Het demissionair Klimaatkabinet Rutte 3 in het jaar 2021 !!! – deel 10
Telegraaf 06.03.2021
Klimaatactivisten verzetten zich tegen biomassacentrale
Klimaatactivisten van Extinction Rebellion blokkeren vrijdagochtend 05.03.2021 de toegangsbrug naar de Elektriciteitscentrale Diemen, waarmee eigenaar Vattenfall plannen heeft om het om te bouwen tot de grootste biomassacentrale van Nederland. Het is de eerste keer dat leden van de mondiale milieubeweging zich in Nederland verzetten tegen massale houtstook.
AD 13.03.2021
Tientallen activisten hebben zich vastgeketend op de loopbrug en verhinderen op die manier dat personeelsleden naar de centrale toe kunnen lopen.
De activisten, die meer handelingen van de overheid willen zien om klimaatverandering te voorkomen, proberen zo duidelijk te maken dat het verstoken van hout geen goed alternatief is om de maatschappij ’duurzaam’ in te richten.
’Groene coalitie’
De gemeente Amsterdam, nota bene geleid door zelfbenoemde ’groene coalitie’ van onder ander GL, D66, PvdA en SP wil een groot deel van de hoofdstad verwarmen met warmte die in de toekomstige biomassacentrale van Diemen moet worden opgewekt middels houtstook. Per 1 juli 2024 moet de centrale dan ook draaien. De multinational Vattenfall krijgt van de Nederlandse Staat, zo is hen in het vooruitzicht gesteld, honderden miljoenen subsidie om de mega-biomassacentrale te laten verrijzen.
Telegraaf 16.03.2021
Telegraaf 02.03.2021
Telegraaf 05.03.2021
AD 05.03.2021
Green-Deal H2
Overheden en partijen uit de sector hebben vrijdag 12.03.2021 de Green-deal H2-Wijken: Naar praktische toepassing van waterstof als warmtevoorziening in woonwijken’ gesloten. Hoe kan waterstof veilig en duurzaam worden ingezet voor verwarming in de gebouwde omgeving?
In de Green Deal spreken partijen af om samen de ontwikkeling van waterstofwijken in de praktijk te verkennen. Aan de hand van leerprojecten in de wijk Erflanden en het dorp Stad aan ’t Haringvliet in de gemeenten Hoogeveen en Goeree-Overflakkee worden inzichten en ervaringen opgedaan over de voordelen en voorwaarden voor het gebruik van waterstof in de gebouwde omgeving.
Nederland gaat over op duurzame energie. In het Klimaatakkoord is daarom afgesproken om naast elektriciteit uit zon en wind ook in te zetten op duurzame gassen zoals waterstof voor de verduurzaming van de energievoorziening. Waterstof is tot 2030 nog niet beschikbaar in de gebouwde omgeving, en na 2030 is het onzeker of groene waterstof voldoende voorradig en betaalbaar is om in de gebouwde omgeving toe te passen.
Desalniettemin biedt het kansen. Om goed voorbereid te zijn, voor als er voldoende groene waterstof komt, is in het Klimaatakkoord afgesproken om tijdig en op kleine schaal praktijkervaring op te doen met waterstof in de gebouwde omgeving.
De Green Deal H2-Wijken vloeit voort uit deze afspraak. De deal is erop gericht om door middel van leerprojecten (zogenaamde H2-Wijken) kennis en ervaringen op te doen over de rol die waterstof mogelijk op termijn kan spelen in woningen en andere gebouwen. Hierdoor komen mogelijke knelpunten en oplossingen tijdig in beeld.
Eerste H2-Wijken in Hoogeveen en Stad aan ‘t Haringvliet
De eerste stap die de Green Deal partijen zetten is het inventariseren van bestaande knelpunten en het uitwerken van mogelijke oplossingsrichtingen op basis van de kennis die de partijen inbrengen. De resultaten van deze inventarisatie maken duidelijk onder welke voorwaarden naar verwachting in 2025 met de uitvoering van de eerste leerprojecten kan worden gestart.
De wijk Erflanden in Hoogeveen en Stad aan ’t Haringvliet op Goeree-Overflakkee zijn hiervoor aangewezen binnen het Programma Aardgasvrije Wijken. Over de ervaringen in deze en eventueel andere leerprojecten wordt jaarlijks gerapporteerd als onderdeel van de Green Deal. Ook zullen alle partijen zich inspannen om gedurende de leerprojecten actief kennis, ervaringen en best-practices uit te wisselen. Een overzicht van alle afspraken is te vinden op www.greendeals.nl.
Green Deal-partijen en partners
De Green Deal is ondertekend door de ministeries van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, Economische Zaken en Klimaat en Infrastructuur en Waterstaat, de provincies Zuid-Holland en Drenthe, de gemeenten Hoogeveen en Goeree-Overflakkee, Stedin Netbeheer B.V., N.V. Rendo en de Nederlandse Vereniging voor Duurzame Energie.
Daarnaast worden 24 relevante stakeholders betrokken als kennispartners. Het is mogelijk voor nieuwe partijen om toe te treden tot deze Green Deal. Verzoeken daartoe kunnen binnenkort worden ingediend bij het secretariaat van het nog op te richten kernteam, dat zal worden ondergebracht bij de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland.
Bouw waterstofschip mogelijk via Green Deal Zeevaart
Waterstof als aandrijving voor binnenvaartschepen. Om die ontwikkeling aan te jagen trekt minister Van Nieuwenhuizen (Infrastructuur en Waterstaat) 4 miljoen euro uit voor de bouw, ontwikkeling en het in de vaart brengen van het eerste binnenvaartvrachtschip in Nederland dat wordt aangedreven door waterstof.
Waterstof is een belangrijk duurzaam alternatief voor binnenvaartschepen die varen op fossiele diesel. Door de bouw van het waterstofschip te ondersteunen, geeft Van Nieuwenhuizen verduurzaming van de binnenvaart een verdere impuls. In 2050 moet de Nederlandse binnenvaart zero-emissie zijn. Het nieuwe binnenvaartschip komt naar verwachting in 2023 in de vaart.
Minister Van Nieuwenhuizen: “Varen op waterstof is nu niet langer meer een idee dat op de tekentafel ligt. Door dit schip te bouwen en er straks mee te varen, leren we in de praktijk wat er nodig is om waterstof veilig en op grotere schaal te gebruiken in onze binnenvaart. Dit is een hele mooie stap vooruit op weg naar een binnenvaart zonder uitstoot.”
Het gebruik van waterstof in de binnenvaart staat nog in de kinderschoenen. Door nu een nieuw schip te ontwikkelen dat vaart op groene waterstof kan straks in de praktijk verder worden geëxperimenteerd met productie, opslag en transport van waterstoftoepassingen. Op deze manier kan waterstof zich ontwikkelen als belangrijke duurzame aandrijving voor binnenvaartschepen naast bijvoorbeeld batterij-elektrisch aangedreven schepen.
Samenwerking
Het schip krijgt de naam Antonie, wordt 135 meter lang, 3700 ton en wordt gebouwd door Lenten Scheepvaart B.V. De bouw staat niet op zichzelf, maar maakt deel uit van het WEVA-project. Dit is de afkorting van ‘Waterstof Elektrisch Vrachtschip Antonie’. De Antonie gaat zout vervoeren van de fabriek van Nouryon in Delfzijl naar de Botlek in Rotterdam. Het project waar naast de reder en vervoerder ook de motorleverancier en brandstofcelproducent bij betrokken zijn, wordt begeleid door binnenvaart coöperatie NPRC.
NPRC CEO Femke Brenninkmeijer: “Het unieke van dit project is de samenwerking tussen verlader, binnenvaartondernemer, coöperatie NPRC én de overheid. Alleen met steun van alle belanghebbenden is het mogelijk om van dromen naar werkelijkheid, van woorden naar daden, te komen met een zero-emissie transport.”
Green Deal
De binnenvaart levert een belangrijke bijdrage aan de verplaatsing van het goederenvervoer van de weg naar het water en de beperking van de uitstoot. De Rijksoverheid, provincies, havens, maritieme brancheorganisaties, verladers, vervoerders, banken en kennisinstellingen hebben in 2019 met de Green Deal Zeevaart, Binnenvaart en Havens de handen ineen geslagen voor verduurzaming van de scheepvaart.
Uit die Green Deal vloeiden eerdere impulsen voor schonere binnenvaartschepen voort, zoals de oprichting van Zero Emission Services (ZES). Begin dit jaar stelde minister Van Nieuwenhuizen 11,7 miljoen euro beschikbaar om binnenvaartschippers en -reders te ondersteunen bij de aanschaf en installatie van nieuwere en schonere scheepsmotoren.
Ook was er subsidie voor fabrikanten voor de ontwikkeling en productie van schonere scheepsmotoren. Het kabinet stelt de komende vijf jaar 65 miljoen euro beschikbaar om binnenvaartschepen uit te rusten met SCR-katalysatoren. Deze bijdrage is onderdeel van de maatregelen die worden genomen om de uitstoot van stikstof omlaag te brengen.
AD 20.03.2021
Telegraaf 10.03.2021
Ook Eerste Kamer achter stikstofwet van Schouten
In de wet, die onder druk van de Tweede Kamer werd aangepast, staat dat in 2025 zeker 40 procent, in 2030 50 procent en in 2035 74 procent van de ‘stikstofgevoelige’ natuur weer helemaal gezond moet zijn. Ook komt er compensatie voor landbouwbedrijven die extra last ondervonden van het verbieden van de soepele stikstofregels.
Akkoord met oppositie
Dat de Eerste Kamer met de wet instemt, is niet verrassend. Eind vorig jaar bereikte Schouten een akkoord met een deel van de oppositie, waardoor ze zich van steun van een meerderheid in beide Kamers verzekerde.
Telegraaf 03.03.2021
Op weg naar de 2e kamerverkiezingen op 17 maart 2021 gaat het veel over kernenergie
Waarom ???
Het woord kernenergie is nogal een heet hangijzer in de politieke campagnes:
het bouwen van nieuwe kerncentrales in Nederland.
Gisteren 28.02.2021 tijdens het RTL-verkiezingsdebat kwamen partijen er stevig over in botsing, toen VVD-lijsttrekker Mark Rutte Groningen een geschikte locatie voor een kerncentrale noemde.
De politieke reacties op die aanvaring lees je hier.
Alles over de terugkeer van kernenergie in het publieke debat lees je in deze zes vragen:
Waarom staat kernenergie zo prominent op de politieke agenda?
Omdat een nieuwe regering de nationale klimaatdoelstellingen moet behalen. In de Klimaatwet is vastgelegd dat Nederland in 2030 bijna de helft minder CO2-uitstoot wil ten opzichte van 1990. Voor het jaar 2050 moet dat zelfs 95 procent minder zijn. Sommige partijen denken dat we het niet afkunnen zonder kernenergie, andere partijen denken van wel.
Hieronder zie je hoe politieke partijen denken over kernenergie in Nederland:
Zo denken partijen over kernenergie in Nederland NOS
Zo denken partijen over kernenergie in Nederland NOS
Zo denken partijen over kernenergie in Nederland NOS
Zo denken partijen over kernenergie in Nederland NOS
Zo denken partijen over kernenergie in Nederland NOS
Wat zijn de voor- en nadelen van kernenergie?
Het belangrijkste voordeel: bij een kernreactie komt vrijwel geen CO2 vrij, daardoor is het niet schadelijk voor de natuur. Er is daarnaast weinig oppervlakte nodig om veel energie op te wekken. Ook ben je niet afhankelijk van wind of zon, wat het door het hele jaar heen een zekere energiebron maakt.
Het grootste nadeel is dat er radioactief afval vrijkomt, dat lastig en duur om te verwerken en lange tijd schadelijk blijft. Ook zijn er veiligheidsrisico’s, waar in de jaren 70 en 80 heftig tegen werd geprotesteerd. Hoewel kerncentrales in de loop der jaren veiliger zijn geworden en ernstige ongelukken zeldzaam zijn, blijft het risico op een ramp aanwezig. Tsjernobyl en Fukushima zijn de bekendste voorbeelden. De vrijgekomen straling richtte daarbij grote ecologische schade aan en schaadde de gezondheid van omwonenden.
Is kernenergie nodig om de klimaatdoelstellingen te behalen?
Daar is geen sluitend antwoord op te geven. Op dit moment wordt vooral ingezet op zonne- en windenergie. Sommige partijen denken dat daar de volledige oplossing voor CO2-reductie ligt, andere partijen denken dat kernenergie ook nodig is. “Er zijn voor beide standpunten scenariostudies gedaan die haalbaar worden geacht”, zegt Jan-Leen Kloosterman, hoogleraar reactorfysica aan de TU Delft.
Op dit moment staat er één kerncentrale in Nederland, in het Zeeuwse Borssele. Die voorziet in ongeveer 3 procent van het Nederlandse energieverbruik. Nieuwe kerncentrales zouden niet bijdragen aan het halen van de klimaatdoelstellingen voor 2030, omdat de bouw daarvan zeker langer zou duren.
Een recent plan stelt dat er in 2035 een nieuwe kerncentrale zou kunnen staan. Dat is een positieve schatting, stelt zelfstandig energiedeskundige Herman Damveld. “Je moet het politieke besluit nemen, ruimte inbouwen voor bezwaren, een bedrijf vinden en de daadwerkelijke bouw uitvoeren.” Dat laatste duurt vaak langer dan voorzien. In Frankrijk en Finland heeft de bouw van kerncentrales veel vertraging opgelopen, door bouwfouten en ontwerpen die gaandeweg moesten worden aangepast. Daardoor liepen ook de kosten flink op.
Hoe reëel is een nieuwe kerncentrale in Nederland?
Kernenergie werd lang bestempeld als een ‘te dure’ optie. Maar daar verschillen de meningen inmiddels over. In opdracht van de Tweede Kamer werd vorig jaar onderzoek gedaan naar kernenergie in Nederland. Daaruit bleek dat kernenergie niet duurder is dan energie uit wind en zon, al kwam daar ook de nodige wetenschappelijke kritiek op.
Een belangrijke horde zou zijn om een bedrijf te vinden dat daadwerkelijk een kerncentrale wil bouwen. Tot nu toe zijn die lastig te vinden. “Zonder afnamegaranties en medefinanciering vanuit de overheid is het risico groot”, zegt Kloosterman.
Waarom noemde Rutte Groningen als mogelijke bestemming voor een kerncentrale?
Al in 1985 werden er in Nederland locaties aangewezen voor de mogelijke bouw van kerncentrales. Daarvan zijn er nog drie over: de Maasvlakte 1 bij Rotterdam, de Eemshaven in Groningen én Borssele. Het kabinet houdt die locaties vrij voor de bouw van een nieuwe kerncentrale. Er mogen op die plekken ook geen woningen of bedrijven worden gebouwd.
Hoe gaan andere landen om met kernenergie?
In Nederland is het aandeel van kernenergie nihil als je het afzet tegen het Europese gemiddelde. In landen als Frankrijk en België verzorgen centrales het leeuwendeel van de energie. In die landen hebben ze wel aangekondigd dat aandeel af te willen bouwen, omdat ze meer willen inzetten op hernieuwbare energie.
Zo gaan een aantal omliggende landen met kernenergie om:
Het aandeel van kernenergie in Europese landen NOS
lees: Green Deal H2-Wijken Convenant 12.03.2021
Lees: Hypocriet getetter van activisten tegen kerncentrale in Groningen Elsevier 03.03.2021
Lees: Kernenergie helemaal terug als campagnethema: dit staat er in de verkiezingsprogramma’s Elsevier 01.03.2021
lees: EGR20 UN Emissions Gap Report 2020
Lees: Groen licht voor stikstofwet, maar wat staat er nou precies in? RTL 10.12.2020
lees: Zo loodst Schouten stikstofwet toch door Kamer Elsevier 10.12.2020
lees: kamerbrief over klimaat en energieverkenning 2020 en uitvoering Urgenda-vonnis 09.12.2020
lees: Het Uitvoeringsprogramma Natuur KB brief 2e kamer 08.12.2020
lees: Programma Natuur 20282379 bijlage
lees: Overzicht deelnemende gemeenten proeftuinen aardgasvrije wijken 2e ronde 2020
lees: Proeftuinen aardgasvrije wijken 2e ronde
lees: Behandelverzoek wetsvoorstel stikstofreductie en natuurverbetering brief 2e kamer 13.10.2020
lees: Advies_Raad_van_State_wetsvoorstel_stikstofreductie_en_natuurverbetering
lees: Kamerstuk wetsvoorstel Stikstofreductie en natuurverbetering
lees: aanbiedingsbrief rapport kernenergie 22.09.2020
lees: bijlage POSSIBLE ROLE OF NUCLEAR IN THE DUTCH ENERGY MIX IN THE FUTURE
lees: Stand van zaken Subsidieregeling sanering varkenshouderijen (Srv) 10.06.2020
lees: Niet alles kan overal’ eindadvies over structurele aanpak Stikstofproblematiek aanbiedingsbrief 08.06.2020
lees: Eindadvies ‘Niet alles kan overal’ 08.06.2020
lees: Kamerbrief Voortgang stikstofproblematiek structurele aanpak bijlage 1 en 2 24.04.2020
lees: Bijlage 3
meer: Klimaat NU
Lees: Stikstof: geduld oppositie raakt op, dit besloot het kabinet tot nu toe NU
Zie ook: Klimaatspanningen niet alleen in de Tweede kamer opgelopen
Zie ook: Klimaatmars 10.03.2019 van de Dam naar Museumplein Amsterdam – terugblik
Zie ook: Klimaatdemonstratie 07.02.2019 op het Malieveld – terugblik
Zie ook: Het demissionair Klimaatkabinet Rutte 3 in het jaar 2021 !!! – deel 9
Zie ook: Haalt het Klimaatkabinet Rutte 3 het jaar 2021 ??? – deel 8
Zie ook: Haalt het Klimaatkabinet Rutte 3 het jaar 2021 ??? – deel 7
Zie ook: Haalt het Klimaatkabinet Rutte 3 het jaar 2021 ??? – deel 6
Zie ook: Haalt het Klimaatkabinet Rutte 3 het jaar 2020 ??? – deel 5
Zie ook: Haalt het Klimaatkabinet Rutte 3 het jaar 2020 ??? – deel 4
Zie ook: Haalt het Klimaatkabinet Rutte 3 het jaar 2020 ??? – deel 3
Zie ook: Haalt het Klimaatkabinet Rutte 3 het jaar 2020 ??? – deel 2
Zie ook: Haalt het Klimaatkabinet Rutte 3 het jaar 2020 ??? – deel 1
Zie ook: 2019 – Het jaar van de waarheid voor kabinet Rutte 3
Uitgelekt plan: Brussel wil moderne aardgascentrales milieuvriendelijk label geven
NOS 24.03.2021 De Europese Commissie overweegt hypermoderne aardgascentrales te kwalificeren als groene ondernemingen om de financiering van nieuwe centrales aantrekkelijker te maken. Het uitgelekte voorstel wekt verbazing bij wetenschappers en milieuorganisaties.
Ruim 200 ondertekenaars van een brandbrief aan Brussel vinden het plan om aardgas als milieuvriendelijk te bestempelen een verkeerd signaal. Onder andere Greenpeace, het Wereld Natuur Fonds, ASN Bank en Natuur & Milieu schrijven dat er geen tijd is voor verkeerde oplossingen. “Dit ongewenste voorstel gaat lijnrecht in tegen de groene Europese ambities”, staat in de brief.
Directeur Marjolein Demmers van Natuur & Milieu zegt in een toelichting dat het uitgelekte voorstel de deur opent voor afhankelijkheid van fossiele gascentrales in de komende decennia. “En dat strookt niet met de Europese Green Deal of het Parijsakkoord en dat moeten we echt niet willen.”
Alleen efficiënte centrales
“Hoewel het plan is om alleen de meest efficiënte gascentrales een groen label te geven, stellen de briefschrijvers dat het echt niet kan om een fossiele brandstof groen te noemen”, zegt EU-correspondent Sander van Hoorn in het NOS Radio 1 Journaal.
De Europese Commissie wil het landen makkelijker maken om de afgesproken klimaatdoelstellingen te halen. “Duitsland en Polen willen vervuilende kolencentrales vervangen door nieuwe gascentrales”, zegt Sander van Hoorn. “In dat geval kan dit voorstel een uitkomst bieden, maar andere landen zullen minder enthousiast zijn. Ook blijft het een moeilijk verhaal om te verkopen voor de Europese Commissie. De discussie in Brussel moet nog gevoerd worden.”
Reactie ministerie van Economische Zaken:
“In Europa werken we toe naar 55% CO2-reductie in 2030 en klimaatneutraliteit in 2050. Dat verandert niet. Wel wordt in de EU gewerkt aan de zogenoemde taxonomie, een kader waarmee bepaald wordt of private investeringen als duurzaam gelabeld mogen worden.
De duurzaamheid van aardgas is een gevoelig onderwerp omdat sommige EU-landen nog van steen- en bruinkool af moeten. Nederland is verder in de energietransitie en in onze context blijft het belangrijk om van het aardgas af te gaan. Nederland zet in op een zo ambitieus mogelijke invulling van de Europese taxonomie en daarbij pleiten wij voor een wetenschappelijke basis voor de kaders die bepalen wat wel of niet als duurzaam gezien wordt.”
Op 21 april hoopt de Europese Commissie het definitieve voorstel openbaar te maken.
BEKIJK OOK;
Circulaire economie essentieel voor behalen van klimaatdoelen van Parijs
RO 24.03.2021 Om de doelstellingen uit het klimaatakkoord van Parijs te kunnen halen, moet ook de wereld veranderen in een circulaire economie. Een circulaire economie zorgt voor ongeveer 20 procent minder broeikasgassen in de lucht en kan daarmee structureel bijdragen aan de afspraken uit het Parijsakkoord. Het World Circular Economy Forum+Climate is de online conferentie om aandacht te vestigen op het belang van een circulaire economie om klimaatdoelen te halen.
De virtuele top wordt georganiseerd door het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat, het ministerie van Buitenlandse Zaken en het Finse innovatiefonds Sitra. Op uitnodiging van staatssecretaris Stientje van Veldhoven en Jyrki Katainen, voorzitter van Sitra, gaan overheden, internationale organisaties, kennisinstellingen, de private sector en burgers met elkaar in gesprek op 15 en 16 april 2021. De conferentie wordt afgesloten met een Action Statement met concrete toezeggingen van deelnemende landen, bedrijven en organisaties.
Grote uitdaging
“Het is tijd voor verandering. Tijd voor een circulaire economie, die noodzakelijk is voor een klimaatneutrale wereld in 2050. Voor een gezonde toekomst van onze kinderen moeten we stoppen met het verspillen van grondstoffen, waardevolle materialen hergebruiken en er nieuwe producten van maken. Laten we samen onze schouders eronder zetten om het verschil te maken,” zegt staatssecretaris van Infrastructuur en Waterstaat en WCEF+Climate-gastvrouw Stientje van Veldhoven.
Klimaatverandering is een van de grootste uitdagingen van deze tijd. Een circulaire economie
kan een belangrijke rol spelen bij het aanpakken van deze crisis. In een circulaire economie wordt slimmer en zuiniger omgegaan met grondstoffen, om zo verspilling en vervuiling tegen te gaan. Dat kan door het stimuleren van het delen van bezittingen zoals een auto, maar ook door het slim hergebruiken van materialen en primaire grondstoffen. Circulariteit is meer dan het recyclen van afval. Door veranderingen in de hele keten levert de transitie naar een circulaire economie een belangrijke bijdrage aan een duurzame economie én een beter leefklimaat. Innovatie en samenwerking zijn daarbij cruciaal.
“Overmatig gebruik van natuurlijke hulpbronnen is een belangrijke bron van klimaatemissies. De circulaire economie biedt ons een instrument om de klimaatcrisis aan te pakken, het verlies aan biodiversiteit tegen te gaan en ons materiaalverbruik op een economisch haalbare manier te verminderen, ”zegt Jyrki Katainen, voorzitter van het Finse innovatiefonds Sitra, die mede-gastheer is van de conferentie. WCEF is een wereldwijd initiatief van Sitra en Finland; het volgende jaarlijkse forum zal dit jaar op 13-15 september in Canada worden gehouden.
In het nationale klimaatakkoord zet Nederland in op het halveren van de CO2-uitstoot in 2030. Nederland zal ook extra maatregelen nemen om de verhoogde EU-doelstellingen te halen, in lijn met de Europese Green Deal. Circulariteit is een belangrijke pijler in het Nederlandse klimaatplan en het EU-actieplan circulaire economie als onderdeel van de Europese Green Deal. Nederland streeft ernaar om in 2030 vijftig procent minder grondstoffen te gebruiken en in 2050 volledig circulair te zijn.
Finland streeft ernaar om in 2035 CO2-neutraal en de eerste fossielvrije maatschappij ter wereld te zijn. Onder meer door nieuwe beslissingen te nemen over het klimaatbeleid, te streven naar een vrijwel emissievrije elektriciteits- en warmteproductie tegen het einde van de jaren 2030, evenals het verkleinen van de CO2-voetafdruk van gebouwen, het bevorderen van een circulaire economie en een klimaatvriendelijk voedselbeleid.
Speakers of the WCEF+Climate include among others:
- Stientje van Veldhoven, staatssecretaris van Infrastructuur en Waterstaat
- Jyrki Katainen, voorzitter van het Finse innovatiefonds Sitra
- Sigrid Kaag, minister voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking
- Frans Timmermans, eerste vicevoorzitter van de Europese Commissie
- Amina J. Mohammed, plaatsvervangend secretaris-generaal van de Verenigde Naties
en voorzitter van VN-duurzame ontwikkelingsdoelen-programma (UNSDG) - Frans van Houten, CEO Royal Philips en voorzitter van Platform for Accelerating
the Circular Economy (PACE)
Commitment
Tijdens de dertien online sessies van WCEF+Climate onderstrepen ministers, bedrijven en andere organisaties hun commitment aan de overgang naar een circulaire economie. Er worden afspraken gemaakt, best practices gedeeld en stappen gezet om de wereld klaar te maken voor een circulaire economie. Deelnemers kunnen tot het einde van de conferentie individuele toezeggingen indienen. Deze worden vastgelegd in een Action Statement, dat na de conferentie gedeeld wordt. Met deze intentieverklaringen willen we een volgende stap zetten naar een circulaire economie, ook om te kunnen voldoen aan het klimaatakkoord van Parijs. In november dit jaar zijn de volgende internationale klimaatonderhandelingen, in Glasgow.
Zie ook; Circulaire economie
ECB en DNB: Sneller klimaatbeleid is beste voor de economie
NU 23.03.2021 Hoe sneller het klimaatbeleid, hoe beter dat is voor de economie, zegt de Europese Centrale Bank (ECB) op basis van een klimaatstresstest. Ook De Nederlandse Bank (DNB) spreekt zich uit: die noemt het tegengaan van klimaatverandering de grootste uitdaging voor Nederland tijdens de nasleep van de coronacrisis.
De ECB probeert met de stresstest de voor- en nadelen van klimaatbeleid tegen elkaar af te wegen. Daaruit moet blijken welk scenario de minste schade en risico’s oplevert voor de financiële wereld. In de analyse worden wereldwijd vier miljoen bedrijven en tweeduizend banken meegenomen.
Als klimaatverandering niet wordt aangepakt, lopen bedrijven tegen steeds hogere directe en indirecte kosten aan als gevolg van natuurrampen en extreem weer. Veel bedrijven zouden hierdoor ook failliet gaan, zegt ECB-vicepresident Luis De Guindos. Dat levert vervolgens weer een groot risico voor banken op.
Daar staat tegenover dat de omschakeling naar een klimaatneutrale economie zeer grote financiële investeringen vraagt. Maar zulke investeringen betalen zich ook deels terug in werkgelegenheid en technologische innovatie.
Een scenario mét klimaatbeleid steekt daarom gunstiger af, waarbij een hoger tempo volgens De Guindos de netto voordelen vergroot. “Onze resultaten laten zien dat vroeg handelen duidelijke voordelen heeft. De kortetermijnkosten van de transitie verbleken in vergelijking met de kosten van een ongebreidelde klimaatverandering op middellange tot lange termijn.”
Wijdverbreide verwoesting en economische ontwrichting
De Guindos noemt klimaatverandering een van de grootste uitdagingen van de mensheid. “Als klimaatverandering niet wordt aangepakt, zal het resulteren in wijdverbreide verwoesting en economische ontwrichting.”
“Deze resultaten onderstrepen de dringende noodzaak om over te schakelen naar een groenere economie. Niet alleen om ervoor te zorgen dat de doelstellingen van het klimaatakkoord van Parijs worden gehaald, maar ook om schade aan onze economieën, bedrijven en bestaansmiddelen te beperken.”
De Guindos zegt tot slot dat de primaire verantwoordelijkheid voor het bestrijden van klimaatverandering weliswaar bij overheden ligt, maar dat centrale banken daar een belangrijke rol naast spelen.
DNB kritisch op Nederland, noemt klimaatbeleid nu de topprioriteit
In het maandag verschenen jaarverslag spreekt ook DNB zich sterk uit over klimaatverandering. De financiële toezichthouder noemt klimaatverandering momenteel de grootste beleidsuitdaging voor Nederland.
DNB constateert dat het huidige beleid niet volstaat om de eigen doelen te halen, laat staan om aansluiting te vinden bij de hogere doelen van Europese buurlanden.
“Alle goede voornemens ten spijt is Nederland zeker niet de beste leerling van de Europese klas waar het lessen in duurzaamheid betreft”, zo stelt de Nederlandse centrale bank.
Lees meer over: DNB Klimaat europese centrale bank
Niet-halen ‘Urgenda-doel’ brengt Nederlandse rechtsstaat op onbekend terrein
NU 23.03.2021 Ook de overheid mag een uitspraak van de rechter niet negeren. Maar wat als dat toch gebeurt? Die vraag komt omhoog in de klimaatzaak van Urgenda, nu voorlopige cijfers laten zien dat de uitstoot van broeikasgassen, ondanks politieke beloften, onvoldoende is teruggedrongen. Een uitzonderlijke situatie, zeggen rechtsgeleerden tegen NU.nl. Het kan leiden tot een dwangsom, of zelfs het Europees Hof voor Rechten van de Mens. Maar dan zal er na zes jaar en drie rechters opnieuw moeten worden geprocedeerd.
De klimaatzaak van Urgenda is bedoeld om Nederlandse burgers te beschermen tegen klimaatverandering. Rechters oordeelden in 2015, 2018 en 2019 dat de beleidsvrijheid van de politiek een ondergrens heeft: de uitstoot van broeikasgassen moest per 2020 ten minste 25 procent onder het niveau van 1990 liggen.
Kabinet beloofde naleving, maar verspeelde tijd (en kans coronacrisis)
Eind 2019, toen ook de Hoge Raad de uitspraak bekrachtigde, was er nog een grote kloof te dichten. Toen volgde de coronacrisis, en daarmee een onverwachte, scherpe daling van de CO2-uitstoot, door minder wegverkeer en industriële activiteit.
Het ‘Urgenda-doel’ kwam zo binnen handbereik, maar bij gebrek aan aanvullend klimaatbeleid bleef de uitstoot 0,5 procent te hoog, tonen voorlopige cijfers van het CBS. Bovendien stijgt de uitstoot in 2021 weer. Ook dat is strijdig met het vonnis.
Ondanks jarenlang procederen heeft het kabinet sinds 2015 altijd beloofd het vonnis te zullen uitvoeren, zegt hoogleraar klimaatrecht Jonathan Verschuuren van Tilburg University. “Die belofte is weinig overtuigend nagekomen.”
Is het dan ‘pech gehad, volgende keer beter’? Niet in een rechtsstaat, zegt hoogleraar privaatrecht Eddy Bauw van de Universiteit Utrecht: “Een gerechtelijk vonnis kan door niemand worden genegeerd. Zeker niet door de Staat, die het goede voorbeeld zou moeten geven. Ik ga er dan ook van uit dat de Staat zich netjes aan rechterlijke uitspraken houdt.”
Zie ook: CO2 is gelijk gebleven, hoe kan Nederland dan toch klimaatdoel halen?
Kun je de overheid bewegen met een dwangsom?
Als inderdaad blijkt dat het vonnis niet is uitgevoerd, is Urgenda opnieuw aan zet. Die organisatie had de rechter al in 2015 kunnen vragen om bij het in gebreke blijven een dwangsom in te stellen. Dan moet de Staat bijvoorbeeld een bedrag betalen voor elke dag dat het vonnis niet is uitgevoerd. “Dat vond Urgenda toen kennelijk een beetje te ver gaan. Men ging ervan uit dat de Staat een uitspraak van de rechter niet naast zich neer zou leggen”, zegt Verschuuren.
Toch blijft een dwangsom het pressiemiddel, voegt Bauw toe. “Maar daar kleven complicaties aan. Privaatrecht is van oudsher bedoeld voor geschillen tussen burgers of bedrijven. Daarbij is een dwangsom meestal een effectief middel om naleving af te dwingen.”
“De klimaatzaak is de eerste situatie waarin de rechter de overheid een bevel gaf om een beleidsdoelstelling te halen. We hebben nog geen ervaring met de situatie die ontstaat als die doelstelling niet wordt gehaald.”
De rechter komt dan volgens Bauw voor lastige vragen te staan. “Heeft het opleggen van een dwangsom zin nu de termijn waarbinnen de Staat het vonnis had moeten naleven al is verstreken? En wat is een passende hoogte van de dwangsom? Om effectief te zijn in de richting van de Staat, zou het moeten gaan om een enorm hoog bedrag.”
En wat als ook een dwangsom wordt genegeerd?
Dan kan Nederland gedaagd worden voor het Europees Hof van de Rechten van de Mens. In de uitspraak in de klimaatzaak staan artikelen uit het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens centraal, waaronder het recht op leven.
“Het Hof in Straatsburg zal een eventuele klacht dus zeker behandelen”, zegt Verschuuren. “Maar dan geldt uiteindelijk wel hetzelfde verhaal: als Nederland wordt veroordeeld, maar daar niet naar handelt, dan gebeurt er niet veel – behalve dat het een afgang zou zijn. We zeggen graag dat we de juridische hoofdstad van de wereld in huis hebben. En we kunnen dan geen kritiek meer hebben op andere landen die zich niet aan uitspraken van het Hof in Straatsburg houden, zoals Rusland.”
Belangrijke vraag: is er genoeg ‘moeite’ gedaan?
Zover is het nog niet, zegt Bauw. Als Urgenda vindt dat niet aan het vonnis is voldaan, kan het naar de rechter stappen om de naleving alsnog af te dwingen. In die procedure zal het niet alleen gaan over de vraag of de uitstoot overeenkomstig met het vonnis is gereduceerd, maar ook of de Staat er alles aan heeft gedaan om aan het vonnis te voldoen. “Daarvoor zal moeten worden gekeken of de maatregelen die in de afgelopen jaren zijn genomen redelijk en geschikt waren om het vonnis te realiseren.”
Daar wil Verschuuren wel een voorschot op nemen: “De eerste jaren na het vonnis bleef het erg stil. Pas na de bekrachtiging door het Gerechtshof in 2018 en vooral de Hoge Raad in december 2019 werd er serieus gekeken naar opties om versneld tot emissiereducties te komen. Hiermee zijn jaren verspeeld om het doel via een geleidelijke uitstootverlaging te halen.”
Urgenda-directeur Marjan Minnesma laat in gesprek met NU.nl weten eerst te kijken of het demissionaire kabinet op korte termijn extra maatregelen gaat nemen om de uitstoot terug te dringen. Op vervolgstappen loopt ze nog niet vooruit.
Zie ook: Ook met tijdelijke CO2-dip door corona haalt kabinet klimaatdoel niet
Lees meer over: Klimaat Urgenda
Stikstofuitstoot moet verder omlaag, maakt kabinetsformatie lastig
NU 19.03.2021 Om de natuur genoeg te beschermen tegen stikstof moet de neerslag met 50 tot 70 procent omlaag. Dat is veel meer dan de 26 procent die in de Stikstofwet staat, zo blijkt uit twee recente rapporten aan het ministerie van Binnenlandse Zaken.
De kabinetsformatie wordt mogelijk een stuk ingewikkelder door de aanbevelingen, aangezien de VVD weinig ziet in een streng stikstofbeleid. Daarmee staat de grootste partij pal tegenover D66, dat onder andere de veestapel wil halveren. Het huidige kabinet moest de stikstofregels volledig omgooien omdat de Raad van State in 2019 een streep zette door de aanpak die jarenlang werd gehanteerd.
Om de schadelijke effecten van stikstof onder controle te krijgen moet de uitstoot met 50 procent omlaag, mits er apart ingegrepen wordt in gebieden met ernstige stikstofoverschrijding. Als de overheid ervoor kiest om geen beleid voor specifieke gebieden te maken, dan beveelt het rapport de norm van 70 procent stikstofverlaging aan. Dat zou alleen haalbaar zijn als de veestapel nog verder krimpt.
Vooral het verminderen van de uitstoot van stikstofverbinding ammoniak (NH3) komt de natuur ten goede. Het halveren van de ammoniakuitstoot is “realiseerbaar, maar alleen in een combinatie van technische maatregelen en een dalend volume van de veestapel, in het bijzonder van het melkvee”.
Andere suggesties zijn om vervuilers te laten betalen, net als met de CO2-heffing. Ook kunnen de Europese landbouwsubsidies worden ingezet om boeren aan te sporen groener te boeren. Sowieso adviseren de topambtenaren die verantwoordelijk zijn voor de aanbevelingen om op Europees niveau beleid te maken. Zo’n 30 procent van de stikstof die in Nederland neerdaalt, komt namelijk uit het buitenland.
Volgens de rapporten moet er vooral op de langere termijn meer gebeuren dan nu aan maatregelen gepland staat. Begin februari presenteerde het kabinet al een pakket aan maatregelen om stikstof te reduceren. Van de 522 miljoen euro die vrijkwam, was 350 miljoen bedoeld voor de opkoop van boerenbedrijven.
Lees meer over: Binnenland Stikstof
Stikstof legt nu al bom onder formatie: mogelijk minder vee, langzamer rijden én stikstoftaks
AD 19.03.2021 De formatie van een nieuw kabinet dreigt nu al extra ingewikkeld te worden door de stikstofcrisis. In twee rapporten stellen topambtenaren dat er meer impopulaire maatregelen nodig zullen zijn om het stikstofprobleem de baas te worden.
De ambtenaren schetsen een somber beeld over de stikstofcrisis. In twee zojuist verschenen rapporten – Stikstofruimte voor de toekomst en Normeren en beprijzen van stikstofemissies – schrijven zij dat het nieuwe kabinet verregaande keuzes moet maken om de stikstofuitstoot in Nederland fors omlaag te krijgen.
Lees ook;
Op verzoek van het huidige kabinet hebben ambtenaren onderzocht wat op de lange termijn nodig is om het stikstofprobleem aan te pakken. Er hangt nu een ‘stikstofdeken’ boven Nederland, die de natuur aantast. Natuurregels verplichten de overheid om daar iets aan te doen.]
‘Krimp veestapel onvermijdelijk’
Stikstof gaat voor grote hoofdbrekens in de formatie zorgen, aldus Kabinetsbron.
Volgens de ambtenaren moet worden ingegrepen in de melkveehouderij, omdat die sector verantwoordelijk is voor het hoogste aandeel stikstof in de natuur. ‘Krimp van de veestapel lijkt onvermijdelijk, en zou op veel andere vlakken ook een verlichting van de opgaven kunnen betekenen’, schrijven de ambtenaren.
In de huidige stikstofwet van het kabinet – die begin deze maand is aangenomen door de Eerste Kamer – staat dat Nederland in 2035 de helft minder stikstof uitstoot. Daarvoor wordt veel extra geld uitgetrokken. De ambtenaren beschrijven in hun rapporten scenario’s om al vijf jaar eerder, in 2030, de helft of zelfs 70 procent minder stikstof uit te stoten.
Aparte landbouwgebieden
Om dat voor elkaar te krijgen, zou er een stikstofbelasting kunnen komen voor bedrijven. Wie meer stikstof uitstoot, moet dan meer belasting betalen. Ook opperen de ambtenaren dat er aparte gebieden voor landbouw kunnen komen, zoals Noord-Groningen, Noord-Beveland en delen van de Flevopolder.
De veestapel is in vergelijking met andere Europese landen groot, stellen de ambtenaren. Per vierkante kilometer telt Nederland 92 koeien, 295 varkens en 2450 kippen. In Duitsland gaat het om 35 koeien, 77 varkens en 272 kippen per vierkante kilometer.
Snelheid omlaag
Dit heeft grote economische gevolgen voor veel bedrijven en het platteland, aldus LTO-woordvoerder.
Niet alleen de veeteelt moet volgens de ambtenaren worden hervormd. Ook in het verkeer is stikstofwinst te behalen: zo kan de maximumsnelheid op de snelweg ’s avonds en ’s nachts omlaag naar 100 kilometer per uur. Sinds een jaar geldt die snelheidsverlaging al overdag, maar het was de wens van regeringspartij VVD om in de avonduren wél harder te mogen rijden. Een vorm van rekeningrijden zou nog meer stikstofbesparing kunnen opleveren.
Daarmee wordt meteen de politieke gevoeligheid van de voorgestelde maatregelen duidelijk. Het huidige demissionaire kabinet – met VVD, CDA, D66 en ChristenUnie – heeft jaren geworsteld met het stikstofdossier. VVD en CDA willen geen krimp van de veestapel, terwijl D66 juist de helft minder dieren wil. Nu D66 een grote verkiezingswinst heeft geboekt, zal die partij strengere stikstofregels eisen. ,,Stikstof gaat voor grote hoofdbrekens in de formatie zorgen’’, zegt een kabinetsbron.
Boerenorganisatie LTO reageert onthutst op de ambtelijke adviezen. ,,Dit heeft grote economische gevolgen voor veel bedrijven en het platteland’’, meldt een woordvoerder. Demissionair minister Carola Schouten (Landbouw) laat weten dat de stikstofopgave ‘een groot vraagstuk blijft, voor nu en in de toekomst’. ,,Het is echt aan het volgende kabinet om te besluiten over vervolgstappen’’, aldus haar woordvoerder.
Rapport: kabinet moet veel meer doen tegen stikstofprobleem
MSN 19.03.2021 Een nieuw kabinet zal flink aan de slag moeten om de neerslag van stikstof in gevoelige natuurgebieden te verminderen. De neerslag moet niet met 26 procent verminderd worden, zoals in de stikstofwet ligt vastgelegd, maar met zeker 50 procent. Zonder aanvullende maatregelen is een vermindering van 70 procent zelfs nodig om stikstofgevoelige natuur te beschermen, schrijven ambtenaren in een rapport aan het kabinet. Vooral in de veehouderij moet worden ingegrepen.
In twee ‘verkenningen’ schrijven de ambtenaren dat er verdere maatregelen nodig zijn, vooral op de lange termijn. Mogelijk maakt dit de formatie van een nieuw kabinet nog moeizamer, omdat de twee grootste partijen in de nieuwe Tweede Kamer zeer verdeeld zijn. De VVD ziet weinig in een streng stikstofbeleid, D66 wil juist dat de natuur beter beschermd moet en wil daarom onder meer de veestapel halveren. Het huidige kabinet moest de stikstofregels volledig omgooien, omdat de Raad van State in 2019 een streep zette door de aanpak die jarenlang werd gehanteerd.
De aanvullende maatregelen moeten ervoor zorgen dat in genoeg natuurgebieden de stikstofneerslag dusdanig laag is dat deze geen schadelijk effect meer heeft. Vooral het verminderen van de uitstoot van stikstofverbinding ammoniak (NH3) kan de natuur verbeteren. Het halveren van de ammoniakuitstoot is “realiseerbaar, maar alleen in een combinatie van technische maatregelen en een dalend volume van de veestapel, in het bijzonder van het melkvee”, valt te lezen in het rapport. “Een verdergaande reductie van 70 procent is met de in dit rapport beschreven instrumentatie alleen haalbaar als tot een nog grotere krimp van de veestapel zou worden gekomen.”
Een van de manieren om de stikstofuitstoot te verminderen, is om vervuilers te laten betalen, net als met de CO2-heffing. Zo’n stikstofbelasting zou ook vergroenende technieken nog aantrekkelijker maken, omdat ze boerderijen en andere bedrijven kosten kunnen besparen. Ook kunnen de Europese landbouwsubsidies worden ingezet om boeren aan te sporen groener te boeren. Sowieso adviseren de ambtenaren om op Europees niveau beleid te maken. Zo’n 30 procent van de stikstof die in Nederland neerdaalt, komt namelijk uit het buitenland.
Veel debat over nieuwe kerncentrale in Nederland: de dilemma’s op een rij
RTL 16.03.2021 Het debat over kernenergie is zo vlak voor de verkiezingen terug van weggeweest. CDA en VVD zijn uitgesproken voorstander en ook FVD en PVV zijn positief. Maar hoe groot is de kans dat er daadwerkelijk een nieuwe kerncentrale in Nederland komt? Drie experts over vier pijnpunten.
1. Kost veel, duurt lang
Om maar gelijk met de deur in huis te vallen: het bouwen van een kerncentrale is ontzettend duur. Een kerncentrale van de derde generatie van zo’n 1650 megawatt kost tussen de 10 en 14 miljard euro. Dit komt onder meer door de hoge veiligheidseisen. Ook is de bouwer van de kerncentrale verantwoordelijk voor het veilig opbergen van kernafval én het ontmantelen van de kerncentrale als die niet meer gebruikt wordt. Daarbij duurt het tenminste tien tot vijftien jaar voor de kerncentrale er staat, onder andere vanwege vergunningen, procedures en regelgeving.
Meer windmolens en zonnepanelen: hier kunnen ze komen te staan
Wat ook meespeelt, is dat het in Nederland de eerste keer zou zijn dat een kerncentrale van dit type wordt gebouwd. Wim Turkenburg, emeritus hoogleraar Natuurwetenschap en Samenleving aan de Universiteit Utrecht: “In Nederland stamt alle ervaring die we met de bouw van kernreactoren hebben uit de jaren 60 en 70. Die expertise is er niet meer, we moeten dat allemaal weer opstarten en dat is duur, tijdrovend en complex.”
Hoe zit het nu in Nederland?
Op dit moment is de kerncentrale in het Zeeuwse Borssele de enige die stroom levert in Nederland. Deze kerncentrale van 485 megawatt trad in 1973 in werking en zorgt voor zo’n 3 procent van de benodigde elektriciteit in ons land. Uiterlijk in 2033 moet deze centrale wettelijk dicht. De VVD is voorstander van twee à drie nieuwe kerncentrales van 1000 of 1500 megawatt.
Een kerncentrale kan dus alleen worden gebouwd als de overheid een flinke subsidie bijdraagt. “Als politici niet bereid zijn om 6 of 7 cent per kilowattuur per kerncentrale bij te leggen, praten ze voor de bühne”, zegt Kornelis Blok, hoogleraar Energiesysteemanalyse aan de TU Delft.
In het Britse Somerset, waar twee kerncentrales in aanbouw zijn, hebben ze daar iets op gevonden. De energieproducent krijgt een gegarandeerde stroomprijs die 30 jaar is vastgelegd. Deze prijs is hoger dan de kosten van zonne- en windenergie. Blok: “Stroom uit een kerncentrale kost zo’n 11 of 12 cent per kilowattuur en de kosten bij windenergie zijn zo’n 7 of 8 cent per kilowattuur en dalen nog. Dus de kosten van stroom uit kernenergie zijn bijna 1,5 tot 2 keer zo hoog als de kosten voor windenergie.”
Gas- en kerncentrales lobbyen voor groene subsidies van Europa
“Het duurt behoorlijk lang voor je een kerncentrale hebt gebouwd, je bent heel lang aan het investeren en het duurt een jaar of vijftien voor je de eerste kilowattuur kunt verkopen en voor je dus je eerste inkomsten hebt. Het is dus vooral aan de investeringskant een moeilijk verhaal”, concludeert Heleen de Coninck, hoogleraar Klimaatbeleid aan de TU Eindhoven.
Vanwege die hoge investeringskosten laat een energieproducent een kerncentrale het liefst zoveel mogelijk uren draaien. Maar duurzame stroom krijgt vaak voorrang op het energienet. In de praktijk zal de kerncentrale dus niet op volle toeren draaien als er genoeg zonne- en windenergie is. Dit verhoogt dan weer de prijs van atoomstroom.
2. Het kán zonder kernenergie (maar er is wel een alternatief voor zonne- en windenergie nodig)
Op dit moment is zo’n 26 procent van de stroom in Nederland duurzaam. In het Klimaatakkoord is afgesproken dat in 2030 dit 70 procent moet zijn. “Er zijn concrete plannen om elk jaar 1000 megawatt aan windparken op zee bij te bouwen”, vertelt Blok van de TU Delft. “Daar is genoeg ruimte. Ik kan me voorstellen dat landen die niet aan zee liggen of nog niet zo ver zijn met windparken op zee voor kernenergie kiezen. Maar voor ons is het niet zo’n logische stap.”
De Coninck sluit zich daarbij aan. “Uit iedere studie blijkt dat het niet echt een aantrekkelijke optie is voor Nederland. Ik ben zelf niet principieel tegen kernenergie, ik heb liever kernenergie dan klimaatverandering. Maar het is een valse vergelijking, want het kan op een andere manier. Het lijkt eerder onverstandig dan verstandig nu de kosten voor zon en wind zo hard naar beneden gaan, en die van kernenergie niet of nauwelijks zijn gedaald.”
Emeritus hoogleraar Turkenburg wijst erop dat er wel een betrouwbaar alternatief nodig is naast zonne- en windenergie. “Gasgestookte centrales waarbij de CO2-uitstoot wordt opgevangen bijvoorbeeld (CCS: carbon capture & storage), of duurzame biomassa. Dat moet de betrouwbaarheid van de energievoorziening garanderen. Groene waterstof maken en verbranden kan ook, maar die optie vergt fors meer zon- en windvermogen en is zeker zo duur als kernenergie. Aan alle opties zitten voor- en nadelen. Maar je kunt niet zeggen: ik wil geen kerncentrale, geen biomassa, geen CCS, geen aardgas uit Rusland, geen zonneweides en geen windmolens op het land.”
3. Veiligheidsrisico’s gering, maar afval nog lang radioactief
Kernenergie levert radioactief afval op dat duizenden jaren zeer schadelijk blijft voor de omgeving. Het kernafval van de centrale in Borssele ligt honderd jaar opgeslagen in gebouwen van de Centrale Organisatie Voor Radioactief Afval (COVRA) in Zeeland. Daarna moet het heel diep in de bodem worden opgeslagen om daar te blijven totdat het niet meer radioactief is. Waar in Nederland deze opslag precies moet plaatsvinden, weten we nog niet.
Kerncentrale in België hoeft ondanks scheurtjes niet dicht
In 2011 stelde het ministerie van Economische Zaken voorwaarden op voor een nieuwe kerncentrale. Zo mag een ‘meltdown’-ongeluk minder dan eens in de miljoen jaar optreden. Bij een ongeluk zonder kernsmelting mogen geen radioactieve stoffen naar de omgeving ontsnappen. Ook moet de kerncentrale niet in de problemen raken als er een vliegtuig op neerstort.
Hoogleraar Blok denkt dat de risico’s heel klein zijn geworden. “Er is nooit een risico van 0, maar dat heb je bij niets wat je doet. De kansen op een ongeluk zoals bij Fukushima of Tsjernobyl zijn heel klein geworden. Er is veel geleerd en de veiligheidsmaatregelen zijn behoorlijk opgeschroefd.”
4. Wie wil een kerncentrale in de achtertuin?
Een kerncentrale in het door aardbevingen geteisterde Groningen, dat kon volgens premier Rutte wel, zo stelde hij tijdens het RTL Verkiezingsdebat. Een paar dagen later moest hij na fel protest uit Groningen zijn woorden terugnemen. Toch is het niet gek dat hij Groningen noemde: de Eemshaven is een van de drie locaties die in Nederland zijn aangewezen voor de bouw van een mogelijke kerncentrale. De andere plekken zijn Borssele in Zeeland en de Maasvlakte in Zuid-Holland. Een kerncentrale heeft koelwater nodig en moet daarom aan een rivier of de zee liggen.
“Als ik kijk hoeveel trammelant een paar windmolens al kunnen opleveren, denk ik dat je de protesten bij de bouw van een kerncentrale niet moet onderschatten”, zegt Blok. “Maar veel ruimte heb je niet nodig: met twee locaties ben je al een heel eind. Publieke acceptatie zal zeker een issue zijn. Dat wil niet zeggen dat je het niet moet doen, maar je moet dat niet onderschatten.”
De Coninck: “Daarom wordt er ook zoveel gekeken naar windparken op zee. Bovendien waait de wind daar harder en stabieler.”
Miljardeninvesteringen nodig in elektriciteitsnet voor klimaatdoelen Parijs
Wim Turkenburg ziet dat een deel van de bevolking wel zit te wachten op een kerncentrale. “VVD, CDA, FVD en PVV hebben een forse aanhang. Er is een meerderheid in de Tweede Kamer voor. Het vereist wel politiek leiderschap. Als de regering aangeeft dat het kan en moet, zal je zien dat de weerstand minder wordt.”
Ook tijdens het RTL Verkiezingsdebat kwam kernenergie aan bod
Kerncentrales helpen niet om de klimaatdoelen de komende tien jaar te halen, zegt GroenLinksleider Jesse Klaver.
meer: Maaike Vos
Weer ‘bom’ onder stikstofbeleid, grote onzekerheid bij boeren
RTL 15.03.2021 Een flinke tegenvaller voor veel boeren. Een Friese boer mag van de rechter zijn melkveebedrijf niet uitbreiden. Er is onvoldoende bewijs dat de milieutechnieken die de boer wil gebruiken genoeg stikstof verminderen. “Dit kan gevolgen hebben voor veel agrarische bedrijven.”
Boeren protesteren niet meer massaal in Den Haag en deze maand is er een nieuwe stikstofwet aangenomen, maar het gedoe rond stikstof is nog altijd niet voorbij.
Dat heeft een boer uit het Friese Dongeradeel nu aan den lijve ondervonden. In februari kreeg hij nog toestemming van de provincie om uit te breiden: de boer wilde een loopstal gaan bouwen.
Te veel stikstof
Wie zijn boerenbedrijf wil uitbreiden moet er volgens de wet voor zorgen dat er geen extra stikstof bijkomt. Te veel stikstof, en dat is er in Nederland, is namelijk slecht voor de natuur. De boer koos daarom voor technologie die ervoor zou zorgen dat er geen extra stikstofuitstoot zou komen door de uitbreiding.
Maar volgens milieudeskundige en activist Johan Vollenbroek kun je grote vraagtekens zetten bij de werking van die technologie. Vollenbroek stapte daarom naar de rechter om de vergunning van de Friese boer aan te vechten.
Streep door uitbreiding
En met succes: de rechter heeft een streep gezet door de vergunning van de boer en daarmee door de uitbreiding van zijn stal. Volgens de rechter is het niet zeker genoeg dat de uitbreiding van de stal geen negatieve gevolgen heeft voor de beschermde natuurgebieden.
Vollenbroek, de man die politiek Den Haag al eerder dwong om wat aan de hoeveelheid stikstof in Nederland te doen, zegt dat de uitspraak ‘opnieuw een bom legt onder het stikstofbeleid van het kabinet’.
‘Zeer ingrijpend’
De rechtbank wijst, net als Vollenbroek, op een onderzoek van het Centraal Bureau voor de Statistiek, vertelt advocaat Rachid Benhadi. Daarin wordt geconcludeerd dat emissie-arme stallen mogelijk veel minder ‘emissie-arm’ zijn dan waar eerder vanuit werd gegaan.
Terwijl het ministerie nog uitgaat van ‘oude cijfers’ en dat die staltechnologie wel voldoende stikstof vermindert.
Volgens advocaat Benhadi heeft de rechter een zeer ingrijpende uitspraak gedaan. “De rechter zegt: de provincie baseert zich op uitstootcijfers van het ministerie. Maar of die cijfers kloppen is niet zeker.”
Gevolgen voor veel boeren
“En daarmee zegt de rechtbank eigenlijk: je kunt niet meer uitgaan van de wetgeving van de minister. Dat is wel een hele verstrekkende conclusie. En het kan gevolgen hebben voor veel agrarische bedrijven.”
Advocaat Franca Damen, die regelmatig boeren bij staat, sluit zich daarbij aan. “Dit gaat zeker impact hebben.”
En misschien blijft het niet bij de melkveehouderijen. Ook bij technieken die gebruikt worden in varkensstallen zijn eerder vraagtekens gezet. Het is dus de vraag of andere boeren nu ook worden teruggefloten, zegt Damen.
De nieuwe stikstofwet van Carola Schouten werd onlangs aangenomen door de Eerste Kamer, maar de stikstofproblemen zijn nog niet achter de rug.
Investeringen
Voor boeren erg zuur, vindt de advocaat. Want de overheid stimuleert juist het gebruik van die nieuwe technieken. “Boeren komen zo door de overheid in de problemen.”
Boerenorganisatie LTO is dan ook geschrokken. Voorzitter Sjaak van der Tak noemt het een ‘keiharde tegenvaller’ voor melkveehouders die investeren in vergelijkbare technologie. Hij wil een spoedoverleg met minister van Landbouw Carola Schouten.
Uitweg voor overheid
Is er dan echt geen mogelijkheid meer tot uitbreiding met die nieuwe technologie? De rechter heeft de overheid nog wel een uitweg gegeven, zegt Benhadi.
De provincie Friesland heeft volgens de rechter onvoldoende wetenschappelijke onderbouwing gegeven voor het feit dat de emissie-arme stallen ook echt tot minder stikstofuitstoot leiden.
Andere afweging
Maar komt de overheid, bijvoorbeeld in een andere zaak of in hoger beroep, met betere onderbouwing dan kan het zijn dat een rechtbank wel akkoord gaat met de uitbreiding.
Tot slot maakt elke rechtbank zijn eigen afweging. Al zal een rechter in Brabant of Limburg zeker naar deze uitspraak kijken, zegt Benhadi.
Groen licht voor stikstofwet, maar wat staat er nou precies in?
Grote onzekerheid
Wat rest is grote onzekerheid bij Nederlandse boeren. “Ik weet niet of het een nieuwe bom is onder het stikstofbeleid is, maar een mijnenveld is het zeker. Bij het stikstofdossier heb je bij wijze van spreken elke dag weer een nieuwe discussie. De rechtszekerheid is ver te zoeken”, aldus de advocaat.
Het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit laat weten de uitspraak te bestuderen. De woordvoerder benadrukt wel alvast dat met deze uitspraak niet ineens alle boeren niet meer kunnen uitbreiden.
Stikstofwet
Wil je uitbreiden, en meer stikstof uitstoten, dan kun je bijvoorbeeld ook ‘stikstofruimte’ kopen van een ander bedrijf.
Daarnaast wijst het ministerie erop dat er dankzij de nieuwe stikstofwet veel stikstof zal worden gereduceerd, waardoor er juist weer veel mogelijk wordt, ook voor boeren.
meer: Frederieke Hegger Carola Schouten Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit Stikstofcrisis Stikstofvervuiling Landbouw
Weer ‘bom’ onder stikstofbeleid, grote onzekerheid bij boeren
MSN 15.03.2021 Een flinke tegenvaller voor veel boeren. Een Friese boer mag van de rechter zijn melkveebedrijf niet uitbreiden. Er is onvoldoende bewijs dat de milieutechnieken die de boer wil gebruiken genoeg stikstof verminderen. “Dit kan gevolgen hebben voor veel agrarische bedrijven.”
Boeren protesteren niet meer massaal in Den Haag en deze maand is er een nieuwe stikstofwet aangenomen, maar het gedoe rond stikstof is nog altijd niet voorbij.
Dat heeft een boer uit het Friese Dongeradeel nu aan den lijve ondervonden. In februari kreeg hij nog toestemming van de provincie om uit te breiden: de boer wilde een loopstal gaan bouwen.
Te veel stikstof
Wie zijn boerenbedrijf wil uitbreiden moet er volgens de wet voor zorgen dat er geen extra stikstof bijkomt. Te veel stikstof, en dat is er in Nederland, is namelijk slecht voor de natuur. De boer koos daarom voor technologie die ervoor zou zorgen dat er geen extra stikstofuitstoot zou komen door de uitbreiding.
Maar volgens milieudeskundige en activist Johan Vollenbroek kun je grote vraagtekens zetten bij de werking van die technologie. Vollenbroek stapte daarom naar de rechter om de vergunning van de Friese boer aan te vechten.
Streep door uitbreiding
En met succes: de rechter heeft een streep gezet door de vergunning van de boer en daarmee door de uitbreiding van zijn stal. Volgens de rechter is het niet zeker genoeg dat de uitbreiding van de stal geen negatieve gevolgen heeft voor de beschermde natuurgebieden.
Vollenbroek, de man die politiek Den Haag al eerder dwong om wat aan de hoeveelheid stikstof in Nederland te doen, zegt dat de uitspraak ‘opnieuw een bom legt onder het stikstofbeleid van het kabinet’.
‘Zeer ingrijpend’
De rechtbank wijst, net als Vollenbroek, op een onderzoek van het Centraal Bureau voor de Statistiek, vertelt advocaat Rachid Benhadi. Daarin wordt geconcludeerd dat emissie-arme stallen mogelijk veel minder ‘emissie-arm’ zijn dan waar eerder vanuit werd gegaan.
Terwijl het ministerie nog uitgaat van ‘oude cijfers’ en dat die staltechnologie wel voldoende stikstof vermindert.
Volgens advocaat Benhadi heeft de rechter een zeer ingrijpende uitspraak gedaan. “De rechter zegt: de provincie baseert zich op uitstootcijfers van het ministerie. Maar of die cijfers kloppen is niet zeker.”
Gevolgen voor veel boeren
“En daarmee zegt de rechtbank eigenlijk: je kunt niet meer uitgaan van de wetgeving van de minister. Dat is wel een hele verstrekkende conclusie. En het kan gevolgen hebben voor veel agrarische bedrijven.”
Advocaat Franca Damen, die regelmatig boeren bij staat, sluit zich daarbij aan. “Dit gaat zeker impact hebben.”
En misschien blijft het niet bij de melkveehouderijen. Ook bij technieken die gebruikt worden in varkensstallen zijn eerder vraagtekens gezet. Het is dus de vraag of andere boeren nu ook worden teruggefloten, zegt Damen.
© Aangeboden door RTL Nieuws
Investeringen
Voor boeren erg zuur, vindt de advocaat. Want de overheid stimuleert juist het gebruik van die nieuwe technieken. “Boeren komen zo door de overheid in de problemen.”
Boerenorganisatie LTO is dan ook geschrokken. Voorzitter Sjaak van der Tak noemt het een ‘keiharde tegenvaller’ voor melkveehouders die investeren in vergelijkbare technologie. Hij wil een spoedoverleg met minister van Landbouw Carola Schouten.
Uitweg voor overheid
Is er dan echt geen mogelijkheid meer tot uitbreiding met die nieuwe technologie? De rechter heeft de overheid nog wel een uitweg gegeven, zegt Benhadi.
De provincie Friesland heeft volgens de rechter onvoldoende wetenschappelijke onderbouwing gegeven voor het feit dat de emissie-arme stallen ook echt tot minder stikstofuitstoot leiden.
Andere afweging
Maar komt de overheid, bijvoorbeeld in een andere zaak of in hoger beroep, met betere onderbouwing dan kan het zijn dat een rechtbank wel akkoord gaat met de uitbreiding.
Tot slot maakt elke rechtbank zijn eigen afweging. Al zal een rechter in Brabant of Limburg zeker naar deze uitspraak kijken, zegt Benhadi.
Grote onzekerheid
Wat rest is grote onzekerheid bij Nederlandse boeren. “Ik weet niet of het een nieuwe bom is onder het stikstofbeleid is, maar een mijnenveld is het zeker. Bij het stikstofdossier heb je bij wijze van spreken elke dag weer een nieuwe discussie. De rechtszekerheid is ver te zoeken”, aldus de advocaat.
Het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit laat weten de uitspraak te bestuderen. De woordvoerder benadrukt wel alvast dat met deze uitspraak niet ineens alle boeren niet meer kunnen uitbreiden.
Stikstofwet
Wil je uitbreiden, en meer stikstof uitstoten, dan kun je bijvoorbeeld ook ‘stikstofruimte’ kopen van een ander bedrijf.
Daarnaast wijst het ministerie erop dat er dankzij de nieuwe stikstofwet veel stikstof zal worden gereduceerd, waardoor er juist weer veel mogelijk wordt, ook voor boeren.
LTO-voorman: stikstofuitspraak rechter keiharde tegenvaller
MSN 14.03.2021 Een rechterlijke uitspraak over stikstofuitstoot op vrijdag is “een keiharde tegenvaller voor de melkveehouder die geïnvesteerd heeft om stikstof te reduceren”, laat LTO-voorzitter Sjaak van der Tak zaterdag weten op Twitter. Vrijdag had milieuorganisatie Mobilisation for the Environment (MOB) al gezegd dat de uitspraak “opnieuw een bom legt onder het stikstofbeleid”.
De uitspraak van de voorzieningenrechter in Noord-Nederland komt erop neer dat de provincie Friesland aan een melkveehouder geen vergunning mag geven voor uitbreiding ondanks dat de boer maatregelen heeft getroffen om stikstofemissie te verminderen. Volgens MOB, dat de rechtszaak had aangespannen, heeft de uitspraak verstrekkende gevolgen en zullen er “vrijwel geen nieuwe uitbreidingen van veehouderbedrijven meer worden toegestaan”.
LTO is zo geschrokken van de uitspraak dat Van der Tak oproept tot spoedoverleg met het ministerie van Landbouw. Dat overleg komt er dan ook komende week, meldt de organisatie. Op dit moment bestudeert de belangenorganisatie de uitspraak.
Raad van State
MOB vocht onder leiding van voorzitter Johan Vollenbroek in 2019 met succes bij de Raad van State het gehanteerde stikstofbeleid, het programma Aanpak Stikstof (PAS) aan. Daardoor kwamen talloze bouw- en andere projecten stil te liggen.
De rechtbank zette vrijdag een streep door de vergunning omdat de rechter er niet van overtuigd is dat zogenoemde emissiereductietechnieken genoeg effect hebben. Het gaat dan bijvoorbeeld om het gebruik van zogenoemde luchtwassers, die ammoniak zuiveren uit de lucht van een stal. Eerder al zouden onderzoeken van de Wageningen Universiteit en het CBS hebben aangetoond dat er “ernstige twijfels bestaan” over de werking van dit soort technieken in veestallen.
Volgens de provincie Friesland had het staltype dat de boer wilde gebruiken, geleid tot “een lagere emissie”. Dat zou een stalsysteem worden met roostervloer, voorzien van rubbermatten en composietnokken met een hellend profiel, kunststofcassettes met kleppen in de roosterspleten en met mestschuif of mestrobot, zo valt te lezen in het rechtbankverslag. Desalniettemin vernietigde de rechter de vergunning.
Veel debat over nieuwe kerncentrale in Nederland: de dilemma’s op een rij
MSN 14.03.2021 Het debat over kernenergie is zo vlak voor de verkiezingen terug van weggeweest. CDA en VVD zijn uitgesproken voorstander en ook FVD en PVV zijn positief. Maar hoe groot is de kans dat er daadwerkelijk een nieuwe kerncentrale in Nederland komt? Drie experts over vier pijnpunten.
1. Kost veel, duurt lang
Om maar gelijk met de deur in huis te vallen: het bouwen van een kerncentrale is ontzettend duur. Een kerncentrale van de derde generatie van zo’n 1650 megawatt kost tussen de 10 en 14 miljard euro. Dit komt onder meer door de hoge veiligheidseisen. Ook is de bouwer van de kerncentrale verantwoordelijk voor het veilig opbergen van kernafval én het ontmantelen van de kerncentrale als die niet meer gebruikt wordt. Daarbij duurt het tenminste tien tot vijftien jaar voor de kerncentrale er staat, onder andere vanwege vergunningen, procedures en regelgeving.
Wat ook meespeelt, is dat het in Nederland de eerste keer zou zijn dat een kerncentrale van dit type wordt gebouwd. Wim Turkenburg, emeritus hoogleraar Natuurwetenschap en Samenleving aan de Universiteit Utrecht: “In Nederland stamt alle ervaring die we met de bouw van kernreactoren hebben uit de jaren 60 en 70. Die expertise is er niet meer, we moeten dat allemaal weer opstarten en dat is duur, tijdrovend en complex.”
Hoe zit het nu in Nederland?
Op dit moment is de kerncentrale in het Zeeuwse Borssele de enige die stroom levert in Nederland. Deze kerncentrale van 485 megawatt trad in 1973 in werking en zorgt voor zo’n 3 procent van de benodigde elektriciteit in ons land. Uiterlijk in 2033 moet deze centrale wettelijk dicht. De VVD is voorstander van twee à drie nieuwe kerncentrales van 1000 of 1500 megawatt.
Een kerncentrale kan dus alleen worden gebouwd als de overheid een flinke subsidie bijdraagt. “Als politici niet bereid zijn om 6 of 7 cent per kilowattuur per kerncentrale bij te leggen, praten ze voor de bühne”, zegt Kornelis Blok, hoogleraar Energiesysteemanalyse aan de TU Delft.
In het Britse Somerset, waar twee kerncentrales in aanbouw zijn, hebben ze daar iets op gevonden. De energieproducent krijgt een gegarandeerde stroomprijs die 30 jaar is vastgelegd. Deze prijs is hoger dan de kosten van zonne- en windenergie. Blok: “Stroom uit een kerncentrale kost zo’n 11 of 12 cent per kilowattuur en de kosten bij windenergie zijn zo’n 7 of 8 cent per kilowattuur en dalen nog. Dus de kosten van stroom uit kernenergie zijn bijna 1,5 tot 2 keer zo hoog als de kosten voor windenergie.”
“Het duurt behoorlijk lang voor je een kerncentrale hebt gebouwd, je bent heel lang aan het investeren en het duurt een jaar of vijftien voor je de eerste kilowattuur kunt verkopen en voor je dus je eerste inkomsten hebt. Het is dus vooral aan de investeringskant een moeilijk verhaal”, concludeert Heleen de Coninck, hoogleraar Klimaatbeleid aan de TU Eindhoven.
Vanwege die hoge investeringskosten laat een energieproducent een kerncentrale het liefst zoveel mogelijk uren draaien. Maar duurzame stroom krijgt vaak voorrang op het energienet. In de praktijk zal de kerncentrale dus niet op volle toeren draaien als er genoeg zonne- en windenergie is. Dit verhoogt dan weer de prijs van atoomstroom.
2. Het kán zonder kernenergie (maar er is wel een alternatief voor zonne- en windenergie nodig)
Op dit moment is zo’n 26 procent van de stroom in Nederland duurzaam. In het Klimaatakkoord is afgesproken dat in 2030 dit 70 procent moet zijn. “Er zijn concrete plannen om elk jaar 1000 megawatt aan windparken op zee bij te bouwen”, vertelt Blok van de TU Delft. “Daar is genoeg ruimte. Ik kan me voorstellen dat landen die niet aan zee liggen of nog niet zo ver zijn met windparken op zee voor kernenergie kiezen. Maar voor ons is het niet zo’n logische stap.”
De Coninck sluit zich daarbij aan. “Uit iedere studie blijkt dat het niet echt een aantrekkelijke optie is voor Nederland. Ik ben zelf niet principieel tegen kernenergie, ik heb liever kernenergie dan klimaatverandering. Maar het is een valse vergelijking, want het kan op een andere manier. Het lijkt eerder onverstandig dan verstandig nu de kosten voor zon en wind zo hard naar beneden gaan, en die van kernenergie niet of nauwelijks zijn gedaald.”
Emeritus hoogleraar Turkenburg wijst erop dat er wel een betrouwbaar alternatief nodig is naast zonne- en windenergie. “Gasgestookte centrales waarbij de CO2-uitstoot wordt opgevangen bijvoorbeeld (CCS: carbon capture & storage), of duurzame biomassa. Dat moet de betrouwbaarheid van de energievoorziening garanderen. Groene waterstof maken en verbranden kan ook, maar die optie vergt fors meer zon- en windvermogen en is zeker zo duur als kernenergie. Aan alle opties zitten voor- en nadelen. Maar je kunt niet zeggen: ik wil geen kerncentrale, geen biomassa, geen CCS, geen aardgas uit Rusland, geen zonneweides en geen windmolens op het land.”
3. Veiligheidsrisico’s gering, maar afval nog lang radioactief
Kernenergie levert radioactief afval op dat duizenden jaren zeer schadelijk blijft voor de omgeving. Het kernafval van de centrale in Borssele ligt honderd jaar opgeslagen in gebouwen van de Centrale Organisatie Voor Radioactief Afval (COVRA) in Zeeland. Daarna moet het heel diep in de bodem worden opgeslagen om daar te blijven totdat het niet meer radioactief is. Waar in Nederland deze opslag precies moet plaatsvinden, weten we nog niet.
In 2011 stelde het ministerie van Economische Zaken voorwaarden op voor een nieuwe kerncentrale. Zo mag een ‘meltdown’-ongeluk minder dan eens in de miljoen jaar optreden. Bij een ongeluk zonder kernsmelting mogen geen radioactieve stoffen naar de omgeving ontsnappen. Ook moet de kerncentrale niet in de problemen raken als er een vliegtuig op neerstort.
Hoogleraar Blok denkt dat de risico’s heel klein zijn geworden. “Er is nooit een risico van 0, maar dat heb je bij niets wat je doet. De kansen op een ongeluk zoals bij Fukushima of Tsjernobyl zijn heel klein geworden. Er is veel geleerd en de veiligheidsmaatregelen zijn behoorlijk opgeschroefd.”
4. Wie wil een kerncentrale in de achtertuin?
Een kerncentrale in het door aardbevingen geteisterde Groningen, dat kon volgens premier Rutte wel, zo stelde hij tijdens het RTL Verkiezingsdebat. Een paar dagen later moest hij na fel protest uit Groningen zijn woorden terugnemen. Toch is het niet gek dat hij Groningen noemde: de Eemshaven is een van de drie locaties die in Nederland zijn aangewezen voor de bouw van een mogelijke kerncentrale. De andere plekken zijn Borssele in Zeeland en de Maasvlakte in Zuid-Holland. Een kerncentrale heeft koelwater nodig en moet daarom aan een rivier of de zee liggen.
“Als ik kijk hoeveel trammelant een paar windmolens al kunnen opleveren, denk ik dat je de protesten bij de bouw van een kerncentrale niet moet onderschatten”, zegt Blok. “Maar veel ruimte heb je niet nodig: met twee locaties ben je al een heel eind. Publieke acceptatie zal zeker een issue zijn. Dat wil niet zeggen dat je het niet moet doen, maar je moet dat niet onderschatten.”
De Coninck: “Daarom wordt er ook zoveel gekeken naar windparken op zee. Bovendien waait de wind daar harder en stabieler.”
Wim Turkenburg ziet dat een deel van de bevolking wel zit te wachten op een kerncentrale. “VVD, CDA, FVD en PVV hebben een forse aanhang. Er is een meerderheid in de Tweede Kamer voor. Het vereist wel politiek leiderschap. Als de regering aangeeft dat het kan en moet, zal je zien dat de weerstand minder wordt.”
Veel debat over nieuwe kerncentrale in Nederland: de dilemma’s op een rij
RTL 14.03.2021 Het debat over kernenergie is zo vlak voor de verkiezingen terug van weggeweest. CDA en VVD zijn uitgesproken voorstander en ook FVD en PVV zijn positief. Maar hoe groot is de kans dat er daadwerkelijk een nieuwe kerncentrale in Nederland komt? Drie experts over vier pijnpunten.
1. Kost veel, duurt lang
Om maar gelijk met de deur in huis te vallen: het bouwen van een kerncentrale is ontzettend duur. Een kerncentrale van de derde generatie van zo’n 1650 megawatt kost tussen de 10 en 14 miljard euro. Dit komt onder meer door de hoge veiligheidseisen. Ook is de bouwer van de kerncentrale verantwoordelijk voor het veilig opbergen van kernafval én het ontmantelen van de kerncentrale als die niet meer gebruikt wordt. Daarbij duurt het tenminste tien tot vijftien jaar voor de kerncentrale er staat, onder andere vanwege vergunningen, procedures en regelgeving.
Meer windmolens en zonnepanelen: hier kunnen ze komen te staan
Wat ook meespeelt, is dat het in Nederland de eerste keer zou zijn dat een kerncentrale van dit type wordt gebouwd. Wim Turkenburg, emeritus hoogleraar Natuurwetenschap en Samenleving aan de Universiteit Utrecht: “In Nederland stamt alle ervaring die we met de bouw van kernreactoren hebben uit de jaren 60 en 70. Die expertise is er niet meer, we moeten dat allemaal weer opstarten en dat is duur, tijdrovend en complex.”
Hoe zit het nu in Nederland?
Op dit moment is de kerncentrale in het Zeeuwse Borssele de enige die stroom levert in Nederland. Deze kerncentrale van 485 megawatt trad in 1973 in werking en zorgt voor zo’n 3 procent van de benodigde elektriciteit in ons land. Uiterlijk in 2033 moet deze centrale wettelijk dicht. De VVD is voorstander van twee à drie nieuwe kerncentrales van 1000 of 1500 megawatt.
Een kerncentrale kan dus alleen worden gebouwd als de overheid een flinke subsidie bijdraagt. “Als politici niet bereid zijn om 6 of 7 cent per kilowattuur per kerncentrale bij te leggen, praten ze voor de bühne”, zegt Kornelis Blok, hoogleraar Energiesysteemanalyse aan de TU Delft.
In het Britse Somerset, waar twee kerncentrales in aanbouw zijn, hebben ze daar iets op gevonden. De energieproducent krijgt een gegarandeerde stroomprijs die 30 jaar is vastgelegd. Deze prijs is hoger dan de kosten van zonne- en windenergie. Blok: “Stroom uit een kerncentrale kost zo’n 11 of 12 cent per kilowattuur en de kosten bij windenergie zijn zo’n 7 of 8 cent per kilowattuur en dalen nog. Dus de kosten van stroom uit kernenergie zijn bijna 1,5 tot 2 keer zo hoog als de kosten voor windenergie.”
Gas- en kerncentrales lobbyen voor groene subsidies van Europa
“Het duurt behoorlijk lang voor je een kerncentrale hebt gebouwd, je bent heel lang aan het investeren en het duurt een jaar of vijftien voor je de eerste kilowattuur kunt verkopen en voor je dus je eerste inkomsten hebt. Het is dus vooral aan de investeringskant een moeilijk verhaal”, concludeert Heleen de Coninck, hoogleraar Klimaatbeleid aan de TU Eindhoven.
Vanwege die hoge investeringskosten laat een energieproducent een kerncentrale het liefst zoveel mogelijk uren draaien. Maar duurzame stroom krijgt vaak voorrang op het energienet. In de praktijk zal de kerncentrale dus niet op volle toeren draaien als er genoeg zonne- en windenergie is. Dit verhoogt dan weer de prijs van atoomstroom.
2. Het kán zonder kernenergie (maar er is wel een alternatief voor zonne- en windenergie nodig)
Op dit moment is zo’n 26 procent van de stroom in Nederland duurzaam. In het Klimaatakkoord is afgesproken dat in 2030 dit 70 procent moet zijn. “Er zijn concrete plannen om elk jaar 1000 megawatt aan windparken op zee bij te bouwen”, vertelt Blok van de TU Delft. “Daar is genoeg ruimte. Ik kan me voorstellen dat landen die niet aan zee liggen of nog niet zo ver zijn met windparken op zee voor kernenergie kiezen. Maar voor ons is het niet zo’n logische stap.”
De Coninck sluit zich daarbij aan. “Uit iedere studie blijkt dat het niet echt een aantrekkelijke optie is voor Nederland. Ik ben zelf niet principieel tegen kernenergie, ik heb liever kernenergie dan klimaatverandering. Maar het is een valse vergelijking, want het kan op een andere manier. Het lijkt eerder onverstandig dan verstandig nu de kosten voor zon en wind zo hard naar beneden gaan, en die van kernenergie niet of nauwelijks zijn gedaald.”
Emeritus hoogleraar Turkenburg wijst erop dat er wel een betrouwbaar alternatief nodig is naast zonne- en windenergie. “Gasgestookte centrales waarbij de CO2-uitstoot wordt opgevangen bijvoorbeeld (CCS: carbon capture & storage), of duurzame biomassa. Dat moet de betrouwbaarheid van de energievoorziening garanderen. Groene waterstof maken en verbranden kan ook, maar die optie vergt fors meer zon- en windvermogen en is zeker zo duur als kernenergie. Aan alle opties zitten voor- en nadelen. Maar je kunt niet zeggen: ik wil geen kerncentrale, geen biomassa, geen CCS, geen aardgas uit Rusland, geen zonneweides en geen windmolens op het land.”
3. Veiligheidsrisico’s gering, maar afval nog lang radioactief
Kernenergie levert radioactief afval op dat duizenden jaren zeer schadelijk blijft voor de omgeving. Het kernafval van de centrale in Borssele ligt honderd jaar opgeslagen in gebouwen van de Centrale Organisatie Voor Radioactief Afval (COVRA) in Zeeland. Daarna moet het heel diep in de bodem worden opgeslagen om daar te blijven totdat het niet meer radioactief is. Waar in Nederland deze opslag precies moet plaatsvinden, weten we nog niet.
Kerncentrale in België hoeft ondanks scheurtjes niet dicht
In 2011 stelde het ministerie van Economische Zaken voorwaarden op voor een nieuwe kerncentrale. Zo mag een ‘meltdown’-ongeluk minder dan eens in de miljoen jaar optreden. Bij een ongeluk zonder kernsmelting mogen geen radioactieve stoffen naar de omgeving ontsnappen. Ook moet de kerncentrale niet in de problemen raken als er een vliegtuig op neerstort.
Hoogleraar Blok denkt dat de risico’s heel klein zijn geworden. “Er is nooit een risico van 0, maar dat heb je bij niets wat je doet. De kansen op een ongeluk zoals bij Fukushima of Tsjernobyl zijn heel klein geworden. Er is veel geleerd en de veiligheidsmaatregelen zijn behoorlijk opgeschroefd.”
4. Wie wil een kerncentrale in de achtertuin?
Een kerncentrale in het door aardbevingen geteisterde Groningen, dat kon volgens premier Rutte wel, zo stelde hij tijdens het RTL Verkiezingsdebat. Een paar dagen later moest hij na fel protest uit Groningen zijn woorden terugnemen. Toch is het niet gek dat hij Groningen noemde: de Eemshaven is een van de drie locaties die in Nederland zijn aangewezen voor de bouw van een mogelijke kerncentrale. De andere plekken zijn Borssele in Zeeland en de Maasvlakte in Zuid-Holland. Een kerncentrale heeft koelwater nodig en moet daarom aan een rivier of de zee liggen.
“Als ik kijk hoeveel trammelant een paar windmolens al kunnen opleveren, denk ik dat je de protesten bij de bouw van een kerncentrale niet moet onderschatten”, zegt Blok. “Maar veel ruimte heb je niet nodig: met twee locaties ben je al een heel eind. Publieke acceptatie zal zeker een issue zijn. Dat wil niet zeggen dat je het niet moet doen, maar je moet dat niet onderschatten.”
De Coninck: “Daarom wordt er ook zoveel gekeken naar windparken op zee. Bovendien waait de wind daar harder en stabieler.”
Miljardeninvesteringen nodig in elektriciteitsnet voor klimaatdoelen Parijs
Wim Turkenburg ziet dat een deel van de bevolking wel zit te wachten op een kerncentrale. “VVD, CDA, FVD en PVV hebben een forse aanhang. Er is een meerderheid in de Tweede Kamer voor. Het vereist wel politiek leiderschap. Als de regering aangeeft dat het kan en moet, zal je zien dat de weerstand minder wordt.”
Kerncentrales helpen niet om de klimaatdoelen de komende tien jaar te halen, zegt GroenLinksleider Jesse Klaver.
Meer: Maaike Vos
Minder CO2-uitstoot in coronatijd, maar toch haalt kabinet Urgenda-doelstelling niet
NOS 12.03.2021 De Urgenda-doelstelling om een kwart minder CO2 uit te stoten, wordt niet gehaald. Volgens voorlopige cijfers van het CBS was de uitstoot vorig jaar 24,5 procent minder. Het RIVM komt later dit jaar met de precieze cijfers, maar waarschijnlijk blijkt ook dan dat het kabinet het Urgenda-doel niet haalt.
Door de coronacrisis was er vorig jaar minder CO2-uitstoot. Mogelijk gaat uit de RIVM-cijfers blijken dat de reductie daardoor toch op 25 procent komt. Dan zou dus zijn voldaan aan de Urgenda-doelstelling om een kwart minder uit te stoten, maar volgens Urgenda moet die daling structureel zijn.
Van een structurele daling is geen sprake. Auto’s gaan na de coronacrisis weer meer rijden en ook komt het vliegverkeer dan weer op gang. Bovendien was het vorig jaar in januari en februari een stuk minder koud dan in eerdere jaren en werd er dus tijdelijk minder gas gebruikt. Dat is deze winter alweer anders.
De rechtbank, het hof en de Hoge Raad oordeelden de afgelopen jaren dat Nederland zich moet houden aan internationale afspraken om de gevolgen van klimaatverandering te beperken.
BEKIJK OOK;
Sector en overheden sluiten Green Deal H2-Wijken
RO 12.03.2021 Overheden en partijen uit de sector hebben vandaag de Green Deal ‘H2-Wijken: Naar praktische toepassing van waterstof als warmtevoorziening in woonwijken’ gesloten. Hoe kan waterstof veilig en duurzaam worden ingezet voor verwarming in de gebouwde omgeving? In de Green Deal spreken partijen af om samen de ontwikkeling van waterstofwijken in de praktijk te verkennen. Aan de hand van leerprojecten in de wijk Erflanden en het dorp Stad aan ’t Haringvliet in de gemeenten Hoogeveen en Goeree-Overflakkee worden inzichten en ervaringen opgedaan over de voordelen en voorwaarden voor het gebruik van waterstof in de gebouwde omgeving.
Nederland gaat over op duurzame energie. In het Klimaatakkoord is daarom afgesproken om naast elektriciteit uit zon en wind ook in te zetten op duurzame gassen zoals waterstof voor de verduurzaming van de energievoorziening. Waterstof is tot 2030 nog niet beschikbaar in de gebouwde omgeving, en na 2030 is het onzeker of groene waterstof voldoende voorradig en betaalbaar is om in de gebouwde omgeving toe te passen.
Desalniettemin biedt het kansen. Om goed voorbereid te zijn, voor als er voldoende groene waterstof komt, is in het Klimaatakkoord afgesproken om tijdig en op kleine schaal praktijkervaring op te doen met waterstof in de gebouwde omgeving. De Green Deal H2-Wijken vloeit voort uit deze afspraak. De deal is erop gericht om door middel van leerprojecten (zogenaamde H2-Wijken) kennis en ervaringen op te doen over de rol die waterstof mogelijk op termijn kan spelen in woningen en andere gebouwen. Hierdoor komen mogelijke knelpunten en oplossingen tijdig in beeld.
Eerste H2-Wijken in Hoogeveen en Stad aan ‘t Haringvliet
De eerste stap die de Green Deal partijen zetten is het inventariseren van bestaande knelpunten en het uitwerken van mogelijke oplossingsrichtingen op basis van de kennis die de partijen inbrengen. De resultaten van deze inventarisatie maken duidelijk onder welke voorwaarden naar verwachting in 2025 met de uitvoering van de eerste leerprojecten kan worden gestart.
De wijk Erflanden in Hoogeveen en Stad aan ’t Haringvliet op Goeree-Overflakkee zijn hiervoor aangewezen binnen het Programma Aardgasvrije Wijken. Over de ervaringen in deze en eventueel andere leerprojecten wordt jaarlijks gerapporteerd als onderdeel van de Green Deal. Ook zullen alle partijen zich inspannen om gedurende de leerprojecten actief kennis, ervaringen en best-practices uit te wisselen. Een overzicht van alle afspraken is te vinden op www.greendeals.nl.
Green Deal-partijen en partners
De Green Deal is ondertekend door de ministeries van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, Economische Zaken en Klimaat en Infrastructuur en Waterstaat, de provincies Zuid-Holland en Drenthe, de gemeenten Hoogeveen en Goeree-Overflakkee, Stedin Netbeheer B.V., N.V. Rendo en de Nederlandse Vereniging voor Duurzame Energie. Daarnaast worden 24 relevante stakeholders betrokken als kennispartners. Het is mogelijk voor nieuwe partijen om toe te treden tot deze Green Deal. Verzoeken daartoe kunnen binnenkort worden ingediend bij het secretariaat van het nog op te richten kernteam, dat zal worden ondergebracht bij de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland.
Documenten;
Green Deal H2-wijken: naar praktische toepassing van waterstof als warmtevoorziening
Zie ook;
Organisaties en burgers slaan zondagmiddag alarm voor het klimaat
MSN 10.03.2021 Een groot aantal organisaties die zich inzetten voor het klimaat, waaronder Greenpeace en Milieudefensie, laten zondag een klimaatalarm afgaan. Op ruim 40 plekken verspreid over het land moet om 15.00 uur een luid alarm klinken dat een volle minuut duurt. “Van Groningen tot Maastricht en Terneuzen tot Hoorn”, aldus de initiatiefnemers.
Het klimaatalarm is opgezet door de Klimaatcrisis Coalitie van elf maatschappelijke organisaties, zoals ook Oxfam Novib, vakcentrale FNV, Grootouders voor het Klimaat en Fossielvrij NL. Bij mensen thuis en op straat moet het alarm klinken en dat kan met bijvoorbeeld een koebel, een fietsbel, trommels, potten en pannen. “Veiligheid staat daarbij voorop. We houden ons aan de lokale coronamaatregelen.”
“De afgelopen kabinetten hebben te lang getreuzeld en de klimaatcrisis dendert voort. Het is nu tijd voor een eerlijk en doortastend klimaatbeleid en veilig leven”, aldus de initiatiefnemers. “Het geldt voor mensen in Nederland en in alle regio’s waar die veiligheid nu al wordt bedreigd, zoals in delen van Azië, Afrika en in het Amazonegebied.”
Minister Van Nieuwenhuizen maakt bouw waterstofschip mogelijk
RO 10.03.2021 Waterstof als aandrijving voor binnenvaartschepen. Om die ontwikkeling aan te jagen trekt minister Van Nieuwenhuizen (Infrastructuur en Waterstaat) 4 miljoen euro uit voor de bouw, ontwikkeling en het in de vaart brengen van het eerste binnenvaartvrachtschip in Nederland dat wordt aangedreven door waterstof. Waterstof is een belangrijk duurzaam alternatief voor binnenvaartschepen die varen op fossiele diesel. Door de bouw van het waterstofschip te ondersteunen, geeft Van Nieuwenhuizen verduurzaming van de binnenvaart een verdere impuls. In 2050 moet de Nederlandse binnenvaart zero-emissie zijn. Het nieuwe binnenvaartschip komt naar verwachting in 2023 in de vaart.
Minister Van Nieuwenhuizen: “Varen op waterstof is nu niet langer meer een idee dat op de tekentafel ligt. Door dit schip te bouwen en er straks mee te varen, leren we in de praktijk wat er nodig is om waterstof veilig en op grotere schaal te gebruiken in onze binnenvaart. Dit is een hele mooie stap vooruit op weg naar een binnenvaart zonder uitstoot.”
Het gebruik van waterstof in de binnenvaart staat nog in de kinderschoenen. Door nu een nieuw schip te ontwikkelen dat vaart op groene waterstof kan straks in de praktijk verder worden geëxperimenteerd met productie, opslag en transport van waterstoftoepassingen. Op deze manier kan waterstof zich ontwikkelen als belangrijke duurzame aandrijving voor binnenvaartschepen naast bijvoorbeeld batterij-elektrisch aangedreven schepen.
Samenwerking
Het schip krijgt de naam Antonie, wordt 135 meter lang, 3700 ton en wordt gebouwd door Lenten Scheepvaart B.V. De bouw staat niet op zichzelf, maar maakt deel uit van het WEVA-project. Dit is de afkorting van ‘Waterstof Elektrisch Vrachtschip Antonie’. De Antonie gaat zout vervoeren van de fabriek van Nouryon in Delfzijl naar de Botlek in Rotterdam. Het project waar naast de reder en vervoerder ook de motorleverancier en brandstofcelproducent bij betrokken zijn, wordt begeleid door binnenvaart coöperatie NPRC.
NPRC CEO Femke Brenninkmeijer: “Het unieke van dit project is de samenwerking tussen verlader, binnenvaartondernemer, coöperatie NPRC én de overheid. Alleen met steun van alle belanghebbenden is het mogelijk om van dromen naar werkelijkheid, van woorden naar daden, te komen met een zero-emissie transport.”
Green Deal
De binnenvaart levert een belangrijke bijdrage aan de verplaatsing van het goederenvervoer van de weg naar het water en de beperking van de uitstoot. De Rijksoverheid, provincies, havens, maritieme brancheorganisaties, verladers, vervoerders, banken en kennisinstellingen hebben in 2019 met de Green Deal Zeevaart, Binnenvaart en Havens de handen ineen geslagen voor verduurzaming van de scheepvaart.
Uit die Green Deal vloeiden eerdere impulsen voor schonere binnenvaartschepen voort, zoals de oprichting van Zero Emission Services (ZES). Begin dit jaar stelde minister Van Nieuwenhuizen 11,7 miljoen euro beschikbaar om binnenvaartschippers en -reders te ondersteunen bij de aanschaf en installatie van nieuwere en schonere scheepsmotoren. Ook was er subsidie voor fabrikanten voor de ontwikkeling en productie van schonere scheepsmotoren. Het kabinet stelt de komende vijf jaar 65 miljoen euro beschikbaar om binnenvaartschepen uit te rusten met SCR-katalysatoren. Deze bijdrage is onderdeel van de maatregelen die worden genomen om de uitstoot van stikstof omlaag te brengen.
Verantwoordelijk;
Bouwers en milieuclubs: verplicht groene maatregelen in nieuwbouw
MSN 10.03.2021 Natuurmaatregelen moeten een verplicht onderdeel worden van de woningbouw, vinden zowel natuur- en milieuorganisatie als de grootste bouwbedrijven van Nederland.
Ze willen dat de natuur een “vanzelfsprekend ingrediënt” wordt van alle nieuwbouw. “Leg dit vast in het nieuwe regeerakkoord en help ons zo groene duurzame steden te realiseren”, schrijven de opstellers van een manifest met de titel Bouwen voor Natuur.
Natuur & Milieu, NL Greenlabel en de Vogelbescherming hebben het plan opgesteld. Grote bouwers als VolkerWessels, Ballast Nedam, BAM Wonen en Heijmans onderschrijven de oproep aan het volgende kabinet. Ze pleiten samen voor invoering van een landelijke natuurstandaard, die bestaat uit drie ‘bouwstenen’.
De eerste bouwsteen zijn natuurmaatregelen in de woning zelf. Zo moeten nieuwe huizen wat de organisaties betreft standaard verblijfsruimtes, zoals zogeheten nestelstenen, krijgen voor soorten als de huismus, gierzwaluw en vleermuis. Rondom de woning willen de partijen die het manifest steunen groene daken, groene gevels of natuurlijke tuinen.
“Groene daken zorgen voor betere isolatie en vangen, net als onverharde tuinen, regenwater op”, leggen ze uit. Zo wordt de stad niet alleen groener, maar verbetert ook de waterberging.
Laatste bouwsteen in het manifest is ‘natuur in de buurt’. Iedere nieuwbouwwijk moet genoeg parken en perken krijgen, met verbindingsroutes voor dieren ertussen.
Bindende regels zijn volgens de coalitie die het plan steunt noodzakelijk om een ‘gelijk speelveld’ te creëren. “Omdat maatregelen voor natuur nu niet verplicht zijn, zit ‘natuur’ meestal niet in de aanbestedingseisen. Dit is heel nadelig voor bedrijven die wél aandacht besteden aan duurzaamheid en ecologie in hun voorstel”, legt Natuur & Milieu uit.
“Het nieuwe kabinet kan hier zo mee aan de slag”, zegt directeur Programma’s Rob van Tilburg. Topman Onno Dwars van Ballast Nedam Development beaamt dat de sector “behoefte heeft aan eenduidige regelgeving”. “Of een project de natuur in de stad versterkt of bedreigt, hangt nu af van de inzet van bedrijven en de eisen van een gemeente”, stelt hij vast.
Volgens de organisaties heeft de coronacrisis “mensen nog meer doen beseffen hoe belangrijk de natuur dichtbij huis is”. Met de biodiversiteit dichtbij huis gaat het echter al jaren de verkeerde kant op. Zo gaat het slecht met veel vogelsoorten in steden.
Ook de Volksbank, dochter ASN en ABN AMRO hebben het manifest ondertekend, net als diverse academici, de architectenbranche, duurzaamheidsorganisatie Urgenda, de Zoogdiervereniging en De Vlinderstichting.
Ook Eerste Kamer achter stikstofwet van Schouten
NOS 09.03.2021 Na de Tweede Kamer heeft ook de Eerste Kamer de nieuwe stikstofwet van het kabinet aangenomen. Kern van het plan is dat er minder stikstof in de natuur komt en dat tegelijkertijd bouwprojecten moeten kunnen doorgaan. Daarvoor trekt demissionair minister Schouten ook extra geld uit.
In de wet, die onder druk van de Tweede Kamer werd aangepast, staat dat in 2025 zeker 40 procent, in 2030 50 procent en in 2035 74 procent van de ‘stikstofgevoelige’ natuur weer helemaal gezond moet zijn. Ook komt er compensatie voor landbouwbedrijven die extra last ondervonden van het verbieden van de soepele stikstofregels.
Akkoord met oppositie
Dat de Eerste Kamer met de wet instemt, is niet verrassend. Eind vorig jaar bereikte Schouten een akkoord met een deel van de oppositie, waardoor ze zich van steun van een meerderheid in beide Kamers verzekerde.
Bij de stemming in de senaat waren vandaag behalve de coalitiepartijen ook de oppositiepartijen SP, 50Plus, SGP en OSF voor. SP-woordvoerder Janssen zei dat dit “niet de wet van de SP” was, maar dat die in de loop ven de behandeling wel is verbeterd “Wij stemmen voor zodat het land weer van het slot kan.” 50Plus-senator Van Rooijen sprak soortgelijke woorden. En SGP-Eerste Kamerlid Schalk zei onder meer dat de wet meer rechtszekerheid biedt aan boeren die te goeder trouw hebben gehandeld.
Te ver of juist niet ver genoeg
PvdA, GroenLinks en Partij voor de Dieren stemden tegen omdat het wetsvoorstel volgens hen niet ver genoeg gaat om de natuur te beschermen. Fracties als PVV, Forum voor Democratie vinden juist dat de stikstofproblemen worden overdreven en dat de maatregelen niet nodig zijn.
BoerBurgerBeweging: kom met spoedwet in plaats van deze stikstofwet
Forum-woordvoerder Dessing sprak van een compromiswet met alleen maar slechte kanten (“een beetje bouwen en een boel beperkingen voor boeren”). Ook de groepen-Nanninga en Otten (allebei afsplitsingen van Forum) keerden zich tegen de wet.
Schouten loodste in 2019 ook al een tijdelijke stikstofwet door het parlement, ook toen met steun van een gelegenheidscoalitie. De minister kwam met haar wetten naar aanleiding van een rechterlijke uitspraak in mei 2019. De Raad van State verbood toen het soepel verlenen van bouw- en landbouwvergunningen rondom natuurgebieden, omdat dat in strijd was met Europese regels.
BEKIJK OOK;
Schouten loodst stikstofwet ook door Eerste Kamer
MSN 09.03.2021 Demissionair landbouw- en natuurminister Carola Schouten heeft haar stikstofwet ook door de Eerste Kamer geloodst. Mede dankzij de eerder vergaarde steun van SP, SGP en 50PLUS kon de wet ook in de senaat rekenen op een meerderheid.
Daarmee ligt er, bijna twee jaar nadat de Raad van State een streep zette door de toen geldende regels om de natuur tegen stikstof te beschermen, weer een wettelijke basis om huizen te bouwen en wegen aan te leggen. Het vinden van een oplossing voor het stikstofprobleem was tot aan de coronacrisis de lastigste klus voor het kabinet-Rutte III.
Schouten spreekt dan ook van een “belangrijk moment”. De wet stelt volgens haar duidelijke doelen voor natuurverbetering en vermindering van de stikstofuitstoot en om die te halen zet het kabinet voor de komende jaren miljarden euro’s opzij. “Het is belangrijk dat nu ook duidelijk is dat het geld beschikbaar is en dat we deze stappen ook kunnen gaan zetten.”
Steun oppositie
Goedkeuring door de senaat was niet vanzelfsprekend, omdat de regeringscoalitie van VVD, CDA, D66 en ChristenUnie daar geen meerderheid heeft. Daarom zocht Schouten steun bij een aantal oppositiepartijen. Met SP, SGP en 50PLUS werd eind vorig jaar een deal gesloten. Ook de Onafhankelijke Senaatsfractie stemde voor.
De rest van de oppositie stemde tegen. PvdA, GroenLinks en PvdD vinden dat de wet de natuur nog niet goed genoeg beschermt. De partijen op de rechterflank vinden dat Nederland zich minder moet aantrekken van Europese regels voor natuurbescherming en boeren en andere ondernemers op de eerste plaats moet zetten.
Klimaatgezant VS: met EU nog harder werken aan aanscherpen Parijs
MSN 09.03.2021 De Europese Unie en de Verenigde Staten moeten nog nauwer samenwerken dan voorheen om de klimaatverandering te stuiten. Het klimaatakkoord van Parijs was al een huzarenstukje, maar ook dat schiet tekort, zegt de Amerikaanse klimaatgezant John Kerry.
Kerry is dinsdag in Brussel “om de besprekingen met onze vrienden in Europa over onze samenwerking voor het klimaat te hervatten”, zei hij. Die was al “buitengewoon” toen ze aan het klimaatakkoord van Parijs werkten, herinnert Kerry zich. Maar nu is volgens de speciale klimaatgezant van de nieuwe president Joe Biden zelfs nog meer gevraagd.
Eurocommissaris Frans Timmermans, die zich in de Europese Commissie over klimaatzaken ontfermt, ontving Kerry in Brussel. De Nederlander heeft er vertrouwen in. “Samen kunnen de EU en de VS bergen verzetten”, zei Timmermans.
Timmermans ontvangt Amerikaanse klimaatgezant Kerry
MSN 08.03.3021 De Amerikaanse klimaatgezant John Kerry gaat dinsdag in Brussel langs bij Frans Timmermans, die in de Europese Commissie klimaat onder zijn hoede heeft. Nu er een nieuwe Amerikaanse regering is aangetreden willen de EU en de Verenigde Staten weer samen optrekken om klimaatverandering tegen te gaan.
Kerry en Timmermans, die elkaar al meemaakten toen ze beiden minister van Buitenlandse Zaken waren, overleggen dinsdagmiddag over de aanstaande klimaatconferentie. De zogeheten COP26 wordt in november in het Britse Glasgow gehouden. Mogelijk blikken ze ook vooruit op de klimaattop die de nieuwe president Joe Biden in april heeft belegd.
De speciale klimaatgezant schuift verder aan bij het wekelijkse overleg van Eurocommissarissen. Hij spreekt samen met Timmermans, de tweede man van de commissie, ook met commissievoorzitter Ursula von der Leyen. Later die avond ontmoet Kerry nog EU-buitenlandchef Josep Borrell.
Kerry doet maandag al Londen aan, waar hij premier Boris Johnson en organisatoren van COP26 spreekt. Hij bezoekt ook Parijs.
TNO: Rijk moet meer sturen op keuze locaties zonne-energie
NOS 07.03.2021 Er moet een zorgvuldiger afweging komen waar en in welke vorm grootschalige zonne-energie wordt opgewekt. Daarvoor pleit onderzoeksorganisatie TNO. Want als de keuze van met name zonneparken op de grond aan de markt wordt overgelaten, zal het draagvlak voor zonne-energie onder druk komen te staan. Er is in Nederland volgens TNO potentie om twintig keer zo veel zonne-energie op te wekken als er nu is. Maar dat kan op een betere manier dan nu gebeurt.
In een rapport dat afgelopen week verscheen, somt TNO alle mogelijke toepassingen voor zonne-energie op: niet alleen op daken of op de grond, maar zonnepanelen kunnen ook worden verwerkt in bijvoorbeeld geluidsschermen, auto’s, muren en wegen. Te denken valt ook aan parkeerterreinen en overkappingen en ook op het water ziet TNO flinke potentie, voor drijvende zonnepanelen.
Maar intussen komen er in Nederland steeds meer zonneparken op landbouwgrond. Uit recente cijfers blijkt dat er inmiddels bijna 300 zonnevelden zijn en er zijn er nog 400 gepland, waarvan de subsidie al is toegekend.
Met al die zonneparken op de grond neemt ook de discussie toe. Omwonenden vragen zich geregeld verontwaardigd af waarom zonnepanelen op weilanden worden gelegd, terwijl bedrijfsdaken in de buurt nog leeg zijn. Bijvoorbeeld in Nijmegen, waar ruim tienduizend zonnepanelen in een weiland geplaatst worden.
“Op de grond ja, want dat heeft veel voordelen. Zeker in combinatie met ons windpark. We maken gebruik van de kabel die er al ligt”, vertelt Bert Lagerweij van energiecoöperatie WPN. “De grond ligt toch redelijk braak, dus we kunnen het terrein prima gebruiken.” Hij vertelt dat wel is overwogen om de zonnepanelen op daken te leggen, en is daarover in gesprek met een bedrijf. “Maar dat is toch heel complex. Zo is de eigenaar iemand anders dan de huurder. Dus dat is een veel langer traject dan dit.”
Op een industrieterrein om de hoek zijn veel bedrijfspanden waar nog geen enkel zonnepaneel op het dak ligt. Ook niet op het dak van een groothandel van zonnepanelen. Sjoerd Ars van de groothandel zegt: “Nee, helaas niet. Omdat de constructie het uiteindelijk niet aan kon. Er zijn wel mogelijkheden om het dak te verzwaren, maar dat kost dan weer te veel.”
Zo zijn er tientallen knelpunten, die voorkomen dat grote daken zonnepanelen krijgen. Gedoe met verzekeraars, brandgevaar, problemen met de netspanning, het regelen van de financiën. Allemaal oplosbaar, stelt een recent onderzoek, maar dan moet de politiek dit wel oppakken. Politieke partijen willen wel dat zonnepanelen eerst op het dak worden gelegd, maar toch gebeurt dat dus geregeld niet.
Het totale vermogen van zonnepanelen in Nederland is volgens het CBS nu ruim 10 gigawatt. TNO denkt dat dit naar schatting in 2050 gegroeid kan zijn naar 200 gigawatt: 80 GW op en aan gebouwen, 40 GW op land, 30 GW op infrastructuur en 50 GW op water.
Dat de bezwaren tegen zonneparken toenemen, staat volgens TNO haaks op het draagvlak dat juist nodig is voor de snelheid en grootschaligheid die nodig is om de klimaatdoelen te halen. “We moeten ons realiseren dat we nog maar aan het begin staan van een grote ontwikkeling van zonne-energie”, zegt Wiep Folkerts van TNO. “En wij zijn ervan overtuigd dat zonne-energie nog veel onbekende en onbenutte mogelijkheden heeft.”
De onderzoeksorganisatie werkt aan nieuwe toepassingen, met dunnere en flexibelere zonnecellen, in meerdere kleuren en verschillende formaten. Hiermee kunnen de zonnepanelen minder zichtbaar worden geïntegreerd in de gebouwde omgeving of in het landschap.
Niet aan de markt overlaten
“Maar als we daarvoor kiezen, moeten we er ook wat voor over hebben. Want je kunt niet enerzijds zonne-energie aan de markt overlaten, en anderzijds zeggen dat je het zo mooi mogelijk wilt.” Er zou volgens Folkerts niet alleen gekeken moeten worden hoe de kosten zo laag mogelijk gehouden kunnen worden, maar ook naar landschappelijke en ecologische waarden.
Op dit moment hebben ongeveer 10 procent van alle bedrijfsdaken zonnepanelen. Volgens Folkerts is het overigens een illusie om te denken dat na wat aanpassingen alle daken van Nederland geschikt zijn voor zonne-energie. Een deel blijft ook dan onbruikbaar. “Als je uiteindelijk ongeveer de helft van alle daken kunt benutten, dan doe je het al verdraaid goed.”
BEKIJK OOK;
Gasunie wil verduurzamen en steekt miljarden in groen gas en waterstof
NOS 05.03.2021 De Gasunie gaat de komende tien jaar 7 miljard euro investeren in vernieuwing en onderhoud van zijn infrastructuur. Het bedrijf wil veranderen van een gastransportbedrijf naar een duurzame energieonderneming, staat in het vandaag gepubliceerde jaarverslag.
De Gasunie wil in 2030 klaar zijn om aan de toenemende vraag naar het transport van groen gas, waterstof, CO2 en warmte te voldoen. Leidingen, compressorstations en andere apparatuur moeten hiervoor geschikt worden gemaakt.
Van de 7 miljard euro wordt ongeveer een derde gebruikt om het bestaande gastransportnetwerk betrouwbaar te houden en om te investeren in Duitsland, waar het gebruik van steen- en bruinkool wordt afgebouwd en eerst nog gas gebruikt zal worden.
“Tot 2030 zal 75 procent van het gas dat wij transporteren nog steeds aardgas zijn”, zegt bestuursvoorzitter Han Fennema van de Gasunie tegen RTV Noord.
Transportnetwerk voor waterstof
Bovenop de 7 miljard euro steekt de Gasunie nog eens 1,5 miljard euro in de ontwikkeling van een nationaal transportnetwerk voor waterstof, de zogeheten hydrogen backbone. Volgens het bedrijf is dit het meest ambitieuze project waaraan het werkt.
Het netwerk bestaat voor driekwart uit bestaande gasleidingen die vrijkomen doordat er steeds minder aardgas wordt gebruikt. De backbone sluit grote industriële centra aan op installaties waar straks waterstof gemaakt wordt.
Het geld dat nodig is voor de verduurzaming, leent de Gasunie bij pensioenfondsen en andere grote beleggers. “Wij zijn een rijk bedrijf met bezittingen ter waarde van 10 miljard euro”, zegt bestuurder Fennema. “Daarvan is 6 miljard euro eigen vermogen. Het moet dus mogelijk zijn het geld te lenen.”
ProRail onderzoekt gevolgen klimaat: ‘Wat nu extreem is, is straks de norm’
NOS 05.03.2021 Het Nederlandse spoor moet aangepast worden om bestand te zijn tegen steeds extremer weer, zoals hevige regenbuien of langdurig hoge temperaturen. Spoorbeheerder ProRail en het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat maken zich grote zorgen over de gevolgen van de klimaatverandering. Daarom gaan ze in kaart brengen hoe het spoor tot in 2050 klimaatproof kan worden gemaakt.
Volgens de partijen zijn aanpassingen hard nodig. Het spoor is namelijk aangelegd voor een gematigd klimaat. Maar de laatste jaren ondervindt ProRail al de gevolgen van de klimaatverandering.
“Regenbuien worden heviger, het wordt warmer en periodes met hitte duren langer”, zegt ProRail. “In deze situaties neemt de kans op storingen op het spoor toe.”
Zo zet staal uit bij hitte, kunnen elektriciteitskasten naast het spoor te heet worden of komt spoor onder water te staan door hoosbuien. Onno Hazelaar, infra-architect bij ProRail, zegt dat wat nu als extreem weer wordt beschouwd, straks de norm is. Zo zullen er vaker dagen zijn met temperaturen boven de 25 en 30 graden graden en nemen de neerslagpieken toe.
Olympisch zwembad
Op dit moment kijkt ProRail al bij welke projecten er rekening moet worden gehouden met klimaatverandering. Als voorbeeld wordt het nieuwe station Driebergen-Zeist gegeven. Daar is een opslag voor water onder de grond aangelegd, ter grootte van een olympisch zwembad. Het opgevangen water wordt dan gebruikt om het groen in de omgeving te bewateren en de fietsenstalling te verwarmen.
“Zonder deze opslag zou er volgens de voorspellingen grote kans zijn op wateroverlast bij hevige regenbuien”, zegt ProRail in een persbericht. “Door hier bij de voorbereidingen van het project rekening mee te houden, besparen we veel kosten en voorkomen we hinder voor het treinverkeer.”
ProRail gaat de komende tijd onderzoeken welke stukken spoor kwetsbaar zijn en wat daar tegen gedaan kan worden. Het ministerie zal vervolgens kiezen waar de prioriteiten liggen en hoeveel geld er naar toe gaat.
ProRail brengt zwakke plekken in spoor omtrent extreem weer in kaart
NU 05.03.2021 Spoorbeheerder ProRail is bezig alle zwakke plekken van het spoor in kaart brengen met als doel beter bestand te zijn tegen extreem weer. Dat zegt een woordvoerder van ProRail vrijdag naar aanleiding van berichtgeving in De Telegraaf.
“Alles wat je nu bouwt, daar zitten we in 2050 nog steeds mee op het spoor”, zegt de woordvoerder. De verwachting voor de toekomst is dat er meer hittedagen zullen komen, hevigere hoosbuien en meer blikseminslagen. Dat heeft ook gevolgen voor het spoor, legt hij uit.
Daarom kijkt ProRail nu naar waar bijvoorbeeld veel wateroverlast is, de meeste blikseminslagen vallen te verwachten of waar het spoor het kwetsbaarst is voor hitte.
Daarbij is de verwachting dat er na de coronacrisis een forse reizigersgroei aankomt, aldus ProRail. Zo is de verwachting dat er tussen 2030 en 2035 zo’n 30 procent meer treinreizigers zullen zijn. Ook voor het goederenvervoer over het spoor wordt een groei voorzien.
Inventarisatie moet in de herfst klaar zijn
De spoorbeheerder hoopt de zwakke plekken in het najaar in kaart te hebben gebracht. Wat het klimaatbestendig maken van het spoor gaat kosten, is nog onduidelijk.
“Maar de ambitie is wel de kosten de komende twintig jaar te spreiden en oplossingen mee te nemen in lopende en komende projecten om zo de kosten te drukken. Iets meenemen in een lopend project is immers goedkoper dan het later nog eens openbreken”, aldus de woordvoerder.
Haast is geboden, geeft de zegsman aan. “Als je wil dat iedereen goed op reis kan, ook in die tijd, moet je ervoor zorgen dat je zo min mogelijk storingen hebt en storingen door het weer zoveel mogelijk voorkomt. Als je kijkt naar de voorspellingen moeten we er snel mee beginnen, anders is het echt te laat.”
Lees meer over: ProRail Spoor Binnenland
Klimaatactivisten verzetten zich tegen biomassacentrale
MSN 05.03.2021 Klimaatactivisten van Extinction Rebellion blokkeren vrijdagochtend de toegangsbrug naar de Elektriciteitscentrale Diemen, waarmee eigenaar Vattenfall plannen heeft om het om te bouwen tot de grootste biomassacentrale van Nederland. Het is de eerste keer dat leden van de mondiale milieubeweging zich in Nederland verzetten tegen massale houtstook.
Tientallen activisten hebben zich vastgeketend op de loopbrug en verhinderen op die manier dat personeelsleden naar de centrale toe kunnen lopen.
De activisten, die meer handelingen van de overheid willen zien om klimaatverandering te voorkomen, proberen zo duidelijk te maken dat het verstoken van hout geen goed alternatief is om de maatschappij ’duurzaam’ in te richten.
’Groene coalitie’
De gemeente Amsterdam, nota bene geleid door zelfbenoemde ’groene coalitie’ van onder ander GL, D66, PvdA en SP wil een groot deel van de hoofdstad verwarmen met warmte die in de toekomstige biomassacentrale van Diemen moet worden opgewekt middels houtstook. Per 1 juli 2024 moet de centrale dan ook draaien. De multinational Vattenfall krijgt van de Nederlandse Staat, zo is hen in het vooruitzicht gesteld, honderden miljoenen subsidie om de mega-biomassacentrale te laten verrijzen.
Momenteel draait er al een Amsterdamse biomassacentrale in het Westelijk Havengebied. Deze afgelopen jaar geopende houtstoker is in eigendom van het Afval Energie Bedrijf (AEB), waarvan de aandelen honderd procent in handen zijn van de gemeente Amsterdam. De hoofdstad heeft intussen nieuwe contracten met Vattenfall gesloten om ook de komende jaren ’warmtenetten’ uit te breiden. De stad wil daarmee in 2040, tien jaar eerder dan de rest van Nederland, van het gas af zijn.
’Bomencrematorium’
Er klinkt echter steeds meer weerstand tegen het verbranden van hout om zo ’duurzame doelstellingen’ te behalen. Naast tal van wetenschappers, verzetten ook het Comité Schone Lucht en milieubeweging MOB, van stiktstofstrijder Johan Vollenbroek, zich fel tegen de komst van dergelijke centrales. Vollenbroek voerde onlangs nog een rechtszaak tegen het ’bomencrematiorium dat in één generatie de bossen in de Baltische landen wil gaan opstoken zodat Amsterdammers en IJburgers en in de winter warmpjes bijzitten.”
’Laagwaardige bijproducten’
Vattenfall meldt dat er in de centrale ’laagwaardige bijproducten’ worden verstookt, bijvoorbeeld van houten meubels of houten huizen. Ook zou er alleen hout uit bossen worden gebruikt waarin er meer hout bijgroeit dan er ’geoogst wordt’.
„Op dit moment demonstreert Extinction Rebellion voor de poort van de energiecentrale in Diemen, tegen de mogelijke komst van een biomassacentrale. De biomassacentrale staat er nog niet, en of de bouw doorgaat wordt pas op z’n vroegst in het voorjaar van 2022 besloten. Dat is afhankelijk van veel verschillende factoren, waaronder ook de rechtszaak omtrent de toegekende vergunningen die door een aantal tegenstanders is gestart tegen provincie Noord-Holland en onduidelijkheid over het duurzaamheidskader door het vallen van het kabinet”, laat Vattenfall weten in een reactie.
„In Nederland willen we stoppen met aardgas, dat is helder. Tegelijkertijd kunnen wij onze klanten niet in de kou laten staan. Daarom wordt voor het stadswarmtenet in Amsterdam en Almere naar duurzame alternatieven gekeken, waaronder een elektrische boiler, geothermie, restwarmte uit datacenters, aquathermie, waterstof en biomassa. Van deze duurzame opties is alleen biomassa op korte termijn op grote schaal beschikbaar.”
’Veiligheid voorop’
„Het verbaast ons dan ook dat de demonstratie door Extinction Rebellion niet in Den Haag plaats vindt, daar waar de Nederlandse politiek klimaatbeleid heeft uitgezet waarin een grote rol voor biomassa is weggelegd als duurzame bron voor groene energie. Wij houden de situatie in Diemen goed in de gaten, en vinden het vooral belangrijk dat de demonstratie veilig verloopt; een energiecentrale is geen speeltuin.”
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/0e3936bc-7d83-11eb-9c01-0255c322e81b.jpg)
Klimaatactivisten verzetten zich tegen biomassacentrale
Telegraaf 05.03.2021 Klimaatactivisten van Extinction Rebellion blokkeren vrijdagochtend de toegangsbrug naar de Elektriciteitscentrale Diemen, waarmee eigenaar Vattenfall plannen heeft om het om te bouwen tot de grootste biomassacentrale van Nederland. Het is de eerste keer dat leden van de mondiale milieubeweging zich in Nederland verzetten tegen massale houtstook.
Tientallen activisten hebben zich vastgeketend op de loopbrug en verhinderen op die manier dat personeelsleden naar de centrale toe kunnen lopen.
De activisten, die meer handelingen van de overheid willen zien om klimaatverandering te voorkomen, proberen zo duidelijk te maken dat het verstoken van hout geen goed alternatief is om de maatschappij ’duurzaam’ in te richten.
’Groene coalitie’
De gemeente Amsterdam, nota bene geleid door zelfbenoemde ’groene coalitie’ van onder ander GL, D66, PvdA en SP wil een groot deel van de hoofdstad verwarmen met warmte die in de toekomstige biomassacentrale van Diemen moet worden opgewekt middels houtstook. Per 1 juli 2024 moet de centrale dan ook draaien. De multinational Vattenfall krijgt van de Nederlandse Staat, zo is hen in het vooruitzicht gesteld, honderden miljoenen subsidie om de mega-biomassacentrale te laten verrijzen.
Momenteel draait er al een Amsterdamse biomassacentrale in het Westelijk Havengebied. Deze afgelopen jaar geopende houtstoker is in eigendom van het Afval Energie Bedrijf (AEB), waarvan de aandelen honderd procent in handen zijn van de gemeente Amsterdam. De hoofdstad heeft intussen nieuwe contracten met Vattenfall gesloten om ook de komende jaren ’warmtenetten’ uit te breiden. De stad wil daarmee in 2040, tien jaar eerder dan de rest van Nederland, van het gas af zijn.
’Bomencrematorium’
Er klinkt echter steeds meer weerstand tegen het verbranden van hout om zo ’duurzame doelstellingen’ te behalen. Naast tal van wetenschappers, verzetten ook het Comité Schone Lucht en milieubeweging MOB, van stiktstofstrijder Johan Vollenbroek, zich fel tegen de komst van dergelijke centrales. Vollenbroek voerde onlangs nog een rechtszaak tegen het ’bomencrematiorium dat in één generatie de bossen in de Baltische landen wil gaan opstoken zodat Amsterdammers en IJburgers en in de winter warmpjes bijzitten.”
’Laagwaardige bijproducten’
Vattenfall meldt dat er in de centrale ’laagwaardige bijproducten’ worden verstookt, bijvoorbeeld van houten meubels of houten huizen. Ook zou er alleen hout uit bossen worden gebruikt waarin er meer hout bijgroeit dan er ’geoogst wordt’.
„Op dit moment demonstreert Extinction Rebellion voor de poort van de energiecentrale in Diemen, tegen de mogelijke komst van een biomassacentrale. De biomassacentrale staat er nog niet, en of de bouw doorgaat wordt pas op z’n vroegst in het voorjaar van 2022 besloten. Dat is afhankelijk van veel verschillende factoren, waaronder ook de rechtszaak omtrent de toegekende vergunningen die door een aantal tegenstanders is gestart tegen provincie Noord-Holland en onduidelijkheid over het duurzaamheidskader door het vallen van het kabinet”, laat Vattenfall weten in een reactie.
„In Nederland willen we stoppen met aardgas, dat is helder. Tegelijkertijd kunnen wij onze klanten niet in de kou laten staan. Daarom wordt voor het stadswarmtenet in Amsterdam en Almere naar duurzame alternatieven gekeken, waaronder een elektrische boiler, geothermie, restwarmte uit datacenters, aquathermie, waterstof en biomassa. Van deze duurzame opties is alleen biomassa op korte termijn op grote schaal beschikbaar.”
’Veiligheid voorop’
„Het verbaast ons dan ook dat de demonstratie door Extinction Rebellion niet in Den Haag plaats vindt, daar waar de Nederlandse politiek klimaatbeleid heeft uitgezet waarin een grote rol voor biomassa is weggelegd als duurzame bron voor groene energie. Wij houden de situatie in Diemen goed in de gaten, en vinden het vooral belangrijk dat de demonstratie veilig verloopt; een energiecentrale is geen speeltuin.”
BEKIJK MEER VAN; milieuvervuiling politiek energie en hulpbronnen Amsterdam Elektriciteitscentrale Diemen Vattenfall Extinction Rebellion GroenLinks Democraten 66 AEB
Schouten verwacht meer problemen met stikstof
MSN 05.03.2021 De problemen met stikstof zijn nog niet voorbij, denkt demissionair minister Carola Schouten (Landbouw). Afgelopen januari oordeelde de Raad van State, de hoogste bestuursrechter, dat stikstofberekeningen voor de A15 niet goed onderbouwd zijn. “Dit is een onderwerp waar je nog best veel van dit soort vraagstukken zult krijgen”, zegt Schouten vrijdag.
Haar collega-minister Cora van Nieuwenhuizen (Infrastructuur) noemde donderdag in de Telegraaf het besluit van de Raad van State “heel groot”. Haar ministerie heeft in totaal 26 weken de tijd om beter uit te leggen waarom ze voor de huidige stikstofberekening kiest. Dat rekenmodel telt stikstofneerslag op meer dan 5 kilometer afstand van bijvoorbeeld een snelweg niet mee. Voorbij die afstand zou de bron van de stikstof namelijk niet goed meer te bepalen zijn.
Maar de Raad van State twijfelt of het beeld over de stikstofneerslag wel volledig is met deze methode. Daarmee voldoet het niet aan Europese wetgeving.
Woningbouw
Het besluit over de A15 legt ook een bom onder andere projecten, is de vrees. Van Nieuwenhuizen had de uitspraak niet verwacht, zegt ze vrijdag. Ze zegt dat het nu “geen zin heeft” om voorstellen voor andere wegprojecten in te dienen, als de Raad van State nog niet akkoord is met de nieuwe onderbouwing.
Ook is onduidelijk wat het besluit betekent voor bijvoorbeeld woningbouw. Schouten zegt dat er relatief snel weer gebouwd kan worden als de nieuwe stikstofwet volgende week door de Eerste Kamer is goedgekeurd. Maar volgens Van Nieuwenhuizen heeft de uitspraak mogelijk ook gevolgen voor de bouw van bijvoorbeeld woonblokken of ziekenhuizen, omdat die bebouwing meer verkeer aantrekt.
Van Nieuwenhuizen zegt dat er geen beter rekenmodel is dan die ze nu gebruikt.
Rutte draait bij: toch geen kerncentrale in Groningen
NOS 04.03.2021 VVD-lijsttrekker Rutte wil toch geen nieuwe kerncentrale in Groningen. Zondag zei hij in het RTL-verkiezingsdebat dat de Eemshaven een goede plek zou zijn voor een centrale en daar kwam veel kritiek op. Vanochtend keerde hij op zijn schreden terug: bij de NOS zei hij dat hij had gedacht dat er in Groningen wel draagvlak voor een kerncentrale zou zijn.
“Maar daar ging de inschatting niet helemaal goed. Ik dacht: Groningen is de provincie van de energie-transitie. maar inmiddels is duidelijk dat het draagvlak er niet is, dus er komt geen kerncentrale in Groningen.” zei de VVD-voorman. Hij was vanochtend eerst te gast in het NOS Radio 1 Journaal en daarna beantwoordde hij op Facebook en YouTube vragen die hem door kijkers van de NOS waren gesteld.
Hij denkt dat het wel gaat lukken om een andere plek te vinden voor een nieuwe kerncentrale. De VVD vindt dat kernenergie nodig is.
VVD-lijsttrekker Rutte: ‘Er komt geen kerncentrale in Groningen’
Rutte zei verder dat hij hoopt op een snelle formatie en hij denkt ook dat in deze coronatijd iedereen dat wil. “Ik hoop dat we dan niet gaan praten tot drie cijfers achter de komma over het Provinciefonds.” Hij wil niet vooruitlopen op een nieuw kabinet, al herhaalde hij dat hij niet met PVV en Forum voor Democratie wil regeren.
Veel mensen wilden van Rutte weten waarom hij ook na de toeslagenaffaire niet is weggegaan als VVD-lijsttrekker. Rutte zei daarover nog eens dat bij de toeslagen dingen verschrikkelijk fout zijn gegaan, maar dat hij ook trots is op dingen die wel goed zijn gegaan en dat hij daarom niet is opgestapt. Hij heeft nog steeds energie om de VVD aan te voeren. “In de campagne voelt het of ik het voor het eerst doe.”
Mogelijk geen versoepelingen in coronacrisis
Rutte kreeg ook vragen over de coronacrisis. Zaterdag komen de meest betrokken ministers weer bij elkaar in het Catshuis en maandag is er weer een persconferentie. Rutte spreekt daar dan weer als premier. Hij zei vanochtend dat hij met het oog op de coronacijfers van de afgelopen tijd nu niet erg positief is over versoepelingen. Maar hij benadrukte ook dat er nog geen knopen zijn doorgehakt en dat hij nog wacht op nieuwe cijfers. “We hebben al een aantal verruimingen gedaan en daarmee nemen we al een risico.”
Een ‘vaccinatiepaspoort’, dat mensen meer rechten geeft als ze zijn ingeënt, sluit de VVD niet uit. “Maar voordat je het invoert, moet je weten of mensen die gevaccineerd zijn echt besmettelijk zijn”, zei Rutte. Hij wees er ook op dat nu nog maar relatief weinig personen zijn ingeënt en dat de discussie daarom nog niet echt speelt. En hij vraagt zich ook af of voor mensen die niet gevaccineerd zijn tests een alternatief kunnen zijn.
Staatsschuld
Uit de doorrekening van de verkiezingsprogramma’s door het Centraal Planbureau blijkt dat ook bij de VVD de staatsschuld flink oploopt. Rutte zei daarover dat het nu niet verstandig is om te bezuinigen. “We hebben een crisis in de gezondheidszorg, maar we hebben ook een sterke economie en dankzij onze zuinigheid kunnen we bedrijven ondersteunen. Als je nu zou gaan bezuinigen, maak je de crisis erger en dat is een verschil met de economische crisis van tien jaar geleden.”
Dat betekent volgens Rutte overigens niet dat het geld aan verkeerde dingen moet worden uitgegeven. “We moeten bedrijven helpen en verstandige dingen doen in de gezondheidszorg. Als ik nu zie dat bij de PvdA de lasten voor het bedrijfsleven met 42 miljard toenemen, dan slacht je de kip met de gouden eieren.” Hij voegde eraan toe dat ook de VVD bepaalde bedrijven meer belasting wil laten betalen, maar dat er een lastenverlichting moet komen voor het midden- en kleinbedrijf.
Meerderheid Kamer wil voorlopig geen kerncentrale in Groningen
NOS 04.03.2021 Een meerderheid in de Tweede Kamer wil dat er voorlopig geen kerncentrale komt in Groningen. CDA en D66 dienen vandaag een motie in, waarin staat dat er zonder draagvlak in Groningen geen centrale gebouwd mag worden. SP, GroenLinks en PvdA, die de motie waarschijnlijk zullen steunen, willen het liefst nog verder gaan en het plan helemaal schrappen. Daar is echter geen meerderheid voor.
CDA en D66 willen met hun motie naar eigen zeggen de onrust wegnemen die er bij Groningers is ontstaan na uitlatingen van demissionair premier en VVD-lijsttrekker Mark Rutte. Die zei in het RTL-verkiezingsdebat dat de Eemshaven een goede plek zou zijn voor een nieuwe kerncentrale. Omdat kerncentrales geen CO2 uitstoten, wil de VVD ze gebruiken om de klimaatdoelen te halen.
Zowel bestuurders als burgers in Groningen reageerden furieus. Zij zien niets in een kerncentrale, nu de provincie nog zucht onder de gevolgen van de aardbevingen door de gaswinning. Later nuanceerde VVD-Kamerlid Mark Harbers de uitspraken van zijn lijsttrekker door te zeggen dat Groningen als plek voor een kerncentrale niet voor de hand ligt.
Rutte leek vanochtend in het NOS Radio 1 Journaal terug te komen van zijn uitspraak. “Dat was een beetje verkeerd ingeschat; de reacties uit Groningen waren dat men er geen behoefte aan heeft. Dus dat is genoteerd: niet in Groningen”, benadrukte de VVD-lijsttrekker.
Versterkingsoperatie
In oktober stelde de PvdA al voor om de Eemshaven als mogelijke locatie te schrappen. Die motie haalde het toen niet, maar omdat het CDA nu ook afwijzend staat tegenover de plannen is er een meerderheid die de Groningse centrale niet ziet zitten.
“De Groningers zijn bezig met de afhandeling van de aardbevingsschade en de versterkingsoperatie. Dat gaat al moeizaam”, zegt CDA-Kamerlid Agnes Mulder. “Ze kunnen er op dit moment geen discussie over een kerncentrale bij hebben.”
D66’er Matthijs Sienot noemt de onrust die is ontstaan door de uitspraken van Rutte “begrijpelijk”. “Twee jaar geleden zei hij nog sorry voor de gaswinning. Wat is zijn sorry waard als de Groningers nu een kerncentrale krijgen?” Sienot wijst erop dat er afgelopen week nog een aardbeving was in Groningen.
Liever Zeeland
De Eemshaven werd tientallen jaren geleden aangewezen als locatie voor een mogelijke nieuwe kerncentrale, samen met de Maasvlakte en Borssele in Zeeland. Net als Mulder ziet Sienot Borssele als een betere optie, als er dan toch een nieuwe kerncentrale moet komen. “Daar steken ze namelijk wel hun vinger op.”
De Tweede Kamer debatteert vanmiddag over het versterken van de woningen in Groningen die beschadigd zijn door de aardbevingen. Daar zullen de partijen hun voorstel doen.
BEKIJK OOK;
- Waarom het in deze campagne plots veel over kernenergie gaat
- Een kerncentrale in Groningen? ‘Wij zijn geen afvoerputje van Nederland’
Waarom het in deze campagne plots veel over kernenergie gaat
NOS 01.03.2021 Het is nogal een heet hangijzer in de politieke campagnes: het bouwen van nieuwe kerncentrales in Nederland. Gisteren 28.02.2021 tijdens het RTL-verkiezingsdebat kwamen partijen er stevig over in botsing, toen VVD-lijsttrekker Mark Rutte Groningen een geschikte locatie voor een kerncentrale noemde.
De politieke reacties op die aanvaring lees je hier. Alles over de terugkeer van kernenergie in het publieke debat lees je in deze zes vragen:
Waarom staat kernenergie zo prominent op de politieke agenda?
Omdat een nieuwe regering de nationale klimaatdoelstellingen moet behalen. In de Klimaatwet is vastgelegd dat Nederland in 2030 bijna de helft minder CO2-uitstoot wil ten opzichte van 1990. Voor het jaar 2050 moet dat zelfs 95 procent minder zijn. Sommige partijen denken dat we het niet afkunnen zonder kernenergie, andere partijen denken van wel.
Hieronder zie je hoe politieke partijen denken over kernenergie in Nederland:
Zo denken partijen over kernenergie in Nederland NOS
Zo denken partijen over kernenergie in Nederland NOS
Zo denken partijen over kernenergie in Nederland NOS
Zo denken partijen over kernenergie in Nederland NOS
Zo denken partijen over kernenergie in Nederland NOS
Wat zijn de voor- en nadelen van kernenergie?
Het belangrijkste voordeel: bij een kernreactie komt vrijwel geen CO2 vrij, daardoor is het niet schadelijk voor de natuur. Er is daarnaast weinig oppervlakte nodig om veel energie op te wekken. Ook ben je niet afhankelijk van wind of zon, wat het door het hele jaar heen een zekere energiebron maakt.
Het grootste nadeel is dat er radioactief afval vrijkomt, dat lastig en duur om te verwerken en lange tijd schadelijk blijft. Ook zijn er veiligheidsrisico’s, waar in de jaren 70 en 80 heftig tegen werd geprotesteerd. Hoewel kerncentrales in de loop der jaren veiliger zijn geworden en ernstige ongelukken zeldzaam zijn, blijft het risico op een ramp aanwezig. Tsjernobyl en Fukushima zijn de bekendste voorbeelden. De vrijgekomen straling richtte daarbij grote ecologische schade aan en schaadde de gezondheid van omwonenden.
Is kernenergie nodig om de klimaatdoelstellingen te behalen?
Daar is geen sluitend antwoord op te geven. Op dit moment wordt vooral ingezet op zonne- en windenergie. Sommige partijen denken dat daar de volledige oplossing voor CO2-reductie ligt, andere partijen denken dat kernenergie ook nodig is. “Er zijn voor beide standpunten scenariostudies gedaan die haalbaar worden geacht”, zegt Jan-Leen Kloosterman, hoogleraar reactorfysica aan de TU Delft.
Op dit moment staat er één kerncentrale in Nederland, in het Zeeuwse Borssele. Die voorziet in ongeveer 3 procent van het Nederlandse energieverbruik. Nieuwe kerncentrales zouden niet bijdragen aan het halen van de klimaatdoelstellingen voor 2030, omdat de bouw daarvan zeker langer zou duren.
Een recent plan stelt dat er in 2035 een nieuwe kerncentrale zou kunnen staan. Dat is een positieve schatting, stelt zelfstandig energiedeskundige Herman Damveld. “Je moet het politieke besluit nemen, ruimte inbouwen voor bezwaren, een bedrijf vinden en de daadwerkelijke bouw uitvoeren.” Dat laatste duurt vaak langer dan voorzien. In Frankrijk en Finland heeft de bouw van kerncentrales veel vertraging opgelopen, door bouwfouten en ontwerpen die gaandeweg moesten worden aangepast. Daardoor liepen ook de kosten flink op.
Hoe reëel is een nieuwe kerncentrale in Nederland?
Kernenergie werd lang bestempeld als een ‘te dure’ optie. Maar daar verschillen de meningen inmiddels over. In opdracht van de Tweede Kamer werd vorig jaar onderzoek gedaan naar kernenergie in Nederland. Daaruit bleek dat kernenergie niet duurder is dan energie uit wind en zon, al kwam daar ook de nodige wetenschappelijke kritiek op.
Een belangrijke horde zou zijn om een bedrijf te vinden dat daadwerkelijk een kerncentrale wil bouwen. Tot nu toe zijn die lastig te vinden. “Zonder afnamegaranties en medefinanciering vanuit de overheid is het risico groot”, zegt Kloosterman.
Waarom noemde Rutte Groningen als mogelijke bestemming voor een kerncentrale?
Al in 1985 werden er in Nederland locaties aangewezen voor de mogelijke bouw van kerncentrales. Daarvan zijn er nog drie over: de Maasvlakte 1 bij Rotterdam, de Eemshaven in Groningen én Borssele. Het kabinet houdt die locaties vrij voor de bouw van een nieuwe kerncentrale. Er mogen op die plekken ook geen woningen of bedrijven worden gebouwd.
Hoe gaan andere landen om met kernenergie?
In Nederland is het aandeel van kernenergie nihil als je het afzet tegen het Europese gemiddelde. In landen als Frankrijk en België verzorgen centrales het leeuwendeel van de energie. In die landen hebben ze wel aangekondigd dat aandeel af te willen bouwen, omdat ze meer willen inzetten op hernieuwbare energie.
Zo gaan een aantal omliggende landen met kernenergie om:
Het aandeel van kernenergie in Europese landen NOS
BEKIJK OOK;
Een kerncentrale in Groningen? ‘Wij zijn geen afvoerputje van Nederland’
NOS 01.03.2021 Het lijkt uitgesloten dat een nieuwe kerncentrale in Groningen wordt gebouwd. In het RTL-verkiezingsdebat opperde VVD-lijsttrekker Mark Rutte dat de noordelijke provincie een geschikte locatie is voor de winning van kernenergie, maar dat kan niet op steun van (linkse) partijen en Groningers rekenen.
De Eemshaven wordt al sinds 1986 genoemd als locatie voor een nieuwe Nederlandse kerncentrale, schrijft RTV Noord. De eigenaar van de beoogde locatie, Groningen Seaports, zegt tegen de regionale omroep dat het “aan de politiek is om een besluit te nemen”, maar dat er geen ruimte voor de kerncentrale wordt vrijgehouden.
Wethouder Dijkhuis van Het Hogeland, waar de Eemshaven onder valt, is in ieder geval mordicus tegen een kerncentrale in zijn gemeente, laat hij via Twitter weten:
VVD-Kamerlid Harbers zegt vandaag dat Groningen niet voor de hand ligt als locatie voor een centrale. “Integendeel. Het is in de wet een mogelijkheid, maar ik denk dat het kansrijker is om te denken aan de Maasvlakte in Rotterdam en vooral ook aan Borssele, waar al een kerncentrale staat.”
Harbers benadrukt dat kernenergie wat de VVD betreft voor een komend kabinet wel van belang zal zijn, omdat het een rol kan spelen bij de verduurzaming in de periode 2030-2050. “Dat worden wel keuzes die in de komende vier jaar gemaakt moeten gaan worden, bijvoorbeeld omdat dit soort ontwikkelingen langer dan tien jaar in beslag nemen.”
Linkse partijen kritisch
Tot 2030 speelt kernenergie helemaal geen rol, zegt kandidaat-Kamerlid Pieter Grinwis van de ChristenUnie in reactie op het VVD-plan. Hij zegt wel open te staan voor nieuwe vormen van kernenergie. “Maar Groningen lijkt me geen goed plan. Die provincie heeft al zo te lijden gehad onder de oneindige energiebehoefte”, zei Grinwis, verwijzend naar de aardbevingen als gevolg van de gaswinning in de provincie.
D66 vindt het “vooral heel onverstandig” om nu naar kernenergie te kijken. “Het helpt ook niet om in 2030 de doelen te halen”, zegt Kamerlid Steven van Weyenberg. De suggestie om een centrale in Groningen te zetten noemt hij “een buitengewoon pijnlijke uitglijder”.
Wat de PvdA betreft is kernenergie op dit moment ongeloofwaardig, reageert Kamerlid Henk Nijboer. Hij benadrukt dat het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) uitgaat van de klimaatdoelen van 2030. Binnen die termijn is een kerncentrale bouwen geen optie. “Er is ook geen VVD’er die zegt dat een centrale er al is voor 2030.”
Dat vindt ook de SP. “Het is gewoon geen oplossing voor de uitdaging waar we voor staan. Het is veel te duur en het duurt ook veel te lang om daar winst mee te maken”, reageert SP-Kamerlid Mahir Alkaya, die eveneens kritisch is over de suggestie om een centrale in Groningen neer te zetten. “Dat lijkt me al helemaal een klap in het gezicht van de Groningers.”
BEKIJK OOK;
Haalt het Klimaatkabinet Rutte 3 het jaar 2021 ??? – deel 7
Advies commissie Remkes
De nieuwe aanpak van het kabinet van het stikstofprobleem schiet tekort. Er is onvoldoende garantie dat de natuur genoeg zal herstellen. Ook juridisch zijn er te veel onzekerheden. Dat staat in het eindrapport van het Adviescollege Stikstofproblematiek.
In 2030 zou de stikstofuitstoot niet 26 procent minder moeten zijn, zoals het kabinet wil, maar 50 procent. Dat moet bovendien een verplichting zijn en geen streven, adviseert Remkes.
AD 22.09.2020
AD 08.09.2020
Telegraaf 28.08.2020
Het Adviescollege concludeert dat het huidige kabinetsbeleid nog te veel op het oude beleid lijkt. De Raad van State oordeelde een jaar geleden dat het oude beleid kwetsbare natuurgebieden niet genoeg beschermt.
AD 09.07.2020
Telegraaf 09.06.2020
Meer natuurgebieden
Schouten kwam eind april 2020 met de nieuwe Structurele Aanpak Stikstof. Met 5 miljard euro in tien jaar wil het kabinet natuurgebieden herstellen en bedrijven (waaronder boeren) helpen met stikstofmaatregelen dan wel uitkopen.
Het streven van het kabinet om te onderzoeken of het aantal Natura-2000 gebieden omlaag kan, kan ook niet op goedkeuring van de commissie rekenen. De commissie stelt juist voor om meer natuurgebieden aan te wijzen.
AD 10.06.2020
PAS
In mei 2019 haalde de Raad van State een streep door het Programma Aanpak Stikstof (PAS) waarmee Nederland aan Europese regels wilde voldoen om te natuur te beschermen. Met de maatregelen zou Nederland de doelen niet halen en niet aan de Europese regels voldoen, oordeelde de Raad van State.
Telegraaf 18.09.2020
AD 18.09.2020
Telegraaf 15.09.2020
AD 15.09.2020
Telegraaf 19.06.2020
Telegraaf 16.06.2020
Telegraaf 26.06.2020
Telegraaf 10.06.2020
Biomassa
Coalitiepartijen D66 en ChristenUnie willen dat er geen subsidie meer beschikbaar wordt gesteld voor nieuwe biomassacentrales. De lat voor dergelijke centrales moet zo hoog mogelijk komen te liggen, vinden ze. In biomassacentrales wordt onder andere hout verbrand om energie op te wekken.
Telegraaf 02.07.2020
Telegraaf 01.07.2020
Telegraaf 11.06.2020
Er zijn plannen voor het realiseren van honderden nieuwe biomassacentrales. Een deel daarvan kan gewoon gebouwd worden, omdat de subsidie al is toegekend. Maar door de opstelling van D66 en ChristenUnie is de kans erg klein geworden dat nieuwe aanvragen voor subsidie nog gehonoreerd zullen worden.
Telegraaf 11.06.2020
Subsidie sanering varkenshouderij
Van de 502 aanmeldingen voor de Subsidieregeling sanering varkenshouderijen (Srv), voldoen er 407 aan de gestelde eisen. Om alle aanvragen die voldoen aan de gestelde vereisten, te kunnen toewijzen, verhoogt minister Schouten van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV) het subsidiebedrag met € 275 miljoen waarmee het totaalbedrag voor de Srv € 455 miljoen wordt.
Ruim 400 varkensboeren die willen stoppen met hun bedrijf krijgen hiervoor ‘stopsubsidie’. Minister Schouten meldt aan de Tweede Kamer dat 502 boeren zich hadden aangemeld voor de saneringsregeling en dat er 407 aan de eisen voldoen. Deze groep houdt samen bijna een miljoen varkens.
Het kabinet had aanvankelijk 180 miljoen euro voor de regeling uitgetrokken, maar dat blijkt lang niet genoeg om alle aanvragen te kunnen honoreren van boeren die onder de voorwaarden vallen. Daarom komt er 275 miljoen bij, waardoor het totale bedrag 455 miljoen euro wordt. Voor de verhoging heeft de Europese Commissie toestemming gegeven.
Telegraaf 18.06.2020
AD 10.06.2020
Stikstofuitstoot
De door het kabinet aangekondigde maatregelen om de stikstofuitstoot te reduceren, zijn lang niet ambitieus genoeg. Vraag is ook of ze juridisch standhouden, stelt het Adviescollege Stikstofproblematiek in zijn eindrapport. Strenge stikstofafspraken per provincie zijn nodig en moeten ook in de wet worden vastgelegd.
AD 16.06.2020
Telegraaf 09.06.2020
Ruim een jaar nadat de Raad van State rigoureus een streep zette door de Programmatische Aanpak Stikstof (PAS) presenteerde het Adviescollege Stikstofproblematiek vanmiddag voorstellen om de stikstofcrisis definitief op te lossen. ,,Hoewel het kabinet de aanpak van de stikstofcrisis volgens het Adviescollege absoluut serieus neemt, is de reductie van de stikstofuitstoot van 26 procent in 2030 die minister Schouten (Landbouw) voorstelt te laag”, stelt voorzitter Johan Remkes.
Lees ook;
Minister Carola Schouten (Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit) ontvangt uit handen van voorzitter Johan Remkes het eindrapport van het Adviescollege Stikstofproblematiek. © ANP
Volgens het Adviescollege zijn de plannen te vrijblijvend en blijven de belangrijkste problemen onopgelost. ,,Ik wil een resultaatsverplichting, geen inspanningsverbintenis. Remkes ziet nog steeds overeenkomsten tussen de nieuwe kabinetsplannen en de gewraakte PAS.
,,Het kabinet blijft ruimte zoeken in de huidige regelgeving om zo spoedig mogelijk toestemming (voor meer uitstoot) te verlenen.” Vraag blijft of de nieuwe plannen juridisch wel houdbaar zijn. In de woorden van Remkes: ,,De juridische borging is onvoldoende.” Onder meer Greenpeace kondigde gisteren al aan om naar de rechter te stappen.
Telegraaf 09.06.2020
‘Strenge meetbare doelen’
Het Adviescollege stelt daarom voor om niet alleen strengere uitstoot-afspraken te nemen, maar om die ook in de wet vast te leggen. Zo moet de stikstofuitstoot in 2030 halveren ten opzichte van vorig jaar.
Telegraaf 09.06.2020
Als de economie straks weer op gang komt, is het van belang dat stikstof de ontwikkelingen niet onnodig hindert, aldus Johan Remkes, Adviescollege Stikstofproblematiek.
Verder wil het Adviescollege maatregelen rond de uitstoot van stikstof en ammoniak gaan scheiden. Om de ammoniakuitstoot terug te dringen wil Remkes het Nederlandse mestbeleid grondig moderniseren. Verder moet er een geavanceerd meetsysteem komen voor ammoniak, zodat exact duidelijk is welke agrarische bedrijven voor uitstoot zorgen.
Tegelijk moet de landbouw ook de uitstoot van stikstof zien te verminderen. Dat kan door veehouders veel gerichter uit te kopen, stelt het Adviescollege. ,,Het kabinet richt zich te veel op vrijwilligheid, waardoor de uitstoot onvoldoende zal dalen. Beter is om gericht bedrijven uit te kopen die in de buurt van natuurgebieden voor de meeste uitstoot zorgen.”
Tegelijk wil Remkes boeren tegemoet komen door de regelgeving flink te vereenvoudigen. ,,Ze moeten nu wel aan heel veel regelgeving voldoen en ik begrijp de ergernis daarover.” Dat kan onder meer door de komst van een zogenaamde ‘afrekenbare stoffenbalans’ die voor alle agrariërs moet gelden. Die moet zorgen dat de uitstoot van alle mogelijke schadelijke stoffen van de landbouw in balans blijft.
Voorzitter Johan Remkes van het Adviescollege Stikstofproblematiek. © ANP/Koen van Weel
Coronacrisis
Al met al kan de uitstoot slechts met duidelijke, in de wet vastgelegde maatregelen omlaag. ,,Alleen met voldoende juridische borging kan geloofwaardig uitvoering worden gegeven aan de PAS-uitspraak van de Raad van State”, stelt Remkes.
Het is al het vierde rapport van het Adviescollege Stikstofproblematiek. Vorig jaar september adviseerde Remkes al de maximumsnelheid op Nederlandse wegen te verlagen, iets wat daarna ook gebeurde. Drie maanden later volgde een advies voor de landbouw (Beweiden en bemesten), terwijl de commissie in januari stelde dat ook het vliegverkeer veel duurzamer moet worden.
Tijdelijk
Remkes bestrijdt de veel gehoorde suggestie dat de coronacrisis het stikstofprobleem afgelopen maanden als het ware vanzelf heeft opgelost. ,,De abrupte afname van emissies van stikstofoxiden is naar verwachting tijdelijk en de ammoniakemissies van de landbouw zijn afgelopen maanden niet afgenomen”, aldus Remkes. ,,Als de economie straks weer op gang komt, is het van belang dat stikstof de ontwikkelingen niet onnodig hindert.”
Het Adviescollege Stikstofproblematiek wil goed in de gaten houden of de uitstoot inderdaad omlaag gaat. Blijkt over tien jaar dat dit niet hard genoeg gaat, dan zijn meer maatregelen nodig. Remkes: ,,ik lees in de plannen van het kabinet te vaak het woord ‘streven’. Terwijl de Raad van State wel duidelijk heeft gemaakt dat dat onvoldoende is.”
lees: Stand van zaken Subsidieregeling sanering varkenshouderijen (Srv) 10.06.2020
lees: Niet alles kan overal’ eindadvies over structurele aanpak Stikstofproblematiek aanbiedingsbrief 08.06.2020
lees: Eindadvies ‘Niet alles kan overal’ 08.06.2020
lees: Kamerbrief Voortgang stikstofproblematiek structurele aanpak bijlage 1 en 2 24.04.2020
lees: Bijlage 3
meer: Klimaat NU
Lees: Stikstof: geduld oppositie raakt op, dit besloot het kabinet tot nu toe NU
Zie ook: Klimaatspanningen niet alleen in de Tweede kamer opgelopen
Zie ook: Klimaatmars 10.03.2019 van de Dam naar Museumplein Amsterdam – terugblik
Zie ook: Klimaatdemonstratie 07.02.2019 op het Malieveld – terugblik
Zie ook: Haalt het Klimaatkabinet Rutte 3 het jaar 2021 ??? – deel 6
Zie ook: Haalt het Klimaatkabinet Rutte 3 het jaar 2020 ??? – deel 5
Zie ook: Haalt het Klimaatkabinet Rutte 3 het jaar 2020 ??? – deel 4
Zie ook: Haalt het Klimaatkabinet Rutte 3 het jaar 2020 ??? – deel 3
Zie ook: Haalt het Klimaatkabinet Rutte 3 het jaar 2020 ??? – deel 2
Zie ook: Haalt het Klimaatkabinet Rutte 3 het jaar 2020 ??? – deel 1
Zie ook: 2019 – Het jaar van de waarheid voor kabinet Rutte 3
Rapport: ‘Kernenergie niet duurder dan zon en wind’
Elsevier 23.09.2020 Kernenergie is betaalbaar en een geschikte energiebron voor de toekomstige stroomvoorziening, concludeert een nieuw rapport. Gelijktijdig pleit de VVD ervoor drie tot tien nieuwe kerncentrales te bouwen. Kernenergie heeft het tij mee, maar komen er nu ook echt concrete bouwplannen?
Kernenergie is CO2-neutraal, betaalbaar en kan variabele energiebronnen als wind- en zonne-energie aanvullen door de stroomvoorziening te stabiliseren. Het kan daarom een nuttige rol spelen in de toekomstige energievoorziening van Nederland.
Dat concludeert het Oostenrijkse consultancybureau ENCO in een rapport dat minister van Economische Zaken en Klimaat Eric Wiebes (VVD) op 22 september naar de Tweede Kamer stuurde.
Kernenergie kan goed concurreren op kosten
Tot het rapport werd opdracht gegeven nadat een Kamermeerderheid in juli 2019 een motie van Dilan Yesilgöz (VVD) en Agnes Mulder (CDA) steunde. Coalitiepartijen D66 en ChristenUnie stemden tegen. De consultants voerden geen nieuw onderzoek uit, maar bundelden de huidige kennis over kernenergie.
ENCO merkt op dat kernenergie niet duurder is dan andere CO2-neutrale energiebronnen. Per opgewekte kilowattuur lijkt de energiebron duurder dan wind- en zonne-energie. Maar zulke vergelijkingen nemen veelal niet alle kosten van wind en zon mee en schetsen een te rooskleurig beeld.
Zo leidt het gebruik van zonnepanelen en windturbines ertoe dat elders in het energiesysteem meer kosten moeten worden gemaakt. Deze leveren bijvoorbeeld stroom in pieken en dalen – meer als de zon schijnt en het waait, minder als het bewolkt is en windstil. Om deze verschillen op te vangen worden kosten gemaakt. Door stroomnetten te verbinden, energieopslag te realiseren en gascentrales als achtervang te houden. Dit zijn zogenoemde systeemkosten.
Nadelen van wind en zon groeien met het marktaandeel
Zeker naarmate het aandeel wind en zon oploopt – Nederland mikt in 2030 op een aandeel van circa 70 procent in de stroomvoorziening – lopen deze extra kosten voor een stabiel energiesysteem op. Kernenergie kan het net juist stabiliseren omdat het voorspelbaar en schakelbaar stroom levert. Wanneer je die voor- en nadelen eerlijk meerekent, concludeert ENCO, is kernenergie juist goedkoper.
De consultants zien kernenergie en hernieuwbare energie overigens niet per se als concurrenten. Gunstige combinaties zijn mogelijk. Ze prikken terloops nog wat mythes door; zo is kernenergie bij een vergelijking van schade per opgewekte kilowattuur juist heel veilig.
Potentie in kleine modulaire reactoren
Het financieren van nieuwe centrales blijft wel een uitdaging. Er is veel kapitaal nodig, en in het recente verleden zijn er veel kostenoverschrijdingen geweest. ENCO ziet de oplossing vooral in het steeds efficiënter bouwen van gestandaardiseerde ontwerpen. Ook zijn de kapitaalkosten te drukken door overheden geld te laten lenen tegen rentes die voor bedrijven niet beschikbaar zijn. In het Verenigd Koninkrijk wordt over die aanpak gedacht.
Alles wat u wilt weten over kernenergie in 64 vragenVerder noemt het rapport kleine modulaire reactoren als een veelbelovende optie. Deze kunnen in serie worden geproduceerd in een fabriek om ze dan naar een locatie te brengen. Dit drukt de kosten en vermindert het risico van kostenoverschrijding. Alleen zijn dit type reactoren, en veel andere innovaties als Thoriumcentrales, nog niet commercieel verkrijgbaar.
‘Bouw drie tot tien nieuwe kerncentrales’
Het is tijd om drie tot tien kerncentrales te gaan bouwen in Nederland, zei VVD-Kamerlid Mark Harbers (VVD) vanmorgen in een interview met het Algemeen Dagblad dat samenviel met de publicatie van het ENCO-rapport. Harbers wil zo klimaatdoelen halen, voorkomen dat Nederland verrommelt en de afhankelijkheid van energie-import uit bijvoorbeeld Rusland en het Midden-Oosten verminderen.
Tijdens de Algemene Politieke Beschouwingen na Prinsjesdag pleitten CDA en VVD, gesteund door SGP en PVV, al voor een marktconsultatie onder energiebedrijven. Onder welke voorwaarden willen zij kernreactoren bouwen? En hoe kan de overheid daarbij helpen? Ook die motie kreeg een meerderheid.
Positief nieuws, maar nog lang geen concrete bouwplannen
Het toont dat kernenergie het tij mee heeft. Sinds twee jaar is in opiniepeilingen een kleine meerderheid van de Nederlanders voor het gebruik van deze energiebron. Ook in de Tweede Kamer kunnen moties voor nader onderzoek telkens rekenen op een – rechtse – meerderheid.
Toch lijken concrete plannen nog ver weg. In de Kamerbrief bij het rapport uit energieminister Wiebes (VVD) – zelfverklaard lid van de fanclub van kernenergie – zich maar zeer zuinigjes positief over de mogelijkheden. ‘Deze studie bevestigt dat […] kernenergie één van de kosteneffectieve opties is’. En ‘een positieve businesscase [kan] tot de mogelijkheden […] behoren’.
Overheid stuurde bedrijven een andere richting op
Ook bedrijven reageren nog niet erg enthousiast. Door aangescherpte veiligheidsnormen is het bouwen van kerncentrales afgelopen jaren erg moeilijk gemaakt. Terwijl wind- en zonne-energie juist stevig werden gestimuleerd. Energiebedrijven hebben zich hierop ingesteld en zetten in Nederland vaak juist in op hernieuwbaar.
Wat ook niet helpt, is dat de meeste grote energiebedrijven in buitenlandse handen zijn. Daar wordt besloten waar investeringsgeld heen gaat. Sowieso zwalkte het energiebeleid de afgelopen twintig jaar nogal hevig in Nederland. Denk aan de wens om kolencentrales te bouwen. Toen bedrijven hieraan voldeden, waren de centrales bij oplevering ongewenst – en een blok aan het been voor bedrijven.
Steeds meer zicht op langer openblijven ‘Borssele’
Een miljardeninvestering in een kerncentrale is een enorm risico voor een bedrijf. Een reactor moet decennia draaien voor een rendabele investering. Energiereuzen zullen dus echt willen weten welke koers Nederland gaat varen en of de overheid hierachter blijft staan.
Het langer openhouden van de kerncentrale in Borssele lijkt wel een steeds realistischer plan. De Tweede Kamer stemde er al voor om juridische obstakels weg te nemen. Minister Wiebes onderzoekt nu het draagvlak van dit plan. De consultants van ENCO vinden het een uitstekend idee. Kerncentrales langer openhouden is één van de goedkoopste manieren om minder CO2 uit te stoten.
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/4f28eaa8-fd6a-11ea-a2ec-02d2fb1aa1d7.jpg)
Onderzoekers van ENCO stellen dat atoomstroom niet duurder is dan elektriciteit uit wind en zon als alle kosten op dezelfde manier worden meegenomen. Ⓒ ANP/HH
Onderzoekers weerleggen kritiek: ’Kernenergie is betaalbaar’
Telegraaf 23.09.2020 Een nieuwe kerncentrale in Nederland is goed betaalbaar. Onderzoekers van ENCO stellen dat atoomstroom niet duurder is dan elektriciteit uit wind en zon als alle kosten op dezelfde manier worden meegenomen.
De bijkomende kosten voor de aansluiting van windmolenparken en zonneweides, zo stelt het bureau uit Wenen, worden onvoldoende meegenomen. Die kosten nemen met miljarden toe als er meer stroom uit wind en zon wordt opgewekt. Ze concluderen dat als die investeringen wel worden meegenomen, kernenergie niet duurder is.
Struikelblok
ENCO, gespecialiseerd in nucleaire energie, heeft in opdracht van het ministerie van Economische Zaken en Klimaat onderzoek gedaan naar de opties en beperkingen voor kernenergie in Nederland voor 2040. Het kostenplaatje is politiek een van de belangrijkste struikelblokken. De Algemene Rekenkamer wees minister Wiebes (Economische Zaken en Klimaat) eerder ook al terecht voor zijn ’claim’ met subsidieloze windmolenparken op zee. Onjuist, zo stelt de waakhond, want netbeheerder TenneT draait op voor mega-investeringen om de parken aan te sluiten op het stroomnet. Daarbij wordt gebruikgemaakt van subsidies die consumenten en bedrijven betalen door een belasting op de energienota.
Een warmtepomp, zonnepanelen of de veestapel halveren? Er zijn zoveel goedkopere en eenvoudigere manieren om het milieu ‘een kickstart te geven’, stelt documentairemaker Marijn Poels in een bijzondere aflevering van de podcast Het Land van Wierd Duk.
BEKIJK MEER VAN; overheidsbeleid kernenergie Nederland Den Haag ENCO Economische Zaken en Klimaat
Kernenergie volgens Wiebes betaalbaar, experts twijfelen
NU 23.09.2020 De inzet van kernenergie naast wind- en zonne-energie kan een serieuze optie zijn voor Nederland, concludeert minister Eric Wiebes (Economische Zaken en Klimaat) woensdag uit een onderzoek van ENCO, een in nucleaire energie gespecialiseerd adviesbureau. Volgens het onderzoek zouden de kosten van kernenergie namelijk te vergelijken zijn met die van wind- en zonne-energie.
Eerder werd gedacht dat de kosten van kernenergie relatief hoog waren vergeleken met die van wind- en zonne-energie. ENCO, dat het onderzoek uitvoerde in opdracht van de Tweede Kamer, stelde echter dat bij het vaststellen van de kosten voor energie uit wind en zon bepaalde kosten zoals aansluitingskosten en extra netwerkkosten, niet worden meegenomen in de berekeningen.
De levensduur van een kerncentrale zorgt er daarnaast voor dat nucleaire energie relatief goedkoper is. Daarvoor moeten nieuw te bouwen kerncentrales in het land wel worden gebouwd volgens de bestaande seriebouw.
“Deze studie bevestigt dat voor CO2-vrij regelbaar vermogen na 2030 kernenergie een van de kosteneffectieve opties is”, aldus Wiebes.
Zie ook: Klimaatvraag: Kunnen we het klimaatprobleem oplossen met kernenergie?
Kritiek van experts
Verscheidene wetenschappelijke experts laten in een reactie aan NU.nl echter weten vraagtekens te hebben bij de aannames in het rapport. Zij stellen dat elektriciteit uit zon en wind nu al goedkoper is dan nucleaire stroom. Bovendien zou dit prijsverschil tegen de tijd dat een eventuele nieuwe kerncentrale operationeel zou zijn – “mogelijk pas in 2040” – alleen nog maar groter zijn geworden.
Kernenergie-expert Wim Turkenburg van de Universiteit Utrecht is uiterst kritisch op het rapport: “Er zit geen complexe simulatiestudie onder het rapport, zoals wij aan de Universiteit Utrecht en bijvoorbeeld het Massachusetts Institute of Technology (MIT) in de VS wel hebben gedaan. Je krijgt dan heel andere cijfers.”
Volgens Turkenburg geeft het rapport “te optimistische conclusies” over het economisch renderen van investeringen in nieuwe kerncentrales. “Wel moet ik er dan bij zeggen dat naast zon en wind ook ander vermogen als back-up nodig is. Bijvoorbeeld biomassacentrales of gasgestookte centrales met CO2-opslag. Als we die niet willen, komen kerncentrales economisch gezien wél weer in beeld.”
Overheid zou moeten bijspringen
Heleen de Coninck, hoogleraar klimaatbeleid aan de Technische Universiteit Eindhoven: “Het is bij dergelijke energie-investeringen ook belangrijk om niet alleen te kijken naar de elektriciteitskosten, maar ook naar de financiële risico’s voor de bank. Bij kernenergie zijn die risico’s hoog, omdat de looptijd van bouw wel twintig jaar kan bedragen, en de levensduur van een kerncentrale wel zestig jaar kan zijn.”
Daarom zijn het volgens De Coninck ook vooral landen waar de energievoorziening in handen is van de overheid, zoals China en de Verenigde Arabische Emiraten, die nog kerncentrales bouwen. “Anders moet de overheid flink bijspringen, zoals in Groot-Brittannië, en draagt de belastingbetaler dus het risico.”
‘Inzet kernenergie om verdere klimaatverandering tegen te gaan’
Volgens het adviesbureau zouden veel belangrijke internationale organisaties, waaronder de IPCC van de Verenigde Naties en het IEA, kernenergie als een belangrijk deel zien van de “energiemix die nodig is om verdere klimaatverandering tegen te gaan”.
Heleen de Coninck, zelf IPCC-hoofdauteur van het bewuste hoofdstuk, waarin kernenergie wordt genoemd, zegt dat dit een onjuiste voorstelling van zaken is. “Het IPCC doet daarover ten eerste geen uitspraken, dat zou beleidsoverschrijdend zijn. Daarnaast werken we met verschillende scenario’s voor de energiemix. Er zijn VN-scenario’s waarin kernenergie toeneemt, maar zelfs scenario’s waarin het volledig uit de mix verdwijnt.”
Het kabinet gaat nu onderzoek doen of en in welke regio’s er belangstelling is voor de bouw van kerncentrales.
Zie ook: Klimaatvraag: Kunnen we het klimaatprobleem oplossen met kernenergie?
Lees meer over: Klimaat Politiek
De kerncentrale in Borssele ANP
Wiebes: kernenergie betaalbare optie naast zonne- en windenergie
NOS 23.09.2020 Kernenergie kan gezien worden als een serieuze optie om Nederland van energie te voorzien. Dat schrijft minister Wiebes aan de Tweede Kamer. Uit onderzoek van ENCO, een adviesbureau dat gespecialiseerd is in nucleaire energie, blijkt dat kernenergie toch niet duurder is dan energie uit wind en zon.
Wiebes liet ENCO in opdracht van de Tweede Kamer onderzoek doen naar de mogelijkheden en beperkingen voor kernenergie in Nederland voor 2040. Er is onder meer gekeken naar de kosten van de bouw van nieuwe kerncentrales. Tot nu toe werd verondersteld dat dit in vergelijking met energie uit wind en zon veel duurder was.
Klimaatverandering
Het bureau rapporteert dat belangrijke internationale organisaties kernenergie als noodzakelijk onderdeel zien “van de energiemix die nodig is om verdere klimaatverandering tegen te gaan”. Het gaat dan onder meer om het IEA (International Energy Agency) en om de VN-organisatie IPCC (Intergovernmental Panel on Climate Change).
Bovendien, stellen de onderzoekers, is in eerdere onderzoeken te weinig gekeken naar de bijkomende kosten voor de aansluiting van windmolenparken en zonneweides. Daardoor kwam de bouw van nieuwe kerncentrales als een relatief dure mogelijkheid uit de bus. Als die kosten, “die onevenredig toenemen bij een hoger percentage zon en wind”, wel worden meegenomen is kernenergie ongeveer even duur, schrijft Wiebes.
De minister van Economische Zaken en Klimaat concludeert dat “deze studie bevestigt dat voor CO2-vrij regelbaar vermogen na 2030 een van de kosteneffectieve opties is”.
Kamermeerderheid
Er is al langer een Kamermeerderheid voor de bouw van nieuwe kerncentrales. Vorige week, bij de Algemene Politieke Beschouwingen, werd een motie van VVD, CDA, PVV en SGP aangenomen. Daarin wordt het kabinet gevraagd om te kijken hoe bedrijven kunnen worden overgehaald om daarin te investeren. In de praktijk is daar tot nu toe geen commerciële belangstelling voor. Ook moet worden uitgezocht in welke regio’s er belangstelling is voor de bouw van een kerncentrale.
De motie werd gesteund door Forum voor Democratie en de Kamerleden Krol en Van Haga. De linkse oppositiepartijen stemden niet voor. Zij voelen niet voor kernenergie vanwege de mogelijke risico’s van deze energiebron en van de opslag van kernafval. Bovendien is niet gebleken dat commerciële partijen bereid zouden zijn de noodzakelijke aanzienlijke investeringen te doen.
VVD en CDA: kernenergie nodig
Regeringspartij VVD wil dat er drie tot tien nieuwe kerncentrales worden gebouwd. VVD-Kamerlid Harbers denkt dat de klimaatdoelen in 2050 niet worden gehaald zonder kernenergie: “Je kunt inzetten op zon en wind, maar dan heb je achtervang nodig. Als je een paar kerncentrales toevoegt, heb je net wat meer stabiliteit.” Harbers wijst erop dat er ook steeds meer weerstand is tegen bijvoorbeeld kolencentrales, biomassa en gas uit Rusland.
Coalitiepartner CDA komt met een soortgelijke reactie. Kamerlid Mulder vindt het goede van het vandaag gepresenteerde rapport dat ook bijkomende kosten voor windmolenparken en zonneweides zijn meegerekend. “Normaal gebeurt dat niet; wij vermoedden deze uitkomst al.” Volgens Mulder toont het rapport aan dat kernenergie een reële optie is. “We moeten richting 2050 klimaatneutraal worden en dan hebben we gewoon alles nodig: wind, zonnepanelen en dus ook kernenergie”, zegt ze.
D66 en GroenLinks zeer kritisch
D66 is niet overtuigd door het onderzoek dat Wiebes heeft laten doen. “Dit staat haaks op een onafhankelijk rapport uit april, waaruit blijkt dat kernenergie overbodig is en het systeem alleen maar duurder maakt”, zegt Kamerlid Sienot van de regeringspartij. Hij wil een verklaring voor dat verschil. Sienot voegt eraan toe dat D66 de kans niet wil laten lopen, als kernenergie betaalbaar, betrouwbaar en duurzaam kan. “Maar op dit moment zijn we daar absoluut niet van overtuigd. We moeten nu CO2 reduceren en we moeten inzetten op de beschikbare schone technologie.”
Kamerlid Van der Lee van oppositiepartij GroenLinks vindt dat het onderzoek van vandaag mensen op het verkeerde been zet. “In het rapport staat duidelijk dat de prijs van elektriciteit uit kernenergie 40 procent hoger is dan die van energie uit wind en zon.” Volgens GroenLinks zijn de door de onderzoekers genoemde correctiefactoren niet reëel. “Bovendien geldt nog steeds: bij kernenergie produceer je radioactief afval, dat duizenden jaren gevaarlijk blijft. Het is gewoon gevaarlijk materiaal”, zegt Van der Lee.
Is kernenergie inderdaad een optie? NPO Focus zet in deze special de voor- en nadelen op een rij.
BEKIJK OOK;
Ook bij lokale overheden interesse voor kernenergie
NOS 23.09.2020 Nu de energietransitie steeds meer mensen bezig houdt, en er overal in het land klimaatplannen worden gemaakt, vragen ook lokale overheden zich af of kernenergie een optie kan zijn. Het nucleaire onderzoeksinstituut NRG in Petten heeft al uit meerdere regio’s vragen gekregen. En ook kernenergiedeskundige Wim Turkenburg vertelt door verschillende provincies om informatie te zijn gevraagd. Maar de antwoorden die de experts geven, zijn wisselend.
De VVD pleitte eerder vandaag voor de bouw van drie tot tien nieuwe kerncentrales in Nederland. De partij verwees naar een nieuwe studie, van het nucleaire adviesbureau ENCO, waaruit blijkt dat kernenergie niet duurder is dan zonne- en windenergie, als aan bepaalde voorwaarden wordt voldaan.
Geert Jan de Haas van het Pettense instituut onderstreept het belang van het meenemen van àlle kosten voor iedere technologie, waardoor de kosten van kernenergie vergelijkbaar zijn met die voor zon en wind. Hij vertelt dat NRG met name uit het oosten van het land vragen heeft gekregen van mensen die bezig zijn met het maken van de zogenoemde Regionale Energie Strategieën. Ze gaven daarbij als reden dat ze niet hun hele gebied vol willen zetten met windmolens en zonneparken.
Bouwpakket
“Wij hebben geantwoord dat een besluit tot het bouwen van een kerncentrale op landelijk niveau wordt genomen. Maar als er bijvoorbeeld een nieuwe centrale in Zeeland komt, leidt dat er wel toe dat er elders minder zonne- en windenergie hoeft te komen.”
Volgens De Haas zijn er kernreactoren in alle soorten en maten, in Frankrijk bijvoorbeeld hele grote, terwijl die in Borssele van bescheiden omvang is. Tegenwoordig wordt gewerkt aan de ontwikkeling van nog kleinere reactoren. “Die kun je dan als het ware in blokken kopen, als een soort bouwpakket. Daarmee kun je er dan zoveel neerzetten als je op een bepaalde locatie nodig hebt. Bijvoorbeeld op de plekken waar veel energie wordt gebruikt, zoals in de Botlek, in Pernis of bij Chemelot.”
Omdat het productieproces van die modules is gestandaardiseerd, wordt de prijs ervan lager. Volgens De Haas kan kernenergie een goede rol spelen, naast zonne- en windenergie. “Vooral omdat een kerncentrale altijd elektriciteit kan leveren, ook op momenten dat de zon niet schijnt en de wind niet waait.”
Thorium-reactor
De provincies Zuid-Holland, Noord-Holland en Brabant hebben zich gewend tot onder anderen Wim Turkenburg. “Er komen bijvoorbeeld geregeld vragen over de zogenoemde thorium-reactor, die veiliger is dan de huidige kerncentrales en bovendien minder radioactief afval produceert. Maar dan moet ik ze teleurstellen”, zegt Turkenburg. “Het zal nog zeker dertig jaar duren, voordat de kennis hierover en de techniek ver genoeg gevorderd zijn om ze in ons land daadwerkelijk te kunnen bouwen.”
Turkenburg zit in de Raad van Toezicht van NRG, en ook van een nieuw te bouwen kleinere reactor in Petten, genaamd Pallas. Nieuwe reactoren in serie bouwen zal er inderdaad toe leiden dat ze goedkoper worden, verwacht ook hij. “Maar de eerste zal waarschijnlijk wel duur zijn. Tot nu toe zegt de politiek: iedereen mag een nieuwe centrale bouwen, maar je moet het zelf betalen. Dat doet dus geen enkel bedrijf. Ik vermoed dat de politiek een bedrag van vijf miljard euro op tafel zal moeten leggen om energiebedrijven zover te krijgen.”
Prijsdaling zonnecellen en windmolens
Eén van de barrières voor bedrijven is volgens Turkenburg de prijsdaling van zonne- en windenergie. “Als er veel zon en wind is, keldert de prijs van elektriciteit. Dat maakt dat kernenergie daar heel moeilijk nog mee kan concurreren.” De nieuwe studie van ENCO beschrijft dit soort ontwikkelingen onvoldoende, vindt hij. “De prijzen van zonnecellen en windturbines die zij noemen voor 2040, worden nu al ongeveer bereikt. Het ministerie zou dat toch ook moeten weten. En de prijsdaling gaat naar verwachting verder.”
Ook heeft de Universiteit Utrecht onderzoek gedaan, waarbij de toekomstige elektriciteitsvoorziening in Nederland en West-Europa in de periode 2040-2050 van uur tot uur is gesimuleerd. “Dit soort onderzoek is ook in de VS gedaan. Dat geeft inzichten die pessimistischer zijn voor kernenergie. Jammer dat in het ENCO-rapport dergelijke studies niet zijn meegenomen.”
Toch denkt ook Turkenburg dat zon en wind alleen onvoldoende zijn. Daarom vindt er net als naar kernenergie veel onderzoek plaats naar geothermie, waterstof, duurzame biomassa en het ondergronds opslaan van CO2.
BEKIJK OOK;
- klimaatakkoord-leidt-tot-flinke-ingrepen-in-het-landschap
- plannen-energieregio-s-liever-niet-meer-windturbines-maar-zonne-energie
- kerncentrale-borssele-blijft-mogelijk-langer-open
De kolencentrale aan de Amsterdamse Hemweg is al gesloten ANP
Kolencentrales mogen plan indienen om vervroegd te sluiten
NOS 18.09.2020 Het kabinet bekijkt wat voor mogelijkheden er zijn om toch een kolencentrale te sluiten om zo dit jaar aan de klimaatdoelen te voldoen. Dat schrijft minister Wiebes van Economische Zaken en Klimaat in een brief aan de Tweede Kamer.
Nederland telt drie kolencentrales. De minister wil die drie zelf laten onderzoeken wat ervoor nodig is om te sluiten. Als een van de drie stopt, hoeven de andere centrales hun productie minder te beperken dan eerder werd gesteld. Wiebes stelt dat de leveringszekerheid blijft gewaarborgd wanneer een centrale dichtgaat.
Als een centrale stopt, levert dat volgens Wiebes een “significante” bijdrage aan het totale streven om minstens 5 megaton CO2 minder uit te stoten. “Ik grijp dan voor de overige centrales minder in hun bedrijfsvoering in”, schrijft hij.
Sociaal plan
Aan het voorstel dat de centrales kunnen indienen, stelt de minister een aantal eisen. Zo moet er een goed sociaal plan komen voor werknemers. De sluiting moet kosteneffectief zijn en het subsidiebedrag mag niet hoger zijn dan wat de centrale nog zou hebben opgebracht in de jaren tot en met 2029.
Na dat jaar is het sowieso gedaan met de opwekking van energie met behulp van kolen. Dit najaar moet duidelijk zijn of er animo is voor de regeling, en wat de eventuele kosten zijn. De Tweede Kamer moet een eventuele deal nog goedkeuren.
BEKIJK OOK;
Europa dwingt Nederland tot meer actie tegen klimaatverandering
NOS 14.09.2020 Nog meer elektrische auto’s, geïsoleerde huizen, windparken en zonnepanelen. Nieuwe regels voor luchtvaartmaatschappijen en scheepvaartbedrijven. De chemische industrie moet meer gaan betalen voor het uitstoten van CO2. Dat zijn de gevolgen voor Nederland van het door de Europese Commissie aangescherpte klimaatbeleid. Ook zal de discussie over het aantal koeien in Nederland voortduren, zo is de verwachting.
Het Nederlandse Klimaatakkoord gaat uit van het verminderen van de CO2-uitstoot in 2030 met 49 procent. Europa wil nu met steun van Nederland naar 55 procent. Dat is volgens de commissie nodig om verdere opwarming van de aarde te voorkomen, en het kan Europa een technologische voortrekkersrol in de wereld geven. Het kabinet laat nu uitzoeken hoe Nederland aan de nieuwe eisen kan voldoen.
Eind volgende maand zal het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) onderzoek presenteren, waaruit volgens bronnen blijkt dat de uitvoering van het Klimaatakkoord niet snel genoeg gaat. Er moet dus ook nóg een tandje bij om de nieuwe Europese doelstelling te halen, het PBL zal hiervoor een eerste technische aanzet geven.
Goed nieuws voor de industrie
Het klinkt misschien tegenstrijdig, maar de uitgelekte plannen van de Europese Commissie lijken goed nieuws voor de industrie. Weliswaar moeten de meest vervuilende bedrijven meer gaan betalen voor de CO2 die ze uitstoten, maar de regels in Europa zijn dan wel voor alle bedrijven gelijk.
Het ministerie van Economische Zaken en Klimaat verwacht dat de Nederlandse CO2-heffing geen extra effect meer heeft als de Europese regels goed werken. Het concurrentienadeel voor Nederlandse bedrijven op de Europese markt valt dan weg. Om Europese bedrijven te beschermen tegen oneerlijke concurrentie uit bijvoorbeeld China of de VS wordt er belasting geheven op ‘vuile producten’ die van buiten de EU worden geïmporteerd.
NIEUWSUUR
Geen uitzondering meer voor lucht- en scheepvaart
Zowel in het internationale Klimaatakkoord van Parijs als in de Nederlandse afspraken, blijven lucht- en scheepvaart zo goed als buiten schot. De Europese Commissie wil hier verandering in brengen. Dat betekent minder vluchten binnen Europa en het stimuleren van bio- en synthetische kerosine als brandstof voor vliegtuigen.
De Europese Commissie wil ook dat er gekeken wordt naar duurzame alternatieven voor de scheepvaart. Er bestaan al elektrische binnenvaartschepen en veerboten, maar voor grote zeeschepen is alleen LNG een alternatief. De Europese Commissie wil dat er nu ook wordt gekeken naar duurzame alternatieven voor de zeescheepvaart, zoals waterstof en ammoniak.
Verdubbeling windmolens en zonnepanelen
De meeste CO2-vermindering in het Nederlandse Klimaatakkoord wordt gerealiseerd door over te schakelen van kolen en gas naar zon en wind, voor de productie van elektriciteit. Hierdoor moet in 2030 zeventig procent van de elektriciteit duurzaam zijn.
Nu de doelstelling van 49 naar 55 procent gaat, is er ook meer elektriciteit nodig voor de industrie en de transportsector. Dat betekent volgens berekeningen van de elektriciteitstafel van het Klimaatakkoord dat er in de nieuwe plannen ieder jaar twee keer zo veel windmolens en zonnepanelen bij moeten komen als nu is gepland.
NOS
Elektrische auto’s
Het kabinet besloot eerder dat nieuwe auto’s vanaf 2030 elektrisch moeten zijn. Europese autofabrikanten krijgen strengere CO2-regels opgelegd, waardoor er meer elektrische auto’s geproduceerd gaan worden. Als die hierdoor goedkoper worden, zou de doelstelling van het aantal elektrische auto’s (1,9 miljoen) en laadpalen ( 1,7 miljoen) in 2030 omhoog kunnen. Ook pleit de Commissie voor een vorm van rekeningrijden waar Nederland al onderzoek naar doet.
Verwarming huizen en kantoren
De verwarming van huizen en kantoren duurzaam maken is het moeilijkste onderdeel van het Klimaatakkoord. De doelstelling op dat gebied bleef daarom beperkt. Ter vergelijking: de hoeveelheid CO2 die er hier in 2030 verminderd moet zijn, is de helft van wat Tata Steel in IJmuiden uitstoot. In totaal moeten er in 2030 zo’n twee miljoen huizen verduurzaamd zijn. Met extra subsidie zou de CO2-vermindering door huishoudens In Nederland nog wat omhoog kunnen, maar de klimaatwinst is beperkt.
Verkiezingen
Ambtenaren maken nu in opdracht van minister Wiebes van Economische Zaken en Klimaat een lijst van mogelijke extra maatregelen die ervoor kunnen zorgen dat Nederland de nieuwe doelstelling van 55 procent in 2030 haalt. Dat gebeurt onder leiding van Laura van Geest, voorzitter van de Autoriteit Financiële Markten. Aan het eind van het jaar gaat dit pakket zonder kabinetsreactie naar de Tweede Kamer.
Het pakket aan maatregelen ligt dan klaar voor de formatie van een volgend kabinet. Het is dus niet de bedoeling dat het huidige kabinet na Prinsjesdag nog met grote aanvullende maatregelen op het Klimaatakkoord komt. Eerst zijn er in maart Tweede Kamerverkiezingen.
BEKIJK OOK;
Europees klimaatplan: strengere eisen aan uitstoot auto’s, huizen energiezuiniger
NOS 14.09.2020 De eisen aan de uitstoot voor nieuwe auto’s worden volgend jaar verder aangescherpt. Dat staat in het klimaatactieplan dat deze week door de Europese Commissie wordt gepresenteerd. Ook moeten huizen de komende tien jaar massaal gerenoveerd worden, zodat ze energiezuiniger worden. En kolencentrales moeten dicht, omdat ze te veel CO2 uitstoten.
De precieze eisen voor autofabrikanten worden de komende maanden uitgewerkt. Vaststaat dat auto’s die op fossiele brandstoffen rijden, nog zuiniger moeten worden, zeker nu grote en zware auto’s zoals SUV’s steeds populairder worden.
Het zijn de maatregelen die passen bij het streven van Eurocommissaris Frans Timmermans om in 2030 de uitstoot van broeikasgassen met minstens 55 procent terug te dringen. Uiteindelijk wil de Europese Unie toe naar klimaatneutraliteit in 2050.
We moeten de komende jaren vooral minder energie gaan gebruiken, daar kunnen forse besparingen worden gehaald, zo staat in het rapport. Vooral energie-slurpende industrieën in de chemie en de metaal zullen fors op hun energieverbruik moeten besparen. Ook de transportsector moet vol aan de bak. Nog steeds wil de Europese Commissie een vorm van rekeningrijden zodat meer nagedacht wordt over andere, schonere vormen van vervoer.
Biobrandstof en biomassa
Zo staat te lezen in het rapport dat er meer bijgemengd kan worden. Dus biobrandstof, die dan wel milieuvriendelijk moet zijn. Timmermans is ook voorstander van biomassa, maar schrijft er nadrukkelijk bij dat biomassa vooral moet bestaan uit restafval of hoogwaardige biomassa. Daarbij valt te denken aan synthetische kerosine. “Er moeten geen bomen speciaal voor worden gekapt.”
Hij doelt daarmee op onder meer de discussie in Nederland, waar verzet ontstond tegen biomassacentrales omdat bossen uit de Baltische staten werden gebruikt om zogenaamd schone energie op te wekken.
In het actieplan valt verder te lezen dat de uitstoot van vliegtuigen de komende tijd fors moet verminderen en dat er de komende tijd heel veel nieuwe zonnepanelen, windmolens en andere vormen van hernieuwbare energie bij moeten komen.
Import
De Europese Unie moet verder de komende tien jaar minder afhankelijk worden van energie-importen uit het buitenland. Nu komt nog de helft van alle energie die de EU nodig heeft van buiten de Unie. Door meer te investeren in onder meer zonne- en windenergie hoopt de commissie twee vliegen in één klap te slaan. Het geld voor de import kan in de schatkist blijven en het levert werkgelegenheid op.
Hoeveel banen erbij komen valt uit het klimaatactieplan niet af te leiden. Er is wel geld beschikbaar voor bedrijven die willen vergroenen. Uit het nieuwe coronafonds, dat de EU-leiders voor de zomer overeenkwamen, moet ongeveer een derde aan groene investeringen worden uitgegeven. Dus 250 miljard van de in totaal 750 miljard euro moet groen zijn.
Zorgen zijn er ook, en dan met name voor mensen met lage inkomens. Uit onderzoek is gebleken dat een groot deel van hun geld aan de energierekening opgaat. Ze wonen vaak in slecht geïsoleerde huizen en hebben geen geld om aan energiebesparing te doen, laat staan dat ze een zonnepaneel kunnen kopen. Volgens Timmermans moeten die groepen financieel gecompenseerd worden.
Nadat de plannen deze week zijn gepresenteerd moeten ze de komende maanden worden goedgekeurd door het Europees Parlement. De regeringsleiders bespreken tijdens hun top in december de klimaatplannen.
Europese Commissie scherpt klimaatdoelstellingen voor 2030 aan
NOS 08.09.2020 De Europese Commissie scherpt de maatregelen aan om de doelstelling van klimaatneutraliteit in 2050 te halen. Over tien jaar, in 2030, moet de uitstoot van broeikasgassen met minstens 55 procent gedaald zijn. Volgende week zal commissievoorzitter Ursula von der Leyen dit plan officieel bekend maken, bevestigen verschillende bronnen aan de NOS.
Uit een studie, uitgevoerd door het team van eurocommissaris Frans Timmermans, blijkt dat de Europese Unie als geheel een tandje bij moet zetten. Volgens de analyses zou dat ook kunnen. Tot op heden was het doel om in 2030 minstens 40 procent minder uit te stoten, maar Timmermans zei al bij zijn aantreden al dat hij mikte op een terugdringing van 50 tot 55 procent. De Nederlandse vicevoorzitter van de Europese Commissie wilde niet meteen overgaan tot die maatregel, omdat hij eerst de uitkomsten van de studie wilde afwachten.
En die zijn er nu.
De doelstelling zal worden opgenomen in een speciale klimaatwet. De plannen moeten nog worden goedgekeurd door de regeringsleiders, die ze gaan bespreken op een top in oktober. Ook het Europees Parlement moet de aanscherping goedkeuren.
De Europese leiders spraken op de top van begin juli af dat ongeveer 30 procent van de nieuwe begroting de komende tijd gebruikt gaat worden voor klimaatvriendelijke projecten en terugdringing van de uitstoot. Er is vooral veel geld voor projecten in Midden- en Oost Europese landen beschikbaar.
Protesten
Wat de aanscherping in de praktijk gaat betekenen, is nog niet bekend. De laatste maanden waren er al wel protesten. Zo wil de auto-industrie ontzien worden, en ook sectoren als de bouw en de landbouw willen liever niet dat de doelstellingen worden aangescherpt.
In het Europees Parlement bepleiten met name de Groenen om nog scherper aan de wind te zeilen. Volgens de fractie moet de uitstoot de komende jaren al met 65 procent worden teruggedrongen, omdat anders de doelstelling ‘beperking van de opwarming van de aarde’ niet gehaald kan worden.
Eind vorig jaar bleek uit een rapport van het Planbureau voor de Leefomgeving dat Nederland met het huidige beleid de doelstelling niet haalt. Volgens de berekeningen van het planbureau kan ons land de uitstoot met 43 tot 48 procent verlagen. Wat tegenvalt is dat de aardgasprijs daalde, terwijl de verkoop van het aantal minder zuinige auto’s (SUV’s) steeg.
Soort troonrede
Formeel worden de plannen van Timmermans volgende week woensdag aangekondigd. Dan houdt voorzitter Ursula von der Leyen haar State of the Union, waarin de Europese Commissie de plannen voor het nieuwe politieke jaar bekendmaakt. Vanwege corona gebeurt dat dit keer in Brussel en niet in Straatsburg.
BEKIJK OOK;
Europese Commissie: waterstof broodnodig om klimaatdoelen te halen
NOS 08.07.2020 De Europese Commissie wil dat de komende jaren op grote schaal wordt overgeschakeld op waterstof als energiebron. Zonder waterstof halen we de klimaatdoelen niet, zegt Eurocommissaris Frans Timmermans.
Timmermans legde de waterstofplannen vandaag op tafel. Volgens hem is waterstof niet alleen nodig om klimaatneutraal te worden, maar is de technologie ook goed voor heel veel banen. “Het is schone technologie waar we juist nu in moeten investeren, zodat we na de economische coronacrisis moderner en milieuvriendelijker uit het dal kunnen klimmen.”
De Europese Commissie wil over tien jaar 40 gigawatt opwekken, goed om 40 miljoen huishoudens van stroom voorzien volgens berekeningen van energiebedrijf Eneco.
De grootste CO2-winst (minder uitstoot) valt te halen bij de industrie. “Als je Tata Steel en Schiphol aan de waterstof kan krijgen dan maak je echt grote stappen, want dat zijn de energieslurpers”, zegt Europarlementariër Mohammed Chahim (PvdA).
Waterstoffabriek
Nederland wil een belangrijke rol spelen bij de productie van waterstof. Er zijn nu al proeven met bussen die op deze brandstof rijden. In Noord-Nederland wordt de grootste waterstoffabriek van Europa gebouwd en ook de haven van Rotterdam gaat een proef van start met vrachtwagens die de nieuwe brandstof gaan gebruiken voor ritten naar Duitsland en België.
Probleem is wel dat slechts een deel van de waterstof in Nederland geproduceerd kan worden. Er zit een grens aan wat er opgewekt kan worden, waardoor de rest uit landen buiten de Europese Unie gehaald moet worden. Duitsland is een groot voorstander van waterstofproductie in Marokko, Tunesië en Algerije, landen met een potentieel voor uitgebreide parken met zonnepanelen die aan de basis staan van de waterstof.
Subsidiegeld
Voorlopig zijn het nog plannen. In heel Nederland kan er maar bij drie tankstations waterstof worden getankt en de prijs is nog lang niet concurrerend met die van gewone benzine. Volgens de berekeningen moet waterstof tot 2040 zwaar worden gesubsidieerd om te kunnen concurreren met fossiele brandstoffen. “Er moet een markt komen”, zegt Chahim. “Nu ligt de prijs nog boven de drie euro. Om het echt van de grond te laten komen, hebben we Europa nodig, zodat de voorwaarden overal gelijk zijn.
Hij wijst erop dat Duitsland nu al heel veel geld uittrekt om het gebruik van waterstof te ontwikkelen. “Nederland moet niet te zuinig zijn, anders gaan de Duitsers ons voorbij of zie je opeens grote installaties in de haven van Antwerpen.”
Grijze, groene en blauwe waterstof;
- Grijze waterstof wordt tot nu toe vooral gemaakt met aardgas. Daarbij komt CO2 vrij. De waterstof kan vervoerd worden en op een andere plaats als energiebron worden gebruikt.
- Bij blauwe waterstof is de bron nog steeds aardgas, maar wordt de CO2 eruit gehaald en onder de grond opgeslagen.
- Bij groene waterstof is de energiebron geen aardgas, maar bijvoorbeeld windenergie. Bij deze variant komt dus helemaal geen CO2 meer vrij.
In een recente studie in opdracht van de Rotterdamse haven is de beschikbaarheid voor Nederland in kaart gebracht:
NOS
NOS
NOS
NOS
NOS
SER adviseert om biomassa niet meer te gebruiken voor stroom en warmte
NU 08.07.2020 Het verbranden van biomassa om stroom op te wekken en warmte te genereren, moet worden afgebouwd. Dat schrijft de Sociaal-Economische Raad (SER) woensdag in een advies aan de regering over het gebruik van biomassa. De laatste weken kwam er steeds meer kritiek vanuit de Tweede Kamer over het gebruik van biomassa, omdat biomassacentrales ook vervuilend zijn.
De SER raadt aan om het gebruik van biogrondstoffen, zoals bijvoorbeeld hout, voor laagwaardig gebruik als elektriciteitsproductie af te bouwen, omdat “de klimaatdoelen anders in de knel komen”, schrijft de adviesraad. Bij het opstoken van houtkorrels wordt er CO2 en stikstof uitgestoten, wat de luchtkwaliteit verslechtert. In plaats van het verbranden van hout voor de verwarming, moet het kabinet zich volgens de adviesraad meer gaan richten op duurzame alternatieven als warmtepompen en geothermie.
In het rapport Biomassa in balans. Een duurzaamheidskader voor hoogwaardige inzet van biogrondstoffen stelt de SER dat het kabinet zich meer moet richten op het gebruik van biogrondstoffen voor chemie en materialen. Daarmee zou biomassa grondstoffen als olie en gas deels kunnen vervangen.
De biogrondstoffen kunnen volgens de SER nog wel gebruikt worden voor brandstof in bijvoorbeeld de luchtvaart en in het vrachtvervoer. Dat is een overgangsmaatregel, omdat er nog geen bruikbaar duurzaam alternatief als een bestaat. De SER gebruikt de elektrische vrachtwagen als voorbeeld, maar die zijn nu nog veel te beperkt beschikbaar en beschikken over een te kleine actieradius. Op den duur moet het gebruik van biomassa voor dit type vervoer ook afgebouwd worden.
De SER legt de bal nadrukkelijk bij het kabinet neer. “Het ligt nu in handen van het kabinet de strategie voor de toepassing in Nederland te bepalen, de kaders vast te leggen en de regie te nemen”, aldus de adviesraad.
Lees meer over: Energie Politiek Economie
Kunnen nog meer zonnepanelen en windmolens houtige biomassa vervangen?
NOS 08.07.2020 Het gebruik van houtige biomassa voor het opwekken van elektriciteit of voor het verwarmen van gebouwen en woningen is geen goede oplossing voor het klimaat. Subsidies moeten dan ook worden afgebouwd. Dat staat in het SER-advies dat vandaag is gepresenteerd, en vorige week al uitlekte bij de NOS.
De grote vraag is nu: maar wat dan wel, als Nederland toch de klimaatdoelen wil halen? De NOS vroeg aan verschillende energie-experts hoe zij denken over de gevolgen van het schrappen van biomassa als energiebron. Zijn er voldoende alternatieven te bedenken, waardoor de klimaatdoelen niet in gevaar komen? De meningen hierover zijn verdeeld. Waar wel overeenstemming over bestaat, is dat de opgave er niet bepaald eenvoudiger op wordt.
Russisch gas
Op verzoek van de NOS hebben de experts uitgerekend wat de opties zijn als biomassa in de ban wordt gedaan. Het gaat hierbij vooral over verwarming van gebouwen en woningen, want al eerder is besloten om te stoppen met het subsidiëren van biomassa om stroom mee te maken. Het nieuwe ‘gat’ kan eventueel worden opgevuld met aardgas, maar dat moet dan wel geïmporteerd worden. In eigen land is immers besloten om te stoppen met de aardgaswinning in Groningen en de winning van gas uit kleinere velden kan niet verder omhoog.
Import uit Noorwegen ligt niet voor de hand, omdat dat land niet meer gas wil exporteren dan het nu al doet. Daarom zou het gas waarschijnlijk uit Rusland komen. Een bezwaar van import uit Rusland is dat er door methaanlekkages bij het transport over lange afstanden veel broeikasgassen vrijkomen. Het vervangen van biomassa door gas is daarom volgens veel experts geen optie.
Miljoenen extra zonnepanelen
Wordt gekozen voor duurzame bronnen, dan kan dat betekenen dat er miljoenen zonnepanelen of honderden windmolens bij moeten komen. Maar met het huidige aantal windturbines en zonnepanelen zijn er al problemen met het elektriciteitsnet. Een nog sterkere groei zal ook de inpassing ervan op daken en in het landschap moeilijker maken. Daarom is de vraag hoe reëel dit is, zegt bijvoorbeeld energiedeskundige Martien Visser.
Energiebesparing is ook een optie. Maar de opgave daarvoor in het klimaatakkoord is al enorm, zeggen experts. Extra afvangen en opslaan van CO2 onder de grond is volgens Visser wel een kansrijke mogelijkheid. “De doelstelling voor 2030 die daarvoor in het klimaatakkoord staat, zou met een kwart omhoog kunnen. Dit is denk ik de meest reële optie. Dat moet dan wel snel worden besloten, zodat de techniek en opschaling in 2030 gereed kunnen zijn.”
Onverantwoord
In datzelfde klimaatakkoord staat dat in 2030 van alle elektriciteit 70 procent uit duurzame bronnen moet komen. “Met de plannen die er nu zijn, is de kans groter dat we dat niet halen dan wel”, zegt prof Gert Jan Kramer van de Universiteit Utrecht. Hij was vorig jaar betrokken bij de doorrekening van het klimaatakkoord.
“Terwijl die uitdaging dus al enorm is, gooien we er nog een schep bovenop door biomassa in de ban te doen. Dit is eigenlijk onverantwoord.” Kramer schreef samen met een aantal collega’s een brandbrief aan de SER. Daarmee hopen ze “de ratio” terug te brengen in het debat.
Biomassa is niet heilig, stellen zij. Maar het intrekken van al afgegeven vergunningen en subsidies kan leiden tot “de absurde situatie” van toch weer meer aardgas. “Resultaat: méér CO2-uitstoot in plaats van minder, en het klimaatakkoord staat op losse schroeven.”
Duurzame alternatieven
Er bestaan al andere duurzame alternatieven voor biomassa dan zonne- en windenergie, zegt Kramer. Aardwarmte en groene waterstof bijvoorbeeld. Maar zulke opties staan nog in de kinderschoenen en het zeer de vraag is of ze op tijd opgeschaald kunnen worden. Een verschuiving van biomassa naar de opslag van CO2 ziet ook Kramer daarom in technische zin als het meest logische alternatief. Maar hij vraagt zich af hoe kansrijk deze optie is, omdat deze technologie net als biomassa niet erg populair is.
“We moeten oppassen dat we niet elk jaar een andere optie ongewenst verklaren. Want bedrijven krabben zich nu al achter de oren. Heeft het zin om te investeren in bijvoorbeeld opslag van CO2 als dat over een paar jaar ook weer afgeschoten wordt?”
BEKIJK OOK;
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/0a6f56b6-bd52-11ea-802f-0218eaf05005.jpg)
Biomassa-advies SER op losse schroeven
Telegraaf 03.07.2020 Het is onzeker of de Sociaal-Economische Raad (SER) woensdag een advies over biomassa kan presenteren. Het overleg met de achterban van milieuorganisaties heeft vrijdag niet tot overeenstemming geleid over het conceptadvies. Een deel van de groene clubs vindt het advies niet ver genoeg gaan.
Het kabinet heeft de SER gevraagd om met een advies te komen over hoe om te gaan met biomassa. Deze week lekte het conceptadvies uit. In het stuk staat dat Nederland op termijn moet stoppen met biomassa, maar er staat geen harde deadline in of pleidooi voor een onmiddellijke subsidiestop.
BEKIJK OOK:
SER: Stop subsidie voor energie uit verbrand omgekapt bos
Een deel van de groene organisaties die strijden tegen biomassacentrales wil per direct een subsidiestop en een concrete einddatum. Dat is voor onder andere Comité Schone Lucht, MOB, Dogwood Alliance, Biofuelwatch en Estonian Forest Aid een minimumeis richting een akkoord. Verder willen de organisaties dat bestaande subsidies worden teruggedraaid in combinatie met compensatie en ze vinden dat de EU moet stoppen met het label ‘klimaatneutraal’ voor houtige biomassa.
Tijd dringt
Als de vertegenwoordigers van groene organisaties niet binnen de SER tot een akkoord kunnen komen wankelt het SER-advies. De officiële overhandiging aan staatssecretaris Stientje van Veldhoven (Infrastructuur) staat gepland voor woensdag.
„We zijn verheugd dat Natuur en Milieu en Milieudefensie eindelijk tot het inzicht zijn gekomen dat de houtige biomassa moet stoppen. Tegelijkertijd zijn er nog steeds een aantal grote verschillen met wat onze organisaties willen”, legt voorzitter Fenna Swart van het Comité Schone Lucht uit.
Het stoken van houtige biomassa ligt steeds meer onder vuur. Milieuorganisaties stellen dat de verbranding van hout juist slecht is voor het klimaat, de luchtkwaliteit en biodiversiteit. Maandag gaat de hoofdonderhandelaar van de groene organisaties in gesprek met vertegenwoordigers van werknemers en werkgevers. Als er geen oplossing komt voor de splijtzwam kan het SER-overleg klappen.
Lees meer artikelen, columns en reportages die De Telegraaf over biomassa heeft geschreven:
BEKIJK OOK:
De ecologische ramp achter biomassa
BEKIJK OOK:
Zo weet je of jouw groene energie vrij is van biomassa
BEKIJK OOK:
’Ook consument is biomassa nu beu’
BEKIJK OOK:
Biomassa: bijna niemand ziet er iets groens in
BEKIJK OOK:
Opmerkelijke draai Urgenda-boegbeeld: ’Beter aardgas dan biomassa’
BEKIJK OOK:
Klimaatdoelen enkel behaald door truc
BEKIJK MEER VAN; energie en hulpbronnen milieuvervuiling politiek SER Comité Schone Lucht Sociaal-Economische Raad Europese Unie
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/181168c2-bab9-11ea-a026-0217670beecd.jpg)
Minister: eigen stikstofvoorstel melkveehouders te vrijblijvend
Telegraaf 30.06.2020 Een voorstel vanuit de melkveehouderij om door middel van een vrijwillige aanpassing van het veevoer de stikstofuitstoot te verminderen, is onvoldoende om de vergunningverlening voor de woningbouw vlot te trekken. Dat meldt landbouwminister Carola Schouten aan de Tweede Kamer.
De Raad van State oordeelde vorig jaar dat de overheid kwetsbare natuurgebieden onvoldoende beschermt tegen neerslag van schadelijke stikstofverbindingen. De stikstofuitstoot moet eerst omlaag voordat weer toestemming kan worden verleend voor veel bouwprojecten. De melkveehouderij is de grootste vervuiler, door de ammoniak die vrijkomt uit mest.
Schouten wil tijdelijk dwingende maatregelen nemen om het eiwitgehalte van veevoer te verlagen, zodat de mest van koeien minder ammoniak bevat. Enkele brancheorganisaties uit de melkveehouderij waren met een tegenvoorstel gekomen, maar dat is volgens Schouten te vrijblijvend. Maatregelen moeten „juridisch hard” zijn, anders bestaat het risico dat verleende vergunningen opnieuw sneuvelen bij de rechter.
BEKIJK MEER VAN; landbouw overheid milieuvervuiling Carola Schouten
Kamer ingenomen met SER-advies om te stoppen met biomassa
NOS 30.06.2020 Kamerleden van verschillende partijen zijn blij met het advies van de Sociaal-Economische Raad (SER) om zo snel mogelijk te stoppen met het subsidiëren van het gebruik van biomassa voor het opwekken van elektriciteit en warmte. Biomassa is waardevol als grondstof voor de chemische industrie, maar verbranden is zonde, zegt de SER.
“Dit is einde verhaal voor biomassa als energiebron”, zegt GroenLinks-leider Jesse Klaver. “Het is heel goed dat dit advies er ligt. We moeten er zo snel mogelijk mee stoppen.” Het advies van de SER is nog niet definitief, maar de NOS heeft een concept ingezien.
Ook regeringspartij D66 ziet veel haken en ogen aan het verbranden van hout om energie op te wekken. Het is slecht voor de luchtkwaliteit en er is veel twijfel over de vraag of het wel duurzaam is. Kamerlid Matthijs Sienot pleit ervoor in andere alternatieve energiebronnen te investeren.
“Wind- en zonne-energie is heel snel veel goedkoper geworden. Als we nu op de juiste manier investeren kan groene waterstof ook snel goedkoper worden.”
Opslaan van CO2
Veel Kamerleden zien in het SER-advies een bevestiging van het eigen standpunt. Vandaag nam een ruime meerderheid al een motie van de regeringspartijen aan, waarin het kabinet wordt opgeroepen de subsidies voor nieuwe biomassa-initiatieven af te bouwen.
Kamerlid Mark Harbers van de VVD wijst eveneens op die wens van de Kamer: “Onze lijn is om zo snel als mogelijk met een uitfasering en einddatum voor verbranding van houtige biomassa te komen.”
Ook de Partij voor de Dieren steunde de motie. Kamerlid Lammert van Raan: “We hebben de natuur hard nodig voor het opslaan van CO2. Het laatste wat je moet doen is die verbranden.”
Het kabinet wil pas reageren als het SER-rapport officieel aangeboden wordt. Waarschijnlijk is dat volgende week.
In het conceptadvies van de SER staat dat biomassa in de toekomst vooral nodig is in de chemie en als grondstof voor materialen. In Rotterdam maken ze bijvoorbeeld al diesel van oud frituurvet !!
BEKIJK OOK;
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/2c5f6b4e-baff-11ea-8312-0217670beecd.jpg)
SER: subsidies voor biomassa zo snel mogelijk afbouwen
Telegraaf 30.06.2020 Biomassa moet steeds minder worden ingezet voor het opwekken van energie, omdat het in de toekomst vooral nodig is in de chemie en als grondstof voor materialen. Subsidies voor biomassa als bron van elektriciteit of warmte moeten dan ook zo snel mogelijk worden afgebouwd.
Dat staat in een vertrouwelijk conceptadvies van de Sociaal-Economische Raad (SER).
Als sneller afscheid wordt genomen van biomassa als energiebron, moeten bedrijven die al hebben geïnvesteerd in biomassa worden gecompenseerd, vindt de SER. Anders zou sprake zijn van een onbetrouwbare overheid.
Daarnaast pleit de Raad ervoor dat voortaan wordt gesproken over biogrondstoffen in plaats van biomassa, omdat dat de lading beter dekt.
BEKIJK MEER VAN; alternatieve energie hernieuwbare energie SER Sociaal-Economische Raad
SER: subsidies voor biomassa als energiebron zo snel mogelijk afbouwen
NOS 30.06.2020 Biomassa moet steeds minder worden ingezet voor het opwekken van energie, omdat het in de toekomst vooral nodig is in de chemie en als grondstof voor materialen. Subsidies voor biomassa als bron van elektriciteit of warmte moeten dan ook zo snel mogelijk worden afgebouwd.
Dat staat in een vertrouwelijk conceptadvies van de Sociaal-Economische Raad (SER), dat de NOS heeft ingezien.
Als sneller afscheid wordt genomen van biomassa als energiebron, moeten bedrijven die al hebben geïnvesteerd in biomassa worden gecompenseerd, vindt de SER. Anders zou sprake zijn van een onbetrouwbare overheid.
Daarnaast pleit de Raad ervoor dat voortaan wordt gesproken over biogrondstoffen in plaats van biomassa, omdat dat de lading beter dekt. Er zijn volgens de SER veel toepassingsmogelijkheden buiten energieopwekking die nuttig en nodig zijn.
Het advies van de SER moet een einde maken aan een steeds hoger oplopende discussie over biomassa. De raad ziet dat het debat steeds gepolariseerder raakt, omdat er veel onenigheid is over de vraag wat precies de winst op het gebied van duurzaamheid zou zijn.
Discussie over houtpellets
Voor de subsidie voor biomassa zijn miljarden euro’s uitgetrokken. In het vorig jaar gesloten Klimaatakkoord voor Nederland speelt biomassa een belangrijke rol, in meerdere sectoren. Maar de discussie heeft volgens de SER een steeds nauwere betekenis gekregen. Biomassa en toepassingsmogelijkheden zijn teruggebracht tot ‘houtpellets’ [staafjes samengeperst hout] en ‘verbranding’, zo valt te lezen in het conceptadvies.
Voor- en tegenstanders bestoken elkaar met argumenten over biodiversiteit, kaalslag van bossen, luchtkwaliteit en wel of geen klimaatwinst. De discussie speelt niet alleen in de politiek. Actiegroepen proberen de komst van biomassacentrales te verhinderen, gemeenten spreken zich erover uit en ook wetenschappers zijn het onderling niet eens. Vorige week nog maakte energiebedrijf Vattenfall bekend niet meer zeker te weten of het de grootste biomassacentrale in Diemen gaat bouwen. Eerst wil het bedrijf dat de politiek meer duidelijkheid geeft over biomassa.
Het kabinet had daartoe vorig jaar al de SER om dit advies gevraagd. Om duidelijkheid te geven over de rol die biogrondstoffen in de toekomst kunnen spelen, is het de bedoeling dat er een zogeheten duurzaamheidskader wordt opgesteld. Het doel daarvan is om aanvullende duurzaamheidseisen te stellen aan biogrondstoffen, aanvullend op al bestaande wettelijke criteria.
De SER wijst er daarbij op dat biomassa over veel meer gaat dan het verbranden van houtpellets. “Biomassa omvat echter alle plantaardig of dierlijk materiaal, of materiaal van plantaardige of dierlijke herkomst. Biomassa kan dus afkomstig zijn uit gewassen, bomen en planten, algen en dierlijke producten.”
Geadviseerd wordt om de rol van biogrondstoffen te herzien. Toepassingen zoals in de chemische industrie zijn belangrijk, daarom moeten die beter worden benut en gestimuleerd.
Voorbeelden zijn biobeton (op basis van olifantsgras) of biocomposiet. Maar bijvoorbeeld verbranding voor het opwekken van elektriciteit of warmte, of bijmenging in brandstoffen voor lichte voertuigen moeten juist worden teruggebracht.
Hierbij is gekeken of er alternatieven bestaan, zoals bij stroomopwekking. Zonne- en windenergie zijn de afgelopen jaren veel goedkoper geworden en zijn zelfs sneller dan verwacht zonder subsidies rendabel, aldus de SER.
Maar als er in sectoren op korte termijn te weinig alternatieve, duurzamere technologieën beschikbaar zijn, kan biomassa wel een rol spelen. Zoals biobrandstoffen voor zwaar wegtransport en lucht- en zeescheepvaart.
Nog niet definitief
De discussie over biomassa is volgens de SER voor een belangrijk deel terug te voeren op keuzes die in het verleden zijn gemaakt en die “tot eenzijdige toepassing van biomassa hebben geleid”.
Negen jaar geleden was iets meer dan 4 procent van alle in Nederland gebruikte energie afkomstig uit hernieuwbare bronnen, stelt de SER vast. Dat moest op basis van Europese afspraken worden vergroot tot 14 procent dit jaar. Daarom werd het gebruik van biomassa gestimuleerd en ontstond een importstroom van houtige brandstoffen.
Maar de inzet van biomassa op grote schaal voor hernieuwbare energie (elektriciteit en warmte) en de subsidies daarvoor passen niet meer in het huidige energiebeleid, aldus de SER. De Raad pleit er ook voor om “zo min mogelijk onderscheid te maken tussen productie- en nevenstromen en de term reststroom te vermijden”.
De SER zegt dat het advies nog niet definitief is. Aan het stuk hebben werkgevers, werknemers en milieuorganisaties gewerkt; zij bespreken het concept nu met hun achterban.
BEKIJK OOK;
SER: subsidies voor biomassa zo snel mogelijk afbouwen
AD 30.06.2020 Biomassa moet steeds minder worden ingezet voor het opwekken van energie, omdat het in de toekomst vooral nodig is in de chemie en als grondstof voor materialen. Subsidies voor biomassa als bron van elektriciteit of warmte moeten dan ook zo snel mogelijk worden afgebouwd.
Dat staat in een vertrouwelijk conceptadvies van de Sociaal-Economische Raad (SER), dat de NOS heeft ingezien.
Als sneller afscheid wordt genomen van biomassa als energiebron, moeten bedrijven die al hebben geïnvesteerd in biomassa worden gecompenseerd, vindt de SER. Anders zou sprake zijn van een onbetrouwbare overheid.
Daarnaast pleit de Raad ervoor dat voortaan wordt gesproken over biogrondstoffen in plaats van biomassa, omdat dat de lading beter dekt.
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/be289686-b79e-11ea-bce0-0255c322e81b.jpg)
Nederland loopt voorop bij schonere lucht
Telegraaf 26.06.2020 Nederland is een van de maar vier EU-lidstaten die over tien jaar, in 2030, hun nationale doelstellingen zullen halen voor betere luchtkwaliteit.
Slechts tien van de 27 landen halen hun doelen voor 2020 om de uitstoot van schadelijke stoffen in de lucht terug te dringen. Volgens de Europese Commissie doen de meeste lidstaten onvoldoende om te zorgen dat hun inwoners schone lucht inademen en om luchtwegaandoeningen en voortijdige sterfte door luchtvervuiling te voorkomen.
In een eerste rapport over de uitvoering van EU-beleid voor schonere lucht stelt het dagelijks EU-bestuur dat alleen Nederland, Cyprus, Kroatië en Finland over tien jaar de lucht voldoende zullen hebben gezuiverd van vervuilende stoffen als zwaveldioxide, fijnstof en stikstofoxiden.
Landbouw
De uitstoot van ammoniak in de landbouw, door de verspreiding van mest en het gebruik van kunstmest, is volgens Brussel de grootste boosdoener. Ze heeft vorige maand voorgesteld het gebruik van kunstmest met 20 procent terug te dringen in 2030. Dat zal de EU-landen de goede kant op sturen maar, aldus de commissie, de lidstaten moeten zich meer inspannen voor schonere lucht.
Volgens Brussel zijn er jaarlijks 400.000 vroegtijdige sterfgevallen in de EU door vuile lucht.
BEKIJK MEER VAN; luchtvervuiling overheidsbeleid Brussel Nederland Europese Commissie
Behoefte aan waterstof groot, maar productiecapaciteit beperkt
NOS 26.06.2020 Om voldoende waterstof in Nederland te kunnen opwekken, moeten er ten minste tien windparken op de Noordzee bij komen. Daarnaast zal Nederland ook veel waterstof moeten importeren. Dat stelt een rapport over de toekomstige energievoorziening van DRIFT, transitieonderzoeksinstituut aan de Erasmus Universiteit, in opdracht van de haven in Rotterdam.
Het is voor het eerst dat in kaart is gebracht op hoeveel waterstof Nederland in de toekomst kan rekenen en hoeveel er uit het buitenland zal moeten komen. Waterstof wordt als schone, groene belofte gezien. Het kan dienen als brandstof en grondstof voor de toekomstige CO2-arme industrie en ook als opslag voor stroom omdat de wind niet altijd waait en de zon niet altijd schijnt.
Politici en bedrijven zitten vol waterstofplannen. Minister Wiebes van Economische Zaken deed vorige week een oproep aan de EU om deze energiebron een grote rol te geven. In Nederland lopen op dit moment een kleine honderd verschillende onderzoeksprojecten met waterstof. Van woningen die ermee verwarmd worden, tot auto’s die erop rijden, projecten in de elektriciteitssector, chemie en industrie. Veel waterstof zal in de toekomst worden vervoerd in de Rotterdamse haven.
Niet rijk rekenen
Het nieuwe rapport laat de kansen zien voor waterstof, maar ook de beperkingen. Bijvoorbeeld dat Nederland hooguit een derde zelf op kan wekken, en de rest uit het buitenland moet halen. “Het valt op dat politici en bedrijven zich soms te gemakkelijk rijk rekenen”, zegt onderzoeksleider Jan Rotmans van de Erasmus Universiteit.
“Waterstof wordt op den duur belangrijk, vooral voor de industrie, als vervanging van olie en aardgas, maar er zit duidelijk een grens aan wat we zelf kunnen opwekken. Daardoor kan Nederland nog afhankelijker worden van andere landen, dan we nu al zijn met de import van aardgas en aardolie, en wellicht van politiek gevoelige regio’s als Noord-Afrika en het Midden-Oosten.”
Grijze, groene en blauwe waterstof
* Grijze waterstof wordt tot nu toe vooral gemaakt met aardgas. Daarbij komt CO2 vrij. De waterstof kan vervoerd worden en op een andere plaats als energiebron worden gebruikt.
* Bij blauwe waterstof is de bron nog steeds aardgas, maar wordt de CO2 eruit gehaald en onder de grond opgeslagen.
* Bij groene waterstof is de energiebron geen aardgas, maar bijvoorbeeld windenergie. Bij deze variant komt dus helemaal geen CO2 meer vrij.
NOS
NOS
NOS
NOS
NOS
Jörg Gigler van de Topsector Energie is positiever over de toekomst van waterstof. De Topsector, een verband waarin bedrijfsleven, onderzoekscentra en overheid samenwerken, heeft alle waterstofprojecten op een rij gezet. “Daarmee willen we Nederland in de etalage zetten, zowel nationaal als internationaal”, zegt Gigler.
“De kracht van waterstof is dat je er elektriciteit mee kunt omzetten in moleculen. Dus net als in een accu kun je er energie in opslaan. Elektriciteit is maar twintig procent van onze totale energie, de overige 80 procent bestaat uit moleculen. Dat is het aardgas waarmee we onze huizen verwarmen en de benzine of diesel waar we op rijden. Ook die moeten we vanwege het klimaat vervangen, en daarbij kan waterstof een grote rol spelen.”
Veel toepassingsmogelijkheden
De lijst van de Topsector maakt duidelijk hoe divers de mogelijkheden van waterstof zijn. In Stad aan ’t Haringvliet is de bedoeling dat honderden huizen van aardgas overgaan op waterstof. Vrachtwagens, bussen en vuilniswagens kunnen erop rijden. In Noord-Nederland wordt de grootste groene waterstoffabriek van Europa gebouwd, en in Noord-Holland start een proef met een windmolen die direct waterstof produceert in plaats van stroom.
Volgens Gigler is het prima om een nieuwbouwwijk van elektrische warmtepompen te voorzien. Maar in een oude woonwijk, waar geen warmtenet komt, is waterstof volgens hem een goed alternatief. Dat geldt ook voor verkeer en vervoer over lange afstanden, verwacht hij, omdat accu’s daarvoor ontoereikend zijn en oplaadtijden lang.
Hoogleraar Rotmans vindt het op grote schaal verwarmen van huizen en het laten rijden van auto’s op waterstof onverstandig. “Experimenteren hiermee is leuk, maar als je gaat opschalen wordt het problematisch. Het is vooral nodig in de industrie, want die stoot de meeste CO2 uit. We moeten waterstof van de hype ontdoen: het wordt belangrijk, maar op grote schaal pas na 2030. En we moeten het eerst nog met fossiele bronnen maken, dus het zal ook niet direct tot CO2-reductie leiden. ”
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/575ee75a-b6f6-11ea-b084-02c309bc01c1.jpg)
Coalitie is het eens over biomassa
Telegraaf 25.06.2020 De spelregels rond biomassa moeten strenger worden. Er mogen geen nieuwe subsidies meer komen voor verbranding van houtachtige biomassacentrales voor de opwekking van uitsluitend stroom. Daar zijn de coalitiepartijen het over eens geworden.
Nu VVD, CDA, D66 en ChristenUnie het eens zijn geworden keert voor het eerst een meerderheid van de Tweede Kamer zich tegen de ontwikkelingen rond biomassa. Deze vorm van ’groene’ energie ligt steeds meer onder vuur in de maatschappij. Bovendien staat het bouwen van de centrales haaks op de aanpak om stikstof te verminderen. De oppositie is al langer van mening dat het zo niet langer kan.
De politieke stap betekent niet het einde van biomassacentrales en bestaande subsidies. De coalitie wil vooral duidelijkheid scheppen voor de toekomst en richting gemeenten die nog plannen hebben voor de bouw van een biomassacentrale.
De regeringspartijen stellen voor om eerst een ’duurzaamheidskader’ in het leven te roepen voor er nieuwe subsidies worden uitgedeeld. In dat document komt te staan wat nog acceptabel is. Bepaalde vormen van biomassa -zoals restproducten uit de landbouw- vinden de vier coalitiepartijen wel acceptabel.
Subsidies
Er mogen in elk geval geen nieuwe subsidies komen voor verbranding van houtige biomassa voor nieuwe centrales voor de opwekking van stroom. Subsidies voor kleine biomassacentrales (minder dan 5MW) moeten van de Kamer in de wacht worden gezet tot er aangescherpte eisen zijn voor schone lucht.
Uiteindelijk wil de coalitie af van de situatie waarbij houtsnippers en pellets gesubsidieerd worden verbrand. Het kabinet moet daarom met een eindjaar komen en een afbouwpad.
D66 en ChristenUnie kwamen onlangs al met stevige woorden in een persbericht over een subsidiestop, maar een week later stemden de twee partijen tegen een voorstel van GroenLinks met een vergelijkbare strekking. Achter de schermen valt te horen dat coalitiegenoten VVD en CDA onaangenaam verrast waren. Minister Wiebes (Klimaat) zei in een debat dat hij niet zomaar even het ’klimaatakkoord door de plee kon spoelen’.
Binnenkort komt de SER met een advies over biomassa. Wiebes heeft al aangekondigd dat hij dit rapport wil gebruiken om opnieuw te kijken naar omgang met deze vorm van ’groene’ energie.
Gascentrales
CDA-Kamerlid Agnes Mulder is blij dat er nu alvast een beetje duidelijkheid kan worden gegeven. Coalitiegenoot Matthijs Sienot van D66 spreekt van ’winst voor klimaat, natuur en schone lucht’. „Het verbranden van biomassa is niet de toekomst”, zegt hij. CU-Kamerlid Dik-Faber is opgelucht: „De subsidie voor biomassa draagt bij aan een papieren werkelijkheid. Als het gaat om zorg voor de schepping, dan moeten we dingen doen die écht werken.”
De coalitiepartijen erkennen dat een andere koers rond biomassa gevolgen heeft voor gascentrales. Die moeten waarschijnlijk meer worden ingezet.
BEKIJK MEER VAN; milieupolitiek natuurlijke hulpbronnen energie en hulpbronnen overheidsbeleid Eric Wiebes Christen-Democratisch Appèl Democraten 66 Volkspartij voor Vrijheid en Democratie ChristenUnie
Vattenfall zet plan voor biomassacentrale voorlopig in de ijskast
NOS 25.06.2020 Vattenfall stelt de plannen voor de komst van de grootste biomassacentrale van Nederland voorlopig uit. Aanleiding is de aanhoudende discussie over biomassa. Zowel de lokale politiek als veel omwonenden in Diemen, waar de centrale is gepland, verzetten zich tegen de komst ervan.
Het is “voor Vattenfall essentieel dat de Nederlandse overheid na de zomer met een duidelijk duurzaamheidskader voor biomassa komt”, stelt het bedrijf in een persbericht. Met de uitkomsten daarvan wil het bedrijf opnieuw met alle partijen om tafel, vóórdat een definitief besluit wordt genomen over de bouw van de centrale.
Vattenfall zegt graag de overstap te willen maken van het fossiele aardgas naar duurzame energiebronnen. Zo werkt het bedrijf bijvoorbeeld aan geothermie, de inzet van restwarmte uit datacenters, waterstof en biomassa. “Van deze duurzame opties is enkel biomassa op korte termijn op grote schaal beschikbaar. In Zweden heeft Vattenfall als bedrijf jarenlange ervaring met de inzet van deze brandstof”, zegt het bedrijf.
Mogelijk niet duurzaam
Biomassa wordt als tijdelijke energiebron beschouwd, totdat de andere bronnen voldoende ontwikkeld zijn om op grote schaal te kunnen inzetten. Maar tegenstanders vrezen dat biomassa helemaal niet duurzaam is. Als de duurzaamheidscriteria niet goed worden nageleefd, is de uitstoot van CO2 bij biomassa groter dan van fossiele energiebronnen. Bovendien zijn omwonenden bang dat de luchtkwaliteit erdoor verslechtert.
Topman Martijn Hagens van Vattenfall Nederland zegt: “We zien de publieke discussie rond biomassa toenemen. We zijn niet doof voor dit geluid, maar we missen wel de nuance in het debat. Bovendien ontbreekt het op dit moment aan een duidelijke stem van de Nederlandse overheid en de ondertekenaars van het klimaatakkoord vóór biomassa.”
Een woordvoerder voegt daaraan toe dat het debat over biomassa “lijkt te zijn verworden tot een gesprek tussen doven”. In de media worden volgens Vattenfall vooral tegenstanders aan het woord gelaten en uitingen op sociale media aan het adres van voorstanders “zijn niet mals”.
Klappen opvangen
Het bedrijf zegt verder te signaleren dat ook ondertekenaars van het Klimaatakkoord, waarin biomassa een belangrijke rol speelt, zich er nu openlijk tegen uitspreken.
“Dus enerzijds volgen wij het Klimaatakkoord, dat hebben we immers zo afgesproken, en willen we voldoen aan de vraag van de landelijke en gemeentelijke overheid om onze warmtenetten te verduurzamen. Maar anderzijds trekken andere ondertekenaars van het Klimaatakkoord een ander plan en vangen wij de klappen daarvan op.”
De discussie zal duidelijkheid moeten opleveren of biomassa nou wel of niet acceptabel is, zegt Vattenfall. Als die acceptatie er niet komt, dan heeft dat volgens de topman grote gevolgen. In de podcast Studio Energie zegt Hagens: “Als die acceptatie er niet komt, dan zullen we echt het Klimaatakkoord moeten gaan aanpassen en ook de doelstellingen van de Nederlandse overheid richting Europa moeten dan bijgesteld worden.”
Dit voorjaar rondde het Planbureau voor de Leefomgeving een onderzoek naar biomassa af en de SER komt naar verwachting binnen enkele weken met een advies aan het kabinet. Vattenfall denkt een definitief besluit over de biomassacentrale te kunnen nemen na volgend jaar zomer.
BEKIJK OOK;
Coalitie wil verbranding biomassa aan banden leggen
NOS 25.06.2020 De Tweede Kamer wil af van nieuwe subsidies voor de verbranding van hout voor biomassacentrales waar alleen stroom mee wordt opgewekt. De regeringspartijen willen nieuwe subsidie-aanvragen van zulke centrales niet honoreren en daarmee is er een meerderheid in de Kamer.
Op termijn zou het financieel steunen van verbranding van “houtachtige biomassa” helemaal moeten verdwijnen en het kabinet moet daarvoor met voorstellen komen. Sommige vormen van biomassa, zoals restproducten uit de landbouw en het bijmengen van brandstof, zouden dan nog wel kunnen.
Er is steeds meer twijfel over de toekomst van biomassa, omdat het niet duurzaam genoeg zou zijn. Onlangs lieten de regeringspartijen D66 en ChristenUnie zich er ook al zeer kritisch over uit. En een deel van de oppositie heeft ook grote vraagtekens.
Vattenfall
Naar aanleiding van de discussie maakte Vattenfall vandaag bekend dat het de plannen voor de komst van de grootste biomassacentrale van Nederland voorlopig uitstelt. Het energiebedrijf wil dat de Nederlandse overheid met een “duidelijk duurzaamheidskader” voor biomassa komt. Pas daarna wil Vattenfall de knoop doorhakken over de bouw van de centrale.
Minister Wiebes zei vandaag dat hij werkt aan zo’n kader. Daarin komt te staan hoe verstandig met biomassa kan worden omgegaan. Hij herhaalde dat biomassa op korte termijn nodig blijft. De minister houdt tot nu toe vast aan biomassa als tussenoplossing in de overgang naar schonere energiebronnen.
Wiebes snapt dat Vattenfall wil wachten met een besluit: “Ik vind het een goed teken dat ook grote partijen die in de energietransitie investeren afwachten totdat ze weten dat het op een duurzame manier kan.”
BEKIJK OOK;
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/a4664bbe-b6de-11ea-8063-0217670beecd.jpg)
Tik voor Timmermans om klimaatplannen
Telegraaf 25.06.2020 Nederland accepteert de ’groene machtsgreep’ van Frans Timmermans niet. Zowel het kabinet als een meerderheid van de Tweede Kamer vinden dat de eurocommissaris te ver gaat met zijn klimaatplannen.
Het is al even geleden dat Timmermans zijn groene plannen aankondigde, maar vanwege de coronacrisis was er pas donderdag een debat in de Tweede Kamer. Heet hangijzer blijft nog steeds de wens van de Europese Commissie om lidstaten en het Europees Parlement te passeren om tussentijds klimaatdoelen aan te scherpen.
Minister Eric Wiebes (Klimaat) noemt het ’geen goed idee’. Hij kan rekenen op brede steun vanuit de Kamer. „Dit willen we niet in Nederland”, zegt VVD-Kamerlid Mark Harbers. Het CDA spreekt van een ’machtsgreep’. Eurokritische partijen PVV, SP, SGP en FvD zien in de zet van Timmermans een nieuwe poging in de richting van een ’Europese superstaat’.
Kernenergie
Ook over andere elementen zijn Kamerleden kritisch. „In de krochten van Brussel dreigt kernenergie weer naar zijlijn gebracht vanwege het afval. Als dat gaat gebeuren moeten zonnepanelen en windmolens ook tot toekomstig afval worden gerekend”, stelt VVD-Kamerlid Harbers.
PVV-Kamerlid Alexander Kops spreekt van een ’monsterlijke greendeal’. „Timmermans wil drie miljard bomen planten, terwijl bossen worden gekapt voor biomassacentrales”, sneert de parlementariër. Thierry Baudet van FvD vreest dat Brussel meer controle krijgt over het leven van mensen: „Het is communisme via de achterdeur.”
De plannen van Timmermans krijgen bijval van partijgenoot Kamerlid William Moorlag. De PvdA’er vindt dat het kabinet wel wat enthousiaster mag zijn over de groene ambities.
BEKIJK MEER VAN; partijen en bewegingen overheidsbeleid internationale betrekkingen Frans Timmermans
Oppositie woest: ‘Kabinet gooit rapport Remkes over stikstof de prullenbak in’
AD 18.06.2020 Het stikstofrapport van de commissie Remkes zorgde vandaag voor vuurwerk in de Tweede Kamer. Volgens de oppositie worden de aanbevelingen van Remkes in twee A4-tjes afgeserveerd. Minister Schouten (Landbouw) betwist dat stellig.
,,Volgens mij lijkt iedereen wel boos vanmorgen”, verzuchtte voorzitter Khadija Arib halverwege het Kamerdebat over het eindrapport van het AdviesCollege Stikstofproblematiek. En toen moest haar clash met Thierry Baudet van Forum voor Democratie nog volgen.
Lees ook;
GroenLinks-kamerlid Laura Bromet zette meteen bij de start de toon. Zij beklaagde zich bij voorzitter Arib dat minister Carola Schouten (Landbouw) de kabinetsreactie op het rapport van Remkes woensdagavond om 23.15 uur naar de Tweede Kamer had gestuurd, minder dan twaalf uur voor het debat. ,,Hoe kunnen wij dan als Tweede Kamer goed ons werk doen?” stelde Bromet. ,,Ik probeer me altijd grondig voor te bereiden. Dit kan echt niet.”
50 aanbevelingen
Niet alleen het tijdstip, ook de inhoud van Schoutens brief zorgde voor ergernis. ,,Remkes presenteerde een advies van 175 pagina’s. Als reactie komt het kabinet met twee A4-tjes met drie minipuntjes”, sneerde Bromet. Volgens de oppositie neemt het kabinet bovendien vrijwel niets van Remkes aanbevelingen over. Terwijl diens commissie met forse kritiek kwam: de stikstofplannen van het kabinet gaan lang niet ver genoeg en zijn veel te vrijblijvend. De VVD-coryfee vreest dat de rechter de politiek opnieuw terugfluit als er niets gebeurt.
Volgens de PvdA schoffeert het kabinet de Tweede Kamer met de ultrakorte reactie. ,,Remkes is niet zomaar een commissie, het is een breed samengestelde club met zwaargewichten van vele kanten”, zei William Moorlag. De sociaal-democraat wijst er op dat de commissie maar liefst vijftig aanbevelingen doet. ,,Wat vindt de minister daarvan? De commissie heeft het wel verdiend dat de minister daar op ingaat.”
De Groot probeert een olifant kreukvrij achter het behang te plakken, aldus William Moorlag tegen D66-collega Tjeerd de Groot.
De coalitiepartijen zien dat uiteraard totaal anders. Zij wijzen er op dat het kabinet belangrijke aanbevelingen van Remkes overneemt: de stikstofinspanningen worden bijvoorbeeld in de wet verankerd, waardoor ze niet langer vrijblijvend zijn. ,,Van een inspanningsverbintenis gaat het kabinet naar een resultaatsverplichting, zoals Remkes voorstelt”, zei CDA’er Jaco Geurts. ,,Dat zijn geen kleine puntjes, dat is huge!”
Volgens de VVD betekent een korte brief ‘niet automatisch dat daar niks in staat’. Landbouw-woordvoerder Mark Harbers stelde dat het kabinet wel degelijk op meerdere belangrijke punten naar Remkes luistert. ,,Het kabinet wil met een drempelwaarde voor de bouw komen, als de stikstofuitstoot onder een bepaalde grens blijft kunnen bouwprojecten weer door. Ook wordt ingezet op meer innovatie in de landbouw.”
Thierry Baudet (Forum voor Democratie) zorgde voor tumult toen hij minister Schouten (Landbouw) ‘de sluipmoordenaar van de agrarische sector’ noemde. © ANP
Druiven zuur
D66’er De Groot wees er op dat het kabinet in tien jaar tijd 6 miljard euro in de natuur investeert, plus 1,5 miljard euro in de reductie van het aantal dieren. ,,U kunt niet ontkennen dat dat geen grote stappen zijn,” zei hij tegen GroenLinks, PvdA, Partij voor de Dieren en SP.
Tegelijk weigert Schouten de misschien wel voornaamste aanbeveling van Remkes op te volgen om de stikstofuitstoot komende tien jaar te halveren. Het kabinet wil niet verder gaan dan 26 procent. Voor de oppositie zijn de druiven dan ook zuur. Met name D66 en het CDA kregen veel verwijten. Volgens SP’er Frank Futselaar is zijn normaal zo kritische D66-collega Tjeerd de Groot ‘getemd’ door het kabinet. ,,De Groot probeert een olifant kreukvrij achter het behang te plakken,” sneerde PvdA’er Moorlag.
Het CDA werd betiteld als de partij die het stikstofprobleem creëerde en telkens opnieuw wegloopt voor maatregelen. ,,De houding van het CDA tegenover het Remkes-rapport is identiek aan de houding tegenover stikstof. Het CDA doet alsof het probleem niet bestaat en hoopt dat het dan wel weg gaat.”
Bromet van GroenLinks beklaagde zich over het al jaren gepolariseerde landbouwdebat ,,Daardoor wordt er helemaal niks bereikt en zit ik in feite mijn tijd te verdoen. Dan komt een breed samengestelde commissie met een advies, wordt het advies binnen een week in de prullenbak gegooid.”
Baudet: Schouten is sluipmoordenaar
Het meeste venijn zat uiteindelijk in de bijdrage van Thierry Baudet. De leider van Forum voor Democratie begon zijn debatbijdrage door minister Schouten ‘de sluipmoordenaar van de agrarische sector’ te noemen. Daarop greep voorzitter Arib in en eiste dat Baudet zijn woorden terugnam. Zowel de oppositie als de coalitie viel haar bij. Het was het enige moment van unanieme eensgezindheid. Baudet paste daarop zijn eerste zin aan. ,,Er wordt een sluipmoord gepleegd op de agrarische sector.”
De FvD-leider zorgde daarna voor ergernis door massa-immigratie te koppelen aan stikstof. Volgens Baudet en ook de PVV is de stikstofcrisis een door de politiek gemaakte crisis. Nederland heeft er namelijk zelf voor gekozen om talloze natuurgebieden de Europese Natura2000 status te geven, waardoor de verplichting ontstond de stikstofuitstoot terug te dringen. ,,Andere landen hebben helemaal geen stikstofprobleem”, stelde PVV’er Barry Madlener. ,,Hoe kan dat?”
Schouten: Kamer krijgt uitgebreide reactie op Remkes
Minister Schouten stelt dat haar korte brief slechts ‘een reactie op hoofdlijnen’ is. Ze belooft nader op alle aanbevelingen van Remkes in te gaan. ,,Daar is het kabinet nu mee bezig.” Eerst wil ze overigens met een reactie op het eindrapport van een andere stikstofcommissie te komen, die van hoogleraar Leen Hordijk. Dit Adviescollege Meten en Berekenen Stikstof concludeerde maandag dat de wijze waarop de stikstofuitstoot bij nieuwe bouwprojecten wordt berekend niet deugt.
Al met al is het laatste woord over Remkes nog lang niet gezegd, beloofde Schouten. ,,We hopen de Tweede Kamer straks een integraal overzicht te kunnen geven over onze aanpak van de stikstofproblematiek.” Volgens Schouten maakt het kabinet in de weliswaar korte brief fundamentele keuzes. ,,Het feit dat het Rijk provincies doelen gaat opleggen raakt ons bestel echt, dat is niet niks.” De bewindsvrouw hoopt dat de stikstofmaatregelen van het kabinet er meer ‘Raad van State-proof’ door worden.
Kabinet bekijkt of bouw bij lage stikstofuitstoot zonder natuurvergunning kan
NU 18.06.2020 Het kabinet gaat onderzoeken of een bouwproject zonder speciale natuurvergunning kan als de stikstofuitstoot bij dat project onder een bepaald niveau blijft, zo heeft minister Carola Schouten (Landbouw) woensdagavond laten weten aan de Tweede Kamer.
Daarmee reageert het kabinet op kritiek uit het eindrapport over het stikstofprobleem van de commissie-Remkes. Die stelde een drempelwaarde voor de bouw voor, omdat de sector relatief weinig stikstof uitstoot, maar wel hard wordt geraakt door de afkeuring van het stikstofbeleid. Doordat het beleid moet worden herzien, kwam de verlening van bouwvergunningen stil te liggen.
Het ministerie van Landbouw gaat nu onderzoeken of zo’n drempelwaarde ingevoerd kan worden. In ruil daarvoor zou de bouwsector de eigen stikstofuitstoot moeten verminderen.
Verder wil minister Schouten het terugdringen van de stikstofuitstoot wettelijk vastleggen. De adviescommissie oordeelde eerder dat de juridische verankering van het huidige beleid “onvoldoende” is en dat het om veel maatregelen op basis van vrijwilligheid gaat.
Stikstofbeleid vorig jaar afgewezen
Vorig jaar werd het stikstofbeleid van het kabinet door de Raad van State afgekeurd, omdat er te weinig werd gedaan om de stikstofneerslag en -uitstoot bij beschermde natuurgebieden te verlagen. Op basis van dat beleid, het zogenoemde Programma Aanpak Stikstof (PAS), werden bouwvergunningen afgegeven. Die werden door de uitspraak in één klap ongeldig en daardoor volgde een totale bouwstop.
Inmiddels zijn maatregelen genomen, mede op basis van eerdere tussentijdse adviezen van de commissie-Remkes. Zo is de maximumsnelheid op snelwegen overdag verlaagd naar 100 kilometer per uur en mag de luchtvaart alleen groeien als er verdere verduurzaming tegenover staat.
Zie ook: Commissie-Remkes: Stikstofuitstoot moet in 2030 gehalveerd zijn
Lees meer over: Politiek Johan Remkes Carola Schouten
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/3666677c-b0e2-11ea-a049-0255c322e81b.jpg)
Kabinet past stikstofplannen aan om bouw op gang te houden
Telegraaf 17.06.2020 De stikstofplannen van het kabinet worden aangepast om de bouw aan de gang te houden in deze economische crisis en het nijpende woningtekort niet nog verder op te laten lopen.
Het kabinet koerst af op de invoering van een drempelwaarde. Voor bouwprojecten waar weinig stikstof bij komt kijken hoeft dan geen natuurvergunning meer te worden aangevraagd. De bouwsector moet als tegenpresentatie wel zelf zorgen voor minder stikstofuitstoot. Dat kan door bijvoorbeeld meer gebruik te maken van elektrisch materieel. Het kabinet kijkt nog naar financiële compensatie.
Verder worden stikstofmaatregelen steviger in de wet vastgelegd. Dit gebeurt op advies van de commissie Remkes. Het kabinet hoopt zo een nieuw juridisch drama te voorkomen.
Verder heeft minister Schouten (Landbouw en Natuur) aan de Kamer laten weten dat de stoppersregeling voor boeren in twee periodes zal worden opgeknipt. Volgend jaar komt er een bedrag van 750 miljoen euro beschikbaar en in 2024 is er een tweede ronde met een bedrag van 250 miljoen euro.
De aanpassing van de stikstofaanpak ging niet zonder slag of stoot. De vier coalitiepartijen hebben de afgelopen dagen opnieuw moeten onderhandelen over het pakket aan maatregelen. Donderdag is er een debat in de Tweede Kamer.
BEKIJK MEER VAN; huisvesting en stedenbouw bouw en vastgoed overheid economie Schouten Den Haag Tweede Kamer der Staten-Generaal Landbouw en Natuur stikstof
Kabinet reageert op rapport Remkes: bouwen makkelijker onder stikstofgrens
NOS 17.06.2020 Het kabinet neemt maatregelen om de bouwsector te ontzien bij de aanpak van de stikstofuitstoot. Ook wordt het terugdringen van de uitstoot wettelijk vastgelegd. Dat schrijft minister Schouten aan de Tweede Kamer in een reactie op het onderzoek van het Adviescollege Stikstofproblematiek.
De commissie, onder leiding van oud-minister Remkes, uitte vorige week flinke kritiek op de kabinetsplannen: ze zijn niet ambitieus genoeg en lijken op onderdelen te veel op het eerdere beleid. Daar haalde de Raad van State vorig jaar een streep door, waardoor economische- en bouwactiviteiten werden stilgelegd.
Schouten komt de bouw nu enigszins tegemoet door projecten die onder een bepaalde drempelwaarde blijven vrij te stellen van een speciale natuurvergunning. Daardoor wordt het voor bouwprojecten eenvoudiger om toestemming te krijgen.
De commissie van Remkes stelde zo’n drempelwaarde voor, omdat de bouw relatief weinig stikstof uitstoot, maar wel hard geraakt werd toen de vergunningverlening stil kwam te liggen.
Wettelijk vastleggen
Verder neemt het kabinet van de commissie over dat het terugdringen van stikstofuitstoot geen streven moeten zijn, maar een wettelijke verplichting. Remkes waarschuwde dat de plannen, die het kabinet in april presenteerde, te vrijblijvend waren en daardoor juridisch niet solide genoeg.
Remkes had ook kritiek op het streven van het kabinet om de stikstofuitstoot in 2030 met 26 procent te verminderen. Dat zou volgens hem 50 procent moeten zijn. In haar brief schrijft Schouten daar niets over. Het kabinet gaat ervan uit dat door de streefwaarde van 26 procent vast te leggen in de wet, de rechter ermee akkoord zal gaan.
Kritiek oppositie
Een aantal oppositiepartijen heeft al gereageerd. SP noemt het “niet genoeg”. GroenLinks en Partij voor de Dieren willen dat het kabinet alsnog voor 50 procent vermindering kiest.
Later vandaag debatteert de Tweede Kamer over de stikstofaanpak.
BEKIJK OOK;
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/a5a06620-b08c-11ea-84fc-02c309bc01c1.jpg)
Coalitie kijkt opnieuw naar stikstofplannen
Telegraaf 17.06.2020 De stikstofplannen van het kabinet worden mogelijk aangepast. Om de bouw aan de gang te houden in deze economische crisis en het nijpende woningtekort niet nog verder op te laten lopen zijn de coalitiepartijen opnieuw aan het onderhandelen.
De juridische stikstofcrisis zorgt er op dit moment voor dat de overheid al dwars ligt als een bouwproject een klein beetje en/of tijdelijke stikstofuitstoot veroorzaakt. Door een hogere drempelwaarde in te stellen hoeven dit soort projecten geen natuurvergunning meer aan te vragen.
De commissie-Remkes heeft vorige week geadviseerd om zo’n drempelwaarde in te stellen. Ook werkgeversorganisaties hebben woensdag in een brandbrief aan politiek Den Haag een pleidooi gehouden voor meer ruimte om te ontwikkelen. Ze vrezen anders dat de overheid de economische crisis door stikstofregels gaat verlengen.
Alles moet wel juridisch kloppen. Remkes stelt dat zo’n drempelwaarde daarom goed onderbouwd moet worden met maatregelen die zorgen voor minder stikstofuitstoot in Nederland.
Splijtzwam
Het kabinet heeft in mei al een groot stikstofplan gepresenteerd. Coalitiepartijen VVD, CDA, D66 en CU hebben hier lang over moeten onderhandelen. Dat de partijen nu opnieuw in gesprek met elkaar gaan heeft te maken met de veranderende omstandigheden die het coronavirus heeft veroorzaakt in ons land. Of de vier partijen een nieuw politiek akkoord bereiken is nog onzeker. Het hoofdpijndossier vormt een splijtzwam in de coalitie.
Daarnaast speelt de juridische werkelijkheid dus een hoofdrol. Als een drempelwaarde strandt bij de rechter is iedereen weer terug bij af. De commissie-Remkes heeft vorige week ook geadviseerd om de stikstofuitstoot in Nederland gehalveerd te hebben in 2030. Volgens Haagse bronnen ziet de coalitie hier geen heil in. Het kabinet streeft naar een daling van 26 procent en dat wordt als zeer ambitieus gezien.
Het is hard nodig om regels voor woningbouw te versoepelen. Volgens D66-minister Ollongren (Binnenlandse Zaken) moeten er tussen 2020 en 2030 namelijk 845.000 nieuwe woningen komen om aan de groeiende vraag te voldoen.
BEKIJK MEER VAN; huisvesting en stedenbouw overheid economische sector Den Haag Nederland commissie-Remkes
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/cb8f9c90-b044-11ea-a049-0255c322e81b.jpg)
’Stikstofregels verlengen economische crisis’
Telegraaf 17.06.2020 Stikstofregels dreigen de economische crisis die het coronavirus heeft veroorzaakt te verlengen. Daarvoor waarschuwen werkgeversorganisaties in een brandbrief aan politiek Den Haag.
Het kabinet wil dat Nederland zich uit de economische crisis investeert, maar volgens VNO-NCW, MKB-Nederland en LTO Nederland kan dat niet nu Nederland grotendeels op slot zit door de stikstofcrisis.
Ruim een jaar na de vernietigende stikstofuitspraak van de Raad van State gaan nog steeds veel investeringen niet door vanwege vergunningen die stranden door de juridische stikstofregels. Het kabinet heeft geprobeerd om de boel in beweging te krijgen, maar volgens de werkgeverskoepels helpen de maatregelen lang niet iedereen en komen vergunningen van provincies niet op gang.
Alternatieve weg
VNO NCW, MKB Nederland en LTO Nederland vinden dat het kabinet op zoek moet gaan naar een andere manier om stikstofuitstoot terug te dringen en de natuur te herstellen, eentje zónder de economie te schaden.
De drie organisaties pleiten verder voor een realistische kijk op de Europese natuurdoelen. De commissie-Remkes wil dat in 2040 alle kwetsbare natuurgebieden ’schadevrij’ zijn. Het Planbureau voor de Leefomgeving rekende eerder al uit dat dit onmogelijk is door onder andere stikstofuitstoot uit het buitenland.
Stikstofdebat
De werkgevers vinden dat het kabinet naar Brussel moet om een oplossing te vinden voor de specifieke problemen waar Nederland mee kampt. Tot nu toe heeft minister Schouten nog geen enkele beweging gemaakt richting de Europese Commissie. Donderdag debatteert de Tweede Kamer over de stikstofaanpak van het kabinet.
BEKIJK OOK:
D66 en ChristenUnie pauzeren verzet tegen biomassa
BEKIJK OOK:
LTO: rapport bevestigt dat stikstofdrempel omhoog moet
BEKIJK OOK:
Commissie: rekensysteem stikstof voldoet niet voor vergunningen
BEKIJK MEER VAN; macro-economie Nederland Den Haag VNO-NCW
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/da7bcbe2-afdc-11ea-8063-0217670beecd.JPG)
D66 en ChristenUnie pauzeren verzet tegen biomassa
Telegraaf 16.06.2020 D66 en ChristenUnie hebben hun aangekondigde verzet tegen subsidies voor nieuwe biomassacentrales niet doorgezet. De twee regeringspartijen kondigden vorige week een politieke draai aan, maar bij de stemmingen op dinsdag hielpen ze de Kamer niet aan een meerderheid om einde te maken aan de omstreden subsidies.
In een ronkend persbericht kondigden D66 en ChristenUnie vorige week dinsdag aan dat ze vinden dat er ‘nu’ gestopt moet worden met nieuwe subsidies ‘om duidelijkheid te geven’. Een opmerkelijke politieke draai. Maar van korte duur: een week later stemmen de twee coalitiepartijen tegen een voorstel van GroenLinks om te stoppen met nieuwe subsidies voor biomassacentrales.
Stroom
Een eigen voorstel van D66 en ChristenUnie om per direct te stoppen met nieuwe subsidies voor verbranding van houtige biomassa voor nieuwe centrales voor de opwekking van uitsluitend stroom -iets genuanceerder dan het voorstel van GroenLinks- is door de twee partijen niet in stemming gebracht, maar aangehouden.
De twee coalitiepartijen wijzen afzonderlijk van elkaar naar minister Eric Wiebes (Economische Zaken). De VVD-bewindsman heeft vorige week gezegd dat hij nog niet wil stoppen met biomassasubsidies vanwege afspraken in het klimaatakkoord. Tegelijkertijd wil de minister wel werken aan een afbouwplan.
Trendbreuk
Zowel D66 en ChristenUnie zien deze toezegging als een trendbreuk. Eerder was een gesprek over beëindiging van biomassa niet mogelijk in de coalitie en het kabinet, stellen de partijen. Komend najaar staat een nieuwe uitdeelronde met subsidies voor biomassa in de planning. Het is onduidelijk of de twee partijen de oppositie aan een meerderheid helpen om dit te voorkomen. D66-Kamerlid Matthijs Sienot wil daar nog niet op vooruitlopen: „We willen een goed plan voor afbouw. Zodra dat er is kunnen we daar meer over zeggen.”
Het gebruik van biomassa voor energieopwekking ligt behoorlijk onder vuur. In de maatschappij is steeds meer weerstand tegen het verbranden van geïmporteerd hout voor ’groene’ stroom en warmte. Daarnaast speelt de uitstoot van stikstof een rol bij het verzet. De commissie-Remkes vindt dat het kabinet de subsidies moet heroverwegen.
BEKIJK MEER VAN; energie en hulpbronnen milieupolitiek overheidsbeleid Democraten 66 ChristenUnie
Minister Wiebes pleit in Europa voor waterstof
NOS 15.06.2020 De Europese Commissie moet meer aandacht hebben voor waterstof, vindt minister Wiebes. Hij denkt dat de grootschalige opwekking en het grootschalige gebruik van waterstof nodig zijn om de klimaatdoelen in 2050 te halen. Daarom doet hij vandaag samen met Duitsland, Frankrijk, België, Luxemburg, Oostenrijk en niet EU-lid Zwitserland een klemmend beroep op de EU om waterstof een grotere rol te geven.
Wiebes vindt dat er concrete doelen moeten worden gesteld en dat de technische standaarden in Europa op elkaar moeten worden afgestemd. “Om meer waterstof te kunnen produceren moeten we opschalen”, zegt Wiebes. “Dat kan alleen door meer internationale samenwerking binnen de Europese Unie.”
Nederland wil koploper worden op het gebied van groene waterstof, die wordt geproduceerd met hernieuwbare bronnen zoals water, zon en wind. Onlangs werden in Groningen plannen gepresenteerd om op termijn miljoenen huishoudens en fabrieken met waterstof van energie te voorzien.
Grijze, groene en blauwe waterstof
* Grijze waterstof wordt vooral gemaakt met aardgas. Daarbij komt CO2 vrij. De waterstof kan vervoerd worden en op een andere plaats als energiebron worden gebruikt.
* Bij blauwe waterstof is de bron nog steeds aardgas, maar wordt de CO2 eruit gehaald en onder de grond opgeslagen.
* Bij groene waterstof is de energiebron geen aardgas, maar bijvoorbeeld windenergie. Bij deze variant komt dus helemaal geen CO2 meer vrij.
Het gaat om het project NorthH2, waarbij een enorm windpark op zee de stroom gaat opwekken, waarna er waterstof van wordt gemaakt. Over twintig jaar moet er 10 gigawatt worden geproduceerd.
Dat is gunstig voor het klimaat, want door waterstof te produceren gaat er minder CO2 de lucht in. Volgens berekeningen scheelt het ongeveer zeven megaton per jaar, wat neerkomt op een verlaging van 3,7 procent van de Nederlandse uitstoot.
Klimaatdoelen
Ook de Oostenrijkse minister Leonore Gewessler, mede-initiatiefnemer van het plan, denkt dat de klimaatdoelen (klimaatneutraliteit in 2050) niet worden gehaald als niet ook vol op waterstof wordt ingezet. Volgens haar kan het mooi gekoppeld worden aan de plannen om de economie er weer bovenop te helpen na de coronacrisis.
“Nu is het tijd voor stevige investeringen, waardoor de industrie, auto’s, het openbaar vervoer minder vervuilend zullen worden.”
Vandaag vergaderen de ministers van energie per video over de plannen. Volgende maand komt de Europese Commissie met een waterstofstrategie.
BEKIJK OOK;
Urgenda-activist Minnesma: ‘Stop subsidie biomassa’
NOS 15.06.2020 Het kabinet moet stoppen met investeren in biomassacentrales, vindt Urgenda-directeur Marjan Minnesma. Ze reageert op minister Wiebes, die eerder deze week niet wilde toezeggen dat er geen subsidie meer gaat naar de bouw van nieuwe biomassacentrales.
“Je kan beter aardgas gebruiken en bomen planten, dan biomassa gebruiken en bomen planten”, zei Minnesma van de duurzaamheidsorganisatie Urgenda vanavond in het NPO Radio 1 programma Dit is de Dag. Ze wil niet terug naar aardgas, maar vindt biomassacentrales geen goed alternatief.
Minnesma wil dat het kabinet de komende jaren geen extra subsidie meer geeft aan biomassacentrales. Het gaat haar vooral om de centrales die hout als grondstof gebruiken. Die hebben volgens haar alleen nut als “je een kringloop van dertig jaar aanhoudt”. “Maar die tijd hebben we niet. De komende tien jaar zijn cruciaal.”
“Als je een boom verstookt, stoot je twee keer zoveel uit als je zou doen met gas”, aldus Marjan Minnesma, Urgenda.
Wiebes zei woensdag te begrijpen dat er zorgen zijn om het gebruik van biomassa voor energieopwekking. “Maar als we de klimaatopgave willen halen, hebben we biomassa voorlopig nodig”, zei hij in de Tweede Kamer.
Wiebes wees er in het debat op dat in het klimaatakkoord door zo’n honderd organisaties is afgesproken dat biomassa belangrijk is. Ook zei hij binnenkort met een lijst aan duurzaamheidsregels te komen waaraan biomassa moet voldoen.
Bezwaren
De laatste tijd rijzen er steeds meer bezwaren tegen biomassa. In plaats van gebruikte houtpellets wordt er boshout uit het buitenland verbrand. Daar komt bij dat het stoken van biomassa tot luchtvervuiling leidt. Al met al zou het gebruik van de brandstof geen winst opleveren voor het klimaat.
Eerder meldden regeringspartijen D66 en ChristenUnie dat ze niet meer willen dat er subsidie wordt gegeven voor de realisatie van nieuwe biomassacentrales.
BEKIJK OOK;
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/f677c2ce-af23-11ea-ab6a-02d2fb1aa1d7.jpg)
LTO: rapport bevestigt dat stikstofdrempel omhoog moet
Telegraaf 15.06.2020 Het kritische rapport van de commissie-Hordijk over stikstofberekeningen is wat LTO Nederland betreft een bevestiging van „eerder aangekaarte tekortkomingen.”
De land- en tuinbouworganisatie ziet zich gesteund in het pleidooi voor verhoging van de zogeheten drempelwaarde. Uitstoot van stikstofoxiden (NOx) en ammoniak (NH3) onder de drempelwaarde geldt als verwaarloosbaar, daar is geen vergunning voor nodig.
Tot nog toe is de drempelwaarde zo laag dat in de praktijk voor vrijwel iedere activiteit waarbij stikstof in de natuur kan terechtkomen een vergunning vereist is. De commissie-Hordijk ziet zelf ook ruimte voor een verhoging, mits „door stikstofbeleid aantoonbaar substantieel minder stikstof op Natura 2000-gebieden neerkomt.”
„Met een drempelwaarde wordt recht gedaan aan de onzekerheid in de stikstofmodellen”, reageert LTO. „Het Nederlandse beleid is er te vaak op gericht om zaken tot achter de komma dicht te regelen. Het is geen verassing dat de commissie nu bevestigt dat dit niet werkt bij vergunningverlening op basis van modellen die daar te onnauwkeurig voor zijn”, aldus Trienke Elshof van de boerenbelangenorganisatie.
Het Mesdag Zuivelfonds, een andere boerenorganisatie die het stikstofbeleid vaak heeft bekritiseerd, is blij met het rapport. Volgens het fonds kan het zogeheten Aerius-systeem van het RIVM gezien de aanmerkingen „niet meer geloofwaardig worden ingezet om de uitvoering van de spoedwet Stikstof te ondersteunen.”
Voorzitter Jan Cees Vogelaar spreekt van „stappen in de goede richting” in het stikstofdossier. De commissie-Hordijk zelf stelt overigens dat op korte termijn wel aanpassingen gedaan kunnen worden die Aerius „geschikter maken.”
Ook het voorstel van de commissie om stikstofneerslag niet meer per hectare te berekenen, maar voor grotere gebieden, kan op instemming van LTO rekenen. Net als de voorstellen om meer metingen te verrichten en een einde te maken aan het hanteren van een afzonderlijke rekenmethode om de uitstoot van stikstofoxiden door het verkeer te bepalen.
Al met al is LTO een stuk positiever over het werk van de commissie-Hordijk dan over het werk van de commissie-Remkes, die zich over het toekomstige stikstofbeleid heeft gebogen en vorige week in een advies voorstelde om halvering van de stikstofuitstoot in 2030 wettelijk vast te leggen.
Om dat voor elkaar te krijgen, zou in de landbouw vooral het mestbeleid drastisch op de schop moeten. Volgens LTO zijn de doelen die de overheid volgens Remkes zou moeten stellen niet realistisch.
BEKIJK MEER VAN; overheidsbeleid landbouw milieu Remkes Den Haag LTO Nederland commissie-Hordijk
Commissie: Meetmethode voor stikstofberekeningen ongeschikt
NU 15.06.2020 De rekenmethode om stikstofuitstoot en -neerslag te berekenen die door het RIVM wordt gebruikt bij de vergunningverlening, de AERIUS Calculator, is niet geschikt en moet worden verbeterd. Dat concludeert een commissie van experts onder leiding van Leen Hordijk.
Het adviescollege, voluit Adviescollege Meten en Berekenen Stikstof adviseert in een maandag gepresenteerd eindrapport om het rekenmodel op korte termijn aan te passen zodat het geschikt is vergunningen mee te verlenen.
Het belangrijkste bezwaar bij de AERIUS Calculator is volgens Hordijk de “onbalans” tussen het kabinetsbeleid dat op basis van gedetailleerde informatie wordt gemaakt en de onzekerheid van de stikstofberekeningen die daaraan ten grondslag liggen.
Die onzekerheid zit hem onder meer in het bepalen van de totale omvang van de stikstofuitstoot en in hoeveel stikstof er precies neerslaat per hectare.
Daarnaast noemt Hordijk als bezwaar dat de stikstofuitstoot van het verkeer met een ander model wordt berekend dan van bijvoorbeeld de landbouw en de industrie. In de toekomst moet een rekenmethode voor alle uitstoot worden gebruikt.
De rekenmethode moet volgens Hordijk “gelijkwaardiger, robuuster en transparanter” worden gemaakt. Daarvoor is onder meer een uitbreiding van het aantal metingen nodig. Als aanvulling op de grondmetingen, adviseert Hordijk om ook satellietmetingen te gebruiken.
Stikstofberekeningen wel voldoende voor heel Nederland
De stikstofberekeningen over heel Nederland, op lokaal niveau en voor de berekeningen hoeveel stikstof er per sector wordt uitgestoten voldoen wel, zei Hordijk. Hoewel ook daarin verbeteringen nodig zijn. Tot die conclusie kwam de adviescommissie al in een tussenrapport in maart.
Sinds het stikstofbeleid van het kabinet vorig jaar door de Raad van State werd afgekeurd, kwam er ook kritiek op de manier hoe de uitstoot en neerslag werd berekend door het RIVM, de cijfers waarop het kabinet beleid maakte.
Naast belangenclubs uit de landbouw, de sector die het meeste stikstof uitstoot in Nederland, uitten ook VVD, CDA en SGP hun twijfels. Dat leidde ertoe dat minister Carola Schouten (Landbouw) Hordijk om een advies vroeg om de meetmethode van het RIVM door te lichten.
Lees meer over: Politiek Stikstofuitspraak
Commissie: Stikstofuitstoot bij bouwprojecten nauwelijks goed te bepalen
AD 15.06.2020 De manier waarop de stikstofuitstoot bij vergunningen voor nieuwe bouwprojecten of wegenbouw wordt vastgesteld, deugt niet. Dat zegt het Adviescollege Meten en Berekenen Stikstof vandaag in zijn eindrapport.
Een week nadat de commissie-Remkes al de aanpak van de stikstofcrisis door het kabinet fileerde, was het vandaag de beurt aan een andere stikstofcommissie: minister Carola Schouten (Landbouw) wilde van het Adviescollege Meten en Berekenen Stikstof weten of de wijze waarop de overheid de stikstofuitstoot berekent wetenschappelijk van voldoende kwaliteit is.
Lees ook;
Dat blijkt niet zo te zijn, waar het het verlenen van vergunningen voor nieuwe economische activiteiten betreft, zoals de uitbreiding van boerenbedrijven of bouw- en infrastructurele projecten. Belangrijkste probleem is volgens voorzitter Leen Hordijk dat de overheid bij een vergunningsaanvraag tot op microniveau de toekomstige stikstofuitstoot wil weten.
Die valt echter wetenschappelijk onmogelijk met hoge zekerheid vast te stellen. In de woorden van emeritus hoogleraar milieusysteemanalyse Hordijk: ,,Er is een onbalans tussen het detail dat het beleid vraagt en de wetenschappelijke onzekerheid in het berekenen van de hoeveelheid stikstof die neerkomt.”
Verkeer
Met name de rekenmethode van het RIVM die hiervoor wordt gehanteerd – een rekentool met de naam AERIUS – voldoet niet. Zo wordt de stikstofuitstoot van verkeer anders vastgesteld dan emissie van landbouw en industrie.
Zo wordt bij wegverkeer slechts tot 5 kilometer ver gekeken. Daar is echter de schade voor natuur en milieu verwaarloosbaar, aldus Hordijk. Slechts tien procent van de stikstof slaat binnen twintig kilometer neer. De rest pas tot ruim 200 kilometer verderop.
Het adviescollege stelt voor de uitstoot op identieke wijze te berekenen, ongeacht het soort vervuiler. Ook dient er naast grondmetingen veel meer gebruik te worden gemaakt van satellietmetingen. Met meer metingen wordt de betrouwbaarheid van de uitkomsten beduidend groter.
Het is nu aan het kabinet om het rapport ‘Meer Meten. robuuster rekenen’ van het Adviescollege Meten en Berekenen Stikstof over te nemen. Eerder concludeerde Hordijk op 5 maart in een tussenadvies al dat de stikstofmetingen van het RIVM op zich deugen.
Het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu concludeerde terecht dat de landbouw een grote bijdrage levert aan het stikstofprobleem. Tegelijk plaatste Hordijk enkele kritische noten; zo kan de rol van stikstof uit het buitenland wel eens onderbelicht zijn.
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/3b5e97c8-aef2-11ea-a5f2-0217670beecd.jpg)
Commissie: rekensysteem stikstof voldoet niet voor vergunningen
Telegraaf 15.06.2020 Het rekensysteem van de overheid dat wordt gebruikt om stikstofberekeningen uit te voeren, moet worden aangepast. Het is in zijn huidige vorm niet geschikt om vergunningen op te baseren, oordeelt een commissie van wetenschappers die daar onder leiding van econometrist Leen Hordijk onderzoek naar heeft gedaan.
Met het zogeheten Aerius-systeem van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) kan de uitstoot van ammoniak en stikstofoxiden én de neerslag van die stikstofverbindingen op beschermde natuurgebieden worden berekend.
De uitkomst van dat soort berekeningen is belangrijk, want die bepaalt bijvoorbeeld of een boer zijn stal mag uitbreiden en of Rijkswaterstaat een snelweg mag verbreden.
Hordijk heeft twee problemen met het huidige gebruik van het systeem. Het grootste probleem is dat de stikstofberekeningen waar de overheid vergunningaanvragers om vraagt dusdanig gedetailleerd moeten zijn, dat ze eigenlijk niet op een betrouwbare manier zijn te produceren.
In Aerius moet nu voor iedere zeshoek van een hectare groot de stikstofneerslag worden uitgerekend. Op zo’n klein niveau is de uitkomst niet betrouwbaar genoeg. „Deze onbalans is wel te verbeteren zodat Aerius beter toepasbaar is voor het verlenen van vergunningen”, aldus Hordijk. De commissie adviseert over te stappen op berekeningen voor grotere gebieden. Dat kan op korte termijn.
Een tweede punt is dat voor de uitstoot vanaf wegen een ander onderliggend model wordt gebruikt dan voor alle andere activiteiten, van landbouw tot industrie. Wanneer een weg wordt aangelegd, worden alleen de stikstofoxiden die binnen 5 kilometer van die weg neerdalen meegeteld.
Die kunstmatige grens geldt alleen voor verkeersberekeningen. Dat is „niet verdedigbaar”, aldus de commissie, aangezien stikstofverbindingen veel verder door de wind wordt meegevoerd. Dat geldt voor zowel stikstofoxiden (NH3), die onder meer in uitlaatgassen zitten, als voor ammoniak (NH3), dat opstijgt uit dierlijke mest.
Hordijk maakt dit duidelijk met cijfers: „Op 20 kilometer van de bron is grofweg slechts 30 procent van de uitgestoten ammoniak neergeslagen. Voor stikstofoxiden is dit zo’n 10 procent.”
Minister Carola Schouten (Landbouw) stelde de commissie-Hordijk in na felle kritiek op de stikstofberekeningen van boeren en politici. De kritiek spitst zich toe op het Aerius-systeem. Het algehele oordeel over de stikstofmetingen en -berekeningen is wel positief: die zijn van voldoende wetenschappelijke kwaliteit.
In een eerder rapport pleitte Hordijk wel voor verdere verbeteringen. Zo moeten meer meetpunten worden opgesteld en raden de deskundigen aan ook satellietmetingen te gaan gebruiken.
BEKIJK MEER VAN; milieuvervuiling economische sector overheidsbeleid Leen Hordijk Carola Schouten Hordijk Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu
‘Overheid moet rekensysteem stikstofberekeningen aanpassen’
NOS 15.06.2020 Het rekensysteem dat wordt gebruikt voor stikstofberekeningen om vergunningen te verlenen moet worden aangepast. Dat concludeert de commissie-Hordijk die het kabinet adviseert.
Met het zogenoemde Aerius-systeem berekent het RIVM de uitstoot van ammoniak en stikstofoxiden, en wat daarvan neerkomt in natuurgebieden. De neerslag wordt ook wel “stikstofdepositie”genoemd.
De berekeningen zijn bepalend voor het verlenen van vergunningen in onder meer landbouw en de bouw.
De commissie stelt dat de berekeningen waar de overheid om vraagt zo gedetailleerd zijn, dat het “niet meer in balans is met de mate van wetenschappelijke onzekerheid over de neerslag van stikstof”. Zo wordt de neerslag weergegeven voor één hectare, maar de wetenschappelijke zekerheid op zo’n kleine schaal is volgens de commissie onzeker.
Ook wordt onvoldoende rekening gehouden met het feit dat de stikstofneerslag op een bepaald gebied ook verschillende oorzaken kan hebben. Het dringende advies is dan ook de Aerius-tool aan te passen.
“Er is meer onderzoek nodig naar de onzekerheden binnen het Aerius-systeem”, schrijft de commissie.
‘Ook satellietmetingen inzetten’
Bij de metingen voor vergunningen voor wegen wordt bovendien een ander systeem gehanteerd dan voor stallen of woningen. Bij wegen wordt met een grens van 5 kilometer gerekend, waar dat voor andere sectoren niet gebeurt. Dat moet volgens de commissie gelijkgetrokken worden.
Verder raadt de commissie het kabinet aan om meer meetsystemen in te zetten voor landbouw, industrie, bouwactiviteiten en transport. Daarbij wordt met name gedacht aan satellietmetingen.
“De twee belangrijke componenten van stikstof, NO2 en NH3, worden beide waargenomen vanuit de ruimte. Satellieten geven dagelijks informatie voor Nederland over gebieden van ongeveer 5 tot 10 kilometer.”
Minister Schouten stelde het adviescollege in, nadat de Raad van State vorig jaar een streep zette door het Nederlandse stikstofbeleid. Sindsdien neemt het kabinet maatregelen om het beleid aan te passen. Vorige week kwam de commissie-Remkes met een kritisch rapport over dat beleid.
BEKIJK OOK;
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/bbacd836-abd2-11ea-a4fc-0218eaf05005.jpg)
Timmermans tegen Tweede Kamer: ’Klimaatcrisis is niet weg’
Telegraaf 11.06.2020 Door de coronacrisis zijn prioriteiten verschoven, maar de ’klimaatcrisis’ is zeker niet weg. Met die waarschuwing vraagt Frans Timmermans aandacht van de Tweede Kamer voor Europese groene plannen.
Via een videoverbinding ging de Europese topbestuurder met Kamerleden in debat over de zogeheten ’green deal’, het miljarden kostende plan waarmee EU-lidstaten duurzamer moeten worden.
De vicevoorzitter van de Europese Commissie vindt dat de luchtvaart een grotere bijdrage moet leveren aan de verduurzaming van de samenleving. Dat moet volgens hem onder meer gebeuren met extra belasting voor de sector. „Een kerosinebelasting is eerlijker en makkelijker uit te leggen dan een ticketbelasting. Bovendien moeten we kijken naar het wel heel makkelijk uitdelen van vrije rechten in de luchtvaart.” Timmermans wil bovendien korte vluchten terugdringen. „De trein is het beste alternatief. We zijn druk bezig om netwerk van nachttreinen te herstellen in Europa.”
Landbouw
Als het aan de PvdA’er ligt gaat het roer ook om in de landbouwsector. Timmermans vindt dat zowel boeren als consumenten er nu te bekaaid vanaf komen. „Het landbouwbeleid heeft te weinig oog voor het inkomen van de boeren, geld komt teveel terecht bij eigenaren van grote landerijen.” Bovendien ziet hij een kentering bij consumenten door de coronacrisis. „Consumenten moeten zien wat de milieubelasting is, waar hun product vandaan komt en ook wat het doet met de gezondheid. Mensen zijn zich daar door de coronacrisis meer bewust van.”
Het is volgens de vicevoorzitter van de Europese Commissie niet de enige les die getrokken moet worden na de uitbraak van het coronavirus. Voor opwekken van zonne- en windenergie moet minder worden gekeken naar industrie buiten Europa. „De industriële weerbaarheid van Europa moet omhoog.”
Timmermans uitte zich kritisch over het gebruik van biomassa, nadat PVV-Kamerlid Kops wees op de nadelen. De vicevoorzitter van de Europese Commissie gaf toe dat het gebruik daarvan zeker niet per definitie duurzaam is. „Dat heeft erg te maken met welke biomassa, we proberen zo goed mogelijk studies te verrichten om te kijken naar nadelen die er zijn. Als het de juiste biomassa is, draagt het wel degelijk bij. Bij de verkeerde zijn de nadelen groter dan de voordelen.”
BEKIJK OOK:
De ecologische ramp achter biomassa
BEKIJK OOK:
Groene biomassa volksverlakkerij
Kernenergie
Waterstof heeft de toekomst, zei de PvdA’er tegen Kamerleden. In kernenergie ziet hij veel minder heil. „Kernenergie zal onderdeel blijven van de middellange termijn. Maar het is niet duurzaam en heel erg duur.”
De kosten van de Europese green deal worden geraamd op zo’n duizend miljard euro tot 2030. Timmermans sprak zich ook nog lovend over figuren die geen gelegenheid onbenut laten om verduurzaming te vragen. „Zonder mensen als Greta Thunberg hadden we helemaal niks bereikt.”
BEKIJK OOK:
Brandbrief aan SER tegen biomassa
BEKIJK MEER VAN; milieupolitiek Frans Timmermans Europese Commissie Tweede Kamer der Staten-Generaal
Ruim 400 boeren met samen een miljoen varkens krijgen ‘stopsubsidie’
NOS 10.06.2020 Ruim 400 varkensboeren die willen stoppen met hun bedrijf krijgen hiervoor subsidie. Minister Schouten meldt aan de Tweede Kamer dat 502 boeren zich hadden aangemeld voor de saneringsregeling en dat er 407 aan de eisen voldoen. Deze groep houdt samen bijna een miljoen varkens.
Het kabinet had aanvankelijk 180 miljoen euro voor de regeling uitgetrokken, maar dat blijkt lang niet genoeg om alle aanvragen te kunnen honoreren van boeren die onder de voorwaarden vallen. Daarom komt er 275 miljoen bij, waardoor het totale bedrag 455 miljoen euro wordt. Voor de verhoging heeft de Europese Commissie toestemming gegeven.
Compensatie waardeverlies
Het doel van de subsidie is om stankoverlast te bestrijden en het terugdringen van de uitstoot van stikstof en broeikasgassen. De boeren krijgen een bedrag voor het “laten doorhalen van hun varkensrechten” en ze ontvangen ook een vergoeding voor het waardeverlies van de stallen.
Het overgrote deel van de betrokken bedrijven ligt in het zuiden van Nederland. De eerste varkensboeren hebben al subsidie gekregen. Schouten hoopt dat alle 407 gehonoreerde aanvragen in de loop van volgende maand zijn afgedaan.
De minister overlegt nog met provincies en gemeenten over de vraag of nog meer varkensboeren ondersteund kunnen worden om te stoppen met hun bedrijf. Het gaat dan om boeren die aan de meeste vereisten van de subsidieregeling voldoen, maar die net niet genoeg stank veroorzaken.
BEKIJK OOK;
Subsidieplafond sanering varkenshouderijen verhoogd naar € 455 miljoen
RO 10.06.2020 Van de 502 aanmeldingen voor de Subsidieregeling sanering varkenshouderijen (Srv), voldoen er 407 aan de gestelde eisen. Om alle aanvragen die voldoen aan de gestelde vereisten, te kunnen toewijzen, verhoogt minister Schouten van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV) het subsidiebedrag met € 275 miljoen waarmee het totaalbedrag voor de Srv € 455 miljoen wordt.
Hierdoor kunnen alle varkenshouders die zich hebben ingeschreven voor de regeling en voldoen aan de eisen ook worden gehonoreerd. Varkenshouders ontvangen voor eind juli 2020 een subsidiebeschikking.
Varkenshouderijlocaties die geuroverlast voor omwonenden veroorzaken en die willen stoppen, konden zich tot 15 januari 2020 aanmelden voor deelname aan de Srv. Met deze regeling kunnen varkenshouders een subsidie ontvangen voor het laten doorhalen van hun varkensrechten.
Daarmee beëindigen zij de betreffende bedrijfslocatie. Daarnaast ontvangen boeren een vergoeding voor het waardeverlies van de stallen. Aan deelname zijn een aantal voorwaarden verbonden, zo moet een bedrijf onder andere voldoen aan een drempelwaarde voor geuroverlast.
Eerder dit jaar bleek dat het aantal inschrijvingen voor de regeling hoger lag dan verwacht. Minister Schouten gaf aan te zullen kijken naar de mogelijkheid om alle aanvragen die aan de Srv-eisen voldoen te honoreren. Met de verhoging van het subsidiebedrag en de verleende goedkeuring vanuit de Europese Commissie, is dit nu mogelijk.
Op dit moment is het ministerie van LNV in gesprek met de betrokken provincies en de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) over de vraag of en hoe veehouders die zich hebben ingeschreven maar niet aan de drempelwaarde van de geurscore voldoen, kunnen faciliteren en ondersteunen bij het stoppen met hun bedrijfs(locatie).
De Srv is opgesteld met provincies, gemeenten en de sector en draagt bij aan het verminderen van geuroverlast in veedichte gebieden en het verbeteren van de leefomgeving. Daarnaast draagt de Srv bij aan het terugdringen van uitstoot van stoffen zoals ammoniak.
Documenten;
Stand van zaken Subsidieregeling sanering varkenshouderijen (Srv)
Kamerstuk: Kamerbrief | 10-06-2020
Zie ook;
Kamer kritisch op biomassa, Wiebes wil klimaatakkoord niet ‘door plee spoelen’
NU 10.06.2020 De Tweede Kamer maakt zich in toenemende mate zorgen over de biomassacentrales, bleek woensdagmiddag tijdens een debat over het klimaat met minister Eric Wiebes (Klimaat). Deze energieopwekkers zijn cruciaal om de klimaatdoelen te halen, maar zijn ook vervuilend. Een meerderheid in het parlement wil inmiddels af van de miljardensubsidies voor deze sector.
Coalitiepartijen D66 en ChristenUnie lieten de avond voor het debat weten dat wat hen betreft een einde komt aan de subsidies voor nieuwe biomassacentrales. Voor dit jaar heeft het kabinet daar 11,4 miljard euro voor uitgetrokken.
Wiebes erkende in het debat met de Kamer dat hij “zoekende” is in de discussie over de geplande bouw van nieuwe biomassacentrales. Maar helemaal stoppen zou betekenen dat de klimaatdoelen niet worden gehaald.
“Ik ga niet op een woensdagmiddag even een belangrijk onderdeel van het klimaatakkoord door de plee spoelen”, zei Wiebes.
Het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) concludeerde onlangs dat ondanks de discussie over de duurzaamheid, de biomassacentrales een “belangrijke rol” spelen om tot een klimaatneutrale economie te komen. De helft minder CO2-uitstoot in 2030 ten opzichte van 1990 is een belangrijke pijler in het klimaatakkoord. De inzet van biomassa is volgens het kabinet daar “noodzakelijk” bij.
Wiebes: ‘Ben behoedzaam, niet rücksichtslos’
Oppositiepartijen GroenLinks, PvdA, Forum voor Democratie en Partij voor de Dieren vragen al langer om een stop van biomassacentrales. PvdA-Kamerlid William Moorlag wees er onder andere op dat het maatschappelijk draagvlak weg is. “Als de luchtkwaliteit en de innovatie niet op orde is, dan is er geen geloofwaardig verhaal.”
Tom van der Lee (GroenLinks) ziet het liefst dat de bouw van nieuwe centrales direct worden stopgezet.
Maar Wiebes ziet daar nog te veel bezwaren voor. Het draagvlak voor het energiebeleid zal ook snel verdwijnen als de energiekosten miljarden duurder worden als er wordt overgestapt naar een andere verwarmingstechniek. De bewindsman zei “terughoudend” te zijn met het gebruik van biomassa.
“Ik ben behoedzaam, maar niet rücksichtslos”, zei Wiebes meerdere keren. “Ik heb hier een klimaatakkoord te verdedigen.”
Toch leek Wiebes’ toon veranderd vergeleken met het debat in de Kamer van afgelopen november over dit onderwerp. De bewindsman noemde het gebruik van biomassacentrales destijds “uiterst verdedigbaar”, nu lijkt het een noodzakelijk kwaad om het klimaatakkoord niet op te blazen.
Zie ook: Wiebes snapt zorgen over biomassa, maar vindt energiebron verdedigbaar
Lees meer over: Klimaat Politiek
Wiebes: biomassa voorlopig nodig om klimaatdoelen te halen
NOS 10.06.2020 Minister Wiebes wil niet toezeggen dat er geen subsidie meer gaat naar de bouw van nieuwe biomassacentrales. Hij begrijpt de zorgen die inmiddels zijn gerezen over het gebruik van biomassa voor energieopwekking. “Maar als we de klimaatopgave willen halen, hebben we biomassa voorlopig nodig”, zei hij in de Tweede Kamer.
“Ik wil ervoor hoeden dat we op een woensdagmiddag een belangrijk onderdeel van het Klimaatakkoord door de plee spoelen”, zei de minister van Economische Zaken en Klimaat. Hij wees erop dat in dat akkoord door zo’n honderd organisaties is afgesproken dat biomassa belangrijk is.
De brandstof werd vorig jaar nog gezien als duurzame energiebron en zou het doel om in 2030 49 procent minder CO2 uit te stoten dichterbij brengen.
Evolutie in denken
De laatste tijd rijzen er steeds meer bezwaren tegen biomassa. In plaats van gebruikte houtpallets wordt er boshout uit het buitenland verbrand. Daar komt bij dat het stoken van biomassa tot luchtvervuiling leidt. Al met al zou het gebruik van de brandstof geen winst opleveren voor het klimaat.
Wiebes erkent dat er een evolutie in het denken over biomassa gaande is. Hij denkt dat er op de langere termijn misschien niet meer voor deze manier van energieopwekking wordt gekozen, maar “in de tussentijd” en “tijdens de energietransitie” zitten we er aan vast, zei hij.
De minister komt binnenkort met een lijst aan duurzaamheidsregels waaraan biomassa moet voldoen. “We moeten het knettergoed inregelen”, zei Wiebes in de Kamer.
Gemeenten verlenen de subsidies
Gisteren melden de regeringspartijen D66 en ChristenUnie dat ze niet meer willen dat er subsidie wordt gegeven voor de realisatie van nieuwe biomassacentrales. Er liggen op dit moment zeker vierhonderd plannen. De minister zei dat hij niet over de vergunning- en subsidieverlening gaat. “Dat is aan de gemeenten.” Wel wil hij bekijken of er naast een verplicht opbouwplan ook een afbouwplan moet komen. “Dat is een zinvolle vraag: niet alleen, hoe komen we eraan, maar ook hoe komen we er weer vanaf?”
Kabinet wil nog niet stoppen met subsidie biomassa
AD 10.06.2020 Minister Wiebes (Economische Zaken en Klimaat) wil niet nu al toezeggen te stoppen met subsidies voor nieuwe biomassacentrales. Coalitiepartijen D66 en ChristenUnie spoorden hem middels een motie aan die subsidiekraan dicht te draaien, maar daar wil Wiebes nog niet aan.
Volgens de minister is er nog niet voldoende gediscussieerd en nagedacht over het onderwerp. Wel erkent hij ermee aan de slag te moeten. ,,Wij zijn er nog niet over uitgedacht.” Eerder vorige maand zei de minister wel dat het gebruik van biomassa een ‘inherent tijdelijke’ maatregel is. Toen gaf hij aan het alleen in te willen zetten als er geen alternatieven zijn, zoals in de chemie.
Lees ook;
Matthijs Sienot (D66), mede-indiener van de motie, zegt de groei van de biomassa-industrie ‘een halt toe te willen roepen’. Liever ziet hij dat er meer wordt ingezet op het isoleren van huizen. Carla Dik-Faber (ChristenUnie) zei gisteren dat ‘biomassa geen onderdeel kan zijn van een duurzame toekomst’. Volgens haar leidt de benodigde houtkap tot een verlies aan biodiversiteit.
Protest tegen een biomassacentrale in Diemen. © Jean-Pierre Jans
Omstreden
Biomassa is omstreden, ook vanwege de CO2-uitstoot die de verbranding ervan oplevert. De commissie-Remkes was eerder deze week dan ook erg kritisch over subsidie hiervoor. Hoewel ook het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) waarschuwde voor de nadelen, dichtte het biomassa wel een belangrijke rol toe in de energietransitie.
Het afgelopen jaar uitten wetenschappers, inwoners en natuurbeschermingsorganisaties in binnen- en buitenland massaal kritiek op de Nederlandse subsidiëring van biomassa-installaties. Vooral tegen het importeren van houtige biomassa (van gekapte bomen en takken) uit andere continenten, zoals bijvoorbeeld Noord-Amerika, is veel weerstand.
Andere experts wijzen erop dat de biomassa nodig is om af te komen van andere fossiele brandstoffen, zoals steenkool.
Nee, de stikstofcrisis is niet weg: wat gaat het kabinet doen?
AD 10.06.2020 Na bijna een jaar studeren, presenteerde het Adviescollege Stikstofproblematiek maandag een serie oplossingen voor de stikstofcrisis. Hoe groot is het probleem ook weer en wat gaat het kabinet doen? Zes vragen.
1) Wat is stikstof?
Stikstof (N) is overal om ons heen, liefst 80 procent van de lucht bestaat eruit. Het vormt een voorname voedselbron voor bomen en planten. Door veeteelt (mest) belandt een deel als ammoniak (NH3) in de natuur, een ander deel wordt door verkeer en industrie als stikstofoxiden (NOx) uitgestoten. Daardoor gaan onder meer grassen en brandnetels harder groeien en die overwoekeren kwetsbare planten. Met hen verdwijnen ook insecten en dieren. Ammoniak verzuurt bovendien de grond.
Hoewel de uitstoot van ammoniak en stikstofoxiden sinds de jaren 90 ruim is gehalveerd, moeten landen de uitstoot van de EU verder verlagen om natuurgebieden te redden.
Lees ook;
2) Waardoor hebben we ook weer een stikstofcrisis?
Voordat het coronavirus toesloeg was het stikstof die de economische motor van Nederland deed haperen. Vorig jaar mei zette de Raad van State een streep door de Programmatische Aanpak Stikstof (PAS), waarmee het vorige kabinet sinds 2015 economie en natuur probeerde te verenigen.
Hoewel bijna 120 van de 160 Natura2000-gebieden zuchten onder te hoge stikstofconcentraties konden bouwprojecten, de aanleg van wegen en uitbreiding van vervuilende bedrijven dankzij de PAS toch doorgaan. De wet schreef namelijk tegelijk voor dat natuur in de toekomst gecompenseerd zou worden.
Dat natuurherstel blijkt echter boterzacht, stelde de Raad van State, die er een stokje voor stak. Zo kwamen liefst 18.000 bouw- en infrastructurele projecten door de uitspraak stil te liggen, inclusief prestigieuze voorbeelden als de ingebruikname van Lelystad Airport en de verbreding van snelwegen als de A1, N35 en de Utrechtse ring.
Jan Vergeer (fractievoorzitter CDA) en nog een aantal boeren doen hun verhaal over stikstof in het Groene Hart – stikstofcrisis, nabij natura 2000. Foto: Frank de Roo © Frank de Roo
3) Wat heeft het kabinet sindsdien gedaan?
Volgens beproefd Haags recept zette minister Carola Schouten (Landbouw) in juli vorig jaar een commissie onder leiding van VVD’er Johan Remkes aan het werk. Mede op basis van zijn eerste voorlopige advies presenteerde het kabinet in november een eerste serie noodmaatregelen: de maximumsnelheid op snelwegen ging overdag naar 100 kilometer per uur. Verder werd de opkoopregeling voor varkensbedrijven uitgebreid.
Eind april kwam Schouten met een wetsvoorstel dat voorziet in 5 miljard euro om de stikstofcrisis te tackelen. Het geld is bedoeld voor natuurherstel en vrijwillige uitkoopregelingen voor boeren. In 2030 moet de stikstofuitstoot met 30 procent zijn gedaald.
4) Wat stelt de commissie-Remkes nu voor?
Na drie deeladviezen overhandigde Remkes maandag zijn definitieve rapport aan minister Schouten. De kritiek liegt er niet om: de kabinetsplannen gaan niet ver genoeg én zijn veel te vrijblijvend. Voor de landbouw, goed voor ruim veertig procent van de stikstofuitstoot, zouden er strengere regels moeten komen. Anders blijft de kans reëel dat het stikstofbeleid opnieuw sneuvelt voor de rechter. De commissie wil dat boerenbedrijven bij natuurgebieden verdwijnen en er geen kunstmest meer wordt gebruikt.
5) Wat zijn de reacties op de adviezen?
Nogal wisselend. Het Wereld Natuur Fonds spreekt van een ‘stevige waarschuwing aan het kabinet’. Greenpeace noemt het kabinetsbeleid ondermaats. ,,Het kabinet laat onze unieke en kwetsbare natuur letterlijk stikken”, zegt directeur Nederland Joris Thijssen. Maar boerenorganisatie LTO Nederland is juist boos. ,,Als enige oplossing wordt nog meer regelgeving voorgesteld”, klaagt de belangenclub. ,,Laat de boeren boeren. Botweg reducties van deposities opleggen, slaat innovatie dood.”
Minister Carola Schouten (Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit) maandag met het rapport van het Adviescollege Stikstofproblematie dat ze net van voorzitter Johan Remkes (links) heeft gekregen. © ANP
6) Wat gaat het kabinet nu doen?
De grootste kans is: tijd rekken. Minister Schouten weigerde maandag inhoudelijk op Remkes voorstellen in te gaan. Ze heeft advies gevraagd of de nieuwe stikstofregels nu ‘Raad van State-proof’ zijn. Maar voor die tijd lijken de nieuwe regels al getest te worden door de rechter: Greenpeace kondigde gisteren al een rechtszaak aan.
De kans dat het kabinet de boeren harder gaat aanpakken, lijkt desalniettemin klein. Zowel regeringspartijen CDA, VVD en ChristenUnie als oppositiepartijen PVV, FvD en SGP zien daar niets in. De boerenprotesten van vorig najaar liggen nog vers in het geheugen. Alleen coalitiepartner D66, die eerder pleitte voor een halvering van de veestapel, hoopt dat het kabinet met dit rapport-Remkes het beleid aanscherpt. Ook de linkse oppositie wil dat. Maar samen hebben zij lang geen meerderheid.
D66 en ChristenUnie: geen geld voor nieuwe biomassacentrales
NOS 09.06.2020 Coalitiepartijen D66 en ChristenUnie willen dat er geen subsidie meer beschikbaar wordt gesteld voor nieuwe biomassacentrales. De lat voor dergelijke centrales moet zo hoog mogelijk komen te liggen, vinden ze. In biomassacentrales wordt onder andere hout verbrand om energie op te wekken.
Er zijn plannen voor het realiseren van honderden nieuwe biomassacentrales. Een deel daarvan kan gewoon gebouwd worden, omdat de subsidie al is toegekend. Maar door de opstelling van D66 en ChristenUnie is de kans erg klein geworden dat nieuwe aanvragen voor subsidie nog gehonoreerd zullen worden.
Stikstof
Het kabinet houdt tot nu toe vast aan biomassa, als tussenoplossing in de overgang naar nog schonere energiebronnen.
Maar volgens de partijen moet er nu al duidelijkheid gegeven worden: biomassacentrales zijn niet duurzaam genoeg. Door het kappen van bossen gaat er biodiversiteit verloren en verarmt de bodem. Bovendien komt er bij de verbranding stikstof vrij en dat is slecht voor de natuur. “Het is verstandiger om in te zetten op echte schone energie.”
Er is steeds meer kritiek op biomassa, ziet ook D66-Kamerlid Matthijs Sienot. “Het klimaat wordt er niet zo veel mee geholpen. We willen dit niet aanmoedigen met extra subsidies, wat nu wel gebeurt waardoor er veel centrales gepland worden.” Hij ziet meer in groene waterstof en zonnepanelen.
Straal van 100 kilometer
Carla Dik-Faber van de ChristenUnie denkt dat hout uit duurzame bosbouw beter gebruikt kan worden voor meubels of in de bouw, Pas als hout geen andere toepassing meer heeft, zou het in een biomassacentrale verstookt mogen worden. Uiteindelijk zou in die centrale alleen lokale biomassa, zoals groenafval van de gemeente, verbrand mogen worden.
Nu komt het hout nog vaak uit Oost-Europa of Noord-Amerika. D66 en ChristenUnie willen dat er alleen nog biomassa van binnen een straal van 100 kilometer rond de centrale gebruikt wordt.
BEKIJK OOK;
Bijna driekwart Nederlanders maakt zich zorgen over klimaat
AD 09.06.2020 Bijna driekwart van de Nederlanders maakt zich zorgen over de verandering van het klimaat. Dat blijkt uit een onderzoek dat het ministerie van Economische Zaken en Klimaat heeft laten uitvoeren door onderzoeksbureau Kantar.
Bijna 80 procent van de gepeilde hoogopgeleiden maakt zich zorgen of ernstige zorgen. Hetzelfde geldt voor een op de zes lager opgeleide Nederlanders.
Toch voelt minder dan de helft van de Nederlanders zich verantwoordelijk voor het tegengaan van klimaatverandering. ,,Er lijkt dus een kloof te bestaan in het hebben van zorgen over het klimaat en verantwoordelijkheid hierover”, concluderen de onderzoekers.
Lees ook;
Minister Eric Wiebes (Klimaat) heeft het onderzoek laten doen omdat het kabinet zoveel mogelijk burgers wil betrekken bij de energietransitie. Daarvoor is vorig jaar ook een campagne gestart.
Coronacrisis
Door de coronacrisis zal de campagne om mensen tot klimaatactie te bewegen de komende tijd anders worden vormgegeven. ,,Mensen maken zich nu in de eerste plaats zorgen over hun gezondheid en die van hun dierbaren, hun inkomen en hun baan”, zegt Wiebes. ,,Het belang van meedoen aan de transitie blijft, maar heeft voor veel mensen minder prioriteit.”
Uit het onderzoek blijkt overigens dat de meeste mensen door de coronacrisis niet structureel anders over klimaatverandering zijn gaan denken. Zo’n 13 procent vindt het klimaat nu nog belangrijker, een kleinere groep (6 procent) vindt het minder belangrijk.
De stikstofuitstoot halveren, hoe moet dat?
Trouw 09.06.2020 Om stikstof te reduceren, moeten alle sectoren bijdragen, volgens de commissie-Remkes.
Om de Nederlandse natuur weer in een goede staat te brengen, is het nodig om de uitstoot van stikstof de komende tien jaar te halveren. Dat verstrekkende advies bracht de commissie-Remkes maandag uit aan de regering. Remkes doet tal van aanbevelingen om de uitstoot van ammoniak (stikstof die ontstaat als dierlijke mest en urine zich mengen) en van stikstofoxiden (die vrijkomen bij verbranding van fossiele brandstoffen) fors te verminderen. Een overzicht per economische sector.
Industrie
Nederland stoot ongeveer 250 kiloton (ofwel 250 miljoen kilogram) stikstofoxide uit per jaar. Verbrandingsprocessen in de industrie zorgen voor ruim 10 procent daarvan. Tata Steel is in zijn eentje verantwoordelijk voor bijna een vijfde daarvan, dus ongeveer 2 procent van alle stikstofoxiden.
Doordat schoorsteenpijpen de stikstofoxiden hoog de lucht in blazen, verspreiden ze zich ver en komt er relatief weinig terecht op Nederlandse natuur. Volgens eerder ingevoerde maatregelen zal de industrie tot 2030 zijn uitstoot met 8 procent verminderen. Dat is te weinig, volgens Remkes. Zijn commissie adviseert daarom ‘verregaande elektrificatie’, en waterstof als energiebron.
Wegverkeer
Het wegverkeer stoot jaarlijks ongeveer 75 kiloton stikstofoxiden uit. Naar aanleiding van een eerder advies van Remkes heeft het kabinet de maximumsnelheid op snelwegen overdag verlaagd naar honderd kilometer per uur. Het effect van deze maatregel is door de coronacrisis in de praktijk niet vast te stellen.
Naar verwachting zal de uitstoot van stikstofoxiden door het wegverkeer in 2030 de helft lager liggen dan nu door strengere Europese emissiewetgeving en de elektrificatie van het wagenpark. Extra maatregelen acht Remkes daarom niet nodig.
Beeld Louman & Friso
Energiecentrales
Energiebedrijven stoten ongeveer 12 kiloton stikstofoxiden uit, een kleine 4 procent van het totaal. In de energiesector wordt vooral gas gestookt en daarnaast kolen of biomassa. Die biomassa (zoals houtsnippers of pellets) levert een probleem op.
Ze worden als duurzaam beschouwd, er is subsidie voor beschikbaar en voor een kleine biomassacentrale is geen vergunning nodig. Daarom neemt hun aantal snel toe; er zijn al meer dan tweehonderd van in Nederland. Deze installaties stoten uit op lage hoogte en liggen ook regelmatig in de nabijheid van natuurgebieden waardoor zij voor een toename van de stikstofneerslag in deze gebieden zorgen.
Waar de uitstoot van gas- en kolencentrales zal afnemen doordat er meer wind- en zonne-energie wordt opgewekt, verwacht Remkes dat de uitstoot van biomassacentrales alleen maar zal toenemen. Hij adviseert de subsidie voor biomassacentrales te stoppen, ook al betekent dit dat Nederland langer zal doorgaan met aardgas verstoken.
Luchtvaart
De luchtvaart stoot ongeveer 4 kiloton stikstofoxiden uit per jaar. Vliegen staat te boek als vervuilend, maar Remkes stelde eerde al: “De beeldvorming over de luchtvaart als grote vervuiler voor stikstof is niet in overeenstemming met de werkelijkheid.”
De uitstoot kan volgens Remkes omlaag door elektrisch taxiën, efficiëntere en lichtere vliegtuigen, het verminderen van het aantal vluchten en het weren van vervuilende vliegtuigen. Voor de uitstoot van vliegtuigen die over Nederland vliegen moet volgens Remkes internationaal naar een oplossing gezocht worden.
Scheepvaart
Meer dan vliegtuigen zijn schepen vervuilend. Scheepvaart is goed voor 77 procent van de uitstoot van stikstofoxiden. Volgens eerder gemaakte afspraken zal de uitstoot door strengere eisen aan scheepsmotoren met 12 procent dalen voor de binnenvaart en met 23 procent voor de zeevaart in Nederlandse wateren.
Dat is te weinig reductie, volgens Remkes. Het kabinet wil dat aangemeerde schepen niet stationair hun motor laten draaien maar elektriciteit van de wal gebruiken. Dat vindt de commissie-Remkes een goed idee. Verder zou er een internationale heffing moeten komen op de uitstoot van schepen.
De bouw
De bouw heeft het meest last van de huidige stikstofcrisis. Tijdens het bouwen van bijvoorbeeld een woonwijk is er tijdelijk veel stikstofuitstoot, die na afloop van het werk weer verdwijnt. Remkes stelt voor dat de bouwsector zelf schoner gaat werken: over tien jaar 80 procent minder uitstoot van stikstofoxiden. Wagens en werktuigen moeten daarvoor elektrisch worden.
Landbouw
De landbouw produceert vooral stikstof in de vorm van ammoniak, dat ontstaat als de mest en urine van koeien of varkens zich mengen. Van alle ammoniakuitstoot in Nederland (ongeveer 130 kiloton) komt 88 procent uit de landbouw.
Halvering daarvan in tien jaar is een enorme opgave, maar er zijn al boeren die hun ammionakuitstoot in vijf jaar hebben gehalveerd. Remkes adviseert minder stikstof aan te voeren op de boerderij. Dat wil zeggen: minder kunstmest en minder eiwitrijk veevoer dat voor veel ammoniak zorgt. De kunstmestkwestie is lastig, want veel Europese regels stimuleren juist het gebruik ervan.
Remkes adviseert ook veestallen aan te passen, zodat mest en urine zich niet kunnen mengen op de vloer. Verder zou de regering moeten kijken welk type landbouw op welke plek het meest geschikt is: intensieve veehouderij met hoge uitstoot niet te dicht bij een natuurgebied, en gewassen juist daar verbouwen waar de grond minder mest nodig heeft. Nu is dat niet te praktijk. De regering zou ‘piekbelasters’ gericht kunnen uitkopen.
Lees ook:
Johan Remkes: De uitstoot van stikstof moet drastisch omlaag
De huidige plannen van de regering zullen de natuur in Nederland niet in een goede staat brengen, stelt stikstofadviseur Johan Remkes.
Meer over; milieu economie, business en financiën economische sector landbouw klimaatverandering transport opwarming van de aarde Johan Remkes Emiel Hakkenes
Remkes oordeelt snoeihard over stikstofplannen
Elsevier 09.06.2020 De stikstofplannen van het kabinet gaan niet ver genoeg. Ze lijken ook te veel op eerder stikstofbeleid dat sneuvelde bij de rechter. Dat concludeert het Adviescollege Stikstofproblematiek onder leiding van oud-commissaris van de Koning in Noord-Holland Johan Remkes (VVD). Het college pleit voor ambitieuzere doelen die wettelijk bindend zijn.
Alleen zo zou de natuur zich kunnen herstellen en zou de vergunningverlening voor de bouw niet meer in gevaar komen.
Op 29 mei was het een jaar geleden dat de Raad van State een streep zette door het Programma Aanpak Stikstof (PAS). Hierdoor kwam de vergunningverlening in de bouw tot stilstand, met de zogenoemde stikstofcrisis als gevolg. Het kabinet werkt sinds die tijd aan een oplossing.
Economie moest hand in hand gaan met natuur
PAS is ooit juist bedacht om economische ontwikkeling hand in hand te laten gaan met natuur. Op veel natuurgebieden dwarrelen meer stikstofverbindingen neer dan ecologen wenselijk achten. Vooral natuur met schrale ondergronden, zoals heide, heeft het moeilijk omdat door stikstof de bodem verzuurt en voedselrijker wordt. Ook in gebieden die Nederland in EU-verband beloofde te beschermen – de Natura2000-gebieden.
Geen simpele oplossing voor problemen ‘stikstofvonnis’
Het PAS voorzag in maatregelen om de uitstoot te verlagen en de gevolgen van neerslaand stikstof te verlichten. Daardoor konden wegen worden aangelegd, stallen worden gebouwd en kregen bedrijven de ruimte. Tot de Raad van Staat stelde dat er geen garanties waren dat de beloofde reducties er ook echt kwamen. Op grond van het PAS mochten niet langer vergunningen worden verleend.
Stikstofplannen kabinet zijn ambitieus maar niet voldoende
Door de uitbraak van het coronavirus verdween de stikstofcrisis uit de aandacht. Het kabinet werkte in betrekkelijke rust aan een pakket maatregelen dat eind april werd gepresenteerd. Uitgesmeerd over tien jaar is er zo’n 5 miljard euro mee gemoeid. Dit investeert het kabinet onder meer in natuur en het uitkopen van boeren, om de uitstoot van stikstof terug te brengen.
Remkes’ eindrapport is uiterst kritisch over de kabinetsplannen. Het pijnlijkste kritiekpunt is dat het beleid ‘overeenkomsten vertoont met het PAS’. Het kabinet zou te gretig op zoek zijn naar ‘rek en ruimte’ en het snel weer verlenen van vergunningen. Remkes wil juist dat er flink wordt geïnvesteerd in natuur en de uitstoot van stikstofverbindingen flink wordt teruggeschroefd. Anders zou het plan weer kunnen sneuvelen bij de rechter.
Scherpere doelen, wettelijk bindend
De doelen hiervoor zijn volgens Remkes nog niet scherp genoeg. Het kabinet voorziet in een daling van 26 procent stikstofuitstoot in 2030. Volgens Remkes moet de uitstoot 50 procent dalen ten opzichte van 2019. Nog eens tien jaar later moet deze zo ver zijn teruggedrongen dat in geen enkel natuurgebied de maximale waarde voor neerslaand stikstof nog wordt overschreden. Dit alles moet wettelijk bindend worden vastgelegd. Dat lijkt enigszins op de Stikstofwet die GroenLinks voorstelt.
De man achter het ‘stikstofvonnis’ dat Nederland platlegt
Al eerder, en ook nu weer, benadrukt Remkes dat het nieuwe beleid er niet op uit moet zijn te zoeken naar ‘een juridische list’, zoals het terugbrengen van het aantal Natura2000-gebieden. Op de vraag van een journalist hiernaar reageerde Remkes bij de presentatie van het eindrapport sterk afwijzend. Zo’n juridische truc zou slechts leiden tot een jarenlange ruzie met Brussel, terwijl de bouw op slot blijft.
‘Nederland is een doodlopende tunnel ingelopen’
Landbouworganisatie LTO reageerde teleurgesteld op het rapport. Volgens LTO is Nederland al decennia geleden een ‘doodlopende tunnel in gelopen’ door zich als dichtbevolkt land te binden aan strenge EU-natuurwetgeving. Volgens de belangenbehartiger zou het beter zijn als het Adviescollege erkent dat de stikstofdoelen onhaalbaar zijn in Nederland, en dat het een ‘realistische balans’ zoekt.
LTO Nederland pleit voor een goede balans tussen natuur, wonen, werken, infrastructuur en landbouw. Het advies van de commissie Remkes gaat niet in op de volhoudbaarheid van de #stikstof doelen in onze dichtbevolkte, vruchtbare delta.https://www.lto.nl/advies-remkes-gaat-voorbij-aan-onmogelijkheid-stikstofdoelstellingen/ …
Advies-Remkes gaat voorbij aan onmogelijkheid stikstofdoelstellingen – LTO
Opvallend genoeg bevat het rapport een soortgelijke overpeinzing. Een ‘beleidsreconstructie’ blikt terug op het ontstaan van het PAS, en het Nederlandse natuurbeleid. Daarin merkt het Adviescollege onder andere op dat Nederland zich vaak committeerde aan EU-regelgeving, zoals de vogel- en habitatrichtlijn, zonder de gevolgen te overzien.
Toen de consequenties duidelijk werden, schoof Nederland de uitvoering vooruit of greep naar een kortetermijnoplossing. Het PAS is daarvan een goed voorbeeld: Nederland verfde zich in de hoek, koos een kortetermijnoplossing die kool en geit spaart en belandde in nog grotere problemen.
D66 ziet dit advies als steun in de rug.
Het lijkt erop de @minlnv er een flinke schep bovenop moet doen om de natuur beter te beschermen. Op naar de volgende stap in de goede richting.
Harde kritiek adviescommissie Remkes op nieuwe stikstofaanpak kabinet https://nos.nl/l/2336574
148 15:10 – 8 jun. 2020 68 mensen praten hierover
‘Ferme adviezen’ voor geplaagde minister Carola Schouten
De reacties op het rapport van met name linkse politieke partijen en natuurorganisaties zijn een stuk positiever. D66-Kamerlid Tjeerd de Groot twitterde dat hij het advies als een ‘steun in de rug’ ziet. GroenLinks wees op de eigen concept-Stikstofwet en Natuurmonumenten riep het ministerie op het rapport mee te nemen. Actiegroepen Greenpeace en Mobilisation for the environment dreigen allebei dat zij het kabinetsbeleid in de huidige vorm zullen aanvechten bij de rechter.
Minder prettig was de boodschap voor minister van Landbouw, Natuurbeheer en Voedselkwaliteit Carola Schouten (ChristenUnie). De stikstofcrisis was tot dusver een ‘intens traject’ zei ze eufemistisch nadat zij het rapport in ontvangst had genomen. En daar kwamen nu deze ‘ferme adviezen’ bij. Schouten benadrukte dat het nieuwe stikstofbeleid stand moet houden bij de rechter en dat de natuur echt moet opknappen. Het zal voor het huidige en het komende kabinet een heidens karwei worden om de stikstofcrisis echt op te lossen.
TAGS; D66 Johan Remkes LTO Natura 2000 PAS Raad van State stikstof
Boeren noemen stikstofadvies ‘weinig effectief’, natuurorganisaties en bouw positief
NOS 08.06.2020 Natuur- en milieuorganisaties en de bouwsector zijn blij met de kritiek op het kabinetsbeleid voor het verminderen van de stikstofuitstoot in ons land. Ze kunnen zich vinden in de aanbevelingen van het Adviescollege Stikstofproblematiek, onder leiding van oud-minister Remkes. Boerenorganisaties vinden het advies daarentegen “ernstig tekortschieten”.
In 2030 zou de stikstofuitstoot niet 26 procent minder moeten zijn, zoals het kabinet wil, maar 50 procent. Dat moet bovendien een verplichting zijn en geen streven, adviseert Remkes.
Het Adviescollege concludeert dat het huidige kabinetsbeleid nog te veel op het oude beleid lijkt. De Raad van State oordeelde een jaar geleden dat het oude beleid kwetsbare natuurgebieden niet genoeg beschermt. De plannen moesten daarom van tafel, maar “het college kan zich niet aan de indruk onttrekken dat de voorgestelde structurele aanpak overeenkomsten vertoont met het PAS (het oude systeem).”
Te vrijblijvend
Milieudefensie spreekt van “een belangrijk en gezaghebbend advies waaruit blijkt dat kringlooplandbouw noodzakelijk is”. Volgens de organisatie leidt het huidige “vrijblijvende” beleid niet tot “een klimaateconomie waarin natuur en bedrijvigheid elkaar versterken”. Ook het Wereld Natuur Fonds is blij met de constatering dat de stikstofaanpak van het kabinet te vrijblijvend is.
Greenpeace Nederland voelt zich door het advies gesterkt en bereidt een rechtszaak tegen de Staat voor om betere natuurbescherming af te dwingen. “Het advies verrast niet”, zegt directeur Joris Thijssen. “De stikstofaanpak van het kabinet is ondermaats en laat onze unieke en kwetsbare natuur letterlijk stikken.”
Op het gebied van natuurherstel adviseert Remkes om Natura 2000-gebieden in stand te houden en nieuwe natuurgebieden te ontwikkelen. De nieuwe gebieden zouden niet aan Europese regelgeving hoeven te voldoen (zoals de Natura 2000-gebieden), maar moeten wel passen bij de bestaande natuur in Nederland. Ook zouden natuurgebieden meer met elkaar verbonden moeten worden.
“Minister Schouten heeft geen enkel excuus meer om niet zo snel mogelijk een drempelwaarde in te stellen”, aldus Maxime Verhagen, voorzitter Bouwend Nederland.
Bij de presentatie van het advies vanmiddag zei Remkes dat de bouw zwaar geleden heeft onder de stikstofbeperkingen die sinds de uitspraak van de Raad van State van kracht zijn. Volgens brancheorganisatie Bouwend Nederland heeft het kabinet tot nu toe weinig gedaan om het verlenen van vergunningen voor bouwprojecten weer op gang te brengen.
Het advies van het college is om een drempelwaarde voor de stikstofuitstoot in te stellen; alle bouwprojecten die daaronder zitten zouden een vergunning moeten krijgen.
“We hebben een jaar op dit advies gewacht en we zijn er erg blij mee”, zegt voorman Maxime Verhagen. “Minister Schouten heeft geen enkel excuus meer om niet zo snel mogelijk een drempelwaarde in te stellen.”
In het advies wordt ook gesproken over een stimuleringsregeling voor de bouwsector. Met subsidies zou het voor bouwbedrijven makkelijker moeten worden om over te stappen op materieel dat minder uitstoot, zoals elektrische machines en generatoren op waterstof.
Anders dan de bouw heeft de industrie de verplichting om verouderde en zeer vervuilende installaties te vervangen door schonere technieken, als dat ook maar enigszins mogelijk is. Het Adviescollege stelt voor om het verminderen van de stikstofuitstoot met 50 procent op te nemen in de afspraken die al met de industrie gemaakt zijn, in het kader van het Klimaatakkoord.
ANP
Boerenorganisatie LTO is een stuk minder enthousiast over de aanbevelingen van het adviescollege. Met de bestaande plannen komt het kabinet volgens hen enigszins tegemoet aan de aanpak die boeren graag willen toepassen: stikstofuitstoot verminderen met zoveel mogelijk innovatieve landbouw.
“Remkes gaat een stap verder, met zijn suggestie om twee keer zo veel emissiereductie als harde verplichting in de wet vast te leggen. Botweg reducties van deposities opleggen slaat innovatie dood”, zegt portefeuillehouder Trienke Elshof.
De aanbeveling van het Adviescollege is om boerenbedrijven in de buurt van zwaar belaste natuur uit te kopen of te verplaatsen. Dat zou niet meer vrijwillig moeten gaan, zoals nu het geval is. Maar volgens Elshof is dat “duur en weinig effectief.”
Ook over nieuwe mestwetgeving wordt gerept. Boeren zouden zo min mogelijk kunstmest moeten gebruiken en zoveel mogelijk hoogwaardige dierlijke mest. Overschotten zouden niet meer voor mogen komen.
De boeren verenigd in Farmers Defence Force beraden zich nog op een reactie op het stikstofadvies.
BEKIJK OOK;
D66: kabinet moet er flinke schep bovenop doen bij stikstof
NOS 08.06.2020 Regeringspartij D66 vindt dat het kabinet er een flinke schep bovenop moet doen bij het beschermen van de natuur. Kamerlid Tjeerd de Groot reageert daarmee op het eindrapport van de commissie-Remkes. Die oordeelde vandaag hard over het stikstofbeleid van het kabinet.
Volgens Remkes is er onvoldoende garantie dat door het nieuwe stikstofbeleid, dat is opgesteld door minister Schouten van Landbouw, de natuur genoeg zal herstellen. Hij pleit ervoor om boerenbedrijven die in de buurt van natuurgebieden liggen en veel stikstof uitstoten, niet langer op basis van vrijwilligheid uit te kopen.
“D66 ziet dit advies als steun in de rug”, zegt De Groot, die eerder pleitte voor een halvering van de veestapel. “Op naar de volgende stap in de goede richting.”
Volgens GroenLinks-leider Jesse Klaver kunnen de stikstofplannen van het kabinet na het advies van Remkes de prullenbak in. “Opnieuw een dikke onvoldoende voor het kabinet”, vindt Klaver. Hij wil een halvering van de uitstoot, meer natuurgebieden en boeren die natuurvriendelijk gaan werken.
Hete brei
PvdA-Kamerlid William Moorlag noemt het een evenwichtig en degelijk advies. “Ik roep het kabinet op te stoppen met om de hete brei heendraaien. Neem dit advies over om woningbouw op gang te brengen en herstel van de natuur.” Door de stikstofproblematiek kwam ook de bouw grotendeels stil te liggen.
Ook de SP en de Partij voor de Dieren zijn tevreden over het rapport. Remkes doet Frank Futselaar van de SP denken aan “een leraar die uitlegt dat je met de schoolresultaten tot nu toe zeker gaat blijven zitten”. Volgens Esther Ouwehand van de PvdD haalt het kabinet hooguit een 3. “Dat wordt een zomer huiswerk overdoen.”
Niet alleen op papier
De ChristenUnie, de partij van minister Schouten, benadrukt dat dit kabinet het eerste kabinet is dat echt aan de slag gaat met het verminderen van de hoeveelheid stikstof in de natuur. Daarvoor is drie miljard euro uitgetrokken, zegt Kamerlid Carla Dik-Faber.
Verder wil Dik-Faber dat het kabinet zich richt op maatregelen die niet alleen op papier, maar ook in de praktijk werken. Vooral van het verduurzamen van de bouwsector verwacht ze veel. Maar alle sectoren moeten wat haar betreft een steentje bijdragen. “De rekening mag niet alleen bij burgers of boeren worden neergelegd, ook industrie en luchtvaart moeten zorgen voor minder stikstofuitstoot.”
De PVV is ronduit negatief over het advies van Remkes. Volgens Geert Wilders kan het rapport “linea recta de prullenbak in”. Strengere stikstofregels zijn alleen nodig om “slaafs aan de Brusselse regeltjes te voldoen. En onze boeren verder kapot te maken”, zegt hij.
BEKIJK OOK;
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/acb6b9e8-a982-11ea-858a-02c309bc01c1.jpg)
Remkes wil nog strengere stikstofregels
Telegraaf 08.06.2020 Nederland moet de uitstoot van stikstof in 2030 gehalveerd hebben ten opzichte van vorig jaar. Dat stelt de commissie Remkes in een laatste adviesrapport over de stikstofcrisis. De deskundigen vinden dat het kabinet natuurdoelen en de reductie van stikstof wettelijk moet vastleggen. De bestuurder vindt de aanpak van het kabinet ’onvoldoende’.
Het kabinet heeft onlangs al een miljardenpakket aangekondigd voor de komende tien jaar, maar als het aan Remkes en zijn deskundigen ligt, worden de spelregels nog wat strenger. ’Streven naar’ is niet genoeg. „Alleen met voldoende juridische borging kan geloofwaardig uitvoering worden gegeven aan de uitspraak van de Raad van State”, stelt de commissie. De aanpak van het kabinet is volgens hem ’onvoldoende’.
Hij stelt dat de belangrijkste problemen niet worden opgelost door het kabinet. Het is in zijn ogen nog te veel gericht op het weer mogelijk maken van economische activiteiten.
Van een coronavoordeel hoeven we volgens Remkes weinig te verwachten. „De abrupte afname van emissies van stikstof is naar verwachting tijdelijk en de ammoniakuitstoot uit de landbouw zijn de afgelopen maanden niet afgenomen”, stelt Remkes. „Als de economie straks weer op gang komt, is het van belang dat stikstof de ontwikkelingen niet onnodig hindert.”
Boeren
Remkes wil dat boeren hun werkwijze gaan veranderen. „Het moet anders en het kan anders”, zegt hij. Wel is er duidelijk beleid nodig en voldoende financiële middelen om de sector te helpen. „Boeren kunnen nu eenmaal niet groen zijn als ze rood staan.”
Uitkoop van boeren op vrijwillige basis draait volgens Remkes niet automatisch uit op een landbouwsector die zorgt voor minder uitstoot. Daar moet het kabinet volgens de VVD-prominent op gaan letten.
De commissie komt na de omstreden verlaging van de maximumsnelheid op alle wegen niet met aanvullende maatregelen voor automobilisten. De scheepvaart krijgt wel een standje. Remkes pleit voor strengere handhaving van de regels op zee.
Biomassa
De deskundigen hebben ook gekeken naar de omstreden biomassacentrales. In het advies staat dat het kabinet moet stoppen met het uitdelen van subsidie. De eisen aan grote stookinstallaties zouden moeten gelijk worden getrokken met kleinere installaties. De discussie over deze verbrandingsovens voor ’groene energie’ ligt politiek zeer gevoelig. Het kabinet stelt deze energiebronnen nodig te hebben om Europese energiedoelen te halen.
BEKIJK MEER VAN; overheidsbeleid milieupolitiek Remkes
D66: kabinet moet er een flinke schep bovenop doen bij stikstof
NOS 08.06.2020 Regeringspartij D66 vindt dat het kabinet er een flinke schep bovenop moet doen bij het beschermen van de natuur. Kamerlid Tjeerd de Groot reageert daarmee op het eindrapport van de commissie-Remkes. Die oordeelde vandaag hard over het stikstofbeleid van het kabinet.
Volgens Remkes is er onvoldoende garantie dat door het nieuwe stikstofbeleid, dat is opgesteld door minister Schouten van Landbouw, de natuur genoeg zal herstellen. Hij pleit ervoor om boerenbedrijven die in de buurt van natuurgebieden liggen en veel stikstof uitstoten, niet langer op basis van vrijwilligheid uit te kopen.
“D66 ziet dit advies als steun in de rug”, zegt De Groot, die eerder pleitte voor een halvering van de veestapel. “Op naar de volgende stap in de goede richting.”
Volgens GroenLinks-leider Jesse Klaver kunnen de stikstofplannen van het kabinet na het advies van Remkes de prullenbak in. “Opnieuw een dikke onvoldoende voor het kabinet”, vindt Klaver. Hij wil een halvering van de uitstoot, meer natuurgebieden en boeren die natuurvriendelijk gaan werken.
Hete brei
PvdA-Kamerlid William Moorlag noemt het een evenwichtig en degelijk advies. “Ik roep het kabinet op te stoppen met om de hete brei heendraaien. Neem dit advies over om woningbouw op gang te brengen en herstel van de natuur.” Door de stikstofproblematiek kwam ook de bouw grotendeels stil te liggen.
Ook de SP en de Partij voor de Dieren zijn tevreden over het rapport. Remkes doet Frank Futselaar van de SP denken aan “een leraar die uitlegt dat je met de schoolresultaten tot nu toe zeker gaat blijven zitten”. Volgens Esther Ouwehand van de PvdD haalt het kabinet hooguit een 3. “Dat wordt een zomer huiswerk overdoen.”
Niet alleen op papier
De ChristenUnie, de partij van minister Schouten, benadrukt dat dit kabinet het eerste kabinet is dat echt aan de slag gaat met het verminderen van de hoeveelheid stikstof in de natuur. Daarvoor is drie miljard euro uitgetrokken, zegt Kamerlid Carla Dik-Faber.
Verder wil Dik-Faber dat het kabinet zich richt op maatregelen die niet alleen op papier, maar ook in de praktijk werken. Vooral van het verduurzamen van de bouwsector verwacht ze veel. Maar alle sectoren moeten wat haar betreft een steentje bijdragen. “De rekening mag niet alleen bij burgers of boeren worden neergelegd, ook industrie en luchtvaart moeten zorgen voor minder stikstofuitstoot.”
De PVV is ronduit negatief over het advies van Remkes. Volgens Geert Wilders kan het rapport “linea recta de prullenbak in”. Strengere stikstofregels zijn alleen nodig om “slaafs aan de Brusselse regeltjes te voldoen. En onze boeren verder kapot te maken”, zegt hij.
BEKIJK OOK;
Commissie Remkes: ‘stikstofprobleem komt na corona keihard terug’
AD 08.06.2020 De door het kabinet aangekondigde maatregelen om de stikstofuitstoot te reduceren, zijn lang niet ambitieus genoeg. Vraag is ook of ze juridisch standhouden, stelt het Adviescollege Stikstofproblematiek in zijn eindrapport. Strenge stikstofafspraken per provincie zijn nodig en moeten ook in de wet worden vastgelegd.
Ruim een jaar nadat de Raad van State rigoureus een streep zette door de Programmatische Aanpak Stikstof (PAS) presenteerde het Adviescollege Stikstofproblematiek vanmiddag voorstellen om de stikstofcrisis definitief op te lossen. ,,Hoewel het kabinet de aanpak van de stikstofcrisis volgens het Adviescollege absoluut serieus neemt, is de reductie van de stikstofuitstoot van 26 procent in 2030 die minister Schouten (Landbouw) voorstelt te laag”, stelt voorzitter Johan Remkes.
Lees ook;
Minister Carola Schouten (Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit) ontvangt uit handen van voorzitter Johan Remkes het eindrapport van het Adviescollege Stikstofproblematiek. © ANP
Volgens het Adviescollege zijn de plannen te vrijblijvend en blijven de belangrijkste problemen onopgelost. ,,Ik wil een resultaatsverplichting, geen inspanningsverbintenis. Remkes ziet nog steeds overeenkomsten tussen de nieuwe kabinetsplannen en de gewraakte PAS.
,,Het kabinet blijft ruimte zoeken in de huidige regelgeving om zo spoedig mogelijk toestemming (voor meer uitstoot) te verlenen.” Vraag blijft of de nieuwe plannen juridisch wel houdbaar zijn. In de woorden van Remkes: ,,De juridische borging is onvoldoende.” Onder meer Greenpeace kondigde gisteren al aan om naar de rechter te stappen.
‘Strenge meetbare doelen’
Het Adviescollege stelt daarom voor om niet alleen strengere uitstoot-afspraken te nemen, maar om die ook in de wet vast te leggen. Zo moet de stikstofuitstoot in 2030 halveren ten opzichte van vorig jaar.
Als de economie straks weer op gang komt, is het van belang dat stikstof de ontwikkelingen niet onnodig hindert, aldus Johan Remkes, Adviescollege Stikstofproblematiek.
Verder wil het Adviescollege maatregelen rond de uitstoot van stikstof en ammoniak gaan scheiden. Om de ammoniakuitstoot terug te dringen wil Remkes het Nederlandse mestbeleid grondig moderniseren. Verder moet er een geavanceerd meetsysteem komen voor ammoniak, zodat exact duidelijk is welke agrarische bedrijven voor uitstoot zorgen.
Tegelijk moet de landbouw ook de uitstoot van stikstof zien te verminderen. Dat kan door veehouders veel gerichter uit te kopen, stelt het Adviescollege. ,,Het kabinet richt zich te veel op vrijwilligheid, waardoor de uitstoot onvoldoende zal dalen. Beter is om gericht bedrijven uit te kopen die in de buurt van natuurgebieden voor de meeste uitstoot zorgen.”
Tegelijk wil Remkes boeren tegemoet komen door de regelgeving flink te vereenvoudigen. ,,Ze moeten nu wel aan heel veel regelgeving voldoen en ik begrijp de ergernis daarover.” Dat kan onder meer door de komst van een zogenaamde ‘afrekenbare stoffenbalans’ die voor alle agrariërs moet gelden. Die moet zorgen dat de uitstoot van alle mogelijke schadelijke stoffen van de landbouw in balans blijft.
Voorzitter Johan Remkes van het Adviescollege Stikstofproblematiek. © ANP/Koen van Weel
Coronacrisis
Al met al kan de uitstoot slechts met duidelijke, in de wet vastgelegde maatregelen omlaag. ,,Alleen met voldoende juridische borging kan geloofwaardig uitvoering worden gegeven aan de PAS-uitspraak van de Raad van State”, stelt Remkes.
Het is al het vierde rapport van het Adviescollege Stikstofproblematiek. Vorig jaar september adviseerde Remkes al de maximumsnelheid op Nederlandse wegen te verlagen, iets wat daarna ook gebeurde. Drie maanden later volgde een advies voor de landbouw (Beweiden en bemesten), terwijl de commissie in januari stelde dat ook het vliegverkeer veel duurzamer moet worden.
Tijdelijk
Remkes bestrijdt de veel gehoorde suggestie dat de coronacrisis het stikstofprobleem afgelopen maanden als het ware vanzelf heeft opgelost. ,,De abrupte afname van emissies van stikstofoxiden is naar verwachting tijdelijk en de ammoniakemissies van de landbouw zijn afgelopen maanden niet afgenomen”, aldus Remkes. ,,Als de economie straks weer op gang komt, is het van belang dat stikstof de ontwikkelingen niet onnodig hindert.”
Het Adviescollege Stikstofproblematiek wil goed in de gaten houden of de uitstoot inderdaad omlaag gaat. Blijkt over tien jaar dat dit niet hard genoeg gaat, dan zijn meer maatregelen nodig. Remkes: ,,ik lees in de plannen van het kabinet te vaak het woordt ‘streven’. Terwijl de Raad van State wel duidelijk heeft gemaakt dat dat onvoldoende is.”
Commissie kraakt nieuwe stikstofaanpak kabinet
NOS 08.06.2020 De nieuwe aanpak van het kabinet van het stikstofprobleem schiet tekort. Er is onvoldoende garantie dat de natuur genoeg zal herstellen. Ook juridisch zijn er te veel onzekerheden. Dat staat in het eindrapport van het Adviescollege Stikstofproblematiek.
De commissie, onder leiding van oud-minister Remkes, heeft flinke kritiek op de kabinetsplannen: ze zijn niet ambitieus genoeg en lijken op onderdelen te veel op eerder beleid, waar de Raad van State een jaar geleden een streep door haalde (zie kader onderaan).
Zo is het streven van het kabinet om de stikstofuitstoot in 2030 met 26 procent te verminderen volgens de commissie niet genoeg. Dat zou 50 procent moeten zijn, en dan niet als streven maar als verplichting. “Het college kan zich niet aan de indruk onttrekken dat de voorgestelde structurele aanpak overeenkomsten vertoont met het PAS (het oude systeem). Er lijkt sprake van het zoeken naar rek en ruimte”.
Remkes waarschuwt het kabinet niet dezelfde fout te maken als in het verleden, minister Schouten zegt dat er gezocht moet worden naar evenwicht.
Volgens Remkes heeft de corona-crisis het stikstofprobleem niet opgelost, “integendeel”. Hij wees erop dat er nog een lange weg met flinke maatregelen te gaan is. Herstel van natuur zonder stikstofreductie is geen optie, dat zou dweilen met de kraan open zijn, aldus Remkes.
Boerenuitkoop niet vrijwillig
Ook het vrijwillig uitkopen van boeren zal niet genoeg zijn om de problemen op te lossen, zegt de commissie. Met name bij veehouderijen in de buurt van kwetsbare natuur kan uitkopen niet op basis van vrijwilligheid, aldus de commissie. Verder moet de landbouw flink op de schop. “De grootste inspanning moet komen van de landbouw, die voor ruim 40 procent verantwoordelijk is voor de stikstofuitstoot in de vorm van ammoniak.”
Dat het kabinet andere maatregelen moet nemen om aan Europese natuurregels te voldoen werd vorig jaar duidelijk toen de Raad van State een streep haalde door het tot dan toe gebruikte Programma Aanpak Stikstof (PAS).
De commissie-Remkes kwam al eerder met tussenrapporten en het kabinet nam al maatregelen gebaseerd op die adviezen, zoals het terugbrengen van de maximumsnelheid op snelwegen overdag naar 100 kilometer per uur en uitkoopregelingen voor veehouders. Ook bouwactiviteiten liggen stil en de opening van Lelystad Airport is uitgesteld.
Meer natuurgebieden
Schouten kwam eind april met de nieuwe Structurele Aanpak Stikstof. Met 5 miljard euro in tien jaar wil het kabinet natuurgebieden herstellen en bedrijven (waaronder boeren) helpen met stikstofmaatregelen dan wel uitkopen.
Het streven van het kabinet om te onderzoeken of het aantal Natura-2000 gebieden omlaag kan, kan ook niet op goedkeuring van de commissie rekenen. De commissie stelt juist voor om meer natuurgebieden aan te wijzen.
Minister Schouten van Landouw zegt in een reactie de “ferme adviezen” te gaan lezen. “We zijn steeds verder aan het leren hoe we dingen moeten aanpakken.” De minister zei dat dit dossier geen gemakkelijke oplossingen kent en dat de discussie over stikstof na vandaag niet voorbij is.
PAS
In mei 2019 haalde de Raad van State een streep door het Programma Aanpak Stikstof (PAS) waarmee Nederland aan Europese regels wilde voldoen om te natuur te beschermen. Met de maatregelen zou Nederland de doelen niet halen en niet aan de Europese regels voldoen, oordeelde de Raad van State.
Sindsdien zijn economische- en bouwactiviteiten stilgelegd, mogen veebedrijven niet uitbreiden, ligt de opening van Lelystad Airport stil en is de snelheid op snelwegen overdag naar maximaal 100 kilometer per uur teruggebracht.
Johan Remkes is vanavond te gast in Nieuwsuur om zijn eindrapport toe te lichten. Later zit hij ook nog bij Met het Oog op Morgen op NPO Radio 1.
BEKIJK OOK;
Remkes over het stikstofbeleid: ‘Weg met de vrijblijvendheid’
NU 08.06.2020 Johan Remkes adviseerde het kabinet maandag in een eindadvies over het stikstofprobleem. Het oordeel is hard: het kabinet doet te weinig om de uitstoot te verlagen en de plannen zijn te veel op basis van vrijwilligheid. NU.nl sprak er met de oud-minister en tijdelijk burgemeester van Den Haag over.
Wat is volgens u het belangrijkste advies aan het kabinet?
“Het harde doel om de stikstofuitstoot in 2030 ten opzichte van 2019 met 50 procent te verlagen is wat ons betreft de kern. Dat moet er in 2040 voor zorgen dat de uitstoot onder de kritische depositiewaarde is gebracht zodat de natuur in 2050 volledig is hersteld.”
“Je moet die doelen hard, wettelijk borgen en vastleggen. Inclusief de komst van een fonds om de maatregelen mee te kunnen betalen. Weg met de vrijblijvendheid.”
Ik heb niet de indruk dat minister Carola Schouten van Landbouw uw advies direct overneemt. Er wordt gewacht op een advies van de Raad van State over de juridische houdbaarheid van het stikstofbeleid.
“Ik vind het op zich niet vreemd dat de minister het advies van de Raad van State afwacht. De kern van de kritiek van de Raad van State van vorig jaar zit hem in de term ‘borgen’. Dat gebeurt in het huidige stikstofbeleid niet.”
“Daarom zeggen wij nu: wil je de zekerheid dat de bouwvergunningen niet weer vastlopen en dat er daadwerkelijk stappen op het gebied van natuurherstel worden gezet, zal je er toch een tandje bij moeten zetten.”
“Ik snap best dat dat politiek gevoelig ligt in de coalitie. Ik sluit ook helemaal niet uit dat een deel van de discussie volgend jaar bij de kabinetsformatie terugkomt.”
Minister Schouten en Johan Remkes bij de presentatie van het eindadvies Niet alles kan overal . (Foto:Pro Shots).
Is dat frustrerend nadat u met een vrij stevig advies bent gekomen?
“Nee. Als je dat frustrerend vindt, dan moet je niet aan dit soort commissievoorzitterschappen beginnen.”
Was u verrast dat er geen harde doelen werden vastgelegd in het nieuwe stikstofbeleid van het kabinet?
“Daar was ik wel verbaasd over. Ik heb ook de indruk dat de coalitiepartners met de minister de pen hebben vastgehouden bij het schrijven van dat beleid. Dan weet je ook dat er een compromis uitrolt.”
Als uw adviezen niet worden overgenomen, wie is dan de grote verliezer in deze discussie die al ruim een jaar duurt?
“Dat is wat mij betreft dan de Kamer. Die is dan verantwoordelijk voor een juridische situatie die tot grote problemen kan leiden.”
Beginnen we dan weer van voor af aan?
“Ik kan geen koffiedik kijken. Wij hebben opgeschreven wat volgens ons de beste oplossing is. De politiek moet hier zijn voordeel mee doen.”
Er is een nieuwe burgemeester voor Den Haag voorgedragen en u bent klaar met het schrijven van rapporten over stikstof en het parlementair stelsel. Wat gaat u nu eigenlijk doen?
“Ik was al met pensioen! Ik ga er maar van uit dat ik nooit helemaal achter de geraniums verdwijn.”
Waarom zorgt stikstof voor zo veel problemen in Nederland?
Lees meer over: Politiek Stikstofuitspraak
Commissie-Remkes: Stikstofuitstoot moet in 2030 gehalveerd zijn
NU 08.06.2020 De stikstofuitstoot moet in 2030 zijn gehalveerd ten opzichte van 2019 en tegelijkertijd moet er worden geïnvesteerd in natuurherstel. Alleen dan kunnen de doelen om de natuur voldoende te beschermen worden gehaald, stelt Johan Remkes maandag in zijn eindrapport met advies aan het kabinet voor de oplossing van de stikstofproblemen.
De doelen moeten wettelijk worden vastgelegd, het kabinet wordt opgeroepen met een “voortvarende aanpak” te komen.
Remkes oordeelt hard over de aanpak van het kabinet tot nu toe. De juridische verankering van het huidige beleid is “onvoldoende” en veel maatregelen zijn op basis van vrijwilligheid.
De adviescommissie maakt de pijnlijke vergelijking met het vorige beleid, het Programma Aanpak Stikstof (PAS), dat vorig jaar door de Raad van State werd afgekeurd.
“Het is onvoldoende om op de lange termijn voldoende stikstofreductie te garanderen”, aldus Remkes in een toelichting op het advies.
Remkes: ‘Klopt niet dat problemen door corona vanzelf oplossen’
De adviescommissie, onder leiding van oud-minister Remkes, adviseerde het kabinet al eerder over welke stappen genomen moeten worden. Het advies van maandag, met de titel Niet alles kan overal, is het eindrapport dat aan minister Carola Schouten (Landbouw) werd overhandigd.
Remkes waarschuwde dat er onterecht wordt gedacht dat het stikstofprobleem zich vanzelf oplost vanwege de coronacrisis waardoor er een stuk minder economische activiteiten zijn. “Het stikstofprobleem is er nog steeds en is alleen maar urgenter geworden.”
“De natuur kan zich in 2050 hersteld hebben”, aldus Johan Remkes.
De afname van stikstof is naar verwachting tijdelijk en de afname van ammoniak, ook een vorm van stikstof, is bij de landbouw de laatste maanden helemaal niet afgenomen, concludeerde Remkes.
De halvering van de stikstofuitstoot zou per provincie moeten worden geregeld, afhankelijk van de staat van de Natura 2000-gebieden. Vóór 2040 moet de uitstoot bij alle beschermde natuurgebieden tot onder een bepaalde grens zijn gedaald, zodat de stikstof geen schade meer kan aanbrengen aan de natuur.
Remkes: “Als dat lukt, dan kan de natuur zich in 2050 hersteld hebben.”
Schouten: Advies Raad van State wordt cruciaal
Schouten noemde het advies in een eerste reactie “een indrukwekkend boekwerk”. Het belangrijkste voor het kabinet, is de juridische houdbaarheid van het beleid, maar juist daarvoor waarschuwde Remkes. “Er zijn geen makkelijke oplossingen”, zei Schouten.
De Raad van State zal nog een advies uitbrengen, dat wordt voor het kabinet “essentieel”, zei Schouten. Ze wilde hier nog niet op vooruitlopen.
Ambitieuzere doelen betekenen ook meer maatregelen, waarschuwde Schouten. “Dat vraagt veel van de samenleving”. Naar dat evenwicht gaat Schouten verder op zoek.
“Wij hebben nu maatregelen voorgesteld. Als blijkt dat die niet houdbaar zijn, dan gaan we daar weer naar kijken”, aldus de bewindsvrouw.
Meer werk voor landbouwsector
Vooral de landbouw, de sector die het meeste stikstof uitstoot in Nederland, “moet echt een transitie maken” naar een werkwijze met weinig stikstofuitstoot, zei Remkes. “Het trekt een te zware wissel op de natuur.”
De commissie was ook kritisch op de vrijwillige uitkoopregeling voor boeren. Hier zouden alleen ondernemers voor in aanmerkingen moeten komen die te veel stikstof uitstoten en dicht bij Natura 2000-gebieden zitten.
Er moet ook beter moeten worden gemeten. “Boeren kunnen niet groen zijn als ze rood staan”, aldus Remkes.
Remkes licht zijn rapport toe. (Foto: Pro Shots)
Kabinet zet niet in op harde doelen
Vorig jaar werd het stikstofbeleid van het kabinet door de Raad van State afgekeurd. Er werd te weinig gedaan om de stikstofneerslag en -uitstoot bij beschermde natuurgebieden te verlagen. Met dat beleid, het Programma Aanpak Stikstof (PAS), werden bouwvergunningen afgegeven. Die werden met de rechterlijke uitspraak in één klap ongeldig waardoor een totale bouwstop volgde.
Inmiddels zijn er maatregelen genomen, mede op basis van eerdere tussenadviezen van de commissie-Remkes. Zo is de maximumsnelheid op snelwegen overdag verlaagd naar 100 kilometer per uur en mag de luchtvaart alleen groeien als er verdere verduurzaming tegenover staat.
Waarom zorgt stikstof voor zo veel problemen in Nederland?
Eind april volgde een “structurele aanpak” die de stikstofuitstoot bij de bron moest aanpakken. Er werd geld vrijgemaakt om de natuur te herstellen en boeren die in de buurt van beschermd natuurgebied zaten, werden met een financiële regeling verleid te stoppen met hun bedrijf. De landbouw is in Nederland verantwoordelijk voor het grootste deel van de stikstofuitstoot: 41 procent.
Het kabinet stelde zichzelf de opgave om in 2030 bij ten minste de helft van de beschermde natuurgebieden de stikstofuitstoot onder een kritische grens te krijgen. Dit is alleen opgeschreven als “streefwaarde” en niet als hard doel, waardoor critici denken dat ook dit beleid net als de PAS uiteindelijk juridisch niet houdbaar is.
MOBilisation for the Environment (MOB), de milieuclub die met succes de PAS bij de rechter aanvocht, liet al direct weten ook vanwege het nieuwste stikstofbeleid naar de rechter te stappen.
Lees meer over: Politiek Stikstofuitspraak
Haalt het Klimaatkabinet Rutte 3 het jaar 2020 ??? – deel 5
Uitspraak Hoge Raad 20.12.2019
De Staat moet volgens deze uitspraak eind 2020 minimaal een kwart minder broeikasgassen uitstoten ten opzichte van 1990.
Het oordeel van de Hoge Raad in het kort samengevat:
- De Staat moet definitief eind 2020 de uitstoot van broeikasgassen ten opzichte van 1990 met 25 procent hebben verminderd.
- Klimaatverandering wordt gezien als reëel gevaar waar burgers tegen beschermd moeten worden.
- Uit berekeningen lijkt de overheid het gestelde doel niet te gaan halen.
- De zaak werd in 2013 door burgerplatform Urgenda aangespannen.
De eerdere uitspraak van het gerechtshof in Den Haag dat de Staat verplicht is om de uitstoot van broeikasgassen te verminderen, blijft dus in stand. Dat heeft de Hoge Raad vrijdag 20.12.2019 bepaald. De uitspraak uit het Urgenda-vonnis, over een reductie van minimaal 25 procent in 2020 ten opzichte van 1990, is daarmee definitief.
Telegraaf 03.01.2020
Telegraaf 30.12.2019
AD 21.12.2019
Het halen van die 25 procent minder uitstoot is geen eenvoudige opgave. Uit recent onderzoek blijkt dat de reductie vorig jaar nog maar 15 procent was. Daar is bijna dertig jaar over gedaan. De onderzoekers denken dat het volgend jaar 23 procent kan zijn, maar de onzekerheden zijn erg groot. Begin deze week stelden ze de verwachting bij naar 20 à 21 procent. Als het nog meer tegenzit, wordt het 19 procent.
AD 30.12.2019
Klimaatakkoord
Het kabinet heeft bij herhaling laten weten de uitspraak van de rechter te willen naleven, ook al was er wel cassatie ingesteld bij de Hoge Raad. Het gaat de regering daarbij om het principiële punt dat de rechter niet de op de stoel van de politiek mag gaan zitten. De uitspraak van het gerechtshof beperkt de vrijheid van het kabinet om beleid te maken, en “dat kan grote gevolgen hebben voor de vrijheid van kabinetten bij het maken van klimaatbeleid en op andere beleidsterreinen”, zo stelde de regering eerder.
Als de Staat de uitspraak van de rechter wil naleven, zijn er verschillende opties. Het kabinet kan ertoe besluiten om alle kolencentrales te sluiten, maar het kan ook de kaasschaafmethode toepassen: veel maatregelen nemen die allemaal kleine beetjes helpen. Een combinatie van beide is ook mogelijk.
Telegraaf 21.12.2019
Vorig jaar bekrachtigde het gerechtshof het eerdere spraakmakende vonnis in de zaak van klimaatorganisatie Urgenda tegen de staat. Het hof oordeelde dat deze klimaatmaatregelen behoren tot de zorgplicht van de overheid en sprak van een reële dreiging door klimaatverandering.
AD 21.12.2019
Klimaat-minister Wiebes ging daartegen in cassatie. Niet omdat hij bezwaar maakte tegen de inhoud van de uitspraak, maar om het principe. “We willen in hoogste instantie weten of de rechter op de stoel van de politiek kan gaan zitten.”
De Hoge Raad is een rechterlijke instantie die niet inhoudelijk naar een zaak kijkt, maar oordeelt of de wet en procesregels juist zijn toegepast. Die vraag kan in dit geval met ‘ja’ beantwoord worden.
Het hof zei daar eerder over dat Nederland zich gebonden heeft aan internationale verdragen, die rechtsgeldig zijn en dus juridisch getoetst kunnen worden door de Nederlandse rechter. De Hoge Raad onderschrijft dit.
Reactie kabinet
Er komen op dit moment geen extra klimaatmaatregelen nadat de Hoge Raad het Urgenda-vonnis vrijdag 20.12.2019 definitief maakte, schrijft minister Eric Wiebes (Klimaat) aan de Tweede Kamer. Er zijn namelijk al maatregelen genomen, benadrukt Wiebes. In juni werd het Klimaatakkoord gesloten dat moet uiteindelijk leiden tot de CO2-reductie.
In november kondigde het kabinet hierop aanvullende klimaatmaatregelen aan omdat het CO2-doel niet zou worden gehaald volgens berekeningen van het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL).
“Het doel blijft om het doel te halen”, zei de premier. Dat waren dezelfde woorden die hij begin dit jaar gebruikte toen het PBL een eerste waarschuwing gaf dat het Urgenda-doel waarschijnlijk niet wordt gehaald.
Kabinet trof extra klimaatmaatregelen
Het kabinet worstelt al jaren met het Urgenda-vonnis. Sinds het PBL begin dit jaar voor het eerst waarschuwde dat het CO2-doel niet wordt gehaald, wordt er nagedacht over welke klimaatmaatregelen getroffen kunnen worden.
Zo wordt de Hemwegcentrale eerder gesloten en komt er een CO2-belasting voor grote bedrijven, een van de afspraken uit het Klimaatakkoord.
Daar kwam het recente besluit om de maximumsnelheid overdag op alle snelwegen naar 100 kilometer per uur te verlagen bovenop. Dat is een maatregel om de stikstofuitstoot te verlagen, maar het helpt ook bij CO2–reductie.
“Het doel is om het doel te halen”, zei premier Mark Rutte in januari toen hij werd geconfronteerd met de PBL-cijfers. Voor Rutte is het belangrijk dat CO2-reducerende maatregelen die hier worden genomen, niet tot een uitstootstijging in het buitenland (‘weglekeffect‘) leiden. Ze mogen ook niet ten koste gaan van werkgelegenheid.
40-puntenplan
Urgenda heeft samen met ruim 700 andere organisaties afgelopen zomer al een 40-puntenplan gepresenteerd waarmee het doel gehaald kan worden.
Elektromotoren
Daarin staat bijvoorbeeld dat 70 procent van het elektriciteitsverbruik in de industrie wordt gebruikt door elektromotoren. Als die worden vervangen door zuiniger modellen die al op de markt zijn, kan er veel stroom bespaard worden. Bedrijven zouden daar subsidie voor moeten krijgen.
“Je kunt dit vergelijken met de aanschaf van een nieuwe koelkast, op een moment dat je oude nog niet kapot is. Dit leidt vrijwel altijd tot besparingen, omdat nieuwe modellen veel zuiniger zijn geworden. Zo zijn bedrijven eigenlijk verplicht om alle maatregelen te nemen, die zichzelf binnen vijf jaar terugverdienen. Alleen wordt dit beleid niet gehandhaafd, daarom houden veel bedrijven zich er niet aan”, aldus Minnesma. Als bedrijven wel zuiniger motoren aanschaffen, valt daar 2 megaton aan CO2 mee te besparen.
Een andere maatregel voorziet in een nieuwe bandenpomp, die werkt op zonnepanelen. Met het apparaat kunnen burgers de banden van hun auto op spanning brengen. Als je dit vier keer per jaar doet, bespaar je volgens Urgenda honderd euro en 0,2 megaton aan uitstoot. De apparaten worden onder meer bij supermarkten geplaatst.
Een andere categorie maatregelen gaat over het eten van vlees. Tot 2030 wordt verwacht dat ruim zestig procent van alle varkenshouders gaan stoppen met hun bedrijf. “De overheid kan deze sanering versnellen, door de varkensrechten op te kopen en uit de markt te halen. Want anders worden ze verkocht aan steeds groter wordende varkensbedrijven”, zegt Minnesma. Het minder eten van vlees is een belangrijke manier om de uitstoot van broeikasgassen tegen te gaan.
24 megaton
Het is een kleine greep uit de veertig maatregelen, die vanmiddag worden gepresenteerd. “Wat wij ermee willen bereiken, is laten zien dat het kan, en dat het kabinet snelheid gaat maken.” Eerder dit jaar kwam het Planbureau voor de Leefomgeving tot de conclusie dat het doel uit de Urgenda-rechtszaak met het huidige beleid niet gehaald wordt.
Het gat is volgens het Planbureau gemiddeld 9 megaton. Maar volgens Urgenda is de opgave eigenlijk nog veel groter. “Ja, want volgens de laatste cijfers van het CBS zitten we nu op ruim 14 procent minder broeikasgassen dan in 1990, terwijl we over een jaar op 25 procent moeten zitten. Omgerekend gaat dat om 24 megaton, die nog bespaard moet worden.”
Daarom vreest Urgenda dat alleen het sluiten van de kolencentrales niet voldoende is, en het kabinet sowieso op zoek moet naar andere aanvullende maatregelen.
Unieke zaak
Onder juristen heeft de Urgenda-rechtszaak tot veel discussie geleid. De uitspraak was dan ook uniek, want niet eerder stelde een rechter dat een regering meer moet doen tegen klimaatverandering. De Hoge Raad heeft laten weten de zaak nog voor het eind van dit jaar te willen afhandelen.
Terugblik
Zo kwam het klimaat de afgelopen tien jaar in het nieuws
Over één ding zijn de meeste mensen het wel eens: een van de belangrijkste sleutelmomenten op het gebied van het klimaat vond plaats in 2015 in Parijs. Daar sloten 195 landen een mondiaal akkoord over klimaatverandering, waarin ze afspraken de opwarming van de aarde te beperken tot ruim onder de 2 graden (het liefst zelfs tot 1,5 graad).
‘Klimaatdepressie’
Hoewel aanvankelijk nog maar langzaam leek door te dringen hoe groot de consequenties ervan waren, werd het akkoord van Parijs al meteen ‘historisch’ genoemd. En dat terwijl we dit decennium begonnen met depressieve onderhandelaars die nergens meer in geloofden, vertelt klimaatbeleidsonderzoeker Heleen de Coninck van de Radboud Universiteit.
“Nadat de klimaattop in Kopenhagen eind 2009 was mislukt, zag je dat de aandacht voor het klimaat even helemaal weg was. De onderhandelaars waren zo teleurgesteld, er trad een soort algehele klimaatdepressie in. En daardoor dachten veel mensen: we kunnen er blijkbaar niks aan doen.”
Breuk
Toch stond het denken over het klimaat in die periode niet stil. Zo werd in Nederland in 2013 het Energieakkoord gesloten, met afspraken over bijvoorbeeld oude kolencentrales (die moeten weg) en windparken (die moeten er juist bij).
Ed Nijpels, die in de jaren 80 milieuminister was, zag toe op de naleving van het Energieakkoord. “Het akkoord vormde een doorbraak in het denken over het klimaat”, zegt hij er nu over. “Een breuk in het tot dan toe warrige en inconsistente energiebeleid dat Nederland voerde. De urgentie werd tot dan toe niet gevoeld, het klimaat stond helemaal niet op de agenda.” (Urgenda)
NOS
In de tweede helft van dit decennium kregen we in Nederland een Klimaatwet, een Klimaatakkoord en vorige maand voor het eerst een nationale Klimaat- en Energieverkenning.
Duurzaamheidsorganisatie Urgenda dwong de Nederlandse Staat om de uitstoot van broeikasgassen terug te dringen, we zagen verschillende klimaatmarsen en tienduizenden klimaatspijbelaars. Het moge duidelijk zijn: het klimaat heeft de politieke en maatschappelijke agenda inmiddels wel bereikt.
Hete zomers en meer aardbevingen
Volgens onderzoeker De Coninck komt dat door een combinatie van factoren. “De wetenschappelijke zekerheid neemt toe, maar mensen zien klimaatverandering ook bevestigd in hun eigen omgeving.” Ze doelt op de afgelopen twee hete zomers in Nederland. “Die zijn geen signaal voor klimaatverandering, want het klimaat is het gemiddelde weer over dertig jaar. Maar door die hete zomers zijn mensen wel vaker gaan denken: er is misschien iets aan de hand.”
Ook de toename van aardbevingen in Groningen heeft meegespeeld, zegt De Coninck. “Die komen natuurlijk niet door klimaatverandering, maar hebben wel heel veel invloed gehad op de rol van gas in Nederland. Gas was altijd onaantastbaar. Maar nu werd het uitfaseren van gas bespreekbaar in de politiek.”
“Je kunt er beter met de vrouw van je vriend vandoor gaan dan met zijn auto”, aldus oud-milieuminister Ed Nijpels (VVD)
Met de aandacht voor het klimaat nam ook de weerstand toe. Want al die klimaatplannen kosten geld, en wie gaat dat betalen? Hoe moet dat straks zonder gasfornuis? En mogen we straks nog wel vlees eten of autorijden?
Oud-VVD-minister Nijpels haalt een van zijn stokpaardjes van stal: “Je kunt er beter met de vrouw van je vriend vandoor gaan dan met zijn auto.” Klimaatmaatregelen op het gebied van automobiliteit liggen gevoelig, zegt hij. “Dat was dertig jaar geleden zo en nu nog steeds. Hetzelfde geldt voor duurzame investeringen in je eigen huis. Dat moet je wel kunnen betalen.”
Over de kosten van het verduurzamen van je woning doen verschillende cijfers de ronde. Hoe zit het? Lees erover in dit artikel.‘Geldklopperij’
De betaalbaarheid van klimaatmaatregelen staat in de politiek regelmatig ter discussie. Volgens Thierry Baudet van Forum voor Democratie kosten de geplande maatregelen “astronomisch” veel geld, terwijl ze “niet-renderend” zijn. PVV-leider Geert Wilders spreekt van “ideologische geldklopperij“.
Het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) berekende eerder dit jaar dat de extra kosten van het (toen nog concept-)klimaatakkoord oplopen tot bijna 2 miljard per jaar in 2030. De kosten van het definitieve akkoord liggen waarschijnlijk iets hoger, voegde het PBL daar in november aan toe.
‘Banger voor klimaatverandering’
Volgens onderzoekers van demografisch instituut NIDI is het aantal klimaatsceptici in Nederland het afgelopen decennium afgenomen. Vond in 2009 nog bijna een kwart van de Nederlanders de verhalen over klimaatverandering sterk overdreven, in 2018 was dat gedaald tot 11 procent.
Uit hetzelfde onderzoek blijkt dat het aantal mensen dat zich zorgen maakt over de opwarming van de aarde in die periode juist is toegenomen van 35 naar 58 procent. Recent onderzoek van de Europese Investeringsbank geeft eenzelfde beeld: bijna de helft van de 30.000 ondervraagden gaf aan banger te zijn voor klimaatverandering dan voor baanverlies of een terroristische aanslag.
Verbeterpunten
Volgens hoogleraar Linda Steg, die aan de Rijksuniversiteit Groningen onderzoek doet naar het milieugedrag van consumenten, gelooft maar 2 procent van de inwoners van Europa dat klimaatverandering niet bestaat. Ze baseert zich op een groot onderzoek waaraan zij met andere Europese collega’s werkte. “Hetzelfde aantal zegt dat wij mensen er niets mee te maken hebben.”
Volgens Steg is het draagvlak voor klimaatmaatregelen veel groter dan gedacht. Maar er zijn nog wel verbeterpunten, ziet ze. “Voor draagvlak is het bijvoorbeeld belangrijk dat de kosten en baten eerlijk zijn verdeeld. En dat mensen het gevoel hebben dat ze inspraak hebben. Dat kan beter.”
Klimaatpanel
Het Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC) van de VN verzamelt en beoordeelt alle wetenschappelijke klimaatkennis. Sinds 2018 publiceerde het IPCC daar drie rapporten over, de laatste ging over de zeespiegel (conclusie: die stijgt sneller dan verwacht).
Wie zegt er eigenlijk dat de aarde opwarmt?
Bekijk ook;
- NPO Focus: Een klimaatakkoord, heeft dat zin?
- Hoe 30 jaar geleden op een haar na in Noordwijk het klimaat werd gered
- Het klimaat: wat kost dat jou in 2030?
- Minimaal akkoord op klimaattop Madrid, grootste probleem doorgeschoven
2010
In de jaren 2010 veranderde de opwarming van de aarde van een ietwat abstracte statistiek tot voelbare werkelijkheid. Het is nog maar net begonnen, zeggen de kenners eenstemmig.
Het leek wel oorlog, zeiden de mensen die erbij waren. In Boxtel scheurde het asfalt en werden majestueuze bomen ‘met wortel en al’ uit de grond gerukt. In Vught knapten gasleidingen en ontsnapte een baby aan de dood toen er twee bomen op een huis vielen. In Den Bosch kwam het water omhoog uit de wc’s waardoor winkels en woningen blank kwamen te staan.
Dat was 28 juni 2011, de dag dat het extreemste buienfront ooit in ons land gemeten over Brabant trok. Honderden bomen sneuvelden, straten en tunnels stonden blank. Hulpverleners noemden het een wonder dat er niemand gewond was geraakt. Een zeldzame uitschieter? Op 28 juli 2014 was het weer raak. En op 23 juni 2016 weer. En op 4 juni 2019 dit jaar wéér.
De jaren 2010 waren het decennium waarin klimaatverandering tastbaar werd. Was de opwarming van de aarde voorheen een ietwat abstract begrip, inmiddels vinden wetenschappers overal meetbaar bewijs. Van de smeltende polen tot de opdrogende Amazone en van de westpunt van Antarctica tot winkelcentrum De Helftheuvel in Den Bosch.
In 2010 leek het allemaal nog mee te vallen. Merkwaardig genoeg liep de wereldtemperatuur al een jaar of tien nauwelijks meer verder op, terwijl de uitstoot van broeikasgassen gewoon doorging. Dat kon toeval zijn, een kwestie van de extra energie van de broeikasgassen die tijdelijk ergens anders belandde, zoals een tochtig oud huis ook niet overal gelijkmatig opwarmt als je de verwarming aanzet.
Maar het kon ook betekenen dat er ergens in het klimaat een nog onbekende rem zit, die warmte wegvoert of absorbeert. Misschien werken broeikasgassen uiteindelijk minder hard door in de temperatuur dan in de jaren tachtig en negentig het geval leek, opperden sommigen voorzichtig.
Maar toen kwam 2014. En 2015, 2016 – en de jaren daarna. De wereldtemperatuur schoot verder omhoog. In de grafieken is de ‘pauze’ in de opwarming tussen ongeveer 1998 en 2013 inmiddels niet meer dan een tamelijk onbetekenend kreukeltje in een stijgende temperatuurreeks, met het blote oog zie je het niet eens:
Beeld Berkeley Earth
De opwarming blijft weliswaar iets achter bij de prognoses, maar ligt nog steeds in lijn met wat de klimaatmodellen voorzien. ‘Dat de polen sterker opwarmen, dat de stratosfeer afkoelt, dat er meer waterdamp in de dampkring komt: alles wat men in de jaren zeventig al voorspelde, is in feite uitgekomen’, signaleert Pier Siebesma, hoogleraar aardwetenschap aan de TU Delft.
Waarnemingen (zwart) en prognoses zoals gedaan in 2013. Beeld Climate Lab Book
Intussen veegden diverse grote studies de laatste restjes twijfel van tafel. Want wacht eens: was het in de Middeleeuwen, toen men in Engeland wijn verbouwde en de Vikingen zich vestigden op Groenland, niet net zo warm of zelfs warmer dan nu? Toch niet, bleek afgelopen zomer uit een grote overzichtsstudie. Destijds was de warmte plaatselijk, terwijl de opwarming vandaag de dag overal ter wereld tegelijk toeslaat:
De Romeinse, middeleeuwse en huidige warmte en hun verdeling over de aardbol. Beeld Nature
En is het niet denkbaar dat er ergens in het systeem een nog onontdekte, heel andere aandrijver van de opwarming zit? Reken er niet te hard op: statistische analyses van de temperatuurstijging wijzen uit dat zelfs zo’n ‘onbekende onbekende’ zeer onwaarschijnlijk is. ‘En reken maar dat we ons allemaal gek hebben gezocht naar zo’n extra variabele’, zoals klimaatwetenschapper Geert Jan van Oldenborgh van het KNMI eerder dit jaar verwoordde, ‘want als je hierin een gat kunt schieten, sta je meteen in Nature.’
Intussen werd het voor het eerst mogelijk om statistiek te bedrijven met het warmere klimaat en afzonderlijke weerincidenten toe te schrijven aan klimaatverandering. Neem de hitte die afgelopen zomer 2019 in heel Europa voor records zorgde en in Nederland het kwik opdreef tot voorbij de symbolische recordhoogte van 40 graden.
Uit een kansanalyse uitgevoerd door een Europees onderzoeksteam blijkt dat zoiets eens in de vijftig jaar kan voorkomen. Maar een eeuw geleden was dat nog eens in de duizenden jaren – zeg maar gewoon: zo goed als uitgesloten.
Of neem het noodweer dat op 28 juli 2014 delen van Noord-Brabant en de Randstad blank zette. Zulke regen komt inmiddels eens in de vijftien jaar voor, becijferde het KNMI, maar in 1951 was die kans eens in de paar honderd jaar. De klimaatverandering heeft een soort dakkapel boven op de weerstatistieken gebouwd.
Neerslagrecords in Nederland, en de kans erop. Beeld KNMI
Een hele trits satellieten, zeeboeien en andere meetapparatuur zorgden intussen voor betere aardwaarnemingen dan ooit. Met als gevolg dat men beter vat kreeg op een aantal belangrijke verschijnselen die tot voor kort ongrijpbaar bleven. Het effect van wolken. De energieopslag in de oceanen.
De smeltsnelheid van de ijskappen. De convectie hoog in de dampkring. ‘De veranderingen komen steeds meer aan het licht’, zegt poolkaponderzoeker Roderik van der Wal van de Universiteit Utrecht. ‘Wat zich tot tien jaar geleden vooral afspeelde in de hoofden van de mensen, zien we nu echt.’
En zichtbaar werd het. Op de Groenlandse ijskap is het massaverlies tegenwoordig twee keer zo groot als tien jaar eerder, wezen de metingen uit. Bij West-Antarctica is het massaverlies zelfs verdrievoudigd. Het zee-ijs dat resteert aan het eind van de zomer op de Noordpool slonk in ongekend tempo, met records in 2012, 2018 en 2019. En de zeespiegelstijging versnelde in de satellietmetingen, van 2,1 millimeter per jaar in de periode 1970-2015 en 3,6 millimeter per jaar voor het tijdvak 2006-2015.
Zo vielen de puzzelstukjes het afgelopen decennium steeds meer op hun plaats. De aarde warmt op in een tijdvak waarin het, afgaand op zaken zoals de zonneactiviteit, eigenlijk juist iets koeler zou moeten worden. En de enige factor die dat redelijkerwijs kan verklaren, is de stuwende hand van de broeikasgassen die de mens heeft losgestookt uit olie en steenkool en indirect uit de bodem.
Beeld Hilde Harshagen
Geconfronteerd met zoveel bewijs begon ook de politiek zowaar enigszins in actie te komen: een mooie belofte hier, een subsidie daar. Dat culmineerde vijf jaar geleden in het klimaatakkoord van Parijs, in feite een belofte om de planeet niet verder op te warmen dan 1,5 graad (we zitten inmiddels op 1,1).
Maar eerlijk is eerlijk, veel kans om dat doel te halen is er niet. Zelfs als alle aan ‘Parijs’ deelnemende landen hun beloften nakomen, zal de wereldtemperatuur naar verwachting zo’n 3 graden oplopen. Dat betekent zoveel als de vernietiging van de ondiepe koralen, uitdroging van grote delen van de Amazone en 275 miljoen mensen die moeten verhuizen voor de stijgende zee, volgens de inzichten die het VN-klimaatpanel IPCC samenbrengt in zijn rapporten.
Om onder de anderhalve graad te blijven, zouden buitensporige maatregelen nodig zijn, zoals vervijfvoudiging van de hoeveelheid kernenergie, massale ondergrondse opslag van CO2 en de beplanting van een gebied zo groot als West-Europa met bos en biogewassen. Een lastige spagaat: we weten dat het klimaat opwarmt door toedoen van de mens, maar een overtuigend antwoord heeft niemand nog gevonden.
Niet vreemd dus dat uitvogelen wat precies de gevolgen van klimaatverandering zijn de grote nieuwe uitdaging is voor veel klimaatwetenschappers. Want hoewel de klimaatmodellen de grote lijnen van de opwarming aardig nabootsen, zijn ze op regionaal niveau nog erg onnauwkeurig: wat gebeurt er met de grote luchtstromingen in de dampkring, wordt het in ons land nou droger of juist steeds natter?
‘Zuid-Europa wordt droger, Noord-Europa natter en wij zitten daar precies tussenin’, schetst klimaatonderzoeker Rob van Dorland van het KNMI. ‘Het blijkt bijzonder moeilijk om greep te krijgen op wat dat voor ons land betekent.’
Om zulke puzzels op te lossen zijn eigenlijk nieuwe modellen nodig, zeggen betrokkenen, die het aardsysteem tot op de kilometer nauwkeurig nabootsen. Maar zulke modellen vergen rekenkracht die er eenvoudigweg nog niet is, alle moderne supercomputers ten spijt.
Kleine lichtpuntjes zijn er intussen ook. Zo daalde de prijs van zonnepanelen sneller dan verwacht, draaiden de eerste windparken subsidievrij en begon de CO2-uitstoot van onder meer Japan, de VS en het Verenigd Koninkrijk zowaar te dalen.
Intussen voorziet het Internationaal Energie Agentschap een stijging van de olieprijs en begint zelfs Koning Steenkool barstjes te vertonen: zo werden er in het Verenigd Koninkrijk dit jaar voor het eerst sinds de 19de eeuw twee weken lang geen kolen verstookt. Misschien heeft ook verduurzaming ‘omslagpunten’ waarboven alles opeens sneller en soepeler verloopt, signaleerde een studie eerder dit jaar.
Maar misschien nog belangrijker is de aanpassing door de mens. Toen Europa in 2003 werd getroffen door een hevige hittegolf, kostte dat in Frankrijk alleen al 15 duizend mensen vroegtijdig het leven. Voor de recordhittegolf van afgelopen juli staat dat aantal op 868: nog steeds schokkend, maar toch liefst 95 procent minder dan vijftien jaar geleden.
Ook voor bosbranden, overstromingen, stormen, extreme neerslag en ander klimaatgerelateerd onheil is dat de trend. Meer voorvallen, maar minder schade, gewonden en sterfte – domweg omdat waarschuwingscodes, voorzorgsmaatregelen en bouwaanpassingen helpen. De veerkracht van de mens is misschien wel de belangrijkste variabele die in de klimaatgrafieken ontbreekt.
Niet dat we er daarmee zijn. Op het oog ingeschat passeren we rond 2040 de anderhalve graad opwarming en rond het jaar 2070 de twee – de grens die niemand zegt te willen passeren. Het verhaal van de mens die zijn planeet opwarmde, is nog maar net begonnen.
Meer klimaatverandering
Het klimaat, vijftig jaar later: een min of meer hoopgevend bericht uit 2069
Loopt het wel zo mis met het klimaat als het lijkt? Wetenschapsredacteur Maarten Keulemans blikt terug vanuit het jaar 2069 – en ziet dat de schade eigenlijk best meevalt.
Duidelijker wordt het niet: de klimaatverandering van nu is uniek
Twijfelen of de mens het klimaat wel opwarmt, is nu toch echt een achterhoedegevecht geworden. Een reeks nieuwe analyses laat geen spaan heel van het argument dat klimaatverandering van alle tijden is.
Warmt CO2 het klimaat echt wel op?
We vroegen ons af: wat klopt er al dan niet van drie knellende vragen die klimaatsceptici vaak stellen?
Wat hebben we geleerd? 16 wetenschappelijke lessen uit het afgelopen decennium
Het klimaat begint voelbaar te veranderen en insecten leggen massaal het loodje. Traditiegetrouw zetten we aan het eind van elk jaar de opmerkelijkste lessen op een rij – deze keer blikken we meteen maar terug op het hele decennium. Er is ook vrolijker nieuws: de duurzame revolutie komt op gang, traumatherapie werkt echt en we gaan niet meer dood aan ziekten die tien jaar geleden nog fataal waren. Bekijk hier de zestien lessen.
Hitterecords, lichtende nachtwolken en tornado’s: 2019 was uniek weerjaar NOS 26.12.2019
2019 in top vijf warmste jaren ooit gemeten AD 26.12.2019
lees: Britse koningin onder de indruk van jonge klimaatactivisten NU 25.12.2019
lees: 2019 het weer in Nederland: heet en nat, maar niet nat genoeg RTL 22.12.2019
lees: Zacht winterweer: hooikoorts tijdens kerst AD 21.12.2019
lees: Winter? Hoogste temperatuur op 20 december ooit gemeten AD 20.12.2019
lees: 15 graden in december: het is hier morgen warmer dan in Madrid AD 16.12.2019
Dossier klimaat – NU
dossier “Klimaatmaatregelen” – AD
lees: kamerbrief over uitvoering urgenda-vonnis 28.06.2019
lees: kamerbrief-voorstel-voor-een-klimaatakkoord 28.06.2019
lees: klimaatakkoord 28.06.2019
lees: Het Klimaatakkoord in (meer dan) 70 vragen 28.06.2019
Zie ook: Klimaatspanningen niet alleen in de Tweede kamer opgelopen
Zie ook: Klimaatmars 10.03.2019 van de Dam naar Museumplein Amsterdam – terugblik
Zie ook: Klimaatdemonstratie 07.02.2019 op het Malieveld – terugblik
Zie ook: Haalt het Klimaatkabinet Rutte 3 het jaar 2020 ??? – deel 4
Zie ook: Haalt het Klimaatkabinet Rutte 3 het jaar 2020 ??? – deel 3
Zie ook: Haalt het Klimaatkabinet Rutte 3 het jaar 2020 ??? – deel 2
Zie ook: Haalt het Klimaatkabinet Rutte 3 het jaar 2020 ??? – deel 1
Zie ook: 2019 – Het jaar van de waarheid voor kabinet Rutte 3
Stikstof: geduld oppositie raakt op, dit besloot het kabinet tot nu toe
NU 10.02.2020 Het is inmiddels bijna negen maanden geleden dat de Raad van State oordeelde dat het stikstofbeleid de Natura 2000-gebieden volgens Europese regels onvoldoende beschermt. Vorige week kondigde het kabinet langverwachte maatregelen aan, maar oppositiepartijen en belangenclubs zijn ontevreden over de aanpak. Wat is er tot nu toe afgesproken?
Waar minister Carola Schouten, als landbouwminister coördineert zij de stikstofaanpak, en premier Mark Rutte waarschuwen dat een simpele en snelle oplossing voor de stikstofcrisis niet bestaat, wordt de oppositie steeds ongeduldiger.
Enkele partijen vinden het beleid te langzaam en te weinig. GroenLinks werkt daarom zelf aan een stikstofwet. Ook belangenorganisaties Bouwend Nederland, MKB-Nederland en verschillende natuurorganisaties steunen voor een deel dit initiatief.
De PVV is juist van mening dat er helemaal geen probleem met stikstof is. Ook die partij komt met een eigen wet, maar dan met de strekking om even helemaal geen maatregelen te nemen.
Wat heeft het kabinet tot nu toe besloten? Een overzicht:
Spoedwet met veel tegenzin goedgekeurd door parlement
Na veel overleg en een lijvig advies van de Commissie-Remkes, kondigt het kabinet de eerste maatregelen aan die vooral de woning- en wegenbouw weer op gang moeten krijgen. Veel projecten liggen sinds de Raad van State-uitspraak noodgedwongen stil en nieuwe bouwvergunningen worden nauwelijks afgegeven.
Omdat er haast is, bouwbedrijven komen in de financiële problemen en dijken moeten worden verstevigd, komt het kabinet met een spoedwet die nog net voor de Kerst door het parlement wordt aangenomen.
Zo worden er voorbereidingen getroffen voor een drempelwaarde. Zo kunnen bouwvergunningen voor projecten die onder een bepaalde stikstofnorm blijven direct worden afgegeven.
Wat valt er nog meer onder de spoedwet
- Het veevoer wordt aangepast zodat er minder eiwitten in zitten. Overtollig eiwit zorgt namelijk voor extra stikstofuitstoot dat via de mest naar buiten komt.
- De maximumsnelheidsverlaging op alle snelwegen gaat overdag naar 100 kilometer per uur. In maart worden de verkeersborden aangepast.
Het zijn allemaal maatregelen die de stikstofuitstoot op de korte termijn verlagen. Die zogenoemde ‘stikstofwinst’ gaat voor het grootste gedeelte naar de bouw, een kleiner deel gaat naar natuurherstel.
Opkopen en verduurzamen boerenbedrijven
Nu de bouwsector voorlopig is gered, denkt het kabinet na over maatregelen voor de lange termijn.
Die komen begin februari. Het kabinet maakt dan bekend dat er geld beschikbaar komt om boerenbedrijven die dichtbij Natura 2000-gebieden staan en veel stikstof uitstoten, worden opgekocht. Het gaat om de zogenoemde ‘piekbelasters’. Het opkopen gebeurt op vrijwillige basis.
Er komt ook geld voor boeren die willen blijven. Zij krijgen hulp om hun stallen te verduurzamen en te innoveren.
Dan is er nog het opkoopprogramma voor de varkenshouderij. Die maatregel bestond al lang voor de Raad van State-uitspraak en is eigenlijk vooral bedoeld om stankoverlast tegen te gaan. Maar omdat het opkopen van varkensboeren ook helpt bij het verlagen van de stikstofuitstoot, wordt de maatregel betrokken in het totaalplaatje.
77
Waarom zorgt stikstof voor zo veel problemen in Nederland?
Wat kosten al die stikstofmaatregelen?
Het kabinet maakt eenmalig 522 miljoen euro vrij om stikstofcrisis aan te pakken.
Het grootste gedeelte, 350 miljoen euro, is bestemd voor de opkoop van boerenbedrijven. De overige 172 gaat naar de verduurzaming en innovatie van stallen. Dat is allemaal nog lang niet genoeg, maar dit is waar de boeren het voor nu mee moeten doen.
Voor de sanering van de varkenshouderij was in het regeerakkoord al 180 miljoen euro gereserveerd. De regeling blijkt alleen zo populair, dat het bedrag hoger uitvalt. Het kabinet belooft die extra kosten te zullen betalen.
Alle extra, nog niet bekende kosten – en die zijn er – worden allemaal opgenomen in de Voorjaarsnota die medio mei naar de Tweede Kamer wordt gestuurd.
Wat staat er nog te gebeuren?
Met deze maatregelen is het kabinet er nog lang niet. Er staat dan ook nog veel op de agenda voor de komende tijd.
Zo komt er een fonds dat boeren moet ondersteunen in de omschakeling naar kringlooplandbouw. Hoe dat fonds er precies uit komt te zien, is nog niet duidelijk. Is er sprake van subsidie of komt er een vorm van overheidsfonds? Die vraag blijft onbeantwoord.
Er komen nog afspraken over extern salderen, een middel voor bedrijven om extra stikstof uit te stoten en dat elders te compenseren.
De natuur moet door alle stikstofuitstoot versterkt en verbeterd worden. De precieze aanpak en het bijbehorende kostenplaatje wordt naar verwachting dit voorjaar bekendgemaakt.
Verder komt het kabinet nog met een reactie op het recente advies van de al eerder genoemde Commissie-Remkes over de luchtvaart. In dat advies staat dat de luchtvaart alleen kan groeien, als stikstofuitstoot in die sector omlaag gaat. Dat kan gevolgen hebben voor de voorgenomen groei van Schiphol en de opening van Lelystad Airport.
Remkes komt dit voorjaar met nog twee stikstofadviezen: voor de industrie en scheepvaart en voor maatregelen voor de langere termijn.
Zie ook: Commissie-Remkes: Lelystad Airport alleen open bij lagere stikstofuitstoot
Lees meer over: Politiek Stikstofuitspraak
Stikstof: geduld oppositie raakt op, wat het kabinet tot nu toe besloot
MSN 10.02.2020 Het is inmiddels bijna negen maanden geleden dat de Raad van State oordeelde dat het stikstofbeleid de Natura 2000-gebieden volgens Europese regels onvoldoende beschermt. Vorige week kondigde het kabinet langverwachte maatregelen aan, maar oppositiepartijen en belangenclubs zijn ontevreden over de aanpak. Wat is er tot nu toe afgesproken?
Waar minister Carola Schouten, als landbouwminister coördineert zij de stikstofaanpak, en premier Mark Rutte waarschuwen dat een simpele en snelle oplossing voor de stikstofcrisis niet bestaat, wordt de oppositie steeds ongeduldiger.
Enkele partijen vinden het beleid te langzaam en te weinig. GroenLinks werkt daarom zelf aan een stikstofwet. Ook belangenorganisaties Bouwend Nederland, MKB-Nederland en verschillende natuurorganisaties steunen voor een deel dit initiatief.
De PVV is juist van mening dat er helemaal geen probleem met stikstof is. Ook die partij komt met een eigen wet, maar dan met de strekking om even helemaal geen maatregelen te nemen.
Wat heeft het kabinet tot nu toe besloten? dit besloot het kabinet tot nu toe
Een overzicht:
Spoedwet met veel tegenzin goedgekeurd door parlement
Na veel overleg en een lijvig advies van de Commissie-Remkes, kondigt het kabinet de eerste maatregelen aan die vooral de woning- en wegenbouw weer op gang moeten krijgen. Veel projecten liggen sinds de Raad van State-uitspraak noodgedwongen stil en nieuwe bouwvergunningen worden nauwelijks afgegeven.
Omdat er haast is, bouwbedrijven komen in de financiële problemen en dijken moeten worden verstevigd, komt het kabinet met een spoedwet die nog net voor de Kerst door het parlement wordt aangenomen.
Zo worden er voorbereidingen getroffen voor een drempelwaarde. Zo kunnen bouwvergunningen voor projecten die onder een bepaalde stikstofnorm blijven direct worden afgegeven.
Het zijn allemaal maatregelen die de stikstofuitstoot op de korte termijn verlagen. Die zogenoemde ‘stikstofwinst’ gaat voor het grootste gedeelte naar de bouw, een kleiner deel gaat naar natuurherstel.
Opkopen en verduurzamen boerenbedrijven
Nu de bouwsector voorlopig is gered, denkt het kabinet na over maatregelen voor de lange termijn.
Die komen begin februari. Het kabinet maakt dan bekend dat er geld beschikbaar komt om boerenbedrijven die dichtbij Natura 2000-gebieden staan en veel stikstof uitstoten, worden opgekocht. Het gaat om de zogenoemde ‘piekbelasters’. Het opkopen gebeurt op vrijwillige basis.
Er komt ook geld voor boeren die willen blijven. Zij krijgen hulp om hun stallen te verduurzamen en te innoveren.
Dan is er nog het opkoopprogramma voor de varkenshouderij. Die maatregel bestond al lang voor de Raad van State-uitspraak en is eigenlijk vooral bedoeld om stankoverlast tegen te gaan. Maar omdat het opkopen van varkensboeren ook helpt bij het verlagen van de stikstofuitstoot, wordt de maatregel betrokken in het totaalplaatje.
Wat kosten al die stikstofmaatregelen?
Het kabinet maakt eenmalig 522 miljoen euro vrij om stikstofcrisis aan te pakken.
Het grootste gedeelte, 350 miljoen euro, is bestemd voor de opkoop van boerenbedrijven. De overige 172 gaat naar de verduurzaming en innovatie van stallen. Dat is allemaal nog lang niet genoeg, maar dit is waar de boeren het voor nu mee moeten doen.
Voor de sanering van de varkenshouderij was in het regeerakkoord al 180 miljoen euro gereserveerd. De regeling blijkt alleen zo populair, dat het bedrag hoger uitvalt. Het kabinet belooft die extra kosten te zullen betalen.
Alle extra, nog niet bekende kosten – en die zijn er – worden allemaal opgenomen in de Voorjaarsnota die medio mei naar de Tweede Kamer wordt gestuurd.
Wat staat er nog te gebeuren?
Met deze maatregelen is het kabinet er nog lang niet. Er staat dan ook nog veel op de agenda voor de komende tijd.
Zo komt er een fonds dat boeren moet ondersteunen in de omschakeling naar kringlooplandbouw. Hoe dat fonds er precies uit komt te zien, is nog niet duidelijk. Is er sprake van subsidie of komt er een vorm van overheidsfonds? Die vraag blijft onbeantwoord.
Er komen nog afspraken over extern salderen, een middel voor bedrijven om extra stikstof uit te stoten en dat elders te compenseren.
De natuur moet door alle stikstofuitstoot versterkt en verbeterd worden. De precieze aanpak en het bijbehorende kostenplaatje wordt naar verwachting dit voorjaar bekendgemaakt.
Verder komt het kabinet nog met een reactie op het recente advies van de al eerder genoemde Commissie-Remkes over de luchtvaart. In dat advies staat dat de luchtvaart alleen kan groeien, als stikstofuitstoot in die sector omlaag gaat. Dat kan gevolgen hebben voor de voorgenomen groei van Schiphol en de opening van Lelystad Airport.
Remkes komt dit voorjaar met nog twee stikstofadviezen: voor de industrie en scheepvaart en voor maatregelen voor de langere termijn.
Minister Wiebes van Economische Zaken en Klimaat ANP
Kabinet overlegt met Urgenda over verlaging CO2-uitstoot
NOS 07.02.2020 Het kabinet heeft vanmorgen met directeur Minnesma van stichting Urgenda gesproken over uitvoering van het zogenoemde Urgenda-vonnis. Het was volgens minister Wiebes een heel plezierig gesprek.
In december oordeelde de Hoge Raad dat de uitstoot van broeikasgassen voor het einde van dit jaar ten minste 25 procent omlaag moet ten opzichte van 1990, zoals Urgenda heeft geëist
Wiebes zegt dat het kabinet nu vaker met Minnesma om de tafel wil. Hij noemt de uitvoering van het vonnis een buitengewoon grote opdracht. “Maar er is een vonnis, dus daar moet ik me natuurlijk wel aan houden.”
‘Energierekening omlaag’
Hij zegt dat het kabinet en Urgenda samen kijken naar “maatregelen die voor Nederlanders prettig zijn en die tegelijkertijd CO2 besparen”.
Welke dat zijn, staat nog niet vast. “Maar we zien dat er allerlei maatregelen denkbaar zijn die de energierekening omlaag kunnen krijgen, en dat vindt iedereen natuurlijk prettig.”
Het kabinet had vanmorgen ook overleg met boerenorganisaties over de stikstofcrisis,
Bekijk ook;
- ‘Goed gesprek’ tussen kabinet en boerenorganisaties
- Hoge Raad houdt Urgenda-vonnis in stand: kabinet moet uitstoot terugdringen
Rijk en provincies streven naar circa 185 miljoen nieuwe bomen in 2030
NU 05.02.2020 In 2030 moet er in Nederland 10 procent meer bos zijn, vinden landbouwminister Carola Schouten en de provincies. In een brief aan de Tweede Kamer zetten ze hun visie voor een nieuwe bossenstrategie uiteen.
Een uitbreiding van het Nederlandse bosgebied met ongeveer 37.000 hectare is volgens Schouten nodig om onder meer afspraken in het Klimaatakkoord na te komen. Nederland moet de totale CO2-uitstoot in 2030 met 49 procent verminderd hebben ten opzichte van 1990.
Bossen nemen CO2 op en kunnen daarom volgens experts een belangrijke bijdrage leveren in de strijd tegen klimaatverandering.
In nieuw Nederlands bosgebied staan op 1 hectare doorgaans ongeveer vijfduizend bomen, laat Staatsbosbeheer-woordvoerder Imke Boerma weten. Het gaat daarom om ongeveer 185 miljoen nieuwe bomen.
De Kamerbrief van Schouten betreft een eerste visie, die uiteindelijk moet leiden tot een volwaardige bossenstrategie. De stap is van belang, omdat Nederland sinds 1986 geen landelijke visie voor bossen heeft gehad, zegt woordvoerder Boerma.
Ook buiten natuurgebied komt bos
Schouten en de provincies willen al die nieuwe bomen onderbrengen binnen bestaande natuurgebieden, maar ook daarbuiten. Nieuw bos moet gecombineerd worden met andere functies, zoals het opwekken van energie of landbouw. Daarbij moeten bossen bestendiger gemaakt worden tegen klimaatverandering én moet de biodiversiteit vergroot worden. In landelijke gebieden komen volgens de plannen meer struiken, heggen en houtwallen.
“Wij zijn blij dat de regie wordt genomen om meer bossen te planten en duurzaam met hout om te gaan”, zegt Boerma. Hij wijst erop dat Nederland wat betreft bebossing achterligt op onze buurlanden. “De landen om ons heen hebben ongeveer 30 procent bos, terwijl wij al jaren op 10 procent zitten.”
Bossen aanplanten op koeienweiden en kippenuitlopen
“Eigenlijk ben ik heel tevreden met deze visie”, zegt Bas Lerink, onderzoeker Europees bos aan Wageningen University & Research. “Als je kijkt naar de extreme claim op ruimte die er in Nederland ligt, dan is dit een hele mooie stap.”
“Het is ook absoluut nodig, gezien de problemen die het bos al heeft”, voegt hij toe. “Door klimaatverandering is er bijvoorbeeld nu al veel sterfte onder Nederlandse bomen.”
Lerink is positief over het combineren van bos met andere functies. “Denk aan nieuw bos op koeienweiden, kippenuitlopen en langs infrastructuur. Dit is extra interessant, omdat de oude functies van dat gebied dan behouden worden. Ook hoeven andere vormen van natuur dan niet verder in te krimpen.”
Hout kan plastic en beton vervangen
In de visie staat dat er ruimte moet zijn voor een lichte stijging van de houtkap. Duurzaam gebruik van hout, zoals het bouwen van huizen, krijgt dan wel de voorkeur.
“Dit is een van de andere belangrijke manieren waarop klimaatverandering tegengegaan kan worden met bomen”, zegt Lerink. “Hout houdt CO2 vast, ook na de kap. Wanneer het dan vervuilende materialen zoals beton of plastic vervangt, is dat helemaal mooi.”
“Er wordt al gezegd dat dit het decennium van het bos wordt: het houten decennium”, voegt hij toe. “Vanaf 2020 komt er veel meer focus op bosuitbreiding, omdat er weinig nadelen aan kleven en mensen er positief naar kijken.”
Zie ook: Bomen planten en nog vier opties voor CO2-opslag: geen magische knop
Lees meer over: Klimaat Binnenland
Van depressie tot akkoord: zo zag dit ‘klimaatdecennium’ eruit
NOS 29.12.2019 In 2010 kregen we in de winkel nog een gratis plastic tasje, reden er nauwelijks elektrische auto’s rond en hadden we van ‘klimaatspijbelaars’ nog nooit gehoord.
Inmiddels zijn we tien jaar verder. Een decennium met nieuwe klimaatconferenties, drukbezochte klimaatmarsen en blijvende klimaatscepsis.
Zo kwam het klimaat de afgelopen tien jaar in het nieuws
Over één ding zijn de meeste mensen het wel eens: een van de belangrijkste sleutelmomenten op het gebied van het klimaat vond plaats in 2015 in Parijs. Daar sloten 195 landen een mondiaal akkoord over klimaatverandering, waarin ze afspraken de opwarming van de aarde te beperken tot ruim onder de 2 graden (het liefst zelfs tot 1,5 graad).
‘Klimaatdepressie’
Hoewel aanvankelijk nog maar langzaam leek door te dringen hoe groot de consequenties ervan waren, werd het akkoord van Parijs al meteen ‘historisch’ genoemd. En dat terwijl we dit decennium begonnen met depressieve onderhandelaars die nergens meer in geloofden, vertelt klimaatbeleidsonderzoeker Heleen de Coninck van de Radboud Universiteit.
“Nadat de klimaattop in Kopenhagen eind 2009 was mislukt, zag je dat de aandacht voor het klimaat even helemaal weg was. De onderhandelaars waren zo teleurgesteld, er trad een soort algehele klimaatdepressie in. En daardoor dachten veel mensen: we kunnen er blijkbaar niks aan doen.”
Breuk
Toch stond het denken over het klimaat in die periode niet stil. Zo werd in Nederland in 2013 het Energieakkoord gesloten, met afspraken over bijvoorbeeld oude kolencentrales (die moeten weg) en windparken (die moeten er juist bij).
Ed Nijpels, die in de jaren 80 milieuminister was, zag toe op de naleving van het Energieakkoord. “Het akkoord vormde een doorbraak in het denken over het klimaat”, zegt hij er nu over. “Een breuk in het tot dan toe warrige en inconsistente energiebeleid dat Nederland voerde. De urgentie werd tot dan toe niet gevoeld, het klimaat stond helemaal niet op de agenda.” (Urgenda)
NOS
In de tweede helft van dit decennium kregen we in Nederland een Klimaatwet, een Klimaatakkoord en vorige maand voor het eerst een nationale Klimaat- en Energieverkenning.
Duurzaamheidsorganisatie Urgenda dwong de Nederlandse Staat om de uitstoot van broeikasgassen terug te dringen, we zagen verschillende klimaatmarsen en tienduizenden klimaatspijbelaars. Het moge duidelijk zijn: het klimaat heeft de politieke en maatschappelijke agenda inmiddels wel bereikt.
Hete zomers en meer aardbevingen
Volgens onderzoeker De Coninck komt dat door een combinatie van factoren. “De wetenschappelijke zekerheid neemt toe, maar mensen zien klimaatverandering ook bevestigd in hun eigen omgeving.” Ze doelt op de afgelopen twee hete zomers in Nederland. “Die zijn geen signaal voor klimaatverandering, want het klimaat is het gemiddelde weer over dertig jaar. Maar door die hete zomers zijn mensen wel vaker gaan denken: er is misschien iets aan de hand.”
Ook de toename van aardbevingen in Groningen heeft meegespeeld, zegt De Coninck. “Die komen natuurlijk niet door klimaatverandering, maar hebben wel heel veel invloed gehad op de rol van gas in Nederland. Gas was altijd onaantastbaar. Maar nu werd het uitfaseren van gas bespreekbaar in de politiek.”
“Je kunt er beter met de vrouw van je vriend vandoor gaan dan met zijn auto”, aldus oud-milieuminister Ed Nijpels (VVD)
Met de aandacht voor het klimaat nam ook de weerstand toe. Want al die klimaatplannen kosten geld, en wie gaat dat betalen? Hoe moet dat straks zonder gasfornuis? En mogen we straks nog wel vlees eten of autorijden?
Oud-VVD-minister Nijpels haalt een van zijn stokpaardjes van stal: “Je kunt er beter met de vrouw van je vriend vandoor gaan dan met zijn auto.” Klimaatmaatregelen op het gebied van automobiliteit liggen gevoelig, zegt hij. “Dat was dertig jaar geleden zo en nu nog steeds. Hetzelfde geldt voor duurzame investeringen in je eigen huis. Dat moet je wel kunnen betalen.”
Over de kosten van het verduurzamen van je woning doen verschillende cijfers de ronde. Hoe zit het? Lees erover in dit artikel.‘Geldklopperij’
De betaalbaarheid van klimaatmaatregelen staat in de politiek regelmatig ter discussie. Volgens Thierry Baudet van Forum voor Democratie kosten de geplande maatregelen “astronomisch” veel geld, terwijl ze “niet-renderend” zijn. PVV-leider Geert Wilders spreekt van “ideologische geldklopperij“.
Het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) berekende eerder dit jaar dat de extra kosten van het (toen nog concept-)klimaatakkoord oplopen tot bijna 2 miljard per jaar in 2030. De kosten van het definitieve akkoord liggen waarschijnlijk iets hoger, voegde het PBL daar in november aan toe.
‘Banger voor klimaatverandering’
Volgens onderzoekers van demografisch instituut NIDI is het aantal klimaatsceptici in Nederland het afgelopen decennium afgenomen. Vond in 2009 nog bijna een kwart van de Nederlanders de verhalen over klimaatverandering sterk overdreven, in 2018 was dat gedaald tot 11 procent.
Uit hetzelfde onderzoek blijkt dat het aantal mensen dat zich zorgen maakt over de opwarming van de aarde in die periode juist is toegenomen van 35 naar 58 procent. Recent onderzoek van de Europese Investeringsbank geeft eenzelfde beeld: bijna de helft van de 30.000 ondervraagden gaf aan banger te zijn voor klimaatverandering dan voor baanverlies of een terroristische aanslag.
Verbeterpunten
Volgens hoogleraar Linda Steg, die aan de Rijksuniversiteit Groningen onderzoek doet naar het milieugedrag van consumenten, gelooft maar 2 procent van de inwoners van Europa dat klimaatverandering niet bestaat. Ze baseert zich op een groot onderzoek waaraan zij met andere Europese collega’s werkte. “Hetzelfde aantal zegt dat wij mensen er niets mee te maken hebben.”
Volgens Steg is het draagvlak voor klimaatmaatregelen veel groter dan gedacht. Maar er zijn nog wel verbeterpunten, ziet ze. “Voor draagvlak is het bijvoorbeeld belangrijk dat de kosten en baten eerlijk zijn verdeeld. En dat mensen het gevoel hebben dat ze inspraak hebben. Dat kan beter.”
Klimaatpanel
Het Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC) van de VN verzamelt en beoordeelt alle wetenschappelijke klimaatkennis. Sinds 2018 publiceerde het IPCC daar drie rapporten over, de laatste ging over de zeespiegel (conclusie: die stijgt sneller dan verwacht).
Wie zegt er eigenlijk dat de aarde opwarmt?
Bekijk ook;
- NPO Focus: Een klimaatakkoord, heeft dat zin?
- Hoe 30 jaar geleden op een haar na in Noordwijk het klimaat werd gered
- Het klimaat: wat kost dat jou in 2030?
- Minimaal akkoord op klimaattop Madrid, grootste probleem doorgeschoven
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/13ba94f0-23d9-11ea-90a3-02d1dbdc35d1.jpg)
Minister Schouten heeft het zwaar met stikstofcrisis: ’Nauwelijks ontspanning’
Telegraaf 21.12.2019 Minister Carola Schouten (Landbouw) zegt het zwaar te hebben met de stikstofcrisis. Zij is binnen het kabinet verantwoordelijk voor de afhandeling van de stikstofproblemen.
„Aan ontspanning kom ik nauwelijks toe. Ik ben deze weken zo met stikstof bezig. Ik merk dat het mentaal heel zwaar is. Het risico is dat ik het overzicht kwijtraak”, aldus Schouten in het AD.
Moeite met beslissingen
Ze zegt soms moeite te hebben met de beslissingen die ze moet nemen, „omdat ik het nooit echt goed kan doen. Dan kies ik het minst kwade. Dat zijn momenten waarop ik het zwaar heb.”
BEKIJK MEER VAN; milieu overheid landbouw Carola Schouten Den Haag Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit
Schouten is ‘zó met stikstof bezig’: Aan ontspanning kom ik nauwelijks toe
AD 21.12.2019 We blikken dagelijks terug of kijken vooruit met twintig verhalen. Deze keer: Carola Schouten. Sinds twee maanden komt de minister thuis in een leeg huis. Dat valt haar soms zwaar. In het tumult van de stikstofcrisis snakt ze naar tijd met de mensen van wie ze houdt.
De laatste maanden werkt ze bijna dag en nacht. Carola Schouten (42) is chef stikstof van het kabinet. Als vicepremier en minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit moet ze een oplossing vinden voor de crisis waarin het land afgelopen mei terechtkwam. De Raad van State zette een streep door het vergunningenbeleid van de overheid: met de natuur werd te weinig rekening gehouden, en dat is illegaal.
Lees ook;
Nu staat Schouten soms lijnrecht tegenover boeren die vrezen dat zij hun bedrijf moeten opdoeken. De mest van Nederlandse boerderijen zorgt voor bijna de helft van de schadelijke stikstofneerslag in de natuur. ‘Met Carola aan de macht wordt elke boer verkracht’, stond deze week op een protestbord op een van de honderden tractoren die het verkeer ontregelden.
,,Die nare teksten, daar kan ik wel tegen’’, zegt Schouten op haar werkkamer in Den Haag. ,,Daar lig ik niet wakker van. Ik snap wel dat er boosheid is. Ik ben niet boos over hun boosheid, integendeel. Ik zie vooral uitingen van onzekerheid. Boeren vragen zich af hoe hun toekomst eruit ziet. Ze weten niet of hun kinderen het bedrijf wel kunnen overnemen. Ik zou niets liever willen dan die onzekerheid wegnemen.’’
Dat het kabinet de portemonnee trekt voor stikstofarm veevoer, stalsubsidies en regelingen om boeren uit te kopen, staat vast. Maar hoe die regelingen er precies uit gaan zien, is nog onbekend. ,,We zetten nu stappen in dit dossier, maar we zijn er nog niet’’, zegt Schouten. ,,Ik denk dat het helpt als steeds duidelijker wordt wat we aan het doen zijn. Dat we dit écht met het oog op de boeren doen. Ik hoop dat we de onrust volgend jaar kunnen wegnemen.’’
2019: stikstofcrisis
Op 29 mei verraste de Raad van State het kabinet met een vernietigende uitspraak over het Programma Aanpak Stikstof (PAS). Opeens kon voor allerlei projecten geen vergunning meer worden afgegeven. Volgens de rechter moet de natuur in Nederland eerst herstellen, voordat méér stikstof mag worden uitgestoten. Critici vonden het te lang duren voordat verantwoordelijk minister Schouten maatregelen aankondigde.
2020: duurzaam
In maart gaat de maximumsnelheid op snelwegen overdag omlaag naar 100 kilometer per uur, om de woningbouw in Nederland vlot te trekken. Ook de landbouw moet veranderen, vindt minister Schouten. ,,De Nederlandse boer is innovatief en heeft altijd voorop gelopen. Ik wil dat de boer voorop blijft lopen, maar dan met een duurzame manier van produceren. Meer in balans met het milieu en de natuur.’’
Met hun tractoren leggen de boeren het land grotendeels lam. Zit er wat u betreft een grens aan de acties?
,,Je mag je stem laten horen, dat is een groot recht in Nederland. Maar besef wel dat je anderen met je acties kan schaden. Met het blokkeren van distributiecentra of supermarkten kun je draagvlak verliezen, het schaadt je eigen zaak. De actievoerders moeten ervoor zorgen dat ze die lijn niet oversteken.’’
Het is verboden om met een tractor op de snelweg te rijden. Daar hebben veel mensen last van. Waarom zegt u daar niet wat van?
,,Ja, maar daar geldt wel: hoe massaal en hoe lang? Daarin zitten nuanceverschillen. Als men een stukje de snelweg opgaat, en ook weer eraf, dan is dat wat anders dan dat je uren op de snelweg rijdt en het hele land lamlegt. Daar zit een verschil in weging in. De ordediensten proberen daar verstandig mee om te gaan. In het algemeen geldt volgens mij dat je ervoor moet zorgen dat je de sympathie van de mensen niet verliest.’’
© Pim Ras
Bent u zelf bedreigd?
,,Ik spreek nooit over dat soort zaken. Dat is beleid, om daar niets over te zeggen.’’
U bent een Brabantse boerendochter. Toen u 9 jaar oud was, overleed uw vader bij een ongeluk op de boerderij. Denkt u de laatste tijd vaker aan hem?
,,Nee. Ik denk sowieso wel aan hem, maar niet in relatie tot mijn werk. Het is niet zo dat ik steeds denk: wat zou hij ervan vinden? Ik weet wel hoe dingen kunnen landen op een boerenbedrijf. Toen ik jong was, werd het melkquotum ingevoerd.
Dat gaf ook veel onzekerheid. Ik kan me herinneren dat mijn vader daar met andere boeren over sprak in studieclubjes. Dat boeren met nieuwe regels werden geconfronteerd, had een enorme impact op hun leven. Ook bij ons lag het vraagstuk op tafel: gaan we grote investeringen in onze stal doen om het bedrijf te kunnen voortzetten? Die vraag speelde na het overlijden van mijn vader mee bij het besluit om de boerderij te verkopen.’’
Was dat een ingrijpend besluit?
,,Na het overlijden van mijn vader hielpen mijn zussen en ik nog een paar jaar om de boerderij draaiende te houden. Meehelpen met melken, de melktank schoonmaken, hokken uitmesten, het voer aanvegen. Ik heb een oudere zus en een jonger zusje. Wij hadden alle drie niet de behoefte om het bedrijf over te nemen. Ik was 14 jaar, onze moeder was op dat moment ziek. Na lange gesprekken besloten we te stoppen. Er was geen opvolger.’’
Kunt u zich voorstellen dat boeren niet willen stoppen?
,,Ja, zeker. Daar spelen allerlei gedachten en gevoelens bij. Daar beslis je niet in een dag over. Het is ook niet alsof je even van baan wisselt. Het is meer dan dat. Mensen wonen op een boerderij, leven er, het zit soms generaties in de familie. Ook mijn leven speelde zich lang af op die boerderij. Na de verkoop ben ik nooit meer terug geweest. Ik rijd er nog wel eens langs. Maar het is nu mijn herinnering, hoe het was. Zo is het goed.’’
De stikstofcrisis slokt al uw tijd op. Wat doet u om te ontspannen?
,,Aan ontspanning kom ik nauwelijks toe. Vrienden hebben mij wel eens meegesleurd om wat te gaan drinken. Veel meer is er sinds de zomer niet gebeurd. Ik heb een stapel boeken liggen die ik graag wil lezen. Ik begin er soms wel aan, maar ik merk dat ik niet de concentratie heb om het uit te lezen. Ik ben deze weken zó met stikstof bezig.
Ik merk dat het mentaal heel zwaar is. Het risico is dat ik het overzicht kwijt raak. Ik mis de momenten om er even boven te gaan hangen, momenten waarop ik met mensen spreek en nieuwe inzichten krijg, werkbezoeken. Ik heb dat nodig om de grote lijnen te zien en creatieve inzichten te krijgen.’’
Door de blokkade van vorige week vrijdag van Eindhoven Airport en de aankondiging distributiecentra te willen treffen, dreigen de boeren de sympathie van veel Nederlanders te verliezen…
Valt het ministerschap u zwaar?
,,Ik ken wel momenten van zwaarmoedigheid. Omdat ik de verantwoordelijkheid echt voel. Omdat de keuzes die ik maak, impact hebben op gezinnen. Ik moet afwegingen maken waarbij ik het eigenlijk nooit echt goed kan doen. Dan kies ik het minst kwade. Dat zijn wel momenten waarop ik het zwaar heb. Ik kijk daarom uit naar de kerstvakantie. Ik snak wel naar rust en reflectie. En vooral naar tijd met de mensen van wie ik hou.’’
U heeft geen relatie en uw enige zoon is sinds kort het huis uit. Hoe is het dan om na een lange werkdag thuis te komen?
,,Mijn zoon is 18 jaar, hij studeert en is in oktober op zichzelf gaan wonen. Om eerlijk te zijn heb ik wel een klein beetje last van het legenestsyndroom. Het was toch wel fijn om, als je thuiskomt, even zijn verhalen te horen.
Over waar hij mee bezig is: een totale andere wereld dan de mijne. Dat mis ik nu wel. Maar ik heb de deal met hem dat hij op zondag bij mij komt. Hij heeft geen televisie in zijn nieuwe huis, dus dan kan hij bij mij op de bank sport kijken. Ik kook dan voor hem. Hollandse pot, zijn lievelingskostje. Dan sta ik gewoon gehaktballen te draaien.
Wij zijn altijd met z’n tweetjes geweest. Daardoor hebben we een bijzondere band. Hoe druk ik het ook heb, als hij één krimp geeft, laat ik alles uit mijn handen vallen en ga ik naar hem toe.’’
Marjan Minnesma (rechts) wordt gefeliciteerd met het arrest van de Hoge Raad. De Nederlandse overheid móet meer maatregelen nemen om de uitstoot van broeikasgassen terug tet dringen. © EPA
Kwart minder CO2 in 2020, volgens Urgenda kan het nog
AD 21.12.2019 Nederland heeft nog één jaar om aan de vereiste 25 procent minder CO2-uitstoot te voldoen. Het kan nog. Eén kolencentrale dicht en tientallen kleine maatregelen, en we zijn er.
Althans, dat stelt Urgenda-directeur Marjan Minnesma. Ze werd gisteren bij het verlaten van de Hoge Raad door tientallen sympathisanten toegejuicht als een popster. Vier jaar na de eerste juridische overwinning is Urgenda geen groep milieugekkies meer, maar een duurzaamheidsorganisatie die tot aan de hoogste rechter gelijk krijgt.
Lees ook;
Haar fans en andere milieuorganisaties zijn door het dolle heen. De Hoge Raad stelt dat ‘de levens, het welzijn en de leefomgeving van velen worden bedreigd’ en dat het kabinet daarom maatregelen móet nemen om de reductie broeikasgas CO2 alsnog te halen. De redenering van het kabinet dat de politiek over het tempo van de maatregelen gaat en niet de rechter, hield geen stand.
Minister Wiebes van Klimaat schreef deze week aan de Kamer dat het Planbureau voor de Leefomgeving verwacht dat de CO2 -uitstoot in 2020 maar 20 tot 21 procent lager ligt dan in 1990. Niet voldoende, maar wel flink in de goede richting.
Hoe dan?
Hoe zijn die resterende procenten te behalen? Wiebes wil nog niet zeggen wat hij in petto heeft, maar Minnesma legt aan iedereen die het wil horen uit hoe de juridische overwinning in daden is om te zetten. De gewenste CO2-reductie volgend jaar is nog steeds haalbaar. Urgenda heeft met zevenhonderd organisaties vijftig kleine en grote maatregelen opgesteld om CO2 te besparen. ,,Sluit daarnaast nog één kolencentrale en je bent er.’’
Er zitten in de lijst veel maatregelen die alleen zoden aan de dijk zetten als iedereen meedoet. Led-lampen gebruiken bijvoorbeeld, of het op de juiste spanning houden van de autobanden. ,,Als je dat vier keer per jaar doet, bespaar je 100 euro aan brandstof en veel CO2. Ik denk dat mensen dat niet weten. Zet die boodschap – vier keer pompen is 100 euro – dan boven de snelweg, dan doen mensen het wel.’’
Veestapel
Wij willen geen enkele boer dwingen om te stoppen, aldus Marjan Minnesma.
Verkleinen van de veestapel is ook een van de actiepunten. De kans dat het kabinet snel met regelingen voor boeren die willen stoppen komt, is groot, want dat lost ook een stikstofprobleem op. Minnesma is niet bang voor weer protesterende boeren op de snelwegen. ,,Van de veehouders heeft 30 tot 40 procent geen opvolger. Die willen wel stoppen. Dan gaat het erom: ben je als overheid bereid een goede prijs te bieden? Wij willen niemand dwingen om te stoppen. En als boeren dan stoppen dan moet je die rechten ook uit de markt halen, zodat een ander niet kan groeien.’’
De verlaging van de maximumsnelheid helpt ook en die pijnlijke beslissing heeft het kabinet al genomen in de stikstofcrisis. Halverwege maart is het zover. Minnesma: ,,Wij rekenden op een verlaging naar 120, dat zou 0,2 megaton CO2 schelen. Nu de snelheid naar 100 gaat, bespaart dat 1,2 megaton. Als we dat na 19.00 uur doen dan zelfs 1,5 megaton. We hebben zo wel tien maatregelen waarbij het twee voor de prijs van één is; stikstofreductie én minder CO2. Ik raad de overheid aan die maatregelen te bekijken op de uitkomsten voor beide dossiers.’’ Premier Rutte heeft al gezegd dat hij dat gaat doen.
Miljarden
De maatregelen gaan hoe dan ook miljarden kosten. 100.000 huizen energieneutraal maken – een van de actiepunten van Urgenda – kan gefinancierd worden door het afschaffen van de verhuurdersheffing van 2 miljard die woningcorporaties jaarlijks betalen, oppert Minnesma. En het sluiten van een kolencentrale kan gefinancierd worden doordat er dan minder subsidie nodig is voor biomassa. Alle overige kleine maatregelen die Urgenda voorstelt, kosten naar schatting zo’n 2,5 miljard euro.
Als het níet lukt genoeg maatregelen te nemen, heeft Urgenda nog een noodpakket voor het kabinet in de aanbieding: autoloze zondagen. Een heleboel. ,,Maar dat is niet onze optie. Ons vijftigpuntenplan kan zonder veel weerstand uitgevoerd worden.’’ Als het moet, dan stapt Urgenda weer naar de rechter. ,,Ik ga er niet vanuit dat we in een bananenrepubliek leven, dat het kabinet doet wat de rechter zegt.’’
Minister Schouten heeft het zwaar met stikstofcrisis
MSN 21.12.2019 Minister Carola Schouten (Landbouw) zegt in een interview in het AD het zwaar te hebben met de stikstofcrisis. Zij is binnen het kabinet verantwoordelijk voor de afhandeling van de stikstofproblemen.
“Aan ontspanning kom ik nauwelijks toe. Ik ben deze weken zo met stikstof bezig. Ik merk dat het mentaal heel zwaar is. Het risico is dat ik het overzicht kwijtraak”, aldus Schouten.
Ze zegt soms moeite te hebben met de beslissingen die ze moet nemen, “omdat ik het nooit echt goed kan doen”. “Dan kies ik het minst kwade. Dat zijn momenten waarop ik het zwaar heb.”
De klimaatverandering is nu echt begonnen
Trouw 20.12.2019 In de jaren 2010 veranderde de opwarming van de aarde van een ietwat abstracte statistiek tot voelbare werkelijkheid. Het is nog maar net begonnen, zeggen de kenners eenstemmig.
Het leek wel oorlog, zeiden de mensen die erbij waren. In Boxtel scheurde het asfalt en werden majestueuze bomen ‘met wortel en al’ uit de grond gerukt. In Vught knapten gasleidingen en ontsnapte een baby aan de dood toen er twee bomen op een huis vielen. In Den Bosch kwam het water omhoog uit de wc’s waardoor winkels en woningen blank kwamen te staan.
Dat was 28 juni 2011, de dag dat het extreemste buienfront ooit in ons land gemeten over Brabant trok. Honderden bomen sneuvelden, straten en tunnels stonden blank. Hulpverleners noemden het een wonder dat er niemand gewond was geraakt. Een zeldzame uitschieter? Op 28 juli 2014 was het weer raak. En op 23 juni 2016 weer. En op 4 juni dit jaar wéér.
De jaren 2010 waren het decennium waarin klimaatverandering tastbaar werd. Was de opwarming van de aarde voorheen een ietwat abstract begrip, inmiddels vinden wetenschappers overal meetbaar bewijs. Van de smeltende polen tot de opdrogende Amazone en van de westpunt van Antarctica tot winkelcentrum De Helftheuvel in Den Bosch.
In 2010 leek het allemaal nog mee te vallen. Merkwaardig genoeg liep de wereldtemperatuur al een jaar of tien nauwelijks meer verder op, terwijl de uitstoot van broeikasgassen gewoon doorging. Dat kon toeval zijn, een kwestie van de extra energie van de broeikasgassen die tijdelijk ergens anders belandde, zoals een tochtig oud huis ook niet overal gelijkmatig opwarmt als je de verwarming aanzet.
Maar het kon ook betekenen dat er ergens in het klimaat een nog onbekende rem zit, die warmte wegvoert of absorbeert. Misschien werken broeikasgassen uiteindelijk minder hard door in de temperatuur dan in de jaren tachtig en negentig het geval leek, opperden sommigen voorzichtig.
Maar toen kwam 2014. En 2015, 2016 – en de jaren daarna. De wereldtemperatuur schoot verder omhoog. In de grafieken is de ‘pauze’ in de opwarming tussen ongeveer 1998 en 2013 inmiddels niet meer dan een tamelijk onbetekenend kreukeltje in een stijgende temperatuurreeks, met het blote oog zie je het niet eens:
Beeld Berkeley Earth
De opwarming blijft weliswaar iets achter bij de prognoses, maar ligt nog steeds in lijn met wat de klimaatmodellen voorzien. ‘Dat de polen sterker opwarmen, dat de stratosfeer afkoelt, dat er meer waterdamp in de dampkring komt: alles wat men in de jaren zeventig al voorspelde, is in feite uitgekomen’, signaleert Pier Siebesma, hoogleraar aardwetenschap aan de TU Delft.
Waarnemingen (zwart) en prognoses zoals gedaan in 2013. Beeld Climate Lab Book
Intussen veegden diverse grote studies de laatste restjes twijfel van tafel. Want wacht eens: was het in de Middeleeuwen, toen men in Engeland wijn verbouwde en de Vikingen zich vestigden op Groenland, niet net zo warm of zelfs warmer dan nu? Toch niet, bleek afgelopen zomer uit een grote overzichtsstudie. Destijds was de warmte plaatselijk, terwijl de opwarming vandaag de dag overal ter wereld tegelijk toeslaat:
De Romeinse, middeleeuwse en huidige warmte en hun verdeling over de aardbol. Beeld Nature
En is het niet denkbaar dat er ergens in het systeem een nog onontdekte, heel andere aandrijver van de opwarming zit? Reken er niet te hard op: statistische analyses van de temperatuurstijging wijzen uit dat zelfs zo’n ‘onbekende onbekende’ zeer onwaarschijnlijk is. ‘En reken maar dat we ons allemaal gek hebben gezocht naar zo’n extra variabele’, zoals klimaatwetenschapper Geert Jan van Oldenborgh van het KNMI eerder dit jaar verwoordde, ‘want als je hierin een gat kunt schieten, sta je meteen in Nature.’
Intussen werd het voor het eerst mogelijk om statistiek te bedrijven met het warmere klimaat en afzonderlijke weerincidenten toe te schrijven aan klimaatverandering. Neem de hitte die afgelopen zomer in heel Europa voor records zorgde en in Nederland het kwik opdreef tot voorbij de symbolische recordhoogte van 40 graden.
Uit een kansanalyse uitgevoerd door een Europees onderzoeksteam blijkt dat zoiets eens in de vijftig jaar kan voorkomen. Maar een eeuw geleden was dat nog eens in de duizenden jaren – zeg maar gewoon: zo goed als uitgesloten.
Of neem het noodweer dat op 28 juli 2014 delen van Noord-Brabant en de Randstad blank zette. Zulke regen komt inmiddels eens in de vijftien jaar voor, becijferde het KNMI, maar in 1951 was die kans eens in de paar honderd jaar. De klimaatverandering heeft een soort dakkapel boven op de weerstatistieken gebouwd.
Neerslagrecords in Nederland, en de kans erop. Beeld KNMI
Een hele trits satellieten, zeeboeien en andere meetapparatuur zorgden intussen voor betere aardwaarnemingen dan ooit. Met als gevolg dat men beter vat kreeg op een aantal belangrijke verschijnselen die tot voor kort ongrijpbaar bleven. Het effect van wolken. De energieopslag in de oceanen.
De smeltsnelheid van de ijskappen. De convectie hoog in de dampkring. ‘De veranderingen komen steeds meer aan het licht’, zegt poolkaponderzoeker Roderik van der Wal van de Universiteit Utrecht. ‘Wat zich tot tien jaar geleden vooral afspeelde in de hoofden van de mensen, zien we nu echt.’
En zichtbaar werd het. Op de Groenlandse ijskap is het massaverlies tegenwoordig twee keer zo groot als tien jaar eerder, wezen de metingen uit. Bij West-Antarctica is het massaverlies zelfs verdrievoudigd. Het zee-ijs dat resteert aan het eind van de zomer op de Noordpool slonk in ongekend tempo, met records in 2012, 2018 en 2019. En de zeespiegelstijging versnelde in de satellietmetingen, van 2,1 millimeter per jaar in de periode 1970-2015 en 3,6 millimeter per jaar voor het tijdvak 2006-2015.
Zo vielen de puzzelstukjes het afgelopen decennium steeds meer op hun plaats. De aarde warmt op in een tijdvak waarin het, afgaand op zaken zoals de zonneactiviteit, eigenlijk juist iets koeler zou moeten worden. En de enige factor die dat redelijkerwijs kan verklaren, is de stuwende hand van de broeikasgassen die de mens heeft losgestookt uit olie en steenkool en indirect uit de bodem.
Beeld Hilde Harshagen
Geconfronteerd met zoveel bewijs begon ook de politiek zowaar enigszins in actie te komen: een mooie belofte hier, een subsidie daar. Dat culmineerde vijf jaar geleden in het klimaatakkoord van Parijs, in feite een belofte om de planeet niet verder op te warmen dan 1,5 graad (we zitten inmiddels op 1,1).
Maar eerlijk is eerlijk, veel kans om dat doel te halen is er niet. Zelfs als alle aan ‘Parijs’ deelnemende landen hun beloften nakomen, zal de wereldtemperatuur naar verwachting zo’n 3 graden oplopen. Dat betekent zoveel als de vernietiging van de ondiepe koralen, uitdroging van grote delen van de Amazone en 275 miljoen mensen die moeten verhuizen voor de stijgende zee, volgens de inzichten die het VN-klimaatpanel IPCC samenbrengt in zijn rapporten.
Om onder de anderhalve graad te blijven, zouden buitensporige maatregelen nodig zijn, zoals vervijfvoudiging van de hoeveelheid kernenergie, massale ondergrondse opslag van CO2 en de beplanting van een gebied zo groot als West-Europa met bos en biogewassen. Een lastige spagaat: we weten dat het klimaat opwarmt door toedoen van de mens, maar een overtuigend antwoord heeft niemand nog gevonden.
Niet vreemd dus dat uitvogelen wat precies de gevolgen van klimaatverandering zijn de grote nieuwe uitdaging is voor veel klimaatwetenschappers. Want hoewel de klimaatmodellen de grote lijnen van de opwarming aardig nabootsen, zijn ze op regionaal niveau nog erg onnauwkeurig: wat gebeurt er met de grote luchtstromingen in de dampkring, wordt het in ons land nou droger of juist steeds natter?
‘Zuid-Europa wordt droger, Noord-Europa natter en wij zitten daar precies tussenin’, schetst klimaatonderzoeker Rob van Dorland van het KNMI. ‘Het blijkt bijzonder moeilijk om greep te krijgen op wat dat voor ons land betekent.’
Om zulke puzzels op te lossen zijn eigenlijk nieuwe modellen nodig, zeggen betrokkenen, die het aardsysteem tot op de kilometer nauwkeurig nabootsen. Maar zulke modellen vergen rekenkracht die er eenvoudigweg nog niet is, alle moderne supercomputers ten spijt.
Kleine lichtpuntjes zijn er intussen ook. Zo daalde de prijs van zonnepanelen sneller dan verwacht, draaiden de eerste windparken subsidievrij en begon de CO2-uitstoot van onder meer Japan, de VS en het Verenigd Koninkrijk zowaar te dalen.
Intussen voorziet het Internationaal Energie Agentschap een stijging van de olieprijs en begint zelfs Koning Steenkool barstjes te vertonen: zo werden er in het Verenigd Koninkrijk dit jaar voor het eerst sinds de 19de eeuw twee weken lang geen kolen verstookt. Misschien heeft ook verduurzaming ‘omslagpunten’ waarboven alles opeens sneller en soepeler verloopt, signaleerde een studie eerder dit jaar.
Maar misschien nog belangrijker is de aanpassing door de mens. Toen Europa in 2003 werd getroffen door een hevige hittegolf, kostte dat in Frankrijk alleen al 15 duizend mensen vroegtijdig het leven. Voor de recordhittegolf van afgelopen juli staat dat aantal op 868: nog steeds schokkend, maar toch liefst 95 procent minder dan vijftien jaar geleden.
Ook voor bosbranden, overstromingen, stormen, extreme neerslag en ander klimaatgerelateerd onheil is dat de trend. Meer voorvallen, maar minder schade, gewonden en sterfte – domweg omdat waarschuwingscodes, voorzorgsmaatregelen en bouwaanpassingen helpen. De veerkracht van de mens is misschien wel de belangrijkste variabele die in de klimaatgrafieken ontbreekt.
Niet dat we er daarmee zijn. Op het oog ingeschat passeren we rond 2040 de anderhalve graad opwarming en rond het jaar 2070 de twee – de grens die niemand zegt te willen passeren. Het verhaal van de mens die zijn planeet opwarmde, is nog maar net begonnen.
Meer klimaatverandering
Het klimaat, vijftig jaar later: een min of meer hoopgevend bericht uit 2069
Loopt het wel zo mis met het klimaat als het lijkt? Wetenschapsredacteur Maarten Keulemans blikt terug vanuit het jaar 2069 – en ziet dat de schade eigenlijk best meevalt.
Duidelijker wordt het niet: de klimaatverandering van nu is uniek
Twijfelen of de mens het klimaat wel opwarmt, is nu toch echt een achterhoedegevecht geworden. Een reeks nieuwe analyses laat geen spaan heel van het argument dat klimaatverandering van alle tijden is.
Warmt CO2 het klimaat echt wel op?
We vroegen ons af: wat klopt er al dan niet van drie knellende vragen die klimaatsceptici vaak stellen?
Wat hebben we geleerd? 16 wetenschappelijke lessen uit het afgelopen decennium
Het klimaat begint voelbaar te veranderen en insecten leggen massaal het loodje. Traditiegetrouw zetten we aan het eind van elk jaar de opmerkelijkste lessen op een rij – deze keer blikken we meteen maar terug op het hele decennium. Er is ook vrolijker nieuws: de duurzame revolutie komt op gang, traumatherapie werkt echt en we gaan niet meer dood aan ziekten die tien jaar geleden nog fataal waren. Bekijk hier de zestien lessen.
Meer over; KNMI milieu klimaatverandering opwarming van de aarde Den Bosch Verenigd Koninkrijk Europa Parijs Maarten Keulemans
Minister Schouten: ‘Ik kan de boeren niet alles geven wat ze willen’
NU 20.12.2019 Niemand uit het kabinet kreeg dit jaar met zo’n explosief dossier te maken als minister Carola Schouten (Landbouw, Natuur en Voedselveiligheid). Het stikstofprobleem slokt bijna al haar tijd op. In gesprek met NU.nl blikt ze terug. “Ik zit er in dit dossier met alles wat ik heb in.”
Is de uitspraak van de Raad van State op 29 mei die leidde tot het einde van het stikstofbeleid nu een zegen of een vloek voor de natuur? Schouten (42) worstelt weleens met die vraag, erkent ze. “Een zegen omdat we ons realiseren dat we meer voor de natuur en natuurherstel moeten doen.”
“Aan de andere kant een vloek. Mensen denken: ja hallo, is de natuur het allerhoogste goed? Het gaat ons ook in de weg zitten. Ik zou het jammer vinden als de natuur de schuld krijgt van dit verhaal.”
Het liefst had Schouten haar tijd vooral besteed aan het promoten van haar visie op de kringlooplandbouw, een nieuwe manier van boeren die beter is voor mens, dier en milieu. Maar daar gaan de meeste gesprekken al lang niet meer over. “Het stikstofdossier beheerst momenteel alles wat ik aan het doen ben”, zegt de vicepremier van ChristenUnie-huize. De stikstofcrisis onderstreept volgens Schouten de noodzaak om over te stappen op kringlooplandbouw.
De boeren, verantwoordelijk voor de meeste stikstofuitstoot, zagen de bui al hangen dat de stikstofmaatregelen vooral op hun bordje terecht zouden komen. Moet de veestapel inkrimpen? Worden boeren uitgekocht? Veel onzekerheid en woede leidde in oktober tot een groot en imposant protest op een steenworp afstand van het Binnenhof.
“Als ik aan mezelf twijfel, gaan de alarmbellen af. Ik ben vrij genadeloos voor mezelf”, aldus Minister Carola Schouten.
Stel, er is een boer die met zijn bedrijf veel stikstof uitstoot in de buurt van een Natura 2000-gebied, maar die wil hoe dan ook niet wijken. Wat kunt u dan doen om die boer te overtuigen om toch te vertrekken?
“Deze discussies bestaan al. Die Natura 2000-gebieden liggen er al een tijdje.”
De discussie is nu urgenter geworden.
“Die boeren merken nu ook al dat ze vlakbij beschermd natuurgebied zitten waar ze soms geen kant op kunnen.”
Maar hoe beweegt u die persoon ertoe om uiteindelijk te vertrekken?
“Als je boer wil blijven, dan moet je boer kunnen blijven. Het kan wel betekenen dat je iets aan je stal of aan je manier van boeren moet doen.”
Dat verplicht u dan?
“Nou ja, verplichten. Je gaat het gesprek met elkaar aan. We moeten het er samen over hebben hoe we dat precies gaan doen.”
Maar als die boer nou niets wil aanpassen?
“Dan ga je er heel erg vanuit dat mensen niet willen. Dat is echt niet mijn ervaring tot nu toe. Ik ben zelf opgegroeid in de buurt van een Natura 2000-gebied, die gesprekken waren er toen ook al, die waren best intensief.
Zo’n boer zei niet direct: ‘fantastisch aanbod, dankjewel, we gaan’. Ze weten dat er opties zijn. Je kunt op een andere plek verder boeren, misschien pas je je stal aan, misschien wil je stoppen.
U vliegt het nu heel erg aan alsof boeren niets willen. Begin eerst met wat iemand wél wil.”
Ik begrijp dat u niet direct met die stok wil slaan. Maar die hebt u op een gegeven moment toch wel nodig?
“Er zijn eerst nog heel veel stappen te zetten zonder in dat soort termen te denken. Dat lijkt me ook productiever dan als overheid te zeggen wat het beste voor de boer is. Zo wil ik niet werken.”
Schouten en premier Rutte in gesprek met boeren over de gevolgen van de stikstofuitspraak bij het Catshuis op 13 november. (Pro Shots)
Vreest u die discussie om het over verplichten te hebben?
“Nee. Dit gaat over het levenswerk van mensen. Sommige bedrijven zijn al jaren in de familie. De overheid onderschat weleens wat mensen ervaren wanneer je macht uitoefent op iets dat heel dicht bij hen staat.”
Maar een transitie naar een andere manier van boeren kan toch niet zonder pijn? Er zijn altijd mensen die niet mee kunnen of mee willen.
“Dat klopt. Maar dan heb je dus de optie om vrijwillig iemand uit te kopen zoals bij de varkenshouderij. Dan geef je iemand perspectief. Zo moet een overheid functioneren. Niet van: we leggen je regels op, veel succes ermee.”
Gelooft u dat een overgang naar minder stikstofuitstoot in de landbouw zonder pijn mogelijk is?
“De een is al met verandering bezig, de ander zegt: wat gebeurt er nu weer? Voor die laatste groep snap ik dat verandering niet altijd eenvoudig is. Er is de laatste tijd nogal wat gebeurd op het gebied van landbouw.
Denk aan de fosfaatproblemen, meer regels voor stallen en mest. Boeren ervaren dat alsof ze steeds meer worden ingeperkt. Dat snap ik, omdat ze elke keer te maken hebben met weer een gewijzigde situatie.
We zitten tegen de rand van wat mogelijk is aan. Zodra je over het randje gaat, is een soort crashactie nodig om alles weer te herstellen. Dat gaat vaak gepaard met heel veel pijn en leed.”
“De overheid onderschat weleens wat mensen ervaren wanneer je macht uitoefent”, aldus Minister Carola Schouten
Heeft u een ander gezicht gezien van de boeren in het afgelopen half jaar?
“De eerste keer op het Malieveld waren er nog geen maatregelen vanuit de overheid over de stikstof. Dat was eigenlijk naar aanleiding van de uitspraak dat de veestapel gehalveerd moest worden [door D66, red.].”
Maar u had er een puinhoop van gemaakt, werd er op het podium gezegd.
“Dat mag iedereen zo vinden. Ik snap die emoties. Ik zag vooral boeren die om waardering vroegen en zich afzetten tegen een eenzijdig beeld. Die boeren zorgen voor voedsel van een hoge kwaliteit. Maar als je dat afzet met wat zij ervoor terugkrijgen, is dat uit het lood geslagen.
Zij produceren tegen de laagste kosten en betalen daar soms zelf de rekening voor. Een van mijn meest taaie opdrachten is hoe het verdienvermogen van die boeren verbetert.”
Dan moet u naar de consument.
“Ook. En naar de keten. Er zijn weinig sectoren waar de producent zo’n klein deel van de totale marge van de keten krijgt.”
Rutte 3 Vreemd boodschappenmandje
Avatar
Auteur
LodewijkA
Moment van plaatsen
07:46 – 17 juni 2019
Toen u pleitte voor een eerlijkere prijs voor het voedsel, werd tegelijkertijd bekend dat boodschappen in de afgelopen tien jaar bijna 15 procent duurder waren geworden.
“Niet iedereen heeft de mogelijkheid om meer voor zijn voedsel te betalen. Ik kan niet in ieders portemonnee kijken. Dat verschilt per huishouden. Aan de andere kant is het percentage van ons inkomen dat we uitgeven aan eten echt laag. Dat is de afgelopen jaren gedaald en is nu ongeveer 10 procent.”
Hoe zou u uw relatie met de boeren omschrijven?
“Dat zijn heel veel algemeenheden. ‘Dé boeren’. Ik spreek er veel. Die gesprekken zijn intens, soms mooi, soms emotioneel.”
Plannen van de boeren
De boeren, inmiddels met dertien organisaties verenigd in het Landbouw Collectief, presenteerde eigen plannen om de stikstofuitstoot te verlagen. Toen Schouten zei dat ze niet alle plannen kon overnemen, werd daar aanvankelijk door de boeren fel op gereageerd. Schouten was “bedreigend voor de rechtszekerheid” door het een te zeggen en het ander te doen.
Dat was de situatie voor dit interview, daarna volgde er weer een gesprek tussen Schouten en het Landbouw Collectief waarin de partijen het eens werden over een aantal zaken, al worden de plannen van de boeren nog steeds niet één op één overgenomen.
“De boeren willen dat alle stikstofrechten in de sector blijven, maar dat kan niet helemaal. Ik heb te maken met een rechterlijke uitspraak dat de stikstofuitstoot omlaag moet”, zegt Schouten.
“Ik heb extra geld vrijgemaakt. Misschien niet het bedrag dat zij vragen, maar het is wel in die richting. Ze willen hetzelfde stikstofbeleid van provincies en van het Rijk. Daar heb ik weken hard aan gewerkt en dat is nu gelukt.”
“Ik neem steeds stappen die ook hun kant op komen, maar het is niet zo dat ik de boeren alles kan geven.”
Vlnr: Ministers Cora van Nieuwenhuizen (Verkeer), Schouten, premier Mark Rutte en Stientje van Veldhoven (Wonen) presenteren de stikstofmaatregelen, waaronder de snelheidsverlaging naar 100 km/u. (Pro Shots)
Trekt u zich die kritiek persoonlijk aan?
“Ik zit er in dit dossier met alles wat ik heb in. Voor mij is het belangrijkste dat ik mezelf in de spiegel kan aankijken en mezelf kan verantwoorden. Als ik daar aan twijfel, gaan de alarmbellen af. Ik ben vrij genadeloos voor mezelf.”
Kunt u ook genadeloos voor anderen zijn?
“Nou ja, ik weet niet of het genadeloos is. Ik kijk op heel veel punten waar ik boeren wel tegemoet kan komen binnen de kaders van die gerechtelijke uitspraak. Ik zou dat realistisch noemen.
Als ik ooit een keer terugkijk op deze periode, hoop ik dat ik ervoor heb gezorgd dat landbouw en natuur écht met elkaar samengaan. Op zo’n manier zodat wij genieten van ons voedsel en de boeren daar de waardering voor krijgen.”
Zie ook: Rutte: ‘Snelheid verlagen naar 100 kilometer per uur is een rotmaatregel’
Lees meer over: Politiek Stikstofuitspraak
Nederland moet CO2-uitstoot verlagen, maar hoe dan (en wat als het niet lukt)?
NOS 20.12.2019 De rechtbank, het gerechtshof en vandaag ook de Hoge Raad. Allemaal hebben ze geoordeeld dat de Nederlandse Staat eind volgend jaar de CO2-uitstoot met 25 procent moet hebben verminderd ten opzichte van de uitstoot in 1990.
Al een tijd is duidelijk dat dit een erg lastige klus wordt voor het kabinet. In 2017 zat Nederland nog op 12,6 procent reductie en in 2018 op 15 procent. Het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) berekenden onlangs dat de reductie in 2020 in het gunstige geval op 21 procent zal uitkomen.
“Er ligt een hele grote taak”, is de reactie van minister Wiebes van Economische Zaken en Klimaat op de uitspraak vandaag. Hij zegt dat het kabinet doorgaat met het “stap voor stap” nemen van maatregelen om eind volgend jaar de CO2-uitstoot met 25 procent te verminderen.
Premier Rutte zei niet te kunnen garanderen dat het doel gehaald wordt, maar dat het kabinet er alles aan zal doen!!
Het kabinet heeft maatregelen genomen om minder broeikasgassen uit te stoten. Sommige maatregelen stammen uit het in 2013 gesloten Energieakkoord, bijvoorbeeld de sluiting van verschillende kolencentrales. Overigens tellen de aangekondigde maatregelen in het afgelopen zomer gesloten Klimaatakkoord nog niet mee. Dat akkoord gaat pas in 2023 in.
Vorige maand presenteerde het kabinet wel extra maatregelen om de klimaatdoelen te halen. Er komt een nieuwe subsidieronde voor projecten die hernieuwbare energie produceren. Ook gaat er 60 miljoen euro extra naar de aanschaf van warmtepompen en zonneboilers en wordt de plaatsing van zonnepanelen op overheidsgebouwen en scholen versneld.
Toch is het nog niet genoeg om het doel in 2020 te halen. “Minister Wiebes heeft al gezegd dat hij eind januari opnieuw extra maatregelen bekend gaat maken om de Urgenda-uitspraak te kunnen naleven”, zegt verslaggever Henrik-Willem Hofs.
Volgens Urgenda is het wel haalbaar om volgend jaar naar 25 procent te gaan. “Het gaat om de uitstoot over het hele jaar 2020 dus we moeten nu gaan beginnen”, zegt Marjan Minnesma, directeur van Urgenda. “Er gaat een kolencentrale dicht in januari. Er kunnen er nog meer dicht en er zijn nog heel veel maatregelen waar je gewoon vanaf januari mee kunt beginnen en dan kan je het nog steeds halen.”
40-puntenplan
Urgenda heeft samen met ruim 700 andere organisaties afgelopen zomer al een 40-puntenplan gepresenteerd waarmee het doel gehaald kan worden. Daarin staat bijvoorbeeld dat 70 procent van het elektriciteitsverbruik in de industrie wordt gebruikt door elektromotoren. Als die worden vervangen door zuiniger modellen die al op de markt zijn, kan er veel stroom bespaard worden. Bedrijven zouden daar subsidie voor moeten krijgen.
Het is maar de vraag of het kabinet deze route zal kiezen, zegt Hofs. “We zien dat veel van dit soort maatregelen weerstand oproepen in de samenleving, dat hebben we gezien aan de stikstofcrisis.”
En wat als het toch niet lukt?
Het kabinet moet van de Hoge Raad dus actie ondernemen, maar wat er gebeurt als eind volgend jaar het doel niet wordt gehaald is niet helemaal duidelijk.
Volgens Wim Voermans, hoogleraar staats- en bestuursrecht aan de Universiteit Leiden, kan Urgenda een kort geding aanspannen om uitvoering van de CO2-reductie te eisen. “De Hoge Raad heeft gezegd: 25 procent is 25 procent, dat hebben we afgesproken en er moet dus echt een extra inspanning worden geleverd.”
Urgenda kan ook bij de rechter vragen om de Staat dwangsommen op te leggen, maar dat is de organisatie naar eigen zeggen niet van plan.
‘Risico op gevaarlijke klimaatverandering die Nederlanders kan treffen’
Bekijk ook;
- Ook internationaal veel belangstelling voor uitspraak Urgenda-zaak
- Urgenda-activist Minnesma: ‘Niet halen klimaatdoelen is onwil’
- Hoge Raad houdt Urgenda-vonnis in stand: kabinet moet uitstoot terugdringen
Ook internationaal veel belangstelling voor uitspraak Urgenda-zaak
NOS 20.12.2019 Aan het einde van de uitspraak in de Urgenda-zaak zei de voorzitter van de Hoge Raad iets opmerkelijks. “Ten behoeve van de voorlichting van de internationale pers, die hier ook aanwezig is, zal ik nu een uiterst korte samenvatting van de beslissing in het Engels geven”, zei rechter Kees Streefkerk. Er volgde gelach en applaus, daarna begon Streefkerk te lezen:
Voorzitter Hoge Raad geeft samenvatting in het Engels, publiek applaudiseert
De interesse van buitenlandse media voor de uitspraak is groot. Het gaat om een unieke rechtszaak, waarbij de rechter bepaalt dat een land meer maatregelen moet nemen om klimaatverandering tegen te gaan.
Dutch court says government must cut greenhouse gases faster, verstuurde persbureau Reuters na de uitspraak als breaking news. Ook persbureau AP kwam met een breaking news-alert: Climate activists final victory in Dutch court ruling. Tal van buitenlandse media, waaronder The New York Times, The Washington Post en Buzzfeed berichten over de zaak.
‘Wereldwijd steun in de rug’
Ook Duitse, Belgische, Franse en Britse media schrijven erover. En dat is niet zo gek, want de uitspraak is volgens Urgenda niet alleen belangrijk voor Nederland, maar ook voor de rest van de wereld.
“Sinds 2015, toen de rechter Urgenda gelijk gaf, zijn er in de hele wereld rechtszaken opgestart waarbij organisaties proberen om overheden te dwingen om meer te doen om klimaatverandering tegen te gaan”, zegt verslaggever Henrik-Willem Hofs. “Dat het vonnis van het Hof nu onherroepelijk is in Nederland, betekent natuurlijk ook voor die andere organisaties wereldwijd een steun in de rug om door te gaan met dit soort zaken.”
Stoel van de politiek
Minister Wiebes van Economische Zaken ging in cassatie tegen een eerdere uitspraak van het gerechtshof. Wiebes wilde weten “of de rechter op de stoel van de politiek kan gaan zitten” en de staat dus kan verplichten maatregelen te nemen om de uitstoot van broeikasgassen verder te verminderen.
Ja dus, zegt nu ook de Hoge Raad. “Het Hof heeft op grond van het Europees Verdrag tot bescherming van de Rechten van de Mens kunnen en mogen oordelen dat de staat verplicht is die reductie te behalen. Die verplichting bestaat vanwege het risico van gevaarlijke klimaatverandering die ook de inwoners van Nederland ernstig kan treffen in hun recht op leven en welzijn.”
Hoe de Nederlandse staat dat moet doen, daar gaat de rechter niet over. “Het geven van een bevel laat het aan de staat over met welke concrete maatregelen hij zal voldoen. Als daar wetgevende maatregelen voor nodig zijn, is het aan de staat om te bepalen hoe”, oordeelde de Hoge Raad. De uitspraak van het hoogste Nederlandse rechtsorgaan is definitief.
Is het haalbaar?
Wat Urgenda betreft is het haalbaar om de CO2-uitstoot met 25 procent te verminderen aan het eind van 2020, ten opzichte van 1990. “Het gaat over de uitstoot over het hele jaar 2020 dus we moeten nu gaan beginnen”, zegt Marjan Minnesma, directeur van Urgenda. “Er gaat een kolencentrale dicht in januari. Er kunnen er nog meer dicht en er zijn nog heel veel maatregelen waar je gewoon vanaf januari mee kunt beginnen en dan kan je het nog steeds halen. Het is gewoon onwil dat het niet gebeurt.”
Om het kabinet te helpen heeft Urgenda, samen met ruim 700 andere organisaties, een 40-puntenplan opgesteld waarmee het doel gehaald kan worden. “Wij gaan er nog steeds van uit dat we in een rechtsstaat leven, dus we kunnen de overheid helpen om dit plan uit te voeren en dan zijn we al een heel eind”, vertelt Minnesma.
Ook het Planbureau voor de Leefomgeving kwam in november met cijfers waaruit bleek dat het misschien wel haalbaar was. “Maar afgelopen weken werd duidelijk dat daar toch wat te rooskleurige bekeringen waren gemaakt en dat het niet haalbaar is”, zegt Hofs. “Minister Wiebes schreef in een brief aan de Tweede Kamer dat hij in januari toch nog met extra maatregelen komt om CO2-uitstoot verder te reduceren.”
Bekijk ook;
- Urgenda-activist Minnesma: ‘Niet halen klimaatdoelen is onwil’
- Hoge Raad houdt Urgenda-vonnis in stand: kabinet moet uitstoot terugdringen
Ontknoping in klimaatzaak Urgenda voor Hoge Raad
AD 20.12.2019 De klimaatzaak tegen de Nederlandse Staat komt vandaag tot een definitief besluit. De Hoge Raad spreekt zich uit over de vraag of de Staat verplicht is ervoor te zorgen dat de uitstoot van broeikasgassen in 2020 met minimaal 25 procent is verminderd ten opzichte van 1990.
Het kabinet vindt dat dit aan de politiek is en niet aan de rechter, maar verloor vooralsnog elke slag. Duurzaamheidsorganisatie Urgenda nam het initiatief om de overheid te dwingen tot meer inspanningen om de doelstellingen te halen. In 2015 kreeg Urgenda gelijk van de rechtbank.
Lees ook;
Klimaatadvocaat: De staat faalt ons te beschermen tegen het gevaar
De Staat ging in beroep, maar de uitspraak bleef ook vorig jaar bij het gerechtshof in stand. De rechters van het hof erkenden de gevaren van klimaatverandering en verwezen naar fundamentele mensenrechten: de overheid moet zich inspannen voor bescherming van het leven en het gezinsleven van burgers.
Dwingen
Het hoogste rechtscollege van het land bepaalt nu of rechters in Nederland inderdaad de macht hebben om de overheid te dwingen tot het nemen van meer maatregelen. De procureur-generaal en de advocaat-generaal hebben de Hoge Raad geadviseerd de uitspraak in stand te houden.
De klimaatzaak baarde wereldwijd opzien. Het was de eerste rechtszaak in zijn soort. In navolging van Urgenda spanden burgers en organisaties in veel andere landen rechtszaken aan om hun overheid via de rechter tot meer actie aan te zetten.
-
Archief
- mei 2024 (3)
- april 2024 (7)
- maart 2024 (14)
- februari 2024 (16)
- januari 2024 (8)
- december 2023 (12)
- november 2023 (4)
- oktober 2023 (8)
- september 2023 (7)
- augustus 2023 (12)
- juli 2023 (16)
- juni 2023 (12)
-
Categorieën
- 1e kamer
- 2e kamer
- 2e kamerverkiezingen 17 maart 2021
- 2e kamerverkiezingen 2017
- 2e kamerverkiezingen 2021
- 2e kamerverkiezingen 22 november 2023
- 50 plus
- 50plus
- 8 December-strafproces
- 911
- Aalsmeer
- Aalsmeers Collectief
- aanbesteding
- aangifte
- aanslag
- aardbevingen
- aardgaswinning
- Abdul Nasser Qirdash
- Abdulkadir Geylani-moskee
- Abou Soumayyah
- Abu Muhsin al-Masri
- Adel Abdul Mahdi
- Adviescollege Stikstofproblematiek
- Advocaat Michael Ruperti
- afdrachtregeling
- affaire-Spies
- afganistan
- afschaffing slavernij
- afsplitspartijen
- Ahmad al-Hazimi
- Ahmaud Arbery
- Ahmed Aboutaleb
- AirFrance-KLM
- aivd
- AKP
- Al-Holkamp
- Al-Qa'ida
- Alami abu Hamza
- Aleksej Navalny
- aleppo
- Alexander Pechtold
- Alexandra van Huffelen
- Alfons Leerkes
- alt-rightbeweging
- Amendement
- amsterdam
- Amsterdam Museum
- Ancilla Tilia van de Leest
- Anders Breivik
- André Postema PvdA
- Andreas Bakir
- Andrei Ivanovitsj Burlaka
- Ank Bijleveld
- Anna Zeven
- Annabel Nanninga
- Anne Lok
- Anne-Wil Duthler
- Anne-Wil Duthler VVD
- Anneke van der Veer
- Annemarie Jorritsma
- Annemarie Jorritsma vvd
- anti-semitisme
- antisemitisme
- appeu,
- Arbitrageprocedure
- Armeense genocide
- Armenië
- Arnoud van Doorn
- As-Soennah moskee
- asielzoekers
- ataturk
- Australian Liberty Alliance
- Australië
- australie
- awp
- Aysel Erbudak
- Agaath Cleyndert
- Igor Girkin
- Baarle-Nassau
- Balk
- Balkenende-norm
- balkenendenorm
- Bananenschil bonus
- Bart de Liefde
- Bas Filippini
- Bashar al-Assad
- basiliek Notre-Dame
- BBB
- bedreiging
- beeldenstorm
- begroting
- begroting 2016
- begroting 2017
- begroting 2018
- begroting 2019
- begroting 2020
- belangenverstrengeling
- Belastingdienst
- Bellingcat
- Benjamin Smith
- Bert Kannegieter
- Bert van der Roest
- Besmaya
- bestuurscrisis
- Beugen
- bevingen
- bezuinigingen
- BIJ1
- bivakmutsen
- Björn Lugthart
- Bloemendaal
- BoerBurgerBeweging
- boerka
- boerkaverbod
- bombardement
- bonnetjes-affaire
- Bonus
- Boris Johnson
- borsele
- Boudewijn van Eijck
- bouwsector
- Bram Heijstek
- brexit
- Brexit-uitstel
- Brunssum
- BUK
- burgemeester
- Burgemeester Stefan Huisman VVD
- burgemeester Ahmed Aboutaleb
- burnpits
- business case Fraude
- BVNL
- BYD
- Camiel Eurlings
- Carin Gaemers
- cartoon
- cartoonwedstrijd
- cassatie
- cbs
- CDA
- CDJA
- Centcom
- Ceo Benjamin Smith
- Chan Santokhi
- Charlie Hebdo
- China
- chloorgas
- Chora-vallei
- Chris Aalberts
- Clemens Meerts
- Climate Adaptation Summit
- co2
- CO2-neutraal
- coalitie
- Code Oranje
- college van bestuur van de Limburgse vmbo-scholen
- Combined Air Operations Centre
- Commissie BOS
- commissie bosman
- Commissie Remkes
- commissie Sorgdrager
- commissie Toekomst zorg thuiswonende ouderen
- commissie-Donner
- commissie-Hordijk
- commissie-Noorman-Den Uyl
- Commissie-Oosting
- Commissie-Stiekem
- commissie-Van Dam
- Communistisch Platform
- corona
- coronavirus
- Corrie van Brenk
- corruptie
- coup
- cpb
- cpn
- crisis
- CU
- CU-SGP
- Cultuurpaleis
- CvK
- D66
- Daan Prevoo
- Damascus
- Daniël van der Stoep
- daniel van der stoep
- de afrekening
- De Feestpartij
- De Fryske Marren
- De gouden eeuw
- debat
- decembermoorden
- delfzijl
- demonstratie
- Denk
- Denk NL
- derde dinsdag
- derde dinsdag september
- Derek Chauvin
- desi bouterse
- DFP
- diaspora
- diasporabelasting
- Dick Schoof
- dijkgraaf
- dijkgraaf Michiel van Haersma Buma
- dijkgraaf van Delfland Michiel van Haersma Buma
- Dinkelland
- Dion Gaus
- Dion Graus
- Dion Graus PVV
- directeur Sjaak Wijma
- directeur van de integriteitswaakhond van de Raad van Europa
- Dirk Scheringa
- Dividentbelasting
- Diyanet
- Don Bijl
- Donald Trump
- Donetsk
- doodsbedreiging
- Douma
- Douwe Jan Elzinga
- DPK
- dreiging
- dualisme
- economie
- Edgar Mulder PVV
- eemshaven
- Eeuwit Klink
- EHRM
- El Alami Amaouch
- Ellen Verkoelen
- Elze Boshart
- Emil Smeding
- Emil Smeding PVV
- emile roemer sp
- ENCO
- Erbil
- Erdogan
- Eric Wiebes
- Eritrea
- etnisch profileren
- EU
- euro
- europa
- Europees Hof voor de Rechten van de Mens
- europees parlement
- europese parlement
- Eva van Esch
- Evacueer Moria
- extreem rechts
- Extreem-rechts
- Fanida Kadra
- Farid Arzarkan
- Farid Azarkan
- Farshad Bashir
- Fawaz Jneid
- Felix Rottenberg
- Femke Halsema
- Femke Merel van Kooten
- Femke Merel Van Kooten-Arissen
- Ferdinand Grapperhaus
- Fethullah Gülen
- fitna
- Flitsenquête
- Follow the Money
- Fons Hertog VVD
- formatie
- Fort Zeelandia
- Forum voor Democratie
- fractievoorzitter Farid Azarkan
- frankrijk
- Frans Hoynck
- Frans Timmermans
- Frans Weekers
- fraude
- fraudesignaleringssysteem
- fred teeven vvd
- Fred van der Spek
- Freek Jansen
- FSB
- FSV
- fusie
- FvD
- Fyra
- GasTerra
- Gaswinning
- Gazprom
- gebiedsverbod
- gedragscode
- geert dales
- Geert Dales 50 plus
- geert wilders
- geert wilders pvv
- gekozen burgemeester
- geloofwaardig
- geloofwaardigheid
- gemeenteraad
- gemeenteraadsverkiezingen 2018
- gemeenteraadsverkiezingen 21.03.2018
- genocide
- George Floyd
- George Pell
- Ger Koopmans
- Gerald Schotman
- Gerard Blankestijn
- Gideon van Meijeren
- gifgasaanvallen
- Gillmore Hoefdraad
- Ginaf
- GO
- Gorinchem
- Greco
- Griekenland
- grijze wolf
- grijze wolven
- groenlinks
- Groep de Mos
- Groep Otten
- groepsbelediging
- grondwet
- Groningen
- ground zero
- Haarlemmermeer
- haatimam
- haatzaaien
- HagaZiekenhuis
- Halbe Zijlstra
- Han ten Broeke VVD
- handelsverdrag
- Hans Middendorp
- Hans van Hooft
- Hans Vijlbrief
- Harry Mens
- Harry van Bommel
- Hashem Abedi
- Hawija
- Hazimi’s
- Hendrik Jan Biemond
- Henk Bleker
- henk kamp
- henk krol
- Henk Krol
- Henk Otten
- Henry Keizer VVD
- Hero Brinkman
- hilbrand nawijn
- Hilde Palland
- Hoge Raad
- holocaust
- homo
- homohaat
- homohuwelijk
- hoofddoek
- hoogheemraadschap van Delfland
- Hugo Borst
- Huib van Vliet
- Huib van Vliet VVD
- huur
- Huurdersheffing
- huurverhoging
- huurwet
- Ibrahim Issaoui
- ICJ
- Idlib
- Igor Girkin
- IJssel- en Vechtstreek
- ijsselmeer
- Ik ga leven
- illegalen
- Imam El Alami Amaouch
- imam Ismail Abou Soumayyah
- ing
- inkomstenbelasting
- Instituut Mijnbouwschade Groningen
- integraalhelmen
- integriteit
- integriteitsaffaires
- Integriteitscommissie
- integriteitsonderzoek
- Integriteitstoets
- Integriteitswaakhond van de Raad van Europa
- Internationaal Strafhof
- Irak
- iran
- Irish Backstop
- Irvin Kanhai
- is
- IS-kinderen
- Isabelle Diks
- isis
- islam
- Ivo Opstelten
- JA21
- Jaap Uijlenbroek
- Jaap Uijlenbroek
- jaarrekening
- Jacques Monasch
- Jacques Tichelaar
- Jalalabad
- Jan Hoekema
- Jan Hoekema D66
- Jan Nagel
- Jan van Cranenbroek
- Jan van der Grinten
- jan van zanen
- Jan Zoetebier
- Jan Zoetelief
- Janaid L.
- Jannie Visscher
- Jaron Tichelaar
- Jean-Paul Gebben
- Jehovah’s getuigen
- Jeroen de Vries
- Jesse Klaver
- JFvD
- jihadsympathisanten
- JIT
- Jo Palmen
- joden
- jodenvervolging
- Johan Maurits van Nassau Siegen
- Johan Meijer
- Johan Remkes VVD
- Johan Vlemmix
- Joint Investigation Team
- Jolisa Brouwer
- Jong
- jongerenorganisatie JFVD
- joost eerdmans
- Joost Lagendijk
- Joram van Klaveren
- Jos de Graaf
- Jos Heijmans
- Jos Silvis
- Jos van Rey
- jos wienen cda
- journalist Roel Janssen
- jovd
- Justitieel Complex Schiphol
- Kajsa Ollongren
- Kamerlid Van der Lee
- Kamerlid Wybren van Haga VVD
- kandidatenlijst
- kapitalisme
- karen gerbrands
- kartelvorming
- Kees van der Staaij
- Keolis
- Keolis-ceo Frank Janssen
- kerncentrale
- kernenergie
- Kevin van Eikeren
- Kevin van Eikeren PvdA
- Khadija Arib
- Khadija Arib,
- kinderopvangtoeslag
- kinderopvangtoeslagaffaire
- kinderpardon
- Klaas Dijkhoff VVD
- klimaat
- Klimaatactivisten
- Klimaatakkoord
- klimaatakkoord Parijs
- klimaatdoelen
- klimaatmars
- klm
- koerden
- Koert Westerman
- koopkracht
- kort geding
- koude oorlog
- Krijgsraad van Suriname
- kruistochten
- Kunduz
- kvp
- Lale Gül
- Langetermijnbegroting.
- Léonie Sazias
- Leonid Chartsjenko
- Leonid Ghartsjenko
- Leonid Kharchenko
- LHK
- LHN
- Liane den Haan
- Liesbeth Zegveld
- Lijst Henk Krol
- lijsttrekker
- lijsttrekker Jaron Tichelaar
- limburg
- links
- links verbond
- lobby
- lobbycultuur
- Loek Hermans
- Loek Hermans VVD
- Loek Winter
- Loes Mulder
- loppersum
- Maaike van Tuyll van Serooskerken
- Maarten van Leeuwen
- maasvlakte
- Maasziekenhuis Pantein
- Madeleine van Toorenburg
- Malaysia Airlines
- Manon Leijten
- Marcelis Boereboom
- Marco Kroon
- Marco Out
- Marianne Thieme
- Marianne Thieme PvdD
- Mark Harbers
- Mark Harbers VVD
- Mark rutte
- marktwerking
- Marleen Barth
- marleen barth pvda
- marokkaan
- marokkanen
- Martin van Rijn
- Martin van Rooijen
- Matt Hancock
- maurice de hond
- Maurits von Martels CDA
- Meavita
- menno snel
- Menno Snel D66
- Mensenrechten
- Mesut Özil
- Metin Çelik
- mh17
- MH17-proces
- MH17-ramp
- MH17-tribunaal
- MHP
- Michael Heemels
- Michiel van Haersma Buma
- Mike Pompeo
- miljoenennota 2016
- miljoenennota 2017
- Miljoenennota 2018
- miljoenennota 2019
- miljoenennota 2020
- miljoenennota 2021
- minder
- minder Marokkanen-proces.
- Minister Ank Bijleveld
- Minister Bijleveld
- minister Buitenlandse zaken
- Minister Ferd Grapperhaus
- minister Van der Steur
- minister Wopke Hoekstra
- Minneapolis
- MINUSMA
- misbruik
- missie
- Mohamed Keskin
- Mohsen Fakhrizadeh
- monsterverbond
- moskee
- moslim
- moslimban
- Mosul
- Moszkowicz
- mr. Biemond
- Muslimban
- Mustafa Amhaouch
- Mustafa Kemal
- nabeschouwingen
- Nagorno-Karabach
- naheffing
- Nashville Statement
- Natalie Righton
- Nationale Holocaust Herdenking
- Natura 2000-gebieden
- navalny
- navo
- NAVO-missie Resolute Support
- NCTV
- Nederland
- nederlandse missie
- NEVENFUNCTIES
- neveninkomsten
- new york
- Nexit
- Nice
- NIDA
- Nieuwe Wegen
- nijmegen
- nikab
- No Deal Brexit
- noodwet
- Norbert Klein
- Nord Stream 2
- Notre-Dame-kerk
- novitsjok
- NS
- NSP
- nucleaire energie
- NZA
- OBP
- Oekraïne
- Olaf Kemerink
- Olaf Storms
- Oldenzaal
- Oleg Poelatov
- Onafhankelijk Liberaal
- Onafhankelijke Burgerpartij
- onderhandelingen
- onderzoek
- ongeloofwaardig
- ongeloofwaardigheid
- Onze Lieve Vrouw basiliek
- Oorlog in Afghanistan
- oostenrijk
- Oosterhout
- opcw
- openbaar vervoer
- Oprecht
- Orthodox protestantse kerk
- Ottomaanse Rijk
- ouderenbond Anbo
- ouderenzorg
- overheidsgebouwen
- Parijs
- parlementaire enquête
- parlementaire enquêtecommissie
- Parlementaire ondervraging
- Parlementaire ondervragingscommissie Kinderopvangtoeslag
- Partij van de eenheid
- Partij van de Toekomst
- partij voor de dieren
- Partij voor de Toekomst
- partijcultuur
- partijvoorzitter
- Paul Depla PvdA
- Paul Frentrop
- peiling
- peiling 11.12.2016
- peiling 14.02.2016
- penningmeester
- personeelstekort
- perzische golf
- Peter Plasman
- Peter Rehwinkel
- Peter Tielemans
- Peter van Dijk
- Peter van Dijk PVV
- Peter Zevenbergen
- petitie
- Piet de Jong
- Pieter Bogaardt
- Pieter Elbers
- Pieter Lakeman
- Pieter Omtzigt
- Pim Fortuyn
- pkk
- Poelatov
- Poetin
- POK
- polarisatie.
- politiek
- Politieke Integriteitsindex
- populisme
- PPR
- premier
- president Bashar al-Assad
- President Tayyip Recep Erdogan
- prinsjesdag
- Prinsjesdag 15.09.2020
- Prinsjesdag 2017
- privatisering
- PrivaZorg
- ProRail
- protest
- provinciale staten Brabant
- Provinciale staten Flevoland
- provinciale staten Gelderland
- Provinciale Staten Limburg
- Provinciale staten Overijsel
- Provinciale Staten Zeeland
- Provinciale voorzitters
- Provinciale voorzitters 50plus
- provincie drente
- PSP
- PvdA
- PvdA 75 jaar
- PvdD
- PvdE
- PvdT
- PVV
- Qassem Soleimani
- Raad van Europa
- raadslid
- Rachid Guernaoui
- racisme
- Ralph Hamers
- Raymond Knops
- rechts-extremisme
- rechtzaak
- Reda N.
- referendum
- regeerakkoord
- reiskosten
- Renkum
- repatriëren
- richard de mos
- rijswijk
- Rob Jetten
- Robert Baljeu
- Robert Gielisse
- Robert van Gemeren
- Robin de Rooij
- Roel Praagman
- Roelof van Laar
- Rolf Zincken
- Ron Meyer
- Ronald van Raak SP
- Ronnie Brunswijk
- rotterdam
- royality4care
- Rusland
- russische geheime dienst
- Rutte 2
- Rutte 3
- Rutte 4
- Ruud Koornstra
- ruud lubbers
- ruud lubbers cda
- Ruud van der Velden
- Sabine ten Doesschate
- Sahel
- salafisten
- samenwerking
- Samuel Jong
- Samuel Paty
- sarin
- Sébas Diekstra
- schaliegas
- scheefhuur
- scheefhuurder
- scheefhuurders
- scheefwonen
- schijnconstructie
- Schilderswijk
- Sebastiaan Wolswinkel
- Selçuk Öztürk
- Selcuk Ozturk
- Sergei Doebinski
- Sergei Maksimishin
- Sergej Doebinski
- Sergej Skripal
- Sergey Dubinsky
- Servie Hölzken
- sgp
- Sharon Gesthuisen
- Sharon Gesthuizen
- Shell
- side letter
- Sigrid Kaag
- sinterklaas
- slavernij
- Slotervaart ziekenhuis
- slotervaartziekenhuis
- slotpleidooi
- Sophie in ’t Veld
- Sophie in ’t Veld D66
- sp
- SP
- spionage
- Splinter
- splinterpartij
- Splinterpartijen
- spuiforum
- Spuiplein
- staatssecretaris
- Staatssecretaris Broekers-Knol VVD
- Staatssecretaris Eric Wiebes
- Staatssecretaris Hans Vijlbrief
- Staatssecretaris Menno Snel
- Staatssecretaris Menno Snel D66
- staatssecretaris Mona Keijzer
- Staatssecretaris Raymond Knops CDA
- staatssecretaris Van Huffelen
- Staatssecretaris Wilma Mansveld
- Staatstoezicht op de Mijnen
- Stand van de zorg
- Stef Blok
- Stef Blok VVD
- Stefan Huisman
- Stephen Barclay
- Stichting Reclaimed Voices
- Stichting Vormingsactiviteiten Oost-Europa
- Stichtse Vecht
- stikstof
- stikstofregels
- stikstofuitstoot
- strafvervolging
- Suhayb Salam
- Super Saturday
- suriname
- Sylvana Simons
- Syrië
- Syriëgangers
- syrie
- takfir
- taliban
- Tamara van Ark
- Tanya Hoogwerf
- Tayyip Recep Erdogan
- Teeven-deal
- Terneuzen
- terreur
- terreurdreiging
- terrorisme
- Theo Hiddema
- Theresa May
- Thierry Aartsen
- Thierry Aartsen VVD
- Thierry Baudet
- thom de graaf d66
- TICS
- toeslagen
- toeslagenaffaire
- toeslagenstelsel
- Toine Beukering
- Tom van der Lee
- TONL
- topambtenaar Boereboom
- Topinkomen
- topinkomens
- topman Pieter Elbers
- transitieperiode
- transvaalwijk
- Trots op NL
- Tunahan Kuzu
- turkije
- tweede kamer
- Tweede Kamerlid Zihni Özdil
- uber
- Uncategorized
- UNHCR
- uranium
- Urgenda
- Urgenda-vonnis
- uruzgan
- utrecht
- VDL
- veiligheid
- venlo
- Verantwoordingsdag 2018
- Verantwoordingsdag 2019
- verblijfskostenvergoeding
- verhuurdersheffing
- verkiezingen
- verkiezingen 2017
- verkiezingen 2021
- verkiezingsprogramma 2021-2025
- Verpleeghuis
- Versplintering
- vertrekovereenkomst
- vertrouwen
- Vertrouwen in de toekomst
- vervolging
- verzekeringsfraude
- verzelfstandiging
- verzetszaak
- Vincent Bosch PVV
- VK
- vluchtelingen
- VNL
- VOC
- VOE
- voedselterroristen
- Voerendaal
- Vogelaarswijken
- Vogelaarwijk
- VOLT
- voorjaarsnota
- voorjaarsnota 2020
- vpro
- vredesakkoord
- Vrij en Sociaal Nederland
- vrijheid van meningsuiting
- Vrijzinnige Partij nederland
- VSN
- VVD
- VVD-CDA-D66
- VVD-CDA-D66-ChristenUnie VVD-CDA-D66-ChristenUnie
- VVD-PvdA
- wachtgeld
- wachtlijst
- Wassila Hachchi
- Weert
- weigerambtenaar
- wereldbank
- werkgroep Van Oosten
- Wet gedeeltelijk verbod gezichtsbedekkende kleding
- wet normering topinkomens
- Wet Normering Topinkomens
- wethouder
- wethouder Geert Post SGP
- Wikipedia
- Wil Houben
- wilders 1
- Willem Aantjes
- Willem Engel
- William Moorlag
- Willie Dille PVV
- Wim Pijl
- Wim Pijl CU-SGP
- Wim van der Leegte VDL
- Wim van der P.
- Winnie Sorgdrager
- Winstuitkering
- witwasaffaire
- witwassen
- wnt
- wo2
- woningwet
- Wopke Hoekstra
- Wouter Bos
- WPP
- WPP,
- WTC
- Wybren van Haga
- Yanick Chevalier
- Yassin Elforkani
- Ybeltje Berckmoes
- YPG
- Zabul
- Zahir Rana
- zaltbommel
- zaman
- zandwinning
- zeeland
- zenuwgas
- zetelroof
- ziekenhuis
- ziekenhuizen
- Zihni Özdil
- zomerreces
- Zorg
- zorgfraude
- zorginstelling Careyn
- Zorginstelling Zuyderland
- zorginstellingen
- Zorginstituut: Nederland
- Zouhair Saddiki
- zwarte lijst
- zwarte Piet
- zweden
-
RSS
Entries RSS
Comments RSS
Debat in de Digitale Hofstad 
Je moet ingelogd zijn om een reactie te plaatsen.