunnen vragen om bij het in gebreke blijven een dwangsom in te stellen. Dan moet de Staat bijvoorbeeld een bedrag betalen voor elke dag dat het vonnis niet is uitgevoerd. “Dat vond Urgenda toen kennelijk een beetje te ver gaan. Men ging ervan uit dat de Staat een uitspraak van de rechter niet naast zich neer zou leggen”, zegt Verschuuren.
Toch blijft een dwangsom het pressiemiddel, voegt Bauw toe. “Maar daar kleven complicaties aan. Privaatrecht is van oudsher bedoeld voor geschillen tussen burgers of bedrijven. Daarbij is een dwangsom meestal een effectief middel om naleving af te dwingen.”
“De klimaatzaak is de eerste situatie waarin de rechter de overheid een bevel gaf om een beleidsdoelstelling te halen. We hebben nog geen ervaring met de situatie die ontstaat als die doelstelling niet wordt gehaald.”
De rechter komt dan volgens Bauw voor lastige vragen te staan. “Heeft het opleggen van een dwangsom zin nu de termijn waarbinnen de Staat het vonnis had moeten naleven al is verstreken? En wat is een passende hoogte van de dwangsom? Om effectief te zijn in de richting van de Staat, zou het moeten gaan om een enorm hoog bedrag.”
En wat als ook een dwangsom wordt genegeerd?
Dan kan Nederland gedaagd worden voor het Europees Hof van de Rechten van de Mens. In de uitspraak in de klimaatzaak staan artikelen uit het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens centraal, waaronder het recht op leven.
“Het Hof in Straatsburg zal een eventuele klacht dus zeker behandelen”, zegt Verschuuren. “Maar dan geldt uiteindelijk wel hetzelfde verhaal: als Nederland wordt veroordeeld, maar daar niet naar handelt, dan gebeurt er niet veel – behalve dat het een afgang zou zijn. We zeggen graag dat we de juridische hoofdstad van de wereld in huis hebben. En we kunnen dan geen kritiek meer hebben op andere landen die zich niet aan uitspraken van het Hof in Straatsburg houden, zoals Rusland.”
Belangrijke vraag: is er genoeg ‘moeite’ gedaan?
Zover is het nog niet, zegt Bauw. Als Urgenda vindt dat niet aan het vonnis is voldaan, kan het naar de rechter stappen om de naleving alsnog af te dwingen. In die procedure zal het niet alleen gaan over de vraag of de uitstoot overeenkomstig met het vonnis is gereduceerd, maar ook of de Staat er alles aan heeft gedaan om aan het vonnis te voldoen. “Daarvoor zal moeten worden gekeken of de maatregelen die in de afgelopen jaren zijn genomen redelijk en geschikt waren om het vonnis te realiseren.”
Daar wil Verschuuren wel een voorschot op nemen: “De eerste jaren na het vonnis bleef het erg stil. Pas na de bekrachtiging door het Gerechtshof in 2018 en vooral de Hoge Raad in december 2019 werd er serieus gekeken naar opties om versneld tot emissiereducties te komen. Hiermee zijn jaren verspeeld om het doel via een geleidelijke uitstootverlaging te halen.”
Urgenda-directeur Marjan Minnesma laat in gesprek met NU.nl weten eerst te kijken of het demissionaire kabinet op korte termijn extra maatregelen gaat nemen om de uitstoot terug te dringen. Op vervolgstappen loopt ze nog niet vooruit.
NU 19.03.2021 Om de natuur genoeg te beschermen tegen stikstof moet de neerslag met 50 tot 70 procent omlaag. Dat is veel meer dan de 26 procent die in de Stikstofwet staat, zo blijkt uit twee recente rapporten aan het ministerie van Binnenlandse Zaken.
De kabinetsformatie wordt mogelijk een stuk ingewikkelder door de aanbevelingen, aangezien de VVD weinig ziet in een streng stikstofbeleid. Daarmee staat de grootste partij pal tegenover D66, dat onder andere de veestapel wil halveren. Het huidige kabinet moest de stikstofregels volledig omgooien omdat de Raad van State in 2019 een streep zette door de aanpak die jarenlang werd gehanteerd.
Om de schadelijke effecten van stikstof onder controle te krijgen moet de uitstoot met 50 procent omlaag, mits er apart ingegrepen wordt in gebieden met ernstige stikstofoverschrijding. Als de overheid ervoor kiest om geen beleid voor specifieke gebieden te maken, dan beveelt het rapport de norm van 70 procent stikstofverlaging aan. Dat zou alleen haalbaar zijn als de veestapel nog verder krimpt.
Vooral het verminderen van de uitstoot van stikstofverbinding ammoniak (NH3) komt de natuur ten goede. Het halveren van de ammoniakuitstoot is “realiseerbaar, maar alleen in een combinatie van technische maatregelen en een dalend volume van de veestapel, in het bijzonder van het melkvee”.
Andere suggesties zijn om vervuilers te laten betalen, net als met de CO2-heffing. Ook kunnen de Europese landbouwsubsidies worden ingezet om boeren aan te sporen groener te boeren. Sowieso adviseren de topambtenaren die verantwoordelijk zijn voor de aanbevelingen om op Europees niveau beleid te maken. Zo’n 30 procent van de stikstof die in Nederland neerdaalt, komt namelijk uit het buitenland.
Volgens de rapporten moet er vooral op de langere termijn meer gebeuren dan nu aan maatregelen gepland staat. Begin februari presenteerde het kabinet al een pakket aan maatregelen om stikstof te reduceren. Van de 522 miljoen euro die vrijkwam, was 350 miljoen bedoeld voor de opkoop van boerenbedrijven.
AD 19.03.2021 De formatie van een nieuw kabinet dreigt nu al extra ingewikkeld te worden door de stikstofcrisis. In twee rapporten stellen topambtenaren dat er meer impopulaire maatregelen nodig zullen zijn om het stikstofprobleem de baas te worden.
De ambtenaren schetsen een somber beeld over de stikstofcrisis. In twee zojuist verschenen rapporten – Stikstofruimte voor de toekomst en Normeren en beprijzen van stikstofemissies– schrijven zij dat het nieuwe kabinet verregaande keuzes moet maken om de stikstofuitstoot in Nederland fors omlaag te krijgen.
Op verzoek van het huidige kabinet hebben ambtenaren onderzocht wat op de lange termijn nodig is om het stikstofprobleem aan te pakken. Er hangt nu een ‘stikstofdeken’ boven Nederland, die de natuur aantast. Natuurregels verplichten de overheid om daar iets aan te doen.]
‘Krimp veestapel onvermijdelijk’
Stikstof gaat voor grote hoofdbrekens in de formatie zorgen, aldus Kabinetsbron.
Volgens de ambtenaren moet worden ingegrepen in de melkveehouderij, omdat die sector verantwoordelijk is voor het hoogste aandeel stikstof in de natuur. ‘Krimp van de veestapel lijkt onvermijdelijk, en zou op veel andere vlakken ook een verlichting van de opgaven kunnen betekenen’, schrijven de ambtenaren.
In de huidige stikstofwet van het kabinet – die begin deze maand is aangenomen door de Eerste Kamer – staat dat Nederland in 2035 de helft minder stikstof uitstoot. Daarvoor wordt veel extra geld uitgetrokken. De ambtenaren beschrijven in hun rapporten scenario’s om al vijf jaar eerder, in 2030, de helft of zelfs 70 procent minder stikstof uit te stoten.
Aparte landbouwgebieden
Om dat voor elkaar te krijgen, zou er een stikstofbelasting kunnen komen voor bedrijven. Wie meer stikstof uitstoot, moet dan meer belasting betalen. Ook opperen de ambtenaren dat er aparte gebieden voor landbouw kunnen komen, zoals Noord-Groningen, Noord-Beveland en delen van de Flevopolder.
De veestapel is in vergelijking met andere Europese landen groot, stellen de ambtenaren. Per vierkante kilometer telt Nederland 92 koeien, 295 varkens en 2450 kippen. In Duitsland gaat het om 35 koeien, 77 varkens en 272 kippen per vierkante kilometer.
Snelheid omlaag
Dit heeft grote economische gevolgen voor veel bedrijven en het platteland, aldus LTO-woordvoerder.
Niet alleen de veeteelt moet volgens de ambtenaren worden hervormd. Ook in het verkeer is stikstofwinst te behalen: zo kan de maximumsnelheid op de snelweg ’s avonds en ’s nachts omlaag naar 100 kilometer per uur. Sinds een jaar geldt die snelheidsverlaging al overdag, maar het was de wens van regeringspartij VVD om in de avonduren wél harder te mogen rijden. Een vorm van rekeningrijden zou nog meer stikstofbesparing kunnen opleveren.
Daarmee wordt meteen de politieke gevoeligheid van de voorgestelde maatregelen duidelijk. Het huidige demissionaire kabinet – met VVD, CDA, D66 en ChristenUnie – heeft jaren geworsteld met het stikstofdossier. VVD en CDA willen geen krimp van de veestapel, terwijl D66 juist de helft minder dieren wil. Nu D66 een grote verkiezingswinst heeft geboekt, zal die partij strengere stikstofregels eisen. ,,Stikstof gaat voor grote hoofdbrekens in de formatie zorgen’’, zegt een kabinetsbron.
Boerenorganisatie LTO reageert onthutst op de ambtelijke adviezen. ,,Dit heeft grote economische gevolgen voor veel bedrijven en het platteland’’, meldt een woordvoerder. Demissionair minister Carola Schouten (Landbouw) laat weten dat de stikstofopgave ‘een groot vraagstuk blijft, voor nu en in de toekomst’. ,,Het is echt aan het volgende kabinet om te besluiten over vervolgstappen’’, aldus haar woordvoerder.
MSN 19.03.2021 Een nieuw kabinet zal flink aan de slag moeten om de neerslag van stikstof in gevoelige natuurgebieden te verminderen. De neerslag moet niet met 26 procent verminderd worden, zoals in de stikstofwet ligt vastgelegd, maar met zeker 50 procent. Zonder aanvullende maatregelen is een vermindering van 70 procent zelfs nodig om stikstofgevoelige natuur te beschermen, schrijven ambtenaren in een rapport aan het kabinet. Vooral in de veehouderij moet worden ingegrepen.
In twee ‘verkenningen’ schrijven de ambtenaren dat er verdere maatregelen nodig zijn, vooral op de lange termijn. Mogelijk maakt dit de formatie van een nieuw kabinet nog moeizamer, omdat de twee grootste partijen in de nieuwe Tweede Kamer zeer verdeeld zijn. De VVD ziet weinig in een streng stikstofbeleid, D66 wil juist dat de natuur beter beschermd moet en wil daarom onder meer de veestapel halveren. Het huidige kabinet moest de stikstofregels volledig omgooien, omdat de Raad van State in 2019 een streep zette door de aanpak die jarenlang werd gehanteerd.
De aanvullende maatregelen moeten ervoor zorgen dat in genoeg natuurgebieden de stikstofneerslag dusdanig laag is dat deze geen schadelijk effect meer heeft. Vooral het verminderen van de uitstoot van stikstofverbinding ammoniak (NH3) kan de natuur verbeteren. Het halveren van de ammoniakuitstoot is “realiseerbaar, maar alleen in een combinatie van technische maatregelen en een dalend volume van de veestapel, in het bijzonder van het melkvee”, valt te lezen in het rapport. “Een verdergaande reductie van 70 procent is met de in dit rapport beschreven instrumentatie alleen haalbaar als tot een nog grotere krimp van de veestapel zou worden gekomen.”
Een van de manieren om de stikstofuitstoot te verminderen, is om vervuilers te laten betalen, net als met de CO2-heffing. Zo’n stikstofbelasting zou ook vergroenende technieken nog aantrekkelijker maken, omdat ze boerderijen en andere bedrijven kosten kunnen besparen. Ook kunnen de Europese landbouwsubsidies worden ingezet om boeren aan te sporen groener te boeren. Sowieso adviseren de ambtenaren om op Europees niveau beleid te maken. Zo’n 30 procent van de stikstof die in Nederland neerdaalt, komt namelijk uit het buitenland.
RTL 16.03.2021 Het debat over kernenergie is zo vlak voor de verkiezingen terug van weggeweest. CDA en VVD zijn uitgesproken voorstander en ook FVD en PVV zijn positief. Maar hoe groot is de kans dat er daadwerkelijk een nieuwe kerncentrale in Nederland komt? Drie experts over vier pijnpunten.
1. Kost veel, duurt lang
Om maar gelijk met de deur in huis te vallen: het bouwen van een kerncentrale is ontzettend duur. Een kerncentrale van de derde generatie van zo’n 1650 megawatt kost tussen de 10 en 14 miljard euro. Dit komt onder meer door de hoge veiligheidseisen. Ook is de bouwer van de kerncentrale verantwoordelijk voor het veilig opbergen van kernafval én het ontmantelen van de kerncentrale als die niet meer gebruikt wordt. Daarbij duurt het tenminste tien tot vijftien jaar voor de kerncentrale er staat, onder andere vanwege vergunningen, procedures en regelgeving.
Wat ook meespeelt, is dat het in Nederland de eerste keer zou zijn dat een kerncentrale van dit type wordt gebouwd. Wim Turkenburg, emeritus hoogleraar Natuurwetenschap en Samenleving aan de Universiteit Utrecht: “In Nederland stamt alle ervaring die we met de bouw van kernreactoren hebben uit de jaren 60 en 70. Die expertise is er niet meer, we moeten dat allemaal weer opstarten en dat is duur, tijdrovend en complex.”
Hoe zit het nu in Nederland?
Op dit moment is de kerncentrale in het Zeeuwse Borssele de enige die stroom levert in Nederland. Deze kerncentrale van 485 megawatt trad in 1973 in werking en zorgt voor zo’n 3 procent van de benodigde elektriciteit in ons land. Uiterlijk in 2033 moet deze centrale wettelijk dicht. De VVD is voorstander van twee à drie nieuwe kerncentrales van 1000 of 1500 megawatt.
Een kerncentrale kan dus alleen worden gebouwd als de overheid een flinke subsidie bijdraagt. “Als politici niet bereid zijn om 6 of 7 cent per kilowattuur per kerncentrale bij te leggen, praten ze voor de bühne”, zegt Kornelis Blok, hoogleraar Energiesysteemanalyse aan de TU Delft.
In het Britse Somerset, waar twee kerncentrales in aanbouw zijn, hebben ze daar iets op gevonden. De energieproducent krijgt een gegarandeerde stroomprijs die 30 jaar is vastgelegd. Deze prijs is hoger dan de kosten van zonne- en windenergie. Blok: “Stroom uit een kerncentrale kost zo’n 11 of 12 cent per kilowattuur en de kosten bij windenergie zijn zo’n 7 of 8 cent per kilowattuur en dalen nog. Dus de kosten van stroom uit kernenergie zijn bijna 1,5 tot 2 keer zo hoog als de kosten voor windenergie.”
“Het duurt behoorlijk lang voor je een kerncentrale hebt gebouwd, je bent heel lang aan het investeren en het duurt een jaar of vijftien voor je de eerste kilowattuur kunt verkopen en voor je dus je eerste inkomsten hebt. Het is dus vooral aan de investeringskant een moeilijk verhaal”, concludeert Heleen de Coninck, hoogleraar Klimaatbeleid aan de TU Eindhoven.
Vanwege die hoge investeringskosten laat een energieproducent een kerncentrale het liefst zoveel mogelijk uren draaien. Maar duurzame stroom krijgt vaak voorrang op het energienet. In de praktijk zal de kerncentrale dus niet op volle toeren draaien als er genoeg zonne- en windenergie is. Dit verhoogt dan weer de prijs van atoomstroom.
2. Het kán zonder kernenergie (maar er is wel een alternatief voor zonne- en windenergie nodig)
Op dit moment is zo’n 26 procent van de stroom in Nederland duurzaam. In het Klimaatakkoord is afgesproken dat in 2030 dit 70 procent moet zijn. “Er zijn concrete plannen om elk jaar 1000 megawatt aan windparken op zee bij te bouwen”, vertelt Blok van de TU Delft. “Daar is genoeg ruimte. Ik kan me voorstellen dat landen die niet aan zee liggen of nog niet zo ver zijn met windparken op zee voor kernenergie kiezen. Maar voor ons is het niet zo’n logische stap.”
De Coninck sluit zich daarbij aan. “Uit iedere studie blijkt dat het niet echt een aantrekkelijke optie is voor Nederland. Ik ben zelf niet principieel tegen kernenergie, ik heb liever kernenergie dan klimaatverandering. Maar het is een valse vergelijking, want het kan op een andere manier. Het lijkt eerder onverstandig dan verstandig nu de kosten voor zon en wind zo hard naar beneden gaan, en die van kernenergie niet of nauwelijks zijn gedaald.”
Emeritus hoogleraar Turkenburg wijst erop dat er wel een betrouwbaar alternatief nodig is naast zonne- en windenergie. “Gasgestookte centrales waarbij de CO2-uitstoot wordt opgevangen bijvoorbeeld (CCS: carbon capture & storage), of duurzame biomassa. Dat moet de betrouwbaarheid van de energievoorziening garanderen. Groene waterstof maken en verbranden kan ook, maar die optie vergt fors meer zon- en windvermogen en is zeker zo duur als kernenergie. Aan alle opties zitten voor- en nadelen. Maar je kunt niet zeggen: ik wil geen kerncentrale, geen biomassa, geen CCS, geen aardgas uit Rusland, geen zonneweides en geen windmolens op het land.”
3. Veiligheidsrisico’s gering, maar afval nog lang radioactief
Kernenergie levert radioactief afval op dat duizenden jaren zeer schadelijk blijft voor de omgeving. Het kernafval van de centrale in Borssele ligt honderd jaar opgeslagen in gebouwen van de Centrale Organisatie Voor Radioactief Afval (COVRA) in Zeeland. Daarna moet het heel diep in de bodem worden opgeslagen om daar te blijven totdat het niet meer radioactief is. Waar in Nederland deze opslag precies moet plaatsvinden, weten we nog niet.
In 2011 stelde het ministerie van Economische Zaken voorwaarden op voor een nieuwe kerncentrale. Zo mag een ‘meltdown’-ongeluk minder dan eens in de miljoen jaar optreden. Bij een ongeluk zonder kernsmelting mogen geen radioactieve stoffen naar de omgeving ontsnappen. Ook moet de kerncentrale niet in de problemen raken als er een vliegtuig op neerstort.
Hoogleraar Blok denkt dat de risico’s heel klein zijn geworden. “Er is nooit een risico van 0, maar dat heb je bij niets wat je doet. De kansen op een ongeluk zoals bij Fukushima of Tsjernobyl zijn heel klein geworden. Er is veel geleerd en de veiligheidsmaatregelen zijn behoorlijk opgeschroefd.”
4. Wie wil een kerncentrale in de achtertuin?
Een kerncentrale in het door aardbevingen geteisterde Groningen, dat kon volgens premier Rutte wel, zo stelde hij tijdens het RTL Verkiezingsdebat. Een paar dagen later moest hij na fel protest uit Groningen zijn woorden terugnemen. Toch is het niet gek dat hij Groningen noemde: de Eemshaven is een van de drie locaties die in Nederland zijn aangewezen voor de bouw van een mogelijke kerncentrale. De andere plekken zijn Borssele in Zeeland en de Maasvlakte in Zuid-Holland. Een kerncentrale heeft koelwater nodig en moet daarom aan een rivier of de zee liggen.
“Als ik kijk hoeveel trammelant een paar windmolens al kunnen opleveren, denk ik dat je de protesten bij de bouw van een kerncentrale niet moet onderschatten”, zegt Blok. “Maar veel ruimte heb je niet nodig: met twee locaties ben je al een heel eind. Publieke acceptatie zal zeker een issue zijn. Dat wil niet zeggen dat je het niet moet doen, maar je moet dat niet onderschatten.”
De Coninck: “Daarom wordt er ook zoveel gekeken naar windparken op zee. Bovendien waait de wind daar harder en stabieler.”
Wim Turkenburg ziet dat een deel van de bevolking wel zit te wachten op een kerncentrale. “VVD, CDA, FVD en PVV hebben een forse aanhang. Er is een meerderheid in de Tweede Kamer voor. Het vereist wel politiek leiderschap. Als de regering aangeeft dat het kan en moet, zal je zien dat de weerstand minder wordt.”
Ook tijdens het RTL Verkiezingsdebat kwam kernenergie aan bod
Kerncentrales helpen niet om de klimaatdoelen de komende tien jaar te halen, zegt GroenLinksleider Jesse Klaver.
RTL 15.03.2021 Een flinke tegenvaller voor veel boeren. Een Friese boer mag van de rechter zijn melkveebedrijf niet uitbreiden. Er is onvoldoende bewijs dat de milieutechnieken die de boer wil gebruiken genoeg stikstof verminderen. “Dit kan gevolgen hebben voor veel agrarische bedrijven.”
Boeren protesteren niet meer massaal in Den Haag en deze maand is er een nieuwe stikstofwet aangenomen, maar het gedoe rond stikstof is nog altijd niet voorbij.
Dat heeft een boer uit het Friese Dongeradeel nu aan den lijve ondervonden. In februari kreeg hij nog toestemming van de provincie om uit te breiden: de boer wilde een loopstal gaan bouwen.
Te veel stikstof
Wie zijn boerenbedrijf wil uitbreiden moet er volgens de wet voor zorgen dat er geen extra stikstof bijkomt. Te veel stikstof, en dat is er in Nederland, is namelijk slecht voor de natuur. De boer koos daarom voor technologie die ervoor zou zorgen dat er geen extra stikstofuitstoot zou komen door de uitbreiding.
Maar volgens milieudeskundige en activist Johan Vollenbroek kun je grote vraagtekens zetten bij de werking van die technologie. Vollenbroek stapte daarom naar de rechter om de vergunning van de Friese boer aan te vechten.
Streep door uitbreiding
En met succes: de rechter heeft een streep gezet door de vergunning van de boer en daarmee door de uitbreiding van zijn stal. Volgens de rechter is het niet zeker genoeg dat de uitbreiding van de stal geen negatieve gevolgen heeft voor de beschermde natuurgebieden.
Vollenbroek, de man die politiek Den Haag al eerder dwong om wat aan de hoeveelheid stikstof in Nederland te doen, zegt dat de uitspraak ‘opnieuw een bom legt onder het stikstofbeleid van het kabinet’.
‘Zeer ingrijpend’
De rechtbank wijst, net als Vollenbroek, op een onderzoek van het Centraal Bureau voor de Statistiek, vertelt advocaat Rachid Benhadi. Daarin wordt geconcludeerd dat emissie-arme stallen mogelijk veel minder ‘emissie-arm’ zijn dan waar eerder vanuit werd gegaan.
Terwijl het ministerie nog uitgaat van ‘oude cijfers’ en dat die staltechnologie wel voldoende stikstof vermindert.
Volgens advocaat Benhadi heeft de rechter een zeer ingrijpende uitspraak gedaan. “De rechter zegt: de provincie baseert zich op uitstootcijfers van het ministerie. Maar of die cijfers kloppen is niet zeker.”
Gevolgen voor veel boeren
“En daarmee zegt de rechtbank eigenlijk: je kunt niet meer uitgaan van de wetgeving van de minister. Dat is wel een hele verstrekkende conclusie. En het kan gevolgen hebben voor veel agrarische bedrijven.”
Advocaat Franca Damen, die regelmatig boeren bij staat, sluit zich daarbij aan. “Dit gaat zeker impact hebben.”
En misschien blijft het niet bij de melkveehouderijen. Ook bij technieken die gebruikt worden in varkensstallen zijn eerder vraagtekens gezet. Het is dus de vraag of andere boeren nu ook worden teruggefloten, zegt Damen.
De nieuwe stikstofwet van Carola Schouten werd onlangs aangenomen door de Eerste Kamer, maar de stikstofproblemen zijn nog niet achter de rug.
Investeringen
Voor boeren erg zuur, vindt de advocaat. Want de overheid stimuleert juist het gebruik van die nieuwe technieken. “Boeren komen zo door de overheid in de problemen.”
Boerenorganisatie LTO is dan ook geschrokken. Voorzitter Sjaak van der Tak noemt het een ‘keiharde tegenvaller’ voor melkveehouders die investeren in vergelijkbare technologie. Hij wil een spoedoverleg met minister van Landbouw Carola Schouten.
Uitweg voor overheid
Is er dan echt geen mogelijkheid meer tot uitbreiding met die nieuwe technologie? De rechter heeft de overheid nog wel een uitweg gegeven, zegt Benhadi.
De provincie Friesland heeft volgens de rechter onvoldoende wetenschappelijke onderbouwing gegeven voor het feit dat de emissie-arme stallen ook echt tot minder stikstofuitstoot leiden.
Andere afweging
Maar komt de overheid, bijvoorbeeld in een andere zaak of in hoger beroep, met betere onderbouwing dan kan het zijn dat een rechtbank wel akkoord gaat met de uitbreiding.
Tot slot maakt elke rechtbank zijn eigen afweging. Al zal een rechter in Brabant of Limburg zeker naar deze uitspraak kijken, zegt Benhadi.
Wat rest is grote onzekerheid bij Nederlandse boeren. “Ik weet niet of het een nieuwe bom is onder het stikstofbeleid is, maar een mijnenveld is het zeker. Bij het stikstofdossier heb je bij wijze van spreken elke dag weer een nieuwe discussie. De rechtszekerheid is ver te zoeken”, aldus de advocaat.
Het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit laat weten de uitspraak te bestuderen. De woordvoerder benadrukt wel alvast dat met deze uitspraak niet ineens alle boeren niet meer kunnen uitbreiden.
Stikstofwet
Wil je uitbreiden, en meer stikstof uitstoten, dan kun je bijvoorbeeld ook ‘stikstofruimte’ kopen van een ander bedrijf.
Daarnaast wijst het ministerie erop dat er dankzij de nieuwe stikstofwet veel stikstof zal worden gereduceerd, waardoor er juist weer veel mogelijk wordt, ook voor boeren.
MSN 15.03.2021 Een flinke tegenvaller voor veel boeren. Een Friese boer mag van de rechter zijn melkveebedrijf niet uitbreiden. Er is onvoldoende bewijs dat de milieutechnieken die de boer wil gebruiken genoeg stikstof verminderen. “Dit kan gevolgen hebben voor veel agrarische bedrijven.”
Boeren protesteren niet meer massaal in Den Haag en deze maand is er een nieuwe stikstofwet aangenomen, maar het gedoe rond stikstof is nog altijd niet voorbij.
Dat heeft een boer uit het Friese Dongeradeel nu aan den lijve ondervonden. In februari kreeg hij nog toestemming van de provincie om uit te breiden: de boer wilde een loopstal gaan bouwen.
Te veel stikstof
Wie zijn boerenbedrijf wil uitbreiden moet er volgens de wet voor zorgen dat er geen extra stikstof bijkomt. Te veel stikstof, en dat is er in Nederland, is namelijk slecht voor de natuur. De boer koos daarom voor technologie die ervoor zou zorgen dat er geen extra stikstofuitstoot zou komen door de uitbreiding.
Maar volgens milieudeskundige en activist Johan Vollenbroek kun je grote vraagtekens zetten bij de werking van die technologie. Vollenbroek stapte daarom naar de rechter om de vergunning van de Friese boer aan te vechten.
Streep door uitbreiding
En met succes: de rechter heeft een streep gezet door de vergunning van de boer en daarmee door de uitbreiding van zijn stal. Volgens de rechter is het niet zeker genoeg dat de uitbreiding van de stal geen negatieve gevolgen heeft voor de beschermde natuurgebieden.
Vollenbroek, de man die politiek Den Haag al eerder dwong om wat aan de hoeveelheid stikstof in Nederland te doen, zegt dat de uitspraak ‘opnieuw een bom legt onder het stikstofbeleid van het kabinet’.
‘Zeer ingrijpend’
De rechtbank wijst, net als Vollenbroek, op een onderzoek van het Centraal Bureau voor de Statistiek, vertelt advocaat Rachid Benhadi. Daarin wordt geconcludeerd dat emissie-arme stallen mogelijk veel minder ‘emissie-arm’ zijn dan waar eerder vanuit werd gegaan.
Terwijl het ministerie nog uitgaat van ‘oude cijfers’ en dat die staltechnologie wel voldoende stikstof vermindert.
Volgens advocaat Benhadi heeft de rechter een zeer ingrijpende uitspraak gedaan. “De rechter zegt: de provincie baseert zich op uitstootcijfers van het ministerie. Maar of die cijfers kloppen is niet zeker.”
Gevolgen voor veel boeren
“En daarmee zegt de rechtbank eigenlijk: je kunt niet meer uitgaan van de wetgeving van de minister. Dat is wel een hele verstrekkende conclusie. En het kan gevolgen hebben voor veel agrarische bedrijven.”
Advocaat Franca Damen, die regelmatig boeren bij staat, sluit zich daarbij aan. “Dit gaat zeker impact hebben.”
En misschien blijft het niet bij de melkveehouderijen. Ook bij technieken die gebruikt worden in varkensstallen zijn eerder vraagtekens gezet. Het is dus de vraag of andere boeren nu ook worden teruggefloten, zegt Damen.
Voor boeren erg zuur, vindt de advocaat. Want de overheid stimuleert juist het gebruik van die nieuwe technieken. “Boeren komen zo door de overheid in de problemen.”
Boerenorganisatie LTO is dan ook geschrokken. Voorzitter Sjaak van der Tak noemt het een ‘keiharde tegenvaller’ voor melkveehouders die investeren in vergelijkbare technologie. Hij wil een spoedoverleg met minister van Landbouw Carola Schouten.
Uitweg voor overheid
Is er dan echt geen mogelijkheid meer tot uitbreiding met die nieuwe technologie? De rechter heeft de overheid nog wel een uitweg gegeven, zegt Benhadi.
De provincie Friesland heeft volgens de rechter onvoldoende wetenschappelijke onderbouwing gegeven voor het feit dat de emissie-arme stallen ook echt tot minder stikstofuitstoot leiden.
Andere afweging
Maar komt de overheid, bijvoorbeeld in een andere zaak of in hoger beroep, met betere onderbouwing dan kan het zijn dat een rechtbank wel akkoord gaat met de uitbreiding.
Tot slot maakt elke rechtbank zijn eigen afweging. Al zal een rechter in Brabant of Limburg zeker naar deze uitspraak kijken, zegt Benhadi.
Grote onzekerheid
Wat rest is grote onzekerheid bij Nederlandse boeren. “Ik weet niet of het een nieuwe bom is onder het stikstofbeleid is, maar een mijnenveld is het zeker. Bij het stikstofdossier heb je bij wijze van spreken elke dag weer een nieuwe discussie. De rechtszekerheid is ver te zoeken”, aldus de advocaat.
Het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit laat weten de uitspraak te bestuderen. De woordvoerder benadrukt wel alvast dat met deze uitspraak niet ineens alle boeren niet meer kunnen uitbreiden.
Stikstofwet
Wil je uitbreiden, en meer stikstof uitstoten, dan kun je bijvoorbeeld ook ‘stikstofruimte’ kopen van een ander bedrijf.
Daarnaast wijst het ministerie erop dat er dankzij de nieuwe stikstofwet veel stikstof zal worden gereduceerd, waardoor er juist weer veel mogelijk wordt, ook voor boeren.
MSN 14.03.2021 Een rechterlijke uitspraak over stikstofuitstoot op vrijdag is “een keiharde tegenvaller voor de melkveehouder die geïnvesteerd heeft om stikstof te reduceren”, laat LTO-voorzitter Sjaak van der Tak zaterdag weten op Twitter. Vrijdag had milieuorganisatie Mobilisation for the Environment (MOB) al gezegd dat de uitspraak “opnieuw een bom legt onder het stikstofbeleid”.
De uitspraak van de voorzieningenrechter in Noord-Nederland komt erop neer dat de provincie Friesland aan een melkveehouder geen vergunning mag geven voor uitbreiding ondanks dat de boer maatregelen heeft getroffen om stikstofemissie te verminderen. Volgens MOB, dat de rechtszaak had aangespannen, heeft de uitspraak verstrekkende gevolgen en zullen er “vrijwel geen nieuwe uitbreidingen van veehouderbedrijven meer worden toegestaan”.
LTO is zo geschrokken van de uitspraak dat Van der Tak oproept tot spoedoverleg met het ministerie van Landbouw. Dat overleg komt er dan ook komende week, meldt de organisatie. Op dit moment bestudeert de belangenorganisatie de uitspraak.
Raad van State
MOB vocht onder leiding van voorzitter Johan Vollenbroek in 2019 met succes bij de Raad van State het gehanteerde stikstofbeleid, het programma Aanpak Stikstof (PAS) aan. Daardoor kwamen talloze bouw- en andere projecten stil te liggen.
De rechtbank zette vrijdag een streep door de vergunning omdat de rechter er niet van overtuigd is dat zogenoemde emissiereductietechnieken genoeg effect hebben. Het gaat dan bijvoorbeeld om het gebruik van zogenoemde luchtwassers, die ammoniak zuiveren uit de lucht van een stal. Eerder al zouden onderzoeken van de Wageningen Universiteit en het CBS hebben aangetoond dat er “ernstige twijfels bestaan” over de werking van dit soort technieken in veestallen.
Volgens de provincie Friesland had het staltype dat de boer wilde gebruiken, geleid tot “een lagere emissie”. Dat zou een stalsysteem worden met roostervloer, voorzien van rubbermatten en composietnokken met een hellend profiel, kunststofcassettes met kleppen in de roosterspleten en met mestschuif of mestrobot, zo valt te lezen in het rechtbankverslag. Desalniettemin vernietigde de rechter de vergunning.
MSN 14.03.2021 Het debat over kernenergie is zo vlak voor de verkiezingen terug van weggeweest. CDA en VVD zijn uitgesproken voorstander en ook FVD en PVV zijn positief. Maar hoe groot is de kans dat er daadwerkelijk een nieuwe kerncentrale in Nederland komt? Drie experts over vier pijnpunten.
1. Kost veel, duurt lang
Om maar gelijk met de deur in huis te vallen: het bouwen van een kerncentrale is ontzettend duur. Een kerncentrale van de derde generatie van zo’n 1650 megawatt kost tussen de 10 en 14 miljard euro. Dit komt onder meer door de hoge veiligheidseisen. Ook is de bouwer van de kerncentrale verantwoordelijk voor het veilig opbergen van kernafval én het ontmantelen van de kerncentrale als die niet meer gebruikt wordt. Daarbij duurt het tenminste tien tot vijftien jaar voor de kerncentrale er staat, onder andere vanwege vergunningen, procedures en regelgeving.
Wat ook meespeelt, is dat het in Nederland de eerste keer zou zijn dat een kerncentrale van dit type wordt gebouwd. Wim Turkenburg, emeritus hoogleraar Natuurwetenschap en Samenleving aan de Universiteit Utrecht: “In Nederland stamt alle ervaring die we met de bouw van kernreactoren hebben uit de jaren 60 en 70. Die expertise is er niet meer, we moeten dat allemaal weer opstarten en dat is duur, tijdrovend en complex.”
Hoe zit het nu in Nederland?
Op dit moment is de kerncentrale in het Zeeuwse Borssele de enige die stroom levert in Nederland. Deze kerncentrale van 485 megawatt trad in 1973 in werking en zorgt voor zo’n 3 procent van de benodigde elektriciteit in ons land. Uiterlijk in 2033 moet deze centrale wettelijk dicht. De VVD is voorstander van twee à drie nieuwe kerncentrales van 1000 of 1500 megawatt.
Een kerncentrale kan dus alleen worden gebouwd als de overheid een flinke subsidie bijdraagt. “Als politici niet bereid zijn om 6 of 7 cent per kilowattuur per kerncentrale bij te leggen, praten ze voor de bühne”, zegt Kornelis Blok, hoogleraar Energiesysteemanalyse aan de TU Delft.
In het Britse Somerset, waar twee kerncentrales in aanbouw zijn, hebben ze daar iets op gevonden. De energieproducent krijgt een gegarandeerde stroomprijs die 30 jaar is vastgelegd. Deze prijs is hoger dan de kosten van zonne- en windenergie. Blok: “Stroom uit een kerncentrale kost zo’n 11 of 12 cent per kilowattuur en de kosten bij windenergie zijn zo’n 7 of 8 cent per kilowattuur en dalen nog. Dus de kosten van stroom uit kernenergie zijn bijna 1,5 tot 2 keer zo hoog als de kosten voor windenergie.”
“Het duurt behoorlijk lang voor je een kerncentrale hebt gebouwd, je bent heel lang aan het investeren en het duurt een jaar of vijftien voor je de eerste kilowattuur kunt verkopen en voor je dus je eerste inkomsten hebt. Het is dus vooral aan de investeringskant een moeilijk verhaal”, concludeert Heleen de Coninck, hoogleraar Klimaatbeleid aan de TU Eindhoven.
Vanwege die hoge investeringskosten laat een energieproducent een kerncentrale het liefst zoveel mogelijk uren draaien. Maar duurzame stroom krijgt vaak voorrang op het energienet. In de praktijk zal de kerncentrale dus niet op volle toeren draaien als er genoeg zonne- en windenergie is. Dit verhoogt dan weer de prijs van atoomstroom.
2. Het kán zonder kernenergie (maar er is wel een alternatief voor zonne- en windenergie nodig)
Op dit moment is zo’n 26 procent van de stroom in Nederland duurzaam. In het Klimaatakkoord is afgesproken dat in 2030 dit 70 procent moet zijn. “Er zijn concrete plannen om elk jaar 1000 megawatt aan windparken op zee bij te bouwen”, vertelt Blok van de TU Delft. “Daar is genoeg ruimte. Ik kan me voorstellen dat landen die niet aan zee liggen of nog niet zo ver zijn met windparken op zee voor kernenergie kiezen. Maar voor ons is het niet zo’n logische stap.”
De Coninck sluit zich daarbij aan. “Uit iedere studie blijkt dat het niet echt een aantrekkelijke optie is voor Nederland. Ik ben zelf niet principieel tegen kernenergie, ik heb liever kernenergie dan klimaatverandering. Maar het is een valse vergelijking, want het kan op een andere manier. Het lijkt eerder onverstandig dan verstandig nu de kosten voor zon en wind zo hard naar beneden gaan, en die van kernenergie niet of nauwelijks zijn gedaald.”
Emeritus hoogleraar Turkenburg wijst erop dat er wel een betrouwbaar alternatief nodig is naast zonne- en windenergie. “Gasgestookte centrales waarbij de CO2-uitstoot wordt opgevangen bijvoorbeeld (CCS: carbon capture & storage), of duurzame biomassa. Dat moet de betrouwbaarheid van de energievoorziening garanderen. Groene waterstof maken en verbranden kan ook, maar die optie vergt fors meer zon- en windvermogen en is zeker zo duur als kernenergie. Aan alle opties zitten voor- en nadelen. Maar je kunt niet zeggen: ik wil geen kerncentrale, geen biomassa, geen CCS, geen aardgas uit Rusland, geen zonneweides en geen windmolens op het land.”
3. Veiligheidsrisico’s gering, maar afval nog lang radioactief
Kernenergie levert radioactief afval op dat duizenden jaren zeer schadelijk blijft voor de omgeving. Het kernafval van de centrale in Borssele ligt honderd jaar opgeslagen in gebouwen van de Centrale Organisatie Voor Radioactief Afval (COVRA) in Zeeland. Daarna moet het heel diep in de bodem worden opgeslagen om daar te blijven totdat het niet meer radioactief is. Waar in Nederland deze opslag precies moet plaatsvinden, weten we nog niet.
In 2011 stelde het ministerie van Economische Zaken voorwaarden op voor een nieuwe kerncentrale. Zo mag een ‘meltdown’-ongeluk minder dan eens in de miljoen jaar optreden. Bij een ongeluk zonder kernsmelting mogen geen radioactieve stoffen naar de omgeving ontsnappen. Ook moet de kerncentrale niet in de problemen raken als er een vliegtuig op neerstort.
Hoogleraar Blok denkt dat de risico’s heel klein zijn geworden. “Er is nooit een risico van 0, maar dat heb je bij niets wat je doet. De kansen op een ongeluk zoals bij Fukushima of Tsjernobyl zijn heel klein geworden. Er is veel geleerd en de veiligheidsmaatregelen zijn behoorlijk opgeschroefd.”
4. Wie wil een kerncentrale in de achtertuin?
Een kerncentrale in het door aardbevingen geteisterde Groningen, dat kon volgens premier Rutte wel, zo stelde hij tijdens het RTL Verkiezingsdebat. Een paar dagen later moest hij na fel protest uit Groningen zijn woorden terugnemen. Toch is het niet gek dat hij Groningen noemde: de Eemshaven is een van de drie locaties die in Nederland zijn aangewezen voor de bouw van een mogelijke kerncentrale. De andere plekken zijn Borssele in Zeeland en de Maasvlakte in Zuid-Holland. Een kerncentrale heeft koelwater nodig en moet daarom aan een rivier of de zee liggen.
“Als ik kijk hoeveel trammelant een paar windmolens al kunnen opleveren, denk ik dat je de protesten bij de bouw van een kerncentrale niet moet onderschatten”, zegt Blok. “Maar veel ruimte heb je niet nodig: met twee locaties ben je al een heel eind. Publieke acceptatie zal zeker een issue zijn. Dat wil niet zeggen dat je het niet moet doen, maar je moet dat niet onderschatten.”
De Coninck: “Daarom wordt er ook zoveel gekeken naar windparken op zee. Bovendien waait de wind daar harder en stabieler.”
Wim Turkenburg ziet dat een deel van de bevolking wel zit te wachten op een kerncentrale. “VVD, CDA, FVD en PVV hebben een forse aanhang. Er is een meerderheid in de Tweede Kamer voor. Het vereist wel politiek leiderschap. Als de regering aangeeft dat het kan en moet, zal je zien dat de weerstand minder wordt.”
RTL 14.03.2021 Het debat over kernenergie is zo vlak voor de verkiezingen terug van weggeweest. CDA en VVD zijn uitgesproken voorstander en ook FVD en PVV zijn positief. Maar hoe groot is de kans dat er daadwerkelijk een nieuwe kerncentrale in Nederland komt? Drie experts over vier pijnpunten.
1. Kost veel, duurt lang
Om maar gelijk met de deur in huis te vallen: het bouwen van een kerncentrale is ontzettend duur. Een kerncentrale van de derde generatie van zo’n 1650 megawatt kost tussen de 10 en 14 miljard euro. Dit komt onder meer door de hoge veiligheidseisen. Ook is de bouwer van de kerncentrale verantwoordelijk voor het veilig opbergen van kernafval én het ontmantelen van de kerncentrale als die niet meer gebruikt wordt. Daarbij duurt het tenminste tien tot vijftien jaar voor de kerncentrale er staat, onder andere vanwege vergunningen, procedures en regelgeving.
Wat ook meespeelt, is dat het in Nederland de eerste keer zou zijn dat een kerncentrale van dit type wordt gebouwd. Wim Turkenburg, emeritus hoogleraar Natuurwetenschap en Samenleving aan de Universiteit Utrecht: “In Nederland stamt alle ervaring die we met de bouw van kernreactoren hebben uit de jaren 60 en 70. Die expertise is er niet meer, we moeten dat allemaal weer opstarten en dat is duur, tijdrovend en complex.”
Hoe zit het nu in Nederland?
Op dit moment is de kerncentrale in het Zeeuwse Borssele de enige die stroom levert in Nederland. Deze kerncentrale van 485 megawatt trad in 1973 in werking en zorgt voor zo’n 3 procent van de benodigde elektriciteit in ons land. Uiterlijk in 2033 moet deze centrale wettelijk dicht. De VVD is voorstander van twee à drie nieuwe kerncentrales van 1000 of 1500 megawatt.
Een kerncentrale kan dus alleen worden gebouwd als de overheid een flinke subsidie bijdraagt. “Als politici niet bereid zijn om 6 of 7 cent per kilowattuur per kerncentrale bij te leggen, praten ze voor de bühne”, zegt Kornelis Blok, hoogleraar Energiesysteemanalyse aan de TU Delft.
In het Britse Somerset, waar twee kerncentrales in aanbouw zijn, hebben ze daar iets op gevonden. De energieproducent krijgt een gegarandeerde stroomprijs die 30 jaar is vastgelegd. Deze prijs is hoger dan de kosten van zonne- en windenergie. Blok: “Stroom uit een kerncentrale kost zo’n 11 of 12 cent per kilowattuur en de kosten bij windenergie zijn zo’n 7 of 8 cent per kilowattuur en dalen nog. Dus de kosten van stroom uit kernenergie zijn bijna 1,5 tot 2 keer zo hoog als de kosten voor windenergie.”
“Het duurt behoorlijk lang voor je een kerncentrale hebt gebouwd, je bent heel lang aan het investeren en het duurt een jaar of vijftien voor je de eerste kilowattuur kunt verkopen en voor je dus je eerste inkomsten hebt. Het is dus vooral aan de investeringskant een moeilijk verhaal”, concludeert Heleen de Coninck, hoogleraar Klimaatbeleid aan de TU Eindhoven.
Vanwege die hoge investeringskosten laat een energieproducent een kerncentrale het liefst zoveel mogelijk uren draaien. Maar duurzame stroom krijgt vaak voorrang op het energienet. In de praktijk zal de kerncentrale dus niet op volle toeren draaien als er genoeg zonne- en windenergie is. Dit verhoogt dan weer de prijs van atoomstroom.
2. Het kán zonder kernenergie (maar er is wel een alternatief voor zonne- en windenergie nodig)
Op dit moment is zo’n 26 procent van de stroom in Nederland duurzaam. In het Klimaatakkoord is afgesproken dat in 2030 dit 70 procent moet zijn. “Er zijn concrete plannen om elk jaar 1000 megawatt aan windparken op zee bij te bouwen”, vertelt Blok van de TU Delft. “Daar is genoeg ruimte. Ik kan me voorstellen dat landen die niet aan zee liggen of nog niet zo ver zijn met windparken op zee voor kernenergie kiezen. Maar voor ons is het niet zo’n logische stap.”
De Coninck sluit zich daarbij aan. “Uit iedere studie blijkt dat het niet echt een aantrekkelijke optie is voor Nederland. Ik ben zelf niet principieel tegen kernenergie, ik heb liever kernenergie dan klimaatverandering. Maar het is een valse vergelijking, want het kan op een andere manier. Het lijkt eerder onverstandig dan verstandig nu de kosten voor zon en wind zo hard naar beneden gaan, en die van kernenergie niet of nauwelijks zijn gedaald.”
Emeritus hoogleraar Turkenburg wijst erop dat er wel een betrouwbaar alternatief nodig is naast zonne- en windenergie. “Gasgestookte centrales waarbij de CO2-uitstoot wordt opgevangen bijvoorbeeld (CCS: carbon capture & storage), of duurzame biomassa. Dat moet de betrouwbaarheid van de energievoorziening garanderen. Groene waterstof maken en verbranden kan ook, maar die optie vergt fors meer zon- en windvermogen en is zeker zo duur als kernenergie. Aan alle opties zitten voor- en nadelen. Maar je kunt niet zeggen: ik wil geen kerncentrale, geen biomassa, geen CCS, geen aardgas uit Rusland, geen zonneweides en geen windmolens op het land.”
3. Veiligheidsrisico’s gering, maar afval nog lang radioactief
Kernenergie levert radioactief afval op dat duizenden jaren zeer schadelijk blijft voor de omgeving. Het kernafval van de centrale in Borssele ligt honderd jaar opgeslagen in gebouwen van de Centrale Organisatie Voor Radioactief Afval (COVRA) in Zeeland. Daarna moet het heel diep in de bodem worden opgeslagen om daar te blijven totdat het niet meer radioactief is. Waar in Nederland deze opslag precies moet plaatsvinden, weten we nog niet.
In 2011 stelde het ministerie van Economische Zaken voorwaarden op voor een nieuwe kerncentrale. Zo mag een ‘meltdown’-ongeluk minder dan eens in de miljoen jaar optreden. Bij een ongeluk zonder kernsmelting mogen geen radioactieve stoffen naar de omgeving ontsnappen. Ook moet de kerncentrale niet in de problemen raken als er een vliegtuig op neerstort.
Hoogleraar Blok denkt dat de risico’s heel klein zijn geworden. “Er is nooit een risico van 0, maar dat heb je bij niets wat je doet. De kansen op een ongeluk zoals bij Fukushima of Tsjernobyl zijn heel klein geworden. Er is veel geleerd en de veiligheidsmaatregelen zijn behoorlijk opgeschroefd.”
4. Wie wil een kerncentrale in de achtertuin?
Een kerncentrale in het door aardbevingen geteisterde Groningen, dat kon volgens premier Rutte wel, zo stelde hij tijdens het RTL Verkiezingsdebat. Een paar dagen later moest hij na fel protest uit Groningen zijn woorden terugnemen. Toch is het niet gek dat hij Groningen noemde: de Eemshaven is een van de drie locaties die in Nederland zijn aangewezen voor de bouw van een mogelijke kerncentrale. De andere plekken zijn Borssele in Zeeland en de Maasvlakte in Zuid-Holland. Een kerncentrale heeft koelwater nodig en moet daarom aan een rivier of de zee liggen.
“Als ik kijk hoeveel trammelant een paar windmolens al kunnen opleveren, denk ik dat je de protesten bij de bouw van een kerncentrale niet moet onderschatten”, zegt Blok. “Maar veel ruimte heb je niet nodig: met twee locaties ben je al een heel eind. Publieke acceptatie zal zeker een issue zijn. Dat wil niet zeggen dat je het niet moet doen, maar je moet dat niet onderschatten.”
De Coninck: “Daarom wordt er ook zoveel gekeken naar windparken op zee. Bovendien waait de wind daar harder en stabieler.”
Wim Turkenburg ziet dat een deel van de bevolking wel zit te wachten op een kerncentrale. “VVD, CDA, FVD en PVV hebben een forse aanhang. Er is een meerderheid in de Tweede Kamer voor. Het vereist wel politiek leiderschap. Als de regering aangeeft dat het kan en moet, zal je zien dat de weerstand minder wordt.”
Kerncentrales helpen niet om de klimaatdoelen de komende tien jaar te halen, zegt GroenLinksleider Jesse Klaver.
NOS 12.03.2021 De Urgenda-doelstelling om een kwart minder CO2 uit te stoten, wordt niet gehaald. Volgens voorlopige cijfers van het CBS was de uitstoot vorig jaar 24,5 procent minder. Het RIVM komt later dit jaar met de precieze cijfers, maar waarschijnlijk blijkt ook dan dat het kabinet het Urgenda-doel niet haalt.
Door de coronacrisis was er vorig jaar minder CO2-uitstoot. Mogelijk gaat uit de RIVM-cijfers blijken dat de reductie daardoor toch op 25 procent komt. Dan zou dus zijn voldaan aan de Urgenda-doelstelling om een kwart minder uit te stoten, maar volgens Urgenda moet die daling structureel zijn.
Van een structurele daling is geen sprake. Auto’s gaan na de coronacrisis weer meer rijden en ook komt het vliegverkeer dan weer op gang. Bovendien was het vorig jaar in januari en februari een stuk minder koud dan in eerdere jaren en werd er dus tijdelijk minder gas gebruikt. Dat is deze winter alweer anders.
De rechtbank, het hof en de Hoge Raad oordeelden de afgelopen jaren dat Nederland zich moet houden aan internationale afspraken om de gevolgen van klimaatverandering te beperken.
RO 12.03.2021 Overheden en partijen uit de sector hebben vandaag de Green Deal ‘H2-Wijken: Naar praktische toepassing van waterstof als warmtevoorziening in woonwijken’ gesloten. Hoe kan waterstof veilig en duurzaam worden ingezet voor verwarming in de gebouwde omgeving? In de Green Deal spreken partijen af om samen de ontwikkeling van waterstofwijken in de praktijk te verkennen. Aan de hand van leerprojecten in de wijk Erflanden en het dorp Stad aan ’t Haringvliet in de gemeenten Hoogeveen en Goeree-Overflakkee worden inzichten en ervaringen opgedaan over de voordelen en voorwaarden voor het gebruik van waterstof in de gebouwde omgeving.
Nederland gaat over op duurzame energie. In het Klimaatakkoord is daarom afgesproken om naast elektriciteit uit zon en wind ook in te zetten op duurzame gassen zoals waterstof voor de verduurzaming van de energievoorziening. Waterstof is tot 2030 nog niet beschikbaar in de gebouwde omgeving, en na 2030 is het onzeker of groene waterstof voldoende voorradig en betaalbaar is om in de gebouwde omgeving toe te passen.
Desalniettemin biedt het kansen. Om goed voorbereid te zijn, voor als er voldoende groene waterstof komt, is in het Klimaatakkoord afgesproken om tijdig en op kleine schaal praktijkervaring op te doen met waterstof in de gebouwde omgeving. De Green Deal H2-Wijken vloeit voort uit deze afspraak. De deal is erop gericht om door middel van leerprojecten (zogenaamde H2-Wijken) kennis en ervaringen op te doen over de rol die waterstof mogelijk op termijn kan spelen in woningen en andere gebouwen. Hierdoor komen mogelijke knelpunten en oplossingen tijdig in beeld.
Eerste H2-Wijken in Hoogeveen en Stad aan ‘t Haringvliet
De eerste stap die de Green Deal partijen zetten is het inventariseren van bestaande knelpunten en het uitwerken van mogelijke oplossingsrichtingen op basis van de kennis die de partijen inbrengen. De resultaten van deze inventarisatie maken duidelijk onder welke voorwaarden naar verwachting in 2025 met de uitvoering van de eerste leerprojecten kan worden gestart.
De wijk Erflanden in Hoogeveen en Stad aan ’t Haringvliet op Goeree-Overflakkee zijn hiervoor aangewezen binnen het Programma Aardgasvrije Wijken. Over de ervaringen in deze en eventueel andere leerprojecten wordt jaarlijks gerapporteerd als onderdeel van de Green Deal. Ook zullen alle partijen zich inspannen om gedurende de leerprojecten actief kennis, ervaringen en best-practices uit te wisselen. Een overzicht van alle afspraken is te vinden op www.greendeals.nl.
Green Deal-partijen en partners
De Green Deal is ondertekend door de ministeries van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, Economische Zaken en Klimaat en Infrastructuur en Waterstaat, de provincies Zuid-Holland en Drenthe, de gemeenten Hoogeveen en Goeree-Overflakkee, Stedin Netbeheer B.V., N.V. Rendo en de Nederlandse Vereniging voor Duurzame Energie. Daarnaast worden 24 relevante stakeholders betrokken als kennispartners. Het is mogelijk voor nieuwe partijen om toe te treden tot deze Green Deal. Verzoeken daartoe kunnen binnenkort worden ingediend bij het secretariaat van het nog op te richten kernteam, dat zal worden ondergebracht bij de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland.
MSN 10.03.2021 Een groot aantal organisaties die zich inzetten voor het klimaat, waaronder Greenpeace en Milieudefensie, laten zondag een klimaatalarm afgaan. Op ruim 40 plekken verspreid over het land moet om 15.00 uur een luid alarm klinken dat een volle minuut duurt. “Van Groningen tot Maastricht en Terneuzen tot Hoorn”, aldus de initiatiefnemers.
Het klimaatalarm is opgezet door de Klimaatcrisis Coalitie van elf maatschappelijke organisaties, zoals ook Oxfam Novib, vakcentrale FNV, Grootouders voor het Klimaat en Fossielvrij NL. Bij mensen thuis en op straat moet het alarm klinken en dat kan met bijvoorbeeld een koebel, een fietsbel, trommels, potten en pannen. “Veiligheid staat daarbij voorop. We houden ons aan de lokale coronamaatregelen.”
“De afgelopen kabinetten hebben te lang getreuzeld en de klimaatcrisis dendert voort. Het is nu tijd voor een eerlijk en doortastend klimaatbeleid en veilig leven”, aldus de initiatiefnemers. “Het geldt voor mensen in Nederland en in alle regio’s waar die veiligheid nu al wordt bedreigd, zoals in delen van Azië, Afrika en in het Amazonegebied.”
RO 10.03.2021 Waterstof als aandrijving voor binnenvaartschepen. Om die ontwikkeling aan te jagen trekt minister Van Nieuwenhuizen (Infrastructuur en Waterstaat) 4 miljoen euro uit voor de bouw, ontwikkeling en het in de vaart brengen van het eerste binnenvaartvrachtschip in Nederland dat wordt aangedreven door waterstof. Waterstof is een belangrijk duurzaam alternatief voor binnenvaartschepen die varen op fossiele diesel. Door de bouw van het waterstofschip te ondersteunen, geeft Van Nieuwenhuizen verduurzaming van de binnenvaart een verdere impuls. In 2050 moet de Nederlandse binnenvaart zero-emissie zijn. Het nieuwe binnenvaartschip komt naar verwachting in 2023 in de vaart.
Minister Van Nieuwenhuizen: “Varen op waterstof is nu niet langer meer een idee dat op de tekentafel ligt. Door dit schip te bouwen en er straks mee te varen, leren we in de praktijk wat er nodig is om waterstof veilig en op grotere schaal te gebruiken in onze binnenvaart. Dit is een hele mooie stap vooruit op weg naar een binnenvaart zonder uitstoot.”
Het gebruik van waterstof in de binnenvaart staat nog in de kinderschoenen. Door nu een nieuw schip te ontwikkelen dat vaart op groene waterstof kan straks in de praktijk verder worden geëxperimenteerd met productie, opslag en transport van waterstoftoepassingen. Op deze manier kan waterstof zich ontwikkelen als belangrijke duurzame aandrijving voor binnenvaartschepen naast bijvoorbeeld batterij-elektrisch aangedreven schepen.
Samenwerking
Het schip krijgt de naam Antonie, wordt 135 meter lang, 3700 ton en wordt gebouwd door Lenten Scheepvaart B.V. De bouw staat niet op zichzelf, maar maakt deel uit van het WEVA-project. Dit is de afkorting van ‘Waterstof Elektrisch Vrachtschip Antonie’. De Antonie gaat zout vervoeren van de fabriek van Nouryon in Delfzijl naar de Botlek in Rotterdam. Het project waar naast de reder en vervoerder ook de motorleverancier en brandstofcelproducent bij betrokken zijn, wordt begeleid door binnenvaart coöperatie NPRC.
NPRC CEO Femke Brenninkmeijer: “Het unieke van dit project is de samenwerking tussen verlader, binnenvaartondernemer, coöperatie NPRC én de overheid. Alleen met steun van alle belanghebbenden is het mogelijk om van dromen naar werkelijkheid, van woorden naar daden, te komen met een zero-emissie transport.”
Green Deal
De binnenvaart levert een belangrijke bijdrage aan de verplaatsing van het goederenvervoer van de weg naar het water en de beperking van de uitstoot. De Rijksoverheid, provincies, havens, maritieme brancheorganisaties, verladers, vervoerders, banken en kennisinstellingen hebben in 2019 met de Green Deal Zeevaart, Binnenvaart en Havens de handen ineen geslagen voor verduurzaming van de scheepvaart.
Uit die Green Deal vloeiden eerdere impulsen voor schonere binnenvaartschepen voort, zoals de oprichting van Zero Emission Services (ZES). Begin dit jaar stelde minister Van Nieuwenhuizen 11,7 miljoen euro beschikbaar om binnenvaartschippers en -reders te ondersteunen bij de aanschaf en installatie van nieuwere en schonere scheepsmotoren. Ook was er subsidie voor fabrikanten voor de ontwikkeling en productie van schonere scheepsmotoren. Het kabinet stelt de komende vijf jaar 65 miljoen euro beschikbaar om binnenvaartschepen uit te rusten met SCR-katalysatoren. Deze bijdrage is onderdeel van de maatregelen die worden genomen om de uitstoot van stikstof omlaag te brengen.
MSN 10.03.2021 Natuurmaatregelen moeten een verplicht onderdeel worden van de woningbouw, vinden zowel natuur- en milieuorganisatie als de grootste bouwbedrijven van Nederland.
Ze willen dat de natuur een “vanzelfsprekend ingrediënt” wordt van alle nieuwbouw. “Leg dit vast in het nieuwe regeerakkoord en help ons zo groene duurzame steden te realiseren”, schrijven de opstellers van een manifest met de titel Bouwen voor Natuur.
Natuur & Milieu, NL Greenlabel en de Vogelbescherming hebben het plan opgesteld. Grote bouwers als VolkerWessels, Ballast Nedam, BAM Wonen en Heijmans onderschrijven de oproep aan het volgende kabinet. Ze pleiten samen voor invoering van een landelijke natuurstandaard, die bestaat uit drie ‘bouwstenen’.
De eerste bouwsteen zijn natuurmaatregelen in de woning zelf. Zo moeten nieuwe huizen wat de organisaties betreft standaard verblijfsruimtes, zoals zogeheten nestelstenen, krijgen voor soorten als de huismus, gierzwaluw en vleermuis. Rondom de woning willen de partijen die het manifest steunen groene daken, groene gevels of natuurlijke tuinen.
“Groene daken zorgen voor betere isolatie en vangen, net als onverharde tuinen, regenwater op”, leggen ze uit. Zo wordt de stad niet alleen groener, maar verbetert ook de waterberging.
Laatste bouwsteen in het manifest is ‘natuur in de buurt’. Iedere nieuwbouwwijk moet genoeg parken en perken krijgen, met verbindingsroutes voor dieren ertussen.
Bindende regels zijn volgens de coalitie die het plan steunt noodzakelijk om een ‘gelijk speelveld’ te creëren. “Omdat maatregelen voor natuur nu niet verplicht zijn, zit ‘natuur’ meestal niet in de aanbestedingseisen. Dit is heel nadelig voor bedrijven die wél aandacht besteden aan duurzaamheid en ecologie in hun voorstel”, legt Natuur & Milieu uit.
“Het nieuwe kabinet kan hier zo mee aan de slag”, zegt directeur Programma’s Rob van Tilburg. Topman Onno Dwars van Ballast Nedam Development beaamt dat de sector “behoefte heeft aan eenduidige regelgeving”. “Of een project de natuur in de stad versterkt of bedreigt, hangt nu af van de inzet van bedrijven en de eisen van een gemeente”, stelt hij vast.
Volgens de organisaties heeft de coronacrisis “mensen nog meer doen beseffen hoe belangrijk de natuur dichtbij huis is”. Met de biodiversiteit dichtbij huis gaat het echter al jaren de verkeerde kant op. Zo gaat het slecht met veel vogelsoorten in steden.
Ook de Volksbank, dochter ASN en ABN AMRO hebben het manifest ondertekend, net als diverse academici, de architectenbranche, duurzaamheidsorganisatie Urgenda, de Zoogdiervereniging en De Vlinderstichting.
NOS 09.03.2021 Na de Tweede Kamer heeft ook de Eerste Kamer de nieuwe stikstofwet van het kabinet aangenomen. Kern van het plan is dat er minder stikstof in de natuur komt en dat tegelijkertijd bouwprojecten moeten kunnen doorgaan. Daarvoor trekt demissionair minister Schouten ook extra geld uit.
In de wet, die onder druk van de Tweede Kamer werd aangepast, staat dat in 2025 zeker 40 procent, in 2030 50 procent en in 2035 74 procent van de ‘stikstofgevoelige’ natuur weer helemaal gezond moet zijn. Ook komt er compensatie voor landbouwbedrijven die extra last ondervonden van het verbieden van de soepele stikstofregels.
Akkoord met oppositie
Dat de Eerste Kamer met de wet instemt, is niet verrassend. Eind vorig jaar bereikte Schouten een akkoord met een deel van de oppositie, waardoor ze zich van steun van een meerderheid in beide Kamers verzekerde.
Bij de stemming in de senaat waren vandaag behalve de coalitiepartijen ook de oppositiepartijen SP, 50Plus, SGP en OSF voor. SP-woordvoerder Janssen zei dat dit “niet de wet van de SP” was, maar dat die in de loop ven de behandeling wel is verbeterd “Wij stemmen voor zodat het land weer van het slot kan.” 50Plus-senator Van Rooijen sprak soortgelijke woorden. En SGP-Eerste Kamerlid Schalk zei onder meer dat de wet meer rechtszekerheid biedt aan boeren die te goeder trouw hebben gehandeld.
Te ver of juist niet ver genoeg
PvdA, GroenLinks en Partij voor de Dieren stemden tegen omdat het wetsvoorstel volgens hen niet ver genoeg gaat om de natuur te beschermen. Fracties als PVV, Forum voor Democratie vinden juist dat de stikstofproblemen worden overdreven en dat de maatregelen niet nodig zijn.
BoerBurgerBeweging: kom met spoedwet in plaats van deze stikstofwet
Forum-woordvoerder Dessing sprak van een compromiswet met alleen maar slechte kanten (“een beetje bouwen en een boel beperkingen voor boeren”). Ook de groepen-Nanninga en Otten (allebei afsplitsingen van Forum) keerden zich tegen de wet.
Schouten loodste in 2019 ook al een tijdelijke stikstofwet door het parlement, ook toen met steun van een gelegenheidscoalitie. De minister kwam met haar wetten naar aanleiding van een rechterlijke uitspraak in mei 2019. De Raad van State verbood toen het soepel verlenen van bouw- en landbouwvergunningen rondom natuurgebieden, omdat dat in strijd was met Europese regels.
MSN 09.03.2021 Demissionair landbouw- en natuurminister Carola Schouten heeft haar stikstofwet ook door de Eerste Kamer geloodst. Mede dankzij de eerder vergaarde steun van SP, SGP en 50PLUS kon de wet ook in de senaat rekenen op een meerderheid.
Daarmee ligt er, bijna twee jaar nadat de Raad van State een streep zette door de toen geldende regels om de natuur tegen stikstof te beschermen, weer een wettelijke basis om huizen te bouwen en wegen aan te leggen. Het vinden van een oplossing voor het stikstofprobleem was tot aan de coronacrisis de lastigste klus voor het kabinet-Rutte III.
Schouten spreekt dan ook van een “belangrijk moment”. De wet stelt volgens haar duidelijke doelen voor natuurverbetering en vermindering van de stikstofuitstoot en om die te halen zet het kabinet voor de komende jaren miljarden euro’s opzij. “Het is belangrijk dat nu ook duidelijk is dat het geld beschikbaar is en dat we deze stappen ook kunnen gaan zetten.”
Steun oppositie
Goedkeuring door de senaat was niet vanzelfsprekend, omdat de regeringscoalitie van VVD, CDA, D66 en ChristenUnie daar geen meerderheid heeft. Daarom zocht Schouten steun bij een aantal oppositiepartijen. Met SP, SGP en 50PLUS werd eind vorig jaar een deal gesloten. Ook de Onafhankelijke Senaatsfractie stemde voor.
De rest van de oppositie stemde tegen. PvdA, GroenLinks en PvdD vinden dat de wet de natuur nog niet goed genoeg beschermt. De partijen op de rechterflank vinden dat Nederland zich minder moet aantrekken van Europese regels voor natuurbescherming en boeren en andere ondernemers op de eerste plaats moet zetten.
MSN 09.03.2021 De Europese Unie en de Verenigde Staten moeten nog nauwer samenwerken dan voorheen om de klimaatverandering te stuiten. Het klimaatakkoord van Parijs was al een huzarenstukje, maar ook dat schiet tekort, zegt de Amerikaanse klimaatgezant John Kerry.
Kerry is dinsdag in Brussel “om de besprekingen met onze vrienden in Europa over onze samenwerking voor het klimaat te hervatten”, zei hij. Die was al “buitengewoon” toen ze aan het klimaatakkoord van Parijs werkten, herinnert Kerry zich. Maar nu is volgens de speciale klimaatgezant van de nieuwe president Joe Biden zelfs nog meer gevraagd.
Eurocommissaris Frans Timmermans, die zich in de Europese Commissie over klimaatzaken ontfermt, ontving Kerry in Brussel. De Nederlander heeft er vertrouwen in. “Samen kunnen de EU en de VS bergen verzetten”, zei Timmermans.
MSN 08.03.3021 De Amerikaanse klimaatgezant John Kerry gaat dinsdag in Brussel langs bij Frans Timmermans, die in de Europese Commissie klimaat onder zijn hoede heeft. Nu er een nieuwe Amerikaanse regering is aangetreden willen de EU en de Verenigde Staten weer samen optrekken om klimaatverandering tegen te gaan.
Kerry en Timmermans, die elkaar al meemaakten toen ze beiden minister van Buitenlandse Zaken waren, overleggen dinsdagmiddag over de aanstaande klimaatconferentie. De zogeheten COP26 wordt in november in het Britse Glasgow gehouden. Mogelijk blikken ze ook vooruit op de klimaattop die de nieuwe president Joe Biden in april heeft belegd.
De speciale klimaatgezant schuift verder aan bij het wekelijkse overleg van Eurocommissarissen. Hij spreekt samen met Timmermans, de tweede man van de commissie, ook met commissievoorzitter Ursula von der Leyen. Later die avond ontmoet Kerry nog EU-buitenlandchef Josep Borrell.
Kerry doet maandag al Londen aan, waar hij premier Boris Johnson en organisatoren van COP26 spreekt. Hij bezoekt ook Parijs.
NOS 07.03.2021 Er moet een zorgvuldiger afweging komen waar en in welke vorm grootschalige zonne-energie wordt opgewekt. Daarvoor pleit onderzoeksorganisatie TNO. Want als de keuze van met name zonneparken op de grond aan de markt wordt overgelaten, zal het draagvlak voor zonne-energie onder druk komen te staan. Er is in Nederland volgens TNO potentie om twintig keer zo veel zonne-energie op te wekken als er nu is. Maar dat kan op een betere manier dan nu gebeurt.
In een rapport dat afgelopen week verscheen, somt TNO alle mogelijke toepassingen voor zonne-energie op: niet alleen op daken of op de grond, maar zonnepanelen kunnen ook worden verwerkt in bijvoorbeeld geluidsschermen, auto’s, muren en wegen. Te denken valt ook aan parkeerterreinen en overkappingen en ook op het water ziet TNO flinke potentie, voor drijvende zonnepanelen.
Maar intussen komen er in Nederland steeds meer zonneparken op landbouwgrond. Uit recente cijfers blijkt dat er inmiddels bijna 300 zonnevelden zijn en er zijn er nog 400 gepland, waarvan de subsidie al is toegekend.
Met al die zonneparken op de grond neemt ook de discussie toe. Omwonenden vragen zich geregeld verontwaardigd af waarom zonnepanelen op weilanden worden gelegd, terwijl bedrijfsdaken in de buurt nog leeg zijn. Bijvoorbeeld in Nijmegen, waar ruim tienduizend zonnepanelen in een weiland geplaatst worden.
“Op de grond ja, want dat heeft veel voordelen. Zeker in combinatie met ons windpark. We maken gebruik van de kabel die er al ligt”, vertelt Bert Lagerweij van energiecoöperatie WPN. “De grond ligt toch redelijk braak, dus we kunnen het terrein prima gebruiken.” Hij vertelt dat wel is overwogen om de zonnepanelen op daken te leggen, en is daarover in gesprek met een bedrijf. “Maar dat is toch heel complex. Zo is de eigenaar iemand anders dan de huurder. Dus dat is een veel langer traject dan dit.”
Op een industrieterrein om de hoek zijn veel bedrijfspanden waar nog geen enkel zonnepaneel op het dak ligt. Ook niet op het dak van een groothandel van zonnepanelen. Sjoerd Ars van de groothandel zegt: “Nee, helaas niet. Omdat de constructie het uiteindelijk niet aan kon. Er zijn wel mogelijkheden om het dak te verzwaren, maar dat kost dan weer te veel.”
Zo zijn er tientallen knelpunten, die voorkomen dat grote daken zonnepanelen krijgen. Gedoe met verzekeraars, brandgevaar, problemen met de netspanning, het regelen van de financiën. Allemaal oplosbaar, stelt een recent onderzoek, maar dan moet de politiek dit wel oppakken. Politieke partijen willen wel dat zonnepanelen eerst op het dak worden gelegd, maar toch gebeurt dat dus geregeld niet.
Het totale vermogen van zonnepanelen in Nederland is volgens het CBS nu ruim 10 gigawatt. TNO denkt dat dit naar schatting in 2050 gegroeid kan zijn naar 200 gigawatt: 80 GW op en aan gebouwen, 40 GW op land, 30 GW op infrastructuur en 50 GW op water.
Dat de bezwaren tegen zonneparken toenemen, staat volgens TNO haaks op het draagvlak dat juist nodig is voor de snelheid en grootschaligheid die nodig is om de klimaatdoelen te halen. “We moeten ons realiseren dat we nog maar aan het begin staan van een grote ontwikkeling van zonne-energie”, zegt Wiep Folkerts van TNO. “En wij zijn ervan overtuigd dat zonne-energie nog veel onbekende en onbenutte mogelijkheden heeft.”
De onderzoeksorganisatie werkt aan nieuwe toepassingen, met dunnere en flexibelere zonnecellen, in meerdere kleuren en verschillende formaten. Hiermee kunnen de zonnepanelen minder zichtbaar worden geïntegreerd in de gebouwde omgeving of in het landschap.
Niet aan de markt overlaten
“Maar als we daarvoor kiezen, moeten we er ook wat voor over hebben. Want je kunt niet enerzijds zonne-energie aan de markt overlaten, en anderzijds zeggen dat je het zo mooi mogelijk wilt.” Er zou volgens Folkerts niet alleen gekeken moeten worden hoe de kosten zo laag mogelijk gehouden kunnen worden, maar ook naar landschappelijke en ecologische waarden.
Op dit moment hebben ongeveer 10 procent van alle bedrijfsdaken zonnepanelen. Volgens Folkerts is het overigens een illusie om te denken dat na wat aanpassingen alle daken van Nederland geschikt zijn voor zonne-energie. Een deel blijft ook dan onbruikbaar. “Als je uiteindelijk ongeveer de helft van alle daken kunt benutten, dan doe je het al verdraaid goed.”
NOS 05.03.2021 De Gasunie gaat de komende tien jaar 7 miljard euro investeren in vernieuwing en onderhoud van zijn infrastructuur. Het bedrijf wil veranderen van een gastransportbedrijf naar een duurzame energieonderneming, staat in het vandaag gepubliceerde jaarverslag.
De Gasunie wil in 2030 klaar zijn om aan de toenemende vraag naar het transport van groen gas, waterstof, CO2 en warmte te voldoen. Leidingen, compressorstations en andere apparatuur moeten hiervoor geschikt worden gemaakt.
Van de 7 miljard euro wordt ongeveer een derde gebruikt om het bestaande gastransportnetwerk betrouwbaar te houden en om te investeren in Duitsland, waar het gebruik van steen- en bruinkool wordt afgebouwd en eerst nog gas gebruikt zal worden.
“Tot 2030 zal 75 procent van het gas dat wij transporteren nog steeds aardgas zijn”, zegt bestuursvoorzitter Han Fennema van de Gasunie tegen RTV Noord.
Transportnetwerk voor waterstof
Bovenop de 7 miljard euro steekt de Gasunie nog eens 1,5 miljard euro in de ontwikkeling van een nationaal transportnetwerk voor waterstof, de zogeheten hydrogen backbone. Volgens het bedrijf is dit het meest ambitieuze project waaraan het werkt.
Het netwerk bestaat voor driekwart uit bestaande gasleidingen die vrijkomen doordat er steeds minder aardgas wordt gebruikt. De backbone sluit grote industriële centra aan op installaties waar straks waterstof gemaakt wordt.
Het geld dat nodig is voor de verduurzaming, leent de Gasunie bij pensioenfondsen en andere grote beleggers. “Wij zijn een rijk bedrijf met bezittingen ter waarde van 10 miljard euro”, zegt bestuurder Fennema. “Daarvan is 6 miljard euro eigen vermogen. Het moet dus mogelijk zijn het geld te lenen.”
NOS 05.03.2021 Het Nederlandse spoor moet aangepast worden om bestand te zijn tegen steeds extremer weer, zoals hevige regenbuien of langdurig hoge temperaturen. Spoorbeheerder ProRail en het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat maken zich grote zorgen over de gevolgen van de klimaatverandering. Daarom gaan ze in kaart brengen hoe het spoor tot in 2050 klimaatproof kan worden gemaakt.
Volgens de partijen zijn aanpassingen hard nodig. Het spoor is namelijk aangelegd voor een gematigd klimaat. Maar de laatste jaren ondervindt ProRail al de gevolgen van de klimaatverandering.
“Regenbuien worden heviger, het wordt warmer en periodes met hitte duren langer”, zegt ProRail. “In deze situaties neemt de kans op storingen op het spoor toe.”
Zo zet staal uit bij hitte, kunnen elektriciteitskasten naast het spoor te heet worden of komt spoor onder water te staan door hoosbuien. Onno Hazelaar, infra-architect bij ProRail, zegt dat wat nu als extreem weer wordt beschouwd, straks de norm is. Zo zullen er vaker dagen zijn met temperaturen boven de 25 en 30 graden graden en nemen de neerslagpieken toe.
Olympisch zwembad
Op dit moment kijkt ProRail al bij welke projecten er rekening moet worden gehouden met klimaatverandering. Als voorbeeld wordt het nieuwe station Driebergen-Zeist gegeven. Daar is een opslag voor water onder de grond aangelegd, ter grootte van een olympisch zwembad. Het opgevangen water wordt dan gebruikt om het groen in de omgeving te bewateren en de fietsenstalling te verwarmen.
“Zonder deze opslag zou er volgens de voorspellingen grote kans zijn op wateroverlast bij hevige regenbuien”, zegt ProRail in een persbericht. “Door hier bij de voorbereidingen van het project rekening mee te houden, besparen we veel kosten en voorkomen we hinder voor het treinverkeer.”
ProRail gaat de komende tijd onderzoeken welke stukken spoor kwetsbaar zijn en wat daar tegen gedaan kan worden. Het ministerie zal vervolgens kiezen waar de prioriteiten liggen en hoeveel geld er naar toe gaat.
NU 05.03.2021 Spoorbeheerder ProRail is bezig alle zwakke plekken van het spoor in kaart brengen met als doel beter bestand te zijn tegen extreem weer. Dat zegt een woordvoerder van ProRail vrijdag naar aanleiding van berichtgeving in De Telegraaf.
“Alles wat je nu bouwt, daar zitten we in 2050 nog steeds mee op het spoor”, zegt de woordvoerder. De verwachting voor de toekomst is dat er meer hittedagen zullen komen, hevigere hoosbuien en meer blikseminslagen. Dat heeft ook gevolgen voor het spoor, legt hij uit.
Daarom kijkt ProRail nu naar waar bijvoorbeeld veel wateroverlast is, de meeste blikseminslagen vallen te verwachten of waar het spoor het kwetsbaarst is voor hitte.
Daarbij is de verwachting dat er na de coronacrisis een forse reizigersgroei aankomt, aldus ProRail. Zo is de verwachting dat er tussen 2030 en 2035 zo’n 30 procent meer treinreizigers zullen zijn. Ook voor het goederenvervoer over het spoor wordt een groei voorzien.
Inventarisatie moet in de herfst klaar zijn
De spoorbeheerder hoopt de zwakke plekken in het najaar in kaart te hebben gebracht. Wat het klimaatbestendig maken van het spoor gaat kosten, is nog onduidelijk.
“Maar de ambitie is wel de kosten de komende twintig jaar te spreiden en oplossingen mee te nemen in lopende en komende projecten om zo de kosten te drukken. Iets meenemen in een lopend project is immers goedkoper dan het later nog eens openbreken”, aldus de woordvoerder.
Haast is geboden, geeft de zegsman aan. “Als je wil dat iedereen goed op reis kan, ook in die tijd, moet je ervoor zorgen dat je zo min mogelijk storingen hebt en storingen door het weer zoveel mogelijk voorkomt. Als je kijkt naar de voorspellingen moeten we er snel mee beginnen, anders is het echt te laat.”
MSN 05.03.2021 Klimaatactivisten van Extinction Rebellion blokkeren vrijdagochtend de toegangsbrug naar de Elektriciteitscentrale Diemen, waarmee eigenaar Vattenfall plannen heeft om het om te bouwen tot de grootste biomassacentrale van Nederland. Het is de eerste keer dat leden van de mondiale milieubeweging zich in Nederland verzetten tegen massale houtstook.
Tientallen activisten hebben zich vastgeketend op de loopbrug en verhinderen op die manier dat personeelsleden naar de centrale toe kunnen lopen.
De activisten, die meer handelingen van de overheid willen zien om klimaatverandering te voorkomen, proberen zo duidelijk te maken dat het verstoken van hout geen goed alternatief is om de maatschappij ’duurzaam’ in te richten.
’Groene coalitie’
De gemeente Amsterdam, nota bene geleid door zelfbenoemde ’groene coalitie’ van onder ander GL, D66, PvdA en SP wil een groot deel van de hoofdstad verwarmen met warmte die in de toekomstige biomassacentrale van Diemen moet worden opgewekt middels houtstook. Per 1 juli 2024 moet de centrale dan ook draaien. De multinational Vattenfall krijgt van de Nederlandse Staat, zo is hen in het vooruitzicht gesteld, honderden miljoenen subsidie om de mega-biomassacentrale te laten verrijzen.
Momenteel draait er al een Amsterdamse biomassacentrale in het Westelijk Havengebied. Deze afgelopen jaar geopende houtstoker is in eigendom van het Afval Energie Bedrijf (AEB), waarvan de aandelen honderd procent in handen zijn van de gemeente Amsterdam. De hoofdstad heeft intussen nieuwe contracten met Vattenfall gesloten om ook de komende jaren ’warmtenetten’ uit te breiden. De stad wil daarmee in 2040, tien jaar eerder dan de rest van Nederland, van het gas af zijn.
’Bomencrematorium’
Er klinkt echter steeds meer weerstand tegen het verbranden van hout om zo ’duurzame doelstellingen’ te behalen. Naast tal van wetenschappers, verzetten ook het Comité Schone Lucht en milieubeweging MOB, van stiktstofstrijder Johan Vollenbroek, zich fel tegen de komst van dergelijke centrales. Vollenbroek voerde onlangs nog een rechtszaak tegen het ’bomencrematiorium dat in één generatie de bossen in de Baltische landen wil gaan opstoken zodat Amsterdammers en IJburgers en in de winter warmpjes bijzitten.”
’Laagwaardige bijproducten’
Vattenfall meldt dat er in de centrale ’laagwaardige bijproducten’ worden verstookt, bijvoorbeeld van houten meubels of houten huizen. Ook zou er alleen hout uit bossen worden gebruikt waarin er meer hout bijgroeit dan er ’geoogst wordt’.
„Op dit moment demonstreert Extinction Rebellion voor de poort van de energiecentrale in Diemen, tegen de mogelijke komst van een biomassacentrale. De biomassacentrale staat er nog niet, en of de bouw doorgaat wordt pas op z’n vroegst in het voorjaar van 2022 besloten. Dat is afhankelijk van veel verschillende factoren, waaronder ook de rechtszaak omtrent de toegekende vergunningen die door een aantal tegenstanders is gestart tegen provincie Noord-Holland en onduidelijkheid over het duurzaamheidskader door het vallen van het kabinet”, laat Vattenfall weten in een reactie.
„In Nederland willen we stoppen met aardgas, dat is helder. Tegelijkertijd kunnen wij onze klanten niet in de kou laten staan. Daarom wordt voor het stadswarmtenet in Amsterdam en Almere naar duurzame alternatieven gekeken, waaronder een elektrische boiler, geothermie, restwarmte uit datacenters, aquathermie, waterstof en biomassa. Van deze duurzame opties is alleen biomassa op korte termijn op grote schaal beschikbaar.”
’Veiligheid voorop’
„Het verbaast ons dan ook dat de demonstratie door Extinction Rebellion niet in Den Haag plaats vindt, daar waar de Nederlandse politiek klimaatbeleid heeft uitgezet waarin een grote rol voor biomassa is weggelegd als duurzame bron voor groene energie. Wij houden de situatie in Diemen goed in de gaten, en vinden het vooral belangrijk dat de demonstratie veilig verloopt; een energiecentrale is geen speeltuin.”
Telegraaf 05.03.2021 Klimaatactivisten van Extinction Rebellion blokkeren vrijdagochtend de toegangsbrug naar de Elektriciteitscentrale Diemen, waarmee eigenaar Vattenfall plannen heeft om het om te bouwen tot de grootste biomassacentrale van Nederland. Het is de eerste keer dat leden van de mondiale milieubeweging zich in Nederland verzetten tegen massale houtstook.
Tientallen activisten hebben zich vastgeketend op de loopbrug en verhinderen op die manier dat personeelsleden naar de centrale toe kunnen lopen.
De activisten, die meer handelingen van de overheid willen zien om klimaatverandering te voorkomen, proberen zo duidelijk te maken dat het verstoken van hout geen goed alternatief is om de maatschappij ’duurzaam’ in te richten.
’Groene coalitie’
De gemeente Amsterdam, nota bene geleid door zelfbenoemde ’groene coalitie’ van onder ander GL, D66, PvdA en SP wil een groot deel van de hoofdstad verwarmen met warmte die in de toekomstige biomassacentrale van Diemen moet worden opgewekt middels houtstook. Per 1 juli 2024 moet de centrale dan ook draaien. De multinational Vattenfall krijgt van de Nederlandse Staat, zo is hen in het vooruitzicht gesteld, honderden miljoenen subsidie om de mega-biomassacentrale te laten verrijzen.
Momenteel draait er al een Amsterdamse biomassacentrale in het Westelijk Havengebied. Deze afgelopen jaar geopende houtstoker is in eigendom van het Afval Energie Bedrijf (AEB), waarvan de aandelen honderd procent in handen zijn van de gemeente Amsterdam. De hoofdstad heeft intussen nieuwe contracten met Vattenfall gesloten om ook de komende jaren ’warmtenetten’ uit te breiden. De stad wil daarmee in 2040, tien jaar eerder dan de rest van Nederland, van het gas af zijn.
’Bomencrematorium’
Er klinkt echter steeds meer weerstand tegen het verbranden van hout om zo ’duurzame doelstellingen’ te behalen. Naast tal van wetenschappers, verzetten ook het Comité Schone Lucht en milieubeweging MOB, van stiktstofstrijder Johan Vollenbroek, zich fel tegen de komst van dergelijke centrales. Vollenbroek voerde onlangs nog een rechtszaak tegen het ’bomencrematiorium dat in één generatie de bossen in de Baltische landen wil gaan opstoken zodat Amsterdammers en IJburgers en in de winter warmpjes bijzitten.”
’Laagwaardige bijproducten’
Vattenfall meldt dat er in de centrale ’laagwaardige bijproducten’ worden verstookt, bijvoorbeeld van houten meubels of houten huizen. Ook zou er alleen hout uit bossen worden gebruikt waarin er meer hout bijgroeit dan er ’geoogst wordt’.
„Op dit moment demonstreert Extinction Rebellion voor de poort van de energiecentrale in Diemen, tegen de mogelijke komst van een biomassacentrale. De biomassacentrale staat er nog niet, en of de bouw doorgaat wordt pas op z’n vroegst in het voorjaar van 2022 besloten. Dat is afhankelijk van veel verschillende factoren, waaronder ook de rechtszaak omtrent de toegekende vergunningen die door een aantal tegenstanders is gestart tegen provincie Noord-Holland en onduidelijkheid over het duurzaamheidskader door het vallen van het kabinet”, laat Vattenfall weten in een reactie.
„In Nederland willen we stoppen met aardgas, dat is helder. Tegelijkertijd kunnen wij onze klanten niet in de kou laten staan. Daarom wordt voor het stadswarmtenet in Amsterdam en Almere naar duurzame alternatieven gekeken, waaronder een elektrische boiler, geothermie, restwarmte uit datacenters, aquathermie, waterstof en biomassa. Van deze duurzame opties is alleen biomassa op korte termijn op grote schaal beschikbaar.”
’Veiligheid voorop’
„Het verbaast ons dan ook dat de demonstratie door Extinction Rebellion niet in Den Haag plaats vindt, daar waar de Nederlandse politiek klimaatbeleid heeft uitgezet waarin een grote rol voor biomassa is weggelegd als duurzame bron voor groene energie. Wij houden de situatie in Diemen goed in de gaten, en vinden het vooral belangrijk dat de demonstratie veilig verloopt; een energiecentrale is geen speeltuin.”
MSN 05.03.2021 De problemen met stikstof zijn nog niet voorbij, denkt demissionair minister Carola Schouten (Landbouw). Afgelopen januari oordeelde de Raad van State, de hoogste bestuursrechter, dat stikstofberekeningen voor de A15 niet goed onderbouwd zijn. “Dit is een onderwerp waar je nog best veel van dit soort vraagstukken zult krijgen”, zegt Schouten vrijdag.
Haar collega-minister Cora van Nieuwenhuizen (Infrastructuur) noemde donderdag in de Telegraaf het besluit van de Raad van State “heel groot”. Haar ministerie heeft in totaal 26 weken de tijd om beter uit te leggen waarom ze voor de huidige stikstofberekening kiest. Dat rekenmodel telt stikstofneerslag op meer dan 5 kilometer afstand van bijvoorbeeld een snelweg niet mee. Voorbij die afstand zou de bron van de stikstof namelijk niet goed meer te bepalen zijn.
Maar de Raad van State twijfelt of het beeld over de stikstofneerslag wel volledig is met deze methode. Daarmee voldoet het niet aan Europese wetgeving.
Woningbouw
Het besluit over de A15 legt ook een bom onder andere projecten, is de vrees. Van Nieuwenhuizen had de uitspraak niet verwacht, zegt ze vrijdag. Ze zegt dat het nu “geen zin heeft” om voorstellen voor andere wegprojecten in te dienen, als de Raad van State nog niet akkoord is met de nieuwe onderbouwing.
Ook is onduidelijk wat het besluit betekent voor bijvoorbeeld woningbouw. Schouten zegt dat er relatief snel weer gebouwd kan worden als de nieuwe stikstofwet volgende week door de Eerste Kamer is goedgekeurd. Maar volgens Van Nieuwenhuizen heeft de uitspraak mogelijk ook gevolgen voor de bouw van bijvoorbeeld woonblokken of ziekenhuizen, omdat die bebouwing meer verkeer aantrekt.
Van Nieuwenhuizen zegt dat er geen beter rekenmodel is dan die ze nu gebruikt.
NOS 04.03.2021 VVD-lijsttrekker Rutte wil toch geen nieuwe kerncentrale in Groningen. Zondag zei hij in het RTL-verkiezingsdebat dat de Eemshaven een goede plek zou zijn voor een centrale en daar kwam veel kritiek op. Vanochtend keerde hij op zijn schreden terug: bij de NOS zei hij dat hij had gedacht dat er in Groningen wel draagvlak voor een kerncentrale zou zijn.
“Maar daar ging de inschatting niet helemaal goed. Ik dacht: Groningen is de provincie van de energie-transitie. maar inmiddels is duidelijk dat het draagvlak er niet is, dus er komt geen kerncentrale in Groningen.” zei de VVD-voorman. Hij was vanochtend eerst te gast in het NOS Radio 1 Journaal en daarna beantwoordde hij op Facebook en YouTube vragen die hem door kijkers van de NOS waren gesteld.
Hij denkt dat het wel gaat lukken om een andere plek te vinden voor een nieuwe kerncentrale. De VVD vindt dat kernenergie nodig is.
VVD-lijsttrekker Rutte: ‘Er komt geen kerncentrale in Groningen’
Rutte zei verder dat hij hoopt op een snelle formatie en hij denkt ook dat in deze coronatijd iedereen dat wil. “Ik hoop dat we dan niet gaan praten tot drie cijfers achter de komma over het Provinciefonds.” Hij wil niet vooruitlopen op een nieuw kabinet, al herhaalde hij dat hij niet met PVV en Forum voor Democratie wil regeren.
Veel mensen wilden van Rutte weten waarom hij ook na de toeslagenaffaire niet is weggegaan als VVD-lijsttrekker. Rutte zei daarover nog eens dat bij de toeslagen dingen verschrikkelijk fout zijn gegaan, maar dat hij ook trots is op dingen die wel goed zijn gegaan en dat hij daarom niet is opgestapt. Hij heeft nog steeds energie om de VVD aan te voeren. “In de campagne voelt het of ik het voor het eerst doe.”
Mogelijk geen versoepelingen in coronacrisis
Rutte kreeg ook vragen over de coronacrisis. Zaterdag komen de meest betrokken ministers weer bij elkaar in het Catshuis en maandag is er weer een persconferentie. Rutte spreekt daar dan weer als premier. Hij zei vanochtend dat hij met het oog op de coronacijfers van de afgelopen tijd nu niet erg positief is over versoepelingen. Maar hij benadrukte ook dat er nog geen knopen zijn doorgehakt en dat hij nog wacht op nieuwe cijfers. “We hebben al een aantal verruimingen gedaan en daarmee nemen we al een risico.”
Een ‘vaccinatiepaspoort’, dat mensen meer rechten geeft als ze zijn ingeënt, sluit de VVD niet uit. “Maar voordat je het invoert, moet je weten of mensen die gevaccineerd zijn echt besmettelijk zijn”, zei Rutte. Hij wees er ook op dat nu nog maar relatief weinig personen zijn ingeënt en dat de discussie daarom nog niet echt speelt. En hij vraagt zich ook af of voor mensen die niet gevaccineerd zijn tests een alternatief kunnen zijn.
Staatsschuld
Uit de doorrekening van de verkiezingsprogramma’s door het Centraal Planbureau blijkt dat ook bij de VVD de staatsschuld flink oploopt. Rutte zei daarover dat het nu niet verstandig is om te bezuinigen. “We hebben een crisis in de gezondheidszorg, maar we hebben ook een sterke economie en dankzij onze zuinigheid kunnen we bedrijven ondersteunen. Als je nu zou gaan bezuinigen, maak je de crisis erger en dat is een verschil met de economische crisis van tien jaar geleden.”
Dat betekent volgens Rutte overigens niet dat het geld aan verkeerde dingen moet worden uitgegeven. “We moeten bedrijven helpen en verstandige dingen doen in de gezondheidszorg. Als ik nu zie dat bij de PvdA de lasten voor het bedrijfsleven met 42 miljard toenemen, dan slacht je de kip met de gouden eieren.” Hij voegde eraan toe dat ook de VVD bepaalde bedrijven meer belasting wil laten betalen, maar dat er een lastenverlichting moet komen voor het midden- en kleinbedrijf.
NOS 04.03.2021 Een meerderheid in de Tweede Kamer wil dat er voorlopig geen kerncentrale komt in Groningen. CDA en D66 dienen vandaag een motie in, waarin staat dat er zonder draagvlak in Groningen geen centrale gebouwd mag worden. SP, GroenLinks en PvdA, die de motie waarschijnlijk zullen steunen, willen het liefst nog verder gaan en het plan helemaal schrappen. Daar is echter geen meerderheid voor.
CDA en D66 willen met hun motie naar eigen zeggen de onrust wegnemen die er bij Groningers is ontstaan na uitlatingen van demissionair premier en VVD-lijsttrekker Mark Rutte. Die zei in het RTL-verkiezingsdebat dat de Eemshaven een goede plek zou zijn voor een nieuwe kerncentrale. Omdat kerncentrales geen CO2 uitstoten, wil de VVD ze gebruiken om de klimaatdoelen te halen.
Zowel bestuurders als burgers in Groningen reageerden furieus. Zij zien niets in een kerncentrale, nu de provincie nog zucht onder de gevolgen van de aardbevingen door de gaswinning. Later nuanceerde VVD-Kamerlid Mark Harbers de uitspraken van zijn lijsttrekker door te zeggen dat Groningen als plek voor een kerncentrale niet voor de hand ligt.
Rutte leek vanochtend in het NOS Radio 1 Journaal terug te komen van zijn uitspraak. “Dat was een beetje verkeerd ingeschat; de reacties uit Groningen waren dat men er geen behoefte aan heeft. Dus dat is genoteerd: niet in Groningen”, benadrukte de VVD-lijsttrekker.
Versterkingsoperatie
In oktober stelde de PvdA al voor om de Eemshaven als mogelijke locatie te schrappen. Die motie haalde het toen niet, maar omdat het CDA nu ook afwijzend staat tegenover de plannen is er een meerderheid die de Groningse centrale niet ziet zitten.
“De Groningers zijn bezig met de afhandeling van de aardbevingsschade en de versterkingsoperatie. Dat gaat al moeizaam”, zegt CDA-Kamerlid Agnes Mulder. “Ze kunnen er op dit moment geen discussie over een kerncentrale bij hebben.”
D66’er Matthijs Sienot noemt de onrust die is ontstaan door de uitspraken van Rutte “begrijpelijk”. “Twee jaar geleden zei hij nog sorry voor de gaswinning. Wat is zijn sorry waard als de Groningers nu een kerncentrale krijgen?” Sienot wijst erop dat er afgelopen week nog een aardbeving was in Groningen.
Liever Zeeland
De Eemshaven werd tientallen jaren geleden aangewezen als locatie voor een mogelijke nieuwe kerncentrale, samen met de Maasvlakte en Borssele in Zeeland. Net als Mulder ziet Sienot Borssele als een betere optie, als er dan toch een nieuwe kerncentrale moet komen. “Daar steken ze namelijk wel hun vinger op.”
De Tweede Kamer debatteert vanmiddag over het versterken van de woningen in Groningen die beschadigd zijn door de aardbevingen. Daar zullen de partijen hun voorstel doen.
NOS 01.03.2021 Het is nogal een heet hangijzer in de politieke campagnes: het bouwen van nieuwe kerncentrales in Nederland. Gisteren 28.02.2021 tijdens het RTL-verkiezingsdebat kwamen partijen er stevig over in botsing, toen VVD-lijsttrekker Mark Rutte Groningen een geschikte locatie voor een kerncentrale noemde.
De politieke reacties op die aanvaring lees je hier. Alles over de terugkeer van kernenergie in het publieke debat lees je in deze zes vragen:
Waarom staat kernenergie zo prominent op de politieke agenda?
Omdat een nieuwe regering de nationale klimaatdoelstellingen moet behalen. In de Klimaatwet is vastgelegd dat Nederland in 2030 bijna de helft minder CO2-uitstoot wil ten opzichte van 1990. Voor het jaar 2050 moet dat zelfs 95 procent minder zijn. Sommige partijen denken dat we het niet afkunnen zonder kernenergie, andere partijen denken van wel.
Hieronder zie je hoe politieke partijen denken over kernenergie in Nederland:
Zo denken partijen over kernenergie in Nederland NOS
Zo denken partijen over kernenergie in Nederland NOS
Zo denken partijen over kernenergie in Nederland NOS
Zo denken partijen over kernenergie in Nederland NOS
Zo denken partijen over kernenergie in Nederland NOS
Wat zijn de voor- en nadelen van kernenergie?
Het belangrijkste voordeel: bij een kernreactie komt vrijwel geen CO2 vrij, daardoor is het niet schadelijk voor de natuur. Er is daarnaast weinig oppervlakte nodig om veel energie op te wekken. Ook ben je niet afhankelijk van wind of zon, wat het door het hele jaar heen een zekere energiebron maakt.
Het grootste nadeel is dat er radioactief afval vrijkomt, dat lastig en duur om te verwerken en lange tijd schadelijk blijft. Ook zijn er veiligheidsrisico’s, waar in de jaren 70 en 80 heftig tegen werd geprotesteerd. Hoewel kerncentrales in de loop der jaren veiliger zijn geworden en ernstige ongelukken zeldzaam zijn, blijft het risico op een ramp aanwezig. Tsjernobyl en Fukushima zijn de bekendste voorbeelden. De vrijgekomen straling richtte daarbij grote ecologische schade aan en schaadde de gezondheid van omwonenden.
Is kernenergie nodig om de klimaatdoelstellingen te behalen?
Daar is geen sluitend antwoord op te geven. Op dit moment wordt vooral ingezet op zonne- en windenergie. Sommige partijen denken dat daar de volledige oplossing voor CO2-reductie ligt, andere partijen denken dat kernenergie ook nodig is. “Er zijn voor beide standpunten scenariostudies gedaan die haalbaar worden geacht”, zegt Jan-Leen Kloosterman, hoogleraar reactorfysica aan de TU Delft.
Op dit moment staat er één kerncentrale in Nederland, in het Zeeuwse Borssele. Die voorziet in ongeveer 3 procent van het Nederlandse energieverbruik. Nieuwe kerncentrales zouden niet bijdragen aan het halen van de klimaatdoelstellingen voor 2030, omdat de bouw daarvan zeker langer zou duren.
Een recent plan stelt dat er in 2035 een nieuwe kerncentrale zou kunnen staan. Dat is een positieve schatting, stelt zelfstandig energiedeskundige Herman Damveld. “Je moet het politieke besluit nemen, ruimte inbouwen voor bezwaren, een bedrijf vinden en de daadwerkelijke bouw uitvoeren.” Dat laatste duurt vaak langer dan voorzien. In Frankrijk en Finland heeft de bouw van kerncentrales veel vertragingopgelopen, door bouwfouten en ontwerpen die gaandeweg moesten worden aangepast. Daardoor liepen ook de kosten flink op.
Hoe reëel is een nieuwe kerncentrale in Nederland?
Kernenergie werd lang bestempeld als een ‘te dure’ optie. Maar daar verschillen de meningen inmiddels over. In opdracht van de Tweede Kamer werd vorig jaar onderzoek gedaan naar kernenergie in Nederland. Daaruit bleek dat kernenergie niet duurder is dan energie uit wind en zon, al kwam daar ook de nodige wetenschappelijke kritiek op.
Een belangrijke horde zou zijn om een bedrijf te vinden dat daadwerkelijk een kerncentrale wil bouwen. Tot nu toe zijn die lastig te vinden. “Zonder afnamegaranties en medefinanciering vanuit de overheid is het risico groot”, zegt Kloosterman.
Waarom noemde Rutte Groningen als mogelijke bestemming voor een kerncentrale?
Al in 1985 werden er in Nederland locaties aangewezen voor de mogelijke bouw van kerncentrales. Daarvan zijn er nog drie over: de Maasvlakte 1 bij Rotterdam, de Eemshaven in Groningen én Borssele. Het kabinet houdt die locaties vrij voor de bouw van een nieuwe kerncentrale. Er mogen op die plekken ook geen woningen of bedrijven worden gebouwd.
Hoe gaan andere landen om met kernenergie?
In Nederland is het aandeel van kernenergie nihil als je het afzet tegen het Europese gemiddelde. In landen als Frankrijk en België verzorgen centrales het leeuwendeel van de energie. In die landen hebben ze wel aangekondigd dat aandeel af te willen bouwen, omdat ze meer willen inzetten op hernieuwbare energie.
Zo gaan een aantal omliggende landen met kernenergie om:
Het aandeel van kernenergie in Europese landen NOS
NOS 01.03.2021 Het lijkt uitgesloten dat een nieuwe kerncentrale in Groningen wordt gebouwd. In het RTL-verkiezingsdebat opperde VVD-lijsttrekker Mark Rutte dat de noordelijke provincie een geschikte locatie is voor de winning van kernenergie, maar dat kan niet op steun van (linkse) partijen en Groningers rekenen.
De Eemshaven wordt al sinds 1986 genoemd als locatie voor een nieuwe Nederlandse kerncentrale, schrijft RTV Noord. De eigenaar van de beoogde locatie, Groningen Seaports, zegt tegen de regionale omroep dat het “aan de politiek is om een besluit te nemen”, maar dat er geen ruimte voor de kerncentrale wordt vrijgehouden.
Wethouder Dijkhuis van Het Hogeland, waar de Eemshaven onder valt, is in ieder geval mordicus tegen een kerncentrale in zijn gemeente, laat hij via Twitter weten:
VVD-Kamerlid Harbers zegt vandaag dat Groningen niet voor de hand ligt als locatie voor een centrale. “Integendeel. Het is in de wet een mogelijkheid, maar ik denk dat het kansrijker is om te denken aan de Maasvlakte in Rotterdam en vooral ook aan Borssele, waar al een kerncentrale staat.”
Harbers benadrukt dat kernenergie wat de VVD betreft voor een komend kabinet wel van belang zal zijn, omdat het een rol kan spelen bij de verduurzaming in de periode 2030-2050. “Dat worden wel keuzes die in de komende vier jaar gemaakt moeten gaan worden, bijvoorbeeld omdat dit soort ontwikkelingen langer dan tien jaar in beslag nemen.”
Linkse partijen kritisch
Tot 2030 speelt kernenergie helemaal geen rol, zegt kandidaat-Kamerlid Pieter Grinwis van de ChristenUnie in reactie op het VVD-plan. Hij zegt wel open te staan voor nieuwe vormen van kernenergie. “Maar Groningen lijkt me geen goed plan. Die provincie heeft al zo te lijden gehad onder de oneindige energiebehoefte”, zei Grinwis, verwijzend naar de aardbevingen als gevolg van de gaswinning in de provincie.
D66 vindt het “vooral heel onverstandig” om nu naar kernenergie te kijken. “Het helpt ook niet om in 2030 de doelen te halen”, zegt Kamerlid Steven van Weyenberg. De suggestie om een centrale in Groningen te zetten noemt hij “een buitengewoon pijnlijke uitglijder”.
Wat de PvdA betreft is kernenergie op dit moment ongeloofwaardig, reageert Kamerlid Henk Nijboer. Hij benadrukt dat het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) uitgaat van de klimaatdoelen van 2030. Binnen die termijn is een kerncentrale bouwen geen optie. “Er is ook geen VVD’er die zegt dat een centrale er al is voor 2030.”
Dat vindt ook de SP. “Het is gewoon geen oplossing voor de uitdaging waar we voor staan. Het is veel te duur en het duurt ook veel te lang om daar winst mee te maken”, reageert SP-Kamerlid Mahir Alkaya, die eveneens kritisch is over de suggestie om een centrale in Groningen neer te zetten. “Dat lijkt me al helemaal een klap in het gezicht van de Groningers.”
Volt wil de verandering brengen die alle generaties in Europa eisen. Wij brengen een nieuwe vorm van politiek die afrekent met pessimisme en populisme. Niet bitter maar beter. Positieve politiek waarbij generaties samenwerken en oplossingen vinden voor de problemen van gisteren en overmorgen.
We verdienen beter
Jongeren verdienen beter dan moeten overleven op drie vierkante meter in een toekomst van klimaatverandering en schijnzelfstandigheid. Ouderen verdienen beter dan als dor hout te worden opgeofferd op het altaar van harteloosheid. We moeten voor elkaar zorgen.
Mentaliteit voor de 21e eeuw
Te lang hebben we de problemen van nu geprobeerd op te lossen met de ideeën van gisteren. Wat we nodig hebben is een mentaliteit die hoort bij de 21e eeuw. Een mentaliteit die waarde hecht aan zowel ecologie en economie, aan automatisering en autonomie, aan fysieke en geestelijke gezondheid.
Generatie Volt
Volt heeft een nieuwe kijk op politiek en een positieve aanpak. We geven alle generaties meer inspraak en bouwen aan een duurzame toekomst voor iedereen. Jong en fris of ouder en wijzer, wij zijn Generatie Volt.
… meer urgentie voor vernieuwing
Check onze vernieuwende ideeën en plannen voor hervormingen in Nederland en Europa. En stem in maart 2021 op Volt. Met jouw steun kunnen we de uitdagingen van de 21ste eeuw beter aan.
Deze tijd heeft jou nodig. Volt heeft jou nodig…….
AD 12.03.2021
Volt scoort met pro-Europese boodschap: ‘Drie zetels gaat zeker lukken’
Als er één politieke partij is die veel aandacht heeft voor het buitenland, is het Volt. Deze pro-Europese nieuwkomer staat in de peiling op Drie zetels. ,,Het is raar dat er zo weinig over Europa wordt gesproken.’’
Sinds Nederlanders massaal stem- en kieswijzers invullen, stijgt Volt in de peilingen. Deze nieuwe, relatief onbekende partij voert campagne met een pro-Europese boodschap. Kiezers die vóór verregaande Europese samenwerking zijn, komen in de stem- en kieswijzers vaak uit op Volt.
Volt lijkt een zetel te gaan winnen: waar staat deze pan-Europese partij voor?
In de laatste peilingen staat Volt op een zetel. Het zou de vijftiende partij zijn die in de Tweede Kamer komt. Maar waar staat deze pan-Europese beweging voor? Meer Europese samenwerking, een ambitieuze klimaatagenda en een humaan migratiebeleid.
Één Europa
Volt vindt dat de grote problemen van vandaag alleen in Europees verband kunnen worden opgelost en pleit dan ook voor een federaal Europa met bijvoorbeeld één leger. ‘Als klein land kunnen we het simpelweg niet alleen,’ klinkt het op Twitter. De partij is inmiddels actief in alle EU-lidstaten en hanteert overal een soortgelijk verkiezingsprogramma. Wat er in de Nederlandse versie staat? Dagblad Trouw somt op: gratis kinderopvang, het schrappen van collegegeld, het terugkeren van de basisbeurs, een humaan migratiebeleid en een klimaatneutraal Nederland over krap twintig jaar. En kansenongelijkheid, de klimaatproblematiek en de migratiecrisis zijn alleen op te lossen in Europees verband.
Lijsttrekker van Volt is Laurens Dassen. Hij benadrukt het standpunt over een humaner migratiebeleid. Zo zegt hij over de Moria-deal in Trouw: “Ik vind dat wij als samenleving door een morele ondergrens zijn gezakt.” Maar hij bepaalt niet de agenda. Het beleid wordt van onderop geschreven. In 52 discussie-evenementen door heel Nederland is ‘zoveel mogelijk input’ verzameld voor de vertaling van de Europese visie naar de Nederlandse context, klinkt het in NRC.
Idealistische jongeren
Volt lijkt een idealistische jongerenpartij – een derde van kandidaten op de kieslijst is onder de 25 – maar wil meer zijn dan dat. “We spreken mensen aan die zonder gulden en grenzen zijn opgegroeid en de klimaatcrisis als grootste bedreiging zien”, zegt Dassen. “Maar er is ook een groep 55-plussers die Europa nog als vredesproject kent en dat wil behouden voor de volgende generaties.”
De partij weigert zich links of rechts te noemen. Dat is oud denken volgens Dassen. Volt staat voor een sociaal programma op het gebied van onderwijs en inkomensgelijkheid, maar wil ook voldoen aan de 2-procentsnorm van de NAVO en is voorstander van kernenergie.
Geert Mak
Volt is sinds 2019 vertegenwoordigd in het Europees Parlement en op lokaal niveau in landen als Duitsland, Italië en Bulgarije. Bekende Nederlandse fans zijn Geert Mak en Sander Schimmelpenninck. Arjen Lubach, die geen politieke voorkeur uitspreekt, bracht de partij kort voor het voetlicht vanwege het standpunt over kernenergie.
AD 11.03.2021 Als er één politieke partij is die veel aandacht heeft voor het buitenland, is het Volt. Deze pro-Europese nieuwkomer staat in de peiling op drie zetels. ,,Het is raar dat er zo weinig over Europa wordt gesproken.’’
Sinds Nederlanders massaal stem- en kieswijzers invullen, stijgt Volt in de peilingen. Deze nieuwe, relatief onbekende partij voert campagne met een pro-Europese boodschap. Kiezers die vóór verregaande Europese samenwerking zijn, komen in de stem- en kieswijzers vaak uit op Volt.
Het was voor ons de afgelopen maanden heel spannend: slaat ons verhaal aan?,aldus Laurens Dassen (Volt).
Volgens de Peilingwijzer kan Volt op nul tot drie zetels rekenen bij de Tweede Kamerverkiezingen van komende week. ,,Drie zetels gaat zeker lukken’’, verwacht lijsttrekker Laurens Dassen (35).
Hoewel Volt een nieuwkomer is, bestaat de partij al een paar jaar. De partij is begonnen als Europese beweging, met afdelingen in elk land en inmiddels 37 volksvertegenwoordigers in Italië, Duitsland en Bulgarije. Bij de Europese verkiezingen in 2019 haalde Volt nét niet genoeg stemmen voor een Nederlandse zetel in Brussel.
‘Oplossingen uit EU’
,,In Nederland gaat het in de campagne veel over corona, klimaat, sociale ongelijkheid en veiligheid’’, zegt Dassen. ,,Maar het gaat niet over de Europese Unie als oplossing voor al deze uitdagingen. Het is raar dat er zo weinig over Europa wordt gesproken. Veel kiezers verwachten wél dat hier de oplossingen vandaan komen.’’
Dassen wil ‘grensoverschrijdende thema’s gezamenlijk aanpakken’, waarbij het nationale belang van Nederland niet langer vooropstaat. ,,Het was voor ons de afgelopen maanden heel spannend: slaat ons verhaal aan?’’ zegt Dassen. ,,Maar daar lijkt het nu wel op.’’
Dat Volt een pro-Europese partij is, wil niet zeggen dat Dassen tevreden is over de manier waarop Europese samenwerking nu is geregeld. ,,Wij zijn kritisch over de EU. Zoals het nu gaat, is het niet goed.’’
Zo wil hij dat de EU een ‘sterke parlementaire democratie’ wordt, waarbij regeringsleiders van de lidstaten niet meer het laatste woord hebben. ,,Nu kan een ministaatje als Cyprus sancties tegen Belarus blokkeren’’, zegt Dassen. ,,Met dat vetorecht voor landen komen we als Europa niet verder.’’ Ook wil Volt het ‘verhuiscircus’ van Europarlementariërs en ambtenaren tussen Brussel en Straatsburg afschaffen.
Kernenergie
Volt pleit daarnaast voor een Europese aanpak van het klimaatprobleem, waarbij kernenergie als ‘noodzakelijke, maar tijdelijke oplossing’ wordt gezien om de klimaatdoelen te halen. ,,De techniek voor moderne centrales is uitermate veilig, dus we moeten ons op dit punt niet laten tegenhouden door taboes uit de vorige eeuw’’, vindt Dassen. Dat is opvallend, omdat D66 en GroenLinks – partijen die ideologisch dichtbij Volt staan – juist tegen kernenergie zijn.
Het gedachtegoed van Volt wint aan populariteit, vooral onder jonge hoogopgeleiden. De partij telt zo’n vijfhonderd vrijwilligers en kent een professioneel campagneapparaat met drie fulltime campagnemedewerkers. Volgens politicoloog Gerrit Voerman kan de partij kiezers wegsnoepen bij D66 en GroenLinks.
Zelf denkt Dassen dat de gevestigde partijen Europa nu te veel links laten liggen. ,,Veel partijen durven niet te zeggen dat zij voor de EU zijn. Daardoor komen vooral de eurosceptici aan het woord, die het liefst uit de EU uitstappen. Dat is heel schadelijk.’’
MSN 09.03.2021 De Nederlandse cultuur is juist gebaat bij een sterker Europa, denkt Volt-lijsttrekker Laurens Dassen. Daarmee wijst hij kritiek dat zijn partij Nederland “in de uitverkoop doet”, iets dat hij regelmatig hoort, van de hand. “We willen juist dat Nederland sterker wordt en zich beter kan handhaven.” . Daarmee wordt volgens hem ook “de Nederlandse manier van leven” sterker.
Dassen verwacht niet dat de identiteit van Europese landen verzwakt als er meer Europese wetten komen. “Als wetgeving op Europees niveau verandert, betekent dat niet dat Nederlanders als individu veranderen of dat de Nederlandse cultuur anders wordt”, zegt hij. “Sterker nog, ik denk dat dat het unieke is van Europa, dat we al die verschillende culturen hebben”, zegt hij in een interview met de Universiteit Twente en krant Tubantia.
Volt streeft op veel vlakken naar meer Europese samenwerking. Zo wil de partij onder meer een Europees leger en meer macht voor het Europees Parlement en de Europese Centrale Bank. Ook vindt Volt dat problemen zoals de klimaat- en coronacrisis alleen op Europees niveau opgelost kunnen worden.
Voordelen
De Nederlandse politiek heeft het te weinig over de voordelen van de Europese Unie, vindt Dassen. Hij wil dat mensen die meer moeten gaan ervaren. “De welvaart die we hebben, moet beter verdeeld worden.” Dat het EU-lidmaatschap van Nederland vooral geld kost, vindt hij een “misleidend frame” omdat Nederland volgens hem juist veel verdiend heeft aan Europa. Wel wil hij dat economieën beter op elkaar aansluiten, bijvoorbeeld door een fiscale unie.
Volt staat inmiddels op nul tot drie zetels in de Peilingwijzer, het gewogen gemiddelde van verschillende peilingen. Daarmee is het voor het eerst dat de pro-Europese partij kans maakt op een Tweede Kamerzetel. In 2017 lukte dat niet. Volt heeft al een zetel in het Europees Parlement en een zetel in het Duitse nationale parlement.
MSN 04.03.2021 In de laatste peilingen staat Volt op één zetel. Het zou de vijftiende partij zijn die in de Tweede Kamer komt. Maar waar staat deze pan-Europese beweging voor? Meer Europese samenwerking, een ambitieuze klimaatagenda en een humaan migratiebeleid.
Één Europa
Volt vindt dat de grote problemen van vandaag alleen in Europees verband kunnen worden opgelost en pleit dan ook voor een federaal Europa met bijvoorbeeld één leger. ‘Als klein land kunnen we het simpelweg niet alleen,’ klinkt het op Twitter. De partij is inmiddels actief in alle EU-lidstaten en hanteert overal een soortgelijk verkiezingsprogramma. Wat er in de Nederlandse versie staat? Dagblad Trouw somt op: gratis kinderopvang, het schrappen van collegegeld, het terugkeren van de basisbeurs, een humaan migratiebeleid en een klimaatneutraal Nederland over krap twintig jaar. En kansenongelijkheid, de klimaatproblematiek en de migratiecrisis zijn alleen op te lossen in Europees verband.
Lijsttrekker van Volt is Laurens Dassen. Hij benadrukt het standpunt over een humaner migratiebeleid. Zo zegt hij over de Moria-deal in Trouw: “Ik vind dat wij als samenleving door een morele ondergrens zijn gezakt.” Maar hij bepaalt niet de agenda. Het beleid wordt van onderop geschreven. In 52 discussie-evenementen door heel Nederland is ‘zoveel mogelijk input’ verzameld voor de vertaling van de Europese visie naar de Nederlandse context, klinkt het in NRC.
Idealistische jongeren
Volt lijkt een idealistische jongerenpartij – een derde van kandidaten op de kieslijst is onder de 25 – maar wil meer zijn dan dat. “We spreken mensen aan die zonder gulden en grenzen zijn opgegroeid en de klimaatcrisis als grootste bedreiging zien”, zegt Dassen. “Maar er is ook een groep 55-plussers die Europa nog als vredesproject kent en dat wil behouden voor de volgende generaties.”
De partij weigert zich links of rechts te noemen. Dat is oud denken volgens Dassen. Volt staat voor een sociaal programma op het gebied van onderwijs en inkomensgelijkheid, maar wil ook voldoen aan de 2-procentsnorm van de NAVO en is voorstander van kernenergie.
Geert Mak
Volt is sinds 2019 vertegenwoordigd in het Europees Parlement en op lokaal niveau in landen als Duitsland, Italië en Bulgarije. Bekende Nederlandse fans zijn Geert Mak en Sander Schimmelpenninck. Arjen Lubach, die geen politieke voorkeur uitspreekt, bracht de partij kort voor het voetlicht vanwege het standpunt over kernenergie.
MSN 04.03.2021 Hoe nieuw zijn de nieuwe partijen nou eigenlijk echt? Dat bespreekt parlementair verslaggeefster Elif Isitman in een nieuwe aflevering van podcast ‘De Stembus’. Hoewel de nieuwe partijen een frisse indruk maken, zijn het vaak ervaren politieke gezichten die in de nieuwe partijen plaatsnemen. Verder: de opvallende clash tussen Joost Eerdmans & Sylvana Simons bij Goedemorgen Nederland en heeft Wopke Hoekstra de muzieksmaak van Mark Rutte gekopieerd?
Luister de nieuwe aflevering van podcast De Stembus hier, hieronder of via je favoriete podcast app, zoals Apple Podcasts en Spotify.
Kortom, er is hier altijd wel iets om over te zeiken. Ze zeggen in Den Haag daarom:Een dag nie gezeik, is een dag nie geleef.
Disclaimer: Dit is een non-profit site. Waar mogelijk is gebruik gemaakt van rechtenvrij materiaal via o.a. de Wikimedia Commons-licenties. Mocht u bezwaar hebben tegen de plaatsing van enig beeldmateriaal op deze site, omdat u bijvoorbeeld rechthebbende bent, laat u dan zo snel mogelijk een bericht achter opdat er zo spoedig mogelijk actie ondernomen kan worden.
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/9264a3f6-82bd-11eb-a06d-02c309bc01c1.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/b4c426a6-88d5-11eb-9cc3-0217670beecd.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/d02160a8-8583-11eb-ad20-0255c322e81b.jpg)
Lale Gül
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/c62c38cc-81df-11eb-945e-0218eaf05005.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/6bf093c4-81a5-11eb-a06d-02c309bc01c1.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/5f817c32-80c1-11eb-92a9-0218eaf05005.JPG)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/873777c2-80c1-11eb-a246-02d1dbdc35d1.JPG)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/0e3936bc-7d83-11eb-9c01-0255c322e81b.jpg)
Debat in de Digitale Hofstad 
Je moet ingelogd zijn om een reactie te plaatsen.