0verheid moet private schulden toeslagouders overnemen
De Tweede Kamer wil dat de overheid de private schulden overneemt van de gedupeerden van de toeslagenaffaire, als de betrokken private partijen zelf niet bereid zijn die schulden kwijt te schelden. Een motie daarover van de PVV is aangenomen. Met private schulden wordt bedoeld alle openstaande bedragen die ouders hebben staan bij bedrijven of andere niet-overheidsorganisaties.
Eerder besloot het kabinet dat de gedupeerden hun schulden bij overheidsinstanties niet meer hoeven te betalen. Daarmee wordt voorkomen dat de ouders, die allemaal ten minste 30.000 euro krijgen van het kabinet, een groot deel van dat bedrag weer moeten inleveren bij schuldeisers.
Telegraaf 27.01.2021
Ook publieke instellingen als het CAK, het UWV, de Sociale Verzekeringsbank en de gemeenten doen mee aan de kwijtschelding. Staatssecretaris Van Huffelen riep private schuldeisers, zoals banken, energiebedrijven en woningcorporaties, op hetzelfde te doen. Omdat ze daarover nog met hen in gesprek is, was zij in het debat over de toeslagenaffaire tegen de PVV-motie.
Vele tientallen miljoenen
Geschat wordt dat de gedupeerde ouders bij elkaar vele tientallen miljoenen euro’s aan schulden bij de overheid hebben openstaan. Om hoeveel geld het gaat bij schulden in de private sector is onbekend. De Tweede Kamer wil ook dat negatieve BKR-registraties over de schulden van de gedupeerden zo snel mogelijk worden verwijderd.
Een ander voor de gedupeerden belangrijk besluit van de Kamer is dat de schaderegeling ook gaat gelden voor de partners, ex-partners en de kinderen van de gedupeerden. Tot nog toe stonden de regelingen alleen open voor de personen die als aanvrager van de kinderopvangtoeslag staan geregistreerd.
AD 28.01.2021
Belastingdienst gaat iedereen informeren die op geheime zwarte lijst stond
Iedereen die op de geheime zwarte lijst van de Belastingdienst stond die vorig jaar aan het licht kwam, krijgt hierover komende maanden een brief. De Tweede Kamer had daarop aangedrongen. Burgers kwamen op deze zwarte lijst vanwege vermoedens of signalen van fraude.
Uit onderzoek van RTL Nieuws en Trouw bleek vorig jaar dat de Belastingdienst er jarenlang een geheim registratiesysteem op nahield, de zogenaamde Fraude Signaleringsvoorziening (FSV). In dit systeem werden gegevens bijgehouden van burgers die werden verdacht van fraude. Mensen op deze zwarte lijst hoorden daar niets over en konden zich ook niet verweren.
Wie in het systeem terechtkwam werd bestempeld én behandeld als mogelijke fraudeur. Nadat dit aan het licht was gekomen, werd de zwarte lijst uit de lucht gehaald. Om hoeveel mensen het gaat, is nog steeds niet duidelijk.
Onacceptabel
Er is nu ook een interne werkinstructie opgedoken die de keiharde handelwijze van de Belastingdienst bevestigt. Stond je geregistreerd in de Fraude Signaleringsvoorziening of had je een belastingschuld van boven de 10.000 euro, dan werd een verzoek tot schuldsanering altijd afgewezen.
“Dan werd er zonder verdere inhoudelijke toetsing van uitgegaan dat de burger niet te goeder trouw was”, schrijft staatssecretaris Vijlbrief (Financiën) aan de Tweede Kamer. “Dat is onacceptabel.” Onderzocht wordt nog hoeveel mensen de dupe zijn geworden van deze aanpak.
Bij doorlichting van de dienst is aan het licht gekomen dat bij de Douane toch nog een systeem actief is waarin de tweede nationaliteit van burgers wordt bijgehouden. Deze informatie had in 2015 al moeten worden gewist, maar een kopie bleek nog steeds actief. Zo bleef de tweede nationaliteit van ruim een miljoen burgers geregistreerd. Of deze kopie ook is gebruikt, wordt nog onderzocht.
Beerput
SP-kamerlid Renske Leijten is geschokt over alle informatie die nu weer naar buiten komt. “De beerput gaat steeds verder open”, zegt ze. “Maar nog altijd tasten we in het duister over hoeveel mensen nu gedupeerd zijn door dit schandaal. We zijn er vrees ik nog lang niet.” Komende maandag is er weer een Kamerdebat over het onderwerp.
Ook komen er twee externe onderzoeken naar de rechtsbescherming van burgers en het functioneren van de rechtsstaat. Ook de Belastingdienst en verschillende overheidsinstanties worden doorgelicht op discriminerend beleid.
Zo’n ‘echte’ enquête kost meer tijd, en de commissie krijgt ook meer bevoegdheden. Wel zal de enquête niet alleen over de problemen bij de Belastingdienst gaan, maar ook over die bij andere uitvoeringsorganisaties zoals het UWV en het CBR. Het onderzoek moet gaan over zowel de dienstverlening, de handhaving als de fraudebestrijding bij die overheidsdiensten.
Over een voorstel van de SP om een parlementaire enquête te organiseren wordt later gestemd. De SP vindt zo’n onderzoek nodig omdat volgens de partij nog niet alle informatie naar boven is gekomen tijdens de parlementaire ondervraging van eind vorig jaar. Maar daar zijn nog niet alle partijen van overtuigd en dus past de SP dat voorstel nog aan.
Wel is de hele Kamer het erover eens dat er nog voor de kabinetsformatie een plan moet liggen voor de afschaffing van de kinderopvangtoeslag en de invoering van een vervangende regeling.
Kamer besluit nog niet over parlementaire enquête toeslagenaffaire
De Tweede Kamer neemt voorlopig nog geen besluit over een parlementaire enquête naar de toeslagenaffaire. Initiatiefnemer Renske Leijten (SP) brengt haar voorstel vandaag 26.01.2021 nog niet in stemming.
Zoals het er nu naar uitziet is er een nipte meerderheid voor het houden van een enquête naar de dienstverlening, de handhaving en de fraudebestrijding bij de Belastingdienst en andere overheidsdiensten. Van de huidige Tweede Kamer zijn 75 leden voor. VVD, CDA en SGP zien minder in het houden van een enquête, de PVV heeft nog geen duidelijkheid gegeven. Vanmiddag zou er over gestemd worden.
,,Maar ik wil geen krappe meerderheid’’, zegt Leijten. ,,Het is me een lief ding waard als deze enquête breed gedragen wordt.’’ De komende tijd wil ze gaan praten met de PVV en ander partijen om hen over de streep te trekken.
VVD, CDA en SGP hebben grote aarzelingen bij het middel parlementaire enquête. Het onderzoek moet ook gaan over hoe de Tweede kamer zelf in het verleden allerlei wetten heeft goedgekeurd en zelfs aangescherpt waardoor burgers later in de problemen kwamen.
De partijen vinden dat de Kamer niet zichzelf moet controleren, maar dat dat beter door een buitenstaander kan worden gedaan. Er komt hoe dan ook wel een onderzoek door de Raad van Europa naar de rechtsbescherming van burgers in Nederland.
Ook komt er al een enquête aan over de aardgasboringen in Groningen en hebben veel partijen nu al aangekondigd er een te willen over het coronabeleid. Het middel moet niet te vaak worden ingezet, vinden critici.
Ik wil geen krappe meerderheid, aldus Renske Leijten, SP.
Leijten vindt echter dat er wel degelijk ook een parlementaire enquête naar de toeslagenaffaire moet worden gehouden. Daarbij werden duizenden ouders gemangeld door de overheid. Of doordat de belastingdienst hen ten onrechte bestempelde als fraudeur.
Of omdat de wet zó streng was, dat ze door een klein fout bij het invullen van de formulieren al een enorm bedrag moesten terugbetalen. ,,Als je wilt dat dit in de toekomst niet nog een keer gebeurt, moet er een enquête komen’’, vindt Leijten.
Nieuw toeslagensysteem
“Er moet een heel nieuw toeslagensysteem komen, te beginnen met de kinderopvangtoeslag”, concludeerde premier Mark Rutte toen hij de val van zijn kabinet aankondigde vanwege de toeslagenaffaire.
Hierin zijn duizenden ouders ten onrechte als fraudeur aangemerkt, moesten ze soms tonnen aan toeslagen terugbetalen en belandden daardoor diep in de problemen.
Basisvoorziening
Veel gezinnen zijn aangewezen op de kinderopvangtoeslag. Bijna 900.000 kinderen genoten in 2019 een vorm van opvang, blijkt uit cijfers van het CBS. Ouders kunnen hiervoor een inkomensafhankelijke vergoeding krijgen van de Belastingdienst. In 2019 keerde de fiscus ruim 3,3 miljard euro uit aan kinderopvangtoeslag, blijkt uit de rijksbegroting.
Ter vergelijking: jaarlijks worden er 8,3 miljoen toeslagen uitgekeerd, goed voor 13 miljard euro. Op de afdeling toeslagen van de Belastingdienst werken ruim 1800 mensen (op een totaal van 30.000 werknemers), van wie er 550 fulltime bezig zijn met de afwikkeling van de toeslagenaffaire.
Rekenvoorbeeld
Een gezin bestaat uit twee kinderen en twee werkende ouders met een gezamenlijk inkomen van 60.000 euro. Beide kinderen gaan drie dagen naar de opvang. Dit kost 2500 euro per maand. Daarvan krijgt het gezin bijna 2100 euro aan toeslag.
Als het aan links ligt, stoppen we helemaal met het kinderopvangtoeslagensysteem. Zowel D66 als GroenLinks en de SP willen van kinderopvang een gratis voorziening maken, net zoals het basis- en voortgezet onderwijs. Ze pleiten voor vier gratis opvangdagen per week, schrijven ze in hun verkiezingsprogramma’s. Hetzelfde geldt voor de PvdA, al noemt die partij geen concreet aantal dagen.
Door de toegang tot de kinderopvang zo laagdrempelig mogelijk te maken, houden ouders meer tijd over om te werken wat zou zorgen voor een hogere arbeidsparticipatie en meer welvaart. Bovendien lopen kwetsbare kinderen minder snel een achterstand op leeftijdsgenootjes op, is de gedachte.
Geen meerderheid
Partijen aan de rechterzijde willen zover niet gaan, waardoor een Kamermeerderheid nog ver weg is. Volgens de VVD, nog altijd aan kop in de peilingen, volstaat een ‘extra kinderopvangtoeslag voor middeninkomens’, schrijven de liberalen in hun conceptprogramma. Daarmee lijkt de VVD voorlopig door te willen gaan met het toeslagenstelsel.
Kosten 5,5 miljard
Als ouders niet meer betalen voor kinderopvang kost het uiteraard nog steeds geld. De kosten voor vier dagen gratis opvang per week voor zowel werkenden als niet-werkenden worden geraamd op 5,5 miljard euro per jaar, berekende het Centraal Planbureau (CPB) vorig jaar op verzoek van de ministeries voor Onderwijs en Sociale Zaken. Een aparte studie naar gratis opvang voor alleen werkenden is niet gedaan.
Het is daarbij nog maar de vraag of ouders (en dan met name vrouwen) daadwerkelijk meer gaan werken, zoals voorstanders betogen. Ouders krijgen er weliswaar zeeën van tijd bij die ze kunnen gebruiken om te werken, maar door de kosteloze opvang verdwijnt ook de noodzaak om geld te verdienen, concludeert het CPB in dezelfde studie.
D66, GroenLinks, PvdA en SP willen hun plannen financieren uit de algemene middelen. Hierdoor gaan bedrijven en hoge inkomens meer belasting betalen. Hun verkiezingsprogramma’s moeten nog worden doorgerekend door het CPB. Die doorrekeningen worden op 1 maart 2021 verwacht, ruim twee weken voor de verkiezingen.
Toeslagaffaire kost de schatkist meer dan verwacht
De regering verwacht dat dit jaar de staatsschuld al oploopt tot boven de Europese norm van 60 procent. Dat schrijft minister van Financiën Wopke Hoekstra aan de Tweede Kamer.
Eind vorig jaar ging de regering er nog van uit dat de staatsschuld net onder die grens zou blijven, maar door de verruiming van het steunpakket afgelopen donderdag en in mindere mate door de maatregelen die werden aangekondigd na het spijkerharde rapport over de kinderopvangtoeslagaffaire, komt het daar naar verwachting dus al in 2021 boven.
Verbeteringen
Er gaat meer geld naar het volledig financieel vergoeden van de getroffen gezinnen dan waar de regering afgelopen november bij de Najaarsnota nog van uitging. En in de nasleep van dat schandaal kondigde het kabinet ook een verbetering van de informatievoorziening en van de dienstverlening aan om dit soort misstanden in de toekomst te voorkomen.
Dat kost niet alleen in 2021 geld. De komende 5 jaar wordt daar bijna 4,5 miljard euro extra voor uitgetrokken. Dat is onder meer bedoeld om de notities van ambtenaren binnen de Rijksoverheid vanaf de zomer ook openbaar te maken en om de informatievoorziening binnen de Belastingdienst op orde te brengen.
In de verhoren erkenden meerdere (oud-)ambtenaren van de Belastingdienst en (oud-)bewindslieden dat de informatievoorziening binnen de dienst een bende is. En dat dat er mede voor heeft gezorgd dat de problemen met de kinderopvangtoeslag pas zo laat voor de volle omvang duidelijk waren. Met alle gevolgen voor de gezinnen van dien.
Daarnaast gaat er extra geld naar de gemeenten en uitvoeringsinstanties om daar de dienstverlening te verbeteren. Zo moeten er meer loketten van bijvoorbeeld de Belastingdienst en het UWV komen waar mensen fysiek geholpen kunnen worden.
Op korte termijn geen consequenties
Overigens heeft het op korte termijn geen consequenties dat de staatsschuld oploopt tot boven de 60 procent. Door de coronacrisis mogen de Europese begrotingsregels tijdelijk worden losgelaten. Op de langere termijn moet die wel weer onder de grens komen.
NOS 28.01.2021 Vandaag krijgt de eerste groep van 470 gezinnen die gedupeerd zijn door de overheid in de kinderopvangtoeslagaffaire hun compensatie van 30.000 euro.
Het kabinet had eerder al aangekondigd dat voor het eind van de maand de eerste groep ouders de compensatie van minimaal 30.000 euro zou krijgen. Iedereen die zich voor 15 februari 2021 meldt, is beloofd voor 1 mei te zijn gecompenseerd.
Om te voorkomen dat die 30.000 euro gelijk wordt ingenomen door schuldeisers, heeft staatssecretaris Van Huffelen van Financiën eerder toegezegd dat alle overheidsschulden zullen worden kwijtgescholden. Ook publieke instellingen als het CAK, het UWV, de Sociale Verzekeringsbank en de gemeenten doen mee aan de regeling.
Oproep genegeerd
Ze riep de private schuldeisers, zoals banken en woningcorporaties, op datzelfde te doen. Maar veel van hen negeren die oproep van de staatssecretaris. En dat betekent dat als zij compensatie van de overheid krijgen, de ouders alsnog niet veel van de toegezegde 30.000 euro zullen overhouden. Mede daardoor is lang niet iedereen blij met de nieuwe regeling.
Volgens een woordvoerder van het ministerie van Financiën speelt dat probleem nauwelijks bij de groep die vandaag zijn geld krijgt. Het ministerie zegt de situatie van die ouders te kennen, doordat ze afgelopen jaar al in een compensatietraject via de oude regelingen zaten en toen bijvoorbeeld al afspraken met de schuldeisers zijn gemaakt. En doordat de regeling eind 2020 werd verruimd, krijgen zij nu een nastorting om het bedrag aan te vullen tot 30.000 euro.
Schulden overnemen
Voor de andere ouders die later worden gecompenseerd dreigt nog wel dat private schuldeisers een claim leggen op (een deel van) de 30.000 euro. Om dat te voorkomen, vinden achter de schermen gesprekken plaats. Tot nu toe heeft dat nog niet geleid tot een sluitende oplossing.
Ook de Tweede Kamer wil dat er een oplossing voor komt. Per motie heeft een meerderheid zelfs uitgesproken dat de overheid zo nodig die private schulden moet overnemen.
Het ministerie van Financiën denkt dat in potentie 26.000 gezinnen recht hebben op compensatie. Tot vandaag hebben zo’n 16.000 gezinnen zich gemeld.
Sommige gedupeerden van de toeslagenaffaire komen door de compensatie van 30.000 euro juist in de problemen. In podcast De Dag vandaag het verhaal van één van hen. Je kunt de podcast hier beluisteren.
Telegraaf 28.01.2021 De eerste 470 toeslagenouders hebben de in december beloofde compensatie donderdag op de rekening staan. Dat meldt het ministerie van Financiën. De compensatie van deze gedupeerden van het toeslagenschandaal is aangevuld tot 30.000 euro, zoals het kabinet meer dan een maand geleden had toegezegd.
Een woordvoerder van de belastingdienst vertelt dat het gaat om een aanvulling tot dat bedrag, omdat deze groep al duidelijk in beeld was bij de Belastingdienst. In veel gevallen hebben zij al een eerdere compensatie gekregen.
De Belastingdienst heeft in totaal zo’n 16.000 ouders in beeld. Iedereen die zich voor 15 februari heeft gemeld bij de Belastingdienst, moet in principe voor 1 mei de beloofde 30.000 euro krijgen. Gedupeerde ouders die recht hebben op een hogere compensatie, krijgen later extra geld.
Het kabinet kwam met de 30.000 euro na het vernietigende toeslagenrapport van de commissie-Van Dam. Uiteindelijk trad het kabinet terug wegens de harde conclusies in dat rapport.
AD 28.01.2021 De eerste 470 toeslagenouders hebben de in december beloofde compensatie vandaag op de rekening staan. Dat meldt het ministerie van Financiën. De compensatie van deze gedupeerden van het toeslagenschandaal is aangevuld tot 30.000 euro, zoals het kabinet meer dan een maand geleden had toegezegd.
Het gaat om een aanvulling tot dat bedrag, omdat deze groep al duidelijk in beeld was bij de Belastingdienst, zegt een woordvoerder na een bericht van RTL Nieuws. In veel gevallen hebben zij al een eerdere compensatie gekregen.
De Belastingdienst heeft in totaal zo’n 16.000 ouders in beeld. Iedereen die zich voor 15 februari heeft gemeld bij de Belastingdienst, moet in principe voor 1 mei de beloofde 30.000 euro krijgen. Gedupeerde ouders die recht hebben op een hogere compensatie, krijgen later extra geld.
Het kabinet kwam met de 30.000 euro na het vernietigende toeslagenrapport van de commissie-Van Dam. Het kabinet trad uiteindelijk terug wegens de harde conclusies in dat rapport.
RTL 28.01.2021 Zo’n vijfhonderd gedupeerden van de toeslagenaffaire ontvangen vandaag de beloofde compensatie. In december maakte het kabinet bekend dat alle ouders ten minste 30.000 euro krijgen. Iedereen die nu in beeld is krijgt het geld voor 1 mei overgemaakt.
Eerst zijn gedupeerden aan de beurt die eerder al compensatie hebben gehad. Het bedrag dat ze hebben gekregen wordt aangevuld tot 30.000 euro. Een eerste groep van 470 ouders krijgt het geld vandaag op de rekening gestort, zegt het ministerie van Financiën.
De Belastingdienst heeft tot nu toe zo’n 16.000 gedupeerden in beeld. Het streven is om iedereen die zich voor 15 februari heeft gemeld uiterlijk op 1 mei compensatie te geven. Voordat het geld wordt overgemaakt, wordt wel gecontroleerd of iemand echt gedupeerd is.
Ouders die een hoger bedrag aan toeslagen zijn misgelopen of hebben moeten terugbetalen, krijgen ook het bedrag boven de 30.000 euro vergoed.
Wie andere materiële of immateriële schade heeft overgehouden aan de toeslagenaffaire, kan bovendien aankloppen bij de Commissie Werkelijke Schade. Ook kijkt het kabinet wat er verder kan worden gedaan om gedupeerde ouders te helpen hun leven weer op de rit te krijgen.
NU 28.01.2021 De eerste 470 gedupeerden van de toeslagenaffaire krijgen donderdag de in december beloofde compensatie overgemaakt, zo meldt het ministerie van Financiën.
Vorige maand maakte het kabinet bekend dat gedupeerde ouders minstens 30.000 euro compensatie krijgen. Wat de ouders donderdag krijgen overgemaakt, gaat in meerdere gevallen om een aanvulling tot dat bedrag. Omdat deze groep al duidelijk in beeld was bij de Belastingdienst, hebben zij eerder al een compensatie gekregen, zegt een woordvoerder van het ministerie van Financiën.
De Belastingdienst heeft in totaal zo’n zestienduizend gedupeerde ouders in beeld. Iedereen die zich voor 15 februari heeft gemeld, moet in principe voor 1 mei de vergoeding krijgen. Gedupeerde ouders die recht hebben op een hogere compensatie, krijgen later extra geld.
Alle gedupeerden krijgen het bedrag ongeacht de schade die ze hebben geleden. Sommigen komen mogelijk in aanmerking voor een hogere vergoeding.
Na meerdere keren te hebben overlegd over de reactie op het vernietigend rapport Ongekend onrecht van eind vorig jaar, maakte het kabinet half januari bekend collectief af te treden. Het gaat de laatste twee maanden als demissionair kabinet verder richting de Tweede Kamerverkiezingen.
Vorige week heeft staatssecretaris van Financiën Alexandra van Huffelen bekendgemaakt dat de schulden die gedupeerden nog hebben bij overheidsinstanties, worden kwijtgescholden. Het gaat onder meer om schulden bij de Belastingdienst, het UWV en de Sociale Verzekeringsbank. Tevens riep de bewindsvrouw andere schuldeisers op om hetzelfde te doen.
MSN 28.01.2021 Zo’n vijfhonderd gedupeerden van de toeslagenaffaire ontvangen vandaag de beloofde compensatie. In december maakte het kabinet bekend dat alle ouders ten minste 30.000 euro krijgen. Iedereen die nu in beeld is krijgt het geld voor 1 mei overgemaakt.
Eerst zijn gedupeerden aan de beurt die eerder al compensatie hebben gehad. Het bedrag dat ze hebben gekregen wordt aangevuld tot 30.000 euro. Een eerste groep van 470 ouders krijgt het geld vandaag op de rekening gestort, zegt het ministerie van Financiën.
De Belastingdienst heeft tot nu toe zo’n 16.000 gedupeerden in beeld. Het streven is om iedereen die zich voor 15 februari heeft gemeld uiterlijk op 1 mei compensatie te geven. Voordat het geld wordt overgemaakt, wordt wel gecontroleerd of iemand echt gedupeerd is.
Werkelijke schade
Ouders die een hoger bedrag aan toeslagen zijn misgelopen of hebben moeten terugbetalen, krijgen ook het bedrag boven de 30.000 euro vergoed.
Wie andere materiële of immateriële schade heeft overgehouden aan de toeslagenaffaire, kan bovendien aankloppen bij de Commissie Werkelijke Schade. Ook kijkt het kabinet wat er verder kan worden gedaan om gedupeerde ouders te helpen hun leven weer op de rit te krijgen.
MSN 28.01.2021 De eerste 470 toeslagenouders hebben de in december beloofde compensatie donderdag op de rekening staan. Dat meldt het ministerie van Financiën. De compensatie van deze gedupeerden van het toeslagenschandaal is aangevuld tot 30.000 euro, zoals het kabinet meer dan een maand geleden had toegezegd.
Een woordvoerder van de belastingdienst vertelt dat het gaat om een aanvulling tot dat bedrag, omdat deze groep al duidelijk in beeld was bij de Belastingdienst. In veel gevallen hebben zij al een eerdere compensatie gekregen.
De Belastingdienst heeft in totaal zo’n 16.000 ouders in beeld. Iedereen die zich voor 15 februari heeft gemeld bij de Belastingdienst, moet in principe voor 1 mei de beloofde 30.000 euro krijgen. Gedupeerde ouders die recht hebben op een hogere compensatie, krijgen later extra geld.
Het kabinet kwam met de 30.000 euro na het vernietigende toeslagenrapport van de commissie-Van Dam. Uiteindelijk trad het kabinet terug wegens de harde conclusies in dat rapport.
NU 28.01.2021 De Belastingdienst bestempelde mensen ook bij de inkomstenbelasting te snel als fraudeur. Dat valt op te maken uit een oude werkinstructie waar staatssecretaris Hans Vijlbrief (Financiën) de Tweede Kamer woensdag over heeft geïnformeerd.
De zaak draait om het omstreden en inmiddels afgeschafte fraudesignaleringssysteem FSV, dat als een soort ‘zwarte lijst’ fungeerde. Mensen konden daar al bij de geringste vermoedens van fraude op terechtkomen, zonder dat zij daarvan wisten.
Volgens de nu opgedoken werkinstructie moest van mensen met zo’n fraudesignalering “zonder inhoudelijke toetsing” worden aangenomen dat zij “niet te goeder trouw” waren. Zij kregen bij een belasting- of toeslagenschuld van 10.000 euro of meer geen betalingsregeling.
Vijlbrief noemt de gang van zaken “onacceptabel” en laat uitzoeken bij hoeveel mensen deze werkinstructie daadwerkelijk is toegepast. Hij schrijft dat de werkinstructie tot maart 2020 is gebruikt.
Etiket ‘opzet’ bij toeslagenschuld
Eind november dook al een memo op waarin ambtenaren van de Belastingdienst voorstelden om mensen met een toeslagenschuld van 3.000 euro of meer automatisch het etiket “opzet/grove schuld” op te plakken. Ook dat zou betekenen dat zij een betalingsregeling of schuldhulpverlening konden vergeten.
Van dat voorstel wordt nog onderzocht of en op welke schaal het in de praktijk is gebracht. De vorig jaar aangetreden staatssecretaris Alexandra van Huffelen (Toeslagen) liet destijds al weten dat zij inmiddels geleerd heeft dit soort signalen “zeer serieus” te nemen.
Vijlbrief laat weten dat iedereen met een FSV-registratie daar zo snel mogelijk over wordt geïnformeerd. De Tweede Kamer had daarop aangedrongen.
MSN 28.01.2021 De Belastingdienst plakte ook bij de inkomstenbelasting mensen te makkelijk het stempel van fraudeur op. Dat valt op te maken uit een oude werkinstructie waar staatssecretaris Hans Vijlbrief (Financiën) de Tweede Kamer over heeft geïnformeerd.
De zaak draait om het omstreden en inmiddels afgeschafte fraudesignaleringssysteem FSV, dat als een soort ’zwarte lijst’ fungeerde. Mensen konden daar al bij de geringste vermoedens van fraude op terechtkomen, zonder dat zij daarvan wisten.
Volgens de nu opgedoken werkinstructie moest van mensen met zo’n fraudesignalering „zonder inhoudelijke toetsing” worden aangenomen dat zij „niet te goeder trouw” waren. Zij kregen bij een belasting- of toeslagenschuld van 10.000 euro of meer, geen betalingsregeling.
Vijlbrief noemt de gang van zaken „onacceptabel” en laat uitzoeken bij hoeveel mensen deze werkinstructie daadwerkelijk is toegepast. Hij schrijft dat de werkinstructie tot maart 2020 is gebruikt.
Eind november dook al een memo op waarin ambtenaren van de Belastingdienst voorstelden om mensen met een toeslagenschuld van 3000 euro of meer, automatisch het etiket „opzet/grove schuld” op te plakken. Ook dat zou betekenen dat zij een betalingsregeling of schulphulpverlening konden vergeten.
Van dat voorstel wordt nog onderzocht of en zo ja op welke schaal het ook in de praktijk is gebracht. Maar de vorig jaar aangetreden staatssecretaris Alexandra van Huffelen (Toeslagen) liet destijds al weten dat zij inmiddels geleerd heeft dit soort signalen „zeer serieus” te nemen.
Vijlbrief laat weten dat iedereen met een FSV-registratie daar zo snel mogelijk over wordt geïnformeerd. De Tweede Kamer had daar op aangedrongen.
Telegraaf 28.01.2021 De Belastingdienst plakte ook bij de inkomstenbelasting mensen te makkelijk het stempel van fraudeur op. Dat valt op te maken uit een oude werkinstructie waar staatssecretaris Hans Vijlbrief (Financiën) de Tweede Kamer over heeft geïnformeerd.
De zaak draait om het omstreden en inmiddels afgeschafte fraudesignaleringssysteem FSV, dat als een soort ’zwarte lijst’ fungeerde. Mensen konden daar al bij de geringste vermoedens van fraude op terechtkomen, zonder dat zij daarvan wisten.
Volgens de nu opgedoken werkinstructie moest van mensen met zo’n fraudesignalering „zonder inhoudelijke toetsing” worden aangenomen dat zij „niet te goeder trouw” waren. Zij kregen bij een belasting- of toeslagenschuld van 10.000 euro of meer, geen betalingsregeling.
Vijlbrief noemt de gang van zaken „onacceptabel” en laat uitzoeken bij hoeveel mensen deze werkinstructie daadwerkelijk is toegepast. Hij schrijft dat de werkinstructie tot maart 2020 is gebruikt.
Eind november dook al een memo op waarin ambtenaren van de Belastingdienst voorstelden om mensen met een toeslagenschuld van 3000 euro of meer, automatisch het etiket „opzet/grove schuld” op te plakken. Ook dat zou betekenen dat zij een betalingsregeling of schulphulpverlening konden vergeten.
Van dat voorstel wordt nog onderzocht of en zo ja op welke schaal het ook in de praktijk is gebracht. Maar de vorig jaar aangetreden staatssecretaris Alexandra van Huffelen (Toeslagen) liet destijds al weten dat zij inmiddels geleerd heeft dit soort signalen „zeer serieus” te nemen.
Vijlbrief laat weten dat iedereen met een FSV-registratie daar zo snel mogelijk over wordt geïnformeerd. De Tweede Kamer had daar op aangedrongen.
NOS 27.01.2021 De Belastingdienst gaat iedereen die op een geheime ‘zwarte lijst’ stond de komende maanden informeren. Dat schrijft staatssecretaris Vijlbrief van Financiën aan de Tweede Kamer. Het kabinet had dat al beloofd nadat de Kamer er in het debat over de toeslagenaffaire op had aandrongen.
Het kabinet stapte twee weken geleden op vanwege die affaire, waarbij duizenden ouders onterecht als fraudeurs werden bestempeld.
Uit onderzoek van RTL Nieuws en Trouw bleek vorig jaar dat de Belastingdienst jarenlang met een geheim systeem werkte om fraude te registreren: de zogeheten Fraude Signaleringsvoorziening. Burgers die van fouten werden verdacht, werden geregistreerd, zonder dat ze op de hoogte werden gesteld.
Vijlbrief schrijft in zijn brief aan de Kamer dat ook bij de inkomstenbelasting mensen te makkelijk het stempel van fraudeur kregen opgeplakt. Volgens hem zijn er waarborgen opgesteld om dat in de toekomst te voorkomen.
‘Ongekend onrecht’
In de toeslagenaffaire probeerden honderden ouders jarenlang stukken op te vragen of hun dossiers in te zien nadat ze van fraude waren beschuldigd, omdat ze die stukken niet kregen konden ze zich nauwelijks verweren. Een advocate die ouders in de affaire bijstond sprak voor de parlementaire ondervragingscommissie van “Kafka-achtige toestanden”, verwijzend naar het boek van Kafka over een proces waarbij de hoofdpersoon geen aanwijzingen krijgt waar hij van beschuldigd wordt.
De onderzoekscommissie oordeelde uiteindelijk snoeihard over het optreden van zowel de overheid als het rechtssysteem en sprak van “ongekend onrecht” dat ouders is aangedaan.
Hoeveel mensen een brief tegemoet kunnen zien, kan de Belastingdienst niet zeggen. Dat is de dienst in kaart aan het brengen, en iedereen zal de komende maanden een brief ontvangen.
Uit de brief van Vijlbrief blijkt dat er bij de Douane nog steeds een systeem actief bleef dat de tweede nationaliteit van burgers registreert. Ruim een miljoen mensen zouden zo geregistreerd staan. Onduidelijk is nog of de gegevens ook gebruikt zijn. De Autoriteit Persoonsgegevens constateerde vorig jaar dat bij de Belastingdienst ten onrechte op etniciteit werd geregistreerd.
NOS 27.01.2021 De regering verwacht dat dit jaar de staatsschuld al oploopt tot boven de Europese norm van 60 procent. Dat schrijft minister van Financiën Wopke Hoekstra aan de Tweede Kamer.
Eind vorig jaar ging de regering er nog van uit dat de staatsschuld net onder die grens zou blijven, maar door de verruiming van het steunpakket afgelopen donderdag en in mindere mate door de maatregelen die werden aangekondigd na het spijkerharde rapport over de kinderopvangtoeslagaffaire, komt het daar naar verwachting dus al in 2021 boven.
Inmiddels begroot de regering dat er vorig jaar en dit jaar ruim 60 miljard euro aan steun voor de economie wordt uitgegeven, aan bijvoorbeeld loonsubsidies of geld voor de vaste lasten. Daarnaast loopt de staatsschuld op doordat er minder winst wordt gemaakt door bedrijven en er dus minder belasting wordt betaald. Ook krijgen bedrijven in problemen uitstel van hun belastingen.
Verbeteringen
Verder gaat er meer geld naar het volledig financieel vergoeden van de getroffen gezinnen dan waar de regering afgelopen november bij de Najaarsnota nog van uitging. En in de nasleep van dat schandaal kondigde het kabinet ook een verbetering van de informatievoorziening en van de dienstverlening aan om dit soort misstanden in de toekomst te voorkomen.
Dat kost niet alleen in 2021 geld. De komende 5 jaar wordt daar bijna 4,5 miljard euro extra voor uitgetrokken. Dat is onder meer bedoeld om de notities van ambtenaren binnen de Rijksoverheid vanaf de zomer ook openbaar te maken en om de informatievoorziening binnen de Belastingdienst op orde te brengen.
In de verhoren erkenden meerdere (oud-)ambtenaren van de Belastingdienst en (oud-)bewindslieden dat de informatievoorziening binnen de dienst een bende is. En dat dat er mede voor heeft gezorgd dat de problemen met de kinderopvangtoeslag pas zo laat voor de volle omvang duidelijk waren. Met alle gevolgen voor de gezinnen van dien.
Daarnaast gaat er extra geld naar de gemeenten en uitvoeringsinstanties om daar de dienstverlening te verbeteren. Zo moeten er meer loketten van bijvoorbeeld de Belastingdienst en het UWV komen waar mensen fysiek geholpen kunnen worden.
Op korte termijn geen consequenties
Overigens heeft het op korte termijn geen consequenties dat de staatsschuld oploopt tot boven de 60 procent. Door de coronacrisis mogen de Europese begrotingsregels tijdelijk worden losgelaten. Op de langere termijn moet die wel weer onder de grens komen.
RTL 27.01.2021 Iedereen die op de geheime zwarte lijst van de Belastingdienst stond die vorig jaar aan het licht kwam, krijgt hierover komende maanden een brief. De Tweede Kamer had daarop aangedrongen. Burgers kwamen op deze zwarte lijst vanwege vermoedens of signalen van fraude.
Uit onderzoek van RTL Nieuws en Trouw bleek vorig jaar dat de Belastingdienst er jarenlang een geheim registratiesysteem op nahield, de zogenaamde Fraude Signaleringsvoorziening (FSV). In dit systeem werden gegevens bijgehouden van burgers die werden verdacht van fraude. Mensen op deze zwarte lijst hoorden daar niets over en konden zich ook niet verweren.
Wie in het systeem terechtkwam werd bestempeld én behandeld als mogelijke fraudeur. Nadat dit aan het licht was gekomen, werd de zwarte lijst uit de lucht gehaald. Om hoeveel mensen het gaat, is nog steeds niet duidelijk.
Onacceptabel
Er is nu ook een interne werkinstructie opgedoken die de keiharde handelwijze van de Belastingdienst bevestigt. Stond je geregistreerd in de Fraude Signaleringsvoorziening of had je een belastingschuld van boven de 10.000 euro, dan werd een verzoek tot schuldsanering altijd afgewezen.
“Dan werd er zonder verdere inhoudelijke toetsing van uitgegaan dat de burger niet te goeder trouw was”, schrijft staatssecretaris Vijlbrief (Financiën) aan de Tweede Kamer. “Dat is onacceptabel.” Onderzocht wordt nog hoeveel mensen de dupe zijn geworden van deze aanpak.
Bij doorlichting van de dienst is aan het licht gekomen dat bij de Douane toch nog een systeem actief is waarin de tweede nationaliteit van burgers wordt bijgehouden. Deze informatie had in 2015 al moeten worden gewist, maar een kopie bleek nog steeds actief. Zo bleef de tweede nationaliteit van ruim een miljoen burgers geregistreerd. Of deze kopie ook is gebruikt, wordt nog onderzocht.
Beerput
SP-kamerlid Renske Leijten is geschokt over alle informatie die nu weer naar buiten komt. “De beerput gaat steeds verder open”, zegt ze. “Maar nog altijd tasten we in het duister over hoeveel mensen nu gedupeerd zijn door dit schandaal. We zijn er vrees ik nog lang niet.” Komende maandag is er weer een Kamerdebat over het onderwerp.
AD 26.01.2021 De Tweede Kamer neemt voorlopig nog geen besluit over een parlementaire enquête naar de toeslagenaffaire. Initiatiefnemer Renske Leijten (SP) brengt haar voorstel vandaag niet in stemming.
Zoals het er nu naar uitziet is er een nipte meerderheid voor het houden van een enquête naar de dienstverlening, de handhaving en de fraudebestrijding bij de Belastingdienst en andere overheidsdiensten. Van de huidige Tweede Kamer zijn 75 leden voor. VVD, CDA en SGP zien minder in het houden van een enquête, de PVV heeft nog geen duidelijkheid gegeven. Vanmiddag zou er over gestemd worden.
,,Maar ik wil geen krappe meerderheid’’, zegt Leijten. ,,Het is me een lief ding waard als deze enquête breed gedragen wordt.’’ De komende tijd wil ze gaan praten met de PVV en ander partijen om hen over de streep te trekken.
VVD, CDA en SGP hebben grote aarzelingen bij het middel parlementaire enquête. Het onderzoek moet ook gaan over hoe de Tweede kamer zelf in het verleden allerlei wetten heeft goedgekeurd en zelfs aangescherpt waardoor burgers later in de problemen kwamen.
De partijen vinden dat de Kamer niet zichzelf moet controleren, maar dat dat beter door een buitenstaander kan worden gedaan. Er komt hoe dan ook wel een onderzoek door de Raad van Europa naar de rechtsbescherming van burgers in Nederland.
Ook komt er al een enquête aan over de aardgasboringen in Groningen en hebben veel partijen nu al aangekondigd er een te willen over het coronabeleid. Het middel moet niet te vaak worden ingezet, vinden critici.
Ik wil geen krappe meerderheid, aldus Renske Leijten, SP.
Leijten vindt echter dat er wel degelijk ook een parlementaire enquête naar de toeslagenaffaire moet worden gehouden. Daarbij werden duizenden ouders gemangeld door de overheid. Of doordat de belastingdienst hen ten onrechte bestempelde als fraudeur.
Of omdat de wet zó streng was, dat ze door een klein fout bij het invullen van de formulieren al een enorm bedrag moesten terugbetalen. ,,Als je wilt dat dit in de toekomst niet nog een keer gebeurt, moet er een enquête komen’’, vindt Leijten.
AD 26.01.2021 VVD en CDA verzetten zich nog, maar een ‘echte’ parlementaire enquête vanwege de toeslagenaffaire lijkt er alsnog te komen. ,,Als je zegt dat dit nooit meer mag gebeuren, dan móet je onder de motorkap kijken.”
Politiek Den Haag is nog lang niet klaar met de toeslagenaffaire. Er lag al een keihard rapport door de parlementaire ondervragingscommissie. Het kabinet bood hiervoor zelfs zijn ontslag aan. En toch zal naar alle waarschijnlijkheid een meerderheid van de Tweede Kamer vandaag instemmen met een nieuwe, volwaardige parlementaire enquête naar het schandaal.
Zo’n ‘echte’ enquête kost meer tijd, en de commissie krijgt ook meer bevoegdheden. Wel zal de enquête niet alleen over de problemen bij de Belastingdienst gaan, maar ook over die bij andere uitvoeringsorganisaties zoals het UWV en het CBR. Het onderzoek moet gaan over zowel de dienstverlening, de handhaving als de fraudebestrijding bij die overheidsdiensten.
Leijten en Omtzigt oneens
De regeringsfracties zijn verdeeld. D66 en ChristenUnie steunen het initiatief van de SP. D66-Kamerlid Steven van Weyenberg spreekt van een ‘politieke vooruitkijkcommissie’. ,,Het kabinet heeft de ultieme consequentie al genomen door af te treden, nu gaat het erom welke lessen we trekken.”
Het CDA is niet te bewegen. Ik heb Omtzigt gebeld maar hij ziet procedurele mitsen en maren, aldus Renske Leijten, SP.
VVD en CDA zijn echter tegen. Vooral de dreigende tegenstem van het CDA is voor SP-Kamerlid Renske Leijten een domper. Samen met CDA-collega Pieter Omtzigt vormde zij het duo dat de toeslagenaffaire boven water wist te krijgen. Leijten: ,,Het CDA is niet te bewegen. Ik heb Omtzigt gebeld maar hij ziet procedurele mitsen en maren.”
Omtzigt heeft juist inhoudelijke bezwaren tegen het voorstel, zegt hij. Net als de VVD vindt zijn partij het geen goed idee om de Tweede Kamer zelf een onderzoek te laten doen naar haar eigen functioneren.
In plaats daarvan ziet hij liever dat de zogeheten Venetië Commissie, een adviesorgaan van de Raad van Europa, onderzoek doet naar de rechtsbescherming van burgers in Nederland en of het parlement en de rechterlijke macht wel voldoende afstand bewaren van de regering.
Dat voorstel krijgt mogelijk óók een meerderheid. Omtzigt: ,,Die commissie is geen misselijke. Zij heeft Polen en Hongarije ook door de wringer gehaald, je moet dat niet onderschatten.’’
Ook vindt Omtzigt de onderzoeksopdracht te breed. ,,Als je onderzoek doet naar de dienstverlening, handhaving en fraudebestrijding bij zo veel overheidsdiensten, dan weet je dat je weinig vindt. Je kunt beter je onderzoek op één onderdeel toespitsen wil je echt iets boven water krijgen.
En tot slot komt er al een parlementaire enquête naar de aardgaswinning in Groningen en weet iedereen dat er straks ook een komt naar de corona-aanpak. We belasten het apparaat te veel met nog meer enquêtes.’’
Je kunt beter je onderzoek op één onderdeel toespitsen wil je echt iets boven water krijgen, aldus Pieter Omtzigt, CDA.
Toch lijkt de enquête er te komen. Het voorstel krijgt in elk geval steun van regeringspartijen D66 en ChristenUnie en oppositiepartijen SP, GroenLinks, Partij voor de Dieren, 50Plus, Denk, Forum voor Democratie en de individuele Kamerleden Henk Krol en Femke Merel van Kooten-Arissen. Dat zijn samen al 66 zetels.
Oppositiepartij PvdA (9 zetels) kan de enquête over de streep trekken, maar moet er vandaag nog over vergaderen. ,,Al sta ik er welwillend tegenover’’, zegt woordvoerder Henk Nijboer. ,,De overheid heeft gefaald. Alleen vind ik echt dat de enquête naar de aardbevingen in Groningen er niet onder mag lijden. Daar wachten we al te lang op.’’
De steun van grootste oppositiepartij PVV was gisteren nog onzeker. De SGP heeft grote aarzelingen. Daardoor bestaat de kans dat de enquête door een minimale meerderheid wordt doorgedrukt. Dat is hoogst ongebruikelijk voor zo’n zwaar middel.
Vorig jaar werd Leijten nog de pas afgesneden, toen de Kamer de voorkeur gaf aan een snelle parlementaire ondervraging in plaats van een tijdrovende enquête. Ze is opgetogen dat ze waarschijnlijk toch haar zin krijgt: ,,Als je zegt dat dit nooit meer mag gebeuren, dan móet je onder de motorkap kijken.
Op sommige vragen hebben we immers nog steeds geen antwoord. Hoe speelde nationaliteit van mensen bijvoorbeeld mee? En welke rechtsgrond is nu precies gebruikt?’’
NOS 26.01.2021 De Tweede Kamer wil dat de overheid de private schulden overneemt van de gedupeerden van de toeslagenaffaire, als de betrokken private partijen zelf niet bereid zijn die schulden kwijt te schelden. Een motie daarover van de PVV is aangenomen. Met private schulden wordt bedoeld alle openstaande bedragen die ouders hebben staan bij bedrijven of andere niet-overheidsorganisaties.
Eerder besloot het kabinet dat de gedupeerden hun schulden bij overheidsinstanties niet meer hoeven te betalen. Daarmee wordt voorkomen dat de ouders, die allemaal ten minste 30.000 euro krijgen van het kabinet, een groot deel van dat bedrag weer moeten inleveren bij schuldeisers.
Ook publieke instellingen als het CAK, het UWV, de Sociale Verzekeringsbank en de gemeenten doen mee aan de kwijtschelding. Staatssecretaris Van Huffelen riep private schuldeisers, zoals banken, energiebedrijven en woningcorporaties, op hetzelfde te doen. Omdat ze daarover nog met hen in gesprek is, was zij in het debat over de toeslagenaffaire tegen de PVV-motie.
Vele tientallen miljoenen
Geschat wordt dat de gedupeerde ouders bij elkaar vele tientallen miljoenen euro’s aan schulden bij de overheid hebben openstaan. Om hoeveel geld het gaat bij schulden in de private sector is onbekend. De Tweede Kamer wil ook dat negatieve BKR-registraties over de schulden van de gedupeerden zo snel mogelijk worden verwijderd.
Een ander voor de gedupeerden belangrijk besluit van de Kamer is dat de schaderegeling ook gaat gelden voor de partners, ex-partners en de kinderen van de gedupeerden. Tot nog toe stonden de regelingen alleen open voor de personen die als aanvrager van de kinderopvangtoeslag staan geregistreerd.
Parlementaire enquête
Ook komen er twee externe onderzoeken naar de rechtsbescherming van burgers en het functioneren van de rechtsstaat. Ook de Belastingdienst en verschillende overheidsinstanties worden doorgelicht op discriminerend beleid.
Over een voorstel van de SP om een parlementaire enquête te organiseren wordt later gestemd. De SP vindt zo’n onderzoek nodig omdat volgens de partij nog niet alle informatie naar boven is gekomen tijdens de parlementaire ondervraging van eind vorig jaar. Maar daar zijn nog niet alle partijen van overtuigd en dus past de SP dat voorstel nog aan.
Wel is de hele Kamer het erover eens dat er nog voor de kabinetsformatie een plan moet liggen voor de afschaffing van de kinderopvangtoeslag en de invoering van een vervangende regeling.
MSN 26.01.2021 De overheid moet schulden die toeslagenouders hebben opgebouwd bij private partijen overnemen. Staatssecretaris Van Huffelen (Financiën) heeft al aangekondigd dat ze schulden van de overheid kwijtscheldt, maar moet van de Kamer ook de overige schulden overnemen.
De hele oppositie stemde voor de motie, die door de steun van coalitiepartij CU aan een meerderheid werd geholpen, ondanks een negatief stemadvies van het kabinet. Veel ouders zitten nog in de problemen omdat ze door de toeslagenaffaire grote schulden hebben opgebouwd. Hun angst is dat de compensatie die ze krijgen, minstens 30.000 euro, daardoor in een keer door kan naar hun schuldeisers.
Van Huffelen besloot daarom al om de schulden die deze ouders hebben bij de overheid kwijt te schelden. Maar de Kamer neemt daar geen genoegen mee. Op instigatie van PVV-leider Wilders zet de Kamer Van Huffelen aan het werk om de overige schulden van de toeslagenouders over te nemen.
MSN 26.01.2021 De Tweede Kamer dwingt het kabinet de schulden die toeslagenouders bij private bedrijven en organisaties hebben desnoods over te nemen. Op die manier kunnen slachtoffers van het toeslagenschandaal de beloofde 30.000 euro aan compensatie behouden, zonder dat het geld verdwijnt in de zakken van private schuldeisers.
Het kabinet kondigde eerder al aan dat alle openstaande schulden die ouders nog bij de overheid hebben, worden kwijtgescholden. Het gaat dus ook om schulden bij organisaties buiten de Belastingdienst, zoals het UWV. Ook praat staatssecretaris Alexandra van Huffelen (Toeslagen) met andere bedrijven en organisaties waarbij de gedupeerden nog een schuld hebben. PVV-leider Geert Wilders vroeg Van Huffelen in het debat of ze bereid was de schulden over te nemen als ze niet met alle schuldeisers tot een akkoord komt.
Van Huffelen zag hier in eerste instantie weinig in, maar de Kamer wil dat het kabinet deze optie toch openhoudt. Met een stem van coalitiepartij ChristenUnie haalde het voorstel van Wilders een meerderheid.
BKR
Ook moet het kabinet ervoor zorgen dat de negatieve aantekening verdwijnt die toeslagenouders eventueel hebben bij het Bureau Kredietregistratie (BKR). De Kamer steunt een oproep aan het kabinet daartoe, onder leiding van D66-fractievoorzitter Rob Jetten en ChristenUnie-leider Gert-Jan Segers. Het BKR registreert de leningen die mensen afsluiten, bijvoorbeeld voor het afbetalen van een duur product. Als ze niet op tijd betalen, krijgen ze een negatieve registratie.
Dat kan voor problemen zorgen bij het afsluiten van andere leningen, terwijl de slachtoffers van de toeslagenaffaire buiten hun schuld ‘ongekend onrecht’ is aangedaan. Doordat ze onterecht grote bedragen aan kinderopvangtoeslag moesten terugbetalen, kwamen ze in de geldproblemen. Daarom wil de Kamer dat de ouders van zo’n aantekening afkomen. Het kabinet wil ook dat ouders met een “schone lei” hun leven weer kunnen oppakken.
Het demissionair kabinet stond dinsdag 19.01.2021 nog een zwaardebat te wachten. Het moest zich verantwoorden voor de fouten die zijn gemaakt in de kinderopvangtoeslagaffaire. De partijen gingen de ministers aan de tand voelen over het rapport ‘Ongekend onrecht‘, dat ertoe leidde dat het kabinet Rutte-III vrijdag 15.01.2021 opstapte.
Telegraaf 17.02.2021
Telegraaf 02.02.2021
Het leven gaat echter verder en we zijn er nog niet helemaal uit met het Klimaat !!!
Gemeenten, provincies en waterschappen hebben de komende drie jaar in totaal 1,8 miljard euro nodig om afspraken uit het Klimaatakkoord van Parijs uit te kunnen voeren. Alle overheden moeten ook goed met elkaar samenwerken om toe te werken naar het doel om de uitstoot van broeikasgassen in 2030 met de helft te verminderen in vergelijking met 1990. Dat staat in een advies van de Raad voor het Openbaar Bestuur (ROB) aan minister Kajsa Ollongren (Binnenlandse Zaken).
De uitwerking van het internationale klimaatakkoord uit 2015 heeft gevolgen voor wonen, werken, verkeer en vervoer, economie, natuur, milieu en de ruimtelijke inrichting.
Het zijn de decentrale overheden die een groot deel van de maatregelen moeten organiseren en uitvoeren. Het gaat onder meer om het aardgasvrij maken van woningen en de plaatsing van windmolens en zonneparken. De Raad stelt dat er plannen moeten worden uitgewerkt op lokaal niveau, samen met inwoners, maatschappelijke organisaties en bedrijven. Provincies coördineren de opgaven en op landelijk niveau stemt een overkoepelend programmateam de instemmingen op elkaar af.
Agora Energiewende en Ember.
De Europese Unie heeft vorig jaar voor het eerst meer stroom opgewekt uit hernieuwbare bronnen dan uit fossiele, blijkt maandag 25.01.2021 uit een analyse van de onderzoeksorganisaties Agora Energiewende en Ember. Het aandeel duurzame energie was vorig jaar 38 procent en dat van fossiele energie 37 procent. Kernenergie was goed voor de resterende 25 procent.
Het gebruik van zonne- en windenergie liep op naar een kleine 20 procent, het gebruik van kolen ligt nog maar net boven 10 procent.
De onderzoekers spreken van een mijlpaal in de Europese energietransitie. Ze wijzen er wel op dat die transitie niet snel genoeg gaat om het doel van 55 procent CO2-reductie in 2030 en klimaatneutraliteit in 2050 te halen.
Op veel plekken in Nederland wordt met innovaties ingespeeld op meer extremen in het grilliger klimaat. In Rotterdam zijn recent nieuwe drijvende woningen opgeleverd, die voortdurend meestijgen en -dalen met het waterpeil van de Noordzee. Meerdere keren per dag gaan ze anderhalf tot twee meter omhoog en omlaag. En in Amsterdam krijgen sociale huurwoningen een zogenoemd blauw-groen dak.
Het zijn voorbeelden van wat klimaatadaptatie wordt genoemd. Oftewel: het aanpassen aan de gevolgen van klimaatverandering. Nederland is vandaag 25.01.20212 gastheer van een internationale conferentie over klimaatadaptatie. Tientallen staatshoofden en regeringsleiders doen eraan mee.
‘Climate Adaptation Summit’
Het ministerie van Infrastructuur & Waterstaat organiseert op 25 en dinsdag 26 januari 2021 de ‘Climate Adaptation Summit’ top in Den Haag, al zal die door de coronacrisis grotendeels online plaatsvinden. John Kerry, de voormalig Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken, spreekt maandag 25.01.2021 op ’s werelds eerste ‘Climate Adaptation Summit’, de top voor wereldleiders specifiek over aanpassingen aan de gevolgen van klimaatverandering.
John Kerry is sinds enkele dagen de officiële klimaatgezant van de Amerikaanse president Joe Biden. Naar verwachting zal John Kerry niet fysiek zijn opwachting maken, maar online.
Naast de presidenten van India en Indonesië zijn onder anderen de Duitse bondskanselier Angela Merkel, de Britse premier Boris Johnson, de Franse president Emmanuel Macron, de Canadese premier Justin Trudeau en de Indiase premier Narendra Modi online bijeen. Ook Frans Timmermans van de Europese Commissie, Bill Gates en Kristalina Georgieva van het IMF zijn van de partij.
Het is de bedoeling dat deze wereldleiders samen met het bedrijfsleven en NGO’s een plan (de Adaptation Action Agenda) lanceren waarin maatregelen staan die aanpassingen aan klimaatverandering de komende tien jaar versnellen.
Goede voorbeelden
Het doel van de top is vooral het uitwisselen van ervaringen, zodat landen van elkaar kunnen leren. “We proberen dus de goede voorbeelden uit de hele wereld te laten zien”, zegt Van Nieuwenhuizen. “En mensen hoop te geven dat het wel degelijk kan.”
Afgelopen vrijdag 22.01.2021 werd duidelijk dat er veel meer geld nodig is om landen en gemeenschappen aan te passen aan de gevolgen van klimaatverandering. Uit een rapport van het Climate Center on Adaptation blijkt dat het om 300 miljard dollar gaat, vijf tot tien keer meer dan landen er tot nu toe voor uittrekken.
Het doel van de top is het opstellen van een actie-agenda voor de komende tien jaar. Wat minister Van Nieuwenhuizen betreft blijft het niet bij mooie woorden alleen. Juist het ervoor zorgen dat de plannen daadwerkelijk uitgevoerd worden, is wat haar betreft belangrijk.
5 vragen over klimaattop
Vandaag dus begint in Den Haag de eerste dag van Climate Adaptation Summit, waarvan Nederland gastland is. De grote namen zijn dus virtueel van de partij, maar waar gaat het eigenlijk over? Bij deze 5 vragen over deze top.
5 redenen
Op maandag 25 en dinsdag 26 januari 2021 organiseert Nederland de online Climate Adaptation Summit 2021. Samen met tientallen wereldleiders en betrokken organisaties wil Nederland stappen zetten om onze wereld beter voor te bereiden op de gevolgen van klimaatverandering. Extra aandacht is er deze top voor Afrika.
Tijdens de CAS 2021 wordt een reeks online evenementen over de hele wereld gestreamd die inspireren, tastbare oplossingen bieden en laten zien hoe we een klimaatbestendigetoekomst kunnen bereiken. Dit is je kans om wereldleiders zoals bondskanselier Merkel, president Macron, premier Johnson, Ban Ki-moon en VN-secretaris-generaal Guterres te horen spreken over dit onderwerp.
Wil je de Climate Adaptation Summit 2021 digitaal bijwonen? Registreer je snel op Cas2021.nl. Let op: registratie is gelimiteerd (en kost hooguit 2 minuten tijd). Je kunt ook altijd meekijken via het YouTube-kanaal CAS TV.
AD 26.01.2021
Terugblik 25.01.2021
Regeringsleiders uit de hele wereld hebben elkaar gisteren beloofd dat ze beter hun best zullen doen om de gevolgen van klimaatverandering op te vangen. Heel veel meer dan het uitspreken van goede bedoelingen leverde de eerste dag van een door Nederland georganiseerde klimaatconferentie nog niet op.
Stijgende zeespiegel
De IJsmassa op aarde smelt steeds sneller. Het gaat nu ruim anderhalf keer zo snel als begin jaren negentig. Dat zeggen wetenschappers onder leiding van de universiteit van het Britse Leeds. Het snelle smelten van het ijs heeft volgens deskundigen nog deze eeuw zeer ernstige gevolgen voor kustgebieden.
Tussen 1994 en 2017 verdween volgens de onderzoekers een ‘schokkende’ 28 biljoen (28.000.000.000.000) ton ijs. In dezelfde periode steeg de zeespiegel met 3,46 centimeter.
Concreet
“Om dit concreet te maken”, schrijft ESA (The European Space Agency) op zijn website, “een biljoen ton ijs staat gelijk aan een blok ijs van 10x10x10 kilometer, wat groter is dan Mount Everest.”
Wel presenteerden de deelnemende landen aan de conferentie plannen om zich beter te beschermen tegen de stijgende zeespiegel of juist het gebrek aan water. Daarmee is deze conferentie anders dan de normale klimaattoppen, zoals die van Parijs in 2015. Toen spraken landen af om gezamenlijk iets te doen aan de oorzaken van klimaatverandering, met name door de wereldwijde uitstoot van CO2 terug te dringen. De huidige top, die vanwege corona wordt gehouden via videoverbindingen, is juist bedoeld om de gevolgen van klimaatverandering aan te pakken.
Uit onderzoek blijkt dat daar wereldwijd honderden miljarden euro’s per jaar voor nodig zijn. Het gaat dan om het verhogen van dijken, het aanplanten van mangrovebossen voor kusten om te voorkomen dat die worden weggeslagen of juist het tegengaan van verdroging. Dat geld moet vooral van de landen zelf komen, maar de hoogste baas van de Verenigde Naties, António Guterres, riep de internationale gemeenschap op tot meer hulp aan ontwikkelingslanden.
Doorbraak
Minister Cora van Nieuwenhuizen (Infrastructuur en Waterstaat) is tot nog toe zeer tevreden over het verloop van de top over aanpassing op een veranderend klimaat, waarvan zij de gastvrouw is. Ze sprak na de officiële openingssessie van de zogeheten Climate Adaptation Summit (CAS) al van een “internationale‘doorbraak’. Meer dan dertig wereldleiders hebben beloofd meer werk te zullen maken van zogeheten klimaatadaptatie.
“Rampzalige consequenties”
Premier Mark Rutte heeft andere wereldleiders en het bedrijfsleven opgeroepen meer te investeren in aanpassingen op een veranderend klimaat. Volgens Rutte heeft de wereld een “grote kans om beter, sterker en samen” uit de coronacrisis te komen. Het is ook “waar voor ons geld”, zei de premier tijdens de opening van de zogeheten Climate Adaptation Summit (CAS). Nederland is gastland van de top, die draait om de vraag hoe de wereld zich beter kan wapenen tegen de gevolgen van klimaatverandering.
Rutte wees op de dramatische gevolgen van klimaatverandering. Door de opwarming kan de opbrengst van de landbouw in droge gebieden afnemen, worden inwoners van kustgebieden bedreigd door een hogere zeespiegel en kunnen miljoenen mensen onder de armoedegrens terechtkomen. Hij sprak van “rampzalige consequenties”.
Leidraad handelen
Zowel het Internationaal Monetair Fonds (IMF) als de Wereldbank zegt dat het klimaat een steeds grotere rol speelt bij hun handelen. Dat werd duidelijk bij de klimaattop die vandaag en morgen (online) wordt gehouden en die is georganiseerd door Nederland.
Tientallen staatshoofden en regeringsleiders spraken vanmiddag in een openingssessie online met gastheer Mark Rutte en minister Cora van Nieuwenhuizen. Ook de Verenigde Staten waren weer van de partij, bij monde van klimaatgezant John Kerry.
“Als IMF zien we het klimaat als een fundamenteel risico voor economische en financiële stabiliteit”, zei IMF-topvrouw Kristalina Georgieva. “En we zien klimaatactie als een mogelijkheid voor economisch herstel, vooral na de coronapandemie.” Het IMF denkt dat er miljoenen nieuwe banen gecreëerd kunnen worden.
Telegraaf 27.01.2021
Rechtse kiezer wil geen strengere klimaatmaatregelen
De meeste rechtse kiezers willen dat het volgende kabinet geen strengere klimaatmaatregelen neemt. Ook een meerderheid van VVD- en CDA-stemmers vindt niet dat er een tandje bij moet om de uitstoot van broeikasgassen te verminderen.
Dat blijkt uit onderzoek door I&O Research in opdracht van Milieudefensie onder ruim 2300 Nederlanders. Meer dan de helft van de kiezers (52 procent) vindt dat het volgende kabinet ‘veel meer’ of ‘meer’ moet doen om de uitstoot van broeikasgassen te verlagen.
Die wens is het grootst onder linkse kiezers: van de GroenLinks-kiezers vindt maar liefst 94 procent dit. Ook kiezers van de Partij voor de Dieren (85 procent), D66 (78 procent), PvdA (74 procent), SP (66 procent) en ChristenUnie (56 procent) verlangen dat een volgend kabinet meer doet dan het huidige kabinet-Rutte III.
PVV, SGP en FvD felste tegenstanders
Maar die wens is bij rechtse kiezers een stuk kleiner. Onder CDA-kiezers zakt de steun voor strengere klimaatmaatregelen tot 47 procent, bij VVD-kiezers tot 42 procent. Zo’n 45 procent van de stemmers op beide regeringspartijen vindt dat de regels hetzelfde kunnen blijven, 8 procent wil juist minder klimaatregels. Onder de aanhang van de PVV, SGP en Forum voor Democratie is slechts 15 tot 21 procent voorstander van harder klimaatbeleid.
Uit het onderzoek blijkt verder dat Nederlanders zich nog altijd zorgen maken over klimaatverandering. Ruim een kwart maakt zich ‘veel zorgen’ en 43 procent heeft ‘enige zorgen’. Dat zijn vergelijkbare aantallen als in november vorig jaar. 72 procent van de kiezers vindt dat de coronacrisis moet worden aangegrepen om ‘gelijk iets voor het klimaat te doen’.
,,Iedereen moet meehelpen, ook de grote vervuilers, willen we het leven betaalbaar houden’’, vindt directeur Donald Pols van Milieudefensie. ,,Van links tot rechts willen kiezers dat de overheid doortastende maatregelen neemt.’’
Telegraaf/AD 01.02.2021
Kabinet vraagt adviescommissie participatie in het klimaatbeleid te onderzoeken
Klimaatverandering gaat de komende tijd meer en meer invloed krijgen op ons dagelijks leven. Zo gaat de aanpak ervan belangrijke gevolgen hebben voor veel mensen in onze samenleving.
Het is daarom belangrijk dat de samenleving voldoende betrokken is bij het maken en uitvoeren van het klimaatbeleid. Daarom vraagt het kabinet een onafhankelijke adviescommissie participatie onder leiding van voormalig nationaal ombudsman prof. dr. Alex Brenninkmeijer onderzoek te doen naar hoe burgers beter betrokken kunnen worden bij het klimaatbeleid.
De adviescommissie wordt gevraagd om een eindrapport te maken dat rond de verkiezingen van maart 2021 klaar is, zodat de resultaten beschikbaar zijn voor het volgende kabinet. De uitkomsten van het onderzoek kunnen belangrijk zijn voor de toekomst van burgerparticipatie in Nederland en voor het kabinet dat na de verkiezingen van maart 2021 aantreedt.
De onafhankelijke adviescommissie bestaat uit wetenschappers en ervaringsdeskundigen op het terrein van burgerparticipatie op het gebied van klimaat en energie.
Je kan zelf al veel meer doen aan klimaatadaptatie dan je denkt
Deze week vond de Climate Adaption Summit, een digitaal georganiseerde klimaattop, plaats in Den Haag. Verschillende wereldleiders waren hierbij virtueel te gast, maar ook ons ‘eigen’ Hoogheemraadschap Delfland leverde een bijdrage op het gebied van watermanagement. Manita Koop is lid van het bestuur en vertelt bij Den Haag FM over hoe we het beste kunnen omgaan met water binnen het veranderende klimaat.
Als gevolg van klimaatverandering regent het vaker en harder en daar moeten we ons op aanpassen. Het Hoogheemraadschap Delfland werkt aan klimaatadaptatie door samen met onder meer universiteiten, hoveniers en architecten oplossingen te bedenken voor het wateroverschot. ‘Als je het over klimaat hebt, heb je het over water. Hoe houden we het schoon, hoe blijft het op het juiste peil en hoe behouden we het zonder dat de boel overstroomt? Dat zijn allemaal dingen waar we mee bezig zijn.’
‘We doen het samen’
Volgens Koop kan je zelf al veel meer doen aan klimaatadaptatie dan je denkt. ‘Eigenlijk zit het in simpele dingen. Vervang de tegels in je tuin bijvoorbeeld door groen, zo behoud je zo veel mogelijk de sponswerking van de grond, die belangrijk is om het water langer vast te houden. Het voorkomt wateroverlast, de planten nemen co2 op en in de zomer hoef je minder te gieten. Bovendien heb je in een groene omgeving veel minder last van hittestress; het is veel aangenamer wonen en het ziet er ook nog eens mooi uit.’
Voor wie bang is dat de eigen kosten van dergelijke klimaatadaptatie nogal op zouden kunnen lopen, heeft het Hoogheemraadschap een oplossing. ‘Op de klimaattop hebben we ook besproken hoe we mensen kunnen zo veel mogelijk kunnen helpen om zelf stappen te zetten,’ vertelt Koop. ‘Daarom is het via onze website mogelijk om een stimuleringsregeling aan te vragen. Met deze bijdrage willen we mensen motiveren om lekker groen aan de slag te gaan.’
Koop geeft aan dat het cruciaal is dat zo veel mogelijk mensen zich komende tijd gaan bezighouden met klimaatadaptatie. ‘Het is een enorme opgave, maar we moeten het echt samen doen.’
Kijk op de website van Klimaatkrachtig Delfland voor meer tips en informatie over de subsidieaanvraag.
Climate Adaptionstartschot van 10 jaar actie
Ruim 30 wereldleiders, 50 ministers en 50 internationale organisaties gingen op de Climate Adaptation Summit in gesprek met wetenschappers, vertegenwoordigers van de private sector en het maatschappelijk middenveld, jongeren en meer dan 18.500 geregistreerde deelnemers.
In 27 verschillende sessies sloegen zij de handen ineen om kennis te delen, actie te ondernemen en vaart te maken met de agenda voor een klimaatbestendige toekomst in 2030. 300 sprekers deelden hun inzichten en plannen, terwijl partners van over de hele wereld hun bijdrage aan CAS 2021 leverden met 160 side events. Tijdens de 24 uur dat CAS 2021 duurde, kreeg zo de Adaptation Action Agenda vorm, die richting geeft aan een versnelde aanpak van klimaatadaptatie de komende 10 jaar actie.
Economisch gezien is het slim om te investeren in klimaatadaptatie. Al tijdens de opening van CAS 2021 deden wereldleiders aankondigingen en toezeggingen. Aanvullend hierop werden instrumenten gepresenteerd en gelanceerd om uitgebreidere financiering van en investeringen in adaptatie mogelijk te maken:
Het Adaptation Finance Mainstreaming Program werd gelanceerd. Dit stelt ontwikkelingslanden beter in staat de kosten van klimaatrisico’s te berekenen en beheersbaar te maken.
De Coalition for Climate Resilient Investment (CCRI), geleid door de particuliere sector, gaat de besluitvorming rond klimaatbestendige investeringen makkelijker en inzichtelijker maken.
Duitsland steunt de opbouw van een nieuw Global Ecosystem-based Adaptation Fund, dat wordt beheerd door UNEP en de International Union for Conservation of Nature (IUCN). Het fonds krijgt een startkapitaal van 15 miljoen euro en de eerste aanvraagronde wordt nog in 2021 verwacht.
Het International Fund for Agricultural Development lanceerde een nieuw fonds, het Rural Resilience Program (2RP), met als belangrijkste pijler het Adaptation for Smallholder Agriculture Program (ASAP+).
Het Special Climate Change Fund (SCCF) van de Global Environment Facility gaf groen licht voor een nieuw project ter waarde van 2 miljoen dollar dat de financiële impact van Nature-Based Infrastructure (NBI) gaat onderzoeken. Doel is de economische haalbaarheid vast te stellen van deze natuurlijke manier van klimaatadaptatie, en meer publieke en private investeringen aan te trekken.
De Verenigde Staten moeten bij de wereldwijde aanpak van de klimaatcrisis een leidende rol spelen. Dat zei de Amerikaanse president Joe Biden woensdag kort voordat hij begon met het tekenen van een aantal decreten over maatregelen tegen de klimaatverandering, zoals het snijden in subsidies voor fossiele brandstoffen.
“Net zoals we een eensgezind nationaal antwoord op Covid-19 nodig hebben, hebben we dringend behoefte aan een eensgezind nationaal antwoord op de klimaatcrisis, want die klimaatcrisis is er,” zei Biden in een toespraak in het Witte Huis.
Hij zei dat de VS de uitdaging van de aanpak van de klimaatverandering niet alleen kan aangaan, maar dat dit in samenwerking met andere landen moet gebeuren. “Ik vind dat we al te lang hebben gewacht met maatregelen tegen de klimaatcrisis. We kunnen niet nog langer wachten. We zien het met onze eigen ogen, we voelen het.”
Een van Bidens eerste daden als president was het opnieuw ondertekenen van het klimaatakkoord van Parijs. Onder zijn voorganger Donald Trump waren de Verenigde Staten uit het akkoord gestapt. De regering-Biden wil op Earth Day (22 april 2021) een internationale klimaattop houden.
Klimaatverandering zorgt voor stilstaande windmolens en waterkrachtcentrales
De Klimaatverandering zorgt ervoor dat in grote delen van de wereld waterkrachtcentrales droog komen staan en windmolens stil. Maar de klimaatverandering kan in andere regio’s ook goed uitpakken voor de groene energieproductie.
Dat concludeert een team wetenschappers van onder meer het Planbureau voor de Leefomgeving en de Universiteit van Utrecht. In het onderzoek staat dat de impact van klimaatverandering op zonne-energie, windenergie, waterkracht en bio-energie in onder meer Zuid-Europa, Azië en Latijns-Amerika groot is.
Door de toenemende droogte kunnen waterkrachtcentrales in die gebieden 30 tot 40 procent minder energie opwekken. In Japan, Korea en Midden Amerika kan als gevolg van veranderingen in windsnelheden de opbrengst van windmolens 5 tot 10 procent lager uitkomen, zo stellen de wetenschappers.
Klimaatverandering ook positief
Er zijn niet alleen maar negatieve ontwikkelingen, blijkt uit het artikel in het tijdschrift Nature Climate Change. Er zou zelfs een positieve impact (+ 20 tot + 40 procent) kunnen zijn op energie uit hout als gevolg van CO2-bemesting. Dat komt omdat planten sneller groeien onder hogere CO2-concentraties.
Bij normaal energieverbruik (zoals met olie en gas) komt veel van het broeikasgas CO2 vrij. Dat is een van de belangrijke oorzaken voor de klimaatverandering.
In sommige gebieden neemt de wind- en waterkrachtpotentie juist toe. Zo zou het harder gaan waaien in onder meer Midden-Europa en Zuidoost-Azië. En wordt waterkracht juist interessanter in Oost-Afrika en Indonesië.
NOS 25.03.2021 De provincie Noord-Brabant wil inzetten op meer kernenergie. Uit een onderzoek dat de provincie heeft laten uitvoeren door onderzoeksinstellingen TNO en NRG blijkt dat kernenergie op dit moment weliswaar duurder is dan wind- en zonne-energie, maar wel minder ruimte in beslag neemt om dezelfde hoeveelheid energie op te wekken.
Op een online persbriefing lichtte de Brabantse gedeputeerde Eric de Bie van Forum voor Democratie de ideeën van de provincie toe. Het grote voordeel van kernenergie is dat er nauwelijks tot geen CO2-uitstoot is, en ook geen uitstoot van stikstof of fijnstof, zei De Bie. Maar het belangrijkste argument is de hoeveelheid ruimte die zonne- en windenergie in beslag nemen.
Toch erkent De Bie dat de klimaatdoelen van 2030 te vroeg komen met alleen de focus op kernenergie. Uit het onderzoek van TNO en NRG blijkt dat het ten minste elf jaar duurt voordat een nieuwe kerncentrale in Nederland er daadwerkelijk staat. Voor de periode daarna wil de provincie het initiatief nemen tot een Duurzame Coalitie Kernenergie Brabant.
Interesse bij bedrijven
Om tussen 2030 en 2050 nieuwe kerncentrales te bouwen, wil Brabant een coalitie vormen van overheden, ondernemers en onderzoeksinstellingen. Hoewel De Bie geen namen wil noemen, en er alleen informele gesprekken zijn geweest, zegt hij dat er hiervoor zeker interesse bij andere overheden en bedrijven bestaat. Er zal nu al een begin gemaakt moeten worden, aldus De Bie, want “regeren is vooruitzien”.
Het duurt lang om een kerncentrale te bouwen, vanwege alle strikte veiligheidseisen. De centrales die recent in Europa zijn gebouwd of in aanbouw zijn, hebben bovendien te maken met flinke vertragingen in de bouwtijd. Voor twee centrales geldt dat de bouwtijd inmiddels is opgelopen tot meer dan zestien jaar. Ook zijn er forse kostenoverschrijdingen: bij de centrales in aanbouw in Frankrijk en Finland zijn de oorspronkelijke constructiekosten met een factor drie verhoogd.
Voor een kerncentrale is honderd tot duizend keer minder ruimte nodig dan voor zonne-energie, als wordt uitgegaan van dezelfde hoeveelheid geproduceerde elektriciteit, vermeldt het rapport van TNO en NRG. Voor windenergie op land is dat 20 tot 220 maal. Maar zowel bij wind- als zonne-energie is ‘meervoudig ruimtegebruik’ mogelijk, wat weer niet kan bij kernenergie. Dat wil zeggen: bijvoorbeeld landbouw bij windmolens of zonnepanelen die worden geïntegreerd in gevels en daken of geluidsschermen.
Het grote nadeel van wind- en zonne-energie is dat de wind niet altijd waait en de zon niet altijd schijnt. Maar bij een kerncentrale is het weer moeilijk om de investering terug te verdienen. Want daarvoor is het nodig dat de centrales continu draaien en/of dat de elektriciteit tegen een hoger tarief wordt afgezet.
De overheid kan kernenergie volgens De Bie wel beter mogelijk maken door het geven van subsidies of door voor langere tijd een minimale prijs te garanderen. Ook ziet de provincie een rol weggelegd voor kleinere reactoren, in plaats van alleen voor grote kerncentrales.
Er zijn in Nederland al eerder drie locaties aangewezen waar een nieuwe kerncentrale zou kunnen komen: Borssele, de Maasvlakte en de Eemshaven. Maar volgens de onderzoekers zou Brabant in Den Haag kunnen bepleiten dat er ook in deze provincie een centrale komt. Of zo’n pleidooi er werkelijk komt, is eerst nog onderwerp van gesprek in de provincie, zei De Bie.
Thorium-centrale
In het onderzoek is ook gekeken of een zogenoemde thoriumcentrale tot de mogelijkheden behoort. Zo’n innovatieve centrale levert minder gevaarlijk radioactief afval op, is veiliger en heeft minder grondstoffen nodig. Maar een thoriumreactor is nog nergens gebouwd en bestaat alleen nog op papier.
Om thorium in de praktijk te kunnen inzetten, moet eerst nog veel onderzoek plaatsvinden. Daarom zal het met de huidige inzichten nog zeker 20 tot 25 jaar duren, voordat een thoriumcentrale daadwerkelijk gebouwd is. Ook is die duurder dan de huidige soort kerncentrales.
NU 23.05.2021 Nederland loopt met klimaatbeleid achter in Europa, en die achterstand dreigt toe te nemen. Voor de noodzakelijke inhaalslag moet al in de formatie een helder nieuw klimaatdoel gesteld worden, zegt voormalig VVD-minister Ed Nijpels in Nieuwsuur: onze uitstoot van broeikasgassen moet in 2030 55 lager liggen, in lijn met het nieuwe EU-gemiddelde.
Nijpels heeft een belangrijke functie in het onder het demissionaire kabinet tot stand gekomen Nationale Klimaatakkoord, waar hij als voorzitter van het voortgangsoverleg de progressie van Nederlands klimaatbeleid moet bewaken.
Op die progressie valt het een en ander aan te merken. Het klimaatdoel voor 2020 is waarschijnlijk niet gehaald, en om het bestaande klimaatdoel voor 2030 te halen (een 49 procent lagere uitstoot ten opzichte van 1990) is al een verdubbeling van de jaarlijkse inspanning nodig, stelt het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL).
Nijpels schuwt daarbij ook kritiek op zijn eigen partij niet – specifiek op een recent tv-optreden van demissionair premier Rutte, die stelde dat we moeten oppassen dat we niet gaan ‘overtoepen’.
“Ik denk dat Rutte niet goed heeft opgelet in de klas. We gaan zo niet overtoepen. We zijn achterstallig huiswerk aan het maken en we weten daarnaast ook al dat we nieuw huiswerk krijgen vanuit Europa.”
55 procent lagere uitstoot Europees gemiddelde en nationaal compromis
De 55 procent zou een logisch compromis kunnen worden met de tweede partij, D66, die voor de verkiezingen opriep tot een nieuw klimaatdoel van een 60 procent lagere uitstoot in 2030, ten opzichte van het vaste basisjaar 1990. D66 stelde daarbij ook een pakket van maatregelen voor die volgens doorrekening van het PBL precies op die 60 procent lagere uitstoot zou uitkomen.
De VVD deed aan die doorrekening niet mee, maar sprak zich eerder uit voor het nieuwe Europese klimaatdoel van een 55 procent lagere uitstoot.
In de nationale energietransitie zijn er volgens Nijpels veel spelers die helderheid nodig hebben, ook over maatregelen die volgens hem sowieso nodig zullen zijn, zoals rekeningrijden en prijsprikkels om het gasgebruik sneller terug te dringen. Nu aansluiten bij het Europese klimaatdoel geeft volgens Nijpels “zekerheid aan al die partijen die bezig zijn met de energietransitie. En juist die zekerheid en consistentie, dat is waar die partijen op dit moment om vragen.”
NU 16.02.2021 Sommige doelen van het Klimaatakkoord komen nu al in gevaar als er niet snel wordt geïnvesteerd in het Nederlandse stroomnet, schrijft NRC op basis van een rapport van onderzoeksbureau CE Delft. De overheid wil dat Nederland in 2030 49 procent minder CO2 uitstoot dan in 1990.
Een van de doelen van het Klimaatakkoord is dat industriële bedrijven schoner gaan produceren, door bijvoorbeeld over te stappen op elektrische boilers en warmtepompen en niet langer warmte uit aardgas te halen. Daarvoor is een uitbreiding van het stroomnet noodzakelijk.
Om het stroomnet te verzwaren, zijn investeringen van bedrijven en netbeheerders nodig. Dat moet op korte termijn gebeuren, omdat sommige doelen van het Klimaatakkoord anders niet gehaald worden. Dat is de conclusie van het onderzoek van CE Delft in opdracht van de Nederlandse Vereniging Duurzame Energie (NVDE), Netbeheer Nederland en Energie-Nederland.
Volgens het onderzoek zijn de doorlooptijden om investeringen te realiseren vaak lang in Nederland. Het gaat hierbij om aanpassingen in de industrie en bebouwde omgeving, de versterking van het elektriciteitsnet en de extra opwekking van schone stroom. De nieuwe regering zou daarom onmiddellijk moeten beginnen met elektrificatie en groene waterstof, om te voorkomen dat achter de feiten aan gelopen wordt.
Snelle besluitvorming om het net tijdig te kunnen aanpassen, is volgens de opdrachtgevers noodzakelijk. Ook zou gekeken moeten worden naar het inkorten van vergunningsprocedures.
NOS 16.02.2021 De klimaatdoelen van 2030 dreigen nu al onhaalbaar te worden. De CO2-uitstoot van industrie moet in dat jaar met 4,2 miljoen ton zijn teruggedrongen door gebruik te maken van elektrische boilers en warmtepompen, maar investeringen in zulke energiebronnen gaan te traag.
Dat blijkt uit een rapport van onderzoeksbureau CE Delft in opdracht van de brancheorganisaties voor duurzaam ondernemen, netbeheerders en energiebedrijven, respectievelijk de Nederlandse Vereniging Duurzame Energie (NVDE), Netbeheer Nederland en Energie-Nederland.
De onderzoekers roepen het volgende kabinet op haast te maken met de zogeheten elektrificatietrajecten van de industrie, omdat zulke investeringen vaak meer dan tien jaar in beslag nemen. Daarom pleit CE Delft ervoor “tijdig te starten om te voorkomen dat we achter de feiten aanlopen”.
Traagheid
Op dit moment is er sprake van een kip-ei-situatie, zegt CE Delft-directeur Frans Rooijers tegen NRC. “De industrie kan niet op elektrische alternatieven overstappen omdat er geen capaciteit is, en de netbeheerder kan niet investeren omdat er geen verzoek van de bedrijven ligt.” Daarom hopen de onderzoekers dat de grootschalige investeringen vanuit Den Haag gecoördineerd worden.
De duurzaamheidsprojecten in Nederland gaan simpelweg niet snel genoeg, zegt NVDE-directeur Olof van der Gaag in het NOS Radio 1 Journaal. “De ontwikkeling van het grootste windpark van Nederland, bij Wieringermeer, duurde 13 jaar. Daarbij ging tien jaar op aan het doorlopen van procedures en slechts drie jaar aan het daadwerkelijk bouwen ervan.”
Door die “traagheid van het systeem” loopt Nederland qua duurzaamheidsdoelen achter op andere Europese landen, zegt Van der Gaag.
Vandaag alle duurzame energie verbruikt
Zijn organisatie berekent jaarlijks op welke dag alle in Nederland beschikbare duurzame energie is verbruikt, gerekend vanaf 1 januari. Deze zogeheten Green Energy Day is vandaag, precies vijf dagen later dan vorig jaar. “In 2050 moet die dag op 31 december liggen. Daarvoor moet Green Energy Day elk jaar tien dagen opschuiven, dus de verschuiving gaat op dit moment te traag.”
Het totale aandeel hernieuwbare energie lag in 2019 volgens het CBS op 8,6 procent, zo’n 0,8 procentpunt meer dan in 2018. Daarmee is Nederland hekkensluiter van de Europese Unie, heeft statistiekbureau Eurostat becijferd. De verduurzaming van de industrie moet volgens het Klimaatakkoord voor de meeste CO2-reductie zorgen, zo’n 29 procent.
Telegraaf 16.02.2021 Schiphol, Lelystad Airport en andere luchthavens in Nederland krijgen als het aan minister Carola Schouten (Landbouw) ligt alsnog een natuurvergunning die luchthavenactiviteiten mogelijk maakt. Daarmee is de stikstofdiscussie nog niet voorbij: voor activisten begint de strijd nu.
De milieubeweging heeft het na de boeren en automobilisten nu gemunt op de luchtvaart. Mobilisation for the Environment (MOB), de club die Nederland via de Raad van State in een vergunningscrisis stortte, ontdekte vorig jaar dat luchthavens geen natuurvergunning hebben. Om zo’n vergunning te krijgen moet de aanvrager stikstofberekeningen laten zien en maatregelen nemen om de uitstoot te compenseren of te verminderen.
Minister Schouten heeft na een standje van de milieubeweging besloten om niet met een druk op de knop de hele luchtvaart plat te leggen. De CU-bewindsvrouw heeft de luchthavens gedoogd en een half jaar de tijd gegeven om alsnog een vergunning aan te vragen. Na maandenlang papier heen en weer schuiven hebben de luchthavens de toets doorstaan: het ministerie is van plan om vergunningen te geven.
Voor Schiphol betekent dat 500.000 vliegbewegingen per jaar (huidige plafond) en voor Lelystad Airport 10.000 vliegbewegingen. Beide luchthavens hebben groeiambities, maar voor die plannen moet later opnieuw een natuurvergunning worden aangevraagd.
Daarmee is de kous nog niet af. Voor de stikstofactivisten begint de strijd nu pas. Ze kunnen eerst bezwaar maken tegen de vergunning en later naar de rechter stappen. MOB heeft al een juridische strijd aangekondigd. Pas daarna kan het ministerie van Landbouw definitief vergunningen geven.
Lelystad Airport
Hoewel de luchthavens tot die tijd kunnen blijven draaien, zijn er nu al gevolgen. Het verlenen van vergunningen is geen zaak voor de politiek, maar er zitten wel politieke componenten aan. Demissionair minister Cora van Nieuwenhuizen (Infrastructuur) heeft de vergunning nodig om alle voorbereidingen voor Lelystad Airport af te ronden. Dinsdag heeft de VVD-bewindsvrouw per persbericht laten weten dat door het besluit van Landbouw al het huiswerk nu af is om Lelystad Airport te kunnen openen.
Ⓒ ANP/HH
Dat besluit laat ze noodgedwongen aan een volgend kabinet over. Bronnen melden aan De Telegraaf dat de VVD-bewindsvrouw wel van plan was om zelf nog een knoop door te hakken. De coalitie zou er aanvankelijk op maandag 14 december een ei over leggen. Die dag gooit corona roet in het eten. Het overleg gaat niet door omdat premier Mark Rutte die dag voor de tweede keer het land zal toespreken vanuit het Torentje. Alles draait die dag weer om het virus.
Voor een herkansing is geen tijd meer. Na de kerstvakantie gijzelt de toeslagenaffaire de agenda met als resultaat de val van het kabinet. Het is dan voor de minister direct duidelijk: de Tweede Kamer gaat Lelystad Airport controversieel verklaren. En zo gaat het: het gevoelige dossier verdwijnt van de politieke agenda.
Schiphol
Voor Schiphol is de vergunningskwestie vooral vervelend voor omwonenden. Na jaren van niet optreden tegen hinderlijk gebruik van start- en landingsbanen en het niet beboeten van meer nachtvluchten dan afgesproken zou minister Van Nieuwenhuizen ingrijpen met strakkere regels. De Inspectie voor de Leefomgeving zou daardoor eindelijk kunnen optreden.
Maar ook deze regels lopen vertraging op door het proces rond de natuurvergunning. Dit besluit ligt iets minder gevoelig in de Tweede Kamer, maar nu het verkiezingsreces is begonnen zal het nog wel even duren voor het parlement er iets van kan vinden. Kwade tongen beweren dat Schouten bewust rustig aan heeft gedaan om het luchtvaartnieuws in het reces naar buiten te brengen.
Bij het ministerie van Landbouw ontkennen ze dit. Wel valt te horen dat de bewindsvrouw twee weken geleden pas op de plaats heeft gemaakt om na een beslissing van de Raad van State over stikstofberekeningen bij snelwegen nog wat extra onderzoek te laten doen.
Zo komt ook dit onderwerp op het bordje terecht van een nieuwe politieke samenstelling.
MSN 15.02.2021 Via dierlijke mest is vorig jaar in ons land krap 1 procent meer aan stikstof vrijgekomen dan in 2019. Het gaat nu om een totale uitscheiding van 494 miljoen kilogram, nog steeds onder het EU-stikstofplafond voor de Nederlandse veestapel. Dit meldt het CBS op basis van voorlopige cijfers.
De melkveesector scheidde vorig jaar 289,8 miljoen kilogram stikstof uit, 3,6 procent meer dan in 2019 en ook meer dan het plafond van 281,8 miljoen kilogram, speciaal voor deze sector. Koeien kregen meer stikstofrijk gras en krachtvoer, maar de melkveestapel nam ook toe met 1,1 procent.
De stikstofuitscheiding van de varkenssector daalde in 2020, vergeleken met een jaar eerder, met 2,8 miljoen kilogram naar 90,9 miljoen kilogram. Het aantal varkens ging omlaag. Ook bij pluimvee verminderde de stikstofuitstoot over het geheel, al vermeerderde de mestproductie van vleeskuikens door toename van het aantal dieren. De stikstofemissie van overige dieren zoals paarden, pony’s, schapen, geiten, pelsdieren en konijnen nam in totaal eveneens af.
De uitstoot van fosfaat was vorig jaar minder dan voorheen en zit ruim onder het plafond. De uitscheiding bedroeg 151 miljoen kilogram, 2,8 procent minder dan in 2019.
MSN 13.02.2021 D66 vindt dat de nog resterende kolencentrales eerder dicht moeten dan in 2030. Dat heeft lijsttrekker Sigrid Kaag gezegd tijdens een campagnebijeenkomst van de sociaal-liberale partij.
Vanaf 2030 is het verboden elektriciteit op te wekken met behulp van steenkool. Alle kolencentrales moeten dan dicht zijn of ze moeten zijn overgeschakeld op andere brandstoffen. Die deadline hanteert D66 ook in het verkiezingsprogramma. “Maar ik zeg vandaag: het moet sneller”, aldus Kaag.
“Kolencentrales draaien alleen nog maar dankzij subsidie”, zegt Kaag. Daar moet wat haar betreft een einde aan komen. Dat geldt ook voor belastingkortingen en subsidies voor andere vormen van fossiele energie. “In de samenleving van morgen is er geen plek voor het verbranden van olie of voor CO2-uitstoot.”
In plaats daarvan moet wat Kaag betreft nog meer geïnvesteerd worden in duurzame alternatieven, zoals energie uit wind en zon. Grote, vervuilende bedrijven begrijpen volgens haar best “dat de politiek moet ingrijpen” om klimaatverandering tegen te gaan.
MSN 09.02.2021 Steeds vaker stappen burgers en milieuorganisaties naar de rechter om actie af te dwingen tegen klimaatverandering. In Frankrijk kregen ze gelijk in een zaak tegen de staat, in Nederland hoopt Milieudefensie hetzelfde te bereiken tegen Shell. “Shell had veel meer kunnen doen. Maar dat deed het niet.”
Het VN-milieuprogramma UNEP berekende dat in 2020 zo’n 1.550 klimaatrechtszaken liepen in 38 landen. In 2017 ging het nog om 884 zaken in 24 landen. In Frankrijk had zo’n rechtszaak, daar ‘de zaak van de eeuw’ genoemd, vorige week woensdag succes.
1 euro
Vier milieuorganisaties, gesteund door meer dan twee miljoen Franse burgers, eisten meer maatregelen van de overheid tegen klimaatverandering. De rechtbank ging daarin mee en oordeelde dat de overheid haar klimaatbeleid moet aanscherpen. Ook moet de Franse regering de vier organisaties het symbolische bedrag van 1 euro betalen.
Deze Franse zaak lijkt op het Urgendavonnis in Nederland. Stichting Urgenda dwong daarin af dat de Nederlandse overheid eind 2020 de broeikasuitstoot met minstens een kwart naar beneden moest hebben gebracht.
“Dat zulke rechtszaken succesvol zijn, is een relatief nieuwe ontwikkeling”, zegt universitair docent Laura Burgers van de Universiteit van Amsterdam, die onderzoek deed naar klimaatrechtszaken. “De Urgendazaak is een belangrijke pilaar in andere klimaatrechtszaken en wordt in zaken wereldwijd aangehaald.”
Verrassing: zonnepanelen van Shell
Jogchum Kooi (76) was één van de mede-eisers in die Urgendazaak en is dat nu ook in de zaak van Milieudefensie tegen Shell. Hij sloot zich daarbij aan na een verrassende ontdekking. Toen hij zo’n twintig jaar geleden zonnepanelen voor zijn woning kocht, bleken ze door Shell te zijn gemaakt. Kooi werkte zelf als technicus bij Shell, maar had nog nooit van de zonnepanelenafdeling gehoord.
“Na een tijdje trok Shell zich terug uit zonnepanelen, want ze verdienden er niet genoeg aan. Blijkbaar was geld belangrijker dan ambitie. Dat vond ik frustrerend. Destijds waren ze ook al bezig met waterstof, maar ze hebben niet echt hun best gedaan om dat op de markt te brengen en te promoten. Shell had veel meer kunnen doen, maar dat deed het niet. Daarom ben ik mede-eiser geworden.”
Laura Burgers van de UvA ziet dat de klimaatrechtszaken ontstaan uit een gevoel van noodzaak. “Want het gaat natuurlijk helemaal niet goed met het klimaatbeleid. Wat overheden hebben bedacht, is niet voldoende om onder de 2 graden opwarming te blijven. Er is steeds meer draagvlak voor die acties.”
Ook hoogleraar privaatrecht Elbert de Jong ziet het grotere draagvlak als verklaring voor de stijging van het aantal rechtszaken. “Steeds meer mensen vinden dat overheden tekortschieten en onvoldoende doen tegen klimaatverandering. Daarom stappen ze naar de rechter.”
Daarnaast spelen ontwikkelingen in de klimaatwetenschap een rol. Het is namelijk steeds makkelijker om de impact en oorzaken van klimaatverandering in beeld te brengen. “Het is inmiddels mogelijk om te berekenen hoeveel de uitstoot van een specifiek bedrijf is”, zegt De Jong. “Dat maakt het makkelijker voor de rechter om concrete verplichtingen op te leggen.”
Niet kansloos
Verder wijst hij erop dat milieuorganisaties steeds beter georganiseerd zijn. Ze hebben geld en goede advocaten. Het succes van Urgenda werkt ook mee. “Rechters zien dat er al een andere rechter is geweest die het aandurft en dat zo’n zaak dus niet bij voorbaat kansloos is. De maatschappelijke context is veranderd en dat maakt het spannend voor de toekomst.”
Een zaak winnen is een ding, maar of klimaatverandering via de rechter te stoppen is, moet nog blijken. “Is het zo dat we dankzij zo’n klimaatzaak de wereld gaan redden? Nee”, zegt Burgers. Maar voor het grotere plaatje heeft het wel zin. “Zo’n Urgendazaak dwingt ten eerste rechtspraak af tegen overheden en op termijn misschien ook grote oliebedrijven. Ten tweede wordt het bewustzijn over het klimaat vergroot.”
“Het gaat om kleine beetjes”, zegt ook De Jong. “Die rechtszaken geven de relevante spelers een por en zetten ze aan om meer aan klimaatverandering te doen. Op die manier kan het een klein steentje bijdragen aan de oplossing van het probleem.”
Jogchum Kooi, die ook bij de actiegroep Grootouders voor het Klimaat zit, is het daarmee eens. “Ik heb een goede tijd gehad bij Shell en deed mooi werk. Mij heeft Shell altijd goed behandeld, maar de aarde niet. Niemand weet wat de rechter gaat beslissen, maar we hopen te bereiken dat Shell het roer omgooit. Dat ze winst maken lijkt me prima, maar ik zie liever dat ze winst maken met groene energie. Daarin zouden ze een prachtige rol kunnen spelen.”
Reactie Shell
“Het is jammer dat deze oud-werknemer het zo ervaren heeft. Elke ontevreden werknemer is er wat ons betreft één te veel. Maar wij kijken anders tegen de zaken aan, zoals ook blijkt uit onze pleidooien in de klimaatzaak. Deze pleidooien en andere informatie over de klimaatzaak vind je hier.”
RTL 09.02.2021 Steeds vaker stappen burgers en milieuorganisaties naar de rechter om actie af te dwingen tegen klimaatverandering. In Frankrijk kregen ze gelijk in een zaak tegen de staat, in Nederland hoopt Milieudefensie hetzelfde te bereiken tegen Shell. “Shell had veel meer kunnen doen. Maar dat deed het niet.”
Het VN-milieuprogramma UNEP berekende dat in 2020 zo’n 1.550 klimaatrechtszaken liepen in 38 landen. In 2017 ging het nog om 884 zaken in 24 landen. In Frankrijk had zo’n rechtszaak, daar ‘de zaak van de eeuw’ genoemd, vorige week woensdag succes.
1 euro
Vier milieuorganisaties, gesteund door meer dan twee miljoen Franse burgers, eisten meer maatregelen van de overheid tegen klimaatverandering. De rechtbank ging daarin mee en oordeelde dat de overheid haar klimaatbeleid moet aanscherpen. Ook moet de Franse regering de vier organisaties het symbolische bedrag van 1 euro betalen.
Deze Franse zaak lijkt op het Urgendavonnis in Nederland. Stichting Urgenda dwong daarin af dat de Nederlandse overheid eind 2020 de broeikasuitstoot met minstens een kwart naar beneden moest hebben gebracht.
“Dat zulke rechtszaken succesvol zijn, is een relatief nieuwe ontwikkeling”, zegt universitair docent Laura Burgers van de Universiteit van Amsterdam, die onderzoek deed naar klimaatrechtszaken. “De Urgendazaak is een belangrijke pilaar in andere klimaatrechtszaken en wordt in zaken wereldwijd aangehaald.”
Verrassing: zonnepanelen van Shell
Jogchum Kooi (76) was één van de mede-eisers in die Urgendazaak en is dat nu ook in de zaak van Milieudefensie tegen Shell. Hij sloot zich daarbij aan na een verrassende ontdekking. Toen hij zo’n twintig jaar geleden zonnepanelen voor zijn woning kocht, bleken ze door Shell te zijn gemaakt. Kooi werkte zelf als technicus bij Shell, maar had nog nooit van de zonnepanelenafdeling gehoord.
“Na een tijdje trok Shell zich terug uit zonnepanelen, want ze verdienden er niet genoeg aan. Blijkbaar was geld belangrijker dan ambitie. Dat vond ik frustrerend. Destijds waren ze ook al bezig met waterstof, maar ze hebben niet echt hun best gedaan om dat op de markt te brengen en te promoten. Shell had veel meer kunnen doen, maar dat deed het niet. Daarom ben ik mede-eiser geworden.”
Laura Burgers van de UvA ziet dat de klimaatrechtszaken ontstaan uit een gevoel van noodzaak. “Want het gaat natuurlijk helemaal niet goed met het klimaatbeleid. Wat overheden hebben bedacht, is niet voldoende om onder de 2 graden opwarming te blijven. Er is steeds meer draagvlak voor die acties.”
Ook hoogleraar privaatrecht Elbert de Jong ziet het grotere draagvlak als verklaring voor de stijging van het aantal rechtszaken. “Steeds meer mensen vinden dat overheden tekortschieten en onvoldoende doen tegen klimaatverandering. Daarom stappen ze naar de rechter.”
Daarnaast spelen ontwikkelingen in de klimaatwetenschap een rol. Het is namelijk steeds makkelijker om de impact en oorzaken van klimaatverandering in beeld te brengen. “Het is inmiddels mogelijk om te berekenen hoeveel de uitstoot van een specifiek bedrijf is”, zegt De Jong. “Dat maakt het makkelijker voor de rechter om concrete verplichtingen op te leggen.”
Niet kansloos
Verder wijst hij erop dat milieuorganisaties steeds beter georganiseerd zijn. Ze hebben geld en goede advocaten. Het succes van Urgenda werkt ook mee. “Rechters zien dat er al een andere rechter is geweest die het aandurft en dat zo’n zaak dus niet bij voorbaat kansloos is. De maatschappelijke context is veranderd en dat maakt het spannend voor de toekomst.”
Een zaak winnen is een ding, maar of klimaatverandering via de rechter te stoppen is, moet nog blijken. “Is het zo dat we dankzij zo’n klimaatzaak de wereld gaan redden? Nee”, zegt Burgers. Maar voor het grotere plaatje heeft het wel zin. “Zo’n Urgendazaak dwingt ten eerste rechtspraak af tegen overheden en op termijn misschien ook grote oliebedrijven. Ten tweede wordt het bewustzijn over het klimaat vergroot.”
“Het gaat om kleine beetjes”, zegt ook De Jong. “Die rechtszaken geven de relevante spelers een por en zetten ze aan om meer aan klimaatverandering te doen. Op die manier kan het een klein steentje bijdragen aan de oplossing van het probleem.”
Jogchum Kooi, die ook bij de actiegroep Grootouders voor het Klimaat zit, is het daarmee eens. “Ik heb een goede tijd gehad bij Shell en deed mooi werk. Mij heeft Shell altijd goed behandeld, maar de aarde niet. Niemand weet wat de rechter gaat beslissen, maar we hopen te bereiken dat Shell het roer omgooit. Dat ze winst maken lijkt me prima, maar ik zie liever dat ze winst maken met groene energie. Daarin zouden ze een prachtige rol kunnen spelen.”
Reactie Shell
“Het is jammer dat deze oud-werknemer het zo ervaren heeft. Elke ontevreden werknemer is er wat ons betreft één te veel. Maar wij kijken anders tegen de zaken aan, zoals ook blijkt uit onze pleidooien in de klimaatzaak. Deze pleidooien en andere informatie over de klimaatzaak vind je hier.”
NOS 04.02.2021 Energiebedrijf RWE start een arbitragezaak om een schadevergoeding af te dwingen van de Nederlandse overheid. RWE wekt in de Eemshaven energie op met steenkool, maar het gebruik van steenkool is vanaf 2030 verboden.
Het Duitse bedrijf verwacht 1,4 miljard euro schade te lijden vanwege dat verbod en probeert die kosten nu te verhalen op de Nederlandse overheid. RWE stapt daarvoor naar het Internationaal Centrum voor Beslechting van Investeringsgeschillen (ICSID) in Washington.
Aan dat centrum kunnen grote bedrijven geschillen met overheden voorleggen. De inzet is vaak een schadevergoeding omdat bepaald overheidsbeleid een investering in gevaar brengt. Het ICSID is onderdeel van de Wereldbank.
1 januari 2030
RWE nam de kolengestookte centrale in 2015 in gebruik maar in datzelfde jaar stemde de Tweede Kamer al voor sluiting van alle kolencentrales. In 2019 werd het ‘kolenverbod’ aangenomen. Vanaf 1 januari 2030 mogen energiecentrales geen kolen meer gebruiken.
Volgens het ministerie van Economische Zaken hebben bedrijven genoeg tijd om voor 2030 over te stappen op andere manieren van energieopwekking. Dat heeft het ministerie ook gezegd in gesprekken met RWE eind vorig jaar, schrijft demissionair staatssecretaris Van ’t Wout in de Kamerbrief waarin de arbitragezaak wordt genoemd.
Anders dan in Duitsland krijgen bedrijven volgens RWE niet genoeg compensatie voor het kolenverbod. “Wij vinden dat niet legaal”, zegt een woordvoerder tegen het Duitse persbureau DPA.
‘Obstructie’
RWE kan de arbitragezaak beginnen omdat Nederland in het Energiehandvestverdrag zit. Vanuit de milieubeschermingshoek is er al langer kritiek op dit verdrag. Energiebedrijven zouden de arbitrage kunnen misbruiken om zich niet aan klimaatwetgeving te hoeven houden of om de procedures te vertragen.
Als het aan GroenLinks ligt, komt de directeur van RWE volgende week naar een hoorzitting in de Tweede Kamer om tekst en uitleg te geven. Tweede Kamerlid Van der Lee noemt de arbitragezaak “een obstructie”.
RTL 04.02.2021 Het Duitse energiebedrijf RWE eist 1,4 miljard euro van de Nederlandse overheid. Het bedrijf wil financiële compensatie voor de sluiting van zijn kolengestookte elektriciteitscentrale in de Eemshaven.
RWE beroept zich op het energiehandvestverdrag, een Europees handelsverdrag dat zekerheid moet bieden aan investeerders op de energiemarkt. Dankzij dit verdrag zijn buitenlandse investeerders beschermd tegen politieke risico’s.
De Hoge Raad oordeelde in december 2019 dat het kabinet de uitstoot van CO2 flink terug moet dringen. Dat gebeurde na jarenlang procederen door duurzaamheidsorganisatie Urgenda.
Om dat doel te halen, mogen er in 2030 helemaal geen kolengestookte elektriciteitscentrales meer zijn in Nederland.
Geen compensatieregeling
In Nederland zijn nog vier kolencentrales in werking, waarvan er drie pas in 2015 en 2016 zijn geopend. De centrales zijn in handen van de Duitse bedrijven Onyx, RWE en Uniper.
“RWE onderschrijft het belang van de energietransitie en noodzaak om de CO2 uitstoot te reduceren”, zegt woordvoerder Rik Hammer van het Duitse concern. “Maar we begrijpen niet dat er geen passende compensatieregeling is opgenomen in de wet. Daar komt RWE nu tegen op.”
RWE zegt door de sluiting 1,4 miljard euro schade te lijden, meldt minister Bas van ’t Wout (Economische Zaken en Klimaat) aan de Tweede Kamer.
RWE dreigde eerder al met een zaak tegen de overheid tegen de sluiting van de kolencentrales. Volgens het Duitse concern kan de centrale gewoon blijven bestaan, want uiteindelijk wil RWE naar 100 procent biomassa. Dat was al bij de bouw van de centrale de bedoeling.
“Tegelijkertijd heeft dit kabinet besloten geen nieuwe subsidies voor de inzet van biomassa in kolencentrales toe te kennen”, zegt Hammer. “Inzet van alternatieve brandstoffen zijn economisch niet haalbaar en kunnen daarom voor de toekomst niet zonder overheidssteun worden ingezet.”
Dit was nog een extra reden voor RWE om de schadeclaim in te dienen, benadrukt hij. Er was RWE namelijk al subsidie toegezegd om biomassa te stoken in de Nederlandse kolencentrales.
Het Planbureau voor de Leefomgeving waarschuwde eerder al dat het stopzetten van subsidies voor het stoken van biomassa een slecht idee is. Als dat voor 2030 zou gebeuren, komt het halen van de klimaatdoelen in gevaar.
Verweer voeren
RWE is een zogenaamde Investor-State Dispute Settlement (ISDS)-procedure begonnen onder het Energiehandvestverdrag. “De Nederlandse staat bereidt zich voor op het voeren van deze internationale arbitrageprocedure”, zegt de woordvoerder van het ministerie van Economische Zaken. “We zullen zowel op de bevoegdheid van het tribunaal als op de inhoud van het geschil verweer voeren.”
Het ministerie vindt dat energiebedrijven voldoende tijd krijgen om hun kolencentrales geschikt te maken voor andere brandstoffen, en om al gedane investeringen zo veel mogelijk terug te verdienen. Dat heeft het in december ook duidelijk gemaakt in een gesprek met RWE.
Groenlinks roept RWE-directeur naar de kamer
Tweede Kamerlid Tom van der Lee roept de ceo van RWE naar de kamer voor een hoorzitting volgende week. Van der Lee: “Wat een onbeschaamde obstructie. Klimaatbeleid mag niet gestopt worden door fossiele giganten.”
Hij vindt de arbitragezaak ‘bizar’. “Al helemaal omdat ik niet verwacht dat ze dit winnen. Er is in 2018 eerder zo’n zaak is geweest, het Achmea-arrest. Toen bleek het investeringsverdrag in strijd is met Europees recht. Dit is alleen maar obstructie van noodzakelijke stappen voor ons klimaat.”
NOS 01.02.2021 Overheden en bedrijven moeten samen inzichtelijk gaan maken hoe wind- en zonneparken het landschap zullen veranderen. Daarmee kan voorkomen worden dat gefotoshopte beelden van tegenstanders een eigen leven gaan leiden. Die oproep doet directeur Kristel Lammers van het Nationaal Programma van de zogenoemde RES’en, de energieregio’s die verantwoordelijk zijn voor het inplannen van grootschalige zonnevelden en windparken.
Lammers reageert daarmee op de eerste Monitor van de RES’en, die door het Planbureau voor de Leefomgeving is gemaakt. Daaruit blijkt dat de plannen van de dertig energieregio’s die Nederland heeft, samen waarschijnlijk voldoende zijn om het afgesproken doel van 35 terawattuur (TWh) uit het Klimaatakkoord te halen. Het Planbureau denkt dat 38 TWh haalbaar zou kunnen zijn, ook al zijn er nog onzekerheden en knelpunten.
Zo vinden netbeheerders het problematisch dat de regio’s vooral kiezen voor zonne-energie, in plaats van voor windmolens, want dat maakt het aansluiten ervan op het elektriciteitsnet complexer en duurder. Een nog grotere uitdaging, zegt het Planbureau, is het zorgen voor voldoende draagvlak in de bevolking, omdat de plannen het Nederlandse landschap flink zullen veranderen.
Emoties lopen op
In een RES werken provincies, gemeenten en waterschappen samen. Maar de mate waarin ook burgers tot nu toe mee mochten praten, verschilt sterk per regio. Vorig jaar oktober bleek dat in veel RES’en burgers en gemeenteraden onvoldoende betrokken waren, vooral vanwege corona.
Inmiddels lukt het op steeds meer plekken om online-bijeenkomsten te organiseren. Maar daarmee neemt soms ook de weerstand toe, zegt Kristel Lammers. “Doordat overheden en vooral gemeenten in gesprek gaan met inwoners, komen er reacties van mensen, en dat is goed. Om te horen waar de zorgen zitten en wat mensen belangrijk vinden in hun omgeving.”
Soms lopen de emoties daarbij hoog op. Maar dat is niet erg, vindt Lammers. “Weerstand is ook een vorm van betrokkenheid waarbij emoties, en die mogen er zijn, met elkaar besproken gaan worden. Want de leefomgeving is van ons allemaal.”
Fictieve kaart
Er zijn nog maar weinig concrete zogenaamde zoekgebieden aangewezen. Daardoor blijven de gesprekken met inwoners nog abstract. Tegenstanders springen soms in dit gat, en maken fictieve visualisaties van toekomstige wind- en zonneparken, die vervolgens een grote rol spelen in de discussies.
Op meerdere plekken is de onrust mede daardoor zo groot geworden, dat de gemeenten die gebieden op voorhand uitgesloten hebben als locatie voor wind- of zonne-energie. Een van de plaatsen waar dat gebeurd is, is Wijk bij Duurstede. Wethouder Hans Marchal kan zich er nog boos over maken.
“Vorig jaar zomer werd er een kaart de wereld in geslingerd, waar grote windmolens ingetekend stonden op een plek waar helemaal geen windmolens komen. Dat is een eigen leven gaan leiden, mensen werden overladen met mailtjes en appjes en werden erg onrustig. Terwijl het een fictieve kaart is, die iemand gewoon verzonnen heeft.”
Op verschillende plaatsen in het land maken burgers en actievoerders foto’s van hun omgeving, die zo worden bewerkt dat er afbeeldingen van windmolens of zonneparken in te zien zijn. Swipe hieronder door een paar voorbeelden:
Impressie van Spijkenisse-Noord met windmolens NISSEWAARDLOKAAL
Gefotoshopte foto van windmolens in Deventer ACTIEGROEP DEVENTERWINT
Bewerkte foto van windmolen in Abcoude STOP WINDMOLENS GEINGEBIED
Bewerkte foto met windmolens in Langbroek RES IN BEELD
Impressie van windmolens in de Lithse polderRES INBEELD.NL
Maar Willem Joustra, die voor de website ‘RES in beeld’ windmolens in het landschap fotoshopt, ziet er geen kwaad in. “We hebben het over de grootste verbouwing van Nederland en RES in beeld wil duidelijk maken hoe die verbouwing eruit gaat zien.” Mensen kunnen foto’s maken van hun omgeving, als ze vrezen dat daar duurzame energie moet worden opgewekt, en de website tekent er dan virtuele zonnepanelen of windmolens in.
Joustra erkent dat de plaatjes op zijn website niet altijd kloppen. “Zitten wij af en toe te hoog of te laag? Ja, dat zou kunnen, omdat wij niet precies weten wat de exacte locatie wordt en wat voor molen het wordt.” Het is een soort gok zegt hij, vergelijkbaar met het laten intekenen van een serre met software, maar als de serre af is denken: dat was toch niet helemaal de bedoeling.
Ook signaleert hij dat sommige actievoerders de waarheid wel meer geweld aan doen. Maar, zegt hij: “Als de overheid hier eerlijk over wil communiceren, en je hebt moeite met deze plaatjes, maak dan de goede plaatjes en vraag dan de mensen wat ze ervan vinden.”
Wethouder Marchal is daar inmiddels ook van overtuigd. “Dat is voortschrijdend inzicht. Omdat je merkt dat je door dit soort dingen op achterstand wordt gezet, niet met 1-0, maar wel 5-0. Dus dit moeten we als een haas gaan doen.”
AD 01.02.2021 Burgers worden mogelijk eerder betrokken bij plannen voor windmolens en zonneparken. Een commissie onder leiding van oud-ombudsman Alex Brenninkmeijer onderzoekt de invoering van burgerpanels.
Bij burgerpanels wordt een groep inwoners bij elkaar gebracht, bijvoorbeeld via loting, zoals in de Amerikaanse juryrechtspraak. ,,Er wordt een beroep gedaan op iemands burgerplicht”, zegt voormalig Nationale Ombudsman Alex Brenninkmeijer. ,,Het burgerpanel wordt gevraagd een concrete opdracht uit te voeren. Denk aan het zoeken van locaties voor windmolens. De groep inwoners gaat samen op zoek naar een oplossing binnen hun gemeente. Wat zijn de plussen en minnen, waar is het meeste draagvlak, welke locatie is het beste geschikt? Uiteindelijk komt het burgerpanel met een voorstel aan de gemeenteraad.’’
Brenninkmeijer is door minister Bas van ’t Wout van Economische Zaken en Klimaat aangesteld als voorzitter van een onafhankelijke expertcommissie. Deze club van negen deskundigen gaat onderzoeken hoe burgers beter bij de energietransitie betrokken kunnen worden. Specifiek kijkt de commissie naar de invoering van burgerpanels. Daarmee is in landen als Ierland, België en Frankrijk ervaring opgedaan, maar in Nederland is het fenomeen nog onbekend.
Deze krant publiceerde onlangs twee uitgebreide onderzoeken naar de realisatie van windmolens en zonneparken. Daaruit bleek dat dit soort projecten tot weerstand leiden en burgers vaak buitenspel staan. Inwoners voelen zich niet gehoord en vinden de inspraak een wassen neus. ,,Burgers worden nu pas heel laat betrokken, als het plan al in kannen en kruiken is”, zegt Brenninkmeijer. ,,Op de valreep mogen inwoners nog inspreken. Er zijn dan maar twee smaken over: tekenen bij het kruisje of tegen zijn. Dat moeten we anders organiseren. Burgers moeten veel eerder bij klimaatplannen betrokken worden.’’
Inwoners komen met slimmere oplossingen
Brenninkmeijer denkt dat burgerpanels met slimmere oplossingen komen, die voor inwoners aanvaardbaarder zijn dan wanneer ze vanuit een ivoren toren op het gemeentehuis worden bedacht. De polarisatie over plannen voor wind- en zonneparken moet daardoor verminderen. ,,We moeten burgerpanels zeer serieus nemen, daar valt of staat het succes mee. Bijvoorbeeld door vooraf af te spreken dat de gemeenteraad, Provinciale Staten of Tweede Kamer het voorstel overneemt. Zie het als een mooie aanvulling op de representatieve democratie.”
Hoewel een burgerpanel geen wondermiddel is om iedereen tevreden te stellen, kan er volgens Brenninkmeijer een positief effect van uitgaan. ,,Vaak wordt gedacht dat mensen pas tevreden zijn als ze hun zin krijgen. En ja, die mensen zitten er tussen. Maar in mijn werk als ombudsman heb ik geleerd dat verreweg de meeste mensen het vooral belangrijk vinden dat ze betrokken worden, zich gehoord voelen, dat het proces eerlijk en transparant verloopt. Ook als de uitkomst dan niet is wat ze zelf wensen, valt het besluit beter te accepteren.”
Goede plannen
De commissie-Brenninkmeijer verzamelt de komende weken goede voorbeelden van burgerparticipatie. Daarbij wordt vooral naar het buitenland gekeken, maar ook burgers kunnen hun ideeën mailen naar de commissie via het mailadres: BetrokkenBijKlimaat@minezk.nl ,,Als daar goede plannen tussen zitten, zullen we er zeker ons voordeel mee doen”, aldus Brenninkmeijer.
Voor de verkiezingen van 17 maart 2021 moet het onderzoeksrapport met aanbevelingen klaar zijn.
MSN 01.02.2021 Actiegroep Agractie wil niet meer met minister Carola Schouten (Landbouw) en haar ambtenaren praten over vermindering van de stikstofuitstoot. De boerenactiegroep heeft Schouten laten weten zich “per direct terug te trekken uit de overleggen over reducerende maatregelen en hier niet langer medewerking aan te verlenen”.
Agractie vindt dat boeren te weinig worden gecompenseerd voor maatregelen die de stikstofuitstoot verminderen. Voorstellen die het ministerie tot nog toe op tafel heeft gelegd, zijn wat de actiegroep betreft “beslist onvoldoende om deze maatregelen minimaal kostenneutraal te kunnen uitvoeren”.
“Stikstofreductie is een maatschappelijke opgave, waarvan de te reduceren ruimte bestemd is voor natuurherstel en onder meer ontwikkelingsruimte van de bouw”, benadrukt Agractie. De boeren willen alleen weer met Schouten en haar ministerie verder praten als “kostenneutraliteit” het uitgangspunt is. “Wij dienen eerst de garantie te krijgen dat de kosten die boeren moeten maken voor deze maatregelen worden vergoed.”
LTO Nederland denkt dat het verwezenlijken van politieke keuzes er niet beter op wordt als er geen boeren en tuinders aan tafel zitten. “Onze 35.000 leden verwachten van ons dat we niet overal weglopen. Dit dossier is te belangrijk om aan de Haagse tekentafels over te laten”, aldus een woordvoerder. De sector heeft volgens hem keer op keer benadrukt dat een stikstofreductie van 50 procent niet haalbaar is.
“Door de stikstofuitspraak van de Raad van State zitten duizenden boeren die altijd te goeder trouw en volgens de regels hebben gehandeld zonder passende vergunning, met de hete adem van procederende natuuractivisten in hun nek”, aldus de LTO-zegsman. “De onzekerheid is groot en juridisch houdbare oplossingen voor deze boeren moeten in wetgeving worden geborgd.”
MSN 01.02.2021 Een groep boeren, met zo’n 150 trekkers, heeft maandagochtend gedemonstreerd in het centrum van Dokkum (Friesland). De gemeente sloot het centrum daarvoor tijdelijk af. De boeren hebben een petitie overhandigd aan burgemeester Johannes Kramer van Noardeast-Fryslân. Met die petitie willen zij voorkomen dat de gemeente een intentieverklaring ondertekent over de Waddenagenda, waarin plannen staan voor het Waddengebied.
De boeren, onder meer verenigd in de Nederlandse Melkveehouders Vakbond (NMV), zeggen dat dit plan grote consequenties voor ze heeft, maar dat ze niet zijn betrokken bij de discussies erover. De plannen in de Waddenagenda leiden volgens de protesterende boeren tot verzilting van de bodem. De boeren kunnen die stukken grond dan niet meer gebruiken.
Volgens burgemeester Kramer is het protest goed verlopen. Het centrum van Dokkum werd tijdelijk afgesloten om verkeersopstoppingen te voorkomen. De zorgen zijn goed overgebracht. “De verantwoordelijke wethouder deelt de zorgen van de boeren, maar ziet geen directe bedreiging”, zei de burgemeester. De wethouder zal volgens hem duidelijker uitleggen aan de boeren waarom daarvan geen sprake is.
Wachten tot waarborg
Volgens de NMV is het signaal goed overgekomen. “Onze clubs hebben aangeraden het ondertekenen van de intentieverklaring uit te stellen, en het liefst af te stellen, tot er een waarborg is gegeven.”
De Waddenagenda 2050 is samengesteld door allerlei overheden en regionale partijen. Het plan richt zich op de toekomst van het Waddengebied en de maatregelen die nodig zijn op het gebied van klimaatverandering, energietransitie, economische ontwikkeling en recreatie.
De gemeenteraad heeft eerder een motie aangenomen die het college oproept de intentieverklaring niet te tekenen, maar die motie wil het college naast zich neerleggen. De boeren vinden dat er eerst een effectrapportage moet komen, waarin de gevolgen voor de regionale economie staan.
RTL 31.01.2021 Een grote hobbel op weg naar de klimaatdoelen van Parijs. Er moet voor miljarden worden geïnvesteerd in ons elektriciteitsnet, als we massaal overgaan op wind- en zonne-energie. Dat komt omdat we straks op veel meer plekken in het land elektriciteit opwekken.
In 2015 ondertekende ook Nederland het klimaatakkoord van Parijs. Dat betekent dat we de uitstoot van CO2 moeten terugdringen tot vrijwel nul in 2050. Dat is mogelijk door meer elektriciteit op te wekken met zonne- en windenergie, in plaats van steenkool of aardgas. Een enorme uitdaging, ook voor de netbeheerders.
RES
In Nederland zijn dertig RES-regio’s, dat staat voor Regionale Energie Strategie, aan de slag gegaan met plannen om de CO2-uitstoot de komende jaren te verminderen. In die voorlopige plannen staan onder andere de mogelijke locaties waar windmolens en zonneparken gebouwd kunnen worden.
Even los van het draagvlak bij omwonenden speelt er nog een ander probleem. Je kunt een windmolen of zonnepark niet zomaar op ons bestaande netwerk aansluiten. De capaciteit van het bestaande netwerk is vaak gewoon niet voldoende.
Buitengebied
Dat komt omdat zonneparken en windmolens meestal in het buitengebied worden ingepland, omdat daar minder mensen wonen. Want, zo is het idee, dan zorgen al die molens en zonnepanelen voor zo min mogelijk overlast en dus voor minder weerstand van bewoners.
Maar in dat buitengebied zit nu precies het probleem. De vraag naar elektriciteit is daar veel minder en het huidige netwerk is daar ook op berekend. Er liggen gewoonweg minder of dunnere kabels en er zijn kleinere elektriciteitsstations.
Infrastructuur uitbreiden
Als je nu in dat gebied ineens windmolens en zonneparken gaat bouwen kan al die extra elektriciteit niet door de bestaande kabels. Er zullen dikkere kabels en meer verdeel- en transformatorstations bij moeten komen.
“We moeten kabels trekken, we moeten zorgen dat we ruimte hebben om die kabels neer te leggen. En we moeten natuurlijk kijken of de elektriciteit die bijvoorbeeld een zonnepark opwekt, ook daadwerkelijk in het net kwijt kan, of het net zwaar genoeg is”, aldus Jeroen Sanders, bestuurslid energietransitie van netbeheerder Enexis.
Als er te veel stroom wordt opgewekt en het net is daar niet voor geschikt, dan kan er kortsluiting ontstaan. En daarmee bestaat de kans dat de stroom kan uitvallen. Een nachtmerrie voor netbeheerders.
De netbeheerder is in tien van de dertig RES-regio’s actief. Alleen al in de regio Noord-Oost Brabant is de inschatting dat het maximaal 151 miljoen euro kost om het netwerk aan te passen. De uiteindelijke kosten zijn afhankelijk van de keuzes die gemaakt gaan worden.
Kiezen we massaal voor lokale zonne-energie, omdat daar bij omwonenden het meeste draagvlak voor lijkt, dan zijn de kosten voor het aanpassen van ons elektriciteitsnetwerk groter, dan als we kiezen voor één of enkele windmolenparken per regio.
Miljardenklus
Volgens Kristel Lammers, directeur Nationaal Programma Regionale Energie Strategie, is het duidelijk dat er sowieso fors in ons netwerk geïnvesteerd moet worden. Het gaat volgens haar ‘echt om miljarden, willen we de ambitie van Parijs realiseren’.
“Het is een hele grote klus. We hebben berekend dat we de komende tien jaar evenveel aan het elektriciteitsnetwerk gaan bouwen, als in de afgelopen veertig jaar tezamen”, vertelt Sanders.
RO 29.01.2021 Klimaatverandering gaat de komende tijd meer en meer invloed krijgen op ons dagelijks leven. Zo gaat de aanpak ervan belangrijke gevolgen hebben voor veel mensen in onze samenleving.
Het is daarom belangrijk dat de samenleving voldoende betrokken is bij het maken en uitvoeren van het klimaatbeleid. Daarom vraagt het kabinet een onafhankelijke adviescommissie onder leiding van voormalig nationaal ombudsman prof. dr. Alex Brenninkmeijer onderzoek te doen naar hoe burgers beter betrokken kunnen worden bij het klimaatbeleid.
De adviescommissie wordt gevraagd om een eindrapport te maken dat rond de verkiezingen van maart 2021 klaar is, zodat de resultaten beschikbaar zijn voor het volgende kabinet. De uitkomsten van het onderzoek kunnen belangrijk zijn voor de toekomst van burgerparticipatie in Nederland en voor het kabinet dat na de verkiezingen van maart 2021 aantreedt.
De onafhankelijke adviescommissie bestaat uit wetenschappers en ervaringsdeskundigen op het terrein van burgerparticipatie op het gebied van klimaat en energie.
Naast de voorzitter prof. dr. Alex Brenninkmeijer nemen dr. Jetske Bouma van het Planbureau voor de Leefomgeving, prof. Eefje Cuppen van de Universiteit Leiden, Ferenc van Damme van de provincie Overijssel, prof. Frank Hendriks van Tilburg University, Kristel Lammers van het Nationaal Programma Regionale Energie Strategie, Werner Schouten van de Jonge Klimaatbeweging, prof. Evelien Tonkens van de Universiteit van de Humanistiek en Wendelin Wielenga van de gemeente Súdwest Fryslân deel aan de commissie.
NOS 29.01.2021 Het nieuwe kabinet moet rekening houden met een verdubbeling van de klimaateisen voor huizen en andere gebouwen, auto’s, bedrijven en de landbouw. Dat is volgens een studiegroep van ambtenaren het gevolg van de aangescherpte Europese doelen voor CO2-reductie.
Het rapport is zojuist naar de Tweede Kamer gestuurd en moet dienen als basis voor de besprekingen over klimaat en energie tijdens de kabinetsformatie.
In 2030 moet de hoeveelheid CO2 die Europa uitstoot met 55 procent zijn teruggebracht ten opzichte van 1990. In het Nederlandse klimaatakkoord is rekening gehouden met een CO2-reductie van 49 procent. De Europese aanscherping is mede op verzoek van Nederland gedaan.
Het huidige kabinet heeft een ambtelijke studiegroep onder leiding van Laura van Geest, voorzitter van de Autoriteit Financiële Markten, gevraagd wat dit voor Nederland betekent. Heel precies kan dat nog niet vastgesteld worden, het is wel duidelijk dat er veel meer moet gebeuren.
De Europese Unie hanteert verschillende categorieën als het gaat om klimaatbeleid:
– de zware industrie die vanwege de hoge CO2-uitstoot emissierechten moeten kopen (ETS);
– kleinere bedrijven, huizen, gebouwen, auto’s en landbouw (ESR)
Zo verlangt Brussel dat huizen en andere gebouwen nog energiezuiniger worden, dat meer auto’s op elektriciteit gaan rijden en dat de landbouw minder mest afscheidt. De studiegroep veronderstelt dat deze zogenoemde ESR-sectoren in Nederland volgens de nieuwe eisen een extra CO2-reductie moeten realiseren van 9 procentpunt, oftewel 11 megaton.
“Dit is fors en betekent bijna een verdubbeling van de ambitie uit het klimaatakkoord voor deze ESR-sectoren”, staat in het rapport. Bovendien dreigen de al bestaande plannen minder op te leveren dan gepland, waardoor de opgave nog groter wordt.
De ambtelijke studiegroep schrijft een toekomstig kabinet niet precies voor wat er moet gebeuren, maar ziet wel een aantal maatregelen die voor de hand liggen. Het gaat dan om aanvullende subsidies voor de isolatie van huizen en gebouwen, het verlengen van de periode waarin de overheid de aanschaf van elektrische auto’s subsidieert en het op termijn verkleinen van de veestapel. Ook het verschuiven van de belasting op het bezit van auto’s naar het gebruik ervan -rekeningrijden- is zo’n maatregel.
Wie betaalt het klimaatbeleid?
De studiegroep heeft niet onderzocht wat het aanvullende klimaatbeleid betekent voor de portemonnee van de burger. Op dit moment financiert de Nederlandse overheid het energie- en klimaatbeleid grotendeels via de energiebelasting.
“Dat zet het draagvlak onder druk”, schrijft de hoogste ambtenaar van het ministerie van Economische Zaken en Klimaat, Lidewijde Ongering, deze week in het economenblad ESB. “Het nadeel is dat extra inspanningen voor verduurzaming automatisch tot uiting komen in een hogere energierekening.” Om het draagvlak te vergroten pleit ze er daarom voor om het klimaatbeleid deels uit de algemene middelen te betalen en de overheidsschuld op te laten lopen.
ANP
De Europese Commissie wil de ETS-belasting voor bedrijven die veel CO2 uitstoten verhogen en uitbreiden. Nederland loopt vooruit op deze verhoging met een eigen CO2-belasting voor de zware industrie, die deze maand is ingegaan.
De maatregelen voor de industrie zijn nu deels gericht op een relatief snelle reductie in 2030, bijvoorbeeld via de opslag van CO2. De studiegroep-Van Geest oppert dat een nieuw kabinet de aandacht meer kan verleggen naar veelbelovende technische vernieuwingen op weg naar nul emissie in 2050. Het gaat dan onder meer om elektrificatie van productieprocessen en de ontwikkeling van waterstofprojecten.
Vragenlijst voor kabinetsformatie
Politiek hete hangijzers als het gebruik van biomassa en kernenergie worden wel genoemd, maar krijgen geen waardeoordeel van de ambtelijke studiegroep. De studiegroep heeft in het rapport Bestemming Parijs een ‘afvinklijst’ opgenomen met vragen die partijen zouden moeten beantwoorden tijdens de kabinetsformatie. Behalve over zaken als kernenergie, biomassa, CO2-opslag, rekeningrijden, de landelijke CO2-heffing en de toekomst van de land- en tuinbouw gaan die ook over de manier waarop de maatregelen betaald moeten worden en de betrokkenheid van de bevolking bij de besluitvorming.
AD 29.01.2021 Na de verkiezingen moeten tijdens de formatie van een nieuw kabinet knopen worden doorgehakt over strengere klimaatmaatregelen. Dat adviseert een ambtelijke studiegroep onder leiding van AFM-topvrouw Laura van Geest.
In het rapport Bestemming Parijs: wegwijzer voor klimaatkeuzes – dat 67 pagina’s telt – presenteert de studiegroep de mogelijkheden voor het nieuwe kabinet om internationale klimaatdoelen te halen. Volgens de ambtenaren is Nederland nog niet goed voorbereid op ‘een klimaatneutraal Europa in 2050’. ,,Nieuwe stappen zijn nodig’’, zegt voorzitter Laura van Geest. ,,Een kabinetsformatie is in Nederland het moment om richting te geven en keuzes te maken.”
Hoewel het huidige kabinet al wel een klimaatakkoord heeft gesloten en het parlement heeft ingestemd met een klimaatwet, is er méér nodig. De ambtenaren wijzen erop dat het doel van 49 procent broeikasgasreductie in 2030 – ten opzichte van 1990 – nog lang niet wordt gehaald. ‘Het ligt voor de hand dat het nieuwe kabinet 2021 aangrijpt voor aanpassingen’, staat in het rapport, dat vanmiddag naar de Tweede Kamer is gestuurd.
Rekeningrijden
Of er strengere klimaatmaatregelen komen, ligt aan de partijen in het nieuwe kabinet. De ambtenaren hebben een ‘afvinklijst’ opgesteld die de nieuwe coalitiepartijen kunnen gebruiken tijdens de formatie. Op die lijst worden onder meer de vragen gesteld of de gasbelasting verder omhoog kan en of een vorm van rekeningrijden wordt ingevoerd.
Het kabinet kondigde vanmiddag aan dat er een speciale commissie komt die in kaart moet brengen wat de gevolgen zijn van klimaatverandering in het dagelijks leven. Die commissie wordt geleid door Alex Brenninkmeijer, oud-ombudsman, en moet rond de verkiezingen een rapport klaar hebben.
MSN 29.01.2021 Het kabinet laat onderzoeken hoe burgers beter betrokken kunnen worden bij het beleid rond klimaatverandering. Daarvoor is een commissie in het leven geroepen die onder leiding staat van oud-ombudsman Alex Brenninkmeijer.
De onafhankelijke adviescommissie bestaat uit wetenschappers en ervaringsdeskundigen met kennis van burgerparticipatie op het gebied van klimaat en energie.
Het is de bedoeling dat het eindrapport van de commissie voor de komende verkiezingen klaar is. Het nieuwe kabinet kan dan met de uitkomsten aan de slag.
Klimaatverandering gaat de komende tijd meer en meer invloed krijgen op ons dagelijks leven. Beleidsmaatregelen hebben grote gevolgen voor de samenleving. Het kabinet vindt het daarom belangrijk dat burgers voldoende betrokken zijn bij het maken en uitvoeren van het klimaatbeleid.
RO 27.01.2021 Ruim 30 wereldleiders, 50 ministers en 50 internationale organisaties gingen op de Climate Adaptation Summit in gesprek met wetenschappers, vertegenwoordigers van de private sector en het maatschappelijk middenveld, jongeren en meer dan 18.500 geregistreerde deelnemers. In 27 verschillende sessies sloegen zij de handen ineen om kennis te delen, actie te ondernemen en vaart te maken met de agenda voor een klimaatbestendige toekomst in 2030. 300 sprekers deelden hun inzichten en plannen, terwijl partners van over de hele wereld hun bijdrage aan CAS 2021 leverden met 160 side events. Tijdens de 24 uur dat CAS 2021 duurde, kreeg zo de Adaptation Action Agenda vorm, die richting geeft aan een versnelde aanpak van klimaatadaptatie de komende 10 jaar.
Economisch gezien is het slim om te investeren in klimaatadaptatie. Al tijdens de opening van CAS 2021 deden wereldleiders aankondigingen en toezeggingen. Aanvullend hierop werden instrumenten gepresenteerd en gelanceerd om uitgebreidere financiering van en investeringen in adaptatie mogelijk te maken:
Het Adaptation Finance Mainstreaming Program werd gelanceerd. Dit stelt ontwikkelingslanden beter in staat de kosten van klimaatrisico’s te berekenen en beheersbaar te maken.
De Coalition for Climate Resilient Investment (CCRI), geleid door de particuliere sector, gaat de besluitvorming rond klimaatbestendige investeringen makkelijker en inzichtelijker maken.
Duitsland steunt de opbouw van een nieuw Global Ecosystem-based Adaptation Fund, dat wordt beheerd door UNEP en de International Union for Conservation of Nature (IUCN). Het fonds krijgt een startkapitaal van 15 miljoen euro en de eerste aanvraagronde wordt nog in 2021 verwacht.
Het International Fund for Agricultural Development lanceerde een nieuw fonds, het Rural Resilience Program (2RP), met als belangrijkste pijler het Adaptation for Smallholder Agriculture Program (ASAP+).
Het Special Climate Change Fund (SCCF) van de Global Environment Facility gaf groen licht voor een nieuw project ter waarde van 2 miljoen dollar dat de financiële impact van Nature-Based Infrastructure (NBI) gaat onderzoeken. Doel is de economische haalbaarheid vast te stellen van deze natuurlijke manier van klimaatadaptatie, en meer publieke en private investeringen aan te trekken.
Deelnemers aan diverse programmaonderdelen benadrukten dat het nú zaak is actie te ondernemen. Verschillende partners presenteerden klimaatadaptatiemaatregelen en innovatieve samenwerkingen die op nationaal en regionaal niveau succesvol zijn, en die andere landen verder kunnen helpen. Hierdoor komen betere resultaten binnen handbereik en wordt internationale samenwerking effectiever:
Namens steden over de hele wereld en een nieuw samenwerkingsverband presenteerde burgemeester Aboutaleb van Rotterdam het programma ‘1000 Cities Adapt Now’.
Tijdens CAS 2021 onderschreven ruim 30 organisaties de Principles on Locally Led Adaptation, waaronder UNDP, UNCDF, het Adaptation Fund, de Global Environment Facility, klimaatinvesteringsfondsen, diverse regeringen en NGO’s zoals BRAC International, Hivos, WRI, GCA en de Huairou Commission.
De Project Preparation Facility (PPF) gaat zorgen dat stedelijke ‘nature-based’ klimaatprojecten toegang krijgen tot grootschalige infrastructuurfinanciering en de kapitaalmarkten.
In 2030 kunnen 500 miljoen mensen veiliger wonen doordat dan in 20 landen, te beginnen met Ghana en Bangladesh, klimaatbestendigheid integraal onderdeel is van infrastructuurplannen. Nederland ondersteunt dit initiatief en werkt daarbij samen met onder meer UNOPS, GCA, Oxford Environmental Change Institute, UNEP, AfDB, ADB, EBRD, GCF World Bank en de regeringen van Bangladesh en Ghana.
Het Wereldvoedselprogramma, het World Resources Institute, de World Business Council on Sustainable Development, het Global Center on Adaptation en Columbia University/IRI lanceerden een Investment Blueprint for Climate-Informed Digital Advisory Services. Hierdoor moeten uiteindelijk 100 miljoen kleine landbouwondernemers dankzij digitale technologie toegang krijgen tot actuele en accurate informatie over het klimaat.
Royal DSM, Africa Improved Foods (AIF) en de regeringen van Ethiopië en Kenia kondigden ‘AIF 2.0’ aan, dat vóór 2030 opschaalt van Rwanda naar 10 andere Afrikaanse landen. Doel is om in deze landen ruim 2 miljoen kleine landbouwondernemers te helpen hun bedrijf klimaatadaptief en economisch levensvatbaar in te richten, ruim 100 miljoen inwoners toegang te geven tot betere voeding, en om goede, klimaatadaptieve bestedingen te vinden voor 1 miljard dollar aan private investeringen.
De Water Adaptation Hub, tijdens CAS 2021 gelanceerd, gaat de komende jaren in de hele wereld klimaatadaptatieprojecten verder uitrollen en de ‘watersector’ meer verbinden met met andere sectoren.
Eurocommissaris voor crisisbeheer Janez Lenarčič zegde bij wijze van startbijdrage 10 miljoen euro toe aan CREWS (Climate Risk & Early Warning Systems) als onderdeel van 100 miljoen euro aan nieuwe fondsen voor vermindering van rampenrisico’s in Afrika, het Caraïbisch gebied en landen in en rond de Stille Oceaan.
Acht Caraïbische landen krijgen nu financiering voor CREWS (Climate Risk & Early Warning Systems).
Al deze initiatieven maken deel uit van de Adaptation Action Agenda, die richting geeft aan het werk dat de wereld maakt van klimaatadaptatie in de komende 10 jaar tot 2030.
AD 27.01.2021 De meeste rechtse kiezers willen dat het volgende kabinet geen strengere klimaatmaatregelen neemt. Ook een meerderheid van VVD- en CDA-stemmers vindt niet dat er een tandje bij moet om de uitstoot van broeikasgassen te verminderen.
Dat blijkt uit onderzoek door I&O Research in opdracht van Milieudefensie onder ruim 2300 Nederlanders. Meer dan de helft van de kiezers (52 procent) vindt dat het volgende kabinet ‘veel meer’ of ‘meer’ moet doen om de uitstoot van broeikasgassen te verlagen.
Die wens is het grootst onder linkse kiezers: van de GroenLinks-kiezers vindt maar liefst 94 procent dit. Ook kiezers van de Partij voor de Dieren (85 procent), D66 (78 procent), PvdA (74 procent), SP (66 procent) en ChristenUnie (56 procent) verlangen dat een volgend kabinet meer doet dan het huidige kabinet-Rutte III.
PVV, SGP en FvD felste tegenstanders
Maar die wens is bij rechtse kiezers een stuk kleiner. Onder CDA-kiezers zakt de steun voor strengere klimaatmaatregelen tot 47 procent, bij VVD-kiezers tot 42 procent. Zo’n 45 procent van de stemmers op beide regeringspartijen vindt dat de regels hetzelfde kunnen blijven, 8 procent wil juist minder klimaatregels. Onder de aanhang van de PVV, SGP en Forum voor Democratie is slechts 15 tot 21 procent voorstander van harder klimaatbeleid.
Uit het onderzoek blijkt verder dat Nederlanders zich nog altijd zorgen maken over klimaatverandering. Ruim een kwart maakt zich ‘veel zorgen’ en 43 procent heeft ‘enige zorgen’. Dat zijn vergelijkbare aantallen als in november vorig jaar. 72 procent van de kiezers vindt dat de coronacrisis moet worden aangegrepen om ‘gelijk iets voor het klimaat te doen’.
,,Iedereen moet meehelpen, ook de grote vervuilers, willen we het leven betaalbaar houden’’, vindt directeur Donald Pols van Milieudefensie. ,,Van links tot rechts willen kiezers dat de overheid doortastende maatregelen neemt.’’
Den HaagFM 27.01.2021 Deze week vond de Climate Adaption Summit, een digitaal georganiseerde klimaattop, plaats in Den Haag. Verschillende wereldleiders waren hierbij virtueel te gast, maar ook ons ‘eigen’ Hoogheemraadschap Delfland leverde een bijdrage op het gebied van watermanagement. Manita Koop is lid van het bestuur en vertelt bij Den Haag FM over hoe we het beste kunnen omgaan met water binnen het veranderende klimaat.
Als gevolg van klimaatverandering regent het vaker en harder en daar moeten we ons op aanpassen. Het Hoogheemraadschap Delfland werkt aan klimaatadaptatie door samen met onder meer universiteiten, hoveniers en architecten oplossingen te bedenken voor het wateroverschot. ‘Als je het over klimaat hebt, heb je het over water. Hoe houden we het schoon, hoe blijft het op het juiste peil en hoe behouden we het zonder dat de boel overstroomt? Dat zijn allemaal dingen waar we mee bezig zijn.’
‘We doen het samen’
Volgens Koop kan je zelf al veel meer doen aan klimaatadaptatie dan je denkt. ‘Eigenlijk zit het in simpele dingen. Vervang de tegels in je tuin bijvoorbeeld door groen, zo behoud je zo veel mogelijk de sponswerking van de grond, die belangrijk is om het water langer vast te houden. Het voorkomt wateroverlast, de planten nemen co2 op en in de zomer hoef je minder te gieten. Bovendien heb je in een groene omgeving veel minder last van hittestress; het is veel aangenamer wonen en het ziet er ook nog eens mooi uit.’
Voor wie bang is dat de eigen kosten van dergelijke klimaatadaptatie nogal op zouden kunnen lopen, heeft het Hoogheemraadschap een oplossing. ‘Op de klimaattop hebben we ook besproken hoe we mensen kunnen zo veel mogelijk kunnen helpen om zelf stappen te zetten,’ vertelt Koop. ‘Daarom is het via onze website mogelijk om een stimuleringsregeling aan te vragen. Met deze bijdrage willen we mensen motiveren om lekker groen aan de slag te gaan.’
Koop geeft aan dat het cruciaal is dat zo veel mogelijk mensen zich komende tijd gaan bezighouden met klimaatadaptatie. ‘Het is een enorme opgave, maar we moeten het echt samen doen.’
Kijk op de website van Klimaatkrachtig Delfland voor meer tips en informatie over de subsidieaanvraag.
MSN 26.01.2021 Klimaatverandering zorgt ervoor dat in grote delen van de wereld waterkrachtcentrales droog komen staan en windmolens stil. Maar de klimaatverandering kan in andere regio’s ook goed uitpakken voor de groene energieproductie.
Dat concludeert een team wetenschappers van onder meer het Planbureau voor de Leefomgeving en de Universiteit van Utrecht. In het onderzoek staat dat de impact van klimaatverandering op zonne-energie, windenergie, waterkracht en bio-energie in onder meer Zuid-Europa, Azië en Latijns-Amerika groot is.
Door de toenemende droogte kunnen waterkrachtcentrales in die gebieden 30 tot 40 procent minder energie opwekken. In Japan, Korea en Midden Amerika kan als gevolg van veranderingen in windsnelheden de opbrengst van windmolens 5 tot 10 procent lager uitkomen, zo stellen de wetenschappers.
Klimaatverandering ook positief
Er zijn niet alleen maar negatieve ontwikkelingen, blijkt uit het artikel in het tijdschrift Nature Climate Change. Er zou zelfs een positieve impact (+ 20 tot + 40 procent) kunnen zijn op energie uit hout als gevolg van CO2-bemesting. Dat komt omdat planten sneller groeien onder hogere CO2-concentraties.
Bij normaal energieverbruik (zoals met olie en gas) komt veel van het broeikasgas CO2 vrij. Dat is een van de belangrijke oorzaken voor de klimaatverandering.
In sommige gebieden neemt de wind- en waterkrachtpotentie juist toe. Zo zou het harder gaan waaien in onder meer Midden-Europa en Zuidoost-Azië. En wordt waterkracht juist interessanter in Oost-Afrika en Indonesië.
Volgens een van de auteurs, professor Detlef van Vuuren van het Planbureau voor de Leefomgeving, zijn de conclusies van het onderzoek ‘wereldwijd genomen klein, maar regionaal groot’. Daarmee bedoelt hij dat de wind bijvoorbeeld in de ene regio fors kan afnemen, terwijl het elders juist harder kan gaan waaien. Daar kun je dan juist meer stroom opwekken.
Van Vuuren: “We willen vooral duidelijk maken dat je bij het plannen van hernieuwbare energieprojecten rekening moet houden met de effecten van klimaatverandering.”
Dat is ook voor Nederland belangrijk, benadrukt hij. “De voorspelbaarheid van de wind verandert hier. Daar moet je rekening mee houden bij de bouw van windparken.”
Groener
Herbruikbare of groene energiebronnen worden steeds belangrijker voor de wereldwijde energieproductie, vooral bio-energie en waterkracht. Nu zijn ze goed voor 15 procent van ons energieverbruik, aldus Nature.
Dat percentage stijgt volgens de World Energy Outlook in 2040 20 tot 30 procent. En het is theoretisch mogelijk dat we in 2050 volledig op groene energie draaien. Volgens de Rijksoverheid moet in Nederland in 2050 de energievoorziening ‘bijna helemaal duurzaam en CO2-neutraal zijn’.
RTL 26.01.2021 Klimaatverandering zorgt ervoor dat in grote delen van de wereld waterkrachtcentrales droog komen staan en windmolens stil. Maar de klimaatverandering kan in andere regio’s ook goed uitpakken voor de groene energieproductie.
Dat concludeert een team wetenschappers van onder meer het Planbureau voor de Leefomgeving en de Universiteit van Utrecht. In het onderzoek staat dat de impact van klimaatverandering op zonne-energie, windenergie, waterkracht en bio-energie in onder meer Zuid-Europa, Azië en Latijns-Amerika groot is.
Door de toenemende droogte kunnen waterkrachtcentrales in die gebieden 30 tot 40 procent minder energie opwekken. In Japan, Korea en Midden Amerika kan als gevolg van veranderingen in windsnelheden de opbrengst van windmolens 5 tot 10 procent lager uitkomen, zo stellen de wetenschappers.
Er zijn niet alleen maar negatieve ontwikkelingen, blijkt uit het artikel in het tijdschrift Nature Climate Change. Er zou zelfs een positieve impact (+ 20 tot + 40 procent) kunnen zijn op energie uit hout als gevolg van CO2-bemesting. Dat komt omdat planten sneller groeien onder hogere CO2-concentraties.
Bij normaal energieverbruik (zoals met olie en gas) komt veel van het broeikasgas CO2 vrij. Dat is een van de belangrijke oorzaken voor de klimaatverandering.
In sommige gebieden neemt de wind- en waterkrachtpotentie juist toe. Zo zou het harder gaan waaien in onder meer Midden-Europa en Zuidoost-Azië. En wordt waterkracht juist interessanter in Oost-Afrika en Indonesië.
Volgens een van de auteurs, professor Detlef van Vuuren van het Planbureau voor de Leefomgeving, zijn de conclusies van het onderzoek ‘wereldwijd genomen klein, maar regionaal groot’. Daarmee bedoelt hij dat de wind bijvoorbeeld in de ene regio fors kan afnemen, terwijl het elders juist harder kan gaan waaien. Daar kun je dan juist meer stroom opwekken.
Van Vuuren: “We willen vooral duidelijk maken dat je bij het plannen van hernieuwbare energieprojecten rekening moet houden met de effecten van klimaatverandering.”
Dat is ook voor Nederland belangrijk, benadrukt hij. “De voorspelbaarheid van de wind verandert hier. Daar moet je rekening mee houden bij de bouw van windparken.”
Groener
Herbruikbare of groene energiebronnen worden steeds belangrijker voor de wereldwijde energieproductie, vooral bio-energie en waterkracht. Nu zijn ze goed voor 15 procent van ons energieverbruik, aldus Nature.
Dat percentage stijgt volgens de World Energy Outlook in 2040 20 tot 30 procent. En het is theoretisch mogelijk dat we in 2050 volledig op groene energie draaien. Volgens de Rijksoverheid moet in Nederland in 2050 de energievoorziening ‘bijna helemaal duurzaam en CO2-neutraal zijn’.
RTL 25.01.2021 Vandaag begint in Den Haag de Climate Adaptation Summit, waarvan Nederland gastland is. Grote namen als Angela Merkel, VS-klimaatgezant John Kerry en oud-secretaris-generaal van de VN Ban Ki-moon zijn virtueel van de partij, maar waar gaat het eigenlijk over? Vijf vragen over deze top.
1. Klimaatadaptatie, wat is dat?
Klimaatadaptatie is het aanpassen aan de gevolgen van klimaatverandering. “Dat betekent bijvoorbeeld de dijken ophogen omdat de zeespiegel stijgt en andere zaden gebruiken in de landbouw vanwege droogte”, zegt Mathilda Buijtendijk, Director Climate Adaptation Summit. “We moeten continu meeveranderen met het klimaat.”
Lang is gedacht dat als de uitstoot van broeikasgassen maar genoeg naar beneden ging, aanpassingen misschien niet nodig waren. “Maar nu zijn we dertig jaar verder en is de uitstoot alleen maar gestegen”, vertelt dr. Pieter Pauw, onderzoeker bij de Frankfurt School of Finance and Management en gespecialiseerd in klimaatpolitiek en klimaatfinanciering.
“In Fiji worden mensen verhuisd naar hoger gelegen gebieden vanwege groeiende overstromingsrisico’s. Ook in Europa manifesteert klimaatverandering zich op allerlei manieren. Tijdens de hittegolf van 2019 zijn in West-Europa bijvoorbeeld 3500 mensen gestorven. Dus het is duidelijk dat adaptatie noodzakelijk is.”
Mathilda Buijtendijk: “Klimaatverandering is aan het versnellen en daardoor komen honderden miljoenen mensen in de problemen. Daarom moeten we ons ook sneller aanpassen als samenleving. Maar die snelheid zit er nog niet goed genoeg in. Er zijn veel initiatieven en plannen op het gebied van klimaatadaptatie en tijdens de top willen we die bij elkaar brengen.”
Pieter Pauw: “Vanwege corona zijn allerlei klimaatonderhandelingen zoals de VN-Klimaattop in Glasgow uitgesteld. Maar klimaatverandering wacht niet, dat dendert gewoon door. De Adaptatietop is dus een belangrijk signaal naar de wereld om de urgentie hiervan te laten zien.”
Op de top komen wereldleiders als de Britse premier Boris Johnson, de Canadese premier Justin Trudeau en de Indiase premier Narendra Modi online bijeen. Ook Frans Timmermans van de Europese Commissie, Bill Gates en Kristalina Georgieva van het IMF zijn van de partij.
Het is de bedoeling dat deze wereldleiders samen met het bedrijfsleven en NGO’s een plan (de Adaptation Action Agenda) lanceren waarin maatregelen staan die aanpassingen aan klimaatverandering de komende tien jaar versnellen.
Zo ziet de online top eruit.
Mathilda Buijtendijk: “Het gaat ook om systemische veranderingen. Dat financiële instellingen bijvoorbeeld precies weten wat ze moeten doen om meer geld naar adaptatie te laten gaan. Het moet concreet worden, want wanneer is een investering bijvoorbeeld klimaatweerbaar? Daarom hebben we methodes opgezet om dat meetbaar te maken. Het is supersaai en niet sexy, maar wel belangrijk voor banken om geld vrij te maken.”
Pieter Pauw: “In het onlangs verschenen VN Adaptation Gap Report schreven we dat het nodig is om hogere duurzaamheidseisen te stellen aan investeringen. Als je kijkt naar het hele financiële systeem moet ervoor gezorgd worden dat geldstromen verplaatst worden van projecten die de kwetsbaarheid verhogen naar projecten die klimaatadaptatie helpen.
Bij investeringen in Miami Beach wordt bijvoorbeeld onvoldoende rekening gehouden met het feit dat de stad door klimaatverandering steeds vaker en steeds dieper onder water zal komen te staan. Het is dus eigenlijk te goedkoop om te investeren.”
4. Wat is de rol van Nederland in klimaatadaptatie?
Pieter Pauw: “Nederland wordt gezien als voorloper op dit gebied. Wereldwijd staan we bekend als goede watermanagers. Andere landen hebben daar respect voor en willen graag ondersteuning van Nederland. Klimaatadaptatie kan dus een exportproduct kan zijn.”
Mathilda Buijtendijk: “Het feit dat we flink investeren in adaptatie, bijvoorbeeld met ons Deltaprogramma, is voor andere landen niet zo gewoon. Daar is dat het laatste ding wat je doet, of ze doen het niet eens en betalen de kosten als het fout gaat. Maar iedere euro die we investeren in het voorkomen van klimaatschade levert uiteindelijk tien euro op.”
Pieter Pauw: “Deze top wordt gezien als kans voor Nederland om zich te positioneren. Maar als Nederland serieus genomen wil worden, moet het land zelf bijvoorbeeld sterker de broeikasgasuitstoot naar beneden brengen. Anders ben je een pyromaan die brandblussers verkoopt. Het is wereldwijd namelijk ook opgevallen dat Nederland een rechtszaak nodig had om ambitieuzere klimaatdoelen af te dwingen.”
5. Wanneer is de top geslaagd?
Mathilda Buijtendijk: “Als er acties op tafel liggen. Die staatshoofden zijn ontzettend belangrijk, maar ik wil ook dat de mensen die de plannen uitvoeren elkaar vinden. Wat werkt in Ghana, kan ook werken in Zuidoost-Azië en die mensen willen we bij elkaar brengen. Kennis delen is vaak zo gedaan.
Zo hebben we Rijkswaterstaat naar Bangladesh gestuurd om te praten over het Deltaprogramma. Dat is relatief eenvoudig maar maakt een wereld van verschil, want zij zijn nu beter voorbereid op overstromingen. Alle acties zijn belangrijk. Al is het de buurman op de hoek die een stoeptegel uit de stoep trekt, ook zo draag je bij.”
MSN 25.01.2021 Vandaag begint in Den Haag de Climate Adaptation Summit, waarvan Nederland gastland is. Grote namen als Angela Merkel, VS-klimaatgezant John Kerry en oud-secretaris-generaal van de VN Ban Ki-moon zijn virtueel van de partij, maar waar gaat het eigenlijk over? Vijf vragen over deze top.
1. Klimaatadaptatie, wat is dat?
Klimaatadaptatie is het aanpassen aan de gevolgen van klimaatverandering. “Dat betekent bijvoorbeeld de dijken ophogen omdat de zeespiegel stijgt en andere zaden gebruiken in de landbouw vanwege droogte”, zegt Mathilda Buijtendijk, Director Climate Adaptation Summit. “We moeten continu meeveranderen met het klimaat.”
Lang is gedacht dat als de uitstoot van broeikasgassen maar genoeg naar beneden ging, aanpassingen misschien niet nodig waren. “Maar nu zijn we dertig jaar verder en is de uitstoot alleen maar gestegen”, vertelt dr. Pieter Pauw, onderzoeker bij de Frankfurt School of Finance and Management en gespecialiseerd in klimaatpolitiek en klimaatfinanciering.
“In Fiji worden mensen verhuisd naar hoger gelegen gebieden vanwege groeiende overstromingsrisico’s. Ook in Europa manifesteert klimaatverandering zich op allerlei manieren. Tijdens de hittegolf van 2019 zijn in West-Europa bijvoorbeeld 3500 mensen gestorven. Dus het is duidelijk dat adaptatie noodzakelijk is.”
2. Waarom wordt deze Klimaattop georganiseerd?
Mathilda Buijtendijk: “Klimaatverandering is aan het versnellen en daardoor komen honderden miljoenen mensen in de problemen. Daarom moeten we ons ook sneller aanpassen als samenleving. Maar die snelheid zit er nog niet goed genoeg in. Er zijn veel initiatieven en plannen op het gebied van klimaatadaptatie en tijdens de top willen we die bij elkaar brengen.”
Pieter Pauw: “Vanwege corona zijn allerlei klimaatonderhandelingen zoals de VN-Klimaattop in Glasgow uitgesteld. Maar klimaatverandering wacht niet, dat dendert gewoon door. De Adaptatietop is dus een belangrijk signaal naar de wereld om de urgentie hiervan te laten zien.”
3. Wat is het doel van deze Klimaattop?
Op de top komen wereldleiders als de Britse premier Boris Johnson, de Canadese premier Justin Trudeau en de Indiase premier Narendra Modi online bijeen. Ook Frans Timmermans van de Europese Commissie, Bill Gates en Kristalina Georgieva van het IMF zijn van de partij. Het is de bedoeling dat deze wereldleiders samen met het bedrijfsleven en NGO’s een plan (de Adaptation Action Agenda) lanceren waarin maatregelen staan die aanpassingen aan klimaatverandering de komende tien jaar versnellen.
Mathilda Buijtendijk: “Het gaat ook om systemische veranderingen. Dat financiële instellingen bijvoorbeeld precies weten wat ze moeten doen om meer geld naar adaptatie te laten gaan. Het moet concreet worden, want wanneer is een investering bijvoorbeeld klimaatweerbaar? Daarom hebben we methodes opgezet om dat meetbaar te maken. Het is supersaai en niet sexy, maar wel belangrijk voor banken om geld vrij te maken.”
Pieter Pauw: “In het onlangs verschenen VN Adaptation Gap Report schreven we dat het nodig is om hogere duurzaamheidseisen te stellen aan investeringen. Als je kijkt naar het hele financiële systeem moet ervoor gezorgd worden dat geldstromen verplaatst worden van projecten die de kwetsbaarheid verhogen naar projecten die klimaatadaptatie helpen.
Bij investeringen in Miami Beach wordt bijvoorbeeld onvoldoende rekening gehouden met het feit dat de stad door klimaatverandering steeds vaker en steeds dieper onder water zal komen te staan. Het is dus eigenlijk te goedkoop om te investeren.”
4. Wat is de rol van Nederland in klimaatadaptatie?
Pieter Pauw: “Nederland wordt gezien als voorloper op dit gebied. Wereldwijd staan we bekend als goede watermanagers. Andere landen hebben daar respect voor en willen graag ondersteuning van Nederland. Klimaatadaptatie kan dus een exportproduct kan zijn.”
Mathilda Buijtendijk: “Het feit dat we flink investeren in adaptatie, bijvoorbeeld met ons Deltaprogramma, is voor andere landen niet zo gewoon. Daar is dat het laatste ding wat je doet, of ze doen het niet eens en betalen de kosten als het fout gaat. Maar iedere euro die we investeren in het voorkomen van klimaatschade levert uiteindelijk tien euro op.”
Pieter Pauw: “Deze top wordt gezien als kans voor Nederland om zich te positioneren. Maar als Nederland serieus genomen wil worden, moet het land zelf bijvoorbeeld sterker de broeikasgasuitstoot naar beneden brengen. Anders ben je een pyromaan die brandblussers verkoopt. Het is wereldwijd namelijk ook opgevallen dat Nederland een rechtszaak nodig had om ambitieuzere klimaatdoelen af te dwingen.”
5. Wanneer is de top geslaagd?
Mathilda Buijtendijk: “Als er acties op tafel liggen. Die staatshoofden zijn ontzettend belangrijk, maar ik wil ook dat de mensen die de plannen uitvoeren elkaar vinden. Wat werkt in Ghana, kan ook werken in Zuidoost-Azië en die mensen willen we bij elkaar brengen. Kennis delen is vaak zo gedaan.
Zo hebben we Rijkswaterstaat naar Bangladesh gestuurd om te praten over het Deltaprogramma. Dat is relatief eenvoudig maar maakt een wereld van verschil, want zij zijn nu beter voorbereid op overstromingen. Alle acties zijn belangrijk. Al is het de buurman op de hoek die een stoeptegel uit de stoep trekt, ook zo draag je bij.”
MSN 25.01.2021 Minister Cora van Nieuwenhuizen (Infrastructuur en Waterstaat) is tot nog toe zeer tevreden over het verloop van de top over aanpassing op een veranderend klimaat, waarvan zij de gastvrouw is. Ze sprak na de officiële openingssessie van de zogeheten Climate Adaptation Summit (CAS) al van een “internationale doorbraak”. Meer dan dertig wereldleiders hebben beloofd meer werk te zullen maken van zogeheten klimaatadaptatie.
“China en de Verenigde Staten staan voor het eerst in jaren zij aan zij” als het gaat om klimaatverandering, stelde de minister tevreden vast. De Amerikaanse klimaatgezant John Kerry nam op de top het eerste belangrijke internationale optreden van de regering van Joe Biden voor zijn rekening. China werd op hoog niveau vertegenwoordigd door vicepremier Hang Zheng.
Vanwege de coronapandemie wordt de top geheel online gehouden. De opkomst is er niet minder om. Aan de openingssessie leverden naast Kerry en Zheng tal van regeringsleiders een bijdrage, onder wie de Franse president Emmanuel Macron, de Duitse bondskanselier Angela Merkel, eurocommissaris Frans Timmermans, president van Chili Sebastián Piñera, de Britse premier Boris Johnson, zijn Canadese ambtgenoot Justin Trudeau en de Indonesische president Joko Widodo.
De deelnemers zijn het eens over het feit dat een snellere aanpassing aan klimaatverandering noodzakelijk is. Ze hebben een ‘actie-agenda’ afgesproken waarin doelen worden bijgehouden. Onder meer Merkel en Macron deden toezeggingen om de komende jaren honderden miljoenen euro’s extra uit geven aan adaptatie. Zo willen ze de weerbaarheid tegen een stijgende zeespiegel, droogte en extreem weer vergroten.
MSN 25.01.2021 Premier Mark Rutte heeft andere wereldleiders en het bedrijfsleven opgeroepen meer te investeren in aanpassingen op een veranderend klimaat. Volgens Rutte heeft de wereld een “grote kans om beter, sterker en samen” uit de coronacrisis te komen. Het is ook “waar voor ons geld”, zei de premier tijdens de opening van de zogeheten Climate Adaptation Summit (CAS). Nederland is gastland van de top, die draait om de vraag hoe de wereld zich beter kan wapenen tegen de gevolgen van klimaatverandering.
Rutte wees op de dramatische gevolgen van klimaatverandering. Door de opwarming kan de opbrengst van de landbouw in droge gebieden afnemen, worden inwoners van kustgebieden bedreigd door een hogere zeespiegel en kunnen miljoenen mensen onder de armoedegrens terechtkomen. Hij sprak van “rampzalige consequenties”.
Aanpassing aan de opwarming van de aarde is “een kwestie van pure overleving”, zei Rutte. “Ook voor ons.” Hij herinnerde eraan dat Nederland voor een belangrijk deel onder zeeniveau ligt en dus grote gevolgen kan ondervinden van een stijgende zeespiegel.
“Business as usual is geen optie meer”, aldus Rutte. Naast alle bedreigingen ziet hij ook economische kansen. Rutte wees op internationaal onderzoek waaruit volgens hem blijkt dat een investering van 1,8 biljoen dollar in klimaataanpassing in de komende jaren uiteindelijk meer dan 7 biljoen dollar kan opleveren. “Ik hoop dat 2021 een jaar wordt van internationale ambities”, aldus de premier. “We kunnen de klimaatnoodtoestand alleen aan door samen te werken.”
Minister Van Nieuwenhuizen in gesprek met oud-VN-baas Ban Ki-moon (l) en IMF-directeur Georgieva ANP
NOS 25.01.2021 Zowel het Internationaal Monetair Fonds (IMF) als de Wereldbank zegt dat het klimaat een steeds grotere rol speelt bij hun handelen. Dat werd duidelijk bij de klimaattop die vandaag en morgen (online) wordt gehouden en die is georganiseerd door Nederland.
Tientallen staatshoofden en regeringsleiders spraken vanmiddag in een openingssessie online met gastheer Mark Rutte en minister Cora van Nieuwenhuizen. Ook de Verenigde Staten waren weer van de partij, bij monde van klimaatgezant John Kerry.
“Als IMF zien we het klimaat als een fundamenteel risico voor economische en financiële stabiliteit”, zei IMF-topvrouw Kristalina Georgieva. “En we zien klimaatactie als een mogelijkheid voor economisch herstel, vooral na de coronapandemie.” Het IMF denkt dat er miljoenen nieuwe banen gecreëerd kunnen worden. “Klimaatbestendigheid is een cruciale prioriteit”, zei ze. “Daarom plaatsen we het in het hart van wat we doen, dit jaar en de komende jaren.”
Schakelen met de hele wereld
Vanuit een studio in Den Haag werd voor de openingssessie geschakeld met landen over de hele wereld. Er kwamen zowel opgenomen verklaringen als live toespraken langs. Het ging van bondskanselier Merkel naar president Piñera van Chili en van het Verenigd Koninkrijk met Boris Johnson naar India met premier Modi.
Doel van de top is het opstellen van een actie-agenda voor de komende tien jaar. Daarmee moeten landen en gemeenschappen weerbaarder worden gemaakt tegen de effecten van de opwarming van de aarde. “We weten dat de gevolgen van klimaatverandering zullen toenemen, zelfs als we erin slagen om de uitstoot van broeikasgassen te verlagen”, zei premier Rutte.
De NOS zendt vanavond om 20.30 uur op NPO 2 een speciaal programma uit naar aanleiding van de klimaattop, gepresenteerd door Herman van der Zandt vanuit het Wadden Center op de Afsluitdijk. Peter Kuipers Munneke laat de stand van zaken zien wat betreft klimaatverandering en de wereldwijde gevolgen. Daarbij gaat het over hoe we ons kunnen wapenen tegen zeespiegelstijging, verzilting, wateroverlast en verdroging.
“We zijn er trots op om weer terug te zijn”, benadrukte de kersverse Amerikaanse klimaatgezant John Kerry. “President Biden heeft de strijd tegen klimaatverandering tot een topprioriteit van zijn regering gemaakt. We hebben nu een president, godzijdank, die leidt, de waarheid vertelt en gegrepen wordt door deze kwestie.” Hij onderstreepte dat de VS uiterlijk in 2050 klimaatneutraal wil zijn en 1,5 graad opwarming van de aarde binnen bereik wil houden.
Kerry zei dat de VS meer geld zal gaan uittrekken voor klimaatactie en dat de VS de eerder gedane belofte om te doneren aan het Green Climate Fund zal waarmaken. Dat fonds helpt arme landen om de effecten van klimaatverandering te bestrijden. De belofte werd gedaan onder president Obama, maar werd door zijn opvolger Trump niet nagekomen.
Andere landen zeggen blij te zijn dat de VS weer terug is. “We hebben de VS nodig in het centrum van de actie”, zei premier Rutte. Volgens IMF-baas Georgieva “hebben we alle hens aan dek nodig” om “deze grote uitdaging” aan te kunnen. “En zeker de VS is cruciaal voor succes.”
Link met corona
Door veel sprekers werd op de een of andere manier een link gelegd tussen de coronacrisis en klimaatverandering. “De covid-19-pandemie heeft ons eraan herinnerd dat we het ons niet kunnen veroorloven om bekende risico’s te negeren”, zei VN-secretaris-generaal Antonio Guterres. “Klimaatverstoring is een risico waarvan we ons terdege bewust zijn. De wetenschap is nog nooit zo duidelijk geweest.”
Het afgelopen decennium waren de warmste tien jaar sinds het begin van de metingen. In dezelfde tien jaar, zei Guterres, hebben extreem weer en klimaatgerelateerde gebeurtenissen meer dan 410.000 mensen gedood, vooral in landen met lage- en middeninkomens.
Nederland maakte vanmiddag bekend 120 miljoen euro uit te trekken voor projecten in Afrika, met het doel aanpassingen aan klimaatverandering mogelijk te maken. Te denken valt aan het verduurzamen en verbeteren van de landbouw in de Sahel, die geregeld lijdt onder ernstige droogte.
Minder uitstoot en beveiliging
De bijeenkomst is vanwege de coronacrisis volledig digitaal. Naast dertig staatshoofden en regeringsleiders doen er vijftig ministers mee en zijn er 15.000 andere deelnemers vanuit de hele wereld. Volgens minister Van Nieuwenhuizen zitten er eigenlijk veel voordelen aan zo’n mondiale online-conferentie. Er is minder uitstoot door vliegreizen en het scheelt ook nog eens veel kosten voor beveiliging, zo zei ze.
AD 25.01.2021 Regeringsleiders uit de hele wereld hebben elkaar gisteren beloofd dat ze beter hun best zullen doen om de gevolgen van klimaatverandering op te vangen. Heel veel meer dan het uitspreken van goede bedoelingen leverde de eerste dag van een door Nederland georganiseerde klimaatconferentie nog niet op.
Wel presenteerden de deelnemende landen aan de conferentie plannen om zich beter te beschermen tegen de stijgende zeespiegel of juist het gebrek aan water. Daarmee is deze conferentie anders dan de normale klimaattoppen, zoals die van Parijs in 2015. Toen spraken landen af om gezamenlijk iets te doen aan de oorzaken van klimaatverandering, met name door de wereldwijde uitstoot van CO2 terug te dringen. De huidige top, die vanwege corona wordt gehouden via videoverbindingen, is juist bedoeld om de gevolgen van klimaatverandering aan te pakken.
Uit onderzoek blijkt dat daar wereldwijd honderden miljarden euro’s per jaar voor nodig zijn. Het gaat dan om het verhogen van dijken, het aanplanten van mangrovebossen voor kusten om te voorkomen dat die worden weggeslagen of juist het tegengaan van verdroging. Dat geld moet vooral van de landen zelf komen, maar de hoogste baas van de Verenigde Naties, António Guterres, riep de internationale gemeenschap op tot meer hulp aan ontwikkelingslanden.
Dat de Verenigde Staten en China zij aan zij staan om hun medewerking toe te zeggen, is een doorbraak, aldus Cora van Nieuwenhuizen, minister Infrastructuur en Waterstaat.
Zeespiegel
Gisteren nog publiceerden wetenschappers onder leiding van de universiteit in Leeds een onderzoek waaruit blijkt dat de ijsmassa op aarde steeds sneller smelt. Het tempo is sinds begin jaren 90 met ruim de helft gestegen. Tussen 1994 en 2017 verdween 28 biljoen (28.000.000.000.000) ton ijs. Daardoor steeg de zeespiegel met 3,5 centimeter.
We zijn trots om terug te zijn, aldus John Kerry., klimaatgezant VS.
Volgens demissionair minister Cora van Nieuwenhuizen (Infrastructuur en Waterstaat), gastvrouw van de top, moet het belang van de klimaatconferentie niet worden onderschat. ,,Alleen al dat de Verenigde Staten en China zij aan zij staan om hun medewerking toe te zeggen, is een doorbraak.’’
De Verenigde Staten stapten onder president Donald Trump uit de afspraken van het Parijse klimaatakkoord. De nieuwe president Joe Biden draaide dat direct terug vorige week. ,,We zijn trots om terug te zijn’’, zei de Amerikaanse klimaatgezant John Kerry gisteren op de conferentie. Volgens hem zijn er ‘ongekende maatregelen nodig’ en is er nog ‘weinig tijd’.
‘Pure overleving’
Premier Mark Rutte benadrukte dat investeren in ‘klimaatadaptatie’ (het je aanpassen aan klimaatverandering) geen weggegooid geld is. Als er niets gebeurt zal door de opwarming van de aarde de opbrengst van de landbouw in droge gebieden afnemen, worden inwoners van kustgebieden bedreigd door een hogere zeespiegel en kunnen miljoenen mensen onder de armoedegrens terechtkomen. Aanpassing is volgens hem ‘een kwestie van pure overleving’.
Verder maakte Nederland gisteren bekend 120 miljoen euro te doneren aan projecten in Afrika. Het grootste deel van het geld is bedoeld voor het verbeteren en verduurzamen van de landbouw in gebieden in de Sahel die kampen met droogte.
RO 25.01.2021 Meer dan dertig wereldleiders hebben vandaag hun steun uitgesproken om de komende tien jaar serieus werk te maken van klimaatadaptatie. Daarmee moet onze leefwereld beter bestand worden tegen de gevolgen van klimaatverandering, zoals overstromingen, hevige regenval, toenemende droogte en hitte.
Tijdens de opening van de door Nederland georganiseerde internationale Climate Adaptation Summit (CAS) 2021 werden tal van nieuwe initiatieven en programma’s aangekondigd door overheden, financiële instellingen zoals Wereldbank, IMF en de African Development Bank, maatschappelijke organisaties en grote steden. Om al deze initiatieven te realiseren, werd voor miljarden dollars aan financiering voor klimaatadaptatie aangekondigd.
Initiatiefnemer van de top, minister Cora van Nieuwenhuizen: “Ongelofelijk wat een energie deze top losmaakt. Met al deze concrete plannen presenteren we een ambitieuze Adaptation Action Agenda voor de komende tien jaar. Met deze agenda maken we de wereld weerbaarder tegen de effecten van klimaatverandering. Ik ben trots op deze internationale doorbraak en dat we op deze top met zoveel wereldleiders en organisaties daadwerkelijk versnelling brengen in klimaataanpassing wereldwijd.”
De nieuwe Amerikaanse klimaatgezant John Kerry zei tijdens een live video-verbinding met de top in Den Haag dat de Amerikaanse regering onder leiding van president Biden van klimaatactie een “topprioriteit” heeft gemaakt. “We zijn trots om weer terug te zijn”, aldus Kerry. “Alleen samen kunnen we bouwen aan weerbaarheid tegen klimaatverandering.” De deelname van Kerry was het eerste internationale optreden van de nieuwe Amerikaanse regering van president Biden.
Ook de Chinese vice-premier Han Zheng sprak zijn steun uit voor het Nederlandse initiatief om klimaatadaptatie hoger op de agenda te krijgen.
De Wereldbank, het Internationale Monetaire Fonds en de African Development Bank kwamen met verschillende toezeggingen die leiden tot meer geld voor klimaatadaptatie in de komende jaren. Het IMF neemt klimaatadaptatie voortaan ook mee in hun economische beoordelingen van landen. Ook de Duitse Bondskanselier Merkel en de Franse president Macron deden financiële toezeggingen tijdens de conferentie. Premier Rutte beloofde dat Nederland de helft van alle klimaatfinanciering aan adaptatie blijft uitgeven.
De Britse premier Johnson, die later dit jaar de klimaatconferentie COP 26 voorzit, kondigde een nieuwe kopgroep van landen aan die zich vooral zal richten op steun aan kwetsbare landen die het meest te lijden hebben onder de gevolgen van klimaatverandering.
De Adaptatie Actie Agenda die tijdens de CAS wordt gelanceerd, is gericht op de komende periode tot 2030. Nederland zal, samen met andere landen en organisaties zoals de VN en het VK als COP26-voorzitter, zich actief blijven inzetten voor meer klimaatadaptatie.
NOS 25.01.2021 Op veel plekken in Nederland wordt met innovaties ingespeeld op meer extremen in het klimaat. In Rotterdam zijn recent nieuwe drijvende woningen opgeleverd, die voortdurend meestijgen en -dalen met het waterpeil van de Noordzee. Meerdere keren per dag gaan ze anderhalf tot twee meter omhoog en omlaag. En in Amsterdam krijgen sociale huurwoningen een zogenoemd blauw-groen dak.
Het zijn voorbeelden van wat klimaatadaptatie wordt genoemd. Oftewel: het aanpassen aan de gevolgen van klimaatverandering. Nederland is vandaag gastheer van een internationale conferentie over klimaatadaptatie. Tientallen staatshoofden en regeringsleiders doen eraan mee.
De NOS zendt vanavond om 20.30 uur op NPO 2 een speciaal programma uit naar aanleiding van de klimaattop, gepresenteerd door Herman van der Zandt vanuit het Wadden Center op de Afsluitdijk. Peter Kuipers Munneke laat de stand van zaken zien wat betreft klimaatverandering en de wereldwijde gevolgen. Daarbij gaat het over hoe we ons kunnen wapenen tegen zeespiegelstijging, verzilting, wateroverlast en verdroging.
Stijn Heijdenrijk is bewoner van één van de nieuwe drijvende woningen in de Rotterdamse Nassauhaven. Hij noemt de plek geweldig. “Het huis gaat heel langzaam op en neer, dus fysiek merken we het niet. Maar we merken het wel aan het uitzicht. We hebben een prachtig uitzicht dat ieder moment van de dag verandert.”
Drijvende klimaathuizen: ‘Iedere dag anderhalve meter ophoog en omlaag’
Rotterdam wil op meer plekken gebruik gaan maken van het water, vertelt wethouder Bas Kurvers. Zo komt er ook een drijvend park, een drijvend kantoor en er wordt gekeken naar andere plekken voor drijvende huizen. Niet alleen vanwege het klimaat, ook vanwege woningnood. “Dan moet je heel creatief zijn. Je moet alle ruimte gebruiken die je hebt.”
De stad merkt dat het weer extremer wordt. “Wij zien dat het klimaat verandert. We zien dat het in de zomer heel warm is, dat er hittestress is in de stad. We zien ook dat er hele grote hoosbuien komen, en dat we het water dan niet goed kwijt kunnen. Daarom moet daar in de manier van bouwen steeds meer rekening mee worden gehouden, en dit is daar een voorbeeld van”, zegt hij.
De huizen zijn wel prijzig, ze kosten 400.000 à 500.000 euro. Kurvers: “Ik kan me herinneren dat de eerste mobiele telefoon ook heel prijzig was. Dus innovatie kost altijd geld. Deze huizen zitten dan ook in het hogere segment. Maar de ontwikkelaar gaf aan dat hij heel veel heeft geleerd tijdens het bouwproces en dus is het ook leergeld dat hij betaald heeft. En het staat hier nu wel.”
Zo ziet zo’n ‘blauw-groen’ dak eruit HELEEN EKKER | NOS
Zo zijn er meer voorbeelden. Soms wordt een kinderspeelplaats tegelijk een waterberging. En in Amsterdam wordt in verschillende wijken op sociale huurwoningen een zogenoemd blauw-groen dak aangelegd. Dat wil zeggen dat er beplanting op het dak komt, met daaronder nog een laag water. Het gaat om een proefproject, om te onderzoeken of kan worden voorkomen dat huizen in de zomer te warm worden. Tegelijk kan het systeem regenwater soms beter vasthouden.
“Je ziet dat in warme zomers mensen in een te hete woning komen te zitten”, zegt de Amsterdamse wethouder Laurens Ivens. “Ook zien we dat buien steeds heftiger worden, en je wilt niet dat straten blank komen te staan.”
Het systeem werkt met sensoren en kan reageren op weersvoorspellingen, vertelt Joost Jacobi, die is betrokken bij het project. Zo wordt duidelijk of water vastgehouden moet worden of juist beter geloosd kan worden. “In de zomer wil je zoveel mogelijk water vasthouden, dat is goed voor de beplanting en het koelen van het gebouw en de omgeving. Maar als er een hevige bui aankomt, zorgt een stuw ervoor dat het systeem bijtijds water loost, zodat er voldoende buffercapaciteit is om die volledige bui op te vangen. En daarmee voorkomen we wateroverlast op straatniveau.”
Voorbeeld voor andere landen
Volgens wethouder Ivens heeft het nieuwe systeem grote potentie en kan het in de toekomst op veel meer daken toegepast worden. Wel wordt nog onderzocht of het daadwerkelijk zo goed functioneert als gedacht. “Er zijn ook allerlei kennisinstellingen bij betrokken. Want we willen er ook van leren, omdat hierna ook Europa en wat mij betreft de hele wereld dit voorbeeld zou kunnen volgen.”
Cor en Corinne Trim zijn bewoners in de Rivierenbuurt. Zij zijn blij met hun nieuwe dak, al hopen ze dat er later niet een huurverhoging op gaat volgen. In ieder geval is een oplossing voor de hitte geen overbodige luxe, zeggen ze. “Het wordt hierbinnen ontzettend heet, het is niet om uit te houden in de zomer”, verzucht Corinne. En Cor vult aan: “We zien dat er nu ook meer koolmezen komen.”
RTL 25.01.2021 De ijsmassa op aarde smelt steeds sneller. Het gaat nu ruim anderhalf keer zo snel als begin jaren negentig. Dat zeggen wetenschappers onder leiding van de universiteit van het Britse Leeds. Het snelle smelten van het ijs heeft volgens deskundigen nog deze eeuw zeer ernstige gevolgen voor kustgebieden.
Tussen 1994 en 2017 verdween volgens de onderzoekers een ‘schokkende’ 28 biljoen (28.000.000.000.000) ton ijs. In dezelfde periode steeg de zeespiegel met 3,46 centimeter.
Concreet
“Om dit concreet te maken”, schrijft ESA (The European Space Agency) op zijn website, “een biljoen ton ijs staat gelijk aan een blok ijs van 10x10x10 kilometer, wat groter is dan Mount Everest.”
Hoofdonderzoeker Thomas Slater zegt op de website van ESA dat dit ‘het worstcasescenario voor de opwarming van de aarde’ is. “Zo’n grote stijging van de zeespiegel zal nog deze eeuw zeer serieuze gevolgen hebben voor mensen die aan de kust wonen.”
Satellietbeelden en berekeningen
De onderzoekers trekken hun conclusies na onderzoek van satellietbeelden in combinatie met berekeningen. Ze publiceerden hun uitkomsten in het tijdschrift The Cryosphere.
Sinds het begin van de jaren negentig is de snelheid waarmee het ijs smelt met 57 procent gestegen, berekenden de onderzoekers. De stijging van 0,8 naar 1,2 biljoen ton per jaar komt door het versnelde smelten van gletsjers en ijskappen op vooral Antarctica en Groenland. Het grootste deel van het ijsverlies op aarde komt zeer waarschijnlijk door de opwarming van de aarde.
Groenland wordt steeds groener en dat is slecht nieuws
In augustus bleek uit onderzoek dat de natuurlijke balans onherstelbaar is aangetast door het smelten van het ijs en de sneeuw in Groenland. Dat heeft grote gevolgen, ook voor Nederland.
MSN 25.01.2021 Gemeenten, provincies en waterschappen hebben de komende drie jaar in totaal 1,8 miljard euro nodig om afspraken uit het Klimaatakkoord van Parijs uit te kunnen voeren. Alle overheden moeten ook goed met elkaar samenwerken om toe te werken naar het doel om de uitstoot van broeikasgassen in 2030 met de helft te verminderen in vergelijking met 1990. Dat staat in een advies van de Raad voor het Openbaar Bestuur (ROB) aan minister Kajsa Ollongren (Binnenlandse Zaken).
De uitwerking van het internationale klimaatakkoord uit 2015 heeft gevolgen voor wonen, werken, verkeer en vervoer, economie, natuur, milieu en de ruimtelijke inrichting.
Het zijn de decentrale overheden die een groot deel van de maatregelen moeten organiseren en uitvoeren. Het gaat onder meer om het aardgasvrij maken van woningen en de plaatsing van windmolens en zonneparken. De Raad stelt dat er plannen moeten worden uitgewerkt op lokaal niveau, samen met inwoners, maatschappelijke organisaties en bedrijven. Provincies coördineren de opgaven en op landelijk niveau stemt een overkoepelend programmateam de instemmingen op elkaar af.
De extra kosten voor de klimaatmaatregelen lopen op en komen in 2024 uit op bijna 600 miljoen euro voor gemeenten, voor provincies 37,5 miljoen en voor waterschappen 22,6 miljoen euro, zo berekende adviesbureau AEF. De Raad adviseert de kosten in fases onder te brengen en die voor gemeenten en provincies te betalen via een brede doeluitkering, waarbij ze veel beleidsvrijheid hebben. Waterschappen zouden hun eigen heffingen kunnen verhogen om aan extra geld te komen voor het bereik van de klimaatdoelen, aldus de ROB.
NOS 25.01.2021 Zal Amerika opnieuw, samen met de Europese Unie en China, de leiding nemen om klimaatverandering tegen te gaan? Mogelijk komt daar vandaag al meer duidelijkheid over, als de nieuwe Amerikaanse klimaatgezant John Kerry op een klimaattop spreekt die door Nederland is georganiseerd. Doel is het uitwisselen van ervaringen over hoe landen zich het kunnen weren tegen de gevolgen van klimaatverandering. Deze zogenoemde Climate Adaptation Summit is vanwege corona online.
Dat betekent dat sommige wereldleiders meedoen met een al eerder opgenomen statement, terwijl anderen wel live meepraten. Aan de top doen veel prominenten mee. Zoals de Duitse bondskanselier Angela Merkel, de Britse premier Boris Johnson, de Franse president Emmanuel Macron, Eurocommissaris Frans Timmermans, de Indiase premier Narendra Modi en de Chinese vicepremier Han Zheng.
Initiatiefnemer van de conferentie is demissionair minister Cora van Nieuwenhuizen van Infrastructuur en Waterstaat. Klimaatverandering brengt nieuwe uitdagingen met zich mee, zegt ze, zoals bosbranden, droogte en overstromingen. Het is volgens haar belangrijk om duidelijk te maken dat daar ook iets aan gedaan kan worden.
Dat kan bijvoorbeeld door de ontwikkeling van droogtebestendige gewassen, het planten van mangroves om te beschermen tegen zeespiegelstijging of het introduceren van vroegtijdige waarschuwingssystemen voor extreem weer. “Wat we willen laten zien is dat het echt beter is om op voorhand daarin te investeren. Want als je achteraf, nadat er een ramp is gebeurd moet gaan herbouwen, dan is dat wel zes tot zeven keer duurder.”
Alle tijdzones
In een ruimte die is omgebouwd tot studio in Den Haag treden Van Nieuwenhuizen en premier Rutte op als gastheer. Eveneens in de studio zit Feike Sijbesma, oud-topman van DSM, die tegenwoordig betrokken is bij het in Nederland gevestigde Global Center on Adaptation. De conferentie start vanmiddag rond 14 uur en duurt 24 uur, zodat landen uit alle tijdzones mee kunnen doen.
In tegenstelling tot de reguliere klimaatconferenties, die aan het eind van elk jaar gehouden worden, doen nu ook bedrijven en non-gouvernementele organisaties (ngo’s) mee. Ook het IMF en de Wereldbank zijn van de partij. Zij zullen naar verwachting bekendmaken hoe bij de financiering van toekomstige projecten rekening wordt gehouden met klimaateffecten.
Van Nieuwenhuizen erkent dat het klimaatprobleem er meer inhakt in armere landen. “Wij hebben in Nederland het geld voor een Deltafonds en om die dijken enzovoorts aan te pakken. Maar in veel landen is dat moeilijker. Daarom ben ik ook heel blij dat bijvoorbeeld het IMF en de Wereldbank meedoen. En ook zeggen: wij gaan meer van onze budgetten besteden aan het aanpassen aan het klimaat.”
Goede voorbeelden
Het doel van de top is vooral het uitwisselen van ervaringen, zodat landen van elkaar kunnen leren. “We proberen dus de goede voorbeelden uit de hele wereld te laten zien”, zegt Van Nieuwenhuizen. “En mensen hoop te geven dat het wel degelijk kan.”
Afgelopen vrijdag werd duidelijk dat er veel meer geld nodig is om landen en gemeenschappen aan te passen aan de gevolgen van klimaatverandering. Uit een rapport van het Climate Center on Adaptation blijkt dat het om 300 miljard dollar gaat, vijf tot tien keer meer dan landen er tot nu toe voor uittrekken.
Het doel van de top is het opstellen van een actie-agenda voor de komende tien jaar. Wat minister Van Nieuwenhuizen betreft blijft het niet bij mooie woorden alleen. Juist het ervoor zorgen dat de plannen daadwerkelijk uitgevoerd worden, is wat haar betreft belangrijk.
Echte toppers
“Ik hoop het beeld mee te geven dat het politiek hoog op de agenda staat, want allerlei wereldleiders doen mee. Het wordt niet zo groot als destijds (de klimaatconferentie) in Parijs. Maar er zijn wel echt toppers bij, ook vanuit het bedrijfsleven, die meedoen. Dus hiermee zetten we het permanent op de agenda.”
Later dit jaar vindt in Glasgow de reguliere klimaatconferentie plaats, die vorig jaar werd uitgesteld vanwege corona. Deze top wordt door experts als de belangrijkste gezien sinds die in Parijs uit 2015 omdat landen dit jaar hun uitstootdoelen verder moeten aanscherpen. De hoop is dat daardoor de afspraken uit Parijs, om de wereld niet verder te laten opwarmen dan ruim onder de twee graden en liefst anderhalve graad, dichterbij komen.
De NOS zendt vanavond om 20.30 uur op NPO 2 een speciaal programma uit naar aanleiding van de klimaattop, gepresenteerd door Herman van der Zandt vanuit het Wadden Center op de Afsluitdijk. Peter Kuipers Munneke laat de stand van zaken zien wat betreft klimaatverandering en de wereldwijde gevolgen. Daarbij gaat het over hoe we ons kunnen wapenen tegen zeespiegelstijging, verzilting, wateroverlast en verdroging.
MSN 25.01.2021 Tientallen wereldleiders komen maandag en dinsdag op een virtuele top bijeen om te praten over de gevolgen van klimaatverandering. De eerste zogeheten Climate Adaptation Summit draait om de vraag hoe de wereld zich beter kan wapenen tegen de ingrijpende effecten van de opwarming van de aarde, zoals een stijgende zeespiegel, meer extreem weer en toenemende droogte. Nederland is gastland van de top.
Onder de leiders die hun deelname hebben toegezegd zijn premier Mark Rutte, de net benoemde Amerikaanse klimaatgezant John Kerry, vicepremier van China Han Zheng, de Franse president Emmanuel Macron, de Duitse bondskanselier Angela Merkel, VN-chef António Guterres, de Indiase premier Narendra Modi, eurocommissaris Frans Timmermans en IMF-directeur Kristalina Georgieva. Ook prominenten van buiten de politiek doen mee, zoals Microsoft-oprichter en filantroop Bill Gates. Vanwege de coronapandemie wordt de conferentie geheel online gehouden.
Op andere bestuursniveaus zijn virtuele vergaderingen. Zo houden ministers onder wie Cora van Nieuwenhuizen (Infrastructuur en Waterstaat) en burgemeesters eigen besprekingen over klimaatgerelateerde problemen. Aan het zogenoemde burgemeestersforum doen maandag onder meer Ahmed Aboutaleb (Rotterdam), Anne Hidalgo (Parijs), Francis Xavier Suarez (Miami), Lianne Dalziel (Christchurch), Bart de Wever (Antwerpen) en Ekrem İmamoğlu (Istanbul) mee.
Thema’s die op de top aan bod komen zijn bijvoorbeeld bescherming tegen overstromingen, het klimaatbestendig maken van infrastructuur, de ontwikkeling van waarschuwingssystemen, verbetering van de landbouw in droge gebieden en het behoud van mangroves aan de kust.
De top is de eerste in zijn soort. Over het aanpakken van de oorzaken van klimaatverandering zijn al diverse internationale verdragen gesloten. In het akkoord van Parijs van december 2015 hebben wereldleiders afgesproken dat de uitstoot van broeikasgassen dusdanig moet verminderen, dat de opwarming van de aarde beperkt blijft tot maximaal 2 graden – en bij voorkeur tot 1,5 graden. Hoewel in 2020 de wereldwijde CO2-uitstoot is afgenomen als gevolg van de coronacrisis, was de afgelopen jaren nog steeds sprake van een stijgende trend.
RO 25.01.2021 Vanwege het grote enthousiasme heeft minister Ollongren de Regeling Reductie Energieverbruik Woningen (RREW) opgehoogd van 70 miljoen euro naar 100 miljoen euro. Inmiddels hebben meer dan 300 gemeenten projecten ingediend, die bedoeld zijn om huurders en woningeigenaren te stimuleren om kleine energiebesparende maatregelen in huis te nemen en te adviseren over vervolgstappen.
De ophoging is bestemd voor de al ingediende aanvragen. Hierdoor kunnen straks 60 gemeenten extra aan de slag. In totaal kan hiermee in ruim één miljoen woningen energie bespaard worden.
Minister Ollongren: “Deze regelgeving is dubbel doeltreffend. Ten eerste zorgen kleine veranderingen in het huis, zoals het aanbrengen van radiatorfolie of tochtstrippen, ervoor dat bewoners een lagere energierekening krijgen. Ten tweede is dit voor veel huurders en woningbezitters een eerste stap naar verdere verduurzaming van het huis.”
RREW nu ook voor huurders
De RREW is een vervolg op de Regeling Reductie Energieverbruik (RRE). Het ministerie van BZK had eerder 70 miljoen euro beschikbaar gesteld voor de RRE, die enkel bedoeld was voor woningeigenaren. De RREW is echter zowel gericht op woningeigenaren als huurders. Uit inventarisatie van de aanvragen blijkt dat ongeveer 60% naar verduurzaming van huurwoningen gaat.
Van kleine energiebesparende maatregelen naar volgende stap
Gemeenten zetten met deze regeling projecten op om huiseigenaren en huurders aan te zetten tot het nemen van kleine energiebesparende maatregelen in hun huis. Daarbij gaat het bijvoorbeeld om het inregelen van de cv-installatie, het aanbrengen van radiatorfolie en tochtstrips of het plaatsen van ledlampen. Daarnaast gebruiken gemeenten de regeling om advies te geven over welke energiebesparende maatregelen zij nog meer zouden kunnen nemen.
Het is belangrijk dat het niet blijft bij de folie- en tochtstrips, maar dat eigenaren en huurders ook vervolgstappen gaan zetten met isolatiemaatregelen. De RREW biedt gemeenten zo ook de kans samen met burgers en andere partijen, zoals lokale energiecoöperaties of woningcorporaties actief aan de slag te gaan met verduurzaming van de woningen in hun gemeente.
De regeling, gelanceerd in november 2020, is populair, waardoor ze nu reeds overvraagd is. Aanvragen worden behandeld op basis van ‘first come first serve’. Half maart publiceert RVO een lijst met gemeenten die een uitkering ontvangen inclusief de verleende bedragen. De projecten moeten uiterlijk 31 juli 2022 afgerond zijn.
RO 24.01.2011 Op maandag 25 en dinsdag 26 januari organiseert Nederland de online Climate Adaptation Summit 2021. Samen met tientallen wereldleiders en betrokken organisaties wil Nederland stappen zetten om onze wereld beter voor te bereiden op de gevolgen van klimaatverandering. Extra aandacht is er deze top voor Afrika.
1. Wereldwijde topsprekers en timezone proof
Tijdens de CAS 2021 wordt een reeks online evenementen over de hele wereld gestreamd die inspireren, tastbare oplossingen bieden en laten zien hoe we een klimaatbestendige toekomst kunnen bereiken. Dit is je kans om wereldleiders zoals bondskanselier Merkel, president Macron, premier Johnson, Ban Ki-moon en VN-secretaris-generaal Guterres te horen spreken over dit onderwerp.
2. Inventieve ideeën uit Afrika
Minister Kaag van Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking zit een speciaal event voor met als doel internationale actie om regio’s in Afrika beter te beschermen tegen de gevolgen van klimaatverandering.
In het klimaatakkoord van Parijs is afgesproken dat rijke landen de anderen helpen zich aan te passen aan gevolgen van klimaatverandering. Nederland neemt dat serieus en wil meer actie op dit gebied. Vandaar de online klimaattop en het speciale Afrika-event, georganiseerd door het ministerie van Buitenlandse Zaken.
4. Kansen grijpen voor Afrika
Het Afrikaanse continent wordt deze eeuw zwaar getroffen door klimaatverandering. Volgens het klimaatpanel van de VN (IPCC) krijgt het werelddeel de komende jaren te maken met stijgende temperaturen, hittegolven, droogte, overstromingen en zeespiegelstijging. Tegelijkertijd heeft het werelddeel veel sterke punten: het beschikt over een enorm aanpassingsvermogen en heeft veel innovatieve en creatieve ideeën in huis.
5. Eerlijk, inclusief en groen
Minister Kaag spoort aan tot meer actie om samen met Afrikaanse landen oplossingen te vinden voor de gevolgen van klimaatverandering: ‘Als we samenwerken kunnen we, over grenzen en sectoren heen, deze uitdaging aan en bestaande oplossingen en techniek opschalen en uitbreiden. Ook het Nederlandse bedrijfsleven kan hier een rol pakken. Op die manier kunnen we onze verantwoordelijkheid nemen en samen een klimaatbestendige toekomst opbouwen.’
Wil je de Climate Adaptation Summit 2021 digitaal bijwonen? Registreer je snel op Cas2021.nl. Let op: registratie is gelimiteerd (en kost hooguit 2 minuten tijd)
De ‘list’ van links: ‘keihard’ campagnevoeren tegen rechts
Met de VVD soeverein aan kop in de peilingen, moet links een list verzinnen. Die lijkt te zijn gevonden door samen een vuist te vormen, vooral tégen Mark Rutte. ,,De peilingen gaan voor 17 maart 2021 nog volledig op z’n kop.”
Op de ochtend dat GroenLinks en de PvdA zich opmaakten voor hun eigen partijcongres, rinkelde de telefoon van GroenLinks-leider Jesse Klaver. Lilianne Ploumen, zaterdag op het schild gehesen als nieuwe PvdA-lijsttrekker, aan de lijn om hem succes te wensen. Klaver, zegt hij, deed hetzelfde. ,,Wij zuiderlingen liggen elkaar wel.”
AD 25.01.2021
Elkaar ‘heel laten’
Tussen de twee linkse partijen geldt al maanden de afspraak dat ze samen een nieuwe regeringscoalitie instappen en elkaar richting de verkiezingen ‘heel laten’. Dan is het niet zo gek dat de partijvoorzitters, Nelleke Vedelaar (PvdA) en Katinka Eikelenboom (GroenLinks), óók op zaterdagochtend contact hadden. En dat Klaver, vanuit Ahoy Rotterdam, de speech van Ploumen zag. ,,Niet vooraf hoor, maar ik heb live meegekeken. En haar geappt dat ze het goed heeft gedaan.”
Tégen Rutte
In 2017 wilde Klaver van zijn partij de grootste maken en claimde hij alvast het Torentje. ,,Die ambitie is er nog steeds. Maar ik hecht nu meer waarde aan het collectief.” Hij wijst erop dat de PvdA in 2012 groeide naar 38 zetels en toch werd ‘gedwongen’ om met de VVD in het kabinet te stappen. Zijn ‘focus’ is om dát nu te voorkomen.
Maar samen met progressieve partijen campagnevoeren, dáár zijn volgens Klaver nog geen plannen voor. En van een fusie – zoals door partijleden al jaren wordt geopperd – is ook geen sprake. Klaver: ,,Ik denk dat het belangrijker is dat we elkaar geen vliegen gaan afvangen: ‘mijn plan is nét iets beter dan jouw plan’. We moeten ons eigen verhaal vertellen.” Een verhaal tegen rechts, tegen Rutte.
Het blok PvdA-Groenlinks-SP-D66
GroenLinks-leider Jesse Klaver wil dat zijn partij niet alleen met de PvdA, maar ook met SP en D66 een ‘progressieve alliantie’ sluit. De vier zouden moeten afspreken elkaar niet aan te vallen in de verkiezingscampagne en samen op te trekken ‘tegen rechts’. ,,En vooral: elkaar vasthouden bij de formatie. Dan krijgen we het meest progressieve kabinet van deze eeuw.”
Dat zei Klaver op 23.01.2021 tijdens het verkiezingscongres van zijn partij dat werd gelivestreamd vanuit Ahoy Rotterdam. Door de samenwerking moet worden voorkomen dat ‘rechts de formatie wint’.
De GroenLinks-leden riepen de PvdA op het congres van vorig jaar juni al op tot samenwerking met de andere twee linkse partijen en D66. Als blok hoopt Klaver de VVD van Mark Rutte op 17 maart 2021 te ‘verslaan’.
Met de PvdA is in november al de afspraak gemaakt om niet zonder elkaar in een regeringscoalitie te stappen. Na het vertrek van PvdA-leider Lodewijk Asscher noemde de nieuwe lijsttrekker van de sociaaldemocraten, Lilianne Ploumen, het ‘ondenkbaar’ om zonder GroenLinks of de SP in een kabinet te stappen.
De PvdA koerst net als GroenLinks aan op samenwerking met andere progressieve en sociale partijen om een vuist te maken tegen de VVD van premier Mark Rutte. Op het digitale congres van de PvdA, vandaag in Meppel, herhaalde Ploumen nog eens dat ze met ‘de linkse partijen wil samenwerken voor een beter Nederland’. ,,Dat is ook nodig, want als we dat niet doen is er maar één die lacht, en dat is de VVD vanuit het Torentje”, aldus Ploumen.
“Met de linkse partijen samenwerken voor een beter Nederland. Dat is ook nodig, want als we dat niet doen is er maar één die lacht, en dat is de VVD vanuit het torentje”.
Een nieuwe progressieve lente.
Ploumen zei dat het tijd is voor een nieuwe progressieve lente. Linkse partijen moeten volgens haar nu de handen ineenslaan. “Als we geen progressieve coalitie vormen met linkse partijen is er straks maar één die lacht en dat is Rutte vanuit het Torentje”, aldus Ploumen.
Ook benadrukte ze dat de PvdA niet wil samenwerken met partijen die mensen het land uit willen zetten of die ruimte geven aan racisme . Ze zei dat er onder haar leiding niet met de PVV en Forum voor Democratie zal worden samengewerkt.
Ook GroenLinksleider Jesse Klaver vindt de tijd rijp voor meer linkse samenwerking. Ook hij zette zich af tegen Rutte, “Tien jaar kabinetten Rutte waarin de ongelijkheid is toegenomen en onze publieke dienstverlening is verwaarloosd. Tien jaar rechtse politiek, waarbij economische groei en rendement altijd gaan boven welzijn en gedeelde welvaart.”
Stembusakkoord
Een motie die GroenLinks oproept om samen te werken met PvdA, SP, PvdD en D66, een stembusakkoord met die partijen te sluiten en op bepaalde punten een gezamenlijk programma te schrijven, werd door 95 procent van de leden gesteund. GroenLinks, SP en PvdA hielden begin maart al een eerste gezamenlijke bijeenkomst. Pogingen tot linkse samenwerking strandden in het verleden altijd. Klaver zal, laat zijn woordvoerder weten, de komende tijd ‘in gesprek gaan met andere progressieve partijen’.
Het stembusakkoord PvdA, SP, PvdD en D66 !?!?
GroenLinks wil bij de komende 2e kamerverkiezingen nauw gaan samenwerken met de PvdA, SP, PvdD en de huidige regeringspartij D66 door een stembusakkoord te sluiten.
Ook moeten de partijen na de verkiezingen gezamenlijk de onderhandelingen voor een nieuw kabinet in gaan. Over dat voorstel werd op het digitale congres van GroenLinks, zaterdag 13.06.2020, gestemd.
Het partijbestuur heeft de motie omarmd. Die riep lijsttrekker Jesse Klaver en het partijbestuur op ‘voor en achter de schermen’ te onderhandelen over het stembusakkoord.
GroenLinks-leider Klaver opperde vorig jaar mei al een samenwerking met D66 tijdens het 30-jarig verjaardagsfeest van de partij. Op deze site vergeleek hij de verkiezingen van 2021 met die van 1976, toen progressieve partijen met een gezamenlijk programma de verkiezingen in gingen. Hij wilde vorig jaar niet zeggen of hij ook een gezamenlijk programma wil, maar de partij lijkt daar wel op voor te sorteren.
D66 en PvdA willen geen stembusakkoord met GroenLinks
D66 en de PvdA zien niets in een stembusakkoord met GroenLinks. GroenLinks-leider Klaver heeft de partijen uitgenodigd om over bepaalde onderwerpen afspraken te maken, maar beide partijen laten weten dat ze op eigen kracht campagne willen voeren.
In een interview in de Volkskrant heeft Klaver het over een “progressieve alliantie”, samen met de PvdA, waarin de partijen zich gezamenlijk inzetten voor bepaalde onderwerpen, zoals een green new deal om de klimaatcrisis aan te pakken, een verhoging van het minimumloon en investeren in het onderwijs. Die onderwerpen zouden in een stembusakkoord moeten worden vastgelegd.
Klaver denkt dat hij door het bundelen van de krachten sterker komt te staan bij de formatie. “De afstand tussen GroenLinks, PvdA en D66 is minder groot dan met de VVD.” Hij wijst erop dat D66 en de PvdA al eens eerder met de VVD coalitieafspraken hebben gemaakt. “Dan moet het met ons drieën zeker lukken.”
‘Geen blokken tegenover elkaar’
Naar aanleiding van het interview laat lijsttrekker Kaag weten: “Wij geloven niet dat het goed is voor Nederland als de politiek nu in blokken tegenover elkaar gaat staan. Daar heeft niemand iets aan in deze crisistijd. Wij gaan op eigen kracht naar de kiezer. En daarna willen we samenwerken voor alle Nederlanders in een zo progressief mogelijk kabinet.”
De PvdA voelt sowieso niet voor een alliantie met D66. Een woordvoerder van lijsttrekker Ploumen zegt in de Volkskrant dat de inhoudelijke verschillen met die partij te groot zijn. “Bijvoorbeeld als het gaat om het beteugelen van de stijgende huren, het stevig aanpakken van van huisjesmelkers en eerlijke belastingen voor miljonairs en multinationals. SP en GroenLinks zijn onze bondgenoten. Daarom willen we ook alleen samen met een van deze twee partijen in een nieuw kabinet.”
Klaver wil ook campagne voeren voor andere partijen
GroenLinks wil een stembusakkoord sluiten met D66, SP en PvdA. De partij wil voor én na de verkiezingen een blok vormen. Op een van de verkiezingsposters van GroenLinks staan daarom ook de namen van de lijsttrekkers van die ‘progressieve partners’, zoals GroenLinks-leider Jesse Klaver ze noemt.
Dat zei Klaver vanmiddag bij de aftrap van zijn verkiezingscampagne. GroenLinks hoopt op een herhaling van de verkiezingen van 1972. Toen sloten de linkse partijen PvdA, D66 en PPR (een voorloper van GroenLinks) een stembusakkoord, getiteld Keerpunt 72. Bij de eerstvolgende verkiezingen wonnen PvdA en PPR (D66 verloor) en ontstond het kabinet-Den Uyl.
Daarom voert GroenLinks deze keer niet alleen campagne voor zichzelf, zei Klaver vanmiddag. ,,Met GroenLinks gaan we campagne voeren voor een progressief Nederland, voor meer samenwerking, voor onze gedeelde waarden en ideeën.’’ De verkiezingsposter met de voornamen van de lijsttrekkers van SP, PvdA en D66 erop zal overigens niet de enige poster zijn die GroenLinks deze campagne gaat opplakken.
Opvallende oproep
De oproep om nu nog met een stembusakkoord te komen (Klaver noemt het Keerpunt 21) is opvallend. In de aanloop naar de verkiezingen hebben GroenLinks en PvdA al aangekondigd niet zonder elkaar in een kabinet te willen gaan zitten. Maar D66-leider Sigrid Kaag heeft gezegd geen behoefte te hebben aan ‘blokvorming’. En SP-leider Lilian Marijnissen zei vorige week nog dat ze wel wil optrekken met andere linkse partijen, maar dat ze wil uitgaan van de ‘eigen kracht’. Groot verschil met Keerpunt 72 is ook dat dat manifest toen door alle partijen werd geschreven. Keerpunt 21 is alleen een GroenLinks-product.
De links-progressieve alliantie als medicijn tegen het economisme
GroenLinks stuurt nadrukkelijk aan op een linkse en progressieve alliantie “als medicijn tegen het virus van het al dertig jaar durende economisme“. Lijsttrekker Jesse Klaver heeft daarbij samenwerking met D66, PvdA en SP voor ogen, zegt hij zaterdag op het online verkiezingscongres van zijn partij vanuit Rotterdam. “Niet elkaar aanvallen in de campagne, maar samen optrekken tegen rechts. En bovenal elkaar vasthouden bij de formatie.”
In 2017 is dat niet gelukt met GroenLinks en D66, memoreerde Klaver, zodat “we geen vuist konden maken tegen de rechtse agenda van de VVD.” Toen GroenLinks destijds afhaakte, schoof ChristenUnie aan in een kabinet van VVD, CDA en D66. “Als we durven te leren van het verleden, dan kan 2021 een keerpunt in de politieke geschiedenis worden”.
‘Coalitiedwang verdwenen’
D66 en ChristenUnie kunnen zich wat hem betreft de komende weken nog laten zien van hun sociale kant, door in de Tweede Kamer voor een verbetering van sociale kwesties te stemmen, zoals over sociale advocatuur, bijstandsregels en kinderopvang. Door de val van het kabinet Rutte III is immers de “coalitiedwang verdwenen”, stelt Klaver.
GroenLinks wil ook dat het volgende kabinet net zo veel urgentie toont bij de aanpak van de klimaatcrisis als nu met de coronacrisis. Daarvoor moet Nederland een klimaatnoodtoestand uitroepen, bepleit Klaver, verwijzend naar een oproep hiertoe van de Verenigde Naties. Inmiddels hebben 38 landen dat volgens Klaver gedaan en moet Nederland zo snel mogelijk volgen. “Dat is het eerste wat GroenLinks in een nieuwe regering zal doen”, zegt hij.
Programma
De motie stelt een ‘21 punten-programma’ voor op het gebied van bijvoorbeeld klimaat, kansengelijkheid, de publieke sector, arbeidsmarkt, woningmarkt, natuur, dierwelzijn en bestrijding van opkomend racisme.
De initiatiefnemers haalde hun inspiratie uit de gezamenlijke bijeenkomst van GroenLinks, SP en PvdA in Amsterdam op 3 maart 2020. Daar is ‘het gevoel gegroeid dat activisten van deze partijen willen dat er gebouwd wordt aan méér samenwerking, ook op inhoud’.
GroenLinks + PvdA
Een andere motie roept de partij op ‘met spoed’ gesprekken te starten met alleen dePvdA over ‘een brede progressieve samenwerking’ bij de komende Tweede Kamerverkiezingen. De twee partijen zouden ‘op hoofdpunten’ een gezamenlijk programma moeten schrijven. Ook die motie krijgt een positief advies van het partijbestuur.
Klaver stelde vorig jaar dat hij de volgende verkiezingen een ‘progressief en links motorblok’ wil vormen, als een reactie op het ‘rechtse motorblok’ dat de basis vormde van kabinet-Rutte III.
Telegraaf 06.11.2020
Reactie Jongere GL en PvdA
Ook de jongerenafdeling van GroenLinks en PvdA willen dat die twee partijen zowel voor als vlak na de verkiezingen van volgend jaar nauw gaan samenwerken. Ze moeten samen tot een stembusakkoord komen en ook samen optrekken als de partijen in aanmerking komen om een regeringscoalitie te vormen.
Verregaande samenwerking tussen de linkse partijen wordt vaak geopperd. De leden van beide partijen vroegen hier ook om op de congressen van GroenLinks en PvdA. Opvallend is dat de SP, die begin maart nog optrok met de twee andere partijen, steeds vaker lijkt te ontbreken.
Niet alleen de PvdA heeft een probleem: heel traditioneel links lijkt uit de gratie
Politiek verslaggever Hans van Soest bespreekt in de rubriek Onder Politici elke week wat er speelt in Den Haag. Deze week: PvdA, GroenLinks en SP hebben een imagoprobleem.
Op de dag dat de PvdA haar 75ste verjaardag vierde, verpestte voormalige partij-ideoloog Bram Peper het feestje deze week met een vernietigend radio-interview. Kort samengevat: als zijn partij zo doorgaat, wordt het nooit meer wat.
,,Het is te makkelijk om alleen maar sneren uit te delen’’, zegt voormalig PvdA-Kamerlid Keklik Yücel over Peper. Al vindt zij net als hij wel dat haar partij de binding met de kiezer heeft verloren. ,,Mensen hebben niet meer het gevoel dat wij voor hen door het vuur gaan.’’
In de peilingen schommelt de PvdA nu rond de twaalf zetels. Dat zou het op een na slechtste verkiezingsresultaat ooit zijn voor de partij. Maar niet alleen de PvdA heeft een probleem: heel traditioneel links lijkt uit de gratie. Bij de vorige verkiezingen, toen de PvdA historisch veel verloor, profiteerden GroenLinks en SP daar amper van. En herstel blijft vooralsnog uit. De drie staan samen in de Peilingwijzer nog maar op 34 zetels, minder dan ooit.
En dat is opvallend, want de samenleving lijkt economisch linkser geworden. Zelfs de VVD wil het minimumloon verhogen en werkgeversorganisatie VNO/ NCW pleitte er deze week voor dat het bedrijfsleven zich meer moet inzetten voor de samenleving. Maar toch profiteren linkse partijen niet van die ‘verlinksing’.
“Neem de afschaffing van de basisbeurs waardoor jongeren hoge schulden hebben”. Dat is er mede door links gekomen
Volgens Yücel voelen kiezers niet dat ‘links’ er nog voor hen is. ,,Neem de afschaffing van de basisbeurs waardoor jongeren hoge schulden hebben. Dat is er mede door links gekomen. Nu wijzen PvdA en GroenLinks in de campagne heel erg op de economische ongelijkheid. Maar ik moet zien of kiezers nog geloven dat zij die problemen voor hen oplossen. Ik hoop dat het lukt om het vertrouwen te herwinnen, want Nederland heeft hardcore klassiek links beleid broodnodig.’’
Je zou zeggen dat de markt open ligt voor PvdA, GroenLinks en SP, want de meeste kiezers zijn economisch links, blijkt uit het Nationaal Kiezersonderzoek: zo’n 68 procent. Ze zijn bijvoorbeeld voorstander van kleinere inkomensverschillen. Maar toch stemmen die mensen vaker op rechtse partijen.
Defensief
Links zit al sinds 2002 in het defensief, concludeert politicoloog Simon Otjes van de Universiteit Leiden. Dat komt omdat 36 procent van de kiezers niet alleen economisch links is, maar tegelijk ook cultureel rechts, zoals Otjes dat noemt: ,,Dat zijn kiezers die vinden dat migranten zich moeten aanpassen, die moeite hebben met de islam en die vaak voor hogere straffen zijn. Zij worden bediend door PVV of CDA, die ook voor wat linksere, economische thema’s staan.’’
Volgens de Peilingwijzer blijft herstel uit bij de traditionele partijen op links
Maar ook de 32 procent van de kiezers die wél economisch én cultureel links is, kiest niet massaal voor de drie traditionele linkse partijen. Otjes: ,,Ze krijgen steeds meer concurrentie: van de Partij voor de Dieren, Denk, Bij1 en ook deels van D66. En dan is er nu ook nog de coronacrisis die alle andere verkiezingsthema’s wegdrukt. Veel kiezers willen nu een crisismanager en gaan voor Rutte.’’
Integratie
Yücel was een van de oprichters van de beweging Vrij Links, dat zich onder meer keert tegen ‘politieke correctheid’ bij linkse partijen. ,,Sinds Pim Fortuyn is links echt strenger geworden op integratie, maar links heeft nog steeds het imago dat het misstanden bij minderheden vergoelijkt. En dat heeft het aan zichzelf te danken. Er wordt bijvoorbeeld net iets harder geageerd tegen een antihomoverklaring van orthodoxe christenen dan tegen homohaat in moslimkringen. Kiezers voelen dat.’’
Thuis bromt Bram Peper nog door. Partijgenoten vinden hem een has been en zijn boos over zijn interview. Dat begrijpt hij wel. ,,Maar dat doet niets af van mijn kritiek. Links heeft de neiging gelovig te zijn, dan verlies je nogal eens het zicht op de werkelijkheid. We lopen over van de goede bedoelingen en richten ons op de verheffing van allerlei kleine groepen, maar hebben geen idee meer wat er leeft onder de massa.’’
Als voorbeeld kijkt hij naar zijn eigen stad Rotterdam. Decennialang was de PvdA daar de grootste, nu heeft de partij nog vijf zetels in de gemeenteraad. ,,Met andere kleine partijen wordt een college overeind gehouden om Leefbaar Rotterdam buiten het bestuur te houden. Maar juist Leefbaar is veel volkser en trekt veel oud-PvdA’ers. Dan kun je als PvdA wel denken: wij zijn toch goede mensen? Maar ondertussen worden er lagere inkomens uit hun wijken verdreven door sloop en te weinig betaalbare nieuwbouw.’’
NOS 16.03.2021 GroenLinks-leider Klaver vindt het jammer dat D66 en de PvdA geen stembusakkoord wilden sluiten met zijn partij, met daarin onderlinge afspraken over bepaalde onderwerpen. “Ik had graag linkse en progressieve samenwerking gezien in de campagne”, zei hij in het NOS Radio 1 Journaal en in een Q&A-uitzending op de YouTube– en Facebookpagina van de NOS.
Volgens Klaver is die onderlinge samenwerking belangrijk omdat VVD-leider Rutte hen anders uit elkaar speelt, “wat hij altijd doet”. “Daarom moeten we elkaar vasthouden, dan bereiken we meer.”
De voorkeur van de GroenLinks-leider voor een linkse, progressieve regering is bekend. Op sommige campagneposters van zijn partij prijkt niet alleen zijn eigen naam, maar ook die van Sigrid Kaag (D66), Lilianne Ploumen (PvdA) en Lilian Marijnissen (SP). “Ik dacht vriendelijk te zijn met die poster met andere namen, maar er werd niet heel enthousiast op gereageerd”, zei Klaver daar vanochtend over.
Het gaat om deze poster:
De poster waarmee Klaver opriep tot progressieve samenwerking GROENLINKS
Zo noemde D66-lijsttrekker Kaag de posters gisteravond “een beetje raar”. Na het EenVandaag-debat zei ze dat ze haar eigen verhaal wil vertellen. “Ik hoef niet op de poster van een ander te staan.” Klaver maakt zich daar overigens niet zo druk om. “Ik heb er vertrouwen in dat D66 en GroenLinks elkaar na de verkiezingen weten te vinden”, zei hij.
Meeregeren
Klaver is “erop gebrand” om in een volgende regering te komen. Zijn partij heeft nog niet eerder meegeregeerd. Bij de formatie van 2017 zat GroenLinks wel aan de onderhandelingstafel, maar de gesprekken met VVD, CDA en D66 liepen stuk op het migratiebeleid. Die drie partijen wezen daarbij vooral naar GroenLinks en gingen later verder met de ChristenUnie.
“De strategische vraag die nu voorligt is: wil je door met de oude coalitie of wil je een nieuwe coalitie?” aldus Klaver. Wat dat betreft ligt zijn zorg naar eigen zeggen niet zozeer bij de premiersvraag, maar bij de vraag of de huidige coalitie doorgaat of niet. “Want ik zie dat de huidige coalitiepartijen best tevreden zijn met elkaar.”
Klaver rekent op een heel goed verkiezingsresultaat voor GroenLinks. “Online zijn we een van de allergrootsten en we doen het goed bij kiezers die voor het eerst mogen stemmen”, zei hij. “Vooral vanwege onze aandacht voor het klimaat.”
Telegraaf 10.03.2021 Na het campagnevoeren voor andere linkse partijen gaat GL nog een stap verder. Kamerlid Corinne Ellemeet, de hoogste kandidaat na lijsttrekker Jesse Klaver, sluit een fusie met de PvdA in de toekomst niet uit.
„Ik sluit het niet uit”, aldus Ellemeet woensdag bij radioprogramma Dit is de dag. „Laten we vooral kijken of het werkt als we elkaar vasthouden als onafhankelijke partijen of dat we in de toekomst zeggen dat het misschien toch nog sterker is als we er één partij van maken.”
Het is nog maar zeer de vraag of de liefde wederzijds is. Een meerderheid van de PvdA-leden heeft zich vorig jaar verzet tegen een gezamenlijke lijst met GL. De fusiediscussie keert regelmatig terug, vooral na een nederlaag van een of meerdere linkse partijen.
Op dit moment staat de groene partij er slecht voor in de peilingen. De Hond telt op dit moment 9 virtuele zetels, een verlies van vijf ten opzichte van 2017. Desondanks stelde Klaver dinsdag bij RTL dat hij nog steeds premier kan worden. Ellemeet presenteerde bij Dit is de dag alvast een eisenpakket voor een nieuw kabinet: de ploeg moet voor minstens 50 procent uit vrouwen bestaan.
AD 21.02.2021 GroenLinks wil een stembusakkoord sluiten met D66, SP en PvdA. De partij wil voor én na de verkiezingen een blok vormen. Op een van de verkiezingsposters van GroenLinks staan daarom ook de namen van de lijsttrekkers van die ‘progressieve partners’, zoals GroenLinks-leider Jesse Klaver ze noemt.
Dat zei Klaver vanmiddag bij de aftrap van zijn verkiezingscampagne. GroenLinks hoopt op een herhaling van de verkiezingen van 1972. Toen sloten de linkse partijen PvdA, D66 en PPR (een voorloper van GroenLinks) een stembusakkoord, getiteld Keerpunt 72. Bij de eerstvolgende verkiezingen wonnen PvdA en PPR (D66 verloor) en ontstond het kabinet-Den Uyl.
Daarom voert GroenLinks deze keer niet alleen campagne voor zichzelf, zei Klaver vanmiddag. ,,Met GroenLinks gaan we campagne voeren voor een progressief Nederland, voor meer samenwerking, voor onze gedeelde waarden en ideeën.’’ De verkiezingsposter met de voornamen van de lijsttrekkers van SP, PvdA en D66 erop zal overigens niet de enige poster zijn die GroenLinks deze campagne gaat opplakken.
Opvallende oproep
De oproep om nu nog met een stembusakkoord te komen (Klaver noemt het Keerpunt 21) is opvallend. In de aanloop naar de verkiezingen hebben GroenLinks en PvdA al aangekondigd niet zonder elkaar in een kabinet te willen gaan zitten. Maar D66-leider Sigrid Kaag heeft gezegd geen behoefte te hebben aan ‘blokvorming’. En SP-leider Lilian Marijnissen zei vorige week nog dat ze wel wil optrekken met andere linkse partijen, maar dat ze wil uitgaan van de ‘eigen kracht’. Groot verschil met Keerpunt 72 is ook dat dat manifest toen door alle partijen werd geschreven. Keerpunt 21 is alleen een GroenLinks-product.
Dat alleen GroenLinks wint op 17 maart, is volgens Klaver niet voldoende om iets te veranderen na de verkiezingen. Om de macht van regeringspartij VVD te breken is het nodig een blok te vormen, vindt de partijleider. Dat GroenLinks bij de vorige kabinetsonderhandelingen afhaakte, komt volgens Klaver omdat zijn partij en D66 elkaar toen ‘onvoldoende vasthielden’. ,,Een belangrijke reden waarom veel verkiezingsbeloftes uiteindelijk niet worden uitgevoerd is het gebrek aan samenwerking, een teveel aan concurrentie tussen partijen en politici.’’
Overigens staat GroenLinks in de peilingen op verlies, net als SP en D66. Alleen PvdA zou volgens de polls enkele zetels winnen als er nu verkiezingen werden gehouden.
Volgens Klaver is de verkiezingsposter ‘geen trucje om de concullega’s wat te kietelen’. In zijn manifest schrijft hij oprecht te geloven dat de partijen elkaar kunnen versterken. ,,Wij hebben de ideeën. Maar talent en engagement is er ook bij andere partijen. Een kabinet met Sigrid Kaag weet meer over de diplomatie, het bedrijfsleven en de wereld dan een kabinet zonder haar. De bestuurservaring van Lilianne Ploumen brengt pragmatiek en nuchterheid aan tafel.’’
NOS 19.02.2021 D66 en de PvdA zien niets in een stembusakkoord met GroenLinks. GroenLinks-leider Klaver heeft de partijen uitgenodigd om over bepaalde onderwerpen afspraken te maken, maar beide partijen laten weten dat ze op eigen kracht campagne willen voeren.
In een interview in de Volkskrant heeft Klaver het over een “progressieve alliantie”, samen met de PvdA, waarin de partijen zich gezamenlijk inzetten voor bepaalde onderwerpen, zoals een green new deal om de klimaatcrisis aan te pakken, een verhoging van het minimumloon en investeren in het onderwijs. Die onderwerpen zouden in een stembusakkoord moeten worden vastgelegd.
Klaver denkt dat hij door het bundelen van de krachten sterker komt te staan bij de formatie. “De afstand tussen GroenLinks, PvdA en D66 is minder groot dan met de VVD.” Hij wijst erop dat D66 en de PvdA al eens eerder met de VVD coalitieafspraken hebben gemaakt. “Dan moet het met ons drieën zeker lukken.”
‘Geen blokken tegenover elkaar’
Naar aanleiding van het interview laat lijsttrekker Kaag weten: “Wij geloven niet dat het goed is voor Nederland als de politiek nu in blokken tegenover elkaar gaat staan. Daar heeft niemand iets aan in deze crisistijd. Wij gaan op eigen kracht naar de kiezer. En daarna willen we samenwerken voor alle Nederlanders in een zo progressief mogelijk kabinet.”
De PvdA voelt sowieso niet voor een alliantie met D66. Een woordvoerder van lijsttrekker Ploumen zegt in de Volkskrant dat de inhoudelijke verschillen met die partij te groot zijn. “Bijvoorbeeld als het gaat om het beteugelen van de stijgende huren, het stevig aanpakken van van huisjesmelkers en eerlijke belastingen voor miljonairs en multinationals. SP en GroenLinks zijn onze bondgenoten. Daarom willen we ook alleen samen met een van deze twee partijen in een nieuw kabinet.”
Desgevraagd benadrukt de woordvoerder van Ploumen nog een keer dat de PvdA alleen in een regering wil met een andere linkse partij. Dat kan GroenLinks of de SP zijn. Maar een stembusakkoord met GroenLinks is een brug te ver.
GroenLinks trekt al veel met de PvdA op. “Die afspraak staat”, zegt Klaver in de krant. Op het GroenLinks-congres in januari had Klaver zijdelings gevraagd of D66 mee wilde doen aan een progressieve alliantie, maar daar was tot nu toe geen antwoord op gekomen.
‘Dat is hun keuze’
De andere linkse partij, de SP, wordt door Klaver niet duidelijk gevraagd om mee te doen aan de alliantie. SP-leider Marijnissen zegt in een interview in het AD dat haar partij heel goed kan samenwerken met verschillende partijen, zeker met de PvdA en GroenLinks. “Daar hoeft niemand zich zorgen over te maken. Maar als wij met het CDA het heropenen van sociale werkplaatsen voor elkaar kunnen krijgen, of met de ChristenUnie het reguleren van arbeidsmigratie, dan doen we dat ook.”
Klaver zegt over die mogelijke samenwerking met de twee christelijke regeringspartijen : “Ik zag het niet aankomen, maar kan alleen voor mezelf spreken. Ik ben er bloedserieus in. De SP heeft… Nou ja, dat is hun keuze, al geef ik Marijnissen nog niet op.”
In maart 2020 spraken GroenLinks, PvdA en SP af om samen te proberen de belastingplannen van het kabinet bij te sturen.
MSN 23.01.2021 De PvdA koerst net als GroenLinks aan op samenwerking met andere progressieve en sociale partijen om een vuist te maken tegen de VVD van premier Mark Rutte. “Met de linkse partijen samenwerken voor een beter Nederland. Dat is ook nodig, want als we dat niet doen is er maar één die lacht, en dat is de VVD vanuit het torentje”, zegt de kersverse PvdA-leider Lilianne Ploumen zaterdag tijdens het verkiezingscongres van haar partij in Meppel. “Het kan echt anders. Politiek doet ertoe.”
De leden bevestigden tijdens het online-congres haar lijsttrekkerschap, als opvolger van Lodewijk Asscher. Hij stapte op in verband met de toeslagenaffaire, waarbij hij als minister in een vorig kabinet ook betrokken was. Ploumen dankte Asscher voor zijn inzet de afgelopen jaren, waarin hij de PvdA “door een moeilijke periode heeft geloodst. Onder zijn leiding zijn we weer opgestaan. Hij gaf de PvdA weer kleur op de wangen. En wist als oppositieleider het rechtse beleid van Rutte III bij te stellen. Hij zorgde voor inhoudelijke vernieuwing”, aldus Ploumen.
Net als haar voorganger geeft Ploumen aan dat de PvdA onder haar leiding niet in een coalitie zal samenwerken met de PVV van Geert Wilders en Forum voor Democratie van Thierry Baudet. “Want ons land is van ons allemaal.” Ze sneerde dat VVD en CDA desnoods wel samenwerken met Forum om de touwtjes in handen te krijgen, zoals in Brabant het geval was.
Ongelijkheid
De eerste vrouwelijke lijsttrekker van de PvdA wees erop dat door de coronacrisis de ongelijkheid groter is geworden. “We moeten de regie weer in handen nemen bij zaken die te belangrijk zijn om aan de markt over te laten.” De PvdA wil dat het minimumloon omhoog gaat. “Anders gaan wij niet in een nieuw kabinet. Het moet anders, eerlijker.” Dat maakt een coalitie met het CDA al moeilijker. “Wat is er van dat gedachtegoed nog over bij het CDA van Wopke Hoekstra? Zijn eerste daad als lijsttrekker? Het schrappen van de verhoging van het minimumloon in het verkiezingsprogramma”, aldus Ploumen.
Wat Ploumen betreft moet Nederland na de coronacrisis niet terug naar het oude normaal. “We moeten naar een béter normaal. Een beter normaal, waarin niemand meer is dan een ander. Maar ook niet minder.” Volgens haar sluit de VVD de ogen voor de verdeeldheid in de samenleving. “Ze zijn het gevoel kwijt voor wat mensen normaal vinden. Ze doen nu vlak voor de verkiezingen of ze bekeerd zijn en naar het midden zijn opgeschoven. Maar hun politieke kompas wijst gewoon naar rechts.”
AD 23.01.2021 GroenLinks-leider Jesse Klaver wil dat zijn partij niet alleen met de PvdA, maar ook met SP en D66 een ‘progressieve alliantie’ sluit. De vier zouden moeten afspreken elkaar niet aan te vallen in de verkiezingscampagne en samen op te trekken ‘tegen rechts’. ,,En vooral: elkaar vasthouden bij de formatie. Dan krijgen we het meest progressieve kabinet van deze eeuw.”
Dat zei Klaver op het verkiezingscongres van zijn partij dat werd gelivestreamd vanuit Ahoy Rotterdam. Door de samenwerking moet worden voorkomen dat ‘rechts de formatie wint’. Met de PvdA is in november al de afspraak gemaakt om niet zonder elkaar in een regeringscoalitie te stappen. Na het vertrek van PvdA-leider Lodewijk Asscher noemde de nieuwe lijsttrekker van de sociaaldemocraten, Lilianne Ploumen, het ‘ondenkbaar’ om zonder GroenLinks of de SP in een kabinet te stappen.
Op het digitale congres van de PvdA, vandaag in Meppel, herhaalde Ploumen nog eens dat ze met ‘de linkse partijen wil samenwerken voor een beter Nederland’. ,,Dat is ook nodig, want als we dat niet doen is er maar één die lacht, en dat is de VVD vanuit het Torentje”, aldus Ploumen.
Oordeel vellen
De GroenLinks-leden riepen de partij op het congres van vorig jaar juni al op tot samenwerking met de andere twee linkse partijen en D66. Als blok hoopt Klaver de VVD van Mark Rutte op 17 maart te ‘verslaan’. Hij verwijst naar de toeslagenaffaire, waardoor het hele kabinet vorige week aftrad. Ook Asscher en VVD-minister Eric Wiebes verdwenen vanwege die affaire van het politieke toneel. ,,Mark Rutte heeft dat niet gedaan. Het is aan de kiezers om daarover een oordeel te vellen.”
Het redden van het klimaat staat op het spel bij de verkiezingen op 17 maart, aldus Jesse Klaver, GroenLinks.
Volgens Klaver staat ‘het redden van het klimaat op het spel bij de verkiezingen’. Als GroenLinks na de verkiezingen gaat meeregeren, zo hield Klaver het congres vandaag voor, dan is ‘het uitroepen van de klimaatnoodtoestand het eerste wat GroenLinks doet’. Volgens Klaver is die crisis ‘minstens zo erg’ als de huidige coronacrisis en haalt het kabinet de gestelde doelen niet.
,,Maar voor de klimaatcrisis is er niet iedere twee weken een persconferentie met de minister-president. Worden niet bijna wekelijks nieuwe maatregelen aangekondigd. Worden niet op stel en sprong adviezen van de wetenschap gevraagd én overgenomen.” De ‘urgentie moet omhoog’, vindt Klaver. ,,Het redden van het klimaat staat op het spel bij de verkiezingen op 17 maart.”
Climate Management Team
Klaver vindt dat de klimaatcrisis net zo moet worden aangepakt als de coronacrisis. In navolging van het Outbreak Management Team (OMT), de pandemie-adviseurs van het kabinet, moet er een Climate Management Team komen. Die experts, vindt Klaver, moeten het kabinet ‘dwingende adviezen’ geven over de bestrijding van de klimaatcrisis.
Tijdens het congres, in Rotterdam, werd ook gestemd over aanpassingen in het verkiezingsprogramma. Zo probeerden partijleden het programma op klimaat ambitieuzer te maken, bijvoorbeeld door de doelstellingen voor de uitstoot van CO2 aan te scherpen. GroenLinks wil in 2030 60 procent minder CO2 en broeikasgassen uitstoten, maar dat gaat een aantal partijleden niet ver genoeg.
Open haard
Zo werd er gepleit voor 90 procent minder uitstoot in 2027 of om de uitstoot in 2026 terug te brengen naar nul. Het congres stemde tegen deze amendementen. Ook voorstellen om alle houtkachels en open haarden in de bebouwde kom te verbieden en plantaardig eten op te leggen kregen geen meerderheid.
Een deze week aangekondigde motie van treurnis over de partijdemocratie nadat een motie over het basisinkomen volgens een groep GroenLinksers niet werd uitgevoerd, werd door de congresorganiatie afgewezen. Zij vonden dat de motie niet voldeed aan de eis dat het een nieuwe, actuele ontwikkeling moest zijn. Een voorstel om het basisinkomen binnen acht jaar in te voeren, werd – tegen de zin van het partijbestuur – nipt aangenomen.
2e Kamer debat over toeslagenrapport ‘Ongekend onrecht’
Het demissionair kabinet stond dinsdag 19.01.2021 een zwaardebat te wachten. Het moest zich verantwoorden voor de fouten die zijn gemaakt in de kinderopvangtoeslagaffaire. De partijen gingen de ministers aan de tand voelen over het rapport ‘Ongekend onrecht‘, dat ertoe leidde dat het kabinet Rutte-III vrijdag 15.01.2021 opstapte.
In het snoeiharde rapport oordeelt een speciale Kamercommissie dat de volledige ambtelijke en politieke top verantwoordelijk is voor de jarenlang uit de bocht gevlogen fraudeaanpak van de Belastingdienst. De beginselen van de rechtsstaat waren geschonden, concludeert de commissie. Duizenden ouders stonden jarenlang ten onrechte bij de Belastingdienst aangemerkt als fraudeur, waardoor ze in grote problemen kwamen.
AD 26.01.2021
Terugblik debat
Mark Rutte krijgt forse kritiek in het debat over de toeslagenaffaire en de kabinetsval. Partijen richten hun pijlen op de premier die tien jaar aan het hoofd stond van kabinetten die volgens critici een cultuur van roekeloze fraudejacht en stelselmatige geheimhouding kweekten. Opstappen wil Rutte niet: ‘We moeten dit rechtzetten’.
,,Ik loop er niet voor weg, ik ben uiteraard ook verantwoordelijk”, zei Rutte vanavond in reactie op de scherpe kritiek uit de Tweede Kamer. ,,Dit had nooit mogen gebeuren. Kleine, administratieve fouten leidden tot grote invorderingen”.
“Dat is de kern van dit drama. En als je ziet welke vernietigende werking dit had voor de levens van mensen, dan raakt me dat enorm. Ook omdat niemand deze banen zijn gaan doen om mensen te vermorzelen, en niet te beschermen. Het is dus onze dure plicht om dit recht te zetten, geen twijfel daarover.”
En zelf opstappen, zoals PVV-leider Wilders herhaaldelijk suggereert, doet Rutte echter niet: ,,Het kabinet heeft de ultieme politieke consequentie genomen. Het kabinet is demissionair, we zijn afgetreden, opgestapt. Maar ik sta hier niet op het partijcongres, Wilders is ook geen lid van mijn partij. We staan hier niet als lijsttrekkers in een debat voor de campagne. Het is ook aan de kiezer.”
Rutte bood wel excuses aan CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt aan voor belabberde informatievoorziening aan het parlement. De CDA’er hamert erop dat er structurele verbeteringen nodig zijn om zulke tragedies voortaan te voorkomen: ,,Dat het tien jaar duurt voordat het naar boven komt, dat mag nooit meer gebeuren.”
Telegraaf 20.01.2021
‘Vingerafdrukken’
Oppositie- en coalitiefracties hekelden in de uren daarvoor vooral Ruttes aandeel bij het Toeslagendrama. De premier was dan misschien formeel niet verantwoordelijk; onder zijn leiding kon wel een giftig klimaat ontstaan waarin potentiële sjoemelaars werden opgejaagd, geheimhouding boven transparantie ging, etnisch profileren gedoogd werd en onschuldige burgers ‘vermorzeld’ konden worden door de overheid.
Zo schetsten oppositiepartijen als PVV, PvdA en GroenLinks, maar ook coalitiefracties CDA en D66. ,,Zijn vingerafdrukken zitten op elke gelakte pagina”, zei PvdA-Kamerlid – en lijsttrekker – Lilianne Ploumen. ,,Met een appel in de hand en een glimlach op zijn gezicht fietst de premier weg van zijn verantwoordelijkheid.”
D66-fractieleider Rob Jetten greep zelfs terug op een oude gerechtelijke uitspraak over Ruttes beleid als staatssecretaris van Sociale Zaken (2003), toen hij gemeenten vroeg om inwoners van Somalische afkomst extra te controleren op bijstandsfraude: ,,Dat zette aan tot rassendiscriminatie. Later klonk het bij de premier ook: ‘pleur op’ of ‘vecht je in’. Woorden doen ertoe. Onder het bewind van de kabinetten Rutte is de aanpak doorgeschoten.”
CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt – die zich al vroeg vastbeet in de Toeslagen-kwestie – haalde in zijn betoog hard uit naar de ‘Haagse kliek’, systeemfalen bij overheidsinstanties en de gebrekkige informatievoorziening van het kabinet: ,,In het Torentje wordt niks genotuleerd.”
Vrijwel alle Kamerfracties willen nu vooral snelle hulp aan alle gedupeerden, duizenden ouders wachten nog op compensatie. Omtzigt: ,,Slechts twee procent is geholpen sinds vorig jaar! De Belastingdienst verschuilde zich achter de brede rug van de rechtsstaat. Mensen kwamen te boek te staan als fraudeur, en in 94 procent van de gevallen weten we niet meer waarom dat gebeurd is.”
AD 20.01.2021
Nieuwe ‘doctrine’
Het coalitie-Kamerlid hekelde ook nieuwe, volgens hem opnieuw onvolledige, antwoorden op Kamervragen: ,,Is dit de nieuwe Rutte-doctrine? Door onvolledige informatievoorziening gaat het mis.
En het stelsel van macht-tegenmacht functioneert niet. Dat gaat fundamenteel mis”, zei Omtzigt die van een ‘bananenmonarchie’ sprak omdat de Belastingdienst bij de rechter soms ook onvolledige dossiers aanleverde. ,,Onze kliek in Den Haag kijkt meer naar de partijvoorzitter dan naar de kiezer. Dat moeten we veranderen.”
De CDA’er wil een staatscommissie naar de rechtsstaat laten kijken: ,,Ik had me een paar jaar geleden niet kunnen voorstellen dat ik dit zou vragen.”
VVD-fractievoorzitter Klaas Dijkhoff bood -net als het kabinet- zijn excuses aan voor het drama. Ook erkende de VVD’er dat zijn partij medeverantwoordelijk is voor de doorgeslagen jacht op potentiële sjoemelaars, dat overheidsdiensten te vaak uitgingen van kwade opzet, dat de menselijke maat geregeld ontbrak.
,,Ik denk dat er in mijn eigen partij te veel focus op fraudebestrijding was. Niet alles wat eruit ziet als fraude is het ook.” Hij sprak verder van een ‘clustercatastrofe’ waarbij het parlement zelf niet buiten schot mag blijven: ,,Zet de verwarming maar niet te hard vandaag, anders druipt de boter nog van ons hoofd.” Ook Rutte spreekt van ‘ons’ – waarmee hij kabinet en Kamer bedoelt.
Onder meer PVV-leider Geert Wilders verwijt premier Rutte dat hij aanblijft terwijl hij medeverantwoordelijk is: ,,Teeven, Zijlstra, Weekers, Wiebes: alle kleine goden moeten vertrekken, maar de grote baas blijft. Tienduizenden mensen zijn kapotgemaakt. Schaamteloos.” Rutte en zijn VVD vindt dat het ‘aan de kiezer’ is of de premier kan blijven.
Toeslagen
Op de agenda vandaag staan de herziening van het toeslagenstelsel en genoegdoening voor de getroffen ouders, maar het debat wordt -met nog twee maanden tot de stembusgang- beschouwd als een ‘eerste verkiezingsdebat’. De VVD van Rutte staat op eenzame hoogte ruimschoots op kop in de peilingen voor 17 maart 2021.
In een reactie op de vernietigende conclusies van de onderzoekscommissie besloot het het kabinet vorige maand dat gedupeerde ouders snel 30.000 euro compensatie moeten krijgen. Gisteren kondigde het kabinet daarbovenop aan dat alle lopende schulden die ouders bij overheidsinstanties als het UWV, DUO en de Sociale Verzekeringsbank worden kwijtgescholden.
In de Kamer klonk vooraf al de roep om meer actie: partijen eisen snellere uitbetaling aan getroffen ouders, diverse fracties – zoals GroenLinks en D66 – opperen ook om de kinderopvang helemaal gratis te maken. Dat kost al gauw vijf miljard euro per jaar. Zo verdwijnt ook automatisch het probleem van de toeslagen, is de gedachte. De VVD wil echter ‘geen staatcrèches’, zei Dijkhoff.
Gedupeerden blij maar sceptisch over schrappen schulden: ‘Eerst zien, dan geloven’
Alle schulden die gedupeerde ouders uit de toeslagenaffaire hebben bij de overheid, worden geschrapt. Dat leidt tot opluchting bij de slachtoffers, maar roept ook nieuwe vragen op. “Het is een opluchting, maar geen oplossing.”
“Ik ben er heel erg blij mee, laat ik dat vooropstellen”, zegt Natasja Dipai. Door de toeslagenaffaire heeft ze bij de overheid zo’n 80.000 euro schuld.
Die wordt nu kwijtgescholden, maar dat is niet de enige schuld die ze heeft: bij andere instanties staat ze 40.000 tot 50.000 euro in de min.
Telegraaf 19.01.2021
Blij met kwijtschelding, maar aangifte blijft staan !!!
Advocaat Vasco Groeneveld zegt dat zijn cliënten die zijn getroffen door de toeslagaffaire blij zijn met het kwijtschelden van de overheidsschulden, maar hij zet de zaak die de gedupeerde ouders tegen (oud-)bewindspersonen heeft aangespannen door. Ook advocaat Sébas Diekstra zet zijn zaak tegen de Belastingdienst door.
Groeneveld zegt dat het nieuws dat maandag naar buiten werd gebracht door staatssecretaris Alexandra van Huffelen (Financiën) door zijn cliënten met gejuich werd ontvangen. “Ik heb berichten van gejuich en blijdschap ontvangen”, aldus de advocaat. “Dit is een steun voor de toekomst, maar er moet nog worden afgerekend met het verleden.”
Groeneveld heeft een zaak aangespannen tegen vijf (oud-)bewindslieden, onder wie de ministers Tamara van Ark (Medische Zorg), Wopke Hoekstra (Financiën) en Eric Wiebes (tot voor kort Economische Zaken).
Gemeenten hebben zorgen over ‘herstelaanpak’ toeslagenaffaire
De Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG) maakt zich zorgen over de ‘herstelaanpak’ van staatssecretaris Alexandra van Huffelen (Financiën) in de toeslagenaffaire. Zo wordt erop gewezen dat private partijen nog niet voldoende meewerken bij het kwijtschelden van de schulden van de gedupeerden.
De VNG heeft hierover een brief geschreven aan het kabinet en doet daarin “voorstellen voor het vervolg”.
Zo moet het kabinet volgens de VNG onder meer regelen dat de mensen die slachtoffer zijn van de affaire een “schuldenvrije nieuwe start” krijgen. Verder moeten mensen die hun – onterechte – schuld aan de Belastingdienst hebben afgelost, gecompenseerd worden voor de “grote nood” waarin zij jaren verkeerden.
Ook moet de 30.000 euro compensatie die aan slachtoffers is beloofd, daadwerkelijk aan gedupeerde ouders toekomen. Eerder werd duidelijk dat de overheid alle schulden van deze mensen kwijtscheldt.
Het kabinet heeft private bedrijven opgeroepen schulden kwijt te schelden, maar ziet daar weinig beweging in. Gedupeerden moeten “op korte termijn” duidelijkheid krijgen over wat er met hun schulden gebeurt, vindt VNG.
VNG: ‘Belastingdienst gooit problemen over de schutting’
Eerder deze week schreef Van Huffelen dat gemeenten een “aanpak op maat” aan gedupeerden kunnen aanbieden. “Daarmee gooit de Belastingdienst zijn problemen over de schutting en zet het gemeenten voor het blok”, aldus Peter Heijkoop, CDA-wethouder in Dordrecht, namens de VNG tegen RTL Nieuws. “Wij willen niets liever dan onze inwoners helpen, maar de Belastingdienst zal zelf de problemen moeten oplossen, die het veroorzaakt heeft.”
Experts: kwijtschelden overheidsschulden in toeslagenaffaire lost nog niet alles op
Gedupeerden van de toeslagenaffaire hoeven schulden die ze hebben bij overheidsinstanties niet meer te betalen. Met die regeling wordt voorkomen dat de ouders, die allemaal ten minste 30.000 euro krijgen van het kabinet, een groot deel van dat bedrag weer moeten inleveren bij schuldeisers. Maar volgens juristen is het nog onduidelijk hoeveel ouders er nu echt mee opschieten.
“Dit is ten eerste een belangrijke stap en positief nieuws”, zegt Nadja Jungmann, lector schulden en incasso aan de Hogeschool Utrecht. “Alleen vraag ik me wel af of de gedupeerden echt met een schone lei kunnen beginnen, zoals Van Huffelen zegt. Dat kan je onder de huidige omstandigheden niet garanderen, omdat een substantieel deel van de ouders private schulden heeft. Ik vraag me af of het niet leidt tot een verschuiving van geld van de overheid naar private schuldeisers.”
De NVVK, de branchevereniging voor schuldhulpverleners, zegt dat er honderden private schuldeisers zijn. “De grootste zijn incassobureaus die namens veel schuldeisers werken”, zegt voorzitter Marco Florijn. “Denk daarbij aan zorgverzekeraars, banken, maar ook kleine schuldeisers als de bakker. Ook zijn er privé-leningen afgesloten, bijvoorbeeld bij ouders.” Ook Florijn vindt dat die meegenomen moeten worden in het plan voor de gedupeerden. “Anders krijgt een gedupeerde 30.000 euro, maar is dat geld zo weer weg omdat er bankbeslag op wordt gelegd.”
Verleiden
Staatssecretaris Van Huffelen vraagt private schuldeisers zoals energiebedrijven, banken en woningcorporaties openstaande schulden kwijt te schelden. Hierover is ze nog in overleg met hen. Ze wil private partijen ertoe “verleiden” de schulden te schrappen en heeft “goede hoop” dat dat gaat lukken. De Nederlandse Vereniging van Banken en het Verbond van Verzekeraars willen hier nog geen reactie op geven, omdat ze eerst met de leden in gesprek moeten.
Goed nieuws voor de gedupeerden van de toeslagenaffaire. Er gaat een streep door alle overheidsschulden die deze gedupeerden bij de overheid hebben. Dat heeft staatssecretaris Van Huffelen zojuist bekendgemaakt.
Het gaat om alle overheidsschulden bij instanties als DUO en schulden bij het UWV. De overheid gaat ook in gesprek met postorderbedrijven en andere private schuldeisers.
“Ik vind dat ouders een volledig schone lei verdienen, zodat zij het bedrag aan compensatie kunnen gebruiken om écht een nieuwe start te maken”, aldus Van Huffelen.
Woede
Alle gedupeerde ouders van de toeslagenaffaire krijgen ten minste 30.000 euro, maar een deel van dat geld dreigde de Belastingdienst als openstaande vorderingen weer terug te eisen.
Dat de Belastingdienst zelf vooraan stond als schuldeiser om een groot deel van de vergoeding van 30.000 euro voor slachtoffers van de toeslagenaffaire weer te innen, wekte veel woede. De Beroepsvereniging van bewindsvoerders noemde het ‘desastreus’ voor de ouders.
Gemeenten: ‘Belastingdienst moet afzien van vordering op gedupeerde ouders toeslagenaffaire’
De Belastingdienst moet afzien van alle vordering op gedupeerden van de kindertoeslagaffaire. Het is niet uit te leggen dat de fiscus nog steeds openstaande vorderingen incasseert. Dat zegt de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) vandaag.
,,Het kabinet geeft aan dat ze het grote onrecht dat ouders is aangedaan in de kindertoeslagaffaire zo veel mogelijk wil herstellen en soortgelijke fouten in de toekomst wil voorkomen”, aldus de VNG. ,,Het zijn goede intenties, maar we zien dat deze intenties voor de gedupeerde ouders weer teniet worden gedaan.”
Gratis Kinderopvang
De FNV wil dat de kinderopvang in Nederland een gratis basisvoorziening wordt voor iedereen. Dat zegt vicevoorzitter Tuur Elzinga van de vakbond.
„Gratis toegankelijke kinderopvang zou het beste antwoord op de kindertoeslagaffaire zijn. Alle werknemers profiteren hiervan. Geen heksenjacht naar vermeende fraudeurs meer, die zich van geen kwaad bewust zijn. Met verschrikkelijke, traumatische en heftige financiële gevolgen.”
Volgens Elzinga profiteren alle ouders hiervan. „Zij kunnen arbeid en zorg daarmee veel beter combineren. Het is een verstandige investering in onze gezamenlijke toekomst. Rust in de tent. In je huis, in je gezin, op je werk. Kosten voor kinderopvang hoeven zo niet langer een sta in de weg zijn.”
Wat zijn de gevolgen van gratis kinderopvang?
GroenLinks, D66 en vakbond FNV willen dat de kinderopvang in Nederland een gratis basisvoorziening wordt voor iedereen. D66 sloot zich vanochtend aan bij een pleidooi hiervoor van GroenLinks. Maar wat zouden de gevolgen zijn als dit plan wordt uitgevoerd?
Wat zijn de kosten?
Gratis opvang voor kinderen tot 12 jaar (vier dagen per week) gaat de staat naar schatting 5,4 miljard euro meer kosten dan de regelingen die nu van kracht zijn. Dat schreef staatssecretaris van Financiën Van Huffelen in een brief aan de Tweede Kamer vorig jaar, naar aanleiding van beleidsonderzoek.
Die kosten kunnen overigens aanzienlijk lager uitvallen als ouders een kleine eigen bijdrage betalen, of als de inkomensafhankelijke combinatiekorting (IACK) afgeschaft wordt. Dat is een fiscale aftrekpost die arbeidsparticipatie van ouders met jonge kinderen moet stimuleren. Als kinderopvang gratis of bijna gratis wordt, is die financiële stimulans niet langer nodig, is de gedachte.
Gaan ouders meer werken als kinderopvang gratis of bijna gratis is?
Uit een verkenningsstudie van het Centraal Planbureau blijkt dat gratis of veel goedkopere kinderopvang relatief beperkt effect heeft op de werkgelegenheid in Nederland. De IACK blijkt uit die studie een meer effectieve maatregel om de arbeidsparticipatie te bevorderen.
NU 22.01.2021 De Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG) maakt zich zorgen over de “herstelaanpak” van staatssecretaris Alexandra van Huffelen (Financiën) in de toeslagenaffaire. Zo wordt erop gewezen dat private partijen nog niet voldoende meewerken bij het kwijtschelden van de schulden van de gedupeerden.
De VNG heeft hierover een brief geschreven aan het kabinet en doet daarin “voorstellen voor het vervolg”.
Zo moet het kabinet volgens de VNG onder meer regelen dat de mensen die slachtoffer zijn van de affaire een “schuldenvrije nieuwe start” krijgen. Verder moeten mensen die hun – onterechte – schuld aan de Belastingdienst hebben afgelost, gecompenseerd worden voor de “grote nood” waarin zij jaren verkeerden.
Ook moet de 30.000 euro compensatie die aan slachtoffers is beloofd, daadwerkelijk aan gedupeerde ouders toekomen. Eerder werd duidelijk dat de overheid alle schulden van deze mensen kwijtscheldt.
Het kabinet heeft private bedrijven opgeroepen schulden kwijt te schelden, maar ziet daar weinig beweging in. Gedupeerden moeten “op korte termijn” duidelijkheid krijgen over wat er met hun schulden gebeurt, vindt VNG.
VNG: ‘Belastingdienst gooit problemen over de schutting’
Eerder deze week schreef Van Huffelen dat gemeenten een “aanpak op maat” aan gedupeerden kunnen aanbieden. “Daarmee gooit de Belastingdienst zijn problemen over de schutting en zet het gemeenten voor het blok”, aldus Peter Heijkoop, CDA-wethouder in Dordrecht, namens de VNG tegen RTL Nieuws. “Wij willen niets liever dan onze inwoners helpen, maar de Belastingdienst zal zelf de problemen moeten oplossen, die het veroorzaakt heeft.”
Daar heeft de VNG niet veel vertrouwen in. Heijkoop zegt tegen RTL Nieuws dat het beter is als minister Wouter Koolmees (Sociale Zaken) de regie op het dossier overneemt. “De Belastingdienst moet een stap opzij doen. We zien al anderhalf jaar dat die niet in staat is de problemen op een goede manier op te lossen.”
Vorige week vrijdag viel het kabinet door de toeslagenaffaire. Een commissie oordeelde eerder dat de volledige ambtelijke en politieke top verantwoordelijk is voor de uit de bocht gevlogen fraudeaanpak van de Belastingdienst.
Zo werden ouders met een tweede paspoort strenger gecontroleerd en hard aangepakt voor kleine zaken als het vergeten van een bonnetje. Duizenden ouders stonden vervolgens jarenlang ten onrechte bij de Belastingdienst aangemerkt als fraudeur, waardoor ze in grote problemen kwamen.
RTL 22.01.2021 De Belastingdienst moet snel met een oplossing komen voor álle schulden van gedupeerden in de toeslagenaffaire en desnoods zelf de rekening betalen. Dat zegt Peter Heijkoop, CDA-wethouder in Dordrecht, namens de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG).
Als de belastingdienst gedupeerde ouders met schuldproblemen vanaf volgende week geld gaat uitkeren, lost dat voor hen helemaal niets op. Dan staan private schuldeisers op de stoep, dreigen nieuwe loonbeslagen en hebben gedupeerden er helemaal niets aan.
“Het is echt heel ernstig”, zegt Heijkoop. “Zonder goed plan breng je de meest kwetsbare groep onder de slachtoffers opnieuw in de problemen. En zij hebben dan niets aan die compensatie. Zo mag je niet met deze mensen omgaan. En een plan is er nog steeds niet. We hebben hier al vaak voor gewaarschuwd.”
‘Belastingdienst moet verantwoordelijkheid nemen’
De VNG begint het vertrouwen te verliezen in de aanpak van staatssecretaris Alexandra van Huffelen (Toeslagen). De VNG vreest dat duizenden gedupeerden alleen maar verder in de problemen worden gebracht, nu er nog steeds geen oplossing is met andere schuldeisers, zoals banken, woningcorporaties en commerciële partijen. “Het is een probleem dat door de Belastingdienst is ontstaan” , zegt Heijkoop. “De Belastingdienst mag dit niet over de schutting gooien, maar moet het eindelijk oplossen. De Belastingdienst moet de rekening oppakken en haar verantwoordelijkheid nemen.”
Het kabinet wil vanaf volgende week de toegezegde 30.000 euro aan schadevergoeding gaan uitkeren. Voor ouders zonder schulden is dat prima, zegt Heijkoop: “Hen moet je zo snel mogelijk compenseren. Dat heeft al veel te lang geduurd.” Maar voor mensen met schulden betekent dit dat er dezelfde dag door allerlei schuldeisers weer beslag wordt gelegd. Naar schatting heeft ongeveer een derde van de 22.000 slachtoffers problematische schulden.
Maandag kondigde het kabinet na grote politieke druk aan dat alle schulden gedupeerden bij overheidsinstanties, worden kwijtgescholden. Staatssecretaris Van Huffelen riep private schuldeisers op dit ook te doen. Deze week bleek dat dit niet zomaar zal gebeuren. Heijkoop kan zich daar wel iets bij voorstellen: “Ik hoor goede geluiden, van bijvoorbeeld woningcorporaties, dat zij bereid zijn om misschien een deel van de schulden kwijt te schelden. Daar zijn we als gemeenten natuurlijk blij mee. Maar waarom zou je als private partij de rekening krijgen van iets dat de Belastingdienst heeft veroorzaakt?”
Want door de problemen die door de Belastingdienst werden veroorzaakt, kwamen de gedupeerden dieper en dieper in de schulden, zonder dat ze er zelf iets aan konden doen. Natasja is een van die gedupeerden:
Belastingdienst moet ‘stap opzij’ doen
Heijkoop is kritisch over de manier waarop de Belastingdienst te werk gaat. Deze week schreef Van Huffelen in een Kamerbrief dat gemeenten een ‘aanpak op maat’ kunnen bieden als gedupeerden nog schulden hebben. “Daarmee gooit de Belastingdienst zijn problemen over de schutting en zet het gemeenten voor het blok. Wij willen niets liever dan onze inwoners helpen, maar de Belastingdienst zal zelf de problemen moeten oplossen, die ze veroorzaakt heeft moeten oplossen.”
Voor de VNG is de maat vol en daarom vraagt zij aan het minister Wouter Koolmees van Sociale Zaken om de regie over te nemen. “De Belastingdienst moet een stap opzij doen. We zien al anderhalf jaar dat die niet in staat is de problemen op een goede manier op te lossen”, aldus Heijkoop.
Volgens SP-kamerlid Renske Leijten is het onontkoombaar dat de Belastingdienst niet alleen de eigen schuld bij gedupeerden kwijtscheldt, maar ook die van commerciële partijen overneemt. “Anders komt er nooit een oplossing en krijgen gedupeerden niet de beloofde schone lei.” Volgens haar laat de noodkreet van de VNG ook zien dat niet de Belastingdienst, maar een andere organisatie de schadevergoedingen moet regelen.
Later vandaag stuurt de VNG een brandbrief aan de Tweede Kamer en aan het kabinet.
MSN 22.01.2021 De Belastingdienst moet snel met een oplossing komen voor álle schulden van gedupeerden in de toeslagenaffaire en desnoods zelf de rekening betalen. Dat zegt Peter Heijkoop, CDA-wethouder in Dordrecht, namens de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG).
Als de belastingdienst gedupeerde ouders met schuldproblemen vanaf volgende week geld gaat uitkeren, lost dat voor hen helemaal niets op. Dan staan private schuldeisers op de stoep, dreigen nieuwe loonbeslagen en hebben gedupeerden er helemaal niets aan.
“Het is echt heel ernstig”, zegt Heijkoop. “Zonder goed plan breng je de meest kwetsbare groep onder de slachtoffers opnieuw in de problemen. En zij hebben dan niets aan die compensatie. Zo mag je niet met deze mensen omgaan. En een plan is er nog steeds niet. We hebben hier al vaak voor gewaarschuwd.”
‘Belastingdienst moet verantwoordelijkheid nemen’
De VNG begint het vertrouwen te verliezen in de aanpak van staatssecretaris Alexandra van Huffelen (Toeslagen). De VNG vreest dat duizenden gedupeerden alleen maar verder in de problemen worden gebracht, nu er nog steeds geen oplossing is met andere schuldeisers, zoals banken, woningcorporaties en commerciële partijen. “Het is een probleem dat door de Belastingdienst is ontstaan” , zegt Heijkoop. “De Belastingdienst mag dit niet over de schutting gooien, maar moet het eindelijk oplossen. De Belastingdienst moet de rekening oppakken en haar verantwoordelijkheid nemen.”
Problematische schulden
Het kabinet wil vanaf volgende week de toegezegde 30.000 euro aan schadevergoeding gaan uitkeren. Voor ouders zonder schulden is dat prima, zegt Heijkoop: “Hen moet je zo snel mogelijk compenseren. Dat heeft al veel te lang geduurd.” Maar voor mensen met schulden betekent dit dat er dezelfde dag door allerlei schuldeisers weer beslag wordt gelegd. Naar schatting heeft ongeveer een derde van de 22.000 slachtoffers problematische schulden.
Maandag kondigde het kabinet na grote politieke druk aan dat alle schulden gedupeerden bij overheidsinstanties, worden kwijtgescholden. Staatssecretaris Van Huffelen riep private schuldeisers op dit ook te doen. Deze week bleek dat dit niet zomaar zal gebeuren. Heijkoop kan zich daar wel iets bij voorstellen: “Ik hoor goede geluiden, van bijvoorbeeld woningcorporaties, dat zij bereid zijn om misschien een deel van de schulden kwijt te schelden. Daar zijn we als gemeenten natuurlijk blij mee. Maar waarom zou je als private partij de rekening krijgen van iets dat de Belastingdienst heeft veroorzaakt?”
Want door de problemen die door de Belastingdienst werden veroorzaakt, kwamen de gedupeerden dieper en dieper in de schulden, zonder dat ze er zelf iets aan konden doen. Natasja is een van die gedupeerden:
Belastingdienst moet ‘stap opzij’ doen
Heijkoop is kritisch over de manier waarop de Belastingdienst te werk gaat. Deze week schreef Van Huffelen in een Kamerbrief dat gemeenten een ‘aanpak op maat’ kunnen bieden als gedupeerden nog schulden hebben. “Daarmee gooit de Belastingdienst zijn problemen over de schutting en zet het gemeenten voor het blok. Wij willen niets liever dan onze inwoners helpen, maar de Belastingdienst zal zelf de problemen moeten oplossen, die ze veroorzaakt heeft moeten oplossen.”
Voor de VNG is de maat vol en daarom vraagt zij aan het minister Wouter Koolmees van Sociale Zaken om de regie over te nemen. “De Belastingdienst moet een stap opzij doen. We zien al anderhalf jaar dat die niet in staat is de problemen op een goede manier op te lossen”, aldus Heijkoop.
Schone lei
Volgens SP-kamerlid Renske Leijten is het onontkoombaar dat de Belastingdienst niet alleen de eigen schuld bij gedupeerden kwijtscheldt, maar ook die van commerciële partijen overneemt. “Anders komt er nooit een oplossing en krijgen gedupeerden niet de beloofde schone lei.” Volgens haar laat de noodkreet van de VNG ook zien dat niet de Belastingdienst, maar een andere organisatie de schadevergoedingen moet regelen.
Later vandaag stuurt de VNG een brandbrief aan de Tweede Kamer en aan het kabinet.
MSN 21.01.2021 Premier Mark Rutte heeft zich de woede van Kamerleden op de hals gehaald na zijn opmerking dat de Kamer het kabinet niet meer kan wegsturen. Dat maakt het demissionaire kabinet machtiger, grapte de premier in debat met de Tweede Kamer, het is immers al opgestapt vanwege de toeslagenaffaire.
Die “getuigt niet van een diep en oprecht besef van de schade aan de ouders en de rechtsstaat”, zegt CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt. Onafhankelijk Kamerlid Femke Merel van Kooten-Arissen kan de “zogenaamd grappige” uitlating van de premier evenmin waarderen. “Het slechts symbolisch aftreden … als ‘ultieme politieke verantwoordelijkheid’ voor het onherstelbare leed van tienduizenden ouders & hun kinderen is volstrekt waardeloos”, schrijft zij op Twitter.
“Ik wil de minister-president waarschuwen: de individuele bewindslieden kunnen nog weggestuurd worden”, zei SGP-voorman Kees van der Staaij in het debat. De kans dat de Kamer een enkele bewindspersoon naar huis stuurt is des te groter, grapte de leider van de kleine christelijke partij. Ook Kamervoorzitter Khadija Arib sprak de premier aan. “Ik neem deze opmerking terug”, zei een lachende Rutte daarom snel.
AD 20.01.2021 Premier Mark Rutte vertrouwt erop dat hij de komende verkiezingen kan winnen ondanks zijn rol in de toeslagenaffaire. De politieke concurrentie blijft proberen om hem in de aanloop naar 17 maart maximaal te beschadigen.
,,We zijn hier niet als lijsttrekkers in een debat”, zei premier – en VVD-lijsttrekker- Mark Rutte. Terwijl hij natuurlijk zelf ook wel beter wist. De salvo’s die hij dinsdagavond tijdens het debat over de toeslagenaffaire om zijn oren kreeg, zijn juist precies wat hij kan verwachten als de verkiezingsdatum dichterbij kruipt. Als een gestage druppel die de steen uitholt proberen uitdagers het beeld vast te zetten dat deze inmiddels demissionaire premier niet langer de juiste persoon is om nog vier jaar een kabinet te leiden.
Onder zijn leiding kon de afgelopen tien jaar een hardvochtig klimaat ontstaan waarin onschuldige burgers werden opgejaagd, geheimhouding boven transparantie ging (Rutte-doctrine!) en etnisch profileren gedoogd werd, stelden partijen in koor – oppositie én coalitie. ,,Uw vingerafdrukken zitten overal”, zei D66-fractieleider Rob Jetten.
Het was PVV-leider Geert Wilders die er het hardst inging. ,,U heeft de democratie verkracht”, beet hij een onbewogen Rutte toe. Al meteen na de verklaring van de premier over het aftreden van zijn kabinet sprak Wilders zijn verbazing uit over het feit dat de VVD opnieuw met Rutte als nummer één de verkiezingen in gaat. ,,Er was er maar eentje verantwoordelijk. En die gaat gewoon door.”
Uw vingerafdrukken zitten overal, aldus Rob Jetten, D66.
Gevraagd naar diens eigen rol in de affaire gaf Wilders echter niet thuis. De PVV stemde net als vele andere partijen indertijd voor een strengere fraudeaanpak, maar op zelfreflectie zat Wilders niet te wachten. ,,U kunt de boom in”, voegde hij Gert-Jan Segers van de ChristenUnie toe.
Bananenmonarchie
Meer ontzag wekte het optreden van CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt. Volgens hem is Nederland tijdens Ruttes kabinetten verworden tot een ‘bananenmonarchie’, waarbij de overheid zelfs documenten achterhoudt bij de rechter. ,,Het stelsel van macht en tegenmacht functioneert niet”, vindt Omtzigt.
Ook GroenLinks-voorman Jesse Klaver probeerde Rutte te dwingen tot meer zelfkritiek dan hij tot nu toe liet zien. ,,U bent geen toeschouwer, u bent een hoofdrolspeler!” Afgelopen vrijdag zei de premier in toelichting op de kabinetsval dat hij wel betrokken, maar ‘niet direct verantwoordelijk’ was voor de toeslagenaffaire.
Nu erkende hij dat hij zich ‘uiteraard verantwoordelijk voelt’ voor alles wat er onder zijn bewind gebeurt. Maar hij benadrukte opnieuw dat hij pas in de zomer van 2019 doorhad dat er zoveel mensen in knel konden komen door toedoen van de overheid.
,,Of ik een goede leider zou zijn, bepaalt de kiezer”, zei Rutte na de zoveelste aanval vanuit de Tweede Kamer. Tot dusver heeft de premier goede redenen om de verkiezingen met vertrouwen tegemoet te kunnen zien: zijn VVD gaat comfortabel voorop in de peilingen. Maar de concurrentie is vastbesloten om hem te beschadigen waar dat kan.
De uithaal van D66’er Jetten, die Rutte ervan betichtte in zijn periode als staatssecretaris te hebben ‘aangezet tot rassendiscriminatie’, toonde dat ook in de coalitie de handschoenen definitief uit zijn nu het kabinet demissionair verder gaat.
U bent geen toeschouwer, u bent een hoofdrolspeler!, aldus Jesse Klaver, GroenLinks.
Partijen kwamen gisteren met allerlei plannen – voor een parlementaire enquête naar de toeslagenkwestie, gratis kinderopvang, kwijtschelding van private schulden van gedupeerden en een spoedregeling – maar over die moties wordt later deze week door de Kamer gestemd.
Het debat gaf ook op andere manieren een kijkje in de verkiezingscampagne die Nederland te wachten staat. Dat de enige vraag aan nieuwbakken PvdA-leider Lilianne Ploumen van D66 kwam, was bijvoorbeeld niet toevallig. Het bevestigde het beeld dat de democraten de concurrentie vrezen, nu zij met Sigrid Kaag niet meer de enige kandidaat in huis hebben die als eerste vrouw ooit in het Torentje kan belanden – al is dat scenario voor beide partijen nog ver weg, gezien de peilingen.
Gratis
Partijen grepen het debat ook aan om plannen uit hun verkiezingsprogramma’s nog eens te pluggen. Zo zetten D66 en GroenLinks hun pleidooi voor ‘gratis’ kinderopvang nadrukkelijk in de etalage (zie kader). De toeslagenaffaire onderstreept volgens het duo de noodzaak van zo’n publieke voorziening. Ook de PvdA ziet gratis opvang wel zitten, maar VVD en CDA zetten daar vraagtekens bij, waardoor een meerderheid nog niet in zicht lijkt.
‘Gratis’ kinderopvang niet gratis
De titel is misleidend, want gratis kinderopvang bestaat net zomin als gratis onderwijs of gratis snelwegen. Voorstanders bedoelen dat de eigen bijdrage die ouders nu nog moeten betalen voortaan uit belastinggeld wordt betaald.
Het Centraal Planbureau berekende eerder dat ouders nu 2,4 miljard euro aan eigen bijdrage betalen. Maar wanneer alle kinderen tussen 0 en 12 jaar gratis naar de kinderopvang mogen, zal daar automatisch meer gebruik van worden gemaakt. Die extra kosten raamt het CPB op nog eens 3,7 miljard euro per jaar.
Opgeteld bedraagt de rekening van dit voorstel jaarlijks 6,1 miljard. Dat is evenveel als de totale begroting van het ministerie van Binnenlandse Zaken.
Staatscrèches
VVD-fractieleider Klaas Dijkhoff is beducht voor ‘staatscrèches’ en wil vasthouden aan het uitgangspunt dat er een bijdrage moet zijn aan het scheppen van werkgelegenheid. Het CDA klonk bij monde van Omtzigt nog minder enthousiast: hij waarschuwde voor ‘politieke hobby’s’: ,,Als we nou één ding van de toeslagenaffaire hebben geleerd is dat we beter iets langer kunnen nadenken”, sneerde hij.
GroenLinks-leider Jesse Klaver vindt dat de overheid helemaal moet stoppen met het gebruik van algoritmes om fraude in de sociale zekerheid op te sporen. Daarmee doelt hij op de praktijk dat mensen op basis van ogenschijnlijk willekeurige criteria door systemen worden ‘uitgespuugd’ en extra controle kunnen verwachten. Volgens Klaver zorgen dergelijke processen ervoor dat de overheid de menselijke maat uit het oog verliest.
Als we nou één ding van de toeslagenaffaire hebben geleerd is dat we beter iets langer kunnen nadenken, aldus Pieter Omtzigt, CDA-Kamerlid.
Lauwtjes
Ook wil hij af van de zogeheten kostendelersnorm, waarbij mensen een lagere uitkering krijgen omdat zij een huishouden delen met anderen. Dijkhoff reageerde lauwtjes op de linkse voorstellen: ,,Het is niet zo dat we in een keer alles delen en alles hetzelfde vinden”, zei hij tegen Klaver. Volgens hem blijft het nodig dat de overheid kritisch is op mensen die ‘creatief proberen meer te krijgen dan waar ze eigenlijk recht op hebben’.
Ondanks de verdeeldheid over precieze oplossingen en geharrewar over diverse details is de Tweede Kamer het over twee belangrijke zaken hartstochtelijk eens: zo’n schandaal als de toeslagenaffaire mag nooit meer gebeuren en de rol van het parlement zelf moet ook anders.
RTL 20.01.2021 Premier Mark Rutte voelt zich ‘uiteraard altijd direct verantwoordelijk’ voor alles wat er onder zijn bewind gebeurt, dus ook voor de toeslagenaffaire waar zijn derde kabinet vorige week over viel. “Daar zal ik nooit voor weglopen”, vertelde hij gisteravond in een debat dat tot na middernacht duurde.
Tijdens het debat over een vernietigend toeslagenrapport dat vorige maand verscheen, kreeg Rutte veel kritiek op zijn eigen rol.
Die bleef tot nu toe onderbelicht, vinden veel Tweede Kamerleden. De premier zei eerder dat hij zich wel verantwoordelijk voelt, maar niet direct betrokken was bij het schandaal.
Nadruk op fraudebestrijding
Rutte heeft, met het aftreden van zijn kabinet, dan wel verantwoordelijkheid genomen, het lijkt volgens verschillende partijen niet volledig tot Rutte door te dringen dat het toeslagenschandaal zich voornamelijk voltrok toen hij in het Torentje zat.
Rutte erkende gisteravond opnieuw dat onder zijn bewind veel nadruk werd gelegd op de bestrijding van fraude met publieke voorzieningen. Daardoor kan bij mensen die met de uitvoering zijn belast, ‘onbedoeld en niet gewenst’ het idee zijn ontstaan dat zij in de strijd tegen misbruik ‘iets meer mogen’, vertelde de premier.
Dossier Toeslagenaffaire
Het blootleggen van de misstanden bij de Belastingdienst in de Toeslagenaffaire, is terug te lezen in de artikelen en video’s die RTL Nieuws hierover heeft gepubliceerd. Bekijk het hele dossier.
Niet alleen Rutte, maar ook de rest van de Tweede Kamer zegt fouten te hebben gemaakt. Zo lieten politici zich naar eigen zeggen te veel meeslepen door de jacht op fraudeurs. Daardoor zijn wetten aangenomen die in de praktijk te hard uitpakten, gaven veel partijen toe.
Kritische blik
ChristenUnie-leider Gert-Jan Segers erkent via een motie ‘dat de Tweede Kamer medeverantwoordelijk is voor wetgeving die in de uitvoering zeer hardvochtig heeft uitgepakt en daarmee voor het leed dat in het rapport Ongekend Onrecht beschreven wordt’. Ook VVD, CDA, D66 en oppositiepartijen GroenLinks, PvdA en SGP zijn het hiermee eens.
‘De boom in met je zelfreflectie’
Alleen PVV-leider Geert Wilders wilde tijdens het debat niets weten van zelfreflectie. Meerdere partijen riepen hem daar wel toe op, ook omdat juist zijn partij vaak hamert op een keiharde aanpak van fraudeurs. Voor zelfreflectie moet je bij de psycholoog zijn, zei Wilders. “De boom in met je zelfreflectie!”
Het kabinet zei verder dat het snel tot een akkoord hoopt te komen met energiebedrijven, banken en andere schuldeisers van toeslagenouders. Met zo’n akkoord hoopt het kabinet te voorkomen dat de beloofde 30.000 euro die de gedupeerden aan compensatie krijgen, direct in de handen van bedrijven komt waar die ouders nog een openstaande schuld hebben.
Met een van de grote schuldeisers, de NS, is gisteren al een overeenkomst bereikt, vertelde staatssecretaris Alexandra van Huffelen (Financiën).
Volgende week
Volgende week wordt begonnen met het compenseren van de ouders. Daarbij zullen eerst de ouders die geen openstaande schulden hebben tegemoet worden gekomen, omdat het voor deze groep minder uitzoekwerk vergt. Zelf besloot het kabinet al alle overheidsschulden van toeslagenouders kwijt te schelden.
Van Huffelen riep grote bedrijven in het debat met de Tweede Kamer nogmaals op dat ook te doen.
Telegraaf 20.01.2021 Premier Mark Rutte heeft dinsdag, mede namens zijn inmiddels demissionaire kabinet, zijn excuses aangeboden aan CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt. Excuses waren volgens de minister-president „op zijn plaats” wegens de gebrekkige informatievoorziening in de toeslagenaffaire en in het algemeen.
In een debat over het vernietigende toeslagenrapport en de val van het kabinet die daarop volgde, zei Rutte sorry voor de ondermaatse informatiehuishouding van de verschillende ministeries.
Ook bood hij excuses aan voor het feit „dat het voor kon komen dat informatie die binnen departementen bekend was, niet de ambtelijke en politieke leiding heeft bereikt.” Daardoor kwam deze informatie ook niet bij de Kamer, die daardoor zijn controlefunctie niet goed kon uitoefenen.
Rutte spreekt wel tegen dat informatie uit politieke overwegingen niet is gedeeld met de Kamer. De commissie-Van Dam die de politieke verantwoordelijkheid voor de toeslagenaffaire onderzocht, concludeerde dat dit wel het geval was.
De Kamercommissie kreeg niet helemaal duidelijk wat er gebeurd is met een explosief memo over de fraudeaanpak bij de Belastingdienst. Een groep hooggeplaatste ambtenaren zou dat memo bespreken, ook met de toenmalige staatssecretaris van Financiën.
Maar het memo verdween uit het ’factsheet’ waar het eerst nog wel onderdeel van uitmaakte. Rutte belooft dat iemand van buitenaf, door middel van onder meer interviews met betrokken ambtenaren, gaat uitzoeken wat er in die week in de zomer van 2019 precies is gebeurd.
Omtzigt eiste op zijn beurt weer dat de Kamer moet goedkeuren wie dit onderzoek gaat doen. Zijn partijgenoot en voormalig minister Piet Hein Donner, die eerder onderzoek deed naar de toeslagenaffaire, zou volgens Omtzigt geen geschikte kandidaat zijn. Donner is volgens de prominente CDA’er niet kritisch genoeg en als voormalig vicepresident van de Raad van State te nauw betrokken bij het dossier.
Telegraaf 20.01.2021 Een voorzichtige hand in eigen boezem, maar vooral een priemende beschuldigende vinger naar demissionair premier Rutte: de Tweede Kamer gebruikt het debat over de toeslagenaffaire om de VVD-lijsttrekker richting de verkiezingen als hoofdschuldige aan te wijzen voor het schandaal dat het kabinet heeft laten vallen.
Er zijn excuses: onder meer van VVD, D66 en GL. Want ja, het gros van de partijen heeft in de afgelopen tien jaar ingestemd met allerlei wetten die een harde fraude-aanpak mogelijk maakten. Maar de eindverantwoordelijkheid, daarvoor wijzen de meeste partijen naar Rutte, de man die in die periode premier was van drie kabinetten.
Het is wat VVD-fractieleider Dijkhoff, die het debat mag openen, al voorspelt. „Zet de verwarming vandaag maar niet te hard, anders druipt de boter nog van ons hoofd”, zegt hij in zijn betoog. Het is de lijn die hij namens de liberalen neer probeert te zetten. Het toeslagenschandaal is niet alleen de schuld van Rutte en zijn kabinetten, het ligt ook aan de Kamer zelf, ambtenaren, de rechtspraak. In Dijkhoffs woorden: „Een clustercatastrofe van epische proporties.”
“U bent de enige constante”
Maar de rest van de Kamer wil het, zeker nu in campagnetijd met een in de peilingen nog altijd onaantastbare VVD, maar wat graag over de schuldvraag hebben. En de hoofdverdachte is wat hen betreft Rutte, die in zijn tien jaar als premier als eindverantwoordelijke wordt gezien. „U bent de enige constante”, wrijft PVV-leider Wilders hem aan.
’Rutte heeft de democratie verkracht’
Ook vanuit de coalitie, waar D66-fractieleider Jetten vooral wijst naar de eerste twee kabinetten-Rutte, zonder zijn partij, die volgens hem de basis hebben gelegd voor de doorgeslagen fraudejacht. Wilders gaat daar het verst in, en stelt zelfs dat Rutte de ’democratie heeft verkracht’.
Het zit de Kamer dwars dat Rutte vrijdag na het aftreden van het kabinet nog heeft gezegd dat hij ’geen directe verantwoordelijkheid’ had voor de toeslagenaffaire. „Hij was wel degelijk betrokken”, zegt GL-leider Klaver.
Kersvers PvdA-lijsttrekker Ploumen kan het aftreden van het kabinet daarom moeilijk serieus nemen. „Elk kind weet: sorry zeggen telt alleen maar als je het echt meent.” Rutte komt dinsdag terug op die woorden, en zegt ineens ’uiteraard altijd direct verantwoordelijk’ te zijn.
Over de inhoud en hoe het nu verder moet, gaat het ook. Dat het toeslagenstelsel op de schop moet, is iedereen het wel over eens, maar over hoe dat moet nog niet. VVD en PVV willen ervoor waken dat minder streng beleid de deur weer openzet voor fraudeurs. „Het blijft wel geld van anderen”, stipt Dijkhoff aan dat het door de belastingbetaler wordt opgebracht.
CU-fractieleider Segers ziet liever dat de overheid niet meer van wantrouwen, maar juist vertrouwen uitgaat. Maar Rutte blijft erbij dat fraude-aanpak zorgt voor het ’draagvlak onder het stelsel van sociale zekerheid’.
Hoe zit het met de beloofde 30.000 euro compensatie?
En SP-leider Marijnissen vindt het niet kunnen dat het nog helemaal niet duidelijk is dat de beloofde 30.000 euro compensatie nog niet is uitgewerkt. „Je zorgt er toch voor dat alles tot achter de komma is geregeld? Maar zelfs dat fatsoen heeft het kabinet niet. Het staat symbool voor de hele aanpak: de beeldvorming gaat voor alles.”
CDA-Kamerlid Omtzigt haalt op zijn beurt in een vergaand betoog de rechtstaat door de gehaktmolen. Hij noemt Nederland zelfs een ’bananenmonarchie’, als hij het heeft over hoe de overheid bij een rechtszaak tegen gedupeerde ouders stukken achterhield. Geen Kamerlid spreekt hem tegen.
Geert Wilders haalde hard uit naar demissionair premier Mark Rutte in het debat rondom de toeslagenaffaire.
NU 19.01.2021 Demissionair premier Mark Rutte is dinsdag na aandringen van de Tweede Kamer nader ingegaan op zijn rol in het kinderopvangtoeslagschandaal. De minister-president zag zich genoodzaakt het beeld recht te zetten dat hij geen betrokkenheid bij de affaire zou willen erkennen. “Ik ben uiteraard altijd direct verantwoordelijk. Ik loop daar niet voor weg.”
In het debat over het aftreden van het kabinet naar aanleiding van het vernietigende onderzoeksrapport naar het toeslagenschandaal vroegen partijen van de SP en PVV tot de PvdA, GroenLinks en D66 de minister-president naar hoe het zover heeft kunnen komen dat onder het tienjarig premierschap van Rutte dit drama zich heeft kunnen voltrekken.
De Kamer bekritiseerde de eigen rol stevig, maar sloeg aan op uitspraken die Rutte afgelopen vrijdag in de persconferentie deed waar hij zei dat hij geen directe “betrokkenheid heeft bij dit dossier”.
Kamer richt pijlen op Rutte: ‘U bent geen toeschouwer, u bent de hoofdrolspeler’
PVV-leider Geert Wilders vindt het onbestaanbaar dat Rutte zich niet terugtrekt als VVD-lijstrekker. “Rutte was overal aanwezig. Er zijn gezinnen verwoest en degene die tien jaar verantwoordelijk is gaat lachend door”, aldus Wilders.
Klaver hekelt de verdediging van Rutte dat hij verantwoordelijk, maar niet betrokken zegt te zijn. “Hij was wel degelijk betrokken”, aldus Klaver. “U bent geen toeschouwer, u bent de hoofdrolspeler.”
Ook Rob Jetten (D66) vindt de reflectie van de premier niet genoeg. De onrechtmatige fraudejacht richtte zich in het bijzonder op burgers met een dubbele nationaliteit en er was sprake van racistische en discriminatoire uitspraken bij de Belastingdienst. Volgens Jetten is deze jacht ontstaan in een politiek klimaat waar burgers die een beroep doen op steun van de overheid door de VVD zijn weggezet als profiteurs en Nederlanders met een migratieachtergrond verdacht zijn gemaakt.
Jetten bracht in herinnering dat Rutte niet alleen de voorzitter was van de ministeriële commissie fraudebestrijding die aan de wieg stond van de fraudejacht, maar ook dat hij als staatssecretaris in 2007 door de rechter veroordeeld is wegens het aanzetten tot rassendiscriminatie. En dat Rutte uitspraken deed over het “dumpen van Antilianen” en vrij recent nog de pleur-op-uitspraken. Jetten: “Erkent de premier dat zijn vingerafdrukken op het toeslagendossier zitten?”
Rutte erkent bestaan ‘institutioneel racisme in Nederland’
Rutte bestreed de suggestie dat zijn uitlatingen het directe gevolg zijn van het racisme en discriminatie bij de fiscus. Waar de premier eerder niet wilde spreken over het bestaan van institutioneel racisme in Nederland, kon hij in het Kamerdebat echter niet heen om de gedragingen van de fiscus in het toeslagenschandaal. “Er zal zeker institutioneel racisme in Nederland voorkomen”, moest Rutte toegeven.
Wel zei hij dat de harde toon en de aandacht die de fraudebestrijding kreeg in 2013-2014 ertoe heeft kunnen leiden dat ambtenaren in de uitvoering dachten dat zij verder konden gaan dan zij mochten gaan.
Rutte benadrukte dat met het opstappen van het hele kabinet de ultieme politieke verantwoordelijkheid is genomen en dat hij niet weg zegt te lopen voor zijn verantwoordelijkheid. De vragen van onder meer Wilders, Klaver en SP-leider Lilian Marijnissen of hij verder kan als VVD-lijsttrekker vindt hij een vraag voor zijn partijleden en de kiezer.
Analyse: ‘Aftreden kabinet-Rutte is meer dan alleen symbolisch’
NOS 19.01.2021 Premier Rutte zegt dat hij “uiteraard” verantwoordelijk is voor de toeslagenaffaire die ertoe geleid heeft dat zijn kabinet afgelopen vrijdag aftrad. Maar hij blijft erbij dat hij er pas in de zomer van 2019 direct bij betrokken raakte, toen volgens hem pas duidelijk werd hoe ernstig de hele zaak was.
“En dat geldt voor iedereen, dat is de hele tragiek van deze zaak”, zei Rutte in het debat over de toeslagenaffaire. Daarin was veel kritiek op zijn rol binnen de affaire. Die is volgens veel partijen tot nu toe onderbelicht geweest.
Verschillende partijen wezen erop dat Rutte vanaf 2013 voorzitter was van de ministeriële commissie fraudebestrijding. Hij zou juist aangestuurd hebben op de stevige fraudeaanpak, die uiteindelijk volledig uit de hand liep.
Rutte erkende dat die nadruk op fraudebestrijding er “onbedoeld” toe kan hebben geleid dat mensen in de uitvoering de indruk kregen dat ze meer mochten. Maar hij ziet geen direct verband tussen zijn beleid en het drama van de toeslagenaffaire.
Vingerafdrukken
Oppositie-, maar ook coalitiepartijen waren fel op de rol van Rutte. D66-fractievoorzitter Rob Jetten constateerde dat de premier “nog steeds niet wil erkennen dat zijn vingerafdrukken overal op zitten”.
“De premier duikt de hele tijd”, vond PVV-leider Geert Wilders. “U heeft tienduizenden levens verwoest, mensen zijn failliet gegaan door de schulden. En na de verkiezingen gaat u straks gewoon weer door in de politiek, met uw appeltje en uw fiets. Dat is toch niet uit te leggen?”
Wilders snapt niet dat Rutte aanblijft als VVD-lijsttrekker:
Maar volgens Rutte heeft het kabinet de ultieme politieke consequentie genomen door af te treden. Of hij door kan als lijsttrekker van de VVD is niet aan de Kamer, vond de premier.
Hij noemde de toeslagenaffaire, net als de trage afhandeling van de aardbevingsschade in Groningen, een smet op zijn premierschap tot nu toe. “Maar er zijn in die tien jaar ook een heleboel dingen goed gegaan. Nederland staat er goed voor.”
Excuses voor Omtzigt
Rutte bood zijn persoonlijke excuses aan aan CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt voor de gebrekkige informatievoorziening aan de Kamer. Daarbij gaat het onder meer over een explosief intern memo van een medewerker van de Belastingdienst, met kritiek op de fraudejacht. Omtzigt vroeg verschillende keren om het stuk, maar het bleek ineens verdwenen. Rutte zegde toe daar een onafhankelijk onderzoek naar te laten doen.
Volgens de premier zaten er geen politieke motieven achter het slecht informeren van de Tweede Kamer. De parlementaire ondervragingscommissie kwam wel tot die conclusie.
Ook Omtzigt is ervan overtuigd dat politieke redenen wel degelijk een rol speelden. Toen duidelijk werd voor het kabinet dat er duizenden ouders ten onrechte als fraudeur waren aangemerkt, gingen de dwanginvorderingen bij die ouders gewoon door. “Waarom drukte niemand de noodknop in? Iedereen was bezig de staatssecretaris uit de wind te houden”, constateerde Omtzigt.
AD 19.01.2021 Mark Rutte krijgt forse kritiek in het debat over de toeslagenaffaire en de kabinetsval. Partijen richten hun pijlen op de premier die tien jaar aan het hoofd stond van kabinetten die volgens critici een cultuur van roekeloze fraudejacht en stelselmatige geheimhouding kweekten. Opstappen wil Rutte niet: ‘We moeten dit rechtzetten’.
,,Ik loop er niet voor weg, ik ben uiteraard ook verantwoordelijk”, zei Rutte vanavond in reactie op de scherpe kritiek uit de Tweede Kamer. ,,Dit had nooit mogen gebeuren. Kleine, administratieve fouten leidden tot grote invorderingen. Dat is de kern van dit drama. En als je ziet welke vernietigende werking dit had voor de levens van mensen, dan raakt me dat enorm. Ook omdat niemand deze banen zijn gaan doen om mensen te vermorzelen, en niet te beschermen. Het is dus onze dure plicht om dit recht te zetten, geen twijfel daarover.”
En zelf opstappen, zoals PVV-leider Wilders herhaaldelijk suggereert, doet Rutte echter niet: ,,Het kabinet heeft de ultieme politieke consequentie genomen. Het kabinet is demissionair, we zijn afgetreden, opgestapt. Maar ik sta hier niet op het partijcongres, Wilders is ook geen lid van mijn partij. We staan hier niet als lijsttrekkers in een debat voor de campagne. Het is ook aan de kiezer.”
Rutte bood wel excuses aan CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt aan voor belabberde informatievoorziening aan het parlement. De CDA’er hamert erop dat er structurele verbeteringen nodig zijn om zulke tragedies voortaan te voorkomen: ,,Dat het tien jaar duurt voordat het naar boven komt, dat mag nooit meer gebeuren.”
‘Vingerafdrukken’
Oppositie- en coalitiefracties hekelden in de uren daarvoor vooral Ruttes aandeel bij het Toeslagendrama. De premier was dan misschien formeel niet verantwoordelijk; onder zijn leiding kon wel een giftig klimaat ontstaan waarin potentiële sjoemelaars werden opgejaagd, geheimhouding boven transparantie ging, etnisch profileren gedoogd werd en onschuldige burgers ‘vermorzeld’ konden worden door de overheid, zo schetsten oppositiepartijen als PVV, PvdA en GroenLinks, maar ook coalitiefracties CDA en D66. ,,Zijn vingerafdrukken zitten op elke gelakte pagina”, zei PvdA-Kamerlid – en lijsttrekker – Lilianne Ploumen. ,,Met een appel in de hand en een glimlach op zijn gezicht fietst de premier weg van zijn verantwoordelijkheid.”
D66-fractieleider Rob Jetten greep zelfs terug op een oude gerechtelijke uitspraak over Ruttes beleid als staatssecretaris van Sociale Zaken (2003), toen hij gemeenten vroeg om inwoners van Somalische afkomst extra te controleren op bijstandsfraude: ,,Dat zette aan tot rassendiscriminatie. Later klonk het bij de premier ook: ‘pleur op’ of ‘vecht je in’. Woorden doen ertoe. Onder het bewind van de kabinetten Rutte is de aanpak doorgeschoten.”
CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt – die zich al vroeg vastbeet in de Toeslagen-kwestie – haalde in zijn betoog hard uit naar de ‘Haagse kliek’, systeemfalen bij overheidsinstanties en de gebrekkige informatievoorziening van het kabinet: ,,In het Torentje wordt niks genotuleerd.” Vrijwel alle Kamerfracties willen nu vooral snelle hulp aan alle gedupeerden, duizenden ouders wachten nog op compensatie. Omtzigt: ,,Slechts twee procent is geholpen sinds vorig jaar! De Belastingdienst verschuilde zich achter de brede rug van de rechtsstaat. Mensen kwamen te boek te staan als fraudeur, en in 94 procent van de gevallen weten we niet meer waarom dat gebeurd is.”
Nieuwe ‘doctrine’
Het coalitie-Kamerlid hekelde ook nieuwe, volgens hem opnieuw onvolledige, antwoorden op Kamervragen: ,,Is dit de nieuwe Rutte-doctrine? Door onvolledige informatievoorziening gaat het mis. En het stelsel van macht-tegenmacht functioneert niet. Dat gaat fundamenteel mis”, zei Omtzigt die van een ‘bananenmonarchie’ sprak omdat de Belastingdienst bij de rechter soms ook onvolledige dossiers aanleverde. ,,Onze kliek in Den Haag kijkt meer naar de partijvoorzitter dan naar de kiezer. Dat moeten we veranderen.”
De CDA’er wil een staatscommissie naar de rechtsstaat laten kijken: ,,Ik had me een paar jaar geleden niet kunnen voorstellen dat ik dit zou vragen.”
VVD-fractievoorzitter Klaas Dijkhoff bood -net als het kabinet- zijn excuses aan voor het drama. Ook erkende de VVD’er dat zijn partij medeverantwoordelijk is voor de doorgeslagen jacht op potentiële sjoemelaars, dat overheidsdiensten te vaak uitgingen van kwade opzet, dat de menselijke maat geregeld ontbrak. ,,Ik denk dat er in mijn eigen partij te veel focus op fraudebestrijding was. Niet alles wat eruit ziet als fraude is het ook.” Hij sprak verder van een ‘clustercatastrofe’ waarbij het parlement zelf niet buiten schot mag blijven: ,,Zet de verwarming maar niet te hard vandaag, anders druipt de boter nog van ons hoofd.” Ook Rutte spreekt van ‘ons’ – waarmee hij kabinet en Kamer bedoelt.
Onder meer PVV-leider Geert Wilders verwijt premier Rutte dat hij aanblijft terwijl hij medeverantwoordelijk is: ,,Teeven, Zijlstra, Weekers, Wiebes: alle kleine goden moeten vertrekken, maar de grote baas blijft. Tienduizenden mensen zijn kapotgemaakt. Schaamteloos.” Rutte en zijn VVD vindt dat het ‘aan de kiezer’ is of de premier kan blijven.
Toeslagen
Op de agenda vandaag staan de herziening van het toeslagenstelsel en genoegdoening voor de getroffen ouders, maar het debat wordt -met nog twee maanden tot de stembusgang- beschouwd als een ‘eerste verkiezingsdebat’. De VVD van Rutte staat op eenzame hoogte in de peilingen.
In een reactie op de vernietigende conclusies van de onderzoekscommissie besloot het het kabinet vorige maand dat gedupeerde ouders snel 30.000 euro compensatie moeten krijgen. Gisteren kondigde het kabinet daarbovenop aan dat alle lopende schulden die ouders bij overheidsinstanties als het UWV, DUO en de Sociale Verzekeringsbank worden kwijtgescholden.
In de Kamer klonk vooraf al de roep om meer actie: partijen eisen snellere uitbetaling aan getroffen ouders, diverse fracties – zoals GroenLinks en D66 – opperen ook om de kinderopvang helemaal gratis te maken. Dat kost al gauw vijf miljard euro per jaar. Zo verdwijnt ook automatisch het probleem van de toeslagen, is de gedachte. De VVD wil echter ‘geen staatcrèches’, zei Dijkhoff.
MSN 19.01.2021 Premier Mark Rutte heeft, mede namens zijn inmiddels demissionaire kabinet, zijn excuses aangeboden aan CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt. Excuses waren volgens de minister-president “op zijn plaats” wegens de gebrekkige informatievoorziening in de toeslagenaffaire en in het algemeen.
In een debat over het vernietigende toeslagenrapport en de val van het kabinet die daarop volgde, zei Rutte sorry voor de ondermaatse informatiehuishouding van de verschillende ministeries.
Ook bood hij excuses aan voor het feit “dat het voor kon komen dat informatie die binnen departementen bekend was, niet de ambtelijke en politieke leiding heeft bereikt”. Daardoor kwam deze informatie ook niet bij de Kamer, die daardoor zijn controlefunctie niet goed kon uitoefenen.
Rutte spreekt wel tegen dat informatie uit politieke overwegingen niet is gedeeld met de Kamer. De commissie-Van Dam die de politieke verantwoordelijkheid voor de toeslagenaffaire onderzocht, concludeerde dat dit wel het geval was.
Memo
De Kamercommissie kreeg niet helemaal duidelijk wat er gebeurd is met een explosief memo over de fraudeaanpak bij de Belastingdienst. Een groep hooggeplaatste ambtenaren zou dat memo bespreken, ook met de toenmalige staatssecretaris van Financiën.
Maar het memo verdween uit het ‘factsheet’ waar het eerst nog wel onderdeel van uitmaakte. Rutte belooft dat iemand van buitenaf, door middel van onder meer interviews met betrokken ambtenaren, gaat uitzoeken wat er in die week in de zomer van 2019 precies is gebeurd.
Omtzigt eiste op zijn beurt weer dat de Kamer moet goedkeuren wie dit onderzoek gaat doen. Zijn partijgenoot en voormalig minister Piet Hein Donner, die eerder onderzoek deed naar de toeslagenaffaire, zou volgens Omtzigt geen geschikte kandidaat zijn. Donner is volgens de prominente CDA’er niet kritisch genoeg en als voormalig vicepresident van de Raad van State te nauw betrokken bij het dossier.
RTL 19.01.2021 Premier Mark Rutte voelt zich ‘uiteraard altijd direct verantwoordelijk’ voor alles wat er onder zijn bewind gebeurt, dus ook voor de toeslagenaffaire waar zijn derde kabinet vorige week over viel. “Daar zal ik nooit voor weglopen”, zegt hij.
Tijdens het debat over een vernietigend toeslagenrapport dat vorige maand verscheen, kreeg Rutte veel kritiek op zijn eigen rol.
Die bleef tot nu toe onderbelicht, vinden veel Tweede Kamerleden. De premier zei eerder dat hij zich wel verantwoordelijk voelt, maar niet direct betrokken was bij het schandaal.
Nadruk op fraudebestrijding
Rutte heeft, met het aftreden van zijn kabinet, dan wel verantwoordelijkheid genomen, het lijkt volgens verschillende partijen niet volledig tot Rutte door te dringen dat het toeslagenschandaal zich voornamelijk voltrok toen hij in het Torentje zat.
Rutte erkende vanavond opnieuw dat onder zijn bewind veel nadruk werd gelegd op de bestrijding van fraude met publieke voorzieningen. Daardoor kan bij mensen die met de uitvoering zijn belast, ‘onbedoeld en niet gewenst’ het idee zijn ontstaan dat zij in de strijd tegen misbruik ‘iets meer mogen’, aldus de premier.
Dossier Toeslagenaffaire
Het blootleggen van de misstanden bij de Belastingdienst in de Toeslagenaffaire, is terug te lezen in de artikelen en video’s die RTL Nieuws hierover heeft gepubliceerd. Bekijk het hele dossier.
AD 19.01.2021 Mark Rutte krijgt forse kritiek in het debat over de toeslagenaffaire en de kabinetsval. Veel partijen richten hun pijlen op de premier die tien jaar aan het hoofd stond van kabinetten die volgens critici een cultuur van roekeloze fraudejacht en stelselmatige geheimhouding kweekten.
,,Ik loop er niet voor weg”, zei Rutte vanavond in reactie op de scherpe kritiek uit de Kamer. ,,Als je zo bezig bent met fraudebestrijding kan het risico ontstaan, onbedoeld en ongewenst, dat het gevolgen heeft voor de uitvoering. Maar fraudebestrijding mag nooit ten kosten gaan van de dienstverlening.”
Oppositie- en coalitiefracties hekelden in de uren daarvoor vooral Ruttes aandeel bij het Toeslagendrama. De premier was dan misschien formeel niet verantwoordelijk; onder zijn leiding kon wel een giftig klimaat ontstaan waarin potentiële sjoemelaars werden opgejaagd, geheimhouding boven transparantie ging, etnisch profileren gedoogd werd en onschuldige burgers ‘vermorzeld’ konden worden door de overheid, zo schetsten oppositiepartijen als PVV, PvdA en GroenLinks, maar ook coalitiefracties CDA en D66. ,,Zijn vingerafdrukken zitten op elke gelakte pagina”, zei PvdA-Kamerlid – en lijsttrekker – Lilianne Ploumen. ,,Met een appel in de hand en een glimlach op zijn gezicht fietst de premier weg van zijn verantwoordelijkheid.”
D66-fractieleider Rob Jetten greep zelfs terug op een oude gerechtelijke uitspraak over Ruttes beleid als staatssecretaris van Sociale Zaken (2003), toen hij gemeenten vroeg om inwoners van Somalische afkomst extra te controleren op bijstandsfraude: ,,Dat zette aan tot rassendiscriminatie. Later klonk het bij de premier ook: ‘pleur op’ of ‘vecht je in’. Woorden doen ertoe. Onder het bewind van de kabinetten Rutte is de aanpak doorgeschoten.”
CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt – die zich al vroeg vastbeet in de Toeslagen-kwestie – haalde in zijn betoog hard uit naar de ‘Haagse kliek’, systeemfalen bij overheidsinstanties en de gebrekkige informatievoorziening van het kabinet: ,,In het Torentje wordt niks genotuleerd.”
Vrijwel alle Kamerfracties willen nu vooral snelle hulp aan alle gedupeerden, duizenden ouders wachten nog op compensatie. Omtzigt: ,,Slechts twee procent is geholpen sinds vorig jaar! De Belastingdienst verschuilde zich achter de brede rug van de rechtsstaat. Mensen kwamen te boek te staan als fraudeur, en in 94 procent van de gevallen weten we niet meer waarom dat gebeurd is.”
Nieuwe doctrine
Het coalitie-Kamerlid hekelde ook nieuwe, volgens hem opnieuw onvolledige, antwoorden op Kamervragen: ,,Is dit de nieuwe Rutte-doctrine? Door onvolledige informatievoorziening gaat het mis. En het stelsel van macht-tegenmacht functioneert niet. Dat gaat fundamenteel mis”, zei Omtzigt die van een ‘bananenmonarchie’ sprak omdat de Belastingdienst bij de rechter soms ook onvolledige dossiers aanleverde. ,,Onze kliek in Den Haag kijkt meer naar de partijvoorzitter dan naar de kiezer. Dat moeten we veranderen.”
De CDA’er wil een staatscommissie naar de rechtsstaat laten kijken: ,,Ik had me een paar jaar geleden niet kunnen voorstellen dat ik dit zou vragen.”
Later vandaag gaat Rutte in op alle vragen en de kritiek. Tijdens zijn openingswoord aan het begin van het debat herhaalde de premier dat opstappen van zijn kabinet het juiste was om te doen: ,,Als het hele systeem faalt, kan alleen samen verantwoordelijkheid worden genomen.” Wel moeten ‘kabinet en Kamer’ samen daarop aanspreekbaar zijn, vindt de premier.
VVD-fractievoorzitter Klaas Dijkhoff viel zijn partijgenoot bij. Net als het kabinet bood hij zijn excuses aan. Ook erkende de VVD’er dat zijn partij medeverantwoordelijk is voor de doorgeslagen jacht op potentiële sjoemelaars, dat overheidsdiensten te vaak uitgingen van kwade opzet, dat de menselijke maat geregeld ontbrak.
,,Ik denk dat er in mijn eigen partij te veel focus op fraudebestrijding was. Niet alles wat eruit ziet als fraude is het ook.” Hij sprak verder van een ‘clustercatastrofe’ waarbij het parlement zelf niet buiten schot mag blijven: ,,Zet de verwarming maar niet te hard vandaag, anders druipt de boter nog van ons hoofd.”
Onder meer PVV-leider Geert Wilders verweet premier Rutte dat hij aanblijft terwijl hij medeverantwoordelijk is: ,,Teeven, Zijlstra, Weekers, Wiebes: alle kleine goden moeten vertrekken, maar de grote baas blijft. Het zou Rutte sieren af te zien van het lijsttrekkerschap. Tienduizenden mensen zijn kapotgemaakt. Schaamteloos.”
Toeslagen
Op de agenda vandaag staan de herziening van het toeslagenstelsel en genoegdoening voor de getroffen ouders, maar het debat wordt -met nog twee maanden tot de stembusgang- beschouwd als een ‘eerste verkiezingsdebat’. De VVD van Rutte staat op eenzame hoogte in de peilingen.
Aanleiding voor het debat zijn het spijkerharde rapport van de Parlementaire Ondervragingscommissie Kinderopvangtoeslag (POK) en de politieke conclusies die het kabinet daar vrijdag aan verbond door op te stappen. Rutte zei vorige week nogmaals sorry en beloofde opnieuw beterschap. ‘Vervuld van diepe schaamte’ kondigde de premier aan het complete toeslagenstelsel op de schop te nemen, ook worden overheidsstukken voortaan sneller openbaar, en moet er een fundamentele omslag bij overheidsdiensten komen, waardoor mensen nooit meer zo in de problemen kunnen komen.
Eerder was al toegezegd dat gedupeerde ouders snel 30.000 euro compensatie moeten krijgen en gisteren kondigde het kabinet aan dat alle lopende schulden die ouders bij overheidsinstanties als het UWV, DUO en de Sociale Verzekeringsbank worden kwijtgescholden.
In de Kamer klonk vooraf al de roep om meer actie: partijen eisen snellere uitbetaling aan getroffen ouders, diverse fracties – zoals GroenLinks en D66 – opperen ook om de kinderopvang helemaal gratis te maken. Dat kost al gauw vijf miljard euro per jaar. Zo verdwijnt ook automatisch het probleem van de toeslagen, is de gedachte. De VVD wil echter ‘geen staatcrèches’, zei Dijkhoff.
RTL 19.01.2021 Kamerleden van verschillende partijen willen dat premier Mark Rutte nadrukkelijker kijkt naar zijn eigen rol in de toeslagenaffaire. Rutte heeft, met het aftreden van zijn kabinet, dan wel verantwoordelijkheid genomen, het lijkt volgens de partijen niet volledig door te dringen dat het toeslagenschandaal zich voornamelijk voltrok toen hij in het torentje zat.
Het is typisch dat voormalig staatssecretaris van Financiën Eric Wiebes (in dit kabinet minister) aftrad, terwijl ‘de grote VVD-baas’ Rutte bleef zitten, zegt Wilders. “Wat een schaamteloos egoïsme. Als de premier nog een beetje eergevoel over heeft, als hij nog iets van een ruggengraat over heeft, moet hij na de verkiezingen niet terugkomen.”
Het kabinet trad vrijdag terug, waarmee Rutte de ultieme politieke verantwoordelijkheid nam. Maar terwijl Rutte meer openheid beloofde, ‘komt hij vervolgens weer met een zin die alleen hij kan bedenken: ik was verantwoordelijk, maar niet betrokken’, zegt GroenLinks-leider Jesse Klaver. “Hij was wel degelijk betrokken. En het zou hem sieren als hij de fout van afgelopen vrijdag vandaag rechtzet. En niet wegduikt voor de verantwoordelijkheid, maar zegt: ik was er.”
Ook fractievoorzitter Rob Jetten vindt dat Rutte hierover niet duidelijk genoeg is geweest. Hij benadrukt de rol van de premier in het ontstaan van de harde fraudeaanpak. “Onder het bewind van de kabinetten Rutte-I en Rutte-II is die aanpak doorgeschoten.” Jetten rekent het de premier aan ‘dat de ellende en de problemen, waarvan hij wist dat ze bestonden, konden voortduren terwijl hij de scepter zwaaide’.
Dossier Toeslagenaffaire
Het blootleggen van de misstanden bij de Belastingdienst in de Toeslagenaffaire, is terug te lezen in de artikelen en video’s die RTL Nieuws hierover heeft gepubliceerd. Bekijk het hele dossier.
Vingerafdrukken
De D66’er verwijst ook naar de ‘pleurop’-uitspraak van de premier en naar de tijd dat Rutte nog staatssecretaris was, en aan gemeenten vroeg Somalische inwoners extra goed te controleren op misbruik met bijstandsuitkeringen.
Ook PvdA-leider Lilianne Ploumen haalt dat voorbeeld aan. Rutte kan volgens haar niet volhouden dat hij niet direct betrokken was bij het ontspoorde fraudebeleid. “Zijn vingerafdrukken zitten op elke witgelakte pagina.” Toch constateert zij dat Rutte “met een glimlach wegfietst van zijn verantwoordelijkheid”.
CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt hekelt vooral de gebrekkige informatievoorziening in de tijd dat Rutte premier is. “Het probleem bij het Torentje is dat er niet genotuleerd wordt”, zijn ministerie moet de telefoon niet meer opnemen als andere departementen goedkeuring willen vragen voor het openbaar maken van documenten, zegt Omtzigt.
“Kan hij reflecteren op zijn eigen rol en het ministerie van Algemene Zaken”, vraagt het bekende CDA-lid verder. “Wanneer is hij ergens voor verantwoordelijk en wanneer heeft hij besluiten genomen? Wat weet hij over discriminatie en etnisch profileren?”
Kabinet stuurt vuistdik toeslagendossier avond voor debat
Kamerleden zijn bij aanvang van het debat over de toeslagenaffaire nogal verbolgen over de enorme hoeveelheid informatie die ze plotseling hebben gekregen. Lilian Marijnissen (SP) toont een dik dossier en vraagt zich af waarom het zo laat moest.
NU 19.01.2021 CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt heeft dinsdag in het debat over het aftreden van het kabinet naar aanleiding van het vernietigende onderzoeksrapport naar het toeslagenschandaal hard uitgehaald naar het kabinet en functioneren van de Nederlandse rechtsstaat. “Er is iets fundamenteel mis in ons land.”
Omtzigt, die geldt als een van de aanjagers die het schandaal bij de Belastingdienst aan het daglicht bracht, omschreef de problemen bij de rechterlijke macht, de politiek en de subsidieafhankelijkheid van belangenorganisaties als “groot en diep”.
Het ongekende onrecht dat ouders in de affaire is aangedaan, zoals de parlementaire onderzoekscommissie dat kwalificeerde, heeft volgens het Kamerlid kunnen plaatsvinden omdat de tegenmachten in de Nederlandse democratie niet functioneren.
Hij vindt dat in de Nederlandse politiek Kamerleden in problemen komen met het kabinet en de eigen partij als zij te kritische vragen stellen. “De kliek in Den Haag kijkt meer naar partijvoorzitter dan naar de kiezer. De kiezer komt alleen in beeld tijdens verkiezingscampagne.”
Omtzigt in debat: ‘Kliek in Den Haag kijkt niet naar kiezer’
Kamer richt pijlen op premier Rutte
De Tweede Kamer debatteert dinsdag over het aftreden van het kabinet en het snoeiharde onderzoeksrapport naar het kinderopvangtoeslagschandaal.
VVD-fractievoorzitter Klaas Dijkhoff bood namens zijn partij excuses aan voor wat hij omschreef als “een clustercatastrofe van epische proporties”.
PVV-leider Geert Wilders richtte zijn pijlen op premier Mark Rutte. Hij vindt het onbegrijpelijk dat VVD-leider doorgaat als lijsttrekker. Rutte zei zelf dat hij vindt dat hij geen directe verantwoordelijkheid draagt voor het schandaal, maar volgens Wilders zijn de vingerafdrukken van Rutte overal op het dossier terug te vinden.
“Rutte was overal aanwezig. Er zijn gezinnen verwoest en degene die tien jaar verantwoordelijk is gaat lachend door”, aldus Wilders. “Dit kabinet heeft de waarheid verdoezeld, stukken zijn achtergehouden, de rechtsstaat is geschoffeerd.”
Hoewel een deel van de Kamer het met Wilders eens is dat de premier meer verantwoordelijkheid draagt dan hij zelf wil doen geloven, vinden zij ook dat de PVV niet vrijuit gaat. DENK-fractievoorzitter Farid Azarkan: “Als er iemand is die exponent is van een cultuur waar mensen op basis afkomst wordt beoordeeld is het PVV. Door het creëren van een klimaat van racisme en discriminatie heeft de PVV bloed aan de handen.”
Ook Jesse Klaver (GroenLinks) en Lilian Marijnissen (SP) en Lilian Ploumen (PvdA) benadrukten de rol die Rutte heeft gespeeld. Klaver hekelt de verdediging van Rutte die eerder stelde verantwoordelijk, maar niet betrokken te zijn bij de toeslagen. “Hij was wel degelijk betrokken”, aldus Klaver. “Het zou hem sieren als hij niet wegduikt voor verantwoordelijkheid.”
Dat vindt ook Lilianne Ploumen (PvdA). Zij wijst erop dat Rutte in 2007 is veroordeeld wegens het aanzetten tot discriminatie. Hij zette in 2003 gemeenten ertoe aan om etnisch te profileren. Zij ziet het beleid van een discriminerende overheid terug in het toeslagenschandaal.
Marijnissen vindt dat het kabinet niet heeft laten zien echt iets te willen doen om herhaling te voorkomen. Een van de zaken waar zij vindt dat het kabinet nu al actie op kan ondernemen is het doorlichten van risicoselectiemodellen en algoritmes die discriminatie in de hand werken. Klaver wil dat de overheid per direct stopt met het gebruik hiervan.
‘Zwarte bladzijde in de geschiedenis van de Nederlandse overheid’
Afgelopen vrijdag viel het kabinet over “een zwarte bladzijde in de geschiedenis van de Nederlandse overheid”, schreef het kabinet.
De Belastingdienst discrimineerde ouders met een tweede nationaliteit door hen strenger te controleren en onterecht te beboeten. Hoe hard en hoe wijdverspreid discriminatie en racisme binnen de overheid is, is nog niet duidelijk. Dat wordt nog onderzocht.
Het demissionaire kabinet kondigde na de val een aanzet aan om te voorkomen dat een dergelijk schandaal zich kan herhalen. Het toeslagensysteem moet op de schop, ouders moeten worden gecompenseerd en er is meer openheid beloofd in de richting van de Kamer en journalisten.
Het schandaal leidde vorige week tot het vertrek van Lodewijk Asscher als PvdA-lijsttrekker en Eric Wiebes (VVD) die volgens de onderzoekscommissie medeverantwoordelijkheid droegen in het vorige kabinet.
Premier Rutte zei door te willen. De VVD-leider, die volgens de commissie ook medeverantwoordelijk is omdat hij voorzitter was van de ministeriële commissie die de keiharde fraudejacht initieerde, deelt de conclusie van Asscher en Wiebes niet dat het onmogelijk is nog verder te kunnen in de politiek.
RTL 19.01.2021 CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt wil precies van het kabinet weten hoe snel de gedupeerden in de toeslagenaffaire geholpen worden. “Ik wil een tijdspad hebben”, zegt hij. “En nu een echt tijdspad en niet zo’n fake tijdspad.” Omtzigt heeft ook weinig vertrouwen in de huidige compensatieregeling. “Die verandert met de dag”, zegt hij.
Het kabinet beloofde al ruim een jaar geleden dat het werk ging maken van compensatie van de gedupeerden.
Niet wachten
“Slechts 2 procent is geholpen, en er is meer geld naar de Belastingdienst gegaan dan naar de ouders”, zegt Omtzigt. Wat hem betreft komen de getroffen ouders en hun kinderen ‘op de eerste plaats, en misschien ook op de tweede en de derde’.
Compensatie van het grote onrecht dat de slachtoffers is aangedaan ‘kan niet wachten’, vindt Omtzigt. Tienduizenden mensen werden onevenredig hard aangepakt en ten onrechte aangemerkt als fraudeur, met vaak rampzalige gevolgen voor hun persoonlijk leven. “En in 94 procent van de gevallen weten we niet meer waarom dat gebeurd is. Hoezo rechtsstaat?”, schampert de CDA’er.
Bananenmonarchie
Ook de informatievoorziening, waarover het kabinet vrijdag nog beterschap beloofde, schiet volgens Omtzigt nog steeds tekort. Aan de vooravond van het debat kwam ineens een heel pakket met informatie, maar ook vage antwoorden op een hele reeks vragen.
Er is volgens de CDA’er gewoon een ‘nieuwe Rutte-doctrine’. Die doctrine zou voorschrijven dat discussiestukken veelal niet openbaar worden gemaakt. “We hebben hem gehad, we nemen er afstand, en we hebben hem weer ingevoerd.”
Niet alleen de Kamer krijgt te weinig informatie, aldus Omtzigt. De Kamercommissie die onderzoek deed naar de toeslagenaffaire concludeerde dat zelfs stukken werden achtergehouden in rechtszaken. “Dit is een bananenmonarchie”, foetert het Kamerlid.
Dossier Toeslagenaffaire
Het blootleggen van de misstanden bij de Belastingdienst in de Toeslagenaffaire, is terug te lezen in de artikelen en video’s die RTL Nieuws hierover heeft gepubliceerd. Bekijk het hele dossier.
MSN 19.01.2021 Ook de VVD biedt haar excuses aan voor het leed dat ouders is aangedaan in de toeslagenaffaire. Het vernietigende toeslagenrapport waar de Kamer dinsdag over debatteert, wijst volgens VVD-fractievoorzitter Klaas Dijkhoff ook nadrukkelijk naar de rol van de Tweede Kamer. “Zet de verwarming maar niet te hoog, anders druipt de boter nog van ons hoofd”, zegt de liberaal.
Dat geldt dus ook voor de grootste partij in het parlement, de VVD van Dijkhoff zelf. Hij hoopt dat de Kamer naar zijn eigen rol kijkt, maar een “kritische beschouwing van onszelf” doet volgens Dijkhoff niets af aan het terechte commentaar op het inmiddels afgetreden kabinet. “Ik verdedig niemand, maar ik wil voorkomen dat we ons eigen aandeel vergeten.” Hij stelt voor ook om “externen” naar de rol van de Kamer in het schandaal te laten kijken.
Het komt Dijkhoff op flinke kritiek te staan van PVV-leider Geert Wilders. Die denkt dat de VVD’er wel degelijk zijn “politieke baas”, premier Mark Rutte, uit de wind wil houden. Die is al ruim tien jaar eindverantwoordelijk voor het kabinetsbeleid, maar “gaat straks lachend door alsof er niets gebeurd is”, zegt Wilders. “De VVD plaatst partijbelang boven landsbelang.”
Dijkhoff noemt dat een “eenzijdig beeld” en vindt het “jammer dat Wilders voorbijgaat aan de gedegen conclusies van het rapport”. Daarin wordt geconcludeerd dat in alle bestuurslagen grote fouten zijn gemaakt. “Op zoveel momenten had een andere keuze het verschil kunnen maken”. Of Rutte door kan als premier, “daar gaat de kiezer over”, aldus Dijkhoff.
Telegraaf 19.01.2021 Het debat over het toeslagenschandaal en de kabinetsval is voor coalitie en oppositie aanleiding om de VVD en demissionair premier Mark Rutte onder vuur te nemen. CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt houdt zich daar afzijdig van en neemt de rechtstaat onder vuur. Hij ziet in dit dossier Nederland zelfs als ’bananenmonarchie’.
Het kabinet trad afgelopen vrijdag in zijn geheel af, na wekenlang overleg over de gevolgen die de toeslagenaffaire moest hebben.
Fractievoorzitters voeren het woord tijdens het debat. Behalve bij het CDA: daar wordt Kamerlid Omtzigt ingezet, die mede het toeslagenschandaal aan het licht bracht. VVD-fractievoorzitter Klaas Dijkhoff trok direct bij aanvang van het debat in zijn bijdrage het boetekleed aan over de rol van de Kamer in de toeslagenaffaire. „Zet de verwarming hier maar niet te hoog, anders druipt de boter nog van ons hoofd.”
Aanval op VVD
Oppositiepartijen, maar ook D66-fractieleider Rob Jetten, bekritiseren de partij van Dijkhoff. Daarbij ligt vooral het late delen van informatie onder vuur. „Prima dat u kritiek levert op de Kamer, maar het waren parlementariërs (CDA’er Omtzigt en SP’er Renske Leijten, red.) die ergens achter probeerden te komen maar keer op keer op keer op een muur stuitten”, aldus SP-leider Lilian Marijnissen.
PVV-leider Geert Wilders gaat het hardst erin. „De premier zit vuistdiep in het toeslagendossier. Maar hij bagatelliseert alles.” Volgens de oppositieleider trad minister Eric Wiebes vorige week af om ’de positie van grote VVD-baas te beschermen’: „Ikke, ikke, ikke en de rest kan stikken, staat in de deur van het Torentje gegraveerd.”
Dijkhoff zelf laat de kritiek op zijn partij en premier van zich afglijden. De pijlen op Rutte richten vindt hij politiek spel. De vertrekkende fractieleider stelt voor om in de Kamer zorgvuldiger wetten te gaan behandelen, in plaats van tijd inruimen voor debatjes over actuele ophef: „Misschien moeten we hier één dag actualiteiten doen en drie dagen saaie dingen die heel belangrijk zijn.”
’Fundamenteel mis’
CDA’er Omtzigt houdt zich afzijdig van een aanval op de VVD en neemt in een vurig betoog het functioneren van de rechtstaat onder vuur. „De rechtstaat keek niet eens in de dossiers, wat een rechtstaat.” Dat er in rechtszaken met ouders stukken werden achtergehouden, noopt Omtzigt ertoe te stellen dat Nederland een ’bananenmonarchie’ is.
Hij ziet een probleem in de organisatie van macht en tegenmacht. „Er is zo’n innige band tussen kabinet en Kamer”, vindt hij. „Daar is iets fundamenteel mis in ons land. Onze kliek in Den Haag kijkt meer naar de partijvoorzitter dan de kiezer. En dat zullen we moeten veranderen.”
De ’checks and balances’ komen volgens hem niet van belangenorganisaties, omdat ’die allemaal uit de staatsruif eten’. Echt kritisch kunnen ze daarom volgens hem niet zijn: „Omdat dan de subsidie stopt.”
Onvermijdelijk
Het rapport ’Ongekend onrecht’ van de commissie die meerdere politieke kopstukken onder ede hoorde, sloeg dusdanig hard in, dat het aftreden als onvermijdelijk werd gezien. Rutte spreekt voorafgaand aan het debat dan ook van een rapport dat als ’een mokerslag’ aankwam.
Tegelijk met het aftreden maakte Rutte ook bekend de komende jaren vele miljarden euro’s uit te geven om de schade te herstellen. Dat gaat naar compensatie van ouders, maar ook naar verbetering van de dienstverlening door de overheid en het opkrikken van de informatievoorziening.
NOS 19.01.2021 De Partij voor de Dieren en GroenLinks constateren dat Rutte weinig zelfreflectie toont. Hij erkent wel dat hij fouten heeft gemaakt, maar hij heeft geen complete beschouwing hoe het wantrouwen in het toeslagensysteem is gegroeid. GroenLinks-leider Klaver vindt dat de premier doet alsof het allemaal toevallig is gebeurd. “U bent geen toeschouwer, u bent een hoofdrolspeler”, aldus Klaver. Rutte weerspreekt de kritiek en vindt dat hij wel degelijk reflectie toont en dat hij wel degelijk lessen uit de affaire trekt.
Regeringspartij D66 wil dat Rutte erkent dat hij zijn “vingerafdrukken” op het hele dossier zitten. Nee, zegt Rutte. Hij vindt dat Jetten partijpolitiek bedrijft. “D66 tegenover VVD is meer iets voor de campagne.”
MSN 19.01.2021 Demissionair premier Mark Rutte gaat dinsdag in debat met de Tweede Kamer over de toeslagenaffaire en de daaruit volgende val van zijn derde kabinet. Rutte moet zich verantwoorden voor zijn rol in het schandaal als premier in de afgelopen tien jaar.
Het kabinet trad afgelopen vrijdag in zijn geheel af, na wekenlang overleg over de gevolgen die de toeslagenaffaire moest hebben.
Fractievoorzitters voeren het woord tijdens het debat. Behalve bij het CDA: daar wordt Kamerlid Pieter Omtzigt ingezet. VVD-fractievoorzitter Klaas Dijkhoff trok direct bij aanvang van het debat in zijn bijdrage het boetekleed aan over de rol van de Kamer in de toeslagenaffaire. „Zet de verwarming hier maar niet te hoog, anders druipt de boter nog van ons hoofd.”
Oppositiepartijen met Rob Jetten (D66) voorop, kritiseerden de partij van Dijkhoff vanwege de bonnetjesaffaire en de afkalving van de sociale advocatuur. Maar ook de beruchte ’Rutte-doctrine’, waarin informatie te laat of niet met de Kamer wordt gedeeld, moet het ontgelden. „Prima dat u kritiek levert op de Kamer, maar het waren parlementariërs (CDA’er Pieter Omtzigt en SP’er Renske Leijten) die ergens achter probeerden te komen maar keer op keer op keer op een muur stuitten,” aldus SP-leider Lilian Marijnissen.
Het rapport ’Ongekend onrecht’ van de commissie die meerdere politieke kopstukken onder ede hoorde, sloeg dusdanig hard in, dat het aftreden als onvermijdelijk werd gezien. Rutte spreekt voorafgaand aan het debat dan ook van een rapport dat als ’een mokerslag’ aankwam.
Tegelijk met het aftreden maakte Rutte ook bekend de komende jaren vele miljarden euro’s uit te geven om de schade te herstellen. Dat gaat naar compensatie van ouders, maar ook naar verbetering van de dienstverlening door de overheid en het opkrikken van de informatievoorziening.
Dat laatste is een groot kritiekpunt van de Tweede Kamer, die meer openheid van de regering verlangt. Rutte heeft nu toegezegd veel meer documenten openbaar te maken. Maar de Kamer zal hem daarover stevig aan de tand willen voelen, net als over zijn rol in het veroorzaken van de toeslagenaffaire, in de ruim tien jaar dat hij premier is.
RTL 19.01.2021 De Tweede Kamer debatteert vanaf 13.00 uur met premier Rutte over het aftreden van het kabinet naar aanleiding van de toeslagenaffaire. De Kamer wil van het kabinet weten wat het gaat doen om dit in de toekomst te voorkomen. Het debat begint met een verklaring van premier Rutte
RTL 19.01.2021 De Kamer is verontwaardigd over de berg aan informatie die het kabinet slechts enkele uren voor het debat over de toeslagenaffaire naar de Kamer heeft gestuurd. Kamerleden konden die onmogelijk lezen in die korte tijd. Zij schamperden over de door het kabinet beloofde ‘nieuwe informatievoorziening’ na de toeslagenaffaire.
Reden is een vuistdik pakket nieuwe informatie die de Kamer slechts enkele uren kreeg voor het debat vandaag over de toeslagenaffaire. Die informatie konden de Kamerleden onmogelijk lezen voorafgaand aan het debat, betoogden verschillende fractievoorzitters. “Dat gaat natuurlijk nooit lukken”, zei SP-leider Lilian Marijnissen.
Ook PVV-leider Geert Wilders zei de informatie niet te hebben kunnen lezen voorafgaand aan het debat.
Kamerleden zijn bij aanvang van het debat over de toeslagenaffaire nogal verbolgen over de enorme hoeveelheid informatie die ze plotseling hebben gekregen. Lilian Marijnissen (SP) toont een dik dossier en vraagt zich af waarom het zo laat moest.
NOS 19.01.2021 Dat er veel anders moet met de toeslagen in de kinderopvang, daar is vrijwel iedereen het wel over eens. Maar over de vraag hoe precies is nog veel discussie, blijkt ook vandaag in het Kamerdebat over de toeslagenaffaire.
Het kabinet trad vorige week af, als gevolg van de keiharde conclusies van de parlementaire ondervragingscommissie. Rutte legde vanmiddag als inmiddels demissionaire premier een korte verklaring af in de Tweede Kamer. Volgens hem kwam de conclusie van het rapport van de ondervragingscommissie aan als een mokerslag. “Als het hele systeem heeft gefaald, kan alleen gezamenlijk verantwoordelijkheid worden gedragen”, zei hij.
Rutte: conclusie rapport toeslagenaffaire was hard als een mokerslag
Het kabinet wil dat het toeslagensysteem op de schop gaat, maar zei vorige week dat dat waarschijnlijk nog jaren zal duren. Onder meer GroenLinks, PvdA, SP, Partij voor de Dieren en en ook regeringspartij D66 vinden dat de kinderopvang helemaal of grotendeels gratis moet worden. Ook VVD-fractievoorzitter Dijkhoff wil een ander systeem, maar gratis kinderopvang gaat hem te ver, zei hij in het debat. Hij is bang voor “staatscrèches”.
Vrijwel alle deelnemers aan het Kamerdebat noemden het opstappen van het kabinet de juiste beslissing. Sommigen erkenden dat ze ook zelf steken hebben laten vallen en te strenge wetten hebben gemaakt. Er was een brede oproep om de betrokkenen nu echt snel financiële compensatie te bieden.
VVD-lijsttrekker
Meteen in het begin van het debat kreeg Dijkhoff van PVV-leider Wilders vragen over de positie van Rutte als VVD-lijsttrekker. “Er was er één die vanaf 2010 tot 2020 overal bij aanwezig was en dat is de heer Rutte”, zei Wilders. De PVV-voorman begrijpt niet dat Rutte weer de VVD-lijst aanvoert.
Dijkhoff zei daarover dat het kabinet niet wegloopt voor zijn verantwoordelijkheid en dat het niet allemaal aan één man ligt. Hij voegde eraan toe dat het parlement niet over partijen gaat, maar dat de VVD-leden de lijst van hun partij vaststellen en dat de kiezer daarna de partijen beoordeelt. Dijkhoff erkende overigens dat er ook in zijn partij een te eenzijdige focus lag op fraudebestrijding.
‘Rechtsstaat geschoffeerd’
Wilders zei dat het kabinet het parlement keihard heeft voorgelogen, dat het stukken heeft achtergehouden en dat de willekeur heerst. “Dit kabinet heeft de democratie en de rechtsstaat geschoffeerd.”
Hij betitelde Rutte als de premier van een land dat bestuurd wordt door een zieke en corrupte overheid, die tienduizenden mensen schaamteloos vogelvrij heeft verklaard. Anderen zeiden dat Rutte zijn eigen rol in de affaire naar buiten veel te klein heeft gemaakt. Volgens GroenLinks-leider Klaver was Rutte veel meer bij het schandaal betrokken dan hij zelf wil toegeven.
Vingerafdrukken
SP-leider Marijnissen zei dat het kabinet alleen is gevallen omdat doorregeren schadelijker leek voor het beeld dan opstappen. En PvdA-fractievoorzitter Ploumen voegde eraan toe dat “de vingerafdrukken van Rutte op elke pagina zitten. Marijnissen stelde verder nog voor na de parlementaire ondervraging ook nog een “echte” parlementaire enquête te houden.
Denk-voorman Azarkan pleitte voor strafrechtelijke vervolging van mensen die betrokken waren bij het door de Belastingdienst selecteren op tweede nationaliteit of etnische afkomst. “Niemand mag de wet overtreden. We moeten aan Nederland laten zien dat discrimineren en daar meerjarig over liegen niet onbestraft kan blijven.”
‘Haagse kliek kijkt meer naar partijvoorzitter dan naar kiezer’
CDA-woordvoerder Omtzigt, een van de Kamerleden die afgelopen tijd veel werk hebben gemaakt van de toeslagenaffaire, zei dat er iets fundamenteel mis is met de “checks and balances”. “Wij hebben de staat zo ingericht dat onze kliek in Den Haag meer kijkt naar de partijvoorzitter dan naar de kiezer; dat zullen we moeten veranderen.”
Omtzigt hekelde verder de manier waarop het kabinet de Kamer informeert. Ook over de beantwoording van Kamervragen over de toeslagen, gisteren, zijn hij en anderen erg ontevreden. De woordvoerder van de regeringspartij pleitte ook voor een betere regeling voor klokkenluiders. “De eerste die in dit dossier werd ontslagen, was de klokkenluider. Kan deze man alsnog een lintje krijgen, in plaats van zijn ontslagbrief?”, vroeg Omtzigt.
Pieter Omtzigt over ‘Haagse kliek’: er is iets fundamenteels mis
NOS 19.01.2021 Het debat dat vanmiddag in de Tweede Kamer wordt gehouden over de toeslagenaffaire, zal waarschijnlijk ook een verkiezingsdebat worden. Premier Rutte, met zijn VVD ruimschoots op kop in de peilingen voor 17 maart, zal daarbij het doelwit zijn van de andere partijen.
Die vaardigen bijna allemaal hun fractievoorzitter af voor het debat, wat aangeeft waar de prioriteit ligt. Alleen het CDA laat de specialist op dit dossier, Pieter Omtzigt, het woord voeren.
Het debat begint om 13.00 uur met een verklaring van Rutte over het aftreden van zijn kabinet afgelopen vrijdag. Toen zei hij dat de rechtsstaat er niet in geslaagd is burgers te beschermen tegen de almachtige overheid. “Als het hele systeem heeft gefaald, kan alleen gezamenlijk verantwoordelijkheid worden gedragen.” Daarom trad het kabinet af.
Ongeloofwaardig
Vooral de oppositiepartijen zullen Rutte erop aanvallen dat hij, ondanks het onrecht dat burgers is aangedaan, toch gewoon weer premier wil worden. Ze vinden dat hij ongeloofwaardig is geworden. Hij was als premier misschien niet direct verantwoordelijk, maar wel eindverantwoordelijk, zo is hun redenering.
Zelf heeft Rutte nooit overwogen op te stappen als lijsttrekker, omdat hij naar eigen zeggen niet direct betrokken was bij het toeslagendossier. Oppositiepartijen zullen hem verwijten dat dat juist het probleem was. Hij heeft het te lang op zijn beloop gelaten, vinden zij.
Ook het slecht informeren van de Tweede Kamer zal de premier worden aangerekend. Door de zogenoemde Rutte-doctrine, die inhoudt dat discussies tussen ambtenaren intern moeten blijven, kwamen belangrijke stukken pas heel laat boven water. Het kabinet heeft daarin beterschap beloofd; alle relevante stukken zullen voortaan meteen naar de Kamer en journalisten worden gestuurd, zo is gezegd.
Kamer: vertrek kabinet enige goede stap
Natuurlijk zal het in het debat ook gaan over de inhoudelijke kant van de affaire. Hoe heeft het zo uit de hand kunnen lopen en hoe voorkomen we dat het ooit nog een keer gebeurt? Veel aandacht zal ook uitgaan naar de gedupeerde ouders. Partijen vinden het onverteerbaar dat de compensatie van ten minste 30.000 euro, die voor de Kerst werd toegezegd, nog bij niemand binnen is. Dat kan nog wel tot mei duren.
Kwijtgescholden
Gisteren zette het kabinet wel een belangrijke stap in die compensatie. De schulden die de ouders hebben bij overheidsinstellingen en gemeenten worden kwijtgescholden. Daar zijn vele tientallen miljoenen euro’s mee gemoeid. Een fors bedrag voor een demissionair kabinet, maar vrijwel zeker zal de Tweede Kamer dat steunen. Wel zullen er nog veel vragen zijn over de uitvoering van de regeling.
Staatssecretaris Van Huffelen (D66), die vandaag ook bij het debat is, riep gisteren private partijen als banken en energiebedrijven op om ook de schulden te schrappen die de ouders daar hebben. Zo hoopt ze dat de ouders met een schone lei een nieuwe start kunnen maken.
D66 en GroenLinks komen in het debat met een voorstel om de kinderopvang gratis te maken, net als onderwijs. Op die manier kan de kinderopvangtoeslag helemaal worden afgeschaft.
NOS 19.01.2021 GroenLinks, D66 en vakbond FNV willen dat de kinderopvang in Nederland een gratis basisvoorziening wordt voor iedereen. D66 sloot zich vanochtend aan bij een pleidooi hiervoor van GroenLinks. Maar wat zouden de gevolgen zijn als dit plan wordt uitgevoerd?
Wat zijn de kosten?
Gratis opvang voor kinderen tot 12 jaar (vier dagen per week) gaat de staat naar schatting 5,4 miljard euro meer kosten dan de regelingen die nu van kracht zijn. Dat schreef staatssecretaris van Financiën Van Huffelen in een brief aan de Tweede Kamer vorig jaar, naar aanleiding van beleidsonderzoek.
Die kosten kunnen overigens aanzienlijk lager uitvallen als ouders een kleine eigen bijdrage betalen, of als de inkomensafhankelijke combinatiekorting (IACK) afgeschaft wordt. Dat is een fiscale aftrekpost die arbeidsparticipatie van ouders met jonge kinderen moet stimuleren. Als kinderopvang gratis of bijna gratis wordt, is die financiële stimulans niet langer nodig, is de gedachte.
Gaan ouders meer werken als kinderopvang gratis of bijna gratis is?
Uit een verkenningsstudie van het Centraal Planbureau blijkt dat gratis of veel goedkopere kinderopvang relatief beperkt effect heeft op de werkgelegenheid in Nederland. De IACK blijkt uit die studie een meer effectieve maatregel om de arbeidsparticipatie te bevorderen.
Daar staat tegenover dat het afschaffen van die korting werken voor ouders van jonge kinderen minder aantrekkelijk maakt. Uit dat rapport: “De IACK is gericht op alleenstaanden en tweeverdieners met jonge kinderen (vaak vrouwen), een groep die relatief sterk reageert op financiële prikkels. De IACK is per euro effectiever in het stimuleren van het arbeidsaanbod dan de kinderopvangtoeslag.” Hoe lager de bijdrage, hoe geringer het effect op de arbeidsparticipatie.
Als de opvang gratis wordt voor werkenden en niet-werkenden, dan heeft dat naar verwachting nog een ander gevolg. Als niet-werkenden ook gratis kinderopvang krijgen, dan levert dit geen financieel voordeel meer op, maar ze gaan er wel op vooruit doordat kinderopvang nu ook voor hen (gratis) toegankelijk is. Volgens het CPB stopt een klein deel daardoor zelf met werken.
“In principe investeer je een enorm bedrag om uiteindelijk de hogere inkomens te ontlasten”, aldus Emmeline Bijlsma, directeur brancheorganisatie Kinderopvang.
Zijn er nog effecten op de inkomensongelijkheid?
Ook op inkomensongelijkheid zijn de effecten heel klein, blijkt uit het onderzoek van het Centraal Planbureau. Allereerst is de groep in Nederland die gebruikmaakt van dagopvang relatief klein, afgezet tegen alle inkomens in Nederland. Daarnaast krijgen de lagere inkomens in Nederland veel kosten vergoed (tot 96% van de kosten, tegen een maximum uurprijs).
Het meest profijt hebben uiteindelijk de midden- en hoge inkomens, die in het huidige stelsel minder vergoed krijgen via de kinderopvangtoeslag dan lagere inkomens. Daardoor neemt de inkomensongelijkheid licht toe.
Heeft gratis kinderopvang effect op het geboortecijfer?
Volgens sociaal demograaf Jan Latten heeft veel door de overheid opgelegde wet- en regelgeving onbedoeld een negatief effect op het geboortecijfer. “Kijk bijvoorbeeld naar de flexibilisering van de arbeidsmarkt en toewijzingsregels voor sociale huurwoningen. Dat zorgt voor onzekerheid onder jonge mensen en als ze onzeker zijn beginnen ze minder aan kinderen.”
Daarom kan de invoering van (bijna) gratis kinderopvang een remmend effect hebben op het alsmaar dalende geboortecijfer, zegt Latten. “De invoering van gratis kinderopvang is door de beleidsmakers niet daar voor bedoeld, maar er wordt wel een financiële drempel weggenomen als het om kinderen krijgen gaat.” Latten verwacht niet een enorme correctie in het geboortecijfer.
Wat vindt de kinderopvangbranche?
Directeur van de brancheorganisatie Kinderopvang Emmeline Bijlsma is om meerdere redenen zeer kritisch over gratis kinderopvang. “Ik denk dat als je iets gratis aanbiedt, het daarom waarde verliest. Ouders gaan dan vrijblijvender om met de opvang. Dat zou betekenen dat ze hun kinderen later gaan brengen en algeheel minder betrokken zijn bij de opvang.”
Er is geen onderzoek gedaan naar de gevolgen van de kwaliteit van gratis of bijna gratis opvang. Bijlsma wijst naar Scandinavië, waar de opvang grotendeels door de overheid wordt vergoed. “Daar is de kwaliteit van kinderopvang niet hoger dan hier. De kinderopvang in Nederland behoort nu tot de top van Europa.”
Een ander bezwaar van Bijlsma is de uitvoerbaarheid van het plan. “We hebben nu al te maken met wachtlijsten en onderbezettingen en die nemen waarschijnlijk alleen maar toe. Dat betekent in de praktijk dat er nieuwe gebouwen moeten komen voor opvang en dat bestemmingsplannen moeten worden aangepast. Dat kan nooit binnen korte termijn.”
Bijlsma vindt de extra overheidskosten van 5,4 miljard euro daarom niet gerechtvaardigd. “In principe investeer je een enorm bedrag om uiteindelijk de hogere inkomens te ontlasten. Daarbij is gratis nooit echt gratis, want dat geld moet natuurlijk ergens vandaan komen.”
NOS 19.01.2021 Net als GroenLinks wil regeringspartij D66 dat kinderopvang gratis wordt. De twee partijen zullen daar vanmiddag een gezamenlijk voorstel voor doen in het Kamerdebat over de toeslagenaffaire en het aftreden van het kabinet.
Door kinderopvang gratis te maken, kan de kinderopvangtoeslag afgeschaft worden. Die toeslag stond centraal in de uit de hand gelopen fraudejacht van de Belastingdienst, waardoor duizenden ouders in de financiële problemen kwamen.
GroenLinks en D66 willen dat kinderopvang een gratis publieke voorziening wordt, net zoals onderwijs. Nu moeten ouders nog een eigen bijdrage betalen en kunnen ze dus een toeslag krijgen om de kosten te betalen.
Niet gebonden aan coalitieafspraken
Door zich aan te sluiten bij oppositiepartij GroenLinks, gaat D66 in tegen de afspraken binnen de coalitie. Maar omdat het kabinet demissionair is, zijn de partijen daar niet meer aan gebonden.
GroenLinks-leider Jesse Klaver hoopt daar de komende tijd vaker gebruik van te kunnen maken. Volgens hem is er nu, tot aan de verkiezingen, kans op een ‘sociale meerderheid’ in de Tweede Kamer.
“De toeslagenaffaire moet een keerpunt worden: vanaf hier gaan we de verzorgingsstaat weer opbouwen”, zegt Klaver. Na het gratis maken van de kinderopvang wil hij ook de bijstandswet aanpakken. Ook daar moeten de menselijkheid en het vertrouwen in de burger terugkomen, vindt Klaver.
Onlangs ontstond veel verontwaardiging over het bericht dat een vrouw in de bijstand 7000 euro moest terugbetalen, omdat haar moeder regelmatig boodschappen voor haar deed.
Den HaagFM 19.01.2021 ‘Eerst zien, dan geloven’, zegt Janet Ramesar. Ze is een van de gedupeerden van de toeslagenaffaire die maandagavond hoorde dat haar schulden zijn kwijtgescholden. Ondanks dat de felicitatie-appjes op haar telefoon binnenstromen, is de Haagse nog niet in een feeststemming. Ze is de afgelopen jaren te vaak van het kastje naar de muur gestuurd door de Belastingdienst. Dat schrijft mediapartner Omroep West.
Staatssecretaris van Financiën Alexandra van Huffelen maakte maandag bekend dat schulden bij overheidsinstanties zoals de Belastingdienst, UWV, de Dienst Uitvoering Onderwijs en de Sociale Verzekeringsbank worden kwijtgescholden. De staatssecretaris roept private schuldeisers op hetzelfde te doen. Ze is daarover nog met hen in gesprek.
Janet Ramesar denkt dat het allemaal niet zo makkelijk gaat. ‘Voor deurwaarders zijn het hun inkomsten. Die geven ze niet zomaar af. Ik had liever gehad dat er een plan lag dat al helemaal af was en dat het dan in de media kwam. Nu moeten we weer weken of maanden wachten. Mijn schulden worden nog altijd ingehouden bij mijn compensatie. Dat voelt als de toeslagenaffaire 2.0.’
In september weer studeren
Sowieso is de Haagse door de jarenlange strijd met de fiscus niet overtuigd van de goede bedoelingen. Door de toeslagenaffaire raakte Janet een paar jaar geleden haar baan kwijt en kreeg ze Veilig Thuis op haar dak. ‘Mijn zoon woont niet meer thuis. Ik ben eigenlijk alles kwijtgeraakt wat ik kwijt kon raken. Ik kan financieel helemaal niks. Ik kan niet normaal boodschappen doen. Je kan niet leven. Je leeft echt alleen maar op de automatische piloot.’
‘De meeste schulden heb ik vorige maand afgelost’, vertelt ze. ‘Ik ga er wel vanuit dat ik met terugwerkende kracht dat geld terugkrijg. Ik had nog een studieschuld en die wordt dan ook kwijtgescholden. Dat is wel mooi, want ik wil in september mijn studie weer oppakken.’
‘Niet juichen zolang het niet op papier staat’
Toch gelooft de 35-jarige Ramesar de regeling pas als de brieven van deurwaarders niet meer op de mat vallen. ‘Dit soort nieuws komt altijd vlak voordat er een debat plaatsvindt. Maar zolang er niets op papier staat, ga ik niet juichen
OmroepWest 18.01.2021 ‘Eerst zien, dan geloven’, zegt Janet Ramesar. Ze is een van de gedupeerden van de toeslagenaffaire die maandagavond hoorde dat haar schulden zijn kwijtgescholden. Ondanks dat de felicitatie-appjes op haar telefoon binnenstromen, is de Haagse nog niet in een feeststemming. Ze is de afgelopen jaren te vaak van het kastje naar de muur gestuurd door de Belastingdienst.
Staatssecretaris van Financiën Alexandra van Huffelen maakte maandag bekend dat schulden bij overheidsinstanties zoals de Belastingdienst, UWV, de Dienst Uitvoering Onderwijs en de Sociale Verzekeringsbank worden kwijtgescholden. De staatssecretaris roept private schuldeisers op hetzelfde te doen. Ze is daarover nog met hen in gesprek.
Janet Ramesar denkt dat het allemaal niet zo makkelijk gaat. ‘Voor deurwaarders zijn het hun inkomsten. Die geven ze niet zomaar af. Ik had liever gehad dat er een plan lag dat al helemaal af was en dat het dan in de media kwam. Nu moeten we weer weken of maanden wachten. Mijn schulden worden nog altijd ingehouden bij mijn compensatie. Dat voelt als de toeslagenaffaire 2.0.’
In september weer studeren
Sowieso is de Haagse door de jarenlange strijd met de fiscus niet overtuigd van de goede bedoelingen. Door de toeslagenaffaire raakte Janet een paar jaar geleden haar baan kwijt en kreeg ze Veilig Thuis op haar dak. ‘Mijn zoon woont niet meer thuis. Ik ben eigenlijk alles kwijtgeraakt wat ik kwijt kon raken. Ik kan financieel helemaal niks. Ik kan niet normaal boodschappen doen. Je kan niet leven. Je leeft echt alleen maar op de automatische piloot.’
‘De meeste schulden heb ik vorige maand afgelost’, vertelt ze. ‘Ik ga er wel vanuit dat ik met terugwerkende kracht dat geld terugkrijg. Ik had nog een studieschuld en die wordt dan ook kwijtgescholden. Dat is wel mooi, want ik wil in september mijn studie weer oppakken.’
‘Niet juichen zolang het niet op papier staat’
Toch gelooft de 35-jarige Ramesar de regeling pas als de brieven van deurwaarders niet meer op de mat vallen. ‘Dit soort nieuws komt altijd vlak voordat er een debat plaatsvindt. Maar zolang er niets op papier staat, ga ik niet juichen.’
In de kinderopvangtoeslagaffaire zijn veel ouders in de problemen gekomen doordat zij door de Belastingdienst ten onrechte als fraudeur werden behandeld, toeslagen moesten terugbetalen én werden beboet. Soms liepen de bedragen op tot tienduizenden euro’s. Het kabinet maakte vrijdag bekend af te treden om de affaire. Dinsdag is er een debat in de Tweede Kamer.
MSN 19.01.2021 Het demissionair kabinet staat dinsdag 19.01.2021 een zwaar debat te wachten. Dan moet het zich verantwoorden voor de fouten die zijn gemaakt in de kinderopvangtoeslagaffaire. De partijen zullen de ministers aan de tand voelen over het rapport ‘Ongekend onrecht’, dat ertoe leidde dat het kabinet Rutte-III vrijdag opstapte.
In het snoeiharde rapport oordeelt een speciale Kamercommissie dat de volledige ambtelijke en politieke top verantwoordelijk is voor de jarenlang uit de bocht gevlogen fraudeaanpak van de Belastingdienst. De beginselen van de rechtsstaat waren geschonden, concludeert de commissie. Duizenden ouders stonden jarenlang ten onrechte bij de Belastingdienst aangemerkt als fraudeur, waardoor ze in grote problemen kwamen.
Als het kabinet niet uit zichzelf was afgetreden, stond het een motie van wantrouwen te wachten van GroenLinks-leider Jesse Klaver. Vrijwel de hele oppositie gaf aan die motie te steunen.
De antwoorden op vragen van Kamerleden voorafgaand aan het debat lieten lang op zich wachten. De eerste druppelden maandagavond pas binnen, liet CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt op Twitter weten. “Dat wordt weer een nacht leeswerk vrees ik”.
Vrijdag hield het kabinet de eer aan zichzelf en diende premier Mark Rutte het ontslag van zijn derde kabinet in bij de koning.
RTL 18.01.2021 Alle schulden die gedupeerde ouders uit de toeslagenaffaire hebben bij de overheid, worden kwijtgescholden. Dat leidt tot opluchting bij de slachtoffers, maar roept ook nieuwe vragen op. “Het is een opluchting, maar geen oplossing.”
“Ik ben er heel erg blij mee, laat ik dat vooropstellen”, zegt Natasja Dipai. Door de toeslagenaffaire heeft ze bij de overheid zo’n 80.000 euro schuld.
Die wordt nu kwijtgescholden, maar dat is niet de enige schuld die ze heeft: bij andere instanties staat ze 40.000 tot 50.000 euro in de min.
“Toen ik geen toeslag meer kreeg, moest ik de kinderopvang uit eigen zak betalen. Maar dat konden we niet, en ik kon niet stoppen met werken”, vertelt ze. “Toen ging de auto, die ik nodig had voor mijn werk in de zorg, ook nog eens kapot, en besloten we een lening bij de bank af te sluiten.”
Die schuld blijft voorlopig staan, al heeft staatssecretaris Van Huffelen van Financiën private schuldeisers zoals energiebedrijven, banken en woningcorporaties gevraagd om die openstaande schulden kwijt te schelden.
Dossier Toeslagenaffaire
Het blootleggen van de misstanden bij de Belastingdienst in de Toeslagenaffaire, is terug te lezen in de artikelen en video’s die RTL Nieuws hierover heeft gepubliceerd. Bekijk het hele dossier.
Alles kwijt
Als ook Dipais schulden bij andere instanties worden kwijtgescholden, maakt dat haar lichamelijke en mentale schade niet goed, zegt ze. Door de toeslagenaffaire raakte ze haar baan kwijt, haar huis, haar auto, en is ze gescheiden. Door alle stress kreeg ze eind vorig jaar ook nog een beroerte. “Het is niet niks geweest. De aankondiging van de overheid is een opluchting, maar niet de oplossing.”
“Ik wil zo graag dat m’n drie dochters alles wat ik ze hierdoor niet heb kunnen geven, alsnog kunnen krijgen”, vervolgt ze. “Ik verlang naar een schone lei en een startbedrag waarmee ik m’n leven weer kan opbouwen.”
We spraken Natasja eerder al over de door het kabinet beloofde 30.000 euro compensatie, waar de slachtoffers tot op heden nog niks van hebben gezien.
Natasja staat financieel onder bewindvoering en zal daardoor überhaupt niets van de compensatie zien. “De kinderen merken er niks van en ik kan ze hun jeugd er niet mee teruggeven.”
‘Verbijsterd’
“Toen ik het las, was ik verbijsterd”, reageert slachtoffer Pearl Martins. “Ik kreeg het nieuws doorgestuurd in een appgroep waar ik met zo’n veertig medegedupeerden en politici Renske Leijten en Pieter Omtzigt in zit. Het sloeg daar in als een bom.”
Er was een hoop emotie, maar ‘natuurlijk’ ook scepsis, vertelt ze. “We hebben zo vreselijk veel meegemaakt en zijn het vertrouwen volledig kwijtgeraakt. Dat kwijtschelden moet wel gauw gebeuren en niet nog jaren doorslepen.”
Ook leidde de aankondiging van het kabinet tot een hoop nieuwe vragen. “Er zijn mensen die al hun schulden zelf hebben afgelost. Hoe gaat dat dan? We hopen dat die vragen dinsdag beantwoord worden in het debat in de Tweede Kamer.”
Schone lei
Martins heeft nog voor 27.000 euro schuld bij DUO en de Belastingdienst. Als die overheidsschuld definitief is kwijtgescholden, betekent het voor haar écht een schone lei. Onwerkelijk, noemt ze het.
“Ik zit hier vanaf 2008 in en zou na al die jaren eindelijk echt schuldenvrij zijn. Ik heb geen idee hoe dat is, om niet meer te leven in angst, niet meer op je centjes te hoeven letten, de kinderen te kunnen verwennen.”
“Ik moet het nog wel verwerken, maar ben echt blij”, zegt Martins geëmotioneerd. “Ik kan eindelijk weer lachen.”
Het kabinet-Rutte III stapte vorige week op vanwege de toeslagenaffaire.
Na een slepend proces heeft het kabinet de ultieme politieke verantwoordelijkheid genomen voor alle ellende die de slachtoffers in de toeslagenaffaire is aangedaan.
NU 18.01.2021 Advocaat Vasco Groeneveld zegt dat zijn cliënten die zijn getroffen door de toeslagaffaire blij zijn met het kwijtschelden van de overheidsschulden, maar hij zet de zaak die de gedupeerde ouders tegen (oud-)bewindspersonen heeft aangespannen door. Ook advocaat Sébas Diekstra zet zijn zaak tegen de Belastingdienst door.
Groeneveld zegt dat het nieuws dat maandag naar buiten werd gebracht door staatssecretaris Alexandra van Huffelen (Financiën) door zijn cliënten met gejuich werd ontvangen. “Ik heb berichten van gejuich en blijdschap ontvangen”, aldus de advocaat. “Dit is een steun voor de toekomst, maar er moet nog worden afgerekend met het verleden.”
Groeneveld heeft een zaak aangespannen tegen vijf (oud-)bewindslieden, onder wie de ministers Tamara van Ark (Medische Zorg), Wopke Hoekstra (Financiën) en Eric Wiebes (tot voor kort Economische Zaken).
Ook Diekstra zegt dat zijn procedure om strafrechtelijk onderzoek af te dwingen naar mogelijke strafbare feiten gepleegd door de Belastingdienst, wordt doorgezet.
“Deze rigoureuze maatregel legt de incompetentie van dit kabinet om adequaat en tijdig tot een fatsoenlijke compensatie van de slachtoffers over te gaan, nogmaals bloot”, vindt Diekstra. Hij begon namens een van de gedupeerde ouders een procedure om alsnog vervolging van de Belastingdienst voor de affaire gedaan te krijgen, nadat het Openbaar Ministerie bekend had gemaakt dat het de Belastingdienst niet strafrechtelijk zal vervolgen vanwege de kindertoeslagaffaire.
Staatssecretaris Van Huffelen riep andere schuldeisers als banken, woningcorporaties en energiebedrijven op de schulden ook kwijt te schelden. De overheid is nog in gesprek met de private schuldeisers over de eventuele invulling hiervan.
Rutte over rapport toeslagenaffaire: ‘Kunnen ons er alleen voor schamen’
NOS 18.01.2021 Gedupeerden van de toeslagenaffaire hoeven schulden die ze hebben bij overheidsinstanties niet meer te betalen. Met die regeling wordt voorkomen dat de ouders, die allemaal ten minste 30.000 euro krijgen van het kabinet, een groot deel van dat bedrag weer moeten inleveren bij schuldeisers. Maar volgens juristen is het nog onduidelijk hoeveel ouders er nu echt mee opschieten.
“Dit is ten eerste een belangrijke stap en positief nieuws”, zegt Nadja Jungmann, lector schulden en incasso aan de Hogeschool Utrecht. “Alleen vraag ik me wel af of de gedupeerden echt met een schone lei kunnen beginnen, zoals Van Huffelen zegt. Dat kan je onder de huidige omstandigheden niet garanderen, omdat een substantieel deel van de ouders private schulden heeft. Ik vraag me af of het niet leidt tot een verschuiving van geld van de overheid naar private schuldeisers.”
De NVVK, de branchevereniging voor schuldhulpverleners, zegt dat er honderden private schuldeisers zijn. “De grootste zijn incassobureaus die namens veel schuldeisers werken”, zegt voorzitter Marco Florijn. “Denk daarbij aan zorgverzekeraars, banken, maar ook kleine schuldeisers als de bakker. Ook zijn er privé-leningen afgesloten, bijvoorbeeld bij ouders.” Ook Florijn vindt dat die meegenomen moeten worden in het plan voor de gedupeerden. “Anders krijgt een gedupeerde 30.000 euro, maar is dat geld zo weer weg omdat er bankbeslag op wordt gelegd.”
Verleiden
Staatssecretaris Van Huffelen vraagt private schuldeisers zoals energiebedrijven, banken en woningcorporaties openstaande schulden kwijt te schelden. Hierover is ze nog in overleg met hen. Ze wil private partijen ertoe “verleiden” de schulden te schrappen en heeft “goede hoop” dat dat gaat lukken. De Nederlandse Vereniging van Banken en het Verbond van Verzekeraars willen hier nog geen reactie op geven, omdat ze eerst met de leden in gesprek moeten.
Volgens Jungmann wordt het een lastige taak om alle schuldeisers mee te krijgen. “Ik denk dat sociale schuldeisers zoals zorgverzekeraars en woningcorporaties gevoelig zijn voor deze oproep, maar ik vraag me af of iedereen erin meegaat. Ze moeten dan afscheid nemen van een schuld, terwijl ze aan de vooravond van een recessie staan. Je kan je zelfs afvragen of zij indirect niet ook gedupeerd zijn, want door de Belastingdienst hebben mensen hun rekeningen niet kunnen betalen.”
Afbetaalde schulden
Een ander punt is wat er gebeurt met de overheidsschulden die al zijn afbetaald door gedupeerden. “Sommige mensen hebben met alle energie de schulden aan de Belastingdienst afgelost”, zegt advocaat en CU-politicus Don Ceder, die vijftig gedupeerden bijstaat. “Krijgen ze dat geld met terugwerkende kracht terug? Ook hier moet een compensatie voor komen.”
Afgelopen vrijdag trad het kabinet af vanwege de toeslagenaffaire. Toen zei premier Rutte dat het kabinet ook in demissionaire staat alles zal doen om de gedupeerde ouders te helpen. Ook de Tweede Kamer wil dat de ouders zo snel mogelijk volledige compensatie krijgen.
NOS 18.01.2021 Gedupeerden van de toeslagenaffaire hoeven schulden die ze hebben bij overheidsinstanties niet meer te betalen. Dat heeft demissionair staatssecretaris Van Huffelen van Financiën bekendgemaakt.
Met die regeling wordt voorkomen dat de ouders, die allemaal ten minste 30.000 euro krijgen van het kabinet, een groot deel van dat bedrag weer moeten inleveren bij schuldeisers. “Ik ben er heel erg blij mee dat we ouders een schone lei kunnen bieden”, zei Van Huffelen.
Afgelopen vrijdag viel het kabinet over de toeslagenaffaire. Toen zei premier Rutte dat het kabinet ook in demissionaire staat alles zal doen om de gedupeerde ouders te helpen. Ook de Tweede Kamer wil dat de ouders zo snel mogelijk volledige compensatie krijgen.
Ook de Belastingdienst en de dienst Toeslagen zien af van de vorderingen. Vorige week zei de Belastingdienst nog dat ze dat niet wilde doen. Dat leidde tot veel verontwaardiging, omdat de ouders juist het slachtoffer zijn van de uit de hand gelopen fraudejacht van de fiscus.
Omdat ze onterecht van fraude werden beschuldigd, zijn duizenden ouders in de financiële problemen gekomen. Ze moesten meestal alle kinderopvangtoeslag terugbetalen die ze hadden gekregen, vaak nog met boete. Daardoor ontstonden er ook weer schulden bij andere organisaties.
Private schuldeisers
Ook publieke instellingen als het CAK, het UWV, de Sociale Verzekeringsbank en de gemeenten doen mee aan de regeling. Van Huffelen roept private schuldeisers, zoals banken, energiebedrijven en woningcorporaties op hetzelfde te doen. Ze is daarover nog met hen in gesprek.
Om hoeveel geld het precies gaat, is onbekend. Geschat wordt dat de ouders vele tientallen miljoenen euro’s aan schulden bij de overheid hebben openstaan. Volgens het ministerie worden ze allemaal kwijtgescholden, ongeacht wat het de schatkist kost.
NU 18.01.2021 Alle schulden die gedupeerde ouders uit de toeslagenaffaire hebben bij overheidsinstanties zoals de Belastingdienst en Toeslagen, worden kwijtgescholden. Dat heeft Alexandra van Huffelen, staatssecretaris van Financiën, maandag bekendgemaakt.
Ook schulden bij andere instanties zoals het UWV, de Dienst Uitvoering Onderwijs en de Sociale Verzekeringsbank, worden geschrapt.
De staatssecretaris roept private schuldeisers zoals energiebedrijven, banken en woningcorporaties op hetzelfde te doen. “Zodat ouders echt weer opnieuw kunnen beginnen en dat compensatiebedrag kunnen houden.”
Vorige maand maakte Van Huffelen bekend dat alle slachtoffers recht hebben op ten minste 30.000 euro. “Ik vind dat ouders een volledig schone lei verdienen, zodat zij het bedrag aan compensatie kunnen gebruiken om écht een nieuwe start te maken”, aldus de staatssecretaris. Ze benadrukt dat het bedrag van 30.000 euro het minimum is. “Ouders die recht hebben op meer, krijgen meer.”
Woningcorporaties ‘welwillend’ tegenover oproep
De overheid is nog in gesprek met de private partijen over het kwijtschelden van de schulden en kan daarom nog geen uitspraken doen over de invulling daarvan.
De banken nemen binnenkort een gezamenlijk standpunt in over het kwijtschelden van de schulden van de gedupeerde ouders, laat een woordvoerder van de Nederlandse Vereniging van Banken (NVB) weten. Volgens de belangenvereniging is het nieuws nog erg vers en hebben de banken het verzoek van Van Huffelen hierover pas net vernomen.
Woningcorporaties staan “welwillend” tegenover de oproep van de overheid om de schulden kwijt te schelden die gedupeerde ouders uit de toeslagenaffaire hebben. Ze willen wel eerst met elkaar in overleg, laat corporatiekoepel Aedes weten.
Gedupeerden moesten deel compensatie afdragen aan Belastingdienst
Vrijdag maakte de belangenvereniging voor bewindvoerders in de schuldsanering (BBW) in Trouw bekend dat gedupeerden van de kinderopvangtoeslagaffaire een deel van de compensatie die ze ontvingen, weer moesten afdragen aan de Belastingdienst. De belangenvereniging stapte uit het overleg met de Belastingdienst omdat ze het niet eens was met deze keuze.
“BBW heeft meermaals haar bezwaren kenbaar gemaakt en heeft de Belastingdienst, de overheid en andere commissieleden willen behoeden voor de huidige desastreuze plannen, maar krijgt geen enkel gehoor. BBW steunt de voorgestelde regeling niet”, aldus de belangenvereniging.
Het kabinet-Rutte III maakte vrijdag bekend af te treden na een vernietigend rapport over de toeslagenaffaire. Duizenden ouders kwamen door toedoen van de onrechtmatige fraudejacht in grote financiële en persoonlijke problemen.
Telegraaf 18.01.2021 Aan de vooravond van het Tweede Kamerdebat over de toeslagenaffaire schelden overheidsinstanties de schulden van getroffen ouders kwijt. Ook schulden bij andere instanties zoals het UWV, de Dienst Uitvoering Onderwijs en de Sociale Verzekeringsbank, worden geschrapt.
Dat maakt demissionair staatssecretaris Alexandra van Huffelen (Financiën) maandagavond bekend. Van Huffelen roept private schuldeisers, zoals banken, energieleveranciers en woningcorporaties, op hetzelfde te doen. Daar is ze nog met hen over in gesprek. Voor veel getroffen gezinnen gaat het om tienduizenden euro’s.
SP-Kamerlid Renske Leijten, een van de politieke drijvers achter de onthulling van de toeslagenaffaire, noemt de kwijtschelding ’een goede eerste stap’. „Maar de Belastingdienst moet wat ons betreft helemaal uit de compensatieregeling en er moet echte schadeloosstelling komen voor ouders”, vindt de SP’er.
Vorige maand maakte Van Huffelen bekend dat alle slachtoffers recht hebben op ten minste 30.000 euro. „Ik vind dat ouders een volledig schone lei verdienen, zodat zij het bedrag aan compensatie kunnen gebruiken om écht een nieuwe start te maken”, aldus Van Huffelen. Ze benadrukt nogmaals dat het bedrag van 30.000 euro het minimum is. „Ouders die recht hebben op meer, krijgen meer.”
De toeslagenaffaire was vrijdag na lang bakkeleien reden voor het kabinet om af te treden. Het gehele kabinet is nu demissionair. Daarbij trad minister Wiebes (Economische Zaken) per direct af. Zijn takenpakket wordt nu waargenomen door Cora van Nieuwenhuizen (Infrastructuur). De VVD zoekt nog een definitieve opvolger voor Wiebes.
Dinsdagmiddag debatteert de Tweede Kamer over de toeslagenaffaire. Hoewel de ultieme politieke verantwoordelijkheid al is genomen, belooft het een pittig debat te worden. Inhoudelijk zal het kabinet met stevige antwoorden moeten komen op de vraag hoe de overheid haar eigen burgers zo door de mangel heeft kunnen halen.
AD 18.01.2021 Alle schulden die gedupeerde ouders uit de toeslagenaffaire hebben bij overheidsinstanties zoals de Belastingdienst en bij Toeslagen, worden kwijtgescholden. Dat heeft staatssecretaris van Financiën Alexandra van Huffelen vandaag bekendgemaakt.
Ook schulden bij andere instanties zoals het UWV, de Dienst Uitvoering Onderwijs en de Sociale Verzekeringsbank, worden geschrapt. Gemeenten worden daarnaast door de Vereniging van Nederlandse Gemeenten opgeroepen een streep te zetten door schulden die gedupeerden bij hun lokale overheid hebben uitstaan.
Vorige maand maakte Van Huffelen bekend dat alle slachtoffers recht hebben op ten minste 30.000 euro. ,,Ik vind dat ouders een volledig schone lei verdienen, zodat zij het bedrag aan compensatie kunnen gebruiken om écht een nieuwe start te maken”, aldus Van Huffelen. ,,We willen dat ze het bedrag dat ze aan compensatie krijgen ook echt kunnen houden.”
We willen dat ze het bedrag dat ze aan compensatie krijgen ook echt kunnen houden, aldus Alexandre van Huffelen, staatssecretaris Financiën.
Overheid vaak grootste schuldeiser
De Tweede Kamer had het kabinet eerder opgeroepen om maatregelen te treffen zodat de compensatie niet meteen in de zakken van schuldeisers zou verdwijnen. Daarbij werd vooral gekeken naar de overheid zelf, die in veel gevallen de grootste schuldeiser is.
Eind vorige week stapte de beroepsvereniging van bewindsvoerders nog uit overleg met het kabinet. Reden was dat de Belastingdienst als schuldeiser vooraan zou staan als gedupeerden tussen nu en 1 mei hun 30.000 euro gestort zouden krijgen. Volgens de Beroepsvereniging Bewindvoerders Wsnp (BBW) zou die praktijk ‘desastreus’ uitpakken: in een doorsnee situatie zou ruim 13.000 euro van het compensatiebedrag dat de Belastingdienst uitkeert door diezelfde Belastingdienst worden ingehouden, bleek uit berekeningen van de BBW.
Hoewel er nu een oplossing is voor schulden die uitstaan bij de overheid, is het nog onduidelijk wat er gebeurt met schulden die uitstaan bij andere partijen. De staatssecretaris roept private schuldeisers het voorbeeld van de overheid na te volgen. Ze is daarover nog met hen in gesprek.
RTL 18.01.2021 Goed nieuws voor de gedupeerden van de toeslagenaffaire. Er gaat een streep door alle overheidsschulden die deze gedupeerden bij de overheid hebben. Dat heeft staatssecretaris Van Huffelen zojuist bekendgemaakt.
Het gaat om alle overheidsschulden bij instanties als DUO en schulden bij het UWV. De overheid gaat ook in gesprek met postorderbedrijven en andere private schuldeisers.
“Ik vind dat ouders een volledig schone lei verdienen, zodat zij het bedrag aan compensatie kunnen gebruiken om écht een nieuwe start te maken”, aldus Van Huffelen.
Woede
Alle gedupeerde ouders van de toeslagenaffaire krijgen ten minste 30.000 euro, maar een deel van dat geld dreigde de Belastingdienst als openstaande vorderingen weer terug te eisen.
Dat de Belastingdienst zelf vooraan stond als schuldeiser om een groot deel van de vergoeding van 30.000 euro voor slachtoffers van de toeslagenaffaire weer te innen, wekte veel woede. De Beroepsvereniging van bewindsvoerders noemde het ‘desastreus’ voor de ouders.
Dossier Toeslagenaffaire
Het blootleggen van de misstanden bij de Belastingdienst in de Toeslagenaffaire, is terug te lezen in de artikelen en video’s die RTL Nieuws hierover heeft gepubliceerd. Bekijk het hele dossier.
Vanavond komt er dus goed nieuws voor de ouders. Staatssecretaris Alexandra van Huffelen (Financiën) maakte zojuist bekend dat er een streep gaat door de schulden die deze ouders bij de overheid hebben.
‘Krankzinnig’
Dat deed zij ook op aandringen van de Tweede Kamer. Zo’n beetje de hele Kamer vond de opstelling van de Belastingdienst niet uit te leggen. SP-Kamerlid Renske Leijten reageerde verbijsterd. “Dit is echt krankzinnig.”
AD 18.01.2021 De Belastingdienst moet afzien van alle vorderingen op gedupeerden van de kindertoeslagaffaire. Het is niet uit te leggen dat de fiscus nog steeds openstaande vorderingen incasseert. Dat zegt de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) vandaag.
,,Het kabinet geeft aan dat ze het grote onrecht dat ouders is aangedaan in de kindertoeslagaffaire zo veel mogelijk wil herstellen en soortgelijke fouten in de toekomst wil voorkomen”, aldus de VNG. ,,Het zijn goede intenties, maar we zien dat deze intenties voor de gedupeerde ouders weer teniet worden gedaan.”
Alle gedupeerde ouders krijgen ten minste 30.000 euro, maar een deel van dat geld dreigt de Belastingdienst als openstaande vorderingen weer terug te eisen. De vereniging vindt het een principieel punt dat de Belastingdienst afziet van deze vorderingen.
,,Daarnaast adviseren wij een bredere maatregel waarbij alle (semi-)overheidsvorderingen op gedupeerde ouders worden weggestreept, zodat het voor de ouders veel simpeler wordt om hun schulden te regelen. Het past wat ons betreft ook bij wat de gedupeerde ouders – door de overheid – is aangedaan.”
Na de stap vooruit van het kabinet, dat koos voor een generieke compensatie, soms aangevuld met schadevergoedingen, zet de Belastingdienst volgens de VNG nu ‘direct weer twee stappen terug’.
Vrijdag stapte het kabinet op, na wekenlang overleg over de conclusies in een snoeihard rapport over de toeslagenaffaire. Het demissionair kabinet kondigde aan kritisch te zullen kijken naar het ‘functioneren van de hele overheid, omdat burgers die bij UWV, CBR, Belastingdienst of andere uitvoeringsorganisaties terechtkomen, altijd goed geholpen moeten worden’.
Telegraaf 18.01.2021 De FNV wil dat de kinderopvang in Nederland een gratis basisvoorziening wordt voor iedereen. Dat zegt vicevoorzitter Tuur Elzinga van de vakbond.
„Gratis toegankelijke kinderopvang zou het beste antwoord op de kindertoeslagaffaire zijn. Alle werknemers profiteren hiervan. Geen heksenjacht naar vermeende fraudeurs meer, die zich van geen kwaad bewust zijn. Met verschrikkelijke, traumatische en heftige financiële gevolgen.”
Volgens Elzinga profiteren alle ouders hiervan. „Zij kunnen arbeid en zorg daarmee veel beter combineren. Het is een verstandige investering in onze gezamenlijke toekomst. Rust in de tent. In je huis, in je gezin, op je werk. Kosten voor kinderopvang hoeven zo niet langer een sta in de weg zijn.”
Algemene middelen
Elzinga wil dit uit de algemene middelen financieren. „Dat is een relatief bescheiden investering met grote maatschappelijke meerwaarde. Dit verdient zich deels terug door het afschaffen van de toeslag en deels door iets hogere belasting voor winsten en hogere inkomens. De economie profiteert van deze maatregel”, aldus de vakbondsman.
Peiling: val kabinet-Rutte III maakt electoraal weinig uit
Na het besluit van het kabinet-Rutte III om af te treden vanwege de toeslagenaffaire zijn de electorale verhoudingen nauwelijks veranderd. De vier partijen die in de regering zaten, komen echter wel steeds dichter bij een meerderheid van 76 zetels, meldt opiniepeiler Maurice de Hond zondag.
De VVD gaat er vergeleken met de vorige peiling een week eerder 2 zetels op vooruit en staat in de peiling nu op 35 zetels. D66 wint 1 zetel en komt daarmee op 14 zetels. Het CDA verliest er 1, en staat daarmee nu op 17 zetels. Hetzelfde geldt voor de ChristenUnie, die van 8 naar 7 zetels gaat.
De PvdA, die lijsttrekker Lodewijk Asscher deze week vanwege de toeslagenaffaire zag vertrekken, gaat er ook 1 zetel op achteruit en staat nu op 10 zetels. De PVV (25), GroenLinks (10), Partij voor de Dieren (7) en Forum voor Democratie (4) blijven op een gelijk aantal zetels staan. De SGP verliest er 1 en gaat van 4 naar 3, de SP wint er 1 en komt daarmee op 10.
Aboutaleb
De Hond legde de deelnemers aan zijn peiling verder de vraag voor of ze vinden dat Mark Rutte (VVD), Wopke Hoekstra (CDA) en Sigrid Kaag (D66) zich moeten terugtrekken als lijsttrekker van hun partij. Een minderheid van de kiezers is daar voor. En onder de eigen kiezers vindt maar een heel klein aantal dat.
Onder degenen die de PvdA daarnaast een kans geven op een stem, wat nog maar 15 procent van de kiezers is, is daarnaast gekeken wie ze als lijsttrekker van die partij willen. De Rotterdamse burgemeester Ahmed Aboutaleb heeft duidelijk de voorkeur: 66 procent zegt zeker of waarschijnlijk op de PvdA te stemmen met hem als lijsttrekker. Kamervoorzitter Khadija Arib staat op de tweede plek met 59 procent, gevolgd door vicevoorzitter van de Europese Commissie Frans Timmermans (53 procent) en PvdA-fractievoorzitter Lilianne Ploumen (47 procent).
Asscher
Het kabinet Rutte III stapte vrijdag eensgezind op. De coalitie neemt gezamenlijk de politieke verantwoordelijkheid voor het drama waarbij duizenden ouders gedupeerd zijn.
Telegraaf 18.01.2021
De kabinetsval was onvermijdelijk.
Oppositiepartijen eisten een aftreden, de druk werd groter toen PvdA-leider Lodewijk Asscher donderdag zijn vertrek bekendmaakte. Rutte zelf heeft niet overwogen om te vertrekken: ,,Ik voel me niet direct verantwoordelijk voor dit dossier, maar ik voel me wel betrokken. Ik wil de afwikkeling tot een succes maken”, zegt de premier die de politieke conclusie ‘niet symbolisch’ noemt.
Het hele toeslagensysteem moet op de schop, ambtenaren moeten zich bewuster worden van hun vooroordelen om discriminatie tegen te gaan en in wetten moet meer ruimte zijn om uitzonderingen te maken als burgers onevenredig hard getroffen worden door beleid. Dat stelt het kabinet in reactie op het vernietigende rapport over de kinderopvangtoeslagenaffaire.
Nadat het aftreden van het kabinet werd aangekondigd, werd de schriftelijke reactie van 26 pagina’s naar de Kamer gestuurd. Daarin staat wat er volgens het kabinet moet gebeuren om soortgelijke schandalen als de toeslagenaffaire in de toekomst te voorkomen.
Volgens demissionair premier Rutte is het in ieder geval nodig dat “signalen dat het misgaat veel sneller naar boven komen”, zo zei hij in de persconferentie waarin hij het kabinetsaftreden bekend maakte.
AD 18.01.2021
Tijdens die persconferentie zei Rutte ook dat het demissionair worden van het kabinet geen gevolgen voor de compensatie van getroffen ouders. “We hebben twee prioriteiten: dat is corona en de afwikkeling van deze ingewikkelde kwestie met de kinderopvangtoeslagenaffaire.”
Overheidsinformatie
Ministeries doen vaak veel te lang over verzoeken om documenten vrij te geven of geven de informatie helemaal niet. De juridische regels die daarvoor gelden worden op grote schaal overtreden, meldt RTL Nieuws op basis van eigen onderzoek.
Ook in het onderzoek naar de toeslagenaffaire werden Wob-verzoeken gebruikt, maar hierbij liepen onder anderen journalisten, gedupeerde ouders en de commissie-Van Dam, die onderzoek deed naar de toeslagenaffaire, tegen slechte informatievoorziening aan.
De commissie concludeerde dat er “geen sprake” was van een “ruimhartige verstrekking van informatie”. Documenten werden te laat ingeleverd of bleken incompleet te zijn, of kwamen helemaal niet. Als er informatie werd verstrekt, waren vaak veel zaken zwart gelakt. Vaak gebeurde dat met het argument dat het om persoonlijke opvattingen van ambtenaren ging.
Gisteren15.01.2021 kondigde premier Rutte rond de val van zijn kabinet aan dat de overheid voortaan meer informatie zal delen.
Grondbeginselen van de rechtsstaat die geschonden werden en ouders die ongekend onrecht werd aangedaan. De conclusies van de parlementaire onderzoekscommissie logen er december vorig jaar niet om.
Vrijdag, 15.01.2021, vier weken later, treedt het kabinet af.“Het is verschrikkelijk misgegaan“, aldus premier Rutte. De politiek moet volgens Rutte nu gaan werken aan veranderingen van de systemen én de informatievoorziening om te zorgen dat “zoiets nooit meer kan gebeuren”. Een terugblik van hoe het wel gebeurde.
Het is de zomer van 2019 en CDA-Kamerlid Omtzigt is het helemaal zat. Al tijden bijt hij zich vast in wat hij ziet als een van de ernstigste misstanden binnen de overheid: ouders die toeslagen aanvragen en onterecht als fraudeurs zijn aangemerkt.
Onthullingen van Trouw en RTL Nieuws hebben de zaak aan het rollen gebracht. Ouders worden op vreemde gronden keihard aangepakt, komen in geldproblemen, verliezen hun baan of belanden in een echtscheiding. “Dit kan toch niet waar zijn?”, denkt Omtzigt. Maar wat hij ook doet of vraagt, hij komt geen stap verder. Dossiers worden niet openbaar, vragen niet beantwoord. Premier Rutte moet zich met de kwestie gaan bemoeien, vindt hij, om zo snel mogelijk een einde aan de ellende te maken.
Een jaar later. Staatssecretaris Snel is opgestapt en twee opvolgers (Van Huffelen en Vijlbrief) zijn aangesteld om orde op zaken te stellen. Maar de chaos is nog allerminst opgelost. De commissie-Donner heeft in maart geoordeeld dat er ruimhartig gecompenseerd moet worden. “Ouders hadden geen enkele kans om te ontsnappen”, oordeelt Donner. Maar na een reeks Kamerdebatten en toezeggingen is een oplossing nog steeds nauwelijks in zicht. Ook komen door Kamerleden gevraagde stukken maar niet boven tafel.
Het is juni 2020, de Kamer behandelt een compensatiewet. Na twee dagen debatteren blijkt ’s avonds laat dat opnieuw een memo is achtergehouden en niet naar de commissie-Donner is gegaan die de zaak onderzocht. Zowel Omtzigt als SP-Kamerlid Leijten, die zich eveneens al jaren inzet om de waarheid boven tafel te krijgen, ontploft. Leijten zegt dat haar “schoenen uitvallen”, Omtzigt zegt “witheet” te zijn. “Wat voor werk ben ik aan het doen? Moet ik detective worden?”, vraagt hij zich hardop af. Hoe kunnen Kamerleden hun werk doen als stukken worden achtergehouden of informatie wordt weggelakt? Ook de Kamervoorzitter beseft hoe pijnlijk het is.
Emoties lopen hoog op tijdens debat over compensatiewet toeslagenaffaire
Nog een paar maanden later: 17 december 2020. Ministers, ambtenaren, de Tweede Kamer en zelfs rechters krijgen ervan langs in het snoeiharde rapport van de Kamercommissie, die een paar weken lang verhoren afnam om in kaart te brengen wat er nu misging. Tijdens die verhoren zeggen ambtenaren en ministers “buikpijn” van dingen gehad te hebben, het vaak ook “hard” gevonden te hebben. Dat het ‘alles-of-nietsbeleid’ was dat voor de terugvorderingen had gezorgd. Ambtenaren van Financiën wezen naar Sociale Zaken en vice versa. Maar wie was uiteindelijk schuldig? De commissie oordeelt dat alle onderdelen van de staat bij zichzelf te rade moeten gaan. Ouders is “ongekend onrecht” aangedaan, en de grondbeginselen van de rechtsstaat zijn geschonden.
Ouders durven er nauwelijks meer op te hopen dat ze gecompenseerd worden. Een paar dagen na het verschijnen van het rapport maakt staatssecretaris Van Huffelen bekend dat de gedupeerden allemaal in elk geval 30.000 euro krijgen.
Commissie: ongekend onrecht bij toeslagenaffaire
Na diverse Catshuisoverleggen komt het kabinet vandaag met de conclusie dat voor alles wat er gebeurd is maar één passend antwoord bestaat: collectief aftreden. Waren er eerder deze week nog intern verschillende opvattingen over hoe verder, zeker na de verklaring van PvdA-leider Asscher gisteren leek er geen andere uitkomst meer mogelijk. Nog steeds zijn lang niet alle ouders gecompenseerd, maar daar wil het demissionaire kabinet mee verder.
Andere wapenfeiten Rutte III
Het derde kabinet van Rutte zal ook de geschiedenisboeken ingaan als het kabinet dat het raadgevend referendum afschafte en het generaal pardon verruimde. Een kabinet dat een einde maakte aan de gaswinning in Groningen, excuses maakte voor hoe mensen decennialang de dupe werden van die gaswinningen, en een begin maakte met de schadevergoedingen. Een kabinet dat regeerde in de periode dat de aanval op het Iraakse Hawija aan het licht kwam, waarbij zeventig burgerdoden vielen en waar nog een onderzoek naar loopt.
Een kabinet ook dat een klimaatakkoord sloot met een groot aantal maatschappelijke organisaties, na jaren van moeizame onderhandelingen een pensioenakkoord bereikte met bonden en werkgevers, en dat zich door de stikstof- en PFAS-problematiek worstelde. De maximumsnelheid op snelwegen omlaag bracht en uitkoopregelingen voor boeren opstartte, maar nog niet met definitieve oplossingen was gekomen toen de coronacrisis ineens daar was.
Rutte III moest gaan crisisbesturen en deed met harde lockdownmaatregelen het land op slot. Het kabinet investeerde miljarden om bedrijven, zelfstandigen en KLM op de been te houden. Het moest alles op alles zetten om een zwart scenario in de ziekenhuizen te voorkomen.
En ondertussen kreeg het veel kritiek op een corona-app die niet van de grond kwam, testbeleid dat langzaam op gang kwam en een vaccinatiestrategie die in landen om ons heen voortvarender leek. Premier Rutte deed deze week nog een oproep aan partijen in de Kamer om een avondklok, als uiterste noodmaatregel tegen het coronavirus, niet te blokkeren.
Rutte en zijn ministers gaan tot de verkiezingen demissionair door ANP
Bovenal wordt Ruttes derde kabinet nu toch het kabinet dat verantwoordelijkheid neemt voor fouten -ook begaan onder eerdere kabinetten- tegen burgers die onterecht als fraudeurs in de hoek werden gezet en waardoor veel financiële en psychische problemen zijn veroorzaakt.
Waar Asscher gisteren wél helemaal opstapte, en Wiebes vandaag, heeft Rutte niet overwogen om op te stappen als lijsttrekker. Dat is in eerste instantie aan de partij, daar heeft hij vertrouwen in, en dan aan de kiezer, zegt Rutte.
Politiek verslaggever Wilma Borgman denkt dat de stap van vandaag de meest zekere manier was voor Rutte om als lijsttrekker van de VVD nog een keer voor het premierschap te gaan. “Hij is tot de conclusie gekomen dat nu een groot gebaar maken de enige optie is.
Hij kan dan in de verkiezingscampagne zeggen dat hij erkent dat er grote fouten zijn gemaakt en dat hij daar verantwoordelijkheid voor heeft genomen. Als het kabinet was blijven zitten, hadden ze het verwijt gekregen ‘plucheplakkers’ te zijn. Rutte gaat nu als demissionair premier naar de kiezers om opnieuw vertrouwen te vragen, Als hij weer de grootste wordt kan hij met een sterker mandaat opnieuw aan een aantal jaar leiderschap beginnen.”
AD 17.01.2021 Op kousenvoeten diende de val van het kabinet zich aan. Niemand wilde ruzie. Al was daar wel een draai van Rutte voor nodig.
Het middaguur is net aangebroken als premier Mark Rutte in de ministerraad het woord neemt. ,,Alles overziend zie ik ons demissionair verder gaan. Hoe denken jullie erover?’’ Daarmee komt een einde aan het derde kabinet dat Ruttes naam draagt.
Wat volgt is een volgens aanwezigen wezensvreemde paar uur. Er is verbazing over de draai van 180 graden die Rutte heeft gemaakt. Maar ook opluchting dat het zonder ruzie is geëindigd. De bewindslieden gaan lunchen. Er is salade met gerookte zalm, witte en bruine broodjes met eiersalade, kaas en ham. En sapjes. Rutte en de vicepremiers Hugo de Jonge (CDA), Kajsa Ollongren (D66) en Carola Schouten (ChristenUnie) buigen zich over een persverklaring.
Terwijl Rutte de pers te woord staat, bekijkt de rest zijn persconferentie op een televisie in de Gravenzaal. Als de premier live gaat, sissen ministers om stilte. Eric Wiebes is er dan nog bij. Collega’s slaan hem op de schouder.
Er hangt geen sfeer van ‘goh’ of ‘tjonge’. Iedereen had deze uitkomst vandaag verwacht en heeft er vrede mee. Al leek het er een paar weken geleden nog op dat het heel anders zou aflopen.
Gefaald
Alsof je onuitgesproken gaat scheiden en elkaar bij de notaris treft, aldus anonieme bron.
Na de publicatie van het rapport van de Parlementaire Ondervragingscommissie Kinderopvangtoeslag (POK) op 17 december is er telefonisch overleg tussen de leden van het kabinet. De conclusies van het rapport zijn ernstig. De grondbeginselen van de rechtstaat zijn geschonden, de overheid heeft op alle fronten gefaald, van Tweede Kamer en kabinet tot rechterlijke macht en ambtenarenapparaat. Er wordt afgesproken om dinsdag in het Catshuis met de meest betrokken bewindspersonen bijeen te komen.
Die dinsdag vertelt staatssecretaris Alexandra van Huffelen (Belastingen) haar collega’s over haar gesprekken met slachtoffers van de toeslagenaffaire. Iedereen is onder de indruk, zeker als het geval wordt besproken van een zelfmoord. De haperende compensatie moet eerst op orde worden gebracht.
Terwijl Van Huffelen later die avond buiten aan journalisten vertelt dat getroffen ouders allemaal vóór 1 mei minimaal 30.000 euro krijgen, blijft de rest achter. Het zijn de ministers Wopke Hoekstra (Financiën), Tamara van Ark (Medische Zorg), Wouter Koolmees (Sociale Zaken), Wiebes (Economische Zaken), staatssecretaris Bas van ’t Wout (Sociale Zaken) en de premier en de vicepremiers.
Olifant in de kamer
Dan wordt voor het eerst de olifant in de kamer benoemd: de politieke gevolgen. Rutte stelt dat het voor de VVD niet nodig is om af te treden: hoe erg het rapport ook is, nu in een coronacrisis gaan experimenteren met een demissionair kabinet is te riskant. Het is terra incognita en zo’n grote gezondheidscrisis is niet het moment om dat te gaan ontdekken. Elke partij heeft een hoekje vast van het tapijt dat onder het kabinet ligt, klinkt het dreigend.
De andere aanwezigen vinden het echter nog te vroeg om die conclusie te trekken. Sommigen voelen zich geïntimideerd. Dit rapport kan toch niet helemaal zonder gevolgen blijven? Een van hen redeneert: de VVD staat torenhoog in de peilingen, dat willen ze niet laten verdampen door een kabinetscrisis. Zo gaat iedereen de feestdagen in. Al is er weinig tijd om te ontspannen, want de coronacrisis en de brexit slokken alle tijd op.
Nadat VVD-fractievoorzitter Klaas Dijkhoff op de radio publiekelijk herhaalt dat dit niet het moment is voor het kabinet om te vallen, voelen de andere drie partijen zich verder onder druk gezet. En er is vertwijfeling. Waar Rutte anders zijn best doet iedereen bij elkaar te houden, doet hij dat nu niet. ,,Alsof je onuitgesproken gaat scheiden en elkaar bij de notaris treft.’’
Op de zondag na Nieuwjaarsdag staat er weer een Catshuissessie gepland over de toeslagenaffaire. En op vrijdag 10 januari in de reguliere ministerraad wordt er verder over gesproken. Iedereen zegt dan nog geen conclusie te hebben getrokken. De inhoudelijke reactie op het POK-rapport is nog niet af, maar Rutte wil al wel van zijn collega’s weten of hun Kamerfracties ermee zullen instemmen.
Die vrijdag wordt er niet dieper op ingegaan, de maandag erna wel. Er is via Webex overleg tussen de premier, de vicepremiers en de fractievoorzitters. Rutte stelt de vraag of partijen weten wat al hun Kamerleden doen als er een motie van wantrouwen in stemming wordt gebracht. Komende vrijdag in de ministerraad wil hij graag antwoord. Via een knikje. Dat irriteert. Dit gaat toch niet om de aanleg van een snelweg?
De onderlinge irritatie loopt op. De videobelvergadering wordt gekenmerkt door verlegenheidsstiltes. Bij de VVD heerst angst dat anderen met het oog op de verkiezingen Rutte willen beschadigen en het op het Kamerdebat willen laten aankomen. Ook is er ergernis, omdat sommigen nog geen standpunt hebben bepaald.
Bij de andere drie heerst juist het gevoel dat de de VVD een spelletje speelt: Wie is de zwakste schakel? Wil hij echt dat ze hun fractie dwingen tot een ja-stem? In de toeslagenaffaire komen nog altijd nieuwe feiten naar boven, steekt Gert-Jan Segers van de ChristenUnie zijn vinger op. En juist in deze affaire voelde de
Tweede Kamer zich voorgelogen door het kabinet.
Stekker eruit
Wel zegt Rutte dat, mocht een van de vier partijen er de stekker uit willen trekken, ze dan allemaal gaan. Het kabinet moet zonder ruzie en in zijn geheel desnoods demissionair verder. Aan het eind van de sessie wordt nog gevraagd of er later die week een extra overleg moet worden gehouden Nee, zegt Dijkhoff. Elke fractie moet nu zijn eigen afweging maken.
CDA, D66 en ChristenUnie hebben het gevoel dat er powerplay wordt gespeeld. Ze willen de vrijheid hebben om op ieder mogelijk standpunt uit te komen en trekken nog meer naar elkaar toe. Er komt een belcircuit op gang tussen de vicepremiers van CDA, D66 en ChristenUnie en tussen de fractievoorzitters van die partijen. Er wordt voorzichtig afgetast: hoe denken jullie erover? Iedereen vindt dat de toeslagenaffaire niet zonder gevolgen kan blijven, maar niemand laat nog het achterste van zijn tong zien.
Wat de anderen dan nog niet weten, is dat Rutte al aan het twijfelen is geslagen. Hij voelt aan dat ze nadenken over een val en hij wil voorkomen dat die wanordelijk verloopt. Zijn eerste kabinet eindigde met een woedeaanval waarbij hij de gordijnen in het Catshuis eraf trok. Nu het land in crisis zit, wil hij niet uitstralen dat het kabinet rollebollend over straat gaat. Bovendien is Rutte die zondag de 10de gebeld door GroenLinksleider Jesse Klaver. De partij wil dat het kabinet in zijn geheel opstapt, maar, zo belooft Klaver, in de corona-aanpak zal zijn partij het kabinet blijven steunen. Dat geeft hoop dat het kabinet kan vallen en het toch gewoon de coronacrisis kan bestrijden.
Omslag
De drie vicepremiers merken die omslag in denken bij Rutte pas op dinsdagavond 12 januari. Tijdens de coronapersconferentie zegt hij tegen journalisten erop te vertrouwen dat als het kabinet demissionair wordt, het wat corona betreft missionair verder kan. Blijkbaar houdt hij toch rekening met de val van het kabinet, merken de anderen op. In een ingelaste ministerraad later die avond wordt de kabinetsreactie woordje voor woordje doorgenomen. Over aftreden spreken ze niet meer.
Er wordt nog wat gesteggeld over het voortaan openbaar maken van informatie, iets waar de POK over geklaagd heeft. Ollongren en Rutte willen alle informatie die op ministeries rondgaat voortaan ook openbaar maken, maar volgens aanwezigen gaan CDA’ers op de rem staan: álles is wel weer het andere uiterste.
De dagen erna tasten de drie partijen elkaar af. Niemand wil liever als enige de stekker eruit trekken. Woensdag overleggen Hoekstra en D66-lijsttrekker Sigrid Kaag nogmaals: zijn we het eens? Donderdag wil CDA-fractievoorzitter Pieter Heerma langs bij zijn collega Segers van de ChristenUnie, maar hij durft niet
langs alle journalisten te lopen die daar staan, omdat PvdA-leider Lodewijk Asscher net zijn vertrek heeft aangekondigd. Alles moet vooral in rust worden besproken en ordelijk afgehandeld. Uiteindelijk weten de drie van elkaar hoe ze erin staan. Ze spreken af dat niemand voor de ministerraad al openbaar maakt wat zijn of haar conclusie is.
En dan…
En dan is het vrijdag 15 januari. Voor de reguliere ministerraad is er nog gewoon een coronabijeenkomst. Ze beginnen met het afwerken van de agenda en nog een keer nemen ze de kabinetsreactie op het POK-rapport gedetailleerd door. En dan neemt Rutte het woord waarmee hij alle twijfel wegneemt over wat er gebeuren gaat: ,,Hoe denken jullie erover?’’
Voordat hij anderen die vraag laat beantwoorden, geeft hij eerst de beurt aan Wiebes. Die vertelt dat de toeslagenaffaire ‘in zijn lijf’ is gaan zitten en dat hij onmiddellijk aftreedt. Het komt bij iedereen als een verrassing, zelfs voor enkele VVD’ers want alleen Rutte en Van Ark zijn de avond daarvoor ingelicht. Anderen hadden wel gezien dat hij er al weken slecht uitzag, maar ze weten dat aan alle drukte rond de steunpakketten aan het bedrijfsleven.
Dan komen om de beurt Hoekstra, De Jonge, Kaag, Ollongren en Schouten aan het woord. Allemaal zeggen ze min of meer hetzelfde: er is zoveel misgegaan, hier moet een statement worden gemaakt. ,,Dan ga ik nu de koning bellen’’, zegt Rutte en hij staat op.
NOS 16.01.2021 Medewerkers van de Belastingdienst en andere uitvoerende overheidsorganisaties moeten trainingen krijgen over discriminatie. Dat stelt demissionair premier Rutte in een brief die hij gisteren na het vallen van het kabinet naar de Tweede Kamer stuurde. Het College voor de Rechten van de Mens moet hier een belangrijke rol in gaan spelen.
“Het gaat onder andere om trainingen over discriminatie en vooroordelen,” zegt Adriana van Dooijeweert, voorzitter van het College voor de Rechten van de Mens. “Het doel is om mensen ervan bewust te maken dat iedereen onbewust vooroordelen heeft en het risico loopt onbewust te discrimineren. Het is belangrijk om je bewust te zijn van de gevolgen van discriminatie.”
Van Dooijeweert ziet ook het instellen van een Nationaal Coördinator Discriminatie als een belangrijk wapen in de strijd tegen discriminatie.
Ook organisaties als het UWV, de Sociale Verzekeringsbank en de Dienst Uitvoering Onderwijs worden genoemd als doelgroep. Deze organisaties moeten klachten over discriminatie doorverwijzen naar het College.
Uitbreiding meldpunten antidiscriminatie
De meldpunten antidiscriminatie moeten de melder ondersteunen in het klachtenproces. “Het gaat daarbij om juridische en emotionele ondersteuning bij het indienen van een klacht over discriminatie en bij een eventuele zitting bij het College”, stelt Rutte in de brief.
Zowel bij de meldpunten als bij het College moeten meer mensen worden aangenomen. “Een aanzienlijke uitbreiding van de werkzaamheden van meldpunten vereist aanpassing van de regelgeving”, schrijft premier Rutte.
‘Trainingen zijn niet genoeg’
Antiracisme-organisatie Controle Alt Delete denkt dat de trainingen belangrijk zijn, maar dat dat niet genoeg is. “Je moet oppassen dat je door een training niet de verantwoordelijkheid neerlegt bij de individuele ambtenaren. Zij voeren hun werk uit,” zegt Dionne Abdoelhafiezkhan van Controle Alt Delete. “Het probleem zit in het hele systeem, in alle lagen van de overheid en moet dus ook breder worden aangepakt.”
Volgens Abdoelhafiezkhan is de oplossing verder om niet meer te werken met risicoprofielen waar etniciteit deel van uitmaakt. “De politiek is nu aan zet om dit aan te pakken.”
NOS 16.01.2021 “Het kan en mag niet nog een keer zo verschrikkelijk misgaan”, zei premier Rutte vrijdag over de toeslagenaffaire. En daarom moet er een heel nieuw toeslagensysteem komen, om te beginnen met de kinderopvangtoeslag.
Hoe dat nieuwe systeem precies wordt vormgegeven zal niet op korte termijn duidelijk zijn. Maar deskundigen en betrokkenen denken wel dat er snel stappen gezet kunnen worden om het systeem eerlijker te maken.
Eva González Pérez, advocate
Op korte termijn kijkt González Pérez, die de zaak mede aan het rollen bracht en tien getroffenen bijstaat, vooral naar de betrokken ambtenaren bij de Belastingdienst. “Als ik terugkijk naar de afgelopen jaren, zie ik natuurlijk dat ik steeds te maken heb gehad met dezelfde personen. Als dat soort mensen werkzaam blijft bij de Belastingdienst, sluit ik een herhaling van deze feiten niet uit.”
Ontslag op staande voet lijkt haar voor deze betrokkenen noodzakelijk, ook omdat het vertrouwen zo ernstig is beschadigd. Ze vindt dat de conclusies voor ambtenaren niet anders moeten zijn dan voor werknemers van bedrijven. “Als die het verprutsen, is ontslag op staande voet ook de gangbare weg.
Men kan wel zeggen: ‘het zijn functies, het gaat niet om de mensen’, maar die functie is wel degelijk geplakt op een mens. Je kunt de problemen niet oplossen met de mensen die ze hebben veroorzaakt.”
Een ander probleem waar volgens González Pérez snel naar gekeken moet worden, is de denkwijze van de Belastingdienst. “Mensen worden gezien als groepen, het is een fabrieksproces. De mens wordt niet gezien. Het is een groep, die is verkeerd, dus die pak je in en die zet je in een doos. En dat was het dan. Die gedachtegang moet eruit: voordat je in die doos terechtkomt, heb je je rechten en rechtsbescherming.”
Ze zegt dat de Belastingdienst in de affaire de wet alleen bekeek met het oog van ambtenaren. “Dat moet je niet doen. Die wetten zijn er niet alleen voor de Belastingdienst, die geven ook rechten en plichten aan de mensen. Als werd gezegd: ‘we willen niet dat de rechtszekerheid in het gedrang komt’, dan vond ik dat heel gek.
Want dan zeiden ze dus dat ze hun systeem niet wilden veranderen. Dan klopt de balans niet: rechtszekerheid is er juist voor de mensen. De wet was niet te moeilijk voor de burger, maar voor de Belastingdienst.”
González Pérez kijkt uit naar het debat over de toeslagenaffaire in de Tweede Kamer, volgende week. “Ik denk dat daar nog veel meer duidelijk zal worden.”
Peter Kavelaars, hoogleraar fiscale economie
Kavelaars kwam in de commissie-Van Dijkhuizen al met een voorstel over de hervorming van het toeslagenstelsel, waar toen niets mee gedaan werd. “Ik denk dat een nieuw toeslagensysteem op twee manieren kan worden aangepast.
Zo zou je de subsidie weg kunnen halen bij de ouders en onderbrengen bij de opvang. Als je de kosten verlaagt, dan is er veel minder reden om subsidie te verstrekken aan de ouders. Het aantal kinderopvanginstellingen is natuurlijk veel kleiner dan het aantal ouders, waardoor je veel minder personen hebt die bij het systeem betrokken zijn.”
Kavelaars pleit er ook voor dat er minder rekening gehouden wordt met strikt individuele omstandigheden. “Als er iets gewijzigd wordt in de persoonlijke situatie van een toeslaggerechtigde, dan is dat aanleiding om die toeslag meteen aan te passen. Dat klinkt heel sympathiek, dat je de toeslag afstemt op de precieze behoefte, maar dat maakt het heel erg ingewikkeld en bewerkelijk.
“Ik denk dat je naar een ‘ruwer’ systeem moet, dat iets minder rekening houdt met al die persoonlijke omstandigheden”, zegt Kavelaars. “Zo wordt dat bijvoorbeeld ook gedaan met een peildatum voor het belastbare vermogen in box 3, op 1 januari. Dan geldt de situatie van een persoon vanaf die datum voor het hele jaar.”
Aytac en Azan Aydin, getroffenen
Aytac Aydin denkt dat het al veel zou helpen als het eerste aanspreekpunt bij de Belastingdienst in de toekomst kennis van zaken zou hebben. “We kwamen uit bij callcenters, waar mensen zitten die niet genoeg ervaring hebben en waardoor niet voldoende nagedacht kan worden over een oplossing.”
“Callcentermedewerkers, externe callcenters, die kunnen je sowieso niet helpen”, merkte Aydin keer op keer als hij de Belastingdienst belde. “Je moet sowieso hopen dat je ooit aan de beurt komt. En wij zijn als fraudeur bestempeld, dus dan hoorden we dat we een andere afdeling moesten hebben en dat we teruggebeld zouden worden.”
Dat bleek dan iemand te zijn die fraudeurs te woord stond. “Je bent een fraudeur en zoveel schuld moet je aan ons betalen”, was dan de boodschap. Klachten over de behandeling kon hij wel kwijt, maar dat moest hij online doen. Het overheersende gevoel was dat er duizenden anderen ook schulden moesten afbetalen en dat een gang naar de rechter zinloos was. “Bij de Belastingdienst dachten ze dat ze onaantastbaar waren, dat was het grootste issue.”
De belangrijkste oplossing voor Aydin en zijn gezin is nu dat er snel een vergoeding komt, boven op de 30.000 euro compensatie die hij heeft ontvangen. “Ik wil de vergoeding zien. Het zal mijn verloren jeugdjaren niet teruggeven, maar ik kan dan wel de dingen doen die ik de afgelopen acht jaar niet heb kunnen doen. Ik ben de helft van mijn tanden kwijt omdat het het goedkoopste was om ze te laten trekken”, zegt Aydin.
Mieke van Vliet, bestuurder FNV
Het is volgens Van Vliet goed dat er nu erkenning is dat het anders moet, maar de vakbondsbestuurder maakt zich zorgen over de uitvoerbaarheid ervan. “De situatie is nog steeds zo dat werknemers van de Belastingdienst niet aan de bel durven te trekken. Dat ligt aan de grote kloof tussen mensen op de werkvloer en leidinggevenden, bij wie het vaak ontbreekt aan vakkennis. Er is wat dat betreft echt nog altijd een cultuuromslag noodzakelijk.”
Volgens Van Vliet, die in het verleden onderzoek heeft gedaan naar werkomstandigheden en de cultuur binnen de Belastingdienst, is het ook van belang dat er binnen de wetgeving ruimte komt voor medewerkers zaken individueel te bekijken. “Als er ergens een bonnetje of een handtekening ontbreekt, dan moet er nu hard worden opgetreden. Het is beter als een behandelaar de handvatten heeft om ieder afzonderlijk geval te kunnen toetsen.”
Ook de ict-systemen binnen de Belastingdienst, waar veel gebruik wordt gemaakt van algoritmes, ziet Van Vliet als lastig obstakel. “Dat zijn algoritmes die niet meer terug te herleiden zijn. Discriminatie ligt dan op de loer, waardoor het wachten is op een volgend schandaal.”
RTL 15.01.2021 Het kabinet-Rutte III is afgetreden vanwege de Toeslagenaffaire. Maar welke gevolgen heeft dit en komt het eigenlijk niet heel erg slecht uit, tijdens de coronacrisis? Politiek commentator Frits Wester legt uit wat de gevolgen zijn.
Frits, wat verandert er door het opstappen van het kabinet?
“Het klinkt wat gek, maar eigenlijk weinig tot niks. Normaal gesproken schrijft het kabinet na een val nieuwe verkiezingen uit, maar die staan toch al voor de deur op 17 maart. En hoewel het kabinet demissionair wordt, moet het gewoon de dingen blijven doen die nodig zijn. De stap is vooral symbolisch om collectief verantwoordelijkheid te nemen voor de alles wat in de toeslagenaffaire vreselijk is misgegaan in vele gelededingen van de overheid.”
Is het aftreden van het kabinet verstandig tijdens een grote crisis zoals corona?
“Voor de aanpak van de coronacrisis maakt het weinig uit. Ook na 17 maart zou het kabinet demissionair zijn en is het virus niet verdwenen. Ook dan zou het kabinet gedurende de kabinetsformatie maatregelen moeten blijven nemen. Dat het nu een paar weken eerder demissionair wordt, maakt dus voor die aanpak weinig tot geen verschil.”
Wat is de invloed van de val van het kabinet op de verkiezingen?
“Ik denk dat het weinig uit zal maken. Er zijn mensen die het aanbieden van het ontslag onnodig vinden, anderen zullen het juist respecteren. En Rutte, Hoekstra, Kaag en Seegers blijven gewoon lijsttrekker. Anders dan bij oppositiepartij PvdA waar Lodewijk Asscher is opgestapt.”
Dossier Toeslagenaffaire
Het blootleggen van de misstanden bij de Belastingdienst in de Toeslagenaffaire, is terug te lezen in de artikelen en video’s die RTL Nieuws hierover heeft gepubliceerd. Bekijk het hele dossier.
Welke partij of partijen gaan hiervoor de prijs betalen?
“Lastig te zeggen. Het gaat hier om een collectieve verantwoordelijkheid voor alles wat misgegaan is. Het raakt tal van partijen die de afgelopen jaren geregeerd hebben en ook de Kamer als geheel. Het was de Tweede Kamer die een kerstboom vol toeslagenregelingen wilde en tegelijk aandrong op strenge fraudebestrijding. Kortom, het raakt iedereen.”
PvdA’er Asscher was al opgestapt, verdwijnen leden van het kabinet zoals Rutte en Hoekstra, nu ook definitief van het politieke toneel?
“Dat heeft vooral te maken met de PvdA zelf en de kritiek op Asscher. Hoewel Asscher de laatste tijd sterk was in het politieke debat, zag je dat maar niet terug in de peilingen. Hij leek, zeker na de zijn rol in de toeslagenaffaire en de manier waarop de PvdA-kiezers en -leden daarnaar keken, niet in staat om zijn partij uit het slop te trekken.
Bovendien steunde een derde van de PvdA-leden een motie van wantrouwen tegen Asscher waar dit weekend over gestemd zou worden. De andere lijsttrekkers hebben daar vrijwel geen last van. VVD-leden vinden niet dat Rutte daarom moet opstappen en ook CDA’ers vinden het onnodig dat Hoekstra opstapt.”
MSN 15.01.2021 Het kabinet-Rutte III is afgetreden vanwege de Toeslagenaffaire. Maar welke gevolgen heeft dit en komt het eigenlijk niet heel erg slecht uit, tijdens de coronacrisis? Politiek commentator Frits Wester legt uit wat de gevolgen zijn.
Frits, wat verandert er door het opstappen van het kabinet?
“Het klinkt wat gek, maar eigenlijk weinig tot niks. Normaal gesproken schrijft het kabinet na een val nieuwe verkiezingen uit, maar die staan toch al voor de deur op 17 maart. En hoewel het kabinet demissionair wordt, moet het gewoon de dingen blijven doen die nodig zijn. De stap is vooral symbolisch om collectief verantwoordelijkheid te nemen voor de alles wat in de toeslagenaffaire vreselijk is misgegaan in vele gelededingen van de overheid.”
Is het aftreden van het kabinet verstandig tijdens een grote crisis zoals corona?
“Voor de aanpak van de coronacrisis maakt het weinig uit. Ook na 17 maart zou het kabinet demissionair zijn en is het virus niet verdwenen. Ook dan zou het kabinet gedurende de kabinetsformatie maatregelen moeten blijven nemen. Dat het nu een paar weken eerder demissionair wordt, maakt dus voor die aanpak weinig tot geen verschil.”
Wat is de invloed van de val van het kabinet op de verkiezingen?
“Ik denk dat het weinig uit zal maken. Er zijn mensen die het aanbieden van het ontslag onnodig vinden, anderen zullen het juist respecteren. En Rutte, Hoekstra, Kaag en Seegers blijven gewoon lijsttrekker. Anders dan bij oppositiepartij PvdA waar Lodewijk Asscher is opgestapt.”
Welke partij of partijen gaan hiervoor de prijs betalen?
“Lastig te zeggen. Het gaat hier om een collectieve verantwoordelijkheid voor alles wat misgegaan is. Het raakt tal van partijen die de afgelopen jaren geregeerd hebben en ook de Kamer als geheel. Het was de Tweede Kamer die een kerstboom vol toeslagenregelingen wilde en tegelijk aandrong op strenge fraudebestrijding. Kortom, het raakt iedereen.”
PvdA’er Asscher was al opgestapt, verdwijnen leden van het kabinet zoals Rutte en Hoekstra, nu ook definitief van het politieke toneel?
“Dat heeft vooral te maken met de PvdA zelf en de kritiek op Asscher. Hoewel Asscher de laatste tijd sterk was in het politieke debat, zag je dat maar niet terug in de peilingen. Hij leek, zeker na de zijn rol in de toeslagenaffaire en de manier waarop de PvdA-kiezers en -leden daarnaar keken, niet in staat om zijn partij uit het slop te trekken.
Bovendien steunde een derde van de PvdA-leden een motie van wantrouwen tegen Asscher waar dit weekend over gestemd zou worden. De andere lijsttrekkers hebben daar vrijwel geen last van. VVD-leden vinden niet dat Rutte daarom moet opstappen en ook CDA’ers vinden het onnodig dat Hoekstra opstapt.”
MSN 15.01.2021 De Tweede Kamer debatteert woensdag over het harde rapport van de commissie-Van Dam over de toeslagenaffaire. Ook als het kabinet vrijdag besluit af te treden, gaat dat debat gewoon door. De reactie op het rapport, waar het kabinet hoe dan ook vrijdag mee komt, wordt besproken.
Die inhoudelijke reactie gaat naar verwachting om de spelregels voor de manier waarop de overheid met burgers omgaat. Daarnaast moet de informatievoorziening van het kabinet worden verbeterd en komen er nogmaals excuses. Het systeem dat het toeslagenstelsel moet vervangen zal ook besproken worden.
Maar het kabinet hakt vrijdag ook een knoop door over zijn eigen lot. Mocht het kabinet collectief aftreden, dan zal het demissionaire kabinet alsnog in debat gaan met de Tweede Kamer. Kamerleden zijn uiterst kritisch op de rol van het kabinet in de toeslagenaffaire, maar ook de eigen rol van het parlement zal aan bod komen.
Een van mijn verre voorgangers als minister-president, Pieter Cort van der Linden, schreef ooit over de taak van de overheid: ‘[De staat] dringt de overmoedigen terug, beschermt de zwakken, verdeelt de risico’s, en stelt zich in het haastig gedrang aan allen tot gids.’
Dat is een hoge norm en het is duidelijk dat de overheid in het kinderopvangtoeslagdossier niet aan die norm heeft voldaan.
De rechtsstaat moet burgers beschermen tegen een almachtige overheid en dat is hier op een verschrikkelijke manier mis gegaan.
Het rapport van de Parlementaire Ondervragingscommissie Kinderopvangtoeslag is snoeihard, maar fair.
Op alle niveaus, door het hele politiek-bestuurlijk-juridische systeem heen, zijn fouten gemaakt die ertoe hebben geleid dat duizenden ouders groot onrecht is aangedaan.
Maar de politieke verantwoordelijkheid ligt uiteindelijk bij het zittende kabinet en nergens anders.
De afgelopen weken en dagen hebben we binnen het kabinet een aantal keren uitvoerig over het rapport gesproken.
Met als belangrijkste doel het opstellen van een gedegen inhoudelijke reactie op het rapport.
Een reactie die erop gericht is dat zoiets nooit meer op deze manier kan gebeuren.
Die reactie hebben we vandaag met elkaar afgerond en zullen we conform afspraak vandaag aan de Tweede Kamer aanbieden.
Daar hebben de ouders recht op.
De kabinetsreactie gaat natuurlijk over financiële compensatie aan de getroffen ouders – dat is nu het eerste dat goed geregeld moet worden.
En daar gaan we hoe dan ook mee door.
Maar natuurlijk is voor de toekomst meer nodig.
Want het kan en mag niet nog een keer zo verschrikkelijk misgaan.
Daarom moet er een heel nieuw toeslagensysteem komen, te beginnen met de kinderopvangtoeslag.
Signalen dat het ergens niet goed gaat, moeten veel sneller naar boven komen en veel sneller tot actie leiden.
En ook moet de informatievoorziening fundamenteel op de schop.
Zo zullen bijvoorbeeld voortaan de stukken die ten grondslag liggen aan een kabinetsbesluit openbaar worden gemaakt en wordt na elke ministerraad een besluitenlijst met toelichting gepubliceerd.
Vandaag was ook de vraag naar de politieke verantwoordelijkheid aan de orde.
We zijn eensgezind: als het hele systeem heeft gefaald, kan alleen gezamenlijk verantwoordelijkheid worden gedragen.
En dat heeft tot de conclusie geleid dat ik zojuist de Koning het ontslag heb aangeboden van het hele kabinet. En ik zal aansluitend aan deze persconferentie naar het paleis gaan om de Koning verder toelichting te geven.
Daarmee is het kabinet demissionair geworden
Eric Wiebes heeft, als voormalig staatssecretaris van Financiën, de persoonlijke afweging gemaakt dat hij niet demissionair doorgaat en per direct terugtreedt als minister van Economische Zaken en Klimaat.
Hij zal dit besluit zo meteen zelf toelichten.
Het is zijn beslissing, die ik respecteer.
Met zijn creatieve geest heeft Eric Wiebes vaak bijgedragen aan het oplossen van ingewikkelde vraagstukken.
We gaan hem missen.
De vraag is nu: wat betekent het aftreden van het kabinet concreet?
De verkiezingen staan gepland voor medio maart.
En van ons mag ondertussen worden verwacht dat we doen wat in nodig is in het landsbelang.
Dat doen we uiteraard in nauw overleg met, en verantwoording afleggend aan het parlement.
Tegen Nederland wil ik zeggen: onze strijd tegen het coronavirus gaat door.
Ons werk staat de komende maanden onverminderd in het teken van corona en het opvangen van de economische en maatschappelijke gevolgen door middel van alle bestaande en aangekondigde steunpakketten.
En tegen de getroffen ouders in de affaire rond de kinderopvangtoeslag wil ik dit zeggen: we zullen blijven werken aan snelle compensatie en aan de verbeteringen die nodig zijn voor de toekomst.
Met dit besluit van vandaag wil het kabinet recht doen aan al die ouders aan wie ongekend onrecht is aangedaan.
RO 15.01.2021 Het rapport ‘Ongekend onrecht’ toont een zwarte bladzijde in de geschiedenis van de Nederlandse overheid. Door een samenspel van harde regelgeving, vooringenomen handelen en vooral door geen gehoor te geven aan noodsignalen hebben tienduizenden ouders en kinderen hun leven zien veranderen in een moeras van ellende. Het kabinet biedt hier excuses voor aan, aan alle gedupeerde ouders en hun kinderen: dit had nooit mogen gebeuren.
Het kabinet neemt daarom een fors pakket maatregelen om de gedupeerde ouders van de kinderopvangtoeslag en hun kinderen sneller te helpen. Én om te voorkomen dat dit nog eens gebeurt. Dat staat in de kabinetsreactie op het rapport van de Parlementaire ondervragingscommissie Kinderopvangtoeslag (POK), die de ministerraad vandaag aan de Kamer heeft aangeboden.
Het kabinet schrijft in zijn reactie:
‘Het rapport van de POK maakt pijnlijk duidelijk dat er veranderingen nodig zijn. In het systeem van toeslagen, bij de Belastingdienst, bij Toeslagen en bij de betrokken ministeries. Het rapport noodzaakt dat we kritisch kijken naar het functioneren van de hele overheid. Want we willen niet dat het nog een keer zo misgaat.’
Een nieuwe start voor ouders en kinderen
Het kabinet wil allereerst de gedupeerde ouders en hun kinderen sneller helpen. Alle ouders die gedupeerd zijn door de harde ‘alles of niets’-uitleg van de wet of door de buitensporige fraudejacht krijgen 30.000 euro uitbetaald. We voeren overleg met schuldeisers om met hen afspraken te maken dat het bedrag ook ten goede komt aan ouders en niet direct volledig verdwijnt in aflossing van schulden.
Daarnaast verruimt het kabinet de compensatieregeling en neemt het in samenwerking met gemeenten contact op met alle gedupeerde ouders om te kijken hoe zij geholpen kunnen worden met problemen die zijn ontstaan op het gebied van zorg, wonen, werken en schulden. Het kabinet bekijkt ook hoe het gedupeerde kinderen kan helpen een goede toekomst op te bouwen. Alles is erop gericht om de ouders en hun kinderen een nieuwe start in hun leven te bieden.
Het bestaande stelsel van toeslagen is onhoudbaar. Het vraagt heel veel van mensen die een toeslag nodig hebben en leidt tot onzekerheid over terugvorderingen en nabetalingen. Het brengt mensen in problemen. Het kabinet wil daarom zo snel mogelijk beginnen met de uitwerking van een nieuwe regeling voor kinderopvang, waarbij de verantwoordelijkheid voor de financiering niet langer bij de ouders ligt en de complexiteit wordt verminderd.
Later zullen ook de andere toeslagen volgen. Het hervormen van het stelsel duurt jaren. Het is belangrijk om tijdens een langjarige stelselhervorming ook oog te houden voor een goede uitvoering van het bestaande toeslagenstelsel.
Echt luisteren
Het rapport van ‘Ongekend onrecht’ maakt duidelijk dat de overheid beter moet luisteren naar kritische geluiden van bijvoorbeeld ouders, advocaten, media en toezichthouders. Noodkreten van gedupeerde ouders werden bij de kinderopvangtoeslag te lange tijd niet opgepakt.
Het kabinet wil dat alle delen van de Rijksoverheid signalen over mogelijke problemen sneller oppakken, onder meer door nog meer gebruik te maken van burgerpanels en door de band tussen beleidsmakers en de uitvoering verder te versterken. Ook komt er meer aandacht voor de controle of wetten en regels goed werken in de uitvoering en worden die als dat niet zo is aangepast.
De overheid gaat daarnaast op zoek naar regels die in de praktijk hard uitpakken en mensen in de knel kunnen brengen. Regels zijn vaak te moeilijk, waardoor mensen onbedoeld de fout in gaan. Een foutje maakt iemand nog geen fraudeur.
Menselijke maat
Tegelijkertijd moet de dienstverlening bij alle onderdelen van de overheid beter. De Belastingdienst en Toeslagen breidt dit jaar het aantal plekken uit waar mensen langs kunnen komen met vragen en hulp. Het kabinet trekt extra geld uit zodat alle uitvoeringsorganisaties mensen beter kunnen helpen. Daarbij geldt het principe: Er is geen verkeerde deur. Mensen worden altijd op een begrijpelijke manier geholpen en niet ‘van het kastje naar de muur’ gestuurd.
Transparant
De POK is zeer kritisch over de informatievoorziening door de overheid. Ouders wisten vaak niet waarom hun toeslag werd stopgezet en de Tweede Kamer had grote moeite om de juiste informatie te krijgen.
Het kabinet wil hier radicaal verandering in brengen. De stukken die ten grondslag liggen aan een besluit van bewindslieden worden actief openbaar gemaakt. Het kabinet zal ook transparanter zijn bij het openbaar maken van stukken die zijn gemaakt voor intern beraad. In stukken voor intern beraad die naar de Tweede Kamer worden gestuurd, zullen persoonlijke beleidsopvattingen niet worden weggelakt.
De minister-president zal op korte termijn de besluitenlijst van de ministerraad publiceren, op de dag van de vergadering. Later wordt daar ook een geannoteerde besluitenlijst aan toegevoegd.
Als eerste stap publiceert het kabinet vandaag alle stukken die aan de ondervragingscommissie zijn geleverd vandaag op de website http://informatiepuntkinderopvangtoeslag.rijksoverheid.nl. De informatie die gaat over de problemen met de kinderopvangtoeslag is niet gelakt, op enkele vertrouwelijke stukken na.
NOS 15.01.2021 Het hele toeslagensysteem moet op de schop, ambtenaren moeten zich bewuster worden van hun vooroordelen om discriminatie tegen te gaan en in wetten moet meer ruimte zijn om uitzonderingen te maken als burgers onevenredig hard getroffen worden door beleid. Dat stelt het kabinet in reactie op het vernietigende rapport over de kinderopvangtoeslagenaffaire.
Nadat het aftreden van het kabinet werd aangekondigd, werd de schriftelijke reactie van 26 pagina’s naar de Kamer gestuurd. Daarin staat wat er volgens het kabinet moet gebeuren om soortgelijke schandalen als de toeslagenaffaire in de toekomst te voorkomen.
Volgens demissionair premier Rutte is het in ieder geval nodig dat “signalen dat het misgaat veel sneller naar boven komen”, zo zei hij in de persconferentie waarin hij het kabinetsaftreden bekend maakte. Tijdens die persconferentie zei Rutte ook dat het demissionair worden van het kabinet geen gevolgen voor de compensatie van getroffen ouders. “We hebben twee prioriteiten: dat is corona en de afwikkeling van deze ingewikkelde kwestie.”
‘Nieuw systeem duurt jaren’
Zo moet het volledige systeem van toeslagen op de schop, staat in de brief van het kabinet: “Het duurt waarschijnlijk nog jaren voordat het toeslagenstelsel volledig is vervangen door een ander stelsel”.
Hoe die verandering er precies uit komt te zien, moet verder worden uitgewerkt, schrijft het demissionaire kabinet. In de tussentijd moet in ieder geval “het aantal mensen dat afhankelijk is van toeslagen verminderen”, aldus de schriftelijke reactie.
Rutte: ‘Er moet een heel nieuw toeslagensysteem komen’
In het geval van de kinderopvang moet het systeem sterk vereenvoudigd worden, vindt het kabinet. Bepaalde voorwaarden, zoals het inkomen van de ouders of het aantal uren kinderopvang dat is gebruikt, moeten vervallen.
Discriminatie en racisme
In de brief wordt ook ingegaan op het feit dat de Belastingdienst ouders met meerdere nationaliteiten als groter frauderisico zag. Volgens onder meer Kamerleden en advocaten was er daarmee sprake van institutioneel racisme van de overheid. In de brief zegt het kabinet daarover: “Het kabinet realiseert zich ten volle dat dit vertrouwen diep beschadigd is bij ouders die te maken hebben gehad met discriminatoire bejegening. Helaas moeten we constateren dat dit bij de fraudeaanpak bij Toeslagen aan de orde was.”
Als concreet punt om dat in de toekomst te voorkomen schrijft het kabinet dat ze ambtenaren trainingen willen geven om “meer inzicht te bieden in vooroordelen die, vaak onbewust, een rol spelen bij de uitvoering van hun werk”.
Rutte kondigde aan dat ouders bij wie is vastgesteld dat ze door de Belastingdienst gediscrimineerd zijn, in aanmerking komen voor een extra schadevergoeding. Ook wil hij dat er een staatscommissie komt die onderzoek doet naar discriminatie en racisme door de overheid.
Schadevergoeding niet vertraagd
Voor de kerst maakte het kabinet bekend de gedupeerden 30.000 euro uit te betalen. Dat loopt volgens Rutte geen vertraging op: “Alle gedupeerde ouders die zich voor 15 februari melden, krijgen voor 1 mei uitbetaald. Als ze recht hebben op meer, zullen ze dat ook krijgen.” Welke termijn daarvoor staat, kon de premier niet zeggen.
Het kabinet zegt met schuldeisers van de gedupeerde ouders in overleg te zijn. Daarmee moet voorkomen worden dat het bedrag dat de overheid ter compensatie uitkeert gelijk in de zakken van de schuldeisers verdwijnt, staat in de brief. ”
Rutte liet niet alleen weten dat de ouders gecompenseerd moeten worden, maar ook dat het informeren van de Tweede Kamer beter moet. Critici verweten de premier in de toeslagenaffaire de ‘Rutte-doctrine’, waarmee hij zou pogen vooral zo min mogelijk informatie over hoe een besluit tot stand is gekomen naar de Kamer te sturen.
Daar komt verandering in, kondigde Rutte aan. Concreet betekent het dat er elke vrijdag na de ministerraad een lijst van besluiten gepubliceerd zal worden.
Ook zullen de documenten openbaar gemaakt worden met de overwegingen die ten grondslag liggen aan de besluiten: “Aan de informatievoorziening naar de Kamer en naar journalisten zal iets fundamenteels veranderen”.
Een probleem is volgens het kabinet onder meer geweest dat er niet geluisterd is naar critici: “Bij de problemen met de kinderopvangtoeslag heeft de overheid de werking van de regeling in de praktijk onvoldoende in kaart gebracht. We zijn onvoldoende in staat gebleken om te luisteren naar signalen van ouders en uit de praktijk van hulpverleners en de rechtspraak.”
Ook dit wil het kabinet veranderen:
Een nieuwe wet moet een jaar na invoering getoetst worden: pakt het beleid wel uit zoals bedoeld?
Mensen moeten via de telefoon en op locatie makkelijker geholpen worden door de Belastingdienst.
Niet meer van het kastje naar de muur gestuurd worden. Als iemand een instantie belt met een vraag die niet voor die instantie is, zal die persoon geholpen worden om de juiste instantie te bereiken. “Er is geen verkeerde deur”, schrijft het kabinet.
In wetten moet meer “bevoegdheden met beoordelingsruimte en hardheidsclausules” komen. Vertaald: als een wet voor iemand onevenredig hard uitpakt, moeten instanties de mogelijkheid krijgen uitzonderingen te maken en “in het voordeel van de burger te beslissen.”
Er komt een betalingsregeling als “goedwillende burgers een betalingsachterstand oplopen”. Ook zegt het kabinet: “Een (kleine) fout mag nooit leiden tot het stempel fraudeur.”
NU 15.01.2021 Na het vernietigende rapport Ongekend Onrecht over de toeslagenaffaire en de daaropvolgende val van het kabinet-Rutte III wil het demissionaire kabinet de eerste stappen zetten naar een herstel van het aangedane leed. Er moet onder meer een ander toeslagensysteem komen en een overheid die niet discrimineert. Een overzicht van maatregelen die moeten voorkomen dat burgers als vijand van de overheid worden gezien.
“Een zwarte bladzijde in de geschiedenis van de Nederlandse overheid”, die het kabinet vervult “met een diep gevoel van schaamte”. Met die woorden opent het kabinet de reactie op het vernietigende rapport over de kinderopvangtoeslagenaffaire. In de brief somt het kabinet de inzet die het de komende tijd wil leveren om herhaling te voorkomen.
De plannen in het kort;
Contact met overheid moet toegankelijker worden
Meer openheid in besluitvorming en snellere signalering van fouten
Een nieuw toeslagensysteem opzetten
Discriminatie door de overheid tegenaan
Getroffen ouders compenseren
Compensatie voor gedupeerde ouders
Voor het inmiddels demissionaire kabinet heeft het compenseren van de ouders die getroffen werden door de toeslagenaffaire “de hoogste prioriteit”.
Eerder werd bekend dat de getroffen ouders alvast 30.000 euro krijgen om de ergste noden te verlichten. Dossiers van ouders die recht hebben op een hogere schadevergoeding daarbovenop worden nog behandeld.
Ook gaat het kabinet in gesprek met schuldeisers om ervoor te zorgen dat dat geld niet meteen aan hen moet worden betaald.
Rutte zei al dat degenen die zich voor 15 februari aanmelden voor terugbetaling, het geld voor 1 mei ontvangen.
Een ander systeem van toeslagen
Naast het compenseren van de ouders moet het toeslagensysteem waarbij eerst voorschotten worden uitgekeerd en achteraf worden gecontroleerd, volledig op de schop. “Doorgaan zoals in het verleden kan niet meer”, schrijft Rutte.
Het kabinet vindt dat de financiering van kinderopvang niet meer bij ouders moet liggen en de voorwaarden om in aanmerking te komen simpeler moeten. Dit voornemen is niet nieuw, want premier Rutte zei een jaar geleden al dat hij van het toeslagensysteem af wil en alternatieven zou voorbereiden. Hij schrijft vrijdag in de brief dat het kabinet “zo snel mogelijk” wil starten met de uitwerking van een nieuw systeem. Het kan echter nog jaren duren voordat het toeslagensysteem volledig is vervangen door een nieuw stelsel, staat in de brief.
Korte metten maken met discriminatie
Bij de ontspoorde fraudejacht van de Belastingdienst werden mensen met een dubbele nationaliteit strenger gecontroleerd door de fiscus en werden zij vaker onderworpen aan de onrechtmatige boetes en terugvorderingen.
Ook maakten ambtenaren zich schuldig aan discriminerend taalgebruik. “Het kabinet is zich er ten volle bewust van dat dit vertrouwen diep beschadigd is bij ouders die te maken hebben gehad met discriminatoire bejegening.”
Met het verwijderen van het gebruik van dubbele nationaliteiten in het opstellen van de zogenoemde risicoprofielen wil het kabinet herhaling voorkomen. “Het voorkomen van discriminatie en ongeoorloofd gebruik van gegevens zoals nationaliteit is niet alleen een kwestie van data verwijderen.”
In de brief wordt een situatie bij de overheid geschetst waar ambtenaren onvoldoende bewust zijn van discriminerend gedrag. Volgens het kabinet zijn trainingen nodig om ambtenaren bewust te maken dat de inzet van tweede nationaliteiten zonder concrete verdenkingen “discriminerende aspecten” met zich meedraagt.
Medewerkers bij de Belastingdienst en Toeslagen moeten getraind worden om verantwoord met persoonsgegevens om te gaan. Dialoogsessies zijn nodig om ambtenaren duidelijk te maken “wat rechtsstatelijk handelen in de dagelijkse werkpraktijk binnen alle lagen van de organisatie betekent”.
Gedupeerde ouders die door de Belastingdienst zijn gediscrimineerd krijgen een extra schadevergoeding en er komt een Staatscommissie Discriminatie en Racisme.
Rutte: ‘Discriminatie absoluut onacceptabel in een rechtsstaat’
Sneller signaleren van fouten
“Mensen mogen uiteindelijk niet de dupe worden van fouten van de overheid”, staat in de plannen van het kabinet. “We zijn onvoldoende in staat gebleken om te luisteren naar signalen van ouders, en uit de praktijk van hulpverleners en de rechtspraak. Ook de waarschuwing van de Nationale ombudsman die het toeslagenprobleem in 2017 meldde is onterecht genegeerd.”
Het kabinet hoopt dat er met een nauwere samenwerking tussen verschillende ministeries beter wordt opgetreden. Ook andere “uitvoeringsorganisaties” van de overheid moeten nauwer gaan samenwerken met beleidsmakers en ministers.
Transparantie in besluitvorming
Het kabinet is voornemens de Tweede Kamer beter te informeren. Het is Kamerleden die de misstanden bij de Belastingdienst wilden controleren bij tijd en wijle onmogelijk gemaakt hun werk goed te kunnen uitvoeren door het weglekken van informatie en achterhouden van dossiers. Deze praktijk is de ‘Rutte-doctrine’ gaan heten; een praktijk waarbij de premier informatie achterhield over hoe een besluit tot stand is gekomen.
Critici menen dat dit indruist tegen het grondwettelijk informatierecht van de Tweede Kamer.
Het kabinet wil dat nu duidelijker wordt hoe besluiten tot stand zijn gekomen. “Persoonlijke beleidsopvattingen” zijn voortaan geen grond meer om informatie niet te delen. Er zullen meer stukken openbaar worden gemaakt en het wordt voor de Kamer mogelijk om zich door ambtenaren in technische briefings te laten informeren.
Mark Rutte fietst weg bij Paleis Huis ten Bosch, waar hij de koning het ontslag van het kabinet heeft aangeboden.Foto: ANP
Contact met overheid moet makkelijker worden
Daarnaast moet het voor mensen makkelijker worden om bij overheidsinstanties iemand “van vlees en bloed” te kunnen spreken, in plaatst van klachten of problemen digitaal te melden.
Ook hier waarschuwde de Nationale ombudsman voor in 2017, toen uit een rapport bleek dat burgers in het digitale doolhof van de overheid vastliepen.
De overheid moet toegankelijker worden, schrijft premier Mark Rutte nu. Het kabinet wil met loketten komen waar mensen met vragen heen kunnen. “Als mensen daarin vastlopen of in de knel komen, moet er een medewerker zijn met kennis van zaken die hen te woord staat en verder helpt.”
NU 15.01.2021 Er komt een nieuw toeslagensysteem dat moet voorkomen dat iets als de toeslagenaffaire opnieuw kan voorkomen. Daarnaast worden besluiten die het kabinet neemt in de toekomst transparanter. Dat heeft demissionair premier Mark Rutte vrijdagmiddag bekendgemaakt, kort na de val van het kabinet.
“Het kan en mag niet nog een keer zo verschrikkelijk misgaan. Daarom moet er een heel nieuw toeslagensysteem komen”, zei Rutte.
Als eerste moet er volgens hem een nieuw systeem komen voor de kinderopvangtoeslag. “Signalen dat het niet goed gaat moeten veel sneller naar boven komen”, aldus Rutte.
Ouders die getroffen zijn door de toeslagenaffaire en zich voor 15 februari melden krijgen voor 1 mei een eerste compensatiebedrag van 30.000 euro.
Daarnaast worden stukken die ten grondslag liggen aan kabinetsbesluiten voortaan altijd gepubliceerd. Na afloop van elke ministerraad wordt een besluitenlijst gepubliceerd.
Rutte maakte ook bekend dat er een staatscommissie Discriminatie en Racisme komt die moet voorkomen dat er etnisch geprofileerd wordt bij bijvoorbeeld de controle of mensen terecht toeslag krijgen.
Belangrijkste punten uit Ruttes verklaring over aftreden kabinet
Ouders jaren onterecht als fraudeur aangemerkt
Het besluit tot meer openheid over het kabinetsbeleid maakt deel uit van het maatregelenpakket naar aanleiding van de toeslagenaffaire. In die zaak werd de Tweede Kamer vaak niet goed genoeg geïnformeerd.
De Belastingdienst merkte jarenlang duizenden ouders die kinderopvangtoeslag kregen onterecht als fraudeur aan.
Zodra ontvangers van toeslagen maar een kleine fout maakten, moesten ze alle verkregen toeslag terugbetalen.
Omdat de fiscus ervan uitging dat dit opzettelijk gebeurde, was een betalingsregeling niet mogelijk. Daarnaast werd soms beslag gelegd op auto’s of moesten slachtoffers hun woning gedwongen verkopen. Door het handelen van de Belastingdienst raakten mensen in de schulden en liepen huwelijken stuk.
Telegraaf 15.01.2021 Sneller en royaler de toeslagouders compenseren, het toeslagenstelsel nu eindelijk op de schop nemen en veel meer informatie naar de Tweede Kamer sturen. Met dat recept wil het opgestapte kabinet de schade die de toeslagenaffaire heeft veroorzaakt repareren en voorkomen dat zo’n groot drama nog een keer gebeurt.
De eerste stap die het kabinet al voor de kerst zette is het ruimer compenseren van de toeslagenouders. Alle gedupeerden krijgen sowieso 30.000 euro. Wie recht heeft op meer, krijgt meer. Wie eigenlijk te veel heeft gekregen, hoeft niks terug te betalen. Daarnaast wordt de samenwerking met gemeenten gezocht om ook de andere schade van ouders te verzachten, bijvoorbeeld als zij uit huis zijn gezet, hun baan kwijt zijn geraakt of grote schulden hebben opgebouwd.
Daarnaast moet het toeslagenstelsel, dat eigenlijk nooit naar behoren heeft gewerkt, op de schop. Staatssecretaris Van Huffelen (Financiën) presenteerde onlangs al een aantal opties om dat voor elkaar te krijgen, en de meeste politieke partijen hebben er ook plannen voor. Dat moet na de verkiezingen op de formatietafel zijn beslag krijgen.
Er gaat ook ’extra geld’, hoeveel staat nog niet in de eerste kabinetsreactie, naar de uitvoeringsorganisaties om ’mensen beter te kunnen helpen’. Bij de Belastingdienst komen er dit jaar meer plekken waar mensen langs kunnen komen met vragen en hulpverzoeken.
En op het grote kritiekpunt vanuit de Kamer, de slechte informatievoorziening, komt er ook verandering. Het kabinet zegt in het vervolg besluiten uit de ministerraad meteen te publiceren. En als er een besluit wordt genomen, gaan ook alle stukken daar aan bij hebben gedragen naar buiten, zonder dat er kwistig in is gelakt.
NU 15.01.2021 De toeslagenaffaire bleek een te grote smet op het blazoen van het kabinet-Rutte III, dat vrijdag het ontslag heeft aangeboden. Met het motto ‘Vertrouwen in de toekomst’ ging het kabinet aan de slag, maar nu moet het nét voor de finishlijn de stekker eruit trekken.
Na de verkiezingen in maart 2017 was al snel duidelijk dat de kern gevormd zou worden door VVD, CDA en D66, maar die beschikten niet over een meerderheid.
De langste formatie ooit in de Nederlandse geschiedenis volgde. Geprobeerd werd GroenLinks erbij te betrekken om een meerderheid te vormen. Toen dit stukliep, vooral vanwege verschillende standpunten over migratie, kwam de ChristenUnie in beeld.
Een krappe meerderheid ontstond uiteindelijk 225 dagen later en leidde uiteindelijk tot ambitieus te noemen plannen. En de deur voor de coalitie werd “op een ruime kier gezet”, zo meldde premier Mark Rutte.
Op het Malieveld werd ontevredenheid zichtbaar
Rutte III was het kabinet dat, tien jaar nadat er voor het eerst over gesproken werd, met een vernieuwing van het pensioenstelsel kwam. Ook werden meters gemaakt op het gebied van het tegengaan van klimaatverandering én maakte het kabinet een einde aan tientallen jaren van gaswinning in Groningen.
Maar ook was Rutte III het kabinet dat zichtbaar worstelde met andere grote onderwerpen zoals het stikstofdossier, de Moria-deal, het wel of toch niet afschaffen van de dividendbelasting en het kinderpardon.
Het Malieveld leek in de afgelopen jaren steeds ‘volgeboekt’. Zorgmedewerkers, leraren, ‘klimaatspijbelaars’ en natuurlijk de boeren voelden zich genoodzaakt hun onvrede te uiten op het grasveld in de hofstad.
Terwijl de hoofdpijndossiers door een welwillend kabinet werden opgepakt, verdwenen bekende gezichten in de politiek van het toneel. Voor sommigen, gold dat hun positie onhoudbaar was geworden. Dat was het geval bij staatssecretaris van Justitie en Veiligheid Mark Harbers (na gegoochel met cijfers over criminaliteit onder asielzoekers), buitenlandminister Halbe Zijlstra (die loog over zijn aanwezigheid bij een bijeenkomst met Russische president Vladimir Poetin) en staatssecretaris van Financiën Menno Snel (de eerste pion die omviel vanwege de toeslagenaffaire).
Coronacrisis kwam als onvoorzienbare, grootste opgave
De coronacrisis zal uiteindelijk het grootste dossier zijn waar Rutte III om herinnerd zal worden. De premier zag zich tweemaal genoodzaakt op strenge toon het land toe te spreken. Ongekend voor Nederland in vredestijd.
De crisis vergde veel van het kabinet, zo bleek ook uit het opstappen van minister van Medische Zorg Bruno Bruins. Hij vertrok op 19 maart nadat hij onwel raakte vanwege oververmoeidheid.
“Het bestrijden van deze coronacrisis vergt topsport van het hoogste niveau. En ik heb moeten constateren dat mijn lichaam dat wegens oververmoeidheid op dit moment niet meer aankan”, zei Bruins bij zijn vertrek. Het coronadossier kwam uiteindelijk terecht bij minister Hugo de Jonge (Volksgezondheid).
Roep om vertrek klonk steeds luider
Terwijl het kabinet volop bezig was met het hoofd bieden aan de oplopende besmettingen en de zorgen om de Britse coronavariant, begon de roep om het indienen van ontslag de laatste tijd steeds luider te klinken.
Vrijdag is gebleken dat de toeslagenaffaire niet alleen voor individuen, maar uiteindelijk voor het hele kabinet een te grote blamage was om de eindstreep nog te halen.
NOS 15.01.2021 Grondbeginselen van de rechtsstaat die geschonden werden en ouders die ongekend onrecht werd aangedaan. De conclusies van de parlementaire onderzoekscommissie logen er december vorig jaar niet om.
Vandaag, vier weken later, treedt het kabinet af. “Het is verschrikkelijk misgegaan”, aldus premier Rutte . De politiek moet volgens Rutte nu gaan werken aan veranderingen van de systemen én de informatievoorziening om te zorgen dat “zoiets nooit meer kan gebeuren”. Een terugblik van hoe het wel gebeurde.
Het is de zomer van 2019 en CDA-Kamerlid Omtzigt is het helemaal zat. Al tijden bijt hij zich vast in wat hij ziet als een van de ernstigste misstanden binnen de overheid: ouders die toeslagen aanvragen en onterecht als fraudeurs zijn aangemerkt.
Onthullingen van Trouw en RTL Nieuws hebben de zaak aan het rollen gebracht. Ouders worden op vreemde gronden keihard aangepakt, komen in geldproblemen, verliezen hun baan of belanden in een echtscheiding. “Dit kan toch niet waar zijn?”, denkt Omtzigt. Maar wat hij ook doet of vraagt, hij komt geen stap verder. Dossiers worden niet openbaar, vragen niet beantwoord. Premier Rutte moet zich met de kwestie gaan bemoeien, vindt hij, om zo snel mogelijk een einde aan de ellende te maken.
Een jaar later. Staatssecretaris Snel is opgestapt en twee opvolgers (Van Huffelen en Vijlbrief) zijn aangesteld om orde op zaken te stellen. Maar de chaos is nog allerminst opgelost. De commissie-Donner heeft in maart geoordeeld dat er ruimhartig gecompenseerd moet worden. “Ouders hadden geen enkele kans om te ontsnappen”, oordeelt Donner. Maar na een reeks Kamerdebatten en toezeggingen is een oplossing nog steeds nauwelijks in zicht. Ook komen door Kamerleden gevraagde stukken maar niet boven tafel.
Het is juni 2020, de Kamer behandelt een compensatiewet. Na twee dagen debatteren blijkt ’s avonds laat dat opnieuw een memo is achtergehouden en niet naar de commissie-Donner is gegaan die de zaak onderzocht. Zowel Omtzigt als SP-Kamerlid Leijten, die zich eveneens al jaren inzet om de waarheid boven tafel te krijgen, ontploft. Leijten zegt dat haar “schoenen uitvallen”, Omtzigt zegt “witheet” te zijn.
“Wat voor werk ben ik aan het doen? Moet ik detective worden?”, vraagt hij zich hardop af. Hoe kunnen Kamerleden hun werk doen als stukken worden achtergehouden of informatie wordt weggelakt? Ook de Kamervoorzitter beseft hoe pijnlijk het is.
Nog een paar maanden later: 17 december 2020. Ministers, ambtenaren, de Tweede Kamer en zelfs rechters krijgen ervan langs in het snoeiharde rapport van de Kamercommissie, die een paar weken lang verhoren afnam om in kaart te brengen wat er nu misging.
Tijdens die verhoren zeggen ambtenaren en ministers “buikpijn” van dingen gehad te hebben, het vaak ook “hard” gevonden te hebben. Dat het ‘alles-of-nietsbeleid’ was dat voor de terugvorderingen had gezorgd. Ambtenaren van Financiën wezen naar Sociale Zaken en vice versa.
Maar wie was uiteindelijk schuldig? De commissie oordeelt dat alle onderdelen van de staat bij zichzelf te rade moeten gaan. Ouders is “ongekend onrecht” aangedaan, en de grondbeginselen van de rechtsstaat zijn geschonden.
Ouders durven er nauwelijks meer op te hopen dat ze gecompenseerd worden. Een paar dagen na het verschijnen van het rapport maakt staatssecretaris Van Huffelen bekend dat de gedupeerden allemaal in elk geval 30.000 euro krijgen.
De Kamercommissie oordeelt snoeihard en spreekt van ongekend onrecht.
Na diverse Catshuisoverleggen komt het kabinet vandaag met de conclusie dat voor alles wat er gebeurd is maar één passend antwoord bestaat: collectief aftreden. Waren er eerder deze week nog intern verschillende opvattingen over hoe verder, zeker na de verklaring van PvdA-leider Asscher gisteren leek er geen andere uitkomst meer mogelijk. Nog steeds zijn lang niet alle ouders gecompenseerd, maar daar wil het demissionaire kabinet mee verder.
Andere wapenfeiten Rutte III
Het derde kabinet van Rutte zal ook de geschiedenisboeken ingaan als het kabinet dat het raadgevend referendum afschafte en het generaal pardon verruimde. Een kabinet dat een einde maakte aan de gaswinning in Groningen, excuses maakte voor hoe mensen decennialang de dupe werden van die gaswinningen, en een begin maakte met de schadevergoedingen. Een kabinet dat regeerde in de periode dat de aanval op het Iraakse Hawija aan het licht kwam, waarbij zeventig burgerdoden vielen en waar nog een onderzoek naar loopt.
Een kabinet ook dat een klimaatakkoord sloot met een groot aantal maatschappelijke organisaties, na jaren van moeizame onderhandelingen een pensioenakkoord bereikte met bonden en werkgevers, en dat zich door de stikstof- en PFAS-problematiek worstelde.
De maximumsnelheid op snelwegen omlaag bracht en uitkoopregelingen voor boeren opstartte, maar nog niet met definitieve oplossingen was gekomen toen de coronacrisis ineens daar was.
Rutte III moest gaan crisisbesturen en deed met harde lockdownmaatregelen het land op slot. Het kabinet investeerde miljarden om bedrijven, zelfstandigen en KLM op de been te houden. Het moest alles op alles zetten om een zwart scenario in de ziekenhuizen te voorkomen.
En ondertussen kreeg het veel kritiek op een corona-app die niet van de grond kwam, testbeleid dat langzaam op gang kwam en een vaccinatiestrategie die in landen om ons heen voortvarender leek. Premier Rutte deed deze week nog een oproep aan partijen in de Kamer om een avondklok, als uiterste noodmaatregel tegen het coronavirus, niet te blokkeren.
Rutte en zijn ministers gaan tot de verkiezingen demissionair door ANP
Bovenal wordt Ruttes derde kabinet nu toch het kabinet dat verantwoordelijkheid neemt voor fouten -ook begaan onder eerdere kabinetten- tegen burgers die onterecht als fraudeurs in de hoek werden gezet en waardoor veel financiële en psychische problemen zijn veroorzaakt.
Waar Asscher gisteren wél helemaal opstapte, en Wiebes vandaag, heeft Rutte niet overwogen om op te stappen als lijsttrekker. Dat is in eerste instantie aan de partij, daar heeft hij vertrouwen in, en dan aan de kiezer, zegt Rutte.
Politiek verslaggever Wilma Borgman denkt dat de stap van vandaag de meest zekere manier was voor Rutte om als lijsttrekker van de VVD nog een keer voor het premierschap te gaan. “Hij is tot de conclusie gekomen dat nu een groot gebaar maken de enige optie is. Hij kan dan in de verkiezingscampagne zeggen dat hij erkent dat er grote fouten zijn gemaakt en dat hij daar verantwoordelijkheid voor heeft genomen.
Als het kabinet was blijven zitten, hadden ze het verwijt gekregen ‘plucheplakkers’ te zijn. Rutte gaat nu als demissionair premier naar de kiezers om opnieuw vertrouwen te vragen, Als hij weer de grootste wordt kan hij met een sterker mandaat opnieuw aan een aantal jaar leiderschap beginnen.”
NU 15.01.2021 Het kabinet-Rutte III besloot na lang beraad om af te treden naar aanleiding van het vernietigende rapport over de toeslagenaffaire. Daarmee kwam de beslissing om voor een keiharde aanpak van fraude te kiezen jaren later als een boemerang terug. NU.nl zet de belangrijkste feiten op een rijtje.
28 mei 2013: Antifraudeteam wordt gevormd
Het Managementteam Fraude wordt opgericht. Het team moet fraude met toeslagen, waaronder de kinderopvangtoeslag, zoveel mogelijk bestrijden. Het team wordt gevormd op aandringen van de Tweede Kamer, dat voorstander van een hardere aanpak is na bekendwording van de zogenoemde Bulgarenfraude: Bulgaren vestigden zich korte tijd in Nederland om uitkeringen op te strijken, om daarna snel weer uit Nederland te verdwijnen.
Een maand later is ook de Ministeriële Commissie Aanpak Fraude opgericht, onder leiding van premier Mark Rutte.
April 2014: Belastingdienst merkt 317 ouders aan als fraudeurs
De Belastingdienst merkt 317 ouders die gebruikmaakten van gastouderbureau Dadim in Eindhoven aan als fraudeurs. Dit ondanks een eerdere uitspraak van de rechtbank, waarin werd gesteld dat van misbruik geen sprake was bij het bureau. Ook in de tussentijd is geen bewijs voor fraude door deze ouders gevonden.
In de loop der jaren worden ook enkele tienduizenden anderen om diverse redenen onterecht als toeslagfraudeur bestempeld. Het kan gaan om zeer kleine vergissingen, zoals het niet aanleveren van een bonnetje. Als de burgers eenmaal als fraudeurs worden aangemerkt, worden hun toeslagen stopgezet en moeten ze tienduizenden euro’s aan reeds ontvangen toeslagen ineens terugbetalen. Voor een betalingsregeling komen ze niet in aanmerking, doordat ze als fraudeur te boek staan.
Velen kunnen zo’n bedrag niet ophoesten, waardoor ze in grote financiële problemen komen. Ook op persoonlijk vlak hebben de gedupeerden eronder te lijden; zo verliezen sommigen hun huis of hun baan en lopen huwelijken stuk.
9 augustus 2017: Nationale ombudsman is kritisch op fraudeaanpak
De Nationale ombudsman komt met een rapport waarin felle kritiek wordt geleverd op de harde aanpak van de Belastingdienst. Twee jaar later uit ook een adviescommissie onder leiding van oud-minister Piet Hein Donner in een rapport kritiek op de handelswijze in deze affaire.
4 september 2018: Media berichten over afwijzen bezwaren gedupeerde ouders
RTL Nieuws en dagblad Trouw berichten over de strenge aanpak van de Belastingdienst bij de bestrijding van toeslagenfraude. Hierdoor begint het balletje echt te rollen.
18 december 2019: Staatssecretaris Snel van Financiën stapt op
Staatssecretaris van Financiën Menno Snel (D66) stapt op. Hij overleefde een eerdere motie van wantrouwen, maar kreeg korte tijd later alsnog veel kritiek. Gedupeerde ouders ontvingen wel de dossiers die de Belastingdienst over hen had bijgehouden, maar daarin was een aanzienlijk deel van de informatie onleesbaar gemaakt. Dat leidde tot een nieuwe golf van kritiek, waardoor Snel opstapte. Hij wordt opgevolgd door partijgenoot Alexandra van Huffelen.
19 mei 2020: Hoekstra doet aangifte tegen Belastingdienst
Minister van Financiën Wopke Hoekstra doet aangifte tegen de Belastingdienst. Bij het Openbaar Ministerie waren eerder al vijf andere aangiftes tegen de dienst binnengekomen. Ook geeft de Belastingdienst toe gebruik te maken van etnisch profileren. Daardoor werden mensen met een dubbele nationaliteit strenger gecontroleerd dan anderen.
November 2020: Commissie ondervraagt betrokken politici en ambtenaren
Een parlementaire commissie ondervraagt diverse betrokkenen over hun rol in de toeslagenaffaire. Onder anderen Rutte, Hoekstra, Snel, Lodewijk Asscher (ex-minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid), Eric Wiebes (voormalig staatssecretaris van Financiën) en Tamara van Ark (oud-staatssecretaris van Sociale Zaken en Werkgelegenheid) verschijnen voor de commissie. Ook ambtenaren worden aan de tand gevoeld.
17 december 2020: Vernietigend rapport van commissie
De commissie komt met haar eindrapport Ongekend onrecht. Daarin wordt veel kritiek geuit, zowel op kabinetsleden en Tweede Kamerleden als op het ministerie van Financiën en de Belastingdienst. Ook de rechtspraak krijgt ervan langs.
De commissie vindt dat in de hele affaire de grondbeginselen van de rechtsstaat zijn geschonden, dat er spijkerhard is opgetreden en dat ouders jarenlang geen schijn van kans hebben gehad. Ook de informatievoorziening vanuit de Belastingdienst richting de politiek, de commissie en de gedupeerden zou ondermaats zijn geweest.
“Daar kunnen we ons alleen maar voor schamen”, is de reactie van premier Rutte op het rapport. Kort na de verschijning ontstaat discussie of de betrokken politici al dan niet moeten opstappen.
22 december 2020: Schadevergoeding voor gedupeerden
Staatssecretaris Van Huffelen maakt bekend dat iedere gedupeerde een schadevergoeding van 30.000 euro krijgt, ongeacht de schade die ze hebben geleden. Sommigen komen mogelijk in aanmerking voor een hogere vergoeding.
7 januari 2021: OM besluit om betrokkenen niet te vervolgen
Het Openbaar Ministerie maakt bekend dat het niet overgaat tot strafrechtelijke vervolging vanwege de toeslagenaffaire. Vijf dagen later besluiten twintig gedupeerden om alsnog aangiftes in te dienen tegen diverse betrokken politici: Asscher, Hoekstra, Snel, Van Ark en Wiebes.
14 januari 2021: Asscher stapt op
Voormalig staatssecretaris van Financiën en huidig PvdA-fractievoorzitter Lodewijk Asscher maakt bekend dat hij niet de lijsttrekker zal zijn bij de Tweede Kamerverkiezingen van 17 maart 2021. Hij vindt dat er te veel discussie rond hem is ontstaan vanwege zijn rol in het toeslagendrama. Hij stelt zich niet verkiesbaar voor de komende verkiezingen.
15 januari 2021: Kabinet dient ontslag in
Na meerdere keren te hebben overlegd over de reactie op het vernietigende rapport van eind vorig jaar, maakt het kabinet bekend collectief af te treden. Het gaat de laatste twee maanden als demissionair kabinet verder richting de Tweede Kamerverkiezingen.
NOS 15.01.2021 Het kabinet is gevallen. Wat betekent dat voor de aanpak van de coronacrisis en waarom treden er politici af, maar worden er geen ambtenaren ontslagen? Jullie stuurden ons jullie vragen over de val van het kabinet en politiek verslaggever Arjan Noorlander beantwoordde die vanmiddag in een Q&A. Hieronder kun je de belangrijkste vragen nog eens teruglezen en terugzien.
Wat heeft het voor zin om het kabinet twee maanden voor de verkiezingen nog te laten vallen? Is dat niet alleen symboolpolitiek?
Volgens Noorlander is dat deels waar. “Het is symboliek, maar symboliek is ook wel echt belangrijk in de politiek. Die symboliek betekent iets, namelijk dat het kabinet en de politiek zich realiseren dat wat hier fout is gegaan, zo slecht is dat ze daar echt voor moeten aftreden. En het is ook een belangrijke waarschuwing voor de toekomst voor mensen die met vergelijkbare zaken geconfronteerd worden.”
Kan Rutte nog wel verder als lijsttrekker van de VVD?
Anderen trekken wel consequenties: Lodewijk Asscher is niet meer beschikbaar als lijsttrekker van de PvdA en minister Wiebes van Economische Zaken is afgetreden omdat hij zich “zwaar medeverantwoordelijk” voelt voor de toeslagenaffaire.
“Rutte doet dat heel nadrukkelijk niet”, zegt Noorlander. “Hij zegt ‘ik neem als minister-president de verantwoordelijkheid, in die zin treed ik nu af, maar ik blijf gewoon lijsttrekker van de VVD. Ik vind het belangrijk om te laten zien dat ik mijn eigen fouten de komende jaren kan herstellen, dat ik daar de beste voor ben en ik laat het aan de kiezer over of die mij opnieuw een kans geeft om een kabinet in te gaan of misschien zelfs wel weer premier te worden.'”
Wat schieten de ouders er nu eigenlijk mee op dat het kabinet aftreedt?
“Het antwoord daarop is eigenlijk heel simpel”, zegt Noorlander, “die schieten daar helemaal niks mee op. Behalve dan dat ze misschien een beetje genoegdoening voelen.”
Wat volgens Noorlander voor hen wel van belang is, is de brief van het kabinet waarin staat hoe het kabinet in de toekomst wil voorkomen dat dit soort dingen gebeuren en hoe ze de ouders die in de problemen zijn geraakt beter willen gaan helpen. Ze gaan proberen de getroffen gezinnen versneld te helpen. “Dat is dus eigenlijk de winst van vandaag”, aldus Noorlander.
Heeft het aftreden van het kabinet invloed op de corona-aanpak?
Veel mensen zijn bezorgd dat de aanpak van de coronacrisis in gevaar komt en dat is volgens Noorlander ook heel logisch, want nu de coalitie verbroken is kunnen partijen veel meer hun eigen koers gaan varen.
Een van de voorbeelden die vaak wordt genoemd is volgens Noorlander het instellen van een avondklok. Het kabinet wil daar serieus naar kijken, maar bekend is dat D66 tegen is. “Die hebben dat tot nu toe niet geblokkeerd omdat ze in het kabinet zaten, maar zoiets kan natuurlijk nu veranderen. Dus in die zin wordt het een hele spannende tijd.”
Waarom worden ambtenaren en de Belastingdienst niet aangepakt?
“Officieel is het zo dat als er fouten worden gemaakt door ambtenaren, politici daar de verantwoordelijkheid voor nemen”, legt Noorlander uit. “Maar voor veel mensen is dat niet genoeg, die vinden dat ambtenaren zo ver over de schreef zijn gegaan dat ze daar strafrechtelijk voor vervolgd zouden moeten worden.”
Het Openbaar Ministerie heeft daar op verzoek van het kabinet ook naar gekeken, maar heeft geoordeeld dat ambtenaren niet vervolgd kunnen worden als ze het beleid uitvoeren dat de wetgever heeft bedacht.
Daarom hebben de gedupeerde ouders nu zelf ook een zaak aangespannen tegen de overheid, politici en ambtenaren “omdat ze toch nog een keer uitgezocht willen hebben of er toch echt niet strafbare handelingen zijn gepleegd. En dat kan, want als ambtenaren echt strafbaar zijn geweest, kunnen ze ook gewoon veroordeeld worden.”
AD 15.01.2021 Geen enkel slachtoffer van de toeslagenaffaire heeft tot op heden 30.000 euro op hun rekening gestort gekregen. Het ministerie van Financiën bevestigt de berichten van letselschadejurist Orlando Kadir en SP-Kamerlid Renske Leijten, die niemand zeggen te kennen die de compensatie al heeft ontvangen.
,,Het klopt dat er nog geen geld is overgemaakt”, stelt de woordvoerster van staatssecretaris Alexandra van Huffelen. Ze wijst zij erop dat het ministerie nooit heeft beloofd dat mensen nu al hun compensatie zouden krijgen. ,,We hebben gezegd dat het in januari gebeurt, maar het is nog maar half januari.”
Voor de kerst beloofde staatssecretaris Van Huffelen 30.000 euro aan alle gedupeerden. De eerste uitbetalingen zouden zo snel mogelijk plaatsvinden. Uiterlijk 1 mei zou het geld op de rekening staan.
Van Huffelen hecht eraan dat het proces ‘zorgvuldig’ verloopt, stelt de woordvoerster. Dat kost even tijd. ,,We willen bijvoorbeeld zeker weten dat we het goede rekeningnummer hebben, want je wilt wel dat het geld bij de juiste mensen terechtkomt.” Volgens haar hebben ambtenaren de gehele kerstvakantie doorgewerkt om de processen ‘goed te organiseren’: ,,Geloof me, wij willen dit geld zo snel mogelijk bij de mensen krijgen.”
Puinhoop
Jurist Orlando Kadir trok vanochtend aan de bel. ,,Nog geen één van mijn cliënten heeft de compensatie ontvangen, ook geen voorschot”, zegt de letselschadejurist, die zich naar eigen zeggen al negen jaar over het dossier van de toeslagenaffaire buigt. Ook Renske Leijten, Kamerlid van de SP, kent nog geen ouders die het geld al bijgeschreven hebben kregen op hun rekening.
Kadir zegt cliënten te hebben bij wie de enveloppen van de Belastingdienst alweer in de bus vallen. Daarin zou staan dat bekeken wordt of de 30.000 euro überhaupt kan worden uitgekeerd. ,,Er wordt beterschap beloofd, maar dat is niet het geval.” Daarbij is volgens hem het bedrag van 30.000 euro voor velen niet genoeg na jaren van schulden. ,,Mensen hebben tien jaar lang in de schulden gezeten die oplopen van 130.000 tot 180.000 euro. En voor hen is de ellende nog steeds niet over. Het is een grote puinhoop.”
Gouden bergen
BOinK, de belangenbehartiger van ouders in de kinderopvang, waarschuwt intussen voor de agressieve benadering van letselschadeadvocaten die een graantje mee hopen te pikken. Tegen Hart van Nederlandzei voorzitter Gjalt Jellesma dat gedupeerden worden benaderd door advocaten die gouden bergen beloven, maar hen later ook een gepeperde rekening sturen. BOinK drukt ouders daarom op het hart om voorzichtig te zijn en nog een beetje geduld te hebben.
NU 15.01.2021 In een eerste reactie hebben drie advocaten die elk een groep ouders hebben bijgestaan in de toeslagenaffaire vrijdag namens hun cliënten laten weten dat ze blij zijn dat het kabinet valt. “Maar dit gaat over politieke verantwoordelijkheid. Nu de strafrechtelijke aansprakelijkheid nog”, zegt een van de advocaten, Vasco Groeneveld.
Groeneveld deed afgelopen dinsdag namens twintig gedupeerden in de toeslagenaffaire aangifte tegen vijf (oud-)bewindslieden, onder wie de ministers Tamara van Ark (Medische Zorg), Wopke Hoekstra (Financiën) en Eric Wiebes (Economische Zaken).
Volgens Groeneveld hebben zij zich schuldig gemaakt aan een ambtsmisdrijf. “De inbreuk op de rechtsorde is te groot om het hierbij te laten”, aldus Groeneveld.
Vorige week maakte het Openbaar Ministerie bekend dat het de Belastingdienst niet strafrechtelijk zal vervolgen vanwege de affaire. Meerdere ouders spanden daarop procedures aan om die vervolging alsnog gedaan te krijgen. Namens een van die ouders begon advocaat Sébas Diekstra zo’n procedure.
Diekstra zegt dat het aftreden van de verantwoordelijke bewindspersonen – hoewel aan de late kant – “de enige juiste beslissing is na alle ellende waar de overheid vele duizenden burgers in heeft gestort”.
Maar, voegt hij toe: “Slachtoffers hebben laten weten veel moeite te hebben met het feit dat de hoofdrolspelers in deze bizarre kwestie straks hun politieke carrière weer vrolijk kunnen vervolgen. Voornamelijk omdat zij zo ernstig hebben gefaald in het beschermen van onschuldige burgers.”
Belangrijkste punten uit Ruttes verklaring over aftreden kabinet
‘Focus moet nu naar de slachtoffers gaan’
Advocaat Eva González Pérez, die tientallen ouders bijstaat en als eerst aan de bel trok over de behandeling van ouders die toeslagen ontvingen, noemt de val van het kabinet “een eerste stap in de goede richting”. “Het besef van de ernst is er, dat zie ik nu. Maar we zijn er nog niet”, zei ze tegen de NOS.
Jurist Orlando Kadir, die bijna zeshonderd slachtoffers van de toeslagenaffaire bijstaat, liet vrijdag op NPO Radio 1 weten dat de focus nu naar de slachtoffers moet gaan en het onherstelbare leed dat hen is aangedaan.
Eerder zei hij overigens al dat nog géén van zijn cliënten de voor de Kerst door staatssecretaris van Financiën Alexandra van Huffelen beloofde 30.000 euro compensatie heeft ontvangen.
Het kabinet treedt af vanwege het snoeiharde rapport over de toeslagenaffaire. Het besluit viel tijdens de wekelijkse ministerraad vrijdag. Daar werd gesproken over de politieke gevolgen van de affaire, waar vele duizenden mensen het slachtoffer van zijn geworden.
Duizenden ouders werden onterecht bestempeld als fraudeur
De Belastingdienst heeft jarenlang duizenden ouders die kinderopvangtoeslag kregen onterecht als fraudeur aangemerkt.
Dat was het gevolg van een wet die was bedoeld om fraude met toeslagen hard aan te pakken en die ook nog eens – zoals nu blijkt – veel te hardvochtig werd toegepast. Zodra ontvangers van toeslagen maar een kleine fout maakten, moesten ze alle verkregen toeslag terugbetalen: een alles-of-nietsbenadering.
Dat gebeurde bijvoorbeeld al als de eigen bijdrage van de kinderopvangtoeslag niet volledig was betaald. Of dat nu wel of niet opzettelijk gebeurde, maakte niet uit. Dat betekende in de praktijk dat ouders die 10 euro te weinig hadden betaald een rekening van 10.000 euro kregen.
Omdat de Belastingdienst ervan uitging dat dit opzettelijk gebeurde, was een betalingsregeling niet mogelijk. De fiscus maakte daarbij gebruik van vergaande invorderingsmogelijkheden, zoals beslaglegging op auto’s of gedwongen woningverkoop.
AD 15.01.2021 Advocaat Vasco Groeneveld laat weten dat zijn cliënten blij zijn met het aftreden van het kabinet. Toch zijn de gedupeerden er hiermee nog niet. ,,Dat gaat over politieke verantwoordelijkheid. Nu de strafrechtelijke aansprakelijkheid nog.”
Groeneveld heeft afgelopen dinsdag namens twintig gedupeerden in de kindertoeslagaffaire aangifte gedaan tegen vijf (oud-)bewindslieden, onder wie de ministers Tamara van Ark (Medische Zorg), Wopke Hoekstra (Financiën) en Eric Wiebes (Economische Zaken). Volgens Groeneveld hebben zij zich schuldig gemaakt aan een ambtsmisdrijf. ,,De inbreuk op de rechtsorde is te groot om het hierbij te laten”, aldus Groeneveld.
Vorige week maakte het Openbaar Ministerie bekend dat het de Belastingdienst niet strafrechtelijk zal vervolgen vanwege de affaire. Meerdere ouders spanden daarop procedures aan om die vervolging alsnog gedaan te krijgen. Namens een van die ouders begon advocaat Sébas Diekstra zo’n procedure.
Hij laat in eerste reactie weten dat het aftreden van de verantwoordelijke bewindspersonen – hoewel aan de late kant – ‘de enige juiste beslissing is na alle ellende waar de overheid vele duizenden burgers in heeft gestort’. Maar, voegt hij toe: ,,Slachtoffers hebben laten weten veel moeite te hebben met het feit dat de hoofdrolspelers in deze bizarre kwestie straks hun politieke carrière weer vrolijk kunnen vervolgen. Voornamelijk omdat zij zo ernstig hebben gefaald in het beschermen van onschuldige burgers.”
Advocaat Eva González Pérez, die tientallen ouders bijstaat en als eerste aan de bel trok over de behandeling van ouders die toeslagen ontvingen, noemt de val van het kabinet ‘een eerste stap in de goede richting’. ,,Het besef van de ernst is er, dat zie ik nu. Maar we zijn er nog niet”, zei ze tegen de NOS.
Jurist Orlando Kadir, die bijna zeshonderd slachtoffers van de toeslagenaffaire bijstaat, liet op Radio 1 weten dat de focus nu naar de slachtoffers moet gaan en het onherstelbare leed dat hen is aangedaan. Eerder zei hij overigens al dat nog géén van zijn cliënten de voor de kerst door staatssecretaris Van Huffelen beloofde 30.000 euro compensatie heeft ontvangen.
NOS 15.01.2021 Het kabinet-Rutte III is gevallen vanwege de toeslagenaffaire, waarbij duizenden mensen onterecht als fraudeur werden bestempeld en vaak tienduizenden euro’s aan kinderopvang moesten terugbetalen. Wat vinden de slachtoffers van het opstappen van het kabinet?
“Ik zit te huilen achter het stuur, ik ben zo blij”, reageert slachtoffer Kristie Rongen. “Dit is zó terecht, het had niet anders gemoeten dan dit.” Rongen kreeg een schuld van 92.000 euro en belandde in de schuldhulpverlening. “Ik heb 12 jaar in de ellende gezeten, het ergste voor mij was dat mijn dochtertje daar heel erg aan onderdoor ging. Zij wilde niet meer leven.”
Kristie Rongen EIGEN FOTO
Toch vindt ze dat demissionair premier Mark Rutte en demissionair minister Hoekstra van Financiën niet opnieuw verkiesbaar moeten zijn. “Dat zou onrechtvaardig zijn. Ze hebben te veel kapot gemaakt en moeten echt weg, net als Lodewijk Asscher.”
Etnisch profileren
Ook Nazmiye Yigit-Karaduman vindt het goed dat het kabinet is opgestapt, maar wil dat demissionair premier Rutte niet meer verkiesbaar is. “Het ontslag is een bekentenis, maar hij heeft niet letterlijk schuld bekend. Nu kan hij gewoon door.” Yigit-Karaduman moest in 2013 binnen twee jaar 32.000 euro terugbetalen. Ze moest stoppen met werken om op haar dochter te passen en belandde in een burn-out.
Nazmiye Yigit-Karaduman EIGEN FOTO
Hoewel Yigit-Karaduman in Nederland is geboren, kwam ze in haar dossier van de Belastingdienst soms tegen dat ze Turkse was. “Er zat ook een racistische tekening in mijn dossier met iemand met grote lippen in een bootje. Het is voor het eerst dat ik me een buitenlander voelde. Daarom heb ik ook mede aangifte gedaan. Het etnisch profileren moet echt stoppen.”
Demissionair premier Rutte kondigde aan dat ouders bij wie is vastgesteld dat ze gediscrimineerd zijn, een extra schadevergoeding krijgen. Ook wil hij dat er een staatscommissie komt die onderzoek doet naar discriminatie en racisme door de overheid. Voor Yigit-Karaduman zou zo’n schadevergoeding welkom zijn, maar niet genoeg. “Ik ga geen nee zeggen tegen extra geld, maar het leed is niet in bedragen te schrijven.”
Gedupeerde ouder Nazan: ‘Rutte heeft niet al die incassokosten, geen BKR-registratie’
Jurist en gedupeerde Orlando Kadir, die 600 gezinnen bijstaat, is opgelucht dat het kabinet vertrekt. Maar ook hij zet vraagtekens bij de komende verkiezingen. “Hoe kunnen Rutte en Hoekstra nog lijsttrekker zijn? Voor je achterban is dit niet in alle eenvoud uit te leggen. Het is wrang en het klopt niet. We moeten naar een integer en oprecht kabinet.”
Kadir denkt dat bij zo’n 95 procent van de gezinnen nog steeds problemen spelen als gevolg van het schandaal. “Ik heb gisteravond nog tot laat gewerkt om een uithuiszetting te voorkomen. Een ander gezin had jarenlang geen brood voor kinderen, of ziektekosten konden niet worden betaald. Dat speelt allemaal nog steeds.”
NOS
Gedupeerde Tamara Hardenbol en haar toenmalige man kregen in 2013 te horen dat ze 18.000 euro moesten terugbetalen. Binnen twee jaar moest ze 900 euro per maand terugbetalen, omdat er anders beslag op haar loon zou worden gelegd.
“Ik sta dubbel in het aftreden van het kabinet”, geeft zij als reactie. “Áls een kabinet zou moeten vallen dan is het wel hierover. Maar we zitten ook in een coronacrisis, dus de vraag is wat wijsheid is. Het geeft wel erkenning voor wat er is gebeurd, dus uiteindelijk is het goed dat het kabinet valt.”
NOS
Advocate Eva Gonzáles Pérez ziet ook bij haar 40 cliënten een gemengd beeld. “Sommigen zien het als een vorm van gerechtigheid, maar de meesten willen brede compensatie, financieel en ook moreel”, zegt zij. “Ik heb cliënten die verdrietig zijn, anderen zijn boos. Het hangt af van waar ze in de rouwcurve zitten.”
Zelf bekijkt ze het aftreden van het kabinet vooral juridisch. “Ik focus mij op de slachtoffers en zij hebben niks aan het aftreden van het kabinet: het gaat uiteindelijk om degene die feitelijk hebben gehandeld. De politieke verantwoordelijkheid is wat anders dan de feitelijke verantwoordelijkheid. Er zijn nog vijfhonderd vragen van de Tweede Kamer te beantwoorden.”
30.000 euro voor gedupeerden
In december vorig jaar maakte staatssecretaris Van Huffelen (Financiën) bekend dat alle gedupeerde ouders binnen vier maanden 30.000 euro belastingvrij krijgen uitgekeerd, zodat ze snel wat van de compensatie zien.
Het demissionair kabinet wil eind deze maand de eerste betalingen doen. De meeste gedupeerden hebben dus nog niets gekregen. Sommige ouders zijn wel al individueel gecompenseerd, zoals Kristie Rongen. “Het is voor mij nog altijd onduidelijk of ik recht heb op die die 30.000 euro, of dat ik dat al gekregen heb. Maar het is hoe dan ook een schijntje voor al het leed dat ik heb gelegen.”
AD 15.01.2021 Het keiharde toeslagenrapport treft ook de omstreden ‘Rutte-doctrine’. Na jarenlang weigeren, is minister-president en naamgever Mark Rutte om en worden er in het vervolg meer overheidsdocumenten openbaar gemaakt.
Tot frustratie van Kamerleden en journalisten weigerde het kabinet jarenlang memo’s en andere stukken die ten grondslag lagen aan wetsvoorstellen en kabinetsplannen openbaar te maken. Ook in de toeslagenaffaire was de informatievoorziening regelmatig een steen des aanstoots, waarover Rutte meermaals in de clinch lag met Kamerleden Pieter Omtzigt (CDA) en Renske Leijten (SP). Documenten werden geweigerd of grote delen bleken te zijn zwartgelakt. Ook kwam het voor dat stukken alleen vertrouwelijk ter inzage werden gelegd, waardoor Kamerleden niks met de inhoud konden in het debat.
Waar de parlementariërs zich steeds beriepen op hun grondwettelijke recht op inlichtingen, verwees Rutte altijd naar de bepaling in de Wet openbaarheid van bestuur (Wob). Daarin staat dat ‘persoonlijke beleidsopvattingen’ niet gedeeld hoeven te worden.
Rutte werd ervan beticht de wetgeving strenger toe te passen dan zijn voorgangers deden. Daarnaast staat zijn ministerie van Algemene Zaken erom bekend dat ambtenaren veelal mondeling communiceren en zo min mogelijk op papier zetten.
Volgens Rutte is dat voor zo’n klein ministerie als het zijne logisch, maar de praktijk van ‘geen sporen achterlaten’, heeft school gemaakt bij andere ministeries, bleek tijdens de openbare verhoren door de parlementaire ondervragingscommissie. Tijdens zijn verhoor werd Rutte stevig ondervraagd over de ‘Rutte-doctrine’.
Vlucht naar voren
In reactie op het keiharde rapport kiest Rutte nu de vlucht naar voren. Het kabinet gaat elk stuk dat aan de basis ligt van beleid actief openbaar maken. De premier erkent dat de informatievoorziening ‘radicaal anders’ zal moeten en dat er ook bij hem zelf sprake is van een ommezwaai. ,,Mijn denken is opgeschoven”, aldus Rutte.
Wel zegt hij nog in gesprek met de Kamer te willen over de randvoorwaarden van verdere openbaarheid. ,,Als je veel meer openbaar maakt dan we deden, dan moeten we wel zorgen dat we mensen heel houden. Ik denk dat we deze radicale stap moeten zetten, maar het is een gezamenlijke zoektocht dat we geen ambtenaren beschadigen.”
AD 15.01.2021 Het demissionaire kabinet trekt vanwege de toeslagenaffaire nog even flink de portemonnee. Alleen al de compensatie voor slachtoffers kost dit jaar 900 miljoen euro extra. Door extra uitgaven aan royalere informatieverstrekking en betere dienstverlening bedraagt het totale prijskaartje voor dit jaar 1,3 miljard euro.
De uitbreiding van de bestaande compensatieregeling loopt flink in de papieren, blijkt uit de financiële bijlage bij de kabinetsreactie op het rapport van de parlementaire ondervragingscommissie kinderopvangtoeslag. Voor de zomer werden de kosten daarvan nog begroot op ruim 500 miljoen euro.
Vlak voor kerst werd besloten dat ruim 20.000 ouders een bedrag van 30.000 euro tegemoet kunnen zien. Daardoor schieten de kosten omhoog: voor 2021 is 563 miljoen euro extra gereserveerd, daar komt nog 200 miljoen bij om getroffen kinderen toekomstperspectief te geven. Ook de uitvoeringskosten vallen 113 miljoen euro hoger uit dan geraamd.
Opvallend is dat het kabinet ook in 2022 nog verwacht 350 miljoen euro kwijt te zijn aan de compensatie. Daaruit blijkt dat men ervan uitgaat dat niet alle gedupeerden nog dit jaar worden gecompenseerd.
Ook tast het kabinet in de buidel om de dienstverlening te verbeteren. Nog dit jaar wordt het budget daarvoor verhoogd met 266 miljoen euro. Daarvan is het grootste deel (150 miljoen) bestemd voor gemeenten. In latere jaren nemen de totale uitgaven toe tot een half miljard euro op jaarbasis.
Daarnaast blijkt de belofte om de informatievoorziening te verbeteren verre van gratis. Het kabinet belooft meer documenten actief openbaar te gaan maken. Dat heeft wel een prijs: voor dit jaar gaat het om 161 miljoen euro extra. Dat bedrag loopt in latere jaren op tot meer dan 300 miljoen euro.
De Tweede Kamer moet nog wel instemmen met de extra uitgaven. Als het parlement groen licht geeft zal het volgende kabinet op jaarbasis 800 miljoen euro minder te besteden hebben dan eerder werd gedacht.
Telegraaf 15.01.2021 Het aftreden van kabinet-Rutte III was een val in slowmotion. De landing moest ook zacht zijn, om middenin een gigantische crisis niet te veel brokken te maken. Alleen minister Eric Wiebes (Economische Zaken) valt definitief weg.
’Het kan en mag niet nog een keer zo verschrikkelijk misgaan”, zegt Mark Rutte vrijdagmiddag over de toeslagenaffaire. Hij biedt daarom het ontslag aan van zijn derde kabinet. Zelf gaat hij intussen door als lijsttrekker van zijn VVD. Net als de huidige kabinetsleden Wopke Hoekstra (CDA) en Sigrid Kaag (D66). „Het is aan de kiezer om bij de verkiezingen te bepalen hoeveel zetels de partijen krijgen”, vindt Rutte.
De inmiddels demissionaire premier heeft zijn best gedaan om het kabinet zo rustig en gecoördineerd mogelijk te laten vallen. Overleg na overleg werkt het kabinet de afgelopen weken toe naar de conclusie die sinds deze week als onvermijdelijk wordt gezien. Maar de kiem voor de val is al veel eerder gelegd.
Parlementaire enquête
Want al voor de zomer gaat er een siddering over het Binnenhof als de Tweede Kamer voor een plan stemt om een parlementaire ondervraging over de toeslagenaffaire te organiseren. Die komt er door een handigheidje van GL-Kamerlid Bart Snels, die doorheeft dat de door SP gewenste parlementaire enquête nooit groen licht gaat krijgen van de coalitie.
Snels sleutelt daarom maanden aan een voorstel voor een parlementaire ondervraging waar de SP ook mee kan leven. En de coalitie kan na al het leed dat de ouders is aangedaan onmogelijk een voorstel weigeren om de zaak uit te zoeken. De Kamer gaat akkoord en vooral GL maakt haast om de verhoren op poten te zetten. Een politieke thriller kondigt zich aan, met in de hoofdrol politieke kopstukken die een paar maanden voor de verkiezingen onder ede met de billen bloot moeten.
Lodewijk Asscher
PvdA-leider Lodewijk Asscher moet bij zijn verhoor in november diep door het stof voor zijn bijdrage als minister van Sociale Zaken in het vorige kabinet. En minister Eric Wiebes (Economische Zaken) verlaat de zaal met gebogen hoofd, nadat de Kamer de VVD’er de oren heeft gewassen over zijn vorige positie als staatssecretaris van Financiën.
Het verslag van de ondervragingen slaat vlak voor de kerst in als een bom. Commissievoorzitter Chris van Dam zegt tijdens de verhoren steevast dat er geen conclusies zullen worden getrokken. Maar in het verslag waaiert het oordeel breeduit en krijgen kabinet, Kamer, uitvoeringsdiensten en rechtspraak er allemaal van langs.
Eric Wiebes
In Den Haag valt meteen te horen dat dit wel eens het einde van het kabinet kan betekenen. Een andere optie die wordt genoemd, is het vertrek van Wiebes. Het wordt allebei. Het kabinet valt, gaat demissionair verder, maar dan zonder de VVD-minister. Wiebes wil nu ’oplossingen en geen Haagse perikelen’ en dus stapt hij op. „Dan kunnen we dat politieke hoofdstuk overslaan.” Minister Cora van Nieuwenhuizen (Infrastructuur) neemt zijn post voorlopig over, de VVD gaat nog op zoek naar een vervanger voor de komende maanden.
De kabinetsval en het vertrek van Wiebes volgen na weken waarin op rustig tempo is gesproken over de gevolgen van de toeslagaffaire. In die periode pakt ook de PvdA geregeld de schijnwerpers met intern gekonkel over de eigen leider Asscher, die zichzelf deze week uiteindelijk offert en daarmee de druk op het kabinet verhoogt om zijn voorbeeld te volgen.
Compensatie
Het kabinet besluit in Catshuis-overleggen tot ruimere compensatie, in elk geval 30.000 euro voor iedere gedupeerde ouder. De VVD wil tijdens die gesprekken van opstappen niet weten. Andere partijen leggen de politieke vraag wel op tafel. Maar een antwoord wil niemand nog geven.
Dat het kabinet uiteindelijk opstapt, weet iedereen deze week al wel, al houden de coalitiepartijen de kaarten op de borst tot de allesbeslissende ministerraad van vrijdag. Overal klinkt het besef dat het beeld hoe dan ook niet best is. Als kabinet vertrekken middenin de grootste crisis sinds de Tweede Wereldoorlog maakt misschien geen krachtdadige indruk. Maar gewoon blijven zitten tot aan de verkiezingen zou uitstralen dat het kabinet de schuld aan de ellende van duizenden toeslagouders van zich af laat glijden. Dus masseert Rutte voortijdig de boodschap in dat het kabinet de coronacrisis gewetensvol zal blijven managen, demissionair of niet.
Hugo de Jonge
„We zullen op exact dezelfde manier ons werk blijven doen”, zegt coronaminister en vicepremier Hugo de Jonge vrijdagmiddag. Garanties dat het soepel zal verlopen, kan Rutte niet geven. De coalitiepartijen zullen in elk geval hun wekelijkse overleg op maandag in stand houden.
En De Jonge geeft aan dat er door de ministers ook is nagedacht over hoe ze Nederland duidelijk kunnen maken dat ze zich geen zorgen hoeven te maken: „Ik heb het uit proberen te leggen aan mijn dochter en dat valt niet mee. Je ziet een terugtredend kabinet en denkt: oh jee. En dat begrijp ik ook.”
AD 15.01.2021 Rutte III wist onderlinge problemen te bezweren en lang de gevaren van buiten te pareren. Toch is de toeslagenaffaire het kabinet alsnog fataal geworden. Er blijft nog heel wat huiswerk achter voor de opvolger.
Het was bijna laconiek, zoals we de premier kennen. ,,De rit uitzitten is nooit een doel”, zei Mark Rutte kort na het aantreden van zijn derde kabinet opgeruimd. ,,Als er een moment komt dat het niet meer gaat, moet je dat gewoon met elkaar vaststellen.”
Achteraf kun je zeggen: ware woorden. Maar ze staan wel in schril contrast met de verwoede pogingen die Rutte de afgelopen weken heeft gedaan om de gang naar de koning af te wenden. Hij was liever blijven zitten, en stelde na het keiharde rapport over de toeslagenaffaire alles in het werk om de regeringsploeg in het zadel te houden. Tevergeefs. De derde van Rutte blijft een onvoltooide.
Terwijl dit kabinet nog wel zo optimistisch aan de rit begon. Aan goede bedoelingen heeft het VVD, CDA, D66 en de ChristenUnie nooit ontbroken. In nota bene de tweede zin van het regeerakkoord ‘Vertrouwen in de toekomst’ stond het nog plechtig opgeschreven: in Nederland ‘kan iedereen de ambitie najagen om over de hoogste lat te springen, in de zekerheid dat er een vangnet is als dat nodig is’.
Gaten in het net
In dat vangnet bleken echter grote gaten te zitten. En ook al duurde het een tijdje voordat de dreun van het toeslagenrapport doordrong, uiteindelijk slaat de genadeloze vaststelling dat de ‘grondbeginselen van de rechtsstaat zijn geschonden’ het kabinet alsnog knock-out.
Lang leek het erop dat dit kabinet tegen elke crisis bestand was. Daar was vooraf dan ook alles aan gedaan. Na een formatie van 225 dagen dachten VVD, CDA, D66 en ChristenUnie op alle mogelijke struikelblokken te zijn voorbereid. Het was eind 2017 en na maanden van overleg leken ideologische verschillen geparkeerd, vetes begraven, conflicten gesmoord.
Drie jaar later sneuvelt Rutte III alsnog. Over een affaire die geboren werd in de kabinetten ervoor. En de timing van de val is pikant: amper twee maanden voor de volgende verkiezingen en middenin een ongekende crisis rond corona.
Destijds, bij de start, werden nog zulke grote woorden gesproken. ,,Deze coalitie is de laatste kans voor het politieke midden”, zei ChristenUnie-leider Gert-Jan Segers niet zonder gevoel voor pathos.
Wij tegen zij
Het wezen van de naoorlogse coalitiepolitiek stond op het spel: het geven en nemen dreigde het af te leggen tegen de nieuwe, totale politiek van (relatieve) nieuwkomers als PVV en Forum voor Democratie. Met hun politiek van wij tegen zij, van winnaars tegen verliezers, willen zij het stelsel op zijn grondvesten laten schudden.
Daarom werden alle mogelijke splijtzwammen weggemasseerd tijdens de lange formatie. In het Indonesische restaurantje Garoeda. In het bedompte Johan de Witthuis. In een bloedhete kamer aan het Binnenhof: de vier partijen deden er alles aan om de weg vrij te maken voor 3,5 jaar regeren zonder conflict. Geen verrassingen alsjeblieft.
Een meloen om door te slikken, aldus Gert-Jan Segers, Christen-Unie.
Over onoverbrugbare meningsverschillen werd zorgvuldig heengestapt: vraagstukken rond embryonaal onderzoek werden geparkeerd. Net als euthanasie. Over vluchtelingen werd een akkoord gesloten. Alle partijen namen wat ‘pijn’.
,,Een meloen om door te slikken’’, illustreerde Segers bijvoorbeeld de toen nog voorgenomen afschaffing van de dividendbelasting.
En ook na de bordesscène hield men elkaar stevig in de houdgreep. In WhatsApp- groepjes werd alles ‘dichtgesmeerd’ tussen coalitiegenoten. Alles om ongelukken te voorkomen. Het coalitieoverleg op maandag bleef, net als in Rutte II, het belangrijkste beslismoment van de week. Sommige ministers kregen het gevoel dat ze op vrijdag in de ministerraad de ‘stempelmachine’ waren voor besluiten die op maandag al waren gevallen.
Klimaatdrammer
Niet dat er nooit spanning was. Toen VVD’er Klaas Dijkhoff zijn D66-collega Rob Jetten een ‘klimaatdrammer’ noemde, klonk er voor het eerst openlijk bijtende kritiek.
Maar alles werd steeds bezworen met pragmatisme. Het mantra: we zullen er keer op keer samen uit moeten komen, want in het versplinterde politieke landschap gaan we elkaar ook in een volgend kabinet weer nodig hebben.
Premier Rutte noemde het stikstofprobleem in 2019 ‘de grootste crisis in mijn negen jaar als premier’. En toen moest corona nog komen
Bovendien was er – denk terug aan de tijd voor corona – genoeg geld als smeermiddel. Anders dan de eerste twee kabinetten onder Mark Rutte, klotste het geld tegen de plinten. Na jaren van crisis en bezuinigingen kon er aan ieders politieke ‘hobby’s’ geld worden uitgegeven.
Vluchtelingen en stikstof
Maar zoals altijd laat de werkelijkheid zich niet bezweren door 68 A4’tjes in een regeerakkoord, of alle goede bedoelingen, of afstemming. En dus kwam het gevaar voor deze coalitie telkens van buiten.
Na druk vanuit de CDA-achterban, die toenmalig partijleider Sybrand Buma bijna te machtig was, werd halsoverkop besloten om meer vluchtelingenkinderen een status te geven. Op het terrein van klimaat moest ineens meer worden gedaan dan was voorzien. Lastig nog was de stikstofaanpak, waar de hoogste rechter een streep door zette.
Het kabinet werd in allerijl gedwongen tot drastische maatregelen, waarop weer intense boerenprotesten volgden. Premier Rutte noemde het stikstofprobleem in 2019 zelfs ‘de grootste crisis in mijn negen jaar als premier’. En toen moest corona nog komen.
Toch wist het kabinet ook resultaten te bereiken die nog ver na dato tot de verbeelding zullen spreken. Bijna zestig jaar na de vondst van aardgas door boer Boon werd in 2018 besloten dat de Groningse gaskraan definitief dichtgaat. Eindelijk wakker geschrokken door de aardbevingsellende gaat Nederland afkicken van zijn lucratieve gasverslaving.
En passant werd er met alles en iedereen die ertoe doet afspraken gemaakt over het terugdringen van de CO2-uitstoot en de transitie naar een nieuwe, groene economie. En als klap op de vuurpijl sleepte dit kabinet, na ruim tien jaar oorlog in de polder tussen werkgevers en werknemers, eindelijk een zwaarbevochten pensioenakkoord binnen.
Open eindjes
Al staan veel van die overeenkomsten nog bol van de open eindjes. Het pensioenakkoord is verre van compleet, het klimaatakkoord moet nog worden uitgevoerd en waarschijnlijk aangescherpt. Het woningtekort is nog nijpend, de zorg gaat geherstructureerd worden. En de coronacrisis laat zien dat zzp’ers en flexwerkers zeer kwetsbaar zijn in de huidige arbeidsmarkt.
Daar komt bij dat de zorgvuldig opgebouwde buffers van de overheid door corona volledig zijn opgebruikt. Een volgend kabinet treedt aan met een groot begrotingstekort en een opgelopen staatsschuld. En het paradoxale is: de partijen die nu uit dit kabinet vertrekken laten die schrale erfenis waarschijnlijk aan zichzelf na.
Niemand hoeft ervan op te kijken dat VVD, CDA, D66 en ChristenUnie na 17 maart weer aanschuiven in een volgend kabinet, eventueel nog aangevuld met de PvdA en/of GroenLinks. Zeker nu drie van hen de PVV van Geert Wilders al zo goed als hebben uitgesloten. Maar of Rutte er dan ook nog bij is, is de vraag.
AD 15.01.2021 Tegen de stroom in groeide de toeslagenaffaire uit tot een nationale schandvlek die het kabinet nu de kop kost. Pas toen er echt niet meer weggekeken kon worden, draaide de politieke wind.
Het is zo’n moment waarvan je achteraf zegt: was er toen maar ingegrepen. Het is 13 november 2013. Staatssecretaris Frans Weekers heeft voor de zomer ternauwernood de Bulgarenfraude overleefd en zit nu in Vak K zijn Belastingplan te verdedigen. Tegenover hem meldt CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt zich veelvuldig bij de interruptiemicrofoon. Want tussen de dikke stapel met fiscale plannen voor het komende jaar zit ook de Wet aanpak fraude toeslagen en fiscaliteit. En daar heeft dossiervreter Omtzigt nog wel een aantal vragen over.
,,Wij zitten met de fraudemaatregelen op het juiste pad”, begint Omtzigt welwillend, ,,maar de maatregelen lijken niet alleen fraudeurs aan te pakken, maar ook goedwillende mensen.” Het Kamerlid ziet de bui hangen: ,,Gezinnen zullen in de problemen komen en dan zullen wij het hierover hebben.”
Omtzigt doet vanuit de oppositie een poging om de wet op een aantal terreinen te verzachten, maar Weekers is onvermurwbaar. ,,Wellicht hebben wij overkill gepleegd in deze wetgeving”, erkent de VVD-bewindsman. ,,Ik ben altijd bereid om op een zeker moment de zaak bij te stellen. Dit heb ik nu echter nodig om de Dienst Toeslagen te kunnen laten doen wat de hele Kamer mij in het voorjaar heeft gevraagd.”
En wat er dan gebeurt, is tekenend voor die tijd. Alle amendementen van Omtzigt worden verworpen. Niettemin stemmen alle 150 Kamerleden, inclusief die van het CDA, voor de wet. De Belastingdienst gaat minder doen aan dienstverlening en meer aan fraudebestrijding.
Onvoldoende
Het is in die sfeer dat in de jaren daarna signalen over te harde aanpak van burgers voortdurend niet doorklinken of serieus worden genomen door mensen die dat horen te doen.
De wetgeving die werd aangenomen was ‘spijkerhard en had onvoldoende de mogelijkheid in zich om recht te doen aan individuele situaties’, constateert de parlementaire ondervragingscommissie jaren na dato, als inmiddels bekend is dat zeker ruim 20.000 gezinnen bij de aanvraag van kinderopvangtoeslag ‘ongekend onrecht is aangedaan’. Dat mogen kabinet en parlement zich aanrekenen, luidt de conclusie.
En ook de uitvoering door de Belastingdienst, vallend onder het ministerie van Financiën, krijgt een veeg uit de pan: ‘onder druk van een oververhitte politieke behoefte aan fraudebestrijding, waarin elke vergissing als fraude werd gezien, werden ouders in de raderen van de Belastingdienst ten onrechte gebrandmerkt als fraudeurs’.
Zeldzaam is de kritiek op de hoogste rechter, de afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State. Die heeft volgens de commissie steken laten vallen door zonder dat het echt moest jarenlang uitspraken te doen in het nadeel van ouders die op grond van een klein foutje vele duizenden euro’s aan kinderopvangtoeslag moesten terugbetalen. Gevolgd door die ene, bijtende zin in het rapport die nog altijd naschalt: ‘ouders hebben jarenlang geen schijn van kans gehad’.
Wie de keiharde conclusies leest, zou bijna vergeten dat wat we nu kennen als een schandaal pas na eindeloos doorvragen, draadje voor draadje werd ontrafeld en blootgelegd door de inzet van enkelen. Het was in de eerste plaats advocate Eva González Pérez die het opnam voor de ouders die klant waren bij het Eindhovense gastouderbureau Dadim, de onderneming van haar echtgenoot.
Zij waren door het Combiteam Aanpak Facilitators – opgericht in 2013 – als groep rücksichtslos aangepakt. Hun kinderopvangtoeslag was – naar later bleek – onterecht stopgezet. Maar met welke bewijzen de juriste ook kwam, de Belastingdienst bleef bij het standpunt dat haar cliënten gefraudeerd hadden. ,,Dat vind ik het ernstigste”, zei ze tegenover de ondervragingscommissie. ,,Dat de ouders zich niet konden verdedigen.”
Uiteindelijk vond ze toch gehoor, bij het Kamerlid dat in 2013 nog had gewaarschuwd voor een te harde fraudeaanpak. En nadat diezelfde Pieter Omtzigt in 2017 voor het eerst vragen begon te stellen naar aanleiding van een uitspraak van de Raad van State, beet ook SP-Kamerlid Renske Leijten zich in het dossier vast, lang niet altijd tot genoegen van collega-Kamerleden. Vanuit de kant van de journalistiek doken Pieter Klein van RTL Nieuws en Jan Kleinnijenhuis van Trouw zich erop.
Pioniers
En zo daagde bij deze pioniers langzaam het besef dat veel meer ouders de dupe waren geworden. Wat zich eerst nog liet aanzien als een incident, kreeg de contouren van een structureler, dieper liggend probleem. Tegelijkertijd stuitte de honger naar almaar meer informatie op weerstand bij het kabinet, en het ministerie van Financiën in het bijzonder.
Pas vlak voor de verhoren onder ede, bijna een jaar nadat staatssecretaris Menno Snel was afgetreden, dook het beruchte memo-Palmen op. Daaruit bleek dat de belangrijkste juridisch adviseur binnen de dienst Toeslagen al in maart 2017 had gewaarschuwd dat de Belastingdienst ‘laakbaar’ handelde en dat de juridische procedures stopgezet moesten worden. ,,De beginselen van behoorlijk bestuur zijn heel erg geschonden”, zei Sandra Palmen tegen de ondervragingscommisse.
Toch ging de praktijk van stopzetting en volledige terugvordering van kinderopvangtoeslag nog twee jaar langer door. Haar memo belandde in de la.
Ook opvallend is dat staatssecretaris Alexandra van Huffelen een dag na het laatste verhoor een tot dan toe onbekende nota naar de Kamer stuurde waaruit bleek dat toeslagouders die meer dan 3000 euro terug moesten betalen, automatisch te boek kwamen te staan als fraudeur. En Haagse ingewijden stellen dat er binnenkort nog meer explosieve documenten zullen opduiken.
Het heeft lang geduurd voordat de toeslagenaffaire de nationale schandvlek werd die het kabinet nu te machtig is geworden. De politieke eensgezindheid over het aftreden als enig juiste antwoord op dit overheidsfalen laat echter ook een wrange smaak achter. Het was immers de Tweede Kamer zelf die in al even gezwollen woorden aanspoorde tot stevige fraudebestrijding, zonder daar de consequenties van te overzien. De politieke wind is nu gedraaid, maar of de les is geleerd zal moeten blijken.
AD 15.01.2021 Geen scheldpartijen, geen verwijten over en weer, geen anonieme zwartmakerij. Zo rustig als Rutte III aan zijn einde kwam, stapte een kabinet zelden op. Want er moest een ‘ultiem’ offer komen. Al is het niet los te zien van de naderende verkiezingsstrijd.
Nee, zei minister Wopke Hoekstra (Financiën), niemand in het kabinet die er nog over péinsde dat ze het einde van de dag zouden halen. Binnen drie uur vergaderen in de ministerraad was het gepiept.
Want echt ‘iedereen’ voelde aan hoe ‘onvermijdelijk’ de stap was, na het ‘buitengewoon zware en ernstige’ rapport over het optreden van de overheid, aldus Hoekstra. Hoe de rechten van duizenden gezinnen in de toeslagenaffaire waren geschonden kon ‘staatsrechtelijk’ alleen maar tot ‘de ultieme conclusie’ leiden.
Of zoals premier Mark Rutte het zei: ,,We waren eensgezind. De rechtsstaat moet burgers beschermen tegen een almachtige overheid. En dat is hier op een verschrikkelijke manier misgegaan.”
Hetzelfde wijsje, maar wél ruzie
En zo bliezen alle bewindslieden hetzelfde wijsje. Omdat de rechtsstaat geschonden is, met zoveel gedupeerden, durfde geen van de regeringspartijen VVD, CDA, D66 en ChristenUnie door te gaan. Maar waar de vier partijen eensgezindheid proberen uit te stralen om zo te voorkomen dat het beeld ontstaat dat het midden in de coronacrisis een zootje is in Den Haag, was er achter de schermen wel degelijk ruzie de afgelopen weken.
De VVD vond de coronacrisis aanvankelijk te ernstig om af te treden, de andere drie partijen wilden dat toch. Rutte wilde vooraf de garantie van zijn partners dat hun Kamerfracties een motie van wantrouwen tegen het kabinet niet zouden steunen. De andere drie vonden dat niet kunnen. Zeker niet in een kwestie waarin juist de Kamer zich door het kabinet verkeerd voorgelicht voelde.
Wat naar buiten toe wordt beleden als staatsrechtelijke zuiverheid, kan ook niet helemaal los worden gezien van de aanstaande verkiezingen. Al maanden proberen andere partijen, ook zijn regeringspartners, Rutte als hoofdverantwoordelijke neer te zetten voor de toeslagenaffaire. Hij en zijn VVD staan immers mijlenver voor in de peilingen.
En Rutte op zijn beurt probeert al maanden zijn verantwoordelijkheid in de affaire kleiner te maken dan die was, om geen onnodige schade op te lopen. ,,Ik was niet direct betrokken’’, zei hij vandaag zelfs.
Verkiezingen
Verder moet de knieval ook weer niet té diep zijn. Want de demissionaire ministers van vandaag, zijn de lijsttrekkers van morgen. Rutte namens de VVD, Hoekstra als CDA’er en minister Sigrid Kaag voor D66. ,,Ik vind zelf dat ik wel door kan als lijsttrekker’’, haastte Hoekstra zich te zeggen. Kijk maar, hield hij voor, hoe hij juist aandrong op snellere compensatie van gedupeerde ouders, eind 2019.
En premier Mark Rutte durft zelfs, gestut door de hoge peilingen, direct zijn kaarten op tafel te leggen. Op de vraag of hij te vertrouwen is als de man voor de toekomst: ,,Het woord is straks bij de verkiezingen aan de mensen, aan de kiezers.” Het is een alles-of-niets-spel dat Rutte kennelijk aandurft.
Dat het middenin de coronacrisis moet gebeuren, had de premier nog ‘enkele dagen’ doen twijfelen of aftreden nu wel kan. Aftreden is slagkracht inleveren.
Over het heropenen van scholen, de avondklok, een steunpakket voor ondernemers: bij alles zal het kabinet straks deemoedig om steun moeten bedelen bij de Tweede Kamer. Maar Rutte blijft optimistisch als altijd: ,,Alle partijen zijn er van overtuigd dat het kabinet moet kunnen optreden bij het bestrijden van corona.”
En inderdaad: wie zich faliekant tegen coronabeleid keert, zou daar ook wel eens last van kunnen krijgen. Zie hoe Forum voor Democratie daalde in de peilingen, nog voor de partij door ruzie uiteenspatte.
Met nog twee maanden naar de verkiezingen hebben Rutte en zijn regeringspartners ‘een smet’ opgelopen, erkende hij. Om vervolgens te hopen dat hun mea culpa ook laat zien dat zij ‘de volledige verantwoordelijkheid durven te nemen’, aldus de demissionaire premier.
AD 15.01.2021 De politieke partijen in de Tweede Kamer zijn eensgezind van mening dat het aftreden van het kabinet onvermijdelijk was. De toeslagenaffaire was te ernstig om te kunnen aanblijven.
Eerder deze week werd al duidelijk dat vrijwel de hele oppositie klaarstond om een motie van wantrouwen te steunen, als het kabinet niet de eer aan zichzelf zou houden.
Jesse Klaver (GroenLinks) spreekt nu van ‘een moment van gerechtigheid’ voor al die getroffen ouders. ,,Dit is het enige juiste wat het kabinet kan doen. Ze hebben schuld bekend en dat moet het begin zijn van inhoudelijke veranderingen. Dat is veel meer dan een symbolisch moment. We kunnen niet door op de oude voet en moeten onze verzorgingsstaat opnieuw opbouwen.”
ChristenUnie-leider Gert-Jan Segers concludeert dat de overheid jarenlang geen schild is geweest voor burgers die dat schild heel hard nodig hadden. ,,Het besluit van het kabinet om af te treden, was daarom het enige juiste om te doen. De verantwoordelijkheid voor deze affaire ligt tegelijkertijd breder: ook het parlement, ambtenaren en de rechtspraak moeten reflecteren op de eigen rol. Dit kan en mag nooit meer gebeuren.”
En dan Pieter Omtzigt (CDA), een politicus die de affaire aan het licht bracht. Hij vindt dat we nu met elkaar de verantwoordelijkheid moeten nemen voor het herstel van vertrouwen in onze rechtsstaat. ,, Het zal een lang proces worden. Een proces waarbij we samen die geschonden rechtsstaat herstellen, met een dienstbare overheid, die burgers niet vermaalt en vermorzelt, maar kansen biedt en de noden van mensen centraal stelt.”
Aftreden is de enige juiste conclusie, meldt ook SP-leider Lilian Marijnissen. ,,De rechtsstaat is geschonden. Dit is niet het sluitstuk, maar het begin. De ouders moeten nu hun compensatie krijgen. En deze VVD-politiek moet stoppen. Het is tijd voor een eerlijke overheid.”
Geert Wilders (PVV) noemt het kabinetsbesluit eveneens terecht. ,,Er zijn levens van mensen verwoest, dus opstappen was goed en onvermijdelijk. Maar het is wel erg vrijblijvend als de hoofdrolspelers gewoon doorgaan als lijsttrekker, of daarna weer als minister.” Wilders wil dat de Kamer in de toekomst juist wordt geïnformeerd bij affaires. ,,Die informatievoorziening is zo belangrijk.” Ook moet volgens de PVV-leider worden voorkomen dat in de toekomst onschuldige burgers weer worden gecriminaliseerd.
50Plus-lijsttrekker Liane den Haan vindt dat het kabinet op deze manier de verantwoordelijkheid neemt voor de misstanden en de onrechtmatige fraudejacht op ouders, die hierdoor in grote financiële en persoonlijke problemen zijn gekomen. ,,Dat is een goede zaak, maar de demissionaire status van dit kabinet is geen vrijbrief: er mag absoluut geen vertraging optreden in de goede en snelle afhandeling van de regeling voor gedupeerden.”
Niet alleen symbolische daad
Farid Azarkan (Denk) wil zich, ook na de val van het kabinet, constructief opstellen bij de aanpak van de coronacrisis. ,,Ze moeten leiding kunnen geven ten aanzien van corona.” Azarkan vindt dat dit moment te lang op zich heeft laten wachten, wat extra leed voor ouders heeft betekend. ,,Het is meer dan terecht dat nu die verantwoordelijkheid wordt genomen.”
Gelukkig staat het kabinet volgens SGP’er Kees van der Staaij staatsrechtelijk gezien niets in de weg om de bestrijding van het coronavirus voort te zetten. ,,Een demissionair kabinet kan alles doen wat ‘in het belang van het land noodzakelijk is.’ Als íets daar onder valt, is het de coronabestrijding wel.”
Oud-Kamervoorzitter en VVD’er Frans Weisglas ziet ook een voordeel doordat het kabinet nu is gevallen. ,,Misschien is het zelfs makkelijker om noodzakelijke zware coronamaatregelen te nemen, omdat meningsverschil binnen coalitie niet meer tot kabinetscrisis kan leiden.”
Fractievoorzitter Esther Ouwehand van de Partij voor de Dieren noemt de toeslagenaffaire ‘een zeer ernstige, beschamende geschiedenis die nog lang niet is opgelost’ en ‘de pijnlijke uitkomst van tien jaar neoliberalisme als babbeltruc’.
Onafhankelijk Kamerlid Henk Krol stelt dat er nu echt iets moet veranderen. Krol pleit voor een onafhankelijk onderzoek naar het functioneren van de bestuursrechtspraak van de Raad van State. ,,De bestuursrechter stelde de Belastingdienst steeds in zijn gelijk, ten nadele van de slachtoffers.”
Het is volgens hem de vraag of de betrokken bewindspersonen de schade kunnen herstellen. Krol: ,,Ik zie niet in hoe de betrokkenen straks gewoon weer minister kunnen worden.”
NOS 15.01.2021 De oppositie in de Tweede Kamer vindt het terecht dat het kabinet opstapt. PVV-leider Wilders noemt het de enige goede en juiste conclusie. “Onschuldige mensen zijn gecriminaliseerd, hun levens verwoest en de Kamer is daarover onjuist en onvolledig geïnformeerd.”
Hij zegt daarbij dat het te vrijblijvend is als kabinetsleden als premier Rutte (VVD) en minister Hoekstra (CDA) lijsttrekker van hun partij blijven. “Ik denk dat veel mensen er niets van snappen als ze in de campagne en straks in een nieuw kabinet gewoon doorgaan. Dan lost het heel weinig op.”
Ook GroenLinks-leider Klaver vindt dat dit de enige gerechtvaardigde stap is. “Dit is echt een moment van gerechtigheid voor al die getroffen ouders. Hiermee bekent Rutte schuld. Dit betekent ook dat we niet door kunnen op de oude voet.” Hij vindt dat de verzorgingsstaat opnieuw moet worden opgebouwd en dat het vertrouwen in de overheid moet worden hersteld.
‘Tijd voor eerlijke overheid’
SP-leider Marijnissen zit op dezelfde lijn. “Aftreden is de enige juiste conclusie”, zegt zij. “De rechtsstaat is geschonden. Dit is niet het sluitstuk, maar het begin. De ouders moeten nu hun compensatie krijgen. En deze VVD-politiek moet stoppen. Het is tijd voor een eerlijke overheid.”
Voor fractieleider Ouwehand van de Partij voor de Dieren is het vertrek van het kabinet “een stap naar werkelijke erkenning van het ongekende onrecht dat ouders en kinderen is aangedaan”. Zij zegt dat de ernstige en beschamende toeslagenaffaire nog lang niet is opgelost. Eerst moeten de getroffen gezinnen volledig worden gecompenseerd. Daarnaast moet de overheid wat haar betreft af van de cultuur waarin “de burger als vijand” wordt benaderd.
Denk-lijsttrekker Azarkan zegt dat het kabinet eigenlijk is gevallen over institutioneel racisme bij de Belastingdienst. Ouders werden onder meer op basis van hun achternaam aangemerkt als fraudeur, zegt hij. Dat leidde tot “een ongekende misdaad tegen Nederlandse burgers”, aldus Azarkan. Volgens hem heeft het kabinet steeds tegengewerkt dat de waarheid boven tafel kwam. “Het is meer dan terecht dat het kabinet nu zegt: ‘wij voelen ons schuldig en treden af’.”
‘Onrechtmatige fraudejacht’
Ook 50Plus-lijsttrekker Den Haan vindt het terecht dat het kabinet de verantwoordelijkheid neemt voor “de onrechtmatige fraudejacht op ouders die hierdoor in grote financiële en persoonlijke problemen zijn gekomen”. Ze hoopt wel dat het aftreden geen vrijbrief wordt “voor vertraging in de goede en snelle afhandeling van de regeling voor gedupeerden”.
Lijsttrekker Segers van coalitiepartij ChristenUnie noemt de stap van het kabinet “het enige juiste om te doen”. “De overheid is jarenlang geen schild geweest voor burgers die dat schild heel hard nodig hadden. Zij hadden vaak geen schijn van kans om hun recht te halen. In plaats daarvan werden ouders op grove wijze gedupeerd door die overheid.”
Hij zegt dat de verantwoordelijkheid niet alleen bij het kabinet ligt, maar ook bij de Tweede en Eerste Kamer, bij ambtenaren en bij de rechtspraak. Hij vindt dat die allemaal moeten reflecteren op hun eigen rol. “Dit kan en mag nooit meer gebeuren.”
CDA-Kamerlid Omtzigt, die samen met zijn SP-collega Leijten de toeslagenaffaire aan het rollen bracht, zegt dat deze juiste stap “slechts symbolisch” is als die niet gepaard gaat met het oplossen van de kernproblemen die de rechtsstaat hebben aangetast. Hij denkt dat er nog een lange weg te gaan is.
MSN 15.01.2021 De val van het kabinet kan rekenen op begrip vanuit de Tweede Kamer. Fractieleiders van partijen hopen dat bovendien dat het een keerpunt is zodat iets als de toeslagenaffaire nooit meer kan plaatsvinden.
PVV-leider Wilders noemt het ’terecht’ dat het kabinet aftreedt. „Onschuldige mensen zijn gecriminaliseerd, hun levens verwoest en de Kamer is daarover onjuist en onvolledig geïnformeerd. Maar ongeloofwaardig als de verantwoordelijken straks gewoon weer doorgaan als lijsttrekker.”
CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt vindt dat het kabinet ’onder deze omstandigheden’ de juiste conclusie heeft getrokken. „Maar het aftreden van het kabinet zal slechts symbolisch zijn als het niet gepaard gaat met het oplossen van de kernproblemen die onze rechtsstaat aangetast hebben,” aldus de CDA’er.
„Daarover zal een pittig inhoudelijk debat moeten plaatsvinden, te beginnen komende week. Maar het zal een lang proces worden. Een proces waarbij we samen die geschonden rechtsstaat herstellen, met een dienstbare overheid, die burgers niet vermaalt en vermorzelt, maar kansen biedt en de noden van mensen centraal stelt.”
SP-Kamerlid Renske Leijten, naast Omtzigt het politieke motorblok achter de onthulling van de toeslagenaffaire, vindt het opstappen van Rutte-III ’terecht en niet symbolisch’. „Het is intens verdrietig om te beseffen dat als er eerder serieus geluisterd en gesproken was met gedupeerde gezinnen, dan was enorm veel leed voorkomen. Dit mag nooit meer gebeuren.”
GL-voorman Klaver noemt aftreden ’het enige juiste besluit’. „Laat dit tegelijkertijd een nieuw begin zijn. Een keerpunt. Het moment waarop we onze verzorgingsstaat weer op gaan bouwen. En waarop de overheid haar eigen burgers weer vertrouwt.”
PvdA-fractievoorzitter Ploumen is kritisch, daags nadat Asscher zijn biezen pakte als de partijleider. „Vlak voor de eindstreep treedt het kabinet symbolisch af, maar de ouders staan nog altijd in de kou. Dit kabinet laat het ongekende onrecht al jaren voortduren: compensatie is niet uitgekeerd, de kern – het toeslagensysteem – is niet aangepakt.”
Vanuit 50Plus klinkt een vergelijkbare reactie. „Wat deze ouders hebben meegemaakt, is dramatisch. Zij moeten snel en ruimhartig gecompenseerd worden voor de geleden schade.”
Kamerlid Krol vindt dat kabinetsleden niet straks weer terug kunnen in de politiek. „Juist omdat dit kabinet de Tweede Kamer keer op keer niet van informatie voorzag, juist omdat de problemen zo lang ontkend werden en het inzicht zo langzaam indaalde, zie ik niet in hoe de betrokkenen straks gewoon weer minister kunnen worden.”
MSN 15.01.2021 Oppositiepartijen in de Tweede Kamer zijn eensgezind van mening dat het aftreden van het kabinet onvermijdelijk was. De toeslagenaffaire was te ernstig om te kunnen aanblijven. Eerder deze week werd al duidelijk dat vrijwel de hele oppositie klaarstond om een motie van wantrouwen te steunen, als het kabinet niet de eer aan zichzelf zou houden.
PVV-leider Geert Wilders noemt het “terecht” dat het kabinet aftreedt. “Onschuldige mensen zijn gecriminaliseerd, hun levens verwoest en de Kamer is daarover onjuist en onvolledig geïnformeerd.” Maar hij vindt het ook “ongeloofwaardig als de verantwoordelijken straks gewoon weer doorgaan als lijsttrekker”.
“Aftreden is de enige juiste conclusie”, vindt SP-leider Lilian Marijnissen. “De rechtsstaat is geschonden. Dit is niet het sluitstuk, maar het begin.” De SP vindt het daarnaast hoog tijd dat de gedupeerde ouders in de toeslagenaffaire nu echt compensatie gaan krijgen. “Het is tijd voor een eerlijke overheid.”
Ook GroenLinks-voorman Jesse Klaver vindt het aftreden van het kabinet het enig juiste besluit. “Laat dit tegelijkertijd een nieuw begin zijn”, twittert hij. “Een keerpunt. Het moment waarop we onze verzorgingsstaat weer op gaan bouwen. En waarop de overheid haar eigen burgers weer vertrouwt.” Klaver benadrukt dat de val van het kabinet geen gevolgen mag hebben voor het coronabeleid.
Volgens DENK-fractievoorzitter Farid Azarkan is het kabinet door “institutioneel racisme” ten val gekomen. “Met alleen aftreden wordt geen recht gedaan aan het enorme leed van de ouders. Daarom zal DENK volgende week bij het debat een motie indienen om alle betrokken (oud-)bewindspersonen strafrechtelijk te vervolgen.”
Onafhankelijk Kamerlid Henk Krol vindt dat het kabinet terecht opstapt, maar wil dat er meer gebeurt. “Het mag niet een symbolische daad blijven. Er moet echt iets veranderen.” Zo wil hij een onafhankelijk onderzoek naar het functioneren van de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State, die de Belastingdienst in beroepszaken keer op keer in het gelijk stelde.
“De val van het kabinet Rutte 3 is onvermijdelijk en een stap naar werkelijke erkenning van het ongekende onrecht dat ouders en kinderen is aangedaan”, vindt fractievoorzitter Esther Ouwehand van de Partij voor de Dieren. Zij noemt de toeslagenaffaire “een zeer ernstige, beschamende geschiedenis die nog lang niet is opgelost” en “de pijnlijke uitkomst van tien jaar neoliberalisme als babbeltruc”.
NOS 15.01.2021 “Ik loop hier al heel lang mee rond. Het verlaat mij niet meer. Ik heb lang nagedacht wat ik beter had kunnen doen. Ik heb niet kunnen ontdekken wat ik redelijkerwijs had kunnen weten of doen om dit te voorkomen. Dat maakt het alleen nog maar verdrietiger.” Die woorden sprak de vandaag opgestapte Wiebes in een korte verklaring, nadat Rutte even daarvoor de val van het kabinet had aangekondigd.
Bij zijn aantreden als minister in het huidige kabinet vond Eric Wiebes het jammer om de Belastingdienst de rug toe te keren. Hij was als staatssecretaris van Financiën drieënhalf jaar verantwoordelijk geweest voor de fiscus die ook de toeslagen uitkeerde, en dat had hij met plezier gedaan.
“Ik vind de Belastingdienst helemaal niet ellendig. Ik ben er eigenlijk dol op”, zei Wiebes in 2017 tegen de NOS op de vraag of hij blij was dat hij iets anders mocht gaan doen. Hij had toen net met formateur Rutte gesproken over zijn nieuwe baan als minister van Economische Zaken en Klimaat. “Ik vind dat een hele mooie uitdaging, maar ik ben ook altijd verdrietig over wat ik achterlaat.”
‘Zeer zwaar medeverantwoordelijk’
Terwijl de Belastingdienst toch geen gemakkelijke portefeuille was. Wiebes volgde in februari 2014 staatssecretaris Weekers op. De VVD-wethouder uit Amsterdam begon zijn nieuwe taken vol ambitie. Hij wilde een bezem over de zolder halen, zoals hij het zelf noemde. Maar het liep anders. Hij moest bijna elke week in de Tweede Kamer uitleg geven over weer een nieuw probleem, zoals de lange wachttijden bij de Belastingtelefoon en de riante vertrekregeling bij de Belastingdienst die tot een exodus van ervaren ambtenaren leidde.
Voor de parlementaire ondervragingscommissie Kinderopvangtoeslagen biechtte Wiebes onlangs op dat hij niet in de gaten had dat er ondertussen “een sociale bom” aan het ontploffen was, die duizenden ouders trof. Er waren veel losse stukjes, maar niemand overzag de hele puzzel, zei hij. Hij voelde zich “zeer zwaar medeverantwoordelijk” over de uitvoering van een slechte wet die als een “brandende lont” in een sociaal kruitvat was. “Ja, hier is zo enorm iets misgegaan.”
Wiebes: ‘Ik voel me niet schuldig, maar zwaar medeverantwoordelijk’
Eric Wiebes (57) is geboren in Delft. Zijn vader was kernfysicus, zelf studeerde hij werktuigbouwkunde. Daarna werkte hij bij Shell en McKinsey. Hij deed ondertussen een masteropleiding bedrijfskunde. Tussen 2004 en 2009 had hij verschillende hoge functies op het ministerie van Economische Zaken, onder meer als plaatsvervangend secretaris-generaal.
Wiebes werd in 2010 verkeerswethouder in Amsterdam. Hij viel op door zijn intelligentie en eigengereidheid. “Hij laat zich niets gelegen liggen aan politieke stokpaardjes en taboes”, schreef de Amsterdamse krant Het Parool destijds. Dat werd toen nog als fris en origineel gezien. Later in zijn politieke carrière wekte het ook ergernis.
Toen Weekers in 2014 vanwege de chaos bij de Belastingdienst moest vertrekken, vloog VVD-leider Rutte Wiebes vanuit Amsterdam in om de vacature op te vullen. Wiebes miste weliswaar een duidelijk ‘financieel profiel’, maar stond inmiddels wel bekend als een crisismanager die bijvoorbeeld de problemen met de Noord/Zuidlijn goed had aangepakt.
Bij de Belastingdienst lukte het niet om orde op zaken te stellen. De royale vertrekregeling. waardoor ook de beste ambtenaren vertrokken, leidde tot grote ergernis in de Tweede Kamer. Zelfs de coalitiepartijen VVD en PvdA verzuchtten dat er niks was opgelost en dat er belastinggeld was verspild. Dat zich op de achtergrond ook nog een groot drama voltrok waardoor huwelijken sneuvelden en mensen hun huis uit werden gezet, was toen nog niet in beeld.
‘Aardbevinkje’
Wiebes werd in Rutte III minister van Economische Zaken en Klimaat en kreeg onder meer de aardbevingen in Groningen in zijn portefeuille. Hij ging voortvarend aan de slag en kondigde in maart 2018 aan de gaswinning in Groningen zo snel mogelijk te stoppen. Dat besluit ging verder dan de coalitiepartijen bij de formatie hadden afgesproken en leverde hem sympathie op in het aardbevingsgebied.
Maar de waardering voor zijn inzet kelderde vervolgens ook weer, vooral door zijn sociale onhandigheid. Zo sprak hij na een voor Nederlandse begrippen forse aardbeving in het voorjaar van 2019 over “een bevinkje”. Dat werd hem tot in Den Haag zeer kwalijk genomen. Ook premier Rutte was not amused. Een verspreking moet kunnen, zei de VVD-leider. “Maar deze was echt wel heel ongelukkig.” Wiebes maakte excuses voor de pijnlijke uitglijder.
Tenslotte schreef Wiebes vorig jaar het woord van het jaar op zijn naam. Tijdens de eerste coronagolf, op 27 maart, zei de minister van Economische Zaken dat hij druk bezig was om met ondernemers plannen te maken voor de anderhalvemetereconomie, zodat hun zaak open kon. In de weken daarna raakte het ingeburgerd als anderhalvemetersamenleving.
MSN 15.01.2021 Minister van Economische Zaken en Klimaat Eric Wiebes (VVD) keert niet terug in het demissionaire kabinet dat overblijft na het opstappen van Rutte III. De 57-jarige politicus is vrijdag per direct opgestapt. Zijn taken worden tot er een vervanger is overgenomen door Cora van Nieuwenhuizen, de minister van Infrastructuur en Waterstaat.
De toeslagenaffaire viel mede onder de verantwoordelijkheid van Wiebes, die in Rutte II diende als staatssecretaris van Financiën. Vrijdag werd bekend dat het kabinet-Rutte III opstapt vanwege het snoeiharde rapport over de toeslagenaffaire. Het besluit viel tijdens de wekelijkse ministerraad.
Daar werd gesproken over de politieke gevolgen van de affaire, waar vele duizenden mensen het slachtoffer van zijn geworden.
“Ik worstel hier al geruime tijd mee. Ik kan het moeilijk van me afzetten. Het is in me gaan zitten”, reageerde Wiebes in een opgelezen verklaring op zijn aftreden.
De VVD’er zegt dat zijn aftreden de getroffen ouders niet helpt. “Maar het voorkomt dat we bezig blijven met politiek gedoe”, legde hij uit. “Dat hoofdstuk kunnen we nu overslaan. Ik wil oplossingen en geen Haagse perikelen.”
‘Het verlaat me nooit meer’
Wiebes is blij dat er stevige maatregelen worden genomen. Hij stond ook stil bij de schuldvraag rondom zijn persoon. “Ik voel me buitengewoon zwaar medeverantwoordelijk, dat verlaat me niet meer, daar loop ik mee rond”, verklaarde hij.
“Ik heb alleen niet kunnen ontdekken wat ik had kunnen doen om het te voorkomen. Dat maakt me alleen maar verdrietiger.”
Volgens premier Mark Rutte was het een “persoonlijke afweging” van Wiebes. “En die respecteer ik. Van mij had hij niet weg gehoeven”, voegde Rutte toe. “We gaan hem missen. Het wordt een dure plicht voor mij om die vacature tot de verkiezingen goed in te vullen.”
Asscher besloot zich eerder al terug te trekken als lijsttrekker
Donderdag maakte Lodewijk Asscher na aanhoudende kritiek op zijn rol in de toeslagenaffaire bekend het lijsttrekkerschap van de PvdA op te geven. Voor Asscher, die in het vorige kabinet minister van Sociale Zaken was, betekent het een voorlopige exit uit de Haagse politiek.
Premier Rutte, die volgens de commissie medeverantwoordelijk voor de toeslagenaffaire is, gaat door als lijsttrekker van de VVD. Ook CDA-minister Wopke Hoekstra (Financiën) staat over twee maanden op het stembiljet.
NOS 15.01.2021 Premier Rutte heeft Koning Willem-Alexander het ontslag aangeboden van zijn kabinet. Daarmee is zijn derde kabinet twee maanden voor de Kamerverkiezingen gevallen.
Het kabinet van VVD, CDA, D66 en ChristenUnie zal nu demissionair doorregeren, met uitzondering van minister Wiebes van Economische Zaken. Die stapt met onmiddellijke ingang op vanwege zijn rol als staatssecretaris van Financiën in het vorige kabinet. Minister Van Nieuwenhuizen van Infrastructuur neemt zijn portefeuille de komende tijd over. Rutte benadrukte dat het een persoonlijke beslissing van Wiebes is.
Het aftreden van het kabinet hangt samen met de toeslagenaffaire, waarbij duizenden mensen ten onrechte als fraudeur werden bestempeld en de toeslag voor de kinderopvang moesten terugbetalen.
Rutte: ‘Ontslag aangeboden aan Koning’
Een maand geleden publiceerde een parlementaire ondervragingscommissie daarover een spijkerhard rapport. De voornaamste conclusies waren dat ouders ongekend onrecht is aangedaan en dat grondbeginselen van de rechtsstaat zijn geschonden. Volgens de Kamercommissie hebben ministers, ambtenaren, de Tweede Kamer en rechters steken laten vallen.
In een toelichting op het besluit van vandaag zei premier Rutte dat de politieke verantwoordelijkheid voor het onrecht ligt bij het zittende kabinet, “en nergens anders”. Hij erkende dat het “op een verschrikkelijke manier is misgegaan”. Volgens hem is het rapport van de commissie snoeihard, maar fair.
Nieuw toeslagensysteem
Rutte zei dat het kabinet het erover eens is dat “als het hele politieke systeem heeft gefaald alleen gezamenlijk verantwoordelijkheid kan worden gedragen”. Dat heeft tot de ontslagaanvraag van het hele kabinet geleid.
Op de vraag of Rutte er echt van overtuigd was dat het kabinet demissionair moest worden, antwoordde hij dat het kabinet eensgezind was. Volgens hem was er eerder vooral zorg dat aftreden de aanpak van de coronacrisis in de wielen zou rijden. Maar hij benadrukte dat ook de Kamer zich realiseert dat het kabinet moet kunnen optreden tegen corona “Dan is dit de enige juiste stap.”
De premier voegde eraan toe dat een zaak als de toeslagaffaire nooit meer mag gebeuren en dat financiële compensatie aan de ouders nu goed moet worden geregeld. Volgens hem zullen die ouders er niet de dupe van worden dat het kabinet nu demissionair wordt.
Samenwerking wat betreft corona gaat door
Zoals gebruikelijk heeft de koning de ontslagaanvraag officieel “in overweging” genomen. Hij heeft de ministers en staatssecretarissen gevraagd om te blijven doen “wat in het belang van het Koninkrijk noodzakelijk is”.
Rutte zei dat de strijd van het demissionaire kabinet tegen het coronavirus doorgaat en dat het werk van de bewindslieden ook de komende maanden “onverminderd in het teken van corona” zal staan.
De premier vindt dat hijzelf door kan als lijstrekker van de VVD. “Het is aan de kiezer om uiteindelijk te beslissen hoeveel zetels welke partij krijgt.”
Aftreden onvermijdelijk
Minister en aankomend CDA-leider Hoekstra bevestigde dat er binnen het kabinet vandaag vrij snel overeenstemming was over de vraag of het kabinet moest opstappen. “Ik vind deze conclusie onvermijdelijk.”
Minister en D66-lijsttrekker Kaag sluit zich daarbij aan: “Als je kijkt naar de diepte en de gelaagdheid van het rapport was het voor mij onvermijdelijk om de juiste politieke consequenties te trekken. Dat betekent het aftreden van het kabinet.”
ChristenUnie-vicepremier Schouten zei dat haar al vrij snel duidelijk was hoe zwaar het leed van de gedupeerden was. Maar net als de anderen benadrukte zij dat er ook een inhoudelijke reactie moest komen. “Zodat dïe ouders er ook echt wat aan hebben.”
Wiebes: oplossingen, geen Haagse perikelen
In een korte toelichting op zijn vertrek noemde Wiebes wat met de getroffen ouders is gebeurd buitengewoon ernstig. In het rapport van de commissie kregen veel mensen kritiek, en Wiebes was een van degenen die het meest onder vuur kwamen te liggen.
Wiebes zei vandaag dat hij al geruime tijd met de affaire worstelt. “Meer dan ik in het begin doorhad en meer dan ik in het begin heb toegegeven. ik kan het eigenlijk moeilijk van me afzetten; het is in mij gaan zitten.” Wiebes voegde eraan toe dat hij zich niet schuldig voelt, maar wel “zwaar medeverantwoordelijk”. “Ik wil nu oplossingen en geen Haagse perikelen.”
MSN 15.01.2021 Minister Eric Wiebes (Economische Zaken) keert niet terug in het demissionaire kabinet na de val. Hij trekt zijn conclusies over zijn eigen rol in de toeslagenaffaire als staatssecretaris van Financiën in het vorige kabinet. „Ik heb het niet van mij af kunnen zetten, het is in mij gaan zitten.”
Wiebes zei zich niet schuldig te voelen, maar wel medeverantwoordelijk. Hij stapt direct op om ruimte te bieden aan de inhoud. „Ik wil oplossingen, geen Haagse perikelen. Dan kunnen we door.”
De afhakende minister wil ’depolitiseren’. „Terug naar de inhoud, met het belang van ouders en kinderen voorop.” Uit de woorden van Wiebes viel op te maken dat het besluit van PvdA’er Asscher om te stoppen als lijsttrekker een belangrijke rol heeft gespeeld. „Hij deed het toch samen met Asscher?”, wierp Wiebes zelf op als vraag.
Het ministerie van Economische Zaken meldt dat minister Cora van Nieuwenhuizen (Infrastructuur en Waterstaat) zijn taken overneemt. Premier Rutte vertelde vrijdag dat er nog wel een nieuwe minister wordt aangesteld, omdat het anders te zwaar wordt voor Van Nieuwenhuizen.
Volgens premier Rutte heeft Wiebes ’een persoonlijke afweging’ gemaakt dat hij niet verder gaat in het demissionaire kabinet. „Het is zijn beslissing die ik respecteer.” Rutte zei de minister te gaan missen. „Met zijn creatieve geest heeft hij vaak bijgedragen aan het oplossen van ingewikkelde problemen.”
AD 15.01.2021 VVD-minister Eric Wiebes (Economische Zaken en Klimaat) vertrekt per direct uit het kabinet. Hij gaat niet demissionair door, zoals de rest van de ministersploeg. Wiebes was in het vorige kabinet als staatssecretaris van Financiën verantwoordelijk voor de Belastingdienst, die zwaar de fout in ging met de toeslagenaffaire.
— Ministerie van Economische Zaken en Klimaat (@MinisterieEZK) January 15, 2021
,,Ik voel mij niet schuldig, ik voel mij heel zwaar medeverantwoordelijk’’, zegt Wiebes in een toelichting. ,,Ik wil nu oplossingen en geen Haagse perikelen. Daarom heb ik besloten zelf per direct uit het kabinet te stappen. Dan kunnen we dat politieke hoofdstuk overslaan en kan het kabinet op volle kracht naar de oplossingen.’’ Wiebes wilde na het voorlezen van een verklaring geen vragen beantwoorden van de pers. Op één vraag over de toeslagenaffaire antwoordde hij wel: ,,Ik heb niet kunnen ontdekken wat ik redelijkerwijs had kunnen weten of doen om dit te voorkomen. En dat maakt het alleen nog maar verdrietiger.’’
Partijgenoot Cora van Nieuwenhuizen neemt tijdelijk de leiding over op het ministerie van Economische Zaken en Klimaat. Van Nieuwenhuizen is nu ook al minister van Infrastructuur en Waterstaat. Binnenkort schuift de VVD een vervanger voor Wiebes naar voren.
Volgens premier Rutte heeft Wiebes een ‘persoonlijke afweging gemaakt’ om op te stappen. ,,Het is zijn beslissing die ik respecteer’’, zegt Rutte. ,,Met zijn creatieve geest heeft Eric Wiebes vaak bijgedragen aan het oplossen van ingewikkelde vraagstukken. We gaan hem missen.’’ Rutte heeft zelf niet overwogen om uit de politiek te stappen, zo laat hij weten. ,,Ik heb geen directe verantwoordelijkheid voor dit dossier, dat is nou eenmaal zo.’’
Koning Willem-Alexander heeft Wiebes ‘met onmiddellijke ingang op de meest eervolle wijze ontslag verleend’, zo laat de Rijksvoorlichtingsdienst weten. De koning bedankt hem voor ‘vele en gewichtige diensten’.
Politieke doodzonde
Wiebes moest eind vorig jaar toegeven dat hij de Tweede Kamer verkeerd had geïnformeerd, een politieke doodzonde. ,,Ik had beter moeten opletten’’, zei hij tegen de ondervragingscommissie die de toeslagenaffaire onderzocht. Eind 2017 ontkende Wiebes dat ouders grote schade hadden geleden door het abrupt stopzetten en terugvorderen van kinderopvangtoeslag. ‘Daar is niets van gebleken’, schreef hij in antwoord op vragen van CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt. Achteraf bezien was dat een ‘verbijsterend antwoord’, zei Wiebes tegen de commissie. ,,Ik had dit antwoord nooit mogen doorlaten.’’
MSN 15.01.2021Minister Eric Wiebes stapt op na het aftreden van het kabinet en gaat ook niet demissionair verder als bewindspersoon. Hij doet dat naar aanleiding van de toeslagenaffaire, waar hij toentertijd als staatssecretaris van Financiën ook verantwoordelijkheid voor droeg. “Ik worstel hier al geruime tijd mee, ik kan het moeilijk van mezelf afzetten. Het is in me gaan zitten”, zei Wiebes in een toelichting.
Na de persconferentie die premier Rutte gaf om de val van het kabinet toe te lichten, gaf Wiebes een verklaring. “Ik voel me niet schuldig, maar heel zwaar medeverantwoordelijk”, zei Wiebes daar. “Aftreden voorkomt dat we bezig blijven met politiek gedoe.”
Wiebes wees er op dat het kabinet nu snel aan de slag kon met de afhandeling van de compensatie van de getroffen gezinnen, ‘met het belang van de ouders en de kinderen voorop’. Dat zei hij ook tijdens een persconferentie:
De taken van Wiebes worden de komende periode overgenomen door de minister van Infrastructuur en Waterstaat Cora van Nieuwenhuizen.
Persoonlijk verantwoordelijk
Het kabinet maakte zojuist bekend in zijn geheel af te treden vanwege de toeslagenaffaire. In de kwestie, die zich al jaren voortsleept, werden duizenden ouders financieel zwaar gedupeerd omdat ze door de Belastingdienst onterecht werden beschuldigd van fraude met kinderopvangtoeslag. Het kabinet treedt af om aan te geven dat de misstanden serieus worden genomen.
Wiebes voelt zich persoonlijk ook verantwoordelijk en besluit daarom helemaal terug te treden. De rest van het kabinet gaat door tot er na de verkiezingen een nieuw kabinet zit.
Gezamenlijk optrekken
Dat het kabinet vandaag zou vallen, stond vanmorgen al vast. Haagse ingewijden vertellen de politieke redactie van RTL Nieuws dat de coalitiepartijen CDA, D66 en Christen Unie de afgelopen dagen verschillende keren gezamenlijk hebben vergaderd over de kabinetscrisis. Daar hebben ze besloten vandaag gezamenlijk op te trekken in de ministerraad.
De drie coalitiepartners ergerden zich aan de weigering van de VVD het kabinet af te laten treden. En vooral aan de eis van premier Rutte dat de ministers van de coalitiepartijen ook moesten garanderen dat hun Tweede Kamerfracties unaniem achter het kabinet zouden staan. Anders, zo dreigde Rutte, schuif ik de verantwoordelijkheid voor de val in jullie schoenen. Dat schoot CDA, D66 en CU in het verkeerde keelgat.
Ook omdat de manier waarop het kabinet de Tweede Kamer in de toeslagenaffaire heeft behandeld, leidde tot zware kritiek in het rapport van de parlementaire onderzoekscommissie. “De starre houding van Rutte heeft de coalitiepartijen in elkaars armen gedreven en daarmee de crisis onontkoombaar gemaakt”, zegt een betrokkene.
Aanpak coronacrisis
Door het aftreden wordt het kabinet demissionair. Dat heeft in de praktijk weinig gevolgen voor het beleid, omdat het kabinet vanaf 17 maart toch al demissionair zou zijn vanwege de verkiezingen.
Ook gedurende de daarop volgende kabinetsformatie zou het kabinet maatregelen moeten blijven nemen. Dat het nu een paar weken eerder demissionair wordt, maakt voor die aanpak weinig verschil.
Telegraaf 15.01.2021 Premier Mark Rutte heeft het ontslag van alle ministers en staatssecretarissen toegelicht aan de koning op paleis Huis ten Bosch. Inmiddels is hij daar weer vertrokken, bevestigt de Rijksvoorlichtingsdienst (RVD). Met de aanbieding van het ontslag is het kabinet demissionair geworden.
Eerder vrijdag stond de premier de pers te woord. Aansluitend vertrok hij per fiets, onder luid gejoel van omstanders, vanaf het Binnenhof naar de koning. Die heeft de ontslagaanvraag in overweging genomen en de minister-president, ministers en staatssecretarissen verzocht al datgene te blijven verrichten, wat zij in het belang van het koninkrijk noodzakelijk achten, meldt de RVD.
Volgens Rutte zal zijn demissionaire kabinet alles doen wat verwacht mag worden in het landsbelang. „Onze strijd tegen het coronavirus gaat door. Ons werk staat de komende maanden onverminderd in het teken van corona en het opvangen van de economische en maatschappelijke gevolgen met alle aangekondigde steunpakketten.”
MSN 15.01.2021 Premier Mark Rutte heeft het ontslag van alle ministers en staatssecretarissen toegelicht aan de koning op paleis Huis ten Bosch. Inmiddels is hij daar weer vertrokken, bevestigt de Rijksvoorlichtingsdienst (RVD). Met de aanbieding van het ontslag is het kabinet demissionair geworden.
Eerder vrijdag stond de premier de pers te woord. Aansluitend vertrok hij per fiets, onder luid gejoel van omstanders, vanaf het Binnenhof naar de koning. Die heeft de ontslagaanvraag in overweging genomen en de minister-president, ministers en staatssecretarissen verzocht al datgene te blijven verrichten, wat zij in het belang van het koninkrijk noodzakelijk achten, meldt de RVD.
Volgens Rutte zal zijn demissionaire kabinet alles doen wat verwacht mag worden in het landsbelang. „Onze strijd tegen het coronavirus gaat door. Ons werk staat de komende maanden onverminderd in het teken van corona en het opvangen van de economische en maatschappelijke gevolgen met alle aangekondigde steunpakketten.”
MSN 15.01.2021 Het is over en uit voor kabinet-Rutte III. Het toeslagenschandaal zorgt ervoor dat het kabinet in het zicht van de haven, twee maanden voor de verkiezingen, toch nog kopje onder gaat.
Premier Rutte zal het ontslag van zijn ministersploeg aanbieden bij de koning. De kabinetsval kondigde zich deze week al aan, nadat verschillende coalitiepartijen lieten doorschemeren dat de affaire waarin tienduizenden ouders door de eigen overheid werden vermorzeld, niet zonder politieke gevolgen kon blijven.
De knoop werd vrijdag in de ministerraad doorgehakt, nadat de coalitiepartijen donderdagavond in eigen kring hun oordeel hadden geveld. Het kabinet gaat nu demissionair verder, maar de partijen bezweren dat zij hun werk op het gebied van de coronacrisis gewoon blijven doen. Alle bewindspersonen zullen ook gewoon op hun post blijven zitten.
Premier Rutte zal rond 14.15 uur in een persconferentie de val van het kabinet toelichten.
Parlementair verslaggever Alexander Bakker is in Den Haag. Volg het nieuws uit Den Haag via zijn Tweets by alexanderbakker
AD 15.01.2021 Het kabinet stapt op vanwege de toeslagenaffaire en zal demissionair verder gaan. De coalitie neemt gezamenlijk de politieke verantwoordelijkheid voor het drama waarbij duizenden ouders gedupeerd zijn. De aanpak van de coronacrisis moet wel gewoon doorgaan, vinden de ministers.
,,De overheid heeft niet aan de eigen hoge normen voldaan”, zegt premier Mark Rutte in een toelichting op de kabinetsval. Dat systematisch falen kan niet zonder gevolgen blijven, is volgens Rutte de conclusie die ‘volledig eensgezind’ door de vier coalitiepartijen genomen is: ,,Mensen zijn tussen de wielen van de rechtsstaat terechtgekomen. Als het hele systeem heeft gefaald, kan alleen gezamenlijk verantwoordelijkheid worden gedragen. (…) Het vervult me met een groot gevoel van schaamte.”
Tegen de getroffen ouders zegt de premier: ,,We blijven werken aan compensatie en verbetering in de toekomst.” Het kabinet belooft beterschap met rigoureuze maatregelen: het complete toeslagensysteem zal op de schop gaan, ook wordt voortaan standaard veel meer ambtelijke informatie gedeeld met pers en publiek. ,,Dit kan en mag niet meer zo misgaan. Ik denk dat we deze radicale stap moeten zetten.”
De kabinetsval werd de afgelopen dagen onvermijdelijk. Oppositiepartijen eisten een aftreden, de druk werd groter toen PvdA-leider Lodewijk Asscher donderdag zijn vertrek bekendmaakte. Rutte zelf heeft niet overwogen om te vertrekken: ,,Ik voel me niet direct verantwoordelijk voor dit dossier, maar ik voel me wel betrokken. Ik wil de afwikkeling tot een succes maken”, zegt de premier die de politieke conclusie ‘niet symbolisch’ noemt.
Rutte biedt nu formeel zijn ontslag aan bij koning Willem-Alexander. Daarna zal de ministersploeg – met uitzondering van Eric Wiebes, die echt opstapt – demissionair verder gaan. Vooral de aanpak van de coronacrisis moet op volle kracht door kunnen, vinden alle betrokkenen in kabinet en Kamer.
Rutte is ervan overtuigd dat dat kan: ,,We kunnen effectief de coronacrisis leiden en tegelijkertijd aftreden om zo’n ernstig rapport. Van ons wordt verwacht dat we doen wat nodig is in het landsbelang.” Ook minister van Volksgezondheid Hugo de Jonge (CDA) vertrouwt daarop: ,,Veiligheid en volksgezondheid zijn onze kerntaken. Dat verandert niet.”
Onenigheid met Kamerfracties over een ingreep als de avondklok, zoals afgelopen woensdag weer merkbaar werd, kan ‘altijd voorkomen’: ,,Je zult altijd, missionair of demissionair, moeten werken aan meerderheden in de Kamer.” Oppositiepartijen geven in hun eerste reacties al aan dat ze ruimte blijven bieden aan het kabinet om crisismaatregelen te nemen.
Vicepremier Carola Schouten (ChristenUnie) denkt dat er met aftreden ‘recht gedaan’ is aan de vernietigende conclusies van het rapport. ,,Er zijn ongelooflijke misstanden blootgelegd, we wilden recht doen aan de ouders.” D66-minister Sigrid Kaag zegt: ,,De rechtsstaat is beschadigd, de politiek is verantwoordelijk. We moeten een daad stellen na jaren van wegkijken, negeren en ouders en kinderen in isolement laten.”
Aanloop
Het pad naar de demissionaire status was er één van wikken, wegen en ‘stap voor stap’. Voortdurend benadrukten betrokkenen dat eerst inhoudelijk de zaken op orde moesten komen en pas daarna de mogelijke politieke gevolgen op tafel kwamen. In diverse Catshuis-sessies spraken kabinetsleden over compensatieregelingen en beleid om nieuwe toeslagentragedies te voorkomen.
Ondertussen stelde de grootste regeringspartij VVD achter de schermen lange tijd dat het kabinet best kon aanblijven. Maar de liberalen vonden coalitiepartners CDA, D66 en ChristenUnie tegenover zich, die in meer of mindere mate lieten doorschemeren dat het bikkelharde rapport over de toeslagenaffaire niet zonder politieke consequenties kan blijven.
Verkiezingen
Niemand kan ontkennen dat de naderende verkiezingen, over iets meer dan zestig dagen, daarbij een levensgrote rol spelen. Het CDA is erbij gebaat dat de kabinetsval op electorale concurrent Rutte afstraalt, nu hij ongenaakbaar is in de peilingen. Bovendien was CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt natuurlijk de alom geprezen waarheidsvinder in het toeslagendossier. Als het kabinet had kunnen blijven dankzij zijn steun, had hij geloofwaardigheid ingeleverd.
Ook D66 hield een oog op de aanstaande verkiezingscampagne: het zou prijsschieten zijn geweest voor bijvoorbeeld GroenLinks als de toeslagenaffaire zonder politiek offer zou zijn gebleven.
Corona
Toch is er ook een risico dat de val op alle vier de partijen zal afstralen. Die trekt immers de stekker uit een motor die op volle toeren moet blijven draaien in de coronapandemie. Dat kan weliswaar in de zogenoemde demissionaire staat waar het kabinet nu in komt, maar het kabinet zal voor maatregelen nog nadrukkelijker steun moeten zoeken in de Tweede Kamer.
GroenLinks-leider Jesse Klaver benadrukt zojuist wel dat de kabinetsval ‘geen gevolgen heeft voor de bestrijding van corona’. ,,Die blijft doorgaan en GroenLinks blijft daarin een bondgenoot van de regering.” PVV-leider Geert Wilders: ,,Het kabinet moet doorgaan met het bestrijden van de pandemie, dat moet op volle kracht gebeuren.”
Rutte stelde het besluit om te stoppen zo lang mogelijk uit. Vanmorgen moesten CDA, D66 en de ChristenUnie laten weten in de ministerraad of zij nog door wilden. Wie precies heeft aangedrongen op aftreden zal nog blijken. Maar de uitkomst staat vast: het derde kabinet van Mark Rutte is ten einde.
RTL 15.01.2021 Het gehele kabinet treedt af vanwege de toeslagenaffaire. In de kwestie, die zich al jaren voortsleept, werden duizenden ouders financieel zwaar gedupeerd omdat ze door de Belastingdienst onterecht werden beschuldigd van fraude met kinderopvangtoeslag.
Het kabinet treedt af om aan te geven dat de misstanden serieus worden genomen. “Het is natuurlijk een hoogst symbolische stap, twee maanden voor de verkiezingen, maar hiermee laat het hele kabinet zien: wij zijn met z’n allen verantwoordelijk voor de toeslagenaffaire en nemen die verantwoordelijkheid ook”, zegt politiek verslaggever Fons Lambie.
Gezamenlijk optrekken
Dat het kabinet vandaag zou vallen, stond vanmorgen al vast. Haagse ingewijden vertellen de politieke redactie van RTL Nieuws dat de coalitiepartijen CDA, D66 en Christen Unie de afgelopen dagen verschillende keren gezamenlijk hebben vergaderd over de kabinetscrisis. Daar hebben ze besloten vandaag gezamenlijk op te trekken in de ministerraad.
De drie coalitiepartners ergerden zich aan de wens van de VVD het kabinet niet te laten vallen. En vooral aan de eis van premier Rutte dat de ministers van de coalitiepartijen ook moesten garanderen dat hun Tweede Kamerfracties unaniem achter het kabinet zouden staan. Anders, zo dreigde Rutte, schuif ik de verantwoordelijkheid voor de val in jullie schoenen. Dat schoot CDA, D66 en CU in het verkeerde keelgat.
Ook omdat de manier waarop het kabinet de Tweede Kamer in de toeslagenaffaire heeft behandeld, leidde tot zware kritiek in het rapport van de parlementaire onderzoekscommissie. “De starre houding van Rutte heeft de coalitiepartijen in elkaars armen gedreven en daarmee de crisis onontkoombaar gemaakt”, zegt een betrokkene.
Aanpak coronacrisis
Door het aftreden wordt het kabinet demissionair. Dat heeft in de praktijk weinig gevolgen voor het beleid, omdat het kabinet vanaf 17 maart toch al demissionair zou zijn vanwege de verkiezingen.
Ook gedurende de daarop volgende kabinetsformatie zou het kabinet maatregelen moeten blijven nemen. Dat het nu een paar weken eerder demissionair wordt, maakt voor die aanpak weinig verschil.
Het kabinet zag geen andere mogelijkheid dan af te treden na het snoeiharde rapport van de commissie-Van Dam, die het afgelopen jaar onderzoek deed naar de affaire. De commissie hoorde tijdens haar onderzoek verschillende bewindslieden en betrokken topambtenaren en schreef daarover het vernietigende rapport Ongekend Onrecht, dat vorige maand verscheen.
‘Kabinet laat zien: we zijn met z’n allen verantwoordelijk’
“Het is natuurlijk een hoogst symbolische stap, twee maanden voor de verkiezingen, maar hiermee laat het hele kabinet zien: wij zijn met z’n allen verantwoordelijk voor de toeslagenaffaire en nemen die verantwoordelijkheid ook”, zegt politiek verslaggever Fons Lambie.
Na het vertrek gisteren van PvdA-leider Lodewijk Asscher, kon het kabinet ook nog weinig anders. “Los van de symbolische stap zijn nog genoeg ‘losse eindjes’. Documenten die nog niet openbaar zijn, vragen die nog onbeantwoord zijn. Daarnaast vlot de compensatie van slachtoffers nog altijd niet.”
Een andere optie was het aftreden van een of meerdere bewindspersonen, zegt Lambie. “De naam van Eric Wiebes viel vaak. Hij is nu minister van Economische Zaken, maar was tijdens de affaire de verantwoordelijk staatssecretaris van Financiën. Maar het aftreden van Wiebes zou een schaamlap zijn, zei een betrokkene.”
Dit voorkomt dat de toeslagenaffaire blijft achtervolgen in de aankomende campagne, denkt Lambie. “Premier Rutte als VVD-leider en minister Hoekstra als CDA-leider kunnen naar de kiezer en zeggen: wij hebben de verantwoordelijkheid genomen.
Al zullen oppositiepartijen als SP en PVV vinden dat de heren niet meer moeten deelnemen aan de verkiezingen, maar het kan gewoon. Het is nu aan de kiezer om te bepalen of de verantwoordelijken worden afgestraft of niet.”
De toeslagenaffaire blijft doorwerken in de campagne, verwacht Lambie. “Alle partijen pleiten voor een overheid die veel toegankelijker wordt voor de burger. Stond de Tweede Kamer op de achterste benen bij elk fraudegeval, nu is er veel meer oog voor de menselijke maat.
Partijen willen verbetering in de uitvoering van overheidsbeleid, want niet alleen bij de Belastingdienst, maar ook het UVW, het CBR en andere overheidsorganisaties zijn problemen met de uitvoering en komen burgers in de knel.”
De afgelopen dagen werd steeds duidelijker dat het aftreden van het hele kabinet als serieuze optie werd gezien door betrokken bewindspersonen. Toch zou premier Rutte eerder niet hebben gedacht aan aftreden.
Een andere mogelijkheid was bijvoorbeeld alleen het aftreden van toenmalig staatssecretaris van Financiën Eric Wiebes. De huidige minister van Economische Zaken was destijds verantwoordelijk was voor de Belastingdienst. Het aftreden van alleen Wiebes zou voor de VVD echter niet acceptabel zijn.
Opstappen PvdA-leider Asscher
Aanblijven werd voor het kabinet steeds lastiger. Vooral nadat PvdA-leider Lodewijk Asscher gisteren zijn terugtreden als partijleider bekendmaakte, juist vanwege zijn rol in de toeslagenaffaire.
Asscher was als minister van Sociale Zaken van 2012 tot 2017 verantwoordelijk voor de fraudejacht rond de toeslagen. Binnen zijn eigen partij ontstond daardoor de afgelopen weken steeds meer weerstand tegen het aanblijven van Asscher.
Partijleden, vaak anoniem, wilden dat er politieke consequenties werden getrokken door Asscher. Het was pijnlijk dat een derde van de leden op het aankomende PvdA-congres een motie van wantrouwen steunden tegen Asscher vanwege zijn rol in de toeslagenaffaire.
Ook de toekomst in de Tweede Kamer werd steeds lastiger. Aan het begin van de week kondigde GroenLinks-leider Jesse Klaver een motie van wantrouwen aan tegen het kabinet, als ze niet zelf zouden aftreden.
Die motie kon op veel steun in de oppositie rekenen. Zoveel zelfs, dat het ‘overlopen’ van één coalitie-Kamerlid er al voor zou zorgen dat het kabinet zou vallen. Daar wilde het kabinet blijkbaar niet op gokken.
Dossier Toeslagenaffaire
Het blootleggen van de misstanden bij de Belastingdienst in de Toeslagenaffaire, is terug te lezen in de artikelen en video’s die RTL Nieuws hierover heeft gepubliceerd. Bekijk het hele dossier.
MSN 15.01.2021 Het kabinet heeft besloten zijn ontslag aan te bieden aan de koning. Het zal in demissionaire vorm doorregeren tot er na de verkiezingen een nieuw kabinet is aangetreden. Een demissionair kabinet wordt geacht lopende zaken af te handelen, maar neemt geen nieuwe initiatieven.
Het kabinet bestaat uit ministers van VVD, CDA, D66 en ChristenUnie. Het werd op 26 oktober 2017 beëdigd als opvolger van het kabinet-Rutte II.
Onderweg stapten al een aantal ministers en staatssecretarissen op.
Op 13 februari 2018 diende Halbe Zijlstra zijn ontslag in als minister van Buitenlandse Zaken wegens leugens rond een zogenaamd bezoek van Zijlstra aan de datsja van Vladimir Poetin in 2006.
Op 7 maart 2018 werd Stef Blok beëdigd als opvolger van Halbe Zijlstra.
Op 21 mei 2019 diende Mark Harbers zijn ontslag in als staatssecretaris Justitie en Veiligheid, vanwege achtergehouden cijfers van misdrijven door asielzoekers.
Op 11 juni 2019 werd Ankie Broekers-Knol beëdigd als opvolger van Mark Harbers.[16]
Op 18 december 2019 kondigde Menno Snel aan zijn ontslag in te dienen als staatssecretaris van Financiën. Als reden gaf de D66’er dat hij het vertrouwen had verloren van een aanzienlijk deel van de Tweede Kamer. Het ontslag werd nog dezelfde dag verleend.
Op 29 januari 2020 werden Alexandra van Huffelen en Hans Vijlbrief staatssecretaris van Financiën. Van Huffelen voor Toeslagen en Douane en Vijlbrief voor Fiscale Zaken, Holland Casino en Staatsloterij en Muntwezen.
Op 19 maart 2020 nam Bruno Bruins, tijdens de crisis rond het nieuwe coronavirus, wegens oververmoeidheid ontslag als minister voor Medische Zorg en Sport. Een dag eerder was hij tijdens een debat onwel geworden in de Tweede Kamer. Zijn taken werden waargenomen door minister De Jonge van Volksgezondheid.
Op 23 maart 2020 werd Martin van Rijn geïnstalleerd als minister voor Medische Zorg, als opvolger van Bruno Bruins. Van Rijn is lid van de PvdA en trad niet namens zijn partij maar op persoonlijke titel toe tot het kabinet voor de duur van drie maanden.
Op 9 juli 2020 verving Tamara van Ark Martin van Rijn als minister voor Medische Zorg. Bas van ‘t Wout volgde Van Ark op als staatssecretaris van Sociale Zaken en Werkgelegenheid.
MSN 15.01.2021 Voorafgaand aan de ministerraad van vrijdag wilden de ministers nog niet vooruitlopen op een eventuele val van het kabinet vanwege de toeslagenaffaire. Vrijdag wordt door het kabinet na wekenlang overleg de knoop doorgehakt wat de politieke consequenties moeten zijn voor het duperen van duizenden ouders.
Volgens Sigrid Kaag, minister van Buitenlandse Handel, moet het kabinet “een breuk maken met wat heeft plaatsgevonden en op een geloofwaardige manier het vertrouwen in de overheid herstellen”.
Hoewel Kaag compensatie voor ouders “natuurlijk” belangrijk vindt, is dat volgens haar niet genoeg. Er moet een “moreel antwoord” komen. “De politiek moet bij zichzelf te rade gaan.”
Haar partij (D66) “is eruit” over wat er moet gebeuren, maar ze liet niet los wat dat standpunt is.
‘Mensen hebben geen schijn van kans gehad’
Ook de ChristenUnie heeft haar conclusie getrokken, zegt vicepremier Carola Schouten. “Mensen hebben geen schijn van kans gehad en konden op veel fronten hun recht niet halen, daar moeten we het vandaag over hebben en vaststellen wat dit politiek betekent.”
Volgens minister Tamara van Ark (Medische Zorg) zal het herstellen van het vertrouwen in de overheid tijd kosten. “Vertrouwen komt te voet en gaat te paard, dus het zal niet gelijk hersteld worden.”
De belofte van de overheid om voor mensen te zorgen is gebroken en die kan niet gebroken blijven, vindt ze.
Van Ark begrijpt dat mensen zich wellicht afvragen waarom een kabinet aftreedt tijdens de grootste crisis sinds de Tweede Wereldoorlog. “Elke vraag ligt op tafel, maar we starten vandaag primair met deze kwestie: het herstellen van het ongekend onrecht dat de ouders is aangedaan.”
Duizenden ouders onterecht als fraudeur gezien
Minister Hugo de Jonge (Volksgezondheid) zei voor de ministerraad dat het kabinet “missionair tussen aanhalingstekens” blijft wat betreft de bestrijding van de coronacrisis, mocht het kabinet vrijdag vallen. “Mensen mogen verwachten dat we alles doen om de crisis te lijf te gaan.”
Het kabinet staat onder flinke druk vanwege de toeslagenaffaire. Daarbij werden duizenden ouders door de overheid onterecht als fraudeur gezien waardoor ze in financiële problemen kwamen. Ook veroorzaakte de toeslagenaffaire scheidingen en moesten mensen hun huis uit.
Bij de fraudeaanpak maakte de Belastingdienst zich schuldig aan etnisch profileren door ouders met een dubbele nationaliteit strenger te controleren.
MSN 15.01.2021 Alles is erop gericht dat de verkiezingen halverwege maart kunnen doorgaan, zegt minister Kajsa Ollongren (Binnenlandse Zaken) vrijdag. De afgelopen week vroegen meerdere experts, waaronder IC-baas Diederik Gommers en jurist Wim Voermans, zich hardop af of de verkiezingen wel kunnen doorgaan nu het coronavirus en de Britse variant daarvan verder oplaaien.
“We moeten ervan uitgaan dat het doorgaat en we zorgen dat het veilig kan,” aldus de minister. Uiterlijk 12 februari komt ze met een update.
Vrijdag wordt bovendien gesproken over de toeslagenaffaire en de mogelijke politieke gevolgen daarvan. Mocht het kabinet besluiten af te treden, dan betekent dat volgens Ollongren niet dat de verkiezingen eerder worden gehouden. “Ik wil niet vooruitlopen op politieke consequenties, maar 17 maart staat.”
De Tweede Kamerverkiezingen worden dit jaar op 17 maart gehouden, maar op 15 en 16 maart gaat in alle gemeenten een beperkt aantal stemlokalen open om eerder stemmen mogelijk te maken. Zo wordt de drukte over meerdere dagen verspreid en kunnen de verkiezingen in het kader van corona zo veilig mogelijk worden gehouden, schreef Ollongren eerder in een brief aan de Tweede Kamer. Kiezers ouder dan 70 jaar kunnen hun stem ook per post uitbrengen.
MSN 15.01.2021 Tijdens de ministerraad beslist het kabinet over zijn eigen lot. Coalitiepartijen D66 en ChristenUnie hebben hun keuze gemaakt of het kabinet moet aftreden om de toeslagenaffaire. Vooral D66-leider Sigrid Kaag lijkt te zinspelen op een val van het kabinet. Wat haar betreft moet de politiek “bij zichzelf te rade gaan”. Alleen compensatie is niet genoeg, vindt de bewindsvrouw.
Er moet een “moreel antwoord” komen, zegt Kaag. Ze zegt dat de overheid en rechtstaat hebben gefaald en het onrecht zich “jarenlang, stilletjes onder toeziend oog van de politiek en rechtstaat” heeft voltrokken. Het kabinet moet “een breuk maken met wat heeft plaatsgevonden en op een geloofwaardige manier het vertrouwen in de overheid herstellen”.
MSN 15.01.2021 Minister Tamara van Ark (Medische Zorg) denkt dat het herstellen van het vertrouwen in de overheid na de toeslagenaffaire tijd zal kosten. “Vertrouwen komt te voet en gaat te paard, dus het zal niet gelijk hersteld worden.” Dat zegt ze voorafgaand aan de ministerraad, waarin vrijdag waarschijnlijk besloten wordt dat het kabinet aftreedt vanwege de toeslagenaffaire.
De belofte van de overheid voor mensen te zorgen is gebroken en die kan niet gebroken blijven, vindt ze. Daarom wordt vrijdag eerst gepraat over het “ongekend onrecht” dat de ouders in de toeslagenaffaire is aangedaan, voordat het kabinet mogelijk politieke gevolgen bespreekt. Zo wordt gesproken over compensatie voor de ouders, maar ook hoe de overheid moet omgaan met “de spelregels, hoe je mensen behandelt”.
Van Ark begrijpt dat mensen zich wellicht afvragen waarom een kabinet aftreedt tijdens de grootste crisis sinds de Tweede Wereldoorlog. “Elke vraag ligt op tafel, maar we starten vandaag primair met deze kwestie: het herstellen van het ongekend onrecht dat de ouders is aangedaan.”
Minister Hugo de Jonge (Volksgezondheid) zei voor de ministerraad dat het kabinet “missionair tussen aanhalingstekens” blijft wat betreft de bestrijding van de coronacrisis, mocht het kabinet vrijdag vallen. “Mensen mogen verwachten dat we alles doen om de crisis te lijf te gaan.”
De coalitie van VVD, CDA, D66 en ChristenUnie staat onder zware druk om af te treden vanwege de toeslagenaffaire, des te meer nadat PvdA-leider Lodewijk Asscher donderdag besloot zich terug te trekken als lijsttrekker van zijn partij. In het vorige kabinet was hij minister van Sociale Zaken en daarmee nauw betrokken bij de toeslagenaffaire.
AD 15.01.2021 Het voltallige kabinet is op dit moment op het Binnenhof bijeen om de politieke consequenties te trekken naar aanleiding van de toeslagenaffaire. Bewindslieden van D66 en ChristenUnie lieten bij aankomst doorschemeren dat zij er wel uit zijn.
Inhoudelijk hielden de ministers en staatssecretarissen zich vanmorgen nog op de vlakte over de prangende vraag: moet het kabinet vallen na het vernietigende rapport van een onderzoekscommissie over de schandalige behandeling van ouders door de belastingdienst? Duidelijk is geworden dat de verantwoordelijke politici gebrekkig hebben gereageerd op signalen daarover.
Het kabinet moet ‘een breuk maken met wat heeft plaatsgevonden en op een geloofwaardige manier het vertrouwen in de overheid herstellen’, zei D66-leider Sigrid Kaag bij het binnenlopen. Ook de ChristenUnie heeft haar conclusie getrokken, aldus vicepremier Carola Schouten. ,,Mensen hebben geen schijn van kans gehad en konden op veel fronten hun recht niet halen.”
Mensen hebben geen schijn van kans gehad en konden op veel fronten hun recht niet halen, aldus Vicepremier Carola Schouten.
Geen chaos
Wat alle bewindslieden wel benadrukten vanmorgen: een eventuele val van het kabinet mag niet leiden tot chaos bij de bestrijding van de coronacrisis. Eerder deze week zei premier Rutte daarover al dat een demissionair kabinet ‘missionair’ moet kunnen handelen bij de aanpak van de pandemie.
Het kabinet moet een breuk maken met wat heeft plaatsgevonden en op een geloofwaardige manier het vertrouwen in de overheid herstellen, aldus Minister Kaag (Buitenlandse handel, D66).
Dus is het zaak dat het kabinet ‘netjes’ valt, klinkt het in de wandelgangen van de Tweede Kamer. Dat kan ook, want er is geen sprake van een crisis door grote meningsverschillen binnen de coalitie. Deze val wordt puur veroorzaakt doordat het kabinet-Rutte III formeel verantwoordelijk is voor alles misstanden rondom de toeslagen de afgelopen jaren.
Mocht het straks zo ver komen dan ligt het voor de hand dat het regeerakkoord daarmee, twee maanden vóór de landelijke verkiezingen, ook van de baan is. Daarmee krijgt het parlement een nog belangrijkere rol bij het goedkeuren van ingrijpende maatregelen die nog boven de markt hangen. Denk aan het eventueel instellen van een landelijke avondklok en het uitdelen van extra noodsteun.
Herstellen vertrouwen
Eén ding is op lange termijn zeker: het herstellen van het vertrouwen in de overheid na de toeslagenaffaire zal tijd kosten. ,,Vertrouwen komt te voet en gaat te paard, dus het zal niet gelijk hersteld worden”, concludeerde minister Van Ark (Medische zorg) voorafgaand aan de ministerraad.
Het is nog onduidelijk hoe laat de belangrijke kabinetsbijeenkomst zal eindigen. Maar naar verwachting komt premier Rutte snel daarna met een verklaring over het lot van zijn derde kabinet. Daarin zal hij ook inhoudelijk ingaan op maatregelen die moeten voorkomen dat burgers ooit nog zo te grazen kunnen worden genomen door een overheidsinstantie.
MSN 15.01.2021 Het lijkt steeds zekerder te worden dat ons huidige kabinet vandaag aan zijn einde komt. Vanmiddag wordt er gesproken over de toeslagenaffaire en “er moet een wonder gebeuren als het kabinet niet valt”, zegt politiek commentator Frits Wester daarover tegen RTL Nieuws.
Druk op de ketel
De druk die de toeslagenaffaire veroorzaakt, lijkt dan eindelijk toch te veel te worden voor het kabinet. Al de hele week worden we platgegooid met berichten over een wankelend kabinet dat staat te schudden op zijn grondvesten. Vandaag gaan we zien of daar ook werkelijk iets van waar is. Volgens politiek commentator Frits Wester is het vrij zeker dat het kabinet gaat vallen, al helemaal na het opstappen van Asscher.
Het besluit van de PvdA-leider om gedag te zeggen tegen het lijsttrekkerschap kan wel eens einde verhaal betekenen voor het hele kabinet. Het vertrek van Asscher maakt het een stuk waarschijnlijker dat de PvdA mee zou werken aan een motie van wantrouwen tegen het kabinet. Ongeveer alle oppositiepartijen hebben al aangegeven dat ze de motie zouden steunen.
Symbolisch
Maar ook met een gevallen kabinet gaan we gewoon door in dezelfde richting. Ze nemen dan wel verantwoordelijkheid voor hun falen, maar ondertussen gaat het hele zaakje gewoon verder. Aan lopende zaken wordt door de ministers rustig doorgewerkt. Alleen ‘controversiële’ onderwerpen worden aan het volgende kabinet overgelaten. Wat die onderwerpen precies zijn, beslissen de Tweede en Eerste kamer samen.
MSN 15.01.2021 Ook de kinderen die de dupe zijn geworden in de toeslagenaffaire, moeten volgens staatssecretaris Alexandra van Huffelen (Financiën) worden geholpen. Dat zegt ze voor het begin van de ministerraad, die grotendeels in het teken staat van de toeslagenaffaire. Vermoedelijk besluit het kabinet af te treden om de kwestie.
Doordat hun ouders vaak ten onrechte als fraudeur werden bestempeld en daardoor in grote financiële problemen kwamen, zijn deze kinderen veel misgelopen. Van Huffelen wil dat zij een goede toekomst tegemoet gaan. “Die kinderen moeten straks weer verder kunnen.”
Ook voor de ouders moet meer gebeuren. “We hebben al aangekondigd de operatie te versnellen en de compensatie ruimer te maken,” zegt de staatssecretaris. Bovendien zegt ze van veel ouders te horen dat zij vooral “de erkenning dat ze geen fraudeur zijn” belangrijk vinden.
Eerder werd besloten alle gedupeerde ouders een voorschot van 30.000 euro te geven ter compensatie. Ouders die recht hebben op meer, komen hier later nog voor in aanmerking.
NOS 15.01.2021 Het kabinet praat vandaag over een reactie op het vernietigende rapport van de parlementaire ondervragingscommissie over de toeslagenaffaire. In Den Haag is de vrij algemene verwachting dat het kabinet daarna zijn aftreden bekendmaakt, al wilde gisteren niemand daar in het openbaar over speculeren.
Voor het begin van de ministerraad antwoordde VVD-premier Rutte op de vraag of het spannend wordt dat hij eerst een discussie in het kabinet wil hebben voor hij met allerlei bespiegelingen komt. Het kabinet buigt zich vandaag niet alleen over de “politieke vraag”, maar ook over een inhoudelijke reactie op het harde rapport van de commissie.
Missionair op corona
Vicepremier De Jonge (CDA) zei dat er een ernstig rapport ligt, dat vraagt om een reactie die daar recht aan doet. Maar ook hij benadrukte dat “we het daar nu over gaan hebben in de ministerraad”.
Net als Rutte eerder deze week zei De Jonge dat de aanpak van de coronacrisis sowieso doorgaat, los van de uitkomst van het kabinetsberaad van vandaag. “De aanpak van de crisis vraagt uiteraard om een kabinet dat voldoende slagvaardig is om de crisis te lijf te gaan. De facto moet het wel zo zijn dat je missionair bent op corona.”
Politiek recht doen
Ook andere bewindslieden benadrukten voor de ministerraad dat ze eerst in het kabinet willen overleggen. Vicepremier Schouten (ChristenUnie) sprak van een indringend rapport. “Naast genoegdoening moet ook politiek recht worden gedaan”, voegde ze eraan toe.
Minister en D66-leider Kaag vindt dat er een politiek antwoord moet komen op “het onrecht dat ouders en hun kinderen is aangedaan, en de levens die zijn verwoest. Dat is meer dan de compensatie alleen.” Zij voegde eraan toe dat er een breuk nodig is “met wat stilletjes jarenlang heeft kunnen plaatsvinden”. Kaag zei ook dat zij er wel uit is welke consequenties daarbij passen.
Maandenlang heeft de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) onderhandeld met de Chinese regering, vorige week werd het vertrek op het laatste moment uitgesteld. Nu is het toch zover: Onderzoekers uit verschillende landen zijn in China aangekomen om onderzoek te doen naar het ontstaan van de coronapandemie.
Overigens geldt dat nog niet voor alle vijftien wetenschappers uit het team. Twee van hen zijn voorlopig gestrand op het vliegveld van Singapore vanwege een positieve test op antistoffen.
Wie wel al in China is, is de Nederlandse viroloog Marion Koopmans. Zij gaat met haar collega’s onderzoeken hoe het virus van dier op mens is overgesprongen en waar en wanneer dat gebeurde. Een wetenschappelijke monsterklus, vol met politieke gevoeligheden.
AD 15.02.2021
AD 10.02.2021
Telegraaf 16.01.2021
Van dieren naar mensen
Waar komt Corona vandaan? Het ene moment had niemand ervan gehoord, het volgende moment was de halve wereld ziek. China heeft altijd volgehouden dat het is ontstaan op een markt in de plaats Wuhan. Maar is dat wel zo? In die plaats is ook een groot laboratorium waar besmettelijke ziektes worden onderzocht. Is het daar ontsnapt?
De meest waarschijnlijke optie is dat het virus zijn oorsprong vond in vleermuizen, zei Koopmans voor vertrek tegen de NOS. “Maar het proces daarvoor, hoelang dat heeft gespeeld en via welke route het virus bij de mens terechtkwam, daar hopen we meer zicht op te krijgen. Onze opdracht is om een diepe reconstructie te maken van dat begin.”
Telegraaf 01.02.2021
Chinezen: ‘Komst WHO-team nuttig en noodzakelijk’
Op 31 december 2019 werd bij de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) de eerste melding gemaakt van de Covid-19-gevallen. In de Chinese stad Wuhan vertoonden verschillende mensen symptomen van het toen nog onbekende virus. De crisis groeide uit tot een pandemie die tot op vandaag nog niet onder controle is en wereldwijd al meer dan 1,8 miljoen levens eiste. Dat is waar de experts – na twee weken verplichte quarantaine – hun onderzoek beginnen.
Een van de plekken die ze gaan bezoeken is de wildedierenmarkt waar een eerste grote groep mensen besmet raakte. Het zou kunnen dat een van die mensen patient zero was: de eerste mens die het virus opliep. Onderzoek op monsters van dieren die op de markt verkocht worden, moet uitwijzen of bepaalde diersoorten het virus in zich dragen en mogelijk op de mens hebben overgedragen.
Een andere mogelijkheid is dat de markt het eerste super spreading event was van een virus dat eerder al was ontstaan. Om uit te zoeken hoe dat zit, gaan de wetenschappers onder meer bloedmonsters analyseren die dateren uit de maanden voor de officiële uitbraak eind 2019. Als ze daarin antistoffen aantreffen, weten ze dat het virus al langer in de regio de ronde deed.
De uiteindelijke bedoeling is om te reconstrueren welk pad het coronavirus heeft afgelegd voordat het van een dier op een mens overging. Informatie die de wetenschappers vergaren in Wuhan kan daarbij leiden naar andere regio’s in China, of zelfs naar het buitenland.
Telegraaf 04.02.2021
AD 04.02.2021
Politieke gevoeligheden
Voor dat onderzoek is wel de medewerking nodig van de Chinese autoriteiten. In welke mate die de WHO-wetenschappers vrijuit hun werk zullen laten doen, is nog af te wachten. De Chinese overheid ziet de vraag naar de oorsprong van het coronavirus deels als schuldvraag, en schuift die schuld liever af.
AD 06.02.2021
Zo is bekend dat Chinese autoriteiten aan het begin van de epidemie informatie achterhielden en dat journalisten en artsen die uit de school klapten daarvoor werden gestraft. Recenter suggereerden staatsmedia in China dat het virus niet in hun land ontstond, maar al eerder in Europa circuleerde. Experts bij de WHO noemen die bewering “hoogst speculatief”.
Burgerjournalist die situatie in Wuhan liet zien moet cel in voor ‘onrust stoken’
De ernstig verzwakte Zhang Zhan kreeg dinsdag 29.12.2020 in de rechtbank van Shanghai zittend in een rolstoel te horen dat zij schuldig is bevonden aan ‘ruzie zoeken en ‘onrust stoken’‘.
De burgerjournaliste zat al sinds mei vast. Vervolgens ging Zhan in hongerstaking. Volgens haar advocaat wordt ze met dwangvoeding in leven gehouden.
Het maken van foto’s, video’s en livestreams bij de uitbraak van het coronavirus in de Chinese stad Wuhan komt de 37-jarige Zhan Zhang op vier jaar cel te staan. Zhang, die oorspronkelijk als advocaat werkte, zou onrust hebben gezaaid met haar verslaggeving en vals nieuws hebben verspreid.
Met de veroordeling lijkt China controle te willen houden over de informatiestroom en anderen die hetzelfde doen, te willen afschrikken. “Maar het hoort zeker ook bij het nieuwe verhaal dat China wil vertellen”, zegt China-correspondent Garrie van Pinxteren. “Het verhaal dat China het virus ideaal heeft aangepakt en geen fouten heeft gemaakt aan het begin van de pandemie.
Toch hebben de WHO-wetenschappers besloten samen te werken met hun collega’s in China. Over de opzet van het onderzoek wordt al maanden vergaderd en een deel van het voorwerk – zoals het afnemen van monsters – gebeurt door Chinese wetenschappers.
Sommige westerse regeringen, de Amerikaanse voorop, zijn sceptisch over wat dat betekent voor de onderzoeksresultaten. Maar viroloog Koopmans gaat ervan uit dat Chinese wetenschappers vrijelijk informatie zullen kunnen delen. “De missie is aan beide kanten voorbereid. China heeft toestemming gegeven om het op deze manier te doen. Ze weten precies van de plannen, dus we gaan het zien.”
Verwachtingen temperen
Naar verwachting blijft het WHO-team vier tot vijf weken in China. Dat is genoeg voor de eerste vaststellingen, maar vermoedelijk niet voor sluitende antwoorden op de onderzoeksvragen van de wetenschappers. Het achterhalen van de oorsprong van een virus kan jaren duren. Daarnaast bestaat de mogelijkheid dat het helemaal niet lukt.
Maar zulke vooruitzichten zijn de wetenschappers wel gewend: echt snel gaat het in hun vakgebied bijna nooit. Grondigheid staat voorop. “Een wetenschappelijke speurtocht”, zo beschreef Marion Koopmans de missie van het WHO-team in een interview met de Chinese nieuwszender CGTN. Niet met de bedoeling om te beschuldigen, benadrukte ze. “Maar om te begrijpen en te leren voor de toekomst.”
RTL 30.10.2021 We zullen mogelijk nooit weten waar het coronavirus vandaan komt. Amerikaanse inlichtingendiensten stellen in een nieuw verslag dat zowel de overdracht van dier op mens als het ontsnappen van het virus uit een laboratorium een plausibele verklaring is.
Wel lijkt duidelijk dat het virus niet ontworpen is als biologisch wapen, meldt de Amerikaanse nationale veiligheidscoördinator (ODNI). Voor een definitief oordeel is simpelweg te weinig informatie beschikbaar, zegt de instantie.
Over de oorsprong van het virus heerst verdeeldheid onder de verschillende veiligheidsdiensten, schrijft de Britse omroep BBC op zijn website. Vier inlichtingenbureaus geloven dat het afkomstig is van een dier of een aanverwant virus, maar ze houden nogal wat slagen om de arm.
0ngeluk in laboratorium
Eén dienst zegt er redelijk zeker van te zijn dat de eerste menselijke besmetting voortkomt uit een ongeluk in een laboratorium. Het ligt voor de hand dat het dan gaat om het instituut voor virologie in Wuhan, de stad waar eind 2019 de eerste besmettingen werden vastgesteld. Het zou kunnen gaan om een uit de hand gelopen experiment, maar mogelijk is er ook iets verkeerd gegaan met een besmet onderzoeksdier.
De Chinese autoriteiten zouden hoe dan ook pas op de hoogte zijn geraakt van het bestaan van het virus toen zich de eerste uitbraak voordeed. In eerste instantie werd een verband gelegd met een markt in Wuhan waar onder meer exotische dieren als voedsel werden verhandeld.
Diepgaand onderzoek
Na zijn aantreden begin dit jaar gaf de Amerikaanse president Joe Biden de veiligheidsdiensten de opdracht een diepgaand onderzoek naar de herkomst van het coronavirus in te stellen. Het nieuwe rapport is een update van een eerder rapport dat in augustus verscheen. China heeft van meet af aan geweigerd mee te werken aan het Amerikaanse onderzoek.
China heeft altijd volgehouden dat het virus niet uit een laboratorium afkomstig is. Ook nu weer laat de Chinese ambassade in Washington weten dat de laboratoriumtheorie niet juist is. China ziet de Amerikaanse speurtocht naar de oorsprong van het coronavirus als een politiek steekspel waarbij de Verenigde Staten ‘vertrouwen op hun inlichtingendiensten in plaats van hun wetenschappers’.
Bijna 5 miljoen doden
China zegt tegen het persbureau Reuters actief betrokken te zullen blijven bij wetenschappelijke studies naar de herkomst. “Tegelijkertijd veroordelen we elke poging om er een politieke kwestie van te maken.”
Tot nu toe zijn wereldwijd bijna een kwart miljard mensen besmet geraakt met het coronavirus, meldt de Amerikaanse Johns Hopkins-universiteit op zijn website. Het aantal officieel getelde doden is bijna 5 miljoen.
Telegraaf 27.08.2021 Het achterhalen van de oorsprong van het coronavirus blijft een hoge prioriteit voor de Amerikaanse regering, zegt president Joe Biden in een verklaring. „We zullen er alles aan doen om de wortels van deze uitbraak die wereldwijd zo veel pijn en dood heeft veroorzaakt op te sporen, zodat we alle nodige maatregelen kunnen nemen om herhaling te voorkomen.” China ligt echter dwars.
De Amerikaanse president reageert op een rapport van zijn inlichtingendiensten. Eerder deze week lekte al uit dat die geen eensluidende conclusie hebben gevonden op de vraag of het virus uit een Chinees laboratorium is ontsnapt of dat het op natuurlijke wijze van een dier op de mens is overgesprongen.
De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) deed eerder dit jaar onderzoek in Wuhan, de Chinese stad die geldt als de oorspronkelijke brandhaard van de pandemie. Het onderzoeksteam, met de Nederlandse viroloog Marion Koopmans, achtte het toen ’onwaarschijnlijk’ dat het virus in een lab op mensen is overgegaan, maar dringt aan op spoedig vervolgonderzoek. Het communistische land wil echter niet van een nieuw onderzoek weten en spreekt van politieke spelletjes om China in een kwaad daglicht te stellen.
Biden wijst nog eens op de tegenwerking die Chinese autoriteiten keer op keer opwerpen. „Tot op de dag van vandaag blijft de Volksrepubliek China oproepen tot transparantie verwerpen en informatie achterhouden, zelfs nu deze pandemie steeds meer levens eist. De wereld verdient antwoorden en ik zal niet rusten voordat we die krijgen.”
Eerder dit jaar werd duidelijk dat medewerkers van het laboratorium in Wuhan al voor de bekendmaking van de uitbraak van het nu bekende coronavirus klachten hadden die horen bij het virus en zelfs in het ziekenhuis zijn opgenomen. Het gaat om een lab waar onderzoek werd gedaan naar pathogene virussen, zoals de coronavirussen, meldde The Wall Street Journal.
MSN 27.08.2021 Het achterhalen van de oorsprong van het coronavirus blijft een hoge prioriteit voor de Amerikaanse regering, zegt president Joe Biden in een verklaring. „We zullen er alles aan doen om de wortels van deze uitbraak die wereldwijd zo veel pijn en dood heeft veroorzaakt op te sporen, zodat we alle nodige maatregelen kunnen nemen om herhaling te voorkomen.” China ligt echter dwars.
De Amerikaanse president reageert op een rapport van zijn inlichtingendiensten. Eerder deze week lekte al uit dat die geen eensluidende conclusie hebben gevonden op de vraag of het virus uit een Chinees laboratorium is ontsnapt of dat het op natuurlijke wijze van een dier op de mens is overgesprongen.
De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) deed eerder dit jaar onderzoek in Wuhan, de Chinese stad die geldt als de oorspronkelijke brandhaard van de pandemie. Het onderzoeksteam, met de Nederlandse viroloog Marion Koopmans, achtte het toen ’onwaarschijnlijk’ dat het virus in een lab op mensen is overgegaan, maar dringt aan op spoedig vervolgonderzoek. Het communistische land wil echter niet van een nieuw onderzoek weten en spreekt van politieke spelletjes om China in een kwaad daglicht te stellen.
’Wereld verdient antwoorden’
Biden wijst nog eens op de tegenwerking die Chinese autoriteiten keer op keer opwerpen. „Tot op de dag van vandaag blijft de Volksrepubliek China oproepen tot transparantie verwerpen en informatie achterhouden, zelfs nu deze pandemie steeds meer levens eist. De wereld verdient antwoorden en ik zal niet rusten voordat we die krijgen.”
Eerder dit jaar werd duidelijk dat medewerkers van het laboratorium in Wuhan al voor de bekendmaking van de uitbraak van het nu bekende coronavirus klachten hadden die horen bij het virus en zelfs in het ziekenhuis zijn opgenomen. Het gaat om een lab waar onderzoek werd gedaan naar pathogene virussen, zoals de coronavirussen, meldde The Wall Street Journal.
Telegraaf 27.08.2021 Een tweede onderzoek naar de herkomst van het coronavirus is snel nodig. Dit stelt wereldgezondheidsorganisatie WHO. Volgens viroloog Ab Osterhaus is het maar de vraag of een dergelijk onderzoek nu nog uitsluitsel kan geven.
MSN 27.08.2021 Een tweede onderzoek naar de herkomst van het coronavirus is snel nodig. Dit stelt wereldgezondheidsorganisatie WHO. Volgens viroloog Ab Osterhaus is het maar de vraag of een dergelijk onderzoek nu nog uitsluitsel kan geven.
AD 26.08.2021Waar en wanneer is het coronavirus op mensen overgesprongen? Of is er toch een link met een lab in Wuhan? De kans dat het mysterie van de uitbraak van de pandemie ooit nog wordt opgelost, slinkt met de dag. Daarvoor waarschuwen viroloog Marion Koopmans en andere experts van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO). Ook onderzoek van Amerikaanse inlichtingendiensten leverde geen nieuwe informatie op.
De tijd raakt snel op om in China het noodzakelijke veldonderzoek nog uit te kunnen voeren naar de herkomst van het coronavirus. Dat schrijven leden van de WHO-onderzoeksmissie naar Wuhan in het wetenschappelijke tijdschriftNature.
Een onderzoek van Amerikaanse inlichtingendiensten, dat opheldering moest geven over steeds hardnekkigere geruchten dat het virus uit een laboratorium in China is ontsnapt, geeft daarover geen uitsluitsel. Dat schreef de Washington Post gisteren op basis van gesprekken met ingewijden. Het nog geheime onderzoek is dinsdag aangeboden aan president Joe Biden. Die gaf in mei zijn inlichtingendiensten opdracht om binnen drie maanden een antwoord te vinden op de vraag waar het coronavirus vandaan komt, dat de wereld al ruim anderhalf jaar in zijn greep houdt en meer dan vier miljoen levens heeft gekost.
Ontsnapt of overgesprongen?
Medewerkers van de geheime diensten konden het volgens de krant echter niet eens worden over de vraag of het virus uit een laboratorium is ontsnapt, of dat het op natuurlijke wijze van een dier op de mens is overgesprongen. De vorige president Donald Trump sprak steeds over het Chinese virus, om daarmee duidelijk te maken dat hij de Chinezen verantwoordelijk houdt voor de verspreiding van de dodelijke ziekte. Dat maakte de ‘labtheorie’ vanaf het begin politiek beladen. Bovendien deden prominente wetenschappers het labscenario direct af als complottheorie. Mede om zijn tegenstanders te behagen, gaf Trumps opvolger Biden zijn geheime diensten opdracht ook expliciet deze theorie te onderzoeken.
De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) deed begin dit jaar onderzoek in Wuhan, de Chinese stad die te boek staat als brandhaard van de pandemie. Het onderzoeksteam, met viroloog Marion Koopmans van het Erasmus MC, concludeerde toen dat het ‘zeer onwaarschijnlijk’ was dat het virus in een lab op mensen is overgegaan.
Op die conclusie kregen ze harde kritiek. De onderzoekers zouden hun oren teveel naar China hebben laten hangen. In Naturebijten de wetenschappers nu van zich af. In het gisteren gepubliceerde commentaar benadrukken ze dat hun rapport slechts een eerste stap was. De volgende stap moet grondig veldonderzoek zijn in China, bijvoorbeeld op de wildboerderijen die dieren fokken die worden verhandeld op plaatsen als de beruchte Huanan-markt in Wuhan. Die wordt gezien als dé plek waar het virus uitbrak, maar ook de WHO-onderzoekers stellen daar vraagtekens bij. Zij houden er rekening mee dat het virus al voor december 2019 oversprong van dier op mens, bijvoorbeeld op een van de wildboerderijen waar maar liefst 14 miljoen mensen werken. De markt is in die theorie het eerste superspreader-event.
China heeft vervolgonderzoek tot nu toe tegengehouden. Tot frustratie van de wetenschappers, die waarschuwen dat elke verdere vertraging bepaalde onderzoeken ‘biologisch onmogelijk’ maakt. ,,Antistoffen worden weer afgebroken, dus het verzamelen van monsters en testen van mensen die misschien al voor december 2019 met het virus in aanraking zijn gekomen, zal minder resultaat opleveren.’’
De onderzoekers uiten nu ook hun frustratie over de weigering van de Chinezen om gegevens over patiënten te delen uit ‘privacyoverwegingen’. Ook nu houden de Chinese autoriteiten de boot weer af. Ze suggereerden gisteren dat onderzoek naar de oorsprong van de pandemie zich moet richten op andere landen, zoals de VS. China stelt dat het virus waarschijnlijk via bevroren voedsel naar Wuhan is geïmporteerd.
“Ik ben zelf immunoloog en heb in een laboratorium gewerkt; ongelukken gebeuren, aldus Tedros Adhanom Ghebreyesus, WHO-voorzitter.
Bevroren voedsel Marion Koopmans en haar collega’s kregen felle kritiek omdat ze die theorie ook in hun eindrapport hadden opgenomen. Dat was niet onder druk van China, schrijven ze nu. ,,SARS-CoV-2 kan ook bevroren besmettelijk blijven.’’ Virusuitbraken via voedsel zijn volgens hen veel vaker voorgekomen, inclusief af en toe via bevroren voedsel. Tel daarbij op dat op de markt van Wuhan bevroren wildvlees afkomstig uit de hele wereld werd verkocht en de ‘bevroren voedselroute’ is volgens het onderzoeksteam niet uit te sluiten.
Twee weken geleden baarde het hoofd van de onderzoeksmissie, de Deen Peter Ben Embarek, opzien door te stellen dat het ook goed mogelijk is dat de oorsprong van het virus in een lab ligt. Hij acht het waarschijnlijk dat een onderzoeker besmet raakte toen hij werkte met vleermuizen, in het lab of tijdens veldexpedities. Die theorie is logisch, omdat de onderzoekers in Wuhan veel in contact kwamen met vleermuizen en er dus een grotere kans is op besmetting dan voor andere bewoners van de stad, zei hij in een interview met het Deense TV2. Hij gaf daarin ook aan geen bewijs voor de theorie te hebben.
Ook WHO-voorzitter Tedros Adhanom Ghebreyesus uitte zich onlangs kritisch. Hij noemde het uitsluiten van het labscenario ‘prematuur’. ,,Ik ben zelf immunoloog en heb in een laboratorium gewerkt; ongelukken gebeuren’’, zei hij.
Opvallend: Embarek is geen medeauteur van het gisteren verschenen commentaar in Nature. Koopmans en tien andere leden van de onderzoeksmissie stellen daarin dat zij nog altijd geen splinter bewijs hebben gezien voor een ‘lab-lek’. ,,We hebben publiekelijk opgeroepen om met wat voor gegevens dan ook te komen die de lab-lekhypothese ondersteunen. Maar we hebben niets gekregen, tot dusverre.’’
De Wereldgezondheidsorganisatie riep alle regeringen twee weken geleden nog op om samen te werken om het onderzoek naar de oorsprong van de pandemie te versnellen en ‘de situatie te depolitiseren’. Een speciale werkgroep (met de klinkende naam ‘International Scientific Advisory Group for Origins of Novel Pathogens’) zou daaraan moeten bijdragen, maar heeft vooralsnog geen einde gemaakt aan de impasse.
MSN 23.08.2021 De Amerikaanse inlichtingendiensten zijn praktisch klaar met hun onderzoek naar de oorsprong van het coronavirus. Maar het zal nog een paar dagen duren voordat een niet-geheime versie van de bevindingen voor het publiek beschikbaar is, verwacht het Witte Huis. Het is een uiterst gevoelige kwestie, niet alleen in het politiek verdeelde Washington, maar ook richting China, stellen waarnemers.
De Amerikaanse president Biden gaf in mei opdracht binnen drie maanden een antwoord te vinden op de vraag waar het coronavirus vandaan komt dat de wereld al ruim 1,5 jaar in zijn greep houdt. Een van de theorieën waar de Amerikaanse geheime diensten zich over bogen, is dat het virus is ontsnapt uit een laboratorium in de Chinese stad Wuhan. Die metropool geldt als de oorspronkelijke brandhaard van de pandemie. De vorige president Trump sprak steeds over het Chinese virus, om daarmee duidelijk te maken dat hij de Chinezen verantwoordelijk houdt voor de verspreiding van de dodelijke ziekte.
De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) deed eerder dit jaar onderzoek in Wuhan. Het onderzoeksteam, met de Nederlandse virologe Marion Koopmans, achtte het toen onwaarschijnlijk dat het virus in het lab op mensen is overgegaan. Maar inmiddels wordt dat niet meer uitgesloten. WHO-wetenschappers denken nu dat het goed mogelijk is dat het virus daar van een vleermuis op een mens is overgedragen. Het communistische regime in Peking veegt deze stelling resoluut van tafel.
Onlangs meldde de Republikeinse partij van Trump dat er bewijs is dat suggereert dat het virus dus wel degelijk uit het lab is ontsnapt. Het coronavirus zou voor 12 september 2019 “per ongeluk” zijn vrijgekomen. De Democraten van Biden wilden een jaar geleden nog niets weten van een dergelijke theorie. Maar onlangs zeiden regeringsfunctionarissen die opvatting net zo geloofwaardig te vinden als de mening dat het virus spontaan in de natuur bij dieren is ontstaan.
AD 14.08.2021De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) sluit niet langer uit dat het coronavirus zijn dodelijke tocht over de wereld in een lab in Wuhan is begonnen. In maart publiceerde de WHO nochtans een rapport dat die mogelijkheid ‘extreem onwaarschijnlijk’ noemde. Waarom trekt de organisatie die verklaring nu toch weer in? Welke mogelijke scenario’s zien de wetenschappers? En wat vindt China van deze ommekeer?
,,We kunnen nog altijd niet uitsluiten dat de pandemie in een labo in Wuhan is gestart”, zei de Deense wetenschapper Peter Ben Embarek donderdagavond in een documentaire op de Deense televisiezender TV2. Hij was één van de experts die door de WHO in januari en februari op onderzoek waren gestuurd naar China.
,,We hadden nooit in het rapport mogen zetten dat die piste ‘extreem onwaarschijnlijk’ was”, gaf hij toe. Embarek schetste in het programma twee mogelijke scenario’s. Het eerste is een lek. Een virusstaal is buiten het labo terechtgekomen, of een medewerker is door zo’n staal besmet. ,,Eén van de labs in Wuhan is verhuisd op 2 december 2019, en dat is de periode waarin het allemaal begon. Zo’n verhuizing houdt altijd een risico in.”
De tweede mogelijkheid is volgens Embarek dat een medewerker van een lab tijdens veldwerk rechtstreeks is besmet door een vleermuis, en het virus naar Wuhan heeft meegebracht. De vleermuizen die verantwoordelijk zijn voor Covid-19 komen in Wuhan zelf namelijk niet voor. Dat scenario – besmetting van dier op mens – wordt in het rapport trouwens het meest waarschijnlijke genoemd, maar dan wel zonder mogelijke link naar een lab.
Bewijzen of zelfs maar aanwijzingen voor één van de twee theorieën van Embarek zijn er niet. En daarom wilden de Chinezen ook dat er ook geen letter over verscheen in het rapport dat de WHO in maart publiceerde. Uiteindelijk werd een compromis bereikt: de labhypothese zou in het verslag ‘extreem onwaarschijnlijk’ worden genoemd, en er zou geen verder onderzoek naar worden gevoerd. Maar na het verschijnen van dat rapport kwam er kritiek uit wetenschappelijke middens en druk uit andere landen, waarop WHO besloot om toch nog eens dieper te spitten.
De Chinese overheid is daar niet over te spreken. Dat was niet de afspraak, zeggen ze; de WHO zou gezwicht zijn onder politieke druk. Het enige wat WHO directeur-generaal Tedros Adhanom Ghebreyesus nochtans wil is dat China nu wél alle data vrijgeeft.
Dat heeft China tot nog toe niet gedaan. Onderzoeker Peter Embarek zei in het Deense interview dat hij en zijn collega’s geen inzage hadden gekregen in oorspronkelijke documenten. De Chinese autoriteiten lieten samenvattingen zien, maar de originele ‘dagboeken’ van de labo’s bleven achter slot en grendel. ,,Wil men een menselijke fout verbergen?”, vroeg Embarek zich af. ,,We weten het niet.”
In een eerder verschenen interview had de Deen al gezegd dat het in China niet mogelijk was geweest om vrij te werken: ,,Altijd was er iemand van de autoriteiten in de kamer om ons en onze Chinese collega’s te controleren.”
China mag dan kwaad zijn, het land beseft blijkbaar ook dat het zichzelf verdacht maakt wanneer het verder onderzoek onmogelijk maakt. Dus heeft de viceminister van buitenlandse zaken ondertussen laten weten dat China zal meewerken met de WHO.
Dat WHO de labtheorie verder wil onderzoeken, betekent overigens niet dat andere scenarios definitief gesloten zijn. Eind deze maand publiceren ook de inlichtingendiensten van de Verenigde Staten normaal gezien een rapport over hun onderzoek naar de oorsprong van het virus.
Telegraaf 13.08.2021 China wil nog altijd geen nieuw onderzoek van de Wereldgezondheidsorganisatie WHO naar de oorsprong van het in Wuhan in 2019 opgedoken coronavirus. De WHO heeft opgeroepen tot een nieuw onderzoeksteam, maar de onderminister van Buitenlandse Zaken Ma Zhaoxu zei dat de Volksrepubliek „geen politieke inspanningen” wenst om de herkomst van het virus te achterhalen en houdt zo de gelederen gesloten. Dat komt het communistische land al sinds het begin van de crisis op kritiek te staan.
„We zijn tegenstander van politieke onderzoeken”, die volgens de onderminister het gezamenlijke rapport negeren. Een team van de WHO, viroloog Marion Koopmans incluis, heeft begin dit jaar onderzoek gedaan in China en daarover een rapport uitgebracht. Het onderzoek richtte zich vooral op Wuhan en een laboratorium daar. De onderzoekers van het WHO-team achtten het destijds onwaarschijnlijk dat het virus daar op mensen is overgegaan, maar die theorie is nog springlevend. Zeker nadat daar e-mailverkeer over naar buiten kwam waarin onder meer de Amerikaanse viroloog Anthony Fauci een dubieuze rol speelde.
Donderdag zei het hoofd van de WHO-onderzoekscommissie, de Deen Peter Ben Embarek, dat het wel goed mogelijk is dat het coronavirus in een laboratorium van een vleermuis op een mens is overgegaan. Embarek zei dat het mogelijk gaat om een labmedewerker die onderzoek deed naar vleermuizen. Verschillende medewerkers van het lab in Wuhan zouden al ver voor de Chinese bekendmaking van het rondgaan van corona zijn opgenomen in het ziekenhuis, blijkt uit informatie van de Amerikanen.
Tijdens de WHO-onderzoeksmissie in China konden Embarek en zijn collega’s moeilijk onderzoek doen naar de herkomst. Zo kregen ze geen documenten uit het laboratorium te zien en hebben ze niet kunnen vaststellen wat voor onderzoek daar werd gedaan.
NOS 30.03.2021 Het rapport over het onderzoek naar de oorsprong van het coronavirus dat is uitgevoerd door zeventien wetenschappers namens de WHO en zeventien Chinese collega’s, leest vooral als een agenda voor vervolgonderzoek.
De onderzoekers benadrukten op een online persconferentie vanmiddag de grote hoeveelheid nieuwe data die ze nu publiceren, maar verhulden niet dat er nog veel belangrijke vragen zijn die verband houden met de oorsprong van het virus.
Aan de persconferentie nam een deel van de zeventien wetenschappers uit het WHO-team deel, maar geen van hun Chinese collega’s.
Vleermuizen
In de tweede fase van het onderzoek naar de oorsprong van SARS-CoV-2 moeten de vroegste gevallen van covid-19 centraal staan. In de tweede helft van december 2019 was er terugkijkend in bloedmonsters van patiënten een sterke toename van covid-gevallen te zien, maar in monsters van vóór december is niets aangetroffen.
Die moeten opnieuw worden bekeken, net als bloedmonsters van donoren uit de maanden voor de uitbraak. Verder is onderzoek nodig op de boerderijen waar wilde dieren voor consumptie gefokt worden die op de Huanan-markt verkocht werden. Sommige van die boerderijen liggen in streken waar de vleermuizen leven die gezien worden als bron van het virus.
Gisteren was al een bijna definitief concept van het rapport uitgelekt waaruit bleek dat de WHO-onderzoekers en hun Chinese collega’s ervan uitgaan dat het virus van een vleermuis is overgesprongen op een ander dier.
Hoe dat precies is gegaan, met welk dier als tussenstation en waar en wanneer het is gebeurd moet zoals gezegd onderwerp worden van vervolgonderzoek. Een tweede scenario – al geloven de experts er minder in – is dat het virus rechtstreeks is overgegaan van een vleermuis op een mens. Ook op dat punt willen de experts aanvullend onderzoek doen.
Bevroren voedsel
Het scenario dat het virus zich heeft verspreid via bevroren voedsel dat op de Huanan-vismarkt in Wuhan verkocht werd, is volgens de wetenschappers ook minder waarschijnlijk. Toch gaat dat wel verder onderzocht worden, inclusief de mogelijkheid dat het virus via dergelijke producten vanuit een ander land in China terecht is gekomen.
Marion Koopmans, hoofd virologie van het Erasmus MC en lid van de WHO-missie, zei dat de vleermuizen die beschouwd worden als de meest waarschijnlijke dragers van SARS-CoV-2 niet alleen in bepaalde Chinese regio’s voorkomen maar ook buiten China.
Koopmans wees ook op onderzoek waaruit zou blijken dat het virus al vroegtijdig in Europa is aangetroffen, al gaat het volgens haar om een studie van niet van al te beste kwaliteit. “Maar we moeten er open naar blijven kijken. Als er een serieus spoor is naar een ander land, dan moeten we dat onderzoeken. We blijven de wetenschap volgen.”
De onderzoekers achten het hoogst onwaarschijnlijk dat het virus in een lab is gecreëerd. Daarvoor hebben ze geen enkele aanwijzing gevonden en ze stellen dat ze voldoende gelegenheid hebben gehad om zich ervan te vergewissen bij hun bezoek aan Instituut voor Virologie in Wuhan.
Stevige onderhandelingen
Er is tot het allerlaatste moment druk onderhandeld met de Chinese onderzoekers over de definitieve tekst van het onderzoeksrapport. Waarover die onderhandelingen precies gingen is niet duidelijk, maar het lijkt niet onwaarschijnlijk dat het onder meer ging over de mogelijkheid dat het virus niet uit China kwam, en over de vraag of dat duidelijk terug moet komen in het rapport.
Al in de persconferentie aan het slot van de onderzoekmissie in februari hamerden de Chinezen op die mogelijkheid. Op de persconferentie van vandaag zei onderzoeksleider Peter Ben Embarek dat “natuurlijk niemand wil dat de oorsprong van een uitbraak in zijn achtertuin ligt”.
Hij zei dat het niet onlogisch is dat een virus grenzen passeert en dat het belangrijk is om “met een open geest de wetenschap te volgen en ook elders te kijken”.
Politiek
Er werd enkele keren kort verwezen naar de lastige politieke omstandigheden rond de onderzoeksmissie. Embarek bevestigde dat het werk voortdurend onder veel druk plaatsvond. “Er was politieke druk van China en van andere landen”, zei hij.
Zijn collega-onderzoeker Peter Daszak onderstreepte wat een prestatie het is geweest dat het “zelfs onder heel moeilijke politieke omstandigheden gelukt is om met de Chinese wetenschappers samen te werken. Die samenwerking moet doorgaan, want die is onmisbaar in de strijd tegen de pandemie”, aldus Daszak.
Telegraaf 30.03.2021 De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) wil verder onderzoek naar de vraag of het coronavirus uit een Chinees laboratorium stamt. WHO-baas Tedros Adhanom Ghebreyesus roept zijn deskundigen op dieper in te gaan op de theorie dat het virus uit een laboratorium is ’ontsnapt’.
De WHO-leider komt met zijn oproep na de presentatie van bevindingen van een internationaal WHO-team dat in het Chinese Wuhan onderzoek deed naar de oorsprong van het coronavirus. In deze metropool was bijna 1,5 jaar geleden het virus opgedoken, waarna het zich over praktisch heel de wereld verspreidde.
De WHO-experts, onder wie de Nederlandse viroloog Marion Koopmans, vinden het waarschijnlijk dat het virus van een vleermuis naar een ander dier en vandaar naar de mens is overgegaan. Ze sluiten vrijwel uit dat het in een laboratorium in Wuhan per ongeluk is overgesprongen, staat in het WHO-rapport dat eerder deze week al uitlekte. „Hoewel het team heeft geconcludeerd dat een laboratoriumlek de minst waarschijnlijke hypothese is, vereist dit verder onderzoek, mogelijk met extra missies waarbij gespecialiseerde experts betrokken zijn, die ik bereid ben in te zetten”, zei Tedros.
Het hoofd van de WHO bekritiseerde verder de beperkte toegang die het team tot Chinese gegevens had. De deskundigen zelf hadden al laten weten dat ze in Wuhan niet voldoende vrij hebben kunnen werken. Tedros zegt te verwachten dat toekomstige samenwerking tussen Peking en het team beter verloopt. „Tijdiger en uitgebreider”, aldus de WHO-baas.
De Verenigde Staten en dertien bondgenoten, waaronder Groot-Brittannië en Japan, zijn niet tevreden. Zij uitten gezamenlijk hun bezorgdheid over het met „aanzienlijke vertraging” gepubliceerde rapport. Zij noemen het cruciaal dat onafhankelijke wetenschappers volledig toegang hebben tot alle originele data en onderzoeksmonsters en tot personen die betrokken waren bij het begin van de uitbraak. De veertien landen willen dat China dit alsnog mogelijk maakt.
NOS 29.03.2021 De meest waarschijnlijke manier waarop het coronavirus bij de mens terecht is gekomen, is via twee diersoorten. Dat zou dan zijn gebeurd van een vleermuis naar een ander dier en vervolgens naar de mens. Die conclusie trekken de WHO-onderzoekers die in China onderzoek hebben gedaan naar het ontstaan van het virus. De persbureaus AP en AFP hebben een conceptrapport over hun bevindingen ingezien.
Het grote vermoeden was al dat vleermuizen de bron waren van het virus, dat eind 2019 voor het eerst werd vastgesteld in de Chinese stad Wuhan. Het was echter nog onduidelijk of de mens het direct van vleermuizen had gekregen. Dat wordt door de onderzoekers van de Wereldgezondheidsorganisatie nog steeds als mogelijkheid gezien, maar nog waarschijnlijker is het scenario dat er een tweede dier als ‘intermediair’ heeft gefungeerd. Schubdieren, nertsen en katten worden genoemd als opties.
De experts benadrukken dat naar beide scenario’s verder onderzoek moet worden gedaan. Dat is volgens hen niet nodig voor een andere theorie, namelijk dat het virus per ongeluk is overgesprongen in een laboratorium. Dat scenario noemen ze “zeer onwaarschijnlijk”. Ook het overspringen van het virus via voedsel achten de onderzoekers onwaarschijnlijk. De bevindingen zijn grotendeels zoals verwacht.
Vismarkt
De onderzoekers, onder wie de Nederlandse viroloog Marion Koopmans, waren begin dit jaar bijna een maand in Wuhan. Ze bezochten onder meer de Huanan-vismarkt, waar de eerste reeks besmettingen werd vastgesteld. Ook spraken ze met betrokkenen en medische instellingen.
In de ruwe versie van het rapport wordt volgens persbureau AP geen uitsluitsel gegeven over de rol van de vismarkt. Er zijn vóór de uitbraak op de markt ook al coronagevallen ontdekt, maar daarbij was mogelijk sprake van milde symptomen. Ook daarnaar moet meer onderzoek worden gedaan, zeggen de experts.
Teleurstelling?
In het NPO Radio 1-programma Spraakmakers bevestigde onderzoeker Koopmans de ‘twee dieren’-conclusie van het WHO-team. “Het is nog wat voorbarig, want de vrijgifte van het rapport moet nog gebeuren”, zei ze. “Maar als je alles op een rij zet, vinden we dit de meest waarschijnlijke optie.”
Koopmans ging ook in op berichten dat de WHO-onderzoekers teleurgesteld zouden zijn in de medewerking die ze in Wuhan hebben gekregen van de Chinese autoriteiten. In die berichten herkent ze zich niet helemaal.
“Het is nu eenmaal een heel complex onderzoek, met mensen uit duizenden disciplines”, aldus Koopmans. “Dan kun je nu eenmaal niet even met je vingers knippen en zeggen: doe mij even alle data. Zo werkt het niet.”
Telegraaf 29.03.2021 De WHO-experts die het ontstaan van het coronavirus in China hebben onderzocht, vinden het waarschijnlijk dat het virus van een vleermuis naar een ander dier en vandaar naar de mens is overgegaan. Het is erg onwaarschijnlijk dat het in een laboratorium in Wuhan per ongeluk is overgesprongen. Dit staat in een WHO-rapport dat het Franse persbureau AFP heeft gezien.
De experts vinden dat ze in Wuhan niet voldoende vrij hebben kunnen werken en willen meer onderzoek doen. De Chinese autoriteiten hebben eind 2019 geprobeerd feiten over het opgedoken virus geheim te houden en hebben klokkenluiders aangepakt. Toen er een epidemie in Wuhan ontstond, werd gewezen naar een markt waar onder meer dieren werden verkocht. Sindsdien wordt aangenomen dat het virus van een vleermuis kwam en op de mens is overgegaan. De WHO-experts menen in hun rapport dat dit niet rechtstreeks is gebeurd, maar via een ander dier.
Een team van World Health Organization (WHO) reisde in januari af naar Wuhan voor onderzoek naar het ontstaan van coronavirus Ⓒ ANP/HH
Ze betitelen dit als „de missende schakel” omdat niet bekend is om wat voor dier het zou gaan. Het team van WHO-deskundigen is afgelopen maand teruggekeerd na onderzoek in China. Daar is nog geen onderzoeksrapport over gepubliceerd. Op hun persconferentie na afloop van het bezoek aan China zeiden ze 9 februari al dat ze samen met hun Chinese collega’s nog geen duidelijke conclusies konden trekken. Ze zeiden te werken aan hypotheses en de inschatting van de waarschijnlijkheid van die veronderstellingen.
Zo is het in de ogen van de onderzoekers ook mogelijk dat het virus wél van vleermuis op mens is overgegaan en het is ook niet helemaal uit te sluiten dat het virus wél uit het Chinese onderzoekslaboratorium in Wuhan komt. Het is ook mogelijk dat het virus bij de mens terechtgekomen is via bevroren vlees, omdat het virus in de vrieskou overleeft. De Chinese autoriteiten hechten veel waarde aan deze ’diepvriestheorie’.
De WHO wordt er al sinds de uitbraak van het virus in Wuhan van beschuldigd niet onder ogen te willen zien dat de Chinese autoriteiten nog steeds geen openheid van zaken geven. Volgens de chef van de mensenrechtenorganisatie HRW wil de WHO niets kritisch over China zeggen, zoals bijvoorbeeld de eerdere pogingen geheim te houden dat het virus van mens op mens overgaat of over het ontbreken van veel belangrijke informatie uit de beginperiode van het virus in de regio Wuhan.
NOS 20.03.2021 Yang Min is niet te benijden. Afgelopen jaar verloor ze haar 24-jarige dochter. Zij bezweek aan de gevolgen van corona. Ook haar zwager kwam te overlijden. Yang wil antwoorden van de autoriteiten, maar krijgt tot nu toe nul op rekest. “Zij die de epidemie verborgen hebben gehouden en mijn kind hebben vermoord moeten daarvoor verantwoordelijk worden gehouden.”
“Ik kan vandaag nauwelijks meer overeind komen, ik ben ontzettend bang”, stuurt haar dochter op 27 januari 2020 in een WeChat-berichtje naar haar moeder. “Ik ben er voor je”, stuurt Yang terug. Het is één van de laatste gesprekken met haar dochter. Energie om appjes te sturen heeft ze niet meer. Enkele dagen daarna wordt ze naar de intensive care verplaatst.
Haar 24-jarige dochter werkte als dataspecialist bij technologiebedrijf Huawei in Shenzhen. Half januari werd ze opgenomen in het Xieheziekenhuis in Wuhan, één van de betere ziekenhuizen in de regio. Kort daarvoor was ze gediagnosticeerd met borstkanker, al voelde ze zich volgens Yang toen nog kerngezond. In de dagen na de eerste chemokuur ontwikkelt ze koorts. Ook andere familieleden raken besmet met de dan nog onbekende longontsteking.
Geen openheid
Al in december meldden de eerste patiënten zich bij de ziekenhuizen in Wuhan met vergelijkbare verschijnselen: koorts, stevige hoest en ademhalingsproblemen. Voor zover bekend wordt het genoom van het coronavirus op 27 december voor het eerst in een lab vastgelegd. De autoriteiten worden gewaarschuwd, maar die besluiten de informatie niet te delen met het volk. “Als ik had geweten dat er sprake was van een epidemie, had ik haar nooit naar het ziekenhuis laten gaan”, vertelt de geëmotioneerde Yang.
China stelde bij monde van partijbaas en president Xi Jinping altijd “open, transparant en verantwoordelijk” te hebben opgetreden. Maar in diezelfde periode wordt dokter Li Wenliang, die later zelf aan de gevolgen van het virus komt te overlijden, berispt voor het verspreiden van geruchten. In een WeChat-groep wilde hij zijn collega’s waarschuwen voor een sars-achtig virus. Burgerjournalisten worden gearresteerd. Op 3 januari meldt het Chinese RIVM de uitbraak bij de Wereldgezondheidsorganisatie, maar openheid komt er dan nog niet.
Laboratoria wordt opgeroepen monsters van patiënten te vernietigen, meldde de Chinese financiële nieuwssite Caixin eerder. Volgens China ging het om een ‘voorzorgsmaatregel’ voor ‘ongeautoriseerde’ labs. Op 14 januari zeggen gezondheidsfunctionarissen in een besloten bijeenkomst dat mens-op-mensbesmettingen mogelijk zijn, maar die informatie wordt niet gedeeld met de buitenwereld.
‘Ze kwamen handen tekort’
De grote volksverhuizing voor Chinees Nieuwjaar is dan in volle gang, geplande feesten kunnen tot dan toe doorgaan. Tot 20 januari, twee weken nadat de informatie bij de autoriteiten bekend was, als topepidemioloog Zhong Nanshan op de staatstelevisie vertelt dat het virus inderdaad overdraagbaar is van mens op mens. Drie dagen later gaat eerst Wuhan, later de hele provincie Hubei op slot. “Er waren zoveel patiënten, de medici konden het niet aan”, vertelt een hevig geëmotioneerde Yang.
Verdriet en woede wisselen elkaar af. “Er was vrijwel niets te eten of te drinken. Ze kwamen handen tekort, mijn dochter lag urenlang in haar eigen poep”, zegt Yang. Twee weken na de eerste koortsverschijnselen overlijdt haar dochter. Yang, die er zelf weer bovenop krabbelt maar vastzit in een centrale quarantainefaciliteit, hoort het pas twee weken later. Haar man weet het al wel, maar durft haar het slechte nieuws in eerste instantie niet te vertellen.
“Het ziekenhuis, het lokale RIVM en de autoriteiten van de provincie Hubei: ik wil ze aansprakelijk stellen.”aldus Yang Min.
Als de boodschap geland is begint haar kruistocht. “Het ziekenhuis, het lokale RIVM en de autoriteiten van de provincie Hubei: ik wil ze aansprakelijk stellen”, zegt Yang. Ze trekt, zoals de autoriteiten haar aanraden, naar het petitieloket in de stad. Ook probeert ze een juridische procedure te starten, maar diezelfde autoriteiten weigeren haar zaak aan te nemen.
In plaats daarvan krijgt ze een psycholoog toegewezen van lokale partijfunctionarissen. Yang vertelt de hulpverlener dat ze daar geen behoefte aan heeft, maar via sms blijft hij het proberen. Het partijcomité van haar district heeft de druk op de hulpverlener opgevoerd om vooral in gesprek te komen, valt te lezen in één van de tekstberichtjes van de psycholoog. “Geef me in elk geval iets om te kunnen rapporteren.” Yang blijft bij haar standpunt.
39 camera’s geïnstalleerd
Sindsdien zijn er 39 camera’s in haar buurt geïnstalleerd, vertelt ze. Met journalisten praten is haar expliciet verboden, als ze de deur uitgaat zegt ze niet zelden te worden gevolgd. Haar man, die partijlid is en naast zijn dochter ook zijn broer aan Covid-19 verloor, kreeg een document voorgelegd waarin hij moest verklaren de “overlast” van zijn vrouw te stoppen. “Als ik zou zien dat zijn naam onder zo’n document zou komen te staan, zou ik direct de echtscheiding aanvragen.”
Yang is niet alleen. In meerdere WeChat-groepen is te zien hoe vele tientallen inwoners van de stad hun frustraties en ergernissen over het optreden van de overheid delen. Meerdere daarvan zijn inmiddels op last van de autoriteiten weer opgeheven. “Ik mag er niet eens over praten. Ze laten me niet leven, maar ook niet sterven”, snikt Yang. “Het enige dat ik wil is gerechtigheid voor mijn dochter.”
MSN 10.03.2021 Het onderzoek van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) naar het begin van de uitbraak van het coronavirus in Wuhan, was geen inspectie van de Chinese overheid. De Nederlandse viroloog Marion Koopmans voelde zich genoodzaakt dat te benadrukken na de vele kritiek die de studie over zich heen kreeg.
Zo werd er getwijfeld aan de mate waarin de Chinese overheid wilde meewerken. Koopmans heeft vaker deelgenomen aan grootschalige nationale en internationale studies, maar maakte nog nooit eerder zoveel beladenheid mee.
“Het is een misverstand dat wij hier ronkende conclusies zouden trekken van manipulatie van de Chinese overheid”, zegt ze tijdens een persconferentie van het internationale onderzoeksteam. “Het was juist een gemeenschappelijke operatie met Chinese wetenschappers om de wijze waarop het coronavirus zich heeft kunnen verspreiden te bestuderen.”
Wat volgens haar zou helpen om grootschalig wetenschappelijk onderzoek in de toekomst te vergemakkelijken, is het standaard te maken. “Een goede stap zou zijn om dit bij iedere virusuitbraak te doen, waar dan ook ter wereld.” Koopmans twijfelt bijvoorbeeld aan de bereidheid van de Nederlandse overheid om een internationaal onderzoeksteam te verwelkomen. “Dat wordt misschien ervaren als een bemoeienis, terwijl het als ondersteuning is bedoeld. Willen we voorbijgaan aan deze gevoeligheid? Maak het routine.”
Het rapport van de WHO over de studie wordt over uiterlijk twee weken verwacht.
MSN 05.03.2021 De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) publiceert in de week die begint op maandag 15 maart het rapport van een groep onderzoekers over het ontstaan van het coronavirus. WHO-baas Tedros Adhanom Ghebreyesus zegt dat de WHO de bevindingen wil delen met alle lidstaten.
Donderdag werd bekend dat een samenvatting van het rapport die eerder zou uitkomen, is geschrapt. Onderzoekers Peter Ben Embarek en Marion Koopmans zeiden dat dit is omdat de onderzoekers alle informatie tegelijk willen publiceren.
Een groep onafhankelijke wetenschappers publiceerde een open brief over het onderzoek. Zij willen dat er een nieuw en meer open onderzoek komt naar het begin van de pandemie. “We zijn momenteel geen stap verder dan we een jaar geleden waren”, aldus Nikolaj Petrovski, een vaccin-expert aan de universiteit van Adelaide in Australië.
In de open brief schrijven de 26 experts dat het onderzoek te afhankelijk is van door China aangeleverd materiaal waar mogelijk mee is gesjoemeld. “De WHO-missie had niet de bevoegdheden om overal vrij onderzoek te kunnen doen en zo theorieën te kunnen uitsluiten.”
NOS 14.02.2021 Nog voor het begin was er al veel kritiek op de missie van een team van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) dat in China onderzoek ging doen naar de oorsprong van het Sars-CoV-2-virus. Critici twijfelden of China wel volledig mee zou werken. Nu het team zijn missie heeft afgerond, zwelt die kritiek verder aan.
Onder meer The New York Times publiceerde een verhaal waarin microbioloog en lid van het WHO-team Dominic Dwyer aangaf dat China geen ruwe data wilde delen van de eerste coronapatiënten in Wuhan en patiënten die mogelijk nog eerder dan december al besmet waren. De Nederlandse viroloog Marion Koopmans, die ook onderdeel was van het team, noemt het een storm in een glas water: “Ik denk dat wij ook niet gelijk zulke data zouden delen. Volgens mij is dit vooral politiek ingestoken vanuit de VS dat er op wil wijzen dat China niet open is. ”
De discussie gaat onder meer over patiëntengegevens van de 174 eerste bekende coronagevallen in Wuhan. Slechtst de helft van die gevallen valt terug te leiden naar de Huanan-vismarkt, waarvan men vermoedt dat daar de eerste mensen besmet werden. Dat roept de vraag op of het coronavirus wel daar zijn oorsprong vindt of toch misschien al langer rondwaarde in China. Mogelijk zouden de ruwe data daar een completer beeld van kunnen schetsen.
Al voor december coronagevallen?
Chinese wetenschappers keken op verzoek van het WHO-team ook naar mensen die in de regio voor december 2019 in het ziekenhuis werden opgenomen met ernstige corona-achtige symptomen, zoals koorts of hoesten. Dat leverde 92 potentiële gevallen op, maar antistoffentesten op twee derde van die patiënten toonden geen aanwezigheid van covid-19 aan.
Daarmee is het onwaarschijnlijk dat het virus voor december 2019 al breed circuleerde, zegt Marion Koopmans: “Maar het is ook niet uitgesloten, het zou kunnen dat er wel kleinere besmettingspockets waren. Op basis van deze data kunnen we dat alleen niet concluderen.”
Tijdens haar verblijf in China vertelde Koopmans al over haar ervaringen in het land
De Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk riepen China dit weekend op de gegevens te delen. Critici vragen zich af of China iets te verbergen heeft, bijvoorbeeld dat het virus al een stuk eerder dan december 2019 voor besmettingen zorgde. Als dat zo zou zijn, zou China liever niet willen dat dat bekend wordt, vermoeden zij. Dat zou immers betekenen dat de Chinezen het bestaan van het virus of lang niet hebben opgemerkt, of lang onder de pet gehouden hebben.
Koopmans zegt dat de ruwe data weliswaar niet gedeeld zijn, maar de conclusies die Chinese wetenschappers hebben getrokken op basis van die data zijn wel gedeeld: “We hebben mee kunnen kijken op schermen naar de gegevens, ze hebben hun methodologie met ons gedeeld en we hebben ze alles kunnen vragen. En we hebben aanvullende analyses voorgesteld die zijn gedaan en besproken. Je kunt altijd discussiëren over hoe de patiënten geselecteerd zijn. Hadden ze bijvoorbeeld ook niet moeten kijken naar mensen met mildere symptomen? Als wetenschapper wil je altijd meer data. Maar dat kan ook een volgende keer nog.”
“Ik zou me meer zorgen maken als het alleen in beleefdheden was gebleven.”, aldus Marion Koopmans
Volgens Koopmans klopt het dat er heftige woordenwisselingen zijn geweest tussen het team en Chinese wetenschappers over het verkrijgen van de data: “Af en toe gaat dat stevig, maar je moet als wetenschappers ook flink discussiëren. Ik zou me meer zorgen hebben gemaakt als het alleen in beleefdheden was gebleven. Het was ook een beetje zoeken, elkaar leren kennen, er waren vertaalproblemen. Maar ik denk dat we een goede modus gevonden hebben om met elkaar om te gaan.”
Wat ook op kritiek kon rekenen was dat het WHO-team zei een Chinese theorie over de oorsprong van het coronavirus niet uit te kunnen sluiten. China opperde dat het virus wellicht via bevroren voedsel het land binnen is gekomen. Dat betekent niet dat het waarschijnlijk is, maar het WHO-team kan op dit moment niet zeggen dat het zeker níet zo is, vertelde teamlid John Watson aan de BBC.
Dit zei John Watson over de bevroren voedsel-theorie:
Prof John Watson, part of the WHO's Wuhan Covid investigation team, tells #Marr coronavirus transmission from "animals via intermediate hosts" is the most likely scenario compared to frozen food transmissionhttps://t.co/Fq8FrRmM62pic.twitter.com/udcu8rZFQe
Het WHO-team zegt overigens iets soortgelijks over de theorie dat het coronavirus uit een lab in Wuhan ontsnapt is: extreem onwaarschijnlijk, maar ook niet 100 procent uitgesloten.
Marion Koopmans: “Ons rapport is niet het definitieve antwoord. We geven aan welke conclusies we wel kunnen trekken, maar ook welke conclusies we niet kunnen trekken.”
AD 13.02.2021 ,,Alle opties blijven open en zullen nader worden onderzocht”. Met deze toezegging is de baas van de Wereldgezondheidsorganisatie, Tedros Adhanom Ghebreyesus, op een persbriefing vrijdagavond enigszins teruggekomen op een eerdere, omstreden, uitspraak van de leider van de WHO-onderzoeksmissie naar China. Deze deed onderzoek naar de oorsprong van de coronapandemie die de wereld teistert.
Het hoofd van die missie, Peter Ben Embarek, had dinsdag in Wuhan verklaard dat de WHO-onderzoekers geen verder onderzoek aanbeveelden naar de – mede door Donald Trump aangezette – stelling dat de coronapandemie mogelijk veroorzaakt zou kunnen zijn door een uit de hand gelopen incident in een laboratorium in Wuhan. Dit is ,,uiterst onwaarschijnlijk”, zei Embarek dinsdag, met instemming van de Chinese gastheren.
Er zijn vragen gerezen of sommige hypothesen zijn verworpen
Maar nu de WHO-onderzoekers weer thuis zijn, benadrukt directeur-generaal Tedros dat wel degelijk álle hypothesen naar de oorsprong van de ramp zouden worden uitgepluisd. Hij beveelt dus ook verder onderzoek aan naar de vraag of het Sars-CoV-2 coronavirus niet tóch ontsnapt zou kunnen zijn uit een laboratorium in de Chinese stad Wuhan.
,,Er zijn vragen gerezen of sommige hypothesen zijn verworpen. Na met enkele leden van het team gesproken te hebben, zou ik willen bevestigen dat alle hypotheses blijven bestaan en verdere analyse en studies vereisen”, aldus Tedros.
Er zijn twee laboratoria in Wuhan die coronavirussen onderzoeken. De ziekteverwekker is afkomstig van vleermuizen die in grotten in Zuid-China leven.
Geruzie
Ondertussen komen meer details naar buiten over het moeilijke werk van de internationale groep van experts in Wuhan. De onderzoekers – onder wie ook de Nederlandse viroloog Marion Koopmans – moesten laveren tussen wetenschap en politiek.
De Amerikaanse krant The New York Times hoorde van verschillende deelnemers, dat er tijdens het WHO-onderzoek spanningen waren geweest tussen de buitenlandse en Chinese wetenschappers. Dat zou een keer hebben geleid tot luidruchtig geruzie.
Inmiddels wordt ook duidelijk dat China de buitenlandse experts lang niet alle gevraagde gegevens hebben verstrekt. De vanaf het begin van de crisis weinig transparante Chinezen autoriteiten doen vooral nog steeds moeilijk over de gegevens van de eerste bekende Covid-19-patiënten vanaf begin december 2019, en 92 eerdere gevallen uit november en oktober 2019 met vergelijkbare symptomen.
De Australische microbioloog Dominic Dwyer vertelde The New York Times dat de Chinezen tekort waren geschoten in het verstrekken van data. De krant meldde ook dat de Chinese wetenschappers hun collega’s van de WHO-delegatie erop hadden aangedrongen om de officiële lezing van de regering in Peking over te nemen dat het virus mogelijk vanuit het buitenland in China was geïntroduceerd.
WHO-directeur-generaal Tedros bevestigde in zijn briefing dat de expertgroep in Wuhan had gewerkt ,,onder zeer moeilijke omstandigheden”. Een tussentijds rapport van de missie wordt mogelijk al volgende week gepubliceerd, en een eindrapport een paar weken later.
Marion Koopmans van de Wereldgezondheidsorganisatie WHO bij de luchthaven na haar WHO-missie in Wuhan. Ⓒ AP
Telegraaf 12.02.2021 Ook nu ’we’ vaccineren, zorgt het coronavirus nog steeds mondiaal voor ontwrichting. De ’mutanten’ baren zorgen. De Britse variant rukt op en ook de Braziliaanse en Zuid-Afrikaanse varianten zijn in aantocht. Tegelijkertijd zuchten economie en maatschappij onder verstikkende maatregelen.
De Nederlandse viroloog Marion Koopmans van de Wereldgezondheidsorganisatie WHO wil verder onderzoeken of er vóór december 2019 al kleinere uitbraken met het coronavirus in China waren. Het ligt voor de hand om te kijken in bloedbanken die in de herfst van 2019 monsters namen uit de regio Wuhan, zei Koopmans op een WHO-persconferentie in Genève.
De onderzoeker maakte deel uit van een WHO-missie die onlangs in China was om de bron van het coronavirus op te sporen. Over toegang tot de bloedbanken wordt nog gesproken met de Chinese autoriteiten.
Volgens Koopmans zijn na een beoordeling van medische dossiers in Wuhan 92 patiënten geïdentificeerd die vóór december 2019 symptomen hadden die vergelijkbaar waren met Covid-19. Een deel van hen is de afgelopen weken op antilichamen getest. Die bleken ze niet te hebben, maar het is onduidelijk of antilichamen na zo lange tijd überhaupt nog zijn aan te treffen.
Het team experts presenteert naar verwachting volgende week een eerste, kort rapport over zijn bevindingen. Volgens deskundigen waren de resultaten die op een eerste persconferentie aan het einde van de reis in China werden gepresenteerd, matig.
WHO-teambaas Peter Ben Embarek bevestigde daar dat het virus, zoals al werd aangenomen, zich waarschijnlijk via een tussengastheer van vleermuizen op mensen heeft verspreid. In Genève sprak Embarek nu van aanzienlijke vooruitgang. Er is meer bekend geworden over wat er precies in december is gebeurd in de regio Wuhan en welke rol een markt speelde bij de verspreiding van het virus.
MSN 10.02.2021 Ongeveer negentig mensen zijn in oktober 2019 in een Chinees ziekenhuis beland met symptomen die op die van COVID-19 lijken. Dat meldt het WHO-team dat in de afgelopen maand onderzoek in het land deed naar de oorsprong van het coronavirus, schrijft The Wall Street Journal woensdag.
Officieel meldde China dat op 8 december 2019 voor het eerst een patiënt met COVID-19 werd ontdekt. Als de vermoedens van het WHO-team kloppen, dan was de ‘eerste geïdentificeerde coronapatiënt’ in de Chinese stad Wuhan mogelijk toch niet de eerste.
Experts van de WHO, onder wie de Nederlandse viroloog Marion Koopmans, deden de laatste vier weken onderzoek in China om de oorsprong van het coronavirus te achterhalen. Dat team concludeerde dinsdag dat een voedselmarkt in Wuhan mogelijk toch niet de plek is waar het coronavirus vandaan komt.
Volgens China, dat de 92 patiënten uit oktober 2019 recentelijk onderzocht, zijn bij twee derde van hen geen antistoffen tegen het virus aangetroffen. Een derde weigerde mee te werken of is inmiddels overleden. Het WHO-team zegt echter dat dit mogelijk te verklaren valt door de vertraging tussen de ziekenhuisopname en het testen.
De experts hebben het land nu om bloedmonsters uit de provincie Hubei, waarin Wuhan ligt, uit de herfst van 2019 gevraagd, om te kunnen onderzoeken of het virus toen al circuleerde. De Chinese autoriteiten zeggen echter daar nog niet de benodigde toestemming voor te hebben gekregen, omdat die monsters in bloedbanken worden opgeslagen.
‘Virus circuleerde al voor december 2019 buiten China’
Mocht het inderdaad zo zijn dat al in oktober 2019 patiënten met COVID-19 in het ziekenhuis lagen, zou dat kunnen verklaren waarom sommige wetenschappers vermoeden dat het virus al in november en december 2019 in Europa en de Verenigde Staten circuleerde.
Eerdere detectie had mogelijk verdere verspreiding kunnen voorkomen. Wereldwijd zijn inmiddels meer dan 2,3 miljoen mensen overleden aan de gevolgen van een coronavirusinfectie. Bijna 110 miljoen mensen raakten besmet.
Peking oppert de laatste maanden dat het coronavirus buiten China is ontstaan. Zo beweert het land dat het virus via ingevroren eten is meegelift en al eerder was ontdekt in andere landen. Dat scenario wordt nog onderzocht.
Dominic Dwyer, een van de experts in het onderzoeksteam, zei dinsdag dat het waarschijnlijk nog jaren gaat duren om de oorsprong van het coronavirus volledig te begrijpen.
NOS 09.02.2021 Het WHO-team dat de afgelopen vier weken in Wuhan onderzoek heeft gedaan naar de herkomst van het coronavirus om zo de oorsprong van de pandemie in kaart te brengen, heeft moeite gehad om weg te blijven uit de politieke verwikkelingen rond de pandemie.
Op de persconferentie die de WHO-onderzoekers en hun Chinese partners vandaag in Wuhan gaven, bleek dat zonneklaar. Professor Wannian Liang, leider van het 17-koppige Chinese onderzoeksteam, liet geen kans onbenut om te benadrukken dat het niet vaststaat dat de pandemie zijn origine heeft in China. En dat daarom ook onderzoek elders in de wereld vereist is.
“Dat is natuurlijk enigszins politiek”, zegt Marion Koopmans. De Nederlandse hoogleraar virologie maakt deel uit van het WHO-team en nam met haar Deense collega Peter Ben Embarek, WHO-specialist voedselveiligheid en zoönosen, deel aan de persconferentie. “Daarom hebben we besloten om een figuur op tafel te leggen met mogelijke routes voor het begin van de uitbraak.”
Dit is dat bewuste schema MARION KOOPMANS
Over die mogelijke manieren waarop het virus zijn weg heeft gevonden is het WHO-team vervolgens de discussie aangegaan met de Chinese onderzoekers. De belangrijkste hypothesen zijn directe besmetting van een mens door het dier dat de bron is van het virus.
Omdat de vleermuizen die de meest waarschijnlijke bron van het virus zijn niet in de omgeving van Wuhan leven, is de tweede optie waarschijnlijker. Een vleermuis heeft een ander dier besmet dat meer in de buurt van mensen leeft en zo is de besmettingsketen in werking gezet. De derde hypothese is daarmee nauw verbonden: het virus is via dierlijke diepvriesproducten op de Huanan-markt terechtgekomen. Daar zijn mensen besmet via oppervlakken waarop het virus is beland.
De laatste hypothese, dat het virus uit het lab komt, is door de onderzoekers als “extreem onwaarschijnlijk” afgedaan. Verder onderzoek naar die laatste optie is niet meer nodig, vinden ze.
“Die figuur met de verschillende mogelijke scenario’s heeft de discussie een goede draai gegeven. Want je moet dan met argumenten beoordelen hoeveel bewijs er is voor die verschillende opties. Het blijft heel complex en een ongelofelijke berg werk, maar het heeft ons wel geholpen.”
Testen
Het WHO-team en de Chinese wetenschappers hebben vastgesteld dat SARS-CoV-2 in december 2019 in Wuhan circuleerde. “Dat is natuurlijk niet een echt verrassende bevinding”, zegt Koopmans telefonisch vanuit Wuhan. “Dat konden we verwachten” Onderzoek om eerdere circulatie van het virus vast te stellen heeft niets substantieels opgeleverd.
Marion Koopmans, met het WHO-team, in Wuhan AFP
De missie heeft wel een beter beeld opgeleverd van wat er gebeurd zou kunnen zijn, zegt Koopmans verder. “We hebben wel aanwijzingen gevonden voor een mogelijke transmissieroute via dieren in de vrije natuur. Maar we hebben nog geen dieren positief getest. Of je die vindt, hangt er uiteraard van af hoe veel je test en wanneer.”
Op de persconferentie maakt professor Liang bekend dat er tussen november 2019 en maart 2020 in totaal 1914 monsters zijn getest van dieren uit de vrije natuur. Geen enkel monster was positief voor SARS-CoV-2. Hetzelfde gold voor tienduizenden monsters van vee en andere dieren.
Aanvoerroutes
“In het vervolg gaan we kijken of er in de aanvoerketens van dieren naar de Huanan-markt in Wuhan ook boerderijen zitten waar verschillende soorten dieren worden gehouden. Dat vormt een extra risico. We hebben aanknopingspunten voor verdere studies daarnaar.”
Het willekeurig screenen van dieren lijkt maar beperkt nut te hebben gehad. “China is een megaland. Waar begin je en waar eindig je dat screenen? Er is echt wel veel getest. We hebben daar wel flink discussie over gehad. Straks moeten we weer veel gaan testen als we doorgaan met onderzoek naar de hypothesen die nu als plausibel op tafel liggen.”
Vleermuizen
De mogelijke rol van vleermuizen als bron van SARS-CoV-2 ligt politiek gevoelig, legt Koopmans uit. “Alle data over coronavirussen en vleermuizen komen uit Chinese onderzoeken. In de rest van de wereld zijn er nauwelijks studies naar gedaan. Dus als je vleermuizen als potentieel reservoir van dit virus ziet, dan kom je eigenlijk bijna automatisch in China uit. Simpelweg omdat alleen de Chinezen er onderzoek naar hebben gedaan.”
Dat kan leiden tot ‘onderzoeksbias’, vertekening van de werkelijkheid. “In het begin van de pandemie deden wij in het Erasmus MC veel aan sequencing, het genetisch in kaart brengen van het virus. En daar publiceerden we over. Daardoor leek het soms wel alsof alle gevallen in de EU uit Nederland kwamen.”
Hulpmiddel
Het is volgens Koopmans nu zaak om systematisch te gaan kijken naar alle aanwijzingen die gevonden zijn. “Elke mogelijke aanwijzing moeten we oppakken en proberen terug te volgen. Systematisch en met logica. En dan kijken waar we uitkomen.”
De figuur die het WHO-team heeft gemaakt met de mogelijke routes waarlangs het virus is opgedoken, gaat daarbij behulpzaam zijn, verwacht Koopmans. “We hebben dat schema gemaakt om ons te helpen om systematisch na te denken over wat de meest waarschijnlijke mogelijkheden zijn. We kunnen niet zeggen ‘er is zoveel procent kans dat het deze optie was’. Het is een hulpmiddel. Als er nieuwe relevante informatie beschikbaar komt, kunnen we die gebruiken om onze beoordeling eventueel bij te stellen.”
MSN 09.02.2021 Ook nu er een begin is gemaakt met vaccineren, zorgt het coronavirus nog steeds mondiaal voor ontwrichting. De ’mutanten’ baren zorgen. De Britse variant rukt op en ook de Braziliaanse en Zuid-Afrikaanse varianten zijn in aantocht. Tegelijkertijd zuchten economie en maatschappij onder verstikkende maatregelen. Volg in dit live-blog het laatste coronanieuws.
Het coronavirus is in het afgelopen jaar vastgesteld bij 129.150 mensen die in de zorg werken en bij 45.875 medewerkers van scholen en kinderdagverblijven. Het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) weet niet waar ze besmet zijn geraakt, dat zou ook buiten het werk om kunnen zijn gebeurd.
Ten opzichte van vorige week is het aantal coronagevallen in de beide beroepsgroepen gestegen met respectievelijk 3411 en 859. Het RIVM houdt van een aantal beroepsgroepen de besmettingscijfers bij, omdat zij mogelijk meer risico lopen besmet te raken.
In totaal 828 mensen uit de zorg en 257 onderwijs- en kinderopvangmedewerkers werden zo ziek door het coronavirus dat ze in een ziekenhuis moesten worden opgenomen. Van 25 zorgmedewerkers en 9 mensen uit het onderwijs is bekend dat ze aan het virus zijn overleden.
In Frankrijk zijn inmiddels meer dan 80.000 coronadoden geteld, door 700 nieuwe sterfgevallen die de autoriteiten dinsdag meldden.
Frankrijk is daarmee het derde Europese land dat de drempel van 80.000 heeft overschreden, na het Verenigd Koninkrijk (inmiddels bijna 114.000 coronadoden) en Italië (ruim 92.000). Nederland registreerde tot nu toe ruim 14.000 coronadoden.
16.54 uur – Meer dan half miljoen mensen gevaccineerd
Iets meer dan een half miljoen mensen in Nederland hebben tot nu toe een vaccin tegen het coronavirus gekregen. Het gaat om 504.736 mensen. Dat zijn er bijna 177.000 meer dan een week eerder, meldt het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM), dat het vaccinatieprogramma leidt.
Van de gevaccineerden hebben 66.409 mensen ook al de tweede dosis gekregen, waarmee ze in elk geval voorlopig beschermd zijn tegen het virus.
16.00 uur – Eerste zorgmedewerkers krijgen vrijdag vaccin AstraZeneca
Het nieuwe coronavaccin van AstraZeneca wordt vrijdag voor het eerst toegediend aan iemand die in de zorg werkt. Dat gebeurt op de vaccinatielocatie bij het stadion van ADO Den Haag, bevestigt GGD Haaglanden na een bericht van RTL Nieuws. Het is de bedoeling dat de zorgmedewerkers in de rest van het land vanaf maandag aan de beurt zijn.
Het vaccin wordt ook toegediend aan 60- tot 65-jarigen, te beginnen met mensen van 63 en 64 jaar in Zeeland. Die vaccinatie gaat via de huisartsen en begint waarschijnlijk over een paar dagen.
Daarnaast is het coronavaccin van AstraZeneca bestemd voor drie groepen met medische risico’s: mensen met het syndroom van Down, mensen met morbide obesitas en mensen die door een neurologische aandoening moeite hebben met ademhalen. Ook de medewerkers van de huisartsenpraktijken kunnen dat middel krijgen „in het kader van wie vaccineert wordt eerst zelf gevaccineerd.”
13.05 uur – Markt Wuhan mogelijk niet bron uitbraak coronavirus
De uitbraak van het coronavirus is mogelijk niet begonnen bij de voedselmarkt in de Chinese stad Wuhan. Dat zeggen de voorzitters van het onderzoeksteam van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) in China tijdens een persconferentie. Er was in de miljoenenstad al sprake van een bredere uitbraak en het is nog niet vast te stellen waar die begon.
Zowel op een aantal markten als daarbuiten waren er besmettingen met het coronavirus, zegt de Chinese onderzoeker Liang Wannian. Volgens hem is het virus voor december 2019 niet vastgesteld in Wuhan, zo zei hij ook.
Verder is het onwaarschijnlijk dat het coronavirus in een lab is ontstaan, aldus onderzoeker Peter Ben Embarek. Het virus is waarschijnlijk overgesprongen van dier op mens. Van welke diersoort het virus afkomstig is, moet ook nog nader worden onderzocht. Het zou kunnen gaan om meerdere soorten.
De Nederlandse viroloog Marion Koopmans was ook bij de persconferentie. Zij legde uit hoe het onderzoeksteam de opties rondom de start van de uitbraak heeft bekeken. „Wij hebben de mogelijkheden op een rij gezet en van elke theorie de voor- en nadelen opgezocht. Er zijn veel verschillende opties. We hebben alles goed onderbouwd gedaan.” Volgens Koopmans is het mogelijk dat er nog nieuwe inzichten voortkomen uit toekomstig onderzoek.
Volgens Embarek moet er ook naar de toekomst worden gekeken. „We moeten ervoor zorgen dat in het vervolg beter wordt samengewerkt. Zo moeten er internationale databases komen waar belangrijke gegevens over virussen direct terug te vinden zijn voor experts over de hele wereld.”
10.59 uur – Commercieel coronalab moet per direct dicht
De commerciële coronatester PCRtestNederland mag voorlopig niet meer vaststellen of mensen het coronavirus onder de leden hebben. Het lab moet per direct dicht, op bevel van de toezichthouder, de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ). Het is de eerste keer dat de inspectie zo’n straf oplegt. De zestien teststraten van het bedrijf mogen wel openblijven.
De IGJ controleerde het lab vorige week en constateerde „acute en ernstige risico’s.” Zo was het lab niet geschikt voor het vaststellen van testuitslagen. PCRtestNederland kon niet bewijzen dat de medewerkers goed opgeleid waren voor het werk.
Het is volgens de inspectie niet vast te stellen of de problemen bij het lab hebben geleid tot verkeerde diagnoses.
PCRtestNederland heeft teststraten in onder meer Amsterdam, Den Haag, Groningen, Eindhoven, Breda, Lelystad en Maastricht.
8.01 uur – Aantal nieuwe besmettingen in Duitsland daalt opnieuw
Het aantal nieuwe coronabesmettingen in Duitsland is de afgelopen 24 uur opnieuw gedaald ten opzichte van de dag ervoor. Het Robert Koch Instituut (RKI), de Duitse evenknie van het RIVM, registreerde het afgelopen etmaal 3379 nieuwe gevallen. Dat is minder dan de 4535 nieuwe besmettingen van maandag. Het afgelopen weekend was het aantal nieuwe besmettingen met 8616 op zondag en 10485 op zaterdag nog fors meer.
Het totale aantal coronagevallen in Duitsland is opgelopen tot 2.291.924. De afgelopen 24 uur liep het Duitse dodental door corona met 481 op naar 62.156.
7.35 uur – Weekcijfers RIVM vertekend door sluiten teststraten om winterweer
Het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) meldt dinsdag hoeveel nieuwe coronagevallen in de afgelopen week zijn geregistreerd. Het aantal zal lager liggen dan dat van vorige week, maar dat komt vooral doordat de teststraten zondag dicht waren vanwege het winterweer. Op maandag waren veel locaties weer open, maar het is niet bekend hoeveel mensen vanwege de sneeuw hebben besloten toch maar niet naar een teststraat te gaan. Daardoor is het moeilijk om aan de hand van de weekcijfers vast te stellen hoe de uitbraak in Nederland ervoor staat.
Een aantal coronavaccins is op amateuristische wijze vervoerd onder meer door de plaatselijke krokettenleverancier. Sommige andere vaccins zijn zodanig door elkaar geschud dat ze moesten worden vernietigd, meldt het AD. De inspectie wil nu strengere transporteisen.
De coronavaccins zijn in Nederland niet altijd even professioneel vervoerd, stelt het AD na onderzoek van verschillende video’s waarop het vervoer is vastgelegd. Op beelden is bijvoorbeeld te zien hoe een plaatselijke krokettenleverancier een zorginstelling helpt bij het vervoer van het Pfizer/BioNTech-vaccin waarbij het uiterst belangrijk is dat het goed gekoeld blijft.
„Inmiddels heeft de IGJ helaas enkele incidenten gezien, zowel tijdens onze eigen inspecties als via filmpjes op social media”, erkent woordvoerder Mariël van Dam van de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd. „Covid-vaccins zijn schaars en als door problemen tijdens het vervoer vaccins niet meer bruikbaar zijn, dan is dat erg onwenselijk.”
De brancheorganisatie van farmaceutische groothandels BG Pharma reageert geschokt op de „dramatische” en „amateuristische” wijze van vervoer van de schaarse coronavaccins. „De aangeboden hulp is natuurlijk goed bedoeld, maar het vervoer van een delicaat vaccin is iets anders dan een broodje kroket”, zegt voorzitter Léon Tinke.
NU 09.02.2021 De voedselmarkt in de Chinese stad Wuhan is mogelijk niet de plek waar het coronavirus oorspronkelijk vandaan komt, zegt het team van gezondheidsorganisatie WHO dinsdag tijdens een persconferentie ter plaatse. Er is volgens de experts meer onderzoek nodig om de herkomst van het virus te achterhalen.
De onderzoekers, onder wie de Nederlandse viroloog Marion Koopmans, arriveerden op 14 januari in China voor een onderzoek van vier weken, waarvan de eerste twee tijdens de verplichte quarantaine.
Het team heeft onder meer de markt in Wuhan bezocht. De eerste besmettingen met het coronavirus werden eind 2019 gelinkt aan deze locatie. Hoofdonderzoeker Peter Ben Embarek zegt dat het beeld van de uitbraak na bijna een maand niet is veranderd.
Zo is het nog altijd niet duidelijk of het coronavirus op de markt is ontstaan. China opperde eerder dat het virus mogelijk met ingevroren eten is meegelift naar de miljoenenstad. Dit scenario wordt momenteel niet door het WHO-team uitgesloten. Of dit daadwerkelijk mogelijk is, moet nog verder worden onderzocht.
Het virus is waarschijnlijk overgesprongen van dier op mens. Van welke diersoort het virus afkomstig is, moet ook nog nader worden onderzocht. Het zou kunnen gaan om meerdere soorten. Volgens Ben Embarek lijkt het erop dat vleermuizen de bron vormden, maar het is onwaarschijnlijk dat deze dieren in Wuhan waren.
Volgens Dominic Dwyer, een van de experts in het onderzoeksteam, gaat het waarschijnlijk nog jaren duren om de oorsprong van het coronavirus volledig te begrijpen.
NOS 09.02.2021 Het WHO-team dat in Wuhan onderzoek heeft gedaan naar het coronavirus heeft nog niet precies kunnen vaststellen wat de oorsprong is van het virus. Daarvoor is meer onderzoek nodig, is bekendgemaakt op een persconferentie in de Chinese stad. Het ligt voor de hand dat vleermuizen de bron vormden, maar het kan ook via andere dieren op vleermuizen zijn overgegaan. Daarvoor is aanvullend onderzoek nodig.
Peter Ben Embarek, voedselveiligheidsexpert en hoofd van de WHO-missie, zei dat er geen grote nieuwe inzichten zijn gekomen tijdens het onderzoek. Maar op detailniveau is de WHO wel meer te weten gekomen. Ook is er meer duidelijkheid over de mogelijke routes die het virus heeft afgelegd. Het lijkt er volgens Ben Embarek niet op dat het virus in China al voor december 2019 rondging.
Ben Embarek wees erop dat de Huanan-vismarkt, waar het virus eerst werd gesignaleerd, veel bevroren voedselproducten had die van buiten de markt kwamen. Ook werd er gehandeld in allerlei wilde dieren, die soms bevroren binnenkwamen. Het is niet mogelijk om één diersoort aan te wijzen als de bron van het virus. Ook wordt niet uitgesloten dat een mens het virus op de Huanan-markt introduceerde. “De Huanan-markt is niet het hele verhaal.”
Virus ontstaan in lab ‘extreem onwaarschijnlijk’
Hoe het virus op mensen is overgegaan, is ook nog onduidelijk. Er zijn een viertal scenario’s, waarbij het het meest waarschijnlijk is dat een mens via een dier is besmet, maar mogelijk was het virus eerder al van dier op dier overgegaan. Het zou bijvoorbeeld van vleermuizen naar ratten of marterachtige dieren, die op de markt terechtkwamen, overgegaan kunnen zijn. Ook besmetting via bevroren voedsel is nog een mogelijkheid. Dat het virus afkomstig is uit een laboratorium, zoals door complotdenkers is gezegd, acht het WHO-team “extreem onwaarschijnlijk”. Daar zou het onderzoek zich ook niet meer op moeten richten, luidde de suggestie.
Liang Wannian van de Chinese Gezondheidscommissie trapte de persconferentie af en zei dat het virus op het moment dat het werd ontdekt waarschijnlijk al langer rondging, omdat monsters van onder meer de Huanan-vismarkt in Wuhan al verschillen lieten zien. Er zouden geen aanwijzingen zijn dat het virus voor december al in Wuhan rondging, zei Liang.
Verspreiding ging niet alleen via de Huanan-vismarkt, maar ook via andere markten, zei zowel Liang als Ben Embarek. Hoe het virus op de markt terechtgekomen is, is volgens Liang niet duidelijk.
Liang zei dat het virus ook kan worden gevonden in bevroren voedsel en zo lange afstanden kan afleggen. Liangs betoog sloot nauw aan bij de voorstelling van zaken door de Chinese overheid, die er steeds op hamert dat de oorsprong van het het virus niet per se in China ligt.
Het team van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO), met ook de Nederlandse viroloog Marion Koopmans, heeft bijna een maand onderzoek gedaan. De leden kwamen op 14 januari aan in Wuhan. Ze bezochten onder meer de Huanan-vismarkt, waar de eerste reeks besmettingen werd vastgesteld, spraken met betrokkenen, medische instellingen en werden op de hoogte gesteld van Chinees onderzoek naar het virus.
Leden temperden vooraf de verwachting en waarschuwden dat het waarschijnlijk nog jaren gaat duren voordat helemaal duidelijk is wat de oorsprong is van het coronavirus, oftewel SARS-CoV-2. Koopmans zei er vorige week tegen de NOS over: “We hebben niet de illusie dat we straks thuiskomen met het antwoord op de vraag hoe deze pandemie precies ontstaan is. Dat gaat echt heel lang duren.”
MSN 09.02.2021 Het internationale team dat onderzoek deed naar de oorsprong van het coronavirus in het Chinese Wuhan, geeft dinsdag een persconferentie. De deskundigen, onder wie de Nederlandse viroloog Marion Koopmans, gingen in opdracht van de wereldgezondheidsorganisatie WHO naar China. Hun missie van bijna een maand loopt deze week af.
De persconferentie, die samen met Chinese collega’s wordt gegeven, begint om 09.00 uur Nederlandse tijd.
Een lid van het WHO-team maakte onlangs duidelijk dat er nog jaren onderzoek nodig zal zijn om de bron van de Covid-19-pandemie vast te stellen. De experts proberen de begindagen van de uitbraak van het coronavirus, dat in Wuhan voor het eerst werd vastgesteld, te begrijpen. Het is bekend dat het virus vanuit een markt in Wuhan is “geëxplodeerd”, maar de sleutel tot het antwoord is wat er rond die tijd en daarvoor gebeurde.
MSN 09.02.2021 Mogelijk was er geen wereldwijde coronacrisis geweest als de aarde niet zo was opgewarmd. Dat blijkt uit een nieuwe studie die concludeert dat de Chinese provincie Yunnan een hotspot voor vleermuizen kon worden door klimaatverandering. De dieren brachten zeker honderd nieuwe coronavirussen de regio binnen.
De studie van onder meer de Universiteit van Cambridge en het Duitse Potsdam Institute for Climate Impact Research is de eerste die zo’n duidelijk verband legt. De onderzoekers wijzen op het ontstaan van nieuwe vegetatie in de provincie doordat het er warmer werd. Eerst was er alleen tropisch kreupelhout. Dat veranderde in tropische savanne om uiteindelijk loofbos te worden. Daardoor konden vele nieuwe vleermuissoorten zich verspreiden. Zij droegen allerlei coronavirussen bij zich. De onderzoekers schatten dat ze zo’n honderd nieuwe virussoorten introduceerden.
“De klimaatverandering heeft in de vorige eeuw het leefgebied voor vleermuizen veel aanlokkelijker gemaakt op de vermoedelijke ontstaansplaats van SARS-CoV-2. En dus ook voor de vele coronavirussen die deze dieren dragen”, legt zoöloog Robert Beyer van de Universiteit van Cambridge uit. De schubdieren die ook in Yunnan leven hebben mogelijk als tussengastheer gefungeerd voor Covid-19. Deze dieren werden verhandeld op de beruchte markt in Wuhan waar het virus vermoedelijk voor het eerst op een mens oversprong.
Telegraaf 06.02.2021 Duizenden Chinezen hebben op sociale media een eerbetoon gebracht aan Li Wenliang, een van eerste artsen die publiekelijk alarm sloeg over de uitbraak van het coronavirus en een jaar geleden aan Covid-19 overleed. Li en een aantal andere dokters plaatsten in december 2019 berichten online waarin zij waarschuwden voor een virus dat leek op SARS. Zij werden toen door de politie gewaarschuwd voor het verspreiden van „geruchten.”
Li’s dood in februari vorig jaar dompelde veel Chinezen in rouw. Ook ontstond er veel woede richting de regering omdat die de corona-uitbraak niet doortastend genoeg zou hebben aangepakt. Daarbij klonk ook de roep om hervormingen.
De Chinese overheid doet er sindsdien alles aan om het beeld te scheppen dat er op efficiënte wijze is gereageerd op de corona-uitbraak. Kritische uitlatingen door Chinezen op internet worden uitgebreid gecensureerd.
Op de persoonlijke pagina van Li op Weibo, de Chinese variant van Twitter, delen Chinezen echter vrijelijk hun trauma’s van de uitbraak in de miljoenenstad Wuhan en de daaropvolgende lockdown. „Dokter Li, het weer is vandaag prachtig waar ik woon… iedereen om me heen doet zijn best in het leven, alles gaat goed, gelukkig Chinees nieuwjaar”, schreef een bezoeker in een reactie op Li’s allerlaatste bericht.
In Wuhan zijn vooralsnog weinig tekenen van rouw of herdenking te zien in het openbaar. Bij het ziekenhuis waar de 24-jarige oogarts voor het eerst collega’s waarschuwde wees vrijwel niets op de eerste herdenking van Li’s sterfdag, een groot contrast met de bloemenzee van een jaar geleden.
MSN 06.02.2021 Duizenden Chinezen hebben op sociale media een eerbetoon gebracht aan Li Wenliang, een van eerste artsen die publiekelijk alarm sloeg over de uitbraak van het coronavirus en een jaar geleden aan Covid-19 overleed. Li en een aantal andere dokters plaatsten in december 2019 berichten online waarin zij waarschuwden voor een virus dat leek op SARS. Zij werden toen door de politie gewaarschuwd voor het verspreiden van „geruchten.”
Li’s dood in februari vorig jaar dompelde veel Chinezen in rouw. Ook ontstond er veel woede richting de regering omdat die de corona-uitbraak niet doortastend genoeg zou hebben aangepakt. Daarbij klonk ook de roep om hervormingen.
De Chinese overheid doet er sindsdien alles aan om het beeld te scheppen dat er op efficiënte wijze is gereageerd op de corona-uitbraak. Kritische uitlatingen door Chinezen op internet worden uitgebreid gecensureerd.
Thousands of Chinese social media users paid tribute to Li Wenliang on Saturday, marking the one year anniversary of the death of the doctor who first blew the whistle on the coronavirus outbreak
Op de persoonlijke pagina van Li op Weibo, de Chinese variant van Twitter, delen Chinezen echter vrijelijk hun trauma’s van de uitbraak in de miljoenenstad Wuhan en de daaropvolgende lockdown. „Dokter Li, het weer is vandaag prachtig waar ik woon… iedereen om me heen doet zijn best in het leven, alles gaat goed, gelukkig Chinees nieuwjaar”, schreef een bezoeker in een reactie op Li’s allerlaatste bericht.
In Wuhan zijn vooralsnog weinig tekenen van rouw of herdenking te zien in het openbaar. Bij het ziekenhuis waar de 24-jarige oogarts voor het eerst collega’s waarschuwde wees vrijwel niets op de eerste herdenking van Li’s sterfdag, een groot contrast met de bloemenzee van een jaar geleden.
MSN 05.02.2021 Er is nog jaren onderzoek nodig om de oorsprong van het coronavirus vast te stellen. Dat stelt een lid van het team van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO), dat in de Chinese stad Wuhan de bron van de Covid-19-pandemie probeert te ontdekken.
Teamlid Dominic Dwyer, een Australische microbioloog en deskundige op het gebied van infectieziekten, zei verrast te zijn door de moeilijkheden bij het achterhalen van de oorsprong van de wereldwijde virusuitbraak. De experts proberen de begindagen van de uitbraak van het coronavirus, dat in Wuhan voor het eerst werd vastgesteld, te begrijpen. Het is bekend dat het virus vanuit een markt in Wuhan is “geëxplodeerd”, maar de sleutel tot het antwoord is wat er rond die tijd en daarvoor gebeurde, zei Dwyer.
De oorsprong van het coronavirus is ook een politiek steekspel geworden na beschuldigingen dat China niet transparant was aan het begin van de uitbraak. Het communistische regime in Peking beweerde zelfs dat het virus ergens anders vandaan zou kunnen komen.
Dwyer erkent dat het naïef is te denken dat het zal lukken de allereerste infectie vast te stellen. De vroege gevallen werden in november geïdentificeerd, “maar het is net het stukje vooraf dat het zeer interessante, het lastige en het moeilijke deel is”. Maar dat speelt ook bij bijvoorbeeld Ebola, SARS of aids, benadrukt hij. Ook daar tasten wetenschappers nog in het duister over de exacte omstandigheden.
Het team, met daarin ook de Nederlandse viroloog Marion Koopmans, heeft nog zo’n week in China voordat de visa verlopen.
MSN 04.02.2021 Onderzoekers van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) vinden de stelling dat het gevreesde coronavirus uit een Chinees laboratorium komt, niet erg geloofwaardig. Teamleider Peter Ben Embarek vindt het een geweldig scenario om een film over te maken, maar als verklaring voor het ontstaan van het nieuwe type virus SARS-CoV-2 niet aannemelijk.
Een team van de WHO is vorige maand naar China gereisd om meer te weten te komen over de oorsprong van het virus dat eind 2019 voor het eerst werd gesignaleerd in de stad Wuhan, 1000 kilometer ten zuiden van Peking. De WHO heeft het virologische instituut van Wuhan bezocht, dat is genoemd als mogelijk bron van het virus, onder anderen door de Amerikaanse ex-president Trump.
Het bezoek aan het instituut was volgens Embarek belangrijk om meer te begrijpen waar die verhalen vandaan komen. Het instituut heeft sinds 2012 een extra beveiligde afdeling waar virussen, inclusief coronavirussen, worden onderzocht. Het heeft ook een nog strenger afgeschermde afdeling waar onder meer de dodelijke infectieziekte ebola wordt onderzocht. Volgens Embarek zijn de gesprekken in het instituut „open en eerlijk” geweest.
Half januari nog drong toenmalig Amerikaans minister van Buitenlandse Zaken Mike Pompeo er bij de WHO-onderzoekers op aan „de Chinese regering onder druk te zetten om met nieuwe informatie te komen.” Volgens Pompeo waren in de herfst van 2019 werknemers van het instituut in Wuhan ziek met griepverschijnselen, maar de Chinese autoriteiten hebben later verklaard dat geen enkele werknemer een virus had opgelopen dat leek op wat later voor Covid-19 zou doorgaan. Volgens Pompeo houdt de communistische volksrepubliek informatie achter.
Na de eerste vastgestelde besmettingen eind 2019 hebben de autoriteiten in Wuhan destijds verkondigd dat er een heel mild behandelbaar virus was opgedoken, dat niet van mens op mens zou overspringen. Mensen in China die dat publiekelijk tegenspraken, werden vaak wegens „het verspreiden van valse geruchten” vervolgd door de politie.
De meest gangbare theorie is nu dat het virus van dieren, mogelijk vleermuizen, is overgebracht op mensen. Dat zou mogelijk op een markt in Wuhan zijn gebeurd. Embarek verwacht niet dat zijn team uitsluitsel kan geven als het komende week het onderzoek afrondt. Dit is pas een eerste stap, aldus de teamleider. De Nederlandse viroloog Marion Koopmans maakt deel uit van zijn team.
Telegraaf 04.02.2021 Onderzoekers van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) vinden de stelling dat het gevreesde coronavirus uit een Chinees laboratorium komt, niet erg geloofwaardig. Teamleider Peter Ben Embarek vindt het een geweldig scenario om een film over te maken, maar als verklaring voor het ontstaan van het nieuwe type virus SARS-CoV-2 niet aannemelijk.
Een team van de WHO is vorige maand naar China gereisd om meer te weten te komen over de oorsprong van het virus dat eind 2019 voor het eerst werd gesignaleerd in de stad Wuhan, 1000 kilometer ten zuiden van Peking. De WHO heeft het virologische instituut van Wuhan bezocht, dat is genoemd als mogelijk bron van het virus, onder anderen door de Amerikaanse ex-president Trump.
Het bezoek aan het instituut was volgens Embarek belangrijk om meer te begrijpen waar die verhalen vandaan komen. Het instituut heeft sinds 2012 een extra beveiligde afdeling waar virussen, inclusief coronavirussen, worden onderzocht. Het heeft ook een nog strenger afgeschermde afdeling waar onder meer de dodelijke infectieziekte ebola wordt onderzocht. Volgens Embarek zijn de gesprekken in het instituut „open en eerlijk” geweest.
Half januari nog drong toenmalig Amerikaans minister van Buitenlandse Zaken Mike Pompeo er bij de WHO-onderzoekers op aan „de Chinese regering onder druk te zetten om met nieuwe informatie te komen.” Volgens Pompeo waren in de herfst van 2019 werknemers van het instituut in Wuhan ziek met griepverschijnselen, maar de Chinese autoriteiten hebben later verklaard dat geen enkele werknemer een virus had opgelopen dat leek op wat later voor Covid-19 zou doorgaan. Volgens Pompeo houdt de communistische volksrepubliek informatie achter.
Na de eerste vastgestelde besmettingen eind 2019 hebben de autoriteiten in Wuhan destijds verkondigd dat er een heel mild behandelbaar virus was opgedoken, dat niet van mens op mens zou overspringen. Mensen in China die dat publiekelijk tegenspraken, werden vaak wegens „het verspreiden van valse geruchten” vervolgd door de politie.
De meest gangbare theorie is nu dat het virus van dieren, mogelijk vleermuizen, is overgebracht op mensen. Dat zou mogelijk op een markt in Wuhan zijn gebeurd. Embarek verwacht niet dat zijn team uitsluitsel kan geven als het komende week het onderzoek afrondt. Dit is pas een eerste stap, aldus de teamleider. De Nederlandse viroloog Marion Koopmans maakt deel uit van zijn team.
NOS 03.02.2021 In een mijnschacht in het zuiden van China werden jaren geleden vleermuizen gevonden met coronavirussen die het dichtst in de buurt komen van het virus dat de wereld nu in zijn greep heeft en covid-19 veroorzaakt. In de mijn ligt dus mogelijk de sleutel tot meer informatie over ontstaan van zulke virussen. Maar ondanks de Chinese toezegging om alle ruimte te willen geven aan het onderzoek naar de bron van corona, blijkt een bezoek aan de mijn een gevoelige onderneming.
De bewuste mijn ligt in de Zuid-Chinese provincie Yunnan. In het voorjaar van 2012 worden zes mensen ziek na het opruimen van de verlaten kopermijn. Ze hebben koorts, hoest en ademhalingsproblemen. Een onbekende longontsteking, wordt gezegd. Drie van hen komen te overlijden. In de weken daarvoor waren ze in aanraking gekomen met vleermuizen en uitwerpselen daarvan. Een nieuw virus, of toch een reactie op giftige Yunnanese paddenstoelen?
Een team van ‘batwoman’ Shi Zhengli, een gerenommeerd onderzoeker bij het Instituut voor Virologie uit Wuhan, identificeert nadien in elk geval verschillende coronavirussen bij de vleermuizen in de mijn. Eén daarvan, bleek vorig jaar, komt voor meer dan 96 procent overeen met het coronavirus dat covid-19 veroorzaakt. Over de specifieke oorsprong van het virus zegt dat nog weinig en hertesten van de monsters voor het nieuwe coronavirus waren negatief. Maar het onderstreept wat Shi daarna in tal van onderzoeken laat zien: coronavirussen gedijen goed in de vleermuizenpopulatie en kunnen, al dan niet met tussenkomst van een ander dier, mensen besmetten.
‘Mensen van buiten mogen hier niet langs’
Door het hart van Yunnan, naar de Babianrivier, rijden we langs thee- en bloemenvelden richting de oude mijnschacht. Zo’n tien kilometer voor aankomst bij de genoemde locatie komen we tegen een checkpoint tegen. “Mensen van buiten mogen hier vanwege de epidemie niet langs”, stelt een van de mannen die de doorgang blokkeert met een bamboestam en een pylon. Een combinatie van een groene code op de Chinese corona-app en een negatieve coronatest geeft in de meeste delen van het land vrij baan. Niet hier.
Chinezen bij een checkpoint in de buurt van de mijn NOS
Bij vervolgonderzoeken van ‘batwoman’ Shi test een handvol mensen een kleine 300 kilometer verderop positief op antilichamen voor een SARS-gerelateerd coronavirus. Niemand van hen kon zich herinneren recent ziek geweest te zijn. Wel stelden ze allemaal wel eens vleermuizen rond hun huis te zien.
In twee nabijgelegen grotten werden in de jaren daarna honderden coronavirussen aangetroffen. De vondst bleek een doorbraak, en wordt gezien als meest waarschijnlijke verklaring voor de bron van het SARS-virus, dat later via civetkatten op mensen oversprong.
Mensen daar zeggen nu eigenlijk nooit meer vleermuizen te zien. “Vroeger wel”, zegt de uitbater van een tabakswinkeltje. In ieder geval een van de twee grotten is inmiddels gesloten, zegt de man die een checkpoint nabij de Yanzi-grot bewaakt.
Onbekenden houden ons tegen als we met buurtbewoners rond de grot willen gaan praten. “Dat kan niet, vanwege de epidemie”, schreeuwt een van het dozijn aan mannen dat kort daarna verschijnt. Meerdere volgauto’s verliezen ons daarna niet meer uit het oog, tot we door het tolpoortje op de snelweg verdwijnen.
Monsters ingeleverd
Gevallen van corona zijn in de regio niet of nauwelijks geweest, vertellen inwoners in Tongguan, waar de mijnschacht onderdeel van uitmaakt. De hele provincie Yunnan, die 48 miljoen inwoners heeft, noteerde volgens de officiële overheidscijfers slechts 231 coronameldingen.
Dat de mijn een gevoelige locatie is, berichtte persbureau AP eerder al. Een onderzoeksteam dat er recentelijk in slaagde monsters af te nemen in de mijnschacht, zou die hebben moeten inleveren. Al het wetenschappelijke onderzoek naar de oorsprong van het virus moet voor publicatie eerst worden goedgekeurd door de autoriteiten in Peking, bleek uit documenten in handen van het persbureau. In een notitie aan het Chinese RIVM kregen medewerkers orders geen data te delen met externe partijen.
De omgeving van de mijn bij Tongguan in de provincie Yunnan NOS
Woordvoerder Wang Wenbin van het ministerie van Buitenlandse Zaken zei woensdag dat China alle ruimte wil geven voor het onderzoek naar de bron van corona. “China zal op een open, transparante en verantwoordelijke manier blijven samenwerken met de WHO.”
Op dit moment is een WHO-missie op pad in Wuhan; onder de onderzoekers is ook Marion Koopmans van het Erasmus MC.
Meerdere pogingen om met onderzoekers van Virologisch Instituut in Wuhan (WIV) in gesprek te komen liepen op niets uit. In september stelde het instituut dat het laboratorium niet toegankelijk was voor journalisten wegens “onderhoud en de pittige onderzoeksinspanningen”. Bij de laatste poging, in januari, zei een woordvoerder te druk te zijn met “eindejaarsrapportages en andere zaken”. Het zwaarbeveiligde lab van het instituut is al geruime onderwerp van geruchten over een mogelijk lek, onder meer in Washington. Bewijs is daarvoor nooit geleverd.
AD 03.02.2021 In Wuhan onderzoekt hoogleraar virologie Marion Koopmans met een team experts van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) het ontstaan van de coronapandemie. Die missie ligt politiek uiterst gevoelig. Zelf is ze het cynisme over hun onderzoek helemaal beu. ,,We zijn hier niet voor niets.”
Viroloog Marion Koopmans ervaart momenteel in China voor het eerst in haar leven hoe échte quarantaine voelt. Direct na aankomst in Wuhan, waar ze met een missie van de WHO onderzoek doet naar de oorsprong van het coronavirus, werd ze naar een quarantainehotel gebracht.
Twee volle weken zat ze opgesloten in een hotelkamer zonder zelfs maar een balkon. Het was ‘absoluut een interessante ervaring’, vertelt ze via een Zoomverbinding vanuit het Hiltonhotel in Wuhan waar ze nu verblijft. ,,Mensen kwamen volledig ingepakt aan de deur om eten te brengen, testen af te nemen en te temperaturen. Ons afval werd afgevoerd in speciale zakken voor bio hazardous waste.”
Ze had leesboeken meegenomen, en dynabands om te sporten. ,,Het viel me mee. Die veertien dagen waren zo voorbij. Overdag overlegden we met de onderzoekers hier in China, ‘s avonds kwam Nederland.” Donderdag mocht ze het quarantainehotel verlaten, maar het hotel waar ze nu logeert mag ze ook niet spontaan uit voor een blokje om.
,,Vanwege de uitbraak in de buurt van Peking gelden aangescherpte maatregelen. Officieel moeten we nog eens veertien dagen in thuisquarantaine. Gelukkig gaan onze werkbezoeken wel door, maar plaatsen waar we zijn geweest worden na ons vertrek ontsmet. Officieel worden we als besmettelijk beschouwd. Overal moeten we mondkapjes op, terwijl hier al tijden geen besmettingen meer zijn geweest.”
Is dat allemaal niet een beetje overdreven? Of kunnen wij in Nederland er juist wat van leren?
,,Dit past allemaal niet zo bij Nederland, maar als je het virus wilt stoppen, moet je het zo doen, of iets dat erop lijkt. Vier weken quarantaine is misschien wat veel van het goede. Maar vijf dagen quarantaine en dan een test? Daarmee zoeken we in Nederland de grens wel heel erg op.”
U bent nu bijna drie weken in China. Heeft u al iets nieuws over de oorsprong van de pandemie ontdekt?
,,Geen grote ontdekkingen. Maar ik heb wel een veel beter beeld gekregen van de onderzoeksgegevens die er zijn, vanuit verschillende invalshoeken. Die brengen we nu bij elkaar. Zo kijken onze Chinese collega’s op ons verzoek naar mensen met griepklachten in de maanden voor december 2019, vergeleken met dezelfde periode in de jaren daarvoor. Is daar achteraf al wat te zien? Hetzelfde geldt voor de overlijdens en oversterfte.”
Een van de plekken die jullie de afgelopen dagen bezochten was de beruchte Huanan Seafood Market, die in verband wordt gebracht met de uitbraak van het coronavirus in december 2019. Hoe was dat?
,,Bijzonder. Het is voor deze pandemie toch een bijzondere plek, dus is het goed om een beeld te krijgen van wat voor soort markt het is.”
Het is niet zo dat u daar met marktkooplui of bezoekers kon spreken. De markt is nog steeds gesloten, de hallen zijn leeg en ontsmet. Bent u wat wijzer geworden van het bezoek?
,,Je krijgt toch een idee van wat voor markt het is, hoe de logistiek was, waar de gevallen hebben gezeten. Zo krijg je toch een beter beeld van de situatie dan vanaf een kaart.”
In een ziekenhuis sprak u met een paar van de eerste coronapatiënten en artsen die over het mysterieuze longvirus aan de bel trokken. Heeft dat nieuwe inzichten opgeleverd?
,,Het levert vooral een beter begrip op van wat de volgorde der dingen is geweest. Door de patiënten, die al in december 2019 in het ziekenhuis lagen, te spreken, gaat dat veel meer leven. Dit is het begin. Van hieruit gaan we terug in de tijd met verschillende studies.”
Uw bewegingsruimte is zeer beperkt. Valt het mee of tegen wat u daar in Wuhan in de praktijk kunt doen?
,,Het valt me mee. We zijn natuurlijk gehandicapt door de quarantaine, en het is lastig om dingen gepland te krijgen met zo’n grote groep. Maar het valt me mee hoeveel onderzoek er al verricht is, en wie we allemaal kunnen spreken. Het vraagstuk over het ontstaan van de pandemie gaan we hier niet meteen oplossen, het zou naïef zijn om dat te denken. Maar we zijn hier niet voor niets.”
De WHO-missie ligt onder een vergrootglas. Er is politieke druk van alle kanten: China wil niet dat de oorsprong van de pandemie in China gevonden wordt, en beweert – zonder bewijs – dat het virus met bevroren voedsel het land is binnengekomen. Tegelijkertijd blijven vanuit onder meer de VS hardnekkige theorieën verspreid worden dat het nieuwe coronavirus is ontsnapt uit een virologie-instituut in Wuhan.
Wat merkt u van die druk? Heeft u het gevoel dat de Chinezen open zijn?
,,Natuurlijk is het een beladen missie. Daar hebben wij last van en daar hebben onze Chinese collega’s last van. Maar dat hebben we tegen elkaar uitgesproken en vervolgens praten we lekker over de inhoud. Dat gaat prima.
Natuurlijk dacht ik vooraf: gaat dit lukken? Maar alles wat we vooraf hebben doorgesproken, is gebeurd. Niet altijd 100 procent zoals je zou willen, maar zo gaat dat in de wetenschap. Er wordt hard gewerkt, we hebben goede discussies. En als we de volgende dag weer bij elkaar komen merk je dat naar aanleiding van die discussies weer nieuwe analyses zijn gedaan.”
Morgen staat een bezoek gepland aan het veelbesproken virologie-instituut. Gaan jullie daar als detectives doorvragen over de theorie dat het virus daar uit het lab is ontsnapt?
,,We zijn hier niet voor forensisch onderzoek, maar dat zal heus wel aan bod komen. Maar ik vind dat onderwerp langzaam maar zeker irritant worden. Zo lang wij niet met bewijs komen tegen het lab, zal er door een groep mensen altijd gezegd worden: zie je wel, ze houden informatie achter. Er is zoveel cynisme over alles wat we hier doen, dat het bijna een self-fulfilling prophecy wordt.”
MSN 03.02.2021 Een team van onderzoekers van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) heeft woensdag in het Chinese Wuhan het vooraanstaande virologisch laboratorium in die stad bezocht. Het bezoek is onderdeel van het onderzoek naar de oorsprong van het coronavirus, dat eind 2019 in Wuhan voor het eerst de kop op stak.
Het team onder leiding van viroloog Ben Embarek kwam om 09.30 uur plaatselijke tijd aan bij het zwaarbewaakte onderzoeksinstituut. “Ik kijk uit naar een productieve dag, het ontmoeten van de mensen hier, en het stellen van alle belangrijke vragen die gesteld moeten worden”, zei een ander teamlid vanuit zijn auto toen die door de poort heen reed.
Het virologisch instituut in Wuhan staat centraal in een aantal complottheorieën waarin wordt gesteld dat het coronavirus uit het laboratorium is ontsnapt of zelfs opzettelijk verspreid. De meeste wetenschappers verwerpen die stelling, maar sommigen stellen dat een monster van het virus dat in het wild is genomen, bij een proef in het laboratorium mogelijk een medewerker heeft geïnfecteerd en zo is ontsnapt.
Sommige wetenschappers hebben China opgeroepen om de details van alle coronavirussen die in het lab worden bestudeerd vrij te geven, om te kijken of er varianten tussen zitten die lijken op SARS-CoV-2, de variant die oorzaak is van de pandemie.
NOS 02.02.2021 De WHO-missie in Wuhan verloopt volgens de Nederlandse viroloog Marion Koopmans volgens plan. Vanuit haar hotel in Wuhan vertelt ze dat het WHO-team tot nu toe “alles heeft gekregen waarom gevraagd was”. Toch is de opdracht die de wetenschappers hebben meegekregen, de herkomst van de pandemie achterhalen, een haast onmogelijke.
“Ik ben zelf zeker niet ontevreden”, zegt ze. “Onze discussies zijn scherp. De samenwerking met de Chinese collega’s is goed. Het is een goede groep onderzoekers. Het is super boeiend en heel fascinerend.” Maar ze merkt geregeld ook gevoeligheden. “Daarom proberen we zoveel mogelijk bewijs te verzamelen. Zodra we gaan speculeren over wat er gebeurd zou kunnen zijn, wordt het lastig.”
Marion Koopmans over haar onderzoek in Wuhan: ‘Ik krijg er kippenvel van’
Koopmans trekt ook een duidelijke grens. “Zodra ik merk dat er barricades worden opgeworpen, stop ik. En dat geldt voor meer mensen in het team.” Koopmans heeft eerder gewerkt in situaties waar op zijn minst op de achtergrond politieke omstandigheden meespeelden.
“Ik heb in Qatar en Saoedi-Arabië gewerkt, ik heb eerdere langere tijd in China gewerkt. Ik heb te maken gehad met gevoeligheden rond de vogelgriep in 2003 in Nederland. Dus ja, dingen liggen soms gevoelig. Toen ging het om een uitbraak op het grensvlak van mens en dier. Je hebt dan een respons van de humane kant, en een van de veterinaire kant. Dat schuurt hier een daar. Net als bij de Q-koorts later.”
Onderzoeksplan
Het WHO-team heeft in de maanden voorafgaand aan de reis een onderzoeksplan ingediend dat aanvaard is door China. “Onze Chinese collega’s hebben allerlei onderzoek gedaan. Ik heb vandaag in een kleine groep gezeten waar ze de resultaten gepresenteerd hebben. Die hebben we in detail doorgenomen.”
Tegelijk was een ander deel van het WHO-team naar een veterinair instituut. De tijd begint enigszins te dringen vertelt Koopmans, want de onderzoekers keren over een dag of tien terug uit China.
Intussen heeft het WHO-team het ziekenhuis bezocht dat de eerste patiënt heeft gemeld en ook een kliniek gespecialiseerd in besmettelijke ziekten. “Die is meteen aangewezen als het gespecialiseerde centrum voor de behandeling van de meest ernstige patiënten.” Verder heeft de delegatie gesprekken gehad met een GGD-achtige organisatie, zowel op wijk, stads, provinciaal als nationaal niveau.
Marion Koopmans, met het WHO-team, in Wuhan AFP
Marion Koopmans, met het WHO-team, in Wuhan AFP
Marion Koopmans, met het WHO-team, in Wuhan AFP
“En we zijn natuurlijk op de vismarkt geweest. Daar hebben we met de marktmanager gesproken en met mensen uit de buurt. Dat bezoek aan de markt heeft de meeste indruk gemaakt. Die hele pandemie is een tragisch verhaal. Om dan op zo’n plek te komen, helemaal uitgestorven. Iedereen heeft de boel uit zijn handen laten vallen en is vertrokken; een jaar na dato nog dicht. Het appelleert ook aan de impact voor allerlei ondernemers. Terwijl ik het zeg krijg ik er nog kippenvel van. Het is een historische plek.”
Onmogelijke opdracht
De opdracht die de wetenschappers hebben meegekregen van de WHO is een bijna onmogelijke. Ze moeten op zoek naar de herkomst van de pandemie. Die is waarschijnlijk begonnen bij vleermuizen, maar hoe het daarna gegaan is, blijft vooralsnog onduidelijk.
Vandaag nog dook voor de zoveelste keer de theorie op dat SARS-CoV-2 in een laboratorium in Wuhan is ontstaan. Deze keer in een lang artikel van de bestuursvoorzitter van een Amerikaanse farmaceutisch bedrijf.
“Die theorie is intussen een jaar oud”, zegt Koopmans. “Mijn Amerikaanse collega Anthony Fauci heeft er al het nodige over gezegd en ik heb ook zelf met een groep collega’s ernaar gekeken en erover gepubliceerd. Er is geen enkel bewijs voor die stelling.
Dit artikel ken ik nog niet. Er zijn allerlei van dit soort theorieën, precies daarom proberen wij zoveel mogelijk feitelijke informatie op een rij te zetten en op grond daarvan conclusies te trekken. Anders beland je al heel snel in de speculaties en in een geopolitiek krachtenveld.”
Hoe de coronapandemie in Wuhan begon
Koopmans denkt dat ook de WHO-missie niet zal volstaan om allerlei complottheorieën te doen verstommen. “Het alternatief is om niet naar China te gaan onder het motto het kan toch niks worden. Maar dan krijg je een selffulfilling prophecy. Wij zijn dit aangegaan om ons werk zo goed mogelijk te doen. Maar we hebben wel last van zulke geluiden. Het is ook heel cynisch.”
De viroloog tempert ook de verwachtingen. “We hebben niet de illusie dat we straks thuiskomen met het antwoord op de vraag hoe deze pandemie precies ontstaan is. Dat gaat echt heel lang duren.” En het is onzeker of er ooit een duidelijk antwoord komt. “Ik denk dat ons onderzoek uiteindelijk iets gaat opleveren als ‘het is waarschijnlijker dan het zo gegaan is dan zo’.
Het lijkt vooral een academische kwestie, interessant voor wetenschappers, maar dat is het niet. “Het is heel belangrijk om zoveel mogelijk te weten over hoe zo’n pandemie ontstaat, want dit gaat echt niet de laatste zijn. Het helpt ons dus om straks beter voorbereid te zijn op een nieuwe pandemie.”
Telegraaf 01.02.2021 De internationale experts die de herkomst onderzoeken van het coronavirus, hebben een bezoek gebracht aan het Chinese Centrum voor Ziektecontrole en Preventie in Hubei. In die provincie is het coronavirus eind 2019 voor het eerst vastgesteld.
Leden van het team van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO), waar ook de Nederlandse viroloog Marion Koopmans deel van uitmaakt, brachten meer dan vier uur door bij de gezondheidsdienst. Het gaat voor zover bekend om het langste officiële bezoek aan zo’n locatie, sinds de experts vorige week hun quarantaine van twee weken beëindigden.
Het team heeft in China onder meer ziekenhuizen bezocht waar patiënten zijn behandeld tijdens de eerste uitbraak van corona. Ook gingen de experts afgelopen weekend naar een grote markt in de miljoenenstad Wuhan, waar meerdere van de eerste bekende coronagevallen aan waren gelinkt.
Meer over het WHO-onderzoek met Marion Koopmans in de podcast ’Over hoop’ met China-correspondent Cindy Huijgen.
MSN 01.02.2021 De internationale experts die de herkomst onderzoeken van het coronavirus, hebben een bezoek gebracht aan het Chinese Centrum voor Ziektecontrole en Preventie in Hubei. In die provincie is het coronavirus eind 2019 voor het eerst vastgesteld.
Leden van het team van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO), waar ook de Nederlandse viroloog Marion Koopmans deel van uitmaakt, brachten meer dan vier uur door bij de gezondheidsdienst. Het gaat voor zover bekend om het langste officiële bezoek aan zo’n locatie, sinds de experts vorige week hun quarantaine van twee weken beëindigden.
Het team heeft in China onder meer ziekenhuizen bezocht waar patiënten zijn behandeld tijdens de eerste uitbraak van corona. Ook gingen de experts afgelopen weekend naar een grote markt in de miljoenenstad Wuhan, waar meerdere van de eerste bekende coronagevallen aan waren gelinkt.
Meer over het WHO-onderzoek met Marion Koopmans in de podcast ’Over hoop’ met China-correspondent Cindy Huijgen.
NOS 31.02.2021 Het onderzoeksteam van de Wereldgezondheidsorganisatie heeft de markt in Wuhan bezocht die wordt gelinkt aan de eerste besmettingsgevallen van het coronavirus. Het WHO-team doet in China onderzoek naar de oorsprong van het SARS-CoV-2-virus.
De experts op de gebieden van virologie, voedselveiligheid, dierengeneeskunde en epidemiologie bezochten de markt aan het eind van de middag (lokale tijd) met veel beveiliging.
In een konvooi reden ze de markt op, daarbij beantwoordden ze geen vragen van verslaggevers. Allerlei Chinese functionarissen liepen vervolgens mee over de markt. Rondom waren hekken neergezet.
Op de markt werden allerlei vissen, vleermuizen en andere dieren verkocht. Op 31 december 2019 werd de markt gesloten nadat er vier gevallen van een toen nog mysterieuze longontsteking aan de markt werd gelinkt.
Diepe reconstructie
Ook Marion Koopmans van het Erasmus MC maakt deel uit van de onderzoeksgroep. De meest waarschijnlijke optie is dat het virus zijn oorsprong vond in vleermuizen, zei ze voor vertrek tegen de NOS. “Maar het proces daarvoor, hoelang dat heeft gespeeld en via welke route het virus bij de mens terechtkwam, daar hopen we meer zicht op te krijgen. Onze opdracht is om een diepe reconstructie te maken van dat begin.”
Na een quarantaine van twee weken bezochten de onderzoekers eerder twee ziekenhuizen. Verder was gisteren een museum over de vroege geschiedenis van het virus aan de beurt.
MSN 31.01.2021 Internationale experts die de herkomst onderzoeken van het coronavirus, hebben een bezoek gebracht aan de Huanan-vismarkt in de Chinese miljoenenstad Wuhan. Meerdere van de eerste bekende coronagevallen waren gelinkt aan die grote markt, waar levende dieren worden verkocht.
Leden van het team van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO), waar ook de Nederlandse viroloog Marion Koopmans deel van uitmaakt, kregen zondag toegang tot de vismarkt. De autoriteiten lieten die locatie ruim een jaar geleden sluiten toen de bezorgdheid groeide over een mysterieuze nieuwe longaandoening, die inmiddels bekendstaat als Covid-19.
Veel van de eerste patiënten werkten op die vismarkt, waar honderden kraampjes staan. Dat leidde destijds tot speculatie dat de eerste mens die besmet raakte met het coronavirus mogelijk een handelaar was. Chinese media zetten inmiddels vraagtekens bij die theorie, omdat andere vroege coronapatiënten geen link hadden met die locatie.
Niet heropend
Het WHO-team bracht ongeveer een uur door op de markt, die nog steeds niet is heropend. De experts stonden de pers niet te woord. Wel stak één van de onderzoekers een duim omhoog toen een journalist de vraag schreeuwde of het team tevreden is over de toegang die door China wordt verleend tot verschillende locaties.
Het is onduidelijk welke locaties de experts verder nog gaan bezoeken. De Chinese autoriteiten zijn daar niet erg mededeelzaam over. Wel schrijven onderzoekers, onder wie ook Koopmans, op Twitter over hun ervaringen.
Onderzoek naar het ontstaan van het coronavirus, dat aan ruim 2 miljoen mensen het leven heeft gekost, ligt politiek erg gevoelig. Chinese functionarissen en media hebben gesuggereerd dat het virus mogelijk uit een ander land afkomstig is.
MSN 29.01.2021 Het team van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) dat in China onderzoek doet naar de oorsprong van het coronavirus heeft gesproken met de arts die als eerste aan de bel trok over het coronavirus. De man werkt in het provinciale ziekenhuis van Hubei, in Wuhan. De Nederlandse viroloog Marion Koopmans zit in het WHO-team.
De arts zag eind 2019 dat longfoto’s van mensen die dachten dat ze een longontsteking hadden, erg afweken van hoe een longontsteking eruit ziet. Het ziekenhuis in Wuhan was het eerste dat op grote schaal coronapatiënten behandelde.
Het WHO-team sprak vrijdag ook al met Chinese wetenschappers, die onderzoek doen naar het longvirus. De komende dagen bezoeken de WHO-specialisten nog meer ziekenhuizen, wetenschappers, maar ook markten, waar de uitbraak mogelijk begonnen is.
De oorsprong van het coronavirus is een politiek thema geworden. De Verenigde Staten hebben China ervan beschuldigd het virus ontwikkeld te hebben in een lab. China heeft die aantijgingen andersom ook gemaakt.
NOS 28.01.2021 Na twee weken in quarantaine mogen experts van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) beginnen aan hun veldonderzoek naar de oorsprong van het SARS-CoV-2-virus. Het team, met ook de Nederlandse viroloog Marion Koopmans, is vertrokken uit hun hotel in Wuhan, waar eind 2019 de eerste besmettingen met het coronavirus werden vastgesteld.
Het precieze reisschema van de groep is onbekend. Waarschijnlijk gaan ze onder meer naar de vismarkt van Huanan, die gelinkt wordt aan de eerste besmettingsgevallen.
Marion Koopmans krijgt goedkeuring om uit quarantaine te gaan:
Er worden op korte termijn geen grote doorbraken verwacht. Dat heeft ook te maken met de houding van China. De vraag is of onderzoekers zonder tegenwerking hun gang kunnen gaan. Er is China veel aan gelegen dat het niet verantwoordelijk wordt gehouden voor fouten bij het uitbreken van virus.
“We gaan kijken naar de ziekenhuizen in de provincie, wat is daar in de maanden ervoor gezien?”, zei Marion Koopmans eerder. “We proberen meer zicht te krijgen op wat er precies op die markt te koop was, welke dieren, welke producten en waar kwamen ze vandaan?”
Hoewel het team veertien dagen in quarantaine zat, werden de experts vanochtend bij vertrek begeleid door mensen die volledig in gele of witte beschermingspakken waren gestoken. Ook de buschauffeur had zo’n beschermende outfit aan. De onderzoekers zelf droegen alleen een mondkapje.
De Britse zoöloog Peter Daszak laat op Twitter zijn hotelkamer van de afgelopen twee weken zien:
MSN 28.01.2021 Het internationale team dat in China de herkomst van het coronavirus onderzoekt, heeft de verplichte quarantaineperiode van twee weken erop zitten. Volgens meerdere media hebben de onderzoekers van VN-gezondheidsorganisatie WHO hun hotelkamers donderdagochtend (Nederlandse tijd) verlaten.
Onder hen is de Nederlandse viroloog Marion Koopman. De groep heeft de afgelopen weken vanuit de hotelkamers al zoveel mogelijk voorbereidend werk gedaan.
“We hebben zeer uitgebreid doorgesproken wat de vorderingen waren van de studies die in juni en in de afgelopen maanden zijn gestart. Daar gaan we de komende weken dieper op in als we face-to-facemeetings hebben”, zei Koopmans eerder.
De onderzoekers kwamen donderdag uit het hotel en vertrokken met een bus. Met aanwezige journalisten is toen niet gesproken.
Britse onderzoeker Peter Daszak heeft via Twitter foto’s van zijn hotelkamer in Wuhan verspreid. “Beetje verdrietig dat ik afscheid moet nemen van mijn ‘sportzaal’ en mijn ‘kantoor’, waar ik de afgelopen twee weken zat (hint: het is allemaal in dezelfde kamer).” Daar voegt hij aan toe dat de dagen door de grote hoeveelheid werk voorbij zijn gevlogen.
Koopmans: ‘We hebben een ruwe planning’
Het is nog onduidelijk hoeveel Chinese experts de onderzoekers kunnen spreken en welke locaties ze kunnen bezoeken. Dat hangt volgens Koopmans af van aangescherpte quarantaineregels vanwege de recente uitbraak in de Chinese provincie Hebei. “We hebben een ruwe planning, gezien de aard van het werk is die niet per dag te geven”, aldus de viroloog.
Het coronavirus werd in 2019 vastgesteld in Wuhan. Politiek gezien ligt het onderzoek gevoelig. De Verenigde Staten hebben de Chinese autoriteiten eerder verweten niet transparant te zijn geweest over de eerste uitbraak. Ook Australië hamerde op een internationaal onderzoek.
De WHO heeft eerder gemeld dat het onderzoek zich niet richt op het aanwijzen van een schuldige, maar dat vooral bedoeld is om toekomstige pandemieën te voorkomen.
Het team van de WHO werd aanvankelijk de toegang tot China geweigerd, maar kon twee weken later toch richting het land vertrekken.
NU 28.01.2021 Het internationale team dat in China de herkomst van het coronavirus onderzoekt, heeft de verplichte quarantaineperiode van twee weken erop zitten. Volgens meerdere media hebben de onderzoekers van VN-gezondheidsorganisatie WHO hun hotelkamers donderdagochtend (Nederlandse tijd) verlaten.
Onder hen is de Nederlandse viroloog Marion Koopmans. De groep heeft de afgelopen weken vanuit de hotelkamers al zoveel mogelijk voorbereidend werk gedaan.
“We hebben zeer uitgebreid doorgesproken wat de vorderingen waren van de studies die in juni en in de afgelopen maanden zijn gestart. Daar gaan we de komende weken dieper op in als we face-to-facemeetings hebben”, zei Koopmans eerder.
De onderzoekers kwamen donderdag uit het hotel en vertrokken met een bus. Met aanwezige journalisten is toen niet gesproken.
Britse onderzoeker Peter Daszak heeft via Twitter foto’s van zijn hotelkamer in Wuhan verspreid. “Beetje verdrietig dat ik afscheid moet nemen van mijn ‘sportzaal’ en mijn ‘kantoor’, waar ik de afgelopen twee weken zat (hint: het is allemaal in dezelfde kamer).” Daar voegt hij aan toe dat de dagen door de grote hoeveelheid werk voorbij zijn gevlogen.
Koopmans: ‘We hebben een ruwe planning’
Het is nog onduidelijk hoeveel Chinese experts de onderzoekers kunnen spreken en welke locaties ze kunnen bezoeken. Dat hangt volgens Koopmans af van aangescherpte quarantaineregels vanwege de recente uitbraak in de Chinese provincie Hebei. “We hebben een ruwe planning, gezien de aard van het werk is die niet per dag te geven”, aldus de viroloog.
Het coronavirus werd in 2019 vastgesteld in Wuhan. Politiek gezien ligt het onderzoek gevoelig. De Verenigde Staten hebben de Chinese autoriteiten eerder verweten niet transparant te zijn geweest over de eerste uitbraak. Ook Australië hamerde op een internationaal onderzoek.
De WHO heeft eerder gemeld dat het onderzoek zich niet richt op het aanwijzen van een schuldige, maar dat vooral bedoeld is om toekomstige pandemieën te voorkomen.
Het team van de WHO werd aanvankelijk de toegang tot China geweigerd, maar kon twee weken later toch richting het land vertrekken.
MSN 28.01.2021 Het internationale team van experts dat in China onderzoek doet naar de herkomst van het coronavirus, begint vrijdag met zijn veldwerk. Ook de Nederlandse viroloog Marion Koopmans maakt deel uit van het team.
De experts zijn van plan onder meer te kijken bij de beruchte voedselmarkt en ziekenhuizen in Wuhan, de miljoenenstad waar het virus voor het eerst opdook. Ook brengen ze een bezoek aan het virologisch instituut en het ziektecontrolelaboratorium in de stad, meldt de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) via Twitter.
De onderzoekers zullen eerst spreken met Chinese wetenschappers, en later ook met patiënten en mensen die betrokken waren bij de eerste besmettingsgevallen. De WHO verwacht van de Chinese autoriteiten dat het team steun en toegang krijgt, en de gegevens die ze nodig hebben. Ze hebben volgens de WHO nog geen conclusies getrokken. “Alle hypothesen liggen op tafel.”
Quarantaine
Het tienkoppige team arriveerde eerder deze maand in Wuhan. Donderdag, twee weken na aankomst, konden ze het hotel verlaten waar ze verplicht in quarantaine zaten.
Volgens Thea Fischer, een Deens teamlid, zal een bezoek aan de vis- en voedselmarkt inzichtelijk maken of die inderdaad het epicentrum van de uitbraak was of dat het virus zich daar alleen maar heeft ontwikkeld. Zij benadrukte dat het succes van de missie afhankelijk is van toegang tot bronnen en medewerking van China.
Politiek gevoelig
Het is nog onduidelijk waar de experts nu precies onderzoek mogen doen en hoeveel vrijheid ze krijgen. Nabestaanden van patiënten die in Wuhan overleden na een coronabesmetting, hebben aangegeven dat ze het internationale team willen ontmoeten. Ze worden naar eigen zeggen echter tegenwerkt door de autoriteiten.
Onderzoek naar de herkomst van het coronavirus ligt politiek erg gevoelig. De VS hebben China verweten niet transparant te zijn geweest toen het virus om zich heen begon te grijpen. Het virus verspreidde zich over de wereld en heeft aan zeker 2,1 miljoen mensen het leven gekost. Wereldwijd zijn volgens cijfers van de Amerikaanse Johns Hopkins Universiteit meer dan 100 miljoen besmettingen vastgesteld.
Ook de regering van de nieuwe Amerikaanse president Biden heeft zich uitgesproken over de kwestie. Een woordvoerster van het Witte Huis uitte haar zorgen over het verspreiden van “desinformatie ” door “sommige bronnen in China”. Ze benadrukte dat grondig moet worden uitgezocht waar het virus precies vandaan komt en hoe het zich kon verspreiden.
Marion Koopmans in Wuhan. Ⓒ HOLLANDSE HOOGTE / AFP
Telegraaf 18.01.2021 De Verenigde Staten eisen dat de Wereldgezondheidsorganisatie WHO, die in de Chinese stad Wuhan de corona-uitbraak onderzoekt, toegang krijgt tot voormalige coronapatiënten en hun verzorgers. Washington roept Peking ook op gegevens en monsters uit laboratoria en medische documenten te verstrekken.
Een internationaal team deskundigen is in Wuhan op zoek naar de oorsprong van het coronavirus. In de metropool begon ruim een jaar geleden de uitbraak van het gevreesde longvirus, die tot een pandemie leidde met inmiddels ruim 2 miljoen doden.
In de WHO-ploeg zit ook de Nederlandse viroloog Marion Koopmans.
MSN 18.01.2021 De Verenigde Staten eisen dat de Wereldgezondheidsorganisatie WHO, die in de Chinese stad Wuhan de corona-uitbraak onderzoekt, toegang krijgt tot voormalige coronapatiënten en hun verzorgers. Washington roept Peking ook op gegevens en monsters uit laboratoria en medische documenten te verstrekken.
Een internationaal team deskundigen is in Wuhan op zoek naar de oorsprong van het coronavirus. In de metropool begon ruim een jaar geleden de uitbraak van het gevreesde longvirus, die tot een pandemie leidde met inmiddels ruim 2 miljoen doden.
In de WHO-ploeg zit ook de Nederlandse viroloog Marion Koopmans.
MSN 15.01.2021 Waar komt Corona vandaan? Het ene moment had niemand ervan gehoord, het volgende moment was de halve wereld ziek. China heeft altijd volgehouden dat het is ontstaan op een markt in de plaats Wuhan. Maar is dat wel zo? In die plaats is ook een groot laboratorium waar besmettelijke ziektes worden onderzocht. Is het daar ontsnapt?
Lang gold die vraag als een samenzweringstheorie. Ware het niet dat een specialist op het gebied van besmettelijke ziektes steeds heeft volgehouden dat het waarschijnlijk is. Rossana Segreto van de Universiteit van Innsbruck heeft er op gehamerd dat die mogelijkheid niet moet worden uitgesloten.
Segreto roept het team van de WHO dat ter plekke onderzoek moet doen op om een open geest te houden. Van dat team maakt ook de Nederlandse virologe Marion Koopmans deel uit. Net voor het team aankwam in Wuhan, publiceerde het vaktijdschrift BioEssays een artikel van Segreto waarin ze aangeeft een kunstmatige oorsprong van Corona zeer wel mogelijk is.
Volgens het artikel onderzocht het laboratorium in Wuhan virussen als Corona en was de veiligheid er slecht geregeld. Het staat in een zeer dichtbevolkt gebied (foto), ongebruikelijk voor dergelijke labs. Na de uitbraak van Corona zijn in het onderzoekscentrum alle databanken gewist, een teken dat de Chinezen iets proberen te verbergen.
Maar de belangrijkste aanwijzing dat het om een kunstmatig virus gaat, is het virus zelf. Segreto zegt dat het zeer ongebruikelijk is dat een virus zo snel bij zo veel verschillende diersoorten aanslaat. Zowel vleermuizen als mensen, marterachtigen, honden als leeuwen hebben de ziekte gekregen. Dat duidt volgens haar op menselijke interventie.
Ondertussen is het team van de WHO in China aangekomen. Twee van de veertien leden zijn in Singapore achtergebleven, waar ze een tussenlanding maakten. Volgens de Chinese autoriteiten hebben ze Corona, hoewel ze herhaaldelijk negatief zijn getest.
Kereltjes, ik ga jullie even een stukje voorlezen uit mijn grote verhalenboek !!
Gebiedverbod Fawaz Jneid ingetrokken
Het gebiedsverbod van de omstreden imam Fawaz Jneid is door door de rechtbank in Den Haag vernietigd. zo meldt mediapartner Omroep West. Volgens de rechters is niet voldoende bewezen dat de aanwezigheid van de imam in de Schilderswijk en Transvaal een dreiging voor de nationale veiligheid oplevert.
AD 09.01.2021
Door de uitspraak van de rechter mag de imam met onmiddellijke ingang de Haagse Schilderswijk en Transvaal weer in. De toegang tot deze wijken werd hem in augustus van 2017 ontzegd. De imam zou namelijk gebedsdiensten hebben gehouden in een islamitische boekenwinkel in de Cillierstraat in Den Haag, terwijl hem dat was verboden.
Hier zou hij ‘intolerante boodschappen’ over vrouwen en homo’s hebben verkondigd, aldus minister Blok (Veiligheid en Justitie) en de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding (NCTV). Ook kreeg de imam van de Haagse As-Soenah moskee een voorwaardelijke boete voor het sluiten van verboden sharia-huwelijken.
De maatregel werd mede opgelegd op aandringen van toenmalig burgemeester Pauline Krikke. Volgens haar was het gebiedsverbod nodig om het extremisme uit de wijk te weren. ‘We willen juist in deze wijken de rust bewaren’, zo sprak ze over de Schilderswijk en Transvaal. ‘Deze imam verspreidt extremistische en intolerante boodschappen en dat is zeker niet iets wat alle moslims betreft. Dit gaat over een heel kleine groep. En daarom wil ik deze imam ook geen podium geven om aanhang te verwerven.’
Gebiedsverbod zonder strafbare feiten
Met de tijdelijke Wet bestuurlijke maatregelen terrorisme had de minister in 2017 de mogelijkheid om mensen een gebiedsverbod op te leggen, zonder dat ze strafbare feiten hebben gepleegd. Een dergelijke maatregel kan voor maximaal zes maanden worden opgelegd, maar het ministerie mag het verbod wel oneindig verlengen.
In samenspraak met toenmalig minister van Justitie Stef Blok werd Jneid vervolgens een gebiedsverbod opgelegd van zes maanden, dat daarna minstens zes maal werd verlengd.
Telegraaf 13.01.2021
Europees Hof voor de Rechten van de Mens
De imam heeft dan ook tegen zijn gebiedsverbod en de zes verlengingen beroep aangetekend. Zo loopt er een zaak tegen de Nederlandse Staat voor het eerste verbod bij het Europees Hof voor de Rechten van de Mens. Over de rechtmatigheid van de tweede, derde en vierde verlenging moet de Raad van State uitspraak doen.
De vijfde en zesde verlenging van het gebiedsverbod zijn door de rechtbank van Den Haag beoordeeld en vernietigd. Volgens de rechtbank heeft het ministerie onvoldoende gemotiveerd ‘dat van de aanwezigheid van Jneid in de Schilderswijk en de wijk Transvaal nog immer een zodanige dreiging van de nationale veiligheid uitgaat, dat het opleggen van een gebiedsverbod voor deze wijken noodzakelijk is’, zo staat er in het vonnis.
Met hoop naar de toekomst
Door de uitspraak mag Jneid zich weer in de Schilderswijk en Transvaal begeven. Tot zijn eigen vreugde. ‘Ik kijk weer met hoop naar de toekomst’, zo reageert hij op de beslissing van de rechtbank. ‘Het is het bewijs dat hoelang het onrecht ook duurt, het recht zal zegevieren. Ik voel me nu weer een vrij mens, zonder deze onrechtvaardige handboeien. Het is een gevoel wat je niet kan beschrijven. Ik voel me als winnaar.’
De vernietiging van het gebiedsverbod is nog niet definitief. Een woordvoerder van het ministerie van Veiligheid en Justitie geeft aan dat de minister nog in beroep kan gaan tegen de beslissing van de Haagse rechtbank. ‘Het klopt dat het gebiedsverbod is vernietigd en dat de heer Jneid met onmiddellijke ingang de Schilderswijk en Transvaal weer in mag. De minister beraadt zich nog op vervolgstappen en weet nog niet of hij in beroep gaat.’
Altijd voorbereid
Het gemeentebestuur van Den Haag is door het ministerie op de hoogte gebracht van de stand van zaken rond de omstreden imam. ‘De minister heeft ons geïnformeerd en beraadt zich of hij in beroep gaat tegen de uitspraak van de rechter’, vertelt een woordvoerder. ‘Los hiervan zijn wij als gemeente altijd voorbereid op een situatie waarin een gebiedsverbod niet meer geldt of wordt opgelegd.’
Telegraaf 06.02.2021
‘Grijp direct in’
Haagse politieke partijen zijn verontrust en willen dat minister Grapperhaus in beroep gaat. Verschillende Haagse partijen hebben daarom hun zorgen geuit over de rechterlijke uitspraak. ‘Slechte zaak’, aldus Frans de Graaf, fractievoorzitter van VVD in Den Haag. De partij zou graag zien dat het Haagse college aan de minister van Justitie en Veiligheid vraagt in beroep te gaan.
Het CDA wil dat burgemeester Jan van Zanen de situatie zeer nauwgezet en pro-actief gaat volgen. ‘Wees heel scherp en grijp direct in wanneer Jneid een overtreding begaat’, aldus fractievoorzitter Kavish Partiman. ‘Van deze figuur zijn enkel slechte dingen te verwachten.’
Heel verontrustend nieuws! @CDADenHaag heeft hier gelijk vragen over gesteld aan het college. De stappen van deze man moeten nauw gevolgd worden en de burgemeester moet alle middelen binnen zijn bevoegdheid inzetten mocht het mis dreigen te gaan! Pro actief handelen is gewenst.
Omroep West
@omroepwest
UPDATE: De Haagse VVD heeft vragen gesteld naar aanleiding van de uitspraak van de rechter https://owst.nl/ZtxG
De Haagse VVD heeft daarom vragen gesteld naar aanleiding van de uitspraak van de rechter. Zo wil de partij weten of het college van plan is in om met de minister in contact te treden met de vraag om in beroep te gaan. Ook is de VVD benieuwd of het college nog meer mogelijkheden ziet om het besluit van de rechtbank aan te vechten.
Telegraaf 08.01.2021 De salafistische imam Fawaz Jneid mag de Haagse Schilderswijk en Transvaal weer in. Dit heeft de rechtbank in Den Haag vrijdag bepaald. Partijen in de Haagse gemeenteraad maken zich zorgen en willen dat minister Grapperhaus in beroep gaat.
De in Leidschendam woonachtige imam kreeg in 2017 op aandringen van toenmalig burgemeester Krikke een gebiedsverbod opgelegd voor de twee kwetsbare wijken. Volgens toenmalig burgemeester Krikke zou hij in zijn preken ‘extremistische en intolerante boodschappen verkondigen over vrouwen en homo’s’. Ook probeerde de streng islamitische Jneid, die eerder in verband werd gebracht met het sluiten van illegale Sharia-huwelijken, een moskee te openen in de wijk Transvaal. De Telegraaf kwam er destijds achter dat dit onder het mom van een boekwinkel gebeurde.
De prediker kreeg een gebiedsverbod opgelegd, dat zes keer werd verlegd. Maar volgens de Haagse rechtbank, die de vijfde en zesde verlenging van de maatregel beoordeelde, heeft het ministerie onvoldoende gemotiveerd ‘dat van de aanwezigheid van Jneid in de Schilderswijk en Transvaal nog immer een zodanige dreiging van de nationale veiligheid uitgaat, dat het opleggen van een gebiedsverbod noodzakelijk is’, aldus het vonnis.
’Een slechte zaak’
De lokale VVD-fractie noemt de uitspraak van de rechter ‘een slechte zaak’. ,,De overheid moet in beroep”, reageert fractievoorzitter Frans de Graaf op Twitter. De partij heeft vrijdag meteen schriftelijke vragen gesteld.
Fawaz Jneid reageert via zijn Facebookpagina verheugd op de uitspraak: ‘Lof zij Allah, de Heer van de werelden’. Volgens de imam heeft de Nederlandse overheid hem drie jaar geleden ‘een lockdown opgelegd’. Hoewel de imam de toegang tot de wijken werd ontzegd kon hij al die jaren wel ongestoord zijn gang gaan op sociale media.
AD 08.01.2021 De in Den Haag omstreden imam Fawaz Jneid mag de Schilderswijk en Transvaal weer in. De rechtbank heeft de vorig jaar aan hem opgelegde gebiedsverboden vernietigd. Niet is aangetoond dat van de aanwezigheid van de imam daar ‘een zodanige dreiging van de nationale veiligheid uitgaat, dat het opleggen van een gebiedsverbod voor deze wijken noodzakelijk is’.
Aan Jneid is in 2017 voor het eerst een gebiedsverbod opgelegd door de minister van Veiligheid en Justitie, mede op aandringen van toenmalig burgemeester Krikke. De van oorsprong Syrische imam zou met zijn preken een ‘radicaliserende invloed’ hebben gehad op kwetsbare jongeren.
De overheid mag in het kader van de tijdelijke wet bestuurlijke maatregelen terrorisme personen een gebiedsverbod opleggen zonder dat sprake is van strafbare feiten. Het gebiedsverbod kan voor maximaal zes maanden worden opgelegd, en daarna oneindig worden verlengd. In het geval van Jneid is dat zes keer gebeurd.
Het eerste gebiedsverbod ligt nu bij het Europese hof voor de rechten van de mens. De tweede, derde en vierde verlenging liggen voor bij de Raad van State. De vijfde en zesde verlenging waren volgens de rechtbank onterecht. Jneid reageert via sociale media verheugd op de uitspraak.
Intolerante boodschappen
Alles behalve verheugd reageren VVD-raadsleden Jan Pronk en Frans de Graaf op de beslissing van de rechter. ‘Imam Fawaz Jneid heeft al meerdere malen pogingen gedaan om onze rechtstaat te ondermijnen’, schrijven de twee in een persbericht. ‘Hij zou verboden sharia-huwelijken gesloten hebben en nadat hij al een gebiedsverbod had, heeft hij een pand in Transvaal gekocht met als doel daar een moskee te beginnen en zou hij gebedsdiensten in een islamitische boekenwinkel hebben gehouden waar hij intolerante boodschappen over vrouwen en homo’s heeft verkondigd’, fulmineren ze.
De Graaf en Pronk hebben het stadsbestuur gevraagd om actie te ondernemen. ‘Het besluit is nog niet definitief, want de minister kan nog in beroep gaan tegen de beslissing van de Haagse rechtbank’, schrijven de twee. De VVD’ers hopen vurig dat het stadsbestuur contact opneemt met minister Ferd Grapperhaus van Justitie.
Mogelijkheden
Als dat niet het geval is, of niet mogelijk blijkt, wil het duo dat het Haagse stadsbestuur in ieder geval bekijkt of er nog andere mogelijkheden zijn om de terugkomst van de omstreden imam tegen te gaan. ‘Welke mogelijkheden ziet het college nog meer om het besluit van de Haagse rechtbank aan te vechten en er zo voor te zorgen dat imam Fawaz Jneid nog steeds niet welkom is in onze stad?’
De schriftelijke vragen die het duo heeft gesteld, worden binnenkort behandeld tijdens de gemeenteraadsvergadering.
Den HaagFM 08.01.2021 Het gebiedsverbod van de omstreden imam Fawaz Jneid is door de rechtbank vernietigd, zo meldt mediapartner Omroep West. Volgens de rechters is niet voldoende bewezen dat de aanwezigheid van de imam in de Schilderswijk en Transvaal een dreiging voor de nationale veiligheid oplevert. ‘Hoelang het onrecht ook duurt, het recht zal altijd zegevieren’, reageert de imam.
Door de uitspraak van de rechter mag de imam met onmiddellijke ingang de Schilderswijk en Transvaal weer in. De toegang tot deze wijken werd hem in augustus van 2017 ontzegd. De imam zou namelijk gebedsdiensten hebben gehouden in een islamitische boekenwinkel in de Cillierstraat, terwijl hem dat was verboden. Hier zou hij ‘intolerante boodschappen’ over vrouwen en homo’s hebben verkondigd, aldus minister Blok (Veiligheid en Justitie) en de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding (NCTV). Ook kreeg de imam van de As-Soenah moskee een voorwaardelijke boete voor het sluiten van verboden sharia-huwelijken.
De maatregel werd mede opgelegd op aandringen van toenmalig burgemeester Pauline Krikke. Volgens haar was het gebiedsverbod nodig om het extremisme uit de wijk te weren. ‘We willen juist in deze wijken de rust bewaren’, zo sprak ze over de Schilderswijk en Transvaal. ‘Deze imam verspreidt extremistische en intolerante boodschappen en dat is zeker niet iets wat alle moslims betreft. Dit gaat over een heel kleine groep. En daarom wil ik deze imam ook geen podium geven om aanhang te verwerven.’
Gebiedsverbod zonder strafbare feiten
Met de tijdelijke Wet bestuurlijke maatregelen terrorisme had de minister in 2017 de mogelijkheid om mensen een gebiedsverbod op te leggen, zonder dat ze strafbare feiten hebben gepleegd. Een dergelijke maatregelen kan voor maximaal zes maanden worden opgelegd, maar het ministerie mag het verbod wel oneindig verlengen.
Van deze mogelijkheid heeft het ministerie van Veiligheid en Justitie gebruik gemaakt, want het is in totaal zes keer verlengd. ‘De afgelopen drie jaar voelde voor mij als een onderdrukking, onrecht en vervolging zonder enkele rechtvaardiging. Het waren alleen maar zinloze beschuldigingen’, zo kijkt Jnied terug op die tijd.
Europees Hof voor de Rechten van de Mens
De imam heeft dan ook tegen zijn gebiedsverbod en de zes verlengingen beroep aangetekend. Zo loopt er een zaak tegen de Nederlandse Staat voor het eerste verbod bij het Europees Hof voor de Rechten van de Mens. Over de rechtmatigheid van de tweede, derde en vierde verlenging moet de Raad van State uitspraak doen.
De vijfde en zesde verlenging van het gebiedsverbod zijn door de rechtbank beoordeeld en vernietigd. Volgens de rechtbank heeft het ministerie onvoldoende gemotiveerd ‘dat van de aanwezigheid van Jneid in de Schilderswijk en de wijk Transvaal nog immer een zodanige dreiging van de nationale veiligheid uitgaat, dat het opleggen van een gebiedsverbod voor deze wijken noodzakelijk is’, zo staat er in het vonnis.
Met hoop naar de toekomst
Door de uitspraak mag Jneid zich weer in de Schilderswijk en Transvaal begeven. Tot zijn eigen vreugde. ‘Ik kijk weer met hoop naar de toekomst’, zo reageert hij op de beslissing van de rechtbank. ‘Het is het bewijs dat hoelang het onrecht ook duurt, het recht zal zegevieren. Ik voel me nu weer een vrij mens, zonder deze onrechtvaardige handboeien. Het is een gevoel wat je niet kan beschrijven. Ik voel me als winnaar.’
De vernietiging van het gebiedsverbod is nog niet definitief. Een woordvoerder van het ministerie van Veiligheid en Justitie geeft aan dat de minister nog in beroep kan gaan tegen de beslissing van de Haagse rechtbank. ‘Het klopt dat het gebiedsverbod is vernietigd en dat de heer Jnied met onmiddellijke ingang de Schilderswijk en Transvaal weer in mag. De minister beraadt zich nog op vervolgstappen en weet nog niet of hij in beroep gaat.’
Altijd voorbereid
Het gemeentebestuur is door het ministerie op de hoogte gebracht van de stand van zaken rond de omstreden imam. ‘De minister heeft ons geïnformeerd en beraadt zich of hij in beroep gaat tegen de uitspraak van de rechter’, vertelt een woordvoerder. ‘Los hiervan zijn wij als gemeente altijd voorbereid op een situatie waarin een gebiedsverbod niet meer geldt of wordt opgelegd.’
OmroepWest 08.01.2021 Het gebiedsverbod van de omstreden imam Fawaz Jneid is door de rechtbank in Den Haag vernietigd. Volgens de rechters is niet voldoende bewezen dat de aanwezigheid van de imam in de Schilderswijk en Transvaal een dreiging voor de nationale veiligheid oplevert. ‘Hoelang het onrecht ook duurt, het recht zal altijd zegevieren’, reageert de imam.
Door de uitspraak van de rechter mag de imam met onmiddellijke ingang de Haagse Schilderswijk en Transvaal weer in. De toegang tot deze wijken werd hem in augustus van 2017 ontzegd. De imam zou namelijk gebedsdiensten hebben gehouden in een islamitische boekenwinkel in de Cillierstraat in Den Haag, terwijl hem dat was verboden. Hier zou hij ‘intolerante boodschappen’ over vrouwen en homo’s hebben verkondigd, aldus minister Blok (Veiligheid en Justitie) en de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding (NCTV). Ook kreeg de imam van de Haagse As-Soenah moskee een voorwaardelijke boete voor het sluiten van verboden sharia-huwelijken.
De maatregel werd mede opgelegd op aandringen van toenmalig burgemeester Pauline Krikke. Volgens haar was het gebiedsverbod nodig om het extremisme uit de wijk te weren. ‘We willen juist in deze wijken de rust bewaren’, zo sprak ze over de Schilderswijk en Transvaal. ‘Deze imam verspreidt extremistische en intolerante boodschappen en dat is zeker niet iets wat alle moslims betreft. Dit gaat over een heel kleine groep. En daarom wil ik deze imam ook geen podium geven om aanhang te verwerven.’
Gebiedsverbod zonder strafbare feiten
Met de tijdelijke Wet bestuurlijke maatregelen terrorisme had de minister in 2017 de mogelijkheid om mensen een gebiedsverbod op te leggen, zonder dat ze strafbare feiten hebben gepleegd. Een dergelijke maatregel kan voor maximaal zes maanden worden opgelegd, maar het ministerie mag het verbod wel oneindig verlengen.
Van deze mogelijkheid heeft het ministerie van Veiligheid en Justitie gebruik gemaakt, want het is in totaal zes keer verlengd. ‘De afgelopen drie jaar voelde voor mij als een onderdrukking, onrecht en vervolging zonder enkele rechtvaardiging. Het waren alleen maar zinloze beschuldigingen’, zo kijkt Jneid terug op die tijd.
Europees Hof voor de Rechten van de Mens
De imam heeft dan ook tegen zijn gebiedsverbod en de zes verlengingen beroep aangetekend. Zo loopt er een zaak tegen de Nederlandse Staat voor het eerste verbod bij het Europees Hof voor de Rechten van de Mens. Over de rechtmatigheid van de tweede, derde en vierde verlenging moet de Raad van State uitspraak doen.
De vijfde en zesde verlenging van het gebiedsverbod zijn door de rechtbank van Den Haag beoordeeld en vernietigd. Volgens de rechtbank heeft het ministerie onvoldoende gemotiveerd ‘dat van de aanwezigheid van Jneid in de Schilderswijk en de wijk Transvaal nog immer een zodanige dreiging van de nationale veiligheid uitgaat, dat het opleggen van een gebiedsverbod voor deze wijken noodzakelijk is’, zo staat er in het vonnis.
Met hoop naar de toekomst
Door de uitspraak mag Jneid zich weer in de Schilderswijk en Transvaal begeven. Tot zijn eigen vreugde. ‘Ik kijk weer met hoop naar de toekomst’, zo reageert hij op de beslissing van de rechtbank. ‘Het is het bewijs dat hoelang het onrecht ook duurt, het recht zal zegevieren. Ik voel me nu weer een vrij mens, zonder deze onrechtvaardige handboeien. Het is een gevoel wat je niet kan beschrijven. Ik voel me als winnaar.’
De vernietiging van het gebiedsverbod is nog niet definitief. Een woordvoerder van het ministerie van Veiligheid en Justitie geeft aan dat de minister nog in beroep kan gaan tegen de beslissing van de Haagse rechtbank. ‘Het klopt dat het gebiedsverbod is vernietigd en dat de heer Jneid met onmiddellijke ingang de Schilderswijk en Transvaal weer in mag. De minister beraadt zich nog op vervolgstappen en weet nog niet of hij in beroep gaat.’
Altijd voorbereid
Het gemeentebestuur van Den Haag is door het ministerie op de hoogte gebracht van de stand van zaken rond de omstreden imam. ‘De minister heeft ons geïnformeerd en beraadt zich of hij in beroep gaat tegen de uitspraak van de rechter’, vertelt een woordvoerder. ‘Los hiervan zijn wij als gemeente altijd voorbereid op een situatie waarin een gebiedsverbod niet meer geldt of wordt opgelegd.’
De Haagse VVD heeft vragen gesteld naar aanleiding van de uitspraak van de rechter. Zo wil de partij weten of het college van plan is in om met de minister in contact te treden met de vraag om in beroep te gaan. Ook is de VVD benieuwd of het college nog meer mogelijkheden ziet om het besluit van de rechtbank aan te vechten.
‘Grijp direct in’
Het CDA wil dat burgemeester Jan van Zanen de situatie zeer nauwgezet en pro-actief gaat volgen. ‘Wees heel scherp en grijp direct in wanneer Jneid een overtreding begaat’, aldus fractievoorzitter Kavish Partiman.
VK 08.01.2021 Het gebiedsverbod dat ruim twee jaar geleden werd ingesteld tegen de omstreden Haagse imam Fawaz Jneid is door de rechtbank in Den Haag vernietigd. Haagse politieke partijen zijn verontrust en willen dat minister Grapperhaus in beroep gaat.
In augustus 2017 werd Fawaz Jneid op grond van de Tijdelijke wet bestuurlijke maatregelen terrorismebestrijding geweerd uit de ‘kwetsbare wijken’ Schilderswijk en Transvaal vanwege de radicaliserende invloed die hij zou hebben op jongeren. De rechtbank in Den Haag oordeelt nu anders en acht het niet bewezen dat Jneid een bedreiging vormt voor de nationale veiligheid. Volgens een woordvoerder beraadt minister van Justitie en Veiligheid Ferd Grapperhaus zich ‘op vervolgstappen en weet nog niet of hij in beroep gaat’.
Jneid hield in een van de wijken preken in een islamitische boekwinkel die in het bezit is van een aan hem verbonden stichting. Volgens toenmalig burgemeester van Den Haag Pauline Krikke verkondigde Jneid tijdens zijn preken ‘extremistische en intolerante boodschappen over vrouwen en homo’s’. In samenspraak met toenmalig minister van Justitie Stef Blok werd Jneid vervolgens een gebiedsverbod opgelegd van zes maanden, dat daarna minstens zes maal werd verlengd.
Jneid geldt al jaren als een ‘extremistische’ prediker met een verkeerde invloed op moslimjongeren. Vlak voordat Theo van Gogh in 2004 werd vermoord, wenste Jneid hem een dodelijke ziekte toe. Die verwensing sprak hij uit in een vrijdagpreek in de Haagse As Soennah-moskee in het bijzijn van Theo van Goghs latere moordenaar, Mohammed Bouyeri. In 2014 werd Jneid veroordeeld tot een voorwaardelijke geldboete voor het sluiten van illegale ‘shariahuwelijken’.
Verschillende Haagse partijen hebben hun zorgen geuit over de rechterlijke uitspraak. ‘Slechte zaak’, aldus Frans de Graaf, fractievoorzitter van VVD in Den Haag. De partij zou graag zien dat het Haagse college aan de minister van Justitie en Veiligheid vraagt in beroep te gaan. De Haagse CDA-fractievoorzitter Kavish Partiman roept burgemeester Jan van Zanen op ‘heel scherp’ te zijn en direct in te grijpen wanneer Jneid weer in de fout gaat. ‘Van deze figuur zijn enkel slechte dingen te verwachten.’
Is het verstandig om, midden in de coronacrisis, de stekker uit het kabinet te trekken? Die vraag lag op op tafel tijdens een extra ingelaste ministerraad. De ministers gingen opnieuw praten over een reactie op het vernietigende rapport dat vorige maand uitkwam over de toeslagenaffaire. Volgens Ingewijdenen werd het nachtwerk.
Het is de bedoeling dat het kabinet aanstaande vrijdag 15.01.2021, na de reguliere ministerraad, met een definitief standpunt komt. En dan staat er volgende week ook nog een Kamerdebat gepland over de kwestie.
Telegraaf 13.01.2021
Wiebes: ’Een nieuw toeslagensysteem’
Minister Eric Wiebes (Economische Zaken) vindt dat het kabinet nu al stappen moet ondernemen richting een nieuw toeslagensysteem’„Tussen 2005 en 2020 hebben we niet gezien wat er gebeurde en dat is de Nederlandse samenleving onwaardig.”
Er wordt druk gespeculeerd over een eventuele val van het kabinet, maar daar wil de minister niks over zeggen. „Vrijdag komen we met meer informatie.”
Wel vindt de VVD-bewindsman dat er nu al stappen moeten worden ondernomen om tot een nieuw systeem te komen voor de toeslagen. De slachtoffers moeten volgens hem bovendien zo snel mogelijk worden gecompenseerd.
„We moeten allereerst iets voor die mensen doen en zorgen dat het niet nog een keer gebeurt.” Ook vindt de bewindsman dat de informatiepositie van de Kamer en van de burger beter moet. „Dat zoiets jarenlang heeft kunnen doorwoekeren in zulke diensten, is vreselijk.”
Gedupeerden toeslagenaffaire doen aangifte tegen bewindslieden
Advocaat Vasco Groeneveld heeft aangifte gedaan tegen vijf (oud-)bewindslieden vanwege hun rol in de kinderopvangtoeslagaffaire. Zij hebben zich volgens Groeneveld schuldig gemaakt aan een ambtsmisdrijf en nalatigheid. De advocaat zegt namens twintig gedupeerden te spreken.
De aangifte is gericht tegen de huidige ministers Van Ark (Medische Zorg), Hoekstra (Financiën) en Wiebes (Economische Zaken) en tegen de afgetreden staatssecretaris Snel (Financiën) en oud-minister Asscher van Sociale Zaken en Werkgelegenheid.
De aangifte is gedaan bij de procureur-generaal van de Hoge Raad, omdat het om (voormalige) bewindslieden gaat.
Telegraaf 13.01.2021
Geen fair play
Volgens Groeneveld waren de bewindslieden op de hoogte dat er onregelmatigheden waren of hadden ze dat kunnen weten. Doordat er vervolgens niet werd ingegrepen, valt hen grove schuld te verwijten, zegt hij op NPO Radio 1. “De rechtstaat heeft op z’n grondvesten gedaverd.”
In de kinderopvangtoeslagaffaire zijn veel ouders in de problemen gekomen doordat zij door de Belastingdienst ten onrechte als fraudeur werden behandeld, toeslagen moesten terugbetalen én werden beboet. Soms liepen de bedragen op tot tienduizenden euro’s.
Een aantal beginselen van “behoorlijk bestuur” zijn nagelaten, stelt Groeneveld. Zo zou er geen sprake vanfair play, wat inhoudt dat de overheid niet vooringenomen mag zijn, en zorgvuldigheid. Daardoor kon de Belastingdienst zich schuldig maken aan knevelarij, beroepsmatige discriminatie, het schenden van artikel 1 van de Grondwet (“iedere Nederlander is gelijk”) en het Internationaal verdrag inzake de rechten van het kind.
Vorige week maakte het Openbaar Ministerie bekend geen strafrechtelijk onderzoek in te stellen naar de rol van de Belastingdienst en zijn ambtenaren in de toeslagenaffaire. Zes gedupeerde ouders willen het OM alsnog dwingen daartoe over te gaan. Ook bij die zaak is advocaat Groeneveld betrokken.
Het is moeilijk te zeggen of de procedure kans maakt, zegt Groeneveld, omdat er geen succesvolle precedenten bekend zijn. Voor de gedupeerde ouders is het belangrijk om duidelijk te stellen wat de norm is, aldus de advocaat. “Die norm is dusdanig geschonden, dat er met een strafrechtelijke bril naar gekeken moet worden.”
AD 13.01.2021
Gaat het voltallige kabinet aftreden ???
Als de voltallige oppositie het kabinet, tijdens het debat volgende week, wil wegsturen vanwege de toeslagenaffaire kunnen Rutte en zijn ministers in theorie ‘gered’ worden door het vertrek van Theo Hiddema. Zo zou Forum voor Democratie onbedoeld het kabinet in het zadel houden.
Dat zit zo. Er is geen twijfel over mogelijk dat tijdens een debat over de toeslagenkwestie een motie van wantrouwen wordt ingediend tegen het kabinet, GroenLinks heeft die al aangekondigd. Dan komt het aan op een hoofdelijke stemming. Tot het vertrek van Hiddema had de oppositie 75 zetels, net als de coalitie. Maar omdat Forum de zetel van Hiddema tot nu toe leeg laat, is de oppositie met 74 en dus in de minderheid.
Vertrouwen
De gedupeerde ouders in de toeslagenaffaire hebben er geen vertrouwen in dat het huidige kabinet de problemen bij de Belastingdienst gaat oplossen. Daarom moet het kabinet opstappen. “Wij zeggen het vertrouwen in deze regering op en vragen de heren en dames naar huis te gaan en niet meer terug te komen”, schrijven de ouders in een open brief aan het kabinet.
Vorige maand oordeelde de parlementaire ondervragingscommissie dat veel gedupeerde ouders een “ongekend onrecht” is aangedaan. Bij de uitvoering van de kinderopvangtoeslagen zijn grondbeginselen van de rechtsstaat geschonden.
Het kabinet beraadt zich deze week op eventuele politieke consequenties van het snoeiharde rapport. Premier Rutte vindt opstappen geen logische optie, omdat het een hoog symbolische waarde zou hebben, meldde Nieuwsuur gisteren.
Peiling I&O Research 13.01.2021
De affaire met de kinderopvangtoeslag moet politieke consequenties hebben, maar het kabinet kan aanblijven. Slechts 8 procent van de kiezers vindt dat alle bewindspersonen hun ontslag moeten aanbieden, staat in een onderzoek van I&O Research.
70 procent van de ondervraagden vindt dat er wel een gebaar moet worden gemaakt. Een op drie vindt dat betrokken ambtenaren moeten worden ontslagen en nog eens een derde vindt dat bepaalde (oud-)bewindslieden moeten opstappen.
Een vertrek van het kabinet als geheel helpt niet, vindt een overgrote meerderheid. Een Partij voor de Dieren-stemmer verwoordt dat zo: “Beleid dat dit heeft kunnen veroorzaken aanpakken. Mensen volgen regels en daardoor worden de fouten gemaakt. Aftreden is mogelijk nuttig, maar niet in een coronacrisis.”
I&O Research heeft voor dit onderzoek tussen vrijdag 8 en maandag 11 januari 2.336 Nederlanders ondervraagd. Het grootste deel van de deelnemers (2217) is afkomstig uit het I&O Research Panel. De rest vulde de vragenlijst in via het panel van PanelClix.
Mensen zijn verdeeld of het kabinet moet opstappen vanwege de toeslagenaffaire, blijkt uit een peiling onder 30.000 mensen. Bijna de helft van de ondervraagden wil het kabinet zien vertrekken, een net iets kleinere groep vindt juist dat het aan kan blijven.
Eenvandaag bevroeg de leden van het opiniepanel van het televisieprogramma. De helft (46 procent) vindt dat het kabinet kan aanblijven ondanks de toeslagenaffaire. Een bijna even grote groep van 48 procent is voor aftreden. Opvallend: uit een peiling van I&O research bleek pas nog dat slechts acht procent van de kiezers vindt dat het hele kabinet op moet stappen. Een groot verschil, maar dat onderzoek liep van 9 tot 11 januari, terwijl Eenvandaag gisteren en vandaag peilde. De verwachting van een aanstaande val van het kabinet is de afgelopen dagen toegenomen, ook bij partijen zelf.
Aangetast vertrouwen
Kiezers van de VVD, het CDA, D66 en de ChristenUnie willen in meerderheid dat Rutte III aanblijft. Hun vertrouwen in het kabinet is door de toeslagenaffaire wel iets aangetast, maar nog steeds groot genoeg om aan te blijven.
PvdA leider Lodewijk Asscher heeft zijn conclusies al getrokken en dat maakt het steeds waarschijnlijker dat de groep die voor aftreden is zijn zin krijgt. De meeste oppositiekiezers willen wel dat het kabinet nu zijn ontslag aanbiedt. Kiezers van de PVV, de SP, Forum voor Democratie en GroenLinks vinden in meerderheid dat het kabinet weg moet.
De meeste PvdA-kiezers hebben een andere mening. Ook na het terugtreden van lijsttrekker Lodewijk Asscher vinden de meesten van hen dat het kabinet kan aanblijven. Dat Lodewijk Asscher terugtreedt als lijsttrekker noemen de meeste PvdA-kiezers (65 procent) terecht. Een derde vindt het onterecht.
AD 12.01.2021
Kabinetsval met de dag waarschijnlijker
De kabinetsreactie op het keiharde toeslagenrapport zorgt voor een crisissfeer in Den Haag. Coalitiepartijen hinten steeds nadrukkelijker op een kabinetsval. Maar de aarzeling om tijdens een ongekende crisis de stekker uit het kabinet te trekken is groot.
De kans dat het kabinet opstapt lijkt in de aanloop naar de extra ministerraad van vanavond en vrijdagavond eerder toegenomen dan afgenomen. Om half negen kwam het kabinet bijeen op het ministerie van Algemene Zaken. De hele dag heerste er in Den Haag een zenuwachtige sfeer. Kamerleden die normaal graag een boekje opendoen, zwijgen nu.
De spindoctors en parlementariërs die toch wat zeggen, wijzen vooral naar de andere fracties: waarom die andere partij wel eens zou kunnen breken. Het leidt de aandacht af en maskeert de verlegenheid met de eigen positie.
Telegraaf 13.01.2021
Bloeddorst
De VVD van Mark Rutte vindt dat het kabinet kan blijven zitten. Maar de liberalen vinden CDA, D66 en ChristenUnie tegenover zich, die in meer of mindere mate hebben laten doorschemeren dat het bikkelharde rapport over de toeslagenaffaire niet zonder politieke consequenties kan blijven. De optie om alleen minister Eric Wiebes te offeren als voormalig politieke baas van de Belastingdienst wordt door bijna niemand als afdoende antwoord gezien. De politieke bloeddorst is groter.
,,Dat het hele kabinet opstapt is gewoon een optie”, stelt een regeringsbron. En daarbij spelen ook andere motieven mee dan alleen staatsrechtelijke. De verkiezingen komen eraan en verschillende fracties in zowel oppositie als coalitie ruiken de kansen van een kabinetsval. Die schaadt het aangezicht van de populaire minister-president Mark Rutte, die in de opiniepeilingen op eenzame hoogte staat.
Telegraaf 12.01.2021
Terugblik 12.01.2021
Het kabinet was dinsdagavond 12.01.2021 weer bijeen om te praten over het snoeiharde rapport over het toeslagenbeleid van de afgelopen kabinetten in de toeslagenaffaire. Het is waarschijnlijk dat het kabinet de ultieme vraag over de politieke consequenties pas vrijdag 15.01.2021 zal beantwoorden.
AD 14.01.2021
Telegraaf 14.01.2021
Het kabinet heeft echter nog geen ei gelegd over de politieke gevolgen van de toeslagenaffaire. Premier Rutte stelt dat daar dinsdagavond in de speciaal belegde ministerraad niet eens over is gesproken.
Kortom, het kabinet hakt vrijdag12.01.2011 de knoop door over de vraag of het kabinet aftreedt vanwege de toeslagenaffaire. Die vraag is dinsdagavond in de ingelaste ministerraad niet aan de orde geweest.
Dat zei premier Rutte na afloop van de extra ministerraad. “Wij willen op een breed front reageren op het rapport van de parlementaire ondervragingscommissie. We zijn het vergaand eens. Mijn verwachting is dat we daar vrijdag uitkomen. Dan zal ook die politieke vraag aan de orde komen”, zei Rutte.
In het rapport Ongekend Onrecht van de commissie-Van Dam wordt gehakt gemaakt van het beleid van de afgelopen kabinetten, waarin duizenden ouders onterecht werden beschuldigd van fraude met kinderopvangtoeslag. Zij moesten duizenden euro’s terugbetalen en kwamen daardoor in grote financiële problemen. Tot op de dag van vandaag.
Dossier Toeslagenaffaire
Het blootleggen van de misstanden bij de Belastingdienst in de Toeslagenaffaire, is terug te lezen in de artikelen en video’s die RTL Nieuws hierover heeft gepubliceerd. Bekijk het hele dossier.
Het kabinet sprak al eerder over het rapport. In december werd namelijk bekendgemaakt dat alle ouders 30.000 euro als tegemoetkoming zouden krijgen. Aanstaande vrijdag 15.01.2021 komt het kabinet wederom bijeen om verder te praten over een inhoudelijke reactie op dat inmiddels zeer gewraakte rapport.
RTL 14.01.2021 Premier Mark Rutte bleef vanavond zwijgen over de overlevingskans van zijn kabinet. Door de toeslagenaffaire staat de coalitie van VVD, CDA, D66 en ChristenUnie onder zware druk.
“Morgen praten wij opnieuw over de inhoudelijke reactie op het rapport over de toeslagen, en dan komt vermoed ik ook de politieke vraag aan de orde”, zei de premier. Hij wilde verder niet vooruitlopen op de uitkomst van de ministerraad.
Vertrek Asscher
PvdA-leider Lodewijk Asscher stapte eerder op de dag op. Hij was in het vorige kabinet minister van Sociale Zaken en nauw betrokken bij de toeslagenaffaire. De premier wilde niet zeggen of het vertrek van Asscher de druk op het kabinet verhoogt om ook voortijdig op te stappen.
‘Verantwoordelijkheid nemen is belangrijk’
Duizenden ouders zijn onterecht door de Belastingdienst als fraudeurs aangemerkt. Een parlementaire commissie kwam met een keihard oordeel over de affaire. Het kabinet heeft al verscheidene malen over een inhoudelijke reactie op het rapport gesproken.
Aanpak discriminatie
Morgen komt die reactie naar buiten in een lange brief. Daar wordt meer openheid richting Kamer beloofd. Verder gaat het over de aanpak van discriminatie en veranderingen bij uitvoeringsinstanties.
Ook wordt ingegaan op de vraag hoe gedupeerden verder kunnen worden geholpen. De plannen van het kabinet gaan honderden miljoen euro’s kosten, melden ingewijden.
Het licht in het Torentje is uit. Bij regeringspartijen zijn de conclusies getrokken. Achter de schermen hoor je: morgen wordt officieel de conclusie verwacht dat Rutte-III ten einde is. #toeslagenaffaire
NOS 14.01.2021 De ministerraad hakt morgen definitief de knoop door over het aftreden van het voltallige kabinet-Rutte III. Er komt vanavond toch geen extra ministerraad en de partijleiders van VVD, CDA, D66 en ChristenUnie zijn na overleg met hun eigen partij naar huis gegaan.
Alles wijst erop dat het kabinet morgen aftreedt naar aanleiding van het vernietigende rapport over de fraudejacht van de Belastingdienst, de kinderopvangtoeslagaffaire. In dat rapport wordt harde kritiek geleverd op de manier waarop ambtenaren, rechters en bewindspersonen zijn omgegaan met ouders die ten onrechte beschuldigd werden van fraude.
Rapport diverse keren besproken
Sinds de publicatie van dit rapport eind december hangt de vraag over het aftreden van het kabinet in de lucht, maar de bewindslieden wilden het rapport eerst inhoudelijk bespreken. Dat is diverse keren gebeurd in het Catshuis. Volgens premier Rutte gingen die gesprekken alleen over de inhoud en niet over de politieke consequenties.
“De politieke vraag wordt morgen besproken”, zei Rutte vanavond laat bij zijn vertrek uit het Torentje. “Ik kan daar nu niets over zeggen in de media.”
‘Kabinet wil stille val zonder wapengekletter’
Politiek duider Ron Fresen zegt dat alle coalitiepartijen hun standpunt vanavond in hun eigen partij hebben bepaald. Maar naar buiten toe, zwijgen ze nadrukkelijk. “Ze willen niet met ruzie uit elkaar. De val van dit kabinet moet zonder problemen en zonder ruzie of wapengekletter gaan. Een soort stille val.”
Vicepremier Schouten van de ChristenUnie zei na afloop van het overleg met haar partij dat de “lijn” is vastgesteld. Verder wilde ze niet gaan. CU-leider Segers benadrukt dat de slachtoffers van de toeslagenaffaire “groot onrecht” is aangedaan. “Wij willen ons rekenschap geven.”
D66 zal ‘duidelijk’ zijn
D66-leider Kaag zei na afloop van haar partijoverleg: “We spreken daar in de ministerraad over en wij zijn daar duidelijk in.” De ministerraad is iedere vrijdag op het ministerie van Algemene Zaken. Het is onduidelijk hoe lang het beraad zal duren.
NU 14.01.2021 Premier Mark Rutte bleef donderdagavond zwijgen over de overlevingskans van zijn kabinet. Door de toeslagenaffaire staat de coalitie van VVD, CDA, D66 en ChristenUnie onder zware druk.
“Morgen praten wij opnieuw over de inhoudelijke reactie op het rapport over de toeslagen en dan komt vermoed ik ook de politieke vraag aan de orde”, zei de premier. Hij wilde niet vooruitlopen op de uitkomst van de ministerraad.
PvdA-leider Lodewijk Asscher stapte eerder op de dag op. Hij was in het vorige kabinet minister van Sociale Zaken en nauw betrokken bij de toeslagenaffaire. De premier wilde niet zeggen of het vertrek van Asscher de druk op het kabinet verhoogt om ook voortijdig op te stappen.
Duizenden ouders zijn onterecht door de Belastingdienst als fraudeurs aangemerkt. Een parlementaire commissie kwam met een keihard oordeel over de affaire. Het kabinet heeft al verscheidene malen over een inhoudelijke reactie op het rapport gesproken.
Vrijdag komt die reactie naar buiten in een lange brief. In de brief wordt meer openheid richting de Kamer beloofd. Verder gaat het over de aanpak van discriminatie en veranderingen bij uitvoeringsinstanties. Ook wordt ingegaan op de vraag hoe gedupeerden verder kunnen worden geholpen. De plannen van het kabinet gaan honderden miljoen euro’s kosten, melden ingewijden.
NOS 14.01.2021 Het aftreden van het kabinet-Rutte III lijkt met het uur dichterbij te komen. Bronnen rondom het kabinet zeggen tegen de NOS dat alles erop wijst dat het einde van de regering onafwendbaar is.
De vier coalitiepartijen hadden vanavond afzonderlijk hun wekelijkse politieke overleg en daar lag de vraag op tafel of het kabinet nog verder kan met het oog op het vernietigende rapport over de toeslagenaffaire.
ChristenUnie en D66 lieten na afloop beide weten conclusies te hebben getrokken, en die morgen in de ministerraad te gaan bespreken. Dat het onderwerp bij de wekelijkse ministerraad op tafel ligt, was al aangekondigd.
Asscher vertrek
Nadat vanmorgen PvdA-leider Lodewijk Asscher had besloten dat hij niet meer door kan gaan vanwege de discussie over zijn rol in de kindertoeslagenzaak, nam de druk op het kabinet vandaag verder toe.
Een deel van de coalitie wilde eerder al dat het hele kabinet vertrekt, maar een ander deel vond in elk geval eerder deze week nog dat deze coronacrisis om een goed functionerende, missionaire regering vraagt.
Verkiezingsreces komt eraan
Dat tweede deel lijkt snel af te kalven. Politiek verslaggever Wilma Borgman wijst erop dat op 12 februari het verkiezingsreces begint en dat het kabinet daarom toch al geen plannen meer heeft om nieuw beleid door te voeren. Wat dat betreft maakt het weinig uit als het kabinet nu demissionair wordt.
Wat corona aangaat kan de regering gewoon blijven doorregeren, zei premier Rutte dinsdagavond zelf al: “Daarop blijf je missionair, misschien niet officieel, maar wel mentaal.” Niets weerhoudt een demissionair kabinet ervan om bijvoorbeeld vaccinaties te regelen of teststraten in te richten.
Het vertrek van Asscher heeft in meerdere opzichten extra pressie gegeven. Want volgende week is er een debat over de toeslagenaffaire. Dat zou een lastig debat worden voor de PvdA als Asscher oppositie had moeten voeren over een kwestie waar hijzelf als minister van Sociale Zaken een rol in had gespeeld.
Nu de PvdA-leider zijn rol heeft neergelegd is het een ander verhaal en zou de PvdA een motie van wantrouwen van GroenLinks-leider Klaver kunnen steunen. Daarmee zou de voltallige oppositie (74 zetels) voor kunnen stemmen en heeft het kabinet eigenlijk te weinig vertrouwen om nog door te kunnen regeren.
Opgeheven hoofd
Rutte laat het daar niet op aan komen, zegt Borgman. “Hij laat zich niet wegsturen en al helemaal niet door Jesse Klaver.” Zij weet zeker dat het kabinet dan liever deze week met opgeheven hoofd naar de koning gaat om zijn ontslag aan te bieden.
Dat zou Rutte dan ook meer vrijheid geven om straks als VVD-leider campagne te voeren. De vraag waarom hij geen politieke consequenties heeft getrokken uit het snoeiharde rapport van de parlementaire ondervragingscommissie Kinderopvangtoeslagen blijft dan niet als een schaduw over hem hangen.
NU 14.01.2021 Politieke consequenties na het snoeiharde rapport over de toeslagenaffaire lijken niet te kunnen uitblijven. Daar is de schade bij de ouders als gevolg van het falen van de overheid te groot voor. De vraag is wélke consequenties. Vrijdag ligt deze vraag voor tijdens een ministerraad. Neemt het kabinet Rutte III de ultieme verantwoordelijkheid door af te treden?
Het kabinet is al weken in overleg over een reactie op het vernietigende rapport Ongekend onrecht van de ondervragingscommissie die uitzocht hoe het zo heeft kunnen misgaan.
Hierin werd genoemd dat premier Rutte en voormalige bewindspersonen in het vorige kabinet Lodewijk Asscher, Eric Wiebes en Frans Weekers de keiharde fraudeaanpak “mede geïnitieerd hebben”.
Voormalig staatssecretaris Menno Snel (Financiën) stapte eind 2019 al op in verband met de toeslagenaffaire. Donderdag liet Asscher weten dat hij een punt achter het lijsttrekkerschap van de PvdA zet. De “discussie” rondom zijn rol in de Kamer zou door de toeslagenaffaire momenteel “te groot” zijn. De vraag is nu: wie volgt?
Rutte verwacht dat er vrijdag tijdens de ministerraad een knoop wordt doorgehakt. Tot nu toe is een officiële reactie uitgebleven, maar waarom is niet duidelijk. De premier zegt dat dit te maken heeft met dat er tijd wordt genomen om met een zorgvuldige reactie te komen. Volgens actualiteitenprogramma Nieuwsuur ziet hij aftreden niet zitten.
Ouders werden jarenlang vermorzeld door toeslagensysteem
Het rapport Ongekend onrecht hakte er flink in. De Belastingdienst, de Tweede Kamer, het kabinet en de bestuursrechtspraak: allemaal hadden ze aandeel in het leed van de ouders. “Daar kunnen we ons alleen maar voor schamen”, zei premier Rutte na de publicatie van het rapport.
Ouders werden jarenlang vermorzeld door het toeslagensysteem van de Belastingdienst, met ongekende gevolgen. De problemen beperkten zich echter niet alleen tot grote schulden die ontstonden door het harde terugvorderbeleid. De kwestie had ook invloed op hun werk, ze kregen relatieproblemen of moesten zelfs hun huis verlaten.
In de afgelopen periode lieten publicaties van Trouw en RTL Nieuws en de vastberadenheid van Kamerleden Renske Leijten (SP) en Pieter Omtzigt (CDA) zien hoe hopeloos de situatie is.
De rapporten van de Nationale ombudsman (2017) en de commissie-Donner (2019 en 2020) maakten ook veel duidelijk. Maar in het eindverslag van de ondervragingscommissie kwam alle ellende samen.
Wat betekent een val van het kabinet voor de politiek?
Aftreden is de ultieme vorm van politieke verantwoordelijkheid nemen. Rutte werd er woensdag naar gevraagd, maar wilde er niet op vooruitlopen. “Daar kan ik u pas over berichten als we die discussie hebben gehad.”
We zitten vlak voor de verkiezingen, die niet vervroegd zullen worden. Als het kabinet aftreedt, is het tot aan de Tweede Kamerverkiezingen op 17 maart demissionair.
Er worden dan alleen nog lopende zaken afgehandeld, totdat er een nieuwe ploeg zit. Vanwege recessen staan er nog maar weinig officiële vergaderdagen op de agenda.
Er wordt sinds de afkondiging van de recentste coronamaatregelen al minder vergaderd door de Kamer, dus veel parlementaire impact zal zo’n val niet hebben.
Kamervoorzitter Khadija Arib (links) neemt het rapport Ongekend onrecht aan van commissievoorzitter Chris van Dam (tweede van links). Op de voorgrond is CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt te zien. Foto: ANP
Ook CDA en D66 lopen bij aftreden schade op
De ondervragingscommissie deed onderzoek naar de periode van 2013 tot en met november 2019. Van de meest bij de toeslagenaffaire betrokken bewindspersonen zit alleen Rutte nog op dezelfde positie.
Asscher (minister van Sociale Zaken tussen 2012 en 2017), Eric Wiebes (staatssecretaris van Financiën tussen 2014 en 2017, nu minister) en Frans Weekers (staatssecretaris van Financiën tussen 2010 en 2014) hebben inmiddels een andere functie of zitten niet meer in het kabinet.
Als het kabinet aftreedt, is Rutte niet de enige die gezichtsverlies lijdt. De politieke leiders van D66 (Sigrid Kaag) en het CDA (Wopke Hoekstra) zitten ook in de regering. Eind vorig jaar stapte bovendien al een D66-bewindsman (Menno Snel) op.
Maar de premier loopt als het gezicht en de naamgever van de afgelopen drie kabinetten de meeste schade op.
Vanuit de oppositie zal de PvdA, ondanks het vertrek van Asscher, hier mogelijk ook geen campagnethema van willen maken. De commissie concludeerde immers dat de leider van de partij medeverantwoordelijk is voor de harde fraudeaanpak.
SP-Kamerlid Renske Leijten tijdens een van de verhoren van de ondervragingscommissie, die onderzoek naar de toeslagenaffaire deed. Foto: ANP
Bal ligt bij Rutte
Bij een eventueel aftreden van Rutte gaan de gedachten misschien terug naar 2002. Toenmalig premier Wim Kok trad af vanwege het rapport over de val van Srebrenica in 1995, waarbij Nederlandse VN-militairen betrokken waren. Meer dan zevenduizend moslimjongens en -mannen werden vermoord.
Natuurlijk is zo’n tragedie met zo veel doden niet te vergelijken met wat er nu gebeurt, maar er is een politieke parallel: ook Kok zat in de laatste maanden van zijn kabinet.
Een belangrijk verschil is dat de PvdA-premier destijds bezig was aan zijn laatste kabinet; hij zou de politiek verlaten. Rutte heeft aangekondigd voor nog een termijn te gaan.
De bal ligt nu bij Rutte. De premier heeft – waarschijnlijk heel bewust – de ernst van de zaak duidelijk gemaakt door aan te kondigen midden in de kerstvakantie topoverleg te voeren over de politieke consequenties. Dat is doorgaans niet de opmaat voor alleen een schriftelijke kabinetsreactie.
Rutte over rapport toeslagenaffaire: ‘Kunnen ons er alleen voor schamen’
Politieke schade voor Rutte is al een feit
De politieke schade voor Rutte is al een feit. Ook als hij niet besluit op te stappen.
Tijdens zijn verhoor door de ondervragingscommissie maakte hij zijn rol kleiner dan die was. Zo ontstond het beeld van een premier die geen vuile handen wil maken.
Dan was er nog zijn rol als voorzitter van een speciale commissie die in 2013 in het leven werd geroepen om fraude hard aan te pakken. Dat spoorde mensen misschien aan om te fanatiek op fraudejacht te gaan, erkende Rutte zelf.
Tot slot dook de term ‘Rutte-doctrine’ op in sms-verkeer tussen zijn medewerkers. Daarmee wordt bedoeld dat informatieverkeer tussen ambtenaren zo min mogelijk naar buiten komt, anders kunnen zij volgens de premier hun werk niet goed doen.
De gebrekkige informatievoorziening richting de Kamer, de media en de ondervragingscommissie is juist een van de grote frustraties in het toeslagendossier.
Hoe dan ook dilemma voor Rutte
Met alles minder dan aftreden, kan de indruk ontstaan dat Rutte de toeslagenaffaire niet serieus neemt. Stapt hij op, dan gaat hij de campagne in als de premier die het tijdens zijn bewind liet gebeuren dat duizenden gezinnen de vernieling in werden geholpen.
Dé schuldige ga je niet vinden, zei een oud-belastingambtenaar al tegen de ondervragingscommissie. De verantwoordelijkheid lag op vele politieke bureaus.
Zo bezien is er nog een vergelijking te maken met zijn voorganger Kok, die bij zijn aftreden zei dat de internationale gemeenschap “anoniem” is en daarom geen verantwoordelijkheid kan nemen voor de slachtoffers. “Ik kan en doe dat wél”, zei hij.
NOS 14.01.2021 Het aftreden van het kabinet-Rutte III lijkt met het uur dichterbij te komen. Bronnen rondom het kabinet zeggen tegen de NOS dat alles erop wijst dat het einde van de regering onafwendbaar is. De vier coalitiepartijen hebben op dit moment afzonderlijk hun wekelijkse politieke overleg en daar ligt nadrukkelijk de vraag op tafel of het kabinet nog verder kan met het oog op het vernietigende rapport over de toeslagenaffaire.
De kans bestaat dat vanavond na afloop van deze overleggen de ministerraad nog voor een extra vergadering bijeenkomt. Anders ligt het onderwerp morgen bij de wekelijkse ministerraad op tafel.
Nu PvdA-leider Lodewijk Asscher vanmorgen heeft besloten dat hij niet meer door kan gaan vanwege de discussie over zijn rol in de kindertoeslagenzaak, is de druk op het kabinet verder toegenomen. Een deel van de coalitie wilde eerder al dat het hele kabinet vertrekt, maar een ander deel vond in elk geval deze week nog dat deze coronacrisis om een goed functionerende, missionaire regering vraagt.
Verkiezingsreces komt eraan
Dat tweede deel lijkt snel af te kalven. Politiek verslaggever Wilma Borgman wijst erop dat op 12 februari het verkiezingsreces begint en dat het kabinet daarom toch al geen plannen meer heeft om nieuw beleid door te voeren. Wat dat betreft maakt het weinig uit als het kabinet nu demissionair wordt.
Wat corona aangaat kan de regering gewoon blijven doorregeren, zei premier Rutte dinsdagavond zelf al: “Daarop blijf je missionair, misschien niet officieel, maar wel mentaal.” Niets weerhoudt een demissionair kabinet ervan om bijvoorbeeld vaccinaties te regelen of teststraten in te richten.
Het vertrek van Asscher heeft in meerdere opzichten extra pressie gegeven. Want volgende week is er een debat over de toeslagenaffaire. Dat zou een lastig debat worden voor de PvdA als Asscher oppositie had moeten voeren over een kwestie waar hijzelf als minister van Sociale Zaken een rol in had gespeeld.
Nu de PvdA-leider zijn rol heeft neergelegd is het een ander verhaal en zou de PvdA een motie van wantrouwen van GroenLinks-leider Klaver kunnen steunen. Daarmee zou de voltallige oppositie (74 zetels) voor kunnen stemmen en heeft het kabinet eigenlijk te weinig vertrouwen om nog door te kunnen regeren.
Opgeheven hoofd
Rutte laat het daar niet op aan komen, zegt Borgman. “Hij laat zich niet wegsturen en al helemaal niet door Jesse Klaver.” Zij weet zeker dat het kabinet dan liever deze week met opgeheven hoofd naar de koning gaat om zijn ontslag aan te bieden.
Dat zou Rutte dan ook meer vrijheid geven om straks als VVD-leider campagne te voeren. De vraag waarom hij geen politieke consequenties heeft getrokken uit het snoeiharde rapport van de parlementaire ondervragingscommissie Kinderopvangtoeslagen blijft dan niet als een schaduw over hem hangen.
NU 14.01.2021 PvdA’er Lodewijk Asscher heeft donderdag bekendgemaakt dat hij zich, vanwege zijn rol in de toeslagenaffaire, niet opnieuw verkiesbaar zal stellen als lijsttrekker. Hoe zit het ook alweer met de toeslagenaffaire en wat kunnen we nog verwachten?
Waar draait de toeslagenaffaire om?
De Belastingdienst heeft in 2014 keihard ingegrepen bij waarschijnlijk duizenden ouders. Een antifraudeteam zette hun kinderopvangtoeslag stop en vorderde voor tienduizenden euro’s terug, terwijl er voor fraude helemaal geen bewijs was. Zo kwamen sommige ouders op de radar omdat ze bijvoorbeeld een bonnetje niet hadden bijgevoegd.
Dit zorgde niet alleen voor grote financiële problemen, maar ook emotionele malaise bij de gedupeerden. Zo leidde de geldproblematiek tot het uiteenvallen van huwelijken. Pas een aantal jaar geleden kwamen de misstanden in het nieuws via RTL Nieuws en Trouw.
Het is inmiddels gebleken dat de Belastingdienst ten onrechte vroeg naar of aanvragers van kinderopvangtoeslag een tweede paspoort hadden en deze mensen vervolgens strenger controleerde. Het bezitten van een dubbele nationaliteit is niet nodig bij fraudebestrijding, maar deze informatie is toch geregistreerd. Discriminerend, zo oordeelde de toezichthouder Autoriteit Persoonsgegevens (AP) eerder.
Wat is er sindsdien gebeurd?
Staatssecretaris Menno Snel is opgestapt. Hij informeerde de Tweede Kamer meerdere keren te laat en verkeerd. Ook vroegen sommige gedupeerden hun dossiers op, maar kregen ze grotendeels zwartgelakte pagina’s geleverd. Hoewel Snel aanvoerde dat dat kwam omdat hier geschreven werd over persoonsgegevens en vertrouwelijke informatie, leidde het tot woede en wantrouwen.
Ook is afscheid genomen van Jaap Uijlenbroek, de hoogste ambtenaar van de Belastingdienst. De dienst gaat op de schop om eenzelfde situatie in de toekomst te voorkomen.
Een commissie oordeelde eind vorig jaar in het onderzoeksrapport Ongekend onrecht dat de ouders extreem hard zijn aangepakt Een schadevergoedingsregeling is opgezet voor de gedupeerden. De ruim negenduizend ouders krijgen 30.000 euro compensatie, het is mogelijk dat nog meer mensen hierop recht blijken te hebben.
En verdere politieke gevolgen? Valt het kabinet?
Snel en Asscher zijn opgestapt, de vraag is: wie volgt? Het kabinet is al weken in overleg over een reactie op het vernietigende rapport van de onderzoekscommissie.
Hierin werd genoemd dat premier Mark Rutte en voormalige bewindspersonen in het vorige kabinet Lodewijk Asscher, Eric Wiebes en Frans Weekers de keiharde fraudeaanpak “mede geïnitieerd hebben”.
Onder meer GroenLinks, SP en PVV vinden dat deze conclusie alleen maar kan leiden tot het opstappen van het kabinet.
Rutte verwacht dat er vrijdag tijdens de ministerraad een knoop wordt doorgehakt. Tot nu toe is een officiële reactie uitgebleven, maar waarom is niet duidelijk. De premier zegt dat dat te maken heeft met dat er tijd wordt genomen om met een zorgvuldige reactie te komen. Volgens Nieuwsuur ziet hij aftreden niet zitten.
Hoelang gaat het duren voordat de problemen zijn opgelost?
Met het in het leven roepen van de schadevergoedingsregeling zijn de problemen verre van opgelost.
Tot verbazing van de gedupeerden gaat het Openbaar Ministerie (OM) namelijk niet over tot strafrechtelijk onderzoek tegen de Belastingdienst en zijn ambtenaren. De advocaten van meerdere ouders zijn inmiddels een zogeheten artikel 12-procedure gestart. Hiermee kan een rechter het OM afdwingen om alsnog onderzoek te starten.
“De ’80-20-benadering’ die de Belastingdienst in deze zaak hanteerde is voor mij de haak”, zegt advocaat Vasco Groeneveld, die zes ouders bijstaat. “Daarbij werd geaccepteerd dat bij de jacht op fraude 20 procent van de aangepakte mensen onschuldig kon zijn. Daardoor was dus sprake van opzet.”
Daarnaast is namens twintig gedupeerden ook aangifte gedaan tegen vijf (oud-)bewindslieden, onder wie de ministers Tamara van Ark (Medische Zorg), Wopke Hoekstra (Financiën) en Eric Wiebes (Economische Zaken).
Asscher legt uit waarom hij zich terugtrekt als lijsttrekker
AD 14.01.2021 Nu Lodewijk Asscher door zijn vertrek als PvdA-leider de hoogste politieke prijs betaalt, neemt ook de druk op premier Rutte toe. Een kabinetsval komt steeds dichterbij.
Zoals Asscher zijn knopen heeft geteld, zal ook premier Rutte dat doen. Het idee dat een oppositieleider zijn vertrek uit de politiek aankondigt als gevolg van de toeslagenaffaire en het kabinet tegelijkertijd blijft zitten, is moeilijk voorstelbaar.
Asscher had als voormalig minister van Sociale Zaken weliswaar een rol in de toeslagenaffaire, maar hij was niet de enige, en bovendien zat hij al sinds 2017 niet meer in het kabinet. Volgens de parlementaire ondervragingscommissie kinderopvangtoeslag zijn ook tijdens Rutte III fouten gemaakt en ging de harde aanpak van ouders door. Pas in 2019 ging de knop om en werd de weg naar compensatie ingezet.
Daar komt bij dat latere kabinetten ook altijd verantwoordelijkheid dragen voor daden uit het verleden. In ons staatsbestel is het zo geregeld dat ministers en staatssecretarissen politiek aanspreekbaar zijn voor de wetgeving en het beleid van hun voorgangers. Het derde kabinet-Rutte is staatsrechtelijk dus ook verantwoordelijk voor het handelen van Asscher in Rutte II. Asscher zelf vindt bij nader inzien dat hij het veld moet ruimen en geeft daarmee tegelijkertijd een signaal aan het kabinet. Blijven zitten terwijl een Kamerlid wél zijn conclusies trekt, is lastig uitlegbaar.
Asscher betaalt hoogste prijs, Rutte niet
Daar komt bij dat de persoonlijke prijs die Asscher betaalt groter is dan voor Rutte, Wopke Hoekstra en andere kopstukken in het kabinet. Zij kunnen hun ontslag aanbieden bij de koning en daarna alsnog gewoon lijsttrekker worden, terwijl de Haagse carrière van Asscher nu voorbij is.
Regeringspartijen CDA, D66 en ChristenUnie hebben binnenskamers al laten doorschemeren dat het keiharde toeslagenrapport wat hen betreft niet zonder consequenties kan blijven. Voor premier Rutte is de gang naar de koning niet nodig, maar hij weet ook dat wanneer één partij de stekker uit de coalitie trekt, het kabinet klaar is.
Laatste zetje
Bovenal wil Rutte koste wat kost voorkomen dat zijn regeringsploeg tijdens het Kamerdebat van volgende week moet aftreden, doordat een motie van wantrouwen – die er zeker komt – met steun van één of meerdere leden van de coalitie wordt aangenomen. Die afgang wil hij zich besparen. En dus geeft Asscher hem nu misschien wel het laatste zetje naar de uitgang.
AD 13.01.2021 Als het kabinet aftreedt om de toeslagenaffaire, zal de aanpak van de coronacrisis daar niet onder lijden, bezweert premier Rutte. Maar het is de vraag of hij die belofte kan waarmaken.
Op 10 februari 1933 liet kabinet-Ruijs de Beerenbrouck III een bom gooien op De Zeven Provinciën. Op het Nederlandse oorlogsschip was muiterij ontstaan. Het kabinet was toen al demissionair – één dag weliswaar. Op 9 februari had het nieuwe verkiezingen uitgeschreven.
Parlementair historicus Bert van den Braak wil er maar mee zeggen dat ook demissionaire kabinetten toch heel daadkrachtig kunnen optreden, al kreeg Ruijs de Beerenbrouck nog op het nippertje steun van het parlement voor het neerslaan van de muiterij. ,,Ook het kabinet-Rutte III kan alles blijven doen wat nodig is, ook als het zou aftreden.”
Winkel
Ingewijden stellen dat het een kwestie van tijd is voor het voltallige kabinet opstapt vanwege de keiharde conclusies van een parlementaire commissie die onderzoek deed naar de toeslagenaffaire, waarbij duizenden ouders die kinderopvangtoeslag kregen ten onrechte werden aangemerkt als fraudeur. Als het kabinet stopt, wordt het demissionair. Dat is een staatsrechtelijke term die zoveel betekent als ‘ontslagen’. Formeel heeft een kabinet dan ontslag aangeboden aan de koning en past het – zolang er geen nieuw kabinet is geïnstalleerd – ‘op de winkel’.
Dat dit gebeurt in de volgens premier Mark Rutte grootste naoorlogse crisis hoeft volgens diezelfde premier Mark Rutte geen bezwaar te zijn. Het kabinet zal ‘mentaal missionair’ zijn als het om de aanpak van de coronacrisis gaat, beloofde hij bij de persconferentie van dinsdagavond.
Maar hij zei er wel iets bij: hij zei te verwachten dat de oppositie het demissionaire kabinet zou steunen in de corona-aanpak. Dat hoeft geen probleem te zijn, want die steun is er nu ook. Maar de Tweede Kamer – die het laatste woord blijft hebben over alles wat er besloten wordt – is onderling wél enorm verdeeld over aanpak van de coronacrisis. Het is onduidelijk of er voldoende steun blijft voor impopulaire maatregelen, zeker met de verkiezingen voor de deur. Zo wilde regeringspartij D66 in december nog de horeca versneld openen.
Het parlement kan niet meer dreigen het kabinet weg te sturen, want dat is al weg, aldus Parlementair historicus Bert van den Braak.
Hoogleraar staatsrecht Paul Bovend’Eert noemt Ruttes opmerkingen dan ook ‘een beetje flauwekul’. Want ook als het ontslag is aangeboden houdt het kabinet alle bevoegdheden van een regulier kabinet. Ministers kunnen met regelingen komen, het kabinet kan ook gewoon wetsvoorstellen indienen en daarvoor een meerderheid proberen te krijgen. ,,Na 17 maart zou het kabinet na de verkiezingen sowieso al demissionair worden. En dan is de coronacrisis óók niet voorbij en moet het kabinet gewoon alle lopende zaken behandelen.”
Als demissionair kabinet kan de ministersploeg dus grotendeels doorgaan op de huidige weg, vooral als het gaat om coronamaatregelen. Ook omdat er geen ruzie of crisis ten grondslag lag aan de breuk, is een meerderheid in de Tweede Kamer niet per definitie weg. Verder kan het bij specifieke onderwerpen steun vragen bij de oppositie.
Verzwakt
Maar de Tweede Kamer is dan mogelijk wél verzwakt, stelt Van den Braak. ,,Het parlement kan niet meer dreigen het kabinet weg te sturen, want dat is al weg.” Hooguit kan de Kamer individuele bewindslieden wegsturen, zoals in 1994 toen ministers Hirsch Ballin en Van Thijn opstapten vanwege de IRT-affaire terwijl het kabinet-Kok vanwege de verkiezingen al demissionair was.
Een alternatief voor de demissionaire status zou een nieuw noodkabinet zijn, zoals het in twee dagen geformeerde kabinet-Balkenende III in 2006. Dat is zo kort voor de verkiezingen echter vreemd, vindt Bovend’Eert. ,,Het derde kabinet Balkenende moest een begroting maken en verkiezingen organiseren. Dat is nu niet aan de orde.”
Peiling
Bovend’Eert vindt het eventuele aftreden van het kabinet een symbolische maatregel, ook omdat de kans groot is dat kopstukken uit dit kabinet weer terugkeren in een volgend kabinet. ,,Mijn advies is: niet doen. Het is een loos gebaar.”
Uit een peiling van I&O Research bleek vandaag dat ook veel kiezers niet zitten te wachten op een kabinet dat opstapt vlak voor de verkiezingen. Ja, vindt 72 procent, er moeten consequenties getrokken worden uit de toeslagenaffaire. Maar slechts 8 procent van de kiezers wil dat het héle kabinet opstapt. Een kwart van de ondervraagden wil dat VVD’er Eric Wiebes en PvdA’er Lodewijk Asscher vertrekken. Die kans lijkt echter klein.
Mijn advies is: niet doen. Het is een loos gebaar, aldus Hoogleraar staatsrecht Paul Bovend’Eert.
Ook in het verleden keerden afgetreden bewindspersonen weer terug als minister in een volgend kabinet, weet Van den Braak, bijzonder hoogleraar parlementaire geschiedenis aan de Universiteit van Maastricht. ,,Minister Piet Hein Donner van Justitie trad in 2006 af vanwege de Schipholbrand en keerde vijf maanden later weer terug. Weliswaar op een ander departement.” Donner werd toen minister van Sociale Zaken.
Als het kabinet besluit níet zelf op te stappen, loopt het een risico om bij het Kamerdebat over het toeslagenrapport van volgende week alsnog met een motie van wantrouwen of afkeuring te worden weggestuurd door de Tweede Kamer. ,,Dat alternatief is niet aantrekkelijk”, stelt Van den Braak. ,,Dan is het kabinet net zo goed demissionair alleen moet het dan beschadigd de crisis te lijf.’’
NOS 13.01.2021 Het kabinet spreekt vrijdag over politieke stappen na het vernietigende rapport over de toeslagenaffaire. De vier coalitiepartijen houden er rekening mee dat het kabinet opstapt vanwege het grote leed dat de slachtoffers is aangedaan, maar ze zijn het er onderling nog niet over eens, omdat ook de coronacrisis speelt. De kabinetsleden praten er over in de wekelijkse ministerraad. Tot die tijd blijft het spannend.
Gisteravond was er een extra ministerraad over het snoeiharde rapport van de parlementaire ondervragingscommissie Kinderopvangtoeslag. De vraag of het kabinet moet aftreden, is volgens premier Rutte toen niet aan de orde gekomen. Het ging alleen over de inhoudelijke kant van de zaak: moet er meer schadeloosstelling komen en hoe moet voorkomen worden dat zoiets nog een keer gebeurt? Daar komt vrijdag een officiële kabinetsreactie over.
Niet één minister opofferen
In de ministerraad zal het op die dag ook over mogelijke politieke consequenties gaan. Volgens ingewijden zijn VVD, CDA, D66 en ChristenUnie het er in elk geval over eens dat de toeslagenaffaire te groot is om hier één minister voor op te offeren. Er is wel gespeculeerd dat minister Wiebes zou moeten opstappen, omdat hij als staatssecretaris van Financiën een grote rol heeft gespeeld. Maar dat ziet dus niemand zitten.
De coalitiepartijen zitten wat dat betreft op één lijn: het is óf het hele kabinet gaat door, óf het het hele kabinet treedt af. Verder is de race nog niet gelopen. Aan de ene kant zijn er partijen – en individuele coalitieleden – die vinden dat in deze coronacrisis een goed functionerend, missionair kabinet nodig is. Aan de andere kant is het onrecht in de kinderopvangtoeslagaffaire zo groot dat het politieke gevolgen zou moeten hebben.
De VVD van premier Rutte wil door. Op de persconferentie over de coronamaatregelen zei hij dat als het kabinet aftreedt en demissionair wordt, dat in ieder geval niet geldt voor het coronabeleid. “Daarop blijf je missionair, misschien niet officieel, maar wel mentaal.” De andere drie coalitiepartijen zien het corona-argument ook, maar vragen zich af of het kabinet nog wel kan aanblijven. Als een van de coalitiepartijen een vertrek noodzakelijk vindt, dan gebeurt het, hebben ingewijden al laten weten.
NOS 13.01.2021 Het kabinet hakt aanstaande vrijdag de knoop door over de vraag of het aftreedt vanwege de toeslagenaffaire. Die vraag is vanavond in de ingelaste ministerraad niet aan de orde geweest.
Dat zei premier Rutte na afloop van de extra ministerraad. “Wij willen op een breed front reageren op het rapport van de parlementaire ondervragingscommissie. We zijn het vergaand eens. Mijn verwachting is dat we daar vrijdag uitkomen. Dan zal ook de politieke vraag aan de orde komen”, zei Rutte.
Aftreden of niet? Kabinet bespreekt pas vrijdag de politieke gevolgen toeslagenaffaire !!!
Alle ministers en staatssecretarissen kwamen vanavond bijeen om opnieuw te praten over het rapport, waaruit bleek dat de grondbeginselen van de rechtsstaat zijn overschreden door de uit de hand gelopen fraudejacht van de Belastingdienst.
Ingewijden meldden eerder dat Rutte voor het Kamerdebat van volgende week van de coalitiepartners wil weten of ze het kabinet nog steunen. Hijzelf vindt het ongewenst om af te treden nu het kabinet het zo druk heeft met de coronacrisis.
Uiterst onvoorspelbaar
“Inhoudelijk zijn ze het wel eens”, zegt politiek verslaggever Ron Fresen. “Maar nu de politieke vraag op tafel komt wordt het spannend. De uitkomst is uiterst onvoorspelbaar. Van Rutte hoeft aftreden niet, maar als een van de coalitiepartners het wel noodzakelijk vindt, gaat het gebeuren.”
Tijdens de persconferentie over de coronamaatregelen zei Rutte vanavond dat als het kabinet aftreedt en demissionair wordt, dat in ieder geval niet geldt voor het coronabeleid. “Daarop blijf je missionair, misschien niet officieel, maar wel mentaal.”
Gedupeerden van de toeslagenaffaire riepen vandaag in een videoboodschap op om af te treden. Volgens Rutte is die boodschap aangekomen en willen hij en staatssecretaris Van Huffelen van Financiën ook verder in gesprek met de gedupeerden over de nasleep van het rapport.
Telegraaf 13.01.2021 Het kabinet heeft nog geen ei gelegd over de politieke gevolgen van de toeslagenaffaire. Premier Rutte stelt dat daar dinsdagavond in een speciaal belegde ministerraad niet eens over is gesproken.
Volgens Rutte heeft het kabinet dinsdagavond een ’goede vergadering’ gehad, waarin het alleen over de inhoud van het rapport over de toeslagenaffaire is gegaan. Daar wil het kabinet vrijdag ’over een breed front’ op reageren. „Hoe voorkom je dit soort verschrikkelijke zaken? En hoe voorkom je dat er geen twijfel is dat de informatie die naar de Tweede Kamer en journalisten gaat ruimhartig is”, zijn de vragen die in die reactie beantwoord worden.
Vrijdag verwacht Rutte daar een knoop over te kunnen doorhakken. „We zijn het echt vergaand eens.” Maar de vraag over de politieke gevolgen blijft een hete aardappel. „Daar hebben we het niet over gehad”, zegt Rutte dinsdagavond. „Dat zal vrijdag ook spelen. Daarover kan ik pas berichten als we die discussie gehad hebben.”
RTL 13.01.2021 De extra ministerraad over de toeslagenaffaire is afgerond. Premier Mark Rutte spreekt van ‘een goede vergadering’ en zegt dat het kabinet het vergaand eens is. Zoals verwacht volgt vrijdag pas het antwoord op de vraag over politieke consequenties.
Het kabinet kwam gisteravond bijeen om te praten over het snoeiharde rapport over het beleid van de afgelopen kabinetten in de toeslagenaffaire. Volgens Rutte is gesproken over de kabinetsreactie op het ‘zeer ernstige rapport van de parlementaire onderzoekscommissie’.
Daarbij kwam een aantal onderwerpen aan bod. “Hoe voorkom je dit soort verschrikkelijke zaken? Hoe zorg je dat informatie naar journalisten en de Kamer gaat, dat er geen twijfel is dat dat zo ruimhartig mogelijk gebeurt”.
Rutte verwacht ‘gezien de discussie vanavond, dat we er vrijdag uitkomen. We zijn het vergaand eens’. Over de politieke gevolgen, met als ultieme consequentie het aftreden van het kabinet, ging het volgens de premier niet. “Dat zal vrijdag ook spelen, daar kan ik u pas over berichten als we die discussie hebben gehad.”
Gisteren riepen die gedupeerde ouders het kabinet op om af te treden.
Wat de uitkomst van het overleg over de politieke gevolgen ook zal zijn, Rutte denkt dat het geen gevolgen zal hebben voor de aanpak van de coronacrisis.
Tijdens de persconferentie, eerder op de avond, zei Rutte ook al dat het kabinet, zelfs als het zou moeten aftreden, op volle kracht besluiten blijft nemen. Volgens Rutte heeft het land dat ook nodig.
Zware coronabesluiten
Hij zegt dat het belangrijk is dat het kabinet bevoegd blijft om zware coronabesluiten te nemen. “Als het niet formeel is, dan tenminste mentaal. Op corona ben je altijd missionair. Dat is staatsrechtelijk misschien een formaliteit.”
Dossier Toeslagenaffaire
Het blootleggen van de misstanden bij de Belastingdienst in de Toeslagenaffaire, is terug te lezen in de artikelen en video’s die RTL Nieuws hierover heeft gepubliceerd. Bekijk het hele dossier.
NU 13.01.2021 Het kabinet heeft dinsdagavond na urenlang overleg nog geen beslissing genomen over eventuele politieke gevolgen naar aanleiding van de toeslagenaffaire. Premier Mark Rutte verwacht dat het kabinet er vrijdag tijdens de ministerraad een knoop doorhakt over de politieke consequenties.
Het kabinet overlegt al weken over het vernietigende rapport Ongekend onrecht, over de misstanden bij de overheid rondom de kinderopvangtoeslag.
Rutte liet weten dat hij dan ook verwacht met een reactie te komen. Dat hier al weken overheen gaan, komt volgens Rutte doordat het kabinet de tijd wil nemen voor alle vraagstukken uit het rapport. Volgens de premier is het kabinet er wel al in grote lijnen uit wat de concrete voorstellen zullen zijn om te voorkomen dat een dergelijk schandaal opnieuw plaatsvindt.
Dinsdagavond tijdens de extra ingelaste ministerraad is echter niet gesproken over de politieke gevolgen van de toeslagenaffaire. Die vraag komt vrijdag wel aan de orde.
Ouders onterecht aangemerkt als fraudeur
Vorige maand kwam de parlementaire commissie die onderzoek deed naar de toeslagenaffaire tot de snoeiharde conclusie dat duizenden ouders ongekend onrecht is aangedaan. De grondbeginselen van de rechtsstaat zijn geschonden, luidt het vernietigende oordeel.
Jarenlang heeft de Belastingdienst duizenden ouders onterecht als fraudeur aangemerkt waarna velen in zware financiële problemen kwamen, maar wat ook tot gevolg had dat relaties stukliepen en mensen hun huis werden uitgezet. Bij de fraudeaanpak maakte de fiscus zich schuldig aan etnisch profileren door ouders met een dubbele nationaliteit strenger te controleren.
Voor een deel van de gedupeerde ouders is het kraakhelder: dit kabinet moet opstappen, zo lieten zij dinsdag in een ingezonden stuk in Trouwweten. Zij hebben er geen vertrouwen in dat het kabinet-Rutte de ellende waar zij al jaren in verkeren gaat herstellen.
Verschillende partijen in de Kamer hebben het kabinet al opgeroepen het ontslag aan de koning aan te bieden. Onder meer PVV, SP en GroenLinks vinden dat het schandaal dusdanig ernstig is dat opstappen het enige juiste signaal is.
RTL 12.01.2021 Het kabinet is vanavond bijeen om te praten over het snoeiharde rapport over het beleid van de afgelopen kabinetten in de toeslagenaffaire. Het is waarschijnlijk dat het kabinet de ultieme vraag over de politieke consequenties pas vrijdag zal beantwoorden.
In het rapport Ongekend Onrecht van de commissie-Van Dam wordt gehakt gemaakt van het beleid van de afgelopen kabinetten, waarin duizenden ouders onterecht werden beschuldigd van fraude met kinderopvangtoeslag. Zij moesten duizenden euro’s terugbetalen en kwamen daardoor in grote financiële problemen. Tot op de dag van vandaag.
Dossier Toeslagenaffaire
Het blootleggen van de misstanden bij de Belastingdienst in de Toeslagenaffaire, is terug te lezen in de artikelen en video’s die RTL Nieuws hierover heeft gepubliceerd. Bekijk het hele dossier.
Het kabinet sprak al eerder over het rapport. In december werd bekendgemaakt dat alle ouders 30.000 euro als tegemoetkoming zouden krijgen. Vandaag en vrijdag komt het kabinet bijeen om verder te praten over de inhoudelijke reactie op dat rapport.
Geen taboes
Minister Tamara van Ark zei vanavond bij binnenkomst ‘dat elke vraag op tafel ligt, maar we beginnen met de inhoud’. Minister Kaag zei dat eerst inhoudelijke stappen gezet moeten worden en ‘aan een oplossing moet worden gewerkt’.
“Ik heb geen taboes, maar opstappen is niet logisch”, zei minister Wiebes vanavond. Minister Hoekstra zei vanmiddag op RTL Z dat het kabinet ‘alle opties onder ogen moet zien, ook aftreden’.
Coronabesluiten nemen
Premier Rutte zei tijdens de persconferentie aan het begin van de avond dat het kabinet op volle kracht besluiten blijft nemen, ook als het zou aftreden om de toeslagenaffaire. Volgens Rutte heeft het land dat ook nodig.
Hij zegt dat het belangrijk is dat het kabinet bevoegd blijft om zware coronabesluiten te nemen. “Als het niet formeel is, dan tenminste mentaal. Op corona ben je altijd missionair. Dat is staatsrechtelijk misschien een formaliteit.”
AD 12.01.2021 De kabinetsreactie op het keiharde toeslagenrapport zorgt voor een crisissfeer in Den Haag. Coalitiepartijen hinten steeds nadrukkelijker op een kabinetsval. Maar de aarzeling om tijdens een ongekende crisis de stekker uit het kabinet te trekken is groot.
De kans dat het kabinet opstapt lijkt in de aanloop naar de extra ministerraad van vanavond eerder toegenomen dan afgenomen. Om half negen kwam het kabinet bijeen op het ministerie van Algemene Zaken. De hele dag heerste er in Den Haag een zenuwachtige sfeer. Kamerleden die normaal graag een boekje opendoen, zwijgen nu.
De spindoctors en parlementariërs die toch wat zeggen, wijzen vooral naar de andere fracties: waarom die andere partij wel eens zou kunnen breken. Het leidt de aandacht af en maskeert de verlegenheid met de eigen positie.
Bloeddorst
De VVD van Mark Rutte vindt dat het kabinet kan blijven zitten. Maar de liberalen vinden CDA, D66 en ChristenUnie tegenover zich, die in meer of mindere mate hebben laten doorschemeren dat het bikkelharde rapport over de toeslagenaffaire niet zonder politieke consequenties kan blijven. De optie om alleen minister Eric Wiebes te offeren als voormalig politieke baas van de Belastingdienst wordt door bijna niemand als afdoende antwoord gezien. De politieke bloeddorst is groter.
,,Dat het hele kabinet opstapt is gewoon een optie”, stelt een regeringsbron. En daarbij spelen ook andere motieven mee dan alleen staatsrechtelijke. De verkiezingen komen eraan en verschillende fracties in zowel oppositie als coalitie ruiken de kansen van een kabinetsval. Die schaadt het aangezicht van de populaire minister-president Mark Rutte, die in de opiniepeilingen op eenzame hoogte staat.
Maar tegelijkertijd is de angst voor een mislukking groot. Wie durft ruim zestig dagen voor de verkiezingen middenin een pandemie de stekker uit een kabinet te trekken waarvan de corona-aanpak op waardering kan rekenen? Partijen die de trekker over willen halen zijn er beducht voor dat het schot in hun gezicht ontploft.
Paniek
De ervaren Rutte ruikt deze angst als geen ander. Het is de reden waarom hij vrijdag in de ministerraad, een dag of vijf voor het debat, hom of kuit wil hebben. Rutte wil van zijn collega-lijsttrekkers Wopke Hoekstra (CDA) en Sigrid Kaag (D66) en van vicepremier Carola Schouten (ChristenUnie) weten of hun partijgenoten in de Tweede Kamer vinden of het kabinet door kan of niet. Want al bij één dissident in eigen gelederen kan het kabinet het wel schudden als er een motie van wantrouwen komt. En dat die komt, is zeker.
,,Pure paniek van Rutte,’’ zegt een sleutelspeler in de coalitie. ,,Het enige wat de VVD wil is Rutte in het zadel houden.’’ Maar wat als volgende week na het Kamerdebat 75 zetels voor de coalitie stemmen? ,,Dan wordt het wel heel dunnetjes om nog door te gaan.’’
NOS 12.01.2021 Is het verstandig om, midden in de coronacrisis, de stekker uit het kabinet te trekken? Die vraag ligt op dit moment op tafel tijdens een ingelaste ministerraad. De ministers praten opnieuw over een reactie op het vernietigende rapport dat vorige maand uitkwam over de toeslagenaffaire. Ingewijden verwachten dat het nachtwerk wordt.
Het is de bedoeling dat het kabinet aanstaande vrijdag, na de reguliere ministerraad, met een definitief standpunt komt. En dan staat er volgende week ook nog een Kamerdebat gepland over de kwestie.
Alle coalitiepartijen zijn het erover eens dat de conclusies van de parlementaire ondervragingscommissie spijkerhard zijn en dat de vraag gesteld moet worden of het kabinet nog wel door kan blijven regeren na de constatering dat de grondbeginselen van de rechtsstaat zijn overtreden.
Ook de VVD, de partij van premier Rutte, vindt dat een terechte vraag. En het antwoord van de liberalen is ja, het kabinet moet verder. Vooral vanwege die andere crisis waar het land in zit: de coronapandemie. Een demissionair kabinet kan veel moeilijker de noodzakelijke maatregelen nemen om het virus in te dammen, zo is de redenering.
Kaarten voor de borst
Hoe de andere coalitiepartijen erover denken, is niet helemaal duidelijk. Naar verluidt wil premier Rutte eigenlijk alleen in debat met de Kamer als hij zich volmondige gesteund weet door CDA, D66 en ChristenUnie. Maar die houden hun kaarten voorlopig tegen de borst.
Ingewijden denken dat Rutte vooral duidelijkheid wil hebben van CDA-leider Wopke Hoekstra. In die partij zou het risico op dissidenten het grootst zijn. Daarbij wordt vooral gedacht aan Kamerlid Pieter Omtzigt, die de affaire mede aanslingerde, en Chris van Dam, de voorzitter van de parlementaire ondervragingscommissie.
Volgens politiek verslaggever Ron Fresen is de uitkomst van de extra ministerraad van vanavond ongewis. “Over een inhoudelijke reactie, en steun voor de gedupeerden, zijn ze het wel eens. Maar op enig moment komt die politieke vraag op tafel te liggen.” Fresen denkt dat de coronacrisis bij het beantwoorden van die vraag een belangrijke rol speelt.
Motie van wantrouwen
Ondertussen slijpt de oppositie in de Tweede Kamer de messen. GroenLinks-leider Jesse Klaver kondigde zondag al een motie van wantrouwen aan als Rutte III niet de eer aan zichzelf houdt. Zoals het er nu naar uitziet, kan zo’n motie op brede steun rekenen.
De PvdA is er nog niet uit, maar overweegt Klaver te steunen, al was partijleider Lodewijk Asscher als minister van Sociale Zaken medeverantwoordelijk voor de keiharde aanpak door de fiscus van mensen die van fraude met de kinderopvangtoeslag werden verdacht.
Pijnlijk voor Rutte is dat zelfs de gezagsgetrouwe SGP vindt dat er politieke consequenties moeten komen na de affaire. Partijleider Kees van der Staaij kan zich goed voorstellen dat het kabinet hierom aftreedt.
Dat zou ertoe kunnen leiden dat de voltallige oppositie vindt dat het kabinet zijn biezen moet pakken en alleen de coalitiepartijen hun steun uitspreken. Kenners houden er rekening mee dat dat voor premier Rutte toch niet genoeg zal zijn om tot de verkiezingen van 17 maart aan te blijven.
Telegraaf 12.01.2021 Minister Eric Wiebes (Economische Zaken) vindt dat het kabinet nu al stappen moet ondernemen richting een ander toeslagensysteem. „Tussen 2005 en 2020 hebben we niet gezien wat er gebeurde en dat is de Nederlandse samenleving onwaardig.”
Er wordt druk gespeculeerd over een eventuele val van het kabinet, maar daar wil de minister niks over zeggen. „Vrijdag komen we met meer informatie.”
Wel vindt de VVD-bewindsman dat er nu al stappen moeten worden ondernomen om tot een nieuw systeem te komen voor de toeslagen. De slachtoffers moeten volgens hem bovendien zo snel mogelijk worden gecompenseerd. „We moeten allereerst iets voor die mensen doen en zorgen dat het niet nog een keer gebeurt.” Ook vindt de bewindsman dat de informatiepositie van de Kamer en van de burger beter moet. „Dat zoiets jarenlang heeft kunnen doorwoekeren in zulke diensten, is vreselijk.”
Vanochtend maakten twintig gedupeerden van de toeslagenaffaire bekend aangifte te doen tegen vijf betrokken ministers en staatssecretarissen, onder wie Wiebes en PvdA-leider Lodewijk Asscher die voorheen de minister van Sociale Zaken was.
NOS 12.01.2021 Minister Wiebes denkt niet dat zijn aftreden of de val van het kabinet de slachtoffers van de affaire met de kinderopvangtoeslag helpt. “Ik ben minder van de Haagse symboliek”, zegt hij. “Ik ga af op het rapport van de parlementaire ondervragingscommissie en dat zegt: ga nou met voorrang iets voor die mensen doen.”
Wiebes vindt de hele toeslagenaffaire “echt verschrikkelijk”. “Hier is iets heel erg mis gegaan. Tussen ongeveer 2005 en 2020 hebben we niet gezien wat hier gebeurde en dat is natuurlijk de Nederlandse samenleving onwaardig. Echt, ik ben daar heel verdrietig over.”
Nu iets doen
Vanavond heeft het kabinet een extra ministerraad over het rapport van de commissie. Over een voortijdig vertrek van het kabinet wil Wiebes niet speculeren. Hij heeft er wel over nagedacht of hijzelf als oud-staatssecretaris van Financiën zou moeten opstappen. “Ik denk altijd overal over na en ik zit er heel open in”, zegt hij. Maar hij vindt het belangrijker dat er nu iets wordt gedaan voor mensen die nog altijd grote problemen hebben.
Wiebes vindt dat er niet moet worden gewacht op een volgend kabinet voor er wordt nagedacht over een nieuw toeslagenstelsel. Daar moet wat hem betreft nu al mee begonnen worden. “We moeten zorgen dat dit niet nog een keer gebeurt.”
NU 12.01.2021 Valt het kabinet over de kinderopvangtoeslagaffaire of niet? Lang leek het erop dat het een kwestie van tijd zou zijn voor het kabinet-Rutte III over het schandaal zou vallen, maar ook een maand na het verschijnen van het vernietigende onderzoeksrapport naar de kwestie is er nog geen besluit gevallen. Dinsdagavond na de coronapersconferentie wordt in een extra ministerraad verder gepraat.
Het kabinet overlegt al weken over een reactie op Ongekend onrecht, het vernietigende rapport over de kinderopvangtoeslagaffaire. Waarom een kabinetsreactie zo lang op zich laat wachten, is niet duidelijk. Volgens premier Mark Rutte heeft het ermee te maken dat het tijd kost om tot een zorgvuldige reactie te komen.
Ook vindt hij zichzelf de aangewezen persoon om de gedupeerde ouders “zo snel mogelijk” te helpen. Volgens actualiteitenprogramma Nieuwsuur ziet de premier aftreden niet zitten, omdat dat dan eerder had gemoeten.
Of de coalitiepartijen CDA, D66 en ChristenUnie daar net zo over denken, is nog niet duidelijk. Fractievoorzitter Pieter Heerma van het CDA legde de bal dinsdag desgevraagd bij het kabinet, dat aan zet zou zijn. CU-Kamerlid Joël Voordewind zei eerder al dat de geloofwaardigheid van Rutte III ter discussie staat.
Commissie oordeelt keihard over falen rechtsstaat
Een parlementaire commissie kwam een maand geleden in het onderzoek tot de conclusie dat de rechtsstaat heeft gefaald in de bescherming van burgers tegen de onrechtmatige fraudejacht van de Belastingdienst. Bij de fraudeaanpak maakte de fiscus zich schuldig aan etnisch profileren door ouders met een dubbele nationaliteit strenger te controleren.
Volgens de commissie zijn premier Rutte en voormalige bewindspersonen in het vorige kabinet Lodewijk Asscher en Eric Wiebes medeverantwoordelijk voor de fraudejacht. Zelfs de rechterlijke macht had een rol in het onrecht dat tienduizenden onschuldige ouders is aangedaan door te lang aan de zijde van de Belastingdienst te blijven staan.
Verschillende partijen in de Kamer hebben het kabinet al opgeroepen het ontslag aan de koning aan te bieden. Onder meer PVV, SP en GroenLinks vinden het schandaal dusdanig ernstig dat de hele kabinetsploeg zou moeten opstappen.
Voor de PvdA ligt de zaak gecompliceerder, omdat Asscher – een van de hoofdrolspelers in het schandaal – nu de partijleider is. Hij maakte excuses voor zijn rol, maar vertrok niet.
De SGP heeft nadrukkelijk de vertrouwensvraag op tafel gelegd.
Gedupeerde ouders hebben geen vertrouwen in kabinet
Voor een deel van de gedupeerde ouders is het kraakhelder: dit kabinet moet opstappen, zo lieten zij in een ingezonden stuk in Trouwweten. Zij hebben er geen vertrouwen in dat de ploeg van Rutte de ellende waar zij al jaren in verkeren gaat herstellen.
Dinsdag werd ook bekend dat een deel van de ouders niet op de politiek zal wachten en aangifte heeft gedaan tegen vijf (oud-)bewindslieden, onder wie Tamara van Ark (voorheen staatssecretaris van Sociale Zaken), minister Wopke Hoekstra (Financiën) en Eric Wiebes (voorheen staatssecretaris van Financiën).
Volgens de advocaat van de ouders hebben deze bewindslieden zich schuldig gemaakt aan ambtsmisdrijven.
NOS 12.01.2021 Advocaat Vasco Groeneveld heeft aangifte gedaan tegen vijf (oud-)bewindslieden vanwege hun rol in de kinderopvangtoeslagaffaire. Zij hebben zich volgens Groeneveld schuldig gemaakt aan een ambtsmisdrijf en nalatigheid. De advocaat zegt namens twintig gedupeerden te spreken.
De aangifte is gericht tegen de huidige ministers Van Ark (Medische Zorg), Hoekstra (Financiën) en Wiebes (Economische Zaken) en tegen de afgetreden staatssecretaris Snel (Financiën) en oud-minister Asscher van Sociale Zaken en Werkgelegenheid.
De aangifte is gedaan bij de procureur-generaal van de Hoge Raad, omdat het om (voormalige) bewindslieden gaat.
Geen fair play
Volgens Groeneveld waren de bewindslieden op de hoogte dat er onregelmatigheden waren of hadden ze dat kunnen weten. Doordat er vervolgens niet werd ingegrepen, valt hen grove schuld te verwijten, zegt hij op NPO Radio 1. “De rechtstaat heeft op z’n grondvesten gedaverd.”
In de kinderopvangtoeslagaffaire zijn veel ouders in de problemen gekomen doordat zij door de Belastingdienst ten onrechte als fraudeur werden behandeld, toeslagen moesten terugbetalen én werden beboet. Soms liepen de bedragen op tot tienduizenden euro’s.
Een aantal beginselen van “behoorlijk bestuur” zijn nagelaten, stelt Groeneveld. Zo zou er geen sprake van fair play, wat inhoudt dat de overheid niet vooringenomen mag zijn, en zorgvuldigheid. Daardoor kon de Belastingdienst zich schuldig maken aan knevelarij, beroepsmatige discriminatie, het schenden van artikel 1 van de Grondwet (“iedere Nederlander is gelijk”) en het Internationaal verdrag inzake de rechten van het kind.
Vorige week maakte het Openbaar Ministerie bekend geen strafrechtelijk onderzoek in te stellen naar de rol van de Belastingdienst en zijn ambtenaren in de toeslagenaffaire. Zes gedupeerde ouders willen het OM alsnog dwingen daartoe over te gaan. Ook bij die zaak is advocaat Groeneveld betrokken.
Het is moeilijk te zeggen of de procedure kans maakt, zegt Groeneveld, omdat er geen succesvolle precedenten bekend zijn. Voor de gedupeerde ouders is het belangrijk om duidelijk te stellen wat de norm is, aldus de advocaat. “Die norm is dusdanig geschonden, dat er met een strafrechtelijke bril naar gekeken moet worden.”
Geen aftreden
Vorige maand oordeelde de parlementaire ondervragingscommissie dat veel gedupeerde ouders een “ongekend onrecht” is aangedaan. Bij de uitvoering van de kinderopvangtoeslagen zijn grondbeginselen van de rechtsstaat geschonden.
Het kabinet beraadt zich deze week op eventuele politieke consequenties van het snoeiharde rapport. Premier Rutte vindt opstappen geen logische optie, omdat het een hoog symbolische waarde zou hebben, meldde Nieuwsuur gisteren.
NU 12.01.2021 Advocaat Vasco Groeneveld heeft dinsdag namens twintig gedupeerden in de kindertoeslagaffaire aangifte gedaan tegen vijf (oud-)bewindslieden, onder wie de ministers Tamara van Ark (Medische Zorg), Wopke Hoekstra (Financiën) en Eric Wiebes (Economische Zaken). Volgens Groeneveld hebben zij zich schuldig gemaakt aan een ambtsmisdrijf.
Naast de drie ministers heeft de raadsman Menno Snel, voormalig staatssecretaris van Financiën, en Lodewijk Asscher (voorheen minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid) in de aangifte betrokken.
De aangifte is gedaan bij de procureur-generaal van de Hoge Raad, omdat het om (oud-)bewindslieden gaat.
De advocaat stelt dat de (oud-)bewindslieden strafrechtelijk verwijtbaar hebben gehandeld, door na te laten wettelijke bepalingen uit te voeren, terwijl dat tot hun taak behoorde. Het gaat daarbij om een aantal beginselen van “behoorlijk bestuur”, waaronder het fair play-beginsel en het zorgvuldigheidsbeginsel.
Het vernietigende parlementaire rapport dat over de affaire is uitgebracht, vormt een belangrijke basis voor de aangifte. Volgens Groeneveld blijkt uit het rapport dat de betrokken (oud-)bewindslieden over “zodanig verontrustende informatie” beschikten dat zij hadden moeten ingrijpen.
“Zeker vanaf het verschijnen van het kritische rapport van de Nationale Ombudsman, onder de titel Geen powerplay maar fair play, in augustus 2017, stond het sein op rood”, zegt Groeneveld. Maar ook eerder waren er al belangrijke signalen, stelt hij, maar ging het onrechtmatig invorderen door de Belastingdienst tot in elk geval eind 2019 door.
OM doet geen strafrechtelijk onderzoek
Vorige week werd bekend dat het Openbaar Ministerie (OM) heeft besloten geen strafrechtelijk onderzoek in te stellen naar de Belastingdienst en zijn ambtenaren. Er werd toen gekeken naar zogeheten knevelarij en beroepsmatige discriminatie.
Diverse advocaten zijn namens gedupeerden daarom een artikel 12-procedure begonnen. Hiermee kan via een rechter alsnog vervolging worden afgedwongen.
Rutte over toeslagenaffaire: ‘Bal die richting ravijn rolde’
Telegraaf 12.01.2021 Twintig gedupeerden in de kindertoeslagaffaire hebben aangifte gedaan tegen vijf (oud-)bewindslieden, onder wie de ministers Tamara van Ark (Medische Zorg), Wopke Hoekstra (Financiën) en Eric Wiebes (Economische Zaken). Volgens de advocaat van de gedupeerden hebben zij zich schuldig gemaakt aan een ambtsmisdrijf.
Naast de drie ministers heeft de raadsman Menno Snel, voormalig staatssecretaris van Financiën, en Lodewijk Asscher (voorheen minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid) in de aangifte betrokken. De aangifte is gedaan bij de procureur-generaal van de Hoge Raad, omdat het om (oud-)bewindslieden gaat.
De advocaat stelt dat de (oud-)bewindslieden strafrechtelijk verwijtbaar hebben gehandeld, door na te laten wettelijke bepalingen uit te voeren, terwijl dat tot hun taak behoorde. Het gaat daarbij om een aantal beginselen van „behoorlijk bestuur”, waaronder het fair play-beginsel en het zorgvuldigheidsbeginsel.
NOS 12.01.2021 Advocaat Vasco Groeneveld heeft aangifte gedaan tegen vijf (oud-)bewindslieden vanwege hun rol in de kinderopvangtoeslagaffaire. Zij hebben zich volgens Groeneveld schuldig gemaakt aan een ambtsmisdrijf en nalatigheid. De advocaat zegt namens twintig gedupeerden te spreken.
De aangifte is gericht tegen de huidige ministers Van Ark (Medische Zorg), Hoekstra (Financiën) en Wiebes (Economische Zaken) en tegen de afgetreden staatssecretaris Snel (Financiën) en oud-minister Asscher van Sociale Zaken en Werkgelegenheid.
De aangifte is gedaan bij de procureur-generaal van de Hoge Raad, omdat het om (voormalige) bewindslieden gaat.
Geen fair play
Volgens Groeneveld waren de bewindslieden op de hoogte dat er onregelmatigheden waren of hadden ze dat kunnen weten. Doordat er vervolgens niet werd ingegrepen, valt hen grove schuld te verwijten, zegt hij op NPO Radio 1. “De rechtstaat heeft op z’n grondvesten gedaverd.”
In de kinderopvangtoeslagaffaire zijn veel ouders in de problemen gekomen doordat zij door de Belastingdienst ten onrechte als fraudeur werden behandeld, toeslagen moesten terugbetalen én werden beboet. Soms liepen de bedragen op tot tienduizenden euro’s.
Een aantal beginselen van “behoorlijk bestuur” zijn nagelaten, stelt Groeneveld. Zo zou er geen sprake van fair play, wat inhoudt dat de overheid niet vooringenomen mag zijn, en zorgvuldigheid. Daardoor kon de Belastingdienst zich schuldig maken aan knevelarij, beroepsmatige discriminatie, het schenden van artikel 1 van de Grondwet (“iedere Nederlander is gelijk”) en het Internationaal verdrag inzake de rechten van het kind.
Vorige week maakte het Openbaar Ministerie bekend geen strafrechtelijk onderzoek in te stellen naar de rol van de Belastingdienst en zijn ambtenaren in de toeslagenaffaire. Zes gedupeerde ouders willen het OM alsnog dwingen daartoe over te gaan. Ook bij die zaak is advocaat Groeneveld betrokken.
Het is moeilijk te zeggen of de procedure kans maakt, zegt Groeneveld, omdat er geen succesvolle precedenten bekend zijn. Voor de gedupeerde ouders is het belangrijk om duidelijk te stellen wat de norm is, aldus de advocaat. “Die norm is dusdanig geschonden, dat er met een strafrechtelijke bril naar gekeken moet worden.”
Geen aftreden
Vorige maand oordeelde de parlementaire ondervragingscommissie dat veel gedupeerde ouders een “ongekend onrecht” is aangedaan. Bij de uitvoering van de kinderopvangtoeslagen zijn grondbeginselen van de rechtsstaat geschonden.
Het kabinet beraadt zich deze week op eventuele politieke consequenties van het snoeiharde rapport. Premier Rutte vindt opstappen geen logische optie, omdat het een hoog symbolische waarde zou hebben, meldde Nieuwsuur gisteren.
AD 12.01.2021 Een advocaat heeft vandaag namens twintig gedupeerden in de kindertoeslagaffaire aangifte gedaan tegen vijf (oud-)bewindslieden, onder wie de ministers Tamara van Ark (Medische Zorg), Wopke Hoekstra (Financiën) en Eric Wiebes (Economische Zaken). Zij hebben zich schuldig gemaakt aan een ambtsmisdrijf, stelt advocaat Vasco Groeneveld.
Naast de drie ministers heeft de raadsman Menno Snel, voormalig staatssecretaris van Financiën, en Lodewijk Asscher (voorheen minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid) in de aangifte betrokken. De aangifte is gedaan bij de procureur-generaal van de Hoge Raad, omdat het om (oud-)bewindslieden gaat.
De advocaat stelt dat de (oud-)bewindslieden strafrechtelijk verwijtbaar hebben gehandeld, door na te laten wettelijke bepalingen uit te voeren, terwijl dat tot hun taak behoorde. Het gaat daarbij om een aantal beginselen van behoorlijk bestuur, waaronder het fair play-beginsel en het zorgvuldigheidsbeginsel.
De bewindslieden hadden volgens de raadsman moeten voorkomen dat de Belastingdienst zich schuldig maakte aan zogeheten knevelarij en beroepsmatige discriminatie. Ook zijn artikel 1 van de Grondwet, het gelijkheidsbeginsel, en het Internationaal verdrag inzake de rechten van het kind volgens hem geschonden.
Het vernietigende parlementaire rapport dat over de affaire is uitgebracht, vormt een belangrijke basis voor de aangifte. Volgens Groeneveld blijkt uit het rapport dat de betrokken (oud-)bewindslieden over zodanig verontrustende informatie beschikten dat zij hadden moeten ingrijpen.
,,Zeker vanaf het verschijnen van het kritische rapport van de Nationale Ombudsman, onder de titel Geen powerplay maar fair play, in augustus 2017, stond het sein op rood”, zegt Groeneveld. Maar ook eerder waren er al belangrijke signalen en toch ging het onrechtmatig invorderen door de Belastingdienst tot in elk geval eind 2019 door, stelt de advocaat.
,,De bittere gevolgen voor deze groep slachtoffers klinken maar al te bekend: armoede, depressie, relatiebreuk, dakloosheid en een diep wantrouwen naar de overheid”, zegt hij. Strafrechtelijke vervolging is geboden, vindt de raadsman, wegens de ernstige inbreuk op de rechtsorde en de rampzalige gevolgen voor de slachtoffers. ,,De norm moet bevestigd worden en het vertrouwen hersteld.”
Vorige week maakte het Openbaar Ministerie bekend dat het de Belastingdienst niet strafrechtelijk zal vervolgen vanwege de affaire. Meerdere ouders spanden daarop procedures aan om die vervolging alsnog gedaan te krijgen.
Den HaagFM 12.01.2021 De Haagse Janet Ramesar is een van de ouders die betrokken is bij de aangifte tegen vijf bewindslieden die betrokken zijn geweest bij de toeslagenaffaire. Er is aangifte gedaan tegen minister Wopke Hoekstra, minister Eric Wiebes, minister Tamara van Ark, voormalig minister Lodewijk Asscher en voormalig staatssecretaris Menno Snel. Ramesar wil dat de bewindspersonen worden gestraft voor hun rol bij de toeslagenaffaire: “Nu komen ze er mee weg. Als ik mijn werk niet goed doe zou ik ook ontslagen worden.”
De aangifte namens de gedupeerden werd gedaan door advocaat Vasco Groeneveld. De advocaat stelt dat de (oud-)bewindslieden strafrechtelijk verwijtbaar hebben gehandeld, door na te laten wettelijke bepalingen uit te voeren, terwijl dat tot hun taak behoorde.
De bewindslieden hadden volgens de raadsman moeten voorkomen dat de Belastingdienst zich schuldig maakte aan zogeheten knevelarij en beroepsmatige discriminatie. Ook zijn artikel 1 van de Grondwet (het gelijkheidsbeginsel) en het Internationaal verdrag inzake de rechten van het kind geschonden.
Een speciale parlementaire commissie concludeerde eerder dat de gedupeerden ongekend onrecht is aangedaan door ze te beschuldigen van fraude. Dat rapport is nu de basis voor de aangifte, volgens Groeneveld blijkt uit het rapport dat de betrokken (oud-)bewindslieden over “zodanig verontrustende informatie” beschikten dat zij hadden moeten ingrijpen.
‘Bij mij ging alles mis’
“Het rapport zegt voldoende”, zegt Ramesar. “Daaruit is gebleken dat men er alles van af wist en niet heeft ingegrepen. Dit had jaren eerder opgelost kunnen worden.” De Haagse stelt dat erger voorkomen had kunnen worden als er eerder was ingegrepen, daarbij refereert ze aan een memo van maart 2017 waaruit bleek dat een eigen expert adviseerde om een groep gedupeerden te compenseren. “In mijn specifieke geval, als het in 2017 was opgepakt dan had mijn zoon nog thuis gewoond. Bij mij ging alles mis.”
Aftreden van kabinet
Bronnen rond het kabinet zeggen tegen de NOS dat er over aftreden van het kabinet wordt gesproken, al is Rutte daar geen voorstander van. “Rutte had eerst gezegd dat het te vroeg was om af te treden en nu zegt ie dat dat eerder had moeten gebeuren. Al doe je het nu… Doe het gewoon”, zegt Ramesar. “Het is symbolisch, maar je neemt dan wel verantwoordelijkheid.
Ik vind dat ze dat moeten doen.” De politici waar nu aangifte tegen is gedaan zouden geen rol meer moeten spelen in de politiek vindt Ramesar: “Liever niet. Je ziet dat ze levens kapot hebben gemaakt. Ik vind dat ze zich niet meer moeten bemoeien met het volk, ze hebben laten zien dat ze het niet konden doen.”
RTL 12.01.2021 De gedupeerde ouders in de toeslagenaffaire hebben er geen vertrouwen in dat het huidige kabinet de problemen bij de Belastingdienst gaat oplossen. Daarom moet het kabinet opstappen. “Wij zeggen het vertrouwen in deze regering op en vragen de heren en dames naar huis te gaan en niet meer terug te komen”, schrijven de ouders in een open brief aan het kabinet.
Dossier Toeslagenaffaire
Het blootleggen van de misstanden bij de Belastingdienst in de Toeslagenaffaire, is terug te lezen in de artikelen en video’s die RTL Nieuws hierover heeft gepubliceerd. Bekijk het hele dossier.
Het kabinet spreekt vanavond opnieuw over de politieke consequenties van het snoeiharde rapport ‘Ongekend onrecht’. In dat rapport werd in december door de commissie-Van Dam gehakt gemaakt van het beleid van de afgelopen kabinetten rond de keiharde jacht op mensen die volgens De Belastingdienst fraude hadden gepleegd met kinderopvangtoeslag.
Die beschuldigingen bleken onterecht, maar duizenden ouders werden gedwongen om veel geld terug te betalen. Die kwamen daardoor in grote problemen.
Enkele van de duizenden gedupeerde ouders hebben vandaag ook een videoboodschap opgenomen waarin ze het kabinet oproepen om op te stappen.
De toeslagenaffaire kwam aan het licht door de inspanningen van RTL Nieuws-journalist Pieter Klein en Trouw-journalist Jan Kleinnijenhuis. Zij haalden de ene na de andere misstand omhoog ondanks tegenwerking vanuit ministeries en de Belastingdienst. Zij werden voor hun inspanningen uitgeroepen tot journalist van het jaar.
Het kabinet spreekt vanavond en vrijdag over de politieke consequenties van de affaire. Uit gesprekken van de politieke redactie van RTL Nieuws met verschillende bewindspersonen en andere betrokkenen blijkt dat de ultieme consequentie, een vertrek van het hele kabinet, zo wordt overwogen. “De optie ligt voor mij wel serieus op tafel. Ik ben niet sowieso voor collectief aftreden, maar we moeten het wel bespreken”, zegt een bewindspersoon.
Spelletjes spelen
Ook de gedupeerde ouders pleiten daar vandaag dus voor. “Wat er moet gebeuren is helder: de boel moet hersteld en opgeruimd. En wij hebben er geen vertrouwen in dat dit gaat gebeuren met dit kabinet. Daarin zitten mensen die dit hebben laten ontstaan, hebben laten voortbestaan en uiteindelijk hebben willen verdoezelen. Omdat politiek spel ondoorzichtig is en er spelletjes worden gespeeld, zeggen wij het wel zelf. Wij zeggen het vertrouwen in deze regering op en vragen de heren en dames naar huis te gaan en niet meer terug te komen.”
Met een energieke video presenteert NIDA vandaag 10.01.2021 haar kandidatenlijst met 31 kandidaten voor de Tweede Kamerverkiezingen. Lijsttrekker Nourdin El Ouali spreekt van “een superdiverse lijst waarvan de wortels reiken tot over de hele wereld. Een evenwichtige mix van expertises”.
“Na 7 jaar groei en bloei staan we nu eindelijk op het punt om landelijk door te breken. wij hebben de inspiratie, de visie en met prachtige kandidatenlijst de energie om een wereld van verschil te maken”, aldus NIDA.
Kandidatenlijst
Nida wil Nederland naar eigen zeggen socialer, spiritueler, duurzamer, creatiever en inclusiever maken. De algemene ledenvergadering stelde de lijst vandaag vast. Volgens lijsttrekker Nourdin El Ouali is er een evenwichtige mix van expertises, talent, ervaring en vrouwen en mannen uit heel Nederland.
Politiek leider NourdinEl Ouali is de oprichter van de partij en staat als lijsttrekker op plek 1. De pedagoog stapte vorig jaar uit de Rotterdamse fractie van Nida om de deelname aan de Kamerverkiezingen voor te bereiden.
Op de tweede plaats staat advocate Elsa van de Loo. Zij werd onder meer bekend als VN-jongerenvertegenwoordiger namens Nederland.
Op plek drie staat de vroegere Nida-voorzitter Nurullah Gerdan.
De vierde plaats is voor politie-teamchef Fatima Aboulouafa. Zij raakte in conflict met de politie nadat ze aandacht had gevraagd voor racisme en machtsmisbruik binnen die organisatie.
De vijfde plaats is ingeruimd voor Elvin Rigters, die onder meer actief is bij “Kick out Zwarte Piet”.
Nida, dat nu is vertegenwoordigd in de gemeenteraden van Rotterdam, Den Haag en Almere, doet voor het eerst mee aan de landelijke verkiezingen. Als Nida in de Kamer komt, is de partij naar eigen zeggen de eerste politieke groepering op islamitische grondslag in een nationaal parlement in Europa.
Lijstduwers
Halil Karaaslan (32, Schiedam), Programmamanager Diversiteit en Inclusie, Maatschappijdocent en voormalig voorzitter van het Contactorgaan Moslims & Overheid, duwt de kandidatenlijst voor NIDA. Dit doet hij samen met onderwijsdirecteur Hasib Moukkadim (42, Almere).
Partij en programma op islamitische grondslag
NIDA presenteert zichzelf als de stem, oproep van een nieuwe generatie met supersdivers DNA en Islamitische inspiratie. NIDA is vertegenwoordigd in de gemeenteraad van Rotterdam (sinds 2014), Den Haag (2018) en Almere (2019). Als NIDA zetels in de Tweede Kamer weet te bemachtigen, dan is NIDA de eerste politieke partij op islamitische grondslag in het nationaal parlement. Een unicum in Europa.
OmroepWest 10.01.2021 De voormalig Leidse politiechef Fatima Aboulouafa gaat de politiek in. Bij de komende verkiezingen voor de Tweede Kamer staat ze op de lijst van NIDA op de vierde plek. Aboulouafa kaartte als klokkenluider misstanden binnen de Haagse politie aan en werd daarna op non-actief gesteld.
Ze verliet vorig jaar de politie. Bij haar vertrek zei ze dat de Haagse ‘organisatie kritische mensen niet respecteert‘. Ze werd op non-actief gezet nadat ze meermaals aandacht had gevraagd voor onder meer racisme, machtsmisbruik en pesten binnen de politie.
De Leidse oud-politiechef vroeg vooral aandacht voor bureau Hoefkade. Agenten op het bureau in de Haagse Schilderswijk zouden zich schuldig hebben gemaakt aan grensoverschrijdend gedrag. Volgens NRC zou de groep zich hebben bediend van de naam ‘Marokkanenverdelgers’. In appgroepen zouden Haagse agenten klokkenluiders ‘tere zieltjes’ hebben genoemd en geklaagd hebben over ‘soft links gedoe’. Allochtonen die worden bevorderd bij de politie, zouden ‘goudzoekers’ genoemd zijn.
Buitenproportioneel veel geweld
Tegen vier medewerkers van het bureau werden uiteindelijk strafmaatregelen genomen, zoals een voorgenomen ontslag en een voorwaardelijk ontslag. Deze maatregelen werden genomen nadat de agenten bij de aanhouding van een 18-jarige verdachte buitenproportioneel veel geweld gebruikt zouden hebben. De genomen maatregelen gingen Aboulouafa niet ver genoeg en zij bleef zich uitspreken tegenover de korpsleiding. In mei vorig jaar verliet ze daarom de politie, nadat uit gesprekken bleek dat er geen andere geschikte positie voor haar binnen het korps was.
De Leidse heeft nu besloten de politiek in te gaan. Ze gaat dit doen bij het door de islam geïnspireerde NIDA. Deze partij zit al in de Haagse gemeenteraad en doet op 17 maart voor het eerst mee aan de verkiezingen voor de Tweede Kamer. Aboulouafa is niet de enige regiogenoot in de top van de lijst van NIDA. Adeel Mahmood, de fractievoorzitter van de partij in de Haagse gemeenteraad staat op de negende plaats, Asma Halusi, de fractievertegenwoordiger in Den Haag, staat op plek vijftien.
Den HaagFM 11.01.2021 Adeel Mahmood, de fractievoorzitter van NIDA Den Haag, staat op de negende plek van de kandidatenlijst van NIDA voor de Tweede Kamerverkiezingen. “We hebben 7 jaar gebouwd aan lokale vertegenwoordiging, het wordt hoog tijd het geluid ook landelijk te laten horen en ik wil daar mijn bijdrage aan leveren”, zegt Mahmood tegen Den Haag FM. “Voor het eerst kan er nu een partij met islamitische grondslag in de Kamer komen. Lokaal is dat wel al gelukt, maar in Europa nog niet op nationaal vlak.”
“Het is een geluid die visie geeft en burgers meeneemt naar de toekomst”, vertelt de fractievoorzitter over zijn partij en het programma waarmee ze de verkiezingen ingaat. “We hebben de afgelopen jaren de polarisatie meegemaakt en de politiek en gezien wat voor effecten dat heeft op de samenleving.
Wij komen nu met een onwijs goed programma waarin ik toekomstvisie hoe we Nederland er in 10 of 15 jaar uit willen laten zien: elkaar accepteren in onze diversiteit en gezamenlijk de toekomst ingaan, los van waar je ooit geboren bent of hoe je er uit ziet maar echt gebaseerd op talenten en opkomen voor de kwetsbaren.
Het laatste wat wij willen is dat groepen tegenover elkaar komen te staan. Dat merk ik niet in het politieke landschap op dit moment, we zijn vooral tegen dingen en zeggen te weinig waar we voor zijn. En de islamitische inspiratie is niet onbelangrijk, ook vanuit die inspiratie moeten burgers vertegenwoordigd zijn.”
“Er wordt vaak de overeenkomst gemaakt tussen DENK en NIDA, maar er zijn zeker ook verschillen”, zegt Mahmood desgevraagd. “Maar DENK blijft een seculiere partij, daar komen ze voor uit. Islam Democraten en NIDA bijvoorbeeld komen echt uit voor de islamitische identiteit.”
Mahmood is nu fractievoorzitter voor NIDA in de Haagse gemeenteraad en was eerder actief voor Islam Democraten. “Ik denk dat als je naar kleine punten kijkt dat over heel veel partijen wel te zeggen valt dat er raakvlakken zijn. Maar echt een compleet pakket van een compleet islamitische partij die daar openlijk voor durft uit te komen is er nog niet. Iedereen die twijfels heeft: lees de partijprogramma’s door, dan kom je er vanzelf achter wat wij te bieden hebben.”
NIDA is nu vertegenwoordigd in de gemeenteraad van Den Haag, Rotterdam en Almere en hoopt nu -met 88 andere partijen- op een zetel in de Tweede Kamer. Mahmood is positief over de kansen voor zijn partij: “Die is best groot als we kijken naar de achterban en onze leden.
Ik denk dat we een groot gedeelte van de moslims, maar ook de niet-moslims, kunnen aanspreken met ons programma.” De kandidatenlijst werd dit weekend door de leden goedgekeurd, wat betekent dat de campagne nu echt kan beginnen. “Het hele land zal meer van ons horen. We krijgen al leuke reacties, de energie zit er goed in. Ik hoop dat onze nummer een en twee erin komen.”
‘Vier jaar zeker volmaken’
Mocht hij zelf verkozen worden dan zal hij niet de Haagse raad verlaten: “Ik ga mijn vier jaar zeker volmaken, ik vind de lokale politiek veel te leuk.” Toch is het wat Mahmood betreft van belang dat NIDA ook in de Kamer vertegenwoordiging krijgt: “De lokale politiek is dichter bij de burgers, maar echt waar wetten worden vormgegeven dat is landelijk. Landelijk spelen thema’s die boven de steden uitgaan. En de exposure is groter. Voor ons is het altijd een doel geweest om landelijk actief te zijn, daar zijn we nu rijp voor.”
Naast Mahmood staat ook fractievertegenwoordiger Asma Halusi op de kandidatenlijst. Ook de voormalig Leidse politiechef Fatima Aboulouafa op de lijst voor NIDA, schrijft mediapartner Omroep West. Aboulouafa kaartte als klokkenluider misstanden binnen de Haagse politie aan en werd daarna op non-actief gesteld.
Collega’s Haagse raad
Mahmood is niet de enige fractievoorzitter in de Haagse raad die op een landelijke kieslijst te vinden is: Hanneke van der Werf staat op de lijst bij D66, Richard de Mos wil met Code Oranje de Kamer in, Mikal Tseggai staat op de lijst van de PvdA, Robert Barker staat op de lijst van de Partij voor de Dieren, Pieter Grinwis is verkiesbaar voor de ChristenUnie en ook Arnoud van Doorn wil met de Partij van de Eenheid naar de Tweede Kamer.
Wie van zijn collega’s zou Mahmood graag terugzien op een blauwe zetel? “Mezelf”, zegt hij lachend: “Ik wens al mijn collega’s het beste toe. Ik ga er niet iemand uitkiezen. De meeste die verkiesbaar zijn zullen van toegevoegde waarde zijn. Den Haag heeft heel wat te kiezen met verschillende smaken en verschillende programma’s. Het is alleen maar goed dat Den Haag veel te kiezen heeft.”
NOS 10.01.2021 De politieke partij Nida heeft haar kandidatenlijst voor de Tweede Kamerverkiezingen vastgesteld. De partij presenteert zichzelf als “de stem van een nieuwe generatie met superdivers dna en islamitische inspiratie”.
Nida wil Nederland naar eigen zeggen socialer, spiritueler, duurzamer, creatiever en inclusiever maken. De algemene ledenvergadering stelde de lijst vandaag vast. Volgens lijsttrekker Nourdin El Ouali is er een evenwichtige mix van expertises, talent, ervaring en vrouwen en mannen uit heel Nederland.
Politiek leider El Ouali is de oprichter van de partij. De pedagoog stapte vorig jaar uit de Rotterdamse fractie van Nida om de deelname aan de Kamerverkiezingen voor te bereiden.
Op de tweede plaats staat advocate Elsa van de Loo. Zij werd onder meer bekend als VN-jongerenvertegenwoordiger namens Nederland. Op plek drie staat de vroegere Nida-voorzitter Nurullah Gerdan. De vierde plaats is voor politie-teamchef Fatima Aboulouafa. Zij raakte in conflict met de politie nadat ze aandacht had gevraagd voor racisme en machtsmisbruik binnen die organisatie. De vijfde plaats is ingeruimd voor Elvin Rigters, die onder meer actief is bij “Kick out Zwarte Piet”.
Nida, dat nu is vertegenwoordigd in de gemeenteraden van Rotterdam, Den Haag en Almere, doet voor het eerst mee aan de landelijke verkiezingen. Als Nida in de Kamer komt, is de partij naar eigen zeggen de eerste politieke groepering op islamitische grondslag in een nationaal parlement in Europa.
Hij kwam, hij zag en hij vertrok, hij keerde terug, maar gaat nu alweer weg !!!
Theo Hiddema wil toch geen lijstduwer van Forum voor Democratie (FVD) worden, zo laat hij dinsdag aan de NOS weten. Hij vindt de koers te populistisch. “Voer mij van de lijst af”, aldus Hiddema.
AD 06.01.2021
Kortom,Theo Hiddema neemt opnieuw afscheid van Forum voor Democratie, nu vanwege het coronastandpunt van de partij. Baudet verliest daarmee zijn grootste troef bij de wederopbouw van Forum.
Zijn terugkeer duurde 12 dagen, maar gisternacht stuurde Theo Hiddema alsnog een berichtje aan partijleider Thierry Baudet. Met de aanhef ‘Grote Leider’, schreef de strafrechtadvocaat af te zien van zijn lijstduwerschap, wat hij nog maar op 24 december had beloofd.
Iets daarvoor was Hiddema nog vertrokken, ook uit de Tweede Kamer, vanwege de totale implosie van de partij na ophef over antisemitische appjes. Hiddema keerde terug omdat hij geen schijntje racisme bij Baudet had ontwaard: ,,Hij chargeert uit balorigheid.”
Telegraaf 06.01.2021
Terugblik
Theo Hiddema vindt dat de door partijleider Thierry Baudet beoogde campagne te veel draait om het coronabeleid. Hij wil daarom toch geen lijstduwer zijn van Forum voor Democratie. De koers is te populistisch, laat hij aan de NOS weten. ‘Ik ben geen FvD’er meer, voer mij maar af’
Telegraaf 09.01.2021
Hiddema stapte uit de Tweede Kamer toen de partij verwikkeld raakte in een affaire over antisemitische en racistische appjes van FvD-jongeren. In een brief aan Kamervoorzitter Arib verklaarde hij zichzelf ‘politiek arbeidsongeschikt’.
Hij wilde terugkeren als lijstduwer, maar heeft Baudet gemeld dat hij diens campagne ‘vanuit een welhaast religieuze gedrevenheid tegen het coronabeleid’politiek irrelevant vindt. ,,Wij zijn geen FvD’ers geworden vanwege onze kennis van een pandemie.”
Toen hij aankondigde lijstduwer te willen worden, zei hij over Baudet tegen De Volkskrant: ,,Ik heb hem in de kou laten staan. Ik heb weer zin om met hem de zaaltjes in te gaan.” Zijn drijfveer: ,,Trots op de schoonheid van ons programma. En de wetenschap dat Baudet een deugdzaam mens is. Als ik hem weer zie, word ik zo week als was.”
Hiddema zegt vandaag overigens ook nog dat hij geen applaus wil geven aan het voormalige VVD-Kamerlid Van Haga, die nu als tweede op de FvD-kandidatenlijst staat. ,,Die beweert dat Rutte met betrekking tot het virus het land in een dwangstaat wil veranderen.”
NU 16.01.2019 De provinciale fractie van Forum voor Democratie (FVD) in Noord-Brabant is uit elkaar gevallen. Drie Statenleden gaan verder onder de vlag van JA21, de nieuwe partij van Joost Eerdmans en Annabel Nanninga. De Brabantse coalitie, waarin FVD de samenwerking was aangegaan met VVD, CDA en Lokaal Brabant, zou niet in gevaar komen door de breuk.
“Na veel gesprekken en in goed overleg is geconcludeerd dat een andere vorm van samenwerking nodig is voor een duurzaam bestendig bestuur voor Brabant. Drie fractieleden gaan nu hun eigen weg”, aldus een verklaring van FVD in Noord-Brabant.
De drie politici die verdergaan bij JA21 zijn Loek van Wely, Frank Duijs en Willem Rutjens. Laatstgenoemde was fractievoorzitter van het Brabantse FVD. “De eerder gemaakte afspraak met Forum voor Democratie Brabant – dat de Brabantse fractie los van de landelijke partij opereert – bleek in de praktijk niet werkbaar. Daarom hebben we besloten ons politieke werk vanuit een eigen fractie voort te zetten “, meldt het drietal.
JA21 laat weten per direct mee te gaan besturen. “Volmondig onderschrijven wij het bestuursakkoord ‘Samen, slagvaardig en slim’. We zijn vereerd en trots om ons steentje bij te dragen aan de provincie waar wij zo van houden.”
Camiel van der Meeren is de nieuwe fractievoorzitter van FVD in Noord-Brabant.
NOS 09.01.2021 Forum voor Democratie-leider Baudet vindt zijn beweging “vitaler dan ooit”. Dat zei hij tijdens een algemene ledenvergadering van zijn partij, die vanwege de coronacrsis digitaal wordt gehouden. Baudet stelde verder dat het aantal leden blijft groeien. Hij erkende dat de partij “intern klappen heeft gehad”, maar volgens hem is het noodzakelijker dan ooit om door te gaan.
Baudet keerde zich opnieuw tegen “massa-immigratie”, “de macht van de EU” en de klimaatplannen. Baudet sprak van een “palet aan trends die onze beschaving ondermijnen”. Verder staan volgens hem de coronamaatregelen niet in verhouding tot de ernst van het virus.
Eind vorig jaar ontstond een crisis binnen Forum na ophef over antisemitische uitspraken in de jongerenbeweging. Veel kandidaat-Kamerleden haakten af. Een aantal van hen sloot zich aan bij JA21, de nieuwe partij van ex-LPF-Kamerlid Eerdmans.
Baudet zelf trok zich aanvankelijk terug als leider, maar hij bedacht zich en in een intern referendum schaarde een ruime meerderheid van de leden zich achter hem.
Programma en kandidatenlijst
Maar een deel van de ledenvergadering van Forum voor Democratie was openbaar. In het besloten deel werden het verkiezingsprogramma en de kandidatenlijst vastgesteld. Volgens een Forum-woordvoerder werden met instemming van het partijbestuur onder meer amendementen aangenomen om duidelijker te formuleren dat Nederlandse tradities moeten worden beschermd en om studenten langer een OV-kaart te laten houden.
De kandidatenlijst werd niet veranderd. Wel is een motie van Baudet aangenomen over oud-Kamerlid Hiddema. Als die zich bedenkt, is hij alsnog welkom als lijstduwer.
In het niet-openbare deel werden volgens de Forum-woordvoerder “uiteraard wat vragen gesteld” over de recente perikelen in de partij. “Het was fijn om met de leden de afgelopen tijd te kunnen bespreken. Ze staan als een front achter het programma, achter de lijst en achter het bestuur. Dus wij gaan volle kracht vooruit”, zegt Forum.
AD 05.01.2021 Thierry Baudet heeft met ‘verdriet’ kennis genomen van het vertrek van Theo Hiddema als lijstduwer, zo schrijft hij in een verklaring. Tegelijk lijkt hij er weinig begrip voor te hebben: volgens Baudet is het standpunt over corona ‘al maanden hetzelfde’.
Zowel de reden die Theo opgeeft voor zijn besluit, als de wijze waarop hij dat naar buiten bracht, hebben me onthutst, aldus Thierry Baudet.
Juist vanochtend liet Hiddema weten dat juist de koers van de partij over corona hem te ver ging. Baudets campagne op dat front noemt hij ‘vanuit een welhaast religieuze gedrevenheid tegen het coronabeleid’. ,,Wij zijn geen FvD’ers geworden vanwege onze kennis van een pandemie.”
Hiddema merkt nog op dat hij collega-FvD’er Wybren van Haga niet ‘met applaus’ wil ‘bejegenen’. ,,Die beweert dat Rutte met behulp van dit virus het land in een dwangstaat wil veranderen. Zoiets vind ik populistisch”, aldus Hiddema.
Baudet zegt dat die reden hem heeft ‘onthutst’, ook de ‘manier waarop’. Hiddema stuurde hem een appje vannacht over zijn besluit. Hij noemt dat ‘lastig te volgen’.
Baudet: ,,Ons Corona-standpunt is al maanden hetzelfde. We wijzen voortdurend op de feiten: enerzijds het – gelukkig – veel minder schadelijk blijken van het virus, anderzijds de extreme economische, sociale, democratische en rechtsstatelijke schade van de maatregelen (die in veel gevallen bovendien volkomen contraproductief zijn). Ook Theo zelf sprak in de Kamer snoeiharde woorden tegen de ‘1.5-meter-samenleving’ en de Spoedwet. Dus van inhoudelijk verschil van inzicht is bij mijn beste weten echt geen sprake.”
Verder heeft Baudet niets dan lof: ,,Theo zal altijd verbonden blijven met de beginjaren van FVD. In onze gelederen zal hij altijd een warm thuis vinden. Ik ben dankbaar voor alles wat we samen hebben beleefd, voor al zijn wijsheid en humor. Onze deur blijft voor hem altijd op een kier – misschien wel net als de deur van zijn hart.”
Baudet: ,,Ik voel niets dan respect en liefde voor hem als persoon. Vol warmte denk ik terug aan alle avonturen die we samen hebben beleefd: de campagnes, de zalen en gesprekken, de Kamerdebatten. Maar ook de avondjes bij hem thuis, soms met koffie en kroketten; meestal met wijn en wilde plannen. De autoritjes naar verre oorden. Het samen ontdekken van het bestaan in de Haagse gangen.”
NU 05.01.2021 Theo Hiddema wil toch geen lijstduwer van Forum voor Democratie (FVD) worden, zo laat hij dinsdag aan de NOS weten. Hij vindt de koers te populistisch. “Voer mij van de lijst af”, aldus Hiddema.
Hiddema zegde op 24 november per direct zijn Kamerlidmaatschap op.
Dit volgde nadat in de partij onrust was ontstaan over een artikel in Het Parool, waarin werd geschreven over antisemitische uitlatingen van leden van de FVD-jongerenpartij in chatgroepen.
Eind december liet Hiddema weten toch beschikbaar te zijn als lijstduwer. Nu komt hij daarop terug. Tegen de NOS zegt Hiddema dat hij ervan afziet omdat hij vindt dat de campagne van FVD te veel om het coronabeleid draait. “Wij zijn geen FVD’ers geworden vanwege onze kennis van een pandemie.”
Sinds vorige maand zijn meerdere bestuursleden en Forum-politici opgestapt. Ze waren ontevreden over de wijze waarop Thierry Baudet omging met de antisemitische uitlatingen. In een digitaal referendum over de toekomst van de partij schaarden de meeste kiezers zich achter Baudet.
Telegraaf 05.01.2021 Theo Hiddema wil toch geen lijstduwer zijn van Forum voor Democratie. Hij vindt dat de door partijleider Thierry Baudet beoogde campagne te veel draait om het coronabeleid. De koers is te populistisch. „Ik ben geen FvD’er meer. Voer mij af van de lijst.” Baudet is ’onthutst’ door zijn vertrek.
Hiddema maakte zijn vertrek bekend in een nachtelijk bericht aan Baudet. De populaire FvD’er stapte eerder al uit de Tweede Kamer toen de partij verwikkeld raakte in een affaire over antisemitische en racistische appjes van FvD-jongeren. In een brief aan Kamervoorzitter Arib verklaarde hij zichzelf ’politiek arbeidsongeschikt’.
Onlangs gaf Hiddema aan toch wel te willen terugkeren als lijstduwer. Daarbij sloot hij zelfs niet uit dat hij opnieuw voor FvD de Tweede Kamer in zou gaan. Voor het sterk vermagerde FvD was de terugkeer van het stemmenkanon een geschenk uit de hemel. Maar Hiddema wil toch niet. „Grote leider, ik geef het op”, laat hij in een verklaring weten aan Baudet.
Hij zegt zich nog wel te kunnen verweren tegen de beschuldiging dat FvD antisemitisch en racistisch is. Want dat is volgens Hiddema niet zo. Wel vindt hij de ’welhaast religieuze gedrevenheid tegen het coronabeleid politiek irrelevant’.
„Wat zo’n spookvirus nog in petto kan hebben, wie weet. Ik ga niet een Van Haga met applaus bejegenen die beweert dat Rutte m.b.v. dit virus het land in een dwangstaat wil veranderen. Zoiets vind ik populisme.” Bovendien: „Wij zijn geen FvD’ers geworden vanwege onze kennis van een pandemie.”
Baudet laat in een reactie weten ’met verdriet’ kennis te hebben genomen van Hiddema’s vertrek. Maar hij is ook verbaasd: „Zowel de reden die Theo opgeeft voor zijn besluit, als de wijze waarop hij dat naar buiten bracht, hebben me onthutst.” De partijleider vindt het ook ’lastig te volgen’ hoe Hiddema zijn vertrek bekendmaakte: met een nachtelijk appje, dat ook naar verschillende media ging.
’Geen vrolijk perspectief’
Naast de onenigheid over de coronalijn, heeft Hiddema nog een ander bezwaar voor zijn terugkeer: dat wat er is overgebleven aan FvD-kandidaten voor de Tweede Kamer. Die top-50 biedt hem ’geen vrolijk perspectief’. „Met wie van hen dan ook voorzie ik voor mij geen lol in de Tweede Kamer.
Omdat ik in mijn werkzaam leven altijd heb gekozen voor de vrolijke noot is het nu tijd om na het ondergaan van veel chagrijn mbv het pleiten voor echt menselijke behoeften terug te keren bij mezelf. Ik ben geen FVD’er meer. Voer mij af van de lijst.”
Wybren van Haga, die in de verklaring van Hiddema direct wordt genoemd als onderdeel van het probleem, toont zich verrast door de keuze van Hiddema. „We waren juist blij dat hij weer terug was.” Inhoudelijk kan hij het signaal echter niet plaatsen. „De coronakoers van Forum is de afgelopen maanden niet veranderd.” Daar wijst Baudet in zijn reactie ook op.
AD 05.01.2021 Hij vertrok, keerde terug, maar gaat nu weer: Theo Hiddema neemt opnieuw afscheid van Forum voor Democratie, nu vanwege het coronastandpunt van de partij. Baudet verliest daarmee zijn grootste troef bij de wederopbouw van Forum.
Zijn terugkeer duurde 12 dagen, maar gisternacht stuurde Theo Hiddema alsnog een berichtje aan partijleider Thierry Baudet. Met de aanhef ‘Grote Leider’, schreef de strafrechtadvocaat af te zien van zijn lijstduwerschap, wat hij nog maar op 24 december had beloofd.
Iets daarvoor was Hiddema nog vertrokken, ook uit de Tweede Kamer, vanwege de totale implosie van de partij na ophef over antisemitische appjes. Hiddema keerde terug omdat hij geen schijntje racisme bij Baudet had ontwaard: ,,Hij chargeert uit balorigheid.”
Maar nu gaat het partijstandpunt over corona hem te ver, schrijft hij in een verklaring. Baudets campagne op dat front noemt hij ‘vanuit een welhaast religieuze gedrevenheid tegen het coronabeleid’. ,,Wij zijn geen FvD’ers geworden vanwege onze kennis van een pandemie.”
Hij merkt nog op dat hij collega-FvD’er Wybren van Haga niet ‘met applaus’ wil ‘bejegenen’. ,,Die beweert dat Rutte met behulp van dit virus het land in een dwangstaat wil veranderen. Zoiets vind ik populistisch.”
Na de grote leegloop van Forum, had Hiddema eens gekeken naar de overgebleven FvD’ers. Dat bood geen ‘vrolijk perspectief’. ,,Met wie van hen dan ook voorzie ik geen lol in de Tweede Kamer.”
Het vertrek van Hiddema steekt een spaak in de wielen van Baudet. Die was juist, na de grote exodus in november, begonnen aan de wederopbouw van zijn partij. Er vertrokken maar liefst 57 volksvertegenwoordigers vanwege de ophef.
Getrouwen
Op de kieslijst voor de verkiezingen in maart verschenen de laatste getrouwen en veel FvD’ers van de jongerentak. Alleen Kamerlid Wybren van Haga en Freek Jansen hebben een landelijk profiel, maar dan vooral omdat ze in opspraak kwamen. Juist Hiddema, als man-van-het-eerste-uur, was een welkome stemmentrekker. In 2017, bij de verkiezingen voor de Tweede Kamer, was hij nog goed voor 44.934 voorkeursstemmen.
Bovendien moet Baudet vrezen dat de kritiek van Hiddema breed gedragen is in zijn achterban. De partij daalde al als een baksteen in de peilingen vóór de interne oorlog, vanwege corona. Probleem is namelijk, volgens onderzoeksbureau I&O Research, dat FvD’ers zwaar verdeeld zijn. 40 procent van de achterban wil een strengere aanpak, 48 procent omarmt de koers van Baudet om enkele maatregelen los te laten. Het geflirt met complotdenkers joeg al een deel van de kiezers weg.
De partijleider hield zich stil over het vertrek van Hiddema, maar Van Haga sprak onomwonden van een ‘enorme klap’. ,,We zijn totaal verbijsterd.”
Veel begrip voor Hiddema’s keuze heeft hij tegelijkertijd niet. ,,Ons standpunt over corona is eigenlijk al tien maanden hetzelfde. Ik heb geen contact met hem gehad, maar hij wist welke kant we het debat op proberen te sturen.’’
NOS 05.01.2021 Theo Hiddema wil toch geen lijstduwer zijn van Forum voor Democratie. Hij vindt dat de door partijleider Baudet beoogde campagne te veel draait om het coronabeleid. De koers is te populistisch, schrijft hij in een bericht aan partijleider Baudet. “Ik ben geen FvD’er meer. Voer mij af van de lijst.”
Hiddema was het tweede lid van de fractie van Forum voor Democratie in de Tweede Kamer. Hij stapte op toen de partij verwikkeld raakte in een affaire over antisemitische en racistische appjes van FvD-jongeren. In een brief aan Kamervoorzitter Arib verklaarde hij zichzelf politiek arbeidsongeschikt.
Politiek irrelevant
Toen Baudet na een intern referendum toch weer partijleider werd, stelde hij zich alsnog beschikbaar als lijstduwer. Maar daar komt hij nu van terug. Hij schrijft dat hij diens campagne “vanuit een welhaast religieuze gedrevenheid tegen het coronabeleid” politiek irrelevant vindt. “Wij zijn geen FvD’ers geworden vanwege onze kennis van een pandemie.”
De strafpleiter zegt ook nog dat hij geen applaus wil geven aan het voormalige VVD-Kamerlid Van Haga, die nu als tweede op de kandidatenlijst van Forum voor Democratie staat. “Die beweert dat Rutte met betrekking tot het virus het land in een dwangstaat wil veranderen. Zoiets vind ik populistisch.” Ook de andere kandidaten op de lijst ziet hij niet zitten. “Met wie van hen dan ook voorzie ik voor mij geen lol in de Tweede Kamer.”
RTL 05.01.2021 Theo Hiddema stelt zich toch niet beschikbaar als kandidaat-Kamerlid voor Forum voor Democratie bij de Tweede Kamerverkiezingen. Aanleiding is de ‘welhaast religieuze gedrevenheid’ van partijleider Thierry Baudet tegen het coronabeleid van het kabinet.
In een verklaring die Nieuwsuur in handen heeft, zegt Hiddema dat hij het oneens is met Baudet als het aankomt op de aanpak van de coronacrisis. “Jouw beoogde campagne vanuit een welhaast religieuze gedrevenheid tegen het coronabeleid vind ik politiek irrelevant”, schrijft Hiddema. “Ik ga niet een Van Haga met applaus bejegenen die beweert dat Rutte met behulp van dit virus het land in een dwangstaat wil veranderen. Zoiets vind ik populisme. Wij zijn geen FVD’ers geworden vanwege onze kennis van een pandemie.”
“Omdat ik in mijn werkzaam leven altijd heb gekozen voor de vrolijke noot is het nu tijd om na het ondergaan van veel chagrijn met behulp van het pleiten voor echte menselijke behoeften terug te keren bij mezelf. Ik ben geen FVD’er meer. Voer mij af van de lijst.”
Hiddema zegde op 24 november zijn Kamerlidmaatschap op na berichten over antisemitisme en homofobie binnen de Forum-jongerentak JFVD. Een maand later wilde hij toch weer op de kieslijst als lijstduwer bij de verkiezingen op 17 maart.
Door de chaos in de partij verdween bij veel kiezers het vertrouwen in Forum.
AD 05.01.2021Theo Hiddema vindt dat de door partijleider Thierry Baudet beoogde campagne te veel draait om het coronabeleid. Hij wil daarom toch geen lijstduwer zijn van Forum voor Democratie. De koers is te populistisch, laat hij aan de NOS weten. ,,Ik ben geen FvD’er meer. Voer mij af van de lijst.’’
Hiddema stapte uit de Tweede Kamer toen de partij verwikkeld raakte in een affaire over antisemitische en racistische appjes van FvD-jongeren. In een brief aan Kamervoorzitter Arib verklaarde hij zichzelf ‘politiek arbeidsongeschikt’.
Hij wilde terugkeren als lijstduwer, maar heeft Baudet gemeld dat hij diens campagne ‘vanuit een welhaast religieuze gedrevenheid tegen het coronabeleid’ politiek irrelevant vindt. ,,Wij zijn geen FvD’ers geworden vanwege onze kennis van een pandemie.”
Toen hij aankondigde lijstduwer te willen worden, zei hij over Baudet tegen De Volkskrant: ,,Ik heb hem in de kou laten staan. Ik heb weer zin om met hem de zaaltjes in te gaan.” Zijn drijfveer: ,,Trots op de schoonheid van ons programma. En de wetenschap dat Baudet een deugdzaam mens is. Als ik hem weer zie, word ik zo week als was.”
Hiddema zegt vandaag overigens ook nog dat hij geen applaus wil geven aan het voormalige VVD-Kamerlid Van Haga, die nu als tweede op de FvD-kandidatenlijst staat. ,,Die beweert dat Rutte met betrekking tot het virus het land in een dwangstaat wil veranderen.”
Kortom, er is hier altijd wel iets om over te zeiken. Ze zeggen in Den Haag daarom:Een dag nie gezeik, is een dag nie geleef.
Disclaimer: Dit is een non-profit site. Waar mogelijk is gebruik gemaakt van rechtenvrij materiaal via o.a. de Wikimedia Commons-licenties. Mocht u bezwaar hebben tegen de plaatsing van enig beeldmateriaal op deze site, omdat u bijvoorbeeld rechthebbende bent, laat u dan zo snel mogelijk een bericht achter opdat er zo spoedig mogelijk actie ondernomen kan worden.
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/8ebd73a0-6183-11eb-937b-0255c322e81b.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/22ad84e2-60f8-11eb-bc71-0255c322e81b.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/4488cccc-7041-11eb-b700-0255c322e81b.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/44afbf26-7041-11eb-b700-0255c322e81b.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/44b31cde-81df-11eb-b359-0255c322e81b.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/d700771a-5aea-11eb-a44a-0255c322e81b.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/0f6b40ce-5ae8-11eb-a44a-0255c322e81b.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/45a4d0ac-5a4c-11eb-8026-0218eaf05005.JPG)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/76944032-59b4-11eb-b70f-0217670beecd.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/2b4ae6c8-5967-11eb-81d1-0218eaf05005.JPG)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/c7618130-58a3-11eb-8026-0218eaf05005.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/c7869cb8-58a3-11eb-8026-0218eaf05005.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/eaf676f2-5757-11eb-8f4c-0217670beecd.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/dbed577e-5753-11eb-aa4a-02d2fb1aa1d7.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/b87fff68-5743-11eb-8889-0217670beecd.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/b893a2de-5743-11eb-8889-0217670beecd.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/b8abf1e0-5743-11eb-8889-0217670beecd.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/b8b8ca6e-5743-11eb-8889-0217670beecd.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/b8e39442-5743-11eb-8889-0217670beecd.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/bb072162-5743-11eb-8889-0217670beecd.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/58b80e76-077f-11ec-8d8c-02c309bc01c1.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/b18882ce-fc03-11eb-874c-0217670beecd.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/9c80f72e-917f-11eb-b9a0-02d2fb1aa1d7.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/c7dec690-9070-11eb-9d9b-0255c322e81b.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/bc7dfcd6-9065-11eb-bc56-02d2fb1aa1d7.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/42b332b2-6d5c-11eb-af09-02d2fb1aa1d7.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/f448989e-6886-11eb-a6bc-02d2fb1aa1d7.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/2199f8b2-66f5-11eb-a9bc-02c309bc01c1.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/7c7fac6e-6465-11eb-b7eb-02d2fb1aa1d7.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/54145130-59a2-11eb-8d61-02d1dbdc35d1.jpg)
Omroep West:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/cc06afe0-51f9-11eb-9348-02d1dbdc35d1.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/019f365e-5529-11eb-b163-02d1dbdc35d1.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/b6fe02ac-54d7-11eb-9224-0255c322e81b.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/0cc30612-54c2-11eb-9d38-02d2fb1aa1d7.JPG)
RTL Nieuws
NIDA
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/1d3c3aca-4f24-11eb-8026-0218eaf05005.jpg)
Debat in de Digitale Hofstad 
.%20Moving%20into%20next%20phase%20of%20work%20now%20w/%20@WHO%20mission%20team%20&%20China%20counterparts.%0d18%20uur%20geleden){kind=link}
Je moet ingelogd zijn om een reactie te plaatsen.