Nu voor slachtoffers van de toeslagenaffaire eindelijk genoegdoening gloort, krijgt de Tweede Kamer meer oog voor de rol die de politiek zelf heeft gespeeld. De Kopstukken Asscher, Rutte en Wiebes uit het vorige kabinet kunnen hun borst natmaken.
Het geduld van getroffen ouders in de toeslagenaffaire wordt zodanig op de proef gesteld dat de vergelijking met ‘Groningen’ steeds vaker valt. Ook in het aardgasdossier voelden tot wanhoop gedreven gedupeerden zich immers jarenlang niet gehoord. En zelfs toen heel politiek Den Haag niet meer om de Groningers heen kon, duurde het toch nog jaren voordat de overheid over de brug kwam met genoegdoening.
In haar eerste grote debat heeft de Tweede Kamer dan ook één hoofdboodschap aan de nieuwe staatssecretaris van Financiën Alexandra van Huffelen: of zij alsjeblieft een beetje kan opschieten met de compensatie voor circa 20.000 mensen die door de aanvraag van kinderopvangtoeslag in een financiële nachtmerrie belandden.
Hoe eerder ouders hun geld krijgen hoe beter, stelt D66-Kamerlid Steven van Weyenberg, ‘want zij wachten al zo lang’. En ‘hun levens staan niet stil’, voegt Henk Nijboer van de PvdA daaraan toe.
Mist
Van Huffelen heeft echter geen goed nieuws: sommige ouders zullen pas in 2021 te horen krijgen waar zij recht op hebben. ,,Ik doe mijn uiterste best, maar het moet zorgvuldig. De situaties zijn heel verschillend. Daar is tijd voor nodig.”
Dat circa 8000 ouders pas te horen hebben gekregen dat zij vooralsnog niet in aanmerking komen voor extra schadevergoeding – bovenop compensatie – zorgt voor grote onrust. ,,Er is niets geleerd van Groningen”, bromt SP-Kamerlid Renske Leijten.
Slachtoffers moeten weten waar ze aan toe zijn, meent de Kamer. En dus moet Van Huffelen op verzoek van de VVD nog voor het weekend met een schema komen waaruit af te lezen valt welke groep dan wel precies waarvoor in aanmerking komen. ,,Er is veel mist ontstaan, dat is teleurstellend”, klaagt Bart Snels van GroenLinks.
Telegraaf 27.05.2020
Ontsporing
Hoewel Van Huffelen vooralsnog op veel vertrouwen mag rekenen, blijft één klacht ook nu terugkeren: een gebrek aan informatie. Nog steeds komen media als RTL Nieuws en Trouw met onthullingen waar de Kamer op zijn zachtst gezegd van opkijkt. CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt is er al langer klaar mee: ,,Er komen steeds meer stukken naar boven, maar er is geen transparantie”, meent hij.
Er komen steeds meer stukken naar boven, maar er is geen transparantie, aldus Pieter Omtzigt, CDA.
Want het OM gaat nu weliswaar strafrechtelijk onderzoek doen naar het handelen van ambtenaren in het toeslagendossier, de Kamer weet nog altijd niet of zij in opdracht van de politiek handelden. Omtzigt wil bijvoorbeeld weten wat de rol van de ministeriële commissie fraudebestrijding is geweest, die indertijd werd voorgezeten door minister-president Mark Rutte.
En het is ook bekend dat toenmalig minister van Sociale Zaken Lodewijk Asscher (PvdA) en staatssecretaris van Financiën Eric Wiebes (VVD) al in 2014 stukken moeten hebben gekregen waaruit bleek dat mensen door de fraudejacht in grote problemen kwamen. Wat wisten zij? Bovendien had Asscher toen wetgeving in de maak die verdere ontsporing had kunnen voorkomen. Dit voorstel werd echter nooit bij de Kamer ingediend. Hoe kan dat?
Parlementaire enquête
Van Huffelen zegt toe dat het kabinet meer onderzoek zal doen naar de gang van zaken indertijd, daardoor mede aangespoord door haar partijgenoot van Weyenberg. D66 is er al langer ongelukkig mee dat het toeslagendossier aan D66 is gaan kleven – en D66’er Menno Snel zelfs de kop kostte – terwijl de kiem voor de affaire al werd gelegd toen andere partijen nog de regeringscoalitie vormden.
SP-Kamerlid Renske Leijten riep een jaar geleden al – vergeefs – om een parlementaire enquête. Inmiddels lijken de geesten een stuk rijper voor de inzet van het zwaarste parlementaire wapen. Mogelijk volgt als tussenstap eerst nog een parlementaire ondervraging, zoals GroenLinks voorstelt, zodat op korte termijn de politieke en ambtelijke kopstukken van destijds openbaar gehoord kunnen worden.
Serieus
Tegelijkertijd moet de Kamer ook naar zijn eigen rol kijken, menen meerdere Kamerleden. De verscherpte aanpak van fraudebestrijding kon destijds op groot parlementair draagvlak rekenen, brengt GroenLinkser Snels in herinnering. CDA’er Omtzigt ziet nog een andere reden om in de spiegel te kijken. ,,De les voor de Kamer is dat wij hier wat meer tijd besteden aan wetgeving en niet aan spoeddebatten. We moeten complexe wetgeving serieus nemen.”
Ouders die getroffen zijn door de kindertoeslagaffaire bij de Belastingdienst willen graag gelijke compensatie voor alle ouders. Daarom protesteerden zij bij de Tweede Kamer.
De SP, GroenLinks, CDA en D66 leggen PvdA-Kamerlid Henk Nijboer (foto) woensdag het vuur aan de schenen in het eerste grote debat van de nieuwe staatssecretaris Van Huffelen (Financiën). Ⓒ ANP
Telegraaf 27.05.2020 De PvdA en oud-minister Donner liggen onder vuur in de Tweede Kamer. Die zet vraagtekens bij de rol die toenmalig PvdA-minister Asscher (Sociale Zaken) speelde in de toeslagenaffaire.
De SP, GroenLinks, CDA en D66 leggen PvdA-Kamerlid Nijboer woensdag het vuur aan de schenen in het eerste grote debat van de nieuwe staatssecretaris Van Huffelen (Financiën). Wat SP-Kamerlid Leijten betreft doet zij niet alleen aangifte tegen de Belastingdienst, zoals ze vorige week deed, maar ook tegen het kabinet-Rutte II. Omdat onder dat kabinet het beleid is gemaakt waarmee uiteindelijk duizenden ouders onterecht door de overheid als toeslagfraudeurs werden bestempeld.
De pijlen van de Kamer richten zich daarbij specifiek op Asscher. „Het is allemaal PvdA-beleid”, werpt GL-Kamerlid Snels Nijboer voor de voeten. CDA-Kamerlid Omtzigt wijst de PvdA’er op dat zijn partij destijds tegen voorstellen van hem stemden die de aanpak wat minder hardvochtig hadden gemaakt.
„Het wordt een politiek debat”, concludeert Nijboer, die erkent dat het destijds gemaakte beleid achteraf niet goed was. Hij wijst daarbij ook op de verantwoordelijkheid van de Kamer. Maar D66-Kamerlid Van Weyenberg stipt op zijn beurt aan dat de Kamer helemaal niet op de hoogte was van alle misstanden die het beleid veroorzaakte.
’Drijfzand’
Leijten trekt ook nog ten strijde tegen oud-minister Donner, onder wiens leiding een commissie werkte aan een compensatieregeling voor de getroffen ouders. Volgens de SP’er heeft Donner daarbij veel te beperkt werk geleverd, door niet alle stukken op te vragen en niet met ouders in gesprek te zijn gegaan. „Hoe is het mogelijk dat Donner zulk slecht werk heeft geleverd”, vraagt Leijten zich af. „De compensatieregeling is gebaseerd op drijfzand.”
De Kamer vroeg Van Huffelen daarnaast om tempo te maken met het compenseren van de gedupeerde ouders. Daar trok het kabinet dit voorjaar zo’n 500 miljoen euro voor uit, maar het gaat nog wel even duren voordat ouders hun geld gaan krijgen. „Er is tijd nodig om vijftien jaar beleid te herstellen en recht te doen aan de ouders”, vroeg Van Huffelen toch om geduld.
Daarnaast was er frustratie in de Kamer omdat sommige ouders al te horen hebben gekregen dat ze voorlopig geen recht hebben op een extra compensatie. Het zit de Kamerleden dwars dat die mensen zelf nog weer in actie moeten komen om alsnog aanspraak te maken op een schadevergoeding. „Ik besef dat het heel complex is”, vond Van Huffelen.
AD 27.05.2020 Nu voor slachtoffers van de toeslagenaffaire eindelijk genoegdoening gloort, krijgt de Tweede Kamer meer oog voor de rol die de politiek zelf heeft gespeeld. Kopstukken uit het vorige kabinet kunnen hun borst natmaken.
Het geduld van getroffen ouders in de toeslagenaffaire wordt zodanig op de proef gesteld dat de vergelijking met ‘Groningen’ steeds vaker valt. Ook in het aardgasdossier voelden tot wanhoop gedreven gedupeerden zich immers jarenlang niet gehoord. En zelfs toen heel politiek Den Haag niet meer om de Groningers heen kon, duurde het toch nog jaren voordat de overheid over de brug kwam met genoegdoening.
In haar eerste grote debat heeft de Tweede Kamer dan ook één hoofdboodschap aan de nieuwe staatssecretaris van Financiën Alexandra van Huffelen: of zij alsjeblieft een beetje kan opschieten met de compensatie voor circa 20.000 mensen die door de aanvraag van kinderopvangtoeslag in een financiële nachtmerrie belandden.
Hoe eerder ouders hun geld krijgen hoe beter, stelt D66-Kamerlid Steven van Weyenberg, ‘want zij wachten al zo lang’. En ‘hun levens staan niet stil’, voegt Henk Nijboer van de PvdA daaraan toe.
Mist
Van Huffelen heeft echter geen goed nieuws: sommige ouders zullen pas in 2021 te horen krijgen waar zij recht op hebben. ,,Ik doe mijn uiterste best, maar het moet zorgvuldig. De situaties zijn heel verschillend. Daar is tijd voor nodig.”
Dat circa 8000 ouders pas te horen hebben gekregen dat zij vooralsnog niet in aanmerking komen voor extra schadevergoeding – bovenop compensatie – zorgt voor grote onrust. ,,Er is niets geleerd van Groningen”, bromt SP-Kamerlid Renske Leijten.
Slachtoffers moeten weten waar ze aan toe zijn, meent de Kamer. En dus moet Van Huffelen op verzoek van de VVD nog voor het weekend met een schema komen waaruit af te lezen valt welke groep dan wel precies waarvoor in aanmerking komen. ,,Er is veel mist ontstaan, dat is teleurstellend”, klaagt Bart Snels van GroenLinks.
Ontsporing
Hoewel Van Huffelen vooralsnog op veel vertrouwen mag rekenen, blijft één klacht ook nu terugkeren: een gebrek aan informatie. Nog steeds komen media als RTL Nieuws en Trouw met onthullingen waar de Kamer op zijn zachtst gezegd van opkijkt. CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt is er al langer klaar mee: ,,Er komen steeds meer stukken naar boven, maar er is geen transparantie”, meent hij.
Er komen steeds meer stukken naar boven, maar er is geen transparantie, aldus Pieter Omtzigt, CDA.
Want het OM gaat nu weliswaar strafrechtelijk onderzoek doen naar het handelen van ambtenaren in het toeslagendossier, de Kamer weet nog altijd niet of zij in opdracht van de politiek handelden. Omtzigt wil bijvoorbeeld weten wat de rol van de ministeriële commissie fraudebestrijding is geweest, die indertijd werd voorgezeten door minister-president Mark Rutte.
En het is ook bekend dat toenmalig minister van Sociale Zaken Lodewijk Asscher (PvdA) en staatssecretaris van Financiën Eric Wiebes (VVD) al in 2014 stukken moeten hebben gekregen waaruit bleek dat mensen door de fraudejacht in grote problemen kwamen. Wat wisten zij? Bovendien had Asscher toen wetgeving in de maak die verdere ontsporing had kunnen voorkomen. Dit voorstel werd echter nooit bij de Kamer ingediend. Hoe kan dat?
Parlementaire enquête
Van Huffelen zegt toe dat het kabinet meer onderzoek zal doen naar de gang van zaken indertijd, daardoor mede aangespoord door haar partijgenoot van Weyenberg. D66 is er al langer ongelukkig mee dat het toeslagendossier aan D66 is gaan kleven – en D66’er Menno Snel zelfs de kop kostte – terwijl de kiem voor de affaire al werd gelegd toen andere partijen nog de regeringscoalitie vormden.
SP-Kamerlid Renske Leijten riep een jaar geleden al – vergeefs – om een parlementaire enquête. Inmiddels lijken de geesten een stuk rijper voor de inzet van het zwaarste parlementaire wapen. Mogelijk volgt als tussenstap eerst nog een parlementaire ondervraging, zoals GroenLinks voorstelt, zodat op korte termijn de politieke en ambtelijke kopstukken van destijds openbaar gehoord kunnen worden.
Serieus
Tegelijkertijd moet de Kamer ook naar zijn eigen rol kijken, menen meerdere Kamerleden. De verscherpte aanpak van fraudebestrijding kon destijds op groot parlementair draagvlak rekenen, brengt GroenLinkser Snels in herinnering. CDA’er Omtzigt ziet nog een andere reden om in de spiegel te kijken. ,,De les voor de Kamer is dat wij hier wat meer tijd besteden aan wetgeving en niet aan spoeddebatten. We moeten complexe wetgeving serieus nemen.”
Ouders die getroffen zijn door de kindertoeslagaffaire bij de Belastingdienst willen graag gelijke compensatie voor alle ouders. Daarom protesteerden zij bij de Tweede Kamer.
NU 27.05.2020 De Tweede Kamer wil dat er wordt gekeken naar de rol die het vorige kabinet heeft gespeeld in de totstandkoming van de uit de hand gelopen fraudeaanpak, waarbij duizenden ouders ten onrechte in zware financiële problemen zijn gekomen. Tegelijk moet er tempo worden gemaakt met de compensatie voor gedupeerden, die nog steeds wachten op een regeling.
Onder meer PVV, CDA, D66, GroenLinks, SP en DENK vroegen dinsdag in een Kamerdebat over de toeslagenaffaire om opheldering. De partijen stellen met name vragen over de rol van de voormalig minister van Sociale Zaken en huidig PvdA-leider Lodewijk Asscher.
Uit onderzoek van Follow the Money is gebleken dat het vorige kabinet vanaf 2014 waarschuwingen van de Belastingdienst heeft gehad, omdat de keiharde fraudeaanpak ernstige gevolgen zou hebben en tot schrijnende situaties kon leiden. Uit het onderzoek komt naar voren dat Asscher een wetsvoorstel in de maak had voor het stopzetten van grote terugvorderingen, die leidden tot financiële problemen voor ouders. Ook de toenmalig staatssecretaris Eric Wiebes zou op de hoogte zijn gesteld. Die wet is echter nooit ingediend.
Volgens GroenLinks is dat toenmalig minister Asscher aan te rekenen. “Als Asscher zijn werk had gedaan, hadden we veel ellende kunnen voorkomen”, aldus Bart Snels. Ook D66 is kritisch. “We moeten weten wat vijf jaar geleden gebeurd is.”
SP pleit voor aangifte tegen kabinet-Rutte II
Vorige week maakte staatssecretaris Alexandra van Huffelen (Financiën) bekend dat het ministerie van Financiën aangifte doet tegen de eigen Belastingdienst, wegens vermoedens van beroepsmatige discriminatie en knevelarij. De aangifte volgt na een second opinion van advocaat Hendrik Jan Biemond.
Een meerderheid van de Kamer steunt de stap, al moet de staatssecretaris wat Pieter Omtzigt (CDA) betreft onderzoeken of de aangifte kan worden uitgebreid. Het onderzoek van Biemond dient als uitgangspunt voor de aangifte, maar de CDA’er merkt op dat dit onderzoek een beperkte omvang had.
Ook wil hij opheldering over hoe de keiharde fraudeaanpak is bedacht, en vooral wie dat heeft gedaan. Dat is volgens Omtzigt van belang omdat betrokken ambtenaren mogelijk strafvervolging boven het hoofd hangt. Hij wil weten of de fraudebestrijding een voorstel van het kabinet of van ambtenaren is geweest.
SP’er Renske Leijten ziet al wel duidelijk de hand van het de vorige bewindsploeg in het beleid. Zij pleit voor aangifte tegen het kabinet-Rutte II. Leijten vindt dat de Kamer de regie in het dossier moet terugpakken met een parlementaire enquête waarin alle betrokken hoofdrolspelers onder ede verantwoording moeten afleggen. GroenLinks pleit voor de mildere variant: de parlementaire ondervraging. Dat onderzoek kan sneller worden opgestart. “We zijn verantwoording aan de ouders verplicht.”
‘Kiest kabinet voor ruimhartige compensatie, of juridisch moeras?’
De Tweede Kamer vroeg ook naar de huidige compensatieregeling, waarbij veel gedupeerde ouders alsnog buiten de boot dreigen te vallen. De Belastingdienst meldde dinsdag dat achtduizend van hen toch niet in aanmerking komen voor compensatie en een schadevergoeding.
Volgens SP’er Leijten is dat het directe gevolg van het “drijfzandadvies” van de commissie-Donner. De compensatieregeling van het kabinet is gestoeld op het advies van Donner. Maar dat onderzoek is volgens Leijten onvoldoende gebleken, omdat alleen de zogenoemde CAF-11-zaak als uitgangspunt is genomen, terwijl er meerdere schrijnende situaties zijn. “Hoe is het mogelijk dat Donner zulk slecht werk heeft geleverd?”
Zij wil dat de bewijslast wordt omgedraaid. Niet de ouders moeten hun onschuld aantonen, maar de Belastingdienst moet bewijzen dat de ouders grove schuld of opzet te verwijten is. Leijten vindt dat de staatssecretaris voor twee keuzes staat: “Ben je ruimhartig, of stuur je ouders opnieuw een juridisch moeras in?”
De toeslagenaffaire draait om het handelen van de fiscus, die ouders dupeerde door de kinderopvangtoeslag ten onrechte stop te zetten. Uit meerdere onderzoeken van Trouw en RTL Nieuws bleek dat honderden ouders ten onrechte werden aangemerkt als fraudeur. De top van de Belastingdienst weigerde zelfs de toeslagen uit te keren als ouders er wel recht op hadden.
Gedupeerden moesten tot tienduizenden euro’s terugbetalen, verloren hun huizen en zagen relaties stuklopen. Onlangs erkende de Belastingdienst zich schuldig te hebben gemaakt aan etnisch profileren door de tweede nationaliteit als criterium te gebruiken voor intensieve controle.
NU 27.05.2020 Gedupeerde ouders in de toeslagenaffaire zullen de komende maanden, en in andere gevallen tot wel in 2021 moeten wachten voordat zij gecompenseerd worden en een schadevergoeding ontvangen. Staatssecretaris Alexandra van Huffelen (Financiën) zei woensdag in een Kamerdebat liever vandaag dan morgen duidelijkheid te bieden, maar wijt de trage afhandeling aan de “complexiteit” van de verschillende dossiers. Een deel van de Kamer vreest jarenlange juridische procedures.
“Een jaar geleden kwamen er excuses. We zijn een jaar verder en er is nog niets opgelost”, ziet Henk Nijboer (PvdA). SP’er Renske Leijten: “Ben je ruimhartig, of stuur je ouders een juridisch moeras in?”
De Belastingdienst liet dinsdag duizenden ouders weten dat zij niet in aanmerking komen voor de compensatie en schadevergoedingsregeling voor gedupeerden in de kinderopvangtoeslagaffaire.
‘Donner heeft slecht werk geleverd’
De adviescommissie onder leiding van oud-minister en oud-vicepresident van de Raad van State Piet Hein Donner stelde een compensatieregeling voor die het kabinet heeft overgenomen, maar nu blijkt dat veel mogelijk gedupeerde ouders buiten de boot dreigen te vallen.
Voor het andere deel van de ouders dat wel recht lijkt te hebben op compensatie vreest de Kamer een zelfde rampscenario als in Groningen waar slachtoffers van de aardbevingsschade in een jarenlange juridische procedure verwikkeld zijn. Leijten: “Donner heeft slecht werk geleverd.”
Leijten vindt dat het kabinet niet langer het rapport van de adviescommissie als uitgangspunt moet nemen nu blijkt dat veel ouders niet in aanmerking komen en lange procedures in het verschiet liggen.
‘Wel snel coronasteun bedrijven, maar niet voor gedupeerde ouders’
Ook de PvdA, GroenLinks, Denk en PvdD zijn kritisch op Donner en willen sneller duidelijkheid voor de ouders. “Er gaan nu miljarden naar bedrijven voor coronasteun. Waarom kunnen we tienduizenden ondernemers wel snel helpen, maar kan het voor ouders met schulden niet?”, aldus Lammert van Raan (PvdD).
Hoewel staatssecretaris Van Huffelen zei het ongeduld te kunnen begrijpen, hamerde zij op zorgvuldigheid. “Ik doe mijn best, maar het is ongelooflijk complex.” Ook het gegeven dat zich ouders melden die zich niet aan de regels hebben gehouden, moet worden worden beoordeeld. Een deadline, zoals de PvdA opwierp, ziet de bewindsvrouw niet zitten. “Ik kan geen beloftes doen die ik niet kan waarmaken.
Kamer op zoek naar verantwoordelijken voor fraude-aanpak
Naast vragen over de compensatieregeling, zoekt de Kamer ook naar wie er verantwoordelijk is voor de keiharde en onrechtmatige fraude-aanpak van de Belastingdienst waardoor duizenden ouders in zware financiële problemen raakten. Onder meer PVV, CDA, D66, GroenLinks, SP en DENK willen dat er gekeken wordt naar de rol die het vorige kabinet heeft gespeeld. Met name het optreden van de voormalig minister van Sociale Zaken en huidig PvdA-leider Lodewijk Asscher ligt onder een vergrootglas.
Uit onderzoek van Follow the Money is gebleken dat het vorige kabinet vanaf 2014 waarschuwingen van de Belastingdienst heeft gehad, omdat de keiharde fraudeaanpak ernstige gevolgen zou hebben. Asscher, maar ook toenmalig staatssecretaris van Financiën Eric Wiebes, zouden de hoogte zijn gesteld van grove misstanden als gevolg van het beleid.
“Als Asscher zijn werk had gedaan, hadden we veel ellende kunnen voorkomen”, Bart Snels (GroenLinks). Ook D66 is kritisch. “We moeten weten wat vijf jaar geleden gebeurd is”, zegt Steven van Weyenberg. CDA’er Pieter Omtzigt wil precies weten hoe de omstreden fraude-aanpak is ontstaan en wie die heeft bedacht. “Als Kamerlid moet ik dit kunnen controleren.”
Vorige week maakte staatssecretaris Alexandra van Huffelen (Financiën) bekend dat het ministerie van Financiën aangifte doet tegen de eigen Belastingdienst, wegens vermoedens van beroepsmatige discriminatie en knevelarij.
Omdat betrokken ambtenaren mogelijk strafvervolging boven het hoofd hangt is het volgens Omtzigt van belangt dat er duidelijkheid komt uit wiens koker de fraudebestrijding is gekomen.
SP pleit voor aangifte tegen kabinet Rutte II
SP’er Leijten ziet al wel duidelijk de hand van het de vorige bewindsploeg in het beleid. Zij pleit voor aangifte tegen het kabinet-Rutte II. Leijten vindt dat de Kamer de regie in het dossier moet terugpakken met een parlementaire enquête waarin alle betrokken hoofdrolspelers onder ede verantwoording moeten afleggen. GroenLinks pleit voor de mildere variant: de parlementaire ondervraging. Dat onderzoek kan sneller worden opgestart.
Nadeel is wel dat er geen stukken kunnen “Ik baal ervan dat we de politieke verantwoording niet naar boven krijgen.” Ook hij vindt dat de Kamer aan zet is en betrokken topambtenaren en bewindspersonen naar de Enquêtezaal moet dwingen.
Vooralsnog lijkt daar geen meerderheid in de Kamer voor te zijn.
NOS 27.05.2020 Het gaat helaas nog lang duren voordat alle ouders die betrokken zijn bij de toeslagenaffaire hun geld terughebben of gecompenseerd zijn voor hun schade. Dat heeft staatssecretaris Van Huffelen duidelijk gemaakt tijdens het debat over de kwestie in de Tweede Kamer.
“Ik zie liever vandaag dan morgen resultaat, maar er is tijd nodig om 15 jaar beleid te corrigeren”, zei Van Huffelen. Ze verwacht dat het zeker tot volgend jaar duurt voordat er voor veel ouders duidelijkheid is. “Ook zorgvuldigheid is relevant.”
Van Huffelen: er is tijd nodig om zaken goed af te handelen
De staatssecretaris wees erop dat nog niet bekend is om hoeveel zaken het precies gaat. Ook het bij elkaar zoeken van de dossiers van de ouders kost heel veel tijd. “Zo’n 400 uur per dossier.” Ruim 700 mensen hebben hun dossier opgevraagd, pas in 41 gevallen is het gelukt ze dat te geven.
De Tweede Kamer dringt aan op spoed. Duizenden ouders weten nog steeds niet waar ze aan toe zijn. Ze zijn vaak in de problemen gekomen omdat ze toeslagen moesten terugbetalen, terwijl hen niet duidelijk was wat ze fout hadden gedaan. Velen werden, ten onrechte, van fraude beschuldigd.
Onderscheid tussen groepen
Verschillende partijen, zoals de SP en GroenLinks, willen een ruimhartiger compensatieregeling. Ze begrijpen niet dat er onderscheid wordt gemaakt tussen verschillende groepen gedupeerden, waarbij niet iedereen een schadevergoeding krijgt.
Maar volgens de staatssecretaris heeft dat een reden. Niet alle ouders zijn slachtoffer van zogeheten “institutionele vooringenomenheid” door de Belastingdienst, waarbij de overheid echt fouten heeft gemaakt. Er zijn ook gevallen waarin de fiscus zich gewoon aan de wet heeft gehouden, maar waar de gevolgen wel erg hard waren.
Als voorbeeld noemde Van Huffelen mensen die één bonnetje vergeten waren, maar toch een heel jaar toeslag moesten terugbetalen. Dat stond zo in de regels, maar was buitenproportioneel. Deze ouders kunnen nu wel hun geld terugkrijgen, maar krijgen vooralsnog geen compensatie voor hun schade.
Niet ruimhartig
“Ik hoor veel woorden, maar dat is niet ruimhartig”, zei SP’er Renske Leijten. Ook Bart Snels van GroenLinks was ontevreden: “Heel veel mensen vragen zich af: krijg ik compensatie? En wij begrijpen het niet.”
Gisteren werd bekend dat zo’n 8000 ouders die dachten dat ze in aanmerking kwamen voor volledige compensatie van hun schade, toch buiten de boot vallen. Als ze het daar niet mee eens zijn, kunnen ze bezwaar aantekenen, maar volgens veel Kamerleden zijn de meeste ouders inmiddels moegebeukt. SP’er Leijten stelde dan ook voor de bewijslast om te keren. “Als de Belastingdienst geen bewijs heeft dat je een fraudeur bent, dan moeten die ouders compensatie krijgen.”
Kamer: gedupeerde ouders sneller en ruimer tegemoetkomen
NOS 27.05.2020 De Tweede Kamer wil dat er tempo gemaakt wordt met het compenseren van ouders die de dupe zijn geworden van de toeslagenaffaire bij de Belastingdienst. Voor velen is nog steeds niet duidelijk of ze wel of niet gecompenseerd worden voor de schade die ze hebben opgelopen omdat ze, ten onrechte, als fraudeurs werden aangemerkt.
Vandaag debatteert de Kamer opnieuw over de affaire. Gisteren bleek dat zo’n 8000 mensen, die dachten dat ze volledig gecompenseerd zouden worden, een brief hebben gekregen dat ze daar niet voor in aanmerking komen. Hun zaken zijn volgens de Belastingdienst minder ernstig.
Vergelijking met corona-steun
Een commissie onder leiding van oud-minister Donner concludeerde dat ouders die door de fiscus “institutioneel vooringenomen” zijn behandeld, recht hebben op een schadevergoeding van 25 procent bovenop de teruggevorderde toeslagen. Maar de groep van 8000 valt volgens de brief niet te vergelijken met deze ernstige zaken.
“Wie heeft besloten dat ze niet gecompenseerd worden?”, vroeg Kamerlid Renske Leijten van de SP. Donner heeft volgens haar slecht werk geleverd, nu blijkt dat veel ouders buiten de boot vallen. Ze spreekt van een “drijfzandadvies” en wil een ruimere compensatieregeling.
“Waarom duurt het zo ongelooflijk lang voordat de ouders hun recht krijgen?”, zei Henk Nijboer van de PvdA. De staatssecretaris liet gisteren weten dat het waarschijnlijk wel tot volgend jaar duurt voordat er duidelijkheid komt. Nijboer maakte een vergelijking met de snelle steunpakketten voor sectoren die getroffen zijn door de coronacrisis. “Als je kijkt wat er kan als het echt moet, waarom is dat hier niet gebeurd?”
Kamer: gedupeerde ouders sneller en ruimer tegemoetkomen
In het debat kwam het tot een harde botsing tussen CDA- Kamerlid Omtzigt en staatssecretaris Van Huffelen. Omtzigt wil dat Van Huffelen stukken naar de Kamer stuurt, Van Huffelen zegt dat dat niet kan. Na een schorsing kwamen ze tot een oplossing.Hetverslag gaat toch wel naar Kamer, maar niet onmiddellijk, omdat er allerlei namen in voorkomen en omdat het ook kan samenlopen met het OM-onderzoek. Een ander stuk blijft geheim, want dat was de opvatting van een ambtenaar.
Harde botsing tussen Omtzigt en Van Huffelen over stukken toeslagaffaire
Parlementaire enquête naar de gaswinning in Groningen
De Tweede Kamer wil nog voor de verkiezingen maart 2021 een parlementaire enquête naar de gaswinning in Groningen op poten zetten. Er moet alvast een onderzoeksopdracht worden geformuleerd, zodat de nieuwe Kamerleden na maart 2021 meteen een onderzoekscommissie kunnen instellen, die dan snel aan de slag kan.
De Kamer had al eerder besloten dat er een parlementaire enquête moet komen naar wat er mis is gegaan in het aardbevingsgebied. Zo’n enquête is het zwaarste onderzoeksmiddel dat het parlement daarvoor heeft. Getuigen zijn verplicht om voor de commissie te verschijnen en worden onder ede gehoord. Het totale onderzoek kan jaren in beslag nemen.
Thuiswerken door Corona
Ze was thuis aan het werk, zoals premier Rutte vroeg, toen de vloer onder haar stoel begon te trillen. Aardbevingen door gaswinning in coronatijd, jagen sommige Groningers nog verder de kast op. “Als je de hele dag in huis blijft en je voelt de vloer schudden, dan voel je je helemaal niet veilig thuis!”, verzucht Kirsten de Jong uit Siddeburen. De beving van 4 mei 2020, was de achtste in een week tijd.
De beving van twee dagen daarvoor in Zijldijk was aanleiding voor de GBB, de Groninger Bodem Beweging, om maar weer eens op de deur te kloppen van het kabinet. Dit keer via een open brief aan premier Rutte. De boodschap: “Hier moeten huizen worden versterkt omdat deze niet veilig zijn vanwege de aardbevingen. Gedwongen thuiszitten geeft veel Groningers daarom een dubbel gevoel van onveiligheid”.
Vandaag 27.05.2020werd er in de Tweede Kamer gesproken over de afhandeling van de schade en het versterken van huizen. Daarnaast was er aandacht van koning Willem-Alexander.
Koning bezoekt aardbevingsgebied Groningen
De GBB had in Groningen graag dezelfde daadkracht gezien die het kabinet nu toont bij de aanpak van de coronacrisis. Zo moet er meer aandacht komen voor kleine ondernemers in Groningen, vindt de belangenorganisatie. Veel ondernemers hebben het al zwaar door de aardbevingsschade aan hun panden. Daar is nu de coronacrisis nog eens overheen gekomen.
Het echtpaar Carlo (76) en Sieneke (74) Goddijn uit Hoogezand kan daarover meepraten. Ze kunnen niet met pensioen en werken noodgedwongen door; hij in de kapsalon, zij als schoonheidsspecialiste. Vanwege de aardbevingsschade levert de verkoop van hun pand nog maar een habbekrats op, terwijl het pand hun pensioen had moeten zijn.
Steun bedrijfsleven
Toen de coronacrisis uitbrak en het kabinet financieringshulp aankondigde voor het bedrijfsleven stond Carlo Goddijn met zijn oren te klapperen. “Ik heb dat als heel vreemd ervaren. Al jaren vragen we hier om geld voor schade vanwege de gaswinning, waarvan heel Nederland plezier heeft. En hier bij ons wordt schade gemaakt en er gebeurt helemaal niks. En als je vraagt om geld dan krijg je het niet. Subsidies voor particuliere huiseigenaren met schade, voor verduurzaming, zijn niet beschikbaar voor ondernemers”.
Versterking onveilige panden
Een ander heikel punt voor de GBB is de traag verlopende versterkingsoperatie. De Groningers is al sinds 2014 verteld dat tienduizenden huizen moeten worden versterkt, omdat ze niet veilig zijn bij mogelijk zwaardere aardbevingen. Toenmalig minister Kamp van Economische Zaken beloofde de Groningers de versterking van 3.000 panden per jaar. Een jaar later bleek dat onhaalbaar, slechts een tiental panden waren versterkt.
Ook minister Wiebes zei vaart te willen maken met de versterking. Gaandeweg werden de getallen over de te versterken huizen steeds verder naar beneden bijgesteld. De praktijk is dat er ook dit jaar nog maar 11 huizen zijn versterkt. In de Tweede Kamer kwam daar vandaag veel kritiek op.
Inmiddels lijkt het erop dat de hele versterkingsoperatie zelfs op losse schroeven staat. De laatste bouwnorm voor woningen (NPR), die nu ook rekening houdt met aardbevingen, is bijna klaar. Nu de gaswinning is gedaald en de bevingen minder zwaar zijn geworden, voldoen bijna alle Groningse panden aan de veiligheidsnorm. Groningen lijkt snel veiliger te worden, concludeerde minister Wiebes onlangs.
Minder en sneller
Tegenwoordig ligt de regie van de versterkingsaanpak bij het ministerie van Binnenlandse Zaken, verantwoordelijk voor wonen. Minister Ollongren zei vandaag in de Kamer dat ze de onrust begrijpt. “Elf huizen is heel weinig. Ik snap de zorg en de schrik bij het zien van dit soort cijfers.”
Eerder liet de minister weten dat “naarmate de gaswinning verder daalt, de noodzakelijke versterkingsmaatregelen minder vergaand worden”. Daardoor zal de planning en uitvoering sneller zal gaan”, aldus de minister.
Kirsten de Jong uit Siddeburen ziet de bui al hangen. Ze had vandaag een ontmoeting met Koning Willem Alexander, die hun dorp bezocht. “Twee jaar geleden is hij hier ook geweest. In de tussentijd zijn we helemaal niets opgeschoten. Nu lag de operatie weer stil door Corona. Ik ben bang dat nu er minder gas wordt gewonnen van uitstel, afstel komt”, voorspelt ze.
Versterking te langzaam
De versterking van huizen in het aardbevingsgebied in Groningen gaat veel te langzaam’, vindt ook de Tweede kamer. Onbegrip overheerst in de Tweede Kamer over het feit dat er in het Groningse aardbevingsgebied elf huizen zijn versterkt, waar dat er dit jaar 2000 moeten worden.
“Elf woningen in het eerste kwartaal, dat is gewoon een bloody shame”zei PvdA-Kamerlid William Moorlag in debat met minister Ollongren van Binnenlandse Zaken.
“Er is geen enkel zicht dat het de komende maanden sneller zal gaan”, zegt SP’er Sandra Beckerman. “Het is schier onmogelijk om niet cynisch te worden van zoveel onrecht.”
Daarnaast dreigt een eis van de complete Tweede Kamer niet te worden uitgevoerd door het kabinet. Alle politieke partijen willen dat 26.000 huishoudens uiterlijk dit jaar uitsluitsel krijgen over versterking van hun huis. Het kabinet zegt niet meer te kunnen garanderen dat het lukt door de coronacrisis. Ook de afhandeling van schades is daardoor vertraagd.
Vergoeding
Ruim 120.000 Groningers komen in aanmerking voor een vergoeding voor de waardedaling van hun huis. Het nieuwe Instituut Mijnbouwschade Groningen (IMG) heeft daarvoor nu de rekenmethode vastgesteld.
De waardedalingsregeling wordt vanaf 1 september stapsgewijs ingevoerd omdat de aantallen zo groot zijn. Huiseigenaren in Loppersum en Appingedam zijn als eerste aan de beurt omdat dat de gemeenten zijn met de meeste gemelde schades. Na twee maanden volgen ook andere gemeenten.
Tot op de dag nauwkeurig
Voor mensen die hun huis in de tussentijd hebben verkocht, wordt aan de hand van de verkoopprijs en het verkoopmoment berekend welk bedrag zij zijn misgelopen. Het is volgens het IMG tot op de dag nauwkeurig te berekenen hoe groot de schadevergoeding moet zijn.
De mensen die langer moeten wachten op de vergoeding voor hun waardedaling worden daarin gecompenseerd met de wettelijk geldende rente. Die komt bovenop de schadevergoeding, meldt RTV Noord.
NOS 24.06.2020 De Tweede Kamer wil nog voor de verkiezingen een parlementaire enquête naar de gaswinning in Groningen op poten zetten. Er moet alvast een onderzoeksopdracht worden geformuleerd, zodat de nieuwe Kamerleden na maart 2021 meteen een onderzoekscommissie kunnen instellen, die dan snel aan de slag kan.
De Kamer had al besloten dat er een parlementaire enquête moet komen naar wat er mis is gegaan in het aardbevingsgebied. Zo’n enquête is het zwaarste onderzoeksmiddel dat het parlement daarvoor heeft. Getuigen zijn verplicht om voor de commissie te verschijnen en worden onder ede gehoord. Het totale onderzoek kan jaren in beslag nemen.
GroenLinks
Naast een groot deel van de oppositie vinden ook de coalitiepartijen VVD, CDA, D66 en ChristenUnie dat, omwille van de snelheid, alvast begonnen moet worden met de voorbereidingen. Dan kan er na de verkiezingen in maart meteen vaart kan worden gemaakt. Ze zijn het met initiatiefnemer Van der Lee van GroenLinks eens dat het anders te lang gaat duren.
De Kamer vindt het goed voor het herstel van het vertrouwen van de Groningers in de politiek als er publiekelijk verantwoording wordt afgelegd over de keuzes die zijn gemaakt bij de gaswinning.
Parlementaire enquêtes komen relatief weinig voor. De laatste enquête was tussen 2013 en 2016: de Kamer onderzocht toen het Fyra-debacle, de treinverbinding tussen Nederland en België.
Telegraaf 24.06.2020 De parlementaire enquête naar de gaswinning in Groningen gaat waarschijnlijk rond de verkiezingen in maart 2021 van start. De Tweede Kamer wil de eerste voorbereidingen deze zomer starten.
Het verzoek van CDA-Kamerlid Agnes Mulder en GroenLinks-Kamerlid Tom van der Lee snel te beginnen met de eerste voorbereidingen kan rekenen op steun van een Kamermeerderheid. Dat betekent concreet dat in de zomer achter de schermen eerste voorbereidingen worden getroffen en in september de officiële voorbereidingen beginnen.
In maart vorig jaar stemde de volledige Kamer in met de komst van een parlementaire enquête. Die zou pas van start gaan na de behandeling van twee wetten. Een over de schadeafhandeling en de ander over de versterking van huizen in het aardbevingsgebied.
Eerder was het de bedoeling om de twee wetten voor de zomer door het parlement te loodsen, maar minister Eric Wiebes (Economische Zaken en Klimaat) heeft woensdag in een debat laten weten dat de Wet Versterking Groningen niet voor de zomer af is. De Raad van State heeft fundamentele kritiek op de wet en hij wil nog in gesprek met de regio.
Niet wachten
Kamerleden Mulder en Van der Lee willen niet langer wachten op de wet. Een Kamermeerderheid is het daar mee eens, zo bleek woensdag in het debat. De exacte planning van de enquête moet nog duidelijk worden, maar de twee parlementariërs verwachten dat het formeel van start gaat rond de verkiezingen. De verhoren zullen dan vrijwel zeker na de stembusgang plaatsvinden.
Veel Groningers kijken uit naar de parlementaire enquête. Ze hopen dat er vragen worden beantwoord waar ze tot op heden geen antwoord op hebben gekregen. Veel Kamerleden vinden het belangrijk dat het niet meer te lang gaat duren. „De enquête moet zo snel mogelijk starten. Zodra het kan, moeten we het meteen doen”, zegt PVV-Kamerlid Alexander Kops.
Regeringspartijen CU en D66 willen ook aan de slag. „Wij steunen een snelle start en zoeken hoe we het proces kunnen versnellen zonder de versterking te vertragen”, zegt D66-Kamerlid Matthijs Sienot.
Een parlementaire enquête is het zwaarste middel dat de Tweede Kamer kan inzetten. Getuigen die door de enquêtecommissie worden opgeroepen zijn verplicht om te verschijnen. Getuigen staan onder ede, dat betekent dat het strafbaar is als ze niet de waarheid spreken. De verhoren zijn openbaar en kunnen weken duren. Het hele proces kan zelfs twee jaar duren. De meest recente parlementaire enquêtes gingen over het debacle rond de Fyra en over woningcorporaties.
NOS 24.06.2020 Risicomodellen, die worden gebruikt voor de berekening van de risico’s van aardbevingen, zorgen voor hoge kosten en veel bureaucratie. Ze belemmeren en vertragen de versterking van huizen in het Groningse aardbevingsgebied. Dat concludeert de Rijksuniversiteit Groningen na gesprekken met betrokkenen van de versterkingsoperatie in het gebied.
Bovendien zijn de uitkomsten van de risicoberekeningen weinig consistent, constateren de onderzoekers.
Torenhoge voorbereidingskosten
De risicobeoordelingen zijn zo ingewikkeld geworden, dat ze tussen de 10.000 en 100.000 euro per woning kosten. De werkelijke kosten zijn nog veel hoger, schrijven de onderzoekers in een evaluatie.
“Het hele proces vergt bovendien zoveel van ambtenaren en van bestuurders dat het geld dat aan de werkelijke versterking van huizen wordt uitgegeven in geen enkele verhouding meer staat tot de kosten van alleen al de voorbereiding van die versterking”, stellen ze. “En dat is wellicht ook de reden dat niemand al die kosten bij elkaar durft op te tellen.”
Enorme vertraging
De bureaucratie rond de risicoberekeningen en beoordelingen vertraagt de versterking van huizen enorm, aldus de commissie. “De versterking van de woningen en al die andere panden in het Groningse aardbevingsgebied wil maar niet op gang komen. Elk jaar wordt een mooie planning gemaakt en recentelijk is weer gekozen voor een versnellingsaanpak, maar van versnelling is nog steeds geen sprake. Tot en met het eerste kwartaal van 2020 zijn 1025 woningen versterkt. In de eerste drie maanden van 2020 waren dat er elf.”
De Nederlandse Aardoliemaatschappij (NAM) maakt periodiek een risicoberekening, een zogenaamde Hazard and Risk Assessment. Daaruit blijkt hoeveel woningen een verhoogd veiligheidsrisico vormen. Maar duidelijkheid geeft de berekening allerminst. Het is een modelberekening die geen rekening houdt met de werkelijke toestand van de huizen, schrijven de Groningse onderzoekers.
“Het is logisch dat de veiligheid toeneemt als de gaskraan steeds verder wordt dichtgedraaid. Maar het is niet logisch dat veel panden het ene jaar wel en het andere jaar niet als onveilig worden aangemerkt. Deelnemers gaven ook voorbeelden van bewoners die al jaren in een gestut pand wonen en op basis van het HRA-model geen verhoogd risico lopen.”
Beoordelingen lopen ver uiteen
Bovendien blijkt dat die beoordelingen grote variaties kennen. “Er wordt zelfs gesproken over een verschil van een factor 2 tot een factor 10. Zeg maar: in het ergste geval adviseert de ene ingenieur om 10 keer zoveel te vertimmeren als de andere”, stellen de onderzoekers van de Rijksuniversiteit Groningen.
De provincie en het Rijk ruziën over het aantal huizen dat verstevigd moet worden. In totaal staan er 26.000 huizen op de lijst voor inspectie. Maar uit de voorlaatste risicoanalyse bleek dat circa 5500 adressen een (licht) verhoogd risico liepen. En uit de laatste analyse, waarin rekening werd gehouden met het stoppen van de aardgasproductie in 2023, bleek dat slechts enkele honderden panden (vooral boerenschuren) een (licht) verhoogd risico lopen. Het kabinet wil niet dat huizen worden versterkt op basis van verouderde risicoanalyses.
De Kamer is geschrokken van de conclusies van de Groningse onderzoekers. Vernietigend, noemt Sandra Beckerman (SP) het: “Het is vooral pijnlijk dat dit niets nieuws voor Groningers is. Het kabinet heeft meer schade aangericht dan de bevingen zelf.” Volgens Henk Nijboer (PvdA) is nu opgeschreven wat Groningers al weten: “Geld wordt gewoon weggegooid. Terwijl er in Groningen mensen kapot gaan aan procedures en ellende. De analyse in het onderzoek is treffend en diep triest.” Agnes Mulder (CDA) noemt het onthutsend: “Maar helaas is het een beeld dat we al kennen. De minister moet daarom voor een andere aanpak kiezen en moet de inwoners op nummer één zetten.”
NOS 24.06.2020 De invoering van een omstreden nieuwe richtlijn om de veiligheid van huizen in het aardbevingsgebied in Groningen te beoordelen, is een maand uitgesteld. De norm moet nu op 1 augustus van kracht worden.
Er is gedoe over: Groningers en meerdere partijen in de Tweede Kamer hebben kritiek op de aanpak van de versterkingsoperatie. Maandag mislukte overleg daarover tussen de ministeries van Economische en Binnenlandse Zaken aan de ene kant, en de aardbevingsgemeenten en Groningse belangenorganisaties aan de andere.
Die willen dat de beloftes aan de Groningers worden nagekomen, ook nu volgens de laatste inzichten versterking van de huizen eigenlijk niet meer nodig lijkt. Vandaag debatteert de Tweede Kamer erover.
Al jaren belooft het kabinet dat alle huizen die onveilig zijn geworden door de gaswinning zullen worden versterkt. Gaswinningsbedrijf NAM moet dat eigenlijk betalen. En de huizen van Groningers mogen niet onveiliger zijn dan die van andere Nederlanders. Dat lijkt duidelijk, maar zoals vaker bij dit onderwerp zit het venijn in de woordkeuze. Want wanneer is een pand onveilig?
Voor de veiligheid noodzakelijk
Er is door de NAM intussen ruim 900 miljoen euro uitgegeven aan de versterking van huizen. Dat zijn er tot nu toe 1058. Twee jaar geleden is afgesproken tussen de Staat en de aandeelhouders van de NAM (oliemaatschappijen Shell en Exxon) dat de NAM versterking alleen vergoedt als dat voor de veiligheid noodzakelijk is.
Dus voor alle beloften over versterking die de overheid aan de Groningers heeft gedaan, voelt de NAM zich niet verantwoordelijk. Compensatie van bewoners die al jaren wachten op duidelijkheid moet uit de portemonnee komen van het ministerie van Binnenlandse Zaken, dat de beladen kwestie heeft overgenomen van het departement van Economische Zaken.
‘Versterken niet meer nodig’
De redenering van de NAM gaat ook op voor onnodige versterking van huizen. Vlak na de zwaarste beving, in Huizinge in 2012, liet de provincie nog berekenen dat 170.000 panden mogelijk onveilig zijn. Sindsdien buitelen de getallen over elkaar heen.
De NAM kwam met een veel lager aantal en schatte zelf dat het om 5000 huizen zou gaan. Maar inmiddels staat de teller zelfs op nul. De belangrijkste reden daarvoor is dat de gaswinning veel eerder stopt dan in 2013 nog werd gedacht, namelijk in 2022. Onderzoeksinstituut TNO houdt nog een slag om de arm en schat dat 200 tot 300 panden niet aan de veiligheidsnorm voldoen.
Toch moeten nog 26.000 huizen geïnspecteerd worden, Pas dan is echt zeker of ze veilig zijn. Die aantallen zijn gebaseerd op een computermodel waarin een dreigings- en risico-analyse wordt gemaakt. Dat model moet helpen beoordelen welke huizen het eerste aangepakt moeten worden. Over het aantal van 26.000 zijn de Groningse bestuurders en belangenorganisaties het eens met het kabinet.
Spanningen tussen bewoners
Maar waar de Groningers en Den Haag elkaar niet meer kunnen vinden, is bij de nieuwe richtlijn voor aardbevingsbestendige gebouwen, de NPR. Die zou ingaan op 1 juli en is nu dus een maand uitgesteld. De 26.000 huizen moeten beoordeeld worden aan de hand van die richtlijn.
Aardbevingsgemeenten willen echter niet dat die nieuwe, verbeterde norm volgens het SodM, wordt ingevoerd. Dat is omdat beloftes aan mensen zijn gedaan op basis van een eerdere richtlijn. Honderden mensen rekenen er al jaren op dat hun huis wordt aangepakt, maar dat komt door de nieuwe norm op losse schroeven te staan.
De gemeenten maken zich zorgen over hun inwoners en over de onderlinge verhoudingen. Nu al zijn er hoogoplopende spanningen tussen bewoners die wel een vernieuwd huis hebben “gekregen” en mensen die nog steeds niet weten waar ze aan toe zijn. Hun hoop is nu gericht op de Tweede Kamer.
Oppositiepartijen en coalitiepartijen CDA, D66 en ChristenUnie willen net als Groningen graag dat de ministers de oude veiligheidsnorm uit 2018 blijven hanteren. Een brief die minister Wiebes dinsdagavond naar de Tweede Kamer heeft gestuurd biedt nog geen oplossing voor het conflict.
AD 16.06.2020 Forum voor Democratie-voorman Thierry Baudet noemt de aardbevingen in Groningen als gevolg van de gasboringen ‘verdomd vervelend’, maar tegelijkertijd ‘niet zo heel erg’. ,,Het is geen genocide ofzo.’’
Het is niet héél erg wat er gebeurt met die aardbevingen. Het is wel verdomd vervelend, een scheur in je huis, aldus Thierry Baudet, FvD.
Baudet deed die uitspraken gisteravond in zijn wekelijkse partij-uitzending op YouTube. Op een vraag van iemand uit zijn achterban over de situatie in Groningen, benadrukt Baudet dat er grote economische belangen aan het boren in het Groningerveld hangen.
,,Er zit voor iets van 500 miljard aan gas in de grond in Groningen, en dat is een conservatieve schatting’’, aldus Baudet, die in maart vorig jaar met vijf zetels de grote winnaar werd van de Provinciale Statenverkiezingen in Groningen. ,,Dat is een astronomisch bedrag.’’
De FvD-leider zet daar de waarde van door aardbevingen getroffen huizen tegenover. ,,Dat loopt in de tientallen miljarden, maximaal. Dus dat staat niet in verhouding tot elkaar.’’
Die mensen zouden volgens hem ‘onmiddellijk gecompenseerd’ moeten worden, maar ‘je moet ook niet overdrijven’. ,,Het is niet héél erg wat er gebeurt met die aardbevingen. Het is wel verdomd vervelend, een scheur in je huis, een weekend ergens anders logeren, dat soort dingen allemaal.’’
Dan zegt Baudet: ,,Het is geen genocide ofzo, het is niet alsof die mensen allemaal massaal dood…’’ Voordat hij zijn zin kan afmaken, gaat het beeld van de livestream op zwart. Waardoor dat kwam, is onduidelijk.
Even later in de uitzending komt Baudet terug op de aardbeving. ,,Het is waar dat dat er aardbevingetjes zijn, maar je moet dat echt niet overdrijven. Het is vervelend, heel vervelend in een enkel geval, maar dat had gewoon snel gecompenseerd kunnen worden.’’
De getroffen mensen zouden volgens hem ook een aandeel in de Gasunie kunnen krijgen. ,,En doorboren, doorgaan met het gas eruit winnen.’’ Het is volgens Baudet ‘echt waanzin’ om het gas niet uit de grond te halen.
Gaskraan dicht
Het kabinet maakte in maart 2018 bekend dat de gaswinning in Groningen wordt afgebouwd. In 2030 zou de gaskraan helemaal dicht moeten zitten. ,,De aardbevingen veroorzaken schade aan huizen en gebouwen en zorgen voor onzekerheid bij bewoners’’, aldus minister Eric Wiebes (Economische Zaken) toen.
,,Alleen door het wegnemen van de oorzaak van het aardbevingsrisico kunnen de veiligheid en de veiligheidsbeleving in Groningen op afzienbare termijn worden gegarandeerd.’’
Inmiddels heeft de Gasunie vorig jaar een recordhoeveelheid gas van buiten de Groningse velden geschikt gemaakt voor Nederlandse huishoudens. Nederland importeert vanwege het voornemen steeds meer gas uit landen als Noorwegen en Rusland. De Gasunie mengt stikstof door dat zogenoemde hoogcalorische gas. Zo krijgt het dezelfde kwaliteit krijgt als Gronings gas en kan het ook in Nederland worden gebruikt.
Wiebes heeft vorig jaar overigens ook wel eens gesproken van een ‘bevinkje’. Dat werd hem niet in dank afgenomen door de Groningers, die woest waren. Na de commotie sprak Wiebes over een ‘verspreking’.
RO 09.06.2020 Vanaf 1 juli 2020 kunnen mensen die vermoeden schade te hebben als gevolg van mijnbouwactiviteiten zich wenden tot de Commissie Mijnbouwschade. Over mogelijke schades ten gevolge van gaswinning uit kleine gasvelden en gasopslag kan de commissie vanaf 1 juli een advies uitbrengen.
Burgers met schade aan hun woning en micro-ondernemingen met schade aan hun pand kunnen de schade melden bij de commissie. De verwachting is dat binnen afzienbare tijd ook schades ten gevolge van zoutwinning bij de commissie kunnen worden gemeld.
Tenslotte lopen er gesprekken met de aardwarmtesector (geothermie) en worden gesprekken met rechtsopvolgers van de voormalige steenkoolwinning opgestart.
Die gesprekken moeten er toe leiden dat de commissie eind dit jaar ook een advies mag uitbrengen over mogelijke schade ten gevolge van mijnbouw in deze sectoren. Tot die tijd kan de commissie helpen de juiste route te volgen bij het melden van deze schades.
Leden Commissie Mijnbouwschade bekend
De onafhankelijke Commissie Mijnbouwschade start onder voorzitterschap van jurist en oud-rechter mr. Rian Vogels. De commissie bestaat verder uit Margriet Drijver, die veel ervaring heeft met sociaal-maatschappelijke vraagstukken bij woningcorporaties en zorgen van bewoners; Siefko Slob, expert in gebouwconstructies in relatie tot de ondergrond; en Piet van Staalduinen, expert op het gebied van gebouwconstructies in relatie tot bodembeweging door onder meer mijnbouw. De commissie is gestart met het vaststellen van haar eigen werkwijze.
Landelijk schadeloket
Door het instellen van deze commissie komt er één plek waar mensen zich kunnen melden die schade hebben door mijnbouw. Het uitgangspunt bij de schadeafhandeling is dat deze laagdrempelig, transparant, deskundig en onafhankelijk is.
Om het makkelijker te maken voor de schademelder, neemt de commissie in de praktijk de bewijslast over. Het advies dat de commissie uitbrengt over de oorzaak, het causaal verband, de hoogte en de verdeling van de schade is bindend voor de mijnbouwonderneming.
De mijnbouwonderneming heeft daarvoor een overeenkomst gesloten met de Staat (de minister van Economische Zaken en Klimaat).
Samenwerking Instituut Mijnbouwschade Groningen (IMG)
De Commissie Mijnbouwschade buigt zich niet over de afwikkeling van schade door gaswinning in het Groningenveld en gasopslag Norg. Dat is in handen van een andere instelling, de Tijdelijke Commissie Mijnbouwschade Groningen (TCMG), vanaf 1 juli het Instituut Mijnbouwschade Groningen (IMG).
Die instelling gaat nauw samenwerken met de Commissie Mijnbouwschade, zodat schademelders maar op één plek een melding hoeven te doen.
NOS 27.05.2020 Ze was thuis aan het werk, zoals premier Rutte vroeg, toen de vloer onder haar stoel begon te trillen. Aardbevingen door gaswinning in coronatijd, jagen sommige Groningers nog verder de kast op. “Als je de hele dag in huis blijft en je voelt de vloer schudden, dan voel je je helemaal niet veilig thuis!”, verzucht Kirsten de Jong uit Siddeburen. De beving van 4 mei, was de achtste in een week tijd.
De beving van twee dagen daarvoor in Zijldijk was aanleiding voor de GBB, de Groninger Bodem Beweging, om maar weer eens op de deur te kloppen van het kabinet. Dit keer via een open brief aan premier Rutte. De boodschap: “Hier moeten huizen worden versterkt omdat deze niet veilig zijn vanwege de aardbevingen. Gedwongen thuiszitten geeft veel Groningers daarom een dubbel gevoel van onveiligheid”.
Vandaag werd er in de Tweede Kamer gesproken over de afhandeling van de schade en het versterken van huizen. Daarnaast was er aandacht van koning Willem-Alexander.
Koning bezoekt aardbevingsgebied Groningen
De GBB had in Groningen graag dezelfde daadkracht gezien die het kabinet nu toont bij de aanpak van de coronacrisis. Zo moet er meer aandacht komen voor kleine ondernemers in Groningen, vindt de belangenorganisatie. Veel ondernemers hebben het al zwaar door de aardbevingsschade aan hun panden. Daar is nu de coronacrisis nog eens overheen gekomen.
Het echtpaar Carlo (76) en Sieneke (74) Goddijn uit Hoogezand kan daarover meepraten. Ze kunnen niet met pensioen en werken noodgedwongen door; hij in de kapsalon, zij als schoonheidsspecialiste. Vanwege de aardbevingsschade levert de verkoop van hun pand nog maar een habbekrats op, terwijl het pand hun pensioen had moeten zijn.
Steun bedrijfsleven
Toen de coronacrisis uitbrak en het kabinet financieringshulp aankondigde voor het bedrijfsleven stond Carlo Goddijn met zijn oren te klapperen. “Ik heb dat als heel vreemd ervaren. Al jaren vragen we hier om geld voor schade vanwege de gaswinning, waarvan heel Nederland plezier heeft. En hier bij ons wordt schade gemaakt en er gebeurt helemaal niks. En als je vraagt om geld dan krijg je het niet. Subsidies voor particuliere huiseigenaren met schade, voor verduurzaming, zijn niet beschikbaar voor ondernemers”.
Zijn vrouw valt hem bij: “Waarom zit er nu wel ineens geld in de pot voor Nederland en niet voor hier, dat vind ik raar.” Goddijn weet wel waar het aan ligt: “Dit is gewoon een wingebied en we moeten niet zeuren.”
Versterking onveilige panden
Een ander heikel punt voor de GBB is de traag verlopende versterkingsoperatie. De Groningers is al sinds 2014 verteld dat tienduizenden huizen moeten worden versterkt, omdat ze niet veilig zijn bij mogelijk zwaardere aardbevingen. Toenmalig minister Kamp van Economische Zaken beloofde de Groningers de versterking van 3.000 panden per jaar. Een jaar later bleek dat onhaalbaar, slechts een tiental panden waren versterkt.
Ook minister Wiebes zei vaart te willen maken met de versterking. Gaandeweg werden de getallen over de te versterken huizen steeds verder naar beneden bijgesteld. De praktijk is dat er ook dit jaar nog maar 11 huizen zijn versterkt. In de Tweede Kamer kwam daar vandaag veel kritiek op.
Inmiddels lijkt het erop dat de hele versterkingsoperatie zelfs op losse schroeven staat. De laatste bouwnorm voor woningen (NPR), die nu ook rekening houdt met aardbevingen, is bijna klaar. Nu de gaswinning is gedaald en de bevingen minder zwaar zijn geworden, voldoen bijna alle Groningse panden aan de veiligheidsnorm. Groningen lijkt snel veiliger te worden, concludeerde minister Wiebes onlangs.
Minder en sneller
Tegenwoordig ligt de regie van de versterkingsaanpak bij het ministerie van Binnenlandse Zaken, verantwoordelijk voor wonen. Minister Ollongren zei vandaag in de Kamer dat ze de onrust begrijpt. “Elf huizen is heel weinig. Ik snap de zorg en de schrik bij het zien van dit soort cijfers.”
Eerder liet de minister weten dat “naarmate de gaswinning verder daalt, de noodzakelijke versterkingsmaatregelen minder vergaand worden”. Daardoor zal de planning en uitvoering sneller zal gaan”, aldus de minister.
Kirsten de Jong uit Siddeburen ziet de bui al hangen. Ze had vandaag een ontmoeting met Koning Willem Alexander, die hun dorp bezocht. “Twee jaar geleden is hij hier ook geweest. In de tussentijd zijn we helemaal niets opgeschoten. Nu lag de operatie weer stil door Corona. Ik ben bang dat nu er minder gas wordt gewonnen van uitstel, afstel komt”, voorspelt ze.
NOS 27.05.2020 Onbegrip overheerst in de Tweede Kamer over het feit dat er in het Groningse aardbevingsgebied elf huizen zijn versterkt, waar dat er dit jaar 2000 moeten worden. “Elf woningen in het eerste kwartaal, dat is gewoon een bloody shame” zei PvdA-Kamerlid William Moorlag in debat met minister Ollongren van Binnenlandse Zaken.
“Er is geen enkel zicht dat het de komende maanden sneller zal gaan”, zegt SP’er Sandra Beckerman. “Het is schier onmogelijk om niet cynisch te worden van zoveel onrecht.”
Volgens Beckerman staan er nog 26.000 Groningers uit het aardbevingsgebied op de wachtlijst voor versterking. “En die lijst is niet compleet.” Ze wijst er verder op dat mensen al jaren wachten op duidelijkheid over hun woning, terwijl getroffenen van de coronacrisis direct worden geholpen. “De manier waarop het in de crisis gaat, staat haaks op hoe het in Groningen gaat.”
Bedroevend
Niet alleen de oppositie is kritisch. D66-Kamerlid Matthijs Sienot vindt ook dat het zo “niet langer kan” voor de Groningers. “Het is nog bedroevend weinig wat er versterkt is, dus dat moet meer.”
“Ik weet dat deze ministers geen bouwvakkers zijn”, stelde Carla Dik-Faber van de ChristenUnie. “Maar wanneer stoppen we nou met praten, praten, praten en gaan we aan de slag.” CDA-Kamerlid Agnes Mulder: “Sommigen wachten al 7 jaar, dat lijkt nergens naar. Dit is erger dan Kafka.”
Voorbereidende fase
Minister Ollongren begrijpt de onrust in de Kamer. “Elf huizen is heel weinig. Ik snap de zorg en de schrik bij het zien van dit soort cijfers.”
De Nationaal Coördinator Groningen (NCG) wijt het geringe aantal van elf eraan dat er veel in aanbouw is, maar nog niet af. “Daardoor is het aantal uitvoeringen tot nu toe laag.” Aan 311 huizen wordt er op dit moment gebouwd en 280 zitten in de voorbereidende fase, meldt de NCG.
“Er zit wel degelijk voortgang in”, duidt Ollongren de cijfers. “Maar we moeten realistisch zijn.” De minister erkent dat 2000 woningen dit jaar niet gaat lukken.
Telegraaf 27.05.2020 De versterking van huizen in het aardbevingsgebied in Groningen gaat veel te langzaam, vindt de Tweede Kamer. In het eerste kwartaal van dit jaar zijn slechts 11 huizen versterkt.
Daarnaast dreigt een eis van de complete Tweede Kamer niet te worden uitgevoerd door het kabinet. Alle politieke partijen willen dat 26.000 huishoudens uiterlijk dit jaar uitsluitsel krijgen over versterking van hun huis. Het kabinet zegt niet meer te kunnen garanderen dat het lukt door de coronacrisis. Ook de afhandeling van schades is daardoor vertraagd.
„Het tempo van de versterking ligt veel te laag. Elf huizen, dat is een aantal waar ik echt even beroerd van werd”, zegt D66-Kamerlid Sienot. Volgens regeringspartij ChristenUnie ’creëert de overheid breuklijnen in gemeenschappen’ door alle onzekerheid. SP-Kamerlid Beckerman: „Het is schier onmogelijk om niet cynisch te worden. Er is door corona sprake van een dubbele crisis in Groningen.”
Geen woorden maar daden
Het kabinet besloot eerder om meer vaart te maken in Groningen met een speciale crisisaanpak. Maar volgens meerdere politici is daar weinig van te zien. „De aanpak getuigt niet van een crisismentaliteit”, zegt PvdA-Kamerlid Moorlag. Onder andere SP, GL en CU vinden dat de snelle aanpak bij de coronacrisis een voorbeeld moet worden voor Groningen.
Minister Ollongren (Binnenlandse Zaken) begrijpt de teleurstelling: „Ik had graag meer resultaat willen laten zien. Elf huizen is heel erg weinig. Het is niet genoeg.” De D66-bewindsvrouw hoopt dat een nieuwe aanpak zorgt voor meer snelheid.
MSN 27.05.2020 Ruim 120.000 Groningers komen in aanmerking voor een vergoeding voor de waardedaling van hun huis, zo blijkt uit een eerste analyse van het Instituut Mijnbouwschade Groningen (IMG). Omdat de aantallen zo groot zijn, wordt de regeling vanaf september stapsgewijs ingevoerd.
De gemeenten die de meeste schade als gevolg van de door gaswinning veroorzaakte aardbevingen hebben opgelopen, namelijk Appingedam en Loppersum, starten met de regeling.
Twee maanden daarna volgen meer gemeenten. IMG noemt de uitvoering procedure een “monsterklus” en probeert het proces zoveel mogelijk te automatiseren.
De waardedaling wordt bepaald per postcodegebied. “Inclusief een extra opslag die rekening houdt met de onzekerheden in het onderzoek, lopen de percentages lopen uiteen van maximaal 18,4 procent in delen van Loppersum tot ten minste 2,7 procent waardeverschil op diverse plekken in Zuidhorn, De Marne, Aa en Hunze en Oldambt.”
De eerste analyse wijst uit dat 90.000 woningen in Groningen te maken hebben gekregen met verminderde waardeontwikkeling. Ofwel: de huizen zijn sinds 2012, toen de aardbeving bij Huizinge plaatsvond, minder in prijs gestegen dan verwacht zou worden. Dat verschil krijgen de eigenaren, ook als het pand in de afgelopen jaren al is verkocht, uitbetaald.
Mensen die langer moeten wachten op de uitbetaling van de compensatie, krijgen ook de wettelijke rente.
NU 27.05.2020 Ruim 120.000 Groningers komen in aanmerking voor een vergoeding voor de waardedaling van hun huis, zo blijkt uit een eerste analyse van het Instituut Mijnbouwschade Groningen (IMG). Omdat de aantallen zo groot zijn, wordt de regeling vanaf september stapsgewijs ingevoerd.
De gemeenten die de meeste schade als gevolg van de door gaswinning veroorzaakte aardbevingen hebben opgelopen, namelijk Appingedam en Loppersum, starten met de regeling.
Twee maanden daarna volgen meer gemeenten. IMG noemt de uitvoering procedure een “monsterklus” en probeert het proces zoveel mogelijk te automatiseren.
De waardedaling wordt bepaald per postcodegebied. “Inclusief een extra opslag die rekening houdt met de onzekerheden in het onderzoek, lopen de percentages lopen uiteen van maximaal 18,4 procent in delen van Loppersum tot ten minste 2,7 procent waardeverschil op diverse plekken in Zuidhorn, De Marne, Aa en Hunze en Oldambt.”
De eerste analyse wijst uit dat 90.000 woningen in Groningen te maken hebben gekregen met verminderde waardeontwikkeling. Ofwel: de huizen zijn sinds 2012, toen de aardbeving bij Huizinge plaatsvond, minder in prijs gestegen dan verwacht zou worden. Dat verschil krijgen de eigenaren, ook als het pand in de afgelopen jaren al is verkocht, uitbetaald.
Mensen die langer moeten wachten op de uitbetaling van de compensatie, krijgen ook de wettelijke rente.
NOS 26.05.2020 Ruim 120.000 Groningers komen in aanmerking voor een vergoeding voor de waardedaling van hun huis. Het nieuwe Instituut Mijnbouwschade Groningen (IMG) heeft daarvoor nu de rekenmethode vastgesteld.
De waardedalingsregeling wordt vanaf 1 september stapsgewijs ingevoerd omdat de aantallen zo groot zijn. Huiseigenaren in Loppersum en Appingedam zijn als eerste aan de beurt omdat dat de gemeenten zijn met de meeste gemelde schades. Na twee maanden volgen ook andere gemeenten.
De compensatieregeling vervangt de huidige regeling, waarbij huiseigenaren alleen een vergoeding kunnen claimen bij de NAM op het moment dat ze hun huis verkopen. In de nieuwe regeling komen alle huiseigenaren in aanmerking voor compensatie.
Waardedaling per postcodegebied
De waardedaling wordt bepaald per postcodegebied. De percentages lopen uiteen van maximaal 18,4 procent in Loppersum tot minimaal 2,7 procent waardeverschil op sommige plekken in Oldambt of de voormalige gemeentes Zuidhorn en De Marne.
Deze percentages zijn het verschil tussen de huidige waarde van een woning en de waarde die de woning had moeten hebben. Veel huizen sinds de beving bij Huizinge in augustus 2012 meer waard geworden, maar minder dan huizen op vergelijkbare plekken in Nederland.
Monsterklus
Het IMG noemt de uitvoering van de regeling een monsterklus. Het is de bedoeling dat het proces om tot een compensatie te komen zo veel mogelijk wordt geautomatiseerd.
Uit een eerste analyse van het IMG blijkt dat ruim 90.000 huizen te maken hebben met verminderde waardeontwikkeling. Sinds de aardbeving bij Huizinge zijn zo’n 120.000 mensen eigenaar geweest van die huizen. 90 procent van de huidige woningeigenaren bezat het huis ook al in augustus 2012.
Tot op de dag nauwkeurig
Voor mensen die hun huis in de tussentijd hebben verkocht, wordt aan de hand van de verkoopprijs en het verkoopmoment berekend welk bedrag zij zijn misgelopen. Het is volgens het IMG tot op de dag nauwkeurig te berekenen hoe groot de schadevergoeding moet zijn.
De mensen die langer moeten wachten op de vergoeding voor hun waardedaling worden daarin gecompenseerd met de wettelijk geldende rente. Die komt bovenop de schadevergoeding, meldt RTV Noord.
Het ministerie van Financiën heeft vandaag 19.05.2020aangifte gedaan bij het Openbaar Ministerie van het vermoeden van twee mogelijke misdrijven rondom de fraude-onderzoeken met de kinderopvangtoeslag: het ambtsmisdrijf knevelarij en het misdrijf beroepsmatige discriminatie. Het OM zal de aangifte onderzoeken.
Eerder dit jaar zag minister Wopke Hoekstra van Financiën nog geen reden om aangifte te doen. Toch besloot hij uiteindelijk om een second opinion te laten uitvoeren.
Telegraaf 20.05.2020
Uit dit onderzoek, uitgevoerd door de onafhankelijke deskundige mr. Hendrik-Jan Biemond, blijkt alsnog voldoende aanleiding te zijn om het OM onderzoek te laten doen naar mogelijke strafbare handelingen. Staatssecretarissen Hans Vijlbrief en Alexandra van Huffelen hebben daarop besloten aangifte te doen, zo hebben zij de Tweede Kamer laten weten.
Telegraaf 27.05.2020
De aangifte heeft betrekking op werkzaamheden van de Belastingdienst, meer in het bijzonder het Managementteam Fraude, het Combiteam Aanpak Facilitators en de Directie Toeslagen. Het gaat over de periode 2013 tot en met 2017.
Het kabinet kwam tot dit besluit na een onderzoek van advocaat Hendrik Jan Biemond. Hij bestudeerde sinds 20 maart 2020, na vragen van de Tweede Kamer en op verzoek van het ministerie van Financiën, de openbare stukken rondom de fraude-onderzoeken met de kinderopvangtoeslag.
AD 20.05.2020
Hij concludeert dat er een “redelijk vermoeden” bestaat dat de genoemde misdrijven zijn gepleegd.
Biemond keek daarbij niet alleen naar ambtsmisdrijven maar ook naar mogelijk andere relevante misdrijven. In zijn advies benadrukt Biemond dat zijn advies niets zegt over de strafwaardigheid van het gedrag van specifieke personen. In het belang van het onderzoek, van medewerkers en van de organisatie, worden waar nodig passende maatregelen genomen.
Biemond baseert het vermoeden van beroepsmatige discriminatie op uitvragen die zijn gedaan in systemen van de Belastingdienst op basis van afkomst. Knevelarij is het bewust ten onrechte opeisen van een betaling door een ambtenaar.
Hoofd FIOD stapt op
Hans van der Vlist, het Hoofd van de Fiscale Inlichtingen-en Opsporingsdienst (FIOD), is inmiddels per direct opgestapt. FTM stelt dat hij dit heeft gedaan op verzoek van de top van het ministerie van Financiën. Van der Vlist was een van de belangrijkste verantwoordelijken voor de toeslagenaffaire.
De beerput moet open
Volgens SP-Kamerlid Renske Leijten moet het niet alleen bij aangifte blijven. ,,De beerput moet helemaal open, want er zijn ook politiek verantwoordelijken”, meent zij.
SP-Kamerlid Leijten, een van de aanjagers van onderzoek naar misstanden bij de Belastingdienst, noemt de aangifte onvermijdelijk. Maar ze vindt ook dat er moet worden gekeken naar politieke verantwoordelijkheid. “We weten dat de fraudejacht is begonnen met accordering in de ministerraad.”
Leijten pleit al langer voor een parlementaire enquête over de kwestie. Ook nam zij eind vorig jaar samen met Omtzigt en Denk-Kamerlid Farid Azarkan het initiatief om de mogelijkheden tot strafrechtelijke vervolging van topambtenaren én de politieke top te verkennen.
De commissie-Donner, die onderzoek heeft gedaan naar de toeslagenaffaire, concludeerde dat er bij de Belastingdienst sprake was van ‘institutionele vooringenomenheid’. Er werd uitgegaan van fraude bij de ouders, alleen vanwege het feit dat ze geselecteerd waren voor controle.
Minister Hoekstra had in januari 2020 gevraagd om onafhankelijk onderzoek naar strafbare feiten in de toeslagenaffaire, nadat hij eerder had gezegd dat er geen aanwijzingen waren voor misdrijven.
In de kinderopvangtoeslagaffaire werden ouders ten onrechte als fraudeur bestempeld door de Belastingdienst. Hun toeslagen werden stopgezet en zij moesten grote bedragen terugbetalen. Vorige week bleek bovendien dat de overheidsdienst discrimineerde: ouders met een dubbele nationaliteit werden strenger gecontroleerd.
Lees ook:
Belastingdienst erkent: toch sprake van etnisch profileren
Al een jaar hangt de vraag in de lucht: deed de Belastingdienst nu aan etnisch profileren of niet? Ja, erkent de fiscus na onderzoek van Trouw en RTL Nieuws.
Staatssecretaris Van Huffelen: ‘Hoe kan het dat ambtenaren liever met een journalist praten dan met hun manager?’
De nieuwe staatssecretaris Van Huffelen (financiën) weet hoe ze ouders gaat helpen die door de kinderopvangaffaire zijn gedupeerd. Maar er wacht nog een klus: de cultuur binnen de Belastingdienst veranderen.
Nabeschouwing
Momenteel ligt het toeslagensysteem onder vuur, mede door de buitensporige fraudejacht van de Belastingdienst waardoor duizenden ouders ten onrechte in de financiële problemen raakten.
Op dit punt heeft hoogleraar Bas Jacobs een sterke mening, los van de voorstellen uit het boek. “Je moet af van het systeem van vooraf uitkeren en dan controleren”, zegt hij. “Draai dat om en bundel de administratie van alle toeslagen op één punt zodat je maar één keer gegevens hoeft aan te leveren en maar één aanspreekpunt hebt.”
Van elke honderd euro die in Nederland wordt verdiend, vloeit er veertig euro naar de schatkist. Maar de manier waarop dat is geregeld, zorgt voor allerlei verstoringen en perverse prikkels, vinden de Rotterdamse hoogleraren economie Bas Jacobs en Sijbren Cnossen.
Zij verzochten 29 economen uit binnen- en buitenland om met verbeteringen te komen. Dat leverde een boek op met aanbevelingen dat ze onlangs in Den Haag overhandigen aan (inmiddels ex-staatssecretaris) Menno Snel van Financiën. Daarna volgde een debat met de woordvoerders Financiën van een aantal politieke partijen.
Zeven verstoringen die het boek benoemt
De auteurs in het boek ‘Ontwerp voor een beter belastingstelsel’ wijzen op veel verstoringen die moeten worden aangepakt. We lichten er samen met hoogleraar Jacobs zeven uit.
Belast verschillende vormen van kapitaalinkomen uit sparen, beleggen, pensioen, eigen huis en onderneming gelijk.Dit voorkomt dat mensen geld gaan verschuiven tussen bijvoorbeeld box 2 en box 3 om minder belasting te hoeven betalen (belastingarbitrage).
Stop met het overdreven fiscaal stimuleren van tweeverdieners.Hierdoor is weliswaar de arbeidsparticipatie vergroot, maar zijn ook de inkomensverschillen tussen huishoudens met een- en tweeverdieners zeer sterk opgelopen. Zo zeer, dat de baten van hogere arbeidsparticipatie intussen lager zijn dan de maatschappelijke kosten van grotere inkomensongelijkheid.
Verminder de fiscale voordelen voor zzp’ers.De zelfstandigenaftrek, mkb-vrijstelling en vaak ook de startersaftrek zijn zo riant dat Nederland een ongekend aandeel zelfstandigen kent vergeleken met andere landen. Veel zzp’ers verlagen hun uurloon vanwege deze fiscale voordelen om vaker te worden ingehuurd, terwijl de markt er eigenlijk voor moet zorgen dat zij meer beloond worden vanwege het hogere inkomensrisico dat zij lopen.
Maak internationale afspraken over vennootschapsbelasting.Dit voorkomt winstverschuiving en concurrentie tussen landen die hun belastingen hierdoor stap voor stap verlagen zodat multinationals steeds minder belasting betalen en dus uiteindelijk alle landen minder belasting ophalen.
Verminder het fiscaal subsidiëren van schulden.Doordat bijvoorbeeld hypotheken en bedrijfsleningen overal aftrekbaar zijn, draait de economie te veel op schuld. In plaats van dat ondernemers geld in hun eigen bedrijf stoppen, worden schulden fiscaal gesubsidieerd en daarmee wordt de gehele economie te gevoelig voor conjuncturele schommelingen.
Beprijs alle schade van CO2-uitstoot op dezelfde manier en schaf subsidies op fossiele brandstof af.Bij voorkeur in internationaal verband om verplaatsing van bedrijven te voorkomen. Dat kan via emissierechten (ETS) of via een koolstofbelasting in sectoren die niet onder het ETS vallen.
Schaf de btw-vrijstellingen zo veel mogelijk af.Deze vrijstellingen, voor bijvoorbeeld het onderwijs, de zorg en de financiële sector, verstoren zowel het consumptiegedrag als het productieproces. Instellingen kunnen btw zelf niet verrekenen omdat ze zelf niet btw-plichtig zijn en het gevolg is dat ze bijvoorbeeld hun administratie, catering en IT zelf gaan organiseren.
Lastig uitvoerbaar
Het ministerie concludeert dat het huidige belastingstelsel verouderdis en ook steeds lastiger uitvoerbaar blijkt voor de Belastingdienst, die kampt met personeelstekorten en verouderde ict.
Daarom zijn vorig jaar verschillende onderzoeken gestart om knelpunten in het huidige belastingstelsel te bestrijden. Voorbeelden van die knelpunten zijn de steeds hogere lastendruk voor werkenden, het ingewikkelde toeslagenstelsel, het niet belasten van klimaatschade en ‘belastingarbitrage’, waarbij mensen geld verschuiven zodat zij minder belasting hoeven te betalen.
Toeslagen op de schop
Eind vorige maand werd al duidelijk dat het toeslagenstelsel volledig op de schop gaat. Achter de schermen werkt het kabinet aan een nieuw stelsel.
Dat staat los van maatregelen die op de korte termijn nodig zijn om ‘schrijnende gevallen’ te voorkomen, zoals burgers die uitgekeerde toeslagen niet kunnen terugbetalen en zo verder in de financiële problemen komen.
NOS 26.05.2020 De Belastingdienst heeft duizenden ouders die betrokken zijn bij de toeslagenaffaire een brief gestuurd, waarin staat dat ze niet tot de groep behoren waarbij de fiscus dusdanig grote fouten heeft gemaakt dat ze in aanmerking komen voor compensatie en een schadevergoeding. Volgens een woordvoerder van de dienst gaat het om ongeveer 8000 mensen.
Die brief komt voor de betrokkenen als een donderslag bij heldere hemel. Ze zijn boos en teleurgesteld, en voelen zich opnieuw misleid. Ze gingen er vanuit dat hun zaak vergelijkbaar is met de zogeheten CAF 11-zaken.
Een commissie onder leiding van oud-minister Donner concludeerde dat de Belastingdienst in deze zaken zich “institutioneel vooringenomen” heeft opgesteld. De ouders werden ten onrechte van fraude beschuldigd en moesten soms tienduizenden euro’s terugbetalen. Velen kwamen daardoor in de problemen.
Staatssecretaris Van Huffelen richtte zich vanavond via Twitter tot de teleurgestelde ouders:
Volgens Van Huffelen kunnen ouders die het niet met de beslissing eens zijn bezwaar aantekenen. Er is een onafhankelijke bezwaarcommissie. Dat ze niet onder de ‘zware’ zaken vallen, wil nog niet zeggen dat ze helemaal niet gecompenseerd worden. Als blijkt dat de Belastingdienst hen veel te streng heeft beoordeeld, kunnen ze ook hun geld terugkrijgen. Als voorbeeld noemt de staatssecretaris het ontbreken van een bonnetje, waardoor iemand de volledige toeslag moest terugbetalen.
Verschil is wel dat Donner in de CAF 11-zaken heeft bepaald dat er behalve compensatie van de teruggevorderde toeslag ook nog een vergoeding moet worden betaald van 25 procent van het teruggevorderde bedrag. De ouders die alleen te streng beoordeeld zijn, krijgen die vergoeding niet.
Morgen 27.05.2020 debatteert de Tweede Kamer over de toeslagenaffaire.
AD 26.05.2020 De top van de Belastingdienst heeft drie ambtenaren die een hoofdrol speelden in de toeslagenaffaire eind vorig jaar beloofd, in ruil voor hun medewerking aan een onafhankelijk onderzoek naar de zaak, geen disciplinaire maatregelen tegen hen te treffen. Dat melden Trouw en RTL Nieuws op basis van onderzoek.
De Belastingdienst erkent dat de drie ambtenaren van het gewraakte Combiteam Aanpak Facilitators (CAF) een vrijgeleide kregen in ruil voor hun medewerking aan het onderzoek. Alles wat zij tegenover de onafhankelijke Auditdienst Rijk (ADR) zouden vertellen over hun rol in de toeslagenaffaire zou buiten hun personeelsdossier blijven, en ook de gespreksverslagen zouden alleen binnen het ADR-onderzoek gebruikt mogen worden.
‘Belastingdienst erkent: toch sprake van etnisch profileren’ Lees meer
In de toeslagenaffaire werden duizenden ouders gedupeerd doordat toeslagen onterecht werden stopgezet en teruggevorderd, na een ontspoorde fraudejacht. Door de harde fraudeaanpak die de Belastingdienst enkele jaren terug hanteerde, kwamen veel gedupeerden in grote financiële problemen. Toenmalig staatssecretaris Menno Snel trad eind vorig jaar af wegens de affaire. Zijn opvolger, staatssecretaris Alexandra van Huffelen (Toeslagen), kondigde vorige week al aan dat het ministerie hangende het onderzoek ‘interne maatregelen’ zou nemen. Zij wilde daar verder niets over zeggen.
Aangifte
Van Huffelen maakte ook bekend dat het ministerie van Financiën aangifte heeft gedaan bij het Openbaar Ministerie (OM) wegens mogelijke misdrijven waaronder ‘beroepsmatige discriminatie’ in de beruchte toeslagenaffaire. Het OM zal vooral kijken naar het werk van twee fraudeteams en de directie van de afdeling Toeslagen tussen 2013 en 2017. Het zou naast beroepsmatige discriminatie gaan om ‘knevelarij’, een ambtsmisdrijf waarbij een ambtenaar bewust ten onrechte geld opeist.
MSN 26.05.2020 De top van de Belastingdienst heeft ambtenaren vorig jaar beloofd dat er geen disciplinaire maatregelen tegen hen genomen zouden worden vanwege de toeslagenaffaire. Deze toezegging werd afgedwongen door drie hoofdrolspelers in het schandaal. Zij stelden dit als voorwaarde om mee te werken aan een onderzoek door de Audit Dienst Rijk (ADR).
Dit blijkt uit onderzoek van RTL Nieuws en Trouw. De Belastingdienst erkent dat de drie ambtenaren van het fraudeteam Combiteam Aanpak Facilitators (CAF) vooraf een vrijgeleide eisten en die ook kregen in ruil voor hun medewerking aan het onderzoek.
In de ontspoorde fraudejacht werden duizenden ouders gedupeerd wegens het onterecht stopzetten en terugvorderen van toeslagen voor kinderopvang.
Wat de ambtenaren tijdens het onderzoek zouden vertellen, zou niet tegen hen gebruikt worden, beloofde de top. Het zou buiten hun personeelsdossier gehouden worden en de gespreksverslagen zouden geheim blijven. De hoogste baas van de Belastingdienst liet de drie persoonlijk weten dat hij instemde met hun voorwaarden en dat ‘optreden tegen individuele ambtenaren niet op zijn plaats is’.
Topambtenaar waarschuwde
Deze inmiddels vertrokken directeur-generaal van de Belastingdienst, Jaap Uijlenbroek, voerde vanaf oktober gesprekken met betrokken ambtenaren. Op basis daarvan is een conceptnotitie gemaakt die stelt dat er ‘geen verwijtbaar handelen’ was van individuele ambtenaren in de fraudejacht. De notitie ging nog verder, omdat werd gezegd dat men zelfs kon ‘uitsluiten dat er sprake is van ambtsmisbruik of plichtsverzuim’.
Uijlenbroek baseerde zich op de commisie-Donner, die – ondanks dat hiernaar geen onderzoek was gedaan – stelde dat het in de affaire niet ging om ‘persoonlijke maar institutionele vooringenomenheid’
Het ministerie van Financiën floot Uijlenbroek daarop terug. De allerhoogste ambtelijke baas van het ministerie, de secretaris-generaal, plaatste ‘schriftelijke opmerkingen’ op de conceptnotitie. Zij stelde juist dat ‘ambtsmisdrijven niet bij voorbaat uitgesloten kunnen worden’. De nota werd teruggestuurd, wat in de hiërarchie een waarschuwing is, namelijk dat Uijlenbroek z’n huiswerk over moest doen.
Uit antwoorden op Kamervragen blijkt vanavond dat deze notitie toenmalig staatssecretaris Menno Snel niet heeft bereikt, maar dat hij alleen is bijgepraat over de conclusies van de Belastingdienst. In een reactie stelt SP-Kamerid Renske Leijten dat betrokken ambtenaren zelf wisten dat ze ‘op of over de grenzen van de wet hebben gehandeld, en dat als ze daar over zouden gaan praten, dat er dan mogelijk strafrechtelijke vervolging zou komen’.
‘Onderste steen niet boven’
De belofte van de baas van de Belastingdienststaat in schril contrast met de aangifte die de staatssecretarissen Van Huffelen (Toeslagen) en Vijlbrief (Belastingdienst) vorige week deden tegen de fiscus. Er is mogelijk sprake van ambtsmisdrijven, concludeerden zij op basis van een externe second opinion, die door de Tweede Kamer werd afgedwongen.
Ambtenaren hebben zich vermoedelijk schuldig gemaakt aan knevelarij, ofwel: het burgers onterecht afhandig maken van geld. Ook is strafrechtelijk onderzoek nodig naar ‘beroepsmatige discriminatie’, vanwege de focus op nationaliteit in verschillende fraudeonderzoeken.
Volgens bronnen binnen het ministerie van Financiën is duidelijk geworden dat zowel het onderzoek van de ADR, als dat van de commissie-Donner de ‘onderste steen’ niet boven de hebben gekregen.
Vermoed wordt ook dat eigen ambtenaren informatie achter hielden voor de onderzoekers en de top van de dienst en ministerie. Of dat ook zo is, is niet duidelijk. De ADR stelt vandaag: “Alle vooraf bepaalde interviewvragen zijn in de interviews beantwoord.”
Aanvankelijk voelde Van Huffelen weinig voor aangifte bij het Openbaar Ministerie. Zij onderzocht volgens insiders de mogelijkheid om tot een ‘buutplek’ te komen, waar ambtenaren ‘buutvrij’ waren als zij alsnog echt schoon schip zouden maken, en dus niet zouden werden gestraft.
Grote onrust
Maar na het externe advies moesten de staatssecretarissen wel aangifte doen: bij vermoedens van ambtsmisdrijven geldt een ‘aangifteplicht’. Bij de Belastingdienst is grote onrust uitgebroken na de aangifte en het gedwongen terugtreden van een reeks topambtenaren.
Morgen debatteert de Tweede Kamer over de affaire. Het parlement wil dat er nu echt haast wordt gemaakt met een oplossing voor 20.000 gedupeerde ouders. Ook is er forse kritiek op de Belastingdienst, waar steeds weer nieuwe lijken uit de kast komen.
NU 26.05.2020 De top van de Belastingdienst heeft vorig jaar drie ambtenaren beloofd hen niet zullen straffen als zij zouden meewerken aan het onafhankelijk onderzoek naar de toeslagenaffaire, zo melden RTL Nieuws en Trouw dinsdagavond. Wat de ambtenaren tijdens het onderzoek zouden vertellen aan de Audit Dienst Rijk (ADR), zou niet tegen hen gebruikt worden, aldus de Belastingdienst.
Toenmalig hoogste baas van de Belastingdienst Jaap Uijlenbroek had de drie ambtenaren van het fraudeteam Combiteam Aanpak Facilitators in oktober laten weten dat er geen disciplinaire maatregelen zouden worden genomen en de gespreksverslagen geheim zouden blijven. Wat er tegen de auditdienst verteld werd, zou ook niet worden opgenomen in hun personeelsdossier.
Uijlenbroek had ingestemd met deze voorwaarde en verzekerde het drietal dat “optreden tegen individuele ambtenaren niet op zijn plaats is”, aldus beide media. De belofte strookt echter niet met de aangifte die het ministerie van Financiën vorige week deed tegen de Belastingdienst.
Aangifte om twee mogelijke misdrijven
De aangifte betreft twee mogelijke misdrijven: het gaat om het ambtsmisdrijf knevelarij en het misdrijf beroepsmatige discriminatie. Van knevelarij is sprake wanneer een ambtenaar zijn positie misbruikt en onterecht geld terugvordert of niet terugstort terwijl hij weet dat het niet klopt. De maximale straf voor knevelarij is zes jaar cel.
De toeslagenaffaire draait om het handelen van de fiscus, die ouders dupeerde door de kinderopvangtoeslag ten onrechte stop te zetten. Uit meerdere onderzoeken van Trouw en RTL Nieuws bleek dat honderden ouders ten onrechte werden aangemerkt als fraudeur. De top van de Belastingdienst weigerde zelfs de toeslagen uit te keren als ouders er wel recht op hadden. Uiteindelijk moesten ouders soms tienduizenden euro’s (onterecht) terugbetalen en kwamen zij in geldproblemen.
Gedupeerden moesten tot tienduizenden euro’s terugbetalen, verloren hun huis en relaties liepen stuk. Onlangs erkende de Belastingdienst zich schuldig te hebben gemaakt aan etnisch profileren door de tweede nationaliteit als criterium te gebruiken voor intensieve controle.
De toeslagenaffaire betekende in december het einde van Menno Snel als staatssecretaris van Financiën. Hij kreeg niet één maar twee opvolgers, D66’ers Hans Vijlbrief en Alexandra van Huffelen, die als opdracht meekregen schoon schip te maken bij de fiscus.
Trouw 26.05.2020 Het ministerie van financiën onderzocht hoe het zo mis kon gaan bij de kinderopvangtoeslagen. Maar hoofdrolspelers wilden alleen praten als ze een vrijgeleide kregen.
De top van de Belastingdienst heeft drie hoofdrolspelers in de toeslagenaffaire eind vorig jaar beloofd dat er geen disciplinaire maatregelen tegen hen genomen zouden worden. De drie dwongen dat af als voorwaarde om mee te werken aan een onafhankelijk onderzoek naar de affaire, door de Audit Dienst Rijk (ADR). Dat blijkt uit onderzoek van Trouw en ‘RTL Nieuws’.
In de toeslagenaffaire werden duizenden ouders gedupeerd doordat toeslagen onterecht werden stopgezet en teruggevorderd, na een ontspoorde fraudejacht. De Belastingdienst erkent dat de drie ambtenaren van het gewraakte Combiteam Aanpak Facilitators (CAF) een vrijgeleide kregen in ruil voor hun medewerking aan het onderzoek.
Alles wat zij tegenover de ADR zouden vertellen over hun rol in de toeslagenaffaire zou buiten hun personeelsdossier blijven, en ook de gespreksverslagen zouden alleen binnen het ADR-onderzoek gebruikt mogen worden.
Vermoedens van ambtsmisdrijven
De toenmalige hoogste baas van de Belastingdienst, de begin dit jaar ontslagen directeur-generaal Jaap Uijlenbroek, verzekerde hen persoonlijk dat ‘optreden tegen individuele ambtenaren niet op zijn plaats is’. Maar het ministerie van financiën floot Uijlenbroek hierop terug, zo blijkt uit een brief die gisteravond naar de Tweede Kamer werd verstuurd.
De hoogste ambtenaar van het ministerie vond dat vermoedens van ambtsmisdrijven van ambtenaren niet uit te sluiten waren. Of toenmalig staatssecretaris Menno Snel destijds volledig is geïnformeerd over de strijd tussen zijn twee hoogste ambtenaren wordt uit de Kamerbrief niet duidelijk.
De belofte van Uijlenbroek om geen maatregelen te treffen tegen individuele ambtenaren staat haaks op de aangifte tegen de Belastingdienst die de staatssecretarissen Van Huffelen en Vijlbrief vorige week alsnog besloten te doen.
Na een extern onderzoek besloten ook zij dat er voldoende aanwijzingen te zijn voor mogelijke ambtsmisdrijven. Er zou sprake zijn van knevelarij door ambtenaren, ofwel het onterecht afhandig maken van geld van burgers. Ook is strafrechtelijk onderzoek nodig naar beroepsmatige discriminatie, vanwege de focus op nationaliteit in verschillende fraudeonderzoeken.
Volgens bronnen binnen het ministerie van financiën is duidelijk geworden dat zowel het onderzoek van de ADR, als de bevindingen van de adviescommissie onder leiding van minister van staat Piet Hein Donner, de ‘onderste steen’ niet boven hebben gekregen. Nog altijd vermoedt men dat ambtenaren informatie achterhouden over de zaak.
Terwijl erachter komen wat er precies gebeurd ‘essentieel is’, zei staatssecretaris Van Huffelen twee maanden geleden nog in een interview met Trouw. “Hoe heeft dit nou kunnen gebeuren met die ouders? Het is ontzettend nodig om daar een open en veilige discussie over te voeren.”
Staatssecretaris Van Huffelen in gesprek met gedupeerde ouders bij een ouderbijeenkomst in Rotterdam. Beeld Arie Kievit
Buut-vrij-gesprekken
Destijds voelde Van Huffelen weinig voor aangifte bij het Openbaar Ministerie. Maar ook ambtenaren bleven weigeren openheid van zaken te geven over hun rol in de affaire, als daar geen garanties tegenover zouden staan van immuniteit voor hen. Verschillende bronnen spreken over de eis van ‘buut-vrij-gesprekken’.
Maar na het advies van advocaat Biemond konden de staatssecretarissen eigenlijk niet anders dan alsnog aangifte doen: bij vermoedens van strafbare feiten rust er zelfs een aangifteplicht.
De meeste ambtenaren die reageren via de interne Beeldkrant van de Belastingdienst zijn woedend over de aangifte via het strafrecht. Dinsdag zagen Van Huffelen en Vijlbrief zich opnieuw genoodzaakt met een groep medewerkers in gesprek te gaan om de rust bij de dienst te bewaren.
Woensdag debatteert de Tweede Kamer opnieuw over de zaak. Daar zal de vraag op tafel komen in hoeverre ook politieke hoofdrolspelers als toenmalig minister van sociale zaken Asscher, voormalig staatssecretaris van financiën Eric Wiebes en zelfs premier Rutte op de hoogte waren van het handelen van de Belastingdienst. Het Managementteam Fraude opereerde op zijn beurt onder de zogeheten ministeriële commissie Aanpak Fraude, onder leiding van Rutte zelf.
Lees ook:
Tot frustratie van de Kamer doet het kabinet nu wél aangifte
Het ministerie van financiën doet aangifte vanwege vermoedens van ambtsmisdrijven in de toeslagenaffaire. Voor de Tweede Kamer zijn veel vragen nog onbeantwoord.
Belastingdienst erkent: toch sprake van etnisch profileren
RTL 26.05.2020 De top van de Belastingdienst heeft ambtenaren vorig jaar beloofd dat er geen disciplinaire maatregelen tegen hen genomen zouden worden vanwege de toeslagenaffaire. Deze toezegging werd afgedwongen door drie hoofdrolspelers in het schandaal. Zij stelden dit als voorwaarde om mee te werken aan een onderzoek door de Audit Dienst Rijk (ADR).
Dit blijkt uit onderzoek van RTL Nieuws en Trouw. De Belastingdienst erkent dat de drie ambtenaren van het fraudeteam Combiteam Aanpak Facilitators (CAF) vooraf een vrijgeleide eisten en die ook kregen in ruil voor hun medewerking aan het onderzoek.
In de ontspoorde fraudejacht werden duizenden ouders gedupeerd wegens het onterecht stopzetten en terugvorderen van toeslagen voor kinderopvang.
Wat de ambtenaren tijdens het onderzoek zouden vertellen, zou niet tegen hen gebruikt worden, beloofde de top. Het zou buiten hun personeelsdossier gehouden worden en de gespreksverslagen zouden geheim blijven. De hoogste baas van de Belastingdienst liet de drie persoonlijk weten dat hij instemde met hun voorwaarden en dat ‘optreden tegen individuele ambtenaren niet op zijn plaats is’.
Topambtenaar waarschuwde
Deze inmiddels vertrokken directeur-generaal van de Belastingdienst, Jaap Uijlenbroek, voerde vanaf oktober gesprekken met betrokken ambtenaren. Op basis daarvan is een conceptnotitie gemaakt die stelt dat er ‘geen verwijtbaar handelen’ was van individuele ambtenaren in de fraudejacht. De notitie ging nog verder, omdat werd gezegd dat men zelfs kon ‘uitsluiten dat er sprake is van ambtsmisbruik of plichtsverzuim’.
Uijlenbroek baseerde zich op de commisie-Donner, die – hoewel hiernaar geen onderzoek was gedaan – stelde dat het in de affaire niet ging om ‘persoonlijke maar institutionele vooringenomenheid’.
Het ministerie van Financiën floot Uijlenbroek daarop terug. De allerhoogste ambtelijke baas van het ministerie, de secretaris-generaal, plaatste ‘schriftelijke opmerkingen’ op de conceptnotitie. Zij stelde juist dat ‘ambtsmisdrijven niet bij voorbaat uitgesloten kunnen worden’. De nota werd teruggestuurd, wat in de hiërarchie een waarschuwing is, namelijk dat Uijlenbroek zijn huiswerk over moest doen.
Uit antwoorden op Kamervragen blijkt vanavond dat deze notitie toenmalig staatssecretaris Menno Snel niet heeft bereikt, maar dat hij alleen is bijgepraat over de conclusies van de Belastingdienst. In een reactie stelt SP-Kamerid Renske Leijten dat betrokken ambtenaren zelf wisten dat ze ‘op of over de grenzen van de wet hebben gehandeld, en dat als ze daarover zouden gaan praten, dat er dan mogelijk strafrechtelijke vervolging zou komen’.
‘Onderste steen niet boven’
De belofte van de baas van de Belastingdienst staat in schril contrast met de aangifte die de staatssecretarissen Van Huffelen (Toeslagen) en Vijlbrief (Belastingdienst) vorige week deden tegen de fiscus. Er is mogelijk sprake van ambtsmisdrijven, concludeerden zij op basis van een externe second opinion, die door de Tweede Kamer werd afgedwongen.
Ambtenaren hebben zich vermoedelijk schuldig gemaakt aan knevelarij, ofwel: het burgers onterecht afhandig maken van geld. Ook is strafrechtelijk onderzoek nodig naar ‘beroepsmatige discriminatie’, vanwege de focus op nationaliteit in verschillende fraudeonderzoeken.
Volgens bronnen binnen het ministerie van Financiën is duidelijk geworden dat zowel het onderzoek van de ADR als dat van de commissie-Donner de ‘onderste steen’ niet boven de hebben gekregen. Vermoed wordt ook dat eigen ambtenaren informatie achterhielden voor de onderzoekers en de top van de dienst en ministerie. Of dat ook zo is, is niet duidelijk. De ADR stelt vandaag: “Alle vooraf bepaalde interviewvragen zijn in de interviews beantwoord.”
‘Ik moest stoppen met werken door zwarte lijst Belastingdienst’
Aanvankelijk voelde Van Huffelen weinig voor aangifte bij het Openbaar Ministerie. Zij onderzocht volgens insiders de mogelijkheid om tot een ‘buutplek’ te komen, waar ambtenaren ‘buutvrij’ waren als zij alsnog echt schoon schip zouden maken, en dus niet zouden worden gestraft.
Grote onrust
Maar na het externe advies moesten de staatssecretarissen wel aangifte doen: bij vermoedens van ambtsmisdrijven geldt een ‘aangifteplicht’. Bij de Belastingdienst is grote onrust uitgebroken na de aangifte en het gedwongen terugtreden van een reeks topambtenaren.
Morgen debatteert de Tweede Kamer over de affaire. Het parlement wil dat nu echt haast wordt gemaakt met een oplossing voor 20.000 gedupeerde ouders. Ook is er forse kritiek op de Belastingdienst, waar steeds weer nieuwe lijken uit de kast komen.
NOS 25.05.2020 Het wordt tijd om nu echt iets te gaan doen aan de cultuur bij de Belastingdienst. Het verbeteren van die cultuur is een langdurig proces, dat eigenlijk nooit klaar is, stellen onderzoekers van Deloitte.
De organisatie keek op verzoek van de politiek naar de interne gang van zaken bij de fiscus en kwam tot de conclusie dat voor veel medewerkers niet duidelijk is waar ze precies naartoe moeten werken. Bovendien geven ambtenaren aan dat ze zich niet altijd veilig voelen, zich niet erkend voelen of elkaar niet durven aan te spreken.
Na de affaire rond de kinderopvangtoeslag, waarbij honderden ouders ten onrechte als fraudeur werden aangemerkt, concludeerde de Tweede Kamer dat de ‘menselijke maat’ weer leidend moet worden bij de Belastingdienst. Maar Deloitte schrijft dat voor veel medewerkers niet duidelijk is wat dat precies betekent. Wel is duidelijk dat de leiding te veel stuurt op kwantiteit. Dat leidt de aandacht af van het echte werk, zeggen de geïnterviewden.
Onverwijld ter hand nemen
Veel van de problemen zijn al langer bekend, schrijven de onderzoekers, die vaststellen dat al veel onderzoeken zijn gedaan naar de cultuur bij de Belastingdienst. “Daarom zijn onze aanbevelingen erop gericht om te stoppen met onderzoeken en de transformatie onverwijld ter hand te nemen.”
Toch zijn ambtenaren over het algemeen positief over het werkklimaat. Er is grote betrokkenheid en loyaliteit en het personeel gaat prettig met elkaar om. Onder staatssecretaris Snel, die aftrad vanwege de toeslagenaffaire, zijn volgens Deloitte ook al dingen verbeterd. “Maar het is ons inziens nog niet genoeg.”
Indringend
De huidige staatssecretarissen, Van Huffelen en Vijlbrief, noemen de analyse van Deloitte indringend. “Het onderstreept voor ons de noodzaak van een steviger aanpak.” De huidige aanpak wordt daarom heroverwogen. Voor de zomer komen de bewindspersonen met nieuwe stappen om de cultuur bij de Belastingdienst te verbeteren.
Vorige week werd bekend dat het ministerie van Financiën aangifte heeft gedaan tegen de eigen Belastingdienst. Mogelijk is sprake geweest van discriminatie en knevelarij, het innen van geld door een ambtenaar die weet dat het geld niet verschuldigd is.
NU 22.05.2020 Hans van der Vlist, het hoofd van de Fiscale Inlichtingen-en Opsporingsdienst (FIOD), is per direct opgestapt. FTM stelt dat hij dit heeft gedaan op verzoek van de top van het ministerie van Financiën. Van der Vlist was een van de belangrijkste verantwoordelijken voor de toeslagenaffaire.
Van der Vlist heeft zijn vertrek bekendgemaakt in een mail aan alle medewerkers van de FIOD.
“Ik heb geen betrokkenheid, wetenschap en directe verantwoordelijkheid gehad bij de behandeling van Toeslagen”, beklemtoont de topman volgens Follow the Money in zijn afscheidsmail. “Wel bij de strafrechtelijke aanpak van Toeslagen met een rechterlijke toets. Bij dat laatste is er naar mijn weten ook geen discussie. Dat neemt niet weg dat mij vanmorgen gevraagd is een stap terug te doen als algemeen directeur van de FIOD.”
Volgens FTM heeft het vertrek van Van der Vlist tot veel opschudding onder het personeel van de FIOD geleid. Het ministerie van Financiën wilde niet reageren op het bericht. “Wij gaan nooit in op individuele cases”, aldus een zegsman.
Vertrek hangt samen met aangifte tegen de Belastingdienst
Het vertrek hangt samen met de aangifte die het ministerie van Financiën dinsdag heeft gedaan tegen de Belastingdienst vanwege de rol van de dienst in de toeslagenaffaire.
Er wordt vermoed dat er sprake is geweest van beroepsmatige discriminatie en knevelarij. Het Openbaar Ministerie (OM) onderzoekt de aangifte. Van knevelarij is sprake wanneer een ambtenaar zijn positie misbruikt en onterecht geld terugvordert of niet terugstort terwijl hij weet dat het niet klopt.
De aangifte richt zich op de verantwoordelijken voor de omstreden fraude-aanpak van Combiteam Aanpak Facilitators (CAF) en de directie Toeslagen in de periode 2013 tot en met 2017.
Duizenden ouders werden onterecht etnisch geprofileerd
In november vorig jaar vroeg de Tweede Kamer toenmalig staatssecretaris Menno Snel om strafrechtelijk onderzoek in te stellen tegen belastingambtenaren.
De toeslagenaffaire draait om het handelen van de fiscus, die ouders dupeerde door de kinderopvangtoeslag ten onrechte stop te zetten. Uit meerdere onderzoeken van Trouw en RTL Nieuws bleek dat honderden ouders ten onrechte werden aangemerkt als fraudeur. De top van de Belastingdienst weigerde zelfs de toeslagen uit te keren als ouders er wel recht op hadden.
Gedupeerden moesten tot tienduizenden euro’s terugbetalen, verloren hun huis en relaties liepen stuk. Onlangs erkende de Belastingdienst zich schuldig te hebben gemaakt aan etnisch profileren door de tweede nationaliteit als criterium te gebruiken voor intensieve controle.
Telegraaf 20.05.2020 Voormalig Nuon-topman Peter Smink wordt directeur-generaal Belastingdienst op het ministerie van Financiën. Hij is de definitieve opvolger van Jaap Uijlenbroek, die begin dit jaar vertrok in de nasleep van de toeslagenaffaire bij de fiscus.
In tegenstelling tot zijn voorganger is Smink niet afkomstig uit de poule van topambtenaren waar voor dit soort functies vaak uit wordt geput. Datzelfde geldt voor de nieuwe directeur-generaal Toeslagen, Ditte Hak, die wordt weggeplukt bij zorgverzekeraar Zilveren Kruis. Zij is daar operationeel directeur. De nieuwe directeur-generaal Douane Nanette van Schelven komt uit de eigen gelederen.
Naar aanleiding van onder meer de toeslagenaffaire is besloten niet één, maar drie topambtenaren aan te stellen. De onderdelen Toeslagen en Douane worden uiteindelijk afgesplitst van de Belastingdienst. Dat moet helpen sneller veranderingen door te voeren en het geschonden vertrouwen in de fiscus te herstellen.
NU 19.05.2020 Het ministerie van Financiën heeft dinsdag aangifte gedaan tegen de Belastingdienst vanwege hun rol in de toeslagenaffaire. Er zijn vermoedens van twee mogelijke misdrijven, wordt gesteld in een dinsdag verstuurde brief aan de Tweede Kamer.
Het gaat om het ambtsmisdrijf knevelarij en het misdrijf beroepsmatige discriminatie. Het Openbaar Ministerie (OM) onderzoekt de aangifte.
De aangifte richt zich op de verantwoordelijken voor de omstreden fraude-aanpak van Combiteam Aanpak Facilitators (CAF) en de directie Toeslagen in de periode 2013 tot en met 2017.
De stap volgt na onderzoek van strafrechtadvocaat Hendrik-Jan Biemond, die op verzoek van het ministerie onderzoek heeft gedaan naar mogelijke ambtsmisdrijven bij de fiscus. Volgens Biemond bestaat het vermoeden dat de Belastingdienst zich schuldig heeft gemaakt aan discriminatie door nader onderzoek uit te voeren op basis van afkomst.
Bij knevelarij is sprake van wanneer een ambtenaar zijn positie misbruikt en onterecht geld terugvordert of niet terugstort terwijl hij weet dat het niet klopt. De maximale straf voor knevelarij is zes jaar cel.
SP wil parlementaire enquête: ‘De beerput moet helemaal open’
Staatssecretaris Alexandra van Huffelen stelt dat ze zich realiseert dat de aangifte een grote impact heeft. “Hopelijk draagt deze ingrijpende stap bij aan het op een rechtvaardige manier afsluiten van dit voor zovelen pijnlijke hoofdstuk.”
In november vorig jaar vroeg de Tweede Kamer toenmalig staatssecretaris Menno Snel om strafrechtelijk onderzoek in te stellen tegen belastingambtenaren. In een reactie spreekt SP-Kamerlid Renske Leijten van een eerste stap en noemt het terecht dat er aangifte is gedaan. “Maar de beerput moet helemaal open, want er zijn ook politiek verantwoordelijken”, aldus Leijten. Zij wil daarom dat er een parlementaire enquête komt naar de toeslagenaffaire.
D66 heeft het over een “gitzwarte dag voor het vertrouwen in de overheid”. CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt vindt de aangifte terecht, maar verbaast zich er wel over dat onderzoeker Biemond binnen twee maanden tot deze conclusie is gekomen, terwijl de Nationale Ombudsman in 2017 al waarschuwde voor de misstanden bij de fiscus.
Hij wil opheldering over wat er met de verschillende signalen is gebeurd tussen 2017 en 2020. Ook de VVD en GroenLinks vragen om opheldering.
Belastingdienst erkent onderscheid te hebben gemaakt
De toeslagenaffaire draait om het handelen van de fiscus, die ouders dupeerde door de kinderopvangtoeslag ten onrechte stop te zetten. Uit meerdere onderzoeken van Trouw en RTL Nieuws bleek dat honderden ouders ten onrechte werden aangemerkt als fraudeur. De top van de Belastingdienst weigerde zelfs de toeslagen uit te keren als ouders er wel recht op hadden.
Gedupeerden moesten tot tienduizenden euro’s terugbetalen, verloren hun huis en relaties liepen stuk. Onlangs erkende de Belastingdienst zich schuldig te hebben gemaakt aan etnisch profileren door de tweede nationaliteit als criterium te gebruiken voor intensieve controle.
NOS 19.05.2020 Het ministerie van Financiën doet aangifte tegen de Belastingdienst vanwege mogelijke misdrijven in de toeslagenaffaire, waarin duizenden ouders zijn gedupeerd. Dat schrijven de staatssecretarissen Vijlbrief en Van Huffelen aan de Tweede Kamer.
Het gaat om twee mogelijke misdrijven: beroepsmatige discriminatie en het ambtsmisdrijf knevelarij. Dat laatste is het “vorderen of ontvangen van een betaling terwijl de ambtenaar weet dat die betaling niet verschuldigd is”.
Aanleiding voor de aangifte is een advies van een onafhankelijk deskundige. De aangifte richt zich niet tegen specifieke personen bij de Belastingdienst, maar er worden wel afdelingen genoemd, onder meer Directie Toeslagen en het Combiteam Aanpak Facilitators (CAF). De Belastingdienst valt onder het ministerie van Financiën.
‘Heftig en bijzonder’
Van Huffelen benadrukt dat het advies niet betekent dat er ook misdrijven zijn gepleegd. “Het is belangrijk dat het OM hiernaar kijkt.” Ze noemt het “zeer heftig en bijzonder” om aangifte te doen tegen haar eigen dienst.
De toeslagenaffaire draait om ouders die door de Belastingdienst ten onrechte zijn beschuldigd van fraude met kinderopvangtoeslagen. Velen van hen moesten flinke bedragen terugbetalen en kwamen daardoor in de financiële problemen.
Vooringenomenheid
De commissie-Donner, die onderzoek heeft gedaan naar de toeslagenaffaire, concludeerde dat er bij de Belastingdienst sprake was van ‘institutionele vooringenomenheid’. Er werd uitgegaan van fraude bij de ouders, alleen vanwege het feit dat ze geselecteerd waren voor controle.
Minister Hoekstra had in januari 2020 gevraagd om onafhankelijk onderzoek naar strafbare feiten in de toeslagenaffaire, nadat hij eerder had gezegd dat er geen aanwijzingen waren voor misdrijven.
SP-Kamerlid Leijten, een van de aanjagers van onderzoek naar misstanden bij de Belastingdienst, noemt de aangifte onvermijdelijk. Maar ze vindt ook dat er moet worden gekeken naar politieke verantwoordelijkheid. “We weten dat de fraudejacht is begonnen met accordering in de ministerraad.”
Haar mede-aanjager Omtzigt van het CDA stelt dat er onderzoek moet worden gedaan naar de periode 2017-2020. De aangifte geldt nu alleen voor de jaren 2013-2017. Verder zegt hij dat de aangifte “een heel zware stap” is, en erkenning betekent voor gedupeerde ouders.
Telegraaf 19.05.2020 De Belastingdienst heeft dinsdag aangifte gedaan vanwege eigen ambtsmisdrijven. Die zouden zijn gepleegd in de toeslagenaffaire. Het gaat onder meer om beroepsmatige discriminatie.
Het Openbaar Ministerie gaat ook onderzoek doen naar knevelarij bij de fiscus. Dat gebeurt als iemand misbruik maakt van zijn positie als ambtenaar en onterecht geld int of vordert bij mensen die dat helemaal niet verschuldigd zijn.
Bij beroepsmatige discriminatie gaat het om het opzettelijk discrimineren op basis van ras, tijdens het uitoefenen van je beroep. Een advocaat die de fiscus doorlichtte denkt dat hier sprake van kan zijn omdat medewerkers van de fiscus mensen natrokken in de systemen op basis van hun afkomst.
De fiscus zette dinsdag ook nog een aantal hoge ambtenaren voorlopig op non-actief.
De aangifte is niet gericht op specifieke personen, schrijven staatssecretaris Van Huffelen en Vijlbrief aan de Tweede Kamer. Het gaat om misstanden tijdens de toeslagenaffaire, waarin duizenden ouders onterecht hun kinderopvangtoeslag terug moesten betalen. Ze werden door de fiscus als fraudeurs neergezet.
„Het is belangrijk dat het Openbaar Ministerie hiernaar kijkt”, zegt Van Huffelen. „Hopelijk draagt deze ingrijpende stap bij aan het op een rechtvaardige manier afsluiten van dit voor zovelen pijnlijke hoofdstuk.”
SP-Kamerlid Leijten noemt de aangifte ’niet meer dan terecht’. Maar ze vindt wel dat de ’beerput nog helemaal open moet’. Ook CDA-Kamerlid Omtzigt vindt het goed dat de fiscus het OM aan het werk zet. „Deze aangifte laat zien dat in Nederland niemand boven de wet staat. dat is heel belangrijk in een rechtstaat.”
AD 19.05.2020 Het ministerie van Financiën heeft vandaag aangifte gedaan tegen de Belastingdienst, vanwege mogelijke misdrijven in de toeslagenaffaire. Het vermoeden bestaat dat gedupeerde ouders slachtoffer zijn geworden van beroepsmatige discriminatie en knevelarij door ambtenaren.
Het OM moet onderzoeken of ouders die in de toeslagenaffaire werden onderworpen aan een fraudeonderzoek er werden uitgepikt vanwege hun afkomst. Dat is een strafbaar feit. Knevelarij is het bewust ten onrechte opeisen van een betaling door een ambtenaar en geldt als een ambtsmisdrijf.
Het onderzoek zal zich onder andere richten op hoge ambtenaren uit onder meer het Managementteam Fraude, het Combiteam Aanpak Facilitators en de Directie Toeslagen. Het gaat over de periode 2013 tot en met 2017.
Passende maatregelen
Eerder dit jaar zag minister Wopke Hoekstra van Financiën nog geen reden om aangifte te doen. Toch besloot hij uiteindelijk om een second opinion te laten uitvoeren. Uit dit onderzoek, uitgevoerd door de onafhankelijke deskundige mr. Hendrik-Jan Biemond, blijkt alsnog voldoende aanleiding te zijn om het OM onderzoek te laten doen naar mogelijke strafbare handelingen. Staatssecretarissen Hans Vijlbrief en Alexandra van Huffelen hebben daarop besloten aangifte te doen, zo hebben zij de Tweede Kamer laten weten.
Hoewel het handelen van topambtenaren wordt onderzocht, maakt het rapport van mr. Biemond geen melding over de strafwaardigheid van het gedrag van specifieke personen binnen de Belastingdienst. Desondanks kondigen Vijlbrief en Van Huffelen aan dat er in het belang van het onderzoek ‘waar nodig passende maatregelen’ worden genomen.
Grote impact
,,Ik realiseer me dat deze aangifte een grote impact heeft op de gedupeerde ouders en de medewerkers van de Belastingdienst”, stelt staatssecretaris Alexandra van Huffelen. ,,Maar het advies van mr. Biemond is helder: het is belangrijk dat het Openbaar Ministerie hier naar kijkt. Hopelijk draagt deze ingrijpende stap bij aan het op een rechtvaardige manier afsluiten van dit voor zovelen pijnlijke hoofdstuk.”
Door de zogeheten toeslagenaffaire zijn zeker honderden en mogelijk duizenden ouders in de financiële problemen gekomen door het handelen van de Belastingdienst. Zij werden veelal ten onrechte beschuldigd van fraude en moesten grote bedragen terugbetalen aan de fiscus. Sommigen moesten gedwongen hun auto verkopen of hun woning uit.
Belangrijk signaal
De Tweede Kamer vindt het terecht dat het ministerie van Financiën aangifte heeft gedaan wegens mogelijke misdrijven in de toeslagenaffaire. “Het laat zien dat in Nederland niemand boven de wet staat”, stelt CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt.
Hij spreekt van een ‘belangrijk signaal voor de ouders, die jarenlang geleden hebben’, maar ook voor de vele ambtenaren bij de Belastingdienst die hun werk goed doen’. Omtzigt: ,,We hebben hier bijna een jaar op aangedrongen, omdat de feiten en de gevolgen heel ernstig zijn.”
Volgens SP-Kamerlid Renske Leijten moet het niet alleen bij aangifte blijven. ,,De beerput moet helemaal open, want er zijn ook politiek verantwoordelijken”, meent zij.
Leijten pleit al langer voor een parlementaire enquête over de kwestie. Ook nam zij eind vorig jaar samen met Omtzigt en Denk-Kamerlid Farid Azarkan het initiatief om de mogelijkheden tot strafrechtelijke vervolging van topambtenaren én de politieke top te verkennen.
Inmiddels lijkt de wind in de Kamer gedraaid. Bart Snels van GroenLinks vraagt zich af waarom het zo lang heeft moeten duren. ,,Wat heeft deze advocaat in twee maanden wel tot deze conclusie gebracht waar het ministerie al een jaar mee bezig is en deze conclusie niet heeft getrokken?”
Ook VVD’er Helma Lodders wil graag weten hoe het kan dat er nu een aangifte ligt, terwijl er al lang onderzoek wordt gedaan. Ze is er “tevreden” over dat er aangifte is gedaan wegens knevelarij en beroepsmatige discriminatie. “Goed dat er een volgende stap wordt gezet.” Ze hoopt dat er snel duidelijkheid komt voor de gedupeerden.
Volgens Steven van Weyenberg van D66 is het ‘een gitzwarte dag voor voor het vertrouwen in onze overheidsorganisaties’. De Kamer wil dat de Autoriteit Persoonsgegevens snel met een rapport komt over etnisch profileren.
Vakbond: aangifte Belastingdienst goed, maar niet genoeg
Ambtenarenvakbond CNV Overheid is blij dat het ministerie van Financiën aangifte doet vanwege mogelijke misdrijven bij de Belastingdienst. Maar daar kan het niet bij blijven, oordeelt de bond. Het topmanagement en de politieke leiding moeten beter luisteren naar ,,gewone werknemers” en meer ruimte geven aan klokkenluiders, aldus CNV.
,,Het drama rond de toeslagen is een symptoom van een onderliggend probleem waarbij het hogere management weigert te luisteren naar kritiek en mensen op de werkvloer keihard worden aangepakt”, zegt Patrick Fey, voorzitter van CNV Overheid. ,,De aangifte van Financiën maakt grote indruk op het personeel. Toch zijn we blij dat er nu daden worden gesteld. We koersen daarbij wel op waarheidsvinding en het trekken van lessen daaruit voor de toekomst.”
De bond veroordeelt de angstcultuur die heerst bij de fiscus. Over de voorgestelde reorganisatie bij de Belastingdienst die eerder dit jaar werd aangekondigd zijn de verschillende ambtenarenbonden evenmin te spreken. Er moet dus nog een hoop gebeuren bij de dienst, concludeert Fey. ,,We kunnen na deze aangifte en dit onderzoek niet blijven doorgaan zoals dat gebruikelijk was.”
Trouw 19.05.2020 Het ministerie van financiën doet aangifte vanwege ambtsmisdrijven in de toeslagen-affaire. Voor de Tweede Kamer zijn veel vragen nog onbeantwoord.
Een “gitzwarte dag voor het vertrouwen in onze overheidsorganisaties” en “een klap in het gezicht van de ouders.” De Tweede Kamer reageerde met zware woorden op het nieuws dat het ministerie van financiën aangifte doet vanwege twee vermoedelijke ambtsmisdrijven in de kinderopvangtoeslagaffaire.
Financiën stapt naar het Openbaar Ministerie (OM) vanwege het vermoeden van knevelarij en van beroepsmatige discriminatie. Knevelarij is het innen van geld, waarbij een ambtenaar misbruik maakt van zijn of haar positie.
Er wordt geen aangifte gedaan tegen specifieke personen, maar tegen de Belastingdienst en in het bijzonder tegen het Combiteam Aanpak Facilitators en de Directie Toeslagen. Mogelijk leidt het onderzoek wel tot aangiftes tegen individuen.
Het kabinet komt tot dit besluit na een onderzoek van advocaat Hendrik Jan Biemond. Hij onderzocht de periode tussen 2013 en 2017 en concludeert dat er een “redelijk vermoeden” bestaat dat de genoemde misdrijven zijn gepleegd. Biemond deed sinds 20 maart onderzoek naar de toeslagenaffaire.
Staatssecretaris Van Huffelen, die dinsdagmiddag naar de Tweede Kamer kwam voor het eerste Vragenuur na de coronacrisis, zegt dat het onderzoek en de aangifte een “enorme impact” hebben. “Niet in laatste plaats voor de ouders. Maar ook op medewerkers van de Belastingdienst, Toeslagen en van het ministerie.”
SP-Kamerlid Renske Leijten, die samen met CDA’er Pieter Omtzigt voorop ging in het blootleggen van misstanden bij de Belastingdienst, vraagt zich af waarom Biemond in twee maanden tot deze conclusie kwam, terwijl de Tweede Kamer al jaren probeert te achterhalen of er ambtsmisdrijven zijn gepleegd. “Wat ik heel tragisch vind, is dat we hier praten over een besluit waarvan we allemaal zien dat het moest, maar dat het ministerie heeft tegengehouden tot het niet anders kon.”
Omtzigt vraagt zich af of er ook ná 2017 nog ambtsmisdrijven zijn gepleegd bij de Belastingdienst. “In 2017 zei de Nationale Ombudsman na onderzoek: hier gaat iets mis. Als er toen naar de Ombudsman was geluisterd, dan was dit in 2018 en 2019 recht gezet. Ook te lang wachten kan een ambtsverzuim zijn.” GroenLinks-Kamerlid Bart Snels wil zeker weten dat het OM de ruimte krijgt om óók die periode te onderzoeken.
Klokkenluider
En zo heeft de Kamer nog veel meer vragen. Waarom, wil Leijten weten, doet het kabinet nog onderzoek naar de klokkenluider die misstanden in de affaire aankaartte? Ook vraagt zij zich af waarom onderzoeken naar leidinggevenden niet met de Kamer worden gedeeld. Volgens Van Huffelen kan zij geen privacygevoelige zaken met de Tweede Kamer delen.
Van Huffelen hoopt dat zij, nu ouders een compensatie kunnen ontvangen en het OM zich over de schuldvraag buigt, naar de toekomst kan kijken en kan proberen de cultuur bij de fiscus te veranderen. Ze zei te hopen dat de overheidsdienst weer “betrouwbaar voor iedereen” wordt. Wat Leijten betreft kan het pas zover zijn na een parlementaire onderzoeksenquête: “We moeten de onderste steen boven halen en de beerput helemaal leegscheppen.”
In de kinderopvangtoeslagaffaire werden ouders ten onrechte als fraudeur bestempeld door de Belastingdienst. Hun toeslagen werden stopgezet en zij moesten grote bedragen terugbetalen. Vorige week bleek bovendien dat de overheidsdienst discrimineerde: ouders met een dubbele nationaliteit werden strenger gecontroleerd.
Lees ook:
Belastingdienst erkent: toch sprake van etnisch profileren
Al een jaar hangt de vraag in de lucht: deed de Belastingdienst nu aan etnisch profileren of niet? Ja, erkent de fiscus na onderzoek van Trouw en RTL Nieuws.
Staatssecretaris Van Huffelen: ‘Hoe kan het dat ambtenaren liever met een journalist praten dan met hun manager?’
De nieuwe staatssecretaris Van Huffelen (financiën) weet hoe ze ouders gaat helpen die door de kinderopvangaffaire zijn gedupeerd. Maar er wacht nog een klus: de cultuur binnen de Belastingdienst veranderen.
RO 19.05.2020 Het ministerie van Financiën heeft vandaag aangifte gedaan bij het Openbaar Ministerie van het vermoeden van twee mogelijke misdrijven rondom de fraude-onderzoeken met de kinderopvangtoeslag: het ambtsmisdrijf knevelarij en het misdrijf beroepsmatige discriminatie. Het OM zal de aangifte onderzoeken.
De aangifte heeft betrekking op werkzaamheden van de Belastingdienst, meer in het bijzonder het Managementteam Fraude, het Combiteam Aanpak Facilitators en de Directie Toeslagen. Het gaat over de periode 2013 tot en met 2017.
Aanleiding voor de aangifte is het advies van een onafhankelijk deskundige, mr. Biemond. Hij bestudeerde sinds 20 maart na vragen van de Tweede Kamer en op verzoek van het ministerie van Financiën de openbare stukken rondom de fraude-onderzoeken met de kinderopvangtoeslag.
Biemond keek daarbij niet alleen naar ambtsmisdrijven maar ook naar mogelijk andere relevante misdrijven. In zijn advies benadrukt Biemond dat zijn advies niets zegt over de strafwaardigheid van het gedrag van specifieke personen. In het belang van het onderzoek, van medewerkers en van de organisatie, worden waar nodig passende maatregelen genomen.
Biemond baseert het vermoeden van beroepsmatige discriminatie op uitvragen die zijn gedaan in systemen van de Belastingdienst op basis van afkomst. Knevelarij is het bewust ten onrechte opeisen van een betaling door een ambtenaar.
In zijn advies geeft Biemond aan dat hij als maatstaf ‘een redelijk vermoeden van een bepaald misdrijf’ heeft gebruikt om te beoordelen of er een verplichting bestaat om aangifte te doen bij het Openbaar Ministerie. Hij benadrukt dat daaruit niet mag worden afgeleid dat deze mogelijke (ambts)misdrijven daadwerkelijk zijn gepleegd.
“Ik realiseer me dat deze aangifte een grote impact heeft op de gedupeerde ouders en de medewerkers van de Belastingdienst. Maar het advies van mr. Biemond is helder: het is belangrijk dat het Openbaar Ministerie hier naar kijkt”, stelt staatssecretaris Alexandra van Huffelen. “Hopelijk draagt deze ingrijpende stap bij aan het op een rechtvaardige manier afsluiten van dit voor zovelen pijnlijke hoofdstuk.”
De hele Belastingdienst zal in een onafhankelijk onderzoek worden doorgelicht op het gebruik van zwarte lijsten en mogelijke andere illegale fraudesystemen. Op dit moment heeft de fiscus zelf geen idee of de eigen registratiesystemen wettelijk door de beugel kunnen en of burgers (of bedrijven) er mogelijk door worden benadeeld
Dit melden de staatssecretarissen Vijlbrief (Belastingen) en Van Huffelen (Toeslagen) in een brief aan de Tweede Kamer. De bewindslieden van Financiën bieden het parlement excuses aan, omdat ze ook na weken onderzoek de onderste steen nog niet boven hebben. Dat was wel de bedoeling.
Serieuze meldingen en vage signalen
De brief is een reactie op de onthulling van RTL Nieuws en Trouw dat de Belastingdienst jarenlang een geheime zwarte lijst hanteerde. Op die lijst werden honderdduizenden mensen geplaatst bij een vermoeden van fraude.
Zwarte lijst blijft uit de lucht
Vijlbrief en Van Huffelen zeggen nu dat vaststaat dat FSV niet door de beugel kon en in strijd is met privacywetgeving. Het systeem blijft daarom voorlopig uit de lucht. Ze zeggen dat er nu ‘onvoldoende helderheid’ is over het bestaan van vergelijkbare registratiesystemen en of die wel aan de wet voldoen.
“Wij hebben nu nog niet kunnen vaststellen of en zo ja hoe informatie uit FSV en eventuele andere systemen heeft geleid tot benadeling van burgers, ondernemers en bedrijven.” Dat komt volgens de staatssecretarissen omdat er ‘onvoldoende inzicht‘ is in de werkwijze en processen bij verschillende onderdelen van de Belastingdienst. Daarom wordt met ‘grote spoed’ een onderzoek gedaan door een externe en onafhankelijke partij.
Belastingdienst had een geheime fraudelijst, in strijd met de privacywet
Een tot voor kort geheim registratiesysteem van de Belastingdienst voor ‘signalen’ van fraude is volledig in strijd met de privacywet. Pas na aanhoudende vragen van Trouw en RTL Nieuws heeft de fiscus het systeem uit de lucht gehaald.
‘De Belastingdienst heeft mijn leven overhoop gehaald’
Eerder bleek dat FSV niet voldoet aan de AVG; FSV is daarom eind februari uit de lucht gehaald. Er is echter beter inzicht nodig in FSV en andere vergelijkbare systemen van de Belastingdienst. Zo zijn deze laatste nog niet goed genoeg doorgelicht om zeker te zijn of ze wel of niet voldoen aan de AVG. Dit onderzoek kost meer tijd dan eerder voorzien.
Vanwege het grote belang voor burgers, bedrijven en andere overheidsorganisaties wordt daarom op korte termijn advies gevraagd aan een externe en onafhankelijke partij. Dit advies gaat over de werking en gebruik van FSV en vergelijkbare systemen. Ook wordt gekeken onder welke condities FSV en vergelijkbare systemen weer kunnen worden ingezet.
Intern toezicht
Ook geven de staatssecretarissen aan dat de Functionaris Gegevensbescherming (FG) van het ministerie van Financiën wordt versterkt. Deze krijgt een team van zowel ondersteunende als inhoudelijke medewerkers, waarvan één plaatsvervangend FG wordt. De privacy officer van de Belastingdienst is verantwoordelijk voor coördinatie, advies en richtlijnen op het gebied van privacy. Ook de privacy officer krijgt ondersteuning door een team van privacy-experts.
Extern toezicht
Het dossier FSV onderstreept de noodzaak van het in kaart brengen van de mogelijkheden tot extern toezicht van de Belastingdienst. Immers, de bevoegdheden van de Belastingdienst richting burger en bedrijven zijn verstrekkend en de impact van het handelen van de Belastingdienst op burgers en bedrijven is groot. Daarom worden mogelijkheden voor extern toezicht op dit moment onderzocht, bijvoorbeeld in welke vorm dit het effectiefst plaats zou kunnen vinden. Uiterlijk deze zomer wordt de Kamer hierover geïnformeerd.
AD 30.04.2020 Het toeslagenstelsel is veel te complex. Na alle ellende met de kinderopvangtoeslag wil Den Haag de boel op de schop gooien. Maar aan elk alternatief kleven weer nieuwe nadelen, waarschuwen ambtenaren in een advies.
Op het oog is het heel simpel. Als het kabinet van de problemen met de kinderopvangtoeslag af wil, kan het ervoor kiezen de opvang gratis te maken. Ouders worden dan nooit meer tot wanhoop gedreven door enorme terugvorderingen, omdat hun inkomen achteraf plots hoger uit blijkt uit te vallen.
Weg is opeens de noodzaak dat hele avonden worden besteed aan administratieve verplichtingen. Overbodig is de betaling van een eigen bijdrage. Maar aan gratis opvang zit wel een prijskaartje van 5,4 miljard euro, op te hoesten door alle belastingbetalers.
Eenvoud heeft kortom een prijs, is de boodschap van topambtenaren in een langverwacht rapport over de toekomst van het toeslagenstelsel. Zij onderstrepen de tekortkomingen van het huidige systeem, die door de recente toeslagenaffaire in al zijn ellendigheid aan de oppervlakte zijn gekomen: het systeem is veel te complex en stort mensen in onzekerheid en zadelt ze met schulden op.
Inkomensongelijkheid
Maar, en het is even geleden dat iemand in Den Haag dat hardop durfde te zeggen, de toeslagen zijn wel heel precies toegesneden om de mensen te ondersteunen die het echt nodig hebben. Voor de laagste inkomens tellen de zorg-, huur- en andere toeslagen op tot maar liefst een vijfde van wat zij te besteden hebben, schrijven de ambtenaren. En dat deze Nederlanders die bedragen meteen op hun rekening gestort krijgen en niet pas achteraf, zorgt ervoor dat het geld beschikbaar is wanneer het nodig is.
Zoals elk nadeel zijn voordeel heeft, heeft elk voordeel dus zijn nadeel.
Zo zou je kunnen overwegen om iedereen evenveel toeslag te geven, dus óók de mensen die nu zoveel verdienen dat ze niks krijgen. Ieder huishouden zou dan 1450 euro krijgen. Zo’n systeem is veel simpeler in de uitvoering, maar vergroot tegelijkertijd de inkomensongelijkheid.
Hetzelfde geldt voor het laten opgaan van het kindgebonden budget (nu nog een inkomensafhankelijke toeslag) in de kinderbijslag (die voor gelijke gezinnen even hoog is). Arme huishoudens gaan er dan op achteruit, rijke juist op vooruit.
Ei van Columbus
De huurtoeslag zou ook via de woningcorporaties uitgekeerd kunnen worden. Maar daarmee zijn lage inkomens die een huis in de particuliere sector huren niet geholpen. Ook de verhoging van het minimumloon is niet per se het ei van Columbus. Vooral vakbonden en progressieve partijen schermen met deze maatregel, vanuit de gedachte dat mensen die meer verdienen minder toeslagen nodig hebben.
Verhoog je het minimumloon met bijvoorbeeld 16 procent en laat je de uitkeringen meestijgen, dan kun je in één klap afscheid nemen van de zorgtoeslag, rekenen de ambtenaren voor. Maar door die maatregel krijgen alleenstaanden in de bijstand veel meer compensatie dan paren. En een zzp’er met een laag inkomen, die helemaal geen minimumloon verdient, levert alleen maar in. Hetzelfde geldt voor studenten.
Door deze kanttekeningen laat het kabinet zich echter niet ontmoedigen: ,,Ik denk dat er inderdaad een nieuw stelsel nodig is”, zegt D66-staatssecretaris van Financiën Alexandra van Huffelen inmiddels de Tweede Kamer na. Zij heeft van het parlement de opdracht gekregen om met ‘varianten’ te komen waarbij het toeslagenstelsel ‘verdwijnt’.
Wenkend perspectief
Dat zal zeker niet op korte termijn gebeuren. Van Huffelen heeft daarom een paar maatregelen aangekondigd waarmee zij het huidige stelsel in de resterende kabinetsperiode ‘menselijker’ wil maken. Zo wordt niet langer de gehele toeslag teruggevorderd als inkomens bijvoorbeeld afwijken. Ook moet de dienstverlening beter.
Tegelijkertijd wil zij nog voor de verkiezingen in maart volgend jaar met verdergaande voorstellen komen. Van Huffelen zegt een ‘wenkend perspectief’ te willen bieden, zodat in de formatieperiode knopen doorgehakt kunnen worden.
Zonder concreet te worden, lijkt Van Huffelen in elk geval met een alternatief voor de kinderopvangtoeslag te willen komen. ,,Het is interessant daarnaar te kijken, omdat het gaat om zulke grote bedragen en de problemen met terugvordering daar het grootste zijn.”
NU 30.04.2020 Het kabinet wil de kinderopvangtoeslag op de schop nemen. Er wordt onderzocht of een publiek gefinancierde kinderopvang mogelijk is. Dat moet een einde brengen aan de problemen rondom de toeslagenaffaire waarbij mensen door de Belastingdienst onterecht als fraudeurs werden bestempeld.
Het kabinet “omarmt” de resultaten van een ambtelijk onderzoek naar een kinderopvang die met publiek geld is gefinancierd, schrijft staatssecretaris Alexandra van Huffelen (Toeslagen) donderdag in een brief aan de Tweede Kamer.
Nu betalen ouders de opvang zelf. Afhankelijk van het inkomen krijgen zij daarvoor een toeslag van de Belastingdienst. Het onderzoek gaat over het totale toeslagenstelsel; naast de kinderopvangtoeslag is er ook het kindgebonden budget, de huurtoeslag en de zorgtoeslag. Het kabinet wil het liefst naar het totaalplaatje kijken.
Toch heeft Van Huffelen speciale aandacht voor de kinderopvangtoeslag. “Het is interessant om naar de kinderopvang te kijken omdat het over grote bedragen per ouder gaat en omdat daardoor ook de problemen met terugvorderen en nabetalen het grootste zijn.”
De toeslagenaffaire is een van de lastigste dossiers bij de Belastingdienst. Duizenden ouders werden onterecht als fraudeurs bestempeld. In sommige gevallen moesten zij duizenden euro’s terugbetalen, waardoor gezinnen in grote financiële problemen kwamen. Van Huffelen heeft dit dossier begin dit jaar van Menno Snel overgenomen, nadat hij vanwege de vele problemen was afgetreden als staatssecretaris.
Kosten kinderopvang zo’n 5,4 miljard euro
De kosten om de kinderopvang met publiek geld te betalen lopen wel op. Uit een eerste grove schatting komt dat neer op zo’n 5,4 miljard euro per jaar. Van Huffelen noemt het kostenplaatje “een thema”.
Het onderzoek komt met drie suggesties om dit bedrag te betalen: het afschaffen van een belastingvoordeel voor ouders met jonge kinderen, een eigen bijdrage van de ouders of een algemene belastingverhoging.
Een voordeel van ‘gratis’ kinderopvang is, naast de vereenvoudiging, dat het voor ouders aantrekkelijker wordt om betaald werk te zoeken. Tegelijkertijd heeft de financiering met hogere belastingen ook een negatief effect op de werkgelegenheid. Het onderzoek geeft geen antwoord op wat uiteindelijk doorslaggevend is.
Het kabinet kijkt ook naar andere manieren om de kinderopvangtoeslag vorm te geven. Bijvoorbeeld door de toeslag direct aan de gastouders of opvanglocaties over te maken. Zo voorkom je terugvordering van eventueel te veel overgemaakte toeslag aan ouders, de kern van het probleem in de toeslagenaffaire.
Hoger minimumloon bij afschaffen zorgtoeslag
Uit het onderzoek blijkt verder wat al langer bekend is: hoe eenvoudiger het toeslagenstelsel wordt – bijvoorbeeld door ieder huishouden een vast bedrag te geven – hoe groter de inkomenseffecten.
Vooral huishoudens met lage inkomens gaan erop achteruit omdat de toeslagen een groot onderdeel van het inkomen zijn; ongeveer 20 procent. Die effecten zijn bij voorbaat al onacceptabel, schrijft Van Huffelen.
Het onderzoek komt met compensatiemogelijkheden. Neem bijvoorbeeld de zorgtoeslag. Daar maken ongeveer 4,7 miljoen huishoudens gebruik van. Van Huffelen gaat niet tornen aan die inkomensondersteuning, maar wil ook kijken naar alternatieven.
Bijvoorbeeld door een kleinere groep zorgtoeslag te geven en tegelijkertijd het minimumloon te verhogen. Daarmee stijgen ook de sociale uitkeringen (Wajong, AOW en bijstand). Als je de zorgtoeslag helemaal wilt afschaffen, moet het minimumloon met 16 procent omhoog.
De huurtoeslag vervangen blijkt niet eenvoudig. Van Huffelen wil daarom “met een bredere blik” kijken naar hoe de overheid het beste kan zorgen voor betaalbaar wonen. Daarbij wordt rekening gehouden met het inkomen, de huurtoeslag, de hypotheekrenteaftrek en de verhuurdersheffing voor woningcorporaties. Kortom, hier moet nog veel worden uitgewerkt.
Maatregelen vooral op bordje van volgend kabinet
Dat betekent dat een groot deel van eventuele aanpassingen van het toeslagenstelsel op het bordje van een volgend kabinet komt te liggen. De eerstvolgende Tweede Kamerverkiezingen staan gepland voor maart 2021.
“Het doel is niet om een toeslagenstelsel te hebben”, antwoordde Van Huffelen op de vraag of er over tien jaar nog een toeslagenstelsel is. Dit onderzoek moet volgens haar vooral worden gezien als een stap naar een eenvoudiger stelsel.
AD 30.04.2020 Het kabinet onderzoekt of de kinderopvang een publiek gefinancierde basisvoorziening kan worden. Het huidige stelsel met een inkomensafhankelijke kinderopvangtoeslag is te complex en brengt veel ouders in problemen. Dat meldt staatssecretaris Alexandra van Huffelen (Toeslagen) aan de Tweede Kamer.
Ouders betalen de kinderopvang nu zelf en krijgen een deel van de kosten terug van de overheid. Die toeslag is een voorschot, pas achteraf wordt bepaald op hoeveel geld zij daadwerkelijk recht hadden. Omdat omstandigheden gedurende het jaar kunnen wijzigen, leidt dat tot veel terugvorderingen en nabetalingen. In vier op de vijf gevallen moet de toeslag achteraf worden bijgesteld.
Dat treft volgens Van Huffelen vooral arme gezinnen. Zij krijgen op basis van hun inkomen de hoogste bedragen uitgekeerd, en hebben veelal geen financiële buffers om schommelingen te kunnen opvangen. Ambtenaren die de problemen met de toeslagen in kaart hebben gebracht, stellen vast dat die eigenlijk niet kunnen worden opgelost binnen het bestaande stelsel. De staatssecretaris onderschrijft die conclusie.
Nieuwe aanpak
Van Huffelen wil daarom nog deze kabinetsperiode met een voorstel komen voor een nieuwe aanpak. Daarbij wordt nadrukkelijk gedacht aan een door de overheid betaalde kinderopvang. Zonder eigen bijdrage door ouders kost dat op grond van de huidige vraag al ruim 5 miljard euro. Maar de verwachting is dat in zo’n stelsel meer ouders gebruik zullen gaan maken van kinderopvang.
Volgend jaar al komen er aanpassingen binnen het huidige stelsel om de scherpe kantjes eraf te halen. Door de invoering van een invorderingsdrempel worden kleine vergissingen of afwijkingen niet meer direct afgestraft. Ook komt er een mogelijkheid om in schrijnende gevallen van de regels af te wijken.
Ook over de toekomst van andere inkomensafhankelijk toeslagen, zoals die voor de huur en de zorgpremie, wordt nagedacht. Een verhoging van het minimumloon is een van de denkrichtingen. Daardoor zouden toeslagen deels overbodig kunnen worden. Ook aanpassingen in het belastingstelsel kunnen een rol spelen.
Telegraaf 30.04.2020 Om nieuwe drama’s met de kinderopvangtoeslag te voorkomen, gaat het kabinet onderzoeken hoe crèches en gastouders direct met publiek geld betaald kunnen worden in plaats van via wisselende vergoedingen aan ouders. Daarnaast gaat het kabinet nog eens kauwen op een hoger minimumloon.
Dat zijn de uitkomsten van het grote ambtelijke onderzoek naar het toeslagenstelsel dat donderdag naar buiten is gekomen. De hele Tweede Kamer heeft uitgesproken van dat stelsel af te willen, nadat staatssecretaris Snel (Financiën) afgelopen najaar opstapte vanwege de affaire rond de kinderopvangtoeslag.
Die toelage is het grootste probleem, omdat het vaak om grote bedragen gaat. En dus kunnen eventuele terugvorderingen er ook hard in hakken bij ouders. Het kabinet gaat daarom kijken of de opvang ook publiek gefinancierd kan worden. In plaats van aan de ouders via toeslagen, zou de overheid het geld dan rechtstreeks aan de opvangorganisaties overmaken. Zonder een eigen bijdrage van ouders zou dat wel een kostenplaatje van ruim 5 miljard euro opleveren.
Minimumloon omhoog
De ambtenaren hebben nog een hele reeks andere opties op tafel gelegd voor het kabinet. Als de toeslagen verdwijnen, zou er bijvoorbeeld meer ruimte komen om de minimumlonen te verhogen. Daarmee zou het inkomenseffect van de geschrapte toeslagen voor een deel teniet worden gedaan.
Op de korte termijn gaat het in elk geval niet lukken om het toeslagenstelsel helemaal in de ban te doen. Het kabinet gaat wel snel een drempel invoeren voor kleine terug- en nabetalingen om het aantal vorderingen terug te dringen. Ook zal de Belastingdienst niet langer met terugwerkende kracht het inkomen van een partner meerekenen voor de hoogte van de toeslag, als mensen pas gedurende het jaar elkaars partner zijn geworden.
De ambtenaren hebben in hun onderzoek gekeken naar varianten om de toeslagen te laten verdwijnen, maar zien ook bij die varianten haken en ogen. Bij het afschaffen en iedereen een vast zelfde bedrag geven, treden er grote inkomenseffecten op, waarbij vooral de kleinverdieners er hard op achteruitgaan. Ook de oplossingen om de toelages op een bult te gooien in een ’huishoudentoeslag’ of de toeslagen in het belastingstelsel te integreren, maken het niet per se eenvoudiger of nemen het probleem van de terugvorderingen niet weg.
MSN 30.04.2020 Het kabinet kijkt of de kinderopvang rechtstreeks kan worden gefinancierd. Op dit moment krijgen ouders nog een maandelijkse toeslag op hun rekening voor de opvang van hun kind. Dat schrijft staatssecretaris Van Huffelen aan de Tweede Kamer. Het huidige systeem waarbij ouders kinderopvangtoeslag ontvangen, zorgde de afgelopen jaren voor veel problemen.
De hoogte van de kinderopvangtoeslag is inkomensafhankelijk en wordt als voorschot gegeven. Dit leidde tot forse naheffingen, die ouders vaak in de financiële problemen brachten.
Nog deze kabinetsperiode komt de staatssecretaris met een concreet plan over de toekomst van de kinderopvang. Een optie is om de opvang rechtstreeks te financieren in plaats van het huidige systeem met toeslagen.
Ook is het huidige systeem te rigide. Bij de kleinste fout worden in één keer alle toeslagen over een heel jaar teruggevorderd. Om dat te veranderen past het kabinet op korte termijn de wet al aan. Dat moet de Belastingdienst meer ruimte geven om maatwerk te leveren, en te voorkomen dat mensen door een kleine fout in enorme problemen komen.
Verder komt er een drempel voor kleine invorderingen. Dat moet er voor zorgen dat minder burgers in de problemen raken, schrijft staatssecretaris Van Huffelen aan de Tweede Kamer.
Hele stelsel op de schop
Voor de korte termijn wordt een discretionaire bevoegdheid geïntroduceerd die een oplossing kan bieden in schrijnende situaties. Dat kan ervoor zorgen dat de staatssecretaris kan ingrijpen in individuele gevallen als mensen onrecht wordt aangedaan.
Het kabinet wil het hele toeslagenstelsel, waar ook de huur- en de zorgtoeslag onder vallen, op de schop nemen. Het stelsel dat is bedoelt om mensen financieel te helpen, zorgt in de praktijk juist voor veel ellende met terugvorderingen en nabetalingen.
De toeslagenaffaire slaat op de Belastingdienst die duizenden ouders jarenlang te onterecht beschuldigde van fraude met kinderopvangtoeslag. De dienst vorderde vervolgens duizenden euro’s per gezin terug waardoor zij in grote financiële problemen kwamen. De affaire kwam aan het licht door publicaties van RTL Nieuws en Trouw. Lees hier alles over de affaire.
RO 28.04.2020 Een registratiesysteem van de Belastingdienst, de Fraude Signaleringsvoorziening (FSV), wordt verder onderzocht op werking, toepassing en gebruik. Daarnaast wordt met intern toezicht de naleving van privacywetgeving versterkt, en wordt ook gekeken of extern toezicht kan helpen. Dat schrijven staatssecretaris Vijlbrief (Fiscaliteit en Belastingdienst) en staatssecretaris Van Huffelen (Toeslagen en Douane) vandaag aan de Tweede Kamer.
Vijlbrief en Van Huffelen: “Wij staan voor een Belastingdienst die rekening houdt met de persoonlijke omstandigheden van burgers en bedrijven. Daarvoor is vereist dat de Belastingdienst op een zorgvuldige manier omgaat met hun gegevens.”
Advies van een onafhankelijke partij
Eerder bleek dat FSV niet voldoet aan de AVG; FSV is daarom eind februari uit de lucht gehaald. Er is echter beter inzicht nodig in FSV en andere vergelijkbare systemen van de Belastingdienst. Zo zijn deze laatste nog niet goed genoeg doorgelicht om zeker te zijn of ze wel of niet voldoen aan de AVG. Dit onderzoek kost meer tijd dan eerder voorzien.
Vanwege het grote belang voor burgers, bedrijven en andere overheidsorganisaties wordt daarom op korte termijn advies gevraagd aan een externe en onafhankelijke partij. Dit advies gaat over de werking en gebruik van FSV en vergelijkbare systemen. Ook wordt gekeken onder welke condities FSV en vergelijkbare systemen weer kunnen worden ingezet.
Intern toezicht
Ook geven de staatssecretarissen aan dat de Functionaris Gegevensbescherming (FG) van het ministerie van Financiën wordt versterkt. Deze krijgt een team van zowel ondersteunende als inhoudelijke medewerkers, waarvan één plaatsvervangend FG wordt. De privacy officer van de Belastingdienst is verantwoordelijk voor coördinatie, advies en richtlijnen op het gebied van privacy. Ook de privacy officer krijgt ondersteuning door een team van privacy-experts.
Extern toezicht
Het dossier FSV onderstreept de noodzaak van het in kaart brengen van de mogelijkheden tot extern toezicht van de Belastingdienst. Immers, de bevoegdheden van de Belastingdienst richting burger en bedrijven zijn verstrekkend en de impact van het handelen van de Belastingdienst op burgers en bedrijven is groot. Daarom worden mogelijkheden voor extern toezicht op dit moment onderzocht, bijvoorbeeld in welke vorm dit het effectiefst plaats zou kunnen vinden. Uiterlijk deze zomer wordt de Kamer hierover geïnformeerd.
MSN 28.04.2020 De hele Belastingdienst zal in een onafhankelijk onderzoek worden doorgelicht op het gebruik van zwarte lijsten en mogelijke andere illegale fraudesystemen. Op dit moment heeft de fiscus zelf geen idee of de eigen registratiesystemen wettelijk door de beugel kunnen en of burgers (of bedrijven) er mogelijk door worden benadeeld
Dit melden de staatssecretarissen Vijlbrief (Belastingen) en Van Huffelen (Toeslagen) in een brief aan de Tweede Kamer. De bewindslieden van Financiën bieden het parlement excuses aan, omdat ze ook na weken onderzoek de onderste steen nog niet boven hebben. Dat was wel de bedoeling.
Serieuze meldingen en vage signalen
De brief is een reactie op de onthulling van RTL Nieuws en Trouw dat de Belastingdienst jarenlang een geheime zwarte lijst hanteerde. Op die lijst werden honderdduizenden mensen geplaatst bij een vermoeden van fraude.
Het ging daarbij om serieuze meldingen, maar ook om vage signalen en tips. De gegevens in dit systeem, de Fraude Signalerings Voorziening (FSV), werd jarenlang niet geschoond. Burgers konden zich niet verweren, omdat zij niet wisten dat ze op de lijst stonden.
Zwarte lijst blijft uit de lucht
Vijlbrief en Van Huffelen zeggen nu dat vaststaat dat FSV niet door de beugel kon en in strijd is met privacywetgeving. Het systeem blijft daarom voorlopig uit de lucht. Ze zeggen dat er nu ‘onvoldoende helderheid’ is over het bestaan van vergelijkbare registratiesystemen en of die wel aan de wet voldoen.
“Wij hebben nu nog niet kunnen vaststellen of en zo ja hoe informatie uit FSV en eventuele andere systemen heeft geleid tot benadeling van burgers, ondernemers en bedrijven.” Dat komt volgens de staatssecretarissen omdat er ‘onvoldoende inzicht’ is in de werkwijze en processen bij verschillende onderdelen van de Belastingdienst. Daarom wordt met ‘grote spoed’ een onderzoek gedaan door een externe en onafhankelijke partij.
Eén van de problemen van FSV was dat alle soorten ongecontroleerde en soms achterhaalde informatie jarenlang werd bewaard en aanleiding vormde voor extra controle en toezicht, terwijl betrokken burgers dit niet wisten. Duizenden medewerkers van de dienst konden bij die informatie, maar als zij het systeem raadpleegden – of informatie invoerden – werd dat niet goed bijgehouden, zodat controle niet goed mogelijk was.
Vooringenomen aanpak
FSV was niet alleen in strijd met privacyregels, zeggen de staatssecretarissen: “Het is ongewenst dat informatie op een onjuiste manier gebruikt wordt om mede te bepalen hoe een burger of bedrijf behandeld wordt.” Of mensen en ondernemingen hiervan de dupe werden, staat nog niet vast. Ook dit moet in het onderzoek verder onder de loep worden genomen. In het onderzoek van de commissie-Donner naar de toeslagenaffaire werd vastgesteld dat burgers slachtoffer werden van een vooringenomen aanpak, als zij waren bestempeld tot mogelijke fraudeur.
De staatssecretarissen zeggen dat burgers die willen weten of ze op de zwarte lijst staan, een aanvraag kunnen indienen voor inzage. Dat kan voor hen belangrijk zijn, voorbeeld in rechtszaken waarin vervolgens gezegd kan worden ‘dat de Belastingdienst de registratie in FSV niet had mogen gebruiken’. Bij Trouw en RTL Nieuws komen klachten binnen van burgers die voorlopig geen inzage krijgen, omdat het systeem uit de lucht is gehaald.
Extern toezicht nodig
Volgens Vijlbrief en Van Huffelen gaan onderzoeken naar fraude op basis van concrete aanwijzingen wel gewoon door. Tips en informatie worden opgeslagen in een speciale datakluis, waar maar een beperkt aantal mensen bij kan. De bewindslieden zeggen dat de affaire aantoont dat er extern toezicht nodig is op het handelen van de Belastingdienst.
In januari werd nog een onderzoek gepubliceerd van de Auditdienst Rijk (ADR) naar de manier waarop de Belastingdienst met privacywetgeving omgaat. FSV werd daarin niet eens genoemd. De ADR heeft vooral de papieren procedures in kaart gebracht, blijkt nu, maar heeft geen enkel zicht op wat in de verschillende systemen van de Belastingdienst in de praktijk gebeurt.
Trouw 28.04.2020 Of de Belastingdienst zich wel aan de wet houdt bij de jacht op fraude, weten zelfs de staatssecretarissen van financiën na twee maanden onderzoek niet. Een externe partij moet dat nu uitzoeken.
De Belastingdienst werkt mogelijk nog altijd met anti-fraudesystemen die niet aan de wet voldoen. Maar na twee maanden van intern onderzoek weten de staatssecretarissen van financiën dat nog altijd niet zeker. Daarom wordt ‘met spoed’ een externe en onafhankelijke partij gevraagd om de fiscus verder door te lichten en zeker te weten dat die zich aan de wet houdt.
Dat schrijven de staatssecretarissen Vijlbrief (Belastingdienst) en Van Huffelen (toeslagen en douane) in een brief aan de Tweede Kamer. Aanleiding voor het onderzoek was de onthulling door Trouw en ‘RTL Nieuws’ eind februari over het fraudesysteem FSV. Daarin stonden zo’n 180.000 burgers vermeld als mogelijk fraudeur, zonder dat de Belastingdienst wist of die signalen terecht waren. Twee dagen voor de onthulling van dat systeem, dat met zijn voorganger meer dan twintig jaar was gebruikt, werd het door de Belastingdienst stopgezet.
Stigmatisering
Sindsdien proberen Vijlbrief en Van Huffelen grip te krijgen op hoe de Belastingdienst omgaat met signalen van fraude. Het FSV fungeerde als een zwarte lijst, bleek uit intern onderzoek, doordat ‘signalen’ en ‘vermoedens’ van fraude werden geregistreerd zonder daadwerkelijk bewijs. Het systeem leidde daarom tot stigmatisering, en een ‘incompleet, onjuist en gedateerd beeld’.
Antwoorden op de vele vragen die vanuit de Tweede Kamer over FSV werden gesteld kunnen de bewindslieden nog niet geven, zo schrijven zij. Daarvoor is er nog ‘onvoldoende inzicht in de precieze werkwijze bij de fraudeaanpak’ binnen de Belastingdienst. Ook is er ‘onvoldoende helderheid over het bestaan van vergelijkbare systemen binnen de Belastingdienst’. Of informatie uit FSV of andere systemen een eigen leven is gaan leiden binnen de Belastingdienst is evenmin duidelijk. Daarvoor werd uitdrukkelijk gewaarschuwd in het interne onderzoek naar FSV.
Alles klopt, op papier
Vijlbrief en Van Huffelen traden in januari aan in plaats van Menno Snel, de staatssecretaris die in december aftrad vanwege de aanhoudende problemen in de toeslagenaffaire. Volgens bronnen hebben zij nu al grote moeite om intern informatie boven tafel te krijgen. Een deel van de Belastingdienst zou, ondanks de vernietigende conclusies over het FSV, blijven vasthouden aan het gebruik ervan. De staatssecretarissen kiezen er nu voor niet zelf te blijven zoeken, maar schakelen daarvoor dus een externe partij in in de hoop dat die de feiten snel kan achterhalen.
Begin mei meer duidelijkheid voor gedupeerden toeslagenaffaire
Staatssecretaris Alexandra van Huffelen (Toeslagen) verwacht begin mei helder te hebben welke fraudezaken rond de kinderopvangtoeslag vergelijkbaar zijn met de veelbesproken CAF 11-zaak. De beoordeling van de individuele ouderdossiers in deze zaken kan dan in juni beginnen.
Opmerkelijk is dat de Auditdienst Rijk (ADR), de interne onderzoeksdienst van de Rijksoverheid, eind februari nog een onderzoek afrondde naar de mate waarin de Belastingdienst aan de privacywet voldoet. Daarin werden het FSV of eventuele vergelijkbare systemen niet eens genoemd. Volgens de staatssecretarissen was dat onderzoek vooral gericht op het op orde hebben van procedures, op papier dus. “We moeten echter ook constateren dat onvoldoende daadwerkelijk aan die procedures voldaan wordt”, schrijven de bewindslieden.
Lees ook:
Belastingdienst had een geheime fraudelijst, in strijd met de privacywet
Een tot voor kort geheim registratiesysteem van de Belastingdienst voor ‘signalen’ van fraude is volledig in strijd met de privacywet. Pas na aanhoudende vragen van Trouw en RTL Nieuws heeft de fiscus het systeem uit de lucht gehaald.
‘De Belastingdienst heeft mijn leven overhoop gehaald’
De Staat moet volgens deze uitspraak eind 2020 minimaal een kwart minder broeikasgassen uitstoten ten opzichte van 1990.
Het oordeel van de Hoge Raad in het kort samengevat:
De Staat moet definitief eind 2020 de uitstoot van broeikasgassen ten opzichte van 1990 met 25 procent hebben verminderd.
Klimaatverandering wordt gezien als reëel gevaar waar burgers tegen beschermd moeten worden.
Uit berekeningen lijkt de overheid het gestelde doel niet te gaan halen.
De zaak werd in 2013 door burgerplatform Urgenda aangespannen.
De eerdere uitspraak van het gerechtshof in Den Haag dat de Staat verplicht is om de uitstoot van broeikasgassen te verminderen, blijft dus in stand. Dat heeft de Hoge Raad vrijdag 20.12.2019 bepaald. De uitspraak uit het Urgenda-vonnis, over een reductie van minimaal 25 procent in 2020 ten opzichte van 1990, is daarmee definitief.
Telegraaf 03.01.2020
Telegraaf 30.12.2019
AD 21.12.2019
Het halen van die 25 procent minder uitstoot is geen eenvoudige opgave. Uit recent onderzoek blijkt dat de reductie vorig jaar nog maar 15 procent was. Daar is bijna dertig jaar over gedaan. De onderzoekers denken dat het volgend jaar 23 procent kan zijn, maar de onzekerheden zijn erg groot. Begin deze week stelden ze de verwachting bij naar 20 à 21 procent. Als het nog meer tegenzit, wordt het 19 procent.
AD 30.12.2019
Klimaatakkoord
Het kabinet heeft bij herhaling laten weten de uitspraak van de rechter te willen naleven, ook al was er wel cassatie ingesteld bij de Hoge Raad. Het gaat de regering daarbij om het principiële punt dat de rechter niet de op de stoel van de politiek mag gaan zitten. De uitspraak van het gerechtshof beperkt de vrijheid van het kabinet om beleid te maken, en “dat kan grote gevolgen hebben voor de vrijheid van kabinetten bij het maken van klimaatbeleid en op andere beleidsterreinen”, zo stelde de regering eerder.
Als de Staat de uitspraak van de rechter wil naleven, zijn er verschillende opties. Het kabinet kan ertoe besluiten om alle kolencentrales te sluiten, maar het kan ook de kaasschaafmethode toepassen: veel maatregelen nemen die allemaal kleine beetjes helpen. Een combinatie van beide is ook mogelijk.
Telegraaf 21.12.2019
Vorig jaar bekrachtigde het gerechtshof het eerdere spraakmakende vonnis in de zaak van klimaatorganisatie Urgenda tegen de staat. Het hof oordeelde dat deze klimaatmaatregelen behoren tot de zorgplicht van de overheid en sprak van een reële dreiging door klimaatverandering.
AD 21.12.2019
Klimaat-minister Wiebes ging daartegen in cassatie. Niet omdat hij bezwaar maakte tegen de inhoud van de uitspraak, maar om het principe. “We willen in hoogste instantie weten of de rechter op de stoel van de politiek kan gaan zitten.”
De Hoge Raad is een rechterlijke instantie die niet inhoudelijk naar een zaak kijkt, maar oordeelt of de wet en procesregels juist zijn toegepast. Die vraag kan in dit geval met ‘ja’ beantwoord worden.
Het hof zei daar eerder over dat Nederland zich gebonden heeft aan internationale verdragen, die rechtsgeldig zijn en dus juridisch getoetst kunnen worden door de Nederlandse rechter. De Hoge Raad onderschrijft dit.
Reactie kabinet
Er komen op dit moment geen extra klimaatmaatregelen nadat de Hoge Raad het Urgenda-vonnis vrijdag 20.12.2019 definitief maakte, schrijft minister Eric Wiebes (Klimaat) aan de Tweede Kamer. Er zijn namelijk al maatregelen genomen, benadrukt Wiebes. In juni werd het Klimaatakkoord gesloten dat moet uiteindelijk leiden tot de CO2-reductie.
In november kondigde het kabinet hierop aanvullende klimaatmaatregelen aan omdat het CO2-doel niet zou worden gehaald volgens berekeningen van het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL).
“Het doel blijft om het doel te halen”, zei de premier. Dat waren dezelfde woorden die hij begin dit jaar gebruikte toen het PBL een eerste waarschuwing gaf dat het Urgenda-doel waarschijnlijk niet wordt gehaald.
Kabinet trof extra klimaatmaatregelen
Het kabinet worstelt al jaren met het Urgenda-vonnis. Sinds het PBL begin dit jaar voor het eerst waarschuwde dat het CO2-doel niet wordt gehaald, wordt er nagedacht over welke klimaatmaatregelen getroffen kunnen worden.
Zo wordt de Hemwegcentrale eerder gesloten en komt er een CO2-belasting voor grote bedrijven, een van de afspraken uit het Klimaatakkoord.
Daar kwam het recente besluit om de maximumsnelheid overdag op alle snelwegen naar 100 kilometer per uur te verlagen bovenop. Dat is een maatregel om de stikstofuitstoot te verlagen, maar het helpt ook bij CO2–reductie.
“Het doel is om het doel te halen”, zei premier Mark Rutte in januari toen hij werd geconfronteerd met de PBL-cijfers. Voor Rutte is het belangrijk dat CO2-reducerende maatregelen die hier worden genomen, niet tot een uitstootstijging in het buitenland (‘weglekeffect‘) leiden. Ze mogen ook niet ten koste gaan van werkgelegenheid.
40-puntenplan
Urgenda heeft samen met ruim 700 andere organisaties afgelopen zomer al een 40-puntenplan gepresenteerd waarmee het doel gehaald kan worden.
Elektromotoren
Daarin staat bijvoorbeeld dat 70 procent van het elektriciteitsverbruik in de industrie wordt gebruikt door elektromotoren. Als die worden vervangen door zuiniger modellen die al op de markt zijn, kan er veel stroom bespaard worden. Bedrijven zouden daar subsidie voor moeten krijgen.
“Je kunt dit vergelijken met de aanschaf van een nieuwe koelkast, op een moment dat je oude nog niet kapot is. Dit leidt vrijwel altijd tot besparingen, omdat nieuwe modellen veel zuiniger zijn geworden. Zo zijn bedrijven eigenlijk verplicht om alle maatregelen te nemen, die zichzelf binnen vijf jaar terugverdienen. Alleen wordt dit beleid niet gehandhaafd, daarom houden veel bedrijven zich er niet aan”, aldus Minnesma. Als bedrijven wel zuiniger motoren aanschaffen, valt daar 2 megaton aan CO2 mee te besparen.
Een andere maatregel voorziet in een nieuwe bandenpomp, die werkt op zonnepanelen. Met het apparaat kunnen burgers de banden van hun auto op spanning brengen. Als je dit vier keer per jaar doet, bespaar je volgens Urgenda honderd euro en 0,2 megaton aan uitstoot. De apparaten worden onder meer bij supermarkten geplaatst.
Een andere categorie maatregelen gaat over het eten van vlees. Tot 2030 wordt verwacht dat ruim zestig procent van alle varkenshouders gaan stoppen met hun bedrijf. “De overheid kan deze sanering versnellen, door de varkensrechten op te kopen en uit de markt te halen. Want anders worden ze verkocht aan steeds groter wordende varkensbedrijven”, zegt Minnesma. Het minder eten van vlees is een belangrijke manier om de uitstoot van broeikasgassen tegen te gaan.
24 megaton
Het is een kleine greep uit de veertig maatregelen, die vanmiddag worden gepresenteerd. “Wat wij ermee willen bereiken, is laten zien dat het kan, en dat het kabinet snelheid gaat maken.” Eerder dit jaar kwam het Planbureau voor de Leefomgeving tot de conclusie dat het doel uit de Urgenda-rechtszaak met het huidige beleid niet gehaald wordt.
Het gat is volgens het Planbureau gemiddeld 9 megaton. Maar volgens Urgenda is de opgave eigenlijk nog veel groter. “Ja, want volgens de laatste cijfers van het CBS zitten we nu op ruim 14 procent minder broeikasgassen dan in 1990, terwijl we over een jaar op 25 procent moeten zitten. Omgerekend gaat dat om 24 megaton, die nog bespaard moet worden.”
Daarom vreest Urgenda dat alleen het sluiten van de kolencentrales niet voldoende is, en het kabinet sowieso op zoek moet naar andere aanvullende maatregelen.
Unieke zaak
Onder juristen heeft de Urgenda-rechtszaak tot veel discussie geleid. De uitspraak was dan ook uniek, want niet eerder stelde een rechter dat een regering meer moet doen tegen klimaatverandering. De Hoge Raad heeft laten weten de zaak nog voor het eind van dit jaar te willen afhandelen.
Terugblik
Zo kwam het klimaat de afgelopen tien jaar in het nieuws
Over één ding zijn de meeste mensen het wel eens: een van de belangrijkste sleutelmomenten op het gebied van het klimaat vond plaats in 2015 in Parijs. Daar sloten 195 landen een mondiaal akkoord over klimaatverandering, waarin ze afspraken de opwarming van de aarde te beperken tot ruim onder de 2 graden (het liefst zelfs tot 1,5 graad).
‘Klimaatdepressie’
Hoewel aanvankelijk nog maar langzaam leek door te dringen hoe groot de consequenties ervan waren, werd het akkoord van Parijs al meteen ‘historisch’ genoemd. En dat terwijl we dit decennium begonnen met depressieve onderhandelaars die nergens meer in geloofden, vertelt klimaatbeleidsonderzoeker Heleen de Coninck van de Radboud Universiteit.
“Nadat de klimaattop in Kopenhagen eind 2009 was mislukt, zag je dat de aandacht voor het klimaat even helemaal weg was. De onderhandelaars waren zo teleurgesteld, er trad een soort algehele klimaatdepressie in. En daardoor dachten veel mensen: we kunnen er blijkbaar niks aan doen.”
Breuk
Toch stond het denken over het klimaat in die periode niet stil. Zo werd in Nederland in 2013 het Energieakkoord gesloten, met afspraken over bijvoorbeeld oude kolencentrales (die moeten weg) en windparken (die moeten er juist bij).
Ed Nijpels, die in de jaren 80 milieuminister was, zag toe op de naleving van het Energieakkoord. “Het akkoord vormde een doorbraak in het denken over het klimaat”, zegt hij er nu over. “Een breuk in het tot dan toe warrige en inconsistente energiebeleid dat Nederland voerde. De urgentie werd tot dan toe niet gevoeld, het klimaat stond helemaal niet op de agenda.” (Urgenda)
Duurzaamheidsorganisatie Urgenda dwong de Nederlandse Staat om de uitstoot van broeikasgassen terug te dringen, we zagen verschillende klimaatmarsen en tienduizenden klimaatspijbelaars. Het moge duidelijk zijn: het klimaat heeft de politieke en maatschappelijke agenda inmiddels wel bereikt.
Hete zomers en meer aardbevingen
Volgens onderzoeker De Coninck komt dat door een combinatie van factoren. “De wetenschappelijke zekerheid neemt toe, maar mensen zien klimaatverandering ook bevestigd in hun eigen omgeving.” Ze doelt op de afgelopen twee hete zomers in Nederland. “Die zijn geen signaal voor klimaatverandering, want het klimaat is het gemiddelde weer over dertig jaar. Maar door die hete zomers zijn mensen wel vaker gaan denken: er is misschien iets aan de hand.”
Ook de toename van aardbevingen in Groningen heeft meegespeeld, zegt De Coninck. “Die komen natuurlijk niet door klimaatverandering, maar hebben wel heel veel invloed gehad op de rol van gas in Nederland. Gas was altijd onaantastbaar. Maar nu werd het uitfaseren van gas bespreekbaar in de politiek.”
“Je kunt er beter met de vrouw van je vriend vandoor gaan dan met zijn auto”, aldus oud-milieuminister Ed Nijpels (VVD)
Met de aandacht voor het klimaat nam ook de weerstand toe. Want al die klimaatplannen kosten geld, en wie gaat dat betalen? Hoe moet dat straks zonder gasfornuis? En mogen we straks nog wel vlees eten of autorijden?
Oud-VVD-minister Nijpels haalt een van zijn stokpaardjes van stal: “Je kunt er beter met de vrouw van je vriend vandoor gaan dan met zijn auto.” Klimaatmaatregelen op het gebied van automobiliteit liggen gevoelig, zegt hij. “Dat was dertig jaar geleden zo en nu nog steeds. Hetzelfde geldt voor duurzame investeringen in je eigen huis. Dat moet je wel kunnen betalen.”
Over de kosten van het verduurzamen van je woning doen verschillende cijfers de ronde. Hoe zit het? Lees erover in dit artikel.‘Geldklopperij’
De betaalbaarheid van klimaatmaatregelen staat in de politiek regelmatig ter discussie. Volgens Thierry Baudet van Forum voor Democratie kosten de geplande maatregelen “astronomisch” veel geld, terwijl ze “niet-renderend” zijn. PVV-leider Geert Wilders spreekt van “ideologische geldklopperij“.
Het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) berekende eerder dit jaar dat de extra kosten van het (toen nog concept-)klimaatakkoord oplopen tot bijna 2 miljard per jaar in 2030. De kosten van het definitieve akkoord liggen waarschijnlijk iets hoger, voegde het PBL daar in november aan toe.
‘Banger voor klimaatverandering’
Volgens onderzoekers van demografisch instituut NIDI is het aantal klimaatsceptici in Nederland het afgelopen decennium afgenomen. Vond in 2009 nog bijna een kwart van de Nederlanders de verhalen over klimaatverandering sterk overdreven, in 2018 was dat gedaald tot 11 procent.
Uit hetzelfde onderzoek blijkt dat het aantal mensen dat zich zorgen maakt over de opwarming van de aarde in die periode juist is toegenomen van 35 naar 58 procent. Recent onderzoek van de Europese Investeringsbank geeft eenzelfde beeld: bijna de helft van de 30.000 ondervraagden gaf aan banger te zijn voor klimaatverandering dan voor baanverlies of een terroristische aanslag.
Verbeterpunten
Volgens hoogleraar Linda Steg, die aan de Rijksuniversiteit Groningen onderzoek doet naar het milieugedrag van consumenten, gelooft maar 2 procent van de inwoners van Europa dat klimaatverandering niet bestaat. Ze baseert zich op een groot onderzoek waaraan zij met andere Europese collega’s werkte. “Hetzelfde aantal zegt dat wij mensen er niets mee te maken hebben.”
Volgens Steg is het draagvlak voor klimaatmaatregelen veel groter dan gedacht. Maar er zijn nog wel verbeterpunten, ziet ze. “Voor draagvlak is het bijvoorbeeld belangrijk dat de kosten en baten eerlijk zijn verdeeld. En dat mensen het gevoel hebben dat ze inspraak hebben. Dat kan beter.”
Klimaatpanel
Het Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC) van de VN verzamelt en beoordeelt alle wetenschappelijke klimaatkennis. Sinds 2018 publiceerde het IPCC daar drie rapporten over, de laatste ging over de zeespiegel (conclusie: die stijgt sneller dan verwacht).
In de jaren 2010 veranderde de opwarming van de aarde van een ietwat abstracte statistiek tot voelbare werkelijkheid. Het is nog maar net begonnen, zeggen de kenners eenstemmig.
Het leek wel oorlog, zeiden de mensen die erbij waren. In Boxtel scheurde het asfalt en werden majestueuze bomen ‘met wortel en al’ uit de grond gerukt. In Vught knapten gasleidingen en ontsnapte een baby aan de dood toen er twee bomen op een huis vielen. In Den Bosch kwam het water omhoog uit de wc’s waardoor winkels en woningen blank kwamen te staan.
Dat was 28 juni 2011, de dag dat het extreemste buienfront ooit in ons land gemeten over Brabant trok. Honderden bomen sneuvelden, straten en tunnels stonden blank. Hulpverleners noemden het een wonder dat er niemand gewond was geraakt. Een zeldzame uitschieter? Op 28 juli 2014 was het weer raak. En op 23 juni 2016 weer. En op 4 juni 2019 dit jaar wéér.
De jaren 2010 waren het decennium waarin klimaatverandering tastbaar werd. Was de opwarming van de aarde voorheen een ietwat abstract begrip, inmiddels vinden wetenschappers overal meetbaar bewijs. Van de smeltende polen tot de opdrogende Amazone en van de westpunt van Antarctica tot winkelcentrum De Helftheuvel in Den Bosch.
In 2010 leek het allemaal nog mee te vallen. Merkwaardig genoeg liep de wereldtemperatuur al een jaar of tien nauwelijks meer verder op, terwijl de uitstoot van broeikasgassen gewoon doorging. Dat kon toeval zijn, een kwestie van de extra energie van de broeikasgassen die tijdelijk ergens anders belandde, zoals een tochtig oud huis ook niet overal gelijkmatig opwarmt als je de verwarming aanzet.
Maar het kon ook betekenen dat er ergens in het klimaat een nog onbekende rem zit, die warmte wegvoert of absorbeert. Misschien werken broeikasgassen uiteindelijk minder hard door in de temperatuur dan in de jaren tachtig en negentig het geval leek, opperden sommigen voorzichtig.
Maar toen kwam 2014. En 2015, 2016 – en de jaren daarna. De wereldtemperatuur schoot verder omhoog. In de grafieken is de ‘pauze’ in de opwarming tussen ongeveer 1998 en 2013 inmiddels niet meer dan een tamelijk onbetekenend kreukeltje in een stijgende temperatuurreeks, met het blote oog zie je het niet eens:
Beeld Berkeley Earth
De opwarming blijft weliswaar iets achter bij de prognoses, maar ligt nog steeds in lijn met wat de klimaatmodellen voorzien. ‘Dat de polen sterker opwarmen, dat de stratosfeer afkoelt, dat er meer waterdamp in de dampkring komt: alles wat men in de jaren zeventig al voorspelde, is in feite uitgekomen’, signaleert Pier Siebesma, hoogleraar aardwetenschap aan de TU Delft.
Waarnemingen (zwart) en prognoses zoals gedaan in 2013. Beeld Climate Lab Book
Intussen veegden diverse grote studies de laatste restjes twijfel van tafel. Want wacht eens: was het in de Middeleeuwen, toen men in Engeland wijn verbouwde en de Vikingen zich vestigden op Groenland, niet net zo warm of zelfs warmer dan nu? Toch niet, bleek afgelopen zomer uit een grote overzichtsstudie. Destijds was de warmte plaatselijk, terwijl de opwarming vandaag de dag overal ter wereld tegelijk toeslaat:
De Romeinse, middeleeuwse en huidige warmte en hun verdeling over de aardbol. Beeld Nature
En is het niet denkbaar dat er ergens in het systeem een nog onontdekte, heel andere aandrijver van de opwarming zit? Reken er niet te hard op: statistische analyses van de temperatuurstijging wijzen uit dat zelfs zo’n ‘onbekende onbekende’ zeer onwaarschijnlijk is. ‘En reken maar dat we ons allemaal gek hebben gezocht naar zo’n extra variabele’, zoals klimaatwetenschapper Geert Jan van Oldenborgh van het KNMI eerder dit jaar verwoordde, ‘want als je hierin een gat kunt schieten, sta je meteen in Nature.’
Intussen werd het voor het eerst mogelijk om statistiek te bedrijven met het warmere klimaat en afzonderlijke weerincidenten toe te schrijven aan klimaatverandering. Neem de hitte die afgelopen zomer 2019 in heel Europa voor records zorgde en in Nederland het kwik opdreef tot voorbij de symbolische recordhoogte van 40 graden.
Uit een kansanalyse uitgevoerd door een Europees onderzoeksteam blijkt dat zoiets eens in de vijftig jaar kan voorkomen. Maar een eeuw geleden was dat nog eens in de duizenden jaren – zeg maar gewoon: zo goed als uitgesloten.
Of neem het noodweer dat op 28 juli 2014 delen van Noord-Brabant en de Randstad blank zette. Zulke regen komt inmiddels eens in de vijftien jaar voor, becijferde het KNMI, maar in 1951 was die kans eens in de paar honderd jaar. De klimaatverandering heeft een soort dakkapel boven op de weerstatistieken gebouwd.
Neerslagrecords in Nederland, en de kans erop. Beeld KNMI
Een hele trits satellieten, zeeboeien en andere meetapparatuur zorgden intussen voor betere aardwaarnemingen dan ooit. Met als gevolg dat men beter vat kreeg op een aantal belangrijke verschijnselen die tot voor kort ongrijpbaar bleven. Het effect van wolken. De energieopslag in de oceanen.
De smeltsnelheid van de ijskappen. De convectie hoog in de dampkring. ‘De veranderingen komen steeds meer aan het licht’, zegt poolkaponderzoeker Roderik van der Wal van de Universiteit Utrecht. ‘Wat zich tot tien jaar geleden vooral afspeelde in de hoofden van de mensen, zien we nu echt.’
En zichtbaar werd het. Op de Groenlandse ijskap is het massaverlies tegenwoordig twee keer zo groot als tien jaar eerder, wezen de metingen uit. Bij West-Antarctica is het massaverlies zelfs verdrievoudigd. Het zee-ijs dat resteert aan het eind van de zomer op de Noordpool slonk in ongekend tempo, met records in 2012, 2018 en 2019. En de zeespiegelstijgingversnelde in de satellietmetingen, van 2,1 millimeter per jaar in de periode 1970-2015 en 3,6 millimeter per jaar voor het tijdvak 2006-2015.
Zo vielen de puzzelstukjes het afgelopen decennium steeds meer op hun plaats. De aarde warmt op in een tijdvak waarin het, afgaand op zaken zoals de zonneactiviteit, eigenlijk juist iets koeler zou moeten worden. En de enige factor die dat redelijkerwijs kan verklaren, is de stuwende hand van de broeikasgassen die de mens heeft losgestookt uit olie en steenkool en indirect uit de bodem.
Beeld Hilde Harshagen
Geconfronteerd met zoveel bewijs begon ook de politiek zowaar enigszins in actie te komen: een mooie belofte hier, een subsidie daar. Dat culmineerde vijf jaar geleden in het klimaatakkoord van Parijs, in feite een belofte om de planeet niet verder op te warmen dan 1,5 graad (we zitten inmiddels op 1,1).
Maar eerlijk is eerlijk, veel kans om dat doel te halen is er niet. Zelfs als alle aan ‘Parijs’ deelnemende landen hun beloften nakomen, zal de wereldtemperatuur naar verwachting zo’n 3 graden oplopen. Dat betekent zoveel als de vernietiging van de ondiepe koralen, uitdroging van grote delen van de Amazone en 275 miljoen mensen die moeten verhuizen voor de stijgende zee, volgens de inzichten die het VN-klimaatpanel IPCC samenbrengt in zijn rapporten.
Om onder de anderhalve graad te blijven, zouden buitensporige maatregelen nodig zijn, zoals vervijfvoudiging van de hoeveelheid kernenergie, massale ondergrondse opslag van CO2 en de beplanting van een gebied zo groot als West-Europa met bos en biogewassen. Een lastige spagaat: we weten dat het klimaat opwarmt door toedoen van de mens, maar een overtuigend antwoord heeft niemand nog gevonden.
Niet vreemd dus dat uitvogelen wat precies de gevolgen van klimaatverandering zijn de grote nieuwe uitdaging is voor veel klimaatwetenschappers. Want hoewel de klimaatmodellen de grote lijnen van de opwarming aardig nabootsen, zijn ze op regionaal niveau nog erg onnauwkeurig: wat gebeurt er met de grote luchtstromingen in de dampkring, wordt het in ons land nou droger of juist steeds natter?
‘Zuid-Europa wordt droger, Noord-Europa natter en wij zitten daar precies tussenin’, schetst klimaatonderzoeker Rob van Dorland van het KNMI. ‘Het blijkt bijzonder moeilijk om greep te krijgen op wat dat voor ons land betekent.’
Om zulke puzzels op te lossen zijn eigenlijk nieuwe modellen nodig, zeggen betrokkenen, die het aardsysteem tot op de kilometer nauwkeurig nabootsen. Maar zulke modellen vergen rekenkracht die er eenvoudigweg nog niet is, alle moderne supercomputers ten spijt.
Kleine lichtpuntjes zijn er intussen ook. Zo daalde de prijs van zonnepanelen sneller dan verwacht, draaiden de eerste windparken subsidievrij en begon de CO2-uitstoot van onder meer Japan, de VS en het Verenigd Koninkrijk zowaar te dalen.
Intussen voorziet het Internationaal Energie Agentschap een stijging van de olieprijs en begint zelfs Koning Steenkool barstjes te vertonen: zo werden er in het Verenigd Koninkrijk dit jaar voor het eerst sinds de 19de eeuw twee weken lang geen kolen verstookt. Misschien heeft ook verduurzaming ‘omslagpunten’ waarboven alles opeens sneller en soepeler verloopt, signaleerde een studie eerder dit jaar.
Maar misschien nog belangrijker is de aanpassing door de mens. Toen Europa in 2003 werd getroffen door een hevige hittegolf, kostte dat in Frankrijk alleen al 15 duizend mensen vroegtijdig het leven. Voor de recordhittegolf van afgelopen juli staat dat aantal op 868: nog steeds schokkend, maar toch liefst 95 procent minder dan vijftien jaar geleden.
Ook voor bosbranden, overstromingen, stormen, extreme neerslag en ander klimaatgerelateerd onheil is dat de trend. Meer voorvallen, maar minder schade, gewonden en sterfte – domweg omdat waarschuwingscodes, voorzorgsmaatregelen en bouwaanpassingen helpen. De veerkracht van de mens is misschien wel de belangrijkste variabele die in de klimaatgrafieken ontbreekt.
Niet dat we er daarmee zijn. Op het oog ingeschat passeren we rond 2040 de anderhalve graad opwarming en rond het jaar 2070 de twee – de grens die niemand zegt te willen passeren. Het verhaal van de mens die zijn planeet opwarmde, is nog maar net begonnen.
Meer klimaatverandering
Het klimaat, vijftig jaar later: een min of meer hoopgevend bericht uit 2069
Wat hebben we geleerd? 16 wetenschappelijke lessen uit het afgelopen decennium
Het klimaat begint voelbaar te veranderen en insecten leggen massaal het loodje. Traditiegetrouw zetten we aan het eind van elk jaar de opmerkelijkste lessen op een rij – deze keer blikken we meteen maar terug op het hele decennium. Er is ook vrolijker nieuws: de duurzame revolutie komt op gang, traumatherapie werkt echt en we gaan niet meer dood aan ziekten die tien jaar geleden nog fataal waren. Bekijk hier de zestien lessen.
NU 10.02.2020 Het is inmiddels bijna negen maanden geleden dat de Raad van State oordeelde dat het stikstofbeleid de Natura 2000-gebieden volgens Europese regels onvoldoende beschermt. Vorige week kondigde het kabinet langverwachte maatregelen aan, maar oppositiepartijen en belangenclubs zijn ontevreden over de aanpak. Wat is er tot nu toe afgesproken?
Waar minister Carola Schouten, als landbouwminister coördineert zij de stikstofaanpak, en premier Mark Rutte waarschuwen dat een simpele en snelle oplossing voor de stikstofcrisis niet bestaat, wordt de oppositie steeds ongeduldiger.
Enkele partijen vinden het beleid te langzaam en te weinig. GroenLinks werkt daarom zelf aan een stikstofwet. Ook belangenorganisaties Bouwend Nederland, MKB-Nederland en verschillende natuurorganisaties steunen voor een deel dit initiatief.
De PVV is juist van mening dat er helemaal geen probleem met stikstof is. Ook die partij komt met een eigen wet, maar dan met de strekking om even helemaal geen maatregelen te nemen.
Wat heeft het kabinet tot nu toe besloten? Een overzicht:
Spoedwet met veel tegenzin goedgekeurd door parlement
Na veel overleg en een lijvig advies van de Commissie-Remkes, kondigt het kabinet de eerste maatregelen aan die vooral de woning- en wegenbouw weer op gang moeten krijgen. Veel projecten liggen sinds de Raad van State-uitspraak noodgedwongen stil en nieuwe bouwvergunningen worden nauwelijks afgegeven.
Omdat er haast is, bouwbedrijven komen in de financiële problemen en dijken moeten worden verstevigd, komt het kabinet met een spoedwet die nog net voor de Kerst door het parlement wordt aangenomen.
Zo worden er voorbereidingen getroffen voor een drempelwaarde. Zo kunnen bouwvergunningen voor projecten die onder een bepaalde stikstofnorm blijven direct worden afgegeven.
Wat valt er nog meer onder de spoedwet
Het veevoer wordt aangepast zodat er minder eiwitten in zitten. Overtollig eiwit zorgt namelijk voor extra stikstofuitstoot dat via de mest naar buiten komt.
De maximumsnelheidsverlaging op alle snelwegen gaat overdag naar 100 kilometer per uur. In maart worden de verkeersborden aangepast.
Het zijn allemaal maatregelen die de stikstofuitstoot op de korte termijn verlagen. Die zogenoemde ‘stikstofwinst’ gaat voor het grootste gedeelte naar de bouw, een kleiner deel gaat naar natuurherstel.
Opkopen en verduurzamen boerenbedrijven
Nu de bouwsector voorlopig is gered, denkt het kabinet na over maatregelen voor de lange termijn.
Die komen begin februari. Het kabinet maakt dan bekend dat er geld beschikbaar komt om boerenbedrijven die dichtbij Natura 2000-gebieden staan en veel stikstof uitstoten, worden opgekocht. Het gaat om de zogenoemde ‘piekbelasters’. Het opkopen gebeurt op vrijwillige basis.
Er komt ook geld voor boeren die willen blijven. Zij krijgen hulp om hun stallen te verduurzamen en te innoveren.
Dan is er nog het opkoopprogramma voor de varkenshouderij. Die maatregel bestond al lang voor de Raad van State-uitspraak en is eigenlijk vooral bedoeld om stankoverlast tegen te gaan. Maar omdat het opkopen van varkensboeren ook helpt bij het verlagen van de stikstofuitstoot, wordt de maatregel betrokken in het totaalplaatje.
77
Waarom zorgt stikstof voor zo veel problemen in Nederland?
Wat kosten al die stikstofmaatregelen?
Het kabinet maakt eenmalig 522 miljoen euro vrij om stikstofcrisis aan te pakken.
Het grootste gedeelte, 350 miljoen euro, is bestemd voor de opkoop van boerenbedrijven. De overige 172 gaat naar de verduurzaming en innovatie van stallen. Dat is allemaal nog lang niet genoeg, maar dit is waar de boeren het voor nu mee moeten doen.
Voor de sanering van de varkenshouderij was in het regeerakkoord al 180 miljoen euro gereserveerd. De regeling blijkt alleen zo populair, dat het bedrag hoger uitvalt. Het kabinet belooft die extra kosten te zullen betalen.
Alle extra, nog niet bekende kosten – en die zijn er – worden allemaal opgenomen in de Voorjaarsnota die medio mei naar de Tweede Kamer wordt gestuurd.
Wat staat er nog te gebeuren?
Met deze maatregelen is het kabinet er nog lang niet. Er staat dan ook nog veel op de agenda voor de komende tijd.
Zo komt er een fonds dat boeren moet ondersteunen in de omschakeling naar kringlooplandbouw. Hoe dat fonds er precies uit komt te zien, is nog niet duidelijk. Is er sprake van subsidie of komt er een vorm van overheidsfonds? Die vraag blijft onbeantwoord.
Er komen nog afspraken over extern salderen, een middel voor bedrijven om extra stikstof uit te stoten en dat elders te compenseren.
De natuur moet door alle stikstofuitstoot versterkt en verbeterd worden. De precieze aanpak en het bijbehorende kostenplaatje wordt naar verwachting dit voorjaar bekendgemaakt.
Verder komt het kabinet nog met een reactie op het recente advies van de al eerder genoemde Commissie-Remkes over de luchtvaart. In dat advies staat dat de luchtvaart alleen kan groeien, als stikstofuitstoot in die sector omlaag gaat. Dat kan gevolgen hebben voor de voorgenomen groei van Schiphol en de opening van Lelystad Airport.
Remkes komt dit voorjaar met nog twee stikstofadviezen: voor de industrie en scheepvaart en voor maatregelen voor de langere termijn.
MSN 10.02.2020 Het is inmiddels bijna negen maanden geleden dat de Raad van State oordeelde dat het stikstofbeleid de Natura 2000-gebieden volgens Europese regels onvoldoende beschermt. Vorige week kondigde het kabinet langverwachte maatregelen aan, maar oppositiepartijen en belangenclubs zijn ontevreden over de aanpak. Wat is er tot nu toe afgesproken?
Waar minister Carola Schouten, als landbouwminister coördineert zij de stikstofaanpak, en premier Mark Rutte waarschuwen dat een simpele en snelle oplossing voor de stikstofcrisis niet bestaat, wordt de oppositie steeds ongeduldiger.
Enkele partijen vinden het beleid te langzaam en te weinig. GroenLinks werkt daarom zelf aan een stikstofwet. Ook belangenorganisaties Bouwend Nederland, MKB-Nederland en verschillende natuurorganisaties steunen voor een deel dit initiatief.
De PVV is juist van mening dat er helemaal geen probleem met stikstof is. Ook die partij komt met een eigen wet, maar dan met de strekking om even helemaal geen maatregelen te nemen.
Spoedwet met veel tegenzin goedgekeurd door parlement
Na veel overleg en een lijvig advies van de Commissie-Remkes, kondigt het kabinet de eerste maatregelen aan die vooral de woning- en wegenbouw weer op gang moeten krijgen. Veel projecten liggen sinds de Raad van State-uitspraak noodgedwongen stil en nieuwe bouwvergunningen worden nauwelijks afgegeven.
Omdat er haast is, bouwbedrijven komen in de financiële problemen en dijken moeten worden verstevigd, komt het kabinet met een spoedwet die nog net voor de Kerst door het parlement wordt aangenomen.
Zo worden er voorbereidingen getroffen voor een drempelwaarde. Zo kunnen bouwvergunningen voor projecten die onder een bepaalde stikstofnorm blijven direct worden afgegeven.
Het zijn allemaal maatregelen die de stikstofuitstoot op de korte termijn verlagen. Die zogenoemde ‘stikstofwinst’ gaat voor het grootste gedeelte naar de bouw, een kleiner deel gaat naar natuurherstel.
Opkopen en verduurzamen boerenbedrijven
Nu de bouwsector voorlopig is gered, denkt het kabinet na over maatregelen voor de lange termijn.
Die komen begin februari. Het kabinet maakt dan bekend dat er geld beschikbaar komt om boerenbedrijven die dichtbij Natura 2000-gebieden staan en veel stikstof uitstoten, worden opgekocht. Het gaat om de zogenoemde ‘piekbelasters’. Het opkopen gebeurt op vrijwillige basis.
Er komt ook geld voor boeren die willen blijven. Zij krijgen hulp om hun stallen te verduurzamen en te innoveren.
Dan is er nog het opkoopprogramma voor de varkenshouderij. Die maatregel bestond al lang voor de Raad van State-uitspraak en is eigenlijk vooral bedoeld om stankoverlast tegen te gaan. Maar omdat het opkopen van varkensboeren ook helpt bij het verlagen van de stikstofuitstoot, wordt de maatregel betrokken in het totaalplaatje.
Wat kosten al die stikstofmaatregelen?
Het kabinet maakt eenmalig 522 miljoen euro vrij om stikstofcrisis aan te pakken.
Het grootste gedeelte, 350 miljoen euro, is bestemd voor de opkoop van boerenbedrijven. De overige 172 gaat naar de verduurzaming en innovatie van stallen. Dat is allemaal nog lang niet genoeg, maar dit is waar de boeren het voor nu mee moeten doen.
Voor de sanering van de varkenshouderij was in het regeerakkoord al 180 miljoen euro gereserveerd. De regeling blijkt alleen zo populair, dat het bedrag hoger uitvalt. Het kabinet belooft die extra kosten te zullen betalen.
Alle extra, nog niet bekende kosten – en die zijn er – worden allemaal opgenomen in de Voorjaarsnota die medio mei naar de Tweede Kamer wordt gestuurd.
Wat staat er nog te gebeuren?
Met deze maatregelen is het kabinet er nog lang niet. Er staat dan ook nog veel op de agenda voor de komende tijd.
Zo komt er een fonds dat boeren moet ondersteunen in de omschakeling naar kringlooplandbouw. Hoe dat fonds er precies uit komt te zien, is nog niet duidelijk. Is er sprake van subsidie of komt er een vorm van overheidsfonds? Die vraag blijft onbeantwoord.
Er komen nog afspraken over extern salderen, een middel voor bedrijven om extra stikstof uit te stoten en dat elders te compenseren.
De natuur moet door alle stikstofuitstoot versterkt en verbeterd worden. De precieze aanpak en het bijbehorende kostenplaatje wordt naar verwachting dit voorjaar bekendgemaakt.
Verder komt het kabinet nog met een reactie op het recente advies van de al eerder genoemde Commissie-Remkes over de luchtvaart. In dat advies staat dat de luchtvaart alleen kan groeien, als stikstofuitstoot in die sector omlaag gaat. Dat kan gevolgen hebben voor de voorgenomen groei van Schiphol en de opening van Lelystad Airport.
Remkes komt dit voorjaar met nog twee stikstofadviezen: voor de industrie en scheepvaart en voor maatregelen voor de langere termijn.
Minister Wiebes van Economische Zaken en Klimaat ANP
NOS 07.02.2020 Het kabinet heeft vanmorgen met directeur Minnesma van stichting Urgenda gesproken over uitvoering van het zogenoemde Urgenda-vonnis. Het was volgens minister Wiebes een heel plezierig gesprek.
In december oordeelde de Hoge Raad dat de uitstoot van broeikasgassen voor het einde van dit jaar ten minste 25 procent omlaag moet ten opzichte van 1990, zoals Urgenda heeft geëist
Wiebes zegt dat het kabinet nu vaker met Minnesma om de tafel wil. Hij noemt de uitvoering van het vonnis een buitengewoon grote opdracht. “Maar er is een vonnis, dus daar moet ik me natuurlijk wel aan houden.”
‘Energierekening omlaag’
Hij zegt dat het kabinet en Urgenda samen kijken naar “maatregelen die voor Nederlanders prettig zijn en die tegelijkertijd CO2 besparen”.
Welke dat zijn, staat nog niet vast. “Maar we zien dat er allerlei maatregelen denkbaar zijn die de energierekening omlaag kunnen krijgen, en dat vindt iedereen natuurlijk prettig.”
NU 05.02.2020 In 2030 moet er in Nederland 10 procent meer bos zijn, vinden landbouwminister Carola Schouten en de provincies. In een brief aan de Tweede Kamer zetten ze hun visie voor een nieuwe bossenstrategie uiteen.
Een uitbreiding van het Nederlandse bosgebied met ongeveer 37.000 hectare is volgens Schouten nodig om onder meer afspraken in het Klimaatakkoord na te komen. Nederland moet de totale CO2-uitstoot in 2030 met 49 procent verminderd hebben ten opzichte van 1990.
Bossen nemen CO2 op en kunnen daarom volgens experts een belangrijke bijdrage leveren in de strijd tegen klimaatverandering.
In nieuw Nederlands bosgebied staan op 1 hectare doorgaans ongeveer vijfduizend bomen, laat Staatsbosbeheer-woordvoerder Imke Boerma weten. Het gaat daarom om ongeveer 185 miljoen nieuwe bomen.
De Kamerbrief van Schouten betreft een eerste visie, die uiteindelijk moet leiden tot een volwaardige bossenstrategie. De stap is van belang, omdat Nederland sinds 1986 geen landelijke visie voor bossen heeft gehad, zegt woordvoerder Boerma.
Ook buiten natuurgebied komt bos
Schouten en de provincies willen al die nieuwe bomen onderbrengen binnen bestaande natuurgebieden, maar ook daarbuiten. Nieuw bos moet gecombineerd worden met andere functies, zoals het opwekken van energie of landbouw. Daarbij moeten bossen bestendiger gemaakt worden tegen klimaatverandering én moet de biodiversiteit vergroot worden. In landelijke gebieden komen volgens de plannen meer struiken, heggen en houtwallen.
“Wij zijn blij dat de regie wordt genomen om meer bossen te planten en duurzaam met hout om te gaan”, zegt Boerma. Hij wijst erop dat Nederland wat betreft bebossing achterligt op onze buurlanden. “De landen om ons heen hebben ongeveer 30 procent bos, terwijl wij al jaren op 10 procent zitten.”
Bossen aanplanten op koeienweiden en kippenuitlopen
“Eigenlijk ben ik heel tevreden met deze visie”, zegt Bas Lerink, onderzoeker Europees bos aan Wageningen University & Research. “Als je kijkt naar de extreme claim op ruimte die er in Nederland ligt, dan is dit een hele mooie stap.”
“Het is ook absoluut nodig, gezien de problemen die het bos al heeft”, voegt hij toe. “Door klimaatverandering is er bijvoorbeeld nu al veel sterfte onder Nederlandse bomen.”
Lerink is positief over het combineren van bos met andere functies. “Denk aan nieuw bos op koeienweiden, kippenuitlopen en langs infrastructuur. Dit is extra interessant, omdat de oude functies van dat gebied dan behouden worden. Ook hoeven andere vormen van natuur dan niet verder in te krimpen.”
Hout kan plastic en beton vervangen
In de visie staat dat er ruimte moet zijn voor een lichte stijging van de houtkap. Duurzaam gebruik van hout, zoals het bouwen van huizen, krijgt dan wel de voorkeur.
“Dit is een van de andere belangrijke manieren waarop klimaatverandering tegengegaan kan worden met bomen”, zegt Lerink. “Hout houdt CO2 vast, ook na de kap. Wanneer het dan vervuilende materialen zoals beton of plastic vervangt, is dat helemaal mooi.”
“Er wordt al gezegd dat dit het decennium van het bos wordt: het houten decennium”, voegt hij toe. “Vanaf 2020 komt er veel meer focus op bosuitbreiding, omdat er weinig nadelen aan kleven en mensen er positief naar kijken.”
NOS 29.12.2019 In 2010 kregen we in de winkel nog een gratis plastic tasje, reden er nauwelijks elektrische auto’s rond en hadden we van ‘klimaatspijbelaars’ nog nooit gehoord.
Inmiddels zijn we tien jaar verder. Een decennium met nieuwe klimaatconferenties, drukbezochte klimaatmarsen en blijvende klimaatscepsis.
Zo kwam het klimaat de afgelopen tien jaar in het nieuws
Over één ding zijn de meeste mensen het wel eens: een van de belangrijkste sleutelmomenten op het gebied van het klimaat vond plaats in 2015 in Parijs. Daar sloten 195 landen een mondiaal akkoord over klimaatverandering, waarin ze afspraken de opwarming van de aarde te beperken tot ruim onder de 2 graden (het liefst zelfs tot 1,5 graad).
‘Klimaatdepressie’
Hoewel aanvankelijk nog maar langzaam leek door te dringen hoe groot de consequenties ervan waren, werd het akkoord van Parijs al meteen ‘historisch’ genoemd. En dat terwijl we dit decennium begonnen met depressieve onderhandelaars die nergens meer in geloofden, vertelt klimaatbeleidsonderzoeker Heleen de Coninck van de Radboud Universiteit.
“Nadat de klimaattop in Kopenhagen eind 2009 was mislukt, zag je dat de aandacht voor het klimaat even helemaal weg was. De onderhandelaars waren zo teleurgesteld, er trad een soort algehele klimaatdepressie in. En daardoor dachten veel mensen: we kunnen er blijkbaar niks aan doen.”
Breuk
Toch stond het denken over het klimaat in die periode niet stil. Zo werd in Nederland in 2013 het Energieakkoord gesloten, met afspraken over bijvoorbeeld oude kolencentrales (die moeten weg) en windparken (die moeten er juist bij).
Ed Nijpels, die in de jaren 80 milieuminister was, zag toe op de naleving van het Energieakkoord. “Het akkoord vormde een doorbraak in het denken over het klimaat”, zegt hij er nu over. “Een breuk in het tot dan toe warrige en inconsistente energiebeleid dat Nederland voerde. De urgentie werd tot dan toe niet gevoeld, het klimaat stond helemaal niet op de agenda.” (Urgenda)
Duurzaamheidsorganisatie Urgenda dwong de Nederlandse Staat om de uitstoot van broeikasgassen terug te dringen, we zagen verschillende klimaatmarsen en tienduizenden klimaatspijbelaars. Het moge duidelijk zijn: het klimaat heeft de politieke en maatschappelijke agenda inmiddels wel bereikt.
Hete zomers en meer aardbevingen
Volgens onderzoeker De Coninck komt dat door een combinatie van factoren. “De wetenschappelijke zekerheid neemt toe, maar mensen zien klimaatverandering ook bevestigd in hun eigen omgeving.” Ze doelt op de afgelopen twee hete zomers in Nederland. “Die zijn geen signaal voor klimaatverandering, want het klimaat is het gemiddelde weer over dertig jaar. Maar door die hete zomers zijn mensen wel vaker gaan denken: er is misschien iets aan de hand.”
Ook de toename van aardbevingen in Groningen heeft meegespeeld, zegt De Coninck. “Die komen natuurlijk niet door klimaatverandering, maar hebben wel heel veel invloed gehad op de rol van gas in Nederland. Gas was altijd onaantastbaar. Maar nu werd het uitfaseren van gas bespreekbaar in de politiek.”
“Je kunt er beter met de vrouw van je vriend vandoor gaan dan met zijn auto”, aldus oud-milieuminister Ed Nijpels (VVD)
Met de aandacht voor het klimaat nam ook de weerstand toe. Want al die klimaatplannen kosten geld, en wie gaat dat betalen? Hoe moet dat straks zonder gasfornuis? En mogen we straks nog wel vlees eten of autorijden?
Oud-VVD-minister Nijpels haalt een van zijn stokpaardjes van stal: “Je kunt er beter met de vrouw van je vriend vandoor gaan dan met zijn auto.” Klimaatmaatregelen op het gebied van automobiliteit liggen gevoelig, zegt hij. “Dat was dertig jaar geleden zo en nu nog steeds. Hetzelfde geldt voor duurzame investeringen in je eigen huis. Dat moet je wel kunnen betalen.”
Over de kosten van het verduurzamen van je woning doen verschillende cijfers de ronde. Hoe zit het? Lees erover in dit artikel.‘Geldklopperij’
De betaalbaarheid van klimaatmaatregelen staat in de politiek regelmatig ter discussie. Volgens Thierry Baudet van Forum voor Democratie kosten de geplande maatregelen “astronomisch” veel geld, terwijl ze “niet-renderend” zijn. PVV-leider Geert Wilders spreekt van “ideologische geldklopperij“.
Het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) berekende eerder dit jaar dat de extra kosten van het (toen nog concept-)klimaatakkoord oplopen tot bijna 2 miljard per jaar in 2030. De kosten van het definitieve akkoord liggen waarschijnlijk iets hoger, voegde het PBL daar in november aan toe.
‘Banger voor klimaatverandering’
Volgens onderzoekers van demografisch instituut NIDI is het aantal klimaatsceptici in Nederland het afgelopen decennium afgenomen. Vond in 2009 nog bijna een kwart van de Nederlanders de verhalen over klimaatverandering sterk overdreven, in 2018 was dat gedaald tot 11 procent.
Uit hetzelfde onderzoek blijkt dat het aantal mensen dat zich zorgen maakt over de opwarming van de aarde in die periode juist is toegenomen van 35 naar 58 procent. Recent onderzoek van de Europese Investeringsbank geeft eenzelfde beeld: bijna de helft van de 30.000 ondervraagden gaf aan banger te zijn voor klimaatverandering dan voor baanverlies of een terroristische aanslag.
Verbeterpunten
Volgens hoogleraar Linda Steg, die aan de Rijksuniversiteit Groningen onderzoek doet naar het milieugedrag van consumenten, gelooft maar 2 procent van de inwoners van Europa dat klimaatverandering niet bestaat. Ze baseert zich op een groot onderzoek waaraan zij met andere Europese collega’s werkte. “Hetzelfde aantal zegt dat wij mensen er niets mee te maken hebben.”
Volgens Steg is het draagvlak voor klimaatmaatregelen veel groter dan gedacht. Maar er zijn nog wel verbeterpunten, ziet ze. “Voor draagvlak is het bijvoorbeeld belangrijk dat de kosten en baten eerlijk zijn verdeeld. En dat mensen het gevoel hebben dat ze inspraak hebben. Dat kan beter.”
Klimaatpanel
Het Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC) van de VN verzamelt en beoordeelt alle wetenschappelijke klimaatkennis. Sinds 2018 publiceerde het IPCC daar drie rapporten over, de laatste ging over de zeespiegel (conclusie: die stijgt sneller dan verwacht).
Telegraaf 21.12.2019 Minister Carola Schouten (Landbouw) zegt het zwaar te hebben met de stikstofcrisis. Zij is binnen het kabinet verantwoordelijk voor de afhandeling van de stikstofproblemen.
„Aan ontspanning kom ik nauwelijks toe. Ik ben deze weken zo met stikstof bezig. Ik merk dat het mentaal heel zwaar is. Het risico is dat ik het overzicht kwijtraak”, aldus Schouten in het AD.
Moeite met beslissingen
Ze zegt soms moeite te hebben met de beslissingen die ze moet nemen, „omdat ik het nooit echt goed kan doen. Dan kies ik het minst kwade. Dat zijn momenten waarop ik het zwaar heb.”
AD 21.12.2019 We blikken dagelijks terug of kijken vooruit met twintig verhalen. Deze keer: Carola Schouten. Sinds twee maanden komt de minister thuis in een leeg huis. Dat valt haar soms zwaar. In het tumult van de stikstofcrisis snakt ze naar tijd met de mensen van wie ze houdt.
De laatste maanden werkt ze bijna dag en nacht. Carola Schouten (42) is chef stikstof van het kabinet. Als vicepremier en minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit moet ze een oplossing vinden voor de crisis waarin het land afgelopen mei terechtkwam. De Raad van State zette een streep door het vergunningenbeleid van de overheid: met de natuur werd te weinig rekening gehouden, en dat is illegaal.
Nu staat Schouten soms lijnrecht tegenover boeren die vrezen dat zij hun bedrijf moeten opdoeken. De mest van Nederlandse boerderijen zorgt voor bijna de helft van de schadelijke stikstofneerslag in de natuur. ‘Met Carola aan de macht wordt elke boer verkracht’, stond deze week op een protestbord op een van de honderden tractoren die het verkeer ontregelden.
,,Die nare teksten, daar kan ik wel tegen’’, zegt Schouten op haar werkkamer in Den Haag. ,,Daar lig ik niet wakker van. Ik snap wel dat er boosheid is. Ik ben niet boos over hun boosheid, integendeel. Ik zie vooral uitingen van onzekerheid. Boeren vragen zich af hoe hun toekomst eruit ziet. Ze weten niet of hun kinderen het bedrijf wel kunnen overnemen. Ik zou niets liever willen dan die onzekerheid wegnemen.’’
Dat het kabinet de portemonnee trekt voor stikstofarm veevoer, stalsubsidies en regelingen om boeren uit te kopen, staat vast. Maar hoe die regelingen er precies uit gaan zien, is nog onbekend. ,,We zetten nu stappen in dit dossier, maar we zijn er nog niet’’, zegt Schouten. ,,Ik denk dat het helpt als steeds duidelijker wordt wat we aan het doen zijn. Dat we dit écht met het oog op de boeren doen. Ik hoop dat we de onrust volgend jaar kunnen wegnemen.’’
2019: stikstofcrisis
Op 29 mei verraste de Raad van State het kabinet met een vernietigende uitspraak over het Programma Aanpak Stikstof (PAS). Opeens kon voor allerlei projecten geen vergunning meer worden afgegeven. Volgens de rechter moet de natuur in Nederland eerst herstellen, voordat méér stikstof mag worden uitgestoten. Critici vonden het te lang duren voordat verantwoordelijk minister Schouten maatregelen aankondigde.
2020: duurzaam
In maart gaat de maximumsnelheid op snelwegen overdag omlaag naar 100 kilometer per uur, om de woningbouw in Nederland vlot te trekken. Ook de landbouw moet veranderen, vindt minister Schouten. ,,De Nederlandse boer is innovatief en heeft altijd voorop gelopen. Ik wil dat de boer voorop blijft lopen, maar dan met een duurzame manier van produceren. Meer in balans met het milieu en de natuur.’’
Met hun tractoren leggen de boeren het land grotendeels lam. Zit er wat u betreft een grens aan de acties?
,,Je mag je stem laten horen, dat is een groot recht in Nederland. Maar besef wel dat je anderen met je acties kan schaden. Met het blokkeren van distributiecentra of supermarkten kun je draagvlak verliezen, het schaadt je eigen zaak. De actievoerders moeten ervoor zorgen dat ze die lijn niet oversteken.’’
Het is verboden om met een tractor op de snelweg te rijden. Daar hebben veel mensen last van. Waarom zegt u daar niet wat van?
,,Ja, maar daar geldt wel: hoe massaal en hoe lang? Daarin zitten nuanceverschillen. Als men een stukje de snelweg opgaat, en ook weer eraf, dan is dat wat anders dan dat je uren op de snelweg rijdt en het hele land lamlegt. Daar zit een verschil in weging in. De ordediensten proberen daar verstandig mee om te gaan. In het algemeen geldt volgens mij dat je ervoor moet zorgen dat je de sympathie van de mensen niet verliest.’’
Bent u zelf bedreigd?
,,Ik spreek nooit over dat soort zaken. Dat is beleid, om daar niets over te zeggen.’’
U bent een Brabantse boerendochter. Toen u 9 jaar oud was, overleed uw vader bij een ongeluk op de boerderij. Denkt u de laatste tijd vaker aan hem?
,,Nee. Ik denk sowieso wel aan hem, maar niet in relatie tot mijn werk. Het is niet zo dat ik steeds denk: wat zou hij ervan vinden? Ik weet wel hoe dingen kunnen landen op een boerenbedrijf. Toen ik jong was, werd het melkquotum ingevoerd.
Dat gaf ook veel onzekerheid. Ik kan me herinneren dat mijn vader daar met andere boeren over sprak in studieclubjes. Dat boeren met nieuwe regels werden geconfronteerd, had een enorme impact op hun leven. Ook bij ons lag het vraagstuk op tafel: gaan we grote investeringen in onze stal doen om het bedrijf te kunnen voortzetten? Die vraag speelde na het overlijden van mijn vader mee bij het besluit om de boerderij te verkopen.’’
Was dat een ingrijpend besluit?
,,Na het overlijden van mijn vader hielpen mijn zussen en ik nog een paar jaar om de boerderij draaiende te houden. Meehelpen met melken, de melktank schoonmaken, hokken uitmesten, het voer aanvegen. Ik heb een oudere zus en een jonger zusje. Wij hadden alle drie niet de behoefte om het bedrijf over te nemen. Ik was 14 jaar, onze moeder was op dat moment ziek. Na lange gesprekken besloten we te stoppen. Er was geen opvolger.’’
Kunt u zich voorstellen dat boeren niet willen stoppen?
,,Ja, zeker. Daar spelen allerlei gedachten en gevoelens bij. Daar beslis je niet in een dag over. Het is ook niet alsof je even van baan wisselt. Het is meer dan dat. Mensen wonen op een boerderij, leven er, het zit soms generaties in de familie. Ook mijn leven speelde zich lang af op die boerderij. Na de verkoop ben ik nooit meer terug geweest. Ik rijd er nog wel eens langs. Maar het is nu mijn herinnering, hoe het was. Zo is het goed.’’
De stikstofcrisis slokt al uw tijd op. Wat doet u om te ontspannen?
,,Aan ontspanning kom ik nauwelijks toe. Vrienden hebben mij wel eens meegesleurd om wat te gaan drinken. Veel meer is er sinds de zomer niet gebeurd. Ik heb een stapel boeken liggen die ik graag wil lezen. Ik begin er soms wel aan, maar ik merk dat ik niet de concentratie heb om het uit te lezen. Ik ben deze weken zó met stikstof bezig.
Ik merk dat het mentaal heel zwaar is. Het risico is dat ik het overzicht kwijt raak. Ik mis de momenten om er even boven te gaan hangen, momenten waarop ik met mensen spreek en nieuwe inzichten krijg, werkbezoeken. Ik heb dat nodig om de grote lijnen te zien en creatieve inzichten te krijgen.’’
Door de blokkade van vorige week vrijdag van Eindhoven Airport en de aankondiging distributiecentra te willen treffen, dreigen de boeren de sympathie van veel Nederlanders te verliezen…
Valt het ministerschap u zwaar?
,,Ik ken wel momenten van zwaarmoedigheid. Omdat ik de verantwoordelijkheid echt voel. Omdat de keuzes die ik maak, impact hebben op gezinnen. Ik moet afwegingen maken waarbij ik het eigenlijk nooit echt goed kan doen. Dan kies ik het minst kwade. Dat zijn wel momenten waarop ik het zwaar heb. Ik kijk daarom uit naar de kerstvakantie. Ik snak wel naar rust en reflectie. En vooral naar tijd met de mensen van wie ik hou.’’
U heeft geen relatie en uw enige zoon is sinds kort het huis uit. Hoe is het dan om na een lange werkdag thuis te komen?
,,Mijn zoon is 18 jaar, hij studeert en is in oktober op zichzelf gaan wonen. Om eerlijk te zijn heb ik wel een klein beetje last van het legenestsyndroom. Het was toch wel fijn om, als je thuiskomt, even zijn verhalen te horen.
Over waar hij mee bezig is: een totale andere wereld dan de mijne. Dat mis ik nu wel. Maar ik heb de deal met hem dat hij op zondag bij mij komt. Hij heeft geen televisie in zijn nieuwe huis, dus dan kan hij bij mij op de bank sport kijken. Ik kook dan voor hem. Hollandse pot, zijn lievelingskostje. Dan sta ik gewoon gehaktballen te draaien.
Wij zijn altijd met z’n tweetjes geweest. Daardoor hebben we een bijzondere band. Hoe druk ik het ook heb, als hij één krimp geeft, laat ik alles uit mijn handen vallen en ga ik naar hem toe.’’
AD 21.12.2019 Nederland heeft nog één jaar om aan de vereiste 25 procent minder CO2-uitstoot te voldoen. Het kan nog. Eén kolencentrale dicht en tientallen kleine maatregelen, en we zijn er.
Althans, dat stelt Urgenda-directeur Marjan Minnesma. Ze werd gisteren bij het verlaten van de Hoge Raad door tientallen sympathisanten toegejuicht als een popster. Vier jaar na de eerste juridische overwinning is Urgenda geen groep milieugekkies meer, maar een duurzaamheidsorganisatie die tot aan de hoogste rechter gelijk krijgt.
Haar fans en andere milieuorganisaties zijn door het dolle heen. De Hoge Raad stelt dat ‘de levens, het welzijn en de leefomgeving van velen worden bedreigd’ en dat het kabinet daarom maatregelen móet nemen om de reductie broeikasgas CO2 alsnog te halen. De redenering van het kabinet dat de politiek over het tempo van de maatregelen gaat en niet de rechter, hield geen stand.
Minister Wiebes van Klimaat schreef deze week aan de Kamer dat het Planbureau voor de Leefomgeving verwacht dat de CO2 -uitstoot in 2020 maar 20 tot 21 procent lager ligt dan in 1990. Niet voldoende, maar wel flink in de goede richting.
Hoe dan?
Hoe zijn die resterende procenten te behalen? Wiebes wil nog niet zeggen wat hij in petto heeft, maar Minnesma legt aan iedereen die het wil horen uit hoe de juridische overwinning in daden is om te zetten. De gewenste CO2-reductie volgend jaar is nog steeds haalbaar. Urgenda heeft met zevenhonderd organisaties vijftig kleine en grote maatregelen opgesteld om CO2 te besparen. ,,Sluit daarnaast nog één kolencentrale en je bent er.’’
Er zitten in de lijst veel maatregelen die alleen zoden aan de dijk zetten als iedereen meedoet. Led-lampen gebruiken bijvoorbeeld, of het op de juiste spanning houden van de autobanden. ,,Als je dat vier keer per jaar doet, bespaar je 100 euro aan brandstof en veel CO2. Ik denk dat mensen dat niet weten. Zet die boodschap – vier keer pompen is 100 euro – dan boven de snelweg, dan doen mensen het wel.’’
Veestapel
Wij willen geen enkele boer dwingen om te stoppen, aldus Marjan Minnesma.
Verkleinen van de veestapel is ook een van de actiepunten. De kans dat het kabinet snel met regelingen voor boeren die willen stoppen komt, is groot, want dat lost ook een stikstofprobleem op. Minnesma is niet bang voor weer protesterende boeren op de snelwegen. ,,Van de veehouders heeft 30 tot 40 procent geen opvolger. Die willen wel stoppen. Dan gaat het erom: ben je als overheid bereid een goede prijs te bieden? Wij willen niemand dwingen om te stoppen. En als boeren dan stoppen dan moet je die rechten ook uit de markt halen, zodat een ander niet kan groeien.’’
De verlaging van de maximumsnelheid helpt ook en die pijnlijke beslissing heeft het kabinet al genomen in de stikstofcrisis. Halverwege maart is het zover. Minnesma: ,,Wij rekenden op een verlaging naar 120, dat zou 0,2 megaton CO2 schelen. Nu de snelheid naar 100 gaat, bespaart dat 1,2 megaton. Als we dat na 19.00 uur doen dan zelfs 1,5 megaton. We hebben zo wel tien maatregelen waarbij het twee voor de prijs van één is; stikstofreductie én minder CO2. Ik raad de overheid aan die maatregelen te bekijken op de uitkomsten voor beide dossiers.’’ Premier Rutte heeft al gezegd dat hij dat gaat doen.
Miljarden
De maatregelen gaan hoe dan ook miljarden kosten. 100.000 huizen energieneutraal maken – een van de actiepunten van Urgenda – kan gefinancierd worden door het afschaffen van de verhuurdersheffing van 2 miljard die woningcorporaties jaarlijks betalen, oppert Minnesma. En het sluiten van een kolencentrale kan gefinancierd worden doordat er dan minder subsidie nodig is voor biomassa. Alle overige kleine maatregelen die Urgenda voorstelt, kosten naar schatting zo’n 2,5 miljard euro.
Als het níet lukt genoeg maatregelen te nemen, heeft Urgenda nog een noodpakket voor het kabinet in de aanbieding: autoloze zondagen. Een heleboel. ,,Maar dat is niet onze optie. Ons vijftigpuntenplan kan zonder veel weerstand uitgevoerd worden.’’ Als het moet, dan stapt Urgenda weer naar de rechter. ,,Ik ga er niet vanuit dat we in een bananenrepubliek leven, dat het kabinet doet wat de rechter zegt.’’
MSN 21.12.2019 Minister Carola Schouten (Landbouw) zegt in een interview in het AD het zwaar te hebben met de stikstofcrisis. Zij is binnen het kabinet verantwoordelijk voor de afhandeling van de stikstofproblemen.
“Aan ontspanning kom ik nauwelijks toe. Ik ben deze weken zo met stikstof bezig. Ik merk dat het mentaal heel zwaar is. Het risico is dat ik het overzicht kwijtraak”, aldus Schouten.
Ze zegt soms moeite te hebben met de beslissingen die ze moet nemen, “omdat ik het nooit echt goed kan doen”. “Dan kies ik het minst kwade. Dat zijn momenten waarop ik het zwaar heb.”
Trouw 20.12.2019 In de jaren 2010 veranderde de opwarming van de aarde van een ietwat abstracte statistiek tot voelbare werkelijkheid. Het is nog maar net begonnen, zeggen de kenners eenstemmig.
Het leek wel oorlog, zeiden de mensen die erbij waren. In Boxtel scheurde het asfalt en werden majestueuze bomen ‘met wortel en al’ uit de grond gerukt. In Vught knapten gasleidingen en ontsnapte een baby aan de dood toen er twee bomen op een huis vielen. In Den Bosch kwam het water omhoog uit de wc’s waardoor winkels en woningen blank kwamen te staan.
Dat was 28 juni 2011, de dag dat het extreemste buienfront ooit in ons land gemeten over Brabant trok. Honderden bomen sneuvelden, straten en tunnels stonden blank. Hulpverleners noemden het een wonder dat er niemand gewond was geraakt. Een zeldzame uitschieter? Op 28 juli 2014 was het weer raak. En op 23 juni 2016 weer. En op 4 juni dit jaar wéér.
De jaren 2010 waren het decennium waarin klimaatverandering tastbaar werd. Was de opwarming van de aarde voorheen een ietwat abstract begrip, inmiddels vinden wetenschappers overal meetbaar bewijs. Van de smeltende polen tot de opdrogende Amazone en van de westpunt van Antarctica tot winkelcentrum De Helftheuvel in Den Bosch.
In 2010 leek het allemaal nog mee te vallen. Merkwaardig genoeg liep de wereldtemperatuur al een jaar of tien nauwelijks meer verder op, terwijl de uitstoot van broeikasgassen gewoon doorging. Dat kon toeval zijn, een kwestie van de extra energie van de broeikasgassen die tijdelijk ergens anders belandde, zoals een tochtig oud huis ook niet overal gelijkmatig opwarmt als je de verwarming aanzet.
Maar het kon ook betekenen dat er ergens in het klimaat een nog onbekende rem zit, die warmte wegvoert of absorbeert. Misschien werken broeikasgassen uiteindelijk minder hard door in de temperatuur dan in de jaren tachtig en negentig het geval leek, opperden sommigen voorzichtig.
Maar toen kwam 2014. En 2015, 2016 – en de jaren daarna. De wereldtemperatuur schoot verder omhoog. In de grafieken is de ‘pauze’ in de opwarming tussen ongeveer 1998 en 2013 inmiddels niet meer dan een tamelijk onbetekenend kreukeltje in een stijgende temperatuurreeks, met het blote oog zie je het niet eens:
Beeld Berkeley Earth
De opwarming blijft weliswaar iets achter bij de prognoses, maar ligt nog steeds in lijn met wat de klimaatmodellen voorzien. ‘Dat de polen sterker opwarmen, dat de stratosfeer afkoelt, dat er meer waterdamp in de dampkring komt: alles wat men in de jaren zeventig al voorspelde, is in feite uitgekomen’, signaleert Pier Siebesma, hoogleraar aardwetenschap aan de TU Delft.
Waarnemingen (zwart) en prognoses zoals gedaan in 2013. Beeld Climate Lab Book
Intussen veegden diverse grote studies de laatste restjes twijfel van tafel. Want wacht eens: was het in de Middeleeuwen, toen men in Engeland wijn verbouwde en de Vikingen zich vestigden op Groenland, niet net zo warm of zelfs warmer dan nu? Toch niet, bleek afgelopen zomer uit een grote overzichtsstudie. Destijds was de warmte plaatselijk, terwijl de opwarming vandaag de dag overal ter wereld tegelijk toeslaat:
De Romeinse, middeleeuwse en huidige warmte en hun verdeling over de aardbol. Beeld Nature
En is het niet denkbaar dat er ergens in het systeem een nog onontdekte, heel andere aandrijver van de opwarming zit? Reken er niet te hard op: statistische analyses van de temperatuurstijging wijzen uit dat zelfs zo’n ‘onbekende onbekende’ zeer onwaarschijnlijk is. ‘En reken maar dat we ons allemaal gek hebben gezocht naar zo’n extra variabele’, zoals klimaatwetenschapper Geert Jan van Oldenborgh van het KNMI eerder dit jaar verwoordde, ‘want als je hierin een gat kunt schieten, sta je meteen in Nature.’
Intussen werd het voor het eerst mogelijk om statistiek te bedrijven met het warmere klimaat en afzonderlijke weerincidenten toe te schrijven aan klimaatverandering. Neem de hitte die afgelopen zomer in heel Europa voor records zorgde en in Nederland het kwik opdreef tot voorbij de symbolische recordhoogte van 40 graden.
Uit een kansanalyse uitgevoerd door een Europees onderzoeksteam blijkt dat zoiets eens in de vijftig jaar kan voorkomen. Maar een eeuw geleden was dat nog eens in de duizenden jaren – zeg maar gewoon: zo goed als uitgesloten.
Of neem het noodweer dat op 28 juli 2014 delen van Noord-Brabant en de Randstad blank zette. Zulke regen komt inmiddels eens in de vijftien jaar voor, becijferde het KNMI, maar in 1951 was die kans eens in de paar honderd jaar. De klimaatverandering heeft een soort dakkapel boven op de weerstatistieken gebouwd.
Neerslagrecords in Nederland, en de kans erop. Beeld KNMI
Een hele trits satellieten, zeeboeien en andere meetapparatuur zorgden intussen voor betere aardwaarnemingen dan ooit. Met als gevolg dat men beter vat kreeg op een aantal belangrijke verschijnselen die tot voor kort ongrijpbaar bleven. Het effect van wolken. De energieopslag in de oceanen.
De smeltsnelheid van de ijskappen. De convectie hoog in de dampkring. ‘De veranderingen komen steeds meer aan het licht’, zegt poolkaponderzoeker Roderik van der Wal van de Universiteit Utrecht. ‘Wat zich tot tien jaar geleden vooral afspeelde in de hoofden van de mensen, zien we nu echt.’
En zichtbaar werd het. Op de Groenlandse ijskap is het massaverlies tegenwoordig twee keer zo groot als tien jaar eerder, wezen de metingen uit. Bij West-Antarctica is het massaverlies zelfs verdrievoudigd. Het zee-ijs dat resteert aan het eind van de zomer op de Noordpool slonk in ongekend tempo, met records in 2012, 2018 en 2019. En de zeespiegelstijging versnelde in de satellietmetingen, van 2,1 millimeter per jaar in de periode 1970-2015 en 3,6 millimeter per jaar voor het tijdvak 2006-2015.
Zo vielen de puzzelstukjes het afgelopen decennium steeds meer op hun plaats. De aarde warmt op in een tijdvak waarin het, afgaand op zaken zoals de zonneactiviteit, eigenlijk juist iets koeler zou moeten worden. En de enige factor die dat redelijkerwijs kan verklaren, is de stuwende hand van de broeikasgassen die de mens heeft losgestookt uit olie en steenkool en indirect uit de bodem.
Beeld Hilde Harshagen
Geconfronteerd met zoveel bewijs begon ook de politiek zowaar enigszins in actie te komen: een mooie belofte hier, een subsidie daar. Dat culmineerde vijf jaar geleden in het klimaatakkoord van Parijs, in feite een belofte om de planeet niet verder op te warmen dan 1,5 graad (we zitten inmiddels op 1,1).
Maar eerlijk is eerlijk, veel kans om dat doel te halen is er niet. Zelfs als alle aan ‘Parijs’ deelnemende landen hun beloften nakomen, zal de wereldtemperatuur naar verwachting zo’n 3 graden oplopen. Dat betekent zoveel als de vernietiging van de ondiepe koralen, uitdroging van grote delen van de Amazone en 275 miljoen mensen die moeten verhuizen voor de stijgende zee, volgens de inzichten die het VN-klimaatpanel IPCC samenbrengt in zijn rapporten.
Om onder de anderhalve graad te blijven, zouden buitensporige maatregelen nodig zijn, zoals vervijfvoudiging van de hoeveelheid kernenergie, massale ondergrondse opslag van CO2 en de beplanting van een gebied zo groot als West-Europa met bos en biogewassen. Een lastige spagaat: we weten dat het klimaat opwarmt door toedoen van de mens, maar een overtuigend antwoord heeft niemand nog gevonden.
Niet vreemd dus dat uitvogelen wat precies de gevolgen van klimaatverandering zijn de grote nieuwe uitdaging is voor veel klimaatwetenschappers. Want hoewel de klimaatmodellen de grote lijnen van de opwarming aardig nabootsen, zijn ze op regionaal niveau nog erg onnauwkeurig: wat gebeurt er met de grote luchtstromingen in de dampkring, wordt het in ons land nou droger of juist steeds natter?
‘Zuid-Europa wordt droger, Noord-Europa natter en wij zitten daar precies tussenin’, schetst klimaatonderzoeker Rob van Dorland van het KNMI. ‘Het blijkt bijzonder moeilijk om greep te krijgen op wat dat voor ons land betekent.’
Om zulke puzzels op te lossen zijn eigenlijk nieuwe modellen nodig, zeggen betrokkenen, die het aardsysteem tot op de kilometer nauwkeurig nabootsen. Maar zulke modellen vergen rekenkracht die er eenvoudigweg nog niet is, alle moderne supercomputers ten spijt.
Kleine lichtpuntjes zijn er intussen ook. Zo daalde de prijs van zonnepanelen sneller dan verwacht, draaiden de eerste windparken subsidievrij en begon de CO2-uitstoot van onder meer Japan, de VS en het Verenigd Koninkrijk zowaar te dalen.
Intussen voorziet het Internationaal Energie Agentschap een stijging van de olieprijs en begint zelfs Koning Steenkool barstjes te vertonen: zo werden er in het Verenigd Koninkrijk dit jaar voor het eerst sinds de 19de eeuw twee weken lang geen kolen verstookt. Misschien heeft ook verduurzaming ‘omslagpunten’ waarboven alles opeens sneller en soepeler verloopt, signaleerde een studie eerder dit jaar.
Maar misschien nog belangrijker is de aanpassing door de mens. Toen Europa in 2003 werd getroffen door een hevige hittegolf, kostte dat in Frankrijk alleen al 15 duizend mensen vroegtijdig het leven. Voor de recordhittegolf van afgelopen juli staat dat aantal op 868: nog steeds schokkend, maar toch liefst 95 procent minder dan vijftien jaar geleden.
Ook voor bosbranden, overstromingen, stormen, extreme neerslag en ander klimaatgerelateerd onheil is dat de trend. Meer voorvallen, maar minder schade, gewonden en sterfte – domweg omdat waarschuwingscodes, voorzorgsmaatregelen en bouwaanpassingen helpen. De veerkracht van de mens is misschien wel de belangrijkste variabele die in de klimaatgrafieken ontbreekt.
Niet dat we er daarmee zijn. Op het oog ingeschat passeren we rond 2040 de anderhalve graad opwarming en rond het jaar 2070 de twee – de grens die niemand zegt te willen passeren. Het verhaal van de mens die zijn planeet opwarmde, is nog maar net begonnen.
Meer klimaatverandering
Het klimaat, vijftig jaar later: een min of meer hoopgevend bericht uit 2069
Wat hebben we geleerd? 16 wetenschappelijke lessen uit het afgelopen decennium
Het klimaat begint voelbaar te veranderen en insecten leggen massaal het loodje. Traditiegetrouw zetten we aan het eind van elk jaar de opmerkelijkste lessen op een rij – deze keer blikken we meteen maar terug op het hele decennium. Er is ook vrolijker nieuws: de duurzame revolutie komt op gang, traumatherapie werkt echt en we gaan niet meer dood aan ziekten die tien jaar geleden nog fataal waren. Bekijk hier de zestien lessen.
NU 20.12.2019 Niemand uit het kabinet kreeg dit jaar met zo’n explosief dossier te maken als minister Carola Schouten (Landbouw, Natuur en Voedselveiligheid). Het stikstofprobleem slokt bijna al haar tijd op. In gesprek met NU.nl blikt ze terug. “Ik zit er in dit dossier met alles wat ik heb in.”
Is de uitspraak van de Raad van State op 29 mei die leidde tot het einde van het stikstofbeleid nu een zegen of een vloek voor de natuur? Schouten (42) worstelt weleens met die vraag, erkent ze. “Een zegen omdat we ons realiseren dat we meer voor de natuur en natuurherstel moeten doen.”
“Aan de andere kant een vloek. Mensen denken: ja hallo, is de natuur het allerhoogste goed? Het gaat ons ook in de weg zitten. Ik zou het jammer vinden als de natuur de schuld krijgt van dit verhaal.”
Het liefst had Schouten haar tijd vooral besteed aan het promoten van haar visie op de kringlooplandbouw, een nieuwe manier van boeren die beter is voor mens, dier en milieu. Maar daar gaan de meeste gesprekken al lang niet meer over. “Het stikstofdossier beheerst momenteel alles wat ik aan het doen ben”, zegt de vicepremier van ChristenUnie-huize. De stikstofcrisis onderstreept volgens Schouten de noodzaak om over te stappen op kringlooplandbouw.
De boeren, verantwoordelijk voor de meeste stikstofuitstoot, zagen de bui al hangen dat de stikstofmaatregelen vooral op hun bordje terecht zouden komen. Moet de veestapel inkrimpen? Worden boeren uitgekocht? Veel onzekerheid en woede leidde in oktober tot een groot en imposant protest op een steenworp afstand van het Binnenhof.
“Als ik aan mezelf twijfel, gaan de alarmbellen af. Ik ben vrij genadeloos voor mezelf”, aldus Minister Carola Schouten.
Stel, er is een boer die met zijn bedrijf veel stikstof uitstoot in de buurt van een Natura 2000-gebied, maar die wil hoe dan ook niet wijken. Wat kunt u dan doen om die boer te overtuigen om toch te vertrekken?
“Deze discussies bestaan al. Die Natura 2000-gebieden liggen er al een tijdje.”
De discussie is nu urgenter geworden.
“Die boeren merken nu ook al dat ze vlakbij beschermd natuurgebied zitten waar ze soms geen kant op kunnen.”
Maar hoe beweegt u die persoon ertoe om uiteindelijk te vertrekken?
“Als je boer wil blijven, dan moet je boer kunnen blijven. Het kan wel betekenen dat je iets aan je stal of aan je manier van boeren moet doen.”
Dat verplicht u dan?
“Nou ja, verplichten. Je gaat het gesprek met elkaar aan. We moeten het er samen over hebben hoe we dat precies gaan doen.”
Maar als die boer nou niets wil aanpassen?
“Dan ga je er heel erg vanuit dat mensen niet willen. Dat is echt niet mijn ervaring tot nu toe. Ik ben zelf opgegroeid in de buurt van een Natura 2000-gebied, die gesprekken waren er toen ook al, die waren best intensief.
Zo’n boer zei niet direct: ‘fantastisch aanbod, dankjewel, we gaan’. Ze weten dat er opties zijn. Je kunt op een andere plek verder boeren, misschien pas je je stal aan, misschien wil je stoppen.
U vliegt het nu heel erg aan alsof boeren niets willen. Begin eerst met wat iemand wél wil.”
Ik begrijp dat u niet direct met die stok wil slaan. Maar die hebt u op een gegeven moment toch wel nodig?
“Er zijn eerst nog heel veel stappen te zetten zonder in dat soort termen te denken. Dat lijkt me ook productiever dan als overheid te zeggen wat het beste voor de boer is. Zo wil ik niet werken.”
Schouten en premier Rutte in gesprek met boeren over de gevolgen van de stikstofuitspraak bij het Catshuis op 13 november. (Pro Shots)
Vreest u die discussie om het over verplichten te hebben?
“Nee. Dit gaat over het levenswerk van mensen. Sommige bedrijven zijn al jaren in de familie. De overheid onderschat weleens wat mensen ervaren wanneer je macht uitoefent op iets dat heel dicht bij hen staat.”
Maar een transitie naar een andere manier van boeren kan toch niet zonder pijn? Er zijn altijd mensen die niet mee kunnen of mee willen.
“Dat klopt. Maar dan heb je dus de optie om vrijwillig iemand uit te kopen zoals bij de varkenshouderij. Dan geef je iemand perspectief. Zo moet een overheid functioneren. Niet van: we leggen je regels op, veel succes ermee.”
Gelooft u dat een overgang naar minder stikstofuitstoot in de landbouw zonder pijn mogelijk is?
“De een is al met verandering bezig, de ander zegt: wat gebeurt er nu weer? Voor die laatste groep snap ik dat verandering niet altijd eenvoudig is. Er is de laatste tijd nogal wat gebeurd op het gebied van landbouw.
Denk aan de fosfaatproblemen, meer regels voor stallen en mest. Boeren ervaren dat alsof ze steeds meer worden ingeperkt. Dat snap ik, omdat ze elke keer te maken hebben met weer een gewijzigde situatie.
We zitten tegen de rand van wat mogelijk is aan. Zodra je over het randje gaat, is een soort crashactie nodig om alles weer te herstellen. Dat gaat vaak gepaard met heel veel pijn en leed.”
“De overheid onderschat weleens wat mensen ervaren wanneer je macht uitoefent”, aldus Minister Carola Schouten
Heeft u een ander gezicht gezien van de boeren in het afgelopen half jaar?
“De eerste keer op het Malieveld waren er nog geen maatregelen vanuit de overheid over de stikstof. Dat was eigenlijk naar aanleiding van de uitspraak dat de veestapel gehalveerd moest worden [door D66, red.].”
Maar u had er een puinhoop van gemaakt, werd er op het podium gezegd.
“Dat mag iedereen zo vinden. Ik snap die emoties. Ik zag vooral boeren die om waardering vroegen en zich afzetten tegen een eenzijdig beeld. Die boeren zorgen voor voedsel van een hoge kwaliteit. Maar als je dat afzet met wat zij ervoor terugkrijgen, is dat uit het lood geslagen.
Zij produceren tegen de laagste kosten en betalen daar soms zelf de rekening voor. Een van mijn meest taaie opdrachten is hoe het verdienvermogen van die boeren verbetert.”
Dan moet u naar de consument.
“Ook. En naar de keten. Er zijn weinig sectoren waar de producent zo’n klein deel van de totale marge van de keten krijgt.”
Rutte 3 Vreemd boodschappenmandje
Avatar
Auteur
LodewijkA
Moment van plaatsen
07:46 – 17 juni 2019
Toen u pleitte voor een eerlijkere prijs voor het voedsel, werd tegelijkertijd bekend dat boodschappen in de afgelopen tien jaar bijna 15 procent duurder waren geworden.
“Niet iedereen heeft de mogelijkheid om meer voor zijn voedsel te betalen. Ik kan niet in ieders portemonnee kijken. Dat verschilt per huishouden. Aan de andere kant is het percentage van ons inkomen dat we uitgeven aan eten echt laag. Dat is de afgelopen jaren gedaald en is nu ongeveer 10 procent.”
Hoe zou u uw relatie met de boeren omschrijven?
“Dat zijn heel veel algemeenheden. ‘Dé boeren’. Ik spreek er veel. Die gesprekken zijn intens, soms mooi, soms emotioneel.”
Plannen van de boeren
De boeren, inmiddels met dertien organisaties verenigd in het Landbouw Collectief, presenteerde eigen plannen om de stikstofuitstoot te verlagen. Toen Schouten zei dat ze niet alle plannen kon overnemen, werd daar aanvankelijk door de boeren fel op gereageerd. Schouten was “bedreigend voor de rechtszekerheid” door het een te zeggen en het ander te doen.
Dat was de situatie voor dit interview, daarna volgde er weer een gesprek tussen Schouten en het Landbouw Collectief waarin de partijen het eens werden over een aantal zaken, al worden de plannen van de boeren nog steeds niet één op één overgenomen.
“De boeren willen dat alle stikstofrechten in de sector blijven, maar dat kan niet helemaal. Ik heb te maken met een rechterlijke uitspraak dat de stikstofuitstoot omlaag moet”, zegt Schouten.
“Ik heb extra geld vrijgemaakt. Misschien niet het bedrag dat zij vragen, maar het is wel in die richting. Ze willen hetzelfde stikstofbeleid van provincies en van het Rijk. Daar heb ik weken hard aan gewerkt en dat is nu gelukt.”
“Ik neem steeds stappen die ook hun kant op komen, maar het is niet zo dat ik de boeren alles kan geven.”
Vlnr: Ministers Cora van Nieuwenhuizen (Verkeer), Schouten, premier Mark Rutte en Stientje van Veldhoven (Wonen) presenteren de stikstofmaatregelen, waaronder de snelheidsverlaging naar 100 km/u. (Pro Shots)
Trekt u zich die kritiek persoonlijk aan?
“Ik zit er in dit dossier met alles wat ik heb in. Voor mij is het belangrijkste dat ik mezelf in de spiegel kan aankijken en mezelf kan verantwoorden. Als ik daar aan twijfel, gaan de alarmbellen af. Ik ben vrij genadeloos voor mezelf.”
Kunt u ook genadeloos voor anderen zijn?
“Nou ja, ik weet niet of het genadeloos is. Ik kijk op heel veel punten waar ik boeren wel tegemoet kan komen binnen de kaders van die gerechtelijke uitspraak. Ik zou dat realistisch noemen.
Als ik ooit een keer terugkijk op deze periode, hoop ik dat ik ervoor heb gezorgd dat landbouw en natuur écht met elkaar samengaan. Op zo’n manier zodat wij genieten van ons voedsel en de boeren daar de waardering voor krijgen.”
NOS 20.12.2019 De rechtbank, het gerechtshof en vandaag ook de Hoge Raad. Allemaal hebben ze geoordeeld dat de Nederlandse Staat eind volgend jaar de CO2-uitstoot met 25 procent moet hebben verminderd ten opzichte van de uitstoot in 1990.
Al een tijd is duidelijk dat dit een erg lastige klus wordt voor het kabinet. In 2017 zat Nederland nog op 12,6 procent reductie en in 2018 op 15 procent. Het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) berekenden onlangs dat de reductie in 2020 in het gunstige geval op 21 procent zal uitkomen.
“Er ligt een hele grote taak”, is de reactie van minister Wiebes van Economische Zaken en Klimaat op de uitspraak vandaag. Hij zegt dat het kabinet doorgaat met het “stap voor stap” nemen van maatregelen om eind volgend jaar de CO2-uitstoot met 25 procent te verminderen.
Premier Rutte zei niet te kunnen garanderen dat het doel gehaald wordt, maar dat het kabinet er alles aan zal doen!!
Het kabinet heeft maatregelen genomen om minder broeikasgassen uit te stoten. Sommige maatregelen stammen uit het in 2013 gesloten Energieakkoord, bijvoorbeeld de sluiting van verschillende kolencentrales. Overigens tellen de aangekondigde maatregelen in het afgelopen zomer gesloten Klimaatakkoord nog niet mee. Dat akkoord gaat pas in 2023 in.
Vorige maand presenteerde het kabinet wel extra maatregelen om de klimaatdoelen te halen. Er komt een nieuwe subsidieronde voor projecten die hernieuwbare energie produceren. Ook gaat er 60 miljoen euro extra naar de aanschaf van warmtepompen en zonneboilers en wordt de plaatsing van zonnepanelen op overheidsgebouwen en scholen versneld.
Toch is het nog niet genoeg om het doel in 2020 te halen. “Minister Wiebes heeft al gezegd dat hij eind januari opnieuw extra maatregelen bekend gaat maken om de Urgenda-uitspraak te kunnen naleven”, zegt verslaggever Henrik-Willem Hofs.
Volgens Urgenda is het wel haalbaar om volgend jaar naar 25 procent te gaan. “Het gaat om de uitstoot over het hele jaar 2020 dus we moeten nu gaan beginnen”, zegt Marjan Minnesma, directeur van Urgenda. “Er gaat een kolencentrale dicht in januari. Er kunnen er nog meer dicht en er zijn nog heel veel maatregelen waar je gewoon vanaf januari mee kunt beginnen en dan kan je het nog steeds halen.”
40-puntenplan
Urgenda heeft samen met ruim 700 andere organisaties afgelopen zomer al een 40-puntenplan gepresenteerd waarmee het doel gehaald kan worden. Daarin staat bijvoorbeeld dat 70 procent van het elektriciteitsverbruik in de industrie wordt gebruikt door elektromotoren. Als die worden vervangen door zuiniger modellen die al op de markt zijn, kan er veel stroom bespaard worden. Bedrijven zouden daar subsidie voor moeten krijgen.
Het is maar de vraag of het kabinet deze route zal kiezen, zegt Hofs. “We zien dat veel van dit soort maatregelen weerstand oproepen in de samenleving, dat hebben we gezien aan de stikstofcrisis.”
En wat als het toch niet lukt?
Het kabinet moet van de Hoge Raad dus actie ondernemen, maar wat er gebeurt als eind volgend jaar het doel niet wordt gehaald is niet helemaal duidelijk.
Volgens Wim Voermans, hoogleraar staats- en bestuursrecht aan de Universiteit Leiden, kan Urgenda een kort geding aanspannen om uitvoering van de CO2-reductie te eisen. “De Hoge Raad heeft gezegd: 25 procent is 25 procent, dat hebben we afgesproken en er moet dus echt een extra inspanning worden geleverd.”
Urgenda kan ook bij de rechter vragen om de Staat dwangsommen op te leggen, maar dat is de organisatie naar eigen zeggen niet van plan.
‘Risico op gevaarlijke klimaatverandering die Nederlanders kan treffen’
NOS 20.12.2019 Aan het einde van de uitspraak in de Urgenda-zaak zei de voorzitter van de Hoge Raad iets opmerkelijks. “Ten behoeve van de voorlichting van de internationale pers, die hier ook aanwezig is, zal ik nu een uiterst korte samenvatting van de beslissing in het Engels geven”, zei rechter Kees Streefkerk. Er volgde gelach en applaus, daarna begon Streefkerk te lezen:
Voorzitter Hoge Raad geeft samenvatting in het Engels, publiek applaudiseert
De interesse van buitenlandse media voor de uitspraak is groot. Het gaat om een unieke rechtszaak, waarbij de rechter bepaalt dat een land meer maatregelen moet nemen om klimaatverandering tegen te gaan.
Dutch court says government must cut greenhouse gases faster, verstuurde persbureau Reuters na de uitspraak als breaking news. Ook persbureau AP kwam met een breaking news-alert: Climate activists final victory in Dutch court ruling.Tal van buitenlandse media, waaronder The New York Times, The Washington Post en Buzzfeed berichten over de zaak.
‘Wereldwijd steun in de rug’
Ook Duitse, Belgische, Franse en Britse media schrijven erover. En dat is niet zo gek, want de uitspraak is volgens Urgenda niet alleen belangrijk voor Nederland, maar ook voor de rest van de wereld.
“Sinds 2015, toen de rechter Urgenda gelijk gaf, zijn er in de hele wereld rechtszaken opgestart waarbij organisaties proberen om overheden te dwingen om meer te doen om klimaatverandering tegen te gaan”, zegt verslaggever Henrik-Willem Hofs. “Dat het vonnis van het Hof nu onherroepelijk is in Nederland, betekent natuurlijk ook voor die andere organisaties wereldwijd een steun in de rug om door te gaan met dit soort zaken.”
Stoel van de politiek
Minister Wiebes van Economische Zaken ging in cassatie tegen een eerdere uitspraak van het gerechtshof. Wiebes wilde weten “of de rechter op de stoel van de politiek kan gaan zitten” en de staat dus kan verplichten maatregelen te nemen om de uitstoot van broeikasgassen verder te verminderen.
Ja dus, zegt nu ook de Hoge Raad. “Het Hof heeft op grond van het Europees Verdrag tot bescherming van de Rechten van de Mens kunnen en mogen oordelen dat de staat verplicht is die reductie te behalen. Die verplichting bestaat vanwege het risico van gevaarlijke klimaatverandering die ook de inwoners van Nederland ernstig kan treffen in hun recht op leven en welzijn.”
Hoe de Nederlandse staat dat moet doen, daar gaat de rechter niet over. “Het geven van een bevel laat het aan de staat over met welke concrete maatregelen hij zal voldoen. Als daar wetgevende maatregelen voor nodig zijn, is het aan de staat om te bepalen hoe”, oordeelde de Hoge Raad. De uitspraak van het hoogste Nederlandse rechtsorgaan is definitief.
Is het haalbaar?
Wat Urgenda betreft is het haalbaar om de CO2-uitstoot met 25 procent te verminderen aan het eind van 2020, ten opzichte van 1990. “Het gaat over de uitstoot over het hele jaar 2020 dus we moeten nu gaan beginnen”, zegt Marjan Minnesma, directeur van Urgenda. “Er gaat een kolencentrale dicht in januari. Er kunnen er nog meer dicht en er zijn nog heel veel maatregelen waar je gewoon vanaf januari mee kunt beginnen en dan kan je het nog steeds halen. Het is gewoon onwil dat het niet gebeurt.”
Om het kabinet te helpen heeft Urgenda, samen met ruim 700 andere organisaties, een 40-puntenplan opgesteld waarmee het doel gehaald kan worden. “Wij gaan er nog steeds van uit dat we in een rechtsstaat leven, dus we kunnen de overheid helpen om dit plan uit te voeren en dan zijn we al een heel eind”, vertelt Minnesma.
Ook het Planbureau voor de Leefomgeving kwam in november met cijfers waaruit bleek dat het misschien wel haalbaar was. “Maar afgelopen weken werd duidelijk dat daar toch wat te rooskleurige bekeringen waren gemaakt en dat het niet haalbaar is”, zegt Hofs. “Minister Wiebes schreef in een brief aan de Tweede Kamer dat hij in januari toch nog met extra maatregelen komt om CO2-uitstoot verder te reduceren.”
AD 20.12.2019 De klimaatzaak tegen de Nederlandse Staat komt vandaag tot een definitief besluit. De Hoge Raad spreekt zich uit over de vraag of de Staat verplicht is ervoor te zorgen dat de uitstoot van broeikasgassen in 2020 met minimaal 25 procent is verminderd ten opzichte van 1990.
Het kabinet vindt dat dit aan de politiek is en niet aan de rechter, maar verloor vooralsnog elke slag. Duurzaamheidsorganisatie Urgenda nam het initiatief om de overheid te dwingen tot meer inspanningen om de doelstellingen te halen. In 2015 kreeg Urgenda gelijk van de rechtbank.
De Staat ging in beroep, maar de uitspraak bleef ook vorig jaar bij het gerechtshof in stand. De rechters van het hof erkenden de gevaren van klimaatverandering en verwezen naar fundamentele mensenrechten: de overheid moet zich inspannen voor bescherming van het leven en het gezinsleven van burgers.
Dwingen
Het hoogste rechtscollege van het land bepaalt nu of rechters in Nederland inderdaad de macht hebben om de overheid te dwingen tot het nemen van meer maatregelen. De procureur-generaal en de advocaat-generaal hebben de Hoge Raad geadviseerd de uitspraak in stand te houden.
De klimaatzaak baarde wereldwijd opzien. Het was de eerste rechtszaak in zijn soort. In navolging van Urgenda spanden burgers en organisaties in veel andere landen rechtszaken aan om hun overheid via de rechter tot meer actie aan te zetten.
Niet in 2030, maar al in 2022 kan er volgens minister Wiebes worden gestopt met de gaswinning in Groningen. Het voornemen wordt met gejuich ontvangen door Groningers, lokale politici en belangenorganisaties.
Het Rijk sloot vorig jaar een deal met de twee oliemaatschappijen Shell en Exxon, die samen het Groningse gasveld exploiteren, over het beëindigen van de gaswinning in uiterlijk 2030. Die afspraken kosten de schatkist wel zo’n netto 1,7 miljard euro.
Echter, nu de gaskraan al over drie jaar dicht kan, moet de Staat daarbovenop welliswaar 90 miljoen euro extra overmaken om de misgelopen inkomsten van de twee energiereuzen te vergoeden.
Uit eerder onderzoek door de NOS, begin vorig jaar, bleek dat er nog volop mogelijkheden waren om de gaskraan in Groningen verder dicht te draaien, zonder dat de leveringszekerheid in gevaar zou komen. De Gasunie liet begin deze zomer weten toch mogelijkheden te zien om het veilige niveau van 12 miljard kuub dichterbij te brengen.
Telegraaf 05.11.2019
Op dezelfde dag stemde de Tweede Kamer over een motie, waarin het kabinet werd opgeroepen om zo snel mogelijk dat veilige niveau te halen. Dat nu wordt aangekondigd dat de gaswinning al binnen drie jaar helemaal naar nul kan, zal opnieuw verbazing wekken.
Telegraaf 17.03.2020
Al eerder verzuchtte de Groningse Commissaris van de Koning, René Paas, tegenover de NOS dat die leveringszekerheid “van elastiek” is. Want telkens bleek het mogelijk om minder gas te winnen, als de omstandigheden of de rechter daarom vroegen. En telkens bleek dat mensen en bedrijven niet in de kou kwamen te zitten.
Telegraaf 08.10.2019
Einde “Gasgebouw”
Met het geleidelijk afbouwen van het gashandelsbedrijf GasTerra start de “onvermijdelijke ontmanteling van het ‘gasgebouw’“, zo schrijft minister Wiebes van Economische Zaken in een brief aan de Tweede Kamer. En daarmee wordt na vier jaar ook uitvoering gegeven aan een advies van de Onderzoeksraad voor Veiligheid.
Er komt een sociaal plan voor de 150 medewerkers van GasTerra, het verkoopkantoor van het Groningse gas. De werkzaamheden van GasTerra worden de komende jaren geleidelijk afgebouwd, nu is besloten de gaswinning in Groningen stop te zetten.
GasTerra is de kern van het veel bekritiseerde ‘gasgebouw’; de constructie waarin de eigenaren van het Groningse gas, Shell en Exxon, met het ministerie van Economische Zaken afspraken maken over gaswinning in Groningen. Die afspraken zijn geheim.
AD 11.09.2019
Kortom
De gaswinning uit het Groningenveld daalt het komende gasjaar naar 11,8 miljard Nm3. Daarmee komt de winning onder het door Staatstoezicht op de Mijnen geadviseerde niveau van 12 miljard Nm3. Naar verwachting zal de gaswinning in Groningen vanaf medio 2022 op nul uitkomen.
Telegraaf 14.02.2020
Bij de maximale gaswinning van 12 miljard kubieke meter daalt het risico op aardbevingenin Groningen tot een aanvaardbaar niveau stelt het Staatstoezicht op de Mijnen (SodM). De grens werd gesteld na de zware beving begin 2018 bij Zeerijp.
De Tweede Kamer had het kabinet voor de zomer opgeroepen de gaswinning zo snel mogelijk onder dat niveau te brengen.
Telegraaf 22.02.2020
Wiebes benadrukt wel dat het in het geval van een strenge winter nodig kan zijn dat ook na 2022 nog gas moet worden gewonnen.
Het kabinet heeft besloten om in 2022 helemaal te stoppen met de gaswinning in Groningen. Alleen in een strenge winter gaat de gaskraan in Groningen dus nog een beetje open. Maar nu gebruiken nog vrijwel alle huizen in Nederland in alle winters het Groningengas. Hoe moet dat straks?
AD 12.09.2019
De gasopslag in Norg is een belangrijke schakel in het terugbrengen van de gaswinning
Voor de wijken die al wel de komende jaren helemaal van het gas af gaan, bestaan verschillende alternatieven. Op dit moment wordt in kaart gebracht welke andere verwarmingsbron voor welke wijk het meest geschikt is. In grote steden wordt vooral gekeken naar de ontwikkeling van warmtenetten.
De productie van meer pseudo-Groningengas leidt ertoe dat er minder gas uit Groningen gewonnen hoeft te worden. Naast een hogere inzet van stikstof heeft minister Wiebes ook besloten om de gasopslag Norg te vullen met pseudo-Groningengas waardoor er minder gas uit het Groningenveld nodig is. Ook wordt er meer pseudo-Groningengas naar Duitsland geëxporteerd.
De lagere winning en de inzet van gasopslag Norg hebben ook financiële gevolgen voor de aandeelhouders van NAM, Shell en ExxonMobil. In het vorig jaar gesloten Akkoord op Hoofdlijnen is afgesproken dat bij een substantiële wijziging van de gaswinning nieuwe afspraken worden gemaakt.
De gesprekken daarover zijn naar verwachting volgend voorjaar 2020 afgerond.
NU 26.05.2020 Oliebedrijven Shell en ExxonMobil en het kabinet zijn het niet eens geworden over de hoogte van de compensatie voor de stopzetting van de gaswinning in Groningen, schrijft minister Eric Wiebes (Economische Zaken) dinsdag in een brief aan de Tweede Kamer.
Het gaat om een vergoeding van de kosten voor de gasopslag in Norg en de lagere inkomsten vanwege de versnelde afbouw van de gaswinning.
“Partijen zijn er helaas niet in geslaagd om langs de weg van onderhandeling op alle punten tot overeenstemming te komen”, schrijft Wiebes. Daarom wordt de zaak voorgelegd aan een onafhankelijk arbitragepanel.
De gaswinning in Groningen wordt in 2022 in plaats van in 2030 stopgezet. Voor de gasopslag in Norg geldt de principeafspraak dat de opslag tot september 2027 wordt gebruikt. Over de extra kosten die daarbij komen kijken, worden de partijen het niet eens. Het arbitragepanel moet dat nu gaan berekenen.
De gemiste inkomsten vanwege de snellere afbouw van de gaswinning vormen een ander twistpunt. Shell en ExxonMobil, die in Groningen opereren onder de vlag van de NAM, willen een vergoeding. De Staat wil daar juist niet voor betalen. Ook deze kwestie wordt voorgelegd aan het arbitragepanel.
Shell en ExxonMobil krijgen 90 miljoen voor gemiste inkomsten
In september vorig jaar sloten Wiebes en de NAM een voorlopig akkoord over de versnelde afbouw. Daarin is afgesproken dat Shell en ExxonMobil 90 miljoen euro zouden krijgen ter compensatie. Vorige week oordeelde de Algemene Rekenkamer nog dat het onduidelijk is waaraan dat bedrag precies is uitgegeven.
Wiebes wil de Kamer alleen achter gesloten deuren inlichten over het vervolgproces. “Ik hecht aan vertrouwelijkheid gelet op de procespositie van de Staat in arbitrage”, aldus de bewindsman.
NOS 26.05.2020 Het kabinet en de oliemaatschappijen Shell en ExxonMobil hebben een groot conflict over de schadevergoeding voor het afbouwen van de gaswinning in Groningen. Het kabinet wil de gaskraan in Groningen in 2022 al sluiten. Een deel van het gas blijft daardoor in de grond.
Shell en ExxonMobil, de eigenaren van de NAM, lopen hierdoor inkomsten mis. Ze eisen een schadevergoeding van honderden miljoenen euro’s. Minister Wiebes van Economische Zaken vindt dat onredelijk. De partijen gaan het conflict nu voorleggen aan een onafhankelijke arbitragecommissie.
Er zit nog voor 70 tot 80 miljard euro gas in de Groningse grond. De NAM heeft als eigenaar van het Groningengas bij het Akkoord op Hoofdlijnen in 2018 al afstand gedaan van de winning van de resterende 450 miljard m3. Toen was het plan nog om de gaswinning in 2030 te stoppen, maar inmiddels is dat naar voren gehaald naar 2022. De oliemaatschappijen kunnen daardoor nog minder gas winnen en eisen daarvoor naar eigen zeggen een marktconforme vergoeding. Minister Wiebes kende eerder een voorschot van 90 miljoen euro toe.
Uiterst ongemakkelijk
Al maanden onderhandelt minister Wiebes met ExxonMobil en Shell over de schadevergoeding. Achter de schermen valt te horen dat het hard tegen hard gaat. Partijen staan lijnrecht tegenover elkaar.
Minister Wiebes zit erg in zijn maag met de opstelling van de oliemaatschappijen. In de Tweede Kamer liet hij zich eerder ontvallen dat hij de schadevergoeding van 90 miljoen al ‘uiterst ongemakkelijk’ vindt. Hij kondigde toen al aan om arbitrage aan te vragen als de uitkomst van de onderhandelingen “onredelijk” zou zijn. Dat is nu het geval.
Verschillende partijen in de Tweede Kamer, zowel van coalitie als van oppositie, spreken schande van de opstelling van Shell en ExxonMobil. “Het zou de oliemaatschappijen sieren als ze de veiligheid van de Groningers voorop zouden stellen in plaats van hun eigen winsten”, zegt CDA-Kamerlid Agnes Mulder.
Geen cent
PvdA’er Henk Nijboer noemt het “wezensvreemd dat ExxonMobil en Shell het onderste uit de kan willen. Wat mij betreft procedeert de staat desnoods door tot de hoogste rechter en krijgen ze geen cent.” De VVD vreest juist voor een jarenlange juridische strijd als het kabinet niet betaalt.
In de arbitrage gaat het ook over de vraag of de overheid een vergoeding moet betalen voor het gebruik van de gasopslag in Norg tot zeker 30 september 2027. Het opslaan van gas is nodig om de gaskraan dicht te kunnen draaien, zonder dat de leveringszekerheid in gevaar komt, bijvoorbeeld bij een strenge winter.
Arbitrage
In een reactie zegt Shell achter het besluit te staan om de gaswinning in Groningen versneld af te bouwen, ook al leidt dat wel tot extra kosten en gederfde inkomsten. “Het Groningen dossier is complex, met langlopende contracten met het buitenland, leveringszekerheid en veel betrokken partijen, ook financieel.”
Om die reden is ook besloten om de compensatie voor gederfde inkomsten en kosten via arbitrage voor te leggen aan onafhankelijke deskundigen. “We zullen ons uiteraard neerleggen bij de uitspraak van de arbiter”, aldus Shell.
NU 02.05.2020 Nadat er in de nacht van vrijdag op zaterdag een aardbeving plaatsvond in het Groningse Zijldijk, zijn er 92 schademeldingen binnengekomen bij het schadeloket van de Tijdelijke Commissie Mijnbouwschade Groningen (TCMG). Ter vergelijking: dat is het dubbele van het aantal meldingen dat vorige week zaterdag werd gedaan.
De aardbeving vond plaats op 3 kilometer diepte en had een magnitude van 2.5. “Na inspectie bleek dat er geen preventieve veiligheidsmaatregelen nodig waren”, aldus TCMG zaterdagavond.
Dit is de zwaarste aardbeving sinds juni 2019, toen er in Wildrum een beving met dezelfde magnitude werd waargenomen. De zwaarste beving ooit in Groningen was die in Huizinge op 16 augustus 2012.
De provincie Groningen heeft al jarenlang te maken met aardbevingen als gevolg van de gaswinning in het gebied. Sinds de jaren negentig hebben meer dan duizend aardbevingen in het noorden plaatsgevonden.
Na talloze jaren van strijd door de Groningers – die gebukt gaan onder schade aan hun panden en psychische klachten als gevolg van de aardbevingen – nam het kabinet pas in 2018 een langverwachte beslissing: de gaswinning wordt fors verminderd en moet voor 2030 stilgelegd zijn.
Onduidelijk is echter of de problemen hiermee zijn opgelost: niemand weet welk effect het verminderen van gaswinning zal hebben.
NOS 02.05.2020 Bij het schadeloket in het aardbevingsgebied in Groningen zijn 92 schademeldingen binnengekomen na de beving bij Zijldijk. Dat is bijna het dubbele van wat gebruikelijk is op een zaterdag, meldt de Tijdelijke Commissie Mijnbouwschade Groningen.
Het KNMI registreerde om 05.13 uur vanochtend een aardbeving van 2,5 vlak bij het dorp, een kilometer of 10 ten noordoosten van Loppersum. Over de aard van de schade is nog niets bekend.
Alle mogelijk acuut onveilig situaties zijn geïnspecteerd. Nergens waren preventieve veiligheidsmaatregelen nodig, meldt de commissie.
Harde knal en gekraak
“Een harde knal en gekraak”, zo beschrijft Sanne uit buurtschap Oosternieland wat er gebeurde, eerder vandaag bij RTV Noord. “Ik was net wakker, dus kon het niet meteen thuisbrengen. De bovenverdieping trilde. Mijn man werd er ook wakker van en zei dat het voelde alsof iemand tegen het huis aan reed. Daarna bleef het stil. Je wordt er een beetje moedeloos van.”
‘Ik hoorde een enorme doffe knal en een halve seconde later verschoof alles’
Ook in Zandeweer schrok een inwoner wakker. “Ik hoorde gerommel, gevolgd door een heftige beving. De glazen in de kast stonden te trillen en de hond en katten vlogen door het huis”, zegt ze.
De beving van vanochtend vroeg was de zwaarste sinds 9 juni 2019, toen de aarde bij Wirdum trilde. Ook die beving had een kracht van 2,5. De zwaarste ooit in het aardbevingsgebied is die bij Huizinge (3,6) op 16 augustus 2012.
Bewoner Gerard Groothuis inspecteert zijn huis na de aardbevingRTV Noord
Telegraaf 02.05.2020 Sinds de aardbeving zaterdagochtend vroeg bij het Groningse Zijldijk zijn er tot 18.00 uur 92 schademeldingen gedaan. Dat is bijna het dubbele van wat gebruikelijk is op een zaterdag, meldt de Tijdelijke Commissie Mijnbouwschade Groningen (TCMG). Rond het middaguur stond het aantal meldingen op 53.
Uit de directe omgeving van de beving kwamen zo’n twintig meldingen binnen. De meldingen over mogelijk acuut onveilige situaties, zijn geïnspecteerd. Er waren geen preventieve veiligheidsmaatregelen nodig, aldus de commissie.
De beving bij Zijldijk vond om 05.13 uur plaats en had volgens het KNMI een kracht van 2.5. De TCMG handelt de schade af die is veroorzaakt door de gaswinning in het Groningenveld of de gasopslag in Norg.
Telegraaf 02.05.2020 In het noordoosten van Groningen heeft zaterdagochtend om ongeveer 05.15 uur een aardbeving plaatsgevonden. De beving had volgens automatische metingen van het KNMI een kracht van 2.5 en was op een diepte van 3 kilometer. Het epicentrum lag in de buurt van Zijldijk.
Op Twitter melden meerdere mensen dat ze de beving hebben gevoeld. Inwoners van onder andere Uithuizen, Oldenzijl en in ’t Zandt maken melding van de beving.
De zwaarste aardbeving ooit in Nederland was in 1992 bij Roermond. Die had een kracht van 5.8. De zwaarste gasaardbeving in Groningen gebeurde in 2012 bij het dorp Huizinge, met een kracht van 3.6.
NOS 02.05.2020 Bij het Groningse dorp Zijldijk is vannacht een aardbeving geweest. Het KNMI meldt dat de beving een kracht had van 2,5.
Inwoners van de dorpen Uithuizen, Oldenzijl en ’t Zandt hebben de aardschok gevoeld, meldt de regionale omroep RTV Noord. Ook in Zandeweer schrok een inwoonster ’s nachts wakker. “Ik hoorde gerommel, gevolgd door een heftige beving. De glazen in de kast stonden te trillen en de hond en katten vlogen door het huis.”
Ook een inwoner van Zijldijk hoorde een “enorme doffe knal”, vertelt hij aan RTV Noord:
‘Ik hoorde een enorme doffe knal en een halve seconde later verschoof alles’
Het is de eerste aardbeving in ruim een maand tijd in Groningen met een grotere kracht dan 2. Op 22 maart werd er bij Krewerd een beving met een kracht van 2,3 gemeten, meldt de regionale omroep.
De zwaarste beving in Groningen was in 2012 bij Huizinge, met een kracht van 3,6.
Telegraaf 28.04.2020 Het aantal schademeldingen door aardbevingen in de provincie Groningen had veel hoger gelegen als een deel van de schademelders niet was afgehaakt vanwege negatieve ervaringen uit het verleden. Dat melden Katherine Stroebe en Tom Postmes, die namens de Rijksuniversiteit Groningen onderzoek doen naar de sociaal-psychologische gevolgen van de aardbevingen.
Driekwart van de mensen meldt schade als zij die ontdekken. De andere 25 procent meldt de schade niet meteen of zelfs helemaal niet. Een deel is afgehaakt door eerdere ervaringen met de Nederlandse Aardolie Maatschappij (NAM), het Centrum Veilig Wonen (CVW) en de Tijdelijke Commissie Mijnbouwschade Groningen (TCMG), aldus de onderzoekers.
„Het is zorgelijk dat juist zij afhaken. Hun vertrouwen terugwinnen lijkt ons cruciaal”, aldus Stroebe.
Ondanks de afhakende Groningers is het aantal meldingen sinds de beving van 22 mei 2019 in Westerwijtwerd wel flink toegenomen. In een eerdere periode met veel schademeldingen, rond 2015, waren er meer aardbevingen. Dat is nu niet het geval. De recente toename, van 400 meldingen per week in het najaar van 2019 tot 800 per week nu, komt volgens de onderzoekers deels omdat particuliere verhuurders meer schade melden. Woningcorporaties en woningeigenaren melden ook vaker schade.
„Groningers lijken een inhaalslag te maken”, zegt een woordvoerder van de Tijdelijke Commissie Mijnbouwschade Groningen in reactie op het onderzoek. „Wij concluderen nu, met alweer een verdubbeling van het aantal schademeldingen ten opzichte van het najaar, dat de huidige nog hogere aantallen schademeldingen waarschijnlijk blijvend zijn. Op adressen waar sinds 2012 geen schade werd gemeld, gebeurt dat nu voor het eerst wel. De TCMG gaat ruimhartiger om met het effectgebied van aardbevingen.”
NOS 31.03.2020 Groningen lijkt snel veiliger te worden nu er minder gas wordt gewonnen. Uit de jaarlijkse risicoanalyse van de gaswinning in Groningen blijkt dat er geen gebouwen meer zijn met een verhoogd risico op instorting, een zogenoemd verhoogd risicoprofiel. Dat schrijft minister Wiebes in een brief aan de Tweede Kamer. Hij noemt dat goed nieuws, omdat veiligheid voor de burgers immers de reden is voor de afbouw van de gaswinning in Groningen.
De staat van de huizen in Groningen wordt ingedeeld in drie categorieën. Dat gebeurt om te bepalen welke panden de hoogste prioriteit hebben als het om versterking gaat. De nieuwe bevinding is opvallend omdat in de voorafgaande risicoanalyse nog 5500 panden een licht verhoogd of verhoogd veiligheidsrisico liepen.
Uit de laatste rekenmodellen, de zogenaamde HRA, blijkt dat nu nog 80 tot 160 boerderijschuren een licht verhoogd risico op instorten lopen. De verklaring hiervoor is volgens Wiebes de verlaging van de gaswinning vorig jaar onder de 12 miljard kuub. Daardoor waren er minder en minder krachtige aardbevingen.
Het aantal bevingen nam de afgelopen maand overigens weer opvallend toe. Dat kan effect hebben op nieuwe berekeningen. Het ministerie benadrukt dan ook dat de risicoanalyse de periode van 1 januari tot 31 december 2019 bestrijkt. De cijfers geven vooral aan dat de beperking van de gaswinning positieve gevolgen heeft, aldus het ministerie.
Veilig
Minister Wiebes schrijft ook dat op basis van dit model géén huizen veilig worden verklaard. Dat kan alleen na beoordeling door een bouwkundige. Er is een lijst van 26.000 te inspecteren huizen en gebouwen. De helft van die panden is al opgenomen voor een beoordeling. Bestaande toezeggingen om huizen te versterken blijven overeind.
Ook als de gaswinning is beëindigd kan het nog steeds beven in Groningen. De bevingen zullen wel afnemen in hoeveelheid en zwaarte. In een reactie op de jaarlijkse analyse laat het Staatstoezicht op de Mijnen weten dat het risico op een beving zwaarder dan 3,6 afgenomen is van 12,5 naar 5 procent. De kans op een maximale kracht van 5 of hoger, waar eerder mee gerekend werd, wordt nu nagenoeg 0 genoemd.
Telegraaf 31.03.2020 Door de afbouw van de gaswinning in Groningen is het veiligheidsrisico voor gebouwen spectaculair gedaald. Dat blijkt uit de jaarlijkse risicoanalyse.
De gaswinning in Groningen is inmiddels gedaald tot onder de 12 miljard kuub. Deskundigen stellen al jaren dat dit een veilige grens is voor de noordelijke provincie. Uit een rekenmodel (HRA) blijken er geen gebouwen meer te zijn met een verhoogd risicoprofiel. Vorig jaar waren dat er nog een paar honderd.
Wel zijn er nog 80 tot 160 schuren bij boerderijen met een licht verhoogd risico. Vorig jaar zaten nog enkele duizenden panden in deze categorie. Het Staatstoezicht op de Mijnen, de onafhankelijke waakhond, heeft de berekeningen onder de loep genomen en bevestigd.
Hoopgevend
Voor minister Eric Wiebes (Economische Zaken en Klimaat) zijn de cijfers hoopgevend, maar ze hebben geen effect op de operatie rond het versterken (aardbevingsbestendig maken) van huizen en gebouwen in Groningen. Het rekenmodel (HRA) is oorspronkelijk ontworpen door de NAM en werd in het verleden gebruikt als leidraad bij de versterking van gebouwen. Daar is veel discussie over geweest in Groningen, om die reden wordt het model alleen nog gebruikt om te kijken in welke volgorde gebouwen moeten worden aangepakt.
In de nieuwe werkwijze beoordelen bouwkundigen per gebouw de situatie. Er is een lijst van 26.000 huizen en andere panden die worden geïnspecteerd, ongeveer de helft is al onder de loep genomen door een deskundige.
Dertig jaar
De ministeries van Economische Zaken en Klimaat en Binnenlandse Zaken benadrukken dat de versterking ongewijzigd door blijft gaan. De berekeningen van de HRA worden dus vooral gebruikt als indicatie voor de veiligheidssituaties. Wiebes: „Het is goed nieuws dat de berekeningen in elk geval laten zien dat Groningen snel veiliger lijkt te worden door het verlagen van de gaswinning. Dit zal zich de komende jaren voortzetten nu de gaswinning jaarlijks verder daalt.”
In een nieuwe wet is vastgelegd dat de beweging van de bodem in Groningen nog tot dertig jaar na het einde van de gaswinning moet worden gemonitord en onderzocht.
NOS 23.03.2020 Het aantal aardbevingen in de provincie Groningen is de afgelopen dagen opvallend toegenomen. Vannacht waren er twee lichte bevingen in Krewerd en Thesinge. Die volgden op een beving gisteravond van 2,3, ook al in Krewerd. De beving van gisteravond was de zwaarste van de elf aardbevingen die de afgelopen maand door het KNMI zijn gemeten boven het Groninger gasveld.
Bij de Veiligheidsregio Groningen merken ze dat de recente bodembewegingen vragen oproepen in de provincie. Mensen willen weten of en wat voor hulp er beschikbaar is bij een zware aardbeving, nu hulpverleners ook druk zijn met het coronavirus.
Grootschalige opvang
Via hun website probeert de veiligheidsregio mensen gerust te stellen: “Mocht na een zware aardbeving of een andere grote calamiteit grootschalige opvang nodig zijn, dan gelden in Groningen dezelfde richtlijnen als in de rest van Nederland. Voorop staat dat bij opvang wordt voldaan aan de richtlijnen die gelden voor het bestrijden van het coronavirus.”
Hoe eventuele noodopvang eruit gaat zien is lastig te zeggen, vertelt woordvoerder Marleen Hanenberg van de veiligheidsregio. Het is niet te voorspellen in welk dorp een eventuele zware aardbeving zal plaatsvinden. “Het zal per dorp maatwerk zijn”, legt Hanenberg uit.
In de ene plaats is wel al een versterkt, aardbevingsbestendig verzamelgebouw om als het nodig is mensen op te vangen, in de andere nog niet. Complicerende factor is dat gedupeerden nu misschien niet bij familie of vrienden terechtkunnen, vanwege het heersende coronavirus. Volgens Hanenberg is de veiligheidsregio goed voorbereid op een zware aardbeving, in combinatie met een grote uitbraak van het virus in de regio.
Grenswaardes
De toezichthouder op de Groningse gaswinning, het Staatstoezicht op de Mijnen (SodM), zegt dat er geen reden is tot extra zorg. “De samenloop van al die bevingen is opvallend, maar op dit moment is er geen reden om in te grijpen. Er zijn geen grenswaardes overschreden”, laat het SodM weten. Wel houdt het de aardbevingen nauwlettend in de gaten.
Op aandringen van de toezichthouder is de gasproductie in Groningen al sterk verminderd. Het SodM ziet geen mogelijkheden om de veiligheidsrisico’s verder te verlagen.
Eerder deze maand maakte minister Wiebes van Economische Zaken bovendien bekend dat er nu al minder gas is gewonnen dan de planning was. Dat komt vooral door de warme winter, waardoor huishoudens minder gas nodig hadden. Volgens de Gasunie is, ondanks het massale thuiswerken, het binnenlands gasverbruik op dit moment op het niveau dat gebruikelijk is voor deze tijd van het jaar.
Schade
Afgelopen week kwamen er bij het schadeloket voor Groningers (TCMG) ruim 500 nieuwe schademeldingen binnen. Vanuit Krewerd en omgeving zijn er na de recente bevingen maar acht meldingen binnengekomen, maar volgens het schadeloket zou dat met de coronacrisis te maken kunnen hebben. De TCMG komt voorlopig niet bij gedupeerden langs om de schade op te nemen. Mogelijk wachten mensen daarom met het doen van meldingen.
MSN 23.03.2020 Vorig jaar werden in totaal 26.798 meldingen gedaan van schade door aardbevingen in de provincie Groningen. Dat blijkt uit het jaarverslag van de Tijdelijke Commissie Mijnbouwschade Groningen (TCMG) dat maandag is gepubliceerd. Dat is volgens de organisatie “een enorme stijging” ten opzichte van het jaar daarvoor. Eind 2018 ging het om zo’n 150 meldingen per week, eind vorig jaar waren dat er 700.
In 2019 werden de meeste meldingen gedaan in de gemeente Groningen, maar ook in Veendam en Noordenveld werd veel schade gemeld.
“De groei van schademeldingen zien wij als positief. Die toont dat steeds meer gedupeerden zich bewust worden van het feit dat zij recht op schadevergoeding hebben”, zegt Bas Kortmann, voorzitter van de TCMG. Het aantal mensen bij wie de schade werd opgenomen, steeg ook explosief. In 2019 werden 24.191 meldingen afgehandeld, het jaar daarvoor waren dat er nog 3.666. Vorig jaar werd 139,5 miljoen euro aan schadevergoedingen toegekend.
Telegraaf 22.03.2020 In de buurt van Krewerd (Groningen) is zondagavond een aardbeving met een kracht van 2,3 geweest. Het KNMI meldt dat de beving op 3 kilometer diepte was.
Begin deze maand was er een aardbeving in de buurt van het Groningse Wagenborgen. Die had een kracht van 2,1. Dat was toen de tiende en zwaarste beving van dit jaar.
De zwaarste aardbeving ooit in Nederland was in 1992 bij Roermond. Die had een kracht van 5,8. De zwaarste gasaardbeving in Groningen gebeurde in 2012 bij het dorp Huizinge, met een kracht van 3,6.
MSN 22.03.2020 In de buurt van Krewerd (Groningen) is zondagavond een aardbeving met een kracht van 2,3 geweest. Het KNMI meldt dat de beving op 3 kilometer diepte was.
Begin deze maand was er een aardbeving in de buurt van het Groningse Wagenborgen. Die had een kracht van 2,1. Dat was toen de tiende en zwaarste beving van dit jaar.
De zwaarste aardbeving ooit in Nederland was in 1992 bij Roermond. Die had een kracht van 5,8. De zwaarste gasaardbeving in Groningen gebeurde in 2012 bij het dorp Huizinge, met een kracht van 3,6.
BB 17.03.2020 Tachtig aanvragen voor een nabetaling vanwege aardbevingsschade in Groningen zijn goedgekeurd door de provincie. Twaalf zaken moeten nog worden onderzocht en 101 zaken zijn afgekeurd.
Niet genoeg geld gegeven
De nabetaling van de NAM is gemiddeld 4369,41 euro en is bedoeld om de werkelijke kosten voor het herstellen van de schade te dekken. De NAM heeft deze mensen in 2018 niet genoeg geld gegeven om de herstelkosten volledig te dekken
‘Oude gevallen’
De groep van tachtig mensen stond op een lijst van 6000 ‘oude gevallen’. Zij konden tussen 6 januari en 1 maart een aanvraag indienen voor de nabetaling. Van de 101 afgewezen aanvragen stonden er 81 niet op de lijst van 6000 oude gevallen. De andere twintig stonden wel op de lijst, maar hebben het aanbod van de NAM niet geaccepteerd. (ANP)
Telegraaf 17.03.2020 Tachtig aanvragen voor een nabetaling vanwege aardbevingsschade in Groningen zijn goedgekeurd door de provincie. Twaalf zaken moeten nog worden onderzocht en 101 zaken zijn afgekeurd.
De nabetaling van de NAM is gemiddeld 4369,41 euro en is bedoeld om de werkelijke kosten voor het herstellen van de schade te dekken. De NAM heeft deze mensen in 2018 niet genoeg geld gegeven om de herstelkosten volledig te dekken.
De groep van tachtig mensen stond op een lijst van 6000 „oude gevallen.” Zij konden tussen 6 januari en 1 maart een aanvraag indienen voor de nabetaling.
Van de 101 afgewezen aanvragen stonden er 81 niet op de lijst van 6000 oude gevallen. De andere twintig stonden wel op de lijst, maar hebben het aanbod van de NAM niet geaccepteerd.
MSN 17.03.2020 Tachtig aanvragen voor een nabetaling vanwege aardbevingsschade in Groningen zijn goedgekeurd door de provincie. Twaalf zaken moeten nog worden onderzocht en 101 zaken zijn afgekeurd.
De nabetaling van de NAM is gemiddeld 4369,41 euro en is bedoeld om de werkelijke kosten voor het herstellen van de schade te dekken. De NAM heeft deze mensen in 2018 niet genoeg geld gegeven om de herstelkosten volledig te dekken.
De groep van tachtig mensen stond op een lijst van 6000 “oude gevallen”. Zij konden tussen 6 januari en 1 maart een aanvraag indienen voor de nabetaling.
Van de 101 afgewezen aanvragen stonden er 81 niet op de lijst van 6000 oude gevallen. De andere twintig stonden wel op de lijst, maar hebben het aanbod van de NAM niet geaccepteerd.
Telegraaf 11.03.2020 Premier Mark Rutte vindt dat de versterking van woningen met aardbevingsschade in het Groningse Appingedam „tergend langzaam” gaat. Dat komt volgens hem door de omvang van het probleem: „Zo veel huizen, zo veel logistiek en zo veel emoties.”
Er wordt door „zo veel lieve mensen” aan gewerkt, „daarom is het fijn dat we nu stappen zien”, zei de premier woensdag tijdens zijn bezoek aan een nieuwbouwproject in Appingedam. Op deze locatie komt een van de eerste gasvrije wijken van Groningen.
Bewoners reageren wisselend op het bezoek van de premier aan het Groningse dorp. „De woede is weg, maar ik ben erg teleurgesteld”, zei een van de bewoners. „Maar er is veel veranderd door de ingreep van het kabinet, ten goede”, vult een andere bewoner aan. Zij woonden beiden waar nu het nieuwbouwproject plaatsvindt. „Het is vreemd om te zien, maar uiteindelijk krijgen we er een mooie nieuwe woning voor terug.”
Minister Eric Wiebes (Economische Zaken) meldde in 2019 dat de gaswinning in Groningen een stuk eerder gaat stoppen. De gaswinning zorgt voor aardbevingen in Noord-Nederland, waardoor veel huizen van Groningers schade opliepen.
Vorig jaar kondigde het kabinet aan dat de gaswinning in Groningen al in 2022 kan stoppen, in plaats van uiterlijk 2030 zoals eerst gedacht. Volgens Wiebes zou 2019 het ’jaar van de uitvoering’ worden op het gebied van versterking. Maar veel partijen in de Tweede Kamer uiten juist kritiek dat dit veel te langzaam gaat.
NU 11.03.2020 Er zit schot in de zaak met het herstellen en herbouwen van huizen die zijn beschadigd door de aardbevingsschade in Groningen, maar het gaat nog te langzaam, stelt premier Mark Rutte woensdag tijdens een bezoek aan de provincie.
“Het gaat veel te langzaam”, zegt Rutte over de hersteloperatie. Hij bezoekt een wijk in het Groningse Appingedam waar nieuwe, aardbevingsbestendige woningen worden gebouwd, nadat de oude huizen moesten worden gesloopt vanwege de bevingsschade.
Dat ligt niet aan de mensen die bij de bouw betrokken zijn, maar door de “enorme complexiteit” van het probleem. “Het gaat om zo veel huizen, zo veel logistiek, zo veel emotie, zo veel gezinnen die allemaal in een specifieke situatie zitten. Dat gaat gewoon langzaam”, aldus de premier.
Eerder op de dag ging Rutte in gesprek met een ouder paar dat in een zogenoemde wisselwoning woont. Hun oude woning is gesloopt, de heipalen van hun nieuwe huis gaan de grond in. Voor de Kerst hopen zij er te wonen.
Goed geregeld, vindt het echtpaar. “Heel indrukwekkend”, zegt Rutte over die positieve houding. “Ik had er misschien anders bijgezeten. Maar zij blijven vrolijk.”
Inwoner Appingedam: ‘Mijn leven staat gewoon stil’
Niet iedereen deelt complimenten uit. Richard Hoekstra (49) woont pal naast de bouwplaats, maar zijn huis kan tot zijn verbazing gewoon blijven staan. “De wijk voor mij gaat plat, de wijk achter mij gaat plat. Maar wij horen helemaal niks”, zegt hij tegen Rutte.
De premier kan alleen antwoorden dat de bouw eindelijk begint. “Dat is het positieve. Maar ik begrijp dat u wilt weten waar u aan toe bent.”
Hoekstra blijft teleurgesteld achter. “Ik wilde weg uit Appingedam, maar ik krijg mijn huis niet verkocht. Eigenlijk staat je leven gewoon stil.”
Jannie Ebels (57) zit eveneens in een wisselwoning, wachtend op haar nieuwe woning. Zij houdt een dubbel gevoel over aan het herstelproces. “De nieuwe huizen gaan van het gas af en worden aardbevingsbestendig. Super.”
Tegelijkertijd ziet Ebels dat de saamhorigheid in haar wijk, waar ze al 23 jaar woont, verdwijnt. “Er is wantrouwen tussen de bewoners. De een krijgt meer geld voor het nieuwe huis dan de ander, maar we krijgen te horen dat je het daar niet onderling over mag hebben. Dit was een hechte gemeenschap. Nu is er meer kapot dan alleen de huizen.”
Rutte ‘Zorgen dat mensen niet tussen wielen van de staat terechtkomen’
Rutte is “gematigd optimistisch” over de toekomst van Groningen. Hij ziet potentie in de economische groeimogelijkheden van de provincie. Tegelijkertijd blijven de aardbevingen “een gegeven”.
Rutte: “Als overheid moet je zorgen dat mensen niet het gevoel hebben door vertraging en onduidelijke structuren tussen de wielen van de staat terechtkomen.” Het herstel en de versteviging van huizen is op gang gekomen, dat moet nu worden versneld, aldus de premier.
René Paas, commissaris van de Koning in Groningen, ziet veel verandering sinds hij vier jaar geleden aan deze functie begon. “Het begon met pure frustratie bij de Groningers en Groninger bestuurders”, zegt Paas.
In de tijd dat Henk Kamp minister van Economische Zaken was vanuit Den Haag, was de hoge hoeveelheid gaswinning uit Groningen in de woorden van Paas “onaantastbaar”. Daarnaast was een stikstoffabriek van een half miljard euro om buitenlands gas geschikt te maken voor de Nederlandse markt te duur en werd er niet getornd aan bestaande gascontracten.
Paas: “Inmiddels gaat de gaswinning pijlsnel naar nul en is de eerste steen voor de stikstoffabriek gelegd.” Die veranderingen gingen gepaard met de komst van minister Eric Wiebes op het departement, merkt hij op.
Mede daardoor is de sfeer rondom het gasdossier in Groningen omgeslagen, vindt Paas. “Het kantelpunt zijn we al voorbij.”
NOS 09.03.2020 Gemengde gevoelens vandaag in Groningen: het is een dag van opbouw en afbraak. In Zuidbroek begint de bouw van een stikstoffabriek, met minister Wiebes en Groningse bestuurders. Zonder deze fabriek kan de gaswinning in Groningen niet stoppen in 2022.
Als alternatief voor het Groningse gas is er gas uit het buitenland nodig, dat een andere verbrandingswaarde heeft. Om het toch geschikt te maken voor Nederlandse huishoudens is stikstof nodig. Die zal worden geproduceerd in de nieuwe fabriek die in 2022 klaar moet zijn.
Maar dezelfde hoogwaardigheidsbekleders zijn 25 kilometer verderop niet welkom in het dorp Overschild. Daar gaat juist vandaag de sloophamer in de huizen die beschadigd zijn door de jarenlange gaswinning. In het 500 inwoners tellende dorp gaat zo’n 80 procent van de huizen plat.
De burgemeester van de gemeente Midden-Groningen, waaronder Overschild valt, is zelfs dringend gevraagd om weg te blijven en geen interviews te geven op locatie in het dorp. Zó groot zijn de frustraties over de sloop en de jarenlange onzekerheid over de toekomst. Veel dorpsbewoners weten nog steeds niet of en wanneer zij een nieuw huis krijgen.
Nog niet aan de beurt
Harm Jan de Vries is een van de bewoners die nog wel willen praten met de pers. De bewoners van de drie huizen die als eerste aan de beurt zijn om tegen de vlakte te gaan willen dat niet.
Het huis van het echtpaar De Vries staat schots en scheef, de muren zijn los van de vloeren. De schade werd eerst geschat op 40.000 euro, die nodig zou zijn voor het repareren van de vloer. Maar na eindeloze discussies over de daadwerkelijke kosten met de aannemer, gaswinningsbedrijf NAM (dat de schade heeft veroorzaakt) en de rechter kwamen ze er niet uit.
Uiteindelijk kregen ze te horen dat hun huis versterkt moet worden; dat kost 600.000 euro. Dat is het huis niet waard, daarom komen ze in aanmerking voor sloop en nieuwbouw. Maar hun huis staat niet boven aan de lijst van meest onveilige woningen, daarom zijn ze nog niet aan de beurt.
Het stel vreest dat als de gaswinning over twee jaar helemaal stopt, iedereen zich terugtrekt uit Groningen. En dat er dan helemaal niets meer gaat gebeuren met hun huis.
Veel vragen
Maaike de Vries zegt dat er meer aandacht is voor de schuilplaatsen van vleermuizen dan voor hun gemoedsrust. “Vleermuizen lijken wel belangrijker dan mensen hier in Groningen”, zegt ze. Er worden overal nestkastjes geplaatst voor de dieren: hun habitat raakt immers verstoord door het slopen van panden waarin zij nestelen.
“Het gekste is nog dat er voor meer dan 30.000 euro een vleermuistoren is neergezet. Maar daar gaat geen vleermuis in, omdat er een roofvogel in is gaan zitten”, zegt De Vries geïrriteerd.
Niet alleen in Overschild zijn de frustraties groot over de afhandeling van de schades en de versterking van onveilige huizen. Ook in de rest van het aardbevingsgebied zitten gedupeerden nog met veel vragen.
NOS
Het steekt de Groninger Bodem Beweging (GBB) dat nog steeds niet bekend is wanneer de beloofde parlementaire enquête over de gaswinning in Groningen begint. Vicevoorzitter Derwin Schorren van de GBB kijkt geërgerd naar een parlementaire onderzoek dat vorige week wel is begonnen en waarin wordt gekeken hoe de overheid omgaat met zijn burgers.
Aanleiding hiervoor zijn de klachten over de Belastingdienst en uitkeringsinstantie UWV. Het onderzoek moet leiden tot een antwoord op de vraag waarom de burger de overheid niet meer vertrouwt en de menselijke maat kennelijk uit het oog is verloren.
Schorren somt de cijfers in Groningen nog maar eens op. “Ongeveer 200.000 mensen hebben schade aan hun huis; bij 100.000 daarvan gaat het om meervoudige schade. Van de toegezegde versterkingen van 26.000 huizen is slechts een fractie gerealiseerd: 1000. Daarentegen weten vele duizenden mensen nog steeds niet of hun huis veilig genoeg is, en zo niet, of hun huis versterkt gaat worden”.
Andere verbrandingswaarde
De vicevoorzitter van de belangenorganisatie vreest dat het parlementaire onderzoek als alibi gaat dienen voor het uitstellen van de enquête. De GBB roept de Tweede Kamer dan ook op om die snel in gang te zetten en te zorgen voor meer openheid en transparantie waar het gaat om de gaswinning en de gevolgen daarvan.
RO 09.03.2020 Vandaag geeft minister Eric Wiebes van Economische Zaken en Klimaat het startsein voor de bouw van een mengstation voor aardgas in Zuidbroek. In deze installatie wordt stikstof uit de lucht gewonnen en gemengd met hoogcalorisch gas. Zo ontstaat laagcalorisch gas wat wél bruikbaar is voor Nederlandse consumenten en bedrijven. Dit is één van de maatregelen die ervoor zorgt dat het Groningenveld al in 2022 kan sluiten. Zuidbroek levert vanaf 2022 jaarlijks 7 miljard kubieke meter bruikbaar aardgas op.
De opening van de bouw van de installatie van Gasunie verricht Wiebes vandaag onder andere samen met de CEO van Gasunie, de Commissaris van de Koning en de burgemeester van Midden-Groningen. De ceremonie is het heien van een eerste paal.
Het hoogcalorische gas voor het mengstation in Zuidbroek komt uit het buitenland en uit kleine gasvelden in Nederland. De installatie haalt lucht naar binnen en scheidt stikstof en zuurstof. De zuurstof verlaat de installatie en de stikstof wordt bij het hoogcalorisch gas gevoegd. Het resultaat is laagcalorisch gas, ook wel pseudo-Groningengas genoemd, wat te gebruiken is door consumenten en bedrijven.
In Nederland hebben we de komende jaren nog aardgas nodig in het kader van de energietransitie. We koken en verwarmen onze huizen bijvoorbeeld vaak nog met aardgas en hebben nog te weinig duurzame energie om nu al helemaal zonder aardgas te kunnen.
In 2022 gaat het mengstation in Zuidbroek van start en komt het eerste gas uit de installatie beschikbaar. Het maakt een reductie mogelijk van het Groningengas van ongeveer 7 miljard kuub per jaar, tot 10 miljard in een koud jaar. Dit is bijna 30% van het binnenlands verbruik. Het nieuwe mengstation komt te staan naast een bestaande installatie en gaat circa 500 miljoen euro kosten.
Minister Wiebes erkent dat het niet alle problemen oplost: „Het kabinet is zich ervan bewust dat het vergoeden van schade het leed van de bevingen niet geheel kan wegnemen.’’Ⓒ ANP
Telegraaf 21.02.2020 Groningers die vinden dat ze immateriële schade hebben geleden door de aardbevingen kunnen smartengeld aanvragen. Dat heeft het kabinet besloten.
Het nieuwe onafhankelijke Instituut Mijnbouwschade Groningen gaat de voorwaarden voor de smartengeldregeling uitwerken. Rond de zomer moet er meer duidelijkheid komen. Het gerechtshof Arnhem – Leeuwarden bepaalde eerder al dat de NAM smartengeld moet betalen omdat mensen door een beving worden geraakt in hun woongenot.
Minister Wiebes (Economische Zaken en Klimaat) erkent dat het niet alle problemen oplost: „Het kabinet is zich ervan bewust dat het vergoeden van schade het leed van de bevingen niet geheel kan wegnemen. Ook een financiële vergoeding, zoals smartengeld en vergoeding van waardedaling van huizen in het aardbevingsgebied, draagt daar maar ten dele aan bij.”
RO 21.02.2020 Elke Groninger die immateriële schade heeft geleden door de aardbevingen als gevolg van de gaswinning kan een aanvraag indienen voor smartengeld. Een commissie van juridische experts heeft een advies opgesteld over een geschikte vergoedingensystematiek op verzoek van minister Wiebes van Economische Zaken en Klimaat.
Dit advies is direct doorgeleid naar het onafhankelijke Instituut Mijnbouwschade Groningen (IMG) in oprichting dat vanwege hun onafhankelijkheid zelf besluit hoe zij dit advies overnemen. De komende tijd werkt IMG aan een werkwijze en wil die voor de zomer bekend maken. Dit staat in een brief die aan de Tweede Kamer is gezonden.
Het onafhankelijke IMG (opvolger van de huidige Tijdelijke Commissie Mijnbouwschade Groningen) onderzoekt, ook in overleg met maatschappelijke organisaties, wat dit concreet betekent voor Groningers. De kwartiermaker van het IMG heeft hier een brief over gestuurd. Wat Groningers die in aanmerking komen moeten gaan doen, is tegen die tijd te vinden op de website van het IMG.
De Commissie Immateriële Schade met drie experts is door minister Wiebes in september ingesteld. Hun complexe opdracht was een systematiek te bedenken die zowel past binnen het schadevergoedingenrecht als aansluit bij de wensen van Groningers maar ook nog eens hanteerbaar is voor de uitvoeringsorganisatie IMG.
Afhandeling moet snel en tegelijk zorgvuldig gebeuren. Het IMG neemt behalve dit advies ook de recente uitspraak van het gerechtshof in Leeuwarden mee.
Minister Wiebes: “Het kabinet is zich ervan bewust dat het vergoeden van schade het leed van de bevingen niet geheel kan wegnemen. Ook een financiële vergoeding, zoals smartengeld en vergoeding van waardendaling van huizen in het aardbevingsgebied, draagt daar maar ten dele aan bij.
Duidelijk is dat Groningers vooral helderheid en snelheid willen over versterking van hun huizen en afhandeling van schade. Daar zet ik mij met de rest van het kabinet en met de regio maximaal voor in.”
Ruim 60 jaar heeft Nederland geprofiteerd van de opbrengsten van het Groninger gas en de gasopslag Norg. Door de winning zijn zoals bekend helaas aardbevingen ontstaan. De materiële schade werd eerst door de NAM en sinds maart 2018 door de onafhankelijke
Tijdelijke Commissie Mijnbouwschade Groningen vergoed. Ook de versterking van huizen is sinds afgelopen januari bij de NCG helemaal in publieke handen gekomen.
MSN 21.02.2020 Groningers die vinden dat ze immateriële schade hebben geleden door de aardbevingen kunnen smartengeld aanvragen. Dat heeft het kabinet besloten.
Het nieuwe onafhankelijke Instituut Mijnbouwschade Groningen gaat de voorwaarden voor de smartengeldregeling uitwerken. Rond de zomer moet er meer duidelijkheid komen. Het gerechtshof Arnhem – Leeuwarden bepaalde eerder al dat de NAM smartengeld moet betalen omdat mensen door een beving worden geraakt in hun woongenot.
Minister Wiebes (Economische Zaken en Klimaat) erkent dat het niet alle problemen oplost: „Het kabinet is zich ervan bewust dat het vergoeden van schade het leed van de bevingen niet geheel kan wegnemen. Ook een financiële vergoeding, zoals smartengeld en vergoeding van waardendaling van huizen in het aardbevingsgebied, draagt daar maar ten dele aan bij.”
NU 21.02.2020 Dit jaar wordt opnieuw minder gas gewonnen dan eerst werd verwacht, zo meldt het kabinet vrijdag. De gaswinning duikt naar 10 miljard kuub per jaar in plaats van de beraamde 11,8 miljard kuub.
“Dit komt doordat een nog hogere stikstofinzet wordt gehaald en doordat de gasopslag Norg verder kon worden verruimd, maar ook de zachte winter speelt een rol.”
In 2022 zal er in een “gemiddeld jaar” geen gaswinning meer nodig zijn uit het Groningenveld. Er zal dan dus alleen nog gepompt worden bij een koude winter.
De Gasunie denkt dat het gasveld in 2025/2026 definitief gesloten kan worden. Daarmee wordt eindelijk gehoor gegeven aan de oproep die al lang klinkt in Groningen.
De provincie wordt al jaren geplaagd door de door gaswinning veroorzaakte aardbevingen. Deze bevingen hebben schade aan de huizen als gevolg. Groningers in bevingsgebieden kampen ook met psychische klachten en kunnen hun huizen moeilijk verkopen.
Rutte: ‘Gaswinning is in nachtmerrie aan het eindigen’
Telegraaf 21.02.2020 De warme winter helpt Groningen sneller van de gaswinning af. Dat blijkt uit een nieuw overzicht van minister Wiebes (Economische Zaken en Klimaat).
De VVD-bewindsman kondigde in september al aan dat de gaswinning dit jaar net onder de door veiligheidsexperts geadviseerde grens van 12 miljard kuub komt. Door de warme winter, gebruik van de gasopslag in Norg en het omvormen van hoogcalorisch gas naar laagcalorisch gas (geschikt voor onze cv-ketels) verwacht Wiebes dat de winning in Groningen nu kan dalen naar 10 miljard kubieke meter aardgas.
Gedaan met gaspompen
Vanwege de aardbevingen in de noordelijke provincies heeft het kabinet eerder al besloten om de winning helemaal te stoppen. Wiebes verwacht dat het in het gasjaar 2022/2023 gedaan is met het pompen van aardgas uit de bodem.
Overigens is het dan nog niet helemaal afgelopen met de gaswinning in Groningen. Het zogeheten Groningerveld blijft nog enkele jaren beschikbaar voor extreem koude winters. Dat is volgens Wiebes nodig om te voorkomen dat mensen in de kou komen te zitten door een tekort aan aardgas.
GasunieTransport Services (GTS), beheerder van het landelijk gastransportnetwerk, verwacht dat de gaskraan in 2025/2026 definitief wordt dichtgedraaid. De sluiting en het ontmantelen van de eerste winningslocaties is al begonnen.
Door het afschalen van de gaswinning in eigen land is de import van gas uit het buitenland toegenomen. Buiten Groningen is er nog gaswinning in de zogeheten kleine velden in verschillende provincies.
RO 21.02.2020 Vanaf zomer 2022 is er in een gemiddeld jaar geen gaswinning meer nodig uit het Groningenveld. Dit heeft het kabinet al eerder besloten om de oorzaak van de aardbevingen aan te pakken. Nu blijkt dat er dit jaar een verdere verlaging van de winning mogelijk is: van de verwachte 11,8 miljard kubieke meter dit jaar naar 10 miljard kubieke meter per jaar.
Dit komt doordat een nog hogere stikstofinzet wordt gehaald en doordat de gasopslag Norg verder kon worden verruimd, maar ook de zachte winter speelt een rol. De jaarlijkse raming van de netbeheerder over de nog benodigde gaswinning uit het Groningenveld heeft minister Wiebes van Economische Zaken en Klimaat aan de Tweede Kamer gezonden.
Het Staatstoezicht op de Mijnen (SodM) adviseert een winning onder de 12 miljard kubieke meter in een gemiddeld jaar. Het kabinet blijft zoeken naar verdere mogelijkheden om de gaswinning te verlagen. Dit jaar kan de winning in het huidige gasjaar inderdaad nog verder beperkt worden, onder andere door hogere inzet van stikstof.
Het bijmengen van stikstof maakt van hoogcalorisch gas het voor consumenten en industrie geschikte laagcalorische gas.Uitgaande van een gemiddeld temperatuurverloop is de benodigde gaswinning in het komend gasjaar 2020/2021 9,3 miljard Nm3. In het gasjaar 2021/2022 daalt de winning vervolgens tot circa 3 miljard Nm3.
De winning kan vanaf het voorjaar 2022 naar nul. Het veld blijft daarna alleen nog enkele jaren nodig als reservemiddel om leveringszekerheid te borgen voor extreem koude situaties.
GTS geeft aan dat als de afbouw van de vraag volgens planning verloopt het veld in 2025/2026 definitief kan worden gesloten. Vanaf halverwege 2022 blijft er een aantal productielocaties standby. Alleen in een koud jaar is volgens GTS nog een klein restant, maximaal 0,5 miljard kubieke meter, nodig uit het veld.
De sluiting en ontmanteling van productielocaties is al ingezet (zoals in Ten Post) en wordt de komende jaren voortgezet. Samen met de regio, TNO, toezichthouder SodM en de Mijnraad wordt uitgewerkt hoe op een verantwoorde wijze de overige clusters kunnen worden gesloten.
Dit alles laat zien dat het kabinet samen met alle partners alles op alles blijft zetten om de gaswinning zo snel mogelijk naar nul te krijgen. Dit omdat de veiligheid van Groningers voorop staat.
Minister Eric Wiebes over de gaswinning in Groningen
RO 21.02.2020 De ministerraad heeft ermee ingestemd het Wetsvoorstel Versterking Groningen om advies aan de Raad van State te zenden. Doel van dit wetsvoorstel is het zo snel mogelijk versterken van gebouwen in de provincie Groningen, zodat deze aan de veiligheidsnorm voldoen.
Het wetsvoorstel versterkt de positie van de eigenaar en die van de gemeenten. Daarnaast worden rollen en verantwoordelijkheden van betrokken partijen bepaald. Gemeenten krijgen volgens dit voorstel een belangrijkere rol bij de aansturing van de versterkingsoperatie. Zij bepalen straks in welke volgorde woningen in hun gemeente worden versterkt. Hierdoor kan de versterkingsoperatie in gemeenten worden gekoppeld aan andere opgaven.
Ook wordt het versterkingsproces verbeterd en worden mogelijkheden geboden om de uitvoering te versnellen. Dit kan bijvoorbeeld door het versterkingsbesluit en de vergunningverlening samen te voegen. Hiermee kan een tijdswinst van minimaal twee maanden worden geboekt bij de uitvoering van de versterking.
De Afdeling Advisering van de Raad van State wordt verzocht om met spoed over het wetsvoorstel te adviseren. Na advisering wordt het voorstel aan de Tweede Kamer aangeboden.
NU 08.02.2020 De Nationale ombudsman is somberder dan ooit gestemd over de versteviging van de huizen in het aardbevingsgebied in Groningen. De ministeries in Den Haag zijn zelfs na al die jaren nog niet voldoende doordrongen van de ernst van de bevingen en de effecten op de huizen en levens van de Groningers, zegt Reinier van Zutphen in een interview met RTV Noord.
De ombudsman monitort de manier waarop de overheid de problemen als gevolg van de gaswinningen aanpakt al jaren en bracht vrijdag een bezoek aan het noorden.
Van Zutphen zegt dat hij voorheen na een bezoek aan het noorden nog wel geloofde dat het in de toekomst beter zou gaan, maar de praktijk maakt hem cynisch. “Ik heb nu zoveel mensen gesproken die teleurgesteld zijn en al vier jaar vragen wat er met hun huis gaat gebeuren. Dat maakt me echt somberder dan in de afgelopen jaren.”
Hij merkt op dat er nog steeds heel weinig is gedaan aan getroffen huizen. Van Zutphen constateert ook dat er veel te veel aandacht uitgaat naar procedures, regels en juristen, en te weinig naar de mensen zelf.
Woordvoerders van de ministeries van Economische Zaken en Binnenlandse Zaken laten in een reactie weten dat het signaal van de ombudsman bekend is. “Er zijn de afgelopen maanden heel veel concrete maatregelen genomen om de problemen sneller aan te pakken”, voegt de zegsvrouw daar wel aan toe.
Rutte en ombudsman hebben binnenkort een gesprek
Zo hebben het Rijk, de provincie Groningen en de Nationaal Coördinator Groningen eind januari een pakket maatregelen vastgesteld om het versterken van huizen te versnellen. Ook is er begin februari een Groninger Bouwakkoord gesloten, om huizen in het getroffen gebied sneller aardbevingsbestendig te maken.
Minister Raymond Knops en de Nationale ombudsman hebben binnenkort ook een gesprek over de voortgang van de maatregelen, aldus het ministerie.
MSN 07.02.2020 Niet meer eten om meer aandacht voor je zaak te krijgen, of een doel te bereiken. De Groningse Dhani Hoekstra is sinds gisterochtend in hongerstaking. Hij wil daarmee aandacht vragen voor de aardbevingsproblematiek, waar hij en zijn gezin de gevolgen van ondervinden. “We gaan eraan onderdoor.”
De bevingen, veroorzaakt door gasboringen, hebben grote impact op de familie Hoekstra. “We voeren al zes jaar strijd, hebben meer dan tachtig scheuren in huis, de fundering is bijna weg. Het is nog maar 150.000 euro waard terwijl dat zonder aardbevingsschade het dubbele zou zijn.”
De psychische gevolgen daarvan zijn volgens Dhani groot, maar ook financieel zijn daardoor grote problemen ontstaan. “Ik ben zonder werk komen te zitten door alle stress en zorgen. We moeten bijna het huis uit omdat we het niet meer kunnen betalen.” Omdat Dhani vindt dat er maar niet naar hun hulpvraag geluisterd wordt, is hij nu in hongerstaking.
Koud
In hongerstaking gaan is niet niks, maar voor Dhani weegt het op tegen de dingen waar hij nu mee te kampen heeft. Ook staat hij onder medisch toezicht. “Dat is zo vastgelegd in Nederland. Je moet je ook melden bij de GGD, enzovoort.”
Ook kreeg hij tips van voormalig hongerstaker Jan Holtman. Twee jaar geleden ging Holtman 24 dagen in hongerstaking om aandacht te vragen voor aardbevingsschade. “Zo heb ik het enorm koud gekregen, en ik kreeg het niet meer warm”, vertelt Holtman aan EditieNL. “Dhani kleedt zich nu warm aan en is blij met mijn tips.”
Succes
“Honger hebben is op zich niet eens zo erg”, gaat Holtman verder. “Het ergste is dat je niet meer snel kan nadenken. En even naar de wc lopen ging al moeizaam. Dat had ik niet verwacht.”
Toch hield hij het bijna vier weken vol en wist daarmee ook successen te boeken. “Ik deed het voor mensen in mijn omgeving en wilde dat schadedossiers opnieuw in behandeling werden genomen. Dat is gelukt door de hongerstaking.”
Langere tijd niet eten, wat doet dat met je lijf? Dokter Fransje Snijders van de Johannes Wier Stichting voor gezondheidszorg en mensenrechten legt het uit.
“In de eerste week neemt je hongergevoel geleidelijk af. Je krijgt buikpijn en wordt moe. In de tweede en derde week verdwijnen je honger- en dorstgevoel. Je wordt koud en zwak, duizelig bij het opstaan en de hartslag gaat omlaag. In de derde en vierde week ontstaan concentratieproblemen.”
Vanaf de vijfde week worden de gevolgen zo groot dat er blijvende schade kan ontstaan. “In de vijfde week ontstaan een droge huid, verwardheid en slaperigheid. In de zesde en zevende week komen daar neurologische klachten en stoornissen in het horen en zien bij. In week acht of negen houden alle organen ermee op.”
NU 23.01.2020 Elfhonderd woningen in het aardbevingsgebied in Groningen zullen versneld versterkt worden. Zowel de bewoners als de aannemers gaan direct betrokken worden bij het versterkingsproces. Dat schrijft minister Raymond Knops van Binnenlandse Zaken donderdag in een brief.
De afgelopen maanden is er intensief contact geweest tussen Rijk, regio en de Nationaal Coördinator Groningen (NCG). De partijen hebben een zogenoemd ‘versnellingspakket’ vastgesteld. Er wordt verwacht dat er een tijdwinst van een half jaar behaald kan worden, meldt RTV Noord.
Het pakket is een vervolg op afspraken die in juni 2019 gemaakt zijn, waarin werd bepaald dat de hele versterkingsoperatie versneld moest worden. Dit gaat nu gebeuren door bouwpartijen eerder te betrekken. Ook wordt de beoordelingsfase per adres korter door gebruik te maken van een standaardmaatregelenpakket.
Daarnaast is bepaald dat bewoners zoveel mogelijk ruimte en inspraak moeten krijgen. Ze kunnen voortaan tijdens de eerste rondgang met de aannemer meteen hun wensen uitspreken. In het eerste kwartaal van 2020 wordt gestart met de versnelde versterking van de eerste 250 woningen. Als dit succesvol is, wordt uitgebreid naar duizend adressen.
De Tijdelijke Commissie Mijnbouwschade Groningen (TCMG) heeft sinds 19 maart 2018 ruim 44.000 schademeldingen binnengekregen. Inmiddels zijn er ruim 26.500 afgehandeld. Ook is er ruim 138 miljoen euro aan schadevergoedingen uitgekeerd.
Volgens RTV Noord ligt het aantal gebouwen dat versterkt moet worden op 26.000.
AD 12.01.2020 Gottegot, wat duurt het lang. Wanneer worden hun huizen nu eindelijk eens versterkt? En waar blijft die parlementaire enquête naar de ellende die de Groningers is aangedaan? Theatervoorstelling GAS geeft het abstracte drama een gezicht.
Mensen die zeggen dat ze niet willen klagen, hebben doorgaans veel te klagen. Zo ook Henk Staghouwer. Sinds mei vorig jaar is de ChristenUnie- politicus gedeputeerde in Groningen, en vanuit die rol probeert hij ervoor te zorgen dat er in het bevingsgebied eindelijk eens wat gebeurt. Want gottegot, wat wachten ze al lang.
Eind oktober stuurde minister Wiebes weer een brief naar de Kamer, met cijfers over de voortgang van Operatie Groningen. ,,Dan lees ik dat in veel huizen al een opname gedaan is van de te nemen versterkingsmaatregelen en hoe goed dat wel niet is. Dan denk ik: laten we toch eens aan de gang gaan, in plaats van trots cijfers publiceren. Wanneer gaat de aannemer in die huizen aan de slag?”
Stuur de auto eens het noordoost-Groningse platteland op, en laat de beelden op je inwerken. Links een Groningse vlag die halfstok hangt. Rechts een woning in de steigers, op een terrein omgeven door hekken. Een dorpje verderop een wit A4-tje op het plaatsnaambord. ‘Wiebes behandelt ons als vuilnis’.
Waarom zo negatief, zou de argeloze Nederlander kunnen denken. Het kabinet heeft toch aangekondigd dat de gaskraan dichtgedraaid wordt? En er is toch een Nationaal Programma Groningen, waarin afgesproken is dat ruim een miljard euro rijksgeld in de provincie geïnvesteerd wordt? Wat klagen die Groningers nou?
Theater de Molenberg, Delfzijl. Op het podium wordt de auto van een schade-inspecteur van de NAM in elkaar gebeukt.
Het publiek lacht en klapt goedkeurend. ,,Het is mooi om te zien hoe de mensen hier in de streek op ons reageren”, zegt Tjeerd Bischoff. ,,Je merkt dat ze weten waar het over gaat. Als je het woord ‘dialoogtafel’ noemt, blijft het in de rest van Nederland stil. Hier begint iedereen schamper te lachen.”
Met toneelgroep Jan Vos voerde Bischoff de afgelopen anderhalf jaar het toneelstuk GAS op, eerst in Groningen en daarna tot in alle uithoeken van ons land. Hij schreef het stuk, waarin te zien is hoe het leven van een hoteliersfamilie verstrengeld raakt met de gaswinning. Na de ontdekking van de gasbel in Slochteren, eind jaren 50, zien ze gouden bergen. De Shell-medewerkers die in het hotel overnachten worden in de watten gelegd. Zestig jaar later is het etablissement de instorting nabij. Het leven van de uitbaters is dat punt al gepasseerd.
Activisme
Op het podium staan acteurs, die ook een beetje activist zijn geworden. ,,Ik wist natuurlijk wel iets van de situatie’’, zegt Anna Raadsveld, die in het stuk een met gewetensbezwaren worstelende medewerker van de NAM speelt.
,,Dat huizen ondersteund moesten worden en dat mensen zich machteloos voelden. Maar wat dat betekent, besef je pas als je het ziet. Mensen die huilend tegen je zeggen dat ze geen leven meer hebben. Zich onveilig voelen in een onverkoopbaar huis.” Trudi Klever, in het stuk de mater familias, maakt zich tegenwoordig vaak kwaad als ze het nieuws over Groningen tot zich neemt. ,,Hoe kan het nou dat er zo geblunderd wordt? Over de hoofden van mensen heen.”
Een van de redenen dat gedeputeerde Staghouwer niet wil klagen, is dat hij ook wel ziet dat dingen gebeurd zijn die de situatie in Groningen ten goede kunnen keren. Eerst kon de gaskraan pas over tien jaar dicht, maar afgelopen najaar bleek plots dat 2022 een haalbaar doel is, volgens minister Wiebes. Komend jaar gaat de winning al terug naar een ‘veilig’ geacht niveau van 12 miljard kubieke meter.
Ook in het schadeherstel zit vooruitgang, sinds de NAM daar niks meer mee van doen heeft en de Tijdelijke Commissie Mijnbouwschade Groningen zich erop wierp. Wekelijks komen vijf- à zeshonderd schademeldingen binnen. Ongeveer net zo veel scheuren en verzakkingen worden hersteld, vaak naar tevredenheid. Het enorme stuwmeer aan schadegevallen droogt langzaam op. Toch is er een grote ‘maar’. De zware beving in Westerwijtwerd, op 22 mei, liet zien dat de grond in Groningen nog allerminst tot rust gekomen is. Met 3,4 op de schaal van Richter behoorde de beving tot de hevigste in de historie.
Veel noorderlingen voelen zich niet veilig in hun eigen huis zolang dat niet verstevigd is. En daar wringt ’m de schoen. De aardbeving waarmee de hele discussie begon, die van Huizinge, was in 2012. Staghouwer: ,,Dat is in augustus acht jaar geleden. Hoeveel huizen denk je dat er sindsdien versterkt zijn? Duizend. Duizend! Als we in dit tempo doorgaan, zijn we over twintig jaar nog niet klaar.”
Het kabinet beloofde de Groningers dat 2019 ‘het jaar van de uitvoering’ zou worden. Het is het jaar van de bureaucratische brij geworden. Instanties werden opgericht en opgeheven. De HRA passeerde de revue, de TCMG, het CVW en de NCG, het NPG en ook de ACVG. Er werd gewerkt aan een nieuwe wet (de Tijdelijke Wet Groningen, af te korten tot TWG), die regelt dat de verantwoordelijkheid voor de versterkingsoperatie van het ministerie van Economische Zaken naar dat van Binnenlandse Zaken verhuist. Die wet is nog niet af.
,,Ik stoor me verschrikkelijk aan die juridische kerstboom’’, zegt Staghouwer. ,,Alles moet tot de laatste komma dichtgetimmerd worden. Maar we moeten gewoon aan de slag. Het gaat om de Groningers. Zij weten nog steeds niet wanneer hun huis opgeknapt wordt. Mensen willen best wachten, maar willen wel weten wanneer ze aan de beurt zijn. Nu kijken ze in een zwart gat in.”
‘Van uitstel komt afstel’
Alle beslissingen lijken financieel gedreven. De macht van het geld is doorslaggevend
Toneelschrijver Bischoff is geboren in Groningen. Hij is de zoon van een journalist die voor het Dagblad van het Noorden veel schreef over de gaswinning.
Pas na de dood van zijn vader verdiepte Tjeerd zich in het dossier. Hij is er niet gerust op. Bischoff vreest dat van uitstel afstel komt. ,,Als je die versterking echt serieus aanpakt, kost het heel veel geld. Mijn angst is dat de overheid mensen uiteindelijk met een kluitje in het riet stuurt. Alle beslissingen lijken financieel gedreven.”
Hij geeft grif toe dat zijn denkbeelden radicaler zijn geworden. ,,Dat gebeurt iedereen die zich erin vastbijt. Ik ben geschrokken van het land waarin ik leef. De macht van het geld is doorslaggevend. Ik sprak een voormalig beleidsmaker die daar iets aardigs over zei. Vroeger had je de scheiding van kerk en staat waarvoor gestreden moest worden. Nu heb je dat bij het bedrijfsleven en de staat. We moeten ervoor zorgen dat mensen weer kunnen beslissen over hun eigen leven.”
Op het podium gaat het ondertussen over 2013, het jaar na de beving in Huizinge. In dat jaar werd 54 miljard kuub gas uit de bodem gehaald, een record en meer dan in 2012. Het Staatstoezicht op de Mijnen had toen al gewaarschuwd dat de winning juist omlaag moest om de kans op bevingen te verkleinen. Bischoff laat een van zijn acteurs beweren dat de kraan toch verder open ging, omdat het ministerie van Financiën een manier zocht om het begrotingstekort te dichten.
Die suggestie levert een inktzwart beeld op van een staat die, gestimuleerd door machtige multinationals, bewust speelt met de veiligheid van zijn burgers. Dat dat daadwerkelijk zo gegaan is, is nooit bewezen. Bischoff is ervan overtuigd dat dat een kwestie van tijd is. ,,Het komt nog wel boven tafel.”
Enquête
Het is in elk geval een kwestie die aan bod zal komen tijdens de parlementaire enquête over Groningen. Daarin gaat de Tweede Kamer proberen het verleden van de gaswinning te reconstrueren. Personen en instanties moeten publiek verantwoording afleggen over hun keuzes. De voorzichtige hoop was dat de enquête dit jaar zou starten.
,,De Tweede Kamer heeft zich unaniem achter de enquête geschaard”, zegt mede-initiatiefnemer Tom van der Lee, parlementariër voor Groenlinks. ,,Daarbij hebben we wel afgesproken dat we pas beginnen als de versterkingsoperatie goed op gang gekomen is, omdat die voorrang verdient. Maar nu dat zo lang duurt, is het de vraag of we daarop moeten wachten.”
Hoe voelt zo’n aardbeving? Bezoekers van Noorderzon in Groningen konden het ervaren.
Knopen doorhakken
Het is een slow onset disaster, een ramp zonder duidelijk begin en einde, die jarenlang voortsleept. Voor de mensen in Groningen is het een sluipmoordenaar
De Groningers hebben recht op antwoorden, wil hij maar zeggen. Ook Van der Lee is heel benieuwd naar de besluitvorming in de nasleep van Huizinge. Wie hakte de knopen door? Welke belangen gaven de doorslag? ,,Er is zo lang beweerd dat de winning niet omlaag kon, omdat er dan tekorten in de energievoorziening zouden ontstaan. Nu kan het ineens wel, en nog veel sneller dan gepland ook. Dan laad je de verdenking op je dat het bewust nooit geprobeerd is. Terwijl de kennis om het te doen er wel was.”
De enquête kan volgens de Groenlinkser helpen om de Groningers genoegdoening te geven voor de ellende die zij hebben doorstaan. Hoewel Den Haag veel meer dan voorheen oog heeft voor hun situatie, zit de pijn diep en heerst er groot wantrouwen. Soms lijkt het of de fysieke afstand tot de rest van het land gewoon te groot is om echte solidariteit op te roepen. Wie komt er ooit in Delfzijl?
Ook de aard van de ellende speelt mee, zegt Van der Lee. ,,Het is een slow onset disaster, een ramp zonder duidelijk begin en einde, die jarenlang voortsleept. Voor de mensen in Groningen is het een sluipmoordenaar. Het effect op de psyche is groot, voor een grote groep mensen. Maar de Nederlandse samenleving is nog steeds niet in staat om er goed mee om te gaan.”
Staghouwer denkt dat het goed kan komen, al zal het tijd vragen. ,,Ga aan de keukentafel zitten, maak een plan en kom in actie. Wat het dan precies kost, zal achteraf blijken. Wat nodig is, is nodig, dat hebben we met Den Haag afgesproken. Er is in de jaren genoeg aan de gaswinning verdiend, dus dat lijkt me redelijk.”
De acteurs van toneelgroep Jan Vos hebben op hun manier geprobeerd de brug tussen Groningen en de rest van Nederland te slaan.
,,Zonder met de vinger te wijzen, wilden we de maatschappelijke verhoudingen laten zien”, zegt Trudi Klever. ,,Buiten Groningen kwamen tientallen mensen na de voorstelling naar ons toe. Wat daar gebeurt, dat kan toch helemaal niet, zeiden ze. Voor het eerst voelden ze die verontwaardiging zo. We hebben mensen geholpen om de situatie niet alleen met hun hoofd, maar ook met hun hart te begrijpen.”
AD 02.01.2019 In het gaswinningsgebied in Groningen deden zich het afgelopen jaar niet 86 maar 87 aardbevingen voor. In een jaaroverzicht op oudejaarsdag ging het instituut nog uit van 86 bevingen, maar op de valreep werd op oudejaarsavond nog een lichte trilling gevoeld in Farmsum.
Van de bevingen in het gasveld hadden er elf een kracht van meer dan 1,5. De zwaarste beving vond plaats in Westerwijtwerd op 22 mei met een kracht van 3,4, zo blijkt uit een jaaroverzicht van het KNMI.
In 2018 werd Groningen nog opgeschrikt door 90 bevingen, waarvan er 15 een kracht hadden van 1,5 of hoger.
In totaal kende Nederland het afgelopen jaar 97 aardbevingen. Acht daarvan vonden plaats in Limburg. Deze gelden als natuurlijke bevingen, dus niet samenhangend met menselijke activiteit, maar het gevolg van het schuiven van aardplaten. Twee bevingen waren buiten het Groningen-gasveld, een in Boerakker en een in Zuidlaren (Drenthe).
NOS 29.12.2019 Het vorige kabinet heeft in 2013 bewust nog veel gas laten winnen in Groningen, ook al had het Staatstoezicht op de Mijnen (SodM) begin dat jaar al gewaarschuwd voor de gevolgen ervan. Dat zei René Paas, commissaris van de koning in Groningen, gisteravond in een talkshow, voorafgaand aan de laatste uitvoering van het toneelstuk GAS.
In 2012 vond bij het Groningse dorp Huizinge de tot nu toe hevigste aardbeving plaats. Het leidde ertoe dat het SodM een paar maanden later adviseerde om de gaswinning zo snel mogelijk flink te verminderen omwille van de veiligheid in Groningen. Maar in het jaar dat volgde ging de gaswinning niet naar beneden, maar juist flink omhoog.
Oud-inspecteur-generaal van het SodM Jan de Jong noemde dat vorig jaar “een meedogenloos besluit” en het zette veel kwaad bloed in Groningen. Veel Groningers willen nog altijd weten waarom dat was, en wie de opdracht gaf.
Van goudmijn tot hoofdpijn: 60 jaar gaswinning in Groningen
Na de aardbeving bij Huizinge en het advies om minder gas te winnen, besloot oud-minister Kamp namelijk om dat advies niet direct op te volgen, maar eerst een serie onderzoeken te laten doen. “Een kantelpunt was de beving bij Huizinge in 2012”, zegt Paas daarover. “Op dat moment kondigt minister Kamp veertien onderzoeken aan. Het jaar daarop is er een recordopbrengst.”
Paas roept in herinnering dat het vorige kabinet grote moeite had om te voldoen aan de begrotingsregels van de Europese Monetaire Unie (EMU). “De realiteit van dat moment was dat minister Dijsselbloem van Financiën moest letten op het EMU-saldo, dus elke euro was mooi meegenomen”, aldus Paas.
‘Tien jaar te laat ingegrepen’
Het ministerie van Economische Zaken laat in een reactie op de uitspraken van Paas weten dat er in 2013 nog geen besluit was genomen over de hoogte van de winning. “Op dat moment gold het winningsplan uit 2007 dus nog in combinatie met de Gaswet. Dat hield in dat de NAM een concessie had om in tien jaar maximaal 425 miljard kuub te winnen”, zegt een woordvoerder. “Pas sinds 2014 stelt het kabinet een jaarlijks plafond vast.”
Het ministerie benadrukt daarbij wel dat het kabinet in 2015 concludeerde dat er bij de gaswinning te laat aandacht is gekomen voor de veiligheid van de Groningers.
Twee maanden geleden zei minister Wiebes hetzelfde. “De Groningse gaswinning is veel te lang doorgegaan, we hadden tien jaar geleden al moeten ingrijpen”, aldus Wiebes.
Erg cynisch geworden
Commissaris van de koning Paas sloot zich gisteravond aan bij die woorden, maar wees er ook op dat er in de afgelopen tien jaar nog redenen waren om de gaswinning ongemoeid te laten. “Er waren behoorlijk wat belangen om de staatskas te vullen.”
De vele onderzoeken die oud-minister Kamp liet doen leidden tot wantrouwen in Groningen. Veel Groningers denken dat hiermee tijd is gewonnen, om eerst nog geld aan de gaswinning te verdienen. “En ik heb in mijn studietijd geleerd dat een belangrijke functie van het doen van onderzoek tijdwinning is”, zei Paas.
“Verder is het ook een indicatie dat je er weinig van weet, als je veertien onderzoeken begint. Dus het was natuurlijk ook bedoeld om informatie in te winnen en het was tegelijk heel prettig en mooi meegenomen dat het tijd verschafte. Daar zijn we daarna in Groningen erg cynisch van geworden.”
RO 20.12.2019 Volgende zomer komt er een schadeloket en een Commissie Mijnbouwschade die alle schade door gaswinning in Nederland buiten het Groningenveld afhandelt. Dit gebeurt op een onafhankelijke, publieke en snelle manier die de burger ontzorgt en ontlast. De op land actieve winningsbedrijven doen mee op aandringen van minister Wiebes van Economische Zaken en Klimaat (EZK).
Dat staat in een brief die samen met het instellingsbesluit van de Commissie, de bindende overeenkomst met de mijnbouwbedrijven en het opgestelde schadeprotocol aan de Tweede Kamer is gezonden. De minister gaat daarnaast zo spoedig mogelijk aan de slag met een protocol en overeenkomst voor zoutwinning en aardwarmte.
Het schadeloket geldt niet voor gaswinning uit Groningerveld en gasopslag Norg, daarvoor is in maart 2018 al de onafhankelijke Tijdelijke Commissie Mijnbouw Groningen (Tcmg) opgericht.
Afhandeling mogelijke schade: nu 15/20 gevallen per jaar
Het kabinet wil alleen in eigen land gas blijven winnen waar dat veilig kan. De winning in het Groningenveld wordt beëindigd. Het totaalvolume neemt jaarlijks af. Het aantal schadegevallen buiten het Groningenveld schommelt rond de 15 à 20 per jaar.
Daarbij moeten bedrijven alles doen om schade te voorkomen. Zij krijgen alleen een vergunning als de winning veilig kan. Mocht er uiteindelijk toch schade ontstaan, is het belangrijk dat er een goed werkende, onafhankelijke Commissie is die de schade beoordeelt.
Minister Wiebes: “Schade aan je huis of bedrijfspand is heel vervelend en moet natuurlijk snel worden betaald door de winningsbedrijven. We hebben van Groningen geleerd. Eventuele schade uit kleine gasvelden, alhoewel dat echt om een hele andere orde van grootte gaat, moet netjes worden afgehandeld.
De mensen die dit treft, moeten worden ontzorgd. Ik ben daarom blij dat de industrie de bindende overeenkomst gaat tekenen en aan dit toegankelijke loket meewerkt. De huiseigenaar wordt niet belast met de bewijslast.”
Er komt jaarlijks een evaluatie.
Benadeelden worden ontzorgd
Wie zich meldt met schade door mijnbouw of kleine gasvelden bij het loket wordt ontzorgd. De onafhankelijke commissie van het loket ontfermt zich over de bewijslast tegen de winningsbedrijven, dit hoeft de burger niet zelf te doen. De winningsbedrijven volgen het advies van de commissie op. De burger of kleine ondernemer met schade kan eventueel wel in beroep tegen het uiteindelijk advies bij een civiele rechter.
Waar melden?
Voordat het loket daadwerkelijk van start gaat in de zomer 2020 wordt duidelijk gecommuniceerd waar men zich met schade door bevingen vanwege gaswinning uit de kleine velden kan melden. Tot die tijd kan men bij het winningsbedrijf terecht of bij het landelijk loket mijnbouwschade dat de gedupeerde helpt het bij de juiste instantie te adresseren.
MSN 19.12.2019 Voor de versterking en vervanging van scholen in het Groningse aardbevingsgebied wordt 30 miljoen euro extra uitgetrokken. Met dat bedrag kan het tekort worden aangevuld.
Het Rijk komt met 20 miljoen euro over de brug, zes Groningse gemeenten samen met 10 miljoen. Het tekort ontstond door forse stijgingen van de bouwkosten. De bedoeling is de aanpak van de schoolgebouwen in 2021 af te ronden. Vijftien versterkte en nieuwe schoolgebouwen zijn inmiddels opgeleverd.
Verantwoordelijk minister Raymond Knops zegt verheugd te zijn “dat dankzij deze laatste financiële afspraken alle kinderen straks les krijgen in een aardbevingsbestendig en toekomstbestendig gebouw.”
Voor het versterken en vervangen van scholen droeg gas- en olieproducent NAM 172,5 miljoen euro bij, het Rijk al 73,5 miljoen euro en de betrokken gemeenten 44,5 miljoen euro. De aardbevingen ontstaan door de gaswinning.
RO 19.12.2019 Het Rijk en zes Groningse gemeenten gaan samen het tekort van 30 miljoen euro voor het scholenprogramma in het aardbevingsgebied betalen. Dit tekort was ontstaan door forse stijgingen van de bouwkosten sinds 2016. Door deze oplossing kan verder worden gewerkt aan het aardbevingsbestendig en toekomstbesteding maken van 101 schoolgebouwen. Het streven is om het programma in 2021 af te ronden.
Minister Knops (Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties); “Kinderen moeten onbezorgd naar school kunnen. Een deel van de scholen is al gereed en ik ben verheugd dat dankzij deze laatste financiële afspraken tussen Rijk, regio en NCG alle kinderen straks les krijgen in een aardbevingsbestendig en toekomstbestendig gebouw.”
De afgelopen weken bespraken vertegenwoordigers van het scholenprogramma uit de regio, het Rijk en de Nationaal Coördinator Groningen het ontstane tekort en de effecten daarvan op de versterking. Resultaat hiervan is dat het Rijk éénmalig 20 miljoen euro bijdraagt en de betrokken gemeenten Loppersum, Delfzijl, Appingedam, Midden-Groningen, Het Hogeland en Groningen gezamenlijk 10 miljoen euro. Dit is een mooi voorbeeld van de samenwerking tussen Rijk en regio.
Peter Spijkerman (directeur Nationaal Coördinator Groningen): “De uitvoering is al in volle gang. Met deze extra financiële bijdrage kan het scholenprogramma doorgaan op de koers die is uitgezet. Eind 2019 zijn de eerste vijftien versterkte en nieuw gebouwde schoolgebouwen opgeleverd. Het streven is om het programma in 2021 af te ronden.”
Het scholenprogramma
In 2016 is in het scholenprogramma afgesproken dat in het Groningse aardbevingsgebied 101 schoolgebouwen aardbevingsbestendig en toekomstbesteding worden gemaakt. Hiervan worden 27 schoolgebouwen versterkt en verduurzaamd. De overige 74 schoolgebouwen worden vervangen door 35 nieuwe toekomstbestendige scholen en kindcentra.
Het scholenprogramma is meer dan alleen versterken. Ook de gevolgen van leerlingendaling, krimp, noodzaak tot verduurzaming en de eisen van de 21e eeuw voor schoolgebouwen worden meegenomen. Het scholenprogramma creëert daarmee een maatschappelijk meerwaarde voor Groningen. Eerder droeg de NAM 172,5 miljoen euro, het Rijk 73,5 miljoen euro (met de verdeling 50 miljoen OCW en 23,5 miljoen EZK) en de betrokken gemeenten al 44,5 miljoen euro bij.
Telegraaf 17.12.2019 Een ’wijs besluit’, een ’mijlpaal’ en een ’erkenning dat de gaswinning ontregelend werkt op je leven’. In Groningen wordt opgelucht gereageerd op de uitspraak van het gerechtshof van Leeuwarden, dat 65 inwoners van de gasprovincie recht hebben op zeker €2500 smartengeld.
De noordelijke eisers hebben schade aan hun woningen door gaswinning, maar kampen ook met mentale impact. Gasexploitant NAM wilde aanspraken echter niet zomaar met klinkende munt voldoen, omdat ze ze niet goed onderbouwd of niet terecht vindt.
Maar eigenaren die eenmaal fysieke schade (zoals scheuren) aan hun pand leden, hebben nu toch recht op vergoeding voor gemist woongenot. „Als er minimaal tweemaal fysieke schade is vastgesteld, bestaat er recht op smartengeld van minimaal €2500 per persoon”, rekent het hof voor.
Langlopende zaak
NAM en de groep Groningers die vergoeding wil stonden vorige maand voor het hof Leeuwarden in de langlopende zaak. Deze zitting kwam na een vonnis voor de rechtbank in Assen, alweer uit maart 2017, dat NAM oplegde immateriële schade te vergoeden. NAM ging daarop in beroep, omdat ze niks ziet in een algemene regeling die in Nederland niet gebruikelijk zou zijn.
NAM vond dat Groningers vaak onvoldoende hun lichamelijke of psychische leed aantonen, waardoor aan voorwaarden rondom toewijzing van schadevergoeding niet wordt voldaan. NAM wil per geval duidelijk hebben of en in hoeverre bijvoorbeeld woongenot is aangetast.
NAM: claim onderbouwen
Het bedrijf reageerde dinsdagmiddag, wederom wijzend op voldoende onderbouwing bij het recht op vergoeding: „NAM erkent dat aardbevingen als gevolg van gaswinning impact kunnen hebben op de bewoners die wonen boven het Groningengasveld.” NAM verwijst naar een recente beslissing van de Hoge Raad. „Een belangrijk punt is daarbij dat een inwoner zijn of haar claim voldoende moet onderbouwen.”
65 eisers hebben door de uitspraak recht op vergoeding van nog vast te stellen schade. Bij 49 eisers is vooralsnog ’geen of eenmaal fysieke schade aan de woning vastgesteld’. Zij kunnen met de uitspraak bij de hand de procedures voortzetten, benadrukt het hof. „Zij krijgen individueel de gelegenheid om aan te tonen dat zij toch recht hebben op vergoeding.”
Duidelijkheid voor Groningen
Advocaat Pieter Huitema staat een groep van rond 120 gedupeerden bij. „Dit is een mijlpaal voor veel Groningers, nu er daadwerkelijke schadebedragen zijn genoemd. Dit geeft duidelijkheid voor Groningen. Het is een voorschot op een systeem met categorieën, om het goed te regelen. De helft heeft nu al gelijk gekregen, anderen mogen doorgaan om het te bereiken”, reageert Huitema, die verwacht dat nu genoemde schadebedragen hoger kunnen worden.
Elke Groninger die twee keer schade aan ’stenen’ toegewezen kreeg, krijgt dat dan ook voor immateriële schade. Huitema: „Het is erkenning. Er kan worden toegewerkt naar een systeem. Daartoe is het goed als NAM om de tafel gaat om daarover afspraken te maken. Nu praten dus met NAM!” Van dertien eisers werd de vordering afgewezen. Dit wegens gebrek aan onderbouwing of omdat indieners door een andere overeenkomst met NAM afstand deden.
Slachtoffers: perspectief
Pieta en Martin Ettema uit Loppersum waren vorige maand bij de zitting in de Friese hoofdstad. „Dit getuigt van grote wijsheid. Het is uitgebalanceerd. ’Wie wel, wie niet’ is straks te bepalen in een systeem”, reageert Martin Ettema, die het uitgebreide document prompt bestudeert. Het lijkt erop dat de Ettema’s recht hebben op schadevergoeding. „Het is bovendien erkenning dat de gaswinning ontregelend werkt op je leven. Dit opent tevens perspectieven voor andere regelingen voor de Groningers.”
NU 17.12.2019 De Nederlandse Aardolie Maatschappij (NAM) moet smartengeld betalen aan 65 aardbevingsgedupeerden in Groningen vanwege immateriële schade, oordeelt het gerechtshof Arnhem-Leeuwarden.
De zaak werd in 2014 aangespannen namens 127 gedupeerden van de Groningse aardbevingen tegen de NAM. De eisers vinden dat de aardbevingen hun woongenot hebben aangetast en dat zij een vergoeding moeten krijgen voor de immateriële schade, zoals angst of hoofdpijn.
De rechtbank in Assen stelde in maart 2017 de NAM aansprakelijk voor de immateriële schade van een aantal van de 127 gedupeerden. De rechtbank achtte toen bewezen dat de aardbevingen het woongenot aantasten van bewoners bij het gasveld in Groningen, waar regelmatig bevingen te voelen zijn.
Het gerechtshof hield zich dinsdag bij de beoordeling van de zaken aan een eerdere uitspraak van de Hoge Raad over de afwikkeling van bevingsschade. Deze uitspraak uit juli van dit jaar houdt in dat woningeigenaren- of huurders recht hebben op een vergoeding voor het missen van woongenot wanneer er minimaal één keer fysieke schade aan het pand is vastgesteld.
Wanneer er minimaal twee keer fysieke schade is vastgesteld, hebben zij recht op een vergoeding aan smartengeld. Dit bedraagt minimaal 2.500 euro per persoon.
Dertien vorderingen afgewezen
Van de 127 eisers zijn de vorderingen van dertien van hen om wisselende redenen afgewezen. Bij 49 eisers wordt de procedure nog voortgezet. Bij sommige van hen is geen fysieke schade vastgesteld en bij anderen is eenmaal fysieke schade vastgesteld. De vervolgzaak gaat dan over het recht op smartengeld.
De 65 eisers die in het gelijk zijn gesteld, hebben allemaal recht op een vergoeding vanwege het gemis aan woongenot. De hoogte van hun vergoeding wordt in een aparte procedure besproken.
NOS 17.12.2019 Huiseigenaren en huurders in Groningen van wie de woning is beschadigd door aardbevingen, hebben recht op een schadevergoeding vanwege gemist woongenot. Ook hebben ze in sommige gevallen recht op smartegeld. Dat heeft het gerechtshof in Leeuwarden geoordeeld in een hoger beroep dat was aangespannen door de Nederlandse Aardolie Maatschappij (NAM).
In maart 2017 oordeelde de rechtbank in Assen dat de NAM aansprakelijk was voor de immateriële schade van gedupeerden van aardbevingen als gevolg van gaswinning in Groningen. Onder dergelijke schade viel aantasting van het woongenot door angst, spanning en stress bij bewoners van huizen die zijn beschadigd. De zaak was aangespannen door 127 gedupeerden.
De NAM ging tegen die uitspraak in beroep. De gaswinning uit het Groningenveld vindt plaats op basis van een concessie die door de Staat aan de NAM is verleend. De NAM is een samenwerkingsverband van Shell en Exxon.
Smartegeld van minimaal 2500 euro
Volgens het hof in Leeuwarden is in het aardbevingsgebied sprake van jarenlange, structurele overlast. Eigenaren of huurders aan wier huis minimaal één keer fysieke schade is vastgesteld, moeten een schadevergoeding krijgen vanwege gemist woongenot. Bewoners van wie het huis twee keer of vaker is beschadigd, hebben recht op smartegeld. Daarbij gaat het om een bedrag van minimaal 2500 euro per persoon.
Het hof oordeelt dat 65 van de 127 gedupeerden in zodanige mate schade hebben geleden dat ze recht hebben op een schadevergoeding en/of smartegeld. In een aparte procedure zal worden vastgesteld hoeveel ze krijgen. Tientallen anderen krijgen nog de gelegenheid om aan te tonen dat ook zij recht hebben op een vergoeding.
“Belangrijk is wat de ‘impact’ is geweest van de aardbevingen”, aldus Gerechtshof in uitspraak.
Ook inwoners van het aardbevingsgebied bij wie geen schade aan het huis is vastgesteld of mensen die er een tweede huis hebben, kunnen in aanmerking komen voor een schadevergoeding. Maar dat hangt dan af van de individuele situatie, zegt het hof.
Dat de woning in het aardbevingsgebied ligt, of dat de bewoners aardbevingen hebben gevoeld, is daarbij onvoldoende. “Belangrijk is wat de ‘impact’ is geweest van de aardbevingen op het woongenot van de individuele eigenaar of huurder. Objectieve gezichtspunten daarbij zijn of door het aardbevingsrisico de waarde van de woning is gedaald en of de woning is gelegen in een (postcode)gebied waarin veel schades aan woningen zijn ontstaan.”
AD 17.12.2019 Naast vergoeding voor materiële schade door de aardbevingen in Groningen hebben gedupeerden nu ook recht op geld wegens immateriële schade, zo oordeelt de rechter in hoger beroep. Eigenaren of huurders van een woning in het Groninger aardbevingsgebied waaraan minimaal één keer fysieke schade is vastgesteld hebben recht op smartengeld van de Nederlandse Aardolie Maatschappij (NAM) wegens gemist woongenot en psychische klachten.
Als er minimaal twee keer fysieke schade aan de woning is vastgesteld, bestaat sowieso recht op een vergoeding aan smartengeld. Dat smartengeld bedraagt minimaal 2.500 euro per persoon. Dat heeft het gerechtshof Arnhem – Leeuwarden vanmorgen bepaald. De Groninger advocaat Pieter Huitema vroeg namens 127 bewoners van het gasgebied smartengeld van de NAM. Dat schrijft het Dagblad van het Noorden.
Uit de uitspraak blijkt dat de rechter vindt dat 65 bewoners recht hebben op een vergoeding wegens gemist woongenot. De precieze hoogte moet in een aparte procedure worden vastgesteld.
Bij 49 eisers is geen of slechts éénmaal schade aan hun huis vastgesteld. Voor deze groep wordt de procedure voortgezet. Bewoners met één keer schade moeten individueel aantonen dat zij toch recht hebben op smartengeld.
Onvoldoende
13 eisers vangen bot. De rechter vindt hun onderbouwing soms onvoldoende, of ze hebben eerder in een overeenkomst met de NAM al afstand gedaan van een vordering.
In maart 2017 oordeelde de rechtbank in Assen dat de NAM aansprakelijk is voor psychische en immateriële schade die gedupeerden hebben geleden tijdens de aardbevingen in Groningen. Daarvoor moet het gasbedrijf smartengeld betalen, aldus de rechter. De NAM ging tegen de uitspraak in hoger beroep.
Telegraaf 17.12.2019 De helft van de 127 mensen die een schadevergoeding voor immateriële schade van de aardbevingen in Groningen hebben geëist, heeft daar inderdaad recht op. Dat heeft het gerechtshof in Leeuwarden in hoger beroep bepaald.
De 127 eisers hadden de zaak tegen de Nederlandse Aardolie Maatschappij (NAM) aangespannen. De rechtbank bepaalde in 2017 dat de NAM immateriële schade en gederfd woongenot moet vergoeden. Inwoners van het bevingsgebied zeggen lichamelijke en psychische klachten te hebben. Ze willen ook een vergoeding voor het gemis aan woongenot en smartengeld. Het hof stelt 65 eisers in het gelijk.
Smartengeld
Volgens een eerdere uitspraak van de Hoge Raad hebben eigenaren of huurders van een woning waaraan zeker één keer schade is vastgesteld, recht op een schadevergoeding wegens gemist woongenot. Als twee keer schade is geconstateerd, is er recht op smartengeld van ten minste 2500 euro per persoon.
De hoogte van de vergoeding voor de 65 eisers die gelijk kregen, moet nog worden vastgesteld. Bij 49 eisers was geen of slechts eenmaal schade aan de woning vastgesteld. Zij krijgen nog de kans om aan te tonen dat ze toch recht hebben op een vergoeding voor immateriële schade. De eis van de overige dertien betrokkenen is afgewezen.
RO 17.12.2019 Woningeigenaren met aardbevingsschade die gemeld is vóór 31 maart 2017 krijgen alsnog een kostendekkende vergoeding voor schadeherstel. Minister Eric Wiebes (Economische Zaken en Klimaat) en commissaris van de Koning René Paas hebben hierover afspraken gemaakt met NAM.
De woningeigenaren die het aanbod van NAM hebben geaccepteerd en kunnen aantonen dat het aanbod van NAM in 2018 onvoldoende was om de aardbevingsschade aan de eigen woning te herstellen, kunnen zich vanaf maandag 6 januari melden bij de provincie Groningen.
Een groot deel (83 procent) van de ruim 6.000 schademelders die vallen onder het zogenaamde óude schadeprotocol, heeft zonder tussenkomst van de Arbiter Bodembeweging of de burgerlijke rechter een aanbod van NAM in 2018 geaccepteerd. Uit onderzoek van bureau AHA! – in opdracht van de Tweede Kamer – blijkt echter dat sommige bewoners aangeven dat het door NAM betaalde bedrag niet toereikend is om de schade aan de woning te herstellen.
Bovenop de NAM-vergoeding hebben zij het resterende deel van de herstelkosten zelf betaald. Wie nu met een factuur of offerte kan aantonen dat de daadwerkelijke herstelkosten van de schade hoger zijn dan het aanbod van NAM, kan zich bij de provincie Groningen melden voor vergoeding van het tekort.
Eind januari 2018 hebben de Groningse bestuurders overeenstemming bereikt met het kabinet over een nieuw Protocol Mijnbouwschade Groningen. Hierdoor ontstond er een ‘knip’ tussen schademeldingen die vóór en ná 31 maart 2017 waren ingediend.
Onder de eerste groep (het zogenaamde óude schadeprotocol’) resteerden nog ruim 6.000 openstaande schademeldingen. NAM heeft voor deze ‘oude’ schademeldingen voor 1 juli 2018 een aanbod gedaan. Voor een vlotte afhandeling van deze schademeldingen hebben minister Wiebes en commissaris van de koning Paas spelregels afgesproken met NAM.
Voor wie is deze regeling?
Woningeigenaren uit die groep van 6000 oude schades kunnen gebruik maken van deze regeling als ze vóór 31 maart 2017 een melding van schade hebben gedaan en het aanbod van NAM in 2018 geaccepteerd zonder tussenkomst van de Arbiter Bodembeweging of burgerlijk rechter.
Ze kunnen met een offerte of factuur van vóór 1 oktober 2019 aantonen dat het geld van NAM ontoereikend is voor het volledige herstel van de schade. Wie het NAM-aanbod niet heeft geaccepteerd en dit heeft voorgelegd aan de Arbiter Bodembeweging of de burgerlijke rechter, maatwerk heeft ontvangen voor bijvoorbeeld een complexe schade of de schade heeft hersteld volgens een andere methode dan NAM heeft voorgesteld kan geen gebruik maken van deze regeling.
Waar is de regeling te vinden?
De regeling staat open tot 1 maart 2020 en wordt uitgevoerd door de provincie Groningen en is te vinden op de website van de provincie Groningen. Om zoveel mogelijk Groningers te bereiken, worden ook advertenties geplaatst in lokale en regionale kranten.
Hoe gaat de beoordeling van de aanvragen in zijn werk?
De door de bewoners aangeleverde informatie zal door de provincie Groningen ter beoordeling worden voorgelegd aan NAM. Wanneer een tekort kan worden aangetoond, zal NAM het tekort aan de bewoner vergoeden.
Indien NAM aangeeft het verzoek af te wijzen of gedeeltelijk in te willigen, zal het verzoek door een onafhankelijk externe kostendeskundige worden beoordeeld. Als dit oordeel afwijkt, dan bespreekt de provincie dit met NAM en neemt NAM in beginsel de uitkomst van de externe onafhankelijke kostendeskundige in beginsel over.
De provincie zal alle betreffende bewoners die een verzoek hebben ingediend, informeren over de uitkomst. De commissaris van de Koning en de minister blijven nauw betrokken bij dit proces.
NU 16.12.2019 Slechts 14 procent van de Groningers die aardbevingsschade hebben aan hun huizen verwacht dat hun woningen versterkt gaan worden. Dat blijkt maandag uit een nieuw rapport van de Rijksuniversiteit Groningen in opdracht van Nationaal Coördinator Groningen.
Van de bewoners die meerdere keren schade opgelopen hebben aan hun woningen vindt 37 procent dat hun huis verstevigd moet worden. Daarvan zegt slechts 3 procent van de respondenten dat zij al een versterkte woning hebben.
De helft (50 procent) van de bewoners met veel schade verwacht niet dat hun huizen nog versterkt gaan worden. 36 procent weet het niet. Aan de steekproef deden ruim vierduizend mensen mee.
Volgens hoofdonderzoeker Katherine Stroebe is het zorgelijk dat de bewoners in het aardbevingsgebied zo weinig vertrouwen hebben in de versterkingsoperatie, “omdat we weten dat juist bewoners met meervoudige schade zich minder veilig voelen en gezondheidsklachten krijgen door de schade en alles wat daarbij komt”.
Desondanks concludeert zij dat de geestelijke gezondheid van bewoners met meervoudige schade aan hun huizen het afgelopen jaar iets verbeterd is. Deze groep heeft echter nog steeds een aanzienlijk slechtere gezondheid dan mensen zonder bevingsschade, blijkt uit het rapport.
Zo ontstaan aardbevingen in Groningen
‘Mensen gaan eraan onderdoor’
De onderzoekers pleitten ervoor dat instanties, die betrokken zijn bij de versterkingsoperatie, meer rekening houden met de behoeftes van bewoners met hun zorgen over de veiligheid van de woning.
Stroebe: “Al in 2016 wezen we erop dat bewoners met meervoudige schade een risicogroep zijn. Deze groep leeft al jaren in onzekerheid en we zien dat een deel ervan eraan onderdoor gaat. We vinden het onbegrijpelijk dat er in 2019 nog steeds geen overkoepelend beleid is voor de problemen van deze groep.”
De Tijdelijke Commissie Mijnbouwschade Groningen (TCMG) heeft sinds 19 maart 2018 ruim 44.000 schademeldingen binnengekregen. Ruim 26.500 schademeldingen zijn afgehandeld en ruim 138 miljoen euro aan schadevergoedingen is uitgekeerd.
NOS 16.12.2019 Er zijn weinig Groningers met aardbevingsschade die verwachten dat hun huizen ooit versterkt zullen gaan worden. Dat blijkt uit een bevolkingsonderzoek van het Gronings Perspectief, een samenwerkingsverband tussen de Rijksuniversiteit Groningen, GGD Groningen en het Sociaal Planbureau Groningen.
Slechts 5 procent van de mensen met weinig schade en 14 procent van de mensen met veel schade verwachten dat versterking aan hun huizen op enig moment wordt uitgevoerd.
61 procent van de huiseigenaren met weinig schade verwacht geen versterking, bij huizen met veel schade verwacht 50 procent van de mensen dat. In beide gevallen zegt een derde van de respondenten niet te weten of versterking er ooit van komt.
In het aardbevingsgebied in Groningen wonen zo’n 400.000 mensen. Volgens de onderzoekers heeft de helft van hen schade aan de woning. Bij zo’n 100.000 mensen gaat het om veel schade.
Gezondheidsklachten
De onderzoekers noemen het opmerkelijk dat zo weinig mensen verwachten dat hun huizen versterkt zullen worden. Ze schrijven in het rapport dat in de media het beeld is ontstaan dat tienduizenden woningen in Groningen worden aangepakt, “maar blijkbaar zien bewoners dat heel anders”.
“Dat is zorgelijk, omdat we weten dat juist bewoners met meervoudige schade zich minder veilig voelen en gezondheidsklachten krijgen door de schade en alles wat erbij komt”, zegt hoofdonderzoekster Katherine Stroebe.
Uit hetzelfde onderzoek blijkt dat ‘slechts’ 37 procent van de mensen met veel schade vindt dat versterking van hun huis nodig is. 24 procent vindt van niet en 39 procent zegt niet te weten of versterking nodig is. De onderzoekers verklaren deze percentages doordat de vraagstelling mogelijk niet door alle mensen die een antwoord gaven op dezelfde manier is begrepen.
In oktober schreef minister Wiebes aan de Tweede Kamer dat 26.000 huizen in Groningen mogelijk versterkt moeten worden. Het ministerie van Economische Zaken verklaarde vervolgens dat versterking voor een groot deel van de huizen niet zal gaan gelden. Experts zullen de huizen beoordelen, maar volgens het ministerie is de kans klein dat de meeste huizen onveilig zijn. “Wat nodig is voor de veiligheid doen we”, zegt een woordvoerder van EZ.
Nu de gaskraan steeds verder dicht gaat, is de verwachting dat steeds meer huizen geen of minder versterking nodig hebben.
Het Gronings Perspectief voert al sinds 2016 bevolkingsonderzoeken uit in opdracht van de Nationaal Coördinator Groningen. Hierdoor kunnen de onderzoekers ook stellen dat het inmiddels beter gaat met de geestelijke gezondheid van mensen met schade aan hun woning. Toch is hun gezondheid, gevoel van veiligheid en vertrouwen in instanties nog altijd lager dan die van Groningers zonder schade.
De mensen die op meerdere plaatsen schade hebben aan hun woning zijn de grootste risicogroep. Dat is al zo sinds 2016, schrijven de onderzoekers nu en in eerdere rapporten, maar structurele aandacht van de overheid voor deze groep lijkt dit onderzoek nog niets op te leveren.
“Het is ons veelal nog niet duidelijk of onze resultaten ook daadwerkelijk opgepakt worden om achter de voordeur bij mensen het verschil te maken”, staat er in het rapport.
“We vinden het onbegrijpelijk dat er in 2019 nog steeds geen overkoepelend beleid is voor de problemen van deze groep”, zegt Stroebe. “Wie deze mensen zijn, is bij gemeenten niet bekend, zij kunnen daardoor ook niet geholpen worden door bijvoorbeeld de GGD.”
Wanhoop in Westerwijtwerd
De onderzoekers publiceren vandaag ook een rapport over de impact van de grote beving bij Westerwijtwerd in de gemeente Loppersum, op 22 mei. Ze schrijven dat een deel van bewoners vlak na de beving een “grote mate van wanhoop” ervoeren. “Waar er bewoners waren die tot dusver nog hoopten dat met het terugdraaien van de gaswinning er minder grote aardbevingen zouden komen, is deze hoop sommigen nu ontnomen”, schrijven ze.
Inwoners Westerwijtwerd: ‘Alsof er een dikke vrachtauto aankwam’
Volgens de onderzoekers worden de zorgen van Groningers in de regio verergerd door het wantrouwen in de overheid. Ze adviseren direct na een beving met betere informatie te komen over wat er is gebeurd. Ook adviseren ze om ontmoetingsplekken te creëren en bij mensen die dat willen een ‘quick scan‘ van de woning uit te voeren.
MSN 16.12.2019 Slechts 14 procent van de Groningers die aardbevingsschade hebben aan hun huizen verwacht dat hun woningen versterkt gaan worden. Dat blijkt maandag uit een nieuw rapport van de Rijksuniversiteit Groningen in opdracht van Nationaal Coördinator Groningen.
Van de bewoners die meerdere keren schade opgelopen hebben aan hun woningen vindt 37 procent dat hun huis verstevigd moet worden. Daarvan zegt slechts 3 procent van de respondenten dat zij al een versterkte woning hebben.
De helft (50 procent) van de bewoners met veel schade verwacht niet dat hun huizen nog versterkt gaan worden. 36 procent weet het niet. Aan de steekproef deden ruim vierduizend mensen mee.
Volgens hoofdonderzoeker Katherine Stroebe is het zorgelijk dat de bewoners in het aardbevingsgebied zo weinig vertrouwen hebben in de versterkingsoperatie, “omdat we weten dat juist bewoners met meervoudige schade zich minder veilig voelen en gezondheidsklachten krijgen door de schade en alles wat daarbij komt”.
Desondanks concludeert zij dat de geestelijke gezondheid van bewoners met meervoudige schade aan hun huizen het afgelopen jaar iets verbeterd is. Deze groep heeft echter nog steeds een aanzienlijk slechtere gezondheid dan mensen zonder bevingsschade, blijkt uit het rapport.
‘Mensen gaan eraan onderdoor’
De onderzoekers pleitten ervoor dat instanties, die betrokken zijn bij de versterkingsoperatie, meer rekening houden met de behoeftes van bewoners met hun zorgen over de veiligheid van de woning.
Stroebe: “Al in 2016 wezen we erop dat bewoners met meervoudige schade een risicogroep zijn. Deze groep leeft al jaren in onzekerheid en we zien dat een deel ervan eraan onderdoor gaat. We vinden het onbegrijpelijk dat er in 2019 nog steeds geen overkoepelend beleid is voor de problemen van deze groep.”
De Tijdelijke Commissie Mijnbouwschade Groningen (TCMG) heeft sinds 19 maart 2018 ruim 44.000 schademeldingen binnengekregen. Ruim 26.500 schademeldingen zijn afgehandeld en ruim 138 miljoen euro aan schadevergoedingen is uitgekeerd.
Minister Wiebes: „Het schadeloket werkt, er zijn ook meer schademeldingen, het gaat harder dan ooit. Het doel is de snelheid te verdubbelen.” Ⓒ Jos Schuurman
Telegraaf 09.12.2019 Minister Wiebes bezocht maandag Ten Post om stil te staan bij de start van de ontmanteling van de gaslocatie bij het Groningse dorp. Bij de miljoenenklus komt veel kijken, na een halve eeuw gaswinning. „We willen Groningen netjes achterlaten”, aldus Wiebes (Economische Zaken) tussen mega-installaties aan de Medenweg. „En Groningen kan straks wederom de energieprovincie van het land zijn. Voor bijvoorbeeld waterstof; alles op een nieuwe manier.”
Gaskavels gaan terug naar eigenaren. Wiebes: „Er zijn hier nieuwe mogelijkheden voor de energie-economie. Maar dus geen gas meer. Ik leef al ongeveer zo lang als dat er gaswinning is… Ik had gedacht dat die mij zou overleven, maar nu maak ik het einde wel mee in 2022. Het is een historische dag.
Hier begint de ontmanteling en het onomkeerbaar sluiten van putten. Straks zijn ze er niet meer…” De eerste veertien putten verdwijnen de komende tijd, met honderden te gaan. Het gaat jaren duren voor het allemaal uit het landschap verdwenen is. „De NAM betaalt dat”, benadrukt Wiebes.
De bewindsman hoopt dat door het besluit om de gaswinning in Groningen te staken, de problemen voor de Groningers verder kunnen worden aangepakt. „Aardbevingen worden erdoor bij de bron aangepakt.
Als het geen strenge winter is, dan is het vanaf 2022 voorbij. Het gaat redelijk snel.” Naast het staken van de gaswinning wil het kabinet dat de schadeafwikkeling versnelt. Die blijft nog altijd vaak tijdrovend en frustrerend, klinkt het uit de regio. „Het schadeloket werkt, er zijn ook meer schademeldingen, het gaat harder dan ooit. Het doel is de snelheid te verdubbelen”, zegt Wiebes.
Minister Wiebes wordt rondgeleid op de voormalige gaswinningslocatie in het Groningse dorp Ten Post. Ⓒ ANP
NAM-directeur Johan Atema spreekt van een ’bijzondere dag’. „Het gaat hier nu weg”, wijst hij, terwijl hij Wiebes rondleidt. Het bedrijf schat dat ontruimingen tot diep in de bodem een paar miljoen euro per locatie kosten. Er moet veel gebeuren, van afvoer van massa’s metaal tot mogelijke bodemsanering: „Het materiaal dat hier staat, wordt hergebruikt.”
Van groot tot klein, alles is er straks weg, na de winning van 124 miljard kubieke meter aardgas. De put wordt voor de eeuwigheid dichtgemaakt. „Er komen betonnen ’pluggen’ in de put, om ze gasdicht af te sluiten.”
Werk in dorpen niet af
Secretaris Susan Top van belangenvereniging Groninger Gasberaad staat toch niet te springen. In de dorpen is het werk immers lang niet af. Van herstel tot herbouw, er ligt een loodzware taak. „We hebben weinig behoefte aan een feestje. Vreemd is ook dat vertegenwoordigers van de regio er vandaag niet bij zijn. Het lijkt wel vanuit Den Haag bedacht om het land te laten zien hoe goed het allemaal gaat…
Hoe vaak moeten we het dichtdraaien van de gaskraan nog markeren? Zes keer? Er is hier nog steeds sociale ontwrichting. In hetzelfde dorp Ten Post zitten ondertussen 120 gezinnen straks tussen de dozen met kerst, wachtend op een tussenwoning, voordat hun nieuwe woning wordt gebouwd.”
“We hebben weinig behoefte aan een feestje”
De inactieve gasput bij Ten Post ligt overigens al stil sinds 2018, na de sterke beving bij Zeerijp. Deze maandag vindt Top dus betrekkelijk willekeurig gekozen. „Het historische moment was het besluit, dit is de uitvoering daarvan. Het draait bovendien om de seismiciteit, die nog jaren duurt. Dat weet niemand, hoe lang dat blijft. Elders waren er vijftien jaar na het stoppen van gaswinning nog bevingen.”
Reacties voorzichtig positief
In de zomer van 2022 is het volgens afspraak helemaal klaar met de gaswinning in het Groningengasveld, tenzij het land een Elfstedenwinter kent. 330 gaslocaties wachten op ontmanteling. Rondom de uitgezette gasputten van Ten Post zijn de reacties maandagmiddag voorzichtig positief.
De noorderlingen hebben de laatste jaren tenslotte veel voor de kiezen gekregen. Gloort er weer hoop? Theo Muilwijk (28) woont op een boerderij op slechts enige honderden meters van de te slopen gaslocatie. Het is er maandagmiddag rustig. Hond Maxi rent vrolijk over het uitgestrekte terrein. „We hebben hier ook schade door de bevingen. Maar wat er bij deze NAM-locatie vlakbij gebeurt, daar merkte je in het dagelijks leven niet zo veel van. Er werkten ook niet zo veel mensen.”
Muilwijk over de nabije toekomst: „Uiteindelijk zal het wel anders zijn straks. Geen gaswinning meer, maar mogelijk weer een boerderij of andere energievormen. Dat is afwachten.” Voor boeren is juist deze dagen eerder het milieubeleid actueel dan het gasbeleid. „Denk aan de fosfaatrechten en het stikstof. Deze schuren staan ook leeg”, zegt hij kijkend naar de forse schuren op het groene complex. „Terwijl het hier zo open is en we de ruimte hebben, het is hier anders dan in Brabant.”
Oude huis gesloopt
Harrie Bonnema (38) werkt eveneens vlak bij de slooplocatie, voor de grote Houthandel Reinders, maar de Groninger ervaart thuis meer gevolgen: „Hier op het werk was het nog niet eens zo’n onderwerp van gesprek, dat het hier weggaat. Dat is meer voor de mensen uit het dorp.”
Bonnema: „Wij krijgen in Ten Boer de komende periode onze nieuwe woning. We wonen straks eerst 1,5 jaar of twee jaar in een tussenwoning, een tijdelijke stek voor ons jonge gezin.” Het oude adres was uiteindelijk niet meer veilig en moest zelfs plat. „Op dezelfde plek krijgen we straks een nieuwe woning, herbouw dus. Dat is goed opgelost.” Bonnema vertelt dat de gaswinning in zijn dorp voor velen telkens onderwerp van gesprek blijft. „Het blijft aan de orde komen als je elkaar treft.”
Telegraaf 03.12.2019 Bij het Groningse Garrelsweer is dinsdagavond rond 19.30 uur een aardbeving geweest. Volgens de eerste melding van het KNMI had de beving een kracht van 2,0. Later werd dat gecorrigeerd naar 1,9.
Bij RTV Noord hebben zo’n twintig mensen de beving gemeld. Een van hen liet weten dat haar deuren klapperden van de schok.
Een ander zat op de bank en sprong op toen de aarde trilde. „Mijn man dacht dat er mensen binnen kwamen stormen, ik zei dat het een aardbeving was. Helaas heb ik gelijk.”
Eerder 3,4
Garrelsweer werd deze zomer ook al getroffen door een aardbeving. Die beving had een kracht van 2,5. „Een enorme knal was het. Ik dacht even dat er een truck op zijn kant lag. Het is de zoveelste. Deze is echter wel stevig. Ja, het is weer zover. Het zal doorgaan”, vertelde inwoner Sibrand Bakker toen tegen De Telegraaf.
Die beving volgde destijds vrij snel op een relatief zware beving van 3,4 bij Westerwijtwerd, ook gevoeld in de stad Groningen. „Ik voelde het huis bewegen. Dit heb ik niet vaak zo meegemaakt.”Een ander meldde: „Hele bed trilde, iedereen wakker.” „Dat was een zware”, constateerde een ander.
Ook inwoners van onder meer Winsum, Bedum, Zeerijp en Appingedam deden toen meldingen op sociale media over de beving.
NOS 30.11.2019 De zogenoemde omgekeerde bewijslast moet niet alleen voor gebouwen op het Groningse gasveld gelden, maar ook elders in het land op plaatsen waar meerdere ondergrondse activiteiten tegelijk zijn. Dat zei topman Theodor Kockelkoren van het Staatstoezicht op de Mijnen in een talkshow in Amsterdam, voorafgaand aan de opvoering van het toneelstuk GAS.
De problemen met de gaswinning in Groningen hebben ertoe geleid dat er nu voor het hele land een schadeprotocol komt. Maar anders dan in Groningen moeten gedupeerden zelf aantonen dat de schade die ze hebben het gevolg is van mijnbouwactiviteiten. Voor Groningen geldt die verplichting niet: schade aan een pand in het gaswinningsgebied is per definitie veroorzaakt door de gaswinning.
Zoutwinning
Het gaswinningsbedrijf NAM moet met bewijzen komen als zij denkt dat het anders zit. Die omgekeerde bewijslast gaat niet buiten Groningen gelden, zo heeft minister Wiebes besloten. Maar ook voor burgers daar is het ingewikkeld om aan te tonen dat hun schade komt door activiteiten van bedrijven in de ondergrond.
Of het nu om gaswinning in kleinere gasvelden gaat, om zoutwinning of geothermie: in theorie kunnen al deze activiteiten leiden tot schade aan huizen die erboven staan. Zeker als er meerdere dingen tegelijk gebeuren in de ondergrond, is het voor burgers praktisch onmogelijk om te bewijzen waardoor de schade is ontstaan.
“Er zijn plaatsen in Nederland waar èn gaswinning plaatsvindt èn zout wordt gewonnen”, aldus Theodor Kockelkoren, Staatstoezicht op de Mijnen.
“Er zijn plaatsen in Nederland waar èn gaswinning plaatsvindt èn zout wordt gewonnen”, zei Kockelkoren. “Op een moment dat dit soort activiteiten tegelijk plaatsvinden is het voor een burger ondoenlijk om aan te tonen of de eventuele schade aan zijn woning is veroorzaakt door of de gaswinning of de zoutwinning. Daar kun je burgers niet mee belasten.” Daarom vindt Kockelkoren dus dat er in dit soort gevallen ook sprake zou moeten zijn van omgekeerde bewijslast.
‘Veel mensen krijgen in deze kamer evenwichtsstoornissen’
Deze week heeft ook de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) op de jaarvergadering een motie over omgekeerde bewijslast aangenomen. Die werd ingediend op initiatief van de gemeente Woerden.
Bevingen bij kleinere gasvelden buiten Groningen kunnen ook tot schade aan huizen leiden. Volgens de motie hebben dit soort bevingen soms ook honderden schadegevallen veroorzaakt.
Verder vindt de VNG het belangrijk dat er geen rechtsongelijkheid gaat ontstaan tussen inwoners van Groningen en de rest van het land. Daarom bepleit ook de VNG een equivalent van de omkering van de bewijslast bij mijnbouwactiviteiten op land, ook buiten Groningen.
MSN 08.11.2019 Huizen van honderden Groningers in het aardbevingsgebied moeten toch worden versterkt. Dat meldt RTV Noord op basis van documenten waarover de regionale omroep beschikt. Bij 127 van in totaal 770 woningen die in principe niet in aanmerking komen voor versterking, is een steekproef gedaan.
Uit de steekproef, uitgevoerd door Nationaal Coördinator Groningen (NCG), blijkt dat de huizen wel degelijk versterkt moeten worden omdat ze nog steeds niet voldoen aan de veiligheidsnormen. Het Rijk ging er tot nu toe vanuit dat versterking niet nodig was.
Voor bestuurders in gemeenten en de provincie is de uitkomst van de steekproef het bewijs dat de versterkingsaanpak van minister Eric Wiebes (Klimaat en Economische Zaken) structureel niet deugt, aldus RTV Noord. “Deze steekproef is representatief en laat dus zien dat alle woningen in deze groep versterkt moeten worden”, aldus Bé Schollema, lid van het Versterkings Overleg Groningen. Schollema is namens GroenLinks en de PvdA wethouder in Loppersum.
RO 06.11.2019 De negen grootste afnemers verbruiken per oktober 2022 geen laagcalorisch gas meer. Dit volgt uit het wetsvoorstel inzake het beperken van de vraag naar laagcalorisch gas van grote afnemers dat vandaag naar de Tweede Kamer is gegaan.
De negen afnemers zijn samen goed voor ongeveer de helft van het verbruik van laagcalorisch gas door de industrie in Nederland. Dit wetsvoorstel draagt bij aan een zo snel mogelijke afbouw van de winning van het laagcalorische Groninger gas naar nul.
De veiligheid van Groningers staat voorop. Met dit wetsvoorstel doet het kabinet het maximale om de gaswinning in Groningen zo snel mogelijk naar nul te brengen, met als doel om daarna het Groningenveld definitief te sluiten. Ook richting buurlanden waarvan een snelle ombouw gevraagd wordt, is dit een belangrijk signaal.
Het wetsvoorstel houdt een verbod in op laagcalorisch gas, met ingang van oktober 2022, voor bedrijven die jaarlijks meer dan 100 miljoen Nm3 laagcalorisch gas verbruiken. In de praktijk zijn dit de negen grootste afnemers.
Voor de andere bedrijven komt er een verbod om met ingang van oktober 2022 meer dan 100 miljoen Nm3 laagcalorisch gas per jaar te verbruiken. Netbeheerder GTS krijgt een wettelijke taak om de negen grootste afnemers op verzoek om te schakelen naar hoogcalorisch gas.
Afnemers kunnen GTS ook verzoeken om hen geheel af te sluiten. De negen afnemers die versneld van het laagcalorisch gas af moeten, kunnen onder voorwaarden aanspraak maken op nadeelcompensatie.
De ombouw leidt tot een daling van de vraag naar laagcalorisch gas in Nederland. Hierdoor hoeft er minder laagcalorisch gas te worden gewonnen en daalt de noodzaak om de capaciteit van het Groningenveld aan te houden.
Door dit wetsvoorstel kan de winning uit het Groningenveld daarom eerder naar nul, met name als er onvoorziene tegenvallers optreden, en kan het Groningenveld daarna zo snel mogelijk dicht. Bovendien draagt de ombouw bij aan de stabiliteit en robuustheid van het gassysteem doordat het minder afhankelijk zal zijn van stikstofbijmenging en gebruik van opslagen.
Naar verwachting zal de gaswinning uit het Groningenveld vanaf halverwege 2022 op nul uitkomen in een gemiddeld weerjaar.
RO 06.11.2019 De versterkingsoperatie van de gebouwen in Groningen wordt volledig publiekrechtelijk georganiseerd. Dit staat in het Wetsvoorstel Versterken gebouwen Groningendat vandaag door minister Wiebes van Economische Zaken en Klimaat en minister Knops van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties in consultatie is gebracht.
Met de afbouw van de gaswinning uit het Groningenveld naar nul in 2022 (bij gemiddelde temperatuur) beoogt het kabinet de oorzaak van de veiligheidsrisico’s weg te nemen en schade aan huizen en andere gebouwen in de toekomst zoveel mogelijk te voorkomen. Desondanks kunnen ook na het beëindigen nog aardbevingen plaatsvinden. Om die reden ligt er een versterkingsopgave. Met het wetsvoorstel krijgt de aanpak van deze versterkingsoperatie een wettelijke basis.
Het wetsvoorstel voorziet in:
– een wettelijk kader voor de publieke afhandeling van alle verzoeken om vergoeding van schade als gevolg van bodembeweging door de aanleg of exploitatie van een mijnbouwwerk ten behoeve van gaswinning uit het Groningenveld of gasopslag bij Norg,
– de uitvoering van deze taak door een daartoe met het wetsvoorstel in te stellen en in te richten zelfstandig bestuursorgaan (zbo), en
– een publiekrechtelijke heffing, op te leggen aan de NAM, ter financiering van de afhandeling van schade door het zbo.
AD 29.10.2019 De Stichting Waardevermindering door Aardbevingen Groningen dient vandaag een vordering van 122 miljoen euro in bij de NAM. Dat schrijft de stichting aan de bijna 5000 deelnemers aan deze procedure. Als gevolg van problemen door de gaswinning liepen woningen in de noordelijke provincie schade op.
De WAG eist namens de huizenbezitters dat de NAM hen compenseert voor de jarenlange waardedaling van hun huis . Er waren al eerder rechtszaken. Het gerechtshof in Leeuwarden bepaalde in januari vorig jaar dat de NAM woningeigenaren in het aardbevingsgebied in Groningen direct moet compenseren voor de waardedaling.
Volgens RTV Noord is de vordering de financiële vertaling van de eerdere uitspraak van de rechtbank in Assen in 2015, drie jaar later bekrachtigd door het gerechtshof in Leeuwarden, dat de NAM aansprakelijk is voor de waardedaling van huizen in het aardbevingsgebied.
Op voorhand vergoeden
Onderdeel van die uitspraak is bovendien dat die waardevermindering al op voorhand vergoed moet worden, dus niet pas na de verkoop van het huis. De NAM wil de schadevergoeding pas betalen bij verkoop van de woning, omdat dan pas duidelijk zou zijn hoe groot de waardedaling is.
Stichting WAG gaf na het arrest op 23 januari al aan zo snel mogelijk met de NAM om tafel te willen om compensatie te berekenen. Er is een methodiek ontwikkeld waarmee dat per geval mogelijk is. Onder de streep staat deze 122 miljoen. De NAM wordt gedagvaard om het te betalen.
NAM reageert verbaasd
De NAM stelt in een reactie verbaasd te zijn. Door destijds niet in hoger beroep te gaan tegen de uitspraak van het hof accepteerde het bedrijf dat deelnemers aan de Stichting WAG een vergoeding zouden krijgen. De afgelopen maanden zijn er ‘constructieve’ gesprekken gevoerd met de stichting, onder meer over de hoogte van die vergoeding.
,,Het bedrag dat de stichting nu claimt, staat in geen verhouding tot het advies van de commissie waardedaling Groningen.” De NAM wil daarom een toelichting op de hoogte van de claim. Ook deed de NAM een schikkingsvoorstel, maar de stichting heeft dat afgewezen. Tijdens de gesprekken heeft de NAM wel gesteld dat er ook claims zijn gekomen van huizen in gebieden waar volgens deskundigen geen waardedaling is opgetreden.
MSN 29.10.2019 De Stichting Waardevermindering door Aardbevingen Groningen (WAG) vordert dinsdag bij de rechtbank een vordering van 122 miljoen euro van de Nederlandse Aardolie Maatschappij (NAM). Dat heeft de WAG dinsdag laten weten. De stichting eist namens 4.500 huizenbezitters compensatie voor de jarenlange waardedaling van hun woningen.
WAG-voorzitter Lolke Weegenaar tegenover het ANP: „Door die gerechtelijke uitspraken moet de NAM betalen, hoe dan ook. Het is alleen de vraag welk bedrag de rechter zal toewijzen.”
De rechtbank oordeelde in 2015 al dat de huizenbezitters recht hebben op een vergoeding. De stichting heeft daarna berekend hoe hoog het bedrag per huiseigenaar zou moeten zijn en kwam in totaal uit op 122 miljoen euro. De piek ligt in Loppersum, de gemeente die vaak in het nieuws was door de aardbevingen. Sommige huiseigenaren zouden volgens de berekening tot 23,9 procent van de WOZ-waarde uitgekeerd moeten krijgen.
Twee methoden
De dagvaarding bij de NAM staat los van de compensatie die het ministerie van Economische Zaken eerder dit jaar heeft toegezegd. Alle huiseigenaren, dus niet alleen de 4.500 die de WAG vertegenwoordigt, kunnen volgend jaar tot ruim 10 procent van de waarde van hun woning terugkrijgen.
Het ministerie berekent de waardedaling op een andere manier dan de WAG, waardoor sommige eigenaren niet in aanmerking komen voor een vergoeding of minder gecompenseerd worden.
De secretaris van de WAG, Francis van der Kamp, vreest dat de NAM zal verwijzen naar de methode van het ministerie en hoopt daarom dat de rechtbank een externe deskundige aanwijst die over de bedragen besluit. „Het wordt een proces van lange adem. Als de rechtbank een deskundige aanstelt kan het traject van hakketakken over en weer worden gestopt.” De WAG hoopt de waardedaling alsnog direct bij de NAM vergoed te krijgen. De NAM kon dinsdagochtend niet meteen reageren.
Het kabinet zei vorige maand dat er al in 2022 een einde komt aan de gaswinning in Groningen. Eerder ging de regering nog uit van 2030 als uiterste termijn.
RO 16.10.2019 Binnenkort zijn 1000 versterkte huizen opgeleverd, waarvan de helft in 2019. Ook zullen voor het einde van dit jaar vrijwel alle huizen met een verhoogd risico in Groningen zijn gecontroleerd.
Tegelijkertijd moet er nog veel gebeuren. Dat staat in een brief die de ministers Wiebes (Economische Zaken en Klimaat) en Ollongren (Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelatie) vandaag aan de Tweede Kamer hebben gestuurd.
Nadat vorig jaar belangrijke besluiten zijn genomen over de aanpak van de veiligheid in Groningen is in 2019 het zwaartepunt op de uitvoering komen te liggen. Nu de versterkingsaanpak in een volgende fase is gekomen, neemt minister Ollongren de verantwoordelijkheid voor de uitvoering van de versterking over van minister Wiebes.
Dit sluit aan bij de verantwoordelijkheid van BZK voor bouwen, wonen, ruimtelijke ordening en burgerparticipatie. Minister Wiebes blijft verantwoordelijk voor de veiligheid in verband met de gaswinning.
Behalve de uitvoering van de versterkingsoperatie neemt minister Ollongren ook de coördinerende rol van het rijk bij het Nationaal Programma Groningen over. In het Nationaal Programma – waarbij diverse ministeries zijn betrokken – is 1,15 miljard euro beschikbaar voor investeringen in de toekomst van Groningen.
Door toezeggingen en bestuurlijke afspraken met de regio is het totaal aantal huizen dat zal worden beoordeeld inmiddels opgelopen tot 26.000. Tot nu toe zijn 14.000 huizen opgenomen. In de brief staat dat volgens de laatste berekening circa 1000 huizen in Groningen een verhoogd risico hebben.
De beoordeling van de huizen zal uitwijzen welke huizen daadwerkelijk moeten worden versterkt. Door de afbouw en beëindiging van de gaswinning zal naar verwachting een steeds groter aantal huizen geen of minder versterking nodig hebben.
Op basis van het Mijnraad-advies is vorig jaar in overleg met de regio overgestapt op een nieuwe, meer risicogerichte aanpak van de versterking. Dit was noodzakelijk omdat in de gebiedsgerichte aanpak de meest risicovolle huizen niet als eerste aan de beurt kwamen. Hoewel de start van die nieuwe aanpak vertraging opliep, ligt het tempo van opnames naar verwachting eind dit jaar op schema.
Hoewel het afgelopen jaar belangrijke stappen zijn gezet, moet er nog veel gebeuren. Daarom werken gemeenten, provincie en het Rijk samen aan versnellingsmaatregelen, bijvoorbeeld door het vereenvoudigen van het versterkingsproces.
Er komt één uitvoeringsorganisatie voor versterken: de NCG. Ook zetten regio en Rijk zich in om in januari 2020 een Bouwakkoord Groningen te bereiken om de uitvoeringscapaciteit te maximaliseren.
NOS 16.10.2019 Het aantal huizen in het Groningse aardbevingsgebied dat beoordeeld wordt omdat ze mogelijk versterkt moeten worden is opgelopen tot 26.000. Minister Wiebes schrijft aan de Tweede Kamer dat het tempo waarin de huizen bekeken worden volgend jaar op schema is.
Een jaar geleden ging het kabinet nog uit van 15.000 mogelijk onveilige woningen, maar er zijn volgens Wiebes verschillende redenen waarom het aantal te beoordelen woningen nu is gestegen. Zo zijn er verwachtingen gewekt bij bewoners en zelfs toezeggingen gedaan, en die moeten worden nagekomen.
Toch weet een woordvoerder van het ministerie van Economische Zaken nu al zeker dat een groot aantal huizen nooit versterkt zal worden. Ze worden wel nagekeken en beoordeeld, maar volgens de woordvoerder staat nu al vast dat ze veilig zijn.
Ook huizen met een licht verhoogd risico zullen worden beoordeeld, dat zijn er zo’n 13.000. En er zijn huizen toegevoegd waar waarschijnlijk niets mis mee is, maar die bijvoorbeeld in een rijtje met risicovolle huizen staan. Om de versterkingsoperatie snel te kunnen uitvoeren, zullen ook deze bijna 9500 huizen worden bekeken.
‘Steeds minder versterking nodig’
Tot nu toe zijn er 14.000 woningen bekeken, waarvan er 6800 zijn beoordeeld. Volgens de laatste berekeningen hebben circa 1000 huizen in Groningen een verhoogd risico, meldt Wiebes. Die zullen voor het eind van dit jaar waarschijnlijk allemaal gecontroleerd zijn.
Nu de gaskraan steeds verder dicht gaat verwacht Wiebes dat steeds meer huizen geen of minder versterking nodig hebben. In 2020 denkt hij dat er in totaal 4000 huizen bekeken zullen worden. Dat was ook de ambitie. Tot nu toe zijn er 1000 versterkte huizen daadwerkelijk opgeleverd.
In zijn brief kondigt Wiebes ook aan dat minister Ollongren van Binnenlandse Zaken voortaan de verantwoordelijkheid heeft voor de versterkingsoperatie in Groningen. “Dit sluit aan bij de verantwoordelijkheid van BZK voor bouwen, wonen, ruimtelijke ordening en burgerparticipatie.” De veiligheid rond de gaswinning blijft wel de verantwoordelijkheid van Wiebes.
RO 07.10.2019 GasTerra, het verkoopkantoor van Gronings gas, wordt de komende jaren geleidelijk afgebouwd. Door het stopzetten van de gaswinning in Groningen komt ook de kernactiviteit van GasTerra op termijn te vervallen. De gezamenlijke aandeelhouders hebben daarom de directie van GasTerra gevraagd een plan op te stellen voor een zorgvuldige afbouw waarbij de onderneming haar verplichtingen kan blijven nakomen.
Dat staat in een brief die minister Wiebes van Economische Zaken en Klimaat naar de Tweede Kamer heeft gestuurd. De medewerkers van GasTerra zijn vandaag over het besluit geïnformeerd. Uitgangspunt van het afbouwplan is dat GasTerra ook de komende periode kan blijven bijdragen aan een verantwoorde afbouw van de gaswinning uit het Groningenveld en bovendien aan haar lange termijnverplichtingen kan voldoen. Voor de circa 165 medewerkers komt een sociaal plan.
GasTerra is onder meer verantwoordelijk voor de verkoop van het door NAM geproduceerde Groningengas. De onderneming is een publiek-private samenwerking tussen de overheid en de oliemaatschappijen Shell en ExxonMobil. De Staat bezit de helft van de aandelen.
NOS 07.10.2019 Met het sluiten van het gashandelsbedrijf GasTerra start de “onvermijdelijke ontmanteling van het gasgebouw”, zo schrijft minister Wiebes van Economische Zaken in een brief aan de Tweede Kamer. En daarmee wordt na vier jaar ook uitvoering gegeven aan een advies van de Onderzoeksraad voor Veiligheid.
GasTerra is de kern van het veel bekritiseerde ‘gasgebouw’; de constructie waarin de eigenaren van het Groningse gas, Shell en Exxon, met het ministerie van Economische Zaken afspraken maken over gaswinning in Groningen. Die afspraken zijn geheim.
Gesloten bolwerk
De Onderzoeksraad voor Veiligheid (OVV) adviseerde al in 2015 om de constructie open te breken, omdat het een te gesloten bolwerk zou zijn, enkel gericht op maximale winst. Die kritiek werd gedeeld door veel Groningers en door verschillende partijen in de Tweede Kamer.
De zogenoemde Overeenkomst van Samenwerking bestaat al sinds 1963, het begin van de gaswinning. De partijen maken samen afspraken over de winning van gas in Groningen en over de verkoop daarvan. Besluiten in het gasgebouw moeten unaniem worden genomen en zijn dus geheim.
Minister Wiebes noemt het gashandelsbedrijf Gasterra de kern van de constructie. Zijn ministerie heeft 10 procent van de aandelen, het staatsbedrijf Energie Beheer Nederland (EBN) 40 procent. De oliebedrijven Shell en Exxon hebben ieder 25 procent.
Vernietigend
De Onderzoeksraad schreef in 2015 een vernietigend rapport over de gaswinning in Groningen. Er was tot 2013 te weinig rekening gehouden met de veiligheidsrisico’s voor Groningers, zo luidde de conclusie.
Ook had de raad kritiek op het winstbejag. Kritische geluiden werden jarenlang weggewuifd, terwijl de veiligheid van Groningers werd genegeerd. Het gasgebouw moest opengebroken worden, was het advies.
Wiebes bij een bezoek aan Westerwijtwerd in Groningen, in mei 2019 ANP
Wiebes is niet de eerste minister die nu het gasgebouw aanpakt. Ingewijden vertellen de NOS dat ook de vorige minister van Economische Zaken, Henk Kamp, de bezem al flink door het gasgebouw heeft gehaald. Maar toen ging het vooral om poppetjes die werden verplaatst.
Verschillende betrokken hoge ambtenaren bij Economische Zaken veranderden van positie. De topman van EBN, Jan Dirk Bokhoven, nam in 2015 ontslag. Die staatsdeelneming is actief betrokken bij het opsporen, produceren, opslaan en verhandelen van olie en gas. Ook toenmalig directeur van GasTerra Gerrit Jan Lankhorst wisselde van baan. Maar niet alleen aan de kant van de overheid verdwenen mensen. Ook bij de oliemaatschappijen veranderden de bestuurders.
Niet snel genoeg
In 2017 constateerde de OVV opnieuw dat er nog weinig stappen waren gezet om een einde te maken aan de bekritiseerde constructie. “Het gasgebouw moet echt anders”, zei toenmalig voorzitter Tjibbe Joustra erover. “Het moet veel duidelijker zijn hoe de dingen zijn geregeld en wat daar gebeurt. Dat is nog steeds niet veranderd.”
De vereiste unanimiteit bij afspraken is nog steeds een groot struikelblok voor de minister om veranderingen tot stand te brengen. Bijvoorbeeld over het verminderen van de gasproductie in Groningen. De stopzetting van de gaswinning in Groningen, uiterlijk in 2026, maakt dat er daarna weinig meer valt af te spreken in het gasgebouw.
Wanneer het doek definitief valt voor GasTerra is nog niet bekend. Het bedrijf blijft nog verantwoordelijk voor langlopende gascontracten en de afbouw van de gaswinning.
Toekomst NAM
Minister Wiebes doet in de Kamerbrief geen uitspraken over het naderende einde van de NAM, het bedrijf van Shell en Exxon dat het gas in Groningen uit de grond haal. Maar ook daar ziet de toekomst er voor het personeel somber uit.
Wel benadrukt een woordvoerder van NAM dat het bedrijf op meer velden actief is dan alleen het Groninger gasveld. “Het is zeker een feit dat de Groninger gaswinning binnen een paar jaar ten einde komt. Maar daarnaast wint de NAM ook gas uit kleine velden op land en zee.”
NOS 07.10.2019 Er komt een sociaal plan voor de 150 medewerkers van GasTerra, het verkoopkantoor van het Groningse gas. De werkzaamheden van GasTerra worden de komende jaren geleidelijk afgebouwd, nu is besloten de gaswinning in Groningen stop te zetten.
Dat schrijft minister Wiebes van Economische zaken aan de Tweede Kamer.
De gezamenlijke aandeelhouders, Shell, ExxonMobil en de Nederlandse staat hebben de directie van GasTerra gevraagd een plan te maken voor de “zorgvuldige afbouw” van de onderneming, waarbij het bedrijf “zijn verplichtingen kan blijven nakomen”, zegt het ministerie.
Wanneer GasTerra definitief stopt is nog onduidelijk.
Telegraaf 06.10.2019 Bij het Groningse Loppersum heeft zich afgelopen nacht een lichte aardbeving voorgedaan. Volgens het KNMI had die een kracht van 1,0 op een diepte van 3 kilometer.
Lichte bevingen komen vaker voor, zeker ook in het gaswinningsgebied. Dit was de eerste in oktober. In september waren het er drie, waarvan twee in Groningen, en eentje in Limburg. Zeker elf lichte bevingen deden zich voor in augustus, waarvan eentje in Duitsland. Die was met 1,4 ook meteen de krachtigste van de afgelopen tijd.
Bij Loppersum was in februari 2014 een beving van 3,0. In januari vorig jaar deed zich hier een beving voor met een kracht van 3,4.
De zwaarste Groningse aardbeving was bij het dorp Huizinge in 2012. Die had een kracht van 3,6.
AD 06.10.2019 Bij het Groningse Loppersum heeft zich afgelopen nacht een lichte aardbeving voorgedaan. Volgens het KNMI had die een kracht van 1.0, op een diepte van 3 kilometer.
Lichte bevingen komen vaker voor, zeker in het gaswinningsgebied. Dit was de eerste in oktober. In september waren het er drie, waarvan twee in Groningen, en eentje in Limburg. Zeker elf lichte bevingen deden zich voor in augustus, waarvan eentje in Duitsland. Die was met 1.4 ook meteen de krachtigste.
Bij Loppersum was in februari 2014 een beving van 3,0. In januari vorig jaar deed zich hier een beving voor met een kracht van 3,4. De zwaarste Groningse aardbeving was bij het dorp Huizinge in 2012. Die had een kracht van 3,6. Huizinge ligt een paar kilometer ten westen van Zeerijp.
RO 04.10.2019 Nederland gaat gestaag van het aardgas af maar heeft de komende jaren nog wel gas nodig. De beëindiging van de gaswinning in Groningen in 2022 leidt niet tot een hogere productie uit de 240 kleine gasvelden in Nederland. Het volume neemt juist elk jaar af. Dit zei minister Wiebes (Economische Zaken en Klimaat) vandaag in de Tweede Kamer.
Wel zei hij dat hij zorgen van omwonenden serieus neemt en dat de overheid toegankelijker moet communiceren over de winning, de risico’s en het oordeel van de toezichthouders. Ook moet het rijk eerder betrokken zijn bij de bewoners en de medeoverheden. “Al in de planvorming, niet pas bij de vergunningaanvraag. Heldere informatievoorziening is cruciaal,” aldus Wiebes.
Uit de jaarrapportages die door TNO worden opgesteld blijkt dat de totale gasproductie uit de kleine velden elk jaar afneemt. Zo is er in 2018 ruim een miljard kuub minder gas uit kleine velden geproduceerd dan in 2017 en in 2016. Dat betekent niet dat elk veld in een glijdende schaal naar beneden gaat. Bij bepaalde velden veld kan de winning tijdelijk hoger zijn.
Op voorwaarde dat het veilig en verantwoord gebeurt, heeft gaswinning in eigen land de voorkeur boven gasimport. Dit is beter voor het klimaat, omdat het transporteren van gas veel broeikasgas-uitstoot veroorzaakt. Naast het grote Groningenveld dat in 2022 sluit, telt Nederland 240 kleine gasvelden. De helft hiervan liggen op de Noordzee. Hoewel het relatief kleine gasvelden zijn, zijn alle kleine gasvelden samen goed voor ongeveer de helft van de Nederlandse gasproductie.
Minister Wiebes benadrukte dat een klein veld als bij Pieterzijl 10.000 keer kleiner is dan het Groningenveld. Dat betekent uiteraard ook iets voor de risico’s die met de winning gepaard gaan. Voor de kleine gasvelden samen komen jaarlijks zo’n 15 schademeldingen binnen, voor het Groningen gasveld zijn dat er sinds maart 2018 zo’n 26.000.
In het Regeerakkoord is afgesproken dat bestaande concessies doorgaan (behalve de winning in het Groningenveld die stopt in 2022). Nieuwe opsporingsvergunningen voor winnen op land komen er niet. Gaswinning moet veilig zijn. Altijd, overal. Of gaswinning veilig en verantwoord is, beoordelen TNO en de onafhankelijke toezichthouder SodM. Als aan alle veiligheidsvereisten wordt voldaan, en zaken als het milieu en de natuur zijn niet in het geding, dan wordt ingestemd met de gaswinning.
Als er bij kleine gasvelden mijnbouwschade is, mogen mensen niet verzanden in langdurige technische en juridische discussies. Daarom werkt minister Wiebes aan een landelijke, onafhankelijke schaderegeling. Dit loket is – zoals vorig jaar toegezegd – halverwege volgend jaar klaar. Het wordt een laagdrempelige toegang voor burgers. Het uitgangspunt blijft dat de kosten voor rekening zijn van de winningsbedrijven en dus niet via de schatkist worden verhaald op de Nederlandse samenleving.
RO 04.10.2019 Minister Wiebes van Economische Zaken en Klimaat heeft het nieuwe Bescherm- en Herstelplan Gas naar de Tweede Kamer gestuurd. Het plan is bedoeld als handvat in het geval de gaslevering in Nederland ernstig in het gedrang zou komen. Het plan geeft invulling aan een verzoek van de Tweede Kamer en is een EU-verplichting. Het dient ter voorbereiding om mogelijke risico’s adequaat tegemoet te treden.
Het plan gaat niet over de oorzaken van een tekort, maar bevat maatregelen die de minister van EZK kan nemen om de gevolgen van een eventueel tekort zo goed mogelijk op te vangen. Het noodplan staat dan ook los van de reguliere afbouw van de gaswinning uit het Groningerveld.
Bij het opstellen van het plan is nauw samengewerkt met GTS, de landelijke netbeheerder van gas. GTS heeft veel inzicht in de technische mogelijkheden en onmogelijkheden van het gasnetwerk in Nederland.
Als vervolg op dit preventieve plan zal het ministerie van EZK in 2020 samen met het ministerie van JenV een Nationaal Crisisplan Gas opstellen. Hierin worden de maatregelen opgenomen om de maatschappelijke gevolgen die buiten de verantwoordelijkheid van de minister van EZK liggen zo goed mogelijk op te vangen, bijvoorbeeld op het gebied van openbare orde.
Het plan geeft invulling aan een verplichting vanuit de EU om een noodplan klaar te hebben liggen in geval van een tekort aan gas. Zo kan men snel op de juiste schaal handelen. Daarnaast kunnen Europese lidstaten – mits zij zelf de benodigde voorzorgsmaatregelen hebben genomen – hulp inroepen van andere lidstaten. Doel hiervan is om beschermde afnemers, zoals particuliere huishoudens en zorginstellingen zoals ziekenhuizen, zolang mogelijk van gas te kunnen voorzien.
Daarnaast geeft dit plan invulling aan een verzoek vanuit de Tweede Kamer om een afschakelplan gas klaar te hebben liggen. Daarbij moet je natuurlijk altijd alle mogelijke risico’s (hoe klein ook) in beeld hebben.
NU 26.09.2019 De versnelde schadeprocedure voor slachtoffers van de aardbevingen in Groningen heeft ervoor gezorgd dat er vierduizend meer aanvragen zijn binnengekomen dan verwacht, schrijft minister Eric Wiebes donderdag in een voortgangsbrief aan de Tweede Kamer.
Vooral afgelopen zomer zijn er veel aanmeldingen binnengekomen. Het gaat om nieuwe schadegevallen.
Voor de beving bij Westerwijtwerd afgelopen mei lag het aantal aanmeldingen gemiddeld op vierhonderd per week. Afgelopen zomer is dit aantal met gemiddeld tweehonderd aanmeldingen per week gestegen.
“De toename is opvallend, omdat er al weken geen zware aardbevingen zijn geweest”, aldus Wiebes in de brief. De Tijdelijke Commissie Mijnbouwschade Groningen (TCMG) laat onderzoeken wat de beweegredenen van bewoners zijn om zich nu pas aan te melden.
Inmiddels zijn er ruim 27.000 schademeldingen afgehandeld door de TCMG en is ruim 100 miljoen euro aan schadevergoedingen uitgekeerd. De TCMG werd door de minister ingesteld om de schadeafhandeling sneller te regelen dan gaswinningsbedrijf NAM deed. Daar lagen nog duizenden onbehandelde meldingen.
NOS 14.09.2019 “De Groningse gaswinning is veel te lang doorgegaan, we hadden al tien jaar geleden moeten ingrijpen.” Dat zei minister Wiebes van Economische Zaken en Klimaat vanmiddag tijdens een talkshow in Amsterdam, die werd gehouden voorafgaand aan de opvoering van het toneelstuk GAS.
Ook maakte de minister duidelijk dat de Staat mogelijk nog veel meer dan 90 miljoen euro zal moeten betalen aan Shell en Exxon, als compensatie voor het stopzetten van de gasproductie.
“Het Rijk is hier natuurlijk te lang mee doorgegaan. Dat is niet één kabinet geweest, dat zijn we eigenlijk allemaal geweest. We hadden al tien jaar geleden moeten beginnen met ons te realiseren dat er iets serieus aan de hand was, en we hadden ons tien jaar eerder moeten realiseren dat je het niet aan de oliemaatschappijen kunt overlaten”, zei Wiebes. “We lieten een heel gebied trillen en toch viel het kwartje niet dat dit een publieke verantwoordelijkheid is.”
Onhoudbaar
Vooral het feit dat Groningers hun schade zelf met de NAM moesten regelen, vindt Wiebes achteraf een slechte zaak. “We hadden niet moeten zeggen: zoekt u het maar uit met de NAM, wat in feite de situatie was. Juridisch gezien klopte dat wel, maar maatschappelijk klopt dat niet.”
In de talkshow blikte de minister daarnaast terug op de periode die voorafging aan zijn besluit van deze week om al over drie jaar de gaswinning stop te zetten. Al bij zijn aantreden zag Wiebes de onhoudbaarheid van de situatie in, zegt hij.
“De erfenis aan het begin bemoedigde al niet. Wat we erfden was een schadeafhandeling die geheel stilstond. We hadden een enorme stapel met schademeldingen en er werd niets aan gedaan. De versterkingsoperatie, die echt nodig was, ging als een slak. En er stond in het regeerakkoord dat we nog eeuwig door zouden gaan met de gaswinning in Groningen.”
Wiebes noemde daarom de eerste maanden van zijn ministerschap een “flinke worsteling”. Uiteindelijk besloot hij dat er geen andere redelijke oplossing was dan de gaswinning beëindigen.
Contact kan warmer
Nog steeds is de minister overigens niet tevreden over de afhandeling van de schade. Tijdens dezelfde talkshow beklaagde de Groningse Yvonne Morsselt zich over de manier waarop mensen ook nu nog worden behandeld door schade-experts. Wiebes beaamde dat “het contact inderdaad een stuk warmer kan”.
Een ander probleem in Groningen vormt verder nog altijd de onverkoopbaarheid van huizen en de waardedaling daardoor. Oud-burgemeester Marijke van Beek van de voormalige gemeente Eemsmond (tegenwoordig Het Hogeland) pleitte bij de bijeenkomst voor een waardedalingsregeling voor mensen die hun huis niet kwijtraken.
AD 12.09.2019 De Tweede Kamer is uiterst kritisch op de 90 miljoen euro die minister Eric Wiebes aan oliebedrijven Shell en Exxonmobil moet betalen om de gaswinning eerder te stoppen.
‘Schandalig’, zegt Sandra Beckerman (SP). Agnes Mulder van regeringspartij CDA vindt het ‘cynisch’. In een debat over de gaswinning in Groningen hekelen vrijwel alle partijen het bedrag dat de staat moet betalen aan de bedrijven om mogelijk al in 2022 te stoppen met de gaswinning.
PvdA-Kamerlid Henk Nijboer wil dat de Kamer de betaling aan de bedrijven blokkeert. De moederbedrijven van de Nederlandse Aardolie Maatschappij hebben volgens hem geen poot om op te staan.
Wiebes zei al eerder dat de betaling hem dwars zat. Maar hij is gebonden aan oude afspraken, benadrukt de minister. ,,Van sommige afspraken kan je later spijt hebben, maar het blijft wel een afspraak.’’ Het blijft ongemakkelijk, erkent Wiebes, maar de bewindspersoon vindt het belangrijker dat hij nu werk kan maken van het verder dichtdraaien van de gaskraan.
Onderhandelingen
De oppositie eist verder dat Wiebes openheid van zaken geeft over de onderhandelingen met Shell en Exxonmobil, die tot dit bedrag hebben geleid. Omdat het bedrag nog niet definitief is, wil Wiebes daar nog niet aan. Na afloop van de onderhandelingen zegt hij zich te willen verantwoorden aan de Kamer.
Het oordeel van de Tweede Kamer over het plan van Wiebes om de gaskraan nog sneller dicht te draaien, is wel overwegend positief. Nu Wiebes een aantal oplossingen heeft gevonden om de gaswinning sneller af te bouwen, moet de focus volgens de Kamer op de operaties liggen die het versterken van gebouwen en woningen in Groningen regelen.
Telegraaf 11.02.2019 Het zit verantwoordelijk minister Eric Wiebes dwars dat het Rijk nog eens 90 miljoen euro kwijt is aan oliemaatschappijen Shell en Exxon om eerder te kunnen stoppen met de gaswinning in Groningen. Maar het kan niet anders, meent hij.
Het Rijk sloot vorig jaar een deal met de twee energiereuzen, die samen het Groningse gasveld exploiteren, over het beëindigen van de gaswinning in uiterlijk 2030. Die afspraken kosten de schatkist netto 1,7 miljard euro. Nu de gaskraan al over drie jaar dicht kan, moet de Staat daarbovenop 90 miljoen euro overmaken om de misgelopen inkomsten te vergoeden.
„Het voelt heel verkeerd, voor mij ook”, zei Wiebes in de talkshow Jinek. Maar „we ontkomen er niet aan om dat te vergoeden. Het kan niet helemaal voor niks.” Als ze het niet eens zouden zijn geworden, was de gaswinning niet versneld teruggeschroefd, bracht Wiebes in herinnering. „En we hebben gezegd: het geld is hier niet beslissend.”
MSN 11.09.2019 Het zit verantwoordelijk minister Eric Wiebes dwars dat het Rijk nog eens 90 miljoen euro kwijt is aan oliemaatschappijen Shell en Exxon om eerder te kunnen stoppen met de gaswinning in Groningen. Maar het kan niet anders, meent hij.
Het Rijk sloot vorig jaar een deal met de twee energiereuzen, die samen het Groningse gasveld exploiteren, over het beëindigen van de gaswinning in uiterlijk 2030. Die afspraken kosten de schatkist netto 1,7 miljard euro. Nu de gaskraan al over drie jaar dicht kan, moet de Staat daarbovenop 90 miljoen euro overmaken om de misgelopen inkomsten te vergoeden.
“Het voelt heel verkeerd, voor mij ook”, zei Wiebes in de talkshow Jinek. Maar “we ontkomen er niet aan om dat te vergoeden. Het kan niet helemaal voor niks.” Als ze het niet eens zouden zijn geworden, was de gaswinning niet versneld teruggeschroefd, bracht Wiebes in herinnering. “En we hebben gezegd: het geld is hier niet beslissend.”
RO 10.09.2019 De gaswinning uit het Groningenveld daalt het komende gasjaar naar 11,8 miljard Nm3. Daarmee komt de winning onder het door Staatstoezicht op de Mijnen geadviseerde niveau van 12 miljard Nm3. Naar verwachting zal de gaswinning in Groningen vanaf medio 2022 op nul uitkomen.
Dat schrijft minister Wiebes van Economische Zaken en Klimaat vandaag in een brief aan de Tweede Kamer. Het kabinet neemt een aantal aanvullende maatregelen waardoor de gaswinning nog sneller daalt dan vorig jaar was voorzien.
Volgens netbeheerder Gasunie Transport Services (GTS) leidt dat ertoe dat de winning bij een gemiddelde temperatuur al medio 2022 nihil kan zijn. In het geval van een strenge winter kan het nodig zijn dat ook na 2022 nog gas moet worden gewonnen. Het gasveld wordt daarom pas op een later moment helemaal afgesloten.
Afgelopen zomer zijn aanvullende maatregelen uitgewerkt die het komende gasjaar (oktober 2019 tot oktober 2020) al zorgen voor een extra daling van de winning uit het Groningenveld. Hierbij speelt de inzet van stikstof een sleutelrol.
Door toevoeging van stikstof aan hoogcalorisch gas wordt laagcalorisch gas verkregen, dat ook wel pseudo-Groningengas wordt genoemd. De productie van meer pseudo-Groningengas leidt ertoe dat er minder gas uit Groningen gewonnen hoeft te worden.
Naast een hogere inzet van stikstof heeft minister Wiebes ook besloten om de gasopslag Norg te vullen met pseudo-Groningengas waardoor er minder gas uit het Groningenveld nodig is. Ook wordt er meer pseudo-Groningengas naar Duitsland geëxporteerd.
Met de extra maatregelen geeft het kabinet invulling aan de belofte om alles te doen om de gaswinning zo snel mogelijk te beëindigen. De versnelde afbouw en de aanvullende maatregelen brengen wel financiële consequenties met zich mee.
Zo leidt de verlaging naar 11,8 miljard Nm3 tot 400 miljoen euro minder aardgasbaten op de rijksbegroting komend jaar. De lagere winning en de inzet van gasopslag Norg hebben ook financiële gevolgen voor de aandeelhouders van NAM, Shell en ExxonMobil.
In het vorig jaar gesloten Akkoord op Hoofdlijnen is afgesproken dat bij een substantiële wijziging van de gaswinning nieuwe afspraken worden gemaakt.
De gesprekken daarover zijn naar verwachting volgend voorjaar afgerond. In afwachting daarvan is voor de kosten van gasopslag Norg en de lagere winning een voorlopig bedrag van 90 miljoen euro afgesproken dat later wordt verrekend. Met deze afspraak kan de gaswinning dalen naar 11,8 miljard Nm3.
NOS 10.09.2019 Het blijkt nu toch mogelijk om de gaskraan in Groningen eerder dicht te draaien. In 2022 stopt de winning in Groningen, op mogelijk een enkele koude winter na. Komend gasjaar (2019-2020) duikt de winning volgens minister Wiebes onder de 12 miljard kuub, iets waar het Staatstoezicht op de Mijnen vanwege de veiligheid in Groningen in 2013 voor het eerst om vroeg.
Een jaar eerder, in 2012, werd Groningen getroffen door de zwaarste aardbeving als gevolg van de gaswinning. Een overzicht:
De laatste jaren is er door Groningers en veel politieke partijen voortdurend gevraagd of de winning sneller naar beneden kon. Het antwoord was vrijwel steeds hetzelfde: we kunnen niet zomaar minderen, want we kunnen mensen in binnen- en buitenland niet in de kou laten zitten. Niet alleen gebruiken vrijwel alle huizen in Nederland het gas uit Groningen, ook veel bedrijven en miljoenen mensen in landen als Duitsland en België zijn ervan afhankelijk.
De zogenoemde leveringszekerheid zou in het geding komen, als de winning te snel werd teruggebracht naar een veiliger en dus lager niveau. Waarom kan het nu dan toch wel?
90 miljoen
Om te beginnen heeft het kabinet nieuwe afspraken kunnen maken met Shell en Exxon, de eigenaren van het gas in Groningen. Kern van de afspraak is dat de gasopslag bij Norg niet meer wordt gebruikt om Groningengas in op te slaan voor piekperiodes. In plaats daarvan wordt buitenlands gas opgeslagen, zodat de hoeveelheid Groningengas sneller naar beneden kan. Deze afspraak kost 90 miljoen euro, blijkt uit de brief die minister Wiebes vandaag naar de Kamer stuurde.
Vanwege de historische samenwerking bij de gaswinning in Groningen, kan de Staat niet zomaar in zijn eentje besluiten nemen. Als de minister van Economische Zaken iets wil veranderen, moet hij in overleg met Shell en Exxon.
Wiebes zegt daarover: “Sinds eind mei hebben de minister van Financiën en ik intensief onderhandeld met Shell en ExxonMobil”. In een voorlopig akkoord zijn afspraken gemaakt over het gebruik van de gasopslag in Norg.
De gasopslag in Norg is een belangrijke schakel in het terugbrengen van de gaswinningANP
Decennialang was de opdracht aan Shell en Exxon, die samenwerken in de NAM, juist om met het gas zoveel mogelijk geld te verdienen. Het grootste deel van de opbrengst ging direct naar de staatskas. Pas sinds enkele jaren mag er niet meer gas gewonnen worden dan voor de leveringszekerheid noodzakelijk is. Maar over welke hoeveelheid het dan precies ging, daarover bestond vaak onduidelijkheid.
Uit eerder onderzoek door de NOS, begin vorig jaar, bleek dat er nog volop mogelijkheden waren om de gaskraan in Groningen verder dicht te draaien, zonder dat de leveringszekerheid in gevaar zou komen. De Gasunie liet begin deze zomer weten toch mogelijkheden te zien om het veilige niveau van 12 miljard kuub dichterbij te brengen. Op dezelfde dag stemde de Tweede Kamer over een motie, waarin het kabinet werd opgeroepen om zo snel mogelijk dat veilige niveau te halen.
Dat nu wordt aangekondigd dat de gaswinning al binnen drie jaar helemaal naar nul kan, zal opnieuw verbazing wekken. Al eerder verzuchtte de Groningse Commissaris van de Koning, René Paas, tegenover de NOS dat die leveringszekerheid “van elastiek” is. Want telkens bleek het mogelijk om minder gas te winnen, als de omstandigheden of de rechter daarom vroegen. En telkens bleek dat mensen en bedrijven niet in de kou kwamen te zitten.
Geen minimum gewonnen
Opmerkelijk waren de opmerkingen van gasleverancier GasTerra, eerder deze zomer. Het bedrijf, waarin Shell, Exxon en de Nederlandse Staat samenwerken, is groothandelaar in aardgas en de enige afnemer van het Groningengas. Het bedrijf liet weten nooit de opdracht te hebben gekregen om zo min mogelijk gas te winnen, maar in plaats daarvan altijd onder een afgesproken maximum te zijn gebleven.
“Onder oud-minister Kamp kregen wij altijd te horen dat er een maximum-hoeveelheid Groningengas mocht worden gewonnen”, aldus een woordvoerder van GasTerra. “Wij moesten er dus samen met de producent voor zorgen dat we daar onder bleven zitten. Dat is een andere opdracht dan zo weinig mogelijk verkopen. Een productiemaximum is iets heel anders dan streven naar een minimum.”
Die opmerking wekte verontwaardiging bij sommige Kamerleden. Ze verweten het handelsbedrijf dat het niet zelf, op basis van vragen in de Tweede Kamer, de conclusie heeft getrokken minder gas te verkopen. In de Tweede Kamer zijn de afgelopen jaren meer dan duizend Kamervragen gesteld en ontelbaar veel debatten gevoerd over de gaswinning in Groningen.
Minister Wiebes verwees vandaag naar het kabinetsbesluit van maart vorig jaar: toen werd besloten om de gaskraan in 2030 helemaal te sluiten. “Ik heb ook gezegd dat ik alles op alles zet om alle mogelijkheden te benutten om die gaswinning zo snel mogelijk naar nul te krijgen. En dat is wat ik doe.”
NOS 10.09.2019 Niet in 2030, maar al in 2022 kan er volgens minister Wiebes worden gestopt met de gaswinning in Groningen. Het voornemen wordt met gejuich ontvangen door Groningers, lokale politici en belangenorganisaties – al zijn er ook bedenkingen:
Groningers over beslissing Wiebes: ‘Eerst zien en dan geloven’
Voorzitter Derwin Schorren van de Groninger Bodem Beweging is vooral “hartstikke blij” en spreekt van een historische dag. “Al tientallen jaren wordt hier gas gewonnen, vanaf 1983 zijn hier bevingen, en de laatste jaren is hier een hoop ellende ontstaan door de bevingen en de manier waarop die worden afgehandeld.”
Aan de bevingen komt nu een einde, verwacht hij. “De gaskraan dichtdraaien zal betekenen dat de bevingen zullen stoppen en dat mensen weer opgelucht adem kunnen halen en kunnen nadenken over hun toekomst.”
‘Belangrijke stap gezet’
Bé Schollema, wethouder in Loppersum, waar in 2012 de zwaarste aardbeving ooit gemeten in Noord-Nederland heeft plaatsgevonden, is blij met het besluit. Al denkt hij niet dat de problemen snel zullen stoppen. “Wij merken hier dat ondanks dat hier al een tijd geen gas meer wordt gewonnen, de bevingen nog altijd plaatsvinden. Toch moet de gaswinning om het probleem definitief op te lossen wel naar nul en daarin is vandaag een belangrijke stap gezet.”
Ook wijst hij op de huidige problemen die er zijn met het versterken van huizen en het uitkeren van schadevergoedingen. “De problematiek achter de voordeuren in Loppersum wordt ook door het komende jaar de gaswinning al te verlagen niet anders. Ze zitten te wachten op versterking of schadeherstel, dat is iets wat in het hier en nu door een aannemer moet gebeuren.”
De Groningse gedeputeerde Tjeerd van Dekken noemt het een historisch besluit. “Het is een goed plan, maar het moet wel eerst nog worden uitgevoerd. We houden de vinger heel erg stevig aan de pols. Er hoort wel enige Groningse nuchterheid bij, we hebben ellende zat gehad.”
Minister Wiebes lichtte het besluit vanmiddag zo toe:
Telegraaf 10.09.2019 In gasprovincie Groningen is dinsdag positief gereageerd op het nieuws vanuit Den Haag dat de gaskraan er vermoedelijk al in 2022 in plaats van 2030 helemaal dicht kan. Bovendien kan volgend jaar de winning onder de 12 miljard kuub komen. Dat sinds jaren veelbesproken volume wordt gezien als een voor de veiligheid ’aanvaardbaar’ niveau. „Goed nieuws, maar de versterking moet doorgaan”, stelt het provinciebestuur in een eerste reactie.
Gedeputeerde Henk Staghouwer (ChristenUnie) reageert op het oude provinciehuis aan het Martinikerkhof in Groningen positief. Hij benadrukt echter prompt dat gemaakte afspraken met Den Haag overeind blijven. „We zitten er bovenop. We zijn al hard aan het werk. Zekerheid voor de Groningers hoort erbij. De afspraken die gemaakt zijn over het versterken, daar houden we ze aan! De afspraken zijn leidend.”
’Blijf nuchter’
Ook gedeputeerde Tjeerd van Dekken (PvdA) stelt namens de provincie dat er nog veel werk te doen is voor het echt zover is. „Het naar nul gaan is goed nieuws, dit na alle druk dat te doen. Het is ook geadviseerd. Er is nog een hele pens werk te verrichten. Ik ben vandaag niet blij, het is geen euforische dag. Ik blijf nuchter. We zijn nog niet van de problemen af.”
Gedupeerde Ger Warink uit Loppersum is al jarenlang dag in dag uit bezig met de gevolgen van gaswinning. Zo raakte zijn woning- en winkelpand ernstig beschadigd. Warink laat het nieuws bezinken. Het klinkt allemaal goed, maar hoe gaat het in de praktijk? „Wat is het addertje onder het gras voor de Groningers? Kan het allemaal nu ineens wel?”, vraagt hij zich af. „Stopt de versterking in de regio dan ook? Want dat is immers niet meer nodig dan, zal de redenering zijn.”
Dat is een gevoelig punt in het gasgebied, waar duizenden panden schade leden. Groningers snakken naar vlot schadeherstel. Warink: „En waar komt straks het gas vandaan? Gaan we als Groningers nog meer betalen? Dan worden we twee keer gepakt. Mijn gaslasten zijn namelijk al gestegen door het afbouwen van de gaswinning hier.”
Belangenbehartiger voor Groningers Annemarie Heite uit Bedum noemt het nieuws ’fantastisch’. Ze weet echter dat gedupeerden zich zorgen blijven maken, juist over de toekomst van eerder gemaakte afspraken rondom afwikkelen van schade en herstel. „Daar krijg ik veel reacties over van bezorgde gedupeerden. Gaat de versterking nog door? We wachten maar af… Voor veel mensen betekent het weer onzekerheid, net zoals dat na eerdere grote besluiten ook ontstond. Wat doet dat met de mensen?”
Belangenvereniging Groninger Bodem Beweging (GBB) noemt de laatste berichten ’historisch’: „Meer dan zestig jaar is hier gas gewonnen. En de laatste jaren is er heel veel ellende door de bevingen. Natuurlijk zijn wij blij dat dit stopt.”
Fractievoorzitter Bart van der Werf van Forum voor Democratie (FvD) in Provinciale Staten van Groningen was dinsdag verbaasd dat de ’datum zo naar voren getrokken is’. „Onze import moet natuurlijk flink omhoog. Maar er is voldoende aanbod uit het buitenland. Wij pleiten daar al langer voor. Aardgas is een zeer schone en betrouwbare bron van energie.”
Van der Werf: „We gaan er vanuit dat de aardbevingsproblematiek niet direct zal stoppen. Noch ontslaat deze stap van de regering het bieden van een solide oplossing voor de schade. „Tevens is de regering wat hem betreft „aan zet om de belachelijke belastingen te verlagen die we op onze energie betalen.”
Zijn ook in Groningen succesvol debuterende FvD stelde rondom de laatste verkiezingen als enige partij dat gaswinning door kon gaan. Dit onder voorwaarde dat Groningers ruimhartig gecompenseerd worden. „Het is natuurlijk vreselijk dat de Nederlandse regering bewust een rommel maakt van de schadeafhandeling. Nu gaan ze in blinde paniek ook nog eens de gaskraan vervroegd dichtdraaien, terwijl dat de aardbevingen helemaal niet zal stoppen”, benadrukt Forum dinsdag.
FvD zegt over het gas dat nu in de bodem blijft: „Ze laten een zeer schone voorraad energie liggen en geld waarmee we de Groningers kunnen helpen. Het lijkt erop alsof ze Groningen een dienst willen bewijzen met deze stap. Maar een fatsoenlijke compensatie voor de schade is voor de Groninger veel belangrijker.”
NOS 10.09.2019 Het kabinet heeft besloten om in 2022 helemaal te stoppen met de gaswinning in Groningen. Alleen in een strenge winter gaat de gaskraan in Groningen nog een beetje open. Maar nu gebruiken nog vrijwel alle huizen in Nederland in alle winters het Groningengas. Hoe moet dat straks?
Gas uit Groningen was lange tijd zo vanzelfsprekend als water uit de kraan. Maar de aardbevingen in Groningen en klimaatverandering hebben het gebruik van het gas als verwarmingsbron ter discussie gesteld. Veel gemeenten zijn nu al bezig met het maken van plannen om wijken van het aardgas af te halen. Uiterlijk eind 2021 komen de gemeenten met een Transitievisie Warmte, waarin staat hoe en op welke termijn dat moet gebeuren. In dat plan moeten ook alternatieven en de kosten voor huiseigenaren in kaart worden gebracht.
Ander gas
De grote meerderheid van de huizen in Nederland blijft nog langer gas gebruiken. In het Klimaatakkoord staat dat in 2030 de eerste anderhalf miljoen woningen van het gas af moeten zijn. Het grootste deel van de ruim 7,5 miljoen Nederlandse huizen blijft dus veel langer met gas verwarmd worden. Niet langer afkomstig uit Groningen, maar uit andere gasvelden.
Nederland heeft – op land en zee – nog honderden andere locaties waar gas wordt gewonnen. Die velden zijn veel kleiner dan het Groningse, want dat is nog altijd het grootste gasveld in de EU (toen het ontdekt werd was het zelfs het grootste van de wereld). Ook kan Nederland gas importeren, bijvoorbeeld uit Noorwegen. Maar zowel het buitenlandse gas als dat uit de kleine velden heeft een andere samenstelling dan het Groningengas.
Dat betekent dat het niet altijd meteen te gebruiken is voor de cv-ketel thuis. Sommige ketels kunnen ermee overweg; in andere gevallen zal het moeten worden gemengd met stikstof, waarna het ‘pseudo-Groningengas’ wordt genoemd. Dat mengen met stikstof gebeurt de afgelopen jaren al steeds meer, blijkt uit gegevens van de Gasunie. De hoeveelheid buitenlands gas die jaarlijks geschikt gemaakt kan worden voor huishoudens is gestegen van 4,8 miljard kuub in 2014 naar bijna 29 miljard kuub gas vorig jaar. Ook bouwt de Gasunie een nieuwe stikstoffabriek in Zuidbroek, die naar verwachting in 2022 klaar is.
Gasopslag Norg
In het nieuwe besluit van het kabinet speelt daarnaast de gasopslag in het Drentse Norg een belangrijke rol. “Om te borgen dat Norg met ingang van komend gasjaar al bijdraagt aan een verdere reductie en een zo snel mogelijke volledige beëindiging van de winning, (…) krijgt GasTerra de opdracht om Norg komend gasjaar te vullen met pseudo-Groningengas”, staat te lezen in de brief van minister Wiebes.
“Ervan uitgaande dat Norg structureel op deze wijze wordt ingezet, kan de gaswinning vanaf medio 2022 naar nagenoeg nul”, zo wordt gezegd. Alleen in een koude winter is dan mogelijk nog gas uit Groningen nodig. In de komende maanden gaat Wiebes bekijken wanneer het Groningenveld helemaal op slot kan.
De gasopslag in Norg is een belangrijke schakel in het terugbrengen van de gaswinning ANP
Voor de wijken die al wel de komende jaren helemaal van het gas af gaan, bestaan verschillende alternatieven. Op dit moment wordt in kaart gebracht welke andere verwarmingsbron voor welke wijk het meest geschikt is. In grote steden wordt vooral gekeken naar de ontwikkeling van warmtenetten.
In andere gebieden wordt gekeken naar alternatieven als een (hybride) warmtepomp, infraroodpanelen of geothermie. Ook kan in het bestaande gasnet gebruik worden gemaakt van groen gas (biogas), of waterstof. Op allerlei plekken in Nederland wordt met de verschillende alternatieven geëxperimenteerd.
Telegraaf 10.09.2019 De gaswinning in Groningen duikt komend gasjaar onder de cruciale grens van 12 miljard kuub. Naar verwachting stopt de winning bijna helemaal vanaf 2022. Daarmee gaat het dichtdraaien van de gaskraan veel sneller dan gepland. Dat meldt minister Wiebes (Economische Zaken en Klimaat).
Het was de bedoeling dat in 2020 nog 16 miljard kuub gas uit de grond zou worden gehaald.
Afgelopen voorjaar, na een stevige aardbeving bij Westerwijtwerd, drongen het Staatstoezicht op de Mijnen (SodM) en de Tweede Kamer aan op een nog snellere afbouw van de winning. De toezichthouder oordeelde dat 12 miljard kuub een ’aanvaardbaar niveau’ is.
Moeilijk
Minister Wiebes gaf aan dat het voor komend gasjaar, dat loopt van oktober 2019 tot oktober 2020, nog moeilijk zou worden om het winningsniveau onder de 12 miljard kuub te krijgen.
Door extra maatregelen kan het nu sneller. Zo gaat Nederland meer gas importeren en geschikt maken voor onze cv-ketels. Ook wil Wiebes meer gas opslaan in Norg voor een eventuele koude winter.
Eric Wiebes werd in Groningen met de nodige boosheid onthaald. Ⓒ ANP
De gaswinning in het Groningerveld kan door de extra maatregelen mogelijk al in 2022 helemaal stoppen. In de oorspronkelijke planning werd rekening gehouden met 2030. Aan de snellere afbouw van Gronings gas hangt wel een prijskaartje. De lagere opbrengst scheelt de staat vierhonderd miljoen euro aan inkomsten.
Cruciaal
De grens van 12 miljard kuub heeft een historische lading in Groningen. Al jaren pleiten actiegroepen en verschillende politieke partijen voor dit winningsniveau.
Het SodM adviseerde in 2018 na de beving in Zeerijp ook al om de winning terug te brengen tot deze cruciale grens, maar tot ieders verbazing kondigde minister Wiebes aan om de gaskraan in Groningen stapsgewijs helemaal dicht te draaien
AD 10.09.2019 Het kabinet wil de gaswinning in Groningen al medio 2022 stoppen, in plaats van uiterlijk 2030, waarvan eerst werd uitgegaan. Dat meldt het ministerie van Economische Zaken en Klimaat.
Verder wil minister Eric Wiebes (Economische Zaken) de winning voor het komende gasjaar al terugbrengen naar onder de veilig geachte grens van 12 miljard kuub, in plaats van 15,9 miljard kuub zoals in eerste instantie gedacht.
Bij de maximale gaswinning van 12 miljard kubieke meter daalt het risico op aardbevingen in Groningen tot een aanvaardbaar niveau stelt het Staatstoezicht op de Mijnen (SodM). De grens werd gesteld na de zware beving begin 2018 bij Zeerijp.
De Tweede Kamer had het kabinet voor de zomer opgeroepen de gaswinning zo snel mogelijk onder dat niveau te brengen. Wiebes benadrukt wel dat het in het geval van een strenge winter nodig kan zijn dat ook na 2022 nog gas moet worden gewonnen.
Afgelopen zomer zijn aanvullende maatregelen uitgewerkt die het komende gasjaar, dat loopt van oktober 2019 tot oktober 2020) al zorgen voor een extra daling van de winning uit het Groningenveld. Hierbij speelt de inzet van stikstof een sleutelrol.
Door toevoeging van stikstof aan hoogcalorisch gas wordt laagcalorisch gas verkregen, dat ook wel pseudo-Groningengas wordt genoemd. Dit leidt ertoe dat er minder gas uit Groningen gewonnen hoeft te worden. Naast een hogere inzet van stikstof heeft minister Wiebes ook besloten om de gasopslag te vullen met dit pseudo-Groningengas waardoor er minder gas uit het Groningenveld nodig is. Ook wordt er meer van deze gassoort naar Duitsland geëxporteerd.
Financiële consequenties
Wiebes: ,,Met de extra maatregelen geeft het kabinet invulling aan de belofte om alles te doen om de gaswinning zo snel mogelijk te beëindigen. De versnelde afbouw en de aanvullende maatregelen brengen wel financiële consequenties met zich mee.”
Zo leidt de verlaging naar 11,8 miljard kuub tot 400 miljoen euro minder aardgasbaten op de rijksbegroting komend jaar. De lagere winning en de inzet van gasopslag Norg hebben ook financiële gevolgen voor de aandeelhouders van NAM, Shell en ExxonMobil. Hoe hoog die zijn, wordt niet vermeld.
‘Hoe eerder hoe beter’
De provincie Groningen is blij met de plannen. ,,Hoe eerder hoe beter voor de veiligheid van de Groningers’’, reageert gedeputeerde Tjeerd van Dekken (Milieu). De provinciebestuurder noemt het een noodzakelijk besluit, maar benadrukt ook dat met het dichtdraaien van de gaskraan de problemen nog niet voorbij zijn. ,,We zitten hier nog in de ellende, veel mensen kampen met schade aan huizen en bedrijven. De versterkingsoperatie gaat door, dat blijft allemaal recht overeind’’, aldus Van Dekken.
Milieudefensie spreekt van ‘geweldig nieuws voor Groningers, zo lang het herstel van de schade eindelijk op gang komt’. De milieuorganisatie vindt dat ‘vervuilend gas niet past binnen een klimaatvriendelijke toekomst’.
Ook partijen in de Tweede Kamer reageren positief op het besluit van de regering. Wel houden Kamerleden een slag om de arm waar het de versterkingsoperatie en de afhandeling van schadeclaims betreft. Henk Nijboer van de PvdA noemt het ,,historisch nieuws. Topprioriteit voor de PvdA is nu dat mensen die al jaren lijden onder schade en procedures eindelijk fatsoenlijk worden geholpen.” Ook Agnes Mulder (CDA) benadrukt dat de ,,versterkingsoperatie en de schadeafhandeling prioriteit houden en op gang komen.”
De Nederlandse Aardolie Maatschappij (NAM) is niet verrast over de beslissing. De wens om sneller af te bouwen was volgens de NAM door Wiebes al bij de publicatie van het ontwerpbesluit voor het komende gasjaar aangekondigd. De NAM produceert het Groningenveld in opdracht van de Staat. ,,Dit zullen we ook komend jaar op een verantwoordelijke en betrouwbare manier doen’’, aldus een woordvoerder.
Nu de gaswinning in Groningen wordt stopgezet, zoekt men naar een duurzame vervanging.
NOS 10.09.2019 Het kabinet wil dat er veel eerder een eind komt aan de gaswinning in Groningen dan eerder was gepland. Minister Wiebes gaat nu uit van medio 2022. Eerder was nog sprake van 2030. Wiebes zegt verder dat de gaswinning volgend jaar al onder het ‘veilige niveau’ van 12 miljard kubieke meter komt, namelijk 11,8 miljard, in plaats van de eerder gedachte 15,9 miljard.
Er is al lange tijd discussie over het tempo waarin het kabinet de gaswinning in Groningen terugdringt. Onder druk van de aardbevingen in Groningen gaan er steeds meer stemmen op om eerder te stoppen.
De Tweede Kamer riep het kabinet vlak voor de zomervakantie op de winning zo snel mogelijk onder de 12 miljard kuub te brengen. Op dat niveau is het risico op aardbevingen volgens het Staatstoezicht op de Mijnen aanvaardbaar.
Wiebes liet een paar weken geleden doorschemeren dat het Groningse gas binnen heel korte tijd niet meer nodig zal zijn. Toen wilde hij nog niet zeggen wanneer de gaskraan definitief dichtgaat.
Wiebes: gaswinning Groningen volgend jaar onder 12 miljard
Het kabinet heeft de afgelopen tijd aanvullende maatregelen genomen die het komende gasjaar (oktober 2019 – oktober 2020) al leiden tot een extra daling. Het gaat daarbij onder meer om de toevoeging van stikstof aan hoogcalorisch gas, waardoor laagcalorisch gas (‘pseudo-Groningengas’) wordt verkregen. De productie van dat laatste gas leidt ertoe dat er minder gas uit Groningen hoeft te worden gewonnen.
Wiebes heeft verder besloten de gasopslag in Norg te vullen met pseudo-Groningengas. Ook daardoor is minder gas uit het Groningenveld nodig. Volgens netbeheerder Gasunie leiden de maatregelen ertoe dat de winning bij een gemiddelde temperatuur al halverwege 2022 nul kan zijn. In het geval van een strenge winter kan het nodig zijn dat ook na 2022 nog gas kan worden gewonnen en daarom wordt het gasveld pas op een later moment helemaal afgesloten.
400 miljoen minder aardgasbaten
De lagere gaswinning en de overige maatregelen betekenen dat het kabinet komend jaar tot 400 miljoen euro minder aan aardgasbaten binnen krijgt.
Het besluit heeft ook financiële gevolgen voor Shell en ExxonMobil, de aandeelhouders van de Nederlandse Aardolie Maatschappij. Met die bedrijven worden nieuwe afspraken gemaakt. Vooralsnog is de oliemaatschappijen een bedrag van 90 miljoen euro toegezegd voor het gebruik van de ondergrondse gasopslag in Norg.
Van goudmijn tot hoofdpijn: een overzicht van zestig jaar gaswinning in Groningen:
NU 10.09.2019 De gaswinning in Groningen wordt mogelijk al in 2022 beëindigd, in plaats van in 2030. Voor komend jaar wordt de gaswinning al verlaagd tot onder 12 miljard kuub (11,8 miljard), meldt minister Eric Wiebes (Economische Zaken en Klimaat) dinsdag.
Als er sprake is van een extreem koude winter, kan er ook na 2022 nog gas worden gewonnen, schrijft Wiebes in een brief aan de Tweede Kamer.
Gaswinning van 12 miljard kuub wordt over het algemeen als veilig gezien. De Tweede Kamer riep Wiebes voor de zomer op zo snel mogelijk onder dit niveau te komen, nadat toezichthouder Staatstoezicht op de Mijnen (SodM) dit had geadviseerd.
De discussie rondom de gaswinning kwam weer op scherp te staan na de aardbeving met een magnitude van 3,4 in het Groningse Westerwijtwerd in mei.
Wiebes liet weten dat het moeilijk zou worden om in het komende gasjaar, dat van oktober 2019 tot oktober 2020 loopt, onder de 12 miljard kuub te komen, maar heeft nu toch een manier gevonden.
Er is besloten om hoogcalorisch gas en stikstof te mengen waardoor laagcalorisch gas ontstaat. Laagcalorisch gas lijkt op het gas dat in Groningen wordt gewonnen, waardoor de productie daar omlaag kan.
De gaswinning in Groningen wordt verder gedrukt door in de gasopslag in het Drentse Norg laagcalorisch gas op te slaan en door dit type gas naar Duitsland te exporteren.
In de oorspronkelijke planning van maart 2018 zou er voor komend gasjaar ruim 17 miljard kuub worden gewonnen onder Groningen.
Lagere gaswinning van invloed op inkomsten overheid
Door de gaswinning komend gasjaar te verlagen naar 11,8 miljard kuub, loopt de overheid 400 miljoen euro aan gasinkomsten mis.
Ook moeten er aanvullende afspraken worden gemaakt over het extra gebruik van de gasopslag in Norg. Wiebes en minister Wopke Hoekstra (Financiën) overleggen hier sinds mei met eigenaren Shell en ExxonMobil (de twee aandeelhouders van de Nederlandse Aardolie Maatschappij, of NAM) over.
Er is vooralsnog afgesproken dat de Staat 90 miljoen euro aan de NAM vooruitbetaalt. Dat bedrag kan achteraf worden verrekend als er definitieve afspraken over de verdeling van de kosten zijn gemaakt. Wiebes verwacht die afspraken volgend jaar voorjaar te maken.
Omdat de de gaswinning de komende jaren waarschijnlijk ook lager uitvalt, komt de Gasunie in januari met een nieuwe raming. Wiebes zal op basis daarvan beslissen hoe het nieuwe afbouwschema eruitziet.
De Belastingdienst zou een onderzoek naar de affaire rond het stopzetten van de kinderopvangtoeslag gefrustreerd hebben. Ambtenaren die betrokken waren bij het onjuist en hardhandig aanpakken van honderden ouders konden belangrijke stukken achterhouden voor de auditors, zo blijkt uit berichtgeving van RTL Nieuws en Trouw.
AD 17.07.2019
AD 10.07.2019
Telegraaf 18.06.2019
Staatssecretaris Snel steeds verder in het nauw door fouten met kinderopvangtoeslag !!!!
Kortom,de Belastingdienst heeft een onderzoeknaar eigen falen in de affaire-kinderopvangtoeslaggefrustreerd. Stukken werden achtergehouden door medewerkers, die zelf betrokken waren bij de jarenlange onjuiste en hardhandige aanpak van honderden ouders.
Het ‘bewijs’ voor vermoedens van fraude blijkt daarnaast nog dubieuzer dan staatssecretaris Snel van Financiën deze week moest toegeven, blijkt uit onderzoek van RTL Nieuws en Trouw.
Na eerdere onthullingen moest Snel dinsdag 11.06.2019 voor de tweede keer diep door het stof en bood de Kamer en honderden ouders weer excuses aan. Gezinnen raakten in grote problemen door de onterechte stopzetting van toeslagen voor kinderopvang in 2014. Tot op de dag van vandaag is er voor hen geen oplossing.
De Tweede Kamer voert de druk op staatssecretaris Menno Snel van financiën op om eindelijk met een fatsoenlijke oplossing te komen voor honderden ouders van wie de kinderopvangtoeslag in 2014 onterecht werd stopgezet.
De afdeling Toeslagen van de Belastingdienst heeft tijdens Pinksteren individuele gedupeerde ouders benaderd voor een persoonlijk gesprek met staatssecretaris Menno Snel van Financiën. Dat blijkt uit onderzoek van Trouw en RTL Nieuws.
De advocaat van die ouders – die al jarenlang procedeert tegen de overheid vanwege de onrechtmatige stopzetting van toeslagen- werd daarbij door de Belastingdienst bewust gepasseerd. Dit is in strijd met alle regels van het recht.
De Kamerleden Omtzigt (CDA), Leijten (SP) en Snels (GroenLinks) eisten vandaag in een reeks schriftelijke spoedvragen dat ouders zich alsnog konden laten bijstaan door hun advocaat.
Uit die vragen blijkt dat zij vrezen dat Snel probeert de ouders nu snel af te kopen met een schadevergoeding, en dat deze gedupeerden ‘geheimhouding’ krijgen opgelegd. De drie partijen willen voor morgen 12.00 uur antwoord van Snel. Morgen praat staatssecretaris Snel met gedupeerde ouders.
Staatssecretaris Snel kwam in politieke problemen toen RTL Nieuws en Trouw onthulden dat onderzoek werd gedaan naar de vraag of ‘tweede nationaliteit’ een rol speelde in een doorgeschoten, onrechtmatige aanpak van fraude.
De problemen voor Snel verergerden toen daarna werd onthuld dat zijn Belastingdienst zelfs rommelde met bewijs. Het dwong Snel tot de instelling van een officieel onderzoek, onder leiding van oud -minister Donner.
Over het handelen van de Belastingdienst is al vernietigend geoordeeld door de Nationale Ombudsman, de Raad van State en de Hoge Raad.
Financiële problemen voor Fatma door dubieus onderzoek Belastingdienst
De Belastingdienst blijkt de tweede nationaliteit van burgers bij te houden. De dienst lijkt zelfs aan de hand daarvan strenger te handelen. Fatma heeft twee nationaliteiten. Ze raakte zonder goede aanleiding haar toeslag voor kinderopvang kwijt.
Crisisteam
Rond Menno Snel is een ‘crisisteam’ opgezet om de schade voor de staatssecretaris te beperken. CDA, SP en GroenLinks willen nu dat hij op de kortst mogelijke termijn alsnog met een brief komt waarin alle openstaande vragen over de affaire alsnog worden beantwoord.
Vrijdag eiste de Kamercommissie Financiën dat de staatssecretaris interne onderzoeken van accountants naar de affaire openbaar maakt. Betwijfeld wordt of Snel de Kamer juist en volledig heeft ingelicht.
Voor de zomervakantie volgt nog een debat, waarin Snel zich moet verantwoorden voor gemaakte fouten. In Den Haag wordt verwacht dat dat niet alleen zal gaan over een oplossing voor gedupeerde ouders, maar ook over de informatievoorziening aan de Kamer.
Ook komt de vraag op tafel of Snel de juiste persoon is om te zorgen dat de Belastingdienst op orde komt. Daarover groeit twijfel.
Een kernprobleem bij de fraudeaanpak van de afdeling Toeslagen van de Belastingdienst was dat er in strijd met alle regels van het recht werd gehandeld. Belangrijke informatie werd stelselmatig achtergehouden, er werd zoals dat hoort geen hoor- en wederhoor gepleegd, en Toeslagen baseerde zich op rammelend onderzoek.
Honderden ouders – van wie toeslagen werden stopgezet – kwamen in grote problemen. Het gastouderbureau dat de opvang voor hen regelde ging er ook aan onderdoor, terwijl er geen bewijs was dat dit bureau íets fout had gedaan.
NOS 14.11.2019 Voorzitter Donner van de commissie die het handelen van de Belastingdienst bij de kinderopvangtoeslag onderzocht, zegt dat er nog “duizenden gezinnen” onbehoorlijk zijn behandeld. Ook die gezinnen hebben recht op compensatie, zei hij tijdens zijn persconferentie. Dit kan een kostenpost van tientallen miljoenen euro’s opleveren.
Donner: “Mensen hebben hun baan verloren, loonbeslag gekregen. De ellende kun je nooit goedmaken, dat is altijd het probleem met het vergoeden van schade. Dus zul je echt moeten zorgen dat de vergoedingen ruimhartig zijn.”
Piet Hein Donner over de bevindingen van de commissie: niet honderden, maar duizenden gezinnen zijn niet goed behandeld en hebben recht op compensatie:
Donner: bang dat duizenden gezinnen getroffen zijn
De commissie onderzocht het zogenoemde ‘CAF 11 dossier’. Dit is het dossier van het fraudeteam van de Belastingdienst over 300 ouders die zijn beschuldigd van fraude met de kinderopvangtoeslag. Dat fraudeteam was veel te streng, ook tegen ouders die per ongeluk kleine foutjes in hun administratie hadden.
Tienduizenden euro’s
De kinderopvangtoeslag werd stopgezet en teruggevorderd. Ook van de voorgaande jaren. Gezinnen kregen te maken met schulden van duizenden tot tienduizenden euro’s. Dit moeten zij van de commissie allemaal terugkrijgen van de overheid, tenzij de ouders daadwerkelijk fraudeerden.
Donner schat in dat naast de 300 ouders van het ‘CAF 11 dossier’ nog duizenden gezinnen hetzelfde is overkomen. Ook zij hebben recht op dezelfde schadevergoeding, vindt de voormalig minister van Justitie.
De kinderen van Angela Sanches zaten bij een kinderopvang die fraudeerde met haar DigiD. De ontvangen toeslagen van die tijd én daarna zijn verhaald op haar. Dat heeft bij haar voor grote problemen gezorgd:
Gedupeerde kinderopvangtoeslag: ‘Ik ben geen crimineel’
Staatssecretaris Snel, die over de Belastingdienst gaat, zette afgelopen vrijdag al de invorderingen stop bij 8500 gezinnen die kindopvangtoeslag moesten terugbetalen. Hij deed dit op aandringen van CDA en SP in de Tweede Kamer, die vermoeden dat de Belastingdienst ook in deze zaken fout zit.
Op de vraag aan Donner hoe groot de kans is dat bij deze 8500 gezinnen echte fraudeurs zitten antwoordde hij: “Dat zullen er hooguit enkele zijn.” De kans dat de overheid dus tientallen miljoenen tot meer dan 100 miljoen euro moet uitbetalen is groot.
NOS 14.11.2019 De Belastingdienst was te streng bij het beoordelen van een groep ouders die kinderopvangtoeslag had aangevraagd, en kwam te snel tot het oordeel ‘fraude’. Dat bracht de gezinnen ten onrechte in grote financiële problemen, waardoor zij nu recht hebben op terugbetaling en schadevergoeding.
Dat is het oordeel van de adviescommissie onder leiding van oud-minister Donner over het zogenoemde ‘CAF 11 dossier’. Dit is het dossier van het fraudeteam van de Belastingdienst over 300 gezinnen die zijn beschuldigd van fraude met de kinderopvangtoeslag.
Streng optreden
Het team werd opgericht ten tijde van de zogenoemde ‘Bulgarenfraude’ en moest streng optreden om nieuwe schandalen te voorkomen.
Dat veroorzaakte volgens de commissie “institutionele vooringenomenheid”, dat wil zeggen een vooroordeel tegen de ouders waardoor de ambtenaren “het onderscheid tussen ‘goeden’ en ‘kwaden'” niet meer zagen.
Als de ouders ook maar iets niet goed hadden ingevuld, door slordigheid of onwetendheid, werden zij al verdacht van fraude. Ze kregen weinig tot geen onderbouwing van die beschuldiging te horen. Daardoor konden zij zich niet verdedigen of hun gegevens verbeteren.
Maar de gezinnen raakten wel hun kinderopvangtoeslag kwijt en moesten deze ook van de voorgaande jaren terugbetalen. Dat liep voor de meesten in de duizenden euro’s, waardoor de families in financiële problemen kwamen.
De belastingdienst oordeelde te snel dat er sprake van fraude was, ouders hadden zo geen kans, zegt Piet Hein Donner.
Donner: ouders hadden geen kans
Ingrijpend voor persoonlijk leven
De commissie zegt daarover dat dat ingrijpend is geweest voor het persoonlijke leven van de ouders. “Duidelijk is dat niet kan worden volstaan met een welgemeend excuus.” De ouders die geen “ernstige onregelmatigheden” verweten kan worden, krijgen alsnog hun toeslag en een schadevergoeding.
De terugbetaling en schadevergoeding voor de 300 gezinnen gaat in totaal enkele miljoenen euro’s kosten. Morgen bespreekt staatssecretaris Snel het rapport in de ministerraad. De verwachting is dat het kabinet het advies in zijn geheel overneemt en nog dit jaar de bedragen uitkeert.
De commissie oordeelt overigens dat de ambtenaren “grondig”, volgens de juridische regels en “met collectieve vastberadenheid” hebben gewerkt. Zij kregen ook steeds gelijk bij de rechter. Maar toch leidde dit tot een “onbehoorlijke handelwijze”. De commissie komt nog met een advies hoe dit probleem in de toekomst op te lossen.
Piet Hein Donner over de cultuur van fraudebestrijding. “Alles was ineens fraude”.
Donner: alles was ineens fraude
Rekenvoorbeeld:
Een ouder had recht op 6.000 euro kinderopvangtoeslag over 2014. Deze werd na negen maanden stopgezet na beschuldiging van fraude. Ook over 2012 en 2013 moest de toeslag door de ouders worden terugbetaald. De schuld die is ontstaan is 4500 + 6000 + 6000 = 16.500 euro. Dit moeten de ouders per saldo terugkrijgen, ook als zij de schuld al deels hadden terugbetaald.
De immateriële schadevergoeding is 500 euro voor elk half jaar dat de ouders last hebben gehad van de fout en nog niet zijn terugbetaald. Naar verwachting gebeurt dit per 1 januari 2020.
Telegraaf 14.11.2019 Er komt een compensatie voor ouders die door de Belastingdienst onterecht zijn beschuldigd van fraude met de kinderopvangtoeslag. De fiscus gaat deze mensen de afgepakte toeslag en meer terugbetalen.
Dat staat in het advies dat een commissie onder leiding van oud-minister Piet Hein Donner heeft samengesteld. De fiscus gaat dat advies overnemen. Het gaat om mogelijk duizenden ouders die door de Belastingdienst jarenlang in financiële ellende werden gestort. Zij moesten soms tienduizenden euro’s terugbetalen. Onterecht, bleek achteraf.
Gedupeerde ouders krijgen alsnog de toeslagen waar ze gewoon recht op hadden, plus nog eens 25 procent van dat bedrag als vergoeding voor materiële schade. Daarbovenop komt nog een bedrag van 500 euro per half jaar sinds het eerste besluit tot terugvordering.
Ook krijgen de ouders de invorderingskosten terug en een vergoeding voor de juridische kosten die ze in het dossier moesten maken. Als de ouders al geld hebben teruggekregen of hun ’schulden’ nog niet ingevorderd waren, wordt dat bedrag van de totale compensatie afgetrokken.
Hoeveel die compensatie in totaal gaat kosten, is nog niet duidelijk. Dat hangt volgens Donner af van het totaal aantal zaken waarin er gecompenseerd moet worden. „Maar de rekening zal fors zijn”, zei hij.
Nachtmerrie
Ouders zijn in een ’financiële nachtmerrie’ terechtgekomen, zei Donner over de ellende van de onterecht beschuldigde ouders. „Die was ook in hun persoonlijk leven ingrijpend. Ook omdat de behandeling van de bezwaren te lang duurde.” De commissie stuitte zelfs op zaken waarin het vijf jaar duurde voordat de fiscus een bezwaar afhandelde.
De compensatie moet er daarom snel komen, vindt Donner. „De ouders zijn al lang genoeg aan hun lot overgelaten. Ze kregen geen duidelijke informatie over wat er van hen werd verwacht en konden zo niet de onregelmatigheden herstellen, waardoor ze geen kans hadden.”
Vooringenomen
De commissie heeft ook gekeken naar waarom het zo fout is gegaan met de toeslagen. Volgens Donner kwam het door ’institutionele vooringenomenheid’ van het zogenoemde Combiteam Aanpak Facilitators (CAF), dat op fraudegevallen jaagde bij de fiscus.
Zij keken daarbij in het CAF 11-dossier niet zozeer naar hoe de ouders daadwerkelijk handelden, maar vanuit het vermoeden dat er fraude werd gepleegd. Daarbij werd actief gezocht naar het ontdekken van fouten van de ouders, ook al waren het maar heel kleine.
In het CAF 11-dossier gaat het om zo’n 300 ouders. Het ’overgrote deel’ daarvan komt in aanmerking voor compensatie, zei Donner. Daarnaast zijn er nog vele andere dossiers, waarin waarschijnlijk nog eens duizenden ouders gedupeerd zijn door de fiscus. Voor hen zou dezelfde compensatieregeling gebruikt kunnen worden.
Kwade wil
Volgens Donner was er geen sprake van kwade wil bij de Belastingdienst. Maar de fiscus heeft wel te makkelijk het etiket fraude geplakt op zaken die dat helemaal niet waren, omdat de fraudebestrijders daar nadrukkelijk op zoek naar waren.
Daarbij wijst Donner er ook op dat de fiscus niet goed reageerde op signalen vanuit de dienst zelf dat het allemaal wat minder zou moeten. Die signalen gingen ’verloren in ambtelijk overleg en collectieve vastberadenheid’, concludeert de oud-minister.
AD 14.11.2019 Een commissie onder leiding van oud-minister Piet Hein Donner velt een keihard oordeel over het handelen van de Belastingdienst in de toeslagaffaire. Door een ‘vooringenomen houding’ van de fiscus zijn honderden gezinnen onterecht aangemerkt als fraudeurs. Zij moeten schadevergoeding krijgen, aldus Donner.
Volgens Donner belandden 302 gezinnen in 2014 van de ene op de andere dag in een ‘financiële nachtmerrie’ doordat zij opeens honderden euro’s per maand misliepen en gedwongen werden kinderopvangtoeslag uit 2012 en 2013 terug te betalen. Tegen het ‘vastberaden’ optreden van de Belastingdienst was amper iets in te brengen: ,,Ouders kregen geen duidelijke informatie over wat er van hen werd verwacht en kregen geen kans om onregelmatigheden te herstellen, zodat zij nauwelijks aan deze zerotoleranceaanpak konden ontsnappen”, aldus de commissie.
Het gevolg was dat mensen opeens met een torenhoge toeslagschuld van soms tienduizenden euro’s werden geconfronteerd. Bij de invordering werden dwangmiddelen als de gedwongen verkoop van huizen en de inbeslagname van huizen niet geschuwd. In de tussentijd werden bezwaarschriften soms pas na jaren beantwoord.
Bulgarenfraude
De commissie stelt vast dat de gezinnen slachtoffer zijn geworden van ‘een politiek en bestuurlijk klimaat waarin fraudebestrijding vooropstond’. Het opsporingsteam dat onder de afkorting CAF op pad werd gestuurd, werd opgetuigd in de tijd dat er in politiek Den Haag veel te doen was over de ‘Bulgarenfraude’ met toeslagen. Volgens de commissie paste het CAF ‘naadloos in de tijdgeest’ waarin naast strengere regelgeving ook werd aangesloten bij de wens vanuit de politiek om fraudeplegers hard aan te pakken.
De vooringenomen houding bestond er volgens Donner uit dat de fiscus de ouders niet alleen zag, maar ook behandelde als vermoedelijke fraudeurs, ‘hoewel hun persoonlijk handelen daar geen aanleiding toe gaf’. Opvallend is dat de commissie tijdens haar onderzoek is gestuit op bewijs dat al in 2013 op ambtelijk niveau werd getwijfeld over de aanpak. Maar omdat in de politiek fraudebestrijding zoveel aandacht kreeg is, dit bericht ‘verzand’ en in de ambtelijke molen blijven hangen.
Volgens Donner moeten de gezinnen niet alleen de misgelopen of teruggevorderde toeslagen terugkrijgen, maar is ook een vergoeding voor geleden immateriële en materiële schade op zijn plaats. Volgens Donner zijn de slachtoffers te lang aan hun lot overgelaten en moeten zij snel worden gecompenseerd. Donner: ,,Tegenover de vooringenomenheid van toen verdienen ze nu het voordeel van de twijfel.”
De voorgestelde compensatieregeling gaat de overheid flink geld kosten, omdat de 302 gezinnen in de zogeheten CAF 11-zaak vermoedelijk slechts het topje van de ijsberg vormen van het aantal mensen dat door de gewraakte aanpak door de fiscus in de problemen is beland. In totaal zijn er 170 CAF-zaken geweest. ,,De rekening zal fors zijn”, aldus Donner. ,,Ik ben bang dat we het eerder over duizenden ouders hebben dan honderden”, stelt hij.
De commissie zet het onderzoek naar deze andere gevallen voort. Het rapport dat er nu ligt, is slechts een tussenstap, nadat de Raad van State in april van dit jaar oordeelde dat de stopzetting van de kinderopvangtoeslag in de CAF 11-zaak onrechtmatig was geweest. Staatssecretaris Menno Snel vroeg daarop aan de commissie om met een ‘passende oplossing’ voor deze groep mensen te komen.
Excuses
Snel bood het afgelopen jaar al tot twee keer toe excuses aan voor de gang van zaken. Volgens Donner volstaan die echter niet en is er een geldelijke compensatie nodig. Het is de verwachting dat Snel de voorgestelde regeling zal overnemen. Dat besluit wordt morgen verwacht. Ook komt er binnenkort nog een rapport uit van de Auditdienst Rijk, die het handelen van de Belastingdienst onderzoekt. Die taak was niet weggelegd voor zijn commissie, benadrukte Donner, al leek hij het voor de fiscus op te nemen, door te benadrukken dat er geen sprake is geweest van ‘kwaadwilligheid’: ,,De Belastingdienst heeft eigenlijk gedaan wat van haar werd verwacht: fraudebestrijding.”
Commissievoorzitter en oud-minister Piet Hein Donner. Beeld ANP
Trouw 14.11.2019 Een adviescommissie van oud-minister Piet Hein Donner komt met keiharde conclusies over het optreden van de Belastingdienst in een fraudeonderzoek naar kinderopvangtoeslag. Ouders hadden geen enkele kans om te ontsnappen, en hebben recht op ruimhartige compensatie.
De Belastingdienst handelde ‘vooringenomen’ bij het vermoeden dat ouders fraudeerden met kinderopvangtoeslag. Daardoor hadden ouders ‘vrijwel geen kans om aan een negatieve beoordeling te ontsnappen’, zo concludeert een adviescommissie onder leiding van Piet-Hein Donner, oud-vicepresident van de Raad van State.
De commissie onderzocht de manier waarop de Belastingdienst opereerde in een fraudeonderzoek uit 2014 bij een gastouderbureau in Eindhoven. Bij ruim 300 ouders werd onrechtmatig en zonder bewijs de kinderopvangtoeslag stopgezet, en zij moesten eerdere voorschotten en toeslagen die zij kregen in voorgaande jaren terugbetalen. Het ging om duizenden tot tienduizenden euro per gezin. Donner schrijft dat het optreden van de Belastingdienst bij ouders heeft geleid ‘tot veel stress, ongemak, problemen en financiële moeilijkheden’.
De oud-minister adviseert in het rapport ‘Omzien in verwondering’ een snelle en ruimhartige compensatie van de getroffen ouders. Staatssecretaris Menno Snel van financiën reageert vrijdag op de conclusies van Donner, maar heeft al aangekondigd dat hij het advies overneemt. De ouders moeten geld krijgen voor het bedrag dat zij ten onrechte terug moesten betalen. Ook moet er compensatie zijn van immateriële en materiële schade en kosten, bijvoorbeeld voor een advocaat, die ouders hebben gemaakt. Een onafhankelijke commissie van wijzen houdt in de gaten of de schadevergoeding door de Belastingdienst wel juist wordt afgehandeld.
Financiële nachtmerrie
De compensatie betreft niet alle ruim driehonderd ouders. Dit omdat er ook gevallen tussen zouden zitten waarin ouders wel degelijk verwijtbare fouten hebben gemaakt bij de aanvragen van toeslagen. Overigens heeft het betrokken gastouderbureau uit Eindhoven altijd volgehouden dat de ruim driehonderd ouders die de Belastingdienst in deze zaak onderzocht, nooit allemaal klant geweest kunnen zijn. In 2014, toen het fraudeonderzoek startte, had het bureau slechts 157 klanten.
De ouders, zegt Donner, werden ‘door de Belastingdienst gezien als fraudeur, zonder dat hun persoonlijke situatie werd gecontroleerd’. Dit stortte vele gezinnen in ‘een financiële nachtmerrie’. De fiscus volgde in de ogen van de commissie een ‘Kafka-redenering’, door betalingsproblemen na het stopzetten van toeslagen als bewijs van fraude te zien. Staatssecretaris Snel heeft eerder erkend dat er sprake was van ‘tunnelvisie’ bij de Belastingdienst en hij heeft excuus aangeboden voor het optreden van de organisatie waar hij de politieke verantwoordelijkheid voor draagt.
De werkwijze bij de Belastingdienst liep uit de hand, volgens Donner, door ‘een samenloop van een politiek en maatschappelijk klimaat’. Achtereenvolgende kabinetten wilden bij bezuinigingen de uitkeringen ontzien, maar hamerden wel op fraudebestrijding. “Met enige gemak werd het etiket ‘fraude’ geplakt op iets wat niet meer was dan onachtzaamheid”, stelt de commissie.
Collectieve vastberadenheid
Bij de Belastingdienst werd resoluut opgetreden. Instructies van de leiding werden steeds ‘rechtlijniger’. Vanuit de wens op zoek te gaan naar fraude werd het hele apparaat erop ingericht die fraude ook te vinden. Ambtenaren hadden geen zicht meer op het onderscheid tussen ‘goeden’ en ‘kwaden’; iedere ouder werd standaard als fraudeur behandeld. Signalen van ambtenaren dat het anders moest, al vanaf de start van de nieuwe fraudeaanpak in 2013, gingen verloren ‘in de collectieve vastberadenheid’.
De commissie Donner keek naar het fraudeonderzoek uit 2014 in Eindhoven, de zogeheten CAF 11-zaak. Dit betreft ruim driehonderd ouders. Vrijwel zeker heeft de Belastingdienst in maar liefst 170 fraudeonderzoeken gehandeld zoals in Eindhoven. In totaal zijn dus waarschijnlijk duizenden ouders gedupeerd, zei Donner tijdens de presentatie van zijn advies. In een vervolgonderzoek gaat de commissie ook die onder de loep nemen.
In dat vervolgonderzoek komt ook de vraag aan bod of er sprake is geweest van etnisch profileren door de Belastingdienst. Trouw en RTL Nieuws berichtten eerder dat verschillende gastouderbureaus constateerden dat vooral ouders met een migratieachtergrond te maken kregen met stopzettingen, en pas later ook autochtone klanten. Ook de Autoriteit Persoonsgegevens onderzoekt die zaak nog, en de commissie-Donner hoopt het oordeel van die instantie te kunnen meenemen in haar eigen eindrapport.
Lees ook:
Belastingdienst handelde jarenlang in strijd met de wet
De overheid is een machine geworden, vindt de Nationale Ombudsman Reinier van Zutphen. ‘De burger krijgt een overheid die hij niet meer kent.’
Alleen de ouders van buitenlandse afkomst waren opeens hun kindertoeslag kwijt
Hoe ging de Belastingdienst te werk bij de omstreden stopzettingen van kinderopvangtoeslagen in 2014? Daarover resten nog steeds veel vragen. Zoals waarom juist ouders van buitenlandse komaf hun toeslag kwijtraakten.
MSN 14.11.2019 Er moet snelle en ruimhartige compensatie komen voor een groep van honderden ouders die slachtoffer werden van de ontspoorde fraudejacht van de Belastingdienst. Dat adviseert de commissie-Donner, die onderzoek deed naar de toeslagaffaire die veel mensen in grote financiële problemen bracht.
Gedupeerde ouders moeten niet alleen compensatie krijgen voor geleden financiële en emotionele schade. “Minstens zo belangrijk is de erkenning dat ze onterecht als fraudeur zijn behandeld, zonder mogelijkheid om zich daartegen te verweren”, zegt de commissie-Donner. Niet alleen de teruggevorderde toeslagen voor kinderopvang moeten vergoed, ook moet er een ‘ruimhartige’ schadevergoeding komen.
Doorgeslagen zero-tolerance
Volgens de commissie zijn ouders de dupe geworden van ‘institutionele vooringenomenheid’ en een doorgeslagen ‘zero-tolerance’-beleid en een ‘blinde’ handelwijze van de Belastingdienst, die ontstond in de nasleep van de Bulgarenfraude. Er was als gevolg daarvan sprake van een ‘onbehoorlijke’ aanpak van goedwillende burgers, die ondanks interne protesten niet werd veranderd, zo staat in het rapport ‘Omzien in verwondering’.
De commissie werd ingesteld door staatssecretaris Menno Snel van Financiën na onthullingen van Trouw en RTL Nieuws. Daaruit bleek dat een gastouderbureau uit Eindhoven op basis van ‘nep-bewijs’ was bestempeld tot fraudeur. Een groep van driehonderd aangesloten ouders werd daarna keihard aangepakt. Hun bezwaren werden stelselmatig genegeerd en tienduizenden euro’s werden teruggevorderd.
In de nasleep van de Bulgarenfraude trad de Belastingdienst keihard op tegen alle mogelijke vormen van fraude. De commissie-Donner komt tot de conclusie dat deze groep mensen door de overheid onrechtvaardig is behandeld. “Het was een ‘zero tolerance’ wijze van onderzoek waarbij ouders vrijwel geen kans hadden om aan een negatieve beoordeling te ontsnappen.”
“Ouders werden vervolgens geconfronteerd met terugvordering van grote bedragen”, vervolgt de commissie. “Dit heeft tot veel stress, problemen en soms grote financiële moeilijkheden geleid.”
Excuses
Staatssecretaris Snel bood eerder al meermalen excuses aan aan gedupeerden, en zei dat het ‘ondenkbaar’ zou zijn als deze mensen geen compensatie zouden krijgen. In Den Haag wordt gezegd dat Snel het advies van Donner wil overnemen.
Morgen komt Snel naar verwachting met een officiële reactie op het advies van Donner. Ook moet hij een zeer kritische Tweede Kamer antwoord geven op hoe het zo mis heeft kunnen gaan en wie daarvoor verantwoordelijk was. De Kamer wil onder meer weten of er ‘ambtsmisdrijven’ zijn gepleegd, en wie van de ambtelijke en politieke top daarvoor verantwoordelijk was.
Naar verwachting zal de staatssecretaris morgen ook talloze documenten over de affaire vrijgeven, op basis van een verzoek op grond van de Wet openbaarheid van bestuur (Wob) van Trouw en RTL Nieuws. Het parlement vroeg meermalen naar die stukken, maar kreeg ze tot dusver niet.
De Kamer wil ook opheldering over de aanklacht van de klokkenluider van de Belastingdienst. Die stelde dat ambtenaren in het verleden opdracht kregen om in strijd met de wet burgers aan te pakken. Het is een van de eerste signalen dat het niet alleen bij de afdeling Toeslagen fout zat, maar dat de problemen spelen bij de héle Belastingdienst. Staatssecretaris Snel heeft beloofd dat hij hier een onderzoek naar instelt.
NOS 13.11.2019 De Belastingdienst kwam vanochtend, niet voor het eerst, negatief in het nieuws. Een medewerker zegt dat hij jarenlang is genegeerd bij het aankaarten van misstanden: zeker 40.000 mensen moesten geld terugbetalen, hoewel ze nog recht hadden op uitstel van betaling doordat bijvoorbeeld hun bezwaar nog behandeld moest worden. De terugvordering zou dus onterecht zijn geweest.
“Het is weer een serieuze aantijging waarin duidelijk wordt dat de Belastingdienst zich niet aan de wet houdt en dat is ernstig in een rechtsstaat”, zegt CDA-Tweede Kamerlid Pieter Omtzigt. “De Belastingdienst heeft de zwaarste rechtsmiddelen in handen, beslaglegging op al je geld en dat soort middelen, dus daar moet het je-houden-aan-de-wet centraal staan. Als een burger daar niet van uit kan gaan dan zit er rot in onze rechtsstaat.”
De Belastingdienst geeft zo zelf het verkeerde voorbeeld, vindt Omtzigt. “Heel veel burgers zeggen ‘ik kan wel bezwaar indienen, maar ik krijg nooit antwoord’. Nu komt er iemand van de Belastingdienst naar voren en die zegt, ja dat kan wel kloppen. In het geval van de kinderopvangtoeslag is massaal bezwaar ingediend en die bezwaren bleven gewoon anderhalf jaar op de plank liggen.”
“Het heeft te maken met de maatschappelijke verontwaardiging die is ontstaan na de Bulgarenfraude bijvoorbeeld”, aldus Diana van Hout, hoogleraar belastingrecht.
Ook Diana van Hout, hoogleraar formeel belastingrecht in Nijmegen en Tilburg, is geschrokken. “Als het klopt, is het heel ernstig en een vreemde gang van zaken die ik in 25 jaar nog niet eerder ben tegengekomen. De Belastingdienst lijkt hier heel hard in te zetten op handhaving, maar er is ook nog zoiets als rechtsbescherming van de burger. Het is altijd zoeken naar een balans tussen die twee.”
Maatschappelijke verontwaardiging
Toch ligt die nadruk op handhaving niet alleen aan de Belastingdienst, vindt zij. “Het heeft te maken met de maatschappelijke verontwaardiging die is ontstaan na de Bulgarenfraude bijvoorbeeld. Dat werkt door. Ook de politiek kijkt de Belastingdienst op de vingers en wil dat die strenger handhaaft. Politici mogen wat dat betreft de hand in eigen boezem steken.”
Publieke ophef speelt sowieso een grotere rol, zegt Van Hout. “Niet alleen bij toeslagen, maar ook rond heffingen voor bedrijven. Bijvoorbeeld door het schandaal rond de Panamapapers, toen bleek dat bedrijven op grote schaal belastingregels ontweken, was de verontwaardiging groot. Er wordt nu steeds kritischer gekeken naar adviseurs en advocaten die meehelpen aan het opstellen van lucratieve constructies. Dat is op zich goed, maar het lijkt wat door te slaan.”
Eerlijk behandeld
Kamerlid Omtzigt ziet dat probleem ook: “Het gaat mij erom dat de burger eerlijk behandeld wordt. Als je er als burger niet vanuit kunt gaan dat de Belastingdienst zich aan de wet houdt, waarom moet jij dat dan wel doen?”
Wat dat betreft is er een verandering gaande, zegt hoogleraar Van Hout: “Vroeger waren regels duidelijk en mocht iets wel of niet. Nu zijn er zoveel regels en tegenstrijdige regels dat zelfs belastingexperts soms de weg kwijtraken. En er worden steeds meer regels ingevoerd die veel bevoegdheden aan de Belastingdienst geven, maar de rechtsbescherming van de burger lijkt daarbij veel minder van belang. Ik denk dat we pas in het voorportaal staan van de echte problemen.”
Telegraaf 13.11.2019 Leuker kunnen ze het bij de Belastindienst niet maken, maar wel eerlijker. Een klokkenluider zegt dat misstanden bij de behandeling van burgers al jaren stelselmatig worden genegeerd. Tot op het hoogste ambtelijk niveau kreeg een medewerker die aankaartte dat in strijd met de wet werd gehandeld en rechten van burgers werden geschonden, geen gehoor.
De klokkenluider, Pierre Niessen (68), een nu gepensioneerde ex-ambtenaar, doet nu zijn verhaal tegen Trouw en RTL Nieuws. Hij legt zijn relaas ook voor aan de Tweede Kamer, hopend dat burgers alsnog hun recht krijgen en niet door de Belastingdienst worden gedupeerd. Dat doet Niessen via het overdragen van een brandbrief en een dossier met daarin vooral e-mailverkeer tussen hem, collega’s en de hoogste bazen bij de Belastingdienst.
Uit de stukken zou blijken dat de Belastingdienst bij zeker veertigduizend mensen ten onrechte geld terugvroeg, hoewel zij volgens de wet recht hadden op uitstel van betaling omdat bijvoorbeeld hun bezwaar nooit behandeld werd. Wie daar als medewerker van de fiscus iets van zei, kon volgens Niessen op weinig steun rekenen. Er zou dan ook een angstcultuur bij de Belastingdienst heersen. Bovendien zou de focus op ’targets’ binnen de organisatie leidend zijn, en niet een eerlijke behandeling van de burger.
Ook werden onterecht toeslagen voor de kinderopvang stopgezet, waarbij de ouders zonder enig bewijs aangemerkt zouden zijn als fraudeur. De kosten voor de burger liepen soms tot wel in de tienduizenden euro’s die terugbetaald moesten worden. „Voor mij is de maat vol. Ik moet wel naar buiten treden, die verplichting heb ik. Ten opzichte van de mensen die onrecht is aangedaan en tegenover mijn geweten”, aldus Niessen in het onthullende interview.
De Belastingdienst reageert dat het ’voortdurend streeft’ naar het voldoen aan de wet. Ook is er meermalen gesproken met de kritische medewerker en zijn diens ’signalen’ gemeld bij de betrokkenen. „Als een collega het niet eens is met de manier waarop zijn melding is afgehandeld, kan hij de misstand melden bij het Huis voor Klokkenluiders”, aldus een woordvoerder.
NOS 13.11.2019 Een medewerker van de Belastingdienst die tot op het hoogste ambtelijke niveau misstanden binnen de dienst probeerde aan te kaarten, zegt dat hij jarenlang is genegeerd.
Hij is nu met pensioen en heeft een brandbrief aan de Tweede Kamer geschreven, in de hoop dat hij daar wel gehoor vindt. Trouw en RTL Nieuws hebben inzage gehad in die brief en het e-mailverkeer tussen Pierre Niessen, zijn collega’s en de leiding van de Belastingdienst. De Kamerbrief is inmiddels openbaar gemaakt.
Daarin stelt hij dat de dienst aan zeker 40.000 mensen geld terugvroeg, hoewel die nog recht hadden op uitstel van betaling doordat bijvoorbeeld hun bezwaar nog behandeld moest worden. De terugvordering zou dus onterecht zijn geweest.
Niessen treedt naar buiten naar aanleiding van de affaire rond de kinderopvangtoeslag. Daarin hield de fiscus zich ook niet aan de regels, door toeslagen stop te zetten zonder bewijs dat mensen daar geen recht op hadden en gastouderbureaus te betichten van fraude. Verder maakte de dienst zich schuldig aan etnisch profileren.
Ook in deze zaak werden bezwaren niet behandeld en moesten mensen ontvangen toeslagen zonder regeling terugbetalen, waarbij het soms om grote bedragen ging. Staatssecretaris Snel heeft dat stopgezet, omdat onduidelijk is of de terugvordering rechtmatig is.
‘Signalen gedeeld’
De Belastingdienst zegt in een reactie tegen Trouw dat op basis van Niessens meldingen “signalen zijn gedeeld met de verantwoordelijke onderdelen”, maar onduidelijk is of er daadwerkelijk iets mee is gedaan.
Staatssecretaris Snel zegt dat er meerdere keren is gesproken met de klokkenluider, onder meer door de directeur, en dat naar aanleiding daarvan “de signalen zijn gedeeld”. Hij laat weten dat de Commissie Uitvoering Toeslagen morgen met een rapport komt. “Naar verwachting zal ook afhandeling van bezwaarschriftbehandeling hierin aandacht krijgen.”
Tegen muren aangelopen
De nu 68-jarige Niessen behandelde tussen 2014 en 2016 bezwaren bij de afdeling Invordering. Toen de Belastingdienst besloot om een aan 40.000 burgers verleend uitstel van betaling af te blazen kreeg hij stapels bezwaren op zijn bureau, maar zijn superieuren zouden hem hebben opgedragen die niet te erkennen.
Omdat dat tegen de wet was, zou Niessen daar niet in hebben willen meegaan, maar anderen wel, waardoor het opeisen van betalingen gewoon kon doorgaan. Niessen zegt dat dit mechanisme ook werkte in de toeslagenaffaire.
De Belastingdienst piept en kraakt al langer. NOSop3 maakte deze zomer een explainer over de problemen:
Zijn collega’s hebben Niessen afgeraden om aan de bel te trekken. Ze waren bang voor hun positie, terwijl juristen van de dienst de misstanden zouden hebben goedgepraat vanwege de grote achterstanden die moeten worden weggewerkt. Niessen zegt dat hij tot aan de hoogste baas, de directeur-generaal, geprobeerd heeft gehoor te krijgen, maar dat hij “tegen muren aanliep”.
MSN 12.11.2019 De Belastingdienst heeft interne meldingen van misstanden bij de behandeling van burgers tot op het hoogste ambtelijke niveau genegeerd. Een medewerker die jarenlang aan de bel trok omdat in strijd met de wet werd gehandeld en burgers werden gedupeerd, vond nergens gehoor.
Dit blijkt uit een brandbrief die deze klokkenluider naar de Tweede Kamer stuurde, en waarin Trouw en RTL Nieuws vooraf inzage hadden. Collega’s waarschuwden hem dat zijn strijd voor gerechtigheid zinloos was: “Je weet hoe het klokkenluiders vergaat.” Er heerste een angstcultuur bij de Belastingdienst. Medewerkers durfden de leiding niet tegen te spreken, uit vrees dat het hun loopbaan zou schaden.
Geschokt door onthullingen
Pierre Niessen (68), een nu gepensioneerde ex-ambtenaar, is geschokt door de onthullingen over de toeslagenaffaire. Toeslagen voor kinderopvang werden door de Belastingdienst onterecht stopgezet, ouders werden zonder bewijs aangemerkt als fraudeur en moesten tienduizenden euro’s terugbetalen. Daarom vertelt Niessen nu zijn verhaal.
Klokkenluider kan misstanden Belastingdienst niet langer aanzien
Pierre Niessen zag van binnenuit hoe het misging bij de Belastingdienst. Hij kaartte de misstanden aan, maar dat werd hem niet in dank afgenomen.
De klokkenluider zegt dat hij geen rust vindt, als hij zijn ervaringen niet zou aankaarten. “Voor mij is de maat vol. Ik moet wel naar buiten treden, die verplichting heb ik. Ten opzichte van de mensen die onrecht is aangedaan en tegenover mijn geweten.” Niessen hoopt dat de politiek onderzoek gaat doen en de Belastingdienst dwingt tot verantwoording en aanpassing van regels.
Onterecht hard aangepakt
Niessen handelde in de jaren 2014 tot en met 2016 bezwaren af bij de afdeling Invordering van Belastingdienst / Toeslagen. De jaren daarvoor alarmeerde hij leidinggevenden al meermalen dat bij de afhandeling van toeslagen of schulden ouders vaak onterecht hard werden aangepakt en dat de rechtsbescherming niet op orde was. Het halen van ‘targets’ was belangrijker dan een eerlijke behandeling van burgers.
De affaire die Niessen het meest dwars zit is het zonder reden intrekken van uitstel van betaling. Dit gebeurde bij 40.000 mensen, terwijl niet eens een beslissing was genomen over hun bezwaar. Daarna werd de invordering van schulden in gang gezet (en de rente daarover).
In strijd met de wet
Als burgers daartegen bezwaar maakten, deed de Belastingdienst alsof zijn neus bloedde. Het bezwaar werd aangemerkt als ‘verzoek om informatie’ en de invordering van schulden werd gewoon doorgezet, in strijd met de wet. Ook in de toeslagenaffaire werden ouders hier slachtoffer van. Bezwaren ‘vereenvoudigd’ afdoen’, heette dat intern.
Niessen: “Hier is mensen onrecht aangedaan, daar ben ik van overtuigd. Nou, als dat zo is, dan ben ik er niet meer van af te houden.” Hij kaartte de kwestie daarom aan bij collega’s, bij leidinggevenden, bij juristen van de dienst, bij een vertrouwenspersoon, bij het hoger management, en uiteindelijk bij de hoogste ambtelijke baas.
‘Onacceptabel en zeer ongepast’
Nergens vond hij gehoor: “Ik liep tegen muren aan.” Tot op de dag van vandaag heeft hij geen antwoord gekregen op de waarom-vraag. Het zit Niessen nog steeds dwars dat medewerkers van de Belastingdienst de opdracht kregen tegen de wet in te handelen: “Onacceptabel en zeer ongepast.” Niessen heeft geweigerd dit te doen.
Hij wil dat de Belastingdienst alsnog verantwoording aflegt en werkprocessen aanpast. Ook hoopt Niessen dat interne klachtprocedures tegen het licht wordt gehouden, en dat de top in de toekomst wél luistert naar eigen medewerkers. De ex-ambtenaar is gebonden aan een geheimhoudingsplicht, meldt hij in zijn brief aan de Tweede Kamer, maar hij is bereid het parlement de bewijsvoering te leveren.
Consequent afgewimpeld
Trouw en RTL Nieuws kregen inzage in zijn dossier om de feiten te kunnen controleren. Uit de documenten blijkt dat Niessen consequent werd afgewimpeld. “In de toekomst gaan we weer volgens de wet werken”, antwoordt een jurist op zijn klachten. Een ander: “Pierre, bemoei je niet met beleidszaken, houd je bezig met je eigen werkzaamheden.” Of, zoals een collega zei: “Pierre, ik vind dat je gelijk hebt, maar ik moet nog vele jaren mee.” Steeds dezelfde reactie: “Pierre, ook al heb je gelijk, dit ga je nooit winnen. Je wint het nooit van de overheid.”
Niessen is geen liefhebber van de uitdrukking ‘klokkenluider’; het woord is volgens hem besmet. Hij benadrukt dat hij intern de juiste procedures heeft gevolgd en dat hij slechts een ‘misstand’ aan de kaak stelt. Uit het dossier blijkt dat Niessen zich met zijn klachten ook wendde tot de ambtelijke top, zoals de toenmalig Directeur Toeslagen, en de hoogste baas, de Directeur-Generaal van de Belastingdienst. Ook bij hen vond hij geen gehoor.
Lak aan rechtsbescherming
CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt zegt dat hij meer signalen krijgt over een onzorgvuldige omgang met burgers. “Het lijkt erop dat een aantal leidinggevenden bij de Belastingdienst lak heeft aan de rechtsbescherming van de belastingplichtige.” Omtzigt wil snel opheldering van staatssecretaris Snel (Financiën) of topambtenaren van deze praktijken afwisten, en signalen van medewerkers ‘bewust genegeerd’ hebben.
SP-Kamerlid Renske Leijten noemt het goed dat oud-medewerkers als Niessen zich melden, omdat zo ‘steeds duidelijker wordt wat er is gebeurd’. “Het is een ontluisterend beeld, dat het vertrouwen in de overheid ernstig schaadt. De SP vindt dat dit opgelost moet worden, maar ook dat de onderste steen boven moet komen via en parlementaire enquête.”
‘Signalen gemeld’
De Belastingdienst wil in niet zeggen of de wet willens en wetens is overtreden bij het intrekken van 40.000 uitstellen van betaling. Een woordvoerder zegt dat de dienst ‘voortdurend streeft’ naar het voldoen aan regels.
Volgens de fiscus is herhaaldelijk met de klokkenluider gesproken en zijn diens ‘signalen’ gemeld bij betrokken onderdelen. “Als een collega het niet eens is met de manier waarop zijn melding is afgehandeld, kan hij de misstand melden bij het Huis voor Klokkenluiders.” De Belastingdienst verwijst verder naar het rapport van de commissie-Donner over de toeslagenaffaire, komende donderdag. “Naar verwachting zal ook de afhandeling van bezwaren hierin aandacht krijgen.”
Pierre Niessen raakte de laatste jaren bij de Belastingdienst steeds verder geïsoleerd op zijn werk. Hij kreeg een burn-out, en verliet de dienst in 2016 om met pensioen te gaan. In een afscheidsmail aan collega’s, na een dienstverband van 46 jaar, hield hij een vurig pleidooi voor ‘herbezinning’ op het ‘rechtsgevoel’ – van ambtenaren en voor burgers. “We mogen onze problemen niet afwentelen op onze klanten. De rechten van burgers moeten ten volle gewaarborgd blijven en wij moeten rekenschap afleggen.”
Open kaart spelen
Tegenwoordig woont Niessen met zijn vrouw de helft van het jaar in Nederland, de andere helft in Turkije. Hij doet voor één keer zijn verhaal, en hoopt dat hij nu wel wordt gehoord. “Het is de hoogste tijd dat open kaart wordt gespeeld. Ik kreeg een burn-out, maar de mensen die getroffen werden hadden het nog veel zwaarder. Ik hoop dat er voor hen nu een oplossing komt.”
AD 12.11.2019 Zelden wist een staatssecretaris van Financiën zijn belastingplan zo eenvoudig door de Tweede Kamer te loodsen. Toch roept de werkwijze van D66’er Menno Snel ook weerstand op.
Het zit er bijna op voor Menno Snel. Na zo’n dertig uur debat en de beantwoording van honderden schriftelijke vragen stemt de Kamer komende donderdag in met de belastingmaatregelen voor komend jaar.
Als de schijn niet bedriegt, zal het vuistdikke pakket met fiscale wetgeving zonder noemenswaardige wijzigingen worden aangenomen. Dat is een opsteker voor de staatssecretaris van Financiën, maar in de Kamer klinkt ook gemor over Snel. En niet alleen bij de oppositie.
Voor een voormalig topambtenaar – die in 2017 eerst nog even lid moest worden van D66 voordat hij als staatssecretaris kon worden beëdigd – houdt Snel zich opvallend soepel staande. Inhoudelijk komt de bewindsman dan ook immer goed voor de dag. Hij kent zijn dossiers, kent de gevoeligheden en weet hoe Den Haag werkt. Collega-bewindslieden doen graag een beroep op zijn denkkracht. Maar een raspoliticus is hij niet.
De nul houden
Dat werd de afgelopen weken goed zichtbaar, stelt Henk Nijboer, de fanatieke financieel woordvoerder van de PvdA. Nijboer werkte ooit, net als Snel, op het ministerie dat zichzelf ziet als de broedplaats voor the best and brightest van Den Haag.
De mores op Financiën zijn anders dan die in de Tweede Kamer. ,,Ambtenaren vinden dat een debat goed is gegaan wanneer een wetsvoorstel er na afloop nog steeds hetzelfde uitziet als daarvoor, wanneer de Kamer er niks aan heeft gewijzigd”, stelt Nijboer. Die mentaliteit, van koste wat kost ‘de nul’ houden, zie je terug bij Snel, meent hij.
De staatssecretaris lijkt weleens te vergeten dat hij ook politicus is, aldus Henk Nijboer, PvdA.
,,De staatssecretaris lijkt weleens te vergeten dat hij ook politicus is, en dat je de Kamer ook af en toe haar zin moet geven, tegen het advies van de ambtenaren in”, zegt Nijboer. ,,In het parlement zitten immers gekozen volksvertegenwoordigers die wat willen bereiken, we zijn geen technocraten. Wetten worden er ook gewoon beter van als je naar argumenten luistert.”
Snels voorgangers Frans Weekers en Eric Wiebes gaven vaker toe aan het parlement. Tegelijkertijd – en dat is de andere kant van de medaille – zit Snel tot dusver steviger in het zadel dan die twee VVD’ers. Weekers moest immers aftreden vanwege de Bulgarenfraude en Wiebes wist net op tijd minister te worden, anders was hem waarschijnlijk hetzelfde lot beschoren geweest nadat een reorganisatie onder zijn leiding dramatisch uitpakte.
Hij staat de stal schoon te vegen. Dat is ontzettend nodig, aldus Steven van Weyenberg, D66.
De rust die Snel heeft gebracht, juist doordat hij het ministerie al zo goed kende, is een weldaad gebleken, vindt Kamerlid – en partijgenoot – Steven van Weyenberg. ,,De erfenis die er lag wens je niemand toe. Hij staat de stal schoon te vegen.
Dat hij soms scherp ‘nee’ zegt, omdat de Belastingdienst het niet aankan, vinden politici niet altijd leuk. Maar het is wel ontzettend nodig. We hebben in het verleden te veel staatssecretarissen gehad die gewoon uitvoerden wat de Kamer vroeg. Daar plukken we nu de wrange vruchten van.”
Frustratie
Toch klinkt ook binnen de coalitie frustratie. Zo lanceerde Snel – tegen de verwachting in – een plan voor een nieuwe, ‘eerlijker’ spaartaks. Maar de invoering daarvan laat nog ruim twee jaar op zich wachten, ook al stelt de Orde van Belastingadviseurs dat de staatssecretaris echt meer vaart kan maken. Een oproep van regeringspartijen VVD en CDA om een ‘ultieme poging’ te wagen de vermogensrendementsheffing een jaar eerder te wijzigen is door Snel echter terzijde geschoven.
Nog groter is de frustratie over het handelen van de staatssecretaris in de toeslagaffaire, waarbij honderden gezinnen – en mogelijk nog veel meer – in grote financiële problemen kwamen omdat de Belastingdienst op onrechtmatige wijze de kinderopvangtoeslag stopzette en terugvorderde.
Nadat de fiscus al terecht was gewezen door de Nationale Ombudsman, de Kinderombudsman, de Hoge Raad én de Raad van State moest de Tweede Kamer grote druk uitoefenen om Snel ertoe te bewegen de Belastingdienst gedupeerde ouders tegemoet te komen.
,,In de tussentijd ontsloeg de Belastingdienst wel bijna een klokkenluider die de misstanden aan het licht had gebracht, terwijl de ambtenaren die de fout in gingen ongestraft zijn gebleven”, stelt CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt, die zich al in 2017 vastbeet in de zaak. ,,Dan geef je het verkeerde signaal af en corrumpeer je de Belastingdienst”, wierp hij Snel al eerder voor de voeten.
Uiteindelijk besloot Snel pas dit jaar, nadat hij opnieuw excuses had gemaakt, de lopende invorderingen stop te zetten. In een toelichting zei hij dat hij eerder ‘nog niet zo diep’ op de hoogte van de zaak was. Snel zei voor de zomer dat een tegemoetkoming voor gedupeerden ‘een logische uitkomt is’ maar hij wacht op het rapport van een commissie onder leiding van Piet-Hein Donner. Dit advies had er al moeten zijn maar de deadline werd steeds opgeschoven. Komende donderdag is het eindelijk zover.
Bubbel
SP-Kamerlid Renske Leijten vindt dat Snel veel eerder en doortastender had moeten optreden. De staatssecretaris bleef volgens haar te lang afgaan op ambtenaren van de Belastingdienst, die bleven volhouden dat er niks onoorbaars was gebeurd.
,,Terwijl de dringende signalen vanuit de samenleving zich bleven opstapelen.” Volgens Leijten is Snel veel te lang in zijn bubbel blijven zitten. Zij twijfelt of de D66’er de aangewezen man is om schoon schip te maken bij de fiscus. ,,Daar durf ik mijn hand niet voor in het vuur te steken.”
MSN 11.11.2019 De problemen die mensen ondervinden met toeslagen zijn nauwelijks op te lossen zonder het belastingstelsel drastisch te veranderen. Dat concludeert een werkgroep van ambtenaren die deze moeilijkheden onderzochten.
Huishoudens raken de laatste jaren vaker in financiële problemen doordat ze te veel toeslag hebben ontvangen en die moeten terugbetalen. „Dat is buitengewoon pijnlijk voor een stelsel dat juist is bedoeld om huishoudens financieel te ondersteunen,” schrijft de door het kabinet ingestelde onafhankelijke werkgroep.
Toeslagen zijn een steeds belangrijker middel geworden om huishoudens tegemoet te komen in de kosten voor huur, zorg en kinderen. Hoe lager het inkomen, des te hoger de toeslag. Omdat mensen de toeslagen als maandelijks voorschot van de Belastingdienst ontvangen, kan dat tot financiële problemen leiden.
Wie achteraf te veel geld kreeg, moet geld terugbetalen. „Burgers met de laagste inkomens krijgen de hoogste toeslagen en kunnen te maken krijgen met de relatief hoogste terugvorderingen, terwijl juist zij de minste financiële buffers hebben”, schrijven de ambtenaren.
Het kabinet komt nog niet met een reactie. Dat willen ze pas doen na een tweede onderzoek van dezelfde werkgroep van ambtenaren van Financiën, Sociale Zaken, Volksgezondheid en Binnenlandse Zaken. Daarin staat de vraag centraal: moet het helemaal anders?
Staatssecretaris Menno Snel (Financiën, D66) kampt met een slepend dossier rond kinderopvangtoeslag die bij gezinnen ten onrechte werd stopgezet. Een commissie onder leiding van oud-minister Piet Hein Donner onderzoekt de zaak en kan elk moment met zijn conclusies komen.
Onregelmatige inkomens
Eerder trok de Raad van State vergelijkbare conclusies. Juist onder mensen met lage inkomens nam het aandeel flexwerkers de afgelopen vijftien jaar fors toe. Zij hebben onregelmatige inkomens.In 2016 moesten huishoudens 2,3 miljoen keer toeslag terugbetalen, in totaal 1 miljard euro. Via toeslagen keert de Belastingdienst 12,8 miljard euro per jaar uit, in 7,5 miljoen toeslagen aan 5 miljoen huishoudens.
De werkgroep: „Het stelsel van toeslagen voegt onzekerheid toe aan de veelal toch al ingewikkelde (financiële) situatie van deze groep huishoudens. ”
Het overgrote deel van de terugbetaalde toeslagbedragen ligt onder 500 euro: 72 procent. Dat levert voor de meeste mensen geen problemen op. Terugbetalen kan via een jarenlange betalingsregeling. Maar bij huishoudens met vier toeslagen die achteraf moesten terugbetalen, was het gemiddelde bedrag 2.511 euro. Mensen die vanuit een uitkering aan het werk gaan, zien hun recht op toeslagen snel verminderen en moeten vaak terugbetalen. „Juist zij hebben vaak geen buffer om dit op te vangen.”
Kleine verbeteringen
De oplossingen die de ambtenaren onderzochten, hebben allemaal nadelen ten opzichte van de huidige situatie. De toeslagen worden bijvoorbeeld lager, wat problemen voor de laagste inkomens kan veroorzaken. Of ze worden op basis van al bekende, ‘oude’ inkomens uitgekeerd, terwijl de situatie alweer heel anders kan zijn.
Volgens de ambtenaren zijn wel kleine verbeteringen mogelijk binnen het huidige stelsel. De ambtelijke werkgroep beveelt ze „ten zeerste aan” omdat ze bijdragen aan „een hoognodige vereenvoudiging van het toeslagenstelsel”. Maar ze „zijn onvoldoende om de volledige problematiek” op te lossen.
Want de aannames achter het toeslagenstelsel kloppen niet, volgens de werkgroep. „Het toeslagenstelsel gaat uit van voorspelbaarheid, hetgeen zich lastig verdraagt met de toenemende flexibilisering van arbeid en samenlevingsvormen.” Ook gaat het stelsel uit van burgers die het stelsel snappen en zelf actief voorkomen dat ze te veel toeslag ontvangen. Maar bij veel mensen is dat soort „doenvermogen” beperkt.
Het stelsel is complex door de politieke keuzes die in 2005 bij de opzet ervan werden gemaakt. De toeslagen moesten snel, en heel precies afgesteld op het individuele huishouden worden uitgekeerd, in de vorm van een voorschot. Later kwam daar de eis bij aan de Belastingdienst om fraude met toeslagen te voorkomen.
In de loop van de jaren is het toeslagenstelsel ingewikkelder geworden. Zo wilden kabinetten in de aanloop naar Prinsjesdag heel gericht de koopkracht van groepen mensen (ouderen, minima, middeninkomens) proberen te verbeteren door elk jaar weer te morrelen aan de toeslagen. Die complexiteit is een probleem op zich, want de burger is volledig verantwoordelijk voor het aanleveren van juiste, actuele informatie over zijn leefsituatie. Een fout is snel gemaakt, schrijven de ambtenaren.
Vangnetregeling
De ambtelijke werkgroep onderzocht allerlei vaak geopperde oplossingen. Zoals: maak van de toeslagen geen voorschot meer, maar een tegemoetkoming achteraf. Dat lost volgens de ambtenaren weinig op: de kans is groot dat mensen dan geen geld krijgen op het moment dat ze het nodig hebben. Dat kan worden opgelost met een vangnetregeling die wel direct uitkeert als mensen weinig inkomen hebben, maar dan gelden dezelfde nadelen als bij de toeslagen nu.
De snelle oplossingen die de werkgroep aanbeveelt, maken de toeslagen wat eenvoudiger en de uitkering ervan wat minder streng. Zo moet de Belastingdienst actiever burgers attenderen op mogelijke problemen.
De Belastingdienst zou te veel betaalde toeslagen ‘proportioneel’ moeten terugvorderen: dus niet de toeslag voor het hele jaar als er maar één maand geen recht op was. Ook zou de Belastingdienst ‘een discretionaire bevoegdheid’ moeten krijgen om bij schrijnende gevallen de terugvordering kwijt te schelden. Verder adviseren de ambtenaren de verantwoordelijkheid voor levering van juiste, actuele informatie minder bij de burger te leggen.
NOS 11.11.2019 Er is veel mis met het huidige stelsel van toeslagen die mensen via de Belastingdienst krijgen. Vaak krijgen ze meer dan waar ze recht op hebben, en dan moeten ze achteraf geld terugbetalen. En daardoor kunnen ze in financiële problemen komen. Elk jaar leidt dat tot 300.000 dwanginvorderingen.
“Dat is uiterst pijnlijk voor voor een stelsel dat juist is bedoeld om huishoudens financieel te ondersteunen”, concludeert een groep ambtenaren. Die onderzoekt in opdracht van het kabinet hoe het stelsel verbeterd kan worden. Huishoudens die afhankelijk zijn van toeslagen, zijn juist extra kwetsbaar.
In Nederland ontvangen 5 miljoen huishoudens een toeslag van de Belastingdienst, zoals zorgtoeslag, huurtoeslag of kinderopvangtoeslag. Jaarlijks gaat het in totaal om 12,8 miljard euro, dat is per huishouden 2000 tot 2500 euro.
In 2016 bleken 2,3 miljoen toeslagen verkeerd berekend en moesten huishoudens bij elkaar 1 miljard euro terugbetalen. Jaarlijks legt de Belastingdienst ongeveer 300.000 dwanginvorderingen op omdat mensen niet terugbetalen. Ze lopen dan het risico dat er beslag wordt gelegd op hun loon of bezittingen.
De ambtenaren noemen het stelsel uiterst complex. Mensen krijgen een voorschot op basis van een schatting, maar die blijkt vaak onjuist omdat de persoonlijke situatie van huishoudens moeilijk te voorspellen is. Die persoonlijke situatie kan tegenwoordig snel veranderen als mensen scheiden of verhuizen. Dat minder mensen in vaste dienst werken, maakt het alleen maar lastiger.
In de meeste gevallen begrijpen mensen wel dat ze moeten terugbetalen, maar ze ervaren het vaak wel als een “boete” van de Belastingdienst, concluderen de onderzoekers.
Kinderopvangtoeslag
De problemen met toeslagen zijn actueel. Staatssecretaris Snel besloot vorige week nog dat de invorderingen bij 8500 huishoudens stopgezet wordt, omdat niet duidelijk is of deze mensen met opzet te veel toeslag aanvroegen. De Belastingdienst ligt ook onder vuur vanwege de manier waarop ouders zijn behandeld die te veel kinderopvangtoeslag zouden hebben gekregen.
Vandaag protesteerden nog tientallen ouders bij het kantoor van de Belastingdienst in Rotterdam:
‘Uit mijn huis gezet omdat de schulden zo hoog opliepen’
In het rapport van de ambtelijk werkgroep, dat Snel naar de Tweede Kamer heeft gestuurd, staan vijf mogelijke oplossingen voor het falende stelsel, zoals een variant waarbij de overheid huishoudens actiever helpt om terugvorderingen te voorkomen. Ook de mogelijkheid om de toeslag niet meer als voorschot uit te keren, maar achteraf, is onderzocht.
Grondige heroverweging nodig
Maar geen van die oplossingen biedt soelaas voor alle problemen, zeggen de ambtenaren. Ze pleiten voor een “grondige heroverweging” van de keuzes die tot het huidige stelsel hebben geleid. Binnen het huidige stelsel is de oplossing niet te vinden.
De werkgroep komt begin volgend jaar met een vervolgonderzoek, waarin gekeken wordt hoe het toeslagensysteem op de schop kan en hoe huishoudens op een andere manier dan via de fiscus ondersteund kunnen worden.
Morgen praat de Tweede Kamer over het belastingplan voor volgend jaar. Het CDA wil het rapport van de ambtenaren daar ook aan de orde stellen.
Telegraaf 11.11.2019 Het stelsel van toeslagen is zo moeilijk, dat het de financiële situatie van mensen juist onzekerder maakt. Maar een kant-en-klare oplossing op de korte termijn is er niet.
Dat blijkt uit een onderzoek naar toeslagen dat maandag naar de Tweede Kamer is gestuurd. Dat onderzoek oordeelt hard over de manier waarop de overheid de toeslagen heeft ingericht. Die past niet bij de aard van mensen, die niet uit zichzelf in actie komen om de toeslagen waar ze recht op hebben ook daadwerkelijk aan te vragen.
Daarnaast gaat het vaak fout met teveel ontvangen toeslagen die terugbetaald moeten worden. Dat „kan tot financiële problemen leiden of deze verergeren”, staat in het onderzoek. „Dat is buitengewoon pijnlijk voor een stelsel dat juist is bedoeld om huishoudens financieel te ondersteunen.”
Het leidt ertoe dat de overheid bij één op de drie huishoudens in Nederland met een schuld zelf een van de schuldeisers is. Bij ongeveer 300.000 gevallen mondt zo’n terugbetaling uit in een dwangvordering, omdat er niet of niet snel genoeg afgerekend wordt.
Volgens de onderzoekers moet de overheid meer zekerheid en eenvoud in gaan bouwen bij de toeslagen. Maar het gaat moeilijk worden om daar op de korte termijn wat aan te doen. Het probleem is namelijk dat er voor elke oplossing een ’prijs’ moet worden betaald. „Dat leidt tot de conclusie dat er geen variant is die enkel voordelen heeft ten opzichte van het huidige stelsel.”
Er komt nog een vervolg op het onderzoek, waarin wordt gekeken naar oplossingen voor de lange termijn.
Telegraaf 11.11.2019 De Belastingdienst gaat de dossiers van ouders die in de knel zijn gekomen met de kinderopvangtoeslag naar hen opsturen. Dat kregen de ouders voor elkaar na een actie bij het Rotterdamse kantoor van de fiscus maandagochtend.
Een groep van 35 ouders stond voor de deur bij de Belastingdienst. Zij eisten hun dossier op, omdat ze inzage willen in hun zaak. Daar kon de fiscus niet meteen aan voldoen, maar de ouders krijgen hun dossiers uiteindelijk wel.
„Ze hebben hun adresgegevens achter kunnen laten en we gaan hun dossiers thuis opsturen”, laat een woordvoerder van de fiscus weten. „Hoe lang dat duurt, scheelt per persoon. In het uiterste geval kan het een maand duren, maar het kan ook eerder al zijn.”
De actie was opgezet door SP-Kamerlid Leijten. Die partij heeft een zwartboek gemaakt met allerlei zaken van ouders wiens kinderopvangtoeslag stil werd gezet. Het waren ouders uit dat zwartboek die zich in Rotterdam meldden.
Ⓒ Renske Leijten
De Belastingdienst ligt onder druk doordat er veel fout is gegaan met ouders die ten onrechte hun kinderopvangtoeslag is afgenomen. Vorige week besloot staatssecretaris Snel daarom om alle invorderingen te stoppen bij ouders die hun toeslag wegens opzet of grove schuld moesten terugbetalen.
NOS 09.11.2019 De fiscus stopt voorlopig met het terugvorderen van toeslagen van zeker 8500 mensen. Zij hebben samen nog een openstaande schuld van 160 miljoen euro bij de belastingdienst, schrijft staatssecretaris Menno Snel aan de Kamer. Gemiddeld komt dat neer op bijna 19.000 euro per gezin.
Volgens de fiscus hebben deze mensen opzettelijk te veel toeslagen aangevraagd. De Belastingdienst had daarom dwanginvorderingen in gang gezet, waarbij salarissen en auto’s in beslag kunnen worden genomen.
Nu zegt de staatssecretaris dat eerst moet worden onderzocht of het terecht is dat sommigen zijn verdacht van fraude met toeslagen. “In afwachting hiervan heb ik toegezegd de pauzeknop te hanteren”, staat in de Kamerbrief. De Tweede Kamer had hier al op aangedrongen bij de staatssecretaris.
Jarenlang in problemen
Honderden gezinnen zaten jarenlang in de problemen omdat mogelijk ten onrechte kinderopvangtoeslagen door de fiscus waren stopgezet. Staatssecretaris Snel heeft gezegd dat hij niet kan uitsluiten dat er fouten zijn gemaakt door het team dat de belastingfraude moest opsporen.
Volgens Trouw en RTL Nieuws deed het zogenoemde CAF-team er alles aan om beschuldigingen van fraude hard te maken. Er werd vooral gekeken naar ouders die mogelijk onterecht toeslagen voor kinderopvang zouden hebben ontvangen. In vrijwel alle gevallen ging het om ouders met een tweede nationaliteit, zoals de Turkse of Marokkaanse, meldde RTL Nieuws in mei. De Belastingdienst bleek die nationaliteiten ook te registeren, wat verboden is.
MSN 08.11.2019 De Belastingdienst stopt tot nader order met het terugvorderen van de toeslagen van zo’n 8.500 mensen, ter waarde van 160 miljoen euro. Dat heeft staatssecretaris Menno Snel (Financiën, D66) vrijdag in een brief aan de Tweede Kamer geschreven. Het gaat om teveel betaalde toeslagen waarvan de fiscus vond dat de ontvangers daar schuld aan hadden. Of ze dat wel hadden, staat hevig ter discussie.
In Rotterdam zijn tientallen kwetsbare gezinnen de dupe geworden van fraude bij twee kinderopvangorganisaties.
Snel gaat zijn beleid ten aanzien van het terugvorderen heroverwegen. Uit onderzoek van Trouw en RTL Nieuws bleek de voorbije maanden namelijk dat dit jarenlang vaak zonder sluitend bewijs gebeurde, met grote financiële gevolgen voor betrokkenen. Bij gedwongen vorderingen werd bijvoorbeeld beslag op lonen gelegd en zijn auto’s verkocht als onderpand. Snel belooft de Tweede kamer dat de Auditdienst Rijk (ADR) ook dergelijke gevallen uit het verleden zal onderzoeken.
„In afwachting hiervan heb ik toegezegd de ‘pauzeknop’ te hanteren”, schrijft de staatssecretaris. Eind oktober won een gedupeerde moeder een zaak over het onterecht terugvorderen van kinderopvangtoeslag bij de Raad van State. Die jurisprudentie heeft Snel meegenomen in zijn besluit om voorlopig te stoppen met vorderen.
MSN 08.11.2019 Er zijn 8500 gezinnen die nog toeslagen moeten terugbetalen omdat ze er volgens de Belastingdienst geen recht op hadden. Dat schrijft staatssecretaris Snel van Financiën aan de Tweede Kamer. Gemiddeld gaat het om een bedrag van zo’n 19.000 euro.
Trouw en RTL Nieuws brachten eerder aan het licht dat veel mensen het slachtoffer werden van de keiharde fraudeaanpak van de Belastingdienst. Ze werden onterecht als fraudeurs aangemerkt. Toeslagen werden in dat geval met harde hand teruggevorderd.
“Al die gezinnen kregen geen betalingsregeling, naar nu blijkt zonder bewezen fraude,” zegt CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt. “Wat een groot drama.” In totaal hebben deze mensen nog een schuld openstaan van 160 miljoen euro.
Een commissie onderzoekt waar het is misgegaan en komt binnenkort met een advies over compensatie. De Tweede Kamer vroeg eerder deze week om invorderingen en beslagleggingen tijdelijk stop te zetten tot er duidelijkheid is.
Na lang aandringen van de Tweede Kamer beloofde staatssecretaris Snel dat hij voorlopig de ‘pauzeknop’ zal hanteren. Dat gaat gelden voor alle zaken waarin een betalingsregeling is afgewezen vanwege grove schuld.
Geen invordering
In dergelijke zaken zullen voorlopig geen nieuwe invorderingsmaatregelen worden genomen. Dat betekent onder andere geen nieuwe loonbeslagen en geen inbeslagnames van auto’s. Lopende invorderingsmaatregelen worden opgeschort.
Als er nieuwe verzoeken komen voor een betalingsregeling, zal voorlopig geen onderzoek worden ingesteld naar opzet of grove schuld. De Belastingdienst is meteen begonnen met het uitvoeren van deze maatregelen. Bij de Belastingtelefoon zitten mensen klaar om vragen hierover te beantwoorden.
Huiverig
“Eerst was de staatssecretaris nog huiverig om op de pauzeknop te drukken”, zegt politiek verslaggever Roel Schreinemachers. “Nu kiest hij de vlucht naar voren en zet hij invordering in alle zaken voorlopig stop. Voor de Belastingdienst is het ondoenlijk om te bepalen voor wie de invordering wel moet worden stopgezet en voor wie niet. Omdat het maar van korte duur is, is nu voor deze oplossing gekozen.”
NOS 05.11.2019 Mensen die verdacht worden van fraude met kinderopvangtoeslag hoeven voorlopig niet meer bang te zijn voor loonbeslag of invorderingen. Staatssecretaris Snel komt tegemoet aan de wens van de Tweede Kamer om de gezinnen meer lucht te geven.
Omdat de Belastingdienst denkt dat de gezinnen bewust gefraudeerd hebben, kwamen ze niet in aanmerking voor een betalingsregeling. Ze moesten direct over de brug komen. Konden ze dat niet, dan kon er beslag gelegd worden op het loon.
Inmiddels is er veel twijfel over de verdenkingen van de fiscus. Het is maar de vraag of de betrokken gezinnen moedwillig gefraudeerd hebben en of de toeslag wel terecht is stopgezet.
Een commissie van wijzen, onder leiding van oud-minister Donner, onderzoekt de handelwijze van de Belastingdienst. Het rapport daarover laat langer op zich wachten.
Pauzeknop
Veel mensen kwamen in de problemen door de harde aanpak van de Belastingdienst. Kamerleden van VVD, CDA en SP vroegen Snel daarom om spoedige actie.
Die beloofde dat hij “de pauzeknop indrukt”. Iedereen die moet terugbetalen, kan een betalingsregeling krijgen.
AD 28.10.2019 Een onafhankelijke commissie moet onderzoek doen naar de manier waarop de Belastingdienst burgers en kleine bedrijven behandelt. Regeringspartij CDA pleit voor zo’n onderzoek.
Het gaat specifiek over de vraag hoe “mensen met schulden of vermoedens van belastingfraude” worden behandeld. ,,We zien aan de lopende band grote problemen bij de Belastingdienst ten opzichte van burgers en kleine bedrijven waarbij zij het gevoel hebben van het kastje naar de muur gestuurd te worden”, zegt CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt.
Omtzigt stelt voor die commissie te laten voorzitten door een voormalige rechter of ombudsman. De commissie zou moeten onderzoeken of burgers en ondernemers “wel voldoende mogelijkheden hebben ten opzichte van de Belastingdienst” en of de fiscus zich wel aan de wet houdt. Uit het onderzoek zou ook moeten blijken wat burgers kunnen doen als de Belastingdienst de wet zou overtreden.
Grote financiële problemen
De afgelopen tijd was de Belastingdienst vaak in het nieuws vanwege de kinderopvangtoeslagaffaire. De fiscus zette deze toeslag voor een groot aantal ouders onterecht stop. Sommige huishoudens kwamen hierdoor in grote financiële problemen.
Momenteel loopt er al een onderzoek onder leiding van oud-minister Piet Hein Donner naar deze specifieke zaak. Donner kijkt naar de manier waarop de gedupeerden gecompenseerd moeten worden. De accountants van het Rijk onderzoeken hoe de Belastingdienst handelde in de toeslagenkwestie. Recent vroeg de Tweede Kamer of bij dat onderzoek ook de rol van de politieke top kon worden onderzocht.
RTL 28.10.2019 De Belastingdienst heeft op grote schaal gezinnen in ernstige financiële problemen gebracht door geen betalingsregelingen te treffen als toeslagen moesten worden terugbetaald. De fiscus merkte hen aan als fraudeur, ook als daar geen bewijs voor was, en verweet mensen ‘opzet’ of ‘grove schuld’.
Er werd geen rekening gehouden met persoonlijke omstandigheden en gedupeerden kwamen nog dieper in het moeras. Dit blijkt uit onderzoek van Trouw en RTL Nieuws naar de toeslagenaffaire. Het gaat om de onrechtmatige stopzetting van toeslagen voor kinderopvang, waarvan duizenden mensen slachtoffer werden.
Het CDA eist nu een onafhankelijk onderzoek naar hoe de Belastingdienst met burgers en kleine bedrijven omgaat. De SP wil dat staatssecretaris Menno Snel nu ingrijpt en slachtoffers compenseert.
Opzet en grove schuld
Volgens goed ingevoerde bronnen was het standaard beleid in zogeheten CAF-zaken, de onderzoeken van het Combiteam Aanpak Facilitators (CAF), om mensen geen uitweg te bieden met een betalingsregeling.
De redenering was dat omdát volgens de Belastingdienst toeslagen moesten worden teruggevorderd, de betrokken ouders dat zelf hadden veroorzaakt. En dus was sprake van opzet en grove schuld en daarom kregen ze geen betalingsregeling. Extra wrang was dat deze mensen niet konden terugbetalen, juist omdat de Belastingdienst de toeslagen stopzette. Dit leidde onder meer tot loonbeslagen.
Boete op boete: Jolanda kwam in grote financiële problemen door de Belastingdienst. !!!
Vertrouwelijke instructie
Uit ons onderzoek blijkt verder dat de Belastingdienst niet alleen in CAF-zaken, maar ook nu nog in andere gevallen bij toeslagen voor kinderopvang, huur of zorg mensen regelmatig aanmerkt als fraudeur en ze ‘grove schuld’ verwijt.
Dit gebeurt ook als er kleine fouten of onregelmatigheden zijn, of als mensen niet zelf fraudeerden, maar wel een gastouderbureau. Dan krijgen zij toch de rekening gepresenteerd, en wordt er geen rekening gehouden met ‘persoonlijke omstandigheden’ zoals de wet voorschrijft. Daardoor kan niet naar draagkracht worden terugbetaald.
RTL Nieuws en Trouw beschikken over een vertrouwelijke interne instructie van de Belastingdienst. Hieruit blijkt dat de fiscus de wet zeer streng uitlegt, vooral bij ‘verwijtbaarheid’ rond teveel ontvangen toeslagen voor kinderopvang.
De richtlijn gaat onder meer om betaling van eigen bijdragen, de verantwoording van uren, het volledig overleggen van álle informatie. Opvangcontracten moeten bijvoorbeeld aan ‘alle eisen’ voldoen – als dat niet zo is, wordt ouders al ‘ernstige nalatigheid’ en dus grove schuld verweten. Bovendien moeten dan álle toeslagen worden terugbetaald.
Vermoedens en geen bewijs
De Belastingdienst kan iemand zo bestempelen als mogelijke fraudeur en dus een betalingsregeling ontzeggen als iemand ‘niet of onvoldoende’ weerlegging kan leveren van ‘vermoedens’ van de dienst. Ouders moeten dus hun onschuld bewijzen.
In de instructie wordt gezegd dat het gaat om ‘richtlijnen, geen vaste regels’, en dat het noodzakelijk is dat ‘gedegen onderzoek’ wordt gedaan. Vooral bij terugbetaling van toeslagen voor kinderopvang leidt het afwijzen van een betalingsregeling tot grote problemen, omdat het al snel om tienduizenden euro’s gaat.
Onder advocaten en in politiek Den Haag groeit twijfel of de Belastingdienst ook daadwerkelijk grondig onderzoek doet, voldoende bewijs aanlevert en toevoegt aan dossiers, voordat mensen zo hard worden aangepakt. Dat zou volgens de wet wel moeten.
SP-Kamerlid Renske Leijten zette de kwestie deze zomer op de kaart, naar aanleiding van een zwartboek van de SP. Toen kwamen steeds meer schrijnende verhalen aan de oppervlakte. Leijten: “Het ziet er door deze onthullingen naar uit dat mensen in de CAF-affaire letterlijk vogelvrij waren en willens en wetens de vernieling in zijn geholpen. Maar ik zie ook een breder patroon in en het ziet ernaar uit dat de Belastingdienst vaker veel te strikt opereert. En dat ook nog eens zonder deugdelijk bewijs. Dit moet echt stoppen.”
Leijten eist dat staatssecretaris Snel (Financiën) een onderzoek instelt naar alle keren waarbij ouders ‘opzet’ of ‘grove schuld’ is verweten en zij geen betalingsregeling kregen, en of dat wel of niet correct was. De SP wil dat alle terugvorderingen worden gestaakt. Mensen die onterecht te veel hebben terugbetaald, moeten volgens haar worden gecompenseerd. Het gaat om een ‘monsterklus’, omdat er mogelijk tienduizenden gedupeerden zijn.
CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt wil nu dat een externe, onafhankelijke commissie onderzoek gaat doen naar de behandeling van mensen met schulden door de Belastingdienst en naar hoe de fiscus omgaat met kleine bedrijven: “We zien niet alleen bij de kinderopvangtoeslag schrijnende situaties, maar ook elders mensen die tegen muren aanlopen. De commissie moet ook onderzoeken wat mensen effectief kunnen doen als de Belastingdienst zich zelf niet aan wetten houdt.”
Na een zeer kritisch rapport van de Nationale Ombudsman, beloofde de Belastingdienst in 2017 al dat er met meer ‘coulance’ zou worden gekeken naar of ouders echt wel iets te verwijten viel als er problemen zijn met toeslagen. Vorig voorjaar liet staatssecretaris Snel de Kamer weten dat bij CAF-zaken in 16 gevallen ouders alsnog een betalingsregeling kregen.
De Tweede Kamer steunde een verzoek van Leijten aan Snel om de Kamer voor vandaag te informeren over de instructies, zoals de richtlijnen die Trouw en RTL Nieuws nu publiceren. Vrijdagavond meldde de staatssecretaris dat hij echter ‘meer tijd’ nodig heeft voor hij de Kamer kan informeren.
Vernietigende uitspraak
Ondanks de toezeggingen dat Belastingdienst / Toeslagen een menselijker koers zou volgen, zijn er rechtszaken waaruit het tegendeel blijkt. In een vernietigende uitspraak van de Raad van State van april dit jaar, werd de fiscus hard teruggefloten. Het ging in die zaak over kinderopvang in 2013.
De moeder informeerde de Belastingdienst naar eer en geweten, gaf nooit onjuiste informatie, gaf wijzigingen netjes door – zelfs toen zij in 2013 plotseling naar het ziekenhuis moest vanwege complicaties bij haar zwangerschap van een tweeling. Niettemin werd deze moeder vanwege per ongeluk teveel betaalde toeslag keihard aangepakt, en gezegd dat sprake was van grove schuld’.
Gisteravond was niet duidelijk of de Belastingdienst de instructies na die uitspraak in april heeft aangepast. Het ministerie van Financiën wilde dit weekeinde niet inhoudelijk reageren op vragen, maar verwees naar al lopende onderzoeken. Bovendien zou Snel eerste de Kamer willen inlichten.
Ook Fatma kwam door dubieus onderzoek van de Belastingdienst in de problemen.
‘Niet langer wachten op gerechtigheid’
In de Kamer groeit de irritatie over het uitblijven van een oplossing voor gedupeerde ouders en over het niet-informeren van het parlement door staatssecretaris Snel. VVD-Kamerlid Helma Lodders zegt in een reactie op de nieuwe onthullingen: “Voor mensen die al jarenlang aanlopen tegen problemen is het een hard gelag.”
Volgens de regeringspartij hebben de hoogste rechters duidelijke uitspraken gedaan en ‘moet de Belastingdienst daar mee aan de slag’. “Het kan niet zo zijn dat mensen nu nog langer moeten wachten op gerechtigheid.”
NOS 26.10.2019 De Belastingdienst zette niet alleen bij een gastouderbureau in Eindhoven onterecht toeslagen voor kinderopvang stop, dat gebeurde ook in Rotterdam. Trouw en RTL Nieuws schrijven op basis van een bron dat hier nog eens 120 ouders de dupe waren.
De media schrijven dat gastouderbureau Florien ervan verdacht werd te frauderen met toeslagen. Zonder verder bewijs te leveren, werd daarom de uitkering van tientallen gezinnen stopgezet. Eerder was al bekend geworden dat in Eindhoven zo’n 300 ouders waren getroffen.
Uiteindelijk concludeerde de Belastingdienst ook zelf dat er geen sprake was van fraude. Die uitkomst volgde een jaar nadat de toelage was stopgezet. De Belastingdienst heeft “de intentie die mensen tegemoet te komen”.
‘Pek en veren’
Staatssecretaris Snel zei eerder dat hij fouten in andere zaken die door het Combiteam Aanpak Facilitators (CAF) niet kon uitsluiten. In juli kondigde hij een onderzoek aan. De 170 zaken van het CAF worden opnieuw bekeken. Het onderzoek moet aan het eind van het jaar afgerond zijn.
Volgens Trouw en RTL Nieuws deed het CAF-team er alles aan om beschuldigingen van fraude hard te maken, zoals het achterhouden van stukken. Ambtenaren omschreven zichzelf als “het duo pek en veren”.
Een bron bij het ministerie van Financiën spreekt van een structurele werkwijze. Reconstructie van de gang van zaken is volgens Trouw moeilijk, doordat er maar weinig gedocumenteerd werd.
NOS 25.10.2019 Gezinnen die zijn gedupeerd door fouten bij de Belastingdienst met hun kinderopvangtoeslag moeten langer wachten op duidelijkheid. Een rapport van de adviescommissie-Donner, dat volgende week zou verschijnen, is met onbepaalde tijd uitgesteld.
Aanleiding voor het uitstel is het oordeel van de Raad van State, woensdag, in twee rechtszaken tegen de Belastingdienst. De hoogste bestuursrechter stelde dat de fiscus vaak te streng is bij het terugvorderen van toeslagen.
De commissie-Donner spreekt in een brief aan staatssecretaris Snel van uitspraken met mogelijk verregaande implicaties. “Daarmee raken ze aan wat mogelijk en denkbaar is als passende oplossing in dit dossier.”
Fraude
Gebleken is dat de fiscus bij honderden gezinnen ten onrechte geruime tijd de kinderopvangtoeslag heeft ingehouden vanwege vermoedens van fraude.
Staatssecretaris Snel heeft de commissie-Donner aangesteld om een toeslagensysteem te bedenken dat beter rekening houdt met de burger. Ook moet duidelijk worden wat voor compensatie de gedupeerde gezinnen krijgen.
Nader bestuderen
De Raad van State concludeerde woensdag dat ouders niet per definitie het volledige voorschot hoeven terug te betalen als ze te veel toeslag hebben gekregen. Bij “bijzondere omstandigheden” mag de fiscus geheel of deels afzien van terugvordering.
Donner laat nu aan Snel weten dat hij de implicaties voor zijn advies nader gaat bestuderen. “Dit betekent dat het helaas niet mogelijk zal zijn u volgende week, zoals de bedoeling was, het interim-rapport aan te bieden.”
NU 23.09.2019 De top van de Belastingdienst gaf een speciaal fraudeteam de ruimte om zonder fatsoenlijk onderzoek en tegen de wet in kinderopvangtoeslagen stop te zetten van honderden ouders in 2014, blijkt maandag uit onderzoek van Trouwen RTL Nieuws.
Het zogenoemde Managementteam Fraude keurde het goed om onwettig toeslagen stop te zetten, schrijven de twee media. In het managementteam zaten destijds de toenmalig algemeen directeur van de Belastingdienst, de directeur van de afdeling toeslagen en de directeur van de Fiscale Inlichtingen- en Opsporingsdienst (FIOD). Ook zou de directeur-generaal van de Belastingdienst afweten van de handelingen.
Of toenmalig staatssecretaris Eric Wiebes, de huidige minister van Economische Zaken, op de hoogte was van het illegale handelen, is niet bekend. De zaak kwam boven water na een verzoek van de twee media op basis van de Wet openbaarheid van bestuur (Wob).
Staatssecretaris Snel wil de documenten nog niet met de Tweede Kamer delen, omdat deze eerst onderzocht moeten worden. Momenteel doet de Auditdienst Rijk (ADR) onderzoek naar alle zogeheten 170 CAF-zaken. Dat onderzoek vergt tijd, laat het ministerie van Financiën weten. “We hebben het ook liever vandaag dan morgen, maar het gaat hier om duizenden documenten”, aldus een woordvoerder van het ministerie.
Gedupeerde ouders hadden jarenlang financiële problemen als gevolg van de onrechtmatige stopzettingen.
‘Ambtenaren bemoeiden zich met onderzoek’
Vorige week schreven Trouw en RTL Nieuws al dat ambtenaren van het ministerie van Financiën zich hebben bemoeid met het onderzoek naar de rol van de Belastingdienst in de stopzettingen. De berichtgeving klopt volgens het ministerie van Financiën niet. Het ministerie zegt dat er nooit direct is ingegrepen in het onderzoek.
De ambtenaren bekeken volgens Trouw en RTL Nieuws conceptverslagen en mochten passages aanpassen en schrappen. Ook bleek uit e-mails dat het ministerie deels mocht bepalen wat wel en niet werd onderzocht, aldus de media. Het betreffende onderzoek werd ingesteld nadat bleek dat de Belastingdienst stukken had achterhouden in rechtszaken tegen de gedupeerde ouders.
NU 16.09.2019 Ambtenaren van het ministerie van Financiën hebben zich bemoeid met een onafhankelijk onderzoek naar de rol van de Belastingdienst in het onrechtmatig stopzetten van kinderopvangtoeslag. Dit blijkt uit e-mails en documenten over de kwestie waar Trouw en RTL Nieuws maandag over berichten.
De ambtenaren kregen conceptverslagen onder ogen en mochten passages aanpassen en schrappen. Bovendien blijkt uit de mails dat het ministerie voor een deel kon bepalen wat er wel en niet onderzocht werd.
Het gaat om het onafhankelijke onderzoek dat staatssecretaris Menno Snel van Financiën heeft toegezegd naar de rol van de Belastingdienst in het onrechtmatig stopzetten van kinderopvangtoeslag bij honderden ouders in 2014. Snel zegde dit onderzoek toe toen bleek dat de Belastingdienst stukken had achtergehouden in rechtszaken tegen deze ouders.
De onderzoekers gaven echter in een tussentijdse rapportage aan dat hun onderzoek werd gefrustreerd door medewerkers van de Belastingdienst die mogelijk documenten hadden gewijzigd, verplaatst of zelfs vernietigd. Deze tussentijdse rapportage werd echter door ambtenaren aangepast, stellen Trouw en RTL Nieuws.
Zo werd onder meer het verzoek om verder onderzoek naar autorisaties van bepaalde documenten geschrapt, iets waar de onderzoekers wel op aandrongen.
Snel vindt extra onderzoek ‘geen toegevoegde waarde’ hebben
Staatssecretaris Snel stelde vrijdag in een brief aan de Tweede Kamer dat het onderzoek naar deze autorisaties “geen toegevoegde waarde” zou hebben en “na afstemming met de onderzoekers buiten beschouwing is gelaten”. Op vragen van Trouw en RTL Nieuws over de mogelijke inmenging van ambtenaren wilde het ministerie niet direct reageren.
Parlementariërs Pieter Omtzigt (CDA) en Renske Leijten (SP) willen dat de staatssecretaris alle conceptrapporten van de onderzoekers vrijgeeft. Eerder bleek al dat het ministerie van Financiën niet wilde dat bestanden bij de FIOD werden bekeken, hoewel de onderzoekers daar wel op aandrongen.
NOS 16.09.2019 Ambtenaren van het ministerie van Financiën hebben rechtstreeks ingegrepen in een onderzoek naar het achterhouden van stukken door de Belastingdienst. Dat melden Trouw en RTL Nieuws op basis van e-mails en documenten die door het ministerie zijn vrijgegeven na een beroep op de Wet openbaarheid van bestuur (wob).
Trouw en RTL schrijven dat de mails en documenten aantonen dat het ministerie in hoge mate kon bepalen wat er wel en niet onderzocht werd. De ambtenaren zouden onwelgevallige passages uit een conceptrapport hebben geschrapt, om te voorkomen dat die later alsnog naar buiten zouden komen.
Het onderzoek was naar het optreden van de Belastingdienst bij het onrechtmatig stopzetten van kinderopvangtoeslag bij honderden ouders in 2014. Daardoor kwamen veel gezinnen in financiële problemen. Het onderzoek werd begonnen nadat bleek dat de Belastingdienst stukken achterhield in rechtszaken van gedupeerde ouders. Ook bleek de Tweede Kamer onvolledig geïnformeerd.
‘Autorisaties’
De onderzoekers, gespecialiseerde IT’ers, doorzochten de systemen van de Belastingdienst op stukken die aan de rechter voorgelegd hadden moeten worden. In een tussenrapportage schreven ze dat ze geen volledig beeld konden krijgen, omdat medewerkers van de fiscus mogelijk documenten hadden gewijzigd, verplaatst of vernietigd. De onderzoekers wilden dat onderzoeken door te kijken welke medewerkers toestemming hadden om dat te doen.
De tussenrapportage is volgens Trouw en RTL Nieuws aangepast. De verwijzing naar ‘autorisaties’, dus de digitale toestemmingen van medewerkers, zou op verzoek zijn verwijderd. “Ik heb in rood wat aanpassingen gedaan, om e.e.a. verder aan te scherpen, maar ook met het oog op eventueel moeten verstrekken van dit stuk. Wat ik heb weggehaald, is het onderzoek naar de autorisaties”, citeren beide media een ambtenaar.
‘Geen toegevoegde waarde’
In een brief aan de Tweede Kamer, afgelopen vrijdag, schrijft staatssecretaris Snel van Financiën dat onderzoek naar de ‘autorisaties’ geen toegevoegde waarde zou hebben. Volgens hem is dat na afstemming met de onderzoekers buiten beschouwing gelaten. Snel wil pas later reageren op vragen die Trouw en RTL Nieuws hem hierover hebben gesteld.
Telegraaf 16.09.2019 Ambtenaren van het ministerie van Financiën bemoeiden zich met een onderzoek naar de affaire met de kinderopvangtoeslag. Passages werden geschrapt omdat die later wel eens openbaar zouden kunnen worden.
Dat blijkt uit stukken die RTL en Trouw hebben opgevraagd. In de Kamer wordt er woest gereageerd. SP-Kamerlid Renske Leijten vindt dat ze ’in ieder geval onvolledig’ is geïnformeerd door verantwoordelijk staatssecretaris Menno Snel (Financiën).
De affaire met de kinderopvangtoeslag gaat om een grote groep ouders bij wie de toeslag onterecht werd stopgezet door de Belastingdienst. Ze konden zich daar moeilijk tegen verdedigen omdat bewijs achter werd gehouden. De fiscus wilde in de zaak lang niet toegeven dat de Belastingdienst fout zat, terwijl ouders ondertussen in grote financiële problemen kwamen.
Fouten wegstrepen
Snel, die inmiddels wel erkent dat er zaken fout zijn gegaan in de hele affaire, liet onderzoek doen naar de gang van zaken bij de fiscus. Nu blijkt dat in concepten van dat onderzoek door ambtenaren is geschrapt. De onderzoekers stelden vast dat zij geen volledig beeld konden krijgen omdat ambtenaren via hun digitale rechten, de zogenoemde autorisaties, documenten konden wissen en aanpassen.
Het concept-rapport van de onderzoekers daarover werd door ambtenaren aangepast. Een van de ambtenaren mailde: „Ik heb in rood wat aanpassingen gedaan, om e.e.a. verder aan te scherpen, maar ook met het oog op het eventueel moeten verstrekken van dit stuk. Wat ik heb weggehaald is het onderzoek naar de autorisaties.”
Angst
Volgens Snel is het onderzoek weggehaald omdat het ’geen toegevoegde waarde’ zou hebben. Verschillende Kamerleden vinden echter dat dit wel toegevoegde waarde had gehad en dat de mails duidelijk maken dat de passage over dat onderzoek is geschrapt om een heel andere reden dan Snel zegt, namelijk vrees voor openbaarmaking.
„Er zou een onafhankelijk onderzoek zijn naar stukken die de Belastingdienst niet verschafte aan de rechtbank waardoor ouders zaken tegen de Belastingdienst in de kinderopvangtoeslagaffaire verloren”, vat CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt de zaak samen. „Welk hoofdstuk? Nou, het stuk waaruit blijkt wie documenten, die bij de rechtbank hadden moeten liggen, kon veranderen en wissen.”
Omtzigt wijst op de mail over het verwijderen van het onderzoek. „Zo haalt een ambtenaar even een stuk uit een onafhankelijk onderzoeksrapport weg. Hij/zij zegt ook letterlijk dit te doen omdat het anders verstrekt moet worden!”
Omtzigt en zijn SP-collega Leijten hebben samen opnieuw vragen gesteld aan Snel. Ze eisen bijvoorbeeld opheldering over hoe onafhankelijk het onderzoek nog is dat de bewindsman als zodanig gepresenteerd heeft. Ook willen ze weten of hij zelf nou vindt dat hij de Kamer juist en volledig heeft geïnformeerd over dat ambtenaren blijkbaar in dit onderzoek mochten schrappen.
Het is daarmee het zoveelste hoofdstuk in deze affaire die voor Snel een regelrecht hoofdpijndossier is geworden.
MSN 05.09.2019 Goed nieuws voor duizenden ouders. Eind deze maand wordt begonnen met nabetalingen van kindgebonden budget. Door een fout van de Belastingdienst hebben ruim honderdduizend ouders nog een flink bedrag aan kindgebonden budget tegoed, soms tot duizenden euro’s.
Begin dit jaar kwam de fout aan het licht. Over een reeks van jaren blijken ouders geen kindgebonden budget te hebben gekregen waar ze wel recht op hadden. Het gaat om bedragen die kunnen oplopen tot soms duizenden euro’s per gezin. De Belastingdienst beloofde zo snel mogelijk te beginnen met nabetalingen.
Tegen RTL Nieuws klaagden ouders deze zomer dat onduidelijk was wanneer ze een nabetaling zouden kunnen verwachten. “Tot op heden heb ik niets gehoord van de Belastingdienst,” zegt een ouder die denkt recht te hebben op nabetaling. En een ander: “Je wordt alle kanten op gestuurd als gedupeerde.”
Volgens de Belastingdienst kostte het tijd om de operatie voor te bereiden. Er zijn 100 uitzendkrachten ingehuurd om de klus te klaren. De eerste beschikkingen gaan begin volgende week de deur uit. Eind deze maand volgen dan de eerste nabetalingen. In totaal gaat het om een bedrag van zo’n 420 miljoen euro.
Eerst zijn ouders aan de beurt die nog geld tegoed hebben over 2018 en 2019. Daarna worden ook ouders gecompenseerd die in de jaren daarvoor geen kindgebonden budget hebben ontvangen waar ze wel recht op hadden. De Belastingdienst denkt tot volgend jaar nodig te hebben voordat iedereen zijn geld heeft.
Telegraaf 27.08.2019 Bij de SP hebben zich 280 mensen gemeld van wie de kinderopvangtoeslag ten onrechte zou zijn stopgezet. De Belastingdienst is ook bij hen in de fout gegaan, stellen de klagers.
De Belastingdienst bleek al eerder in honderden gevallen deze toeslag te hebben beëindigd terwijl er helemaal geen reden was om bijvoorbeeld fraude te vermoeden. Ouders moesten de kinderopvang plots geheel uit eigen zak betalen en de fiscus vorderde bovendien soms duizenden euro’s terug.
Staatssecretaris Menno Snel van Financiën moest erkennen dat misschien wel duizenden gezinnen zijn getroffen. Hij heeft onderzoekers van buiten aan het werk gezet, onder leiding van oud-minister Piet Hein Donner. Ook de Auditdienst Rijk buigt zich over de praktijken.
De SP sprak van een „heksenjacht” tegen ouders en riep een meldpunt in het leven. De „hartverscheurende” verhalen van de mensen die daar hun beklag hebben gedaan, zijn gebundeld in een zwartboek. Dat wordt woensdag aan de staatssecretaris aangeboden.
MSN 24.07.2019 Een grote meerderheid van de Tweede Kamer wil een groot onderzoek naar misstanden bij de Belastingdienst. Het onderzoek moet antwoord geven op de vraag welke rol ministers en staatssecretarissen op het ministerie van Financiën hebben gespeeld bij de toeslagenaffaire. Het CDA en de VVD willen de ambtelijke en politieke verantwoordelijkheid in de affaire laten onderzoeken.
De huidige staatssecretaris van financiën, Menno Snel (D66), laat de accountants van de Rijksoverheid al onderzoek doen naar het onterecht stopzetten van de kinderopvangtoeslag door de Belastingdienst. Maar de opzet van dat onderzoek is ‘ontoereikend’, zegt Tweede Kamerlid Pieter Omtzigt (CDA).
Misstanden
De coalitiepartijen komen daarom met acht aanvullende vragen voor dat onderzoek. Vrijwel alle partijen in de Kamer willen weten wanneer de toenmalige staatssecretaris en de directeur-generaal van de Belastingdienst precies op de hoogte waren van de misstanden.
Eerder dit jaar kwam de Belastingdienst in opspraak, nadat RTL Nieuws en Trouw onthulden dat er fouten zijn gemaakt met het stopzetten van de kinderopvangtoeslag. De fiscus gebruikte nepbewijs, om aan te tonen dat er sprake zou zijn van fraude. Daardoor raakten veel gezinnen in de financiële problemen.
RTL 12.07.2019 De Belastingdienst heeft een nieuwe fikse tik op de vingers gekregen in de toeslagenaffaire. De rechtbank Rotterdam heeft de dienst vandaag opgedragen dat alle achtergehouden stukken in een ontspoorde fraudezaak alsnog boven tafel moeten komen. De uitspraak brengt staatssecretaris Snel (Financiën) in verlegenheid, omdat hij vorige week nog zei dat hij geen aanwijzingen had dat er iets fout zat.
De jonge ouder om wie de rechtszaak draait, is door de rechtbank vandaag op alle punten in het gelijk gesteld. Haar toeslag voor kinderopvang werd in 2016 onterecht stopgezet. In eerdere jaren achtervolgde de Belastingdienst haar ook al. Ze heeft nu recht op een schadevergoeding.
Onrechtmatig
De Belastingdienst erkende maandag op de zitting dat de dienst in deze zaak zelfs ‘onrechtmatig’ had gehandeld. De advocate van de jonge vrouw wilde weten waarom haar cliënte dan toch was aangepakt. Ze was er vlak voor de zitting achter gekomen dat het stopzetten van toeslagen onderdeel was van een systematisch project van de Belastingdienst, een zogenoemde CAF-zaak.
De rechter draagt de Belastingdienst nu op om die achtergehouden stukken alsnog te overhandigen. Het gaat om het onderzoek naar een Rotterdams gastouderbureau. Veel ouders van dat bureau werden vanaf 2014 geconfronteerd met stopzetting van toeslagen, zonder dat ze begrepen waarom. Daarnaast werden tienduizenden euro’s teruggevorderd, waardoor mensen in grote problemen kwamen.
De zaak in Rotterdam is de eerste CAF-zaak die opduikt na de affaire rond een bureau in Eindhoven. Daar werden bij ruim 300 ouders tegen de wet in toeslagen stopgezet. Staatssecretaris Snel heeft beloofd dat zij allemaal een schadevergoeding zullen krijgen.
De uitspraak van de rechtbank Rotterdam brengt Snel verder in de politieke problemen. Vorige week zei hij in de Tweede Kamer nog dat hij ‘geen signalen’ had dat er naast de kwestie-Eindhoven andere zaken zouden zijn waar de Belastingdienst tegen de wet in handelde.
De advocaat van de vrouw uit Rotterdam reageert opgetogen op de uitspraak. Jacqueline Nieuwstraten: “Dit is goed nieuws voor mijn cliënte. En ik ga ervan uit dat de Belastingdienst deze uitspraak nu uitvoert. Want dit is precies waar het over gaat: het structureel achterhouden van stukken, waar mensen zich niet tegen kunnen verweren.” De uitspraak kan gevolgen hebben voor alle 170 CAF-zaken waar staatssecretaris Snel nu onderzoek naar laat doen.
Alles openbaar
CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt noemt het ‘heel goed’ dat de rechter heeft bepaald dat de stukken alsnog boven tafel moeten komen. “Ik heb eerder op deze CAF-zaak gewezen en de staatssecretaris had dit moeten laten uitzoeken. En ik ga er vanuit dat nu alle stukken waar de Kamer om heeft gevraagd alsnog onmiddellijk openbaar worden gemaakt.”
CDA, VVD en SP vroegen Snel dinsdag al om opheldering over de Rotterdamse zaak. Die heeft hij nog niet gegeven. SP-Kamerlid Renske Leijten laat weten dat Snel een lange reeks nieuwe vragen tegemoet kan zien over de affaire.
NU 12.07.2019 De kinderopvangtoeslag van ruim driehonderd ouders is door de Belastingdienst onterecht stopgezet en moest worden terugbetaald. Mogelijk gaat het om nog veel meer gedupeerde ouders. Waar draait de zaak precies om en weet staatssecretaris Menno Snel van Financiën de situatie nog te redden?
Na de Bulgarenfraude in 2013 wist de politiek het zeker: er moet strenger worden gecontroleerd op fraude met toeslagen. Er werden daarom speciale teams opgericht bij de Belastingdienst.
Bij Financiën wordt dan al gesproken over het spanningsveld “tussen dienstverlening enerzijds en fraudebestrijding anderzijds.” Die balans is doorgeslagen, blijkt enkele jaren later, want de strengere aanpak leidt nu tot onschuldige slachtoffers.
Dat begint in 2014 bij het gastouderbureau Dadim uit Eindhoven. De kinderopvangtoeslag van 302 ouders die hun kinderen tussen 2012 en 2014 naar gastouders die waren aangesloten bij Dadim brachten, wordt stopgezet.
Er kwamen zaken naar boven “die zouden kunnen duiden op georganiseerd misbruik”, schrijft Snel aan de Tweede Kamer. Een deel van de kinderen was niet aanwezig en de administratie was niet op orde. Naar aanleiding van het fraudeonderzoek dat de fiscus uitvoerde waren er veel vragen, maar niet voldoende om een fraudeonderzoek te starten.
‘Ik heb veel huilende en boze moeders aan m’n bureau gehad’
Het gaat in sommige gevallen om tienduizenden euro’s die moeten worden terugbetaald. Ouders worden gedwongen hun kinderen van de opvang te halen waardoor studies en voltijdsbanen strandden. De financiële gevolgen zijn voor veel gezinnen rampzalig.
Sommige ouders gaan in beroep tegen het besluit van de Belastingdienst, de fiscus krijgt in sommige gevallen ook gelijk van de rechter, maar de communicatie richting de ouders is van meet af aan slecht. Er wordt gevraagd om stukken aan te leveren die aantonen dat de kinderopvangtoeslag terecht is ontvangen, maar ouders die hier gehoor aan geven raken verstrikt in een ambtelijke molen.
Dat leidt logischerwijs tot frustratie. “Ik heb hier veel huilende en boze moeders aan m’n bureau gehad, over wat hen overkwam”, zegt Ahmet Gökçe van Dadim tegen RTL Nieuws. Samen met Trouw kwam de tv-zender met veel onthullingen in de toeslagenkwestie.
Gwendolyne Santos is zo’n ouder die haar toeslag kwijtraakte omdat ze werd verdacht van fraude. Na een jarenlange juridische strijd met de fiscus, kreeg ze vrijdag eindelijk gelijk van de rechter. Tegen RTL Nieuws zegt ze: “Het waren heel stressvolle jaren, waar ik nu dan eindelijk van af ben. Maar niemand kan je die tijd teruggegeven.”
Snel: ‘Belastingdienst last van tunnelvisie’
In het algemeen zegt Snel, met gevoel voor understatement, over de gang van zaken: “In het proces sinds 2014 is het nodige fout gegaan.” Er is op het departement sprake van “tunnelvisie”. Er wordt in de woorden van Snel “te veel gewerkt vanuit fraudebestrijding en te weinig vanuit dienstverlening.” De bewindsman wil de Toeslagenwet, die hier wordt toegepast, daarom op termijn aanpassen.
In de laatste week voor het reces erkent Snel dat de Belastingdienst “onrechtmatig” heeft gehandeld. “Die [de Belastingdienst] heeft zich in ieder geval niet aan de eigen wetten en regels gehouden.”
Inmiddels is Snel bereid alle lopende rechtszaken over kinderopvangtoeslagfraude op te schorten en geeft hij toe dat het onvoorstelbaar is dat dit eindigt zonder een schadevergoeding.
Deze uitspraken komen overigens pas nadat de Raad van State en de Nationale ombudsman de Belastingdienst op de vingers hadden getikt. Een definitief besluit over hoe om te gaan met de fraudezaken komt pas nadat een commissie onder leiding van oud-vicevoorzitter van de Raad van State Piet-Hein Donner zich hierover heeft gebogen.
Staatssecretaris Snel moet deze vragen over onrechtmatig handelen van de belastingdienst vandaag nog beantwoorden
Avatar
Auteur PieterOmtzigt
Fiscus worstelt ook met schijn van etnisch profileren
Het is de vraag of dit ook genoeg is om de politieke schade te kunnen beperken. Met name Pieter Omtzigt (CDA) en Renske Leijten (SP) hebben zich in de zaak vastgebeten en zijn niet van plan zomaar los te laten.
Het helpt ook niet dat Snel op verzoek van Omtzigt en Leijten weigert rapporten en onderzoeken te delen met de Kamerleden zodat zij beter inzicht krijgen wat er precies speelt en waar het fout ging. Of dat de Belastingdienst volgens Trouw en RTL Nieuws al in 2015 wisten dat zij geen zaak hadden tegen de gedupeerde ouders maar desondanks toch nog jarenlang bleef doorprocederen.
En dan is er nog de schijn van etnisch profileren. Tot nu toe werden namelijk vooral toeslagen van ouders met een migratieachtergrond stopgezet. Snel keurt deze manier van werken “ten strengste” af, maar of zijn dienst zich hier inderdaad schuldig aan heeft gemaakt, ligt aan de nog te verschijnen uitkomst van de Autoriteit Persoonsgegevens.
Nieuw hoofdstuk in slepende kwestie kinderopvangtoeslag. Waarom zijn niet alle documenten onderzocht in een speciale audit daartoe, vroegen @PieterOmtzigt en ik. Uit nieuw onderzoek blijkt waarom: daarin stonden dat er geen grond was voor oordeel fraude.
Avatar
Auteur
RenskeLeijten
Belastingdienst kampt met hardnekkig cultuurprobleem
Snel moet dus met twee onderzoeken in de maak vooral afwachten. Er is al vaker flinke kritiek geuit op de Belastingdienst, bijvoorbeeld na de mislukte reorganisatie van enkele jaren terug. De dienst opereerde te veel op eigen houtje en er is te weinig tegenspraak in de top van het departement, concludeerde onderzoekers destijds.
Een recent onderzoek naar de cultuur bij de fiscus schetst een niet veel beter beeld.
“Op je collega’s moet je niet te kritisch zijn”, is een gedachte. En: “Zorg dat de bewindspersonen niet in de problemen komen”, zijn ingeslepen gewoontes als we de jongste bevindingen mogen geloven.
Wat betreft dat laatste slagen Snels’ ambtenaren daar in ieder geval niet in.
NU 12.07.2019 De Belastingdienst heeft in 2016 onterecht de kinderopvangtoeslag van een moeder stopgezet, oordeelt de rechtbank in Rotterdam vrijdag. Eerder werd tijdens de rechtszaak bekend dat niet bij driehonderd, maar mogelijk bij duizenden ouders de kinderopvangtoeslag onterecht is stopgezet.
De desbetreffende vrouw krijgt nu alsnog alle toeslagen. Ook moet de Belastingdienst een voorschot op de schadevergoeding overmaken. Het exacte schadebedrag moet nog worden vastgesteld, aldus de Rotterdamse rechtbank.
De moeder heeft in totaal zes maanden geen kinderopvangtoeslag ontvangen, met schulden en studievertraging tot gevolg.
Kort voor de zitting van 8 juli kreeg de vrouw deels gelijk van de Belastingdienst. Er werd aangegeven dat zij de toeslagen alsnog zou ontvangen, maar de rechtszaak werd alsnog doorgezet. De vrouw wilde meer duidelijkheid krijgen over de gang van zaken.
De Belastingdienst moet de vrouw en haar advocaat inzage geven in het dossier dat betrekking heeft op een fraudeonderzoek naar het door de vrouw ingeschakelde gastouderbureau.
Volgens de vrouw informeerde de GGD en de Belastingdienst tijdens het onderzoek naar de nationaliteiten en afkomsten van de vraagouders. De rechtbank oordeelt dat de Belastingdienst haar de kans moet geven om haar vermoedens van etnisch profileren te staven.
Onderzoek naar stopzetten toeslagen
De vrouw zit met haar kind niet bij het gastouderbureau Dadim in Eindhoven. Honderden ouders die bij dit bureau zaten, kregen in 2014 geen toeslag, terwijl ze daar wel recht op hadden.
Hoewel tijdens de rechtszaak bekend werd dat mogelijk duizenden ouders zijn gedupeerd, is niet duidelijk om hoeveel personen het precies gaat.
Staatssecretaris Menno Snel van Financiën kondigde eerder deze week aan dat Auditdienst Rijk gaat onderzoeken of bij de andere kinderopvangtoeslagzaken sinds 2013 ook “onzorgvuldig en onterecht” is gehandeld.
AD 12.07.2019 Premier Mark Rutte geeft geen gehoor aan de oproep van coalitiepartner CDA om zich persoonlijk te bemoeien met de problemen bij de Belastingdienst. De Kamer vreest dat mogelijk tienduizenden ouders ten onrechte gedupeerd.
CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt eiste deze week dat het kabinet de aanpak van de problemen rond de kinderopvangtoeslagen bij de fiscus naar een hoger politiek niveau tilt. Zo zou Rutte zich er persoonlijk mee moeten bemoeien, vooral om een signaal af te geven dat het kabinet werk wil maken van een oplossing.
Volgens Rutte kan dat simpelweg niet. ,,We hebben geen presidentieel stelsel.” Hij schaart zich achter verantwoordelijk staatssecretaris Menno Snel. Wel erkent hij dat het ‘hele kabinet’ eraan werkt om de situatie onder controle te krijgen
Deze week erkende Snel dat de kinderopvangtoeslag niet bij enkele honderden ouders maar misschien wel bij duizenden gezinnen onterecht is stopgezet. VVD, CDA en SP eisten dat Snel nog deze week opheldering zou geven over de omvang van het probleem.
Het kabinet heeft inmiddels erkend dat de Belastingdienst ‘illegaal gehandeld’ heeft bij het bestrijden van belastingfraude. Snel kondigde een onderzoek aan van de Auditdienst Rijk, naast het externe onderzoek naar de misstanden, dat wordt geleid door voormalig vicepresident van de Raad van State Piet Hein Donner.
MSN 12.07.2019 Premier Mark Rutte geeft geen gehoor aan de oproep van coalitiepartner CDA om zich persoonlijk te bemoeien met de problemen bij de Belastingdienst.
CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt eiste deze week dat het kabinet de aanpak van de problemen rond de kinderopvangtoeslagen bij de fiscus naar een hoger politiek niveau tilt. Zo zou Rutte zich er persoonlijk mee moeten bemoeien, vooral om een signaal af te geven dat het kabinet werk wil maken van een oplossing.
Volgens Rutte kan dat simpelweg niet. “We hebben geen presidentieel stelsel.” Hij schaart zich achter verantwoordelijk staatssecretaris Menno Snel. Wel erkent hij dat het “hele kabinet” eraan werkt om de situatie onder controle te krijgen.
Deze week erkende Snel dat de kinderopvangtoeslag niet bij enkele honderden ouders maar misschien wel bij duizenden gezinnen onterecht is stopgezet. Hij kondigde een onderzoek aan van de Auditdienst Rijk, naast het externe onderzoek naar de misstanden, dat wordt geleid door voormalig vicepresident van de Raad van State Piet Hein Donner.
NOS 10.07.2019 Boink, de Belangenvereniging voor Ouders in de Kinderopvang, vindt dat opnieuw moet worden gekeken naar alle zaken waarbij sinds 2010 toeslagen voor kinderopvang zijn geweigerd of teruggevorderd. Gisteren werd bekend dat mogelijk duizenden ouders de dupe zijn geworden van fouten bij de Belastingdienst.
Gjalt Jellesma van Boink vindt dat de uitspraak van minister Hoekstra, gisteravond in het tv-programma Jinek, niet ver genoeg gaat. Hoekstra zei dat alle rechtszaken over toeslagen die door ouders zijn aangespannen, voorlopig moeten worden stilgelegd.
“Maar veel ouders komen niet eens toe aan het voeren van een rechtszaak. Die hebben gedacht; dit is gebeurd, laat maar. Sommigen zijn er zelfs door in de bijstand terechtgekomen”, zegt Jellesma. “Daarom moet bij al dit soort zaken vanaf 2010 goed worden gekeken wat er aan de hand was, waar ouders recht op hadden en wie de schuldige is.”
Jellesma denkt dat het om “duizenden en duizenden” ouders gaat die slachtoffer zijn geworden van de fouten bij de Belastingdienst. “Dit moet echt een keer worden opgelost.”
De pineut
Wat Jellesma steekt, is dat ouders vrijwel altijd de pineut zijn. “Als door een frauderend gastouderbureau een fout wordt gemaakt in een contract, wordt het geld teruggevorderd door de Belastingdienst. Zelfs al die ouder wel degelijk recht had op kinderopvangtoeslag en het geld daar ook voor is gebruikt. Dat is voor ons een hele grote frustratie.”
Boink vindt daarom dat naar de fiscus zelf moet worden gekeken. “Want als er iets met de aanbieder van de kinderopvang of de gastouderopvang niet goed is, gaat de Belastingdienst daar niet zelf achteraan.”
“De fiscus geeft een signaal aan de GGD, maar die heeft geen middelen om dit aan te pakken. Maar de fiscus gaat wel met volle kracht in op de ouders. Dat begrijp ik als er echt is gefraudeerd, maar diegenen die er vaak bij betrokken zijn, blijven feitelijk buiten schot. Dat vind ik vreemd.”
Onderzoek door Auditdienst
Gisteren maakte staatssecretaris Snel bekend dat hij bereid is om alle vorderingen van mensen die een rechtszaak hebben lopen, stop te zetten. Vorige week beloofde hij al dat alle ouders die in deze zaak zijn gedupeerd een schadevergoeding krijgen. Ook maakte Snel zijn excuses voor fouten bij ruim 300 gezinnen in Eindhoven.
In een reactie op de oproep van Boink wijst Financiën erop dat Snel de Auditdienst Rijk gisteren gevraagd heeft het optreden van de Belastingdienst in kinderopvangtoeslagzaken te onderzoeken. Dat onderzoek moet teruggaan tot 2013. Snel wil de bevindingen van de Auditdienst nu eerst afwachten. Financiën voegt eraan toe dat er ook een commissie aan het werk is onder leiding van de oud-vicepresident van de Raad van State, Donner.
NOS 10.07.2019 Premier Rutte moet zich persoonlijk met de chaos bij de Belastingdienst gaan bemoeien, zegt CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt. Voor het Kamerlid, dat al twee jaar aan de bel trekt over het onrechtmatig stopzetten van toeslagen aan burgers, is de maat vol.
“De Belastingdienst heeft vijf keer met 130 door rood gereden, en niemand roept ze terug”, aldus Omtzigt. Dat uitgerekend de Belastingdienst zich als overheidsdienst niet aan de wet houdt, noemt hij “onbestaanbaar” en “heel slecht voor het aanzien van de politiek”.
Volgens Omtzigt is het onwil dat staatssecretaris Snel (D66, Financiën) niet alle informatie op tafel legt (zet je geluid even aan):
“Tegen ambtenaren die de wet hebben overtreden, wordt maar niet opgetreden. Burgers die al maanden wachten op schadevergoedingen worden niet goed geholpen. Van de verantwoordelijke bewindsman krijgen we al maanden geen antwoorden. Het wordt tijd dat de top van het kabinet in actie komt en beseft hoe belangrijk een goed functionerende dienst in een rechtsstaat is.”
Laks
Omtzigt doet zijn uitspraken tegen de NOS een dag nadat staatssecretaris Snel had erkend dat het aantal gezinnen dat door de problemen met de toeslagen getroffen is mogelijk veel groter is dan gedacht.
Omtzigt spreekt van onwil van de staatssecretaris om alle informatie op tafel te leggen. Snel zoekt volgens Omtzigt niet uit wat er aan de hand is. “Totale laksheid” noemt het CDA-Kamerlid het. Het draait volgens hem op een “crisis in de rechtsstaat” uit als het kabinet nu de problemen niet gaat oplossen.
Omtzigt: “Samen met deze media en de SP hebben we keer op keer vragen gesteld. Er kwamen keer op keer geen antwoorden. De Ombudsman, de Hoge Raad, de Raad van State, ze adviseerden de dienst allemaal om te stoppen met de terugvorderingen bij ouders en met de rechtszaken. Maar dat gebeurde niet.
Hierdoor zijn honderden mensen in gigantische problemen gekomen. Het is ongekend. Afgelopen donderdag zei de staatssecretaris nog dat er geen signalen waren dat het probleem breder speelt dan bij de Eindhovense kinderopvang. Gisteren moest hij erkennen dat dat wel degelijk het geval kan zijn.”
Het zichtbaar getergde CDA-Kamerlid maakt een rekensom. “Er zijn 170 zogeheten CAF-zaken. Dat wil zeggen dat er bij 170 instanties voor opvang onderzoeken zijn. De Eindhovense zaak is er maar één. Het probleem zal dus veel en veel groter zijn. Mogelijk gaat het om duizenden gedupeerden.”
“De Belastingdienst is echt een dikke rode lijn overgegaan. En natuurlijk hebben ze dat geweten”, aldus Pieter Omtzigt, CDA
Ook hoogleraar fiscaal recht Hans Gribnau van de Universiteit Leiden en Tilburg University denkt dat het probleem wel eens veel groter kan zijn dan nu bekend. “Onbegrijpelijk wat hier gebeurt. Dat er bij een belastingdienst een keer iets mis gaat kan voorkomen. Maar we hebben het hier niet over een incident bij één ambtenaar. Dit is blijkbaar beleid. Er is intern over overlegd, er zijn onderling instructies gewisseld. Kafkaiaans”.
Gribnau verklaart de gang van zaken vanuit eerdere fraudezaken. “Na de fraude met uitkeringen die ten onrechte aan Bulgaren werden uitgekeerd heeft de politiek -ook de Tweede Kamer- om meer oplettendheid gevraagd. Het lijkt alsof dat compleet is doorgeslagen. Met als gevolg dat onschuldige burgers willens en wetens als fraudeurs zijn behandeld. Men is bij de Belastingdienst aldoor maar in die crimefighters-houding gebleven. Dit is echt ongekend en heel ernstig.”
‘Grote, complexe en hardnekkige problemen’
Net als in het debat vorige week, erkent staatssecretaris Snel de problemen. Hij laat via een woordvoerder weten dat de problemen van de dienst “groot, complex en hardnekkig zijn”. De vernieuwing van de Belastingdienst is volgens Snel een zaak “van de lange adem”.
Snel erkent ook vandaag dat er fouten zijn gemaakt maar wijst op de nu lopende onderzoeken van de Auditdienst van het Rijk en een commissie onder leiding van Piet Hein Donner en Jetta Klijnsma.
Als deze onderzoeken niets opleveren, sluit Omtzigt een parlementaire enquête naar de gang van zaken niet uit.
Politiek verslaggever Wilma Borgman ziet de uitspraken van Omtzigt als een politiek signaal richting de premier en de coalitie. Het Kamerlid van coalitiepartij CDA is gefrustreerd omdat er niets gebeurt en vindt het kennelijk tijd om politiek op te schalen, aldus Borgman. “Dat een Kamerlid van de coalitie deze uitspraken doet is opmerkelijk. Deze zaak is zo groot, het gaat politiek niet meer alleen om de staatssecretaris maar ook om de premier.”
RTL 09.07.2019 De 27-jarige Gwendolyne Santos kwam in grote problemen nadat de Belastingdienst beweerde dat ze fraude had gepleegd. De dienst zette haar toeslag voor kinderopvang stop. Gwendolyne heeft nu na jaren procederen eindelijk gelijk gekregen. “Het waren heel stressvolle jaren, waar ik eindelijk vanaf ben. Maar niemand kan je die tijd teruggegeven.”
Santos is een van de slachtoffers van de voortvarende strijd van de Belastingdienst tegen fraude. In de nasleep van de Bulgarenfraude werd in de jacht op fraude zorgvuldig onderzoek en bewijsvoering overgeslagen. Daar werden honderden, misschien wel duizenden ouders het slachtoffer van.
Zij verloren hun kinderopvangtoeslag en werden gedwongen het ontvangen geld terug te betalen. Velen van hen zijn vaak al jaren bezig om hun gelijk te halen.
Kind niet meer naar opvang
De Belastingdienst oordeelde in de jacht op fraude ook dat Gwendolyne in 2015 en 2016 onterecht toeslag had ontvangen. De toeslag, noodzakelijk voor het kunnen veroorloven van de opvang voor haar kind, werd direct stopgezet. Het volgens de fiscus teveel ontvangen geld moest ze terugbetalen.
Haar kind kon niet meer naar de opvang. “Ik moest direct kiezen of ik moest stoppen met studeren. Dat wilde ik niet en daardoor moest ik mijn kind meenemen naar school. Dat vond ik behoorlijk schaamtevol, omdat het leek dat ik mijn zaakjes niet op orde had.”
Uiteindelijk kon Gwendolyn wel doorgaan met haar opleiding, dankzij de hulp van de oma van haar kind. “Zij is heel erg ingesprongen.”
Twijfel
Al die tijd wordt ze geplaagd door de vraag of ze het wel bij het rechte eind heeft. “Als ik heel eerlijk ben, ik twijfelde wel aan mezelf. Maar andere mensen zeiden tegen me dat het niet klopte wat de Belastingdienst had gedaan.”
“Het waren heel stressvolle jaren, waar ik nu dan eindelijk van af ben. Maar niemand kan je die tijd teruggegeven.”
Soms werd de stress haar teveel. “Ik wilde echt vluchten. Er wordt heel veel druk op je gezet. Ik heb zelfs begrepen dat iemand van hetzelfde gastouderbureau een einde aan haar leven heeft gemaakt. Ze heeft een kind van twee achtergelaten.”
Overlijden moeder
Gwendolyne vulde de formulieren voor de toeslag in 2014 naar eer en geweten in. Ze weet dat ze niets verkeerd heeft gedaan en procedeert jarenlang tegen de Belastingdienst. “Dan zegt de Belastingdienst dat je stukken niet hebt gestuurd, die je wel hebt gestuurd. Of ze zeggen op een zitting dat je ze te laat hebt gestuurd. Dat kan je allemaal niet controleren.”
Ondertussen gaat het leven wel gewoon door. Gwendolyne doet haar opleiding en vangt in die jaren ook haar broertje en zusje bij haar thuis op. En haar moeder overlijdt in diezelfde periode.
Duizenden slachtoffers
Het geeft volgens Gwendolyne aan onder hoeveel stress de mensen staan die hierdoor werden getroffen. En vandaag werd duidelijk dat er duizenden slachtoffers zijn van fraudeaanpak van de Belastingdienst, niet honderden, zoals staatssecretaris Menno Snel eerder beweerde.
Er wordt inmiddels onderzoek gedaan naar hoeveel mensen getroffen zijn door de aanpak van de Belastingdienst.
Gwenodlyne zelf is er na deze uitspraak ook nog niet volledig vanaf. Ze heeft de zaak over 2016 weliswaar gewonnen, maar de rechtszaak over de toeslag over 2015 gaat nog door. De teruggevorderde toeslag van 2016 krijgt ze terug. Daarnaast krijgt ze mogelijk een schadevergoeding.
Schone lei
“Een schadevergoeding zou iets goedmaken, maar ik denk dat het ook gewoon tijd wordt om duidelijkheid te scheppen. Daarnaast: ik moet natuurlijk nog steeds mijn gastouder betalen en het gastouderbureau. En ik heb langer gestudeerd en daardoor meer geld geleend. Maar een schadevoeding zou wel een schone lei betekenen.”
NOS 09.07.2019 Staatssecretaris Snel sluit niet uit dat er veel meer ouders de dupe zijn geweest van fouten bij de Belastingdienst waardoor toeslagen ten onrechte zijn geweigerd. Terwijl dat wordt onderzocht, is hij bereid om vorderingen van mensen die een rechtszaak hebben lopen stop te zetten. Dat zegt hij tegen de NOS na berichten van verontruste Kamerleden.
Vorige week maakte Snel in de Kamer al zijn excuses voor fouten bij ruim 300 gezinnen in Eindhoven. Zij zaten jarenlang in de problemen nadat de fiscus door verouderde informatie ten onrechte kinderopvangtoeslagen had stopgezet.
Een van hen was Steve. Hieronder beschrijft hij zijn emoties:
Steve vond gesteggel na stopzetten toeslag ‘mensonterend’
Alle ouders die gedupeerd zijn in die zaak krijgen een schadevergoeding, beloofde de staatssecretaris vorige week. Volgens Kamerleden van onder meer SP en CDA verkeren in werkelijkheid veel meer gezinnen in de problemen.
Pieter Omtzigt @PieterOmtzigt
CDA, VVD en SP willen deze week opheldering over de omvang van de problemen bij terugvorderingen toeslagen belastingdienst. En handelt de belastingdienst vaker onrechtmatig? (Deze vraag stellen we al 2 jaar dus inzicht moet er wel zijn)
Snel zegt desgevraagd niet te kunnen ingaan op aantallen. “Wij laten dit uitzoeken en er moet zo snel mogelijk een beeld zijn.” De staatssecretaris sluit niet uit dat er meerdere gezinnen zijn met problemen. Tot er meer duidelijkheid is, is Snel bereid vorderingen stop te zetten van mensen die naar de rechter zijn gestapt.
“Ik heb met veel ouders gesproken en er is hun echt veel overkomen. Wat is gebeurd, is niet goed te praten. Er is zo veel fout gegaan in die periode. Ik heb ook begrip voor de mensen die zeggen dat ze niets aan de excuses hebben. Maar we gaan het goedmaken.”
CDA-Kamerlid Omtzigt zegt in een reactie dat hij de belofte van Snel onvoldoende vindt. In feite vraagt de staatssecretaris de ouders om de rechtszaak aan te houden, twittert Omtzigt. “Het zou de Belastingdienst sieren als ze dat zelf zou doen.”
Stopgezette kinderopvangtoeslagen
In 2011 kreeg de GGD signalen dat een gastouderbedrijf uit Eindhoven fraude pleegde met toeslagen. Bij een tweede inspectie, een jaar later, bleek dat niet te kloppen.
Maar de kinderopvangtoeslag van 302 gezinnen was toen al geruime tijd stopgezet. De Belastingdienst besloot daartoe op basis van verouderde informatie.
Bovendien vroeg de Belastingdienst geld terug dat al was uitgekeerd. Bij veel van de gezinnen ging het om bedragen die opliepen tot tienduizenden euro’s. Daardoor raakten zij in de financiële problemen. Ook hebben veel ouders last van emotionele of psychische problemen, door de manier waarop ze door de Belastingdienst zijn behandeld.
NU 09.07.2019 Staatssecretaris Menno Snel wil rechtszaken die tegen ouders lopen over de kinderopvangtoeslag tijdelijk stopzetten. De Belastingdienst doet het “aanbod” om de zaken tijdelijk op te schorten, bevestigt het ministerie van Financiën.
De aanleiding is het feit dat er mogelijk veel meer zaken zijn waarbij de fiscus onrechtmatig heeft gehandeld dan in eerste instantie werd gedacht.
Als het aan de Tweede Kamer ligt, komt er overigens deze week nog opheldering van de staatssecretaris over het feit dat mogelijk niet bij driehonderd, maar bij duizenden ouders de kinderopvangtoeslag is stopgezet.
Dat bleek uit een zitting in de rechtszaak van een gedupeerde ouder in Rotterdam. Daar vertelde een topambtenaar van de Belastingdienst dat ook in de zaak van deze ouders onrechtmatig is gehandeld door de fiscus. Tot nu toe was alleen bekend dat de Belastingdienst de kinderopvangtoeslag bij ouders van het gastouderbureau Dadim onterecht had stopgezet.
In een zwaar debat vorige week, waarin Snel opnieuw zijn excuses aanbood, zei hij op vragen van de Kamer nog dat hij “geen signalen” had ontvangen van onrechtmatigheden bij andere zaken.
Omtzigt: ‘Kamer verliest geduld’
Coalitiepartijen VVD en CDA en oppositiepartij SP willen deze week nog uitleg van de staatssecretaris. De Kamer wil ook meer weten over het totale aantal ouders dat is gedupeerd.
Volgens Kamerlid Pieter Omtzigt van coalitiepartij CDA “verliest de Kamer zijn geduld” met de staatssecretaris. “Snel corrumpeert de Belastingdienst als hij onwettig optreden van de fiscus toelaat terwijl de fiscus de klokkenluider die de kwestie naar buiten bracht op non-actief heeft gezet”, zegt Omtzigt. “Dat wordt dan de cultuur van de Belastingdienst.”
Snel kondigde dinsdag aan dat de Auditdienst Rijk gaat onderzoeken of bij de andere kinderopvangtoeslagzaken sinds 2013 ook “onzorgvuldig en onterecht” is gehandeld.
Telegraaf 09.07.2019 Staatssecretaris Menno Snel wil rechtszaken die tegen ouders lopen over de kinderopvangtoeslag tijdelijk stopzetten.
De Belastingdienst doet het „aanbod” om de zaken tijdelijk op te schorten, bevestigt het ministerie van Financiën. De aanleiding is het feit dat er mogelijk veel meer zaken zijn waarbij de fiscus onrechtmatig heeft gehandeld dan in eerste instantie werd gedacht.
Als het aan een meerderheid van de Tweede Kamer ligt, komt er deze week nog opheldering van de staatssecretaris over het vraag dat mogelijk niet bij driehonderd maar bij duizenden ouders de kinderopvangtoeslag is stopgezet.
Topambtenaar
Dat bleek uit een zitting in de rechtszaak van een gedupeerde ouder in Rotterdam. Daar vertelde een topambtenaar van de Belastingdienst dat ook in de zaak van deze ouders onrechtmatig is gehandeld door de fiscus. Tot nu toe was alleen bekend dat de Belastingdienst de kinderopvangtoeslag bij ouders van het gastouderbureau Dadim onterecht had stopgezet.
In een zwaar debat vorige week, waarin Snel opnieuw zijn excuses aanbood, zei hij op vragen van de Kamer nog dat hij „geen signalen” had ontvangen van onrechtmatigheden bij andere zaken. Coalitiepartijen VVD en CDA en oppositiepartij SP willen deze week nog uitleg van de staatssecretaris. De Kamer wil ook meer weten over het aantal ouders dat in totaal is gedupeerd.
Volgens Kamerlid Pieter Omtzigt van coalitiepartij CDA „verliest de Kamer zijn geduld” met de staatssecretaris. „Snel corrumpeert de Belastingdienst als hij onwettig optreden van de fiscus toelaat terwijl de fiscus de klokkenluider die de kwestie naar buiten bracht op non-actief heeft gezet”, zegt Omtzigt. „Dat wordt dan de cultuur van de Belastingdienst.”
Snel kondigde dinsdag aan dat de Auditdienst Rijk gaat onderzoeken of bij de andere kinderopvangtoeslagzaken sinds 2013 ook „onzorgvuldig en onterecht” is gehandeld.
AD 09.07.2019 De Tweede Kamer voelt zich door staatssecretaris Snel (Financiën) om de tuin geleid nu blijkt dat de Belastingdienst veel vaker kinderopvangtoeslagen ten onrechte heeft stopgezet dan gedacht. Mogelijk zijn tienduizenden ouders ten onrechte gedupeerd, vreest de Tweede Kamer.
VVD, CDA en SP eisen dat Snel nog deze week opheldering geeft over de omvang van het probleem. De Belastingdienst heeft volgens de partijen ‘illegaal gehandeld’ bij het bestrijden van belastingfraude.
Vorige week nog zei Snel geen weet te hebben van andere zaken dan die van het Eindhovense gastouderbureau Dadim waardoor zo’n 300 ouders zijn gedupeerd. Snel gaf na aandringen toe dat de Belastingdienst in de fout was gegaan. Omdat de fiscus fraude vermoedde, werd de kinderopvangtoeslag van die ouders ten onrechte stopgezet. Nadat bleek dat er geen bewijs was voor fraude, hield de fiscus jaren vol en moesten ouders duizenden euro’s terugbetalen.
Inmiddels blijkt de Eindhovense zaak geen uitzondering te zijn. Deze week diende een soortgelijke zaak in Rotterdam waarbij de rechter besliste dat de Belastingdienst een moeder ten onrechte duizenden euro’s kinderopvangtoeslag is ontzegd. Ook in deze zaak dacht de Belastingdienst dat er fraude was gepleegd.
Gedupeerd
Mensen zijn hun baan kwijtgeraakt, in de schuldensanering beland, huwelijken gestrand. Allemaal door illegaal handelen van de belastingdienst, aldus Pieter Omtzigt, Lid Tweede Kamer voor het CDA.
,,Al sinds 2017 vragen we hoe groot de problemen met de kinderopvangtoeslagen nu eigenlijk zijn. En na tweeënhalf jaar vragen stellen, is dat nog steeds niet uitgezocht’’, fulmineert CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt. ,,Er zijn 170 zaken zoals die in Eindhoven. Mogelijk gaat het daarbij om tienduizenden ouders die ook ten onrechte zijn gedupeerd.’’
De partijen willen niet langer door Snel het bos in worden gestuurd. Nog voor dat het kabinet eind deze week met reces gaat, willen ze weten om hoeveel gedupeerden het gaat. ,,Nu blijkt dat het probleem mogelijk veel groter is, wil ik zo snel mogelijk duidelijkheid,‘’ zegt VVD-Kamerlid Helma Lodders.
Om fraude met kinderopvangtoeslag op te sporen, ging de fiscus soms te driest te werk, bleek bijvoorbeeld uit de Eindhovense zaak. Toeslagen werden ten onrechte stopgezet, gedupeerden kregen niet tijdig antwoord op hun bezwaren en als het tot een rechtszaak kwam, werden onvolledige stukken overhandigd. Omdat mensen werden aangemerkt als fraudeur door de Belastingdienst, kwamen ze ook niet in aanmerking voor een betalingsregeling.
Problemen
Veel gezinnen kwamen in grote problemen, omdat soms enorme bedragen werden teruggevorderd. Ondanks een vernietigend rapport van de Nationale Ombudsman uit 2017 deed de dienst niets om de fouten te herstellen.
In de Rotterdamse zaak ging het om een jonge vrouw waarvan de fiscus vermoedde dat het gastouderbureau waar zij stond ingeschreven de boel fleste. Volgens de rechter is de fiscus te ver gegaan door de moeder daardoor als crimineel te bestempelen.
Omtzigt: ,,Mensen zijn hun baan kwijtgeraakt, in de schuldensanering beland, huwelijken gestrand. Allemaal door illegaal handelen van de belastingdienst.’’
Telegraaf 09.07.2019 De Belastingdienst heeft vaker toeslagen ten onrechte stopgezet dan tot nu toe gedacht. De fiscus is niet alleen bij het Eindhovense gastouderbureau Dadim buiten zijn boekje gegaan, blijkt uit de rechtszaak van een andere gedupeerde ouder.
Onder andere regeringspartij CDA en oppositiepartij SP eisen opheldering van verantwoordelijk staatssecretaris Menno Snel. Die zei volgens hen vorige week nog dat hij geen weet had van andere soortgelijke zaken.
Ook in dit tweede geval heeft de Belastingdienst “onrechtmatig” gehandeld, geeft de dienst toe. De zaak sleept wel veel minder lang dan de Dadim-zaken. De fiscus zou intussen hebben “geleerd” van die affaire en kwam de gedupeerde vlak voor de rechtszaak tegemoet.
De kinderopvangtoeslag van de ouders die hun kinderen bij Dadim hadden ondergebracht, werd stopgezet omdat de Belastingdienst fraude vermoedde. Maar daarvoor was geen bewijs. Dat kwam al snel aan het licht, maar de dienst hield vol.
De SP heeft een meldpunt geopend op haar site waar ouders van wie de kinderopvangtoeslag onterecht is stopgezet zich kunnen melden. De partij wil de meldingen voorleggen aan staatssecretaris Snel.
MSN 09.07.2019 De Belastingdienst heeft vaker toeslagen ten onrechte stopgezet dan tot nu toe gedacht. De fiscus is niet alleen bij het Eindhovense gastouderbureau Dadim buiten zijn boekje gegaan, blijkt uit de rechtszaak van een andere gedupeerde ouder.
Onder andere regeringspartij CDA en oppositiepartij SP eisen opheldering van verantwoordelijk staatssecretaris Menno Snel. Die zei volgens hen vorige week nog dat hij geen weet had van andere soortgelijke zaken.
Ook in dit tweede geval heeft de Belastingdienst “onrechtmatig” gehandeld, geeft de dienst toe. De zaak sleept wel veel minder lang dan de Dadim-zaken. De fiscus zou intussen hebben “geleerd” van die affaire en kwam de gedupeerde vlak voor de rechtszaak tegemoet.
De kinderopvangtoeslag van de ouders die hun kinderen bij Dadim hadden ondergebracht, werd stopgezet omdat de Belastingdienst fraude vermoedde. Maar daarvoor was geen bewijs. Dat kwam al snel aan het licht, maar de dienst hield vol.
NU 09.07.2019 De Belastingdienst heeft veel vaker toeslagen ten onrechte stopgezet dan tot nu toe gedacht. De fiscus heeft niet alleen bij het Eindhovense gastouderbureau Dadim onrechtmatig gehandeld. Het gaat mogelijk om duizenden gevallen. Dat blijkt volgens Trouw en RTL Nieuws uit de rechtszaak van een andere gedupeerde ouder.
Onder andere regeringspartij CDA en oppositiepartij SP eisen opheldering van verantwoordelijk staatssecretaris Menno Snel (foto). Volgens Trouw en RTL Nieuws zei hij eerder “geen signalen” te kennen van andere zaken.
Ook in dit tweede geval heeft de Belastingdienst “onrechtmatig” gehandeld, geeft de dienst toe. De zaak sleept wel veel minder lang dan de Dadim-zaken. De fiscus zou intussen hebben “geleerd” van die affaire en kwam de gedupeerde vlak voor de rechtszaak tegemoet.
Belastingdienst betichtte ouders van fraude zonder bewijs
De kinderopvangtoeslag van de ouders die hun kinderen bij Dadim hadden ondergebracht, werd stopgezet omdat de Belastingdienst fraude vermoedde. Maar daarvoor was geen bewijs. Dat kwam al snel aan het licht, maar de dienst hield vol.
De SP heeft een meldpunt geopend op haar site waar ouders van wie de kinderopvangtoeslag onterecht is stopgezet zich kunnen melden. De partij wil de meldingen voorleggen aan staatssecretaris Snel.
Tweede Kamer was eerder al zeer kritisch over Snel
Snel stelde vorig week tijdens een debat dat het “onvoorstelbaar” is dat de ruim driehonderd ouders van wie toen bekend was dat de fiscus ze ten onrechte beschuldigde van fraude geen schadevergoeding ontvingen. Verschillende gedupeerde ouders kwamen hierdoor in financiële problemen.
De voltallige Tweede Kamer had geen goed woord over voor de fiscus. “Hier is sprake geweest van machtsmisbruik”, aldus PvdA’er Henk Nijboer. D66’er Steven van Weyenberg: “De gedupeerden hebben het vertrouwen verloren in de Belastingdienst. Zij geloven niet meer dat de overheid er voor hen is.”
Nijboer pleit er samen met andere partijen in de Kamer voor om zo snel mogelijk met een oplossing voor de ouders te komen. “De overheid heeft alle tijd, maar de levens van de gedupeerde mensen gaan door”, zei de PvdA’er.
Snel wil echter wachten op de uitkomsten van een commissie die hij heeft aangesteld. Hij verwacht in oktober een advies over hoe hij moet omgaan met een schadevergoeding.
Bewindsman meldt niets over sancties tegen ambtenaren
De staatssecretaris kwam ook onder vuur te liggen omdat hij niet wilde vertellen of hij maatregelen heeft getroffen tegen ambtenaren die in de afgelopen jaren op verschillende momenten in de fout zijn gegaan met het stopzetten van de kinderopvangtoeslag. De fiscus bleef doorprocederen, terwijl de dienst al sinds 2015 wist dat het bewijs tegen de ouders onvoldoende was.
In mei van dit jaar riep de Nationale ombudsman het kabinet al op om vaart te maken met een oplossing voor de gedupeerde gezinnen. De Raad van State, de hoogste bestuursrechter, oordeelde een maand daarvoor al dat de Belastingdienst fout zat met het stoppen en terugvorderen van de kinderopvangtoeslag.
RTL 08.07.2019 De Belastingdienst heeft hoogstwaarschijnlijk bij duizenden ouders de afgelopen jaren de toeslagen voor kinderopvang onterecht stopgezet en laten terugbetalen. De affaire rond de ‘onrechtmatige’ stopzetting van toeslagen is daarmee nog veel groter dan staatssecretaris Snel (Financiën) tot dusver aan de Kamer heeft gemeld.
Dit bleek vandaag tijdens een rechtszaak van een gedupeerde ouder bij de rechtbank Rotterdam. Tijdens de zitting bleek dat ook deze jonge moeder slachtoffer werd van een speciaal fraudeteam van de Belastingdienst.
Dit zogeheten Combiteam Aanpak Facilitators (CAF) team stond centraal in de ophef over een fraudeonderzoek naar een gastouderbureau in Eindhoven. Dat was na onthullingen van Trouw en RTL Nieuws. Daaruit bleek dat de Belastingdienst rommelde met verouderd bewijs en jacht maakte op een klokkenluider die door de Belastingdienst in rechtszaken achtergehouden stukken naar buiten bracht.
Pijnlijk
Tot dusver was slechts bekend dat ruim 300 ouders van het Eindhovense bureau in 2014 slachtoffer werden van het onrechtmatig optreden van de Belastingdienst. Deze zaak staat bekend als CAF11. In de zaak die vandaag diende, blijkt het te gaan om CAF16, erkende de Belastingdienst vandaag. De dienst noemde het zelf ‘pijnlijk’, en concludeerde zelf dat in de zaak tegen de moeder ‘onrechtmatig’ is gehandeld. Het is voor het eerst dat dit in een rechtszaak wordt toegegeven. Hoeveel gedupeerden er verder zijn in CAF16, moet nog duidelijk worden.
Financiële problemen voor Fatma door dubieus onderzoek Belastingdienst
Fatma vertelde eerder dat ze in de problemen kwam door de Belastingdienst.
Er zijn 170 CAF-zaken, waarin een veelvoud van gastouders, gastouderbureaus en ouders zijn betrokken. Vorige week zei Snel in een zeer kritisch Kamerdebat dat hij ‘geen signalen’ had dat zijn eigen dienst in meer zaken tegen de wet handelde. “Ik kan geen signalen tellen die ik niet ken.”
Ruimhartige vergoeding
Tweede Kamerlid Pieter Omtzigt (CDA) eist nu per kerende post een brief van Snel waarin hij duidelijk maakt hoeveel ouders gedupeerd zijn, en hoe hij hun schade gaat vergoeden. Omtzigt denkt dat duizenden of tienduizenden mensen getroffen zijn. “Al in maart heb ik naar een onderzoek hierover gevraagd en dat is nog niet eens gestart. Ik verwacht dat dit onmiddellijk alsnog gebeurt, en dat alle gedupeerde ouders eenzelfde ruimhartige schadevergoeding tegemoet kunnen zien zoals is toegezegd voor de zaak uit Eindhoven.”
Voor Renske Leijten (SP) is de maat nu echt vol. “Deze schaamteloze intimidatie van de Belastingdienst moet stoppen. Daarom ga ik een meldpunt openen waar alle gedupeerde ouders van deze fraude door de overheid zich kunnen melden.” De meldingen wil Leijten voorleggen aan staatssecretaris Snel van financiën, die een oplossing voor alle gedupeerden moet gaan zoeken.
Excuses aangeboden
De Belastingdienst hield tot enkele weken geleden vol dat de Rotterdamse jonge moeder nergens recht op had. Op de valreep kwam de dienst daar vrijdag op terug. Vandaag werden excuses aangeboden, en werd beloofd het invorderen van schulden te staken. Ook komt er een schadevergoeding voor het overschrijden van alle redelijke termijnen.
Vandaag bleek dat de Belastingdienst ook in deze zaak stukken achterhield voor de rechter: alle documenten over het onderzoek naar en bewijs tegen de ouder(s) en gastouders zijn er niet in opgenomen. De advocate van de gedupeerde moeder wil dat de onderste steen alsnog boven komt, ook omdat ze denkt dat er etnisch is geprofileerd.
Trouw 08.07.2019 De Belastingdienst heeft erkend dat het in mogelijk tientallen fraude-onderzoeken onrechtmatig heeft gehandeld.
De slepende affaire rond de stopgezette kinderopvangtoeslag is nog veel groter dan staatssecretaris Snel aan de Kamer heeft gemeld. De Belastingdienst heeft bij mogelijk duizenden ouders de afgelopen jaren de kinderopvangtoeslag onterecht stop gezet en teruggevorderd. Dat bleek vandaag tijdens een rechtszaak van een gedupeerde ouder bij de rechtbank Rotterdam. Tot nu toe was bekend dat ruim driehonderd ouders waren gedupeerd.
Tijdens de zitting bleek dat ook deze ouder betrokken is in een fraudezaak van een speciaal fraudeteam van de Belastingdienst. Dit zogeheten combiteam aanpak facilitators (CAF) stond de afgelopen maanden centraal in de politieke commotie over een fraudeonderzoek naar een gastouderbureau in Eindhoven.
Die ontstond na herhaalde onthullingen van Trouw en RTL Nieuws, waaruit bleek dat de Belastingdienst rommelde met verouderd bewijs en jacht maakte op een klokkenluider die stukken naar buiten bracht die de Belastingdienst zelf in rechtszaken achterhield.
Pas vorige week gaf staatssecretaris Snel van financiën toe dat de aanleiding voor dat fraudeonderzoek ontbrak, en dat de Belastingdienst onrechtmatig had gehandeld door onmiddellijk de toeslagen van alle betrokken ouders stop te zetten.
Een hoge ambtenaar van de Belastingdienst, die vandaag persoonlijk het woord kwam voeren in de rechtszaak, gaf toe dat die onrechtmatigheid ook in deze zaak heeft gespeeld. Het is voor het eerst dat de Belastingdienst tegenover de rechter toegeeft dat naast het fraudeonderzoek naar het bureau in Eindhoven ook in andere fraudezaken in strijd met de wet is gehandeld.
Geen signalen
De uitspraken tijdens de zitting zijn opvallend. Snel zei vorige week in een debat met de Tweede Kamer nog dat hij ‘geen signalen’ had dat het in meer zaken is misgegaan. “Ik kan niet het aantal signalen tellen dat ik niet heb”, aldus een geïrriteerde Snel afgelopen donderdag.
Dat er nu toch in andere zaken onrechtmatig is gehandeld, roept de vraag op hoe het in de overige 170 CAF-zaken is gegaan. In de ene zaak rond het bureau in Eindhoven zijn ruim driehonderd ouders gedupeerd. Dat betekent dat er in totaal al snel sprake is van duizenden, mogelijk tienduizenden ouders waarvan de toeslag onterecht is stopgezet.
Tweede Kamerlid Pieter Omtzigt (CDA) eist per ommegaande een brief van staatssecretaris waarin hij duidelijk maakt hoeveel ouders gedupeerd zijn in vergelijkbare zaken, en hoe hij hun schade gaat vergoeden. “Al in maart heb ik naar een onderzoek hierover gevraagd en dat is nog niet eens gestart. Ik verwacht dat dit onmiddellijk alsnog gebeurt, en dat alle gedupeerde ouders gecompenseerd worden zoals is toegezegd voor de zaak uit Eindhoven.”
Volgens Omtzigt laat de zaak van vandaag precies zien waar de Belastingdienst de plank heeft misgeslagen in de jacht op fraudeurs met toeslagen. “Er zullen best gastouderbureaus geweest zijn die fraudeerden, maar dat betekent nog niet dat ook alle ouders niet goed hebben gehandeld.”
Maat vol
Voor Renske Leijten (SP) is de maat nu echt vol. “Deze schaamteloze intimidatie van de Belastingdienst moet stoppen. Daarom ga ik een meldpunt openen waar alle gedupeerde ouders van deze fraude door de overheid zich kunnen melden.” De meldingen wil Leijten voorleggen aan staatssecretaris Snel, die een oplossing voor alle gedupeerden moet zoeken.
Opvallend is dat de Belastingdienst tot voor kort volhield dat de gedupeerde ouder in de zaak van vandaag nergens recht op had. Pas afgelopen vrijdag kreeg zij een herziening toegestuurd, waarin zij alsnog kinderopvangtoeslag voor het jaar 2016 kreeg toegewezen. ‘Voortschrijdend inzicht’, noemde de hoge ambtenaar van de Belastingdienst dat tijdens de zitting.
Tijdens de zitting bleek dat de Belastingdienst, in weerwil van eerdere beloften van Snel en diverse rechterlijke uitspraken, nog altijd stukken achterhoudt voor de rechter.
Lees ook:
Deze moeder weet nog steeds niet waarom de fiscus haar onterecht beschuldigde van fraude
Menno Snel houdt vol: hij heeft het onderzoek naar de kinderopvang-kwestie niet belemmerd
Staatssecretaris Menno Snel (financiën) houdt vol dat hij het onderzoek naar de ten onrechte stopgezette kinderopvangtoeslag niet heeft belemmerd. In een debat met de Tweede Kamer zei Snel woensdag dat de onderzoekers ‘geen strobreed in de weg is gelegd’.
Belastingdienst werkte ouders die recht hadden op kinderopvangtoeslag bewust tegen
Telegraaf 04.07.2019 De Belastingdienst heeft onrechtmatig gehandeld door in 2014 de kinderopvangtoeslag van ruim 300 ouders stop te zetten, terwijl er van fraude geen sprake was. Dat erkende staatssecretaris Menno Snel (Financiën) na aandringen uit de Kamer. Er komt een schadevergoeding voor gedupeerde ouders.
Voor hen was het hardvochtige handelen van de fiscus een hard gelag. Ze kwamen in zware geldproblemen. Sommigen van hen moesten hun baan opzeggen, kwamen in de schuldsanering of zelfs in een scheiding. Ze werden tegengewerkt toen ze bezwaar wilden indienden, waarbij de dienst hen anderhalf jaar in onzekerheid hield en de wettelijke reactietermijnen steevast overschreed. Zelfs toen bij de dienst duidelijk was dat er fouten waren gemaakt, gingen de terugvordering van (terecht) betaalde toeslagen gewoon door.
Uit documenten die deze week openbaar werden, blijkt dat werknemers van de Belastingdienst in 2015 aangaven moeite te hebben met stopzetting van de kinderopvangtoeslag van de betreffende ouders omdat er slechts sprake was van ’kleine onvolkomenheden’ in de dossiers. Desondanks werden rechtszaken tegen ouders doorgezet.
Ook nadat de Ombudsman, de Raad van State, de Hoge Raad en de Tweede Kamer alarm hadden geslagen, werden de fouten nog steeds niet erkend, laat staan opgelost. Zoals CDA-Kamerlid Omtzigt het tijdens het debat verwoordde: „Vijf keer reed de Belastingdienst met 150 kilometer per uur door rood.” In plaats van energie te steken in een oplossing, ging de fiscus achter medewerkers aan die met ontlastende informatie over de ouders kwamen.
Nadat Snel al eens in de Kamer sorry had gezegd en ook aan de ouders zijn excuses had gemaakt, ging de staatssecretaris donderdag andermaal door het stof. „Het kan niet bij excuses blijven.” Hoe de schadevergoeding voor de ouders eruit komt te zien, is echter nog onduidelijk. De bewindsman wil het ’zorgvuldig’ doen en het advies afwachten van de commissie-Donner, die de uitvoering van de toeslagen onder de loep neemt.
Dat ziet niet iedereen in de Kamer zitten. „Ik zie eerlijk gezegd niks in die commissie-Donner”, zei SP-Kamerlid Leijten. Wat haar betreft komt Snel deze zomer al met een schadeloosstelling. Ook de PVV vroeg zich af waarom het zo lang moet duren voordat Snel over de brug komt met een schadevergoeding: „Bij een commercieel bedrijf wordt dit binnen twee maanden geregeld, al is het maar om van het gezeik af te zijn. Regel het gewoon.”
NU 04.07.2019 Het is volgens staatssecretaris Menno Snel van Financiën “onvoorstelbaar” dat de ruim driehonderd ouders die door de fiscus ten onrechte beschuldigd zijn van fraude met de kinderopvangtoeslag “geen schadevergoeding ontvangen”.
“De schadevergoeding moet er gewoon komen”, zei de D66-bewindsman donderdag tijdens opnieuw een zwaar debat over de langslepende kwestie waarbij de Belastingdienst de toeslag zonder wettelijke grond stopzette. Verschillende gedupeerde ouders kwamen hierdoor in financiële problemen.
Snel bood nogmaals zijn excuses aan, maar zei zich te realiseren dat de betrokken gezinnen daar niets aan hebben en oplossingen willen zien. Zij kunnen houvast bieden aan de erkenning van Snel die toegaf dat de Belastingdienst “onrechtmatig” heeft gehandeld. Juridisch gezien is dat een term die zwaar weegt.
‘Vertrouwen in Belastingdienst verloren’
De voltallige Tweede Kamer had geen goed woord over voor de fiscus. “Hier is sprake geweest van machtsmisbruik”, aldus PvdA’er Henk Nijboer. D66’er Steven van Weyenberg: “De gedupeerden hebben het vertrouwen verloren in de Belastingdienst. Zij geloven niet meer dat de overheid er voor hen is.”
Nijboer pleit er samen met andere partijen in de Kamer voor om zo snel mogelijk met een oplossing voor de ouders te komen. “De overheid heeft alle tijd, maar de levens van de gedupeerde mensen gaan door”, zei de PvdA’er.
Snel wil echter wachten op de uitkomsten van een commissie die hij heeft aangesteld. Hij verwacht in oktober een advies over hoe hij moet omgaan met een schadevergoeding.
Snel biedt geen openheid over sancties tegen ambtenaren
De staatssecretaris kwam ook onder vuur te liggen omdat hij niet wilde vertellen of hij maatregelen heeft getroffen tegen ambtenaren die in de afgelopen jaren op verschillende momenten in de fout zijn gegaan met het stopzetten van de kinderopvangtoeslag. De fiscus bleef doorprocederen, terwijl de dienst al sinds 2015 wist dat het bewijs tegen de ouders onvoldoende was.
Onder meer SP’er Renske Leijten en CDA’er Pieter Omtzigt konden er geen begrip voor hebben dat de bewindsman weigert prijs te geven of hij maatregelen heeft genomen. “Wij vragen niet om namen en rugnummers”, zei Omtzigt. Maar het is voor hem als wetgever wel van belang om te weten dat ambtenaren die zich niet aan de wet houden consequenties kunnen verwachten.
Financiële problemen voor gezinnen
De zaak draait om de kinderopvangtoeslagen die in 2014 bij vooral ouders met een dubbele nationaliteit zonder enig bewijs werd stopgezet. In sommige gevallen werd de uitgekeerde toeslag van 2014 en 2013 zelfs teruggevorderd. De gedupeerde ouders procedeerden vervolgens jarenlang om hun gelijk te halen. Meerdere gezinnen kwamen in de financiële problemen.
In mei van dit jaar riep de Nationale ombudsman het kabinet al op om vaart te maken met een oplossing voor de gedupeerde gezinnen. De Raad van State, de hoogste bestuursrechter, oordeelde een maand daarvoor al dat de Belastingdienst fout zat met het stoppen en terugvorderen van de kinderopvangtoeslag.
NOS 04.07.2019 Alle gedupeerde ouders van ten onrechte ingehouden kinderopvangtoeslag krijgen een schadevergoeding. Staatssecretaris Snel van Financiën belooft alle 302 gezinnen “zo snel mogelijk” een financiële vergoeding, maar kan nog geen details geven. Snel erkent dat de Belastingdienst “onbehoorlijk” heeft opgetreden. Ook erkent hij, op aandringen van onder meer coalitiepartij CDA, dat het stopzetten onrechtmatig was.
De Tweede Kamer is zeer verontwaardigd over het optreden van de Belastingdienst, waardoor ruim driehonderd gezinnen uit de regio Eindhoven jarenlang in de problemen zaten. Op basis van oude, achterhaalde informatie had de Belastingdienst de kinderopvangtoeslag stopgezet. Veel partijen in de Tweede Kamer vinden dat de ouders direct moeten worden gecompenseerd, niet alleen voor de misgelopen toeslagen, maar ook voor immateriële schade.
Rommelig
De staatssecretaris erkende ruiterlijk dat de Belastingdienst veel fouten heeft gemaakt; de ouders werden te lang behandeld als “potentiële fraudeurs”, er was sprake van een “tunnelvisie” en ondanks veel vragen was er bij de dienst weinig behoefte om informatie over hun optreden te delen. “Ik baal ervan dat het zo’n rommelig beeld gaf”, zei Snel, verwijzend naar de Kamerleden die het gevoel hebben onvoldoende informatie te hebben gekregen over de zaak.
Stopgezette kinderopvangtoeslagen
In 2011 kreeg de GGD signalen dat een gastouderbedrijf uit Eindhoven fraude pleegde met toeslagen. Bij een tweede inspectie, een jaar later, bleek dat niet te kloppen.
Maar de kinderopvangtoeslag van 302 gezinnen was toen al geruime tijd stopgezet. De Belastingdienst besloot daartoe op basis van verouderde informatie.
Bovendien vroeg de Belastingdienst geld terug dat al was uitgekeerd. Bij veel van de gezinnen ging het om bedragen die opliepen tot tienduizenden euro’s. Daardoor raakten zij in de financiële problemen. Bovendien hebben veel ouders last van emotionele of psychische problemen, door de manier waarop ze door de Belastingdienst zijn behandeld.
De gedupeerde gezinnen zullen nog enige maanden moeten wachten op duidelijkheid over hun schadevergoeding. Snel vraagt eerst nog een commissie, onder voorzitterschap van ex-politicus en jurist Donner, advies om dit zorgvuldig te regelen. “Het moet in één klap geregeld worden, met een vergoeding die blijft”, zei de staatssecretaris. Hij bedoelt daarmee dat hij een precedent schept, waardoor niet-betrokkenen ook een schadevergoeding kunnen krijgen.
De Kamer vindt het jammer dat er in de zomer nog geen vergoeding gegeven kan worden. In oktober 2019 moet de commissie-Donner klaar zijn met het advies.
AD 04.07.2019 De 305 ouders van wie de kinderopvangtoeslag in 2014 onterecht werd stopgezet horen in oktober hoe zij gecompenseerd zullen worden. Dat zei staatssecretaris Menno Snel vanmiddag in debat met de Tweede Kamer. ,,We gaan het gewoon regelen”, aldus de D66-bewindsman.
Helemaal tevreden is de Kamer daarmee niet. Zij wil dat de gedupeerde gezinnen zo snel mogelijk, het liefst nog in het zomerreces, schadevergoeding krijgen, zeker omdat het alweer vijf jaar geleden is dat de fiscus hen onterecht als fraudeurs aanpakte. Daardoor verloren zij niet alleen opeens honderden euro’s per maand aan kinderopvangtoeslag, maar werden zij sindsdien ook geconfronteerd met terugvorderingen, die tot vorige maand nog voortduurden.
‘Vijf keer met 150 per uur door rood’
Het belang van de ouders moet voorop staan, aldus CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt. Dat is te lang niet gebeurd, ook niet na kritiek door instituties als de Nationale Ombudsman, de Kinderombudsman, de Hoge Raad, de Raad van State en de Tweede Kamer zelf. ,,De Belastingdienst is vijf keer met 150 kilometer per uur door rood gereden”, zei hij.
Snel ging in het debat over de slepende kwestie nogmaals diep door het stof vanwege het handelen van de Belastingdienst. Zo maakte hij in het bijzijn van gedupeerden op de publieke tribune nogmaals excuses. Op aandringen van de Kamer erkende hij bovendien dat de fiscus niet alleen ‘onbehoorlijk’ heeft opgetreden, maar deels ook ‘onrechtmatig’. Zo had de dienst de toeslag nooit helemaal mogen beëindigen.
Niet eenvoudig
Snel waarschuwde dat het niet eenvoudig is om een compensatieregeling op te tuigen, omdat bestaande wetgeving hem in de weg zit. Daarom heeft hij een commissie onder leiding van oud-minister Piet Hein Donner aangesteld. Die heeft volgens hem de kennis en de creativiteit in huis die nodig is om de ouders tegemoet te komen. ,,Het moet op een manier die standhoudt en rechtmatig is”, benadrukte hij. In oktober ‘of zo mogelijk eerder’ moet Donner een tussentijds advies afscheiden.
Een grote Kamermeerderheid steunt de aanpak van Snel, al ziet SP-Kamerlid de route via Donner niet zitten. Zij is bang dat de voormalig vicepresident van de Raad van State zich zal verliezen in ‘juristerij’, waardoor de gedupeerden nog langer moeten wachten. Snel vindt die bezorgdheid niet terecht: ,,In verzekeringstermen heb ik de schade allang erkend. De vraag is nu hoe we het gaan doen. Ik heb een manier nodig om het buiten bestaande regelgeving te doen.”
Rommelig
Snel erkende ook dat hij de Kamer niet altijd juist heeft geïnformeerd over de zaak, omdat achteraf soms bleek dat dingen anders waren gelopen dan hij had gemeld. Snel sprak van een ‘rommelig beeld’.
Telegraaf 04.07.2019 De Belastingdienst heeft onrechtmatig gehandeld door in 2014 de kinderopvangtoeslag van ruim 300 ouders stop te zetten, terwijl er van fraude geen sprake was. Dat erkende staatssecretaris Menno Snel (Financiën) na aandringen uit de Kamer. Er komt een schadevergoeding voor gedupeerde ouders.
Voor hen was het hardvochtige handelen van de fiscus een hard gelag. Ze kwamen in zware geldproblemen. Sommigen van hen moesten hun baan opzeggen, kwamen in de schuldsanering of zelfs in een scheiding.
Ze werden tegengewerkt toen ze bezwaar wilden indienden, waarbij de dienst hen anderhalf jaar in onzekerheid hield en de wettelijke reactietermijnen steevast overschreed. Zelfs toen bij de dienst duidelijk was dat er fouten waren gemaakt, gingen de terugvordering van (terecht) betaalde toeslagen gewoon door.
Uit documenten die deze week openbaar werden, blijkt dat werknemers van de Belastingdienst in 2015 aangaven moeite te hebben met stopzetting van de kinderopvangtoeslag van de betreffende ouders omdat er slechts sprake was van ’kleine onvolkomenheden’ in de dossiers. Desondanks werden rechtszaken tegen ouders doorgezet.
Ook nadat de Ombudsman, de Raad van State, de Hoge Raad en de Tweede Kamer alarm hadden geslagen, werden de fouten nog steeds niet erkend, laat staan opgelost. Zoals CDA-Kamerlid Omtzigt het tijdens het debat verwoordde: „Vijf keer reed de Belastingdienst met 150 kilometer per uur door rood.” In plaats van energie te steken in een oplossing, ging de fiscus achter medewerkers aan die met ontlastende informatie over de ouders kwamen.
Door het stof
Nadat Snel al eens in de Kamer sorry had gezegd en ook aan de ouders zijn excuses had gemaakt, ging de staatssecretaris donderdag andermaal door het stof. „Het kan niet bij excuses blijven.” Hoe de schadevergoeding voor de ouders eruit komt te zien, is echter nog onduidelijk. De bewindsman wil het ’zorgvuldig’ doen en het advies afwachten van de commissie-Donner, die de uitvoering van de toeslagen onder de loep neemt.
Dat ziet niet iedereen in de Kamer zitten. „Ik zie eerlijk gezegd niks in die commissie-Donner”, zei SP-Kamerlid Leijten. Wat haar betreft komt Snel deze zomer al met een schadeloosstelling. Ook de PVV vroeg zich af waarom het zo lang moet duren. g moet duren voordat Snel over de brug komt met een schadevergoeding: „Bij een commercieel bedrijf wordt dit binnen twee maanden geregeld, al is het maar om van het gezeik af te zijn. Regel het gewoon.”
AD 04.07.2019 Staatssecretaris Menno Snel (Belastingdienst) geeft op aandringen van de Tweede Kamer toe dat de fiscus onrechtmatig heeft gehandeld met het stopzetten van de kinderopvangtoeslag voor honderden ouders.
Het onrechtmatig verklaren van het handelen van de Belastingdienst was belangrijk voor de Kamer, omdat de term juridisch zwaarder weegt dan bijvoorbeeld ‘onbehoorlijk’. Snel onderstreepte overigens dat alleen het stopzetten daadwerkelijk onrechtmatig was.
In een zwaar debat over het stopzetten van de toeslag ging de staatssecretaris opnieuw door het stof. De Kamer oordeelde vernietigend over het handelen van de Belastingdienst de afgelopen jaren in de toeslagenaffaire. De fiscus moet de gedupeerde ouders zo snel mogelijk tegemoetkomen en de staatssecretaris moet erop toezien dat de onderste steen boven komt in de zaak.
Geen toezegging
Hoewel Snel streeft naar een oplossing en snelle afhandeling voor de gedupeerden, wil hij geen officiële belofte doen. Ook kan hij niet toezeggen direct werk te maken van de schadevergoedingen. Hij vraagt om begrip van de Kamer voor het feit dat het afhandelen van de schadevergoedingen tijd kan kosten, omdat dit volgens de regels moet worden gedaan. Dit stuit op verzet van een deel van de Kamer, omdat de ouders juist in de problemen zijn gekomen omdat er wetten zijn overtreden.
De toeslagenaffaire wordt onderzocht door een commissie onder leiding van oud-vicevoorzitter van de Raad van State Piet Hein Donner. Snel wil ook rekening houden met de bevindingen van de commissie, die in oktober worden verwacht. Hij zegt de Kamer toe dat hij ook in de tussentijd voortgang wil maken met de schadevergoedingen. ,,We gaan heus niet op onze handen zitten tot er een advies ligt.’’
NOS 04.07.2019 Kamerleden eisen van staatssecretaris Snel van Financiën dat ouders bij wie de kinderopvangtoeslag ten onrechte is ingehouden direct worden gecompenseerd. Eerst de portemonnee trekken, dan pas uitzoeken wat er is misgegaan. Dat is de volgorde, vindt de Kamer.
Het gaat om ruim driehonderd gezinnen uit de regio Eindhoven die ernstig in de problemen zijn geraakt omdat de Belastingdienst ten onrechte hun toeslagen heeft stopgezet.
Pittig debat
Op de laatste vergaderdag voor het zomerreces staat de staatssecretaris een pittig debat te wachten. Kamerleden willen weten hoe het zo fout heeft kunnen lopen, en waarom gedupeerde ouders nog geen compensatie hebben gekregen.
Snel heeft erkend dat er veel is misgegaan en zijn excuses aangeboden. Ook heeft hij beloofd de Toeslagenwet aan te passen. Daarbij heeft hij toegezegd dat zal worden onderzocht hoe mensen die gedupeerd zijn een tegemoetkoming kunnen krijgen.
Juridisch lastig
Maar dat gaat veel Kamerleden lang niet ver genoeg. “Ik wil vandaag van de staatssecretaris duidelijk horen dat er op individuele basis voor mensen een compensatieregeling komt,” zegt CDA-Kamerlid Omtzigt. “Dat zal vast juridisch lastig zijn, maar dit had de Belastingdienst zichzelf kunnen besparen als ze zich aan de wet hadden gehouden.”
Alle ouders moeten een schadevergoeding krijgen, zegt ook SP’er Leijten. “Dan heb ik het niet alleen over compensatie voor het geld dat ze nooit hebben gekregen, maar ook voor de schade die ze door deze kwestie hebben geleden.”
Zwaar weer
Omdat het juridisch ingewikkeld is om alle gedupeerden direct te compenseren, heeft Snel een driekoppige commissie ingesteld, die bestaat uit voormalig minister Piet Hein Donner (CDA), oud-staatssecretaris Jetta Klijnsma (PvdA) en hoogleraar Willemien den Ouden.
Maar zo’n commissie helpt de mensen niet, vindt Henk Nijboer van de PvdA. “Zolang Snel de mensen niet fatsoenlijk heeft gecompenseerd, zit hij in zwaar weer.”
Zeggen is een ding, vervolgens moeten we zorgen dat het ook voor de ouders merkbaar opgelost wordt, vindt ook VVD’er Lodders. “Die mensen verdienen zo snel mogelijk duidelijkheid.”
Stopgezette kinderopvangtoeslagen
In 2011 kreeg de GGD signalen dat een gastouderbedrijf uit Eindhoven fraude pleegde met toeslagen. Bij een tweede inspectie, een jaar later, bleek dat niet te kloppen.
Maar de kinderopvangtoeslag van 302 gezinnen was toen al geruime tijd stopgezet. De Belastingdienst besloot daartoe op basis van verouderde informatie.
Bovendien vroeg de Belastingdienst geld terug dat al was uitgekeerd. Bij veel van de gezinnen ging het om bedragen die opliepen tot tienduizenden euro’s. Daardoor raakten zij in de financiële problemen. Bovendien hebben veel ouders last van emotionele of psychische problemen, door de manier waarop ze door de Belastingdienst zijn behandeld.
Motie van wantrouwen
Denk-Kamerlid Azarkan spreekt zelfs van ‘staatsterreur’. “De Staat die mensen op de meest pijnlijke wijze kapotmaakt. Dit kunnen we niet uitleggen aan de burger.” Azarkan zal dan ook een motie van wantrouwen indienen tegen de staatssecretaris, al hoeft hij daarbij niet op veel steun te rekenen.
“Hij had dit sneller moeten oplossen, maar ik denk dat hij wel zijn best doet om die cultuurverandering bij de Belastingdienst in gang te zetten”, zegt Omtzigt (CDA). Andere Kamerleden zeggen het debat te willen afwachten, maar laten doorschemeren weinig nut te zien in het wegsturen van Snel.
Toch zal de staatssecretaris in ieder geval moeten beloven dat de gedupeerden zo spoedig compensatie krijgen, als hij het debat zonder al te veel kleerscheuren wil overleven.
Het debat is vanaf 13.00 uur live te volgen op NPO Politiek.
NOS 02.07.2019 Naast de bedrijfsvoering, de ICT en het personeelsbeleid wordt ook de bedrijfscultuur bij de Belastingdienst grondig tegen het licht gehouden. Staatssecretaris Snel schrijft aan de Tweede Kamer dat uit een rapport van de Auditdienst Rijk (ADR) blijkt dat dat nodig is.
Er bestaan bij de dienst veel ongeschreven regels, waardoor het personeel niet open en kritisch kan zijn. Zo is het niet gebruikelijk om kritiek te hebben op collega’s, terwijl loyaal zijn aan leidinggevenden wel gewaardeerd wordt. Verder is het uitgangspunt bij de fiscus vaak dat de bewindspersoon niet in de problemen mag komen.
Dat moet anders, vindt ook de staatssecretaris. Hij wil een open en veilig klimaat creëren voor de medewerkers. “Een klimaat waar fouten op het juiste niveau worden gemeld en nadrukkelijk van die fouten wordt geleerd.” In contacten met de burgers moet de Belastingdienst “meer oog hebben voor de menselijke maat”.
Toeslagenaffaire
De Belastingdienst ligt al een tijd onder vuur, onder meer door de toeslagenaffaire. Ouders kregen op onterechte gronden geen toeslag meer voor de kinderopvang. Snel heeft zijn excuses al aangeboden voor die fouten. Gedupeerden krijgen een tegemoetkoming.
Donderdag is er nog een debat in de Tweede Kamer over die kwestie. Aangenomen wordt dat het voor de staatssecretaris een lastig debat zal worden.
Bij de Belastingdienst zijn, zoals inmiddels bekend, wel meer problemen. De staatssecretaris wacht donderdag een buitengewoon pittig debat in de Tweede Kamer over de fouten die zijn gemaakt met de kinderopvangtoeslag. Ⓒ Hollandse Hoogte / Robin Utrecht
Telegraaf 02.07.2019Na vele andere problemen, moet staatssecretaris Snel (Financiën) erkennen dat de Belastingdienst ook nog een cultuurprobleem kent. Dat blijkt uit onderzoek van de Auditdienst Rijk.
In het onderzoek staat dat het personeel allerlei ongeschreven regels hanteert. Zoals: ’zorg dat je bewindspersonen niet in de problemen komen’ en ‘op je collega’s moet je niet te kritisch zijn’. Terwijl het natuurlijk belangrijk zou moeten zijn voor een ambtenaar om de waarheid boven tafel te halen in plaats van penibele situaties voor bewindspersonen en collega’s te voorkomen.
Andere ongeschreven regels die de onderzoekers bij de Belastingdienst identificeren: ‘doe alleen waar je verantwoordelijk voor bent’ en ‘we lossen het zelf op’. En heel cynisch: ’maak gebruik van incidenten’. De rest van het ministerie van Financiën wantrouwt de Belastingdienst bovendien door eerdere incidenten met de fiscus.
Ander werkklimaat
Snel erkent dat de cultuur anders moet bij de dienst. Daar wil hij op inzetten bij de vernieuwing van de fiscus. Hij wil daar een werkklimaat ’waar fouten op het juiste niveau worden gemeld, nadrukkelijk van die fouten wordt geleerd, dilemma’s worden besproken en moreel leiderschap en rechtsstatelijk handelen de mores zijn’.
Pittig debat
Bij de Belastingdienst zijn, zoals inmiddels bekend, wel meer problemen. De staatssecretaris wacht donderdag een buitengewoon pittig debat in de Tweede Kamer over de fouten die zijn gemaakt met de kinderopvangtoeslag. Pas nadat de ombudsman, de Hoge Raad en talloze anderen zich ermee bemoeiden, gaf het ministerie toe dat er fouten zijn gemaakt bij het stopzetten van de toeslagen bij een groep ouders.
Dit terwijl ouders jarenlang voor die erkentenis moesten knokken, in de financiële problemen raakten en de fiscus stukken achterhield waarmee onderbouwd kon worden dat die ouders gelijk hadden.
Het zint de Kamer totaal niet dat Snel zelf de fouten zo langzaam toegaf en nu nog steeds maar heel moeizaam de gevraagde informatie over het dossier geeft. Trouw en RTL Nieuws onthulden dat de klokkenluider die de fouten van de fiscus naar buiten bracht, op non-actief is gesteld. CDA-Kamerlid Omtzigt geërgerd: „Het lijkt er op dat men meer moeite heeft gedaan om de klokkenluider te vinden dan het probleem op te lossen.”
Slecht luisteren
In zowel coalitie als oppositie valt te horen dat Snel zo slecht luistert en dat die houding hem nog verder in de problemen brengt. Als er problemen met de kinderopvangtoeslag worden gezien, gaat hij in het verzet. Als de Rekenkamer zegt dat er fouten zijn gemaakt met de bijtelling, zegt hij dat hun sommen niet kloppen. En als de Kamer iets wil veranderen aan het belastingplan, gaat hij uitleggen waarom dat niet kan en dat zijn idee het beste is. Het zorgt voor veel ergernis.
Denk gaat donderdag sowieso een motie van wantrouwen indienen. Onder meer omdat ook bleek uit de onthullingen van Trouw en RTL dat de fiscus etnisch geprofileerd heeft, al ziet de Belastingdienst dat anders. Maar zelfs oppositiepartijen als PvdA gaan die motie van wantrouwen niet steunen, zo is de verwachting, laat staan de coalitie.
Blaffen
Omtzigt heeft het felst gestreden tegen de fouten van de Belastingdienst op dit gebied. Hem wordt door de oppositie echter verweten dat hij telkens hard blaft, maar niet bijt door bijvoorbeeld een motie van wantrouwen te steunen of de fiscus onder curatele te laten stellen. Omtzigt zegt daarop dat het om het resultaat gaat.
Hij kreeg voor elkaar dat de fouten werden toegegeven, benadrukt hij. „Als mensen in de knel komen, ga ik dat proberen recht te breien. Dan kunnen ze bij me terecht. Dat is mijn primaire focus”, zegt Omtzigt. De focus ligt dus niet bij het wegsturen van mensen.
Nog meer fouten
Om het allemaal nog erger te maken moet Snel vanavond erkennen dat er meer mis was rond de kinderopvangtoeslagen. Ondanks dat in antwoord op allerlei Kamervragen beweerd werd dat bepaalde onderliggende documenten er niet zouden zijn, zijn er nu toch intern weer oude documenten gevonden die aantonen dat de fiscus al eerder doorhad dat het stopzetten van de toeslagen eigenlijk niet goed onderbouwd was. Desondanks kregen gedupeerde gezinnen geen gelijk en werd er stevig tegen ze geprocedeerd door de fiscus.
Staatssecretaris Snel moet toegeven: „Opnieuw wordt duidelijk dat deze gezinnen door het optreden van de Belastingdienst/Toeslagen tekort zijn gedaan en dat zij daardoor in de problemen zijn geraakt.”
RTL 01.07.2019 Staatssecretaris Menno Snel (Financiën) wacht een harde confrontatie met het parlement, nu hij erkent dat hij de Kamer meermalen onjuist en onvolledig heeft ingelicht over de toeslagenaffaire. In de Kamer groeit ergernis en kritiek, omdat Snel tegelijk weigert reeksen documenten aan het parlement te geven om opheldering te verschaffen.
Uit een brief die Snel vrijdagavond naar de Kamer stuurde blijkt dat van oude beschuldigingen tegen een gastouderbureau en ruim 300 ouders niets klopt.
Pittig debat
Kamerleden reageren getergd. Pieter Omtzigt (CDA) stelt dat Snel een ‘pittig’ debat wacht. “Alleen omdat we achttien maanden doorgegraven hebben is er veel meer boven tafel gekomen dan de Belastingdienst meedeelde aan de ouders of rechters.” Hij wil dat Snel alle relevante stukken alsnog aan de Kamer verstrekt. Renske Leijten (SP) spreekt van een ‘beschamende’ affaire, waarin feiten werden ‘verdoezeld’, ook door de Landsadvocaat. Ze wijst erop dat Snel vorig jaar wel excuses aanbood ‘maar hij pas afgelopen vrijdag tot de conclusie is gekomen dat het echt over de gehele linie fout is gegaan’.
Farid Azarkan (Denk) noemt de werkwijze van de Belastingdienst en de afhandeling door Menno Snel ‘pijnlijk, gemeen en ondemocratisch’. Hij hekelt de ontkenningen en het vastgraven in het eigen gelijk en spreekt van ‘hét voorbeeld van misbruik van macht door de overheid’. “Er rest mij niets dan een motie van wantrouwen in te dienen.” Donderdag moet Snel in een debat verantwoording afleggen.
Uit een reconstructie van Trouw en RTL Nieuws blijkt dat Snel persoonlijk pas deze maand begreep hoe fout zijn Belastingdienst had geopereerd. Dat was ná onthullingen over het verwerken van tweede nationaliteit en het sjoemelen met verouderd ‘bewijsmateriaal‘ en nadat de Kamer anderhalf jaar en talloze keren opheldering vroeg.
Onderste steen
Pas in juni gelastte hij een ‘dieper’ en ‘grondiger’ onderzoek naar de onderste steen. Snel noemt dit nu ‘mijn eigen diepgravende exercitie‘. Vorig jaar was al onderzoek gedaan naar documenten die waren achtergehouden voor ouders, rechters en Kamer, maar dat was niet compleet. Het gaat om de zaak van de onrechtmatige stopzetting van toeslagen voor kinderopvang in 2014, waardoor honderden ouders van één gastouderbureau in Eindhoven jarenlang in de problemen kwamen.
Valsheid in geschrifte?
In de brief van vrijdagavond biecht Snel dat verouderde, informatie uit 2011 is misbruikt om in 2013 een fraudeonderzoek tegen dat gastouderbureau te rechtvaardigen. De Kamer wil nog steeds weten of er sprake is van valsheid in geschrifte. Snel geeft daar geen antwoord op: “De signalen uit 2011 zijn benoemd als signalen in 2013.” Hij weigert de Kamer inzage in eerdere versies van het fraudeonderzoek, waaruit kan blijken of er doelbewust is gemanipuleerd.
Snel geeft nu een mail uit 2013 vrij, van de GGD aan de Belastingdienst, over één gastouder uit Den Haag. Uit die mail blijkt nu dat er helemaal geen aanwijzingen waren dat het gastouderbureau uit Eindhoven fraudeerde. Uit interne stukken waarover Trouw en RTL Nieuws beschikken blijkt dat de Belastingdienst al jarenlang wist dat hier geen bewijs voor was. Toch werd de opdracht gegeven om bij ruim 300 ouders de toeslag stop te zetten. Zij werden vervolgens jarenlang het bos in gestuurd. Een ouder die haar kinderen bij die ene gastouder in Den Haag bracht, won haar zaak recent bij de Raad van State.
Snel wil ook andere ‘bewijsvoering’ voor het vermeende misbruik niet openbaar maken. De Tweede Kamer wil inzage in ‘actualiteitsbezoeken’ uit november 2013 bij een aantal gastouders. De Belastingdienst en Snel hebben informatie uit die rapporten publiekelijk steeds gebruikt om de keiharde ingreep te rechtvaardigen. Uit de rapportages die Trouw en RTL Nieuws inzagen blijkt helemaal geen bewijs voor fraude.
Snel geeft nu uiteindelijk toe dat het niet klopt. De staatssecretaris neemt afstand van zijn eerdere uitspraken over het gastouderbureau uit Eindhoven. In maart zei hij nog dat er ‘nepfacturen’ werden aangetroffen, en dat het geen ‘lichtzinnig moment’ was, toen honderden ouders vervolgens werden aangepakt. De ondernemer vroeg eerder al om eerherstel en een faire schadevergoeding omdat zijn bedrijf kapot is gemaakt.
Klokkenluider
Opmerkelijk is dat Snel vrijdagavond bevestigt dat zijn Belastingdienst en de Landsadvocaat jarenlang informatie uit de ondeugdelijke onderzoeken tegen de ouders en het bureau inbracht in juridische procedures. Een deel van deze documenten gaf Snel eerder juist niet aan de Tweede Kamer; een van de stukken kreeg het parlement pas in november vorig jaar.
De staatssecretaris legt niet uit waarom een klokkenluider in deze zaak op non-actief is gesteld. Hij wil ook niet vertellen welke sancties zijn getroffen tegen ambtenaren die betrokken waren bij het ontspoorde fraudeonderzoek, en bij de afhandeling, die in strijd was met allerlei wetten.
De Belastingdienst heeft overigens na vijf jaar de dossiers van ouders tegen wie werd geprocedeerd nog steeds niet compleet, zo blijkt nu. Zij moeten wachten op een adviescommissie die moet adviseren over schadevergoeding.
Eerder gaf Snel toe dat bij het samenstellen van de ‘onderzoekspopulatie’ van ouders in het ‘fraudeonderzoek’, de tweede nationaliteit van hen is verwerkt. Voor de Kamer is nog steeds niet duidelijk waarom die afkomst werd vastgelegd. De Belastingdienst loog hierover tegen de Autoriteit Persoonsgegevens.
NU 25.06.2019 De ambtenaar die interne stukken rond de zaak over kinderopvangtoeslag naar buiten zou hebben gebracht, is door de fiscus op non-actief gesteld, melden Trouw en RTL Nieuws dinsdag op basis van anonieme bronnen. De persoon wordt verdacht van schending van zijn ambtseed. Staatssecretaris Menno Snel (Financiën) kwam door de kwestie onder vuur te liggen.
De stukken zouden eerder door de Belastingdienst zijn achtergehouden in rechtszaken tegen gedupeerde ouders.
Deze ouders ontvingen in 2014 plotseling geen kinderopvangtoeslag meer. Bij in totaal zo’n driehonderd gezinnen werden al uitgekeerde bedragen door de fiscus teruggevorderd. Zij raakten hierdoor in financiële problemen.
De ambtenaar zou zichzelf niet zien als klokkenluider, maar als iemand die een “ernstige misstand” wilde voorkomen, schrijft Trouw.
Staatssecretaris Snel moet voor woensdag antwoord geven op negentig vragen over de zaak van de Tweede Kamer. De Kamer vraagt zich vooral af hoe het kan dat de fiscus informatie lijkt achter te houden.
Snel beperkte onderzoek naar fouten fiscus
De Autoriteit Persoonsgegevens (AP) onderzoekt nog of de Belastingdienst zich schuldig heeft gemaakt aan etnisch profileren, omdat met name bij ouders met een migratieachtergrond toeslagen zouden zijn ingetrokken.
Trouw en RTL Nieuws meldden eerder dat Snels ambtenaren het door de bewindsman ingestelde onderzoek naar de affaire hebben bemoeilijkt.
Bovendien zou Snel het onderzoek hebben laten inperken. Dit was tegen de wens van de onderzoekers die de zaak onder de loep namen, meldden Trouw en RTL Nieuws. Dit wordt door een woordvoerder van het ministerie van Financiën ontkend. “Er is de onderzoekers geen strobreed in de weg gelegd”, stelde Snel.
Van Vollenhoven: Klokkenluiders van grote betekenis
Mr. Pieter van Vollenhoven, oud-hoogleraar risicomanagement en oud-voorzitter van de Onderzoeksraad voor de Veiligheid, reageerde dinsdag op Twitter op het bericht. Hij brak een lans voor klokkenluiders en journalisten.
“Waarschuwingen van klokkenluiders en van onderzoeksjournalisten zijn voor onze samenleving van grote betekenis”, schrijft de echtgenoot van prinses Margriet. “Zeker als zij de waarheid spreken verdienen zij geen disciplinaire straf. Deze gang van zaken stimuleert niet het vertrouwen in het functioneren van onze overheid.”
Avatar
Auteur
PietervVol
Waarschuwingen van klokkenluiders en van onderzoeksjournalisten zijn voor onze samenleving van grote betekenis. Zeker als zij de waarheid spreken verdienen zij geen een disciplinaire straf. Deze gang van zaken stimuleert niet het vertrouwen in het functioneren van onze overheid.
Telegraaf 25.6.2019De Belastingdienst heeft disciplinaire maatregelen genomen tegen een ambtenaar in de toeslagen-affaire. Het gaat om een klokkenluider die door de dienst begin dit jaar op non-actief is gezet; de ambtenaar wordt beschuldigd van schending van zijn ambtseed en het verspreiden van interne informatie.
Dat schrijven Trouw en RTL Nieuws op basis van anonieme bronnen. De geschorste ambtenaar wordt er door de Belastingdienst van beschuldigd onder meer deze informatie te hebben gelekt, zo bevestigen ingewijden. Volgens bronnen van Trouw en RTL Nieuws ziet de betrokken ambtenaar zich niet als klokkenluider, maar is het iemand die een ‘ernstige misstand’ wilde voorkomen en slechts ‘ontbrekende gegevens’ doorgaf, omdat die volgens de wet in een dossier horen te zitten.
RTL 21.06.2019 Ondanks zware druk vanuit de Tweede Kamer weigert staatssecretaris Snel (Financiën) stukken openbaar te maken over de beïnvloeding door zijn ministerie van een onafhankelijk onderzoek naar de toeslagen-affaire.
Dit blijkt uit een brief die Snel zojuist naar de Tweede Kamer stuurde. Eerder deze week meldden Trouw en RTL Nieuws dat dit onderzoek door het ministerie werd ingeperkt in een ‘vervolgopdracht’ aan zogeheten auditors. Dat zijn onderzoekers die de ICT-systemen juist grondig moesten doorlichten, op zoek naar informatie die eerder voor de Tweede Kamer en voor rechters was achtergehouden.
Het gaat om de affaire rond de massale, onrechtmatige stopzetting van betaling van kinderopvangtoeslag aan honderden ouders, in 2014. Voor hen is er nog steeds geen oplossing.
Snel zegt dat onderzoekers ‘geen strobreed’ in de weg is gelegd. Toch weigert hij nu de ‘vervolgopdracht’ van zijn eigen ministerie openbaar te maken, ondanks dringende oproepen van CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt en SP-Kamerlid Renske Leijten.
De staatssecretaris maakt er nu van dat de onderzoekers ná de onderzoeksopdracht van zijn ministerie van 2 oktober 2018 niet zelf ‘alsnog’ om toegang hebben gevraagd tot meer documenten en computerschijven. En dat ze daarom niet belemmerd zouden zijn.
Bestanden FIOD doorzoeken
Op 2 oktober kregen zij de expliciete opdracht van Financiën om alleen de systemen van ‘Toeslagen’ te onderzoeken. Terwijl de auditors in hun eerste, eigen rapport juist duidelijk vroegen om ook in de systemen van de Belastingdienst te kunnen kijken.
Ook wilden zij de bestanden van de FIOD doorzoeken, nadat ze op 1 oktober hadden gehoord dat hier belangrijke informatie op stond. Dat was volgens hen noodzakelijk. Zij stelden daarom dat in het vervolgonderzoek de FIOD-schijf ‘hierin meegenomen moet worden’. Dit vermeldt Snel niet in zijn brief van vandaag.
Volgens de Kamerleden Omtzigt en Leijten komt Snel zijn eigen toezegging in een debat van woensdag niet na dat hij de inhoud van de opdracht exact zou beschrijven. Snel zei toen dat ‘u daar op moet vertrouwen’. Omtzigt (CDA) zegt dat die ‘heel heldere vraag’ nu wordt omzeild, en dat hij een ‘nadere uitleg’ van Snel wil.
90 Kamervragen
Leijten (SP) zegt dat ze ‘moedeloos’ wordt van de manier waarop de staatssecretaris de Kamer informeert. “Het zou moeten gaan over een oplossing voor gedupeerde ouders en over het functioneren van de Belastingdienst. Maar dan moet wel de juiste informatie op tafel, en die hebben we dus nog steeds niet.”
Trouw en RTL Nieuws hebben een verzoek ingediend op grond van de Wet openbaarheid van bestuur (Wob) om de opdracht en onderliggende mailwisseling boven tafel te krijgen. Volgende week woensdag moet Snel nog eens 90 vragen van de Kamer beantwoorden. Een week later moet de staatssecretaris zich in een Kamerdebat verantwoorden.
Etnisch profileren
Staatssecretaris Snel kwam de afgelopen weken steeds verder in het nauw, door onthullingen over de afhandeling van de toeslagenaffaire. Zo blijkt dat er een onderzoek van de Autoriteit Persoonsgegevens loopt naar ‘etnisch profileren’ door de Belastingdienst. Ook werd duidelijk dat een fraudeonderzoek volledig ontspoorde, dat verouderd nep-bewijs werd gebruikt, en dat honderden mensen daarvan de dupe werden.
NU 19.06.2019 Het onderzoek naar de affaire rond het stopzetten van de kinderopvangtoeslag is niet beïnvloed door het ministerie, zegt staatssecretaris Menno Snel van Financiën. Hij gaat daarmee in tegen berichten van vorige week waaruit juist zou blijken dat dat wel zou zijn gebeurd.
“Wij hebben de onderzoekers geen strobreed in de weg gelegd”, zegt Snel woensdag tijdens een debat in de Tweede Kamer. De hulp van de Belastingdienst werd door de auditors gezien als ‘constructief en niet als belemmerend'”, aldus de bewindsman.
Vorige week publiceerden Trouw en RTLNieuws op basis van interne documenten dat een ambtenaar bij de fiscus het proces frustreert door belangrijke stukken achter te houden en het falen van de Belastingdienst verhult.
Bovendien, zo concludeerden Trouw en RTL Nieuws, kregen ambtenaren die al jaren betrokken zijn bij het stopzetten van de toeslagen, belangrijke posities in het onderzoek. Snel noemde de fraudebestrijding in dit geval nog “hardvochtig” en bood de gedupeerden zijn excuses aan. Dat was voor de tweede keer in korte tijd.
Het gaat om honderden ouders van wie in 2014 de kinderopvangtoeslag is stopgezet en teruggevorderd. Sommige ouders moeten tienduizenden euro’s terugstorten. Die terugvordering is nu bevroren totdat een speciale commissie de zaak heeft onderzocht.
‘Wij hebben het onderzoek niet belemmerd of gedirigeerd’
Met name Renske Leijten (SP) en Pieter Omtzigt (CDA) maken zich hard voor de ouders in deze zaak. De Kamerleden willen heel precies van Snel weten of er een sturende rol is geweest vanuit het departement. Ze baseren zich op een dossier van de auditors zelf waaruit je zou kunnen concluderen dat ze onderzoeksopdrachten hebben meegekregen terwijl ze onafhankelijk hun werk zouden moeten doen.
Maar Snel bleef elke bewering uit die hoek tegenspreken. “Wij hebben het onderzoek niet belemmerd of gedirigeerd.”
Ook GroenLinks en PvdA hadden nog veel vragen over dit punt, maar Snel wilde en kon er verder niet op ingaan omdat het onderwerp niet op de agenda staat. De Kamer debatteert hier volgende week over.
Er staan bovendien nog zo’n negentig Kamervragen over de fraudebestrijding open. Omtzigt wil dat Snel de mogelijke beïnvloeding door de Belastingdienst vóór die tijd schriftelijk aan de Kamer meldt.
MSN 19.06.2019 De Tweede Kamer heeft keiharde kritiek op het optreden van de Belastingdienst in de toeslagenaffaire. Door optreden van de Belastingdienst verloren honderden ouders onterecht hun kinderopvangtoeslag. “Er lijkt sprake van machtsmisbruik”, zegt PvdA-kamerlid Nijboer.
Uit onderzoek van RTL Nieuws en Trouw blijkt dat de Belastingdienst in de nasleep van de Bulgarenfraude de jacht op fraude opschroefde. Zorgvuldig onderzoek en bewijsvoering werden overgeslagen. Honderden ouders werden daarvan het slachtoffer. Zij verloren hun kinderopvangtoeslag en zijn vaak al jaren bezig om hun gelijk te halen.
‘Gemangeld door anonieme bureaucratie’
“Als het misgaat zit je meteen heel diep in de problemen”, zegt CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt. “Er zijn mensen die vijf jaar dwangbevelen hebben gehad van de Belastingdienst terwijl er misschien niet eens een fout was gemaakt.”
Pogingen om de beslissing aan te vechten liepen door tegenwerking van de Belastingdienst steevast op niets uit. “Daardoor hebben mensen het gevoel gemangeld te worden door een anonieme bureaucratie waar ze nooit tegenop kunnen”, zegt GroenLinks-Kamerlid Bart Snels.
Parlementair onderzoek
Al maanden proberen Kamerleden duidelijkheid te krijgen over hoe het nu precies zit met de toeslagenaffaire. “Dan hebben we een staatssecretaris die kribbig is: ‘Vertrouwen jullie me niet? Waarom zoeken jullie dingen die er niet zijn?'” zegt SP-Kamerlid Renske Leijten.
“We krijgen van alle kanten informatie dat die er wel zijn en dat we die niet boven tafel krijgen”, zegt Leijten. Voor haar is de maat vol. Zij pleit voor een parlementair onderzoek.
‘Belastingdienst doorgeschoten’
Staatssecretaris Snel geeft toe dat de Belastingdienst bij aanpak van fraude met kinderopvangtoeslagen is doorgeschoten. En dat het lang heeft geduurd voordat het ministerie van Financiën erkende dat er iets fout was gegaan.
“Maar u heeft mij die draai zien maken. Dat was misschien laat”, erkende de staatssecretaris. Volgens Snel was bij de aanpak van toeslagenfraude de balans zoek, en ging handhaving boven de bescherming van kwetsbare groepen die juist afhankelijk zijn van toeslagen.
Pittig debat op komst
Kamerleden maakten hun opmerkingen tijdens een breed overleg over de Belastingdienst. Binnenkort is er een apart debat over de toeslagenaffaire. Staatssecretaris Snel gaat dan dieper in op wat er is mis gegaan. Wel wilde hij vandaag al reageren op berichtgeving van Trouw en RTL Nieuws dat hij het onderzoek naar de ingehouden toeslagen zou hebben beperkt. Volgens Snel is dat niet waar. “Wij hebben de onderzoekers geen strobreed in de weg gelegd.”
Het nog te houden debat over de kinderopvangtoeslagaffaire wordt pittig voor staatssecretaris Snel, zegt politiek verslaggever Roel Schreinemachers. “Hij lijkt nog wel wat krediet te hebben bij de Kamer, maar Snel kan zich geen grote fouten veroorloven”, schat hij in.
Snel moet Kamer overtuigen
“Er is veel chagrijn over de gebrekkige informatievoorziening over de affaire aan de Tweede Kamer. Veel vragen zijn nog onbeantwoord. En Snel zal de Kamer er echt van moeten overtuigen dat hij de juiste persoon is die de cultuur bij de Belastingdienst kan veranderen.”
MSN 19.06.2019 Er valt steeds slechter te praten met de Belastingdienst, vinden commerciële belastingadviseurs. Mailen of bellen gaat moeizaam, post raakt zoek en adviseurs kunnen lastig afspraken maken. “Je krijgt ze gewoon niet te pakken.”
Gemiddeld geven belastingadviseurs de kwaliteit van de dienstverlening van de fiscus het rapportcijfer 5,9. Dat blijkt uit een enquête van de Nederlandse Orde van Belastingadviseurs (NOB) en de Register Belastingadviseurs (RB) onder zo’n 3000 leden.
Zorgen over boetes en bescherming
NOB en RB onderzochten in 2016 ook al de relatie tussen de adviseurs en de fiscus. De helft van de fiscale dienstverleners (51 procent) vindt dat hun relatie met de Belastingdienst de afgelopen jaren hetzelfde is gebleven. Iets meer dan een kwart zegt dat de verhouding verslechterd is.
“Vorige keer was het al niet best en het is alleen maar erger geworden”, zegt Fons Overwater, voorzitter van RB. “De communicatie is primitief geregeld. De Belastingdienst werkt liever niet per email, omdat de fiscus bang is dat gevoelige informatie uitlekt. Maar er is al lang technologie beschikbaar om dat op te lossen.”
Aangetekende post raakt kwijt
Mailen zou een stuk sneller gaan, vinden de belastingadviseurs. Omdat inspecteurs niet willen mailen, moeten de adviseurs brieven per post sturen. En die post raakt regelmatig kwijt, klagen ze. Zelfs aangetekende brieven.
Overwater legt uit dat de post naar een algemene postkamer gestuurd wordt. Voordat ze daar hebben uitgezocht naar welke inspecteur een brief moet, ben je ‘al twee weken verder’, zegt hij. “Maar je weet niet of hij is aangekomen, dus dan moet je weer naar de Helpdesk bellen.”
Ook bellen is omslachtig. De bereikbaarheid van de telefonische Helpdesk Intermediairs van de Belastingdienst is met 50 procent afgenomen, blijkt uit de enquête. Overwater: “Bij de Helpdesk kun je sowieso geen inhoudelijke antwoorden krijgen, je kunt hooguit een belafspraak maken.”
Rekening komt bij de klant
Al met al kost het steeds meer moeite om informatie te krijgen van de Belastingdienst, merken de adviseurs. “Het is heel belangrijk om contact te hebben met inspecteurs, omdat er duizenden onduidelijke situaties zijn”, vertelt Overwater. “Het belastingstelsel is verouderd, er is een groot grijs gebied. Dan wil je advies, maar je krijgt de inspecteurs niet te pakken.”
En dat heeft uiteindelijk gevolgen voor klanten, waarschuwt Overwater. “Als jouw belastingadviseur vier keer moet bellen om duidelijkheid te krijgen, dan kost dat tijd. En dat komt uiteindelijk op jouw rekening als klant.”
Sneller boetes
Uit het onderzoek blijkt dan ook dat de persoonlijke relatie tussen adviseurs en inspecteurs is fiscus is verslechterd. De commerciële experts beoordelen de relatie met een 5,6.
Fiscaal dienstverleners ervaren ‘een verharding’ in de manier waarop medewerkers van de Belastingdienst zich opstellen. Ze zijn formeler en leggen eerder boetes op, merken ze. Adviseurs maken zich daarom zorgen over de rechtszekerheid en -bescherming voor hun opdrachtgevers. Twee derde van de respondenten merkt dat het moeilijker is afspraken te maken met de Belastingdienst.
Frustratie voor beide
De onderzoekers vermoeden twee oorzaken. Ten eerste de discussie in de samenleving over belastingontwijking, waardoor sommige inspecteurs zich strenger opstellen. En ten tweede een personeelstekort bij de Belastingdienst.
Overwater: “Het is geen kwestie van onwil, maar het gevolg van jarenlange bezuinigingen. Er is jaren geen nieuw personeel aangenomen, er zijn veel inspecteurs weggegaan. Pas heel recent neemt de Belastingdienst nieuw personeel aan, maar dit is nog te weinig.”
NOB en RB hebben het onderzoek vrijdag aangeboden aan de baas van de Belastingdienst, directeur-generaal Jaap Uijlenbroek. “We hebben alle punten besproken en hij begrijpt het”, vertelt Overwater. “Maar ze kunnen niet anders, ze zijn gebonden aan het budget van de politiek. Het is voor beide kanten frustrerend: zowel voor ons als adviseurs als voor de fiscus.”
Problemen zijn bekend
Helemaal als een verrassing zal het advies niet gekomen zijn voor de Belastingdienst. Burgers en ondernemers klagen al jaren over de gebrekkige communicatie van de Belastingdienst.
De Belastingdienst was op moment van schrijven niet bereikbaar voor commentaar.
Consumentenbond: BelastingTelefoon nog steeds ondermaats
De BelastingTelefoon, de hulplijn voor belastingproblemen, krijgt ook dit jaar weer een onvoldoende. De Consumentenbond kwam al voor de zesde keer tot de conclusie dat de hulp voor belastingbetalers ondermaats is.
Het onderzoek werd twee keer uitgevoerd: een keer rond de jaarwisseling en een keer afgelopen maand. Het rapportcijfer over het eerste onderzoek was een povere 4,8, in maart was dat wat gestegen naar een 5,4.
Medewerkers van de Consumentenbond stelden vijf verschillende vragen allemaal tien keer aan de BelastingTelefoon. Twee vragen werden bedroevend slecht beantwoord.
Nul goede antwoorden
Op de vraag: “Vorig jaar is mijn moeder naar een verzorgingshuis gegaan. Mijn vader woont nog alleen in de echtelijke woning. Hebben mijn ouders recht op de alleenstaande-ouderenkorting”, werd nul keer een goed antwoord genoteerd. Tweemaal kwam er een onvolledig antwoord, acht keer helemaal fout.
Ook de vraag of je handmatig de gegevens over je banksaldo op 31 december kan wijzigen, als je bank last-minute transacties niet heeft verwerkt in het jaaroverzicht, werd maar liefst nul keer goed beantwoord.
Lichtpuntjes
Toch zijn er ook positieve zaken te benoemen. Een vraag over aftrekbaarheid van medicijnkosten werd in maart aanzienlijk beter beantwoord dan rond de jaarwisseling, zegt de bond. Dat is een direct gevolg van een beleidsverandering die wel is doorgevoerd.
Specialistische vragen zouden vaker worden doorgestuurd naar specialisten binnen de dienst: in dit geval bleek dat tot veel betere resultaten te leiden, ondervond de Consumentenbond.
BB 18.06.2019 De Belastingdienst kan op dit moment niet altijd de gevraagde bijdrage leveren in de aanpak van ondermijning. Verschillende burgemeesters stelden het onlangs al vast, maar de minister van Justitie en Veiligheid Ferdinand Grapperhaus geeft het nu ook toe in zijn antwoorden op vragen van de SP.
Oproep burgemeesters
Eind april noemden een aantal burgemeesters in een opinieartikel in NRC de samenwerking met de fiscus in het afnemen van crimineel verdiend geld via hennepzolders en drugslaboratoria succesvol, maar uitten zij hun zorgen over de terugval in capaciteit door stevige bezuinigingen de laatste jaren.
Fiscale handhaving komt daarmee ook onder druk te staan en daardoor boet de Belastingdienst zichtbaar aan kracht in als partner bij de ondermijning van criminaliteit. Het kabinet stelde via het ondermijningsfonds 100 miljoen beschikbaar voor de versterking van de aanpak van ondermijning, maar omdat de Belastingdienst als cruciale partner onvoldoende menskracht kan leveren wordt de aanpak behoorlijk in de wielen gereden.
De oproep aan het kabinet was om 10 miljoen te investeren in extra regionale teams, zo’n 100 extra formatieplaatsen, voor fiscale handhaving. Daarmee zou ook weer extra crimineel geld kunnen worden afgepakt: een slimme noodzakelijke investering.
Bestedingsvoorstel niet gehonoreerd
Op de vraag van de SP wat de minister gaat doen aan de zorgen van de burgemeesters over de bijdrage van de Belastingdienst aan de versterking van de aanpak van ondermijning antwoordt hij dat hij een bestedingsvoorstel van de Belastingdienst voor de toedeling van extra gelden uit onder meer het Ondermijningsfonds niet heeft gehonoreerd.
‘De Belastingdienst kan op dit moment niet altijd de gevraagde bijdrage leveren.’ Grapperhaus nam dit besluit op advies van het Strategisch Beraad Ondermijning (SBO), dat onder onafhankelijk voorzitterschap staat van Peter Noordanus, voormalig burgemeester van Tilburg.
Dat besluit noemt Leijten in een reactie op de antwoorden ‘zorgelijk’. ‘Hij schrijft ‘we hebben dat bestedingsvoorstel niet gehonoreerd’, maar dan wordt het een beetje een kip-en-ei-verhaal: niet investeren en dus geen capaciteit of andersom. Dat is gek. Ik ben benieuwd naar die aanvraag en het advies.’
Landelijke prioriteiten
Voor de integrale aanpak van ondermijnende criminaliteit stelt de Belastingdienst een substantieel deel van de capaciteit ter beschikking, schrijft Grapperhaus, zowel in de samenwerkingsverbanden van het LIEC en RIEC, als binnen de aanpak van de Landelijke Stuurgroep Interventieteams.
Grapperhaus begrijpt dat burgemeesters vanuit hun rol en verantwoordelijkheid een hogere inzet wenselijk achten. ‘De Belastingdienst is echter een landelijke organisatie met landelijke prioriteiten en maakt op landelijk en regionaal niveau een afweging ten aanzien van de eigen inzet op basis van onder andere het fiscale belang, het maatschappelijke belang en de beschikbare capaciteit.’
Beetje dubbel, vindt Leijten. ‘Hij is het eens met de burgemeesters, maar tegelijk maakt de Belastingdienst als landelijke organisatie eigen afwegingen. Dat is juist de noodkreet. Ik heb niet echt inzicht in wat hij met die noodkreet gaat doen.’
Goede afstemming ‘cruciaal’
Binnen de beschikbare capaciteit deelt Grapperhaus de mening van de burgemeesters dat een effectieve aanpak van crimineel geld gewenst is en het van groot belang is om in de samenwerking met gemeenten en het OM te komen tot ‘een optimale capaciteitsinzet van het bestuursrechtelijke, strafrechtelijke en fiscale instrumentarium’. Ook vindt hij dat een goede afstemming tussen politie, gemeenten en OM cruciaal is voor een effectieve en efficiënte aanpak van ondermijnende criminaliteit.
Terugverdienen investering niet het doel
Maar het doel van het afpakken van crimineel vermogen is volgens Grapperhaus dan ook niet het terugverdienen van de investering. ‘Het is onduidelijk in hoeverre een extra investering zal leiden tot extra inkomsten. Afpakken van crimineel vermogen is zeer complex en arbeidsintensief. Het kan soms jaren duren voordat uiteindelijk succesvol kan worden ingevorderd door OM of de Belastingdienst.’
Leijten leest hieruit dat Grapperhaus afwijst dat investeringen zich terugverdienen. ‘Natuurlijk gaat het eerst om rechtvaardigheid, maar door samen op te trekken kun je wel dat geld claimen. Je moet ze goed plukken. Zij zijn ook ondermijnend via het geld dat ze verdienen.’
Substantieel deel capaciteit tegen ondermijning
De Belastingdienst stelt voor de integrale aanpak van ondermijnende criminaliteit een substantieel deel van de capaciteit ter beschikking, aldus Grapperhaus. ‘De landelijke bandbreedte voor de aanpak van fiscale fraude en de aanpak van ondermijnende criminaliteit en arbeid gerelateerde fraude (LSI) bedraagt 5 tot 8 procent van de totale capaciteit van de directie Midden- en Kleinbedrijf’, aldus de minister.
Structureel 29 miljoen beschikbaar
Niettemin kan hij het bestedingsvoorstel voor extra ondermijningsgelden dus niet honoreren. Wel is vanuit het structurele budget voor ondermijning aan de Belastingdienst een bedrag van 1 miljoen euro voor 2019 en 8,5 ton voor 2020 en de jaren erna toegekend voor data-analyse om bij te dragen aan het maken van ondermijningsbeelden.
Ook intensiveert het kabinet bij de Belastingdienst de aanpak van fraude, witwassen en ondermijning. Hiervoor wordt een bedrag van 1 miljoen euro in 2019 oplopend tot structureel 29 miljoen beschikbaar gesteld. Leijten: ‘We weten niet hoe die middelen tot stand komen en of het voldoende is.
Als het OM en gemeenten de Belastingdienst nodig hebben, moet de overheid dat faciliteren. Maak op landelijk en regionaal niveau een afweging en maak integraal die 29 miljoen vrij. Daarmee erken je het probleem.’
RTL 18.06.2019 Staatssecretaris Snel (Financiën) heeft een onderzoek naar het falen van de Belastingdienst in de toeslag-affaire laten inperken. Dit was nadrukkelijk tegen het advies van de onderzoekers die hij zelf inhuurde. Zij adviseerden om veel dieper te graven om de onderste steen boven te krijgen.
Dit blijkt uit onderzoek van RTL Nieuws en Trouw. Vrijdag ontkende het ministerie van Financiën nog in alle toonaarden dat dit onderzoek werd gefrustreerd.
Het gaat om het onderzoek naar de massale, onrechtmatige stopzetting van toeslagen voor kinderopvang in 2014. Daarna werd voor burgers belangrijke informatie consequent achtergehouden.
Snel stelde dit onderzoek eind september in, nadat hij erachter kwam dat de Kamer onvolledig was geïnformeerd en de rechtsgang door zijn eigen Belastingdienst werd gehinderd.
Zaterdag bleek al dat de onderzoekers slechts een selectie kregen van documenten van de dienst Toeslagen, en niet alle computerbestanden.
De onderzoekers stelden in een tussenrapport dat zij ook toegang moesten krijgen tot computerschijven van de Fiscale Inlichtingen- en Opsporingsdienst (FIOD), dat ook informatie bevat over het ontspoorde fraude-project. “Dit moet in ieder geval worden meegenomen”, schreven de onderzoekers.
Ook wilden de onderzoekers toegang tot documenten van Blauw, de Belastingdienst zelf. Die deed namelijk de fraude-onderzoeken op locatie voor de dienst Toeslagen, die zelf ‘geen buitendienst’ heeft, en daarom ligt ook daar informatie.
Beide verzoeken van de onderzoekers werden onder verantwoordelijkheid van Snel afgewezen. Het ministerie zegt nu dat het bij de werkwijze hoort dat zij ‘toelichting krijgen van de organisatie waar het onderzoek plaatsvindt’. Het ministerie wil geen verder commentaar geven. Zaterdag meldden we al dat de onderzoekers ook gehinderd werden bij de selectie van documenten.
Uit de rapportage bleek dat de ‘auditors’, zoals de experts in ICT heten, toch honderden en honderden documenten vonden. De Kamer kreeg slechts een paar stukken, en Snel beloofde dat documenten die relevant waren voor individuele burgers, alsnog overlegd zouden worden.
Voor een deel gaat het om documenten van Toeslagen over individuele burgers. Tegelijk worden nog steeds interne stukken van Toeslagen én de Belastingdienst achtergehouden.
Het gaat over het project ‘CAF11 Hawaï’ waar zonder grondig onderzoek bij gastouders en een gastouderbureau, 302 ouders daarna keihard werden aangepakt. Voor hen is er vijf jaar later nog geen oplossing.
Bij de geheimgehouden stukken gaat het onder meer om ‘actualiteitsbezoeken’ van de Belastingdienst in november 2013. De Belastingdienst, de landsadvocaat en staatssecretaris Snel gebruiken die informatie wel, ook in procedures, maar betrokkenen kunnen zich er niet tegen verweren. Dat is tegen de wet. Eerder bleek al dat de Belastingdienst verouderde informatie uit 2011 aangreep om het aanpakken van burgers te rechtvaardigen.
Het ministerie van Financiën heeft vorige week per ongeluk een versie van een document dat RTL Nieuws en Trouw onthulden, naar de Tweede Kamer gestuurd, in plaats van het origineel, dat de Kamer in al die jaren ervoor niet kreeg.
NU 18.06.2019 Staatssecretaris Menno Snel (Financiën) heeft het onderzoek naar het handelen van de fiscus omtrent het stopzetten van kinderopvangtoeslag laten inperken, melden RTL Nieuwsen Trouw dinsdag. Dit was tegen de wens van de onderzoekers die hij zelf had gevraagd de zaak door te lichten.
Zij pleitten met klem voor een breder onderzoek naar de problemen en de fouten met de kinderopvangtoeslag. Zo zouden de FIOD en de afdeling MKB van de Belastingdienst mogelijk over belangrijke informatie beschikken.
Dit advies is door het ministerie niet overgenomen. Volgens een woordvoerder van Snel “merken de onderzoekers in het eindrapport op dat op een aantal andere locaties mogelijk nog relevante informatie voorhanden is.”
Het oriënterende onderzoek was ingesteld naar aanleiding van rechtszaken over het stopzetten van de kinderopvangtoeslagen waar de Belastingdienst in was verwikkeld. “Er zijn nu al miljoenen documenten gevonden en er is een onderzoekscommissie aangesteld”, aldus een woordvoerder van Snel. “Het leek ons niet zinvol en niet relevant om op dit moment nog verder onderzoek in te gaan stellen.”
Belastingdienst zette onterecht toeslagen van 300 gezinnen stop
Snel heeft een onderzoekscommissie opgedragen zich over de zaak te buigen. Zij staat onder leiding van oud-minister en voormalig vicepresident van de Raad van State Piet Hein Donner. Deze commissie moet voor het eind van het kalenderjaar een eindrapport presenteren.
De Belastingdienst verdacht de ouders van kinderen die naar een gastouderbureau werden gebracht ten onrechte van fraude. De dienst zette in 2014 hun toeslag stop en vorderde al uitgekeerde bedragen terug. Zo’n driehonderd gezinnen zouden hierdoor in de problemen zijn gekomen.
Trouw en RTL Nieuws meldden eerder dat Snels ambtenaren het onderzoek naar de affaire dat de bewindsman had ingesteld bemoeilijkten.
‘Belastingdienst heeft wellicht etnisch geprofileerd’
Het ministerie zegt dat het terughoudend moet zijn in zijn reactie op de onthullingen door Trouw en RTL, omdat het ministerie eerst de Tweede Kamer moet informeren. De Kamer heeft een groot aantal vragen gesteld en wil Snel voor de zomer opnieuw aan de tand voelen.
De Autoriteit Persoonsgegevens (AP) onderzoekt naar aanleiding van eerdere berichtgeving van Trouw en RTL Nieuws of de Belastingdienst zich schuldig heeft gemaakt aan etnisch profileren.
De AP kreeg meerdere signalen waaruit bleek dat de toeslagen van ouders met een migratieachtergrond op grote schaal zouden zijn ingetrokken. In zeker één geval werd de tweede nationaliteit van de ouders in kwestie vermeld.
NOS 18.06.2019 Staatssecretaris Snel beperkte zelf het onderzoek naar het falen van de Belastingdienst in de kinderopvangtoeslag-affaire. Dat melden RTL Nieuws en Trouw. Snel zou daarmee tegen het nadrukkelijke advies zijn ingegaan van de onderzoekers die hij zelf had ingehuurd om de zaak door te lichten. Zij wilden breder onderzoek doen.
Het gaat om een onderzoek naar de onrechtmatige stopzetting van kinderopvangtoeslagen van honderden ouders in 2014. Zo’n 300 ouders kwamen in de problemen nadat een gastouderbureau in Eindhoven onderwerp was geworden van een groot fraude-onderzoek. Achteraf bleek die zaak gebaseerd op achterhaalde informatie, maar de toeslagen van de ouders werden wel stopgezet.
Staatssecretaris Snel gaf opdracht tot het onderzoek, nadat hij erachter was gekomen dat de Tweede Kamer onvolledig was geïnformeerd en de rechtsgang door de fiscus werd gehinderd. Trouw en RTL Nieuws meldden zaterdag al dat ambtenaren het onderzoek van Snel ernstig hebben gefrustreerd.
Verzoeken afgewezen
Volgens diezelfde media blijkt nu dat de onderzoekers toegang wilden tot computerschijven van de Fiscale Inlichtingen- en Opsporingsdienst (FIOD). Ook zouden ze toegang hebben willen krijgen tot informatie van het onderdeel MKB van de Belastingdienst, dat op locatie onderzoek deed voor de dienst Toeslagen. Onder verantwoordelijkheid van Snel zouden die verzoeken zijn afgewezen.
Het ministerie van Financiën laat weten dat het zich niet herkent in de berichtgeving van RTL Nieuws en Trouw. De onderzoekers hebben hun werk “in volledige vrijheid” kunnen doen.
NU 15.06.2019 De Belastingdienst zou een onderzoek naar de affaire rond het stopzetten van de kinderopvangtoeslag gefrustreerd hebben. Ambtenaren die betrokken waren bij het onjuist en hardhandig aanpakken van honderden ouders konden belangrijke stukken achterhouden voor de auditors, zo blijkt uit berichtgeving van RTL Nieuws en Trouw.
De auditors die vorig najaar door staatssecretaris Menno Snel (Financiën) zijn gevraagd om onderzoek te doen, kregen niet alle documenten te zien.
De ambtenaar van de Belastingdienst die de selectie maakte van de bestanden die de onderzoekers mochten inzien, was voorstander van een harde aanpak van frauderende ouders. In interne stukken, die in handen zijn van RTL Nieuws en Trouw, dringt deze ambtenaar erop aan het falen van de dienst niet door te vertellen aan de gedupeerde ouders.
Ook bepaalde de Belastingdienst welke stukken “potentieel relevant” waren om door staatssecretaris Snel aan de Tweede Kamer verschaft te worden. Daardoor heeft Snel honderden documenten die uiteindelijk wel gevonden zijn, niet naar de Kamer gestuurd. Onder deze documenten zijn waarschijnlijk verslagen van bezoeken van eind 2013 aan gastoudergezinnen, op basis waarvan de fiscus in 2014 besloot de kinderopvangtoeslag stop te zetten.
De Belastingdienst stelt in een reactie aan RTL Nieuws en Trouw dat “volledige medewerking is verleend” aan het onderzoek.
Vooral toeslagen van ouders met dubbele nationaliteit stopgezet
Het draait in deze zaak om een langslepend conflict tussen de Belastingdienst en ouders die opeens geen kinderopvangtoeslag meer ontvingen.
Een gastouderbureau uit Eindhoven staat centraal in de zaak. In 2014 werden de toeslagen van vooral ouders met een dubbele nationaliteit zonder enig bewijs voor fraude stopgezet. Ouders procederen al jaren om de toeslagen alsnog te krijgen.
Omdat er zo veel ouders met een migratieachtergrond bij betrokken waren, wordt door de Autoriteit Persoonsgegevens (AP) onderzocht of de fiscus zich schuldig maakte aan etnisch profileren.
Staatssecretaris Snel zei eerder deze week dat de Belastingdienst te hardvochtig is omgegaan met ouders van wie de kinderopvangtoeslag onterecht is stopgezet. De fraudebestrijding in combinatie met strikte regels leidde tot “tunnelvisie” bij de fiscus, zei de bewindsman dinsdag.
Een adviescommissie is sinds twee weken bezig uit te zoeken wat er precies mis is gegaan en of de gedupeerde ouders recht hebben op een schadevergoeding. Een uitkomst wordt na de zomer verwacht.
RTL 14.06.2019 De Belastingdienst heeft een onderzoek naar eigen falen in de affaire-kinderopvangtoeslag gefrustreerd. Stukken werden achtergehouden door medewerkers, die zelf betrokken waren bij de jarenlange onjuiste en hardhandige aanpak van honderden ouders.
Het ‘bewijs’ voor vermoedens van fraude blijkt daarnaast nog dubieuzer dan staatssecretaris Snel van Financiën deze week moest toegeven, blijkt uit onderzoek van RTL Nieuws en Trouw.
Na eerdere onthullingen moest Snel dinsdag voor de tweede keer diep door het stof en bood de Kamer en honderden ouders weer excuses aan. Gezinnen raakten in grote problemen door de onterechte stopzetting van toeslagen voor kinderopvang in 2014. Tot op de dag van vandaag is er voor hen geen oplossing.
Uit onze reconstructie van de affaire blijkt nu dat de Belastingdienst het onderzoek naar de eigen fouten tegenwerkte. Eerst werd niet goed gezocht. Daarna werden stukken achtergehouden voor de accountants (auditors), blijkt uit een ongecensureerde versie (pdf) van het rapport.
Zij doorzochten de systemen van de Belastingdienst, maar kregen geen toegang tot een belangrijke schijf. De ICT-auditors mochten ook de documenten zelf niet zien. De Belastingdienst bepaalde aan de hand van inventarislijsten zelf, in overleg met de Landsadvocaat, welke stukken alsnog aan de Kamer of aan rechters zou worden overlegd.
De auditors waren vorig najaar juist ingeschakeld om de onderste steen boven te krijgen. Dat gebeurde nadat de Belastingdienst stelselmatig informatie achterhield in rechtszaken tegen gedupeerde ouders.
De ambtenaar van de Belastingdienst die de selectie maakte voor de bestanden die auditors mochten doorzoeken, was bij de afhandeling voorstander van een harde aanpak van ouders die niets misdaan hadden.<
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/352fb25a-a01b-11ea-ba45-0255c322e81b.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/36353678-b602-11ea-b5c0-02c309bc01c1.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/a27b0640-ebcb-11e7-b959-45428adccb87.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/a506bafa-a026-11ea-92ae-02d1dbdc35d1.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/f838615c-9a8f-11ea-933e-02d1dbdc35d1.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/1701fe9c-9a02-11ea-808e-02c309bc01c1.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/1701fe9c-9a02-11ea-808e-02c309bc01c1.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/bc9f4114-8adc-11ea-8c7a-02d2fb1aa1d7.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/b372d782-6542-11ea-8edc-0218eaf05005.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/13ba94f0-23d9-11ea-90a3-02d1dbdc35d1.jpg)
Auteur
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/9024ece2-d0a6-11e9-9211-02c309bc01c1.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/d6a8f08a-6c7a-11ea-b2e8-02c309bc01c1.jpg)
Auteur AardbevingNL
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/533cbaf4-8c98-11ea-9f17-02d1dbdc35d1.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/b298c9f8-8c2e-11ea-812c-0255c322e81b.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/99b21b30-8911-11ea-8404-0255c322e81b.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/92de8afe-734b-11ea-961e-0255c322e81b.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/3f9784d4-683f-11ea-b2fd-0217670beecd.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/2ee25812-6399-11ea-9015-0255c322e81b.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/a4ef7e7e-54d3-11ea-8424-02d2fb1aa1d7.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/63550cda-4782-11ea-8da6-0217670beecd.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/8692d054-54b8-11ea-bea3-0217670beecd.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/b5de1ee4-4a5a-11ea-9fa1-0218eaf05005.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/b8e311b0-4e67-11ea-8842-0255c322e81b.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/d2623bf2-20ea-11ea-8721-0255c322e81b.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/1ee5d86e-20bc-11ea-a409-0255c322e81b.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/19f79e20-1a9d-11ea-9dc7-0255c322e81b.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/1a26a40e-1a9d-11ea-9dc7-0255c322e81b.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/c8bba28a-1610-11ea-a6b6-0217670beecd.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/bb9af686-e817-11e9-9749-02c309bc01c1.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/8a0046e8-d41d-11e9-a415-0255c322e81b.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/80d80d36-d3e5-11e9-9211-02c309bc01c1.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/d3986d3e-d3c9-11e9-8388-02d2fb1aa1d7.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/d3c6ae42-d3c9-11e9-8388-02d2fb1aa1d7.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/924332c0-06fe-11ea-be08-0217670beecd.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/5cba9ea0-05e5-11ea-bb84-0218eaf05005.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/9f634f82-04b8-11ea-976e-0255c322e81b.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/3bec934a-0482-11ea-99dd-02d1dbdc35d1.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/3c020b9e-0482-11ea-99dd-02d1dbdc35d1.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/75387bfe-d873-11e9-ab85-0255c322e81b.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/28f74766-c8dd-11e9-9a41-02d2fb1aa1d7.jpg)
Auteur PieterOmtzigt
Auteur
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/94bf4568-a26b-11e9-b8f4-0218eaf05005.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/8e1620dc-a226-11e9-b27a-02c309bc01c1.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/7fd13842-9ea0-11e9-84e9-02c309bc01c1.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/29c8241a-9e73-11e9-b4a1-02d1dbdc35d1.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/c40fa926-9d06-11e9-b6a2-02d1dbdc35d1.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/a46c4f74-971c-11e9-8417-02d1dbdc35d1.jpg)
