Waterschapverkiezingen 15 maart 2023

Iedere vier jaar mogen we voor de waterschappen naar de stembus. Dit jaar op 15 maart. Waarvoor kiezen we nu precies?

Hoe gaat Nederland om met extreem weer als droogte of storm? Hoe houden we onze rivieren koest? 

Wat zijn waterschappen?
Net als gemeentes, provincies en het landelijke parlement zijn waterschappen onafhankelijke, democratisch gekozen besturen, maar ze hebben maar één onderwerp waarover ze kunnen beslissen: de waterhuishouding in Nederland.

Er zijn 21 waterschappen, allemaal voorzien van een gekozen algemeen bestuur en een dagelijks bestuur. Deze worden voorgezeten door een dijkgraaf of watergraaf. Het algemeen bestuur, bestaande uit achttien tot dertig zetels, stelt het beleid van het waterschap vast en controleert of het dagelijks bestuur dat beleid goed uitvoert.

Het grootste deel van het algemeen bestuur wordt gekozen. Deze ‘ingezetenen’ moeten inwoners zijn van het waterschap waarover ze besturen. Ook zijn er in elk waterschap nog een aantal ‘geborgde zetels’ voor boeren en natuurorganisaties. Zij hoeven niet mee te doen met de verkiezingen; ze maken hoe dan ook deel uit van het algemeen bestuur. Op de ingezetenen kunnen we op 15 maart stemmen.

Wat doen de waterschappen?
Alle beslissingen die in Nederland genomen moeten worden over water gaan langs de waterschappen. Zo regelen ze het rioolbeheer en de waterzuivering, houden ze de waterstanden in de rivieren in de gaten, beheren ze het grondwaterpeil en onderhouden ze de dijken. Ook kijken veel waterschappen mee met bouwplannen in waterrijke gebieden en houden ze zich bezig met natuurbeheer.

Over de exacte functie van waterschappen bestaat wel wat discussie. Zo zijn er waterschappen die ook budget vrij willen maken voor recreatiegelegenheden bij de dijken, of groene energieopwekking bij gemalen, terwijl dat niet direct iets te maken heeft met waterbeheer. Moeten de waterschappen zich echt alleen richten op de kerntaken, of komt er meer bij kijken? Daar hebben politieke partijen verschillende meningen over.

We willen allemaal toch veilige dijken en schoon water? Waarom moeten we er dan voor stemmen?
De belangrijkste reden dat we stemmen op de waterschappen is de financiering. Waterschappen heffen namelijk hun eigen belasting, en krijgen in tegenstelling tot andere officiële diensten als Rijkswaterstaat geen pot geld vanuit de overheid. Om te bepalen waar al dat geld heen gaat, moeten we naar de stembus. In totaal kunnen de waterschappen zo’n 3,2 miljard euro verdelen, dus er is nogal wat om over te beslissen.

De onderwerpen waar de waterschappen over beslissen zijn ook meer politiek geladen dan op het eerste gezicht het geval lijkt. Zo bepalen waterschappen ook de hoogte van het grondwaterpeil in een gebied, een hot topic in klimaatkringen. Een hoog waterpeil zorgt voor minder co2-bodemuitstoot en zorgt dat grond minder snel verdroogt, maar daardoor wordt het land wel drassig en onbegaanbaar voor de tractoren van boeren. Daarnaast moeten er bijvoorbeeld keuzes gemaakt worden over waterverbruik in periodes van droogte, natuurbeheer, preventie van overstromingen, et cetera.

We hebben genoeg verkiezingen in ons land. Kunnen we de waterschappen beter niet gewoon afschaffen?
Hier wordt al langer over gediscussieerd.Zo stond in het regeerakkoord van Rutte II (2012-2017) dat de toenmalige regering de waterschappen in hun huidige vorm wilde afschaffen omdat veel mensen niet begrepen waarvoor ze konden kiezen bij de vaak onzichtbare besturen. Dat is uiteindelijk niet gebeurd.

Koepelorganisatie Unie van Waterschappen vindt juist dat de waterschappen voor de rest van de wereld een voorbeeld zijn van hoe een overheid waterbeheer in een land moet aanpakken, omdat het anders ondergesneeuwd raakt bij een centrale overheid.

Dat vindt ook bijzonder hoogleraar in Utrecht en lid van de Unie van Waterschappen Herman Havekes. ,,Er is wel degelijk een keuze te maken op 15 maart. Nederland wordt als geen ander geraakt door het klimaat, en daar zijn beslissingen in te nemen. Vul maar een stemhulp in, dan zie je dat de verschillen tussen partijen groot zijn.”

Wanneer zijn de verkiezingen, wie mag er stemmen en kan ik al een kieswijzer invullen?
De verkiezingen vinden plaats op 15 maart 2023. Uiterlijk twee weken voor de verkiezingen ontvangt iedereen die mag stemmen twee stempassen in de brievenbus, één voor de Provinciale Staten en één voor de waterschappen. Neem deze samen met een identificatiebewijs mee naar een stembureau in de buurt. Kijk hier voor meer informatie over de Provinciale Statenverkiezingen.

Iedereen die in een waterschap woonachtig is en boven de 18 jaar is mag zijn of haar stem voor dat waterschap uitbrengen. Dat zijn dus ook mensen met een andere nationaliteit dan de Nederlandse. Let op: je kunt alleen stemmen bij stembureaus in je eigen provincie of waterschap.

De stemwijzers voor alle waterschappen staan inmiddels online. Handig: op mijnstem.nlkun je je postcode invoeren, waarna de site laat zien voor welk waterschap je in aanmerking komt. De stemwijzers voor waterschappen vind je hier.

Onderzoek: vrouwen ondervertegenwoordigd

Vrouwen zijn op dit moment ‘sterk ondervertegenwoordigd’ in de Waterschappen. Bij geen van de huidige 21 Waterschappen zijn vrouwelijke leden in de meerderheid.

Lees: Onderzoek: vrouwen ondervertegenwoordigd  AD 13.02.2023

De geschiedenis van waterschappen

De waterschappen behoren juist tot de oudste instituties in ons bestuursbestel. Al in de middeleeuwen bestonden er burgerraden die de adel mochten adviseren over het waterbeleid in de vroege Nederlandse polders. Deze zijn eigenlijk altijd in een bepaalde vorm gebleven.

De afgelopen 100 jaar hebben de waterschappen wel een flinke transformatie ondergaan. Zo waren er in 1950 nog 2647 waterschappen in ons land, met sommige gebieden waar het waterbeheer juist door de gemeenten werd gedaan. Die lappendeken is door fusies en centralisaties uiteindelijk teruggebracht naar de 21 waterschappen die we nu kennen.

Ook is er de afgelopen jaren flink wat veranderd aan de verkiezingen. Zo worden de waterschapsverkiezingen pas sinds 2015 tegelijk gehouden met de Provinciale Statenverkiezingen, zoals dat nu ook weer gebeurt. Ook stonden er tot 2004 helemaal geen partijen op de lijst, maar enkel personen waarop gestemd kon worden. Afgelopen jaar, in 2022, zijn de geborgde zetels voor bedrijven geschrapt, waardoor alleen natuurorganisaties en boeren nog een gegarandeerde plaats krijgen in het bestuur.

We stemmen op de waterschappen. Wat doen zij?

De waterschappen zijn misschien wel het minst bekende democratische orgaan van ons land. Heel beknopt gaan de waterschappen voornamelijk over alles wat met water te maken heeft. Zo zijn zij verantwoordelijk voor het beheer van onze dijken en sluizen, maar ook voor de waterstand en het verwerken van afvalwater.

Er zijn 21 waterschappen, allemaal voorzien van een gekozen algemeen bestuur en een dagelijks bestuur. Deze worden voorgezeten door een dijkgraaf of watergraaf. Het algemeen bestuur, bestaande uit achttien tot dertig zetels, stelt het beleid van het waterschap vast en controleert of het dagelijks bestuur dat beleid goed uitvoert.

Het grootste deel van het algemeen bestuur wordt gekozen. Deze ‘ingezetenen’ moeten inwoners zijn van het waterschap waarover ze besturen. Ook zijn er in elk waterschap nog een aantal ‘geborgde zetels’ voor boeren en natuurorganisaties. Zij hoeven niet mee te doen met de verkiezingen; ze maken hoe dan ook deel uit van het algemeen bestuur. Op de ingezetenen kunnen we op 15 maart stemmen.

Wanneer zijn de verkiezingen, hoe kan ik stemmen en wanneer is de uitslag bekend?

De verkiezingen vinden plaats op 15 maart 2023. De stembureaus zijn open van 07.30 ’s ochtends tot 21.00 uur in de avond, uitzonderingen daargelaten. Uiterlijk twee weken voor de verkiezingen ontvangt iedereen die mag stemmen twee stempassen in de brievenbus, één voor de Provinciale Staten en één voor de waterschappen. Neem deze samen met een identificatiebewijs mee naar een stembureau in de buurt, waar je je stem kunt uitbrengen. Hier zul je dus ook twee stembiljetten ontvangen, die je in aparte stembussen moet inleveren. Let op: je kunt alleen stemmen bij stembureaus in je eigen provincie of waterschap.

Als om 21.00 uur alle stemmen binnen zijn is het tellen geblazen. Vrijwilligers door het hele land keren de stembussen om om de stemmen voor elke partij op te tellen. In de loop van de avond volgen eerst de exitpolls. Deze zijn echter nog niet erg nauwkeurig, aangezien hierbij nog geen tellingen zijn meegerekend. Later bellen stembureaus hun sneltellingen door, waarna de uitslag nog kan worden bijgesteld. Acht dagen na de verkiezingen worden de officiële uitslagen bekend gemaakt, maar deze zullen niet veel meer verschillen van wat er eerder was doorgegeven.

In principe is dan ook al bekend hoe de Eerste Kamer eruit gaat zien, maar officieel stemmen de Statenleden daar pas op 30 mei op. Kort daarna worden ook daarvan de uitslagen officieel bekendgemaakt, en zullen de kersverse Eerste Kamerleden uiteindelijk plaatsnemen op hun nieuwe positie.

Kan ik al een kieswijzer invullen?

De eerste kieswijzers beginnen langzaam binnen te druppelen. Zo staat er al een stemwijzer online van Drenthe, Overijssel. De stemwijzer van Noord-Brabant komt op 10 februari, en Limburg volgt op 17 februari. Op Mijnstem.nl kun je terecht voor een stemwijzer van de provincie Zuid-Holland. Van de andere provincies wordt verwacht dat deze ergens in februari nog online zullen komen te staan.

Voor de waterschappen kun je ook een stemwijzer invullen. Handig: op mijnstem.nl kun je je postcode invoeren, waarna de site laat zien voor welk waterschap je in aanmerking komt. De stemwijzer voor waterschappen vind je hier.

Zie ook: Waterschapverkiezingen 15 maart 2023 – de uitslag

zie ook: Wybren van Haga presenteert de nieuwe partij “Belang van Nederland” – BVNL

Lees: Hogere score voor BBB-kandidaat Marc Weterings na hertellen van stemmen waterschapsverkiezingen AD 22.03.2023

Lees: Waterschappen: meer investeren, belasting omhoog MSN 21.03.2023

Lees: Waterschapsbelasting gaat omhoog door maatregelen tegen klimaatschade NU 21.03.2023

Lees: Waterschappen gaan meer investeren vanwege klimaatverandering MSN 21.03.2023

Lees: Hertelling in sommige gemeenten voor waterschap of provincie MSN 21.03.2023

Lees: BBB in zeker dertien waterschappen de grootste partij MSN 17.03.2023

Lees: BBB in zeker dertien waterschappen de grootste partij RTL 17.03.2023

Lees: BBB in zeker dertien waterschappen de grootste partij MSN 17.03.2023

Lees: Voorlopige uitslag Stichtse Rijnlanden en Schieland en Krimpenerwaard – Omroep West 16.03.2023

Lees: Ook met BBB blijft grondwaterherstel grote uitdaging waterschappen NU 16.03.2023

Lee: BBB lijkt ook bij waterschappen grote winst te behalen NOS 16.03.2023

Lees: BBB wint ook waterschapsverkiezingen in Delfland en ligt aan kop in Rijnland – Omroep West 16.03.2023

Lees: BBB lijkt ook in veel waterschappen de grootste (binnenlandsbestuur.nl) 16.03.2023

Lees: Stemmen waterschapsverkiezing geteld: Partij voor de Dieren meeste stemmen – Den Haag FM 16.03.2023

Lees: Stembussen sluiten deuren, opkomst in Zuid-Holland richting 50 procent  AD 15.03.2023

Lees: Nederland gaat naar de stembus! Wat houden de provincies en waterschappen in? | Video  Telegraaf 15.03.2023

Lees: Stemmen op kleinste stembureau gaat ‘voortreffelijk’ MSN 15.03.2023

Lees: Nederland naar de stembus: ‘Er staat veel op het spel voor de coalitie’ MSN 15.03.2023

Lees: Nederland stemt ook voor besturen van 21 waterschappen MSN 15.03.2023

Lees: Ook bekende Nederlanders kandidaat bij verkiezingen MSN 15.03.2023

Lees: Stemlocaties voor de Provinciale Staten en de Waterschappen (businessinsider.nl) 15.03.2023

Lees: Hier kun je stemmen voor de Provinciale Staten en de Waterschappen MSN 15.03.2023

Lees: Eerste stembureau op station open in Nijmegen Telegraaf 15.03.2023

Lees: Deze natuurbeheerders vragen waterschappen de kraan open te draaien NU 14.03.2023

Lees: Planbureau: Maak water uitgangspunt van alle investeringen NU 14.03.2023

Lees: Overstromingen na hevige buien afgelopen zomer: ‘Het draait om geld’ – Omroep West 14.03.2023

Lees: Waterschapsverkiezingen staan voor de deur, waar stem je eigenlijk voor?  NU 14.03.2023

Lees: Waterschapsverkiezing vol technische taal: hoe maak je een keuze? RTL 14.03.2023  

Lees: Al die technische taal en onbekende partijen: hoe maak je een keuze voor de waterschapsverkiezingen? – Wel.nl (welingelichtekringen.nl) 14.03.2023

Lees: Al die technische taal en onbekende partijen: hoe maak je een keuze voor de waterschapsverkiezingen?  MSN 14.03.2023

Lees: Waterschapsverkiezing vol technische taal: hoe maak je een keuze? MSN 14.03.2023

Lees: Waarom stemmen voor waterschapsverkiezingen? ‘Ik stem ook niet over het weer’ – Omroep West 13.03.2023

Lees: Waarom de waterschapsverkiezingen over miljoenen mensenlevens gaan MSN 13.03.2023

Lees: Hele jaar door strandtenten? ‘Nog onduidelijk wat het op lange termijn betekent’ – Omroep West 12.03.2023

Lees: Bij extreme regenbui zorgt dit park ervoor dat wij droge voeten houden AD 09.03.2023

Lees: Provinciale Staten en waterschappen: zo werken de verkiezingen (businessinsider.nl) 09.03.2023

Lees: Provinciale Staten en waterschappen: zo werken de verkiezingen MSN 09.03.2023

Lees: Gemeenten laten stemmers oefenen om drempel naar stembus te verlagen NOS 09.03.2023

Lees: Stemhulp kleine week voor verkiezingen al 2 miljoen keer ingevuld MSN 09.03.2023

Lees: 15 maart verkiezingen! Wat houden de provincies en waterschappen in? | Video Telegraaf 09.03.2023

Lees: Waterschappen heffen dit jaar ruim 3,5 miljard euro belasting NU 09.03.2023

Lees: Louise (85) een van de oudste kandidaten op verkiezingslijst: ‘Ik lever vooral geestelijke bijstand’ AD 09.03.2023

Lees: Algemene Waterschapspartij wil zich bij Provinciale Verkiezingen dit keer wel politiek profileren  MSN 09.03.2023

Lees: Algemene Waterschapspartij wil zich dit keer wel politiek profileren (businessinsider.nl) 09.03.2023

Lees: Arnhem wil meer kiezers naar de stembus lokken MSN 09.03.2023

Lees: Stemmen voor de Provinciale Staten- en waterschapsverkiezingen? Hier zijn de stembureaus! AD 08.03.2023

Lees: Waterschappen heffen dit jaar ruim 3,5 miljard euro belasting NU 08.03.2023

Lees: Miljoenen pompen in dijken of schoon water? Dit valt er te kiezen tijdens waterschapsverkiezingen 2023 AD 08.03.2023

Lees: Onderzoek: waterkwaliteit in vijvers en grachten kan veel beter RTL 08.03.2023

Lees: Nederland heeft vieste water van Europa, en dat gaat geld kosten RTL 07.03.2023

Lees: Nederland heeft vieste water van Europa, en dat gaat geld kosten MSN 07.03.2023

Lees: Dit zijn de duurzame thema’s van de waterschapsverkiezingen MSN 07.03.2023

Lees: Nederlanders hebben geen flauw benul waar ze voor stemmen bij waterschappen, belangstelling groeit wel AD 07.03.2023

Lees: Julia (19) is verkiesbaar voor waterschap: ‘We hebben jongeren nodig’ MSN 07.03.2023

Lees: Julia (19) is verkiesbaar voor waterschap: ‘We hebben jongeren nodig’ RTL 07.03.2023

Lees: Hoogleraar: crisis waterkwaliteit veel groter dan die van stikstof – Wel.nl (welingelichtekringen.nl) 05.03.2023

Lees: Hoogleraar: crisis waterkwaliteit veel groter dan die van stikstof MSN 05.03.2023

Lees: Grond omlaag of water omhoog: het belang van waterpeil voor de polder – Omroep West 04.03.2023

Lees: Waterschapsbelasting stijgt: waarom je meer betaalt voor droge voeten RTL 02.03.2023

Lees: Waterschapslasten omhoog, bekijk hier hoe hard het bij jou stijgt RTL 02.03.2023

Lees: Kieswijzer: Ontdek welke partij het best bij je past  NU 01.03.2023

Lees: Jongeren uit Schilderswijk runnen eigen stembureau bij aankomende verkiezingen – Den Haag FM 01.03.2023

Lees: Vrijwilligers weten weg naar stembureaus voor komende verkiezingen al te vinden NU 28.02.2023

Lees: Provinciale Statenverkiezingen en de waterschappen: doe hier onze stemwijzer AD 28.02.2023

Lees: Waarom boeren de waterschapsverkiezingen dit jaar vrezen NU 27.02.2023

Lees: Helft waterschappen weigert belastingkwijtschelding voor arme ondernemers NOS 27.02.2023

Lees: De een betaalt meer waterschapsbelasting dan de ander: waar je woont maakt veel uit – Omroep West 26.02.2023

Lees: Bedrijven vrezen meer belasting, minder samenwerking door vertrek uit waterschap NOS 26.02.2023

Lees: Ratten, kreeften en duizendknoop: hoe kom je ervan af? – Omroep West 19.02.2023

Lees: Overstromingen en extreme droogte maken verkiezingen ineens belangrijk: ‘Kunnen schade beperken’ AD 15.02.2023

Lees: Regionale omroepen bieden stemhulp Kieskompas aan in alle provincies NOS 15.02.2023

Lees: Grondwater inzet waterschapsverkiezingen: ‘Peil moet omhoog’ NOS 24.02.2023

Lees: Wat doen de waterschappen, en waarom moeten we ervoor naar de stembus? AD 13.02.2023

Lees: Floris is 18 jaar en wil bij het waterschap: ‘Wat ga jíj nou weer doen, reageren mijn vrienden’ AD 12.02.2023