Het is vandaag 15.03.2021 op de kop af tien jaar geleden dat de oorlog in Syrië begon. In een korte tijd is het conflict uitgegroeid tot een bloedige strijd die nog altijd voortduurt. In Syrië zelf, en ver daarbuiten.
Grote groepen Syriërs de straat op gingen om te protesteren tegen de regering van president Assad. De demonstraties werden een opstand, de opstand werd een gruwelijke burgeroorlog. Hoe nu verder, Syrië? ,,De sancties moeten worden opgeheven.”
Gifgasaanvallen en bombardementen met bomvaten door regeringstroepen. Onthoofdingen en aanslagen door IS. Jihadistische groepen die elkaar onderling afmaken. Russische huurlingen, twee Turkse invasies, duister geld vanuit de Emiraten, Israëlische raketaanvallen, Iraanse ‘adviseurs’, bombardementen door een Westerse coalitie en brandende olievelden. Er zijn weinig dingen die het Syrische volk de afgelopen tien jaar bespaard zijn gebleven.
Tien jaar na de start van de burgeroorlog is de revolutie in rook opgegaan. Honderdduizenden doden, miljoenen vluchtelingen en ontelbare gruwelijkheden verder zit president Assad nog steeds waar hij in 2011 zat: in de zetel van de macht. Alleen een bonte verzameling van (vooral) jihadistische groepen vecht nog door vanuit de regio Idlib.
Van de vluchtelingencrisis tot de aanslagen in Parijs en Brussel, van de gifgasaanvallen tot de strijd om Aleppo.
De start van de oorlog is allemaal terug te voeren op een demonstratie in een kleine Syrische stad, tien jaar geleden. De bron van al het geweld is nog altijd aan de macht. Vier vragen aan Midden-Oostencorrespondent Olaf Koens.
AD 15.03.2021
Olaf, tien jaar alweer. Hoe is de oorlog eigenlijk begonnen?
Als je het terugrekent, is het begonnen in het kleine stadje Daraa in het verre zuiden van Syrië, aan de grens met Jordanië. Geïnspireerd door het begin van de Arabische lente, de protesten in Tunesië en Egypte en Libië, spoten een paar tieners leuzen tegen het Assad-regime op muren in de stad.
De tieners werden opgepakt en gemarteld, daarop gingen mensen de straat op, al snel ook in Damascus en Aleppo. Eerst gingen de betogingen over vrijheid, over hervormingen, over de vrijlating van de tieners en de politiek gevangenen. Maar al snel zette het regime het leger in en werd er met scherp geschoten en liep het uit de hand.
Nog geen maand later was de burgeroorlog een feit, honderden mensen waren er al doodgeschoten, duizenden opgepakt en gemarteld. Het verzet tegen het regime van president Bashar al-Assad groeide, delen van zijn eigen politiemacht keerden zich tegen hem.
Wat gebeurde er daarna?
Het is bijna onmogelijk om in een paar zinnen samen te vatten wat er allemaal sindsdien gebeurd is. Maar in hoofdlijnen: de strijd verhardde, behalve verschillende radicale groepen gingen ook buitenlandse mogendheden zich met de oorlog in Syrië bemoeien. Jihadistische bewegingen voegen zich bij het verzet en de Koerden in het noorden van het land zagen de kans schoon de onafhankelijkheid uit te roepen.
Het werd een keiharde oorlog, zonder enige regels. Vrouwen, kinderen, scholen, ziekenhuizen, alles was een doelwit. Er werden steden en gebieden omsingeld en uitgehongerd. Er werd gifgas ingezet tegen de rebellen en de burgerbevolking. Uit andere landen kwamen strijders en een deel van de jihadisten hergroepeerde zich tot terreurbeweging Islamitische Staat, die een flink deel van Syrië en Irak onder controle kregen en een Kalifaat uitriepen.
Er vielen honderdduizenden slachtoffers, vooral door de meedogenloze aanvallen van het Assad-regime. Miljoenen mensen sloegen op de vlucht, richting Europa. Er volgden aanslagen in Europese hoofdsteden, een internationale operatie tegen IS. Toen de dagen van Assad geteld leken, mengde Rusland zich op het toneel. De Russische luchtmacht ging door waar het regime was opgehouden, het bombardeerde scholen en ziekenhuizen.
Terwijl IS terrein verloor, won Assad grondgebied op de rebellen, die verder radicaliseerden. Er werden allerlei internationale pogingen ondernomen tot een staakt-het-vuren of diplomatieke overeenkomst, maar zonder succes. Turkije viel het noorden van Syrië binnen om de Koerden weg te drijven. En uiteindelijk zitten we tien jaar later met een soort patstelling waarin de aanstichter van al het geweld, president Bashar al-Assad, nog altijd aan de macht is.
Want hoe gaat het nu in Syrië?
Wanneer we het nu over Syrië hebben, moeten we het gebied grofweg indelen in drie plekken. Het regime-gebied, waar het leger van president Assad aan de macht is, de provincie Idlib, waar de rebellen en vooral de jihadisten de boel bestieren, en de Koerdische gebieden die of onder Turkse, of onder Koerdische controle staan. Wat ze gemeen hebben is dat het nergens goed gaat.
In de provincie Idlib zijn grote tekorten, de bevolking is er afhankelijk van noodhulp. De meeste inwoners daar zijn gevlucht uit andere delen van het land, net als de rebellen en jihadisten die er de macht hebben. Het is, als je de Koerden niet meerekent, het laatste gebied van Syrië dat niet opnieuw onder controle staat van het Assad-regime.
Daar heeft het een hoge prijs voor moeten betalen. Hier heeft de strijd het langst geduurd. Nog altijd heeft het regime, met Rusland als bondgenoot, de pijlen gericht op Idlib. Maar de militaire opmars is gestaakt nadat Turkije een jaar geleden ingreep. Het gebied is afgesloten van de buitenwereld, de inwoners zitten als ratten in de val.
Kaart Syrië en provincie Idlib aan grens Turkije
In regime-gebied gaat het het afgelopen jaar steeds slechter. Door de strenge sancties zijn er tekorten ontstaan. De waarde van de Syrische munt is ingestort, benzine staat er op de bon. De onvrede over president Assad groeit. Zo erg dat er onlangs nog opnieuw demonstraties waren in Daraa, de stad waar het allemaal begon.
De Koerdische gebieden hebben de droom voor zelfstandigheid in rook op zien gaan. Na de Turkse opmars hebben de autoriteiten het op een akkoord gegooid met het regime van Assad. En dan is er ook nog een laatste stukje kalifaat, het Al-Holkamp. Daar zitten vele tienduizenden IS-aanhangers, meestal vrouwen en kinderen, opgesloten. Het zijn meestal buitenlanders, en niemand wil ze hebben.
Telegraaf 13.03.2021
Maar het klinkt alsof de oorlog voorbij is. Kunnen de Syriërs terug naar huis?
De oorlog is pas voorbij als de laatste soldaat begraven is. Het is in Syrië op dit moment natuurlijk niet zo heftig als tijdens de slag om Aleppo of de gifgasaanvallen in Oost-Ghouta, maar er wordt nog altijd gevochten. Ik denk dat we in het laatste stadium van de oorlog in Syrië zijn aanbeland, maar dat het nog lang niet voorbij is. De situatie in Idlib is onhoudbaar, de onvrede groeit in regime-gebied, het rommelt in de Koerdische gebieden.
Je kunt zeggen dat Assad de oorlog gewonnen heeft, en op de kaart lijkt dat misschien ook zo. Maar ook dat zet geen streep onder dit conflict, al was het maar omdat het betekent dat de miljoenen Syriërs die het land zijn ontvlucht niet meer terug kunnen keren. Misschien heb je wel eens verhalen gezien van Syriërs die toch teruggaan, maar dat is echt een hele kleine groep, en dan gaat het ook nog eens om mensen die altijd al een goede band hadden met het regime van president Assad.
Wie dat niet heeft is vogelvrij en loopt grote risico’s. De oorlog is zo goed als gewonnen door Assad. De vele miljoenen Syriërs die daar het slachtoffer van zijn kunnen niet terug zo lang hij aan de macht blijft.
AD 17.03.2021
Vrienden voor het leven na martelgang in Syrische gevangenis
Drie mannen leerden elkaar kennen in de beruchtste Syrische gevangenis in Syrië, Branch 215. Zij overleefden en zagen elkaar terug in Jordanië. Nu dromen ze van een ontmoeting in Syrië.
Zij begroeten elkaar op het computerscherm. De coronacrisis maakt fysiek contact nu onmogelijk. Maar Amthal Alnwawy, Abdulhakim Almassri en Mahmoud hebben er geen last van. Zij praten honderduit, over hun werk, hun kinderen en kennissen.
De drie mannen zagen elkaar voor het eerst in juli 2012 in Branch 215, de beruchte gevangenis van de Syrische Militaire Inlichtingendienst. Ze zaten er enkele weken tot maanden. Alnwawy en Almassri komen uit Deraa, waar het protest tegen het regime van president Basher al-Assad tien jaar geleden begon en uitdraaide op een afschuwelijke burgeroorlog.
Protest
Tijdens de eerste protesten woonde Almassri, hoogleraar economie, in Deraa. Alnwawy was al verhuisd naar Damascus waar hij werkte in een ziekenhuis. Mahmoud (hij wil anoniem blijven) werkte in de hoofdstad in het familiebedrijf. De eerste twee sloten zich snel aan bij het protest, Mahmoud volgde later toen hij vluchtelingen hielp die hun heil zochten in Damascus.
Mahmoud en Alnwawy zagen elkaar voor het eerst na hun arrestatie, in een ondergrondse cel van 4 bij 4 meter, volgepakt met zestig tot zeventig mannen. Zij zaten naast elkaar en kwamen in gesprek. ,,Ik wilde weten waar ik was, wat er met me zou gebeuren’’, zegt Alnwawy tijdens het computergesprek waarvan de nieuwszender Al Jazeera verslag doet. Kort daarna werd ook Almassri in de cel gepropt en zocht het trio steun bij elkaar. ,,Die steun geeft hoop, helpt je te overleven’’, zegt Ahmad Helmi, medeoprichter van Taafi, een stichting die gewezen gevangenen bijstaat. Helmi zat zelf ook vast en woont nu in Turkije.
De ergste plek was de zesde verdieping, waar gevangenen werden verhoord. Mensen schreeuwden het uit, aldus Almassri.
De omstandigheden in Branch 215 waren en zijn hels. Een vernietigend rapport van de VN heeft dat deze maand nog eens bevestigd. Ook andere organisaties brandmerken Branch 215 als plek voor martelingen en moord. ,,De ergste plek was de zesde verdieping, waar gevangenen werden verhoord. Mensen schreeuwden het uit’’, aldus Almassri. Ook hij moest eraan geloven. ,,Ze zetten me in de stoel die je ruggengraat breekt’’, aldus de ex-gevangene die daarmee verwijst naar de zogeheten Duitse stoel die de rug in een onnatuurlijke houding brengt en extreme pijn veroorzaakt. ,,Daarna pakten ze een zweep en begonnen ze me overal te slaan.’’
Mahmoud zegt dat hem bij zijn laatste verhoor een lijst met valse beschuldigingen werd overlegd. Hij wist dat als hij zou bekennen hij zijn doodvonnis zou tekenen. Hij weigerde toe te geven. ,,Ze dreigden me te vermoorden’’, aldus Mahmoud. Terug in zijn cel, waar anderen altijd plaatsmaakten voor afgebeulde gevangenen na hun verhoor, was hij constant bang dat ze hem zouden komen halen om ‘het karwei af te maken’.
Maar niet alleen geweld bracht gevaar. Ook verwaarlozing eiste haar tol. Mahmoud kreeg koorts, was dagenlang soms niet bij bewustzijn. Er werd niet naar hem omgekeken. Soms hapten celgenoten naar lucht als de ventilatie was uitgezet. Maar het was altijd de onderlinge steun die redding bracht. ,,De mooiste momenten waren onze gesprekken. We vertelden elkaar verhalen, we stelden elkaar gerust’’, zegt Mahmoud. Soms wenste hij dat de bewakers hen zo zouden zien zitten. ,,Dat ze zouden denken; wat moeten we nog meer doen om jullie van alle menselijkheid te beroven.’’
Stephanie Haddad, psycholoog bij het Libanese Centrum voor de Mensenrechten, helpt slachtoffers van marteling om het leven weer op te pakken. ,,Mensen die je martelen, behandelen je als een beest. Als je daarna weer met anderen een cel deelt, ben je weer mens’’, legt Haddad uit.
Toen Alnwawy werd vrijgelaten had hij zeventien of achttien telefoonnummers uit het hoofd geleerd. ,,Nadat ik mijn ouders, mijn vrouw en mijn kinderen weer had omarmd, greep ik meteen de telefoon. Ik was bang de nummers te vergeten’’, zegt Alnwawy. Hij belde aan een stuk om familieleden van andere gevangenen te vertellen hoe het hen verging, waar ze zaten opgesloten en om boodschapjes door te geven en hen gerust te stellen.
Alnwawy en Mahmoud zaten elk ongeveer twee maanden gevangen en na hun vrijlating vluchtten ze allebei het land uit, omdat ze vreesden voor hun leven. Almassri bleef vastzitten tot januari 2013. Toen kwam hij vrij bij een gevangenenruil: 2000 Syrische gevangenen werden geruild met 48 Iraniërs in handen van rebellen. Almassri ging naar Noord-Syrië waar hij minister van Economie werd in de door Turkije gesteunde oppositieregering.
Facebook
De drie mannen vonden elkaar na hun vrijlating terug op Facebook, om de vriendschap op te pakken. In 2015 ontmoetten ze elkaar voor het eerst weer in Jordanië. Alnwawy woonde daar en de twee anderen waren in het land om familieredenen of zaken. Mahmoud reed van Amman naar Jerash om Almassri op te pikken en samen klopten ze aan bij het huis van Alnwawy in Ramtha. Onder het genot van een lunch met kip, rijst, salade en yoghurt, sloten ze elkaar weer in de armen, haalden zij herinneringen op en spraken ze dank uit omdat ze de hel van Branch 215 hadden overleefd. ,,We zagen dat een van onze dromen waarover we het vaak hadden, werkelijkheid was geworden’’, zegt Alnwawy.
Sinds 2015 hebben ze een nieuwe droom: dat zij op een dag in vrijheid elkaar weer in Syrië kunnen ontmoeten en de maaltijd in Damascus of Deraa kunnen delen. ,,Deze droom zorgt ervoor dat we elkaar nooit uit het oog zullen verliezen. ,,Ik kijk enorm uit naar dat gelukzalige moment’’, aldus Mahmoud….!!!!
AD 15.03.2021 Vandaag is het 10 jaar geleden dat grote groepen Syriërs de straat op gingen om te protesteren tegen de regering van president Assad. De demonstraties werden een opstand, de opstand werd een gruwelijke burgeroorlog. Hoe nu verder, Syrië? ,,De sancties moeten worden opgeheven.”
Gifgasaanvallen en bombardementen met bomvaten door regeringstroepen. Onthoofdingen en aanslagen door IS. Jihadistische groepen die elkaar onderling afmaken. Russische huurlingen, twee Turkse invasies, duister geld vanuit de Emiraten, Israëlische raketaanvallen, Iraanse ‘adviseurs’, bombardementen door een Westerse coalitie en brandende olievelden. Er zijn weinig dingen die het Syrische volk de afgelopen tien jaar bespaard zijn gebleven.
Tien jaar na de start van de burgeroorlog is de revolutie in rook opgegaan. Honderdduizenden doden, miljoenen vluchtelingen en ontelbare gruwelijkheden verder zit president Assad nog steeds waar hij in 2011 zat: in de zetel van de macht. Alleen een bonte verzameling van (vooral) jihadistische groepen vecht nog door vanuit de regio Idlib.
We vroegen drie Nederlandse Syriërs (een aanhanger van de regering, een lid van de oppositie en een Koerd) naar hun perspectief op het Syrië van nu. Over één ding zijn ze het wel eens: het leven in Syrië is nu zwaar, heel zwaar.
,,Syrië”, zegt Saied Lahdo, ,,is de plek waar de beschaving is begonnen. Het is mijn land, mijn geschiedenis, mijn volk. En nu..” Het 65-jarige lid van de Syrische oppositie zucht diep. ,,Nu maakt de situatie me verdrietig. De revolutie is niet geslaagd. En ik zie geen licht meer aan het eind van de tunnel.”
Lahdo slaakt nog een zucht van berusting. De Syriër woont al jaren in Enschede en is van daaruit vertegenwoordiger van de Assyrische Democratische Organisatie. Die groep maakt deel van de verenigde oppositie in ballingschap. Maar daar is hij uitgestapt. De oppositie was altijd al verdeeld, maar nu was hij er klaar mee: ,,Iedere keer als ik naar Istanbul ging voor een vergadering werd het een gevecht. Ik wilde niet meer.”
Lahdo was politiek activist in Syrië, zat er in de gevangenis en vluchtte in 1998 naar Nederland. Vanuit Enschede zag hij de opstand tegen Bashar al-Assad en zijn regering ontstaan én weer ten ondergaan.
Waarom is de revolutie mislukt?
,,De eerste maanden van de opstand in 2011 verliepen vreedzaam. Maar het regime begon geweld te gebruiken. Daarna liet Assad islamitische extremisten vrij uit de gevangenissen, die ook geweld gingen gebruiken. Waarop Assad zelf nóg harder kon ingrijpen. Dat heeft alles erger gemaakt. Ook zijn allerlei andere landen zich ermee gaan bemoeien, iedereen wilde profiteren van de situatie. De internationale gemeenschap heeft de Syriërs verraden.”
De oppositie wil vanaf het begin dat Assad opstapt. Die kans lijkt inmiddels verkeken?
,,Dat is niet meer reëel. Hij heeft het gered door de steun van Rusland. Het is ten koste gegaan van het Syrische volk en hun bloed.”
Lahdo zucht nog een keer. ,,Ik ben van nature een optimistisch mens, maar ik weet het niet meer. Er zijn de afgelopen jaren zoveel vreselijke dingen gebeurd. En ook nu vecht iedereen nog tegen elkaar: de islamisten, de Turken, de Koerden, de Iraniërs. En het regime, de alawieten, zijn ook verdeeld. Eigenlijk is het alleen nog Amerika dat echt kan ingrijpen. Als de VS niet ingrijpt, zal het regime blijven en blijven de gewone mensen het slachtoffer.”
De regering
,,De Syrische regering”, zegt de Nederlands-Syrische vrouw, ,,heeft de oorlog gewonnen. Maar nu woedt er een economische oorlog.” De economie in het land is zo in elkaar gestort, zegt ze, ‘dat de gewone Syriër geen brood meer kan kopen’. ,,En dat komt door de internationale sancties. Ze zeggen dat hun hart bloedt voor Syrië, maar tegelijkertijd leggen ze sancties op waardoor mensen dood gaan. Schamen die landen zich niet?”
De vrouw, die al meer dan 20 jaar in Nederland woont, steunt de Syrische regering.,,Ik ben niet per-se pro-Assad, maar wel pro-Syrië. En ik denk dat Assad nu het beste is voor het land.” Dat standpunt is ook de reden dat ze anoniem wil blijven. Ze is bang voor de reacties. ,,In Nederland wordt al 10 jaar negatief bericht over Assad, dus geloven mensen dat ook.”
Hoe zou u de huidige situatie in Syrië omschrijven?
,,Een status quo. Al zal de regering nog de regio Idlib willen bedrijven. Zou Nederland accepteren dat ze heel Nederland terug heeft veroverd, maar dat Al Qaeda nog wel in Utrecht zit? Ik denk het niet.”
Hoe heeft het zo uit de hand kunnen lopen in Syrië?
,,Door rotte appels van binnen en inmenging van buiten. De oppositie is alles uit het buitenland gaan halen: jihadisten, wapens. Andere landen zijn zich ermee gaan bemoeien: Turkije bezet nog steeds een deel van Syrië. En wat doet de VS in het land? De regering heeft ze niet gevraagd om te komen en nu stelen ze onze olie. Ja, er zijn ook Russen en Iraniërs, maar die zijn wél door Assad uitgenodigd.”
U legt de schuld bij de oppositie. Maar president Assad is door de VN beschuldigd van oorlogsmisdaden, waaronder het gebruik van gifgas.
,,Ik ben in Douma geweest, na de vermeende gifgasaanval. Het verhaal klopt niet. En waarom zou Assad gifgas gebruiken? Hij had de strijd al bijna gewonnen. Assad is niet dom, he.”
Is er nog hoop voor Syrië?
,,Syriërs zijn misschien wel de sterkste mensen ter wereld. We kunnen het land herbouwen, maar dan moeten de sancties worden opgeheven. Nu word ik gedwongen binnenkort zelf naar Syrië te gaan om geld naar mijn familie te brengen.”
,,Syrië”, zegt Mazlum Django ,,is momenteel een chaos van grote machten. De westerse Coalitie wil dat Assad weg gaat. De Russen willen dat hij blijft. De Turken willen dat de Koerden weg gaan. Maar Amerika wil de Koerden juist aan de onderhandelingstafel. Ondertussen worden er ook nog steeds IS-cellen opgerold.”
Django (30 jaar) kwam in 1998 met zijn ouders vanuit Koerdisch gebied in Syrië naar Nederland. De Koerden hebben een zekere vorm van autonomie in Noord-Syrië. Django was de afgelopen jaren vertegenwoordiger van de Rojava (de lokale naam van Koerdisch Noord-Syrië) in de Benelux.
,,Ik houd me nu vooral bezig met humanitaire hulp aan Syrië.” Mazlum zamelt geld in voor weeskinderen en brengt dat om het jaar naar Koerdisch gebied. ,,Het leven is er zwaar. De Syrische pond is bijna niets meer waard. Wel heb ik de indruk dat het in Koerdisch gebied iets beter gaat dan in Assad-gebied. Er wordt veel herbouwd.”
Ondertussen zitten er in Koerdisch gebied nog duizenden Europese IS’ers in kampen en gevangenissen. Kan die situatie zo blijven?
,,Het zijn Europeanen, dus Europa moet iets doen. Of Europa betaalt mee aan een internationaal gerechtshof waardoor we die mensen lokaal kunnen berechten. Of elk Europees land komt hun eigen mensen ophalen en berecht ze thuis.”
Een deel van het Koerdische gebied in Syrië wordt bezet door Turkije, zij zien de Koerden als bedreiging voor hun veiligheid. Daar lijkt op korte termijn geen verandering in te komen?
,,Zolang Turkije zich ermee bemoeit zal het gebied nooit echt veilig zijn. Vanuit Europa hoor je weinig meer over die bezetting omdat Erdogan de vluchtelingenkaart kan spelen. Als Europa protesteert, dreigt hij Syrische vluchtelingen vanuit Turkije door te laten naar Europa.”
Wat moet er nu gebeuren?
,,Toen Amerika vertrok uit Syrië en daarmee Turkije ruimte gaf voor een inval, voelden we ons verraden. Maar de banden met de VS, onder president Biden, zijn weer beter. Ik denk dat Turkije, de Koerden en Assad om de tafel moeten. We willen een democratisch Syrië waarin iedereen gelijke rechten heeft.”
RTL 15.03.2021 Het is vandaag op de kop af tien jaar geleden dat de oorlog in Syrië begon. In een korte tijd is het conflict uitgegroeid tot een bloedige strijd die nog altijd voortduurt. In Syrië zelf, en ver daarbuiten.
Van de vluchtelingencrisis tot de aanslagen in Parijs en Brussel, van de gifgasaanvallen tot de strijd om Aleppo.
De start van de oorlog is allemaal terug te voeren op een demonstratie in een kleine Syrische stad, tien jaar geleden. De bron van al het geweld is nog altijd aan de macht. Vier vragen aan Midden-Oostencorrespondent Olaf Koens.
Olaf, tien jaar alweer. Hoe is de oorlog eigenlijk begonnen?
Als je het terugrekent, is het begonnen in het kleine stadje Daraa in het verre zuiden van Syrië, aan de grens met Jordanië. Geïnspireerd door het begin van de Arabische lente, de protesten in Tunesië en Egypte en Libië, spoten een paar tieners leuzen tegen het Assad-regime op muren in de stad.
De tieners werden opgepakt en gemarteld, daarop gingen mensen de straat op, al snel ook in Damascus en Aleppo. Eerst gingen de betogingen over vrijheid, over hervormingen, over de vrijlating van de tieners en de politiek gevangenen. Maar al snel zette het regime het leger in en werd er met scherp geschoten en liep het uit de hand.
Nog geen maand later was de burgeroorlog een feit, honderden mensen waren er al doodgeschoten, duizenden opgepakt en gemarteld. Het verzet tegen het regime van president Bashar al-Assad groeide, delen van zijn eigen politiemacht keerden zich tegen hem.
Wat gebeurde er daarna?
Het is bijna onmogelijk om in een paar zinnen samen te vatten wat er allemaal sindsdien gebeurd is. Maar in hoofdlijnen: de strijd verhardde, behalve verschillende radicale groepen gingen ook buitenlandse mogendheden zich met de oorlog in Syrië bemoeien. Jihadistische bewegingen voegen zich bij het verzet en de Koerden in het noorden van het land zagen de kans schoon de onafhankelijkheid uit te roepen.
Het werd een keiharde oorlog, zonder enige regels. Vrouwen, kinderen, scholen, ziekenhuizen, alles was een doelwit. Er werden steden en gebieden omsingeld en uitgehongerd. Er werd gifgas ingezet tegen de rebellen en de burgerbevolking. Uit andere landen kwamen strijders en een deel van de jihadisten hergroepeerde zich tot terreurbeweging Islamitische Staat, die een flink deel van Syrië en Irak onder controle kregen en een Kalifaat uitriepen.
Er vielen honderdduizenden slachtoffers, vooral door de meedogenloze aanvallen van het Assad-regime. Miljoenen mensen sloegen op de vlucht, richting Europa. Er volgden aanslagen in Europese hoofdsteden, een internationale operatie tegen IS. Toen de dagen van Assad geteld leken, mengde Rusland zich op het toneel. De Russische luchtmacht ging door waar het regime was opgehouden, het bombardeerde scholen en ziekenhuizen.
Terwijl IS terrein verloor, won Assad grondgebied op de rebellen, die verder radicaliseerden. Er werden allerlei internationale pogingen ondernomen tot een staakt-het-vuren of diplomatieke overeenkomst, maar zonder succes. Turkije viel het noorden van Syrië binnen om de Koerden weg te drijven. En uiteindelijk zitten we tien jaar later met een soort patstelling waarin de aanstichter van al het geweld, president Bashar al-Assad, nog altijd aan de macht is.
Want hoe gaat het nu in Syrië?
Wanneer we het nu over Syrië hebben, moeten we het gebied grofweg indelen in drie plekken. Het regime-gebied, waar het leger van president Assad aan de macht is, de provincie Idlib, waar de rebellen en vooral de jihadisten de boel bestieren, en de Koerdische gebieden die of onder Turkse, of onder Koerdische controle staan. Wat ze gemeen hebben is dat het nergens goed gaat.
In de provincie Idlib zijn grote tekorten, de bevolking is er afhankelijk van noodhulp. De meeste inwoners daar zijn gevlucht uit andere delen van het land, net als de rebellen en jihadisten die er de macht hebben. Het is, als je de Koerden niet meerekent, het laatste gebied van Syrië dat niet opnieuw onder controle staat van het Assad-regime.
Daar heeft het een hoge prijs voor moeten betalen. Hier heeft de strijd het langst geduurd. Nog altijd heeft het regime, met Rusland als bondgenoot, de pijlen gericht op Idlib. Maar de militaire opmars is gestaakt nadat Turkije een jaar geleden ingreep. Het gebied is afgesloten van de buitenwereld, de inwoners zitten als ratten in de val.
Kaart Syrië en provincie Idlib aan grens Turkije
In regime-gebied gaat het het afgelopen jaar steeds slechter. Door de strenge sancties zijn er tekorten ontstaan. De waarde van de Syrische munt is ingestort, benzine staat er op de bon. De onvrede over president Assad groeit. Zo erg dat er onlangs nog opnieuw demonstraties waren in Daraa, de stad waar het allemaal begon.
De Koerdische gebieden hebben de droom voor zelfstandigheid in rook op zien gaan. Na de Turkse opmars hebben de autoriteiten het op een akkoord gegooid met het regime van Assad. En dan is er ook nog een laatste stukje kalifaat, het Al-Holkamp. Daar zitten vele tienduizenden IS-aanhangers, meestal vrouwen en kinderen, opgesloten. Het zijn meestal buitenlanders, en niemand wil ze hebben.
Maar het klinkt alsof de oorlog voorbij is. Kunnen de Syriërs terug naar huis?
De oorlog is pas voorbij als de laatste soldaat begraven is. Het is in Syrië op dit moment natuurlijk niet zo heftig als tijdens de slag om Aleppo of de gifgasaanvallen in Oost-Ghouta, maar er wordt nog altijd gevochten. Ik denk dat we in het laatste stadium van de oorlog in Syrië zijn aanbeland, maar dat het nog lang niet voorbij is. De situatie in Idlib is onhoudbaar, de onvrede groeit in regime-gebied, het rommelt in de Koerdische gebieden.
Je kunt zeggen dat Assad de oorlog gewonnen heeft, en op de kaart lijkt dat misschien ook zo. Maar ook dat zet geen streep onder dit conflict, al was het maar omdat het betekent dat de miljoenen Syriërs die het land zijn ontvlucht niet meer terug kunnen keren. Misschien heb je wel eens verhalen gezien van Syriërs die toch teruggaan, maar dat is echt een hele kleine groep, en dan gaat het ook nog eens om mensen die altijd al een goede band hadden met het regime van president Assad.
Wie dat niet heeft is vogelvrij en loopt grote risico’s. De oorlog is zo goed als gewonnen door Assad. De vele miljoenen Syriërs die daar het slachtoffer van zijn kunnen niet terug zo lang hij aan de macht blijft.
MSN 15.03.2021 Het is vandaag op de kop af tien jaar geleden dat de oorlog in Syrië begon. In een korte tijd is het conflict uitgegroeid tot een bloedige strijd die nog altijd voortduurt. In Syrië zelf, en ver daarbuiten.
Van de vluchtelingencrisis tot de aanslagen in Parijs en Brussel, van de gifgasaanvallen tot de strijd om Aleppo.
De start van de oorlog is allemaal terug te voeren op een demonstratie in een kleine Syrische stad, tien jaar geleden. De bron van al het geweld is nog altijd aan de macht. Vier vragen aan Midden-Oostencorrespondent Olaf Koens.
Olaf, tien jaar alweer. Hoe is de oorlog eigenlijk begonnen?
Als je het terugrekent, is het begonnen in het kleine stadje Daraa in het verre zuiden van Syrië, aan de grens met Jordanië. Geïnspireerd door het begin van de Arabische lente, de protesten in Tunesië en Egypte en Libië, spoten een paar tieners leuzen tegen het Assad-regime op muren in de stad.
De tieners werden opgepakt en gemarteld, daarop gingen mensen de straat op, al snel ook in Damascus en Aleppo. Eerst gingen de betogingen over vrijheid, over hervormingen, over de vrijlating van de tieners en de politiek gevangenen. Maar al snel zette het regime het leger in en werd er met scherp geschoten en liep het uit de hand.
Nog geen maand later was de burgeroorlog een feit, honderden mensen waren er al doodgeschoten, duizenden opgepakt en gemarteld. Het verzet tegen het regime van president Bashar al-Assad groeide, delen van zijn eigen politiemacht keerden zich tegen hem.
Wat gebeurde er daarna?
Het is bijna onmogelijk om in een paar zinnen samen te vatten wat er allemaal sindsdien gebeurd is. Maar in hoofdlijnen: de strijd verhardde, behalve verschillende radicale groepen gingen ook buitenlandse mogendheden zich met de oorlog in Syrië bemoeien. Jihadistische bewegingen voegen zich bij het verzet en de Koerden in het noorden van het land zagen de kans schoon de onafhankelijkheid uit te roepen.
Het werd een keiharde oorlog, zonder enige regels. Vrouwen, kinderen, scholen, ziekenhuizen, alles was een doelwit. Er werden steden en gebieden omsingeld en uitgehongerd. Er werd gifgas ingezet tegen de rebellen en de burgerbevolking. Uit andere landen kwamen strijders en een deel van de jihadisten hergroepeerde zich tot terreurbeweging Islamitische Staat, die een flink deel van Syrië en Irak onder controle kregen en een Kalifaat uitriepen.
Er vielen honderdduizenden slachtoffers, vooral door de meedogenloze aanvallen van het Assad-regime. Miljoenen mensen sloegen op de vlucht, richting Europa. Er volgden aanslagen in Europese hoofdsteden, een internationale operatie tegen IS. Toen de dagen van Assad geteld leken, mengde Rusland zich op het toneel. De Russische luchtmacht ging door waar het regime was opgehouden, het bombardeerde scholen en ziekenhuizen.
Terwijl IS terrein verloor, won Assad grondgebied op de rebellen, die verder radicaliseerden. Er werden allerlei internationale pogingen ondernomen tot een staakt-het-vuren of diplomatieke overeenkomst, maar zonder succes. Turkije viel het noorden van Syrië binnen om de Koerden weg te drijven. En uiteindelijk zitten we tien jaar later met een soort patstelling waarin de aanstichter van al het geweld, president Bashar al-Assad, nog altijd aan de macht is.
Want hoe gaat het nu in Syrië?
Wanneer we het nu over Syrië hebben, moeten we het gebied grofweg indelen in drie plekken. Het regime-gebied, waar het leger van president Assad aan de macht is, de provincie Idlib, waar de rebellen en vooral de jihadisten de boel bestieren, en de Koerdische gebieden die of onder Turkse, of onder Koerdische controle staan. Wat ze gemeen hebben is dat het nergens goed gaat.
In de provincie Idlib zijn grote tekorten, de bevolking is er afhankelijk van noodhulp. De meeste inwoners daar zijn gevlucht uit andere delen van het land, net als de rebellen en jihadisten die er de macht hebben. Het is, als je de Koerden niet meerekent, het laatste gebied van Syrië dat niet opnieuw onder controle staat van het Assad-regime.
Daar heeft het een hoge prijs voor moeten betalen. Hier heeft de strijd het langst geduurd. Nog altijd heeft het regime, met Rusland als bondgenoot, de pijlen gericht op Idlib. Maar de militaire opmars is gestaakt nadat Turkije een jaar geleden ingreep. Het gebied is afgesloten van de buitenwereld, de inwoners zitten als ratten in de val.
In regime-gebied gaat het het afgelopen jaar steeds slechter. Door de strenge sancties zijn er tekorten ontstaan. De waarde van de Syrische munt is ingestort, benzine staat er op de bon. De onvrede over president Assad groeit. Zo erg dat er onlangs nog opnieuw demonstraties waren in Daraa, de stad waar het allemaal begon.
De Koerdische gebieden hebben de droom voor zelfstandigheid in rook op zien gaan. Na de Turkse opmars hebben de autoriteiten het op een akkoord gegooid met het regime van Assad. En dan is er ook nog een laatste stukje kalifaat, het Al-Holkamp. Daar zitten vele tienduizenden IS-aanhangers, meestal vrouwen en kinderen, opgesloten. Het zijn meestal buitenlanders, en niemand wil ze hebben.
Maar het klinkt alsof de oorlog voorbij is. Kunnen de Syriërs terug naar huis?
De oorlog is pas voorbij als de laatste soldaat begraven is. Het is in Syrië op dit moment natuurlijk niet zo heftig als tijdens de slag om Aleppo of de gifgasaanvallen in Oost-Ghouta, maar er wordt nog altijd gevochten. Ik denk dat we in het laatste stadium van de oorlog in Syrië zijn aanbeland, maar dat het nog lang niet voorbij is. De situatie in Idlib is onhoudbaar, de onvrede groeit in regime-gebied, het rommelt in de Koerdische gebieden.
Je kunt zeggen dat Assad de oorlog gewonnen heeft, en op de kaart lijkt dat misschien ook zo. Maar ook dat zet geen streep onder dit conflict, al was het maar omdat het betekent dat de miljoenen Syriërs die het land zijn ontvlucht niet meer terug kunnen keren. Misschien heb je wel eens verhalen gezien van Syriërs die toch teruggaan, maar dat is echt een hele kleine groep, en dan gaat het ook nog eens om mensen die altijd al een goede band hadden met het regime van president Assad.
Wie dat niet heeft is vogelvrij en loopt grote risico’s. De oorlog is zo goed als gewonnen door Assad. De vele miljoenen Syriërs die daar het slachtoffer van zijn kunnen niet terug zo lang hij aan de macht blijft.
Behalve de brede en gevarieerde activistische bovenlaag bij de anti-lockdowndemonstranten, is er ook een “Radicale onderstroom met soms extremistische gedragingen”, schrijft de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV) in een nieuw dreigingsbeeld, dat elk kwartaal wordt gepubliceerd. Eenzelfde soort verharding ziet de NCTV bij een kleine kern van de boerenprotesten.
Het risico dat rechts-extremisten naar geweld grijpen is groter dan in het verleden, waarschuwt de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV).
De terrorismecoördinator signaleert een toename van personen die, mede gevoed door extreemrechtse ideeën, online dreigen met geweld. Hoewel de ernst en vooral de waarschijnlijkheid van de dreiging niet in alle gevallen heel groot lijkt, blijft het een punt van aandacht. Een copycat-aanslag zoals in Christchurch is voorstelbaar, aldus de NCTV.
De vele kleine groeperingen zijn nog steeds erg versplinterd en hebben geen aansprekende leiders. Ze zijn doorgaans ook niet gewelddadig. Maar online is er volgens de NCTV wel veel rechts-extremisme zichtbaar.
Corona-effect
De Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid, de NCTV, waarschuwt voor complottheorieën en desinformatie over het coronavirus. Dat staat in het nieuwe dreigingsbeeld. Radicale complotdenkers bedreigen politici, journalisten en agenten en dat kan leiden tot een ‘geweldsdaad’.
“Eenlingen zouden vanuit een combinatie van extremistisch gedachtegoed, mogelijk psychosociale of psychische problemen en maatregelen in het kader van Covid-19 juist eerder tot een geweldsdaad kunnen overgaan”, zegt de NCTV.
Sinds de uitbraak van de coronapandemie is de maatschappelijke onrust zichtbaarder geworden, zowel op straat als op sociale media. Complottheorieën verspreiden zich snel.
De Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV), Pieter-Jaap Aalbersberg, schrijft in zijn nieuwe Dreigingsanalyse dat er veel verschillende polariserende groepen en individuen online actief zijn die elkaar vinden in het afwijzen van de overheid en het overheidsbeleid.
In de Dreigingsanalyse wordt specifiek gewezen op de rol van de stichting de Blauwe Tijger, die “een ultraconservatieve uitgeverij” wordt genoemd.
Telegraaf 23.10.2020
Aanpak extreme organisaties
De rechter moet ‘radicale of extremistische organisaties’ die de samenleving bedreigen of de democratie omver willen werpen sneller kunnen verbieden. De Tweede Kamer heeft vandaag een wet aangenomen die jaren van procederen moet verkorten. De wens voor zo’n wet leefde al langer, met name bij het CDA, en speelde op na optredens van Sharia4Holland.
Minister Dekker: ,,We moeten een duidelijke grens trekken als vrijheden door radicale of extremistische organisaties ofwel ‘antidemocratische’ clubs misbruikt worden om onze rechtsstaat en democratische waarden aan te tasten. Tolerant zijn tegen intolerantie kunnen we ons simpelweg niet veroorloven. We maken het daarom mogelijk om sneller en effectiever in te grijpen tegen zulke organisaties als het nodig is, waar zoiets nu nog jarenlange procedures vergt.”
Bestuursverbod
In de bestaande wetgeving ligt de nadruk alleen op organisaties, waarbij we individuen niet op de korrel kunnen nemen. Dit gaat veranderen. Leidinggevenden van verboden organisaties krijgen in principe een bestuursverbod van drie jaar of meer.
Dit voorkomt dat zij ongehinderd door kunnen gaan met hun antidemocratische activiteiten in een andere organisatie. Ook kan de rechter het bevel geven tijdens de procedure activiteiten van een organisatie stop te zetten, waarbij het strafbaar wordt als je zo’n verbod negeert. Zo voorkomt het wetsvoorstel dat ongewenste activiteiten binnen een organisatie worden voortgezet totdat de verbodenverklaring en ontbinding onherroepelijk zijn.
Verdubbeling straf
Wie na een definitief verbod toch nog doorgaat, kan straks een gevangenisstraf van twee jaar krijgen. Nu is dat nog één jaar.
Telegraaf 16.10.2020
Subsidie Jihadisten
Het ministerie van Buitenlandse Zaken heeft de subsidie aan het Europees Vredesinstituutnog niet stopgezet, nadat bleek dat dit Brusselse instituut met Nederlands geld een adviseur inhuurde die jarenlang actief was bij de Syrische jihadistische strijdgroep Ahrar al-Sham. Minister Sigrid Kaag wacht daarvoor eerst op opheldering van het Europees Vredesinsituut.
Grootste dreiging in Nederland blijft dus uitgaan van het jihadisme
De belangrijkste terroristische dreiging blijft dus nog altijd uitgaan van jihadisten, waarbij de dreiging vooral van eenlingen, schrijft de NCTV in de rapportage.
En ook van invloed op het jihadwereldje in Nederland is de nieuwe koers van Saoedi-Arabië. Met miljarden aan oliedollars verspreidt dat land al tientallen jaren het strenge salafisme, maar sinds kort propageert de Saoedische overheid in eigen land een gematigde islam. „Met nadruk op veranderingen in het maatschappelijk leven en op een geloof als individuele beleving in plaats van collectieve zaak”, schrijft de NCTV.
Ook zoekt het land meer aansluiting bij het Westen. Die koerswijzigingen leiden tot woede bij Nederlandse salafisten, die zich nu liever richten op de Turkse president Erdoğan als boegbeeld van de zuivere islam.
In 2015 werd station Rotterdam centraal ontruimd toen de politie een verdachte uit de Thalys haalde die vanuit Parijs arriveerde. Ⓒ ANP/HH
„Onder sommige Nederlandse jihadisten leeft nog altijd de intentie om in Nederland een aanslag te plegen”, schrijft de terrorismebestrijder, „maar ze handelen er momenteel niet naar.” Toch vonden in Europa in de eerste helft van 2020 meer aanslagen plaats dan in heel 2019. Het aantal dodelijke slachtoffers lag de helft lager. „Het huidige type aanslagen lijkt doorgaans provisorisch van aard.”
Er zijn vorig jaar zeker veertien aanslagen voorkomen in Europa, stelt Europol. Recent werden in Duitsland vijf Tadzjieken aangehouden die een aanslag voorbereidden. En op 31 augustus 2020 werden om dezelfde reden drie jihadisten in Noord-Macedonië aangehouden, voormalige Syriëgangers. „Van dergelijke gefrustreerde uitreizigers gaat een potentiële aanslagdreiging uit.”
Telegraaf 16.10.2020
Afdeling voor vrouwelijke jihadisten in Zwolle
In de gevangenis Zwolle komt daarom een speciale afdeling voor jihadbruiden om de dreiging te verminderen.
Ophitsing
De vrees bestaat namelijk dat de gevangenissen het zicht kwijtraken op die netwerken. Jihadisten kunnen daardoor ook na hun vrijlating de veiligheid in Nederland bedreigen. Het aantal TA-plekken wordt uitgebreid om een betere onderverdeling te kunnen maken tussen leiders en meelopers. Zo wordt ook onderlinge ophitsing verminderd. De vrouwen krijgen om die reden dus een aparte plek.
De NCTV benadrukt dat het nodig is om druk uit te blijven oefenen op de ongeveer vijfhonderd jihadsympathisanten in Nederland, zodat terroristen die vrijkomen uit de TA geen voedingsbodem meer krijgen als ze opnieuw het verkeerde pad op willen. Daar is minder weerklank voor nu de afgelopen tijd de Nederlandse extremistenscene versnipperd is geraakt. Het kalifaat is ingestort en er zijn geen aansprekende leiders.
Nederlandse jihadi’s maken bovendien ruzie over de kwestie van ’takfir’, verkettering.
De aanhangers van de Saoedische sjeik Hazimi, enkele tientallen in Nederland, vinden dat moslims andere gelovigen makkelijk als afvallige mogen bestempelen.
De Hazimi’s zijn nog strenger dan de IS-aanhangers, die wat terughoudender zijn met verkettering van andere moslims. De twee stromingen staan lijnrecht tegenover elkaar. Ook onder vrouwelijke jihadsympathisanten is er veel discussie over wie afvallig is en wie niet, aldus de NCTV.
In Frankrijk geldt vanwege de terroristische aanval met een mes in de Zuid-Franse kustplaats Nice het hoogste dreigingsniveau, maakt premier Jean Castex donderdagmiddag 29.10.2020 bekend. Bij de aanval kwamen zeker drie mensen om het leven.
Frankrijk als doelwit van een nieuwe jihad. Dat gevoel leeft bij veel Fransen nu er in korte tijd alweer een aanslag is gepleegd. In de basiliek Notre-Dame van Nice vermoordde een terrorist donderdagochtend 29.10.2020drie mensen. De Franse premier heeft de hoogste alarmfase afgekondigd. Sommige kerken sluiten hun deuren uit angst voor meer aanslagen.
Dreigement Al-Qaida
De man die de aanslag pleegde, ligt gewond in het ziekenhuis. Waarom hij juist de kerk in Nice uitzocht, is nog onduidelijk. Wel was bij de Franse overheid bekend dat er een nieuwe dreiging bestond voor religieuze gebouwen. Afgelopen zondag plaatste Thabat, het officieuze persagentschap van Al-Qaida, een oproep om aanslagen te plegen in Frankrijk. Volgens Le Point onder meer vanwege de Mohammed-cartoons van Charlie Hebdo en politieacties in Franse moskeeën.
Aanslagen met messen
Het valt verder op dat bij alle recente aanslagen messen werden gebruikt. Bij de aanval op het voormalige kantoor van Charlie Hebdo, een maand geleden, stak de dader met een kapmes op twee mensen in. Zij raakten zwaargewond. Leraar Paty werd onthoofd, net als een van de slachtoffers in Nice vanmorgen.
Volgens De Graaf riepen Al-Qaida en Islamitische Staat al rond 2014 en 2015 op om “niet hele grote ingewikkelde aanslagen te plegen, maar wapens te gebruiken die je in de buurt hebt: een auto, of een mes. In zijn laatste videoboodschap riep IS-leider al-Baghdadi op om hoe dan ook ‘de terreur in de straten van het Westen te brengen’, met alle middelen die je hebt.”
De Franse president Emmanuel Macron zal spoedig afreizen naar Nice, waar donderdag vermoedelijk een terreuraanslag is gepleegd bij een kerk. Dat heeft de burgemeester van Nice laten weten. Bij het bloedbad in en rond de kerk vielen drie doden.
Nederland staat naast Frankrijk in de strijd tegen extremisme. Dat zei premier Mark Rutte donderdagmorgen 29.10.2020 in reactie op de terreuraanslag in Nice.
,,Voor de tweede keer in korte tijd wordt Frankrijk opgeschrikt door een gruwelijke terreurdaad, ditmaal in Nice. Onze gedachten gaan uit naar de nabestaanden. En wij zeggen tegen het Franse volk: in de strijd tegen extremisme staat u niet alleen. Nederland staat naast u’’, aldus Rutte in een bericht op Twitter.
Koningspaar reageert geschokt door aanslag Nice
Koning Willem-Alexander en Koningin Máxima hebben in een verklaring gezegd geschokt te zijn door de aanslag in Nice.
Zij schrijven: „De afschuwwekkende geweldsdaad vanmorgen in Nice bij de Basilique Notre-Dame de l’Assomption, heeft ons geschokt. Opnieuw is Frankrijk geraakt, het land waarmee Nederland zich zo verwant voelt. Ons hart gaat uit naar alle getroffenen. Wij leven mee met degenen die een dierbare hebben verloren en voelen ons verbonden met iedereen die zich inzet voor een vreedzame samenleving.”
Vanwege de terroristische aanslag in Nice stuurt de gemeente Amsterdam z’n ambtenaren en agenten de stad in om de emoties in de gaten te houden. Een vergelijkbare aanslag in deze stad is niet ondenkbaar, zegt Halsema.
In een brief aan de gemeenteraad schrijft Halsema dat de aanslag in Nice waarbij donderdag drie mensen omkwamen, veel impact heeft in Amsterdam.
’Laat de terroristen niet oogsten wat ze zaaien’
Het Contactorgaan Moslims en Overheid (CMO) vraagt alle moskeeën en imams in Nederland de komende dagen speciale aandacht te besteden aan de terreuraanslag in Nice en de gevolgen ervan. „Wij hebben een hardnekkige vijand. Laat ons verenigen om deze tragedie te boven te komen en overwinnen”, schrijft het CMO.
Donderdagochtend werd in een kerk in Nice een terreuraanslag gepleegd, waarbij zeker drie doden en zes gewonden vielen. De dader is een moslimextremist, hij is neergeschoten en aangehouden. Het CMO zegt ’met groot verdriet, afschuw en diepe verbijstering’ kennis genomen te hebben ’van de tragedie die het Franse volk opnieuw heeft getroffen’.
„Het is een laffe en onmenselijke daad waarmee zij de samenleving willen ontwrichten, mensen angst aanjagen en bevolkingsgroepen tegen elkaar opzetten”, gaat het CMO verder. „Het is intens verdrietig dat terroristen de slachtoffers hebben belaagd op een plek waarop zij zich juist veilig hadden moeten voelen. In vrede. In een kerk. Wij roepen iedereen op om elkaar op te zoeken, naar elkaar te luisteren en de terroristen niet te laten oogsten wat zij hebben gezaaid.”
‘Alertheid ook in Nederland nodig’
Kan zoiets escaleren in een gewelddadige dag met doden en gewonden in Nice,
In een buitenwijk van de Zuid-Franse stad Avignon heeft de politie een man doodgeschoten die omstanders in de buurt van een psychiatrisch ziekenhuis met een wapen bedreigde. Dat melden Franse media. Er zijn geen meldingen van slachtoffers.
De politie heeft vandaag in het Zuid-Franse Avignon een mogelijke terrorist doodgeschoten. De man had passanten met een vuurwapen bedreigd, aldus de politie. Volgens de autoriteiten zou het niet om een moslim gaan en bracht hij de nazigroet.
De actie volgt op een terreuraanval in het eveneens Zuid-Franse Nice, waarbij een vermeende moslimterrorist meerdere mensen vermoordde. Of er een verband is tussen beide aanvallen, is onduidelijk.
Een dodelijke aanval zoals in Nice is ook in Nederland niet ondenkbaar. Daarvoor waarschuwtNationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV) Pieter-Jaap Aalbersberg. Zeker drie mensen zijn bij de aanval in de kerk om het leven gekomen, onder wie de koster.
Mag je het allemaal in elkaars verlengde zien: de onthoofding van de Franse leraar Samuel Paty, de harde woorden van de Franse president Macron, president Erdogan van Turkije die daar aanstoot aan neemt, anti-Franse demonstraties in verschillende moslimlanden en weer een omstreden spotprent in het Franse satirische tijdschrijft Charlie Hebdo?
De dader viel rond 9:00 uur vanochtend mensen aan in de Notre-Dame-basiliek in het centrum van de Franse kuststad. De man zou volgens Franse media tijdens zijn arrestatie zijn neergeschoten door agenten en verkeert in levensgevaar.
De man die vandaag drie mensen gedood zou hebben in de Franse stad Nice, is volgens bronnen rond het onderzoek een 21-jarige man. De aanslagpleger kwam via Lampedusa Europa binnen.
Opnieuw is Frankrijk het doelwit van terreur. Vanochtend om 9:00 uur sloeg een man met een mes toe in de Notre-Dame-kerk, in het centrum van Nice. Volgens politiebronnen die de Franse krant Le Figaro sprak, zijn de doden twee vrouwen en een man, de koster van de kerk.
De verdachte zou in september vanuit Tunesië als vluchteling zijn aangekomen op het Italiaanse eiland Lampedusa, waar hij in quarantaine ging. Toen hij uit quarantaine kwam, moest hij het land meteen weer verlaten.
Daarop ging de man naar Frankrijk, waar hij sinds oktober zou verblijven. Vanochtend zou hij om 09.00 uur twee vrouwen en een man met een mes hebben gedood in de Notre-Dame-basiliek in Nice. Het mannelijke slachtoffer zou de koster van de kerk zijn.
Ook de koster, een man van rond de veertig, was op dat moment in de kerk bezig. De dader zou de koster met een mes in zijn keel hebben gestoken. Gelovigen die de vermoorde koster kennen, zeggen tegen Le Figaro dat hij een ‘heel rustige’ man was. “Hij diende de kerk en luisterde altijd.”
Burgemeester Christian Estrosi van de Franse stad spreekt van ‘een terreurdaad’. De verdachte is door de politie neergeschoten en in kritieke toestand naar het ziekenhuis overgebracht.
Antiterreurrechtbank
Justitie in Tunesië is ook een onderzoek gestart naar de verdachte. Dat gebeurt door een speciale antiterreurrechtbank. Het richt zich op ‘de verdenking dat een Tunesiër een terroristische operatie heeft uitgevoerd in het buitenland’, zegt een woordvoerder.
,,Deze mensen zijn aangevallen en vermoord omdat ze in de basiliek waren’’, aldus de Conferentie van Bisschoppen van Frankrijk in een verklaring. ,,Ons hele land is het slachtoffer van deze gruwelijke daden’’, stellen de bisschoppen. Maar volgens hen zullen de katholieken niet toegeven aan angst en, samen met het hele land, deze ‘verraderlijke dreiging het hoofd bieden’.
Macron zet leger in na terreuraanslag Nice
De Franse president Macron zet duizenden militairen in om de bewaking van scholen en kerken op te voeren. Aanleiding is de terreuraanslag van vanochtend bij de basiliek in het Zuid-Franse Nice. Hierbij kwamen drie personen om het leven. De Tunesische verdachte (21) zou begin deze maand via het Italiaanse Lampedusa Europa zijn binnengekomen.
,,We worden aangevallen wegens onze waarden, onze waarden van vrijheid en ons verlangen niet voor terreur te wijken”, aldus Macron vanmiddag in Nice.
Jawed S. aanslag Amsterdam CS
Jawed S., die is veroordeeld voor de aanslag op Amsterdam Centraal Station in 2018, is zijn hoger beroep begonnen met het maken van zijn excuses aan de twee Amerikaanse toeristen die hij heeft neergestoken. Dat is opvallend, aangezien hij tot nu toe niet eerder spijt heeft betuigd en zelfs herhaaldelijk had verklaard dat hij het zo weer zou doen.
Daar kwam hij donderdag bij het gerechtshof in Amsterdam op terug. „Ik bied mijn excuses aan voor wat ik heb gedaan”, zei hij. „Hoe slecht iemand ook is, ik had me moeten beheersen en geen gebruik moeten maken van geweld.” Daarmee doelde hij op PVV-leider Geert Wilders, wiens initiatief voor een cartoonwedstrijd van de profeet Mohammed de aanleiding gaf voor de aanslag op CS. S. is nog steeds boos op Wilders, maar verklaarde dat hij die woede niet meer zal richten tot anderen.
Aanklacht tegen Eisa S. Iraniër die aanslagen plande financierde ook terrorisme
Het Openbaar Ministerie (OM) wil de aanklacht tegen Eisa S.uitbreiden. De 41-jarige Iraniër uit Delft zit vast omdat hij vanuit Nederland aanslagen in Iran zou voorbereiden. Justitie wil hem nu ook vervolgen voor het financieren van terrorisme, bleek donderdag 22.10.2020 in de rechtbank in Rotterdam. S. ontkent de aantijgingen en denkt dat hij erin geluisd wordt door de Iraanse geheime dienst.
Eisa S. is actief voor de Iraanse afscheidingsbeweging ASMLA die is gevestigd in Nederland en Denemarken. Die beweging strijdt met geweld voor de afscheiding van de regio Ahwaz in het zuidwesten van Iran. Een deel van de ASMLA heeft onderkomen in Nederland, met als thuisbases Delft, Rijswijk en Den Haag.
In 2018 werd één van de topmannen van de beweging, Ahmad Molla Nissi, vermoord voor zijn huis in de Haagse Jan van Riebeekstraat. Nederland houdt Iran verantwoordelijk, net als voor de moord op Mohammad Reza Kolahi Samadi in 2015 in Almere. Na de moorden zette Nederland twee Iraanse diplomaten het land uit.
De verdenking: het in Nederland voorbereiden van aanslagen in Iran, onder meer op politiebureaus, controleposten en bankgebouwen, tussen 2017 en 2020. Daar komt straks het financieren van terrorisme bij.
Ook zou S. betrokken zijn geweest bij de moordaanslag op twee leden van de Iraanse Revolutionaire Garde in november 2018. Voor een aanslag, twee maanden eerder, op leden van dit militaire onderdeel bleek geen bewijs. Gelijk met zijn aanhouding werden ook in Denemarken arrestaties verricht in deze zaak.
Mooie ‘schietijzer’
Bij doorzoekingen in zijn huis en op zijn werk werden computers en telefoons in beslag genomen met daarop bankgegevens, audiobestanden en chats tussen S. en drie Deense medeverdachten. Uit die chats blijkt volgens justitie zijn betrokkenheid bij het gezamenlijk plannen van aanslagen en het financieren daarvan.
Zo gaat in de chats na de moord op de twee leden van de Iraanse Nationale Garde over de vraag of het ‘hun jongens’ waren. Ook chatten de mannen over geld overmaken voor een wapen en de vraag: of dat mooie ‘schietijzer’ al gekocht is en over mensen die brand hebben gesticht bij een bank die langer moeten wachten op betaling.
Patroon
‘Ik zie een patroon’, zei de officier van justitie. ‘Verdachte heeft contact met een aanslagpleger, spreekt een bedrag af en naderhand wordt er afgerekend.’ S. ontkent de aantijgingen. Volgens hem probeert het Iraanse regime hem er in te luizen. Zo hebben ze volgens S. zijn computer gehackt en chats aangepast.
‘Iran is de partij die het meeste belang heeft bij het hacken, gezien zijn werkzaamheden’, zei de advocaat van S., Andre Seebregts. Maar justitie ziet hier geen bewijs voor omdat de hackers geen sporen achterlieten. Seebregts: ‘Dat is de hele grap: als er aanwijzingen achterblijven dan hebben ze er niet zoveel aan.’
Grens overschreden
In zijn geboorteland Iran zat S. in de gevangenis en werd daar gemarteld. Hij vluchtte naar Nederland en vraagt zich nu af waarom hij vervolgd wordt: ‘Tot nu toe weet ik niet of het OM aan de kant van terrorisme staat of niet’, zei hij in zijn laatste woord.
‘We begrijpen de gevoeligheden van dit onderzoek’, zei de officier van justitie. ‘Maar er wordt een grens getrokken wanneer in Nederland strafbare feiten worden gepleegd. Verdachte heeft die grens overschreden’
Vught
De volgende zitting is op 14 januari. S. blijft tot die tijd in zijn cel in Vught. De rechtbank zag onvoldoende gronden om hem vrij te laten. De officier van justitie verwachtte dat de zaak halverwege volgend jaar inhoudelijk behandeld kan worden.
De afgewezen asielzoeker uit Syrië (20) die twee weken geleden in Dresden zou hebben ingestoken op twee Duitse toeristen van wie er een overleed, werd gevolgd door een observatieteam. Dat maakten politie en justitie vanmiddag bekend. Het nieuws veroorzaakt politieke verontwaardiging en een discussie over de vraag of het drama voorkomen had kunnen worden en of het uitzettingsverbod herzien moet worden.
Syrische extremist vast voor dodelijke mesaanval op toeristen in Duitse stad
De Syriër, die dinsdagavond werd opgepakt, staat op een lijst van staatsgevaarlijke personen. Om die reden stond hij na zijn vrijlating uit de gevangenis, eind september, onder toezicht van de Saksische veiligheidsdienst. De afgewezen asielzoeker had een deel uitgezeten van de gevangenisstraf van drie jaar en een maand die hij had gekregen wegens een aanval op en tweevoudige mishandeling van een wetshandhaver.
De man die is opgepakt voor een dodelijke steekpartij deze maand in de Duitse stad Dresden, blijkt een veroordeelde islamist. Op 4 oktober 2020 werden er twee toeristen uit Noordrijn-Westfalen met een mes aangevallen in Dresden. Een van de twee overleefde de aanval niet.
Telegraaf 22.10.2020
Een tijd was onduidelijk wie er achter de aanval zat. Op de plaats delict werd een mes met dna-sporen gevonden, dat de politie naar een 20-jarige Syriër leidde. Gisteren werd hij opgepakt. De man werd in 2018 al veroordeeld voor ‘ondersteuning van een terreurorganisatie’ en het ‘aansporen tot het plegen van staatsgevaarlijke misdrijven‘.
De afgewezen asielzoeker uit Syrië is afgelopen nacht in Dresden aangehouden op verdenking van een mesaanval op twee Duitse toeristen, twee weken geleden. Een van hen bezweek aan zijn verwondingen. De verdachte was bij de veiligheidsdiensten in de deelstaat Saksen al langer bekend als een ‘gewelddadige extremist’, melden Duitse media.
De 20-jarige Syriër wordt ervan verdacht op zondag 4 oktober 2020 omstreeks 21.30 uur bij het Kulturpalast in Dresden twee toeristen uit Noordrijn-Westfalen te hebben aangevallen met een mes. Beide mannen raakten zwaargewond. Een van hen, een 55-jarige man uit Krefeld, bezweek in het ziekenhuis aan zijn verwondingen. Zijn metgezel, een 53-jarige man uit Keulen, overleefde de aanval.
Volgens Bild kon de twintigerworden geïdentificeerd dankzij dna-sporen op het mes dat hij achterliet op de plaats delict. Het celmateriaal leverde een ‘match’ op met zijn dna-profiel in de databank van de politie. Een speciaal arrestatieteam signaleerde de man niet ver van de plek waar hij de toeristen aanviel en overmeesterde hem. Zijn motief is nog onduidelijk.
Gevangenis
Der Spiegelmeldt dat de verdachte enige tijd geleden veroordeeld is tot een gevangenisstraf van ruim twee jaar, onder meer wegens een ‘ernstige en staatsgevaarlijke’ geweldsdaad. De rechtbank achtte daarnaast bewezen dat hij ook IS-strijders rekruteerde.
De Syriër kwam in 2015 naar Duitsland. Hij zou zich sinds de vroege zomer van 2017 steeds meer op de islamitische terreurbeweging hebben georiënteerd en ook hebben nagedacht over een aanslag. Mogelijk radicaliseerde hij verder in de gevangenis.
OM: Belager van koosjer restaurant in Amsterdam had terroristisch motief
De aangehouden verdachte van de vernieling van 8 mei 2020, de Syriër Saleh A. (31), had al in 2017 met een knuppel de ruiten van het restaurant ingeslagen en de vlag gestolen. Ook besmeurde hij de zaak met eieren en mayonaise. Saleh A. werd destijds ook gepakt en werd door de rechter verminderd toerekeningsvatbaar verklaard.
Vanochtend diende de pro-formazaak. De rechtbank besliste dat A. in het Pieter Baan Centrum (PBC) moet worden geplaatst voor nieuw onderzoek, meldt Het Parool. Het NTA-onderzoek is in opdracht van justitie gedaan door een theoloog en een cultureel antropoloog, gespecialiseerd in islamitisch extremisme.
,,De conclusies van het rapport liegen er niet om”, aldus de officier van justitie. De verdachte is volgens het rapport geradicaliseerd en heeft extremistische denkbeelden. ,,Er is sprake van een radicaliseringsproces en een extremistische ideologie. Zijn politieke denken wordt gekenmerkt door vijanddenken.”
Geen spijt
Op A.’s telefoon zijn foto’s en videofragmenten aangetroffen. Hij zegt daarin dat hij de strijd nooit verlaten heeft. Er wordt gesproken over wapens en martelaar worden. Er zijn beelden van A. waarin hij schietbewegingen maakt en een gevechtshouding aanneemt, begeleid door Arabische muziek.
,,De Joodse samenleving wordt hierdoor vrees aangejaagd”, aldus het OM. ,,Door zijn verleden als getraind en geoefend militair bij een terroristische groepering is hij jarenlang vertrouwd met extremistische denkkaders. Hij wordt getriggerd door dromen en specifieke symbolen’’.
A. geeft aan geen spijt te hebben van zijn handelen. Hij heeft onlangs met een biljartbal in zijn hand een gevangenismedewerker met Joodse achtergrond bedreigd. A.: ,,Moet ik geplaatst worden in PBC? Ik weet het niet.” De zaak wordt voor onbepaalde tijd aangehouden.
Duitse IS-aanhanger Florian F.(22) opgepakt in Londen om verspreiden propaganda
Een 22-jarige Duitser is in Engeland gearresteerd op verdenking van terrorisme. De man moest maandag verschijnen bij een voorlopige hoorzitting in een rechtbank in Londen.
Volgens het Duitse blad Der Spiegel gaat het om Florian F. uit Düsseldorf. Hij werd opgepakt op de luchthaven Stansted in de regio van Londen. De Britse politie verdenkt F. van het verspreiden van terroristische propaganda en het aanzetten tot terrorisme. Hij zou deel uitmaken van een groep IS-aanhangers uit Noordrijn-Westfalen. De Duitse veiligheidsdiensten hadden de man ook al in hun vizier.
Florian F. verbleef enkele maanden in Engeland en was op 12 oktober van plan terug naar Duitsland te reizen. Op dat moment werd hij aangehouden. F. heeft volgens de politie minstens vijf keer terroristische video’s verspreid.
Telegraaf 17.10.2020
Samir A.
De Nederlandse overheid moet ervan op de hoogte zijn geweest dat Nederlands bekendste jihadist, Samir A., ruim tien Nederlandse IS-vrouwen heeft helpen ontsnappen uit detentiekampen in Syrië.
Dat stelt A. zelf in de tv-documentaire Staatsvijand nr.1 ,,Inlichtingendienst AIVD weet wat ik doe, ze gedogen mij.”
Telegraaf 21.10.2020
Telegraaf 17.10.2020
AD 17.10.2020
Samir A. vertelt in de documentaire van BNNVARA openhartig over hoe hij in Nederland geld inzamelt om de IS-vrouwen uit de Syrische kampen te laten ontsnappen. ,,We hebben kampbewakers omgekocht, die kunnen wel een zakcentje gebruiken.” Ook ging er geld naar smokkelaars die ervoor zorgden dat de vrouwen steeds weer een stukje verder konden reizen.
Terreuraanslag Parijs
Frankrijk is voor de tweede keer in drie weken opgeschrikt door een aanslag.
Bij een eerdere aanslag in Parijs waren twee gewonden gevallen. Ze zouden er slecht aan toe zijn na een aanval met een hakmes. Twee verdachten zijn aangehouden, onder wie de 18-jarige hoofdverdachte uit Pakistan.
De man was bekend bij de veiligheidsdiensten, zeggen politiebronnen tegen Franse media. Hij zou dit jaar al eens zijn opgepakt met een steekwapen.
De aanslag was vlak bij het oude kantoor van het satirische weekblad Charlie Hebdo. In 2015 pleegden terroristen van al-Qaida daar een aanslag, waarbij twaalf mensen om het leven kwamen en elf mensen gewond raakten.
Deze keer was de terreuraanslag op een 47-jarige geschiedenisleraar. Hij werd op straat onthoofd door een 18-jarige jongen, nadat de docent eerder deze week de Mohammed-cartoons uit Charlie Hebdo in de klas liet zien.
Tweede Kamer herdacht Franse leraar Samuel Paty
Met een moment stilte heeft de Tweede Kamer heeft dinsdagmiddag 27.10.2020 de Franse leraar Samuel Paty herdacht. De leraar werd op 16 oktober 2020 onthoofd nadat hij Mohammed-cartoons had laten zien in zijn les over de vrijheid van meningsuiting.
“Frankrijk is in rouw, wij rouwen mee”, zei Kamervoorzitter Khadija Arib in de Tweede Kamer. Arib sprak van een inktzwarte gebeurtenis: “Een 18-jarige islamist heeft hem op gruwelijke wijze vermoord.”
“Je maag draait om en je hart slaat over bij zo’n gruwelijke daad”, zei minister-president Mark Rutte over de moord. “Het vrije woord kan en mag nooit geslachtofferd worden op het altaar van extremisme. Juist in het onderwijs moet die vrijheid er voluit zijn.” Daarnaast spraken zowel de premier als de Kamervoorzitter hun steun uit voor de leraren en het werk wat ze verzetten.
Herdenking 2e kamer 27.10.2020
Het kabinet en de Tweede Kamer hebben de vermoorde Franse leraar Samuel Paty herdacht. De Franse ambassadeur was daarbij in de Kamer aanwezig. Paty werd onthoofd door een extremistische moslim omdat hij in een van zijn geschiedenislessen cartoons van de profeet Mohammed had laten zien.
Kamervoorzitter Arib beschreef het belang dat Paty hechtte aan zijn lessen over de open samenleving. “We kennen allemaal zo’n leraar die je de ogen opent en waar je veel van leert. Zij helpen jonge mensen spelenderwijs leren over de samenleving, over vrijheid van meningsuiting, respect voor minderheden, vrijheid van religie.” zei Arib.
Premier Pakistan: Facebook moet islamofobie behandelen als Holocaustontkenning
Khan noemt het terecht dat Facebook meer gaat doen om Holocaustontkenning aan te pakken, maar wil die bescherming ook graag voor geloofsgenoten. Hij ziet parallellen met de Jodenvervolging in de Tweede Wereldoorlog of de gewelddadige pogroms uit Oost-Europa.
“Vandaag de dag zien we pogroms tegen moslims in verschillende delen van de wereld”, schrijft Khan op het sociale medium in een brief aan Mark Zuckerberg. “We moeten islamofobie verbieden voordat moslims worden vervolgd.”
Telegraaf 26.10.2020
Frankrijk expliciet genoemd
Khan verwijst naar de behandeling van moslims door aartsvijand India. Maar hij schrijft ook over moslims in Frankrijk, “waar godslasterlijke cartoons gericht tegen de islam en de heilige profeet worden toegestaan”. President Macron wil juist fel optreden tegen extremistische moslims na de onthoofding van een leraar die Mohammedcartoons toonde om vrijheid van meningsuiting te illustreren.
Macron heeft zich na de moord op docent Samuel Paty door een moslimextremist fel uitgesproken tegen radicalisme en voor een striktere scheiding tussen kerk en staat.
Volgens Erdogan reageert Macron overdreven op de aanslag en misbruikt hij de moord om zich tegen moslims te keren en de islam af te schilderen als een groot kwaad. De Turkse regering heeft maandag nadrukkelijk betoogd dat de moord op de Franse leraar ‘monsterlijk’ is. Eerder verweet Parijs het regime in Ankara nog niet te hebben gereageerd op de aanslag.
Erdogan heeft in zijn laatste uitval tegen Macron opgeroepen geen Franse producten meer te kopen.
Afgelopen weekend maakten EU-president Charles Michel, EU-buitenlandchef Josep Borrell en meerdere andere Europese regeringsleiders al bezwaar tegen Erdogans uitlatingen. Frankrijk noemde ze onbeschoft en riep zijn ambassadeur terug. De Duitse bondskanselier Merkel vond de uitspraken van Erdogan ‘lasterlijk’.
Tweede Wereldoorlog
Moslims in Europa worden volgens Erdogan behandeld zoals Joden voorafgaand aan de Tweede Wereldoorlog.
Erdogan heeft in zijn laatste uitval tegen Macron opgeroepen geen Franse producten meer te kopen. Eerder kenschetste hij het Franse staatshoofd als een verward iemand die hulp nodig heeft. Daar is verontwaardigd op gereageerd onder meer door premier Rutte. Die noemde Erdogans uitlatingen „onacceptabel.” En de Duitse bondskanselier Merkel noemde de uitspraken van Erdogan ’lasterlijk’.
Erdogan refereerde in zijn kritiek aan de vervolging van Joden die in nazi-Duitsland (1933-1945) en in de door de nazi’s bezette gebieden of hun vazalstaten vanaf april 1933 tot aan het einde van de Tweede Wereldoorlog plaatsvond. De vervolging begon al in april 1933 met allerlei discriminerende maatregelen, onteigeningen en ontslagen en mondde acht jaar later uit een kolossale operatie om de Joden uit te roeien.
Premier Mark Rutte vindt de uitspraken van de Turkse president Recep Tayyip Erdogan over zijn Franse ambtgenoot Emmanuel Macron onacceptabel. Erdogan, die ontstemd was over de scherpe uitlatingen van Macron over de islam, vroeg zich zaterdag hardop af of de Franse president wel goed bij zijn hoofd was en raadde hem aan langs de psychiater te gaan.
Jordanië, Koeweit en Qatar zijn overgegaan tot een volledige boycot van Franse producten. De drie Arabische landen zijn het niet eens met het nieuwe islambeleid van de Franse president Emmanuel Macron. Na de onthoofding van leraar Samuel Paty door een moslimextremist nam Macron strenge maatregelen.
Macron zei dat Frankrijk spotprenten nooit zal opgeven en kondigde maatregelen aan om moslimextremisme harder aan te pakken.
Vorige week was het nog maar een oproep op social media: #BoycottFrenchProducts. Tal van bedrijven in Arabische landen en Turkije geven daar inmiddels gehoor aan en halen Franse producten als L’Oreal, Tefal en La Vache Qui Rit uit de schappen.
‘We zien nog wel wie de sterkste is’
In Jordanië, Koeweit en Qatar is de reactie voorlopig het hardst: daar hebben de regeringen een totaalverbod op Franse producten afgekondigd. “De Fransen moeten onze religie respecteren,” zegt de directeur van een winkelcentrum in Jordanië tegen Reuters. “Zij uiten zich met cartoons en wij uiten ons economisch. We zien nog wel wie de sterkste is”.
Ook Erdogan tegen Macron
De tegenreactie op Macrons islambeleid komt ook uit Turkije. Daar riep president Erdogan vandaag zijn volk op om nooit meer Franse goederen te kopen.
Eerder zette Erdogan al vraagtekens bij Macrons mentale gezondheid: “Macron heeft psychische hulp nodig. Wat kan je anders zeggen tegen een staatshoofd dat niet gelooft in de vrijheid van godsdienst, die zo gedraagt tegen al die miljoenen mensen met verschillende godsdiensten in zijn eigen land?”
‘Discussie rond spotprenten moet verplichte lesstof zijn’
Een Deense lerares die op Facebook had aangekondigd dat ook zij de omstreden cartoons van Mohammed in de klas wilde behandelen, is bedreigd. Ondertussen maakt een grote Deense krant zich sterk om de discussie rond de spotprenten tot verplichte leerstof te maken.
De onthoofding van de Franse leraar Samuel Paty in Frankrijk heeft tot extra veel ophef geleid in Denemarken. In dat land publiceerde vijftien jaar geleden dagblad Jyllans-Posten na een tekenwedstrijd een serie van twaalf spotprenten over Mohammed en de islam. Dat leidde tot woede en verontwaardiging bij een deel van de moslimgemeenschap.
Eerst in Denemarken en West-Europa, daarna in moslimlanden wereldwijd. Een Deense collega van maatschappijleraar Paty wilde nu zijn fakkel overnemen maar na bedreigingen zou ze daarvan afzien. Een aanklacht is ingediend tegen degenen die haar op Facebook bedreigden, meldt de Deense krant Politiken.
Volgens een onderzoek van omroep DR onder bijna zeshonderd vakgenoten van Paty zou een vijfde van zijn Deense collega’s vinden dat de spotprenten wel degelijk moeten worden behandeld in de les. Bijna de helft van de docenten die op de enquête reageerden, maakt zich daarbij wel zorgen om de eigen veiligheid.
Franse justitie vervolgt man voor liken foto onthoofde leraar
Justitie in Frankrijk gaat een 22-jarige man vervolgen, omdat hij op twitter een gruwelijke foto had geliked van de onthoofde leraar Samuel Paty. Het gaat om een man van Tsjetsjeense afkomst, die al in beeld was bij de autoriteiten.
Paty had Mohammed-cartoons laten zien in zijn les over de vrijheid van meningsuiting. Voor een 18-jarige leerling, ook van Tsjetsjeense afkomst, was dat reden de leraar op straat te onthoofden. Voordat de politie hem doodschoot, zette hij een foto van zijn slachtoffer online.
Oplopende ergernis over Frankrijk
De woordenwisseling komt op een moment van grote ergernis bij Erdogan en een deel van de islamitische wereld over de Europese reactie op een terreuraanslag in Frankrijk. Daar werd anderhalve week geleden een geschiedenisleraar onthoofd door een geradicaliseerde moslim, nadat die leraar Mohammedcartoons als lesmateriaal had gebruikt.
Via Twitter ruziën PVV-leider Geert Wilders en de politieke top in Turkije over een tweet van gisteren van Wilders met een spotprent van de Turkse president Erdogan. Daarop is het hoofd van de president te zien, getooid met een bom met een brandende lont; een verwijzing naar de beruchte Mohammed-cartoon.
Onder het portret staat ‘Terrorist’:
De reacties van de Turkse minister Çavusoglu van Buitenlandse Zaken en de woordvoerder van Erdogans AK-partij lieten niet lang op zich wachten. Çavusoglu liet weten dat het tijd is om een eind te maken aan fascistische politici in Europa. En AK-woordvoerder Çelik noemde het een plicht om de strijd aan te binden met “deze immorele fascisten”.
In een toespraak tot een partijcongres deed Erdogan of hij Wilders toesprak: “Ken je grenzen. Fascisme staat niet in ons boek, fascisme staat in jouw boek.”
Wilders reageerde op zijn beurt weer op de woorden van Erdogan. “Erdogan noemt me een fascist. Maar dat is zijn eigen gedachtengoed. Ik kom op voor onze vrijheid en verzet me juist tegen de onvrijheid van de totalitaire islamitische ideologie.”
President Macron reageerde met een reeks van maatregelen die erop gericht zijn moslimextremisme hard aan te pakken. Zo nam hij maatregelen tegen islamitische scholen en verenigingen, sloot hij een moskee en kondigde hij aan een groot aantal moslimextremisten over de grens te zetten. West-Europese landen hebben zich solidair betuigd met Frankijk.
Erdogan stelde gisteren in een toespraak dat Macron “psychische hulp” nodig had. Zijn adviseur Fahrettin Altun waarschuwde op Twitter dat Europa een steeds gevaarlijkere plek wordt voor moslims.
De Franse regering noemt de woorden van Erdogan onacceptabel. Correspondent Frank Renout legt uit dat de ruzie allesbehalve uitzonderlijk is.
“President Macron en zijn Turkse collega liggen eigenlijk al jaren overhoop met elkaar. De oorlog in Syrië, het geweld in Libië, het Turks-Griekse conflict, de recente strijd tussen Azerbeidzjan en Armenië: steeds komt het tot een woordenwisseling tussen Frankrijk en Turkije. Het lijkt bijna een persoonlijk conflict tussen die twee.”
Frankrijk heeft zaterdag 24.10.2020 zijn ambassadeur in de Turkse hoofdstad Ankara teruggeroepen voor overleg nadat de Turkse president Recep Tayyip Erdogan zei dat de Franse president Emmanuel Macron “psychische hulp” nodig heeft.
Het Élysée in Parijs heeft de opmerkingen van de Turkse president Erdogan veroordeeld en zegt de uitspraken als “onaanvaardbaar” te zien.
Het voorstel van Macron om de seculiere waarden van zijn land te verdedigen tegen de radicale islam heeft de Turkse regering boos gemaakt. Het is een nieuwe irritatie aan een groeiende lijst van geschillen tussen de Franse leider en Erdogan.
De Organization of Islamic Cooperation (OIC), waarbij 57 landen zijn aangesloten, veroordeelt het vertonen van deze spotprenten op overheidsgebouwen. Onder meer in Marokko, Koeweit en Pakistan is via sociale media opgeroepen tot een boycot van Franse producten.
De hashtag ‘onze profeet is een rode lijn’ was bijvoorbeeld trending op Twitter in Marokko. “Maar daar wordt (nog) geen massaal gehoor aan gegeven”, zegt correspondent Samira Jadir. “De mensen hier vinden het afschuwelijk wat er is gebeurd met de leraar in Frankrijk. Maar hekelen wel de reactie van Frankrijk hierop. Vooral het koloniale sentiment wordt hier aangehaald.” Marokko heeft Franse kranten uit de schappen gehaald waarin de cartoon te zien was.
In de Golfstaten Koeweit en Qatar worden Franse producten daadwerkelijk uit de schappen gehaald, zeggen supermarktconcerns tegen Gulf News. Ook heeft het Koeweitse ministerie van Buitenlandse Zaken met ontzetting gereageerd op de vertoning van de spotprenten.
AD 24.10.2020
Frankrijk: religieuze intimidatie docent wordt strafbaar
De Franse president Emmanuel Macron heeft een reeks nieuwe maatregelen aangekondigd tegen haatzaaiende jihadisten. Ze komen na de schokkende onthoofding van de Franse leraar Samuel Paty.
Macron gaat in de tegenaanval. Hij is klaar met medeleven betuigen en bloemen leggen na jihadistische terreur, melden ingewijden aan het doorgaans zeer goed geïnformeerde weekblad Le Canard Enchaîné. ,,Elk uur van de dag, elk uur van de nacht moeten islamisten (jihadisten) zich in gevaar gevoelen in Frankrijk.
De eerste maatregelen werden gisteren aangekondigd. Nieuwe zullen volgen, melden Franse media. Franse onderwijzersbonden zijn alvast blij met een wetsvoorstel dat het intimideren van ambtenaren (lees hier: onderwijzers) voortaan strafbaar zal maken. Ook gevangenisstraf riskeert straks degene die via sociale media persoonlijke gegevens verspreidt van anderen die daardoor gevaar kunnen lopen.
Beide bepalingen verwijzen rechtstreeks naar wat Samuel Paty (47) overkwam. Diens Tsjetsjeense moordenaar – een geradicaliseerde moslim – zou mede tot zijn daad hebben besloten na een haatvideo op de facebookpagina van onder meer een moskee in de Parijse voorstad Pantin.
Een van de bestuurders van de moskee verketterde Samuel Paty omdat hij in zijn les maatschappij aandacht besteedde aan de controverse rond de beruchte cartoons van Mohammed in het weekblad Charlie Hebdo. Een vader van een leerling had daarover geklaagd en geroepen dat de docent gestopt moest worden. In een reactie op dat facebookstuk publiceerde iemand het adres van de school waar die onderwijzer werkte. De moordenaar had als het ware een routekaart naar zijn slachtoffer.
Dode hoek
Sophie Vénétitay van de onderwijzersbond SNES-FSU spreekt van een ‘dode hoek’ in de wetgeving die onderwijzers zeer kwetsbaar maakt zonder extra bescherming. ,,Elke dag zien collega’s hun persoonlijke gegevens rondgaan op sociale media. Zij staan machteloos. Moeten ze naar de politie gaan? Deze nieuwe wet kan ze helpen zich te verdedigen”.
De genoemde moskee in Pantin is inmiddels voor zes maanden gesloten op last van de Franse staat. De bestuurders ervan zijn in beroep gegaan tegen die maatregel maar de Franse regering heeft nu meer islamitische organisaties in het vizier. Bijvoorbeeld het toch al omstreden Collectif contre l’islamophobie en France (CCIF). Deze organisatie wordt banden met de Moslimbroederschap verweten.
Het CCIF is een van de 51 organisaties die gedoemd zijn te worden ontbonden, aldus Franse media. Het Collectief heet nu zelfs een ‘vijandelijke vereniging’ in Frankrijk, aldus de Franse minister van Binnenlandse Zaken, Gerald Darmanin. Het CCIF ontkent elke betrokkenheid bij de dood van Samuel Paty en spreekt van laster.
Propaganda
Binnenkort volgen verdere wetsvoorstellen van de Franse regering om de propaganda van jihadisten te counteren, zo is aangekondigd. Ondertussen heeft het Franse staatsopsporingsnetwerk Pharos bijna 1300 signalementen verzameld van personen die zich onder meer bezighouden met jihadisme online. Dat zou al hebben geleid tot 56 huiszoekingen en 27 arrestaties. Een nieuwe speciale eenheid tegen figuren die de beginselen van de Franse rechtsstaat aanvallen zou eveneens worden opgericht.
Verschillende gematigde moslimorganisaties in Frankrijk ondersteunen de harde repliek van president Macron. Imam Hassen Chalhoumi riep de moslimgemeenschap op ‘wakker te worden’. Samuel Paty onderwees tolerantie, beschaving en respect voor de ander, aldus Chalmoumi. ,,Ouders moeten hun kinderen leren dat niemand onthoofd mag worden, voor een karikatuur, voor een foto! Hoe kan dit gebeuren? Dit is niet de islam. Daar draait religie niet om. Dat is fundamentalisme dat de islam vergiftigt, dit is een ziekte. We zullen de foto’s gebruiken. In alle moskeeën in Frankrijk bidden we voor deze leraar.”
23.10.2020
Herdenking 2e kamer 27.10.2020
De Franse leraar Samuel Paty die vorige week werd onthoofd, wordt dinsdag 27.10.2020herdacht in de Tweede Kamer. Dat zei premier Mark Rutte vrijdag tijdens een persconferentie.
Rutte spreekt van een ‘afschuwelijke terreurdaad’. De premier, die eerder al contact had met zijn Franse ambtgenoot Emmanuel Macron om Nederlandse steun te betuigen, gaat namens het kabinet een bijdrage leveren aan de herdenking.
Paty had in een les over vrijheid van meningsuiting spotprenten van de profeet Mohammed getoond. Dat zou het motief zijn geweest van de 18-jarige Tsjetsjeense moslimextremist Abdoellakh Aboejedovitsj Anzorov om de docent te doden. Hij werd door de politie doodgeschoten na zijn terreurdaad.
‘Niet alleen Franse waarden staan op het spel na aanval op leraar, maar ook Nederlandse’
Onder leiding van de zichtbaar ontroerde president Emmanuel Macron nam Frankrijk op indrukwekkende wijze afscheid van de vrijdag vermoorde leerkracht Samuel Paty. De ceremonie op de universiteit Sorbonne in Parijs is ook Luis Vassy niet in de koude kleren gaan zitten.
Telegraaf 23.10.2020
,,Iedere Fransman, of beter nog, iedereen die de vrijheid koestert, grijpt dit aan. Niet alleen omdat hij op een barbaarse manier is vermoord (onthoofding, red). Het gaat hier om een leerkracht die onafhankelijk, vrij onderwijs wil geven over een onderwerp dat er erg toe doet: de vrijheid van meningsuiting’’, zegt ambassadeur Luis Vassy (40).
Volgens hem weten ook veel Nederlanders daarom de aanslag naar waarde te schatten. Niet alleen premier Mark Rutte sprak zijn steun uit. De ambassade ontving veel reacties per e-mail, van politieke partijen, onderwijsinstellingen en burgers.
,,Daaruit blijkt maar weer het belang van wat wij met elkaar delen, de vrijheid in het algemeen en de vrijheid van meningsuiting in het bijzonder’’, aldus Vassy. ,,Dat we ons samen verzetten tegen haatcampagnes, intimidatie en extremistisch geweld. Frankrijk is aangevallen, maar niet alleen Franse waarden, ook Nederlandse staan op het spel.’’
De moord op Paty is volgens Vassy opnieuw een ‘wake-upcall’. ,,Sinds 2012 ligt de samenleving aanhoudend onder extremistisch vuur van islamitisch terrorisme. Met dodelijke aanslagen op een joodse school in Toulouse, op militairen, politieagenten, een priester, journalisten en de afschuwelijke gebeurtenissen in Nice en Bataclan’’, vat de ambassadeur samen. ,,Het waren aanvallen op vertegenwoordigers van onze instituties, op onze manier van leven.’’
,,Dit is een heel belangrijk probleem. Na de bloedige aanslag in Christchurch in Nieuw-Zeeland, twee jaar geleden, heeft Frankrijk met andere Europese landen het voorstel gedaan voor nieuwe regulering in de Europese Unie voor sociale platforms.
Daartoe behoort de opdracht aan de platforms om binnen een uur berichtgeving te verwijderen met bedreigend terroristisch gedachtegoed. Bovendien moet niet langer de staat waar het platform is gevestigd daarover zakendoen met die bedrijven, maar de staat waar de boodschappen worden geuit.’’ Het voorstel ligt nu bij het Europees Parlement. Luis Vassy hoopt dat de discussie erover nu extra vaart krijgt.
Frankrijk zal cartoons nooit opgeven
Frankrijk zal cartoons nooit opgeven. President Emmanuel Macron zei dat woensdag tijdens een hommage aan de vrijdag onthoofde leraar Samuel Paty (47). Die had in een les over vrijheid van meningsuiting spotprenten van de profeet Mohammed getoond en werd daar vrijdag voor vermoord in de Parijse voorstad Conflans-Sainte-Honorine.
Bij een indrukwekkende herdenking is de vrijdag onthoofde leraar Samuel Paty (47) gisteravond postuum de hoogste Franse onderscheiding toegekend. Kort voor de hommage werd duidelijk dat de moordenaar 300 tot 350 euro aan twee leerlingen had gegeven om de docent aan te wijzen.
Na de onthoofding van de Franse geschiedenisleraar Samuel Paty bleef massale ophef in Nederland uit. Maar wie durft zich uit te spreken over de radicale islam als je daarmee je eigen veiligheid in gevaar brengt? En waarom zou je dit risico lopen als het overgrote deel van Nederland zwijgt? Telegraafverslaggever Wierd Duk hekelt de houding van Nederlandse politici. „Laten we een voorbeeld nemen aan de duidelijke taal van de Franse president Macron.”
Franse leraar krijgt hoogste onderscheiding bij eerbetoon
Onder anderen de Franse president Emmanuel Macron sprak bij de gelegenheid. Hij noemde Paty “een van die leraren die je nooit zal vergeten“. Macron prees de moeite die de “gepassioneerde” leraar deed om nog beter te worden voor zijn leerlingen.
Bij het eerbetoon werd door president Macron de Légion d’Honneur toegekend aan de onthoofde leraar. Zijn familie nam de hoogste Franse onderscheiding in ontvangst. Bij het eerbetoon waren onder anderen oud-president Hollande, nabestaanden en honderd leerlingen van scholen uit de buurt van Parijs aanwezig.
Macron zei in een toespraak dat hij geen aandacht wilde besteden aan de dader. Hij wilde niet over de “barbaarse” terreurdaad praten. “Je verdient het niet. Vanavond wil ik het hebben over Samuel Paty.” Volgens Macron zal de leraar niet vergeten worden. Hij beloofde zich te blijven inzetten voor tolerantie en de vrijheid.
In Frankrijk is vandaag een landelijke herdenking voor de onthoofde leraar maatschappijleer Samuel Paty. Hem werd door een extremistische moslim de keel doorgesneden omdat hij spotprenten van de profeet Mohammed in de klas had laten zien. De aanslag heeft ook impact op Nederlandse docenten. Leraren maatschappijleer vinden dat hun vak veel belangrijker moet worden op scholen. In de onderbouw worden nu bijna geen lessen gegeven over bijvoorbeeld de democratie en de rechtsstaat.
Leraren staan nu ook stil bij hun eigen manier van lesgeven. Laat je de spotprenten zien en zo ja, hoe praat je erover met leerlingen?
Wel spotprenten tonen
“We zagen thuis op het journaal dat die Franse leraar was vermoord”, zegt docent maatschappijleer Rob Molenkamp uit Amersfoort. “Dat nieuws komt echt binnen. Mijn vrouw zei meteen: ‘Maar Rob, jij praat in de klas ook over de spotprenten. Heeft dit gevolgen voor jouw lessen?’ Ik ben nuchter, maar enige angst of voorzichtigheid zit nu toch in mijn achterhoofd.”
Molenkamp stopt niet met het laten zien van de spotprenten die onder meer in het Franse satirische blad Charlie Hebdo stonden: “Ik laat me niet weerhouden door zoiets gruwelijks.” De leraar is van plan om binnen het thema democratie dat binnenkort start, de cartoons te laten zien.
“De bedoeling daarvan is om een discussie te starten”, legt hij uit. “Ik zeg dan: ‘Jongens, precies vanwege wat ik nu doe, is iemand vermoord. Een leraar is onthoofd. Wat zegt dat over onze democratie?’ Maar ik geef er wel context bij. Een cartoon simpelweg laten zien om effectbejag lijkt me niet verstandig.”
“Mijn stijl van lesgeven is om een stelling makkelijk de groep in te gooien”, voegt Molenkamp toe. “Maar nu vraag ik me af of wij leraren genoeg in de gaten hebben welke gevoeligheden er leven, bijvoorbeeld onder leerlingen met een andere culturele achtergrond, om deze discussie verantwoord te brengen?”
Shockeffect
Docent maatschappijleer Henk-Jaap Batelaan geeft les in Hoorn. Hij laat de cartoons van de profeet Mohammed bewust niet zien. “Bij de aanslagen op Charlie Hebdo heb ik andere cartoons van dit tijdschrift laten zien. Cartoons die ook schokkend zijn, maar niet voor de leerlingen in mijn klassen. Bijvoorbeeld een Hebdo-cartoon waarbij Marine le Pen wordt geassocieerd met het nazisme. En dan leg ik uit wie zij is. Ik kies er bewust voor om een vergelijkbare spotprent over Wilders niet te laten zien. Alle leerlingen moeten zich veilig voelen in de klas.”
Docent Karim Amghar raadt leraren ten zeerste af om de spotprenten te laten zien zonder de klas goed voor te bereiden. Amghar schreef het boek Van Radicaal naar Amicaal over radicalisering en is docent omgangskunde. “Je kunt ook over vrijheid van meningsuiting praten zonder de spotprenten te tonen. Als je ze laat zien, zorg dan dat kinderen de vaardigheden hebben om te dealen met hun emoties daarbij.”
In de opleiding voor docenten maatschappijleraar zou het meer moeten gaan over radicalisering, vindt Amghar. “Docenten zijn nu te weinig onderlegd in hoe ze daar met kinderen over praten en er is onvoldoende aandacht voor in de lerarenopleiding. Dat zie je wel aan de vele vragen van docenten die ik na Frankrijk krijg, ze willen weten hoe ze ermee om moeten gaan.”
Zowel bij de Franse ambassade in Den Haag als in de Tweede Kamer is vandaag de vorige week onthoofde leraar Samuel Paty herdacht. Ieder deed dat op zijn eigen wijze.
Met een minuut stilte wilde de Franse ambassadeur in Nederland, Luis Vassy, een eerbetoon aan de leraar brengen die in een voorstad van Parijs werd onthoofd door een 18-jarige moslimextremist van Tsjetsjeense afkomst. De docent had voor de klas spotprenten getoond van de profeet Mohammed in een les over vrijheid van meningsuiting.
Bloemen bij Spinozamonument voor vermoorde leraar Samuel Paty
Het Humanistisch Verbond heeft maandag bloemen gelegd bij het Spinozamonument bij het stadhuis. Het is een bescheiden eerbetoon aan Samuel Paty, de in Parijs vermoordde leerkracht.
Volgens voorzitter Boris van der Ham was Paty een leraar die lesgaf in vrijheid van meningsuiting. “Hij heeft dat met zijn leven moeten bekopen. De bloemen leggen we bij het standbeeld van Spinoza, de man die vrijheid van meningsuiting al vanaf de 17de eeuw in ons land heeft bepleit.”
Leerlingen van school onthoofde Franse leraar verdacht van aannemen geld moordenaar
Twee Franse middelbare scholieren die werden opgepakt na de onthoofding van een leraar van hun school, vrijdag in een voorstad van Parijs, moeten voor de onderzoeksrechter verschijnen. Ze zouden de 18-jarige moordenaar hebben geholpen om Samuel Paty (47) te vinden en in ruil daarvoor geld hebben gekregen, meldt de krant Le Parisien.
De scholieren spraken enkele uren voor de moord in Conflans-Sainte-Honorine (Yvelines) met de Tsjetsjeense vluchteling, die de leraar omstreeks 17.00 uur zou onthoofden terwijl hij naar huis liep. Als blijkt dat de leerlingen op de hoogte waren van de bedoelingen van Abdoullakh Anzarov, lopen ze volgens de krant het risico te worden aangeklaagd voor ‘medeplichtigheid aan een terroristische moord’ of ‘deelname aan een terroristische vereniging’.
Telegraaf 22.10.2020
Verdachten onthoofdingszaak medeplichtig aan terroristische moord
Medeplichtigheid aan een terroristische moord. Daarvan worden de zeven verdachten beschuldigd die vastzitten in de zaak van de onthoofde leraar Samuel Paty in Frankrijk. Er ligt nog geen formele aanklacht, zegt antiterrorismeaanklager Jean-François Ricard.
Een andere verdachte is de vader van een scholiere die op internet opriep tot actie tegen Paty. Volgens de aanklager had de vader meerdere berichten met de aanvaller uitgewisseld.
Verder worden de islamistische activist Abdelhakim Sefrioui en drie vrienden van de dader ervan verdacht dat zij de dader hebben vergezeld of begeleid bij de aankoop van een wapen.
De geschiedenisleraar die vrijdag bij Parijs werd onthoofd, krijgt postuum de hoogste Franse onderscheiding. De Franse onderwijsminister Jean-Michel Blanquer maakte dinsdag 20.10.2020 bekend dat Samuel Paty de Légion d’ honneur (Legioen van Eer) krijgt.
Woensdag 21.10.2020 wordt een nationale ceremonie ter ere van Paty gehouden in de Sorbonne-universiteit in Parijs.
De onthoofding van de Franse maatschappijleraar Samuel Paty schokt ook leraren in ons land.
Lesgeven kan je dood worden. De onthoofding van de Franse maatschappijleraar Samuel Paty schokt ook leraren in ons land, zoals leraar Rob Molenkamp uit Amersfoort. “Natuurlijk ben je geschokt en kom je tot het besef dat dit ook mij kan overkomen. Maar ik ga absoluut mijn lessen niet aanpassen en maak mij ook geen zorgen.”
Rob Molenkamp geeft al 25 jaar maatschappijleer op het Vathorst College in Amersfoort. Hij hoorde vrijdag op het tv-nieuws van de moordaanslag van zijn Franse collega. “Vreselijk dit. Daar zijn geen woorden voor. Mijn vrouw zei: jij doet hetzelfde werk. Ook ik laat cartoons zien in mijn klassen en films als Fitna. Ja, dit zou mij ook kunnen overkomen. Al ben ik daar niet bang voor. Ik geloof in onze vrije samenleving.”
In actie tegen radicale moslims zoekt Franse regering grenzen van de wet
De Franse regering toon zich inmiddels zich daadkrachtig met een reeks van verstrekkende maatregelen tegen verdachte islamitische organisaties, al is nog onduidelijk of dat wettelijk allemaal kan. Veel mensen vragen zich af of de regering niet eerder in actie had kunnen komen.
AD 20.10.2020
De voorzitter van die partij, Marine Le Pen, eist intussen dat buitenlanders die bij de inlichtingendiensten bekend staan als geradicaliseerd het land uit worden gezet. Geradicaliseerde Franse burgers zouden de gevangenis in moeten, al is dat juridisch gezien lang niet altijd mogelijk.
Wind uit de zeilen
Macron wil daarom nu gewoon snel veel maatregelen te nemen en laten zien dat hij optreedt.
En die maatregelen zijn er al. Zo werd vandaag een moskee gesloten die een video op Facebook plaatste, waarin leraar Samuel Paty werd zwartgemaakt. Ook deed de politie gisteren 40 huiszoekingen bij burgers en verenigingen. De komende dagen wil de minister van Binnenlandse Zaken Gérald Darmanin daarmee doorgaan. Elke dag moet de politie zo’n twintig plekken ‘bezoeken’.
Telegraaf 20.10.2020
Sociale media
Er komt ook onderzoek naar zo’n 80 steunbetuigingen die de moordenaar van Samuel Paty op sociale media kreeg. Die komen volgens de veiligheidsdiensten van potentiële terroristen, die kritiek op de islam niet tolereren.
De regering heeft ook zo’n 50 verenigingen en groeperingen op de korrel, die separatisme zouden propageren. Dat wil zeggen dat ze de islam belangrijker vinden dan de Franse wet. Maar zulke maatregelen zijn in de rechtbank moeilijk hard te maken, zeggen experts. Daarvoor is de vrijheid van vereniging en de persvrijheid te stevig verankerd in de Franse wet.
Reacties Franse moslimgemeenschap
De voorzitter van de Franse Raad van het Moslimgeloof (CFCM), Mohammed Moussaoui, noemt “de uitbarstingen van terrorisme, dat zich beroept op de islam, een wereldwijde pandemie”. Hij onderstreept dat de Franse moslims geschokt zijn “door deze verschrikkelijke misdaad”.
Een dertigtal imams uit heel Frankrijk roept islamitische jongeren op “om zich te richten tot gekwalificeerde imams en theologen, en niet te vervallen in obscurantisme en onwetendheid”.
Telegraaf 22.10.2020
Parijs sluit moskee na onthoofding van leraar
De Franse autoriteiten sluiten een moskee bij Parijs na de onthoofding van een leraar die zijn leerlingen een cartoon van de profeet Mohammed had laten zien.
De moskee in een dichtbevolkte buitenwijk ten noordoosten van Parijs had dagen voor de gruwelijke moord op vrijdag een video op zijn Facebook-pagina verspreid. Die was gericht tegen leraar Samuel Paty en zijn klassikale discussie over vrijheid van meningsuiting, zei een bron dicht bij het onderzoek.
Het ministerie van Binnenlandse Zaken zei dat de moskee in de gemeente Pantin, die zo’n 1500 gelovigen telt, vanaf woensdagavond zes maanden gesloten zal zijn.
Vijanden
Minister van Binnenlandse Zaken Gérald Darmanin, die maandag beloofde dat er „geen minuut respijt zou zijn voor de vijanden van de Republiek”, had de regionale autoriteiten gevraagd de moskee te sluiten.
Franse neonazi’s verspreiden foto van afgehakt hoofd vermoorde leraar, justitie opent onderzoek
Een website van Franse neonazi’s heeft een foto verspreid van het afgehakte hoofd van de vermoorde leraar Samuel Paty (47). Hij werd vorige week in een voorstad van Parijs onthoofd door een 18-jarige Russische vluchteling afkomstig uit Tjsetsjenië. Het Openbaar Ministerie (OM) in de Franse hoofdstad is een onderzoek begonnen.
Het gaat om een onderzoek naar ‘verspreiding van beelden van geweld’, melden Le Parisien en persbureau AFP. Het onderzoek wordt uitgevoerd door de brigade ter onderdrukking van misdrijven tegen personen (BRDP) van de Franse gerechtelijke politie en volgt op een klacht van de Franse vereniging van slachtoffers van terrorisme (AFVT). Die deed maandag aangifte tegen de website wegens ‘een publicatie die aanzet tot terrorisme of van dien aard is dat de ze de menselijke waardigheid ernstig ondermijnt’.
Telegraaf 21.10.2020
Moordenaar Franse docent had contact met vader van leerling
De achttienjarige man die vorige week de Franse docent Samuel Paty doodde, zou voorafgaand aan de daad een ouder van een van de leerlingen hebben ge-sms’t, laten bronnen dinsdag aan onder meer Le Parisien weten.
De vader, die ook is opgepakt, was boos dat de docent voor de klas spotprenten had getoond van de profeet Mohammed. Hij had volgens de bronnen zijn telefoonnummer achtergelaten op Facebook en via WhatsApp berichten uitgewisseld met de extremist Abdullakh Anzorov voordat die toesloeg. Wat er in die berichten stond, is niet bekendgemaakt.
Debat weer op scherp in Frankrijk
Ook de Franse minister van Binnenlandse Zaken wil een aantal islamitische organisaties verbieden omdat ze “vijanden van de republiek” zouden zijn. Nog eens 50 verenigingen, islamitische scholen en culturele instellingen krijgen deze week inspecteurs op bezoek.
Dat heeft minister Gérald Darmanin bekendgemaakt op de Franse radio. Hij zei niet hoe hij dat juridisch wil gaan regelen. De kans bestaat dat organisaties een verbod zullen aanvechten.
Door de onthoofding van de leraar Samuel Paty is in Frankrijk het debat over de positie van de islam weer op scherp gezet. Correspondent Stefan de Vries verwacht er niet veel van. ”Macron spreekt oorlogstaal. Maar hij pakt het probleem niet bij de wortels aan.”
De terreuraanvallen waar Frankrijk geregeld mee te maken krijgt, zorgen er telkens voor dat het debat over ‘islamitisch separatisme’, zoals Franse politici het noemen, weer terug is bij af. Daarbij wijzen ze naar radicalisering van de islam, terwijl in de Franse maatschappij zelf nog een hoop te winnen valt.
De minister van Binnenlandse Zaken maakte verder bekend dat sinds het aantreden van president Macron, in 2017, in totaal 32 terreuraanslagen zijn verijdeld.
Financiële vergoeding
Er zijn vier leerlingen opgepakt omdat de politie ervan uitgaat dat scholieren de aanslagpleger tegen betaling hebben geholpen bij het vinden van zijn doelwit. Hij zou op straat leerlingen hebben gevraagd om Paty aan te wijzen, waarna hij Paty neerstak en onthoofde.
Vier van de vijftien personen zijn leerlingen op de school van de geschiedenisleraar, schrijven persbureau AFP en LeParisien op basis van een juridische bron.
Een andere leerling is na politieverhoor vrijgelaten, schrijft de krant Le Parisien. Onder de arrestanten zijn de de vader van een schoolmeisje en een bekende islamistische militant die hadden aangedrongen op de aanslag. En verder de ouders van de aanslagpleger, zijn grootvader en zijn jongere broer, zo werd al eerder bekend.
‘Niet bang zijn’
Voor kinderen van twaalf en dertien jaar staat de vrijheid van meningsuiting in Frankrijk het lesprogramma. De docent mag daar zelf beslissen hoe hij de les invult.
“Sommige mensen zeggen dat het zijn eigen schuld is, maar hij volgde gewoon het lesprogramma”, zegt Sophie. “Het was zijn eigen beslissing om de karikatuur van Mohammed te laten zien. Ik heb dat zelf nooit gedaan, ik ben niet erg geïnteresseerd in die cartoons. Maar hij deed het op een subtiele manier.” Leerlingen kregen de kans om even de klas te verlaten.
“Als je de vrijheid van meningsuiting wilt bespreken met leerlingen van twaalf, dertien jaar, kun je over de Franse revolutie beginnen, maar dat sluit niet aan bij hun belevingswereld. Met illustraties kun je hun belangstelling wekken. Hij probeerde gewoon de aandacht van zijn leerlingen vast te houden.”
De vader van een scholiere zou hebben aangedrongen op de aanslag en daarbij hebben aangedrongen op hulp van Collectif contre l’islamophobie en France.
Het gaat om de islamistische organisaties die volgens Darmanin “separatistisch” zouden zijn, schrijft Le Figaro. Islamisme verwijst naar een extremistische politieke versie van de islam.
De islamitische groepering Collectif contre l’islamophobie en France (Collectief tegen islamofobie in Frankrijk) was met een lastercampagne begonnen en had een fatwa uitgesproken over de Franse leraar die afgelopen vrijdag is gedood bij een aanslag, meldt de Franse Gérald Darmanin (Binnenlandse Zaken) maandag. Hij onderzoekt of de groep die de fatwa uitsprak verboden kan worden.
Tegen Paty was een zogeheten fatwa uitgesproken door de islamitische groepering Collectif contre l’islamophobie en France (Collectief tegen islamofobie in Frankrijk), meldde de Franse minister van Binnenlandse Zaken, Gérald Darmanin. Een fatwa is een decreet van geestelijken waarin wordt gezegd hoe moslims zich moeten gedragen. Dat kan in de vorm van een verbod, maar ook als een oproep om iemand te doden.
Volgens de Franse minister van Binnenlandse Zaken worden er nog meer politieoperaties opgestart. Onderzocht wordt of bepaalde groepen uit de Franse moslimgemeenschap moeten worden opgeheven na beschuldigingen van het bevorderen van geweld en haat.
Ondertussen worden zo’n tachtig politieoperaties opgestart, aldus Darmanin. Volgens persbureau AFP worden woningen van tientallen personen doorzocht.
De onthoofding van de leraar in een voorstad van Parijs vanavond was een ‘islamistische tereuraanslag’. Dat zei de Franse president Emmanuel Macron bij zijn bezoek aan de voorstad Conflans Sainte Honorine waar de moord plaatsvond.
AD 17.10.2020
De zaak wordt gezien als een moord met een terroristische achtergrond, zegt ook het Franse Openbaar Ministerie. De anti-terreurafdeling is een onderzoek begonnen. Een politiebron heeft tegen persbureau Reuters gezegd dat de verdachte volgens getuigen Allahoe Akbar riep tijdens de aanval, maar de politie heeft dat niet bevestigd via de officiële woordvoering.
De Franse leraar die gisteren in een stad in de buurt van Parijs om het leven is gebracht bij een aanslag, krijgt een nationaal eerbetoon. Dat heeft het kantoor van de Franse president Macron laten weten. Wanneer de plechtigheid zal plaatsvinden is nog niet bekend, meldt de Franse publieke omroep, maar wel duidelijk is dat het zal worden georganiseerd in overleg met de familie van het slachtoffer.
Telegraaf 17.10.2020
In de stad waar gistermiddag de keel werd doorgesneden van een leraar komen bewoners, leerlingen en hun ouders op zondag 18.10.2020samen. Een mevrouw pinkt met een zakdoek een traantje weg. Een tienerjongen in joggingbroek loopt met een witte roos in zijn hand. ,,Het is een verschrikking. Ik heb er geen woorden voor’’, zegt een moeder die hier twee kinderen op school heeft.
Vorige maand werd een man uit Pakistan opgepakt, nadat hij vlak bij het oude redactiekantoor van het weekblad had ingestoken op twee mensen. Die raakten gewond.
De school nabij Parijs waar de leraar werkte die gisteren omkwam bij een aanslag, ontving de afgelopen tijd meerdere dreigementen. De Franse anti-terreuraanklager heeft dat bekendgemaakt op een persconferentie.
Oud-premier Manuel Valls heeft Franse media opgeroepen spotprenten over Mohammed van het satirische tijdschrift Charlie Hebdo te publiceren. “Alle leerlingen moeten deze cartoons kunnen zien, en daarna moet uitgelegd worden wat hier is gebeurd”, zegt hij in een video op de site van nieuwszender France Info.
De achttienjarige man die wordt verdacht van het doodsteken en onthoofden van een leraar in een voorstad van Parijs had voorafgaand aan het incident aan scholieren op straat gevraagd om de docent aan te wijzen. Dat meldt de Franse openbaar aanklager voor terrorismezaken zaterdag. De verdachte was toen nog niet bekend bij veiligheidsdiensten.
Na de onthoofding had de achttienjarige man uit Rusland een foto van het lichaam van het slachtoffer met een bericht waarin hij verantwoordelijkheid opeiste op Twitter geplaatst. Toen agenten de verdachte hadden doodgeschoten, vonden ze dit bericht op zijn telefoon. Twitter heeft dit bericht snel verwijderd en het account van de man opgeheven.
De man die gisteravond de keel doorsneed van een 47-jarige leraar in een voorstad van Parijs is een 18-jarige van Tsjetsjeense afkomst. Aboulakh A. stond niet bekend als geradicaliseerd en had geen strafblad. Hij had sinds maart een verblijfsvergunning als vluchteling in Frankrijk, bevestigde een woordvoerder van justitie op een persconferentie zaterdagmiddag.
De Franse politie heeft negenverdachtenaangehouden na de onthoofding van een leraar in een voorstad van Parijs. Onder de aangehouden mensen zouden familieleden van de dader zijn, meldt het Franse persbureau AFP op basis van een bron.
Een vijfde verdachte, de vermoedelijke dader, werd kort na het incident doodgeschoten door de politie. Volgens de Franse nieuwszender BFM ging het om een achttienjarige man die was geboren in Rusland. Hij zou “Allahoe akbar” hebben geroepen, maar een politiewoordvoerder kon dat nog niet bevestigen.
De halfzus van een van de verdachten heeft zich in het verleden aangesloten bij de terroristische groepering Islamitische Staat. Onderzocht wordt of er een verband is, zegt Renout. “De vraag is of deze 18-jarige alleen heeft gehandeld, of hij hulp kreeg, of dat hij in opdracht van iemand handelde.”
Onderzoek naar tweet
Gisteravond en afgelopen nacht pakte de politie in totaal negen mensen op. Het zou gaan om familieleden van de dader en de ouders van een leerling op de school waar het slachtoffer werkte. Drie andere arrestanten behoren tot de vriendenkring van de doodgeschoten verdachte. Het is onbekend of ze iets met de aanslag te maken hebben.
De politie onderzoekt een tweet waarin een foto van het hoofd van het slachtoffer werd getoond. De tweet is inmiddels verwijderd. Het is nog onduidelijk of het door de aanvaller is gepost.
Bij een vermoedelijke terreuraanslag ten noordwesten van Parijs is een man gedood. Zijn keel werd doorgesneden. Dat gebeurde rond 17 uur ‘s middags in Conflans-Sainte-Honorine, op enkele tienallen kilometers van Parijs.
Kort daarna werd in de buurgemeente Eragny een man met een mes aangehouden op straat. De man gedroeg zich ‘agressief en bedreigend’. Hij wilde niet stilstaan en ook niet zijn mes afgeven. Daarop schoten agenten hem neer, waarna de man overleed. Volgens het Franse BFM was het een 18-jarige man die was geboren in Rusland.
De laatste jaren zijn er meer terreuraanvallen geweest in Frankrijk waarbij blasfemie het motief was. In september werden twee personen verwond bij het voormalig hoofdkantoor van het satirische blad Charlie Hebdo.
IS-slachtoffers zijn woedend over Nederlands toneelstuk over Syriëgangster Laura H.
Het is ‘schandalig en onverantwoord’ dat een Nederlandse toneelgroep een voorstelling opvoert over de veroordeelde Syriëgangster Laura H. Dat stelt de Nederlands-Amerikaanse Free Yezidi Foundation, die opkomt voor de belangen van slachtoffers van terreurgroep IS.
Het toneelstuk Laura H. ging eind september in première en is gebaseerd op het gelijknamige boek en de podcast over het leven van de Syriëgangster uit Zoetermeer.
AD 17.10.2020
Laura H. vertrok in 2015 met haar man naar Syrië en vestigde zich in IS-gebied. Een jaar later vluchtte ze er met haar kinderen weg. De rechter veroordeelde haar in 2017 tot twee jaar cel, waarvan dertien maanden voorwaardelijk, omdat ze haar man steunde, die IS-strijder was. Ze heeft verschillende keren afstand genomen van het gedachtegoed van IS.
Jezidi’s
De Free Yezidi Foundation komt op voor de Jezidi’s, een volk dat leeft in het noorden van Irak. IS viel het gebied van de Jezidi’s in 2014 binnen en vermoordde er duizenden mannen en jongens. Vrouwen en meisjes werden ontvoerd en meegenomen naar het kalifaat in Syrië en Irak, waar ze door de IS-strijders en hun vrouwen als slavinnen werden gebruikt en verkracht. Het leed dat de Jezidi’s is aangedaan werd onder meer beschreven in het boek Het Vergeten Volk van AD-journaliste Brenda Stoter Boscolo.
De stichting wil dat IS-strijders ook voor de misdaden tegen de Jezidi’s worden berecht. Dat gebeurt tot nu toe nog maar mondjesmaat. In Nederland zijn, door gebrek aan bewijs, nog geen teruggekeerde IS-strijders of hun vrouwen berecht voor hun rol in de genocide op de Jezidi’s. Deze site schreef wel begin dit jaar dat zeker één Nederlandse jihadiste heeft geweten van het lot van het volk. Zij was getrouwd met een IS-strijder, die ook een Jezidi-vrouw als slavin had.
In het proces tegen Laura H. is op geen enkel moment aan de orde geweest, dat zij persoonlijk betrokken was bij misdaden tegen de Jezidi’s.
Leden van de Arnhemse terreurgroep gaan in hoger beroep tegen hun veroordeling. Dat zegt advocaat Serge Weening, die hoofdverdachte Hardi N. (36) en Nabil B. (23) bijstaat. N. werd vorige week door de rechtbank in Rotterdam veroordeeld tot een celstraf van zeventien jaar. Vijf medeverdachten kregen celstraffen van tien tot dertien jaar opgelegd.
Hoofdverdachte Hardi N., de vermeende leider van de groep, zei tijdens het proces te zijn „uitgelokt en gehersenspoeld” door undercoveragenten van de AIVD. Met hen mailde hij over de islam en zijn plannen over een jihadistische aanslag op een evenement.
Dankzij een infiltratie-actie wist de politie een aanslag te voorkomen, door de groep in september 2018 te arresteren in een vakantiehuisje in Weert. Daar oefenden de verdachten met kalasjnikovs en handvuurwapens en pasten ze bomvesten, die door de undercoveragenten werden aangereikt. Volgens het OM was Nederland aan een bloedige aanslag ontsnapt.
Kritiek op rol
Hoewel van uitlokking volgens de rechtbank geen sprake was, staat in het vonnis van de rechtbank wel kritiek op de rol van de Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst. Na aanvang van het opsporingsonderzoek door de politie is de AIVD te lang doorgegaan met het onderhouden van contact met de verdachte, die dacht te mailen met een vertrouweling met wie hij religieuze opvattingen kon uitwisselen.
De rechtbank vindt dat de inlichtingendienst had moeten stoppen met mailen op het moment dat de politie de infiltrant inzette. Het leverde N. een strafvermindering van een jaar op. Hij kreeg zeventien in plaats van achttien jaar.
Weening: „De rechtbank heeft terecht geconstateerd dat de AIVD dingen gedaan heeft die niet kunnen. De verdediging denkt dat de rol van de AIVD nog breder moet worden getrokken dan nu gebeurd is. Dat gaan we voorleggen aan het hof. De rechtbank spreekt in het vonnis over ontoelaatbare beïnvloeding. Die beïnvloeding moet ruimer geïnterpreteerd worden dan de rechtbank aannam.”
Celstraffen tot 20 jaar
Het Openbaar Ministerie had in juni celstraffen van acht tot twintig jaar geëist tegen de leden van de Arnhemse terreurcel. Bij drie verdachten viel de straf lager uit dan geëist. Het OM beslist volgende week over een eventueel hoger beroep, zegt een woordvoerder.
De 23-jarige Morat M., die tot dertien jaar cel is veroordeeld, stapt eveneens naar het gerechtshof. Op getoonde beelden tijdens het proces was onder meer te zien hoe M. een kalasjnikov kust en het wapen tegen zijn wang houdt. „Het vonnis van de rechtbank kan niet in stand blijven”, zegt M.’s advocaat Bart Nooitgedagt.
AD 15.10.2020
Ahmed B. en Mouad M. Veroordeeld
De rechtbank Rotterdam heeft donderdag 29.10.2020 twee mannen veroordeeld tot een celstraf van acht jaar voor het beramen van een terroristische aanslag in Nederland voor IS. Een politiebureau in Rotterdam was mogelijk een doelwit.
De rechtbank acht bewezen dat de Marokkaanse mannen speciaal met het doel om een aanslag te plegen naar Nederland waren gekomen. Er was een celstraf geëist van negen en zeven jaar cel.
Ahmed B. en Mouad M. werden in juni 2018 opgepakt nadat informatie was onderschept die zou duiden op de voorbereidingen voor een aanslag, met wapens en explosieven. B. kreeg de hoogste straf omdat hij ook nog een straatroof heeft gepleegd. De straf van M. viel drie maanden lager uit.
Tegen twee mannen die worden verdacht van voorbereidingen op het plegen van een terroristische aanslag in Nederland en deelname aan een terroristische organisatie, zijn celstraffen van negen en zeven jaar cel geëist. Een politiebureau in Rotterdam was mogelijk een doelwit. In onder meer een chat werd daarover gesproken en ook een foto van bureau De Veranda gedeeld.
Telegraaf 15.10.2020
Met hun aanhouding is veel kwaad voorkomen, zei de officier van justitie woensdag in de rechtbank in Rotterdam.
Ahmed B. en Mouad M. werden in juni 2018 opgepakt nadat informatie was onderschept die zou duiden op de voorbereidingen op een aanslag met wapens en explosieven. Tegen B. is de hoogste straf geëist, omdat hij ook een straatroof op zijn geweten zou hebben.
Labib al Nahhas lid van de jihadistische strijdgroep Ahrar al-Sham
Hij manifesteerde zichzelf tijdens de Syrische burgeroorlog jarenlang als de ‘buitenlandchef’ van de jihadistische strijdgroep Ahrar al-Sham. Inmiddels werkt hij als programmadirecteur voor de Syrische organisatie SACD die ‘vluchtelingen een stem probeert te geven’ en is hij adviseur bij het Europees Vredesinstituut in Brussel.
Het ministerie van Buitenlandse Zaken heeft de subsidie aan het Europees Vredesinstituut nog niet stopgezet, nadat bleek dat dit Brusselse instituut met Nederlands geld een adviseur inhuurde die jarenlang actief was bij de Syrische jihadistische strijdgroep Ahrar al-Sham. Minister Sigrid Kaag wacht daarvoor eerst op opheldering van het Europees Vredesinsituut.
Executies en gijzelingen
Dat is hoogst opmerkelijk omdat Al Nahhas tot begin 2017 een prominente woordvoerder was van Ahrar al-Sham, een omstreden Syrische strijdgroep die wordt beschuldigd van standrechtelijke executies en gijzelingen. Nahhas veranderde na 2017 plots van profiel en werd actief namens de SACD (de Syrische Associatie voor Waardigheid van Burgers), hij noemt zichzelf nu ‘senior member’ van de Syrische politieke oppositie.
Elsevier 26.10.2020 De spotprenten die de vermoorde Franse docent Samuel Paty toonde, zorgen voor een diplomatieke rel. Frankrijk staat tegenover islamitische landen en de Turkse president Recep Tayyip Erdogan. Die zijn boos op de Franse president Emmanuel Macron die het recht verdedigt om spotprenten te maken en te tonen. Ook PVV-leider Geert Wilders wekte de Turkse toorn na het plaatsen van een spotprent van Erdogan.
Het maken of tonen van afbeeldingen van de profeet Mohammed wordt door moslims niet geaccepteerd. Na de dood van Paty verdedigde Macron de vrijheid om tekeningen van de profeet te tonen. Vorige week zei de president dat Frankrijk de traditie van spotprenten niet zou beëindigen en dat Paty de Franse republiek belichaamde.
Boycot van Franse producten
Dat die afbeeldingen en cartoons in Frankrijk onder de vrijheid van meningsuiting vallen, wordt niet geaccepteerd door landen in het Midden-Oosten. Qatar en Koeweit boycotten na Macrons toespraak Franse producten, zoals voedingsmiddelen. Aan de Universiteit van Qatar werd een week in het teken van de Franse cultuur uitgesteld.
Moslims in andere landen roepen op sociale media op tot een soortgelijke boycot. Onder de hashtag BoycottFrance gaan afbeeldingen van Franse producenten rond om mensen te wijzen op wat er kan worden geboycot. De lijst gaat van luxemerken zoals Lacoste en Chanel tot zuivelproducent Danone en autofabrikanten Peugeot en Citroën.
De Franse federatie van producenten heeft zijn steun voor Macron uitgesproken na de boycot. ‘Franse principes gaan boven zakelijke akkoorden,’ zei voorzitter Geoffroy Roux de Bézieux maandagochtend 26 oktober. Volgens Roux de Bézieux moet Frankrijk zelf geen producten gaan boycotten: ‘Stupiditeit moet niet met meer stupiditeit worden beantwoord.’
Macron zou hekel hebben aan moslims
In een verklaring over de boycot schreef het Franse ministerie van Europese en Buitenlandse Zaken dat de Franse standpunten worden verdraaid: ‘Daarom zijn oproepen tot een boycot zinloos en moeten ze onmiddellijk ophouden, net als alle aanvallen op ons land, die door een radicale minderheid worden gebruikt.’
De Turkse president Erdogan uitte zaterdag 24 oktober felle kritiek op Macron. De Franse leider zou volgens Erdogan problemen hebben met moslims en de islam. De Pakistaanse premier Imran Khan zegt dat Macron islamofobie aanmoedigt. Hij wil zelfs dat Facebook islamofobie van het sociale medium verbant.
Volgens Erdogan zou Macron zelfs psychische hulp nodig hebben wegens zijn hekel aan de islam. Frankrijk besloot na de uitspraken de ambassadeur terug te halen uit Turkije.
PVV-leider Geert Wilders plaatste op zaterdag een spotprent van Erdogan. Daarop is hij te zien met een bom op zijn hoofd en noemt Wilders hem een ‘terrorist’.
Mevlüt Cavusoglu, de Turkse minister van Buitenlandse Zaken, zei naar aanleiding van Wilders’ tweet dat fascistische politici in Europa moeten worden gestopt. In een toespraak richtte Erdogan zich ook tot Wilders: ‘Fascisme staat niet in ons boek, fascisme staat in jouw boek.’
Wilders en Macron worden in Turkije verafschuwd. Op sociale media werd een video gedeeld waarbij mensen hun voeten kunnen afvegen aan matten waarop Wilders en Macron fascist worden genoemd.
Wilders schreef op Twitter dat fascisme juist het gedachtegoed van Erdogan is. ‘Ik kom op voor onze vrijheid en verzet me juist tegen de onvrijheid van de totalitaire islamitische ideologie.’
Premier Mark Rutte (VVD) liet op Twitter weten dat ‘Nederland naast Frankrijk en voor de collectieve waarden van de Europese Unie staat. Voor de vrijheid van meningsuiting en tegen extremisme en radicalisme.’
Elsevier 24.10.2020 In de nasleep van de onthoofding van de Franse leraar Samuel Paty door een moslimterrorist rijst de vraag of docenten in Nederland Mohammed-cartoons moeten tonen om deze barbaarse daad in de klas te bespreken, of niet. ‘Met vrijheid van meningsuiting komt verantwoordelijkheid,’ is een veelgehoorde en begrijpelijke reactie, maar niet de juiste, schrijft Raisa Blommestijn in een ingezonden opinie.
Het kan niemand zijn ontgaan: vorige week vrijdag, 16 oktober, werd de Franse geschiedenis- en aardrijkskundedocent Samuel Paty onthoofd door een Tsjetsjeense moslimfundamentalist, de achttienjarige Abdullakh Anzorov. De aanleiding voor deze gruwelijke daad was dat Paty cartoons van de profeet Mohammed in een les over de vrijheid van meningsuiting had getoond. De terreurdaad is een directe aanslag op een van de kernwaarden van de Franse Republiek.
Raisa Blommestijn (1994) is werkzaam als docent/onderzoeker aan de afdeling Encyclopedie van de rechtswetenschap, Universiteit Leiden. Zij werkt aan een proefschrift over de Weimarrepubliek en het verval van de democratische staatsvorm.
Dezelfde cartoons waren eerder al de redactie van het satirische weekblad Charlie Hebdo fataal geworden, in januari 2015. Terwijl satire een gevierde vorm van vrijheid van meningsuiting is in onze vrije, westerse samenlevingen, ligt het bespotten van de profeet Mohammed voor moslimfundamentalisten zeer gevoelig. Zelfs zo gevoelig dat een aantal van hen kennelijk bereid is over te gaan tot aanslagen met kalasjnikovs of tot barbaarse acties als een onthoofding midden op straat op klaarlichte dag.
Kloof tussen islamitische gemeenschap en seculiere staat
Dit vormt een levensgroot probleem: door dergelijke extremistische aanslagen groeit in Frankrijk een steeds diepere kloof tussen de islamitische gemeenschap aan de ene kant en de seculiere staat aan de andere kant. Dit werd bevestigd door cijfers die afgelopen week werden besproken in het actualiteitenprogramma Nieuwsuur: 75 procent van de moslimjongeren en 40 procent van alle moslims in Frankrijk vindt religieuze waarden belangrijker dan de waarden die de Franse staat uitdraagt. Dit leidt tot botsingen, ook in de klas – omdat de laïcité, het secularisme, de basis is van het openbaar onderwijs.
“Radicale eenlingen op drift, aangezwengeld door IS-gedachtegoed, op zoek naar een doelwit, zie je overal”, zegt terreurdeskundige @beatricedegraaf. “Maar dat er in Nederland gericht scholen worden getarget, kunnen de diensten niet beamen.” #Nieuwsuurpic.twitter.com/mbkFy3868G
Naar aanleiding van de aanslag op Charlie Hebdo kwamen op Franse scholen verplichte ‘burgerschapslessen’ op het programma te staan. Wreed genoeg waren het juist die lessen die Samuel Paty het leven hebben gekost. Wanneer zelfs het tonen van cartoons van de profeet Mohammed in pedagogische setting niet meer mogelijk is, of beter gezegd, wanneer eenieder die de cartoons toont in het kader van de opvoeding in seculiere waarden – wat de Fransen noemen l’instruction civique – het risico loopt te worden onthoofd, zijn we ver van huis. Hoe kunnen leerlingen immers worden opgevoed tot onafhankelijk denkende burgers wanneer degenen die hen deze ‘opvoeding’ moeten geven niet worden beschermd tegen de terreur waartegen ze pogen te strijden?
Deze vraag zou ook Nederlandse bestuurders moeten bezighouden. Hoewel de Nederlandse en de Franse context vanzelfsprekend niet één op één zijn te vergelijken, hebben we ook in Nederland te maken met een groep moslims wiens religieuze waarden in sommige opzichten haaks staan op de waarden van onze democratische rechtsstaat. Met andere woorden: ook in het Nederlandse klaslokaal botsen de waarden en rijst de vraag hoe om te gaan met ‘gevoelige onderwerpen’.
Lerares in De Vooravond: vrijheid komt met verantwoordelijkheid
In het programma De Vooravond suggereerde voormalig docent van het jaar en fractievoorzitter van de PvdA in Harderwijk, Lucelle Deneer-Comvalius, dat wanneer het gaat om dergelijke ‘gevoelige’ onderwerpen er eerst met de ouders van de leerlingen zou moeten worden overlegd over wat wel en niet kan worden besproken tijdens de les; vrijheid komt immers met verantwoordelijkheid.
Hoewel dit op het eerste gezicht een sympathiek voorstel lijkt – wie zou er immers op uit zijn ‘kwetsbare’ leerlingen nodeloos te kwetsen? – kleven er belangrijke bezwaren aan. Wie bepaalt er immers wat een ‘gevoelig’ onderwerp is? Dit is een hellend vlak. Behalve Mohammed-cartoons en de vrijheid van meningsuiting zouden bijvoorbeeld homoseksualiteit, de Holocaust of de Palestijnse kwestie ‘gevoelig’ kunnen liggen.
Wat te denken van atheïsme, transgenders of de Tweede Wereldoorlog? Er is altijd wel iemand die aanstoot neemt aan een bepaald onderwerp. Indien al deze onderwerpen eerst zouden moeten worden voorgelegd aan ouders, dan leidt dit niet alleen tot allerlei praktische bezwaren maar lopen we tevens het risico dat steeds meer onderwerpen taboe worden verklaard door ouders met intolerante opvattingen.
Het onderwijs is juist bedoeld om tegenwicht te bieden aan denkbeelden die leerlingen thuis gepresenteerd krijgen. Indien ouders een doorslaggevende stem krijgen in het curriculum werkt hun invloed door in het onderwijs en verdwijnt dit tegenwicht. Terwijl dit juist zo belangrijk is: het zorgt ervoor dat leerlingen kennismaken met allerlei onderwerpen en verschillende visies.
Natuurlijk kan dat schuren en kan niet worden voorkomen dat iemand wordt gekwetst of beledigd. Het onderwijs is er niet om dit compleet te voorkomen, maar om leerlingen weerbaar te maken. In de beschermde omgeving van het klaslokaal maken leerlingen kennis met hen onwelgevallige of onbekende opvattingen en leren zij een gepaste reactie te geven op tegenslag.
Het is wenselijk om cartoons te tonen en te bespreken als eerbetoon aan Paty
Hoewel de reactie van de docent in De Vooravond begrijpelijk is – misschien overheerst bij haar wel de angst om het volgende slachtoffer te worden – is deze niet wenselijk en onverantwoord. Wel wenselijk zou zijn om juist, als eerbetoon aan Samuel Paty en tegelijk aan onze seculiere staat als geheel, de Mohammed-cartoons te tonen en het gesprek te voeren. Dit gesprek begint bij het benoemen van de ongemakkelijke waarheid dat er een link is met de islam: dat Paty is onthoofd door een radicale moslim, door een islamitische terrorist.
Betekent dit dat alle moslims terroristen zijn? Nee, natuurlijk niet. Toch lijkt een deel van de Nederlandse politici meer bezig met de angst voor stigmatisering dan met het benoemen van het werkelijke probleem. Nadat het dagen overwegend stil was gebleven na de aanslag, druppelden woensdag via Twitter berichten uit politiek Den Haag binnen.
Deze tweets waren echter illustratief voor het in alle toonaarden zwijgen over het werkelijke probleem. Zo had premier Mark Rutte (VVD) het over een ‘terreurdaad’ en de VVD in het algemeen over ‘lesgeven over het vrije woord’. Minister Sigrid Kaag (D66) benoemde op haar beurt dat Paty werd omgebracht vanwege ‘het spreken over vrijheden’. Jesse Klaver (GroenLinks) sprak enkel over een ‘extremist’.
Frankrijk herdenkt vandaag Samuel Paty die het slachtoffer werd van een afschuwelijke terreurdaad. De academische vrijheid kan en mag niet ingeperkt worden en veiligheid en het vrije woord mogen het nooit verliezen van onverdraagzaamheid. NL staat zij aan zij met het Franse volk.
Dit is een slechte zaak, net als het uit de weg willen gaan van het bespreken van moeilijke onderwerpen of die eerst willen voorleggen aan ouders. Niet willen kwetsen of de link met de islam niet willen benoemen, draagt mede bij aan het probleem. Zolang het probleem niet wordt onderkend of benoemd en zolang het bespreken ervan dus uit de weg wordt gegaan, is de weg naar een oplossing nog lang niet ingezet. Een adequate diagnose gaat immers vooraf aan een effectieve behandeling.
Docenten worden in de kou gezet door eenieder die wegkijkt
Dit komt docenten niet ten goede. Bij hen overweegt, logischerwijs, de angst: wie beschermt ze tegen fundamentalisten? Wie voorkomt dat zij, door Mohammed-cartoons te tonen, letterlijk een prijs op hun hoofd zetten? Docenten worden in de kou gezet door eenieder die wegkijkt of op een andere manier de onthoofding van Samuel Paty vergoelijkt in termen van ‘vrijheid komt met verantwoordelijkheid’.
Het wordt docenten op deze manier vrijwel onmogelijk gemaakt om de cartoons te tonen of ongemakkelijke onderwerpen aan te snijden – zowel door hun ambtgenoten die koste wat het kost gekwetste zieltjes willen voorkomen, als door politiek Den Haag dat in alle toonaarden zwijgt over de aard van de daad. Op deze manier winnen de terroristen: wegkijken is een deel van het geweld dat de vrijheid van meningsuiting wordt aangedaan.
Elsevier 22.10.2020 Tijdens een nationale herdenking werd woensdagavond de door een islamistische terrorist onthoofde leraar Samuel Paty herdacht. De Franse president hield een toespraak waarin hij benadrukte hoe belangrijk het werk van Paty en al die andere onderwijzers is voor het behoud van vrijheid, westerse waarden en de Franse Republiek.
Onder de klanken van het lied One van de Ierse band U2 werd de kist met het lichaam van Samuel Paty de binnenplaats van de Sorbonne, de universiteit van Parijs, op gedragen. Een leerling las een brief voor uit De eerste man van Albert Camus. Daarna hield president Emmanuel Macron een even emotionele als felle rede. Hieronder kunt u de herdenking terugkijken en leest u een vertaling van Macrons toespraak, die is gepubliceerd op de website van het Élysée.
‘Dames en heren,
‘Vanavond spreek ik geen woorden om ons te herinneren aan de strijd tegen het politieke en radicale islamisme, dat leidt tot terrorisme. Die woorden heb ik al eerder uitgesproken. Het kwaad, heb ik het genoemd. We hebben besloten om tot daden over te gaan, deze te versterken, en deze te volbrengen.
‘Vanavond zal ik het niet hebben over de terroristen, hun medeplichtigen en alle lafaards die deze aanslag hebben gepleegd en mogelijk hebben gemaakt. Ik zal niet spreken over degenen die zijn naam aan de barbaren hebben gegeven, ze verdienen het niet. Namen, die hebben ze niet eens. Vanavond zal ik niet nog meer spreken over de essentiële eenheid die alle Fransen voelen. Die is kostbaar en verplicht alle verantwoordelijken om zich uit te spreken en het juiste te doen.
‘Vanavond wil ik het hebben over jullie zoon, ik wil het hebben over jullie broer, jullie oom, over degene van wie jullie hielden, je vader. Vanavond wil ik het hebben over uw collega, jullie leraar die stierf omdat hij ervoor had gekozen om les te geven, die werd vermoord omdat hij had besloten zijn studenten te leren om burgers te worden. Om ze te leren hun huiswerk te maken. Ze te leren over vrijheden en om die te gebruiken. Vanavond wil ik u vertellen over Samuel Paty.
‘Samuel Paty hield meer van boeken en van kennis dan van wat ook. Zijn appartement was een bibliotheek. Het mooiste cadeau dat hij kon krijgen, waren boeken om uit te leren. Hij hield ervan boeken door te geven, zowel aan zijn studenten als aan zijn familieleden, de passie voor kennis, de smaak van vrijheid.
Nadat hij geschiedenis had gestudeerd in Lyon overwoog hij onderzoeker te worden, maar hij sloeg de weg in waarop u, zijn ouders – leraar en schoolhoofd in Moulins – hem waren voorgegaan, door een “onderzoeker in het onderwijs” te worden, zoals hij zichzelf graag omschreef. Door onderwijzer te worden. Er is dus geen betere plek dan de Sorbonne, al meer dan acht eeuwen ons centrum van universele kennis, de plek van het humanisme, waar de natie hem eer kan bewijzen.
‘Samuel Paty had een passie voor lesgeven en hij deed dat zo goed op verschillende hogescholen en middelbare scholen, waaronder die van Conflans-Saint-Honorine. We hebben allemaal in ons hart, in ons geheugen, wel een herinnering aan een leraar die de loop van ons leven heeft veranderd. U weet wel, de leraar die ons leerde lezen, tellen, ons vertrouwen gaf. De leraar die ons niet alleen kennis meegaf, maar ook een pad voor ons opende door een boek, een blik, door zijn aandacht.
‘Samuel Paty was een van die leraren die je nooit zult vergeten, een van die enthousiastelingen die nachten konden doorbrengen met leren over de geschiedenis van religies om zijn studenten en hun overtuigingen beter te begrijpen.
Een van die bescheiden mensen die zichzelf duizend vragen hebben gesteld, zoals over de lessen over vrijheid van meningsuiting en gewetensvrijheid die hij sinds juli afgelopen zomer in Moulins voorbereidde en over de twijfels die hij deelde, uit noodzaak en sensitiviteit.
‘Samuel Paty belichaamde ten diepste de leraar over wie Jean Jaurès droomde in de brief aan leraren die net is voorgelezen: “vastberadenheid verenigd met tederheid”. Hij die de grootheid van het denken toont, leert respect, en laat zo zien wat beschaving is. Hij die de taak op zich nam “republikeinen te maken”.
‘De woorden van Ferdinand Buisson komen terug als een echo: “Om een republikein te maken,” schreef hij, “moet je de mens nemen, hoe klein en nederig hij ook is, […] en hem doen beseffen dat hij zelf kan nadenken, dat hij aan niemand geloof noch gehoorzaamheid verschuldigd is, dat het aan hem is om de waarheid te zoeken en deze niet kant-en-klaar te ontvangen van een meester, een bestuurder, een leider, wie dan ook.”
‘“Republikeinen maken”, dat was de strijd van Samuel Paty.
‘En hoewel deze taak vandaag de dag misschien reusachtig lijkt, vooral waar geweld, intimidatie en soms berusting voorrang hebben, is zij essentieel en actueler dan ooit. Hier in Frankrijk houden we van onze natie, zijn geografie, zijn landschappen en zijn geschiedenis, zijn cultuur en zijn metamorfoses, zijn geest en zijn hart. En die willen we aan al onze kinderen meegeven.
‘Hier in Frankrijk houden we van het zowel aardse als universele project dat de Republiek draagt, haar orde en haar beloften. Elke dag opnieuw beginnen. Dus op elke basisschool en op elke middelbare school zullen we leraren de macht teruggeven om “republikeinen te maken”, de positie en de autoriteit die hen toekomt.
We zullen ze opleiden, ze waarderen zoals zou moeten, we zullen ze steunen, we zullen ze zoveel mogelijk beschermen. Zowel op school als daarbuiten geldt dat de druk, het misbruik van onwetendheid en de gehoorzaamheid die sommigen zouden willen introduceren, bij ons geen plek hebben. “Ik zou willen dat mijn leven en mijn dood ergens toe dienen,” zei hij ooit. Alsof hij voorkennis had.
‘Waarom werd Samuel vermoord? Waarom? Vrijdagavond geloofde ik voor het eerst in willekeurige waanzin, absurde willekeur: nog een slachtoffer van onnodig terrorisme.
Hij was tenslotte niet het belangrijkste doelwit van de islamisten, hij gaf alleen maar les. Hij was niet de vijand van de religie waarop ze zich beroepen, hij had de Koran gelezen, hij respecteerde zijn studenten, wat hun overtuiging ook was, hij was geïnteresseerd in de moslimbeschaving.
‘Nee, integendeel, juist daarom werd Samuel Paty vermoord. Omdat hij de Republiek belichaamde die elke dag in de klas wordt herboren, de vrijheid die op scholen wordt overgedragen en bestendigd.
‘Samuel Paty werd vermoord omdat de islamisten onze toekomst willen en ze weten dat ze die met stille helden zoals hij nooit zullen hebben. Zij scheiden de gelovigen van degenen die niet geloven.
‘Samuel Paty kende alleen burgers. Zij voeden zich met onwetendheid. Hij geloofde in weten. Zij cultiveren haat tegen de ander. Hij wilde voortdurend het gezicht van de ander blijven zien, de rijkdom van het anders-zijn ontdekken.
‘Samuel Paty was het slachtoffer van de rampzalige samenzwering van domheid, leugens, samensmelting, haat tegen de ander, van de haat tegen wat wij in ons diepste wezen zijn.
‘Samuel Paty werd vrijdag het gezicht van de Republiek, van ons verlangen om terroristen te breken, islamisten uit te schakelen, om te leven als een gemeenschap van vrije burgers in ons land, het gezicht van onze vastberadenheid om te begrijpen, te leren, door te gaan met lesgeven, om vrij te zijn, want we zullen doorgaan, professeur.
‘We zullen de vrijheid verdedigen die je zo goed hebt onderwezen en we zullen het secularisme hoog in het vaandel dragen. We zullen karikaturen en tekeningen niet opgeven, zelfs als anderen terugtrekken. We zullen alle kansen bieden die de Republiek verschuldigd is aan al haar jeugd zonder enige vorm van discriminatie.
‘We zullen doorgaan, professeur. Met alle onderwijzers en docenten in Frankrijk zullen we de geschiedenis met al haar hoogte- en dieptepunten onderwijzen. We zullen literatuur, muziek, alle werken van ziel en geest overbrengen. We zullen met volle teugen genieten van het debat, van redelijke argumenten, van vriendelijke overtuigingskracht. We zullen de wetenschap en haar controverses liefhebben. Net als u zullen we tolerantie stimuleren. Net als u zullen we onophoudelijk proberen te begrijpen, en nog beter te begrijpen wat ze van ons willen afpakken. We zullen humor leren, en afstand. We zullen ons herinneren dat onze vrijheden alleen standhouden als haat en geweld eindigen, en door respect voor de ander.
‘We zullen doorgaan, professeur. En hun hele leven zullen de honderden jongeren die u hebt opgeleid kritisch denken zoals u hen hebt geleerd. Misschien worden sommigen van hen op hun beurt onderwijzer, zodat ook zij weer jonge burgers gaan opleiden. Op hun beurt zullen ze de liefde voor de Republiek overbrengen. Ze zullen telkens opnieuw onze natie, onze waarden, ons Europa leren doorgronden.
‘We zullen, ja, deze strijd voortzetten omwille van de vrijheid en waarvan u voortaan het gezicht bent, omdat we het u verschuldigd zijn, omdat we het onszelf verschuldigd zijn, omdat in Frankrijk, professeur, het licht nooit uitgaat. Leve de Republiek. Leve Frankrijk.’
Vertaling: Bram Hahn.
Lees ook het hoofdcommentaar van het Franse dagblad Le Figaro, vertaald door schrijver en journalist Sylvain Ephimenco:
Elsevier 21.10.2020 De docent Samuel Paty wordt woensdag herdacht in Frankrijk. Tijdens een bijeenkomst met president Emmanuel Macron op de universiteit Sorbonne krijgt Paty postuum de hoogste Franse onderscheiding: het Legioen van Eer. Terwijl de moord op Paty in Frankrijk veel losmaakt, reageren Nederlandse politici amper.
Tijdens de bijeenkomst in Parijs zijn 400 gasten aanwezig, onder wie Paty’s familie. Paty werd vrijdag in een voorstad van Parijs onthoofd door een 18-jarige Tsjetsjeense moslim, die door de politie werd doodgeschoten. De geschiedenisdocent toonde in lessen over vrijheid van meningsuiting weleens cartoons van de profeet Mohammed.
Gesloten moskee heeft spijt
De vader van een leerling had via video’s opgeroepen tot actie tegen Paty. Ook zou door het Collectif contre l’islamophobie en France (collectief tegen islamofobie in Frankrijk) een fatwa zijn uitgesproken. Met een fatwa worden moslims opgeroepen tot het volgen van bepaalde leefregels, wat ook het doden van een persoon kan zijn.
Een moskee die video’s over Paty had verspreid, heeft zijn spijt daarover betuigd. De Franse overheid heeft de bewuste moskee voor zes maanden gesloten. De minister van Binnenlandse Zaken, Gérald Darmanin, onderzoekt of andere islamitische organisaties, zoals genoemd collectief tegen islamofobie, kunnen worden gesloten als zij tegen de Franse waarden ingaan.
Dinsdagavond beloofde president Macron actie te ondernemen tegen die groeperingen. Direct na de moord op Paty sprak Macron van een ‘existentieel gevecht’ tegen terrorisme. De moord op Paty noemde hij islamistisch terrorisme. Macron kondigde begin oktober een wetsvoorstel aan om radicalisering te bestrijden.
Macron wil samenwerken met Poetin
Macrons wil ‘islamistisch separatisme’ bestrijden en de islam in Frankrijk bevrijden van buitenlandse beïnvloeding. Volgens zijn aanpak moet er toezicht komen op de financiering van moskeeën en wordt thuisonderwijs aan banden gelegd. Kinderen moeten Frans onderwijs volgen. Ook moet de staat weer zichtbaar worden in buurten die getto’s zijn geworden.
Ook sprak Macron met de Russische president Vladimir Poetin. Macron wil beter samenwerken in de strijd tegen terrorisme en illegale migratie. De moordenaar van Paty was een 18-jarige Tsjetsjeense moslim die na zijn daad door de politie werd doodgeschoten.
Stilte in Nederland
In Nederland maakt de moord op Paty weinig los. Slechts enkele politici delen berichten over de moord. Presentator Fidan Ekiz van talkshow De Vooravond maakte zich daar dinsdag boos over. Zij constateerde dat massale verontwaardiging uitbleef en vroeg zich af waarom mensen niet de straat opgaan:
Ook haalde ze uit naar de politiek, waar het ‘muisstil’ is. Volgens Ekiz zijn mensen bang om te zeggen wat ze vinden en denken, omdat het zomaar kan dat je hoofd wordt afgehakt.
De Franse ambassade in Nederland heeft opgeroepen mee te doen aan een minuut stilte, woensdag om 16:30:
Nederlandse politici die zich fel uitspreken over de moord op Paty zijn er nauwelijks. PVV-leider Geert Wilders bekritiseerde de stilte van de Nederlandse politiek op Twitter:
Wilders plaatste maandag een videoboodschap over de dood van Paty en het belang van de vrijheid van meningsuiting. ChristenUnie-leider Gert-Jan Segers schreef zaterdagmiddag al een bericht op zijn Facebookpagina. Daarin noemde hij de moord ‘diep verontrustend’ en zei hij te hopen en bidden dat ‘de liefde voor onze vrijheid alle angst voor barbarij uitdrijft’.
PvdA-leider Lodewijk Asscher kwam dinsdagavond met een statement over de dood van Paty. Asscher schrijft: ‘De onthoofding van leraar Samuel Paty door een islamistische extremist is niet alleen een schok voor zijn school en voor Frankrijk maar ook voor ons allen.’ Lessen, zoals Paty gaf over de vrijheid van meningsuiting, noemt Asscher een essentieel onderdeel van onze democratie.
Woensdag plaatste D66-lijsttrekker Sigrid Kaag een bericht op Twitter waarin zij de hoop uitsprak dat geen enkele leraar zich beperkt voelt door de moord op Paty. Wilders heeft de Tweede Kamer verzocht om volgende week over de moord te debatteren.
Elsevier 19.10.,2020 Tegen de Franse docent die vrijdag 16 oktober is onthoofd, was een fatwa uitgesproken. Dat zei de Franse minister van Binnenlandse Zaken, Gérald Darmanin, maandagochtend. Darmanin onderzoekt of de verantwoordelijke groepering kan worden verboden. Zij zou een lastercampagne tegen geschiedenisdocent Samuel Paty hebben gevoerd.
Paty werd vrijdag onthoofd in een voorstad van Parijs door een 18-jarige Tsjetsjeense moslim, die door de politie werd doodgeschoten. Paty toonde in lessen over vrijheid van meningsuiting weleens cartoons van de profeet Mohammed.
Volgens Darmanin is de groep Collectif contre l’islamophobie en France (collectief tegen islamofobie in Frankrijk) ‘uiteraard betrokken’ bij de moord op Paty. Hij wil de groep laten ontbinden, omdat die een vijand van de Franse republiek is. Ook zou die groep tegen Paty een fatwa hebben uitgesproken. Met een fatwa worden moslims opgeroepen tot het volgen van bepaalde leefregels, wat ook het doden van een persoon kan zijn. Darmanin onderzoekt ook of andere organisaties kunnen worden verboden als zij tegen Franse waarden ingaan.
Massale herdenkingssamenkomsten
Zondag 18 oktober gingen Fransen massaal de straat op om te protesteren tegen de moord op Paty. In Parijs, Lyon en andere steden kwamen duizenden mensen bijeen. Zij droegen onder meer borden met teksten als Je suis Samuel, een verwijzing naar de leus Je suis Charlie, die is gebruikt na de aanslag op het Franse satirische blad Charlie Hebdo in 2015.
Bij de demonstratie in Parijs waren ook politici aanwezig, onder wie de burgemeester van Parijs en de Franse premier Jean Castex. Die schreef op Twitter dat Frankrijk geen schrik wordt aangejaagd, niet bang is en niet wordt verdeeld:
Jean Castex
@JeanCASTEX
Compte gouvernemental, France
Vous ne nous faites pas peur. Nous n’avons pas peur. Vous ne nous diviserez pas. Nous sommes la France !
Drie weken geleden werd in de hoofdstad al een aanslag gepleegd door een extremistische moslim uit Pakistan. Hij stak twee mensen neer, die de terreurdaad overleefden. Zijn doelwit was het redactiekantoor van het blad Charlie Hebdo. De locatie van dat kantoor is onbekend sinds de aanslag vijf jaar geleden.
In april werden twee mensen vermoord en vijf verwond bij een terreurdaad in het plaatsje Romans-sur-Isère, ten zuiden van Lyon. Een Soedanese asielzoeker zit nog vast voor die aanslag.
Laurent Nuñez, voormalig hoofd van de Franse dienst voor binnenlandse veiligheid, zei eind september dat de veiligheidsdiensten worstelen met die kleine terreuraanslagen. Grote terreurdaden worden makkelijker onderschept, maar kleine aanslagen zoals in Parijs zijn lastiger te bestrijden. Die worden gepleegd door individuen zonder banden met terreurgroepen en radicaliseren zelf door propagandakanalen.
Existentieel gevecht tegen terrorisme
De Franse president Emmanuel Macron sprak na de moord op Paty van een ‘existentieel gevecht’ tegen terrorisme. De moord op Paty noemde hij islamistisch terrorisme. Macron onthulde begin oktober een aanpak om radicalisering te bestrijden en kondigde aan met een wetsvoorstel te komen.
Macrons wil ‘islamistisch separatisme’ bestrijden. Volgens de president verkeert de islam wereldwijd in crisis doordat posities binnen het geloof verharden. Macron wil de islam in Frankrijk bevrijden van buitenlandse invloeden. Hij noemde secularisme het cement van de Franse samenleving, en waarschuwde voor stigmatisering van alle moslims.
Volgens zijn aanpak moet er toezicht komen op de financiering van moskeeën en wordt thuisonderwijs aan banden gelegd. Kinderen moeten Frans onderwijs volgen. Ook moet de staat weer zichtbaar worden in buurten die getto’s zijn geworden. Het wetsvoorstel onthult Macron later dit jaar.
Elsevier 18.10.2020 De islamitische terreuraanslag op een Franse geschiedenisleraar, die werd onthoofd omdat hij Mohammed-cartoons aan de klas toonde, heeft verstrekkende gevolgen, schrijft hoogleraar en FVD-senator Paul Cliteur in een ingezonden opiniestuk. ‘Welke geschiedenisleraar gaat na deze onthoofding het probleem van de vrijheid van expressie nog in de klas bespreken?’
De Franse president Emmanuel Macron noemde de onthoofding van de geschiedenisleraar Samuel Paty (1973-2020) een ‘islamitische terreuraanslag’. Hij zei: ‘Een burger is vermoord omdat hij leraar was en vrijheid van meningsuiting doceerde.’ Ook verklaarde Macron: ‘Het hele land staat achter alle leraren in het land.’ En hij beloofde dat Frankrijk ‘snel en met autoriteit’ zou reageren.
Paul Cliteur (1955) is hoogleraar encyclopedie van het recht aan de Universiteit Leiden en schrijver van Bardot, Fallaci, Houellebecq en Wilders (2016), In Naam van God (2018) en Cultuurmarxisme. Er waart een spook door het Westen (2018). Ook is hij directeur van het Renaissance Instituut, het wetenschappelijk bureau van Forum voor Democratie. Voor die partij is hij sinds juni 2019 lid van de Eerste Kamer.
Of we dat ‘snel en met autoriteit’ moeten geloven, daarbij kun je vraagtekens plaatsen. Het is Frankrijk niet gelukt dit probleem van de gewelddadige reacties op cartoons op te lossen. Evenmin dat het Nederland is gelukt of welk ander West-Europees land ook. Alleen de centraal-Europese landen als Hongarije en Polen blijven gevrijwaard van jihadistisch-terroristische aanvallen.
De West-Europese landen worden echter steeds verder in een onderworpen positie gemanoeuvreerd. Welke geschiedenisleraar gaat na deze onthoofding het probleem van de vrijheid van expressie nog in de klas bespreken? Het hele land mag achter je staan, maar wat heb je daaraan als je letterlijk je hoofd kunt verliezen? En wat heb je daaraan als de politie en de president je tegen die onthoofding niet kunnen beschermen?
In Nederland begon dit proces met de moord op Theo van Gogh
Weinig mensen realiseren zich dat, maar in feite is dat proces in Nederland begonnen met de moord op de filmmaker Theo van Gogh in 2004. In 2005 gingen de Denen proberen of je nog cartoons over de profeet kon publiceren. Dat kon dus niet. Toen verklaarden de Franse cartoonisten zich in 2006 solidair met hun Deense collega’s, maar dat leidde in 2015 tot de moord op de gehele redactie van het Franse satirische tijdschrift Charlie Hebdo.
Nu proberen de dappere Fransen het probleem van de geleidelijke erosie van de vrijheid van expressie nog te bespreken in de klas, maar door de onthoofding van Paty is duidelijk geworden dat zelfs dát niet meer kan. Het tonen van de cartoons is zelfs in een pedagogisch-didactische context niet mogelijk. De staat bewijst zich als volkomen machteloos. De Franse leraren die in het kader van een vak als maatschappijleer of burgerschapskunde de kwestie willen bespreken, zullen dat moeten doen zonder voorbeelden van waar het eigenlijk over gaat.
In Nederland is dat niet veel beter. PVV-leider Geert Wilders die uit solidariteit met de Franse en Deense cartoonisten een cartoonwedstrijd in het gebouw van de Tweede Kamer wilde organiseren, heeft daar om veiligheidsredenen vanaf gezien.
Niettemin wordt Nederland bezocht door terroristen als Jawed S. en Junaid I. die speciaal naar Nederland komen om de Nederlanders te bestraffen of, zoals in het laatste geval, Wilders te vermoorden. Het enige dat de staat daartegen denkt te kunnen doen, is Wilders levenslang beveiligen en Junaid voor tien jaar op te sluiten, zoals de rechtbank Den Haag bepaalde op 18 november 2019.
Maar keer op keer blijkt dat er erg veel mensen zijn als Jawed en Junaid die gemakkelijk het land binnenkomen of zelfs in Nederland zijn geboren, zoals Gökmen Tanis, die in 2019 een aanslag pleegde op een tram waarbij vier mensen omkwamen.
Ook de Nederlandse overheidsdiensten die geacht worden dit probleem aan te pakken, lijken weinig anders te kunnen doen dan sussende geluiden produceren. In het Dreigingsbeeld Terrorisme Nederland van de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (oktober 2020) wordt (p. 17) opgemerkt dat weliswaar meer jihadistische aanslagen worden gepleegd, maar met ‘minder slachtoffers’.
Men vervolgt: ‘In de eerste helft van dit jaar hebben jihadisten in het Westen meer aanslagen gepleegd dan in heel 2019, terwijl er minder (fatale) slachtoffers vielen. Het gaat om kleinschalige aanslagen in met name Frankrijk en het Verenigde Koninkrijk (…).’
‘Kleinschalige aanslag’ met massale consequenties
Ook de moord op Samuel Paty was zo’n ‘kleinschalige aanslag’. Maar zolang onze regeringen er niet in slagen die kleinschalige aanslagen onder controle te krijgen, zijn de consequenties massaal. Het betekent niet alleen dat columnisten, cartoonisten of cabaretiers worden gemuilkorfd, maar ook dat historici de leraren in een klas het onderwerp niet meer kunnen bespreken.
Leden van de extreemrechtse actiegroep Vrijheid voor Nationalisten bij een demonstratie in 2017 in Nijmegen ANP
NOS 16.10.2020 Het risico dat rechts-extremisten naar geweld grijpen is groter dan in het verleden, waarschuwt de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV).
De terrorismecoördinator signaleert een toename van personen die, mede gevoed door extreemrechtse ideeën, online dreigen met geweld. Hoewel de ernst en vooral de waarschijnlijkheid van de dreiging niet in alle gevallen heel groot lijkt, blijft het een punt van aandacht. Een copycat-aanslag zoals in Christchurch is voorstelbaar, aldus de NCTV.
De vele kleine groeperingen zijn nog steeds erg versplinterd en hebben geen aansprekende leiders. Ze zijn doorgaans ook niet gewelddadig. Maar online is er volgens de NCTV wel veel rechts-extremisme zichtbaar.
Risico van een eenling
Een terroristische aanslag vanuit bekende rechts-extremistische groepen ligt in Nederland niet in de lijn der verwachting. Maar de mogelijkheid dat een Nederlandse eenling online radicaliseert, vindt de NCTV voorstelbaar.
De rechts-terroristische aanslag in Christchurch van 15 maart 2019 leidde in hetzelfde jaar ook tot copycat-aanslagen in de VS, Duitsland en Noorwegen. Toch was 2019 in vergelijking met andere jaren geen bijzonder gewelddadig jaar in West-Europa, wat betreft rechts-extremistisch geweld.
De NCTV signaleert dat er een geheel nieuwe generatie rechts-extremisten is opgestaan. Ze ontmoeten elkaar via internet en communicatie-apps. Deze generatie zal volgens de NCTV niet snel lid worden van een in hun ogen ouderwetse groep. Ze delen hun gedachtengoed via kanalen als Telegram, Instagram en Discord.
Daarin schuilt juist het gevaar, zegt de NCTV. Zij kunnen online onder de radar blijven en zouden makkelijker op te sporen zijn als ze zich aansloten bij de bekende rechts-extremistische organisaties.
Trainingskampen
Verscheidene Europese landen constateren dat neonazi’s deelnemen aan paramilitaire trainingen in trainingskampen in landen in Oost-Europa, waaronder Rusland. Deze kampen zouden worden georganiseerd door de neonazibeweging Russian Imperial Movement (RIM). Die organisatie is in april dit jaar door de VS aangemerkt als buitenlandse terroristische organisatie. Leden van deze beweging mogen de VS niet in.
Er zijn volgens de NCTV geen aanwijzingen dat Nederlanders hebben meegedaan aan dergelijke trainingskampen. Het Amerikaanse Soufan Center zei eerder dat dit wel het geval was. Volgens een onderzoeker hebben zeker acht Nederlanders gevochten in Oost-Oekraïne. Na de ramp met vlucht MH17 is de interesse vanuit Nederland voor Oekraïne afgenomen, zegt het Soufan Center.
Telegraaf 15.10.2020 In Nederland bestaat nog steeds kans op een aanslag, met name door radicale eenlingen zoals tramschutter Gökmen T. Dat is een van de bevindingen van de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV) in het nieuwe Dreigingsbeeld Terrorisme Nederland, dat drie keer per jaar verschijnt. In de gevangenis Zwolle komt een afdeling voor vrouwelijke jihadisten om de dreiging te verminderen.
Het dreigingsniveau blijft op 3 staan, dat betekent dat aanslagen ’voorstelbaar’ zijn, schrijft de NCTV. Maar de dreiging kan weer toenemen als gevangenen van de Terroristenafdelingen (TA’s) van de gevangenissen vrijkomen.
In Zwolle is ruimte gemaakt voor tien vrouwelijke jihadisten. Dat is nodig om te voorkomen dat er nieuwe jihadnetwerken ontstaan onder de inmiddels tientallen gevangenen op de TA’s van de gevangenissen in Vught en Rotterdam. Meer jihadbruiden worden de komende tijd terugverwacht uit Syrië.
Ophitsing
De vrees bestaat dat de gevangenissen het zicht kwijtraken op die netwerken. Jihadisten kunnen daardoor ook na hun vrijlating de veiligheid in Nederland bedreigen. Het aantal TA-plekken wordt uitgebreid om een betere onderverdeling te kunnen maken tussen leiders en meelopers. Zo wordt ook onderlinge ophitsing verminderd. De vrouwen krijgen om die reden ook een aparte plek.
De NCTV benadrukt dat het nodig is om druk uit te blijven oefenen op de ongeveer vijfhonderd jihadsympathisanten in Nederland, zodat terroristen die vrijkomen uit de TA geen voedingsbodem meer krijgen als ze opnieuw het verkeerde pad op willen. Daar is minder weerklank voor nu de afgelopen tijd de Nederlandse extremistenscene versnipperd is geraakt. Het kalifaat is ingestort en er zijn geen aansprekende leiders.
Nederlandse jihadi’s maken bovendien ruzie over de kwestie van ’takfir’, verkettering. De aanhangers van de Saoedische sjeik Hazimi, enkele tientallen in Nederland, vinden dat moslims andere gelovigen makkelijk als afvallige mogen bestempelen. De Hazimi’s zijn nog strenger dan de IS-aanhangers, die wat terughoudender zijn met verkettering van andere moslims. De twee stromingen staan lijnrecht tegenover elkaar. Ook onder vrouwelijke jihadsympathisanten is er veel discussie over wie afvallig is en wie niet, aldus de NCTV.
Oliedollars
Ook van invloed op het jihadwereldje in Nederland is de nieuwe koers van Saoedi-Arabië. Met miljarden aan oliedollars verspreidt dat land al tientallen jaren het strenge salafisme, maar sinds kort propageert de Saoedische overheid in eigen land een gematigde islam. „Met nadruk op veranderingen in het maatschappelijk leven en op een geloof als individuele beleving in plaats van collectieve zaak”, schrijft de NCTV.
Ook zoekt het land meer aansluiting bij het Westen. Die koerswijzigingen leiden tot woede bij Nederlandse salafisten, die zich nu liever richten op de Turkse president Erdoğan als boegbeeld van de zuivere islam.
In 2015 werd station Rotterdam centraal ontruimd toen de politie een verdachte uit de Thalys haalde die vanuit Parijs arriveerde. Ⓒ ANP/HH
„Onder sommige Nederlandse jihadisten leeft nog altijd de intentie om in Nederland een aanslag te plegen”, schrijft de terrorismebestrijder, „maar ze handelen er momenteel niet naar.” Toch vonden in Europa in de eerste helft van 2020 meer aanslagen plaats dan in heel 2019. Het aantal dodelijke slachtoffers lag de helft lager. „Het huidige type aanslagen lijkt doorgaans provisorisch van aard.”
Er zijn vorig jaar zeker veertien aanslagen voorkomen in Europa, stelt Europol. Recent werden in Duitsland vijf Tadzjieken aangehouden die een aanslag voorbereidden. En op 31 augustus 2020 werden om dezelfde reden drie jihadisten in Noord-Macedonië aangehouden, voormalige Syriëgangers. „Van dergelijke gefrustreerde uitreizigers gaat een potentiële aanslagdreiging uit.”
Behalve naar jihadisten kijkt de NCTV ook naar extreem-rechts. „De dreiging van extreemrechts terrorisme is in Europa over het algemeen laag.”
Anti-overheidssentimenten, al dan niet gemengd met complottheorieën over corona, zijn een nieuwe bron van zorg.
NU 15.10.2020 Behalve de brede en gevarieerde activistische bovenlaag bij de antilockdownprotesten, is er ook een “radicale onderstroom met soms extremistische gedragingen”, schrijft de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV) in een nieuw dreigingsbeeld, dat elk kwartaal wordt gepubliceerd. Eenzelfde soort verharding ziet de NCTV bij een kleine kern van de boerenprotesten.
Sinds de uitbraak van het coronavirus weten mensen elkaar online en offline te vinden om het overheidsbeleid af te wijzen. Die afwijzing gebeurt niet zozeer vanuit “ideologische motieven”, maar vanwege gevoelens van “onrechtvaardigheid, groot onbehagen of een andere werkelijkheidsbeleving”, schrijft de NCTV.
“Mensen die de overheid, wetenschap en traditionele media al langer wantrouwen, kunnen denkbeelden bevestigd zien in complottheorieën en desinformatie”, aldus de NCTV. Sociale media spelen daarbij volgens het rapport een faciliterende en mobiliserende rol.
Hoewel er een brede en gevarieerde bovenlaag is, waarschuwt de NCTV ook voor een radicale onderstroom, die soms “extremistische gedragingen” kan vertonen, zoals het “belagen van journalisten en politici of het intimideren van politiemensen”.
Complottheorieën verspreiden zich naar de mainstream
De NCTV ziet ook hoe de complottheorieën zich sinds de uitbraak van het coronavirus sneller verspreiden van de marges van het internet naar de mainstreamkanalen. “Er is een (online) context ontstaan waarbinnen de drempel om tot extremistische gedragingen te komen wordt verlaagd. Deze context versterkt polarisatie en leidt in een enkel geval tot verharding, intimidatie of (oproepen tot) geweld.”
De antilockdownprotesten zijn in Nederland qua omvang en ongeregeldheden nog niet zo groot als in Duitsland, zegt de NCTV. Maar ze kunnen wel nog leiden tot gewelddadige verstoringen.
Boerenprotesten ‘kleiner en grimmiger’
Diverse groepen burgers zoeken ook aansluiting bij bijvoorbeeld de aanhoudende boerenprotesten. Die worden volgens de NCTV “kleinschaliger en grimmiger”. Bij een gedeelte van de boeren is “sprake van een zekere verharding”, bijvoorbeeld door het “uiten van dreigementen richting politici, journalisten en andersdenkende medeboeren.”
“Aansluiting bij verschillende groepen met verschillende grieven, verbonden door antioverheidsdenken, kan verharding in de hand werken”, zegt de NCTV, die er op wijst dat de “ultraconservatieve uitgeverij De Blauwe Tijger, een doorgeefluik van antioverheidspropaganda, nepnieuws en complottheorieën”, geld doneert aan een boerenactiegroep.
Debat over racisme kent scherpe randen
De NCTV stelt ook vast dat de antiracismeprotesten in Nederland “in tegenstelling tot andere landen” vreedzaam verliepen zonder plunderingen, brandstichtingen of het omvertrekken van standbeelden. Wel kent het debat over racisme aan verschillende kanten “scherpe randen”. Enkele individuen en kleine groepjes zouden tekenen van verharding vertonen.
“Dit uit zich bijvoorbeeld in de uitsluiting van andersdenkenden van debat en de bekladding van standbeelden”, aldus het rapport, “maar ook intimidatie en het openlijk en heimelijk bedreigen van tegenstanders en politie”.
Deze acties worden volgens de NCTV voornamelijk beantwoord door enkele gekende extreemrechtse groepjes, “die op weinig succesvolle wijze” proberen “mee te liften op actuele maatschappelijke thema’s”.
Grootste dreiging blijft uitgaan van jihadisme
De belangrijkste terroristische dreiging blijft overigens nog altijd uitgaan van jihadisten, schrijft de NCTV in de rapportage. De directe dreiging lijkt dit jaar wel enigszins afgenomen, het komt met name vanuit eenlingen. Het dreigingsniveau blijft op drie van vijf staan. Dat wil zeggen dat een terroristische aanslag in Nederland ‘voorstelbaar’ is.
NOS 15.10.2020 Sinds de uitbraak van het coronavirus is de maatschappelijke onrust zichtbaarder geworden, zowel op straat als op sociale media. Complottheorieën verspreiden zich snel. De Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV), Pieter-Jaap Aalbersberg, schrijft in zijn nieuwe Dreigingsanalyse dat er veel verschillende polariserende groepen en individuen online actief zijn die elkaar vinden in het afwijzen van de overheid en het overheidsbeleid. In de Dreigingsanalyse wordt specifiek gewezen op de rol van de stichting de Blauwe Tijger, die “een ultraconservatieve uitgeverij” wordt genoemd.
Volgens de terrorismebestrijders steunt deze stichting de protestacties van boeren financieel. De Blauwe Tijger wordt gezien als een doorgeefluik van anti-overheidspropaganda, nepnieuws en complottheorieën. De NCTV ziet er een van de organisaties in die de polarisatie in de samenleving versterken.
Dat geldt ook voor een man die niet bij naam wordt genoemd en die in juli werd aangehouden. Hij beweegt zich volgens de NCTV binnen het online milieu van anti-overheidsactivisten en complotdenkers, waar hij zich manifesteert als voorman van een groep met 12.500 volgers op Facebook. Ook is hij actief in verschillende Telegramgroepen en verzet hij zich tegen de coronamaatregelen door te zinspelen op ‘burgerarresten’ van volksvertegenwoordigers en RIVM-medewerkers.
Radicale onderstroom
De NCTV signaleert een activistische bovenlaag, die relatief breed en gemêleerd is. Maar daarnaast is er een “radicale onderstroom met extremistische gedragingen”. Deze mensen belagen politici en journalisten, intimideren politiemensen of publiceren online lijsten met privé-adressen van politieagenten en politici.
De verspreiding van dit soort informatie op online platforms is niet ongevaarlijk, schrijft de NCTV. De drempel voor extremistisch gedrag wordt verlaagd. Het versterkt polarisatie en leidt soms tot verharding, intimidatie en geweld of oproepen daartoe. Concreet voorbeeld daarvan is het in brand steken van zendmasten door mensen die het nieuwe mobiele datanetwerk 5G wantrouwen.
Geen ideologie
De NCTV ziet weinig samenhang tussen de verschillende groepen die de straat op gaan. Op de demonstraties komen mensen af die om uiteenlopende redenen protesteren. Dat doen ze vaak niet uit ideologische overtuigingen, aldus de NCTV. Ze worden gedreven door “gevoelens van onrechtvaardigheid, groot onbehagen of een andere werkelijkheidsbeleving”.
Ze zijn bijvoorbeeld tegen de tijdelijke coronawet uit vrees voor ontwrichtende gevolgen van de maatregelen voor ouderen en families. Daarnaast zijn het zzp’ers die hun inkomen zien wegvallen of complotdenkers.
Ook hooligans misbruiken de demonstraties, signaleert de NCTV. Groepen voetbalsupporters die doorgaans de strijd zoeken met elkaar spannen samen om bij protesten met de politie te vechten. Dat deden ze niet alleen bij anti-lockdown-protesten, maar ook bij antiracisme-demonstraties afgelopen voorjaar.
Diverse groepen burgers zoeken verder aansluiting bij bijvoorbeeld de aanhoudende boerenprotesten. In tegenstelling tot de grootschalige acties van vorig jaar wordt het boerenprotest kleinschaliger en grimmiger. Bij een deel van de boeren is sprake van verharding, bijvoorbeeld door het uiten van dreigementen aan het adres van politici, journalisten en boeren met andere opvattingen.
Tekenen van verharding
Ook bij de antiracisme-activisten ziet de NCTV een verharding. Onder de noemer ‘Black Lives Matter NL’ worden demonstraties georganiseerd door een coalitie van al langer bestaande actiegroepen tegen racisme en discriminatie. Bij die betogingen werden onderwerpen als institutioneel racisme, politiegeweld, het koloniale verleden, slavernij, Zwarte Piet en discriminatie in brede zin aan de kaak gesteld.
Maar in tegenstelling tot in andere landen waren de antiracismedemonstraties in Nederland in het algemeen vreedzaam. Ze gingen niet gepaard met plundering, brandstichting of het omvertrekken van standbeelden. Wel vertonen sommige activisten en “kleine identitaire groepjes” volgens de NCTV tekenen van verharding. Zij willen bijvoorbeeld niet met andersdenkenden in debat en bekladden standbeelden die in hun ogen symbool zijn van racisme en kolonialisme. Ook intimideren ze openlijk en heimelijk tegenstanders en politie.
Online verspreiden actievoerders videofragmenten van aanhoudingen van zwarte mensen en discriminerende uitspraken van politieagenten in Nederland. Soms leidt dit tot het bedreigen van politiemensen.
In vergelijking met protesten zoals bijvoorbeeld in Duitsland valt het hier nog mee, constateert de NCTV. In Nederland is er een kloof tussen de hoeveelheid uitingen van ongenoegen online en wat daarvan op straat terug is te zien. Maar gerust is de NCTV niet op de anti-lockdown-protesten. “Deze protesten kunnen wel leiden tot (gewelddadige) verstoringen van de openbare orde.”
AD 15.10.2020 Binnen de brede beweging van anti-lockdowndemonstranten bestaat een radicale onderstroom met extremistische gedragingen. Zij belagen politici en journalisten, intimideren agenten en zetten privégegevens van prominenten online. Dat constateert de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV) in het nieuwe dreigingsbeeld, dat ieder kwartaal gepubliceerd wordt.
Verschillende protestgroepen weten elkaar steeds vaker te vinden bij diverse protesten. ,,Dit gebeurt niet zozeer uit ideologische motieven, maar vanwege gevoelens van onrechtvaardigheid, groot onbehagen of een andere werkelijkheidsbeleving”, aldus de NCTV. Onder hen bevinden zich onder meer zowel links- als rechts-extremisten, boeren en voetbalhooligans. ,,Aansluiting van verschillende groepen met verschillende grieven, verbonden door anti-overheidsdenken, kan verharding in de hand werken”, waarschuwt de NCTV.
Complottheorieën
,,Mensen die de overheid, wetenschap en traditionele media al langer wantrouwen kunnen hun denkbeelden bovendien bevestigd zien in complottheorieën, misinformatie (onbewust, red.) en desinformatie (bewust, red.).” Sinds de uitbraak van het coronavirus verspreiden complottheorieën zich sneller van de marges van het internet naar mainstreamkanalen, merkt de NCTV op. ,,Er is een (online) context ontstaan waarbinnen de drempel om tot extremistische gedragingen te komen wordt verlaagd. Deze context versterkt polarisatie en leidt in een enkel geval tot verharding, intimidatie of (oproepen tot) geweld.”
Hoewel de anti-lockdownprotesten in Nederland zowel qua omvang als ongeregeldheden bij lange na niet zo groot zijn als bijvoorbeeld in Duitsland, kunnen deze wel leiden tot gewelddadige verstoringen van de openbare orde, aldus de NCTV. Al stelt de dienst wel dat er een ‘groot verschil is tussen de digitale uitingen van ongenoegen en de omvang van protesten in de fysieke ruimte’. Met andere woorden: maar weinig mensen die zich online boos maken, komen ook daadwerkelijk naar een demonstratie toe.
Dreiging van eenlingen
,,Momenteel zijn er geen aanwijzingen dat personen in Nederland een aanslag voorbereiden. Wel is het voorstelbaar dat een eenling overgaat tot het plegen van een aanslag. De afgelopen jaren zijn aanslagen in Europa veelal door eenlingen gepleegd, bij wie extremistisch gedachtegoed gepaard kan gaan met psychosociale of psychiatrische problemen’’, schrijft de terrorismebestrijder. Daarmee doelt ze op alle vormen van dreigende terrorisme.
De belangrijkste terroristische dreiging blijft nog altijd uitgaan van jihadisten, schrijft de NCTV in de rapportage. De directe dreiging lijkt dit jaar wel enigszins afgenomen, het komt met name vanuit eenlingen. ,,In 2020 zijn geen aanslagvoorbereidingen door jihadisten in Nederland vastgesteld. De directe geweldsdreiging die van de Nederlandse jihadistische beweging uitgaat, lijkt in 2020 enigszins afgenomen.”
Dreigingsniveau 3 van 5
Het dreigingsniveau blijf op drie van vijf staan. Dat wil zeggen dat een terroristische aanslag in Nederland ‘voorstelbaar’ is.
RTL 15.10.2020 De Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid, de NCTV, waarschuwt voor complottheorieën en desinformatie over het coronavirus. Dat staat in het nieuwe dreigingsbeeld. Radicale complotdenkers bedreigen politici, journalisten en agenten en dat kan leiden tot een ‘geweldsdaad’.
“Eenlingen zouden vanuit een combinatie van extremistisch gedachtegoed, mogelijk psychosociale of psychische problemen en maatregelen in het kader van Covid-19 juist eerder tot een geweldsdaad kunnen overgaan”, zegt de NCTV.
Sinds de coronacrisis is er meer maatschappelijk ongenoegen, zowel online als offline. “Een deel van de verschillende groepen en individuen vindt elkaar in het afwijzen van de overheid of overheidsbeleid”, zegt NCTV. Er zijn ‘gevoelens van onrechtvaardigheid, groot onbehagen of een andere werkelijkheidsbeleving’.
“Mensen die de overheid, wetenschap en traditionele media al langer wantrouwen, kunnen hun denkbeelden bevestigd zien in complottheorieën en desinformatie. Sociale media fungeren als een soort blaasbalg”, aldus het dreigingsbeeld.
Radicale onderstroom
Volgens de NCTV gaat het om een ‘relatief brede, activistische bovenlaag’, maar is er ook een ‘een radicale onderstroom met soms extremistische gedragingen, zoals het belagen van journalisten en politici of, het intimideren van politiemensen’. Op digitale platforms kan een eenling mogelijk radicaliseren door contacten met gelijkstemden.
Het dreigingsniveau blijft ongewijzigd en wordt vastgesteld op niveau 3. Dat betekent dat een terroristische aanslag in Nederland voorstelbaar is, maar dat er geen aanwijzingen zijn dat nu een concrete aanslag wordt voorbereid.
Viruswaarheid-voorman: ‘Die extremisten zitten niet bij ons’
Willem Engel is een van de gezichten van het verzet tegen coronamaatregelen met zijn actiegroep Viruswaarheid. Zijn organisatie, die demonstreert en actievoert, houdt zich volgens hem verre van elke vorm van geweld. “Viruswaarheid is altijd helder geweest: wij strijden met geduld en liefde, en verwerpen elke vorm van geweld.”
Hoewel Engel zich daar zelf van distantieert, beklagen Tweede Kamerleden zich over bedreigingen en intimidatie door activisten die de laatste weken in Den Haag demonstreren tegen de coronamaatregelen. Onder de demonstranten bevinden zich ook actievoerders van Viruswaarheid.
Engel ziet net als de NCTV dat er sinds de coronacrisis meer maatschappelijk ongenoegen is, zowel online als offline. Of de Viruswaarheid-voorman zelf contact heeft met de groep van extreme critici? “Nee, daar is geen contact mee. Ze zitten niet bij ons.” Wel is Engel in het verleden wel eens door mensen benaderd. “We krijgen ook te maken met druk uit dit soort radicale groepen. Die vinden dat alles harder en militanter moet.”
Engel zelf ligt naar eigen zeggen vooral onder vuur van de ‘overheidsvolgers’, zoals hij ze noemt. “Van die mensen krijg ik de meeste haatmail en bedreigingen. Op straat wordt er naar me geschreeuwd dat ik van de ‘controlled opposition’ ben. Laatst zei iemand tegen me dat de rode schoenen die ik droeg, bewezen dat ik van de illuminatie was. Dat soort mensen is vooral verward. Dat is verontrustend.”
“Ik heb ook nog een aanvaller voor mijn deur gehad”, zegt Engel. Begin deze maand arresteerde de politie een man die Engel aan het opwachten was bij zijn huis en een ruit insloeg.
RO 15.10.2020 Op dit moment zijn er in Nederland personen die radicaliseren of sterk geradicaliseerd zijn en een dreiging kunnen vormen. Alhoewel er geen aanwijzingen zijn dat mensen in Nederland een aanslag voorbereiden, blijft het voorstelbaar dat dit kan gebeuren. Aanslagen in Europa zijn doorgaans provisorisch, worden gepleegd door eenlingen en kennen weinig slachtoffers. De jihadistische dreiging is geenszins verdwenen. Daarom blijft het dreigingsniveau op 3 van de 5 staan. Dat blijkt uit het 53ste Dreigingsbeeld van de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV).
Gepolariseerd debat met scherpe randen
Sinds de uitbraak van het coronavirus heeft het maatschappelijk ongenoegen zich zowel online als offline verder gemanifesteerd. Een deel van de verschillende groepen en individuen vindt elkaar in het afwijzen van de overheid of overheidsbeleid. Dit gebeurt niet zozeer vanuit ideologische motieven, maar vanwege gevoelens van onrechtvaardigheid, groot onbehagen of een andere werkelijkheidsbeleving. Mensen die de overheid, wetenschap en traditionele media al langer wantrouwen, kunnen hun denkbeelden bevestigd zien in complottheorieën en desinformatie. Sociale media spelen daarbij een faciliterende en mobiliserende rol en fungeren als een soort blaasbalg. Behalve de relatief brede, gemêleerde activistische bovenlaag, bestaat er een radicale onderstroom met soms extremistische gedragingen, zoals het belagen van journalisten en politici of, het intimideren van politiemensen.
Rechts-extremistische geweldsdreiging is voorstelbaar
De uitbraak van het coronavirus en de genomen maatregelen om het virus onder controle te krijgen, hebben niet geleid tot een verhoogde dreiging van rechts-extremisme in Nederland. Gekende groepen hebben doorgaans geringe invloed, zijn verdeeld en zoeken voornamelijk aansluiting bij actuele thema’s. De ontwikkelingen online staan hier los van: juist op digitale platforms kunnen eenlingen mogelijk radicaliseren door contacten met gelijkstemden. Een aanslag uit rechts-extremistische hoek blijft vooral vanwege online ontwikkelingen voorstelbaar.
Opleving ISIS in Syrië en Irak
Vergeleken met vorig jaar vertoont ISIS verhoogde activiteit in Syrië en Irak. Sinds de val van ‘het kalifaat’ is de aanslagdreiging verminderd, maar niet verdwenen. ISIS heeft nog steeds de ambitie aanslagen te plegen in Europese landen. Daartoe probeert de groepering structuren en netwerken op te zetten, waarbij sympathisanten en aanhangers binnen Europa een rol kunnen spelen en in contact kunnen komen met ISIS-leden in Syrië. De coronapandemie heeft de mogelijkheid voor uitreizigers om terug te keren naar Europa tijdelijk ingeperkt
Jihadistische beweging in Nederland verdeeld, maar onvoorspelbaar
De directe geweldsdreiging die van de Nederlandse jihadistische beweging uitgaat, lijkt enigszins afgenomen door sociale en ideologische versplintering, demotivatie en het ontbreken van krachtige leiders en aanjagers. De meeste activiteiten zijn geweldloos, maar de dreiging onvoorspelbaar. Onder sommige Nederlandse jihadisten leeft nog altijd de intentie om in Nederland een aanslag te plegen. Waakzaamheid voor enkelingen uit de beweging blijft geboden. De komende jaren zijn bepalend voor de jihadistische beweging. Als deze verder desintegreert kan dat leiden tot een krimp en een minder ontvankelijke omgeving voor jihadisten die uit gevangenschap terugkeren in de samenleving. Dat betekent aanhoudende overheidsdruk en onverminderde inzet van repressieve maatregelen.
Politiek-salafistische aanjagers zetten hun activiteiten voort
Aanjagers proberen hun politieke slagkracht te versterken door hun achterban te voeden en te mobiliseren. Zowel voor individuele zaken, zoals solidariteit met de imam van de Haagse as-Soennah moskee, of de ontslagen directeur van het Cornelius Haga Lyceum, als voor politieke vraagstukken, zoals het rapport van de Parlementaire Onderzoekscommissie Ongewenste Beïnvloeding (POCOB).
AD 14.10.2020 De rechter moet ‘radicale of extremistische organisaties’ die de samenleving bedreigen of de democratie omver willen werpen sneller kunnen verbieden. De Tweede Kamer heeft vandaag een wet aangenomen die jaren van procederen moet verkorten. De wens voor zo’n wet leefde al langer, met name bij het CDA, en speelde op na optredens van Sharia4Holland.
Het ministerie van Buitenlandse Zaken heeft de subsidie aan het Europees Vredesinstituut nog niet stopgezet, nadat bleek dat dit Brusselse instituut met Nederlands geld een adviseur inhuurde die jarenlang actief was bij de Syrische jihadistische strijdgroep Ahrar al-Sham. Minister Sigrid Kaag wacht daarvoor eerst op opheldering van het Europees Vredesinsituut.
Volgens minister Sander Dekker (Rechtsbescherming) kan de wet ‘jaren van procederen’ voorkomen. Een verbod zou met de wet in de hand ‘sneller en effectiever’ moeten kunnen verlopen.
Minister Dekker: ,,We moeten een duidelijke grens trekken als vrijheden door radicale of extremistische organisaties misbruikt worden om onze rechtsstaat en democratische waarden aan te tasten. Tolerant zijn tegen intolerantie kunnen we ons simpelweg niet veroorloven. We maken het daarom mogelijk om sneller en effectiever in te grijpen tegen zulke organisaties als het nodig is, waar zoiets nu nog jarenlange procedures vergt.”
Bewijs
De wet zal nog wel een test krijgen in de rechtbank. Het omschrijft namelijk dat een organisatie verboden zou moeten kunnen worden als deze ‘aanzet tot haat en geweld of een bedreiging vormt voor de nationale veiligheid’. Deels staat dat al in andere wetten, maar de wet geeft volgens het kabinet meer houvast aan het Openbaar Ministerie en de rechtspraak.
Bestuurders
Groot verschil is ook dat de huidige wetten zich richten op organisaties, straks kunnen ook bestuurders worden geraakt. Leidinggevenden van verboden organisaties krijgen ‘in principe een bestuursverbod van drie jaar of meer’. ,,Dit voorkomt dat zij ongehinderd door kunnen gaan met hun antidemocratische activiteiten in een andere organisatie. Ook kan de rechter het bevel geven tijdens de procedure activiteiten van een organisatie stop te zetten, waarbij het strafbaar wordt als je zo’n verbod negeert’’, laat het ministerie weten.
Wie na een definitief verbod toch nog doorgaat, kan straks een gevangenisstraf van twee jaar krijgen. Nu is dat nog één jaar.
RO 14.10.2020 Op het moment dat radicale of extremistische organisaties de samenleving ernstig bedreigen of de rechtsorde omver willen werpen, moeten we snel kunnen ingrijpen door zulke organisaties door de rechter direct te laten verbieden. Nu kost dat soms jaren procederen en dat gaat straks sneller en effectiever. Het wetsvoorstel van minister Dekker (Rechtsbescherming) dat dit mogelijk maakt, is aangenomen door de Tweede Kamer. Dat is belangrijk, want bedreigingen van deze organisaties zijn de afgelopen jaren toegenomen.
Minister Dekker:
“We moeten een duidelijke grens trekken als vrijheden door radicale of extremistische organisaties misbruikt worden om onze rechtsstaat en democratische waarden aan te tasten. Tolerant zijn tegen intolerantie kunnen we ons simpelweg niet veroorloven. We maken het daarom mogelijk om sneller en effectiever in te grijpen tegen zulke organisaties als het nodig is, waar zoiets nu nog jarenlange procedures vergt.”
Verlichting bewijs
Om effectiever de strijd tegen antidemocratische organisaties aan te gaan, maakt de wet concreter wat in Nederland in strijd is, of kan zijn, met de openbare orde. Officieren van justitie kunnen daardoor eenvoudiger dan nu het geval is, bewijzen dat een organisatie moet worden verboden, bijvoorbeeld omdat deze aanzet tot haat en geweld of een bedreiging vormt voor de nationale veiligheid. En de rechter krijgt meer houvast als hij een beslissing moet nemen over zo’n verzoek van het Openbaar Ministerie. Zo maken we het makkelijker om organisaties die onze samenleving dreigen te ontwrichten te verbieden en ontbinden.
Bestuursverbod
In de bestaande wetgeving ligt de nadruk alleen op organisaties, waarbij we individuen niet op de korrel kunnen nemen. Dit gaat veranderen. Leidinggevenden van verboden organisaties krijgen in principe een bestuursverbod van drie jaar of meer. Dit voorkomt dat zij ongehinderd door kunnen gaan met hun antidemocratische activiteiten in een andere organisatie. Ook kan de rechter het bevel geven tijdens de procedure activiteiten van een organisatie stop te zetten, waarbij het strafbaar wordt als je zo’n verbod negeert. Zo voorkomt het wetsvoorstel dat ongewenste activiteiten binnen een organisatie worden voortgezet totdat de verbodenverklaring en ontbinding onherroepelijk zijn.
Verdubbeling straf
Wie na een definitief verbod toch nog doorgaat, kan straks een gevangenisstraf van twee jaar krijgen. Nu is dat nog één jaar.
Arbitrageprocedure tegen Syrië bij internationale rechter
Nederland stelt Syrië aansprakelijk voor grove mensenrechtenschendingen en in het bijzonder voor foltering. Minister Blok heeft een diplomatieke nota verstuurd, waarin staat dat het land hiermee moet stoppen en de slachtoffers volledig rechtsherstel moet bieden.
Telegraaf 15.10.2020
AD 19.09.2020
Internationaal gerechtshof
Hij dreigt naar een internationale rechter te stappen. Dit schrijft Blok in een brief aan de Tweede Kamer. ,,Syrische burgers zijn op grote schaal gemarteld, vermoord, verdwenen, aangevallen met gifgas of alles kwijtgeraakt toen zij vluchtten voor hun leven.’’
Blok wil dat Syrië eerst met Nederland in onderhandeling treedt. Dat is een noodzakelijke eerste stap, schrijft hij in de brief aan de Tweede Kamer. Als de twee landen er niet uitkomen, kan Nederland een arbitrageprocedure beginnen en de zaak uiteindelijk voorleggen aan een internationale rechter.
Syrië is al negen jaar verwikkeld in een bittere strijd tussen de regering onder leiding van president Bashar al-Assad, rebellen en jihadisten die strijden om de macht. In de oorlog zijn naar schatting honderdduizenden mensen omgekomen en miljoenen mensen dakloos geraakt.
“Het Assad-regime heeft zich keer op keer schuldig gemaakt aan vreselijke misdrijven. De bewijzen zijn overduidelijk. Dit kan niet zonder gevolgen blijven”, aldus minister Blok van Buitenlandse Zaken.
Nederland spreekt Syrië al langer aan op de schendingen van mensenrechten. Twee jaar geleden, tijdens het Nederlands voorzitterschap van de Veiligheidsraad liet Blok grote foto’s zien van slachtoffers van de oorlog in Syrië. Pogingen om Syrië via het Internationaal Strafhof te berechten, zijn geblokkeerd door Rusland. Daarom wil Blok het nu via de staatsaansprakelijkheid proberen.
Minister Blok met foto’s van Syrische kinderen in de VN-Veiligheidsraad.
Met een diplomatieke nota is Syrië van dit besluit op de hoogte gesteld. Volgens het kabinet gaat het om ‘grove mensenrechtenschendingen, waaronder foltering’. Syrische burgers zijn op grote schaal gemarteld, vermoord, verdwenen, aangevallen met gifgas, zo somt Den Haag in een verklaring op.
Reactie Syrië
Het Syrische regime is echter niet te spreken over het Nederlandse voornemen om het land voor het Internationaal Gerechtshof te dagen vanwege foltering. Minister Blok van Buitenlandse Zaken kondigde die stap gisteren aan.
Het Syrische regime stelt daarbij tegenover staatspersbureau Sana dat Nederland geen recht van spreken heeft op het gebied van mensenrechtenschendingen, omdat Nederland ‘terroristen’ zou hebben gesteund in Syrië.
Mogelijk doelen de Syriërs daarmee op het leveren van uniformen en pick-uptrucks aan de rebellengroep Jabhat al-Shamiya. Die groep is ook door het Nederlandse Openbaar Ministerie aangemerkt als terroristisch.
OPCW
Onderzoekers van de internationale organisatie voor het verbod op chemische wapens (OPCW) in Den Haag hebben vastgesteld dat de Syrische luchtmacht achter meerdere gifgasaanvallen in het land zat, waarbij tientallen slachtoffers vielen.
Syrische troepen hebben waarschijnlijk in februari 2018 chloorgas gebruikt bij een luchtaanval op het stadje Saraqib, niet ver van Idlib. Tot die conclusie komt een commissie van de OPCW, de Organisatie voor het Verbod op Chemische Wapens, die zetelt in Den Haag.
Cilinder met chloorgas
Iets meer dan een jaar geleden kwam het eerste IIT-rapport uit, over een chemische aanval in een plaats niet ver van Homs, in 2017. Het rapport over Saraqib is het tweede. De conclusie is dat “redelijkerwijs” kan worden aangenomen dat er op 4 februari 2018 door een helikopter van de Syrische luchtmacht zeker één cilinder met chloorgas is afgeworpen boven een woonwijk van Saraqib. Dat is een stadje met enkele tienduizenden inwoners in het noordwesten van Syrië.
Oorlog in Syrië
De strijd in Syrië begon in 2011 met demonstraties van tegenstanders van president Assad die de straat opgingen om meer democratische rechten te eisen. Ze sloten zich aan bij soortgelijke bewegingen in andere landen in het Midden-Oosten en in het noorden van Afrika, de Arabische lente.
Gaandeweg ontaardde het conflict in een burgeroorlog waarbij een groot deel van de internationale gemeenschap betrokken is geraakt. Rusland en Iran steunden het regime van president Assad.
Het Syrische regime is verantwoordelijk voor driegifgasaanvallen waarbij in maart 2017 tientallen burgers omkwamen in het noordwesten van Syrië. Dat stelt de Organisatie voor het Verbod op Chemische Wapens (OPCW) in een rapport dat is verschenen (onderzoekonderzoek).
In het rapport van woensdag 08.04.2020 stelt de OPCW voor het eerst de Syrische regering verantwoordelijk voor drie aanvallen in maart 2017, waarbij chloorgas en het zenuwgas sarin werden gebruikt.
De aanvallen vonden plaats tijdens de slepende burgeroorlog tussen het regime van president Assad en allerlei groepen opstandelingen. De OPCW en de Verenigde Naties stelden eerder al gifgasaanvallen vast, maar zij mochten toen nog geen onderzoek doen naar de daders.
Syrië en bondgenoot Rusland hebben altijd tegengesproken dat het regime gifgas inzet. Zij beschuldigen jihadisten ervan gifgas te gebruiken.
De Europese Unie neemt de conclusies over en spreekt in een verklaring een krachtige veroordeling uit van het gebruik van chemische wapen door de Syrische luchtmacht. Het afleggen van rekenschap is essentieel om te voorkomen dat chemische wapens weer vaker worden gebruikt, aldus de EU. Het gebruik daarvan is altijd in strijd met het internationaal recht en kan neerkomen op een oorlogsmisdaad of misdaden tegen de mensheid.
Syrische regime verantwoordelijk
Eerder al concludeerde de OPCW al dat er in 2017 gifgas is gebruikt in Al-Lataminah. Nu wijst de Organisatie voor het Verbod op Chemische Wapens voor het eerst ook een dader aan.
Sancties EU
Het is nu aan de internationale gemeenschap om „gepaste actie” te ondernemen. De EU heeft eerder sancties ingesteld tegen Syrische regeringsfunctionarissen en wetenschappers voor hun rol bij ontwikkeling en gebruik van chemische wapens en is bereid verdere strafmaatregelen te treffen, staat in de verklaring.
Telegraaf 19.09.2020 De Syrische regering heeft zaterdag de vloer aangeveegd met de Nederlandse actie de machthebbers in het land formeel aansprakelijk te stellen voor mensenrechtenschendingen. Buitenlandminister Stef Blok noemde dat een eerste stap om het regime in Damascus aan te kunnen klagen bij een internationale rechter.
Het Syrische staatspersbureau SANA citeert een BZ-bron die Nederland beschuldigt van misbruik van zijn positie als gastheer van juridische instanties die dergelijke zaken behandelen. „De Nederlandse regering is vastbesloten het Internationaal Hof van Justitie in Den Haag te gebruiken om de politieke agenda’s te dienen van haar Amerikaanse meester”, aldus de zegsman van Buitenlandse Zaken.
Hij voegde er nog aan toe dat wat Nederland doet een „schandelijke inbreuk is op zijn verplichtingen en betrokkenheid als hoofdkwartier van deze internationale organisatie.”
De Nederlandse regering kondigde vrijdag aan alle legale wegen te zullen bewandelen om ervoor te zorgen dat de Syrische machthebbers uiteindelijk verantwoordelijk worden gesteld voor hun wandaden tijdens de nu al bijna tien jaar durende burgeroorlog. Een poging hen op termijn door het Internationaal Strafhof in Den Haag te laten berechten, mislukte in 2014 door een veto van Rusland, de belangrijkste bondgenoot van de Syrische president Assad, en China.
NU 19.09.2020 Het Syrische regime heeft zaterdag kritiek geuit op de beslissing van Nederland om Syrië aansprakelijk te stellen voor de mensenrechtenschendingen in het land. Volgens Syrië zou Nederland de agenda van de Verenigde Staten willen dienen.
Het Syrische regime stelt daarbij tegenover staatspersbureau Sana dat Nederland geen recht van spreken heeft op het gebied van mensenrechtenschendingen, omdat Nederland ‘terroristen’ zou hebben gesteund in Syrië.
Ook wordt Nederland verweten het internationale recht te misbruiken. Nederland legt de zaak mogelijk voor aan het Internationaal Gerechtshof, dat gevestigd is in Den Haag.
Vrijdag maakte minister Stef Blok (Buitenlandse Zaken) bekend Syrië aansprakelijk te stellen voor de mensenrechtenschendingen in het land. “Het Al Assad-regime heeft zich keer op keer schuldig gemaakt aan vreselijke misdrijven”, aldus Blok. “De bewijzen zijn overduidelijk. Dit kan niet zonder gevolgen blijven.”
De afgelopen jaren zijn door meerdere organisaties rapportages opgesteld over burgers die onder het bewind van president Bashar Al Assad op grote schaal worden gemarteld, aangevallen met gifgas en vermoord. Sinds de oorlog in het land zijn meer dan 200.000 Syriërs omgekomen.
NOS 19.09.2020 Het Syrische regime is niet te spreken over het Nederlandse voornemen om het land voor het Internationaal Gerechtshof te dagen vanwege foltering. Minister Blok van Buitenlandse Zaken kondigde die stap gisteren aan.
“De Nederlandse regering volhardt erin om de agenda van zijn Amerikaanse meester te dienen”, aldus het ministerie van Buitenlandse Zaken van Syrië tegenover staatspersbureau Sana. Het Internationaal Gerechtshof (ICJ) is gevestigd in Den Haag. De Syriërs verwijten Nederland het internationale recht te misbruiken.
Damascus zegt ook dat Nederland geen recht van spreken heeft op het gebied van mensenrechten omdat de Nederlandse overheid terroristen zou hebben gesteund. Mogelijk doelen de Syriërs daarmee op het leveren van uniformen en pick-uptrucks aan de rebellengroep Jabhat al-Shamiya. Die groep is ook door het Nederlandse Openbaar Ministerie aangemerkt als terroristisch.
Verdrag tegen foltering
In een brief aan de Tweede Kamer liet minister Blok gisteren weten dat hij Syrië juridisch wil aanpakken vanwege misdaden tijdens de nu al ruim negen jaar durende burgeroorlog. Het regime heeft volgens hem gemarteld, ziekenhuizen gebombardeerd en chemische wapens gebruikt. “De bewijzen zijn overduidelijk. Dit kan niet zonder gevolgen blijven.”
Blok: We laten de martelingen niet ongemerkt passeren
Een logischer stap zou normaal gesproken zijn om niet naar het Internationaal Gerechtshof te stappen, dat onenigheid tussen lidstaten van de VN behandelt, maar naar het Internationaal Strafhof (ICC).
Dat kan rechtszaken beginnen tegen individuen. De Veiligheidsraad heeft echter de macht een dergelijke vervolging tegen te houden; een optie waarvan Rusland – een bondgenoot van Assad – tot nu toe gebruik heeft gemaakt.
Nederland probeert Syrië daarom nu op een andere manier aan te pakken. Syrië heeft in 2004 het VN-verdrag tegen foltering ondertekend en daar spreekt Nederland Syrië nu op aan.
Voordat de zaak voor kan komen bij het ICJ, moet Nederland er eerst in onderhandelingen met Syrië proberen uit te komen, al lijkt de kans daarop gezien de Syrische reactie nihil. Als de twee landen het onderling niet eens worden, kan het ICJ een arbitrageprocedure beginnen.
Hoewel het proces jaren in beslag kan nemen, wilde Blok er toch aan beginnen, schreef hij: “Als we geen eerste stap zetten, gebeurt er nooit iets. We zijn dit verplicht aan de slachtoffers en moeten aan de wereld laten zien dat we dit niet zomaar laten passeren.”
RO 18.09.2020 Nederland heeft vandaag Syrië aansprakelijk gesteld voor grove mensenrechtenschendingen, foltering in het bijzonder. “Het Assad-regime heeft zich keer op keer schuldig gemaakt aan vreselijke misdrijven. De bewijzen zijn overduidelijk. Dit kan niet zonder gevolgen blijven”, aldus minister Blok van Buitenlandse Zaken.
Met een diplomatieke nota is Syrië van dit besluit op de hoogte gesteld. Volgens het kabinet is er ruimschoots bewijs dat aantoont dat Syrië zich op grote schaal schuldig heeft gemaakt aan grove mensenrechtenschendingen jegens Syrische burgers, waaronder foltering.
Er wordt al jaren veelvuldig gerapporteerd door internationale organisaties over de ernstige mensenrechtenschendingen die plaatsvinden. Syrische burgers zijn op grote schaal gemarteld, vermoord, verdwenen, aangevallen met gifgas of alles kwijtgeraakt toen zij op de vlucht sloegen.
Nederland heeft Syrië onder internationaal recht aansprakelijk gesteld voor mensenrechtenschendingen. Voor foltering wordt Syrië aansprakelijk gesteld onder het VN antifolterverdrag.
Nederland heeft in de diplomatieke nota Syrië gewezen op de internationale verplichtingen die het heeft om de schendingen te beëindigen en slachtoffers volledig rechtsherstel te bieden. In deze nota heeft Nederland Syrië gevraagd om in onderhandeling te treden. Dit is een noodzakelijke eerste stap in de geschillenbeslechting.
Mochten de beide landen er niet uitkomen, kan Nederland voorstellen over te gaan tot arbitrage. Als daarover geen overeenstemming wordt bereikt, zal Nederland de zaak voorleggen aan een internationale rechter.
In het afgelopen decennium hebben bijna 200.000, maar volgens sommige bronnen nog veel meer, Syrische burgers het leven gelaten in het conflict in Syrië. Daarnaast zijn er zo’n 100.000 mensen vermist.
Meer dan 6 miljoen Syriërs zijn binnen hun eigen land ontheemd en 5,5 miljoen Syriërs zijn gevlucht naar buurlanden, Europa en verder. Blok: “Het Assad-regime heeft laten zien dat zij er niet voor schuwen om de eigen bevolking keihard aan te pakken, door martelingen, inzet van chemische wapens en bombardementen op ziekenhuizen.”
Om een duurzame politieke oplossing in Syrië te bereiken, mag er geen straffeloosheid bestaan. “De slachtoffers van deze ernstige misdrijven moeten gerechtigheid krijgen, dat doen we door de daders ter verantwoording te roepen”, aldus Blok. Nederland zet zich al jaren in om gerechtigheid voor de slachtoffers van mensenrechtenschendingen in Syrië te krijgen.
Een eerdere poging om de situatie in Syrië door te verwijzen naar het Internationaal Strafhof, stuitte echter op een veto in de VN Veiligheidsraad. Vervolgens is het International, Impartial and Independent Mechanism voor Syrië (het IIIM) opgericht, dat bewijs van misdrijven in Syrië verzamelt en analyseert. Nederland heeft daar, als grootste donor, altijd sterk op ingezet. Blok: “Nu de bewijzen zich blijven opstapelen, neemt Nederland de stap om de Syrische staat aansprakelijk te stellen.”
NU 18.09.2020 Nederland heeft Syrië aansprakelijk gesteld voor de mensenrechtenschendingen in het land, meldt minister Stef Blok van Buitenlandse Zaken vrijdag.
“Het Assad-regime heeft zich keer op keer schuldig gemaakt aan vreselijke misdrijven”, aldus Blok. “De bewijzen zijn overduidelijk. Dit kan niet zonder gevolgen blijven.”
De afgelopen jaren zijn door meerdere organisaties rapportages opgesteld over burgers die onder het bewind van president Bashar al-Assad op grote schaal gemarteld, aangevallen met gifgas en vermoord worden.
De procedure is een eerste stap in de geschillenbeslechting. Mocht Nederland er niet uitkomen met Syrië en wordt er niet genoeg gedaan om de mensenrechtenschendingen te stoppen, dan kan Nederland als laatste optie de zaak voorleggen aan een internationale rechtbank.
Meer dan 200.000 Syriërs kwamen om
Sinds de oorlog in het land zijn meer dan 200.000 Syriërs omgekomen. “Volgens sommige bronnen nog veel meer”, aldus Blok. “Daarnaast zijn er zo’n 100.000 mensen vermist. Meer dan 6 miljoen Syriërs zijn binnen hun eigen land ontheemd en 5,5 miljoen Syriërs zijn gevlucht naar buurlanden, Europa en verder.”
Volgens de minister van Buitenlandse zaken schuwt het regime van Bashar al-Assad het niet om de eigen bevolking “keihard aan te pakken”.
Rusland blokkeerde eerder pogingen om de misdaden tegen de Syrische bevolking te laten onderzoeken door het Internationaal Strafhof (ICC). Staatsaansprakelijkheid is een nieuwe route. Nederland heeft ook zo’n procedure ingesteld tegen Rusland inzake MH17.
NOS 18.09.2020 Nederland stelt Syrië aansprakelijk voor grove mensenrechtenschendingen en in het bijzonder voor foltering. Minister Blok heeft een diplomatieke nota verstuurd, waarin staat dat het land hiermee moet stoppen en de slachtoffers volledig rechtsherstel moet bieden. Hij dreigt naar een internationale rechter te stappen.
Blok wil dat Syrië eerst met Nederland in onderhandeling treedt. Dat is een noodzakelijke eerste stap, schrijft hij in een brief aan de Tweede Kamer. Als de twee landen er niet uitkomen, kan Nederland een arbitrageprocedure beginnen en de zaak uiteindelijk voorleggen aan een internationale rechter.
Blok: We laten de martelingen niet ongemerkt passeren
Blok wijst erop dat er jarenlang en veelvuldig door internationale organisaties is gerapporteerd over grove mensenrechtenschendingen. “Het Assad-regime heeft zich keer op keer schuldig gemaakt aan vreselijke misdrijven”, schrijft hij. Het gaat dan onder meer om martelingen, de inzet van chemische wapens en bombardementen op ziekenhuizen. “De bewijzen zijn overduidelijk. Dit kan niet zonder gevolgen blijven.”
Een eerdere poging om Syrië door te verwijzen naar het Internationaal Strafhof stuitte op een veto van Rusland in de VN-Veiligheidsraad. Nadien is er een soort internationale databank opgericht, waar bewijzen worden verzameld en geanalyseerd. Nederland is daarvan de grootste donor, schrijft Blok. Naar aanleiding daarvan neemt Nederland alsnog de stap om de Syrische staat aansprakelijk te stellen.
“Ik zie geen alternatief. We zijn dit verplicht aan de slachtoffers en moeten aan de wereld laten zien dat we dit niet zomaar laten passeren”, aldus Minister Blok van Buitenlandse Zaken
“Er is een nieuwe route gevonden”, lichtte Blok vanmiddag toe. “Deze route is nog niet eerder gebruikt.” Het komt erop neer dat Nederland Syrië gaat aanspreken als mede-ondertekenaar van het verdrag tegen foltering van de Verenigde Naties.
De procedure kan jaren gaan duren, erkent hij. “Maar als we geen eerste stap zetten, gebeurt er nooit iets.” Blok zei dat een aantal landen vandaag zijn steun zal uitspreken.
“Ik zie geen alternatief”, voegde hij daaraan toe. “We zijn dit verplicht aan de slachtoffers en moeten aan de wereld laten zien dat we dit niet zomaar laten passeren.”
De minister van Buitenlandse Zaken zegt dat er in het conflict in Syrië bijna 200.000 burgers zijn omgekomen. Daarnaast zijn er zo’n 100.000 mensen vermist. Meer dan zes miljoen Syriërs zijn in eigen land op de vlucht en 5,5 miljoen Syriërs hebben het land verlaten.
Assad gaat niet ineens overstag
Volgens Marieke de Hoon, universitair docent internationaal (straf)recht aan de Vrije Universiteit, is de aanklacht van de Nederlandse regering niet alleen maar van symbolisch belang. “We moeten niet verwachten dat Assad nu gaat zeggen: ‘Oh, deed ik iets verkeerd?’ en ineens zijn gedrag gaat veranderen.
Maar op een gegeven moment, hopelijk zo snel mogelijk, gaan ze in Syrië weer proberen om hun samenleving op te bouwen. En dan helpt het als de internationale rechtsorde ook zegt waar fouten zijn gemaakt, waar misdrijven zijn begaan. Het is heel belangrijk dat ze niet alleen zich kunnen verzoenen met elkaar, maar ook dat duidelijk is wie nou waarvoor verantwoordelijk is.”
Als de landen er in onderling overleg of in arbitrage niet uit komen, stapt Nederland naar het Internationaal Gerechtshof, dat huist in het Haagse Vredespaleis. De Hoon: “Het gebeurt niet vaak dat landen dat bij voorbaat al aankondigen, dat is opvallend. Het hof kan Assad of zijn medewerkers niet in een gevangenis zetten. Het is geen strafrecht.
Maar het kan wel een gezaghebbende uitspraak doen, en het kan Syrië bijvoorbeeld verplichten om slachtoffers compensatie te betalen. Of ze dat dan doen is natuurlijk maar de vraag, maar het kan andere landen over de streep trekken om harder op te treden tegen Assad, om niet langer met hem samen te werken.”
Toch zit er voor Nederland ook een symbolische kant aan de zaak, zegt De Hoon: “Er zijn hier veel Syrische vluchtelingen, die worden op deze manier gesteund in hun zaak. Nederland versterkt zo ook zijn rol als voortrekker op het gebied van internationaal recht.
En als er op een gegeven moment een IS-tribunaal komt, dan wordt met deze aanklacht voorkomen dat de indruk gewekt wordt dat er alleen achter Islamitische Staat wordt aan gegaan. Terwijl de grootste misdrijven worden gepleegd door het Assad-regime.”
RTL 18.09.2020 Nederland zet een bijzondere stap richting Syrië: het land wordt door Nederland aansprakelijk gesteld voor grove mensenrechtenschendingen. Dat heeft de ministerraad vandaag besloten. Dit is een stap die kan leiden tot een juridische procedure van Nederland tegen Syrië.
Syrië is al negen jaar verwikkeld in een bittere strijd tussen de regering onder leiding van president Bashar al-Assad, rebellen en jihadisten die strijden om de macht. In de oorlog zijn naar schatting honderdduizenden mensen omgekomen en miljoenen mensen dakloos geraakt.
“Het Assad-regime heeft zich keer op keer schuldig gemaakt aan vreselijke misdrijven. De bewijzen zijn overduidelijk. Dit kan niet zonder gevolgen blijven”, aldus minister Blok van Buitenlandse Zaken.
Nederland spreekt Syrië al langer aan op de schendingen van mensenrechten. Twee jaar geleden, tijdens het Nederlands voorzitterschap van de Veiligheidsraad liet Blok grote foto’s zien van slachtoffers van de oorlog in Syrië. Pogingen om Syrië via het Internationaal Strafhof te berechten, zijn geblokkeerd door Rusland. Daarom wil Blok het nu via de staatsaansprakelijkheid proberen.
Minister Blok met foto’s van Syrische kinderen in de VN-Veiligheidsraad.
Met een diplomatieke nota is Syrië van dit besluit op de hoogte gesteld. Volgens het kabinet gaat het om ‘grove mensenrechtenschendingen, waaronder foltering’. Syrische burgers zijn op grote schaal gemarteld, vermoord, verdwenen, aangevallen met gifgas, zo somt Den Haag in een verklaring op.
“Het Assad-regime heeft laten zien dat zij er niet voor schuwen om de eigen bevolking keihard aan te pakken, door martelingen, inzet van chemische wapens en bombardementen op ziekenhuizen”, aldus minister Blok.
Wanneer een land een ander land aansprakelijk stelt, gaan beide landen eerst in gesprek. Leidt dat gesprek niet tot overeenstemming, dan kan Nederland daarna naar een internationale rechter stappen.
‘Opvallende en significante stap’
“Het is een opvallende stap vanuit Den Haag, in een tijd dat de oorlog in Syrië wat op achtergrond raakt”, zegt politiek verslaggever Fons Lambie. “Reden dat Nederland vandaag deze stap is de aankomende jaarlijkse algemene vergadering van de Verenigde Naties.
Een diplomatieke topbijeenkomst, die door corona digitaal plaatsvindt. De verwachting in Den Haag is dat meer landen zich bij deze stap zullen aansluiten.”
Volgens Midden-Oostencorrespondent Olaf Koens is de situatie in Syrie nog altijd zeer slecht. “De oorlog in Syrië mag op de achtergrond zijn geraakt, het leed in het land gaat onverminderd door”, zegt Koens. “Het regime dat verantwoordelijk is voor deze vreselijke misdrijven is, dankzij militaire en diplomatieke steun uit Rusland, nog gewoon aan de macht.
De vele duizenden slachtoffers zoeken erkenning, in die lange zoektocht is dit een significante stap. Zolang het regime van dictator Bashar al-Assad aan de macht blijft kunnen de vele miljoenen vluchtelingen, in Europa en Turkije, niet terug naar huis.”
AD 18.09.2020 Nederland heeft het Syrische regime vandaag formeel aansprakelijk gesteld voor mensenrechtenschendingen, meldt minister Stef Blok (Buitenlandse Zaken) in een brief aan de Kamer.
Sinds het uitbreken van de opstanden tegen het Assad-regime in 2011, schendt dit regime op grove wijze mensenrechten door zijn optreden tegen de eigen bevolking, aldus Minister Blok.
De aansprakelijkstelling is een eerste stap, aldus Blok. ,,Mochten beide landen er niet uitkomen, dan kan Nederland voorstellen over te gaan tot arbitrage. Als daarover geen overeenstemming wordt bereikt, zal Nederland de zaak voorleggen aan een internationale rechter.’’
Eerder is al geprobeerd om de zaak door te verwijzen naar het Internationaal Strafhof, maar dat werd door Rusland geblokkeerd in de VN-Veiligheidsraad. Rusland is de belangrijkste bondgenoot van de Syrische president Bashar Assad.
In Syrië woedt al bijna tien jaar een bloedige burgeroorlog, waarbij de burgerbevolking niet wordt ontzien. ,,Sinds het uitbreken van de opstanden tegen het Assad-regime in 2011, schendt dit regime op grove wijze mensenrechten door zijn optreden tegen de eigen bevolking’’.
Dit schrijft Blok in een brief aan de Tweede Kamer. ,,Syrische burgers zijn op grote schaal gemarteld, vermoord, verdwenen, aangevallen met gifgas of alles kwijtgeraakt toen zij vluchtten voor hun leven.’’
Degenen die verantwoordelijk zijn voor de gifgasaanvallen in Syrië in 2017 moeten ter verantwoording worden geroepen. „Straffeloosheid voor deze vreselijke daden zal niet worden getolereerd”, stelt EU-buitenlandchef Josep Borrell namens de 27 lidstaten.
Onderzoekers van de internationale organisatie voor het verbod op chemische wapens (OPCW) in Den Haag hebben vastgesteld dat de Syrische luchtmacht achter meerdere gifgasaanvallen in het land zat, waarbij tientallen slachtoffers vielen.
Het Syrische regime is verantwoordelijk voor driegifgasaanvallen waarbij in maart 2017 tientallen burgers omkwamen in het noordwesten van Syrië. Dat stelt de Organisatie voor het Verbod op Chemische Wapens (OPCW) in een rapport dat is verschenen (onderzoekonderzoek).
In het rapport van woensdag 08.04.2020 stelt de OPCW voor het eerst de Syrische regering verantwoordelijk voor drie aanvallen in maart 2017, waarbij chloorgas en het zenuwgas sarin werden gebruikt.
De aanvallen vonden plaats tijdens de slepende burgeroorlog tussen het regime van president Assad en allerlei groepen opstandelingen. De OPCW en de Verenigde Naties stelden eerder al gifgasaanvallen vast, maar zij mochten toen nog geen onderzoek doen naar de daders.
Syrië en bondgenoot Rusland hebben altijd tegengesproken dat het regime gifgas inzet. Zij beschuldigen jihadisten ervan gifgas te gebruiken.
De Europese Unie neemt de conclusies over en spreekt in een verklaring een krachtige veroordeling uit van het gebruik van chemische wapen door de Syrische luchtmacht. Het afleggen van rekenschap is essentieel om te voorkomen dat chemische wapens weer vaker worden gebruikt, aldus de EU. Het gebruik daarvan is altijd in strijd met het internationaal recht en kan neerkomen op een oorlogsmisdaad of misdaden tegen de mensheid.
Syrische regime verantwoordelijk
Eerder al concludeerde de OPCW al dat er in 2017 gifgas is gebruikt in Al-Lataminah. Nu wijst de Organisatie voor het Verbod op Chemische Wapens voor het eerst ook een dader aan.
Sancties EU
Het is nu aan de internationale gemeenschap om „gepaste actie” te ondernemen. De EU heeft eerder sancties ingesteld tegen Syrische regeringsfunctionarissen en wetenschappers voor hun rol bij ontwikkeling en gebruik van chemische wapens en is bereid verdere strafmaatregelen te treffen, staat in de verklaring.
In een rapport van woensdag stelt de OPCW voor het eerst de Syrische regering verantwoordelijk voor drie aanvallen in maart 2017, waarbij chloorgas en het zenuwgas sarin werden gebruikt. Ⓒ AFP
Telegraaf 09.04.2020 Degenen die verantwoordelijk zijn voor de gifgasaanvallen in Syrië in 2017 moeten ter verantwoording worden geroepen. „Straffeloosheid voor deze vreselijke daden zal niet worden getolereerd”, stelt EU-buitenlandchef Josep Borrell namens de 27 lidstaten.
Onderzoekers van de internationale organisatie voor het verbod op chemische wapens (OPCW) in Den Haag hebben vastgesteld dat de Syrische luchtmacht achter meerdere gifgasaanvallen in het land zat, waarbij tientallen slachtoffers vielen. In een rapport van woensdag stelt de OPCW voor het eerst de Syrische regering verantwoordelijk voor drie aanvallen in maart 2017, waarbij chloorgas en het zenuwgas sarin werden gebruikt.
De Europese Unie neemt de conclusies over en spreekt in een verklaring een krachtige veroordeling uit van het gebruik van chemische wapen door de Syrische luchtmacht. Het afleggen van rekenschap is essentieel om te voorkomen dat chemische wapens weer vaker worden gebruikt, aldus de EU. Het gebruik daarvan is altijd in strijd met het internationaal recht en kan neerkomen op een oorlogsmisdaad of misdaden tegen de mensheid.
Het is nu aan de internationale gemeenschap om „gepaste actie” te ondernemen. De EU heeft eerder sancties ingesteld tegen Syrische regeringsfunctionarissen en wetenschappers voor hun rol bij ontwikkeling en gebruik van chemische wapens en is bereid verdere strafmaatregelen te treffen, staat in de verklaring.
MSN 09.04.2020 Degenen die verantwoordelijk zijn voor de gifgasaanvallen in Syrië in 2017 moeten ter verantwoording worden geroepen. “Straffeloosheid voor deze vreselijke daden zal niet worden getolereerd”, stelt EU-buitenlandchef Josep Borrell namens de 27 lidstaten.
Onderzoekers van de internationale organisatie voor het verbod op chemische wapens (OPCW) in Den Haag hebben vastgesteld dat de Syrische luchtmacht achter meerdere gifgasaanvallen in het land zat, waarbij tientallen slachtoffers vielen. In een rapport van woensdag stelt de OPCW voor het eerst de Syrische regering verantwoordelijk voor drie aanvallen in maart 2017, waarbij chloorgas en het zenuwgas sarin werden gebruikt.
De Europese Unie neemt de conclusies over en spreekt in een verklaring een krachtige veroordeling uit van het gebruik van chemische wapen door de Syrische luchtmacht. Het afleggen van rekenschap is essentieel om te voorkomen dat chemische wapens weer vaker worden gebruikt, aldus de EU. Het gebruik daarvan is altijd in strijd met het internationaal recht en kan neerkomen op een oorlogsmisdaad of misdaden tegen de mensheid.
Het is nu aan de internationale gemeenschap om “gepaste actie” te ondernemen. De EU heeft eerder sancties ingesteld tegen Syrische regeringsfunctionarissen en wetenschappers voor hun rol bij ontwikkeling en gebruik van chemische wapens en is bereid verdere strafmaatregelen te treffen, staat in de verklaring.
NRC 08.04.2020 Eerder concludeerde de OPCW al dat er in 2017 gifgas is gebruikt in Al-Lataminah. Nu wijst de Organisatie voor het Verbod op Chemische Wapens voor het eerst ook een dader aan.
Het Syrische regime is verantwoordelijk voor drie gifgasaanvallen waarbij in maart 2017 tientallen burgers omkwamen in het noordwesten van Syrië. Dat stelt de Organisatie voor het Verbod op Chemische Wapens (OPCW) in een rapport dat woensdag is verschenen. Het is de eerste keer dat de OPCW het regime van Bashar al-Assad als dader aanwijst.
Eerder hadden OPCW-onderzoeksmissies niet het mandaat om de schuldvraag bij aanvallen met chemische wapens te onderzoeken. In 2018 kwam daar verandering in dankzij een resolutie van de Verenigde Naties, waarop de OPCW een zogenoemd Onderzoeks- en Identificatieteam (IIT) oprichtte. De OPCW concludeerde eerder al wel dat er gifgas was ingezet bij de aanvallen in Noord-Syrië.
Sarin en chloorgas
Op 24 maart 2017 liet een gevechtsvliegtuig van de Syrische luchtmacht een bom met het gifgas sarin op het dorp Al-Lataminah vallen. Daarbij kwamen zestien mensen om het leven. Een dag later liet een helikopter van het regime een bom met chloorgas op een ziekenhuis in hetzelfde dorp neerkomen, waarbij dertig mensen omkwamen. Op 30 maart liet het regime opnieuw een bom met sarin vallen in het zuiden van Al-Lataminah, waarbij zestig mensen omkwamen.
Volgens het ITT bestaat geen twijfel over wie er achter de aanvallen zit. Leider van het onderzoeksteam Santiago Oñate-Laborde schrijft dat „aanvallen van een dergelijke strategische aard” alleen hadden kunnen plaatsvinden „op bevel van de hogere autoriteiten van het militaire commando van de Syrische Arabische Republiek”.
De onderzoeksresultaten staan niet gelijk aan een gerechtelijke vervolging, benadrukt de directeur-generaal van de OPCW, Fernando Arias. Zijn organisatie is geen gerechtelijk orgaan en het is nu aan landen en de Verenigde Naties om eventueel in actie te komen tegen Syrië.
VrT 08.04.2020 De Organisatie voor het Verbod op Chemische Wapens (OPCW) duidt in een nieuw rapport de Syrische luchtmacht aan als dader bij drie bombardementen met chemische wapens. Het is de eerste keer dat de VN-waakhond een dader aanwijst voor dergelijke aanvallen, voordien kon ze enkel onderzoeken of er al dan niet chemische wapens waren gebruikt.
Het IIT of het ‘Investigation and Identification Team’ leidde het onderzoek naar drie bombardementen eind maart 2017 op de stad Al-Lataminah, in de provincie Hama. Het onderzoeksteam werd in 2018 opgericht door een VN-resolutie in 2018 om een dader aan te duiden voor chemische aanvallen in Syrië. Zowel Rusland als Syrië waren destijds tegen de oprichting van het onderzoeksteam.
Volgens het rapport vielen er meer dan 106 doden en gewonden bij de drie afzonderlijke bombardementen op 24, 27 en 30 maart 2017. Het onderzoek concludeert dat een brigade van de Syrische luchtmacht de stad en het ziekenhuis bombardeerde met twee M4000 bommen met saringas en 1 cylinder met chloorgas. De luchtaanvallen werden uitgevoerd door twee SU-22 gevechtsvliegtuigen vanuit de luchtmachtbasis van Sharat en een helikopter vanuit de luchtmachtbasis van Hama.
Er zijn redelijke argumenten om aan te tonen dat de daders van de aanvallen met chemische wapens personen van de Syrische luchtmacht waren…!
“Er zijn redelijke argumenten om aan te tonen dat de daders van het gebruik van saringas als chemisch wapen in Al-Lataminah op 24 en 30 maart 2017, en het gebruik van chloorgas als chemisch wapen op 25 maart 2017 personen van de Syrische luchtmacht waren”, dat zegt Santiago Onate-Laborde, de leider van het team.
Hij benadrukt dat het IIT geen juridisch orgaan is en dat het niet bevoegd is om iemand aan te klagen. Volgens hem is het nu aan de leden van de OPCW, de VN-veiligheidsraad en de internationale gemeenschap om verdere stappen te ondernemen.
De Syrische overheid en haar bondgenoten Rusland en Iran hebben steeds ontkend dat er door hen chemische wapens werden gebruikt. Ze hielden steeds vol dat de chemische aanvallen door jihadistische groeperingen werden uitgevoerd.
Volgens het Global Public Policy Institute, een onafhankelijke onderzoeksorganisatie gevestigd in Berlijn, vonden er al 336 chemische aanvallen plaats in Syrië sinds 2012. 98% van die aanvallen zouden volgens hun onderzoek uitgevoerd zijn door het Syrische regime, de resterende 2% door Islamitische Staat.
De Syrische burgeroorlog, waarbij president Bashar al-Assad oorlog voert tegen verschillende rebellengroeperingen, sleept al negen jaar aan en kostte al het leven aan minstens een half miljoen burgers.
Telegraaf 08.04.2020 De Syrische luchtmacht zat achter meerdere gifgasaanvallen in het land waarbij tientallen slachtoffers vielen. Dat concluderen onderzoekers van de internationale organisatie voor het verbod op chemische wapens (OPCW) in Den Haag.
Het is de eerste keer dat de OPCW de Syrische regering verantwoordelijk acht voor de aanvallen. Bij drie aanvallen in maart 2017 op de plaats al-Lataminah werden chloorgas en het zenuwgas Sarin gebruikt.
De aanvallen vonden plaats tijdens de slepende burgeroorlog tussen het regime van president Assad en allerlei groepen opstandelingen. De OPCW en de Verenigde Naties stelden eerder al gifgasaanvallen vast, maar zij mochten toen nog geen onderzoek doen naar de daders.
Syrië en bondgenoot Rusland hebben altijd tegengesproken dat het regime gifgas inzet. Zij beschuldigen jihadisten ervan gifgas te gebruiken.
AD 08.04.2020 De Syrische luchtmacht zat achter meerdere gifgasaanvallen in het land waarbij tientallen slachtoffers vielen. Dat concluderen onderzoekers van de internationale organisatie voor het verbod op chemische wapens (OPCW) in Den Haag.
Het is de eerste keer dat de OPCW de Syrische regering verantwoordelijk acht voor de aanvallen. Bij drie aanvallen in maart 2017 op de plaats al-Lataminah werden chloorgas en het zenuwgas Sarin gebruikt.
De aanvallen vonden plaats tijdens de slepende burgeroorlog tussen het regime van president Assad en allerlei groepen opstandelingen. De OPCW en de Verenigde Naties stelden eerder al gifgasaanvallen vast, maar zij mochten toen nog geen onderzoek doen naar de daders.
Syrië en bondgenoot Rusland hebben altijd tegengesproken dat het regime gifgas inzet. Zij beschuldigen jihadisten ervan gifgas te gebruiken.
MSN 08.04.2020 De Syrische luchtmacht zat achter meerdere gifgasaanvallen in het land waarbij tientallen slachtoffers vielen. Dat concluderen onderzoekers van de internationale organisatie voor het verbod op chemische wapens (OPCW) in Den Haag.
Het is de eerste keer dat de OPCW de Syrische regering verantwoordelijk acht voor de aanvallen. Bij drie aanvallen in maart 2017 op de plaats al-Lataminah werden chloorgas en het zenuwgas Sarin gebruikt.
De aanvallen vonden plaats tijdens de slepende burgeroorlog tussen het regime van president Assad en allerlei groepen opstandelingen. De OPCW en de Verenigde Naties stelden eerder al gifgasaanvallen vast, maar zij mochten toen nog geen onderzoek doen naar de daders.
Syrië en bondgenoot Rusland hebben altijd tegengesproken dat het regime gifgas inzet. Zij beschuldigen jihadisten ervan gifgas te gebruiken.
“We laten ons niet chanteren door Erdogan”, “Een Deal is een Deal” !!!!
In Den Haag groeit de ongerustheid over het Turkse voornemen de grenzen open te gooien voor een grote stroom Syrische migranten.
Telegraaf 05.03.2029
De VVD vraagt om noodscenario’s uit Europa, nu het er op lijkt dat de miljardendeal met Turkije om migranten tegen te houden niets waard is. „Turkije moet de deal nakomen”, meent VVD-Kamerlid Bente Becker. Ze wijst erop dat Ankara miljarden euro’s aan steun ontving om mensen op te vangen. „We laten ons niet chanteren door Erdogan”, zegt ze over de Turkse president.
Telegraaf 29.02.2020
Geert Wilders constateert dat Erdogan ’de grenzen open zet’. „Syriërs kunnen ongehinderd van Turkije naar Europa. En zullen weer massaal komen”, waarschuwt de PVV-voorman.
Aan de andere kant van het politieke spectrum pleit GroenLinks juist voor meer aandacht voor de Syriërs die naar onderdak zoeken in Europa. „Terwijl Turkije, dat in Syrië niets te zoeken heeft, nu nota bene de NAVO om hulp vraagt, bekommert niemand zich om de vluchtelingen”, vindt Kamerlid Bram van Ojik. „Wanneer laat de EU weer eens wat solidariteit zien?”
30.03.2020
Telegraaf 12.03.2020
AD 10.03.2020
Volgens de Europese Commissie heeft Turkije nog niet officieel aangegeven dat de migrantendealvan tafel is. Het dagelijks bestuur van de EU wil ook zelf kunnen vaststellen of er al massaal Syriërs de grens oversteken vanuit Turkije naar Europa.
Het Nederlandse kabinet kijkt de kat nog even uit de boom. Zo wordt bijvoorbeeld de ontmoeting van de NAVO-ambassadeursafgewacht die op verzoek van Turkije plaatsheeft.
Rutte over Turkije: ‘Je mag mensen nooit inzet maken van politieke strijd’
Het is ’Niet acceptabel’ dat Turkije Syrische migranten doorlaat naar Griekenland. Dat zegt premier Mark Rutte. „Het is tegen de afspraken die de EU met Turkije heeft gemaakt.”
Sindsdien hebben duizenden migranten de oversteek gewaagd. Een deel van hen is vast komen te zitten in het niemandsland tussen Turkije en Griekenland, waar de grens dicht zit. En volgens Erdogan komen er nog ‘miljoenen’ migranten naar Europa “Er zitten ook kinderen in de ijzige kou in dat niemandsland”, zegt Rutte. “Je mag mensen op deze manier geen inzet maken van een politieke strijd.”
Eensgezind
Premier Rutte vindt dat president Erdogan zich moet houden aan de afspraak die hij in 2016 met de EU heeft gemaakt. “Wat ze nu doen is in strijd met die deal. Turkije moet de grens weer sluiten.”
Volgens Rutte lopen er gesprekken over meer financiële steun vanuit de EU voor Turkije. De EU heeft immers begrip voor de zware last die de miljoenen vluchtelingen betekenen voor de Turkse samenleving, maar onderhandelen horen ’natuurlijk niet met het mes op de keel’.
Rutte is al in overleg met de Griekse premier Mitsotakis en EU-voorzitter Von der Leyen van de Europese Commissie om een oplossing te vinden, zegt hij. “Het is heel belangrijk dat Europa hier eensgezind is en dat we de Turken laten weten dat dit een niet te accepteren schending is van de afspraken.”
De voorzitters van de Europese Commissie en het Europees Parlement gaan zich dinsdag 03.03.2020 persoonlijk op de hoogte stellen van de situatie bij de grens. Von der Leyen en Sassoli sluiten aan bij het bezoek dat de voorzitter van de Europese Raad, Michel, en de Griekse premier eerder al aankondigden.
Oorlogsmisdaden
Rusland en Turkije hebben zich schuldig gemaakt aan oorlogsmisdaden in Syrië, meldt een onderzoekscommissie van de Verenigde Naties deze week. De Russische luchtmacht zou ten zuiden van Idlib burgerdoelen hebben gebombardeerd. Het Turkse leger zou mogelijk schuldig zijn aan plunderingen.
De VN baseert deze conclusie op onder meer getuigenverklaringen, videobeelden, en onderschepte communicatie.
Hieruit zou blijken dat Russische vliegtuigen betrokken waren bij minstens twee incidenten die niet op “specifiek militair doel” waren gericht. Hiermee zou Moskou zich schuldig hebben gemaakt aan “de oorlogsmisdaad van het uitvoeren van redeloze aanvallen op burgergebieden”.
Bij de twee beschreven incidenten werden een marktplein en een terrein voor vluchtelingen getroffen. Op het marktplein kwamen tientallen mensen om het leven, waaronder ook kinderen. Daarna werd het plein nog een tweede keer gebombardeerd, toen er inmiddels reddingswerkers aanwezig waren.
Telegraaf 06.03.2020
Bij de aanval op het terrein voor vluchtelingen kwamen twintig mensen, waaronder wederom ook kinderen, om het leven.
De plunderingen zouden zijn gepleegd tijdens de Turkse operatie in het noordoosten van Syrië. Leden van het Vrije Syrische Leger zouden onder direct bevel van Turkse officieren hebben gestaan. Als dit zo is, draagt Turkije verantwoordelijk voor de incidenten.
In een rapport over de periode juli 2019 tot februari 2020 wordt melding gemaakt van Russische luchtaanvallen op een markt en een opvangkamp, waarbij tientallen burgers omkwamen. Daarnaast hebben door Turkije gesteunde milities volgens de VN burgers gedood en plunderingen gepleegd bij aanvallen op Koerdische gebieden. Als die militieleden onder Turks bevel stonden, zijn Turkse bevelhebbers mogelijk aansprakelijk voor oorlogsmisdaden.
AD 29.02.2020
NAVO-verdrag
Turkije doet een beroep op artikel 4 van het NAVO-verdrag, waarin staat dat een lidstaat om overleg kan vragen als naar zijn mening de territoriale integriteit, politieke onafhankelijkheid of veiligheid van zijn land wordt bedreigd. NAVO-topman Jens Stoltenberg heeft daarop de Noord-Atlantische Raad van de militaire alliantie bijeengeroepen. Hij geeft na het beraad om 11.45 uur een persconferentie.
Stoltenberg sprak eerder al over de situatie in Idlib met de Turkse minister van Buitenlandse Zaken, Mevlut Cavusoglu. De NAVO-voorman riep het Syrische regime “en zijn bondgenoot Rusland” op hun offensief in Idlib te staken.
Het is de zesde keer in de geschiedenis van het bondgenootschap dat artikel 4 wordt ingeroepen. Turkije deed dat twee keer in 2012, onder meer nadat een gevechtsvliegtuig door Syrische troepen was neergehaald. De NAVO besloot toen Patriot-afweerraketten naar Turkije te sturen. Ook in 2015 riep Ankara de NAVO bijeen, na een serie terroristische aanslagen in Turkije.
Artikel 5 van het NAVO-verdrag, waarin staat dat een aanval op één lidstaat een aanval op alle is, is één keer geactiveerd. De VS riepen die clausule voor collectieve veiligheid in na de terreuraanslagen op onder meer het World Trade Center in New York in 2001.
AD 12.03.2020
Telegraaf 09.03.2020
Reactie Griekenland
Griekenland verscherpt de grenscontroles bij de Turkse grens. Dat gebeurt omdat Turkije Syrische vluchtelingen die naar Europa willen, niet meer tegenhoudt. Een bron bij de politie zei dat de grenspatrouilles op land en zee zijn verdubbeld en dat er een algemene oproep tot verhoogde paraatheid is gedaan. “Alles is onder controle, er is geen reden tot bezorgdheid“, zei deze bron.
Een regeringsbron zei dat Griekenland in contact staat met de Europese Unie en de NAVO na de recente escalatie in het Syrische Idlib.
Griekenland was de belangrijkste toegangspoort voor honderdduizenden vluchtelingen die tijdens een massale uittocht in 2015 en 2016 uit Turkije stroomden. Daar kwam een eind aan toen de EU met Turkije een deal sloot over de opname van vluchtelingen in Turkije, waardoor de instroom minder werd, maar eind 2019 nam het aantal mensen dat aankwam in Griekenland weer toe.
De conservatieve regering van Griekenland heeft daarom een hardere lijn in de aanpak van de vluchtelingencrisis dan de vorige, linksere regering. Ze heeft zelfs een plan om een ‘drijvend hek’ te bouwen, om vluchtelingen te weren. Naast Lesbos en Chios, zijn er gesloten opvangcentra gepland op de eilanden Samos, Kos en Leros.
Telegraaf 03.03.2020
Griekse protesten
Bij protesten op de Griekse eilanden Lesbos en Chios zijn woensdag 26.02.2020 tientallen gewonden gevallen, nadat bewoners en politie met elkaar in gevecht raakten. Duizenden mensen protesteren op de eilanden tegen de plannen om nieuwe gesloten asielzoekerskampen te bouwen. De bewoners willen de komst van nog meer migranten tegenhouden. Ze zijn bang dat de nieuwe kampen permanent zullen zijn.
AD 03.03.2020
De regering van Athene kondigde twee weken geleden aan dat het de bouw van beveiligde detentiecentra op vijf Egeïsche eilanden gaat versnellen om de bestaande kampen te vervangen. De bestaande kampen op de Griekse eilanden zijn overvol. Volgens de regering zorgen de kampen voor een veiligere situatie voor de migranten en lokale bewoners.
Telegraaf 03.03.2020
Griekenland gaat sinds 2015 gebukt onder een migrantencrisis. Het land heeft meer dan een miljoenvluchtelingen opgevangen vanuit het Midden-Oosten.
Nasleep Moria eiland Lesbos 11.09.2020
Grens Bulgarije
Ook Bulgarije heeft aangekondigd om de controles aan de grens met Turkije flink aan te scherpen. „Wij hebben informatie dat er een grote groep onderweg is naar de grenzen”, aldus de Bulgaarse premier Boyko Borissov. „We hebben de controles opgevoerd tot het maximale niveau.”
Bulgarije overweegt duizend militairen naar de grens met Turkije te sturen vanwege de verwachte migrantenstroom. Vrijdag kwamen al twee groepen van ongeveer dertig vluchtelingen aan bij die grens. Zij werden tegengehouden door de grenspolitie. De regering in Sofia heeft laten weten geen migranten toe te laten, ook met oog op het nieuwe coronavirus.
Grens Hongarije
Hongarije gaat de controles aan de zuidgrens van het land eveneens opvoeren. Dat besloot premier Viktor Orbán na een telefonisch onderhoud met de Turkse president Recep Tayyip Erdogan, meldt de persdienst van de Hongaarse regering.
Na het telefoontje riep Orbán, die bekendstaat om zijn anti-migratiehouding, het veiligheidskabinet bijeen. “Hongarije moet de bescherming van zijn grenzen versterken en speciale aandacht besteden aan ontwikkelingen op de Balkan-migratieroute”, besloten de aanwezige ministers.
Dwangmiddel van Erdogan
Turkije zegt Syrische vluchtelingen groen licht te geven om naar Griekenland en Bulgarije te gaan. Volgens Turkse staatsmedia zijn groepen migranten op weg naar de buitengrens van de Europese Unie. Daarmee lijkt president Erdogan, in ieder geval tijdelijk, een jarenlang dreigement waar te maken.
Turkije wil NAVO-steun in Noord-Syrië, of extra hulp van de EU om vluchtelingen op te vangen. Het land herbergt nu zo’n 3,6 miljoen Syrische vluchtelingen. De regering in Ankara krijgt jaarlijks 1,5 miljard euro van Brussel voor de opvang van deze groep. Deze afspraak met de EU loopt officieel dit jaar af.
‘De legerpolitie en iedereen zei dat de grenzen open zijn’
Aanleiding voor het openen van de grenzen is een voor de Turken dramatisch verlopen bombardement in Noord-Syrië. Ruim dertig Turkse militairen kwamen gisteren om het leven in de provincie Idlib. Dat is het hoogste aantal sinds de Turken meevechten in de Syrische burgeroorlog.
In Idlib strijden rebellengroepen met Turkse steun tegen het regeringsleger, dat weer luchtsteun krijgt van Rusland. Ankara zegt dat het fatale bombardement werd uitgevoerd door het Syrische leger. 29 NAVO-ambassadeurs komen met spoed bijeen, nadat NAVO-bondgenoot Turkije alarm sloeg over de situatie in de belegerde stad Idlib en de omliggende provincie.
AD 04.03.2020
“Turkije zegt: in Idlib bombarderen Rusland en Syrië ziekenhuizen, scholen en woonwijken. Wij zijn de enige die er iets tegen doen en de rest van de wereld, de NAVO, de EU en de VS, doet helemaal niets”, vat Lucas Waagmeester het Turkse standpunt samen.
Syrië en Rusland beschuldigen Turkije juist van het helpen van jihadistische terroristen. Gezien de machtsverhoudingen lijkt de kans klein dat de rebellen het zullen winnen, ondanks de Turkse steun. “Want de Russen hebben een gigantische overmacht in de lucht”, legt Waagmeester uit.
De kans lijkt klein dat de NAVO militaire hulp in Noord-Syrië gaat bieden. Dat zou immers kunnen leiden tot een directe confrontatie met het Russische leger. De hoop is vooral gevestigd op de lopende onderhandelingen tussen Erdogan en Poetin. Vandaag zeiden de twee leiders in een telefoongesprek dat ze “ernstig bezorgd zijn” over de situatie in Idlib.
Telegraaf 29.02.2020
“Het kan best zijn dat de Turken denken: de EU kan vast meer bieden als we de druk opvoeren”, aldus Bert van Slooten, correspondent Europese Unie
De kans dat Brussel snel met nieuwe toezeggingen komt rondom het vluchtelingenprobleem in Turkije is eveneens klein. De EU wil de zogeheten Turkije-deal dit jaar verlengen, maar volgens EU-correspondent Bert van Slooten verlopen de gesprekken stroef. “De verhoudingen zijn de laatste tijd niet zo goed.”
AD 03.03.2020
‘Chaos aan de Griekse grens alleen te bestrijden met een nieuwe Turkijedeal 2.0
4 jaar geleden ondertekenden de EU en Turkije de deal die een eind moest maken aan de eindeloze stroom vluchtelingenbootjes tussen Turkije en Griekenland. Maar de architect van die deal is ontevreden. ,,De crisis kan weer oplaaien. De situatie is niet stabiel geworden”, zegt Gerald Knaus.
In vluchtelingenkamp Moria op het Griekse eiland Lesbos braken indertijd gevechten uit tussen de kampbewoners en de politie. De vlam sloeg in de pan in het overvolle kamp tijdens een protest tegen de uitzichtloze situatie waarin de asielzoekers zich bevinden. Aan het eind van de dag moesten elf mensen worden behandeld ‘vanwege traangas en paniekaanvallen’, meldde Artsen zonder Grenzen. Zij, en talloze andere hulporganisaties, wanhopen al maanden over de erbarmelijke toestanden op de eilanden.
,,Ik sta nog steeds achter De Deal”, zei Knaus, later telefonisch vanuit zijn woonplaat Berlijn. ,,Er was op dat moment geen alternatief. Al die bootjes… Dat moest stoppen. Alleen is de uitvoering niet zo geweest als had gemoeten.”
De oorzaak: het falende Griekse asielsysteem. Of beter: het falende Europese asielsysteem. ,,We slagen er nauwelijks in om mensen die volgens de deal terug moeten naar Turkije ook echt terug te sturen. Mensen op de eilanden wachten maanden op beslissingen. Je zou zeggen dat we er in twee jaar tijd een functionerend systeem voor hadden moeten kunnen optuigen.
Maar er is een gebrek aan focus nu het grootste probleem, de ongecontroleerde stroom vluchtelingen die door Europa trok, is opgelost.” Maar ook nu komen er nog wekelijks meer mensen in bootjes aan op eilanden dan dat er worden teruggestuurd naar Turkije: zo kwamen er in januari 1600 mensen met bootjes aan op de eilanden, 47 gingen er gedwongen terug.
De chaos aan de grens tussen Turkije en Griekenland wordt namelijk veroorzaakt door ‘de angst de controle te verliezen’. De oplossing is een Turkijedeal 2.0 stelt, Gerald Knaus, de bedenker van de eerste versie van dat vluchtelingenakkoord.
Gerald Knaus, directeur van de Europese denktank ESI, werd bekend als de architect van de deal die Turkije en de EU in maart 2016 sloten om de toenmalige vluchtelingencrisis in te perken. Nu die deal bij de grensplaats Erdine lijkt op te lossen in wolken van traangas, pleit Knaus juist voor een nieuwe overeenkomst: een Turkijedeal 2.0. ,,Hoe sneller iedereen hier een stap terugdoet, hoe beter het voor iedereen is: voor de EU, voor Turkije én voor de vluchtelingen zelf.”
,,Wat we nu aan de Turks-Griekse grens zien? Twee overheden die angst hebben de controle te verliezen. Turkije ziet een stijgend aantal vluchtelingen uit Syrië naar hun grens komen. En Griekenland kampt nog met hun trauma uit 2015. Allebei de landen zijn nu aan het overreageren.
Turkije heeft daar wel een punt, stelt Knaus. ,,De Turken vinden Europa hypocriet: zij moeten Syrische vluchtelingen opvangen, maar Europa houdt zelf de grens wel dicht. Turkije vangt nu al meer Syriërs op dan de hele EU bij elkaar: zo’n 3,6 miljoen. Dat is echt een grote uitdaging voor ze. Het geld van de EU helpt ze daarbij, de opvang is er zelfs beter dan in sommige EU-landen.”
Waarmee de Oostenrijker doelt op Griekenland. Want hoewel daar sinds 2016 veel minder boten aankwamen op de eilanden, werd de chaos er niet minder op. De opvangkampen zijn er overvol, de omstandigheden slecht en de wachttijden voor alleen al zoiets als een afspraak met een asielbeambte soms al meer dan een jaar. De één op één-uitwisselingsregeling met Turkije bracht ook nauwelijks verlichting: dat ging tot maart vorig jaar maar om zo’n 20.000 Syriërs.
Terugblik;
Wat ?
Bijna een miljoen vluchtelingen verblijven in Syrië bij de Turkse grens. Gevlucht voor de strijd om het laatste rebellenbolwerk van het land: Idlib.
Rond die stad vecht het Syrische leger met Russische steun tegen de laatste opstandige rebellen die hulp krijgen van het Turkse leger.
Waar gaat de strijd om?
Idlib is het laatste rebellenbolwerk in Syrië dat nog niet door de Syrische president Bashar al-Assad is ingenomen. De stad speelde een hoofdrol tijdens het begin van de opstand tegen de president, en kwam in 2011 kortstondig in handen van opstandelingen tot het Syrische leger de stad een jaar later weer innam.
Kaart
Bekijk hier een actuele kaart met gevechten en bomaanslagen in Syrie
In 2015 werd Idlib ingenomen door rebellengroepering Jabhat Al-Nusra dat toen nog deel uitmaakte van Al-Qa’ida. Later splitste Al-Nusra zich af en fuseerde met andere jihadisten tot Hayat Tahrir al-Sham.
Vijf jaar later is de stad opnieuw het toneel van een veroveringspoging door Assad. Begin februari kreeg het regeringsleger voor het eerst sinds 2012 weer de controle over de belangrijke snelweg M5, die loopt van de hoofdstad Damascus naar Aleppo. Daardoor werd Idlib afgesneden van omliggend rebellengebied en verdween voor burgers een belangrijke vluchtroute.
AD 29.02.2020
Syrische rebellen meldden donderdag dat zij weer een dorp bij de snelweg hebben ingenomen, maar tegelijk ontkende Rusland dat. De herovering van de snelweg is een symbool van Assads wederopstanding. De Syrische president heeft een groot deel van Syrië weer onder controle.
Rusland steunt Assad militair bij zijn herovering van gebied op rebellen. Turkije viel vorig jaar Noordoost-Syrië binnen om te voorkomen dat de Koerden, die veelal in dat gebied wonen, een eigen staat stichten. Dat is voor de Turkse president Recep Tayyip Erdogan ook het motief om de rebellen in Idlib te steunen.
De Turkse president heeft duizenden manschappen naar de regio gestuurd om het Syrisch-Russische offensief te stoppen. Tot nu toe zijn daarbij negentien Turkse soldaten omgekomen.
Hoe groot is de vluchtelingenstroom uit Idlib?
Als laatste stad in handen van de rebellen is Idlib gegroeid van een provinciestad naar een bolwerk met zo’n drie miljoen inwoners. Bijna een miljoen op de vlucht geslagen Syriërs verblijven vlak bij de gesloten Turkse grens. Daar leven zij in erbarmelijke omstandigheden door het winterse weer. Volgens TheNew York Times vriezen er kinderen dood.
Eerder waarschuwden hulporganisaties voor een humanitaire ramp erger dan de hongersnood in Jemen en spraken van mogelijk ‘apocalyptische situaties’. Turkije, dat al 3,6 miljoen Syrische vluchtelingen opvangt, zegt dat het geen nieuwe vluchtelingen aan kan.
Hoe reageert de Europese Unie?
Met een brandbrief riepen veertien EU-landen woensdag op tot een staakt-het-vuren. Ook de Nederlandse minister van Buitenlandse Zaken, Stef Blok, ondertekende de brief, die is gepubliceerd in dagblad Trouw.
Blok schreef: ‘Als gevolg van niet aflatende luchtaanvallen en het droppen van vatenbommen zijn in een paar weken tijd bijna een miljoen Syriërs weer op de vlucht geslagen. Hulpinstanties zijn overweldigd. Honderdduizenden mensen – veelal kinderen – zoeken wanhopig toevlucht in geïmproviseerde kampen en staan bloot aan vrieskou, honger en epidemieën.’
De brief lijkt weinig effect te hebben. Woensdag zei de Turkse president Erdogan dat hij zijn geduld verliest met het Syrische regime en zijn Russische bondgenoot. Volgens Erdogan wil Rusland de ernst van de humanitaire crisis in Idlib niet inzien. Hij waarschuwt dat hij na eind februari alles zal doen om de Turkse observatieposten in Noordoost Syrië weer in handen te krijgen.
RTL 24.08.2020 Een 27-jarige Syriëgangster is vorige week donderdag bij terugkeer op Schiphol aangehouden. De vrouw werd eerder deze maand door de Turkse politie aangehouden en vorige week het land uitgezet.
Dat meldt het Openbaar Ministerie. De vrouw reisde vermoedelijk in 2014 en 2016 vanuit Duitsland naar Syrië om deel te nemen aan de gewapende jihadistische strijd. Het landelijk parket had voor de vrouw een Europees aanhoudingsbevel uitgegeven. Daarop is ze eerder deze maand in Turkije aangehouden.
De vrouw is onder begeleiding van de Koninklijke Marechaussee naar Nederland gevlogen. Justitie verdenkt haar van deelneming aan een terroristische organisatie en het voorbereiden van een terroristisch misdrijf. De rechter-commissaris heeft haar voor twee weken in bewaring gesteld.
Telegraaf 24.08.2020 Een 27-jarige Syriëgangster is vorige week toen ze terugkeerde naar Nederland op Schiphol aangehouden. De vrouw werd eerder deze maand door de Turkse politie aangehouden en vorige week het land uitgezet. Donderdag kwam ze aan op Schiphol.
Het Openbaar Ministerie laat weten dat de vrouw vermoedelijk in 2014 en 2016 vanuit Duitsland naar Syrië was gereisd om zich daar aan te sluiten bij de jihad. Ze wordt verdacht van deelneming aan een terroristische organisatie en het voorbereiden van een terroristisch misdrijf.
De rechter-commissaris heeft haar maandag voor twee weken in bewaring gesteld.
NOS 03.04.2020 Verschillende Europese landen nemen binnenkort de eerste minderjarige vluchtelingenkinderen zonder familie over uit kampen in Griekenland. Het zou in totaal om 1600 kinderen gaan. Dat melden hulporganisaties Vluchtelingenwerk Nederland, Defence for Children en Stichting Vluchteling.
Eerder werd al duidelijk dat Nederland niet van plan is om mee te doen.
Naast Luxemburg, zullen ook Duitsland, Frankrijk, Portugal, Ierland, Finland en Kroatië binnenkort een deel van de kinderen opvangen. Vluchtelingenwerk Nederland meldt dat Luxemburg nog voor Pasen de eerste kinderen overneemt.
Dertig gemeenten
Begin maart riepen de hulporganisaties Nederlandse gemeenten op om ten minste 500 kinderen op te vangen uit de overvolle Griekse kampen. Dertig Nederlandse gemeenten toonden zich bereid dit te doen, zeggen de organisaties. “Deze gemeenten geven daarmee het krachtige signaal af dat er wel degelijk voldoende draagvlak is om dit op te lossen.”
In oktober vroeg Griekenland al aan de Europese lidstaten om 2500 van dit soort alleenstaande vluchtelingen op te vangen die in de kampen en daarbuiten verblijven. De hulporganisaties zien graag dat Nederland ook een deel van de vluchtelingenkinderen opneemt, maar het kabinet is dat dus niet van plan.
NOS 07.03.2020 Spanningen tussen Brussel en Turkije. Reden? De zogenoemde Turkije-deal uit 2016. Mede dankzij die politieke deal tussen Turkije en de EU kwam er een einde aan de vluchtelingencrisis die toen de Europese Unie maanden in haar greep hield.
Maar de deal staat op losse schroeven. Zowel Turkije als de Europese Unie vindt dat de deal een update nodig heeft. President Erdogan organiseert daarom vandaag een telefonische (vanwege het coronavirus) minitop met bondskanselier Merkel en de Franse president Macron. Daaruit zal moeten blijken of Turkije en de EU samen tot een oplossing kunnen komen.
Eerst de Turkije-deal. Daarin is vastgelegd dat Turkije de migrantenstroom naar Europa zou stoppen door de migranten zelf op te nemen. In ruil daarvoor krijgt het land miljarden euro’s steun van de EU.
Wat houdt de Turkije-deal ook alweer in en waar liggen de knelpunten? In deze slider zetten we het voor je op een rij:
1/4 NOS
2/4 NOS
3/4 NOS
4/4 NOS
Eind vorige maand ging de Turkse president Erdogan lijnrecht tegen de deal in door de Turkse grens met Griekenland open te gooien. Dat was tegen het zere been van de Europese Unie. EU-president Michel en commissievoorzitter Von der Leyen riepen Erdogan vorige week op om de Turkije-deal na te blijven leven en dus onmiddellijk weer de grens te sluiten voor migranten.
Maar die oproep lijkt weinig uitgehaald te hebben, vertelt EU-correspondent Bert van Slooten. “Op de weg terug van de bespreking zou Erdogan opnieuw gezegd hebben dat hij niet van plan is om zich aan de Turkije-deal te houden.”
De afspraken schenden dient voor Erdogan namelijk een strategisch belang, legt Turkije-correspondent Melvyn Ingleby uit. “De Turken hebben het idee dat ze alleen op deze manier, door druk te zetten op de Griekse grens, de EU kunnen laten voelen hoe de druk op de Syrische grens voor Turkije aanvoelt.”
Harde eisen
De verwachting is dat Turkije vanmiddag harde eisen op tafel zal leggen, bijvoorbeeld over het aantal vluchtelingen dat de EU nu opvangt. “In Turkije zijn zo’n 3,6 miljoen Syriërs en in totaal meer dan 4 miljoen vluchtelingen. Erdogan vindt dat de druk op Turkije te groot is en gaat dus waarschijnlijk eisen dat de EU meer vluchtelingen moet opvangen”, zegt Ingleby.
Uiteraard zal ook het onderwerp ‘geld’ op de agenda staan. Een punt waar Turkije en de EU het niet over eens zijn. “In de huidige deal staat vastgelegd hoeveel geld er naar welk project gaat”, legt Van Slooten uit. “Maar Erdogan ziet liever dat het geld naar Ankara over wordt gemaakt zodat zij kunnen beslissen over de besteding ervan.”
“Turkije wil ook meer hulp en samenwerking met betrekking tot de strijd in Idlib”, vertelt Ingleby. “Daar staan een miljoen vluchtelingen aan de poort te rammelen om Turkije in te gaan. Er staat een grensmuur, maar als in Idlib de bommen vallen dan houdt die muur de vluchtelingenstroom niet tegen.”
De kans is groot dat Erdogan de EU op haar verantwoordelijkheden wijst. “Erdogan wil de EU-leiders vragen om duidelijk hun steun uit te spreken aan Turkije zodat Turkije sterker staat in zijn pogingen Rusland en het Syrische regime terug te dringen.”
NU 12.03.2020 De Europese Unie heeft aangekondigd vergoedingen van 2.000 euro aan te bieden aan vijfduizend migranten op Griekse eilanden als zij terugkeren naar het land van herkomst.
Het gaat bij deze regeling om migranten die voor 1 januari 2020 aan land kwamen op een Grieks eiland voor de Turkse kust. Het gaat voornamelijk om migranten op Samos, Lesbos en Chios.
EU-commissaris Ylva Johansson (Migratie) zei donderdag dat het besluit in samenspraak met de Griekse regering is genomen. Migranten die de vergoeding willen ontvangen, moeten zich binnen een maand melden.
Deze maand bereikten honderden migranten de Griekse eilanden dicht bij Turkije. Kampen op bijvoorbeeld het eiland Lesbos zitten al overvol. In totaal verblijven zo’n 42.000 migranten op de Griekse eilanden, terwijl in de kampen maar plaats is voor 6.000 mensen.
De Turkse president Recep Tayyip Erdogan besloot een aantal weken geleden om de grens met Europa te openen. Sindsdien hebben duizenden vluchtelingen de grens met Europa proberen te bereiken. Op de eilanden Lesbos en Chios zijn tientallen gewonden gevallen bij gevechten tussen eilandbewoners en de Griekse politie.
De Griekse regering is van plan om nieuwe kampen te bouwen. Een aantal Grieken is daar boos over en probeert te voorkomen dat meer migranten het land binnenkomen.
NOS 12.03.2020 De Europese Unie stelt een vertrekpremie beschikbaar voor 5000 migranten die vóór 1 januari van dit jaar op een Grieks eiland voor de Turkse kust zijn gearriveerd. Migranten die naar hun land terugkeren kunnen 2000 euro tegemoetzien. Migranten die er gebruik van willen maken, moeten zich binnen een maand melden, zei EU-commissaris voor Migratie Ylva Johansson in Athene.
Deze maand waagden weer honderden migranten de oversteek van Turkije naar eilanden als Lesbos, Chios en Samos. Dat was nadat de Turkse regering bekend had gemaakt dat migranten die naar de EU wilden niet langer werden tegengehouden.
In de migrantenkampen op deze eilanden is een onhoudbare situatie ontstaan. Ze zijn berekend op 6000 asielzoekers, maar er verblijven er nu 42.500 onder erbarmelijke omstandigheden. Volgens de EU zitten daar 5500 minderjarigen bij, die zonder begeleiding van een familielid in Griekenland zijn terechtgekomen. Veruit de meesten zijn ouder dan 13 jaar.
EU-commissaris Ylva JohanssonEPA
Zeven EU-landen hebben zich bereid verklaard in totaal 1600 migranten die nu op de Griekse eilanden bivakkeren, toe te laten. Johansson noemde dat een “goede start”. Volgens haar gaat het specifiek om kinderen en andere kwetsbare groepen, maar dat lichtte ze niet verder toe. De landen die bereid zijn migranten op te nemen, zijn Duitsland, Frankrijk, Ierland, Finland, Portugal, Luxemburg en Kroatië.
Johansson wil in mei op een conferentie in Griekenland verdere besluiten nemen over hoe de kinderen en jeugdigen in Griekse opvangkampen geholpen kunnen worden. De Griekse minister voor Migratie Mitarakis eiste opnieuw een snelle en rechtvaardige verdeling van migranten over de EU.
NOS 12.03.2020 Rusland en Turkije hebben meer details afgesproken over het staakt-het-vuren in Idlib. Vorige week werden de twee landen het eens over een gevechtspauze in de Syrische provincie die grenst aan Turkije.
De onderhandelingen zijn nog altijd bezig, zei de Turkse minister van Defensie Akar tegen Turkse staatsmedia. Veel nieuwe details maakte hij dan ook niet bekend. De Turkse troepen blijven volgens hem in ieder geval op dezelfde plek zolang het staakt-het-vuren niet wordt geschonden. Terugtrekken is volgens Akar niet aan de orde.
Rusland en Turkije praten onder andere nog over gezamenlijke patrouilles in de veiligheidszone van 12 kilometer breed, die Idlib van oost naar west in tweeën deelt. De twee landen gaan die patrouilles samen doen, werd eerder al afgesproken.
Vluchtelingenstroom
De Russische president Poetin zei vorige week dat hij hoopt dat het staakt-het-vuren een einde maakt aan de humanitaire crisis in Idlib. De Syrische provincie is het laatste grote bolwerk van de rebellen die vechten tegen president Assad.
Het Syrische leger vecht er met steun van Moskou tegen de Syrische opstandelingen, die door Ankara worden gesteund. Vooral in het zuiden van Idlib was er afgelopen week nog geweld tussen opstandelingen en het Syrische regeringsleger. Dat komt doordat Turkije de rebellen daar niet in de hand heeft. Door het geweld is een grote vluchtelingenstroom ontstaan, vooral richting Turkije, waar al 3,6 miljoen Syrische vluchtelingen zitten.
Grenzen dicht
Maandag was er in Brussel overleg tussen voorzitter van de Europese Raad Michel en Erdogan over de crisis aan de Turks-Griekse grens, die is veroorzaakt doordat Erdogan de grenzen naar Europa openzette.
Ankara wil dat de versoepeling van visumverplichtingen voor Turkse burgers uit de Turkije-deal van 2016 er snel komt. Brussel benadrukte dat Erdogan de grens weer moet sluiten voor migranten.
AD 12.03.2020 Zeker achttien leden van een Iraakse paramilitaire groep zijn woensdagavond door luchtaanvallen in het oosten van Syrië om het leven gekomen. Dat heeft het Syrisch Observatorium voor de Mensenrechten naar buiten gebracht.
De strijders stierven nadat hun stellingen in de buurt van Boukamal, vlakbij de grens met Irak, werden aangevallen.
Voor de luchtaanvallen werden vijftien raketten afgevuurd op een militaire basis in Irak. Twee Amerikanen en een Brit lieten het leven, ongeveer twaalf manschappen van de door de Verenigde Staten geleide internationale coalitie raakten gewond.
AD 11.03.2020 Het Turkse ministerie van Buitenlandse Zaken heeft de Griekse ambassadeur in Ankara woensdag bijeengeroepen om te protesteren tegen ‘schendingen’ van de territoriale wateren en om Griekenland te waarschuwen voor zijn grenseenheden, verklaarde een Turkse diplomaat tegenover persbureau AFP.
Het ministerie verklaarde tegenover de Griekse ambassadeur Michael-Christos Diamessis dat “de schendingen van de Turkse territoriale wateren moeten stoppen en dat Griekenland zijn eenheden gestationeerd aan de landgrens waarschuwt”, zei de diplomaat die anoniem wenst te blijven. Deze bron bevestigde informatie van het persbureau Anadolu.
Turkije hoopt dat Turkse journalisten niet langer zullen worden gearresteerd op de eilanden Rhodos en Lesbos waar “zij de humanitaire situatie van asielzoekers verslaan”, voegde de bron toe zonder details te verstrekken.
Eerder vandaag zei de Griekse kustwacht dat een Turks patrouillevaartuig een van haar schepen had geraakt met slechts geringe schade als gevolg.
Gespannen
De situatie blijft gespannen tussen Griekenland en Turkije, dat op 28 februari waarschuwde dat het asielzoekers niet langer zou beletten de Europese Unie binnen te komen. De aankondiging bracht duizenden migranten ertoe om zich te verzamelen bij de Grieks-Turkse grens en de Egeïsche Zee over te steken. Volgens Erdogan staken in één dag tijd zeker 18.000 migranten de grens tussen Turkije en Europa over. Griekenland zei zondag dat al zeker 66 migranten zijn gearresteerd en zo’n 4.000 werden tegengehouden.
De Griekse oproerpolitie werd ingezet om met traangas en waterkanonnen meer dan 35.000 mensen aan de landgrens met Turkije vast te houden.
Olie op het vuur
De Turkse president Recep Tayyip Erdogan gooide vandaag nog meer olie op het vuur door te zeggen dat ‘er geen verschil is tussen wat de nazi’s deden en de taferelen bij de Griekse grens’.
Griekenland heeft het gebruik van geweld ontkend en Turkije ervan beschuldigd wanhopige mensen ertoe te hebben aangezet gevaarlijke pogingen te ondernemen om de Europese Unie binnen te komen.
Erdogan sprak maandag in Brussel met EU-president Charles Michel en Europees Commissievoorzitter Ursula von der Leyen. Die laatste verklaarde voorafgaand aan het gesprek dat Turkije vluchtelingen en migranten moet weghalen bij de grens met Griekenland. ,,Een oplossing vinden vereist dat de druk op de grens wordt verminderd”, aldus Von der Leyen. Zij ziet het gesprek met Erdogan als de “herstart van een dialoog”, die uiteindelijk moet leiden tot een “routekaart” naar een betere relatie met Turkije. ,,We moeten er alles aan doen om de situatie te kalmeren.”
Telegraaf 11.02.2020 De Turkse president Recep Tayyip Erdogan zegt dat Turkije de grenzen met de Europese Unie openhoudt, totdat de EU aan alle eisen voldoet. Sinds Turkije de grenzen heeft opengesteld, zijn duizenden mensen richting de grenzen met de EU getrokken.
„Tot de EU aan al onze eisen omtrent vrij verkeer van goederen en personen voldoet en betere financiële hulp aanbiedt, houden wij de grenzen open”, aldus Erdogan in een toespraak.
Hij zei dat hij de grenzen ook heeft opengesteld om de druk op Europa te vergroten om mee te helpen met de strijd in Syrië. Turkije is dat land binnengevallen en strijdt momenteel tegen rebellen en tegen het Syrische regeringsleger.
De Turkse president haalde in de toespraak uit naar de Grieken om hoe zij de vluchtelingen aan de grens behandelen. Griekenland heeft traangas afgeschoten op duizenden migranten die probeerden de grens over te steken. „Er is geen verschil tussen wat de nazi’s deden en hoe de Grieken aan de grens handelen.”
Migrantencrisis
Volgende week houdt Turkije een top met de leiders van Frankrijk, Duitsland en mogelijk Groot-Brittannië om verder te praten over de migrantencrisis. Een gesprek in Brussel tussen Erdogan en leiders van de Europese Unie over de crisis leverde maandagavond weinig op. Beide partijen gaan de komende dagen en weken samen in kaart brengen wat er van de afspraken in de vluchtelingendeal uit 2016 is uitgevoerd en wat er nog moet gebeuren.
AD 11.03.2020 Minister Blok van Buitenlandse Zaken wil een no-flyzone boven de Syrische stad Idlib. Maar bondgenoot Rusland zal niet meewerken en het dient vooral dubieuze belangen van Turkije, stelt Sadet Karabulut, Tweede Kamerlid voor de SP.
De opmars van het door Rusland gesteunde Syrische regime in rebellenbolwerk Idlib heeft de afgelopen maanden geleid tot een humanitaire catastrofe, met honderden doden en een miljoen vluchtelingen. Oorlogsmisdaden en mensenrechtenschendingen zijn op grote schaal gepleegd. Het voor eens en altijd stoppen van dit geweld moet absolute topprioriteit zijn.
Minister Blok van Buitenlandse Zaken, doorgaans niet bekend om zijn ruige voorstellen, pleit voor een no-flyzone boven Idlib. Dat klinkt sympathiek. Iedereen wil dat het geweld stopt. Maar bij nadere beschouwing lijkt het plan vooral naïef. En, als het er al van komt, dient het vooral de belangen van Turkije en daaraan verbonden jihadistische milities.
Het is naïef omdat het afhankelijk is van toestemming van de bondgenoot van Syrië, Rusland, waarmee Blok over zijn voorstel in gesprek wil. Maar Moskou heeft in het verleden vliegverboden boven Syrië afgewezen.
Minister Blok kan zijn inspanningen beter richten op humanitaire hulp
De route via de Veiligheidsraad van de VN, waar Rusland vetomacht heeft, loopt daarom waarschijnlijk dood. In het verleden zijn no-flyzones steeds militair afgedwongen. Maar inzet van machtsmiddelen, waar geen volkenrechtelijk mandaat voor is, zit niet in het voorstel van Blok. Godzijdank, anders zou Nederland opnieuw verwikkeld kunnen raken in de oorlog in Syrië.
Het vliegverbod richt zich enkel op de Syrische luchtmacht. Hoewel er geen discussie over is dat het Assad-regime hoofdverantwoordelijke is voor het enorme leed in Syrië, betekent zo’n eenzijdige focus dat Turkije de handen vrij heeft. Dat is problematisch omdat Turkije zich openlijk mengt in de oorlog in Syrië, wat illegaal is. Ankara steunt (net als Nederland eerder) rebellengroepen die mensenrechtenschendingen en oorlogsmisdaden plegen, waaronder jihadistische groepen tot en met aan al-Qaeda gelieerde groepen.
Turkije is ook niet te beroerd vluchtelingen in te zetten om steun van Europa af te dwingen. Chantage die tot een lelijke Europese reflex leidt aan de Griekse grens.
In rebellenbolwerk Idlib is het aan al-Qaeda verbonden Hayat Tahrir al-Sham dominant. Een no-flyzone, of we het leuk vinden of niet, betekent daarom ook vrij spel voor deze jihadistische organisaties.
In plaats van een onrealistisch vliegverbod kan Blok zijn inspanningen beter richten op een staakt-het-vuren, humanitaire hulp en hervatting van diplomatiek overleg, onder leiding van de VN. Meer druk op alle strijdende partijen is daarbij nodig, bovenal op het Assad- regime en Rusland.
Turkije, dat er niet voor terugdeinst kwetsbare mensen in te zetten als pionnen in een smerig geopolitiek schaakspel, moet juist worden veroordeeld en niet gesteund, wat de Navo nu doet. Stevige maatregelen tegen Ankara zijn gerechtvaardigd, zoals een wapenembargo en verwijdering uit het Noord-Atlantische bondgenootschap.
Sadet Karabulut is Tweede Kamerlid voor de SP en woordvoerder Buitenlandse Zaken en Defensie.
RO 11.03.2020 Nederland gaat Griekenland verder ondersteunen bij het verbeteren van de migratieaanpak, mede in de context van de afspraken uit de EU-Turkije Verklaring. Dat is nodig, omdat de buitengrenzen van de Europese Unie en het Griekse asielsysteem onder druk staan. Dat meldde staatssecretaris Ankie Broekers-Knol (Asiel en Migratie) woensdag aan de Tweede Kamer.
Recent zijn er twee vrachtwagens met 71 generatoren, 4300 kussens, 6 tenten en 1900 nooddekens aan Griekenland geleverd. Die hulpgoederen komen bovenop de 30.000 dekens die afgelopen herfst al door Nederland aan de Griekse eilanden zijn verstrekt.
Experts
Ook levert Nederland extra experts. Sinds de migratiecrisis van 2015-2016 zijn tientallen medewerkers van de Immigratie- en Naturalisatiedienst, het Centraal Orgaan opvang asielzoekers, de Koninklijke Marechaussee en de Dienst Terugkeer en Vertrek in Griekenland actief. Op verzoek van Frontex komen daar nu nog 4 extra experts bij, die aan de slag gaan met grenscontroles tussen Griekenland en Turkije.
Verder komen er twee Nederlandse ‘eilandcoördinatoren’, die vanaf 1 mei via de EU uitgezonden worden naar de Griekse eilanden. Zij brengen alle partijen lokaal bij elkaar en zorgen dat knelpunten in procedures en opvang worden besproken en opgelost. Ook zijn zij de schakel naar de Europese Commissie en de lidstaten. Via ontwikkelingssamenwerking wordt 200.000 euro bijgedragen aan projecten om vluchtelingen psychisch te ondersteunen.
Herplaatsing
Ten tijde van de migratiecrisis in 2015-2016, stond Nederland vooraan met het leveren van haar aandeel aan relocatie: er zijn circa 1750 asielzoekers herplaatst vanuit Griekenland naar Nederland. Alleen Duitsland en Frankrijk herplaatsten meer mensen. Nederland zet sindsdien in op een structurele oplossing voor de Griekse problemen. Het opnemen van migranten in Nederland, specifiek alleenstaande minderjarige vluchtelingen, brengt een dergelijke oplossing niet dichterbij.
Structurele verbetering nodig
Nederland helpt Griekenland waar mogelijk. Tegelijkertijd dringt Nederland er samen met de EU bij Athene op aan om te komen tot structurele verbeteringen. De omstandigheden in de opvangkampen zijn onvoldoende, de asielprocedures gaan te langzaam en er moet meer worden gedaan aan terugkeer. Om die inspanningen te ondersteunen is door de EU sinds maart 2016 2,4 miljard euro uitgetrokken
Telegraaf 11.03.2020 Nederland is niet bereid om extra migrantenkinderen van de Griekse eilanden op te nemen. Daar puilen vluchtelingenkampen uit, maar volgens staatssecretaris Broekers-Knol (Justitie) is het geen ’structurele oplossing’ om kinderen naar Nederland te laten komen.
„We zijn bereid van alles te doen, maar we nemen niet ad hoc kinderen over.”
Linkse partijen in de Tweede Kamer dringen daar op aan. Volgens de staatssecretaris draagt Nederland al genoeg bij aan de situatie in Griekenland. „We leveren experts, juridische bijstand en dekens. Bovendien hebben we de afgelopen jaren al ons eerlijke deel geleverd door 1750 mensen over te nemen.” Broekers-Knol (Justitie) zegt dat het bovendien niet per definitie om vluchtelingen gaat. „Het zijn migranten.”
De VVD-bewindsvrouw erkent wel dat er een groot probleem is op de Griekse eilanden. „Het grijpt ook mij aan. Ik ben bezorgd over de situatie op de eilanden, ik heb daar ook aandacht voor gevraagd.”
Structurele oplossing
Toch wil het kabinet alleen kinderen overnemen als alle EU-lidstaten dat doen en als het onderdeel is van een structurele oplossing. „Want het kan niet zo zijn dat steeds dezelfde club zorgt voor een ad hoc oplossing.” Dat lijkt erg onwaarschijnlijk, al zijn een paar landen wél bereid een aandeel te leveren.
Het antwoord van de bewindsvrouw zorgde voor gemor bij sommige partijen. PvdA, SP, GroenLinks en ChristenUnie balen van het standpunt. „De situatie explodeert daar”, zegt CU-Kamerlid Voordewind.
„Eilandbewoners waren eerst nog sympathiek tegenover die groep, maar dat verandert ook.” GroenLinks-Kamerlid Van Ojik is bezorgd. „Het gaat om 40.000 mensen op de Griekse eilanden, inclusief veel alleenreizende kinderen. Iemand moet wat doen.”
Recent zijn er twee vrachtwagens met 71 generatoren, 4300 kussens, 6 tenten en 1900 nooddekens aan Griekenland geleverd. Die hulpgoederen komen bovenop de 30.000 dekens die afgelopen herfst al door Nederland aan de Griekse eilanden zijn verstrekt.
Experts
Ook levert Nederland extra experts. Sinds de migratiecrisis van 2015-2016 zijn tientallen medewerkers van de Immigratie- en Naturalisatiedienst, het Centraal Orgaan opvang asielzoekers, de Koninklijke Marechaussee en de Dienst Terugkeer en Vertrek in Griekenland actief. Op verzoek van Frontex komen daar nu nog 4 extra experts bij, die aan de slag gaan met grenscontroles tussen Griekenland en Turkije.
Verder komen er twee Nederlandse ‘eilandcoördinatoren’, die vanaf 1 mei via de EU uitgezonden worden naar de Griekse eilanden. Zij brengen alle partijen lokaal bij elkaar en zorgen dat knelpunten in procedures en opvang worden besproken en opgelost. Ook zijn zij de schakel naar de Europese Commissie en de lidstaten. Via ontwikkelingssamenwerking wordt 200.000 euro bijgedragen aan projecten om vluchtelingen psychisch te ondersteunen.
NU 11.03.2020 Steeds meer gemeenten steunen de oproep van hulporganisaties om vijfhonderd minderjarige vluchtelingen over te nemen van Griekenland. De teller staat inmiddels op zestien, meldt VluchtelingenWerk Nederland woensdag.
De hulporganisatie probeert samen met Stichting Vluchteling en Defence for Children zoveel mogelijk gemeenten achter zich te krijgen. Hiermee willen de organisaties het kabinet laten zien dat er draagvlak is voor de opvang van de jonge vluchtelingen.
Staatssecretaris Ankie Broekers-Knol (Asiel en Migratie) meldt woensdag dat Nederland Griekenland extra hulp gaat bieden en zich zal blijven inzetten voor een structurele oplossing. Er wordt ook gezegd dat het opnemen van alleenstaande minderjarige vluchtelingen “een dergelijke oplossing niet dichterbij brengt”.
Griekenland vroeg de EU-lidstaten in oktober 2.500 alleenstaande minderjarigen over te nemen, maar het bleef vervolgens lange tijd stil. Volgens Martijn van der Linden van VluchtelingenWerk Nederland is dat veranderd nu Turkije vluchtelingen de grens naar Europa laat oversteken.
Meerdere landen hebben recentelijk laten weten Griekenland te willen helpen. Het gaat om onder meer Duitsland. “Daar gaven gemeenten aan dat ze wilden dat Duitsland gehoor gaf aan de hulpvraag”, aldus de woordvoerder. “De regering heeft twee dagen geleden besloten ja te zeggen.”
Oproep gesteund door Amsterdam en Utrecht
De drie hulporganisaties hopen in Nederland op hetzelfde resultaat als in Duitsland en hebben daarom vrijdag alle Nederlandse gemeenten benaderd. Zestien gemeenten, waaronder Amsterdam, Utrecht, Den Haag, Groningen en Nijmegen, zeggen de oproep te steunen. In tientallen andere gemeenteraden wordt het onderwerp nog besproken.
Gemeenten die de oproep steunen, krijgen in de praktijk niet direct een aantal kinderen op de stoep. Van der Linden benadrukt dat het kabinet uiteindelijk de knoop moet doorhakken. Daarnaast wordt de opvang van vluchtelingenkinderen landelijk geregeld. Ook zijn er nog geen concrete afspraken over welke landen de kinderen gaan opvangen en wat de verdeling wordt.
Zo leven vluchtelingen in een kamp op het Griekse Lesbos
Vijfduizend vluchtelingenkinderen alleen in Griekenland
Op Lesbos leven meer dan twintigduizend vluchtelingen, terwijl er op het eiland maar plek is voor drieduizend. In de Griekse vluchtelingenkampen zitten volgens de hulporganisaties meer dan vijfduizend minderjarigen die geen ouder of andere voogd bij zich hebben.
Doordat vluchtelingen vanuit Turkije weer massaal Europa proberen te bereiken, vrezen de hulporganisaties dat de leefomstandigheden van de kinderen verslechteren. “De modder stroomt al over je tenen”, vertelt Van der Linden over Lesbos. “En de ratten lopen overal doorheen.”
Hulporganisatie Artsen zonder Grenzen besloot vorige week al haar activiteiten op het eiland te staken, omdat de situatie niet veilig was voor hulpverleners. Na twee dagen werden de werkzaamheden weer hervat.
NU 10.03.2020 De EU komt de afspraken uit de Turkijedeal niet na, zei de Turkse minister van Buitenlandse Zaken Mevlüt Çavusoglu dinsdag na overleg in Brussel over de migratiecrisis aan de Turks-Griekse grens. Ankara wil graag dat de afspraken worden aangescherpt om het probleem op te kunnen lossen.
Volgens Ankara betaalt de EU te weinig mee aan de opvang van vluchtelingen. Çavusoglu zegt dat de EU slechts de helft van de beloofde 6 miljard euro, bedoeld voor de opvang, het voeden en de scholing van 3,6 miljoen vluchtelingen in Turkije, heeft overgemaakt. Het land wil steun voor de strijd die Turkije voert in de Syrische provincie Idlib.
Verder neemt Ankara het de EU kwalijk dat de afspraken over versoepeling van visumverplichtingen voor Turkse burgers niet worden nagekomen. Brussel beloofde Turkije de afschaffing van EU-visumplicht voor Turkse burgers. Ook zouden gesprekken over een EU-lidmaatschap worden hervat.
In de in 2016 gemaakte Turkijedeal zou Ankara – in ruil voor onder meer financiële steun – migranten tegenhouden. Vier jaar wist de EU hiermee tijd te kopen, maar tot een oplossing kwam het niet. De Turkse president Recep Tayyip Erdogan besloot eind februari de grenzen open te gooien.
Het hoofd van de Europese Commissie Ursula von der Leyen zei maandag dat Erdogan eerst moet ophouden met het aanmoedigen van migranten om de oversteek naar Griekenland te maken. Pas daarna valt er volgens haar over hulp te praten. “De gebeurtenissen aan de Turks-Griekse grens duiden op een politiek drukmiddel vanuit Turkije”, aldus Von der Leyen.
Erdogan liet dinsdag weten daar niet aan te denken. “Ons voorstel is dat Griekenland de grenzen opent. De migranten blijven daar niet, maar steken over naar andere Europese landen.”
De Turkse president riep verder op tot een “rechtvaardige, humane verdeling” van de last.
Volgende week dinsdag organiseert Erdogan een kleine migratietop in Istanboel om met de Duitse bondskanselier Angela Merkel en de Franse president Emmanuel Macron verder te praten over de kwestie. Ook de Britse premier Boris Johnson is welkom. Het is onduidelijk of de genoemde leiders naar Istanboel afreizen.
NOS 10.03.2020 In een eerste reactie na het overleg in Brussel over de migratiecrisis aan de Turks-Griekse grens heeft Ankara laten weten dat de afspraken uit de Turkije-deal (2016) moeten worden aangescherpt. Minister van Buitenlandse Zaken Cavusoglu zei vanochtend dat de EU de beloofde versoepeling van visumverplichtingen voor Turkse burgers moet nakomen en dat ook de afspraken over de douane-unie moeten worden aangepast.
Cavosoglu vergezelde president Erdogan gisteravond bij een bespreking in Brussel met EU-president Michel en Commissievoorzitter Von der Leyen. Die twee gaven Erdogan te verstaan dat Turkije de grens weer moet sluiten voor migranten. Turkije zette zo’n twee weken geleden de deur naar Europa open voor migranten, in weerwil van de afspraak dat de migranten tegengehouden zouden worden.
Ankara vindt dat de EU zijn afspraken niet nakomt en te weinig meebetaalt aan de opvang van de vluchtelingen. Het land wil bovendien steun voor de strijd die het Turkse leger voert in de Syrische provincie Idlib. Na afloop van het overleg bleef Erdogan weg bij de geplande gezamenlijke persconferentie en vertrok hij zwijgend naar huis.
Minitop in Istanbul
Vanmiddag werd bekend dat de president tijdens de terugreis tegen journalisten heeft gezegd dat hij een minitop organiseert met bondskanselier Merkel en de Frans president Macron. Ook de Britse premier Johnson is welkom, zei Erdogan. De top staat gepland voor komende dinsdag in Istanbul. Waarom Erdogan deze strategie kiest en of Merkel en Macron al hebben toegezegd te komen, is onbekend.
Cavusoglu sprak vanochtend over “een nieuwe fase” in de dialoog tussen Brussel en Ankara. “Verdere stappen zijn nodig om onze betrekkingen op een realistische wijze voort te zetten”, voegde hij er zonder verdere uitleg aan toe.
Turkije huisvest 3,6 miljoen Syrische vluchtelingen. De EU sprak in 2016 af dat er in ruil voor het tegenhouden van migranten duizenden vluchtelingen uit Turkse opvangkampen naar Europa gehaald zouden worden. Brussel komt die toezegging niet na, onder meer vanwege de verdeeldheid onder de lidstaten over de opvang. Ook de beloofde intensivering van gesprekken over een EU-lidmaatschap voor Turkije is uitgebleven. De spanningen in de relatie met Brussel zijn daarentegen steeds verder opgelopen.
Griekenland houdt de grens dicht
Nadat Turkije zijn grens naar Griekenland had opengezet, verzamelden zich tienduizenden migranten voor de Griekse grenshekken, maar Athene weigert hen binnen te laten. Mensen bivakkeren er al dagenlang in de kou, de omstandigheden zijn uitgesproken slecht.
In het zuiden, langs de grens met Syrië, hebben zich aan de Syrische kant nog eens honderdduizenden vluchtelingen verzameld, die op drift zijn geraakt door het recente offensief van het Syrische regeringsleger en Russische bommenwerpers. Turkije laat hen niet binnen en heeft zich in de strijd gemengd in de hoop de vluchtelingenstroom te kunnen keren.
Telegraaf 10.03.2020 De Turkse president Recep Tayyip Erdogan zal komende dinsdag een top organiseren in Istanbul met de leiders van Frankrijk, Duitsland en mogelijk Groot-Brittannië om verder te praten over de migrantencrisis. Turkije heeft recentelijk zijn grenzen opengezet om migranten een vrije doortocht naar Europa te bieden, maar Griekenland en Bulgarije houden ze tegen.
Sprekend tot verslaggevers in zijn vliegtuig, dat terugkeerde uit Brussel, zei Erdogan dat hij niet overweegt de grenzen met Europa te sluiten en dat Griekenland zijn eigen poorten moet openen.
Het gesprek in Brussel tussen Erdogan en leiders van de Europese Unie over de crisis leverde maandagavond weinig op. Beide partijen gaan de komende dagen en weken samen in kaart brengen wat er van de afspraken in de vluchtelingendeal uit 2016 is uitgevoerd en wat er nog moet gebeuren.
De EU en Ankara spraken in maart 2016 af dat Turkije zijn grenzen beter bewaakt en er illegalen vandaan houdt. Turkije neemt volgens de afspraken ook in Griekenland afgewezen vluchtelingen terug als ze vanuit Turkije dat land zijn binnengekomen. Europa heeft toen extra financiële hulp toegezegd en onder meer zicht geboden op visumvrij reizen voor Turken die naar de EU willen.
NU 09.03.2020 De onenigheid tussen Turkije en de Europese Unie over de migrantenstroom moet de komende dagen worden opgelost. Dat zeggen de voorzitters van de Europese Raad en de Europese Commissie maandagavond na een bezoek van de Turkse president Recep Tayyip Erdogan.
Erdogan was in Brussel omdat hij steun wil van de EU en de NAVO bij de strijd in Syrië en de opvang van vluchtelingen. Erdogan heeft al meermaals laten weten dat Turkije de grote hoeveelheid vluchtelingen uit Syrië niet aankan en dat hij hulp van de Europese Unie nodig heeft.
De komende dagen gaan de Europese Unie en Turkije de meningsverschillen over de migratiestroom die zijn vastgelegd in de Turkije-deal uitpraten.
Het hoofd van de Europese Commissie Ursula von der Leyden zei voor de ontmoeting dat Erdogan eerst moet ophouden om migranten aan te moedigen om de oversteek naar Griekenland te maken. Pas dan is er te praten over hulp van de Europese Unie. “De gebeurtenissen aan de Turks-Griekse grens duiden op een politiek drukmiddel vanuit Turkije. Pas als die druk weg is, kunnen we verder praten.”
Turkije herbergt momenteel zo’n 3,6 miljoen vluchtelingen en door de huidige onrust in de Syrische regio Idlib zouden er nog eens honderdduizenden bij kunnen komen.
Ruim een week geleden opende Erdogan daarom de grens met Griekenland. Tienduizenden migranten verlieten daarop Turkije, maar kwamen Griekenland niet binnen en zitten sindsdien vast in een stukje niemandsland. Beide landen willen de migranten niet (opnieuw) toelaten en vuren over en weer traangas af.
NOS 09.03.2020 Turkije moet stoppen met het doorlaten van vluchtelingen. Dat is de boodschap die de Turkse premier Erdogan vandaag in Brussel te horen kreeg. Hij moet zich houden aan de afspraken die in 2016 zijn gemaakt bij de zogenoemde Turkije-deal.
Volgens de voorzitter van de Europese Commissie Ursula von der Leyen gaan de Europese Unie en Turkije nu inventariseren wat er goed is gegaan met de Turkije-deal, maar ook wat er niet goed is gegaan.
Goed startpunt
“We hebben de Turkse president eraan herinnerd dat hij ook verplichtingen heeft”, zei de voorzitter van de Europese Raad Charles Michel na het gesprek over het standpunt van de EU. De evaluatie zal de komende dagen door ambtenaren worden besproken, daarna worden conclusies getrokken.
Commissievoorzitter Von der Leyen noemde het gesprek “een goed startpunt in het proces”. De Turkse president verliet Brussel meteen na het gesprek zonder persconferentie.
Eerder op de dag zei Erdogan dat de NAVO-bondgenoten solidair moeten zijn met zijn land. “Niemand heeft de luxe om afzijdig te blijven”, aldus de Turkse president.
Von der Leyen is het daar wel mee eens, maar ze wil dat Turkije geen oneigenlijke drukmiddelen gebruikt en de vluchtelingen en migranten bij de grens met Griekenland weghaalt.
Geweld is onacceptabel
“We kunnen alleen een oplossing vinden als de druk op de grens wordt verminderd”, zei Von der Leyen. “De grenzen moeten worden gerespecteerd.”
Op de vraag of de Europese Unie niet ook het geweld van Griekenland tegen de vluchtelingen moest veroordelen, zei Von der Leyen elke vorm van disproportioneel geweld onacceptabel te vinden.
AD 09.03.2020 Het gesprek tussen de Turkse president Recep Tayyip Erdogan en leiders van de Europese Unie over de crisis bij de Turks-Griekse grens heeft vanavond geen concrete resultaten opgeleverd. Beide partijen gaan de komende dagen en weken samen in kaart brengen wat er van de afspraken in de vluchtelingendeal uit 2016 is uitgevoerd en wat er nog moet gebeuren.
Erdogan verliet het gebouw van de Europese Raad na een gesprek van zo’n twee uur met Europees commissievoorzitter Ursula von der Leyen en EU-president Charles Michel. Het was een eerste stap om de dialoog op termijn te verbeteren, zei Michel. “De goede richting denk ik.”
Volgens Von der Leyen is het “goed dat de communicatielijnen open zijn. We hebben duidelijk meningsverschillen, maar het was een goed gesprek. We moeten ons nu richten op de weg vooruit.”
In de deal uit 2016 beloofde Turkije migranten en vluchtelingen tegen te houden. In ruil stelde de EU 6 miljard euro beschikbaar voor de opvang van Syrische vluchtelingen in Turkije. Erdogan zette de grens bij Griekenland tien dagen geleden open, tot ongenoegen van Europa. De Griekse grens blijft afgesloten. Aan de Turkse kant bivakkeren duizenden mensen.
Stoltenberg
Turkse president Recep Tayyip Erdogan vindt het belangrijk dat NAVO-bondgenoten zich solidair tonen met Ankara. Geen enkel Europees land heeft de luxe om onverschillig te zijn voor de gevechten en de humanitaire situatie in Syrië, zo verklaarde hij na een onderhoud met NAVO-topman Jens Stoltenberg in de Turkse ambassade in Brussel. Erdogan zei erop te vertrouwen dat het goed zal komen.
Volgens Stoltenberg zal de NAVO de “belangrijke bondgenoot” Turkije blijven steunen met onder meer defensieve raketsystemen. De militaire alliantie verkent wat nog meer kan worden gedaan om Turkije te beschermen, zei Stoltenberg, terwijl hij Syrië en Rusland verantwoordelijk hield voor “onnoemelijk menselijk leed”.
Raadsvoorzitter Michel
Hij sprak zijn zorgen uit over de “serieuze situatie” aan de Turks-Griekse grens. Het probleem van de duizenden mensen die daar verblijven vereist een gemeenschappelijke oplossing, aldus Stoltenberg. Hij verwelkomde dan ook dat Erdogan vanavond om de tafel zou zitten met Europees commissievoorzitter Ursula von der Leyen en EU-president Charles Michel.
Voorafgaand aan dat gesprek zei Michel dat “we verschillende opinies hebben over verschillende onderwerpen”. Hij wil in een “open dialoog” met Erdogan kijken of de problemen kunnen worden opgelost. Voor de EU is het belangrijk dat de deal met Turkije uit 2016 in stand blijft en de situatie in Syrië stabieler wordt, aldus Michel, die vorige week al uren met Erdogan sprak in Ankara.
Von der Leyen zei eerder op de dag dat Turkije vluchtelingen en migranten moet weghalen bij de grens met Griekenland. “Een oplossing vinden vereist dat de druk op de grens wordt verminderd”, aldus de Commissievoorzitter. Ze ziet het gesprek met Erdogan als de “herstart van een dialoog”.
AD 09.03.2020 Turkije moet vluchtelingen en migranten weghalen bij de grens met Griekenland. Dat zei Europees commissievoorzitter Ursula von der Leyen vandaag. Zij spreekt later op de dag in Brussel samen met EU-president Charles Michel de Turkse president Recep Tayyip Erdogan om te praten over de gespannen situatie bij de grens, waar de Griekse politie duizenden mensen tegenhoudt.
,,Een oplossing vinden vereist dat de druk op de grens wordt verminderd”, aldus Von der Leyen. Zij ziet het gesprek met Erdogan als de “herstart van een dialoog”, die uiteindelijk moet leiden tot een “routekaart” naar een betere relatie met Turkije. ,,We moeten er alles aan doen om de situatie te kalmeren.”
De afspraken tussen de EU en Turkije uit 2016 over vluchtelingen moet “breder” worden bekeken, zei ze. Volgens haar is Europa veel beter voorbereid op een migratiecrisis dan vijf jaar geleden, maar nog niet genoeg. De Europese Commissie komt daarom kort na Pasen met een voorstel voor een nieuw asiel- en migratiebeleid, kondigde de Duitse aan.
Asiel
Het individuele recht om asiel te vragen moet worden gerespecteerd, zei Von der Leyen over de Griekse aankondiging asielaanvragen een maand op te schorten. Zij is daarover in gesprek met de Griekse premier Kyriakos Mitsotakis en reist donderdag naar Griekenland, ook om te praten over de noodzaak kinderen van de Griekse eilanden naar het vasteland te brengen.
Inmiddels hebben vijf EU-landen toegezegd onbegeleide minderjarigen die verblijven op de Griekse eilanden over te nemen, aldus Von der Leyen. Het gaat om Frankrijk, Portugal, Duitsland, Luxemburg en Finland. Zij is ervan overtuigd dat meer lidstaten zullen helpen de druk op de eilanden te verlagen.
De commissievoorzitter ging ook in op berichten over geweld door Griekse veiligheidstroepen tegen mensen die de grens willen oversteken. Daarnaar moet een onderzoek worden ingesteld, zei ze. ,,Buitensporig gebruik van geweld is onaanvaardbaar.”
NU 09.03.2020 Een coalitie van vijf EU-landen is bereid om kinderen uit vluchtelingenkampen aan de Griekse grens op te nemen, aldus voorzitter van de Europese Commissie Ursula Von Der Leyen.
Zo’n 35.000 migranten en vluchtelingen hebben zich aan de Griekse grens verzameld, nadat Turkije ruim een week geleden aankondigde de “poorten naar Europa” te openen vanwege spanningen met de EU over de voorwaarden van de ‘Turkijedeal’ en het conflict in Syrië.
De EU overweegt nu tussen de duizend en vijftienhonderd alleen reizende kinderen uit de geïmproviseerde kampen te halen, waar de omstandigheden met de dag slechter worden.
Maandag zei Duitsland al het grootste deel van dit aantal op zich te willen nemen. EU-voorzitter Von der Leyen bevestigde later in een persconferentie dat vier andere landen hebben aangeboden hiermee te helpen. Het gaat om Frankrijk, Portugal, Luxemburg en Finland.
Griekse kustwacht schiet in het water naast migrantenboot uit Turkije
Erdogan is maandagavond in Brussel voor overleg
Kampbewoners aan de grens hebben te maken met voedseltekorten en een gebrek aan onderdak. Hulpverleners kunnen de kampen moeilijk bereiken. Daarbij treedt de Griekse grenswacht hard op tegen migranten en vluchtelingen bij de grens.
Maandagavond vliegt de Turkse president Recep Tayyip Erdogan naar Brussel om de situatie te bespreken met Von Der Leyen en het hoofd van de Europese Raad Charles Michel. Turkije weigert nog langer vluchtelingen tegen te houden om naar Europa door te trekken.
Erdogan eist dat de EU ook een deel van de vluchtelingen opneemt, zoals afgesproken in de Turkijedeal uit 2015. Ook wil het land meer financiële steun. Momenteel huisvest Turkije zo’n 3,6 miljoen vluchtelingen, maar zegt dit niet langer te kunnen dragen.
De Turkijedeal in het kort
Turkije vangt migranten en vluchtelingen op en voorkomt dat ze naar Europa trekken.
De EU beloofde 6 miljard euro voor opvang en maakt dit rechtstreeks over naar ngo’s.
Voor elke migrant die Turkije opneemt, neemt EU er een terug (met een maximum van 72.000).
Brussel beloofde afschaffing van EU-visumplicht voor Turkse burgers en hervatten gesprekken EU-lidmaatschap.
Telegraaf 08.03.2020 De Turkse president Recep Tayyip Erdogan roept Griekenland op de grenzen open te zetten voor vluchtelingen. Erdogan heeft ruim een week geleden de grens tussen zijn land en de Europese Unie (EU) opengesteld voor vluchtelingen. Griekenland houdt die vooralsnog tegen.
„Hé Griekenland. Ik doe een appel op jullie. Open de poorten en bevrijd je van deze last”, zei de Turkse president zondag tijdens een toespraak in Istanbul die op televisie te zien was. „Laat ze naar andere Europese landen gaan”, voegde hij toe.
Erdogan bevestigt tijdens de toespraak dat hij maandag naar Brussel gaat om met de EU te praten. De Duitse krant Die Welt meldde dat zaterdag al op basis van bronnen in hoge diplomatieke kringen in de Belgische hoofdstad. Doel van het bezoek is een oplossing voor de migrantencrisis aan de Turks-Griekse grens en een fundamentele verandering van de relatie tussen de EU en Turkije, aldus de krant.
NU 07.03.2020 De Turkse president Recep Tayyip Erdogan gaat maandag naar Brussel om over de vluchtelingen en andere migranten bij de Turks-Griekse grens te praten, zo meldt de Duitse krant Die Welt zaterdag. Charles Michel, de voorzitter van de Europese Raad, zou hem hebben uitgenodigd.
De EU heeft het overleg nog niet bevestigd. Volgens Die Welt, die zich baseert op politieke bronnen, staat de bewindslieden een druk programma te wachten. Op de agenda staan onder meer nieuwe vluchtelingenhulp voor Turkije, effectievere grenscontroles en financiële steun voor wederopbouw in Syrië.
Erdogan heeft al meermaals laten weten dat Turkije de grote hoeveelheid vluchtelingen uit Syrië niet aankan en dat hij hulp van de Europese Unie nodig heeft.
Turkije herbergt momenteel zo’n 3,6 miljoen vluchtelingen en door de huidige onrust in de Syrische regio Idlib zouden er nog eens honderdduizenden bij kunnen komen.
Ruim een week geleden opende Erdogan daarom de grens met Griekenland. Tienduizenden migranten verlieten daarop Turkije, maar kwamen Griekenland niet binnen en zitten sindsdien vast in een stukje niemandsland. Beide landen willen de migranten niet (opnieuw) toelaten en vuren over en weer traangas af.
Migranten klimmen op hekken bij Turks-Griekse grens
Ook algemene Turks-Europese samenwerking op agenda
Naast de vluchtelingenkwestie wordt maandag ook de algemene samenwerking tussen de EU en Turkije besproken, zoals modernisering van de douane-unie tussen Ankara en Brussel en mogelijke visumversoepeling voor Turkse burgers die naar de Europese Unie reizen.
Omgekeerd hebben toeristen uit verschillende Europese landen sinds deze maand geen visum meer nodig om Turkije binnen te komen.
NOS 07.03.2020 De Turkse president Erdogan komt maandag naar Brussel. Volgens de Duitse krant die Welt heeft Charles Michel, de voorzitter van de Europese Raad, hem uitgenodigd om over de migratiecrisis aan de Turks-Griekse grens en de spanningen tussen Turkije en de EU te praten.
Die Welt baseert zich op diplomatieke bronnen. De EU bevestigt het bezoek niet. Het kantoor van de Turkse president zegt alleen dat Erdogan maandag in Brussel is. Over het doel van het bezoek en de afspraken die hij heeft, is niets bekendgemaakt.
Griekse militairen in het grensgebied met Turkije in het noordoosten van GriekenlandReuters
De toch al moeizame relatie tussen Turkije en de EU kwam vorige week verder onder druk te staan door het besluit van Turkije om migranten die naar Europa willen niet meer tegen te houden. Erdogan wil Europa zo dwingen om meer migranten van Turkije over te nemen en om meer financiële steun te geven. Door de escalatie van de strijd in Idlib dreigen nog eens honderdduizenden Syriërs naar Turkije uit te wijken. Het land biedt al aan bijna vier miljoen vluchtelingen onderdak.
Duizenden migranten reisden de afgelopen dagen van Istanbul naar de grens met Griekenland in het noordwesten van Turkije. Griekenland laat ze niet toe. De migranten bivakkeren sindsdien onder zeer slechte omstandigheden in niemandsland.
Vanmorgen probeerden migranten opnieuw de grens met Griekenland over te steken. De Griekse politie hield ze met traangas, rookbommen en een waterkanon tegen. Turkse grenswachten lieten traangasgranaten op Griekse bodem neerkomen.
Deze migranten wisten donderdag voet aan land te zetten op LesbosAFP
De Europese ministers van Buitenlandse Zaken waren gisteren bijeen in Kroatië. Ze wijzen het gebruik van migranten voor politieke doeleinden “ten sterkste” af. “De situatie aan de buitengrens van de EU is onaanvaardbaar”, zeiden de EU-ministers en ze verklaarden zich solidair met Griekenland.
Het EU-agentschap voor grensbewaking Frontex stuurt nog eens 100 grensbewakers naar Griekenland, boven op de 509 Frontex-grensbewakers die er al zijn. Ook stelt de EU meer boten, vliegtuigen en apparatuur beschikbaar om migranten te onderscheppen die naar Griekse eilanden voor de Turkse kust proberen over te steken.
Turkije zegt dat het zelf deze migranten ook weer tegenhoudt, omdat de oversteek te gevaarlijk is. “Ze brengen zichzelf in levensgevaar”, zegt de Turkse kustwacht. De Turken verwijten de Griekse kustwacht migrantenbootjes terug te duwen naar Turkse wateren en zelfs tot zinken te brengen.
Detentiekampen
Griekenland zegt van plan te zijn om twee tijdelijke detentiekampen te bouwen voor de vluchtelingen die deze week vanuit Turkije zijn gekomen. Zij zullen worden teruggestuurd naar het land van herkomst.
De detentiekampen komen in de noordelijke regio Serres en vlak bij Athene. In totaal bieden zij plek voor duizend mensen.
Telegraaf 07.03.2020 De Turkse president Recep Tayyip Erdogan komt maandag op uitnodiging van EU-president Charles Michel naar Brussel. Dat meldt de Duitse krant Die Welt op basis van bronnen in hoge diplomatieke kringen in de Belgische hoofdstad. Doel van het bezoek is een oplossing voor de migrantencrisis aan de Turks-Griekse grens en een fundamentele verandering van de relatie tussen de EU en Turkije, aldus de krant.
Erdogan heeft ruim een week geleden de grens tussen zijn land en de EU opengesteld voor vluchtelingen. Griekenland houdt die vooralsnog tegen. Wel zei de Turkse president vrijdag de kustwacht te hebben opgedragen te verhinderen dat vluchtelingen of andere migranten met vaartuigen naar Griekse eilanden gaan. De risico’s voor illegale migranten om de Egeïsche Zee over te steken zouden te groot zijn. Zijn beleid blijft echter dat de tocht van vluchtelingen die over land richting de Europese Unie gaan niet wordt gehinderd.
Erdogan heeft vrijdag in een gesprek met de Duitse bondskanselier Merkel gezegd dat de bestaande overeenkomst van zijn land met de Europese Unie over de vluchtelingenproblematiek niet meer functioneert en moet worden herzien.
Telegraaf 07.03.2020 Griekenland is van plan twee nieuwe, tijdelijke opvangkampen te bouwen. Die dienen ter opvang van vluchtelingen die naar het land zijn gekomen sinds Turkije per 1 maart de grenzen heeft opengezet. Dat heeft de Griekse minister van Migratie zaterdag gezegd.
„We willen twee afgesloten centra bouwen in de noordelijke regio Serres en in een gebied vlak bij Athene met in totaal 1000 plekken”, zei minister Notis Mitarachi op televisiezender Skai TV. Ze dienen ter verlichting van de Griekse eilanden, waar de afgelopen week ongeveer 1700 vluchtelingen zijn aangekomen. „We moeten de lokale gemeenschappen steunen. We kunnen niet al die mensen op de eilanden laten”, aldus Mitarachi.
In het grensgebied tussen beide landen ontstonden chaotische toestanden door het Turkse besluit om geen migranten meer tegen te houden die naar Europa willen. De Griekse politie probeert de vluchtelingen tegen te houden en gebruikt daarbij onder meer traangas. Ook zaterdag is het weer tot botsingen gekomen tussen de ordediensten en migranten die de grens willen oversteken.
Bronnen rond de Griekse regering zeiden eerder deze week dat in enkele dagen tijd al zo’n 35.000 mensen zijn tegengehouden die illegaal de grens wilden oversteken.
De Turkse president Recep Tayyip Erdogan komt maandag op uitnodiging van EU-president Charles Michel naar Brussel. Dat meldde de Duitse krant Die Welt zaterdag op basis van bronnen in hoge diplomatieke kringen in de Belgische hoofdstad. Doel van het bezoek is een oplossing voor de migrantencrisis aan de Turks-Griekse grens en een fundamentele verandering van de relatie tussen de EU en Turkije, aldus de krant.
NU 06.03.2020 Sinds de Turkse president Recep Tayyip Erdogan ruim een week geleden de ‘poorten naar Europa’ opende, zitten tienduizenden migranten vast in het stukje niemandsland op de Grieks-Turkse grens. Beide landen willen de migranten niet (opnieuw) toelaten en vuren over en weer traangas af. Hoe de Europese buitengrenzen vier jaar na de migratiecrisis weer in het middelpunt van de belangstelling staan.
“Ik begrijp dat Turkije voor een zeer grote uitdaging staat in Idlib, maar het is onaanvaardbaar dat hij – president Erdogan – zijn zorgen laat blijken over de rug van vluchtelingen in plaats van in een gesprek met ons, de EU”, zei de Duitse bondskanselier Angela Merkel maandag.
Erdogan stelt op zijn beurt dat Turkije de grote aantallen vluchtelingen niet meer aankan, de EU haar beloftes niet nakomt én eist onder meer extra geld van de EU. Brussel wil zich echter niet “laten chanteren” en heeft versterking naar de Griekse grenzen gestuurd. Als tegenreactie vertrokken er duizend zwaarbewapende Turkse agenten naar de regio. Door de uitspraken en acties over en weer staat de relatie tussen de EU en Turkije opnieuw onder druk.
In Brussel denken ze al voorzichtig terug aan de migratiecrisis van 2015. Iedereen kent de beelden: vluchtelingen die in overvolle bootjes de overtocht naar Griekenland wagen om vervolgens West-Europa te bereiken.”Wir schaffen das (het lukt ons wel)”, zei Merkel in de zomer van dat jaar.
Een paar maanden later sloot Brussel een deal met Turkije. In ruil voor financiële steun zou Ankara migranten tegenhouden. Vier jaar wist de EU hiermee tijd te kopen, maar tot een structurele oplossing kwam het niet. De opvangkampen op de Griekse eilanden zitten nog altijd overvol, wat tot steeds grotere onrust leidt.
Erdogan deed daar eind februari nog een schepje bovenop door lijnrecht tegen deze Turkijedeal in te gaan: de grenzen gingen open. Hij vindt dat Ankara de verantwoordelijkheid voor de 3,6 miljoen vluchtelingen die zich in Turkije bevinden – zo’n 4 procent van de eigen bevolking – niet alleen kan dragen.
Migranten verblijven bij de Grieks-Turkse grens. (Foto: Pro Shots)
De Turkijedeal in het kort;
Turkije vangt migranten en vluchtelingen op en voorkomt dat ze naar Europa trekken.
De EU beloofde 6 miljard euro voor opvang en maakt dit rechtstreeks over naar ngo’s.
Voor elke migrant die Turkije opneemt, neemt EU er een terug (met een maximum van 72.000).
Brussel beloofde afschaffing van EU-visumplicht voor Turkse burgers en hervatten gesprekken EU-lidmaatschap.
Erdogan doet beroep op Brussel voor geld, diplomatieke steun en NAVO-steun
Erdogans besluit om de deur naar Europa open te zetten viel niet geheel toevallig nadat in het Noord-Syrische Idlib Turkse militairen werden gedood in de strijd tegen het door Rusland gesteunde Syrische regeringsleger. Erdogans troepen moeten voorkomen dat nog meer Syriërs naar Turkije vluchten. Ankara heeft al vele malen gevraagd om steun van de NAVO in het gewapende conflict.
Ook vindt Erdogan de 6 miljard aan financiële steun voor opvang niet voldoende en wil hij dat Brussel het geld niet langer overmaakt naar hulporganisaties, maar rechtstreeks naar de bankrekening van de Turkse regering.
De consequentie? Een dag na het besluit van Erdogan stonden er tientallen bussen klaar om migranten naar de Griekse grens te brengen. Volgens de Griekse autoriteiten zijn inmiddels ruim 34.000 mensen tegengehouden.
De Griekse politie zet traangas in bij de grens met Turkije. (Foto: Reuters)
Brussel: ‘We laten ons niet chanteren’ (maar heeft Erdogan een punt?)
De EU schildert de actie en eisen van Erdogan af als de reinste chantage.
Maar heeft Erdogan ergens niet ook een punt? “Vluchtelingen naar de grens brengen is een cynische zet. Maar hiermee toont Turkije de wereld dat de EU ook z’n verplichtingen niet nakomt. Vluchtelingen worden op zee teruggestuurd, we zien het gebruik van traangas… Als Europa zo reageert, hoe kan het anderen dan de les lezen?”, zegt de Duitse sociaal wetenschapper en architect van de Turkije-deal Gerald Knaus tegen Nieuwsuur.
De afgelopen vier jaar heeft de EU netjes voldaan aan de financiële steun, maar van het zogenoemde één voor één-principe is weinig terecht gekomen. Turkije vangt enorm veel migranten op en heeft zich wel aan zijn kant van de deal gehouden.
“We moeten de vluchtelingen in Turkije steunen en we moeten Griekenland helpen het probleem op te lossen. Meer geld betalen aan Turkije voor de opvang van vluchtelingen is niet toegeven aan chantage, maar moreel en politiek het goede om te doen”, aldus Knaus.
Griekse kustwacht schiet in het water naast migrantenboot uit Turkije
Migranten die hoopvol naar Griekse grens zijn vertrokken komen bedrogen uit
Ondertussen houdt Griekenland de grenzen potdicht. Als een migrant al voet op Griekse bodem krijgt, treedt de grenswacht hard op. Er wordt traangas afgevuurd en migranten vertellen dat het leger en de politie ook het gebruik van geweren niet schuwen. Maandag nog verdronk een Syrisch jongetje nadat zijn bootje kapseisde, net voor Griekse kust.
Migranten die hoopvol naar de grens zijn vertrokken, komen bedrogen uit. Ze kunnen Griekenland niet in én ook Turkije houdt ze tegen als ze een poging doen om te keren.
Een delegatie van de EU bracht deze week een bezoek aan de Griekse eilanden. “Dit is niet alleen een Griekse grens, maar ook een Europese grens. Ik betuig mijn medeleven aan de migranten die met valse beloften in deze uitzichtloze situatie zijn gelokt. We zijn hier vandaag om duidelijk te tonen dat Europa solidair is en Griekenland steunt”, zei voorzitter van de Europese Commissie (EC) Ursula von der Leyen.
De pogingen van Erdogan om diplomatieke steun van Brussel te krijgen lijken vooralsnog mislukt. Brussel toont zich vooral solidair met Griekenland en zegde woensdag 700 miljoen euro toe om de crisis op de eilanden op te lossen. Het machtsspel tussen Turkije en de EU, waarvan de migranten – zacht uitgedrukt – de dupe zijn, lijkt daarmee nog niet afgelopen.
Naar verwachting komt de EC in april met een voorstel voor een nieuw migratiebeleid. Werden wir das immer noch schaffen? (Zal het ons ooit nog lukken?).
Migranten arriveren na een boottocht vanuit Turkije op het Griekse eiland Lesbos. (Foto: Reuters)
AD 06.03.2020 Turkije heeft de afgelopen jaren 3,6 miljoen Syrische vluchtelingen opgenomen. De prijs is hoog: niet alleen voor de Turkse bevolking, maar ook voor de regering. President Erdogan probeert uit alle macht te redden wat er te redden valt.
Hij moet even heel erg nadenken. Het is ook best een moeilijke vraag, in deze omstandigheden.
Hm. Als hij ‘ja’ zegt, dan is de volgende vraag: waarom wil je dan weg? Als hij ‘nee’ zegt, en ze komen er achter dat hij ‘nee’ heeft gezegd, dan moet hij misschien wel terug naar Syrië.
Oorlog
,,Het gaat net hier”, zegt Mohamed (20) dan maar voorzichtig. En dan vertelt hij hoe hij zeven jaar geleden met zijn vader en moeder vanuit de Syrische stad Aleppo naar Turkije vluchtte. Ze kwamen terecht in Konya. In het begin waren ze blij. Er was geen oorlog meer, ze konden een huis huren en er was zelfs werk voor zijn vader en later ook voor Mohamed zelf.
Maar toch staat hij nu hier, opnieuw met zijn vader en moeder en tientallen anderen, in de berm van de Vatan Boulevard, middenin het uitgestrekte Istanboel. Iemand had van iemand anders gehoord dat er misschien morgen vanaf deze plek een bus naar de grens met Griekenland gaat. De Turken vinden het prima dat hij vertrekt, en Mohamed ook: ,,We willen een beter leven.”
Hoe anders was het in 2011 en de paar jaar erna. Toen de oorlog in Syrië in volle hevigheid woedde, spreidde president Recep Tayyip Erdogan zijn armen en zei: ,,Kom maar hier, jullie zijn onze gasten.” Was het zijn goede hart dat hier sprak? Misschien, maar het was zeker ook politieke berekening. ,,Noem het maar gerust cynisme”, zegt Ercüment Akdeniz, journalist voor de onafhankelijke linkse krant Evrensel. ,,Hij dacht dat het Syrische regime snel zou vallen.
Al die vluchtelingen zouden hem dan zeker steunen als hij een hem goedgezinde regering aan de macht zou helpen. En toen de oorlog maar bleef duren, wilde hij de Syriërs gebruiken als voorwendsel om zich te mengen in de strijd. Turkije zat niet alleen al heel lang te azen op stukken grond aan de grens, maar ook op een manier om de Koerden daar aan te pakken.”
Als we achterom kijken, zien we al snel waar het is misgegaan. Er kwamen veel meer mensen dan verwacht; de oorlog woedt nog steeds; de Turkse economie hapert; de populariteit van Erdogan daalt met de maand. En intussen zijn er bijna 4 miljoen mensen in de samenleving geïnjecteerd, zoals Özgür Aktütün het zegt. Zij werkt voor Göcmen Dayanisma Dernegi, een organisatie die migranten helpt hun weg te vinden in Turkije.
,,We hadden ons beter moeten voorbereiden”, zegt ze. ,,De druk op samenleving is te groot geworden.” Recente cijfers spreken boekdelen: 3,7 miljoen vluchtelingen uit Syrië, bijna de helft daarvan kinderen; een heel klein deel zit in kampen, de rest is verdeeld over de steden. ,,Het zijn met name de kleinere steden die de druk niet aankunnen.
Er is geen werk, geen geld, te weinig huisvesting… En daar zijn al die Syriërs die baantjes en huizen inpikken en allerlei voordeeltjes krijgen van de regering. Althans, dat denken de mensen. Het is niet zo. Maar het verklaart wel de stemming die hier nu heerst.”
De vluchtelingen krijgen de schuld van de hoge huren. Dat is natuurlijk niet eerlijk, aldus -Özgür Aktütün, hulpverlener.
Mohamed uit Konya bijvoorbeeld begon te werken als fietsenmaker voor een salaris van 35 lira per week (iets meer dan 5 euro). Nu hij iets meer ervaring heeft, verdient hij 180 lira (26 euro). Niet omdat dit het gangbare loon is, maar gewoon, omdat je een jonge vluchteling makkelijk kunt uitbuiten.
En liever een goedkope vluchteling dan een dure Turk. Huisbazen weten ook dat Syrische gezinnen staan te springen om huisvesting en schroeven de huren flink op. Dit tot woede van de lokale Turken, omdat dus ook voor hen de prijzen stijgen. ,,De vluchtelingen krijgen hiervan de schuld”, zegt Aktütün. ,,Maar dat is natuurlijk niet eerlijk.”
Hoe gastvrij de meeste Turken ook zijn geweest, in zo’n klimaat zijn conflicten, angst en onverdraagzaamheid onvermijdelijk. Mensen tolereren elkaars manier van spreken niet eens meer. Turken praten als een kabbelend riviertje, Arabisch klinkt soms als een storm op zee. Een akelig gevoel is dan al snel geboren: ,,Waarom schreeuwen die mensen altijd zo?”
Acties als #Syriërswegwezen en #IkwilgeenSyriërsinmijnland zijn geen uitzondering. Ook zijn Syrische winkels belaagd door boze burgers, nadat een gerucht de ronde deed over een aanranding door vluchtelingen. Tel daarbij op de hoge werkloosheid, onder jongeren zelfs bijna 30 procent, en je hebt een druk vanuit de bevolking waar zelfs een autocratische leider als Erdogan zich ongemakkelijk bij gaat voelen.
Toen er vorige week ook nog eens 33 Turkse soldaten sneuvelden in Idlib, waar de Turken vechten tegen troepen van het Syrische regime en Rusland, moest er iets gebeuren. Dus zei de president tegen alle vluchtelingen: ga maar naar Europa. Erdogan wil steun van de Navo en meer geld van de EU, maar die zegt dat de afgesproken 6 miljard uit de Turkije-deal al is overgemaakt. Nietes, zegt Erdogan. Welles, zegt de EU. Ik wil 20 miljard, eist Erdogan. Je krijgt 1 miljard, klinkt het uit Brussel.
Het spel wordt hard gespeeld. Op YouTube zijn nu beelden te zien van Turkse agenten die met een pistool in de hand vluchtelingen dwingen om naar de grens te gaan. De Grieken hebben niet alleen extra EU-geld gekregen voor het bewaken van hun grenzen, ‘de buitengrenzen van Europa’, maar zijn door Ursula von der Leyen (de baas van de Europese Commissie) gepromoveerd tot ‘schild’ tegen de vluchtelingen.
Dit is allemaal precies zoals Erdogan het wil, zegt journalist Akdeniz. ,,Zo kan hij de aandacht afleiden van het debacle in Syrië. Een nederlaag in Idlib betekent dat er weer een miljoen mensen staan te dringen om naar hier te komen. Velen daarvan hebben een radicale islamitische agenda. Wat dat betreft was het een goede zet van de president: iedereen kijkt nu naar wat er aan de grens met Griekenland gebeurt.”
Het maakt Mohamed allemaal niet uit. Hij staat op het punt zijn telefoon te verkopen om de taxi naar de grens te betalen. De chauffeur, die erg behulpzaam kijkt maar duidelijk uit is op een flinke winst, doet er nog een schepje bovenop: ,,Ik ken iemand die jullie honderd procent zeker de grens over kan brengen.” Mohamed kijkt ons vragend aan. We kunnen hem alleen maar vertellen dat er vandaag weer mensen zijn doodgeschoten. Door de Grieken, zeggen de Turken. Door de Turken, zeggen de Grieken.
Telegraaf 06.03.2020 De spanning in het grensgebied tussen Griekenland en Turkije blijft om te snijden. Griekse veiligheidstroepen gebruikten een waterkanon om mensen terug te drijven die zich hadden verzameld bij de grens. Daarna werd traangas afgevuurd op de Griekse grenswachten.
In het grensgebied ontstonden chaotische toestanden door het Turkse besluit om geen migranten meer tegen te houden die naar Europa willen. Bronnen rond de Griekse regering zeiden donderdag dat in enkele dagen tijd al zo’n 35.000 mensen zijn tegengehouden die illegaal de grens wilden oversteken.
De kwestie heeft de relatie tussen de landen op scherp gezet. Turkije heeft de Grieken onder meer beschuldigd van het doodschieten van migranten. Athene noemt dat nepnieuws en zegt dat de Turkse autoriteiten proberen om migranten te helpen die de grens willen oversteken. Beide kanten hebben traangas gebruikt.
De Turkse autoriteiten zeggen dat alleen traangas wordt afgevuurd als de Grieken dat ook doen. „Waarom zou Turkije traangas afvuren op de Griekse kant van de grens?”, zei minister Süleyman Soylu (Binnenlandse Zaken) eerder. „Griekenland beschiet ons, onze politiestations bij de grens, met traangas. Daar reageren wij op.”
MSN 06.03.2020 De Turkse president Erdogan heeft de kustwacht opgedragen te verhinderen dat vluchtelingen of andere migranten met vaartuigen naar Griekse eilanden varen. De overtocht van illegale migranten door de Egeïsche Zee is wegens de risico’s niet toegestaan, aldus de opdracht aan de kustwacht.
Het is volgens waarnemers geen wijziging in het beleid van Erdogan dat hij vluchtelingen toestaat naar de grens met Griekenland of Bulgarije te gaan om te proberen die over te steken. Maar de overtocht over de wateren tussen Turkije en Griekse eilanden is volgens Erdogan levensgevaarlijk en daarom ontoelaatbaar.
Zijn beleid blijft dat de tocht van vluchtelingen die over land richting de Europese Unie gaan niet wordt tegengehouden. Erdogan heeft vrijdag in een gesprek met de Duitse bondskanselier Merkel gezegd dat de bestaande overeenkomst van zijn land met de EU over de vluchtelingenproblematiek niet meer functioneert en herzien moet worden.
NOS 06.03.2020 De regering is niet van plan om minderjarige vluchtelingen uit Griekse kampen naar Nederland te halen. Dat heeft premier Rutte vandaag gezegd, in reactie op uitspraken van gemeenten die een aantal van deze kinderen willen opnemen.
Rutte zei vanmiddag dat Nederland zijn steentje bijdraagt aan initiatieven om de situatie in de kampen op de Griekse eilanden te verbeteren. Hij wijst erop dat de Europese Commissie bekijkt of er nog meer gedaan kan worden om de vluchtelingen in Griekenland te helpen. Daar blijft het bij, zegt Rutte, er worden geen mensen hierheen gehaald.
Noodkreet van hulporganisaties
Drie hulporganisaties vroegen gemeenten deze week om plek te bieden aan 500 kinderen die zonder familieleden in de Griekse kampen bivakkeren. Zeven gemeenten waaronder Leiden, Amsterdam, Zwolle en Utrecht gaven al te kennen dat ze vluchtelingenkinderen willen opvangen. De organisaties hoopten dat de gemeenten als breekijzer zouden dienen om de regering tot actie te dwingen.
De situatie in de kampen wordt elke dag nijpender nu Turkije migranten ook niet langer tegenhoudt. Een deel van hen reist per boot naar Lesbos, Chios en Samos.
NU 06.03.2020 Turkije heeft donderdag als vergelding 21 militairen van de Syrische regering omgebracht, meldt het Turkse ministerie van Defensie. Eerder op de dag kwamen twee Turkse militairen om het leven bij een Syrische aanval. Vrijdag, net na middernacht, werd een wapenstilstand van kracht.
Bij de vergeldingsactie zouden ook stukken artillerie en raketlanceerinrichtingen zijn vernietigd.
Donderdag opende de Syrische regering het vuur op Turkse militairen in de Syrische regio Idlib. Daarbij kwamen twee militairen om het leven en raakten drie andere militairen gewond.
De vergeldingsactie van Turkije vond plaats in aanloop naar een staakt-het-vuren. Vrijdag om 0.01 uur (lokale tijd) werd een wapenstilstand tussen de Russische president Vladimir Poetin en de Turkse president Recep Tayyip Erdogan van kracht. Zij kwamen de wapenstilstand donderdag overeen in Moskou, waar de twee ambtsgenoten elkaar spraken over de situatie in het gebied.
Idlib is nog het enige grote gebied in Syrië dat in handen is van rebellen. Een deel van deze rebellen wordt gesteund door Turkije, terwijl Rusland het leger van de Syrische president Bashar Al Assad steunt.
Spanningen bij Turks-Griekse grens door vluchtelingenstroom
De afgelopen weken zijn tientallen Turkse militairen omgekomen. Ook is er een nieuwe vluchtelingenstroom op gang gekomen die richting de grens met Turkije trekt.
Op dit moment heeft Turkije al zo’n 3,6 miljoen vluchtelingen opgevangen. Het land eist vanwege de situatie in Idlib meer financiële hulp van de Europese Unie. Erdogan wil de EU daarom onder druk zetten door de vluchtelingen niet langer te verhinderen door te trekken naar de EU-landen.
Dit heeft tot extra spanning langs de grens tussen Turkije en Griekenland geleid, waar de Griekse grenswacht de vluchtelingen tegenhoudt. Daarbij wordt veel geweld gebruikt.
De EU-ministers van Buitenlandse Zaken veroordeelden vrijdag het Turkse besluit om de vluchtelingendeal met de EU uit 2016 te negeren. Dit, en elke vergelijkbare vorm van politieke druk, zal worden afgewezen, aldus de bewindslieden.
“De situatie aan de buitengrens van de EU is niet acceptabel”, luidde de verklaring van de ministers. “Migranten moeten niet worden aangemoedigd om te proberen illegaal over te steken over land of zee.”
Vluchtelingen vast in niemandsland
Een groeiende groep vluchtelingen zit nu vast in niemandsland tussen Turkije en Griekenland. Donderdag stuurde Turkije vierduizend zwaarbewapende agenten naar de grens, om ervoor te zorgen dat de vluchtelingen niet meer terug naar Turkije gaan.
NOS 05.03.2020 De gemeente Leiden gaat verweesde vluchtelingenkinderen van de Griekse eilanden opvangen. Hoeveel kinderen de gemeente wil overnemen is nog niet besloten, maar gedacht wordt aan 25 jongeren.
Leiden komt daarmee tegemoet aan een oproep van de Stichting Vluchteling, Vluchtelingenwerk en Defence for Children. Die organisaties willen dat Nederland ongeveer 500 minderjarige asielzoekers die in de Griekse kampen zitten, overneemt. Door de gemeenten te mobiliseren, hopen de organisaties dat de regering zich uiteindelijk aansluit bij de landen die al kinderen uit Griekenland overnemen.
Volgens burgemeester Lenferink van Leiden kan zijn gemeente de opvang van deze kinderen best aan. “We zien dat dit nu hard nodig is. Het gaat om kinderen, waarvan de ouders zijn overleden of vermist zijn en deze kinderen zitten op Lesbos in hele slechte omstandigheden. Leiden is van oudsher een stad van vluchtelingen, ik heb er alle vertrouwen in dat wij deze kinderen op een goede manier kunnen opvangen.”
Ook in andere Nederlandse gemeenten wordt gesproken over de opvang van migrantenkinderen. Zo wil de gemeente Utrecht wel kinderen opnemen, als de regering hiertoe besluit. Utrecht roept staatssecretaris Broekers-Knol dan ook op “haar belofte om Griekenland te steunen” na te komen.
Een meerderheid van de gemeenteraad van Amsterdam wil ook dat die stad vluchtelingenkinderen op gaat vangen. De GroenLinks-fracties in Nijmegen en Groningen staat ook achter de oproep.
Overvolle kampen
In oktober vroeg Griekenland de EU om 2500 kinderen over te nemen uit de overvolle kampen. Nederland gaf destijds geen gehoor aan die oproep. Alleen Frankrijk en Portugal zeiden toen 50 kinderen op te willen vangen. Luxemburg zegde vandaag toe 5 kinderen op te nemen.
Met name op de eilanden Lesbos, Chios en Samos verblijven veel migranten, onder wie ook kinderen. De VN-kinderrechtenorganisatie Unicef denkt dat in totaal 5424 kinderen zonder begeleiding in Griekenland zijn. Daarvan zitten er 1582 in kampen of daarbuiten op de Griekse eilanden.
Sinds mei vorig jaar neemt het aantal alleen reizende minderjarige kinderen dat in Griekenland hulp zoekt toe. Vooral in december was er een duidelijke piek te zien. Het gaat vooral om jongens tussen de 14 en 18 jaar. Zo’n 9 procent van de kinderen is jonger dan 14 jaar. De meeste minderjarigen komen uit Afghanistan, waar al jaren een gewapende strijd gaande is.
Kinderen vooruit sturen
Volgens Tineke Ceelen van Stichting Vluchteling sturen ouders hun kinderen vaak vooruit, omdat alleen zij nog kans op een asielvergunning hebben. De kinderen komen vervolgens terecht op de Griekse eilanden waar nauwelijks voorzieningen zijn. Vaak gaat het om illegale kampen buiten de opvangcentra.
Staatssecretaris Broekers-Knol was vandaag in Brussel om te praten over nieuwe steun aan Griekenland. Niet bekend is of zij daar ook afspraken heeft gemaakt over de kinderen.
Telegraaf 05.03.2020 Een meerderheid in de Amsterdamse gemeenteraad wil dat de hoofdstad meewerkt aan de opvang van vijfhonderd kinderen uit vluchtelingenkampen op het Griekse eiland Lesbos.
De fracties van collegepartijen GroenLinks, D66 en PvdA geven hiermee samen met DENK, BIJ1 en ChristenUnie gehoor aan een oproep hiertoe van vluchtelingenorganisaties.
De partijen zeggen in een gezamenlijke verklaring dat het „vijf over twaalf” is. Ze willen dat de grote groep alleenstaande kinderen weg worden gehaald. „Deze kinderen kunnen worden misbruikt, verhandeld of ze verdwijnen volledig uit zicht”, schrijven ze.
„Dus daar waar Europese leiders treuzelen en de humanitaire ramp als politiek spel gebruiken, dient Amsterdam op te staan. Een stap naar voren te zetten. Barmhartigheid en internationale solidariteit te tonen”, staat in de verklaring. „Wij willen dat Amsterdam verantwoordelijkheid neemt en samen met andere Nederlandse en Europese steden deze kwetsbare kinderen zo snel mogelijk een veilige opvang biedt.”
NOS 05.03.2020 Hulporganisaties roepen Nederlandse gemeenten op om ten minste 500 kinderen op te vangen uit de overvolle kampen in Griekenland. Belangenorganisaties luiden de noodklok, nu zo’n 13.000 migranten zich bij de Turks-Griekse grens hebben verzameld.
“Toon leiderschap en barmhartigheid”, schrijven Stichting Vluchteling, Vluchtelingenwerk Nederland en Defence for Children in de oproep. Kinderen die alleen op de vlucht zijn wordt in de Griekse kampen volgens de hulporganisaties de toegang ontzegd tot water, eten, onderwijs, medische zorg en een dak boven hun hoofd.
Ze hopen dat vier gemeenten “een kopgroep” vormen en honderden kinderen zonder ouders en familie onderdak bieden. Het voorstel is volgens de initiatiefnemers ingediend bij Amsterdam, Groningen, Utrecht en Nijmegen.
‘Pionnen op schaakbord’
Duizenden migranten proberen de Europese Unie te bereiken, nu Turkije de grenzen heeft opengezet. “Zij worden in de machtsstrijd tussen president Erdogan en de EU als pionnen op een schaakbord naar de grens doorgelaten”, zeggen de hulporganisaties.
Sommige mensen steken met rubberboten over van Turkije naar de eilanden Lesbos, Chios en Samos, die vlak voor de Turkse kust liggen. De leefomstandigheden in de overvolle opvangkampen op deze eilanden zijn abominabel, zeggen mensenrechtenorganisaties. Eilandbewoners zijn niet blij met de komst van de nieuwe groep migranten.
Grieken op Lesbos duwen boot met migranten terug water op
“De bewoners van de Griekse eilanden die overvolle kampen huisvesten, zijn zo lang en stelselmatig in de steek gelaten door Europa dat ook onder hen machteloze woede wortel schiet”, schrijven de hulporganisaties.
Drukmiddel van Erdogan
De Turkse premier Erdogan wil met het openzetten van de grens de Europese Unie dwingen meer geld te geven om vluchtelingen uit Syrië op te vangen. Van de NAVO wil hij meer steun in het conflict met Syrië in de provincie Idlib.
Erdogan overlegt vandaag in Moskou met de Russische president Poetin over het opgelopen geweld in het noordwesten van Syrië.
NOS 05.03.2020 Vijf overvolle kampen op de Griekse eilanden, onvrede over de vluchtelingendeal en een Turkse president die probeert de druk op de EU te vergroten door duizenden migranten naar de Griekse grens te sturen. De situatie in Griekenland nadert weer een kookpunt, amper vijf jaar na het felbevochten akkoord.
Dat president Erdogan de Turkse grenzen met Griekenland even heeft opengezet merkt het land direct. Begin deze week kwamen honderden migranten aan op de Griekse eilanden, en bij de grensovergang in het noordoosten zitten een paar duizend mensen vast in niemandsland.
Vooral in en rond het overvolle kamp Moria op Lesbos wordt de situatie nijpender. Eigenlijk was er plek voor enkele duizenden mensen, maar dat zijn er nu al zo’n 20.000, die soms ver buiten het kamp bivakkeren. De Griekse regering en EU hadden beloofd dat de migranten naar het vasteland zouden worden gebracht en over Europa verdeeld zouden worden, of na weigering teruggestuurd zouden worden naar Turkije. Maar dat gebeurt amper en de asielprocedures zijn uiterst traag.
De bevolking van het kleine plaatsje Moria is het zat en blokkeerde met hulp van boze inwoners uit andere dorpen de toegangswegen.
Dat het kamp bij Moria inmiddels veel groter is dan gepland, is goed te zien vanuit de lucht:
NOS, ANP
“Er zijn daar zo veel mensen dat de situatie rond het kamp onhoudbaar is geworden”, vertelt correspondent Conny Keessen die deze week Lesbos bezocht. “De bewoners van Moria zijn moe, ze willen rust en ze willen dat het weggaat.”
Tineke Ceelen van Stichting Vluchteling verwachtte al dat het een keer mis zou gaan. “Overal waar je rond Moria rondloopt, hangen grote groepen mensen rond die in grote nood verkeren. Omdat er in de kampen zo veel ontbreekt, gaan mensen op zoek naar spullen eromheen. Ze hakken olijfbomen om zodat ze vuur kunnen stoken en ze halen was bij mensen van de lijn af omdat ze het koud hebben.”
‘In een hoek gedreven’
Correspondent Keessen, die de laatste dagen veel mensen sprak, benadrukt dat er lang niet overal een anti-migranten-stemming heerst. “Het is niet zo dat de hele bevolking van het eiland tegen vluchtelingen is, maar ze worden in een hoek gedreven; zowel de vluchtelingen als de lokale bevolking.”
Bevolking op Lesbos: ‘Een hek in zee gaat niet helpen’
Veel mensen zijn fel gekant tegen de bouw van nieuwe kampen, uit angst voor nóg meer mensen. Op het eiland Samos wordt nu zo’n nieuw centrum gebouwd, weet Keessen. “Het moeten gesloten kampen worden waar vluchtelingen overdag uit mogen, behalve mensen die een overtreding hebben begaan of die uitgeprocedeerd zijn.”
De plannen zijn in een vergevorderd stadium en er zijn al containerwoningen neergezet. “Het was eerst het idee om een soort registratie- en ontvangstcentrum te bouwen en het oude kamp te sluiten. Maar nu heeft de regering gezegd dat er op alle eilanden veel grotere gesloten kampen komen en dat pikken de bewoners niet. Bovendien hebben de bewoners er geen vertrouwen in dat de oude kampen zullen sluiten”, zegt Keessen.
Doet de EU voldoende?
De EU stuurt extra grenswachten naar Griekenland en twaalf kilometer hek en rivier de Evros moeten de rest doen. Maar is dat voldoende om migranten en vluchtelingen vanuit Turkije tegen te houden? Keessen: “De mensen trekken nu zuidelijker om de natuurlijke grens van de rivier over te steken. Dat worden er ook steeds meer, want daar heeft Erdogan bussen vol mensen uit Istanbul heen gestuurd.”
De opvangkampen op alle Griekse eilanden zijn sterk overbevolkt, blijkt uit cijfers van de Griekse regering:
NOS
Oplossingen voor deze crisis, zijn net als een nieuw akkoord niet eenvoudig. Tineke Ceelen vindt het te makkelijk om Erdogan als enige schuldige in deze crisis aan te wijzen. “We moeten ook erkennen dat hij miljoenen vluchtelingen uit Syrië opvangt en als we niet oppassen worden dat er nog veel meer. Als Erdogan die grens voor een groot deel dichthoudt, wie kan hem dan de maat nemen?”
Ceelen vindt dat de Europese Unie moet beginnen met het nakomen van de afspraken die in 2016 met Turkije zijn gemaakt. “We moeten beginnen om de meest kwetsbare mensen over te brengen naar het Europese vaste land, zorgen dat er doorstroming komt in de kampen.”
Erg hoopvol over de toekomst is Ceelen niet. “Hoe kan ik hoopvol zijn als je ziet dat de Griekse kustwacht schiet op bootjes waarop kinderen zitten? Het is een schande dat dit gebeurt in een jaar waarin wij 75 jaar vrijheid vieren. We zouden ons diep moeten schamen.”
NU 05.03.2020 Rusland en Turkije zijn akkoord gegaan met een wapenstilstand in de Syrische provincie Idlib. Ook komt er een veilige zone in het gebied, melden de landen donderdag.
De Turkse president Recep Tayyip Erdogan is in Moskou om met zijn Russische ambtsgenoot Vladimir Poetin over Idlib te praten. Ze hebben afgesproken dat om middernacht een staakt-het-vuren ingaat.
Ook gaan de landen vanaf 15 maart gezamenlijke patrouilles uitvoeren bij een nog in te richten veilige zone. Hoe groot de zone wordt, is nog niet bekend. Dat wordt in de komende zeven dagen bepaald.
Idlib is nog het enige grote gebied dat in handen is van rebellen. Een deel van deze rebellen wordt gesteund door Turkije, terwijl Rusland achter het leger van de Syrische president Bashar Al Assad staat.
De situatie in Idlib is eind vorig jaar geëscaleerd. In de afgelopen weken zijn de spanningen tussen Rusland en Turkije verder opgelopen. Door het opgelaaide geweld zijn tientallen Turkse militairen omgekomen.
Ook is de grootste vluchtelingenstroom sinds het begin van de burgeroorlog op gang gekomen. De vluchtelingen kunnen vanwege het geweld maar één kant op: richting de grens met Turkije. Erdogan houdt de grens gesloten, omdat Turkije al 3,6 miljoen Syriërs opvangt. Dat zijn er volgens de Turkse autoriteiten al veel te veel.
NOS 05.03.2020 Rusland en Turkije hebben een staakt-het-vuren afgesproken voor de Syrische provincie Idlib. De wapenstilstand moet om middernacht lokale tijd ingaan. Dat heeft de Russische president Vladimir Poetin bekendgemaakt na overleg met zijn Turkse collega Recep Tayyip Erdogan in Moskou.
De twee bereikten een akkoord na zes uur van overleg. Na afloop zei Poetin dat hij hoopt dat de overeenkomst een einde maakt aan de humanitaire crisis in de Syrische provincie.
Laatste bolwerk opstandelingen
Idlib is het laatste grote bolwerk van de rebellen. Het Syrische leger vecht er met steun van Moskou tegen de Syrische opstandelingen, die door Ankara worden gesteund. Daardoor dreigen de Russische en Turkse legers direct met elkaar in conflict te komen.
Door het geweld is een grote vluchtelingenstroom ontstaan, vooral richting Turkije. Poetin en Erdogan zijn het ook eens geworden over een veiligheidszone in Idlib, waar Rusland en Turkije samen gaan patrouilleren.
Telegraaf 05.03.2020 Rusland en Turkije zijn een staakt-het-vuren overeengekomen voor de Syrische provincie Idlib. Dat heeft de Russische president Vladimir Poetin bekendgemaakt na overleg in Moskou met de Turkse president Recep Tayyip Erdogan.
De wapenstilstand gaat rond middernacht in, zo werd donderdag duidelijk. De twee presidenten spraken elkaar zes uur.
In de provincie vecht het Syrische leger met steun van Rusland tegen Syrische rebellen die weer door Ankara worden gesteund. Turkije stuurt steeds meer militairen naar het gebied in het noordwesten van Syrië. De afgelopen weken zijn tientallen Turkse militairen in Idlib gesneuveld.
In Idlib hebben de rebellen hun laatste grote bolwerk. Het leger van de Syrische machthebber Bashar-al-Assad is enige tijd geleden tot grote woede van Turkije een offensief begonnen om ze daar weg te krijgen. Ankara wil in het gebied een veilige zone inrichten.
De Russische minister van Buitenlandse Zaken Sergej Lavrov maakte bekend dat Rusland en Turkije het ook over de zone eens zijn geworden. De landen gaan er gezamenlijke patrouilles uitvoeren. Over beide zaken hadden de landen eerder ook al afspraken gemaakt.
Twee Turkse militairen kwamen donderdag nog om het leven gekomen door een aanval van Syrische troepen, zegt het Turkse ministerie van Defensie. Het incident zou slechts enkele uren voor het staakt-het-vuren zijn gebeurd.
De gevechten brachten de afgelopen maanden een nieuwe vluchtelingenstroom op gang. Erdogan dreigde talloze migranten de grens over te sturen, Europa in.
AD 05.03.2020 Rusland en Turkije zijn het eens geworden over een staakt-het-vuren in de Syrische provincie Idlib. Dat heeft de Russische president Vladimir Poetin bekendgemaakt na overleg in Moskou met de Turkse president Recep Tayyip Erdogan.
De twee presidenten spraken elkaar zes uur lang. De wapenstilstand gaat volgens Erdogan in om middernacht maar Turkije behoudt zich het recht voor om elke aanval van de Syrische regering te wreken. De Russische minister van Buitenlandse Zaken Sergej Lavrov maakte bekend dat Rusland en Turkije het ook over de zone eens zijn geworden. De landen gaan er gezamenlijke patrouilles uitvoeren. Over beide zaken hadden de landen eerder ook al afspraken gemaakt.
Enkele uren voor het ingaan van het staakt-het-vuren kwamen twee Turkse militairen om het leven door een aanval van Syrische troepen in de noordwestelijke provincie, zei het Turkse ministerie van Defensie. Drie andere militairen raakten gewond. Volgens het ministerie namen Turkse troepen “onmiddellijk” wraak op doelen van het Syrische regime.
In de noordwestelijke provincie Idlib vecht het Syrische leger met steun van Rusland tegen Syrische rebellen die weer door Ankara worden gesteund. Turkije stuurt steeds meer militairen naar het gebied. De afgelopen weken sneuvelden er tientallen Turkse militairen.
In Idlib hebben de rebellen hun laatste grote bolwerk. Het leger van de Syrische machthebber Bashar-al-Assad is enige tijd geleden tot grote woede van Turkije een offensief begonnen om ze daar weg te krijgen. Ankara wil in het gebied een veilige zone inrichten.
Vluchtelingenstroom
Door het oplaaien van het geweld in Idlib is een grote vluchtelingenstroom op gang gekomen, vooral richting buurland Turkije. Dat gooide afgelopen weekend de grenzen open waardoor tienduizenden migranten naar Griekenland trokken maar strandden in het niemandsland tussen de grenzen van de twee landen. De Griekse premier Kyriakos Mitsotakis riep de noodtoestand uit bij de grenzen.
NOS 05.03.2020 De Russische president Poetin heeft bij het begin van de ontmoeting met zijn Turkse ambtgenoot Erdogan zijn medeleven betuigd voor de dood van Turkse militairen in Idlib. Hij zei dat de situatie in de Syrische provincie zo gespannen is dat directe onderhandelingen tussen beide leiders noodzakelijk zijn. Erdogan sprak de hoop uit dat de ontmoeting de spanningen in Idlib doet afnemen.
Rusland steunt het Syrische leger, dat de opstandelingen in het laatst overgebleven rebellengebied probeert te verslaan. Turkije steunt rebellengroepen en heeft er duizenden militairen naartoe gestuurd. De Turken willen zo voorkomen dat de honderdduizenden vluchtelingen in Idlib nog verder in het gedrang komen en alleen nog naar Turkije kunnen uitwijken.
Vorige week kwamen bij een luchtaanval 33 Turkse militairen om, mogelijk mede door Russisch vuur. Geen van beide partijen heeft er belang bij dat de situatie verder uit de hand loopt en de tot voor kort goede onderlinge relatie verder op de proef te stellen.
‘De vliegtuigen vallen huizen aan, die storten in boven op families’
Na het bombardement op de Turkse militairen van vorige week kondigde de Turkse regering aan dat de miljoenen migranten in Turkije niet langer tegengehouden worden als ze naar de EU willen. Turkije heeft zich daartoe in een verdrag met de EU uit 2016 wel verplicht.
Erdogan zei gisteren dat hij steun van de EU wil bij het vinden van een politieke oplossing voor Idlib. “De migranten blijven komen totdat Syrië een nieuwe grondwet heeft en er vrije verkiezingen kunnen worden gehouden”, zei hij. “Als Europa het probleem wil oplossen, moet het de politieke en humanitaire inzet van Turkije in Syrië steunen.”
Duizenden migranten bevinden zich al een week in het niemandsland aan de Turks-Griekse grens in het noordwesten van Turkije. Griekenland laat hen niet toe en Turkije heeft vandaag oproerpolitie naar de grens gestuurd om te voorkomen dat ze naar Turkije terugkeren.
MSN 05.03.2020 De Russische president Poetin en zijn Turkse ambtgenoot Erdogan zijn in Moskou begonnen aan overleg over de strijd in de provincie Idlib in het noordwesten van Syrië. Beiden hebben gezegd te hopen op een bestand of een beperking van de steeds bloediger wordende vijandelijkheden.
Poetin sprak aan het begin van het gesprek zijn medeleven uit aan de nabestaanden van de tientallen Turkse militairen die in Idlib zijn gesneuveld. Erdogan zei er zeker van te zijn dat er een oplossing kan worden gevonden.
Rusland heeft in de Syrische burgeroorlog die in 2011 losbarstte, de zijde van president Bashar al-Assad gekozen. Diens regime is door Russisch militair ingrijpen op de been gehouden. Erdogan is anti-Assad. Hij steunt in Idlib het laatste bolwerk van jihadisten en rebellen en stuurt er steeds meer militairen naartoe. Zo hoopt hij een stroom vluchtelingen uit Idlib te voorkomen. Assad probeert met Russische steun Idlib te heroveren.
Ankara en Moskou hebben bijna 2 jaar terug al een soort bestand afgesproken voor deze regio, maar die is door de partijen niet nageleefd.
AD 05.03.2020 De Russische president Poetin en zijn Turkse ambtgenoot Erdogan zijn in Moskou begonnen aan overleg over de strijd in de provincie Idlib in het noordwesten van Syrië. Intussen stuurt Turkije politiemensen naar de grens met Griekenland om te voorkomen dat dat land Syrische migranten terugjaagt naar het Turkse grondgebied.
Poetin sprak aan het begin van het gesprek zijn medeleven uit aan de nabestaanden van de tientallen Turkse militairen die in Idlib zijn gesneuveld. Zowel Poetin als Erdogan hebben gezegd te hopen op een bestand of een beperking van de steeds bloediger wordende vijandelijkheden.
Rusland heeft in de Syrische burgeroorlog die in 2011 losbarstte de zijde van president Bashar al-Assad gekozen. Diens regime is door Russisch militair ingrijpen op de been gehouden. Erdogan is anti-Assad. Hij steunt in Idlib het laatste bolwerk van jihadisten en rebellen en stuurt er steeds meer militairen naartoe. Zo hoopt hij een stroom vluchtelingen uit Idlib te voorkomen. Assad probeert met Russische steun Idlib te heroveren.
Intussen trekken er steeds meer vluchtelingen en migranten naar de Turks-Griekse grens, in de hoop Europa in te kunnen gaan. Want nadat donderdag 33 van Turkse soldaten waren gesneuveld in Idlib, had president Erdogan er genoeg van. Hij zag al die honderdduizenden nieuwe vluchtelingen samendrommen voor de grens van zijn land. Nog meer? Hij vangt er al bijna vier miljoen op. Dus, zei hij, ik zet de deur naar Europa open. De zogenoemde Turkije-deal met de EU, die tegen betaling vluchtelingen in Turkije moest houden, is van de baan.
Vandaag stuurt hij duizend extra politiemensen naar de grens om te voorkomen dat Griekenland migranten terugjaagt naar het Turkse grondgebied. De Turkse minister van Binnenlandse Zaken, Suleyman Soylu, zei tijdens een bezoek aan de grensstreek dat Griekenland de migranten ‘niet mag terugduwen’.
Traangas
De extra politieagenten moeten voorkomen dat de Grieken de migranten met onder meer traangas van de grenshekken terug Turkije in jaagt. Gisteren meldden de Griekse autoriteiten dat de Turkse politie er ook met traangas stond te schieten. Volgens Suleyman Soylu zijn er sinds woensdag 164 migranten gewond geraakt langs de vaak afgerasterde Griekse grens. De Turkse bewindsman zei dat de extra politiemensen naar de grensrivier de Evros worden gestuurd.
Griekenland heeft melding gemaakt van 35.000 pogingen langs de Turkse grens het EU-land binnen te dringen sinds afgelopen zaterdag. Meer dan 230 illegalen zijn in het grensgebied in Griekenland aangehouden, meldde de Griekse krant Kathimerini.
NOS 05.03.2020 De presidenten van Rusland en Turkije hadden altijd al een ingewikkelde relatie. Poetin en Erdogan zijn niet bepaald vrienden, maar hebben wel veel gezamenlijke belangen.
De oorlog in Syrië zet die relatie nu extra onder spanning. Helemaal doordat onlangs 33 Turkse militairen omkwamen in de Syrische provincie Idlib – mede door vuur van Russische troepen, die het Syrische regeringsleger steunen. De situatie in Idlib lijkt elk moment verder te kunnen escaleren.
En dus ontmoeten Erdogan en Poetin elkaar vandaag in Moskou om te praten. Wat staat er allemaal op het spel, en wat kunnen we verwachten van hun gesprek?
Tegenstrijdige belangen
De situatie in Idlib laat zien dat Poetin en Erdogan heel tegenstrijdige belangen hebben in Syrië. Het Syrische leger van Assad wil Idlib volledig in handen krijgen. Erdogan wil Assad juist weghouden uit het gebied, zodat er niet nog meer vluchtelingen naar Turkije komen. Hij steunt daarom de rebellen in Idlib, die tegen Assad vechten.
Ondertussen steunt Rusland Assad. Voornamelijk om een belangrijke speler te blijven in de regio en op het wereldtoneel. Maar Rusland wordt door beide partijen onder druk gezet. Wat nu?
Uitweg
Volgens correspondent Geert Groot Koerkamp is het voornaamste doel van vandaag alles op alles zetten om te voorkomen dat de situatie in Idlib verder uit de hand loopt. Daar heeft Rusland helemaal geen zin in, zegt hij. “Als er een gewapende aanval zou plaatsvinden vanuit Rusland, dan zou dat een conflict met een NAVO-land betekenen. Rusland wil niet alle NAVO-landen tegen zich hebben.”
“Ook Turkije wil absoluut geen escalatie”, zegt geopolitiek analist Isa Yusibov. “Turkije schoot in 2015 een Russisch gevechtsvliegtuig neer en kreeg toen enorme sancties opgelegd vanuit Rusland, onder meer op de export van groente en fruit en het toerisme. Dat was een enorme klap.” Volgens Yusibov is de economische afhankelijkheid zo groot, dat Turkije dat niet nogmaals wil riskeren.
“Daar komt bij”, vertelt Groot Koerkamp, “dat er op dit moment miljardenprojecten opgezet zijn tussen Rusland en Turkije. Zoals een gaspijpleiding van Rusland naar Turkije en een kerncentrale die Rusland gaat bouwen in Turkije.”
Volgens zowel Groot Koerkamp als Yusibov komt het erop neer dat beide presidenten de provincie Idlib het niet waard vinden om er hun bondgenootschap voor op het spel te zetten.
‘De vliegtuigen vallen huizen aan, die storten in bovenop families’
“De presidenten ontmoeten elkaar niet zonder een concreet resultaat, dus daar gaat wel iets uitkomen vandaag”, zegt Groot Koerkamp. De verwachting is dat Poetin en Erdogan nieuwe afspraken gaan maken.
“De oudere afspraken over de verdeling van de provincie – dus wie waar de macht heeft – stellen niets meer voor. Die scheidingslijn bestaat niet meer. De meest reële oplossing is daarom het maken nieuwe afspraken om van daaruit de status quo te handhaven”, aldus Groot Koerkamp. Dat resulteert dan in een bevriezing van de huidige situatie – een staakt-het-vuren.
Maar is dat houdbaar, een bevroren situatie waarin eigenlijk niets verandert? “Misschien niet op de lange termijn”, zegt Yusibov. “Maar Rusland heeft wel veel ervaring met bevroren conflicten en laat ze liever doorsudderen dan actie te ondernemen”.
“Wat de uitkomst vandaag ook wordt, voor de mensen in Idlib verandert er niets”, aldus Isa Yusibov, geopolitiek analist.
Als Rusland uiteindelijk toch een kant moet kiezen, dan zal Poetin volgens Yusibov eerder Assad laten vallen dan Erdogan. “Rusland heeft Assad niet per se nodig. Ja, Syrië is een belangrijke bondgenoot, en Rusland wil zijn militaire bases in Syrië graag behouden. Maar wie er aan de macht is in Idlib, maakt Poetin niet zoveel uit. Dan zal Poetin eerder Erdogan willen pleasen.”
Dat ziet Groot Koerkamp ook. “De Russen hebben een luchtmachtsbasis gekregen in Syrië. Ook wilden ze Islamitische Staat bestrijden, omdat veel IS-strijders uit Rusland en de Kaukasus kwamen. Verder wilden ze Russische wapens testen en gevechtservaring opdoen in Syrië. Dat hebben ze allemaal bereikt. Maar Poetin heeft er verder niet zoveel belang bij dat Assad Idlib helemaal onder controle krijgt.”
Maar zover is het nog niet. Eerst een bevriezing van de situatie dus. “Wat de uitkomst vandaag ook wordt, voor de mensen in Idlib verandert er niets”, verwacht Yusibov. “In Idlib zitten mensen die absoluut niet onder het regime van Assad willen vallen, dus uit zichzelf zullen ze niet naar andere plekken van Syrië gaan. Ook kunnen ze niet naar Turkije, want Erdogan houdt ze tegen. En Rusland is al helemaal niet bezig met het lot van de mensen in Idlib.”
NU 05.03.2020 De Turkse minister van Binnenlandse Zaken Süleyman Soylu heeft donderdag duizend zwaarbewapende agenten van een speciale politie-eenheid naar de Griekse grens gestuurd. Zij moeten ervoor zorgen dat migranten en vluchtelingen die daar vastzitten niet terugreizen naar Turks grondgebied.
Bij de grensovergang tussen het Griekse Kastanies en het Turkse Edirne hebben zich naar schatting duizenden mensen verzameld in niemandsland sinds de Turkse president Recep Tayyip Erdogan een week geleden de grenzen naar Europa opende voor migranten.
Griekenland zegt dat het sindsdien ruim 34.000 mensen heeft tegengehouden bij de grens. Het land weigert de migranten toe te laten omdat de opvangkampen op de Egeïsche landen al overvol zitten en treedt hard op. Migranten worden door het leger en politie tegengehouden met traangas en rubberkogels.
Volgens de Turkse minister zijn hierdoor al 164 mensen gewond geraakt. Ook heeft Ankara de Griekse troepen beschuldigd van het doden van een migrant, iets dat Athene op haar beurt ontkent. Minister Soylu zei woensdag dat Turkije een zaak tegen Griekenland aan het voorbereiden is bij het Europese Hof voor de Rechten van de Mens.
Persbureau Reuters sprak deze week met migranten in een ziekenhuis in Edirne. “We gooiden stenen naar de autoriteiten omdat ze de grens niet openden. Daarna vuurden ze traangas op ons af. Omdat dit niet effectief was, gebruikten ze ook hun geweren”, vertelt een van hen.
Medische staf en een gewonde migrant in een ziekenhuis in het Turkse Edirne. (Foto: Reuters)
Brussel: ‘Situatie aan de EU-buitengrens is onacceptabel’
De verantwoordelijke EU-ministers kwamen woensdag bijeen in Brussel om te praten over de situatie aan de Griekse grens. In een verklaring hebben ze Turkije opgeroepen om te stoppen met het sturen van migranten.
Woensdag zegde de EU al 700 miljoen euro toe om de crisis bij de grens op te lossen. Het geld is bedoeld voor noodopvang en infrastructuur. “Deze grens is niet alleen een Griekse grens, maar ook een Europese”, zei voorzitter van de Europese Commissie (EC) Ursula von der Leyen. Ook gaan verschillende EU-lidstaten een bijdrage leveren aan de versterking van Frontex, de Europese grensbewakingsoperatie.
EU beschuldigt Turkije van chantage
De EU beschuldigt Erdogan ervan dat hij doelbewust de grenzen heeft geopend in een poging om Brussel onder druk te zetten om meer geld te eisen voor de opvang van vluchtelingen. Turkije huisvest ongeveer 3,6 miljoen migranten, zo’n vier procent van de bevolking, waarvan het merendeel uit Syrië komt.
Ook zou Ankara druk op Brussel willen uitoefenen voor steun in de gewapende strijd in het Syrische Idlib. Turkije vecht daar tegen het door Rusland gesteunde regeringsleger van de Syrische president Bashar Al Assad. De troepen van Al Assad zijn bezig met een opmars in de provincie, waardoor een miljoen Syriërs gevlucht zijn naar de Turkse grens. Erdogan wil deze vluchtelingen en anderen huisvesten in een speciale veilige zone in Noord-Syrië.
Erdogan en zijn Russische ambtsgenoot Vladimir Poetin zijn donderdag bijeen om te praten over de situatie in Idlib.
Griekse kustwacht schiet in het water naast migrantenboot uit Turkije
Telegraaf 05.03.2020 De Turkse regering stuurt 1000 speciale agenten naar de grens met Griekenland die de vluchtelingen moeten verhinderen terug naar Turkije te gaan. De maatregel komt nadat Turkije de vluchtelingendeal met de EU de facto had opgezegd en duizenden vluchtelingen doorliet.
ANKARA
Sindsdien zitten duizenden vluchtelingen vast in het niemandsland tussen Turkije en Griekenland. Athene houdt met steun van de EU de grens potdicht en verhindert met succes – door onder meer de inzet van traangas – dat de vluchtelingen de grens bestormen. Veel vluchtelingen – die al een aantal dagen in het niemandsland hebben overnacht – willen nu terug naar Turkije maar nu zijn het de Turken die aan hun kant de grens dichtgooien.
Turkije verwijt Griekenland dat het de vluchtelingen met geweld verhindert de grens over te steken. Volgens Ankara hebben de Grieken zelfs vluchtelingen doodgeschoten en verwond, iets wat door Athene heftig wordt ontkend.
Verwond
„Ze hebben 164 mensen verwond. Nu proberen 4900 mensen terug Turkije in te duwen”, aldus de Turkse minister van Binnenlandse Zaken Suleyman Soylu. „We zetten nu 1000 speciale politie-agenten in om te verhinderen dat ze daar in slagen”.
Woensdag besprak Erdogan met vertegenwoordigers van de EU de situatie in het Syrische Idlib en de vluchtelingenstroom richting de Griekse grens. Erdogan eist dat de EU veel meer bijdraagt aan de opvang van Syrische vluchtelingen en het land ook steunt in de pogingen het Syrische conflict met militaire middelen te beslechten. Die eis wordt gesteund door de Amerikanen.
Syrische Witte Helmen bergen een lichaam na een aanval van de Syrische luchtmacht op de stad Maaret Misrin in de provincie Idlib. Volgens het Britse Observatory for Human Rights zijn vannacht bij Russische bombardementen op de stad 15 burgers omgekomen, inclusief een kind.
Telegraaf 05.03.2020 Europa moet een groot deel van de rekening voor onder meer de vluchtingen in de Syrische regio Idlib betalen. Dat zei de speciale Amerikaanse afgezant voor Syrië, James Jeffrey, donderdag in de Turkse hoofdstad Istanboel.
Jeffrey maakt deel uit van een hoge Amerikaanse delegatie die de afgelopen dagen het gebied rond de Turkse grens met Syrië heeft bezocht. Samen met de Amerikaanse ambassadeur bij de VN, Kelly Knight Craft, en de ambassadeur in Turkije, David Satterfield, bezochten ze onder meer een vluchtelingenkamp en een grensovergang met Syrië. De drie Amerikanen waren vol over de Turkse gastvrijheid voor de Syrische vluchtelingen en de Turkse humanitaire hulp voor de op de vlucht geslagen Syriërs in Idlib.
Vandaag bespreekt de Turkse president Erdogan de situatie in Idlib met zijn Russische collega Poetin in Moskou. Syrië is met hulp van Rusland begonnen met een laatste militair offensief, bedoeld om Idlib in te nemen. Daarbij worden meer dan een miljoen op de vlucht geslagen Syriërs richting de Turkse grens gedreven die echter potdicht zit.
De Amerikaanse speciale gezant voor Syrië, James Jeffrey, bezoekt het Boynuyogun vluchtelingenkamp bij de Turkse stad Hatay. Ⓒ REUTERS
Rusland verwijt Turkije dat het al maanden weigert de islamitische strijdgroepen aan te pakken die in Idlib de lakens uitdelen en gebruiken dat als rechtvaardiging voor het offensief tegen Idlib. De Turken houden de grens echter gesloten omdat ze al meer dan drie miljoen gevluchte Syriërs hebben opgevangen en weigeren nog meer vluchtelingen op te nemen.
De druk op Europa op meer vluchtelingen op te nemen is sterk gegroeid vooral sinds Erdogan de vluchtelingendeal met Europa de facto verscheurde waarna duizenden migranten nu met geweld proberen de Griekse grens te passeren op weg naar Noord-Europa.
Offensief
De verwachting is dat Poetin en Erdogan vandaag opnieuw een deal zullen maken over Idlib die lijkt op de eerdere deal uit 2016. De Russen zullen mogelijk hun offensief staken. In ruil daarvoor zullen de Turken de weer verantwoordelijkheid nemen voor de gevluchte Syriërs in dat gebied.
Moskou heeft veel te verliezen als het niet tot een oplossing weet te komen met Istanboel. De Russen hebben een grote gaspijpleiding naar Turkije gelegd, mogen er een atoomcentrale bouwen en exporteren veel landbouwproducten naar Turkije. Daarnaast heeft Poetin de Turken al een beetje weten los te weken uit de NAVO met de leverantie van het S-400 luchtafweersysteem. Dit tot schrik van de Amerikanen die zich fel maar tot op heden met weinig succes verzetten tegen de Turkse aankoop van het S-400 systeem.
Sancties
Duitsland overweegt bij monde van de Duitse minister van Defensie Annegret Kramp-Karrenbauer, extra economische sancties in te stellen tegen Rusland als dat land blijft doorgaan met het bombarderen van burgerdoelen in Idlib. Duitsland is een grote handelspartner van Rusland. Een groot deel van de Russische export van gas gaat naar Duitsland.
Telegraaf 05.03.2020 De Turkse president Erdogan praat met zijn Russische ambtgenoot Poetin over een bestand in Idlib, in het noordwesten van Syrië. Erdogan is donderdag in Moskou voor het onderhoud, terwijl de strijd in de provincie Idlib tussen Turkse militairen en door Rusland gesteunde Syrische troepen verder uit de hand dreigt te lopen.
Het Turkse leger is op grote schaal in actie gekomen tegen de strijdkrachten van de Syrische president Assad en diens bondgenoten, inclusief Rusland. Ze dreigen de regio onder de voet te lopen. Ankara heeft in 2018 al afspraken met Moskou gemaakt over een deels “gedemilitariseerd” Idlib, een soort bufferzone waar niet meer gevochten zou worden. Maar die afspraken worden door de strijdende partijen niet goed nageleefd.
Idlib is een bolwerk van tegenstanders van Assad, voornamelijk jihadisten. Erdogan vreest dat die samen met honderdduizenden burgers naar Turkije vluchten als de troepen van Assad verder oprukken.
Enkele honderden migranten zijn maandag slaags geraakt met de Griekse politie toen ze wilden demonstreren tegen de leefomstandigheden in het beruchte kamp Moria.Beeld Joris Van Gennip
VK 04.03.2020 De EU-landen mogen niet langer dralen over een Europees asiel- en migratiebeleid. De huidige chaos en humanitaire misère aan de Grieks-Turkse grens maken volgens de Europese Commissie duidelijk dat de EU haar geloofwaardigheid verliest.
Enkele honderden migranten zijn maandag slaags geraakt met de Griekse politie toen ze wilden demonstreren tegen de leefomstandigheden in het beruchte kamp Moria.Beeld Joris Van Gennip
Europees Commissaris Schinas (Migratie) deed woensdag een emotionele oproep aan de EU-landen, die al vier jaar ruziën over een gezamenlijk migratiebeleid. ‘Er is geen betere kans om door te pakken dan nu. Het is misschien onze laatste kans. Europa kan niet twee keer falen.’
Duizenden migranten zitten vast tussen Griekenland en Turkije nadat Ankara afgelopen dagen ‘de grenzen naar Europa openzette’. De Turkse president Erdogan deed dat om de EU te dwingen hem te helpen in zijn strijd in Syrië. Griekenland houdt sindsdien zijn grens met Turkije dicht wat Athene op scherpe kritiek komt te staan van vluchtelingenorganisaties maar woensdag brede steun kreeg van de Europese ministers voor asiel en Binnenlandse Zaken.
De EU zegde Athene financiële hulp toe voor de opvang van migranten die er toch in slagen Griekenland te bereiken, voor medische teams en betere opvangcentra. Ook zijn de lidstaten bereid met materieel (schepen, vliegtuigen, helikopters) en personeel (douaniers, asielexperts) Griekenland te helpen de grenzen beter te bewaken. Al met al kan Athene op deze manier rekenen op 700 miljoen euro van de EU. Afgelopen jaren kreeg het al 2,3 miljard euro uit Brussel voor het registreren en huisvesten van migranten.
Een gezamenlijk migratie- en asielpact
Commissaris Johansson (Binnenlandse Zaken) erkende dat onduidelijk is of Griekenland die 2,3 miljard euro goed heeft besteed. ‘Het Griekse asielsysteem is nog steeds te traag, de voortgang is niet wat verwacht mocht worden. Maar dit is niet het moment om na te gaan of Griekenland zijn huiswerk goed heeft gedaan.’ De nieuwe Griekse regering heeft in elk geval beterschap beloofd.
Naast noodhulp is het volgens de Commissie hoog tijd voor een gezamenlijk migratie- en asielpact. Het plan van de vorige Commissie uit 2016 – mede gebaseerd op de verdeling van migranten over de lidstaten – heeft de EU-landen tot op het bot verdeeld.
Johansson en Schinas hebben afgelopen weken vrijwel alle hoofdsteden bezocht en zien een kans om de impasse te doorbreken. De twee Commissarissen willen in april hun voorstel op tafel leggen dat uitgaat van een betere bewaking van de Europese buitengrenzen en een strikt terugkeerbeleid voor migranten die geen verblijfsvergunning krijgen. Daarnaast komt er een ‘bindend solidariteitsmechanisme’ maar dat zal volgens betrokkenen geen verplichte spreiding van migranten zijn. De Commissie wil lidstaten de kans geven hun asielquota af te kopen met andere vormen van hulp.
De Europese ministers van asielzaken kibbelden woensdag lange tijd over een verklaring over het handelen van Erdogan. Griekenland en Cyprus eisten een ‘harde veroordeling’ maar dat werd door Duitse druk afgezwakt tot ‘verwerpt sterk’. Turkije huisvest miljoenen vluchtelingen, mede met 6 miljard euro van de EU.
NOS 04.03.2020 De Europese Unie zal met alle mogelijke middelen proberen om migranten buiten Griekenland te houden. Dat hebben de EU-ministers van Buitenlandse Zaken vanavond in Brussel besloten. “De EU roept Turkije op om te stoppen met het sturen van vluchtelingen naar de grens”, zo staat in een verklaring. “Deze situatie is onacceptabel.”
Volgens staatssecretaris Broekers-Knol, die ook aanwezig was, is het een sterk signaal van de 27 EU-landen aan Turkije, om de bestaande afspraken (de zogenoemde Turkije-deal) te respecteren. “Griekenland beschermt de buitengrenzen, dus dit is een verantwoordelijkheid van ons allemaal.”
Nieuw migratiepact
In de verklaring staat verder dat het illegaal oversteken van de grens vanuit Turkije niet wordt getolereerd. Volgens Eurocommissaris Schinas is “de grens van Griekenland Europa’s grens. De grens van Bulgarije is Europa’s grens. En ook de grens van Cyprus is Europa’s grens.”
Broekers-Knol denkt dat Turkije zich de komende tijd aan de afspraken gaat houden en geen mensen meer naar de grens met Griekenland stuurt. Volgens haar is dit een eerste stap. De komende maanden moeten de ministers en de Europese Commissie het eens worden over een nieuw migratiepact. Daarover is het vanavond niet gegaan.
Volgende week komen de ministers opnieuw bij elkaar om de situatie te bespreken.
Telegraaf 04.03.2020 EU-landen moeten 160 extra asielexperts naar Griekenland sturen. Dat staat in een zespuntenplan dat de EU-commissarissen verantwoordelijk voor asiel en migratie, de Griekse vicevoorzitter Margaritis Schinas en de Zweedse Ylva Johansson, woensdag presenteerden.
Het asielsysteem in Griekenland is vrijwel vastgelopen, de doorlooptijden zijn er enorm lang. Het Europese asielagenschap EASO heeft een hulpverzoek naar de overige lidstaten verstuurd.
Het plan wordt later op de dag voorgelegd aan de EU-minister van Binnenlandse Zaken en Justitie. Namens Nederland is staatssecretaris Ankie Broekers-Knol daarbij.
De meeste andere punten uit het plan kwamen woensdag al naar buiten. Zo krijgt Athene 350 miljoen euro voor de opvang van asielzoekers en versterking van de grens. Nog eens 350 miljoen komt later beschikbaar. Het EU-grensagentschap Frontex stuurt honderd extra grenswachten bovenop de huidige 530 en stelt zes kustwachtschepen, een vliegtuig, twee helikopters en drie voertuigen met warmtebeeldcamera’s beschikbaar.
Lidstaten wordt ook gevraagd medische hulp, tenten en dekens te leveren. Verder gaat Frontex aan de slag met een nieuw programma voor snelle terugkeer van mensen die geen recht hebben op verblijf in Griekenland naar hun land van herkomst.
Aan de Turkse kant van de grens verblijven zo’n 20.000 mensen, aldus Schinas. Die heeft de Turkse regering volgens hem gestuurd „als instrument” om druk op Europa uit te oefenen. „In deze uitzonderlijke omstandigheden is het onze eerste prioriteit om orde bij onze buitengrens veilig te stellen”, zei hij. De commissaris riep de hele EU op achter Griekenland te staan. Hij is ervan overtuigd dat de ministers dat zullen doen.
Telegraaf 04.03.2020 De Europese landen moeten het Turkse beleid in Syrië steunen als ze hun problemen met migratie willen oplossen. Dit beklemtoonde de Turkse president Erdogan. De EU moet volgens hem zijn pogingen om politieke en humanitaire problemen op te lossen in Syrië steunen en niet alleen maar de grens dichtgooien.
„Alle Europese landen sluiten hun grenzen voor vluchtelingen vandaag de dag, ze proberen ze weg te duwen door de vluchtelingen te slaan, door hun boten tot zinken te brengen en zelfs door op ze te schieten” aldus Erdogan. Hij zei dit terwijl er aan de Turks-Griekse grens opnieuw schermutselingen zijn tussen groepen migranten en Griekse grenswachten.
Erdogan heeft Brussel gedreigd voor vluchtelingen „de poort naar Europa open te zetten.” Turkije heeft al 3,6 miljoen mensen uit Syrië onderdak geboden en vreest dat dit aantal zal stijgen. Wanneer het Syrische regime van president Assad met Russische steun ook het noordwesten van Syrië herovert, zou daar een nieuwe stroom vluchtelingen naar Turkije op gang kunnen komen. Erdogan probeert dat te verhinderen en heeft zijn strijdkrachten naar Noordwest-Syrië gestuurd om de troepen van Assad en diens Russische bondgenoten tegen te houden.
Telegraaf 04.03.2020 Turken schieten volgens Athene met traangas op Griekse grensbewakers tijdens schermutselingen met mensen die illegaal Griekenland proberen binnen te komen. De krant Kathimerini meldde beelden te hebben van de chaos aan de grens waarop te zien is dat ook aan Turkse kant traangas wordt afgevuurd. De Griekse grensbewaking zet traangas in om de illegalen op afstand te houden.
De Griekse regering beschuldigt het buurland Turkije ervan nepnieuws over migranten te verspreiden. Athene weerspreekt Turkse beschuldigingen dat er onder migranten doden en gewonden vallen door toedoen van de Griekse grensbewakers vallen.
Het geweld bij de bestorming van deze Europese buitengrens is onderwerp van gesprek tijdens Europese spoedberaad van ministers van Binnenlandse Zaken en Justitie woensdag in Brussel.
AD 04.03.2020 Aan de rand van Europa, op de grens tussen Turkije en Griekenland, wachten tienduizenden mensen tot de deur op een kier gaat. Dat gaat waarschijnlijk niet gebeuren. Langzaam daagt het besef dat er met hen gesold wordt.
Mehdiye vraagt of ze het Turkse volkslied mag zingen. Natuurlijk mag ze dat. Ze is ook zo weer klaar, want ze kent maar een paar zinnen. Applaus is welkom, gebaart ze. Ze weet niet precies hoe oud ze is (een jaar of 5, denken wij), maar ze wil heel graag vertellen dat ze uit Afghanistan komt. En ze is, zo telt ze op haar vingers, al één, twee, drie, vier dagen hier in Doyran.
Haar familie zit een eindje verderop, tussen tientallen andere families, hier aan de oever van de Meric. Het water stroomt hard en ziet er koud uit. Aan de overkant ligt Europa. Het is maar een meter of 40 ver, maar deze mensen kunnen er alleen maar naar kijken. Sommigen zien heel in de verte Londen liggen, Duitsland, of zelfs New York. Maar wie heel goed kijkt, ziet alleen maar prikkeldraad, en af en toe een Griekse grenswacht die snel weer tussen de bomen schiet.
Iedereen die hier aan de grens is beland, zit er niet zomaar. Of het nu in Doyran is, Pazarkule of Edirne, dit is de plek waar de deur open zou gaan. De Turkse president Recep Tayyip Erdogan had het zelf gezegd. Vorige week donderdag sneuvelden er 33 van zijn soldaten in Idlib, een Syrische provincie meer dan 1000 kilometer naar het oosten.
De Turken vechten daar samen met rebellen tegen de troepen van president Bashar al-Assad, die de Russen aan zijn zijde weet. En president Erdogan had er genoeg van. Waarom moest hij dit allemaal in zijn eentje doen? Waar was de Navo?
En hij zag al die honderdduizenden nieuwe vluchtelingen samendrommen voor de grens van zijn land. Nog meer? Hij vangt er al bijna vier miljoen op. Dus, zei hij, tegen al die mensen, en ook tegen de rest van de wereld, ik zet de deur naar Europa open. De zogenoemde Turkije-deal met de EU, die tegen betaling vluchtelingen in Turkije moest houden, is van de baan. ,,De EU komt haar afspraken niet na, dus waarom wij dan wel?”
En ze gingen. Ze namen de taxi, de bus, de trein, klommen achter op een brommertje. Ze kwamen uit Istanboel, maar ook uit Izmir, Konya, Maras of Nigde, en al die andere Turkse steden waar ze al maanden of zelfs jaren bivakkeerden. Velen betaalden grof geld, hun láátste geld, anderen zouden naar verluidt gratis door de Turken zijn vervoerd.
Met hoeveel ze inmiddels zijn, is niet helemaal duidelijk. Volgens de Turkse autoriteiten drommen er nu meer dan honderdduizend mensen aan de grens, de Grieken maken een fors lagere schatting. De Turken zeggen dat er nog miljoenen meer aankomen, met als gevolg dat Europa langzaamaan hetzelfde gevoel krijgt als in 2015. De meeste Europese landen (of eigenlijk alle Europese landen) zitten daar niet op te wachten.
Merdan Mohamed (43) heeft dat haarfijn in de gaten. ,,Ik verwacht niks van Europa”, zegt hij. ,,Maar ik hoop dat ze mij ook snappen.” Hij vluchtte met zijn gezin 2,5 jaar geleden uit het zuiden van Idlib naar Turkije, ergens in centraal-Anatolië, en verdiende daar de kost met allerlei dagelijkse klusjes.
Het was soms net genoeg om zijn gezin te onderhouden, maar soms ook niet. Toen hij vorige week president Erdogan hoorde, pakte hij alles en iedereen bij elkaar en vertrok naar die verre grens in het westen. ,,Ik wil dat mijn kinderen vrij zijn en naar school kunnen gaan. Ik wil dat hij (hij wijst naar zijn ene zoon) elektricien kan worden als hij wil, en hij (zijn andere zoon) een professor.”
Maar nu zit hij hier, al een paar dagen. Ze zijn met negentien mensen, zijn eigen gezin en die van twee neven. Ze hebben hun toevlucht gezocht tussen de bomen, in de hoop dat de wind er wat minder hard waait, maar dat is helaas niet het geval. Ze zitten op de grond, op meegebrachte dekens en hebben zeildoek gespannen om nog een beetje beschutting en privacy te hebben.
De kleintjes hebben net wat snoep gekregen van hulpverleners, een vrouw eet koude bonen in tomatensaus uit een blikje, en een jonge moeder heeft een pak luiers gekregen. Ze zijn helaas niet de goede maat, maar dat moet dan maar. ’s Nachts is het koud, zegt Merdan, dus ze proberen overdag te slapen.
Als het donker wordt, kruipen ze met z’n allen rond een vuurtje, net als alle andere gezinnen hier, en ze hopen dat de allerkleinsten dan toch indutten. Maar niet de afgelopen nacht. ,,Toen regende het. Ze hebben uren liggen huilen.”
Natuurlijk heeft Merdan overwogen om de oversteek te maken, de rivier is hier niet al te diep. En hij weet dat anderen het ook al geprobeerd hebben bij de reguliere grensovergangen. Maar bij iedereen is het kwartje inmiddels gevallen: de Grieken peinzen er niet over om ook maar één vluchteling binnen te laten. Sterker nog: je schrikt ervan als je hoort hoe ze zijn behandeld door de grenswachten aan de overkant. ,,We moesten alles inleveren”, zegt een vrouw uit Afghanistan die een illegale poging waagde. ,,Geld, papieren, zelfs onze schoenveters, en toen werden we Turkije weer ingeschopt.”
Er zijn meer van dit soort verhalen. Ze zijn niet te controleren, omdat er geen journalisten meer worden toegelaten in de buurt van de officiële grensposten. Maandag is er een tiental verslaggevers opgepakt, omdat ze zich ‘op verboden terrein’ hadden begeven. Wel is duidelijk dat er deze week een jongetje is verdronken in de Middellandse Zee. Hij was met zijn familie op weg naar een Grieks eiland, toen hun bootje kapseisde. Ook is er om vage redenen een Syrische man neergeschoten. Door de Grieken, zeggen de Turken. Door de Turken, zeggen de Grieken.
Ook zijn er verhalen van mensen die woedend zijn. Op de Turken, omdat ze lekker zijn gemaakt met een heel bittere pil. ,,Ze brachten ons tot de grens”, zegt een Syrische man verontwaardigd. ,,En toen zeiden ze: zoek het verder zelf maar uit.” Op de Grieken, omdat die met alle middelen de poort dichthouden. Op Europa, want ‘waarom zien ze daar niet dat we geen kant meer op kunnen?’
De mensen die zich dit laatste afvragen, klinken overigens meer wanhopig dan boos. Een grote Oeigoerse familie, ze zijn met twintig, bivakkeert ook al een paar dagen in Doyran. Zij komen uit Afghanistan, zoals de meesten hier. ,,Wij zijn al negen jaar in Turkije”, zegt een van de mannen, die zijn naam niet wil zeggen. ,,We kunnen niet terug naar Afghanistan, want daar ben ik gemarteld.” Hij laat zijn littekens zien. ,,We willen niet terug naar Samsun (een Turkse stad aan de Zwarte Zee), want daar zijn we al een paar keer belaagd door mensen die ons niet willen. En nu mogen we ook niet naar Europa. Ik weet het niet meer.”
En ja, het kan zelfs nog erger. Als je echt helemaal verloren bent, dan zit je op de stoep naast een bushalte, ergens in de buitenwijken van Edirne. Je vertelt je hele verhaal in een paar minuten, want als het over oorlog en bommen gaat, dan ben je het liefst heel snel klaar. Enes Haiz (38) komt uit Idlib, dat zegt genoeg.
Hij zit hier met drie families, onder wie vijf kleine kinderen en drie zwangere vrouwen. Ze zagen Islamitische Staat komen, de Amerikanen, het Syrische leger en de Russen. ,,Onze stad ziet eruit als de maan.” Zijn twee broers en zijn vader zijn dood, zegt hij, en zijn moeder verloor beide benen. Een jaar, twee maanden en 24 dagen geleden kwam hij naar Turkije. En nu zit hij hier, bij deze bushalte, in de volle wind, naast de ruïne van een badhuis. Als hij van ons hoort dat er bij de grenspost van Pazarkule niemand meer doorheen komt, zegt hij: ,,Ik ga er ook niet meer heen.”
Plots stopt er een brommertje met twee Turkse jongemannen. Of ze een lift willen naar Pazarkule. Kost maar 600 lira per persoon. En ja, gegarandeerd dat ze de grens over kunnen, de twee weten een geheim weggetje. Enes vertrouwt het niet. Hij overlegt met zijn neef. ,,Dit zijn jagers”, zegt die. ,,Niet doen. Ze zetten ons ergens af, pakken het geld en gaan er dan vandoor.” Enes schudt zijn hoofd naar de jongens. ,,Nee , we doen het niet.”
Maar wat dan? ,,Misschien komt er iets uit het overleg met de Europese Unie. Dat is al eerder gebeurd, toch? Dat ze dan toch weer wat mensen toelaten?”
Maar als ook dat niet gebeurt? ,,We wachten hier nog een paar dagen.”
Maar hier is niks. Wat doen jullie daarna? ,,Dan gaan we naar Istanboel.”
NOS 04.03.2020 Ze hebben gezichten die getekend zijn door de oorlog, maar zijn vriendelijk en ontspannen. In ruil voor ons paspoort geven ze een pasje dat kennelijk genoeg is om Idlib in te mogen. Tenminste, het stukje van de Syrische provincie dat door deze geharde rebellen wordt gecontroleerd.
Twee jongens van de Syrische hulporganisatie Violet wachten ons op bij de grenspost. Zij hebben beloofd ons een paar uur rond te leiden door “de grootste humanitaire ramp in negen jaar Syrische oorlog”, zoals de Verenigde Naties de situatie in Noord-Idlib nu noemt. Ze kennen de weg en de gevaren, zodat ze ons hopelijk op tijd kunnen waarschuwen.
‘De vliegtuigen vallen huizen aan, die storten in bovenop families’
Het gebied is vooral heel erg vol met mensen, blijkt tijdens de rit richting een van de vele opvangkampen. De wegen zijn kapot, overal is verkeer, op de stoepen zijn markten ingericht, werkplaatsen in de open lucht. Er is stank en herrie, en op ieder stukje open grond zijn tenten neergezet waarin nu mensen wonen.
Zodra we wat hoger op een heuvel zijn, zien we in alle richtingen het blauw en wit van tentzeilen op de heuvels. Waar de stadjes en dorpjes overgaan in kampen, is nauwelijks nog te zien.
En er komen iedere dag nieuwe gezinnen bij. “De vliegtuigen vallen huizen aan, en die huizen storten in op de families”, legt een oudere heer uit voor zijn tent in een kamp bij het stadje Kah. Het is een geraamte van aan elkaar gelaste buizen met op de kale vloer een paar tapijten over elkaar heen voor de warmte.
Een miljoen vluchtelingen wonen hier op een stukje land dat steeds kleiner wordt; het regeringsleger van president Assad is met hulp van Rusland bezig aan een opmars richting het noorden van Idlib. “Ze richten hun bommen op wijken waar burgers wonen”, zegt de oude man verontwaardigd. “Het regime en zijn bondgenoten vallen zelfs ziekenhuizen aan.”
Dat blijkt inderdaad de voornaamste bron van stress in een kliniek die we binnenlopen. Dokter Mohammed Abrash is er aan het werk, hij pendelt heen en weer tussen verschillende ziekenhuizen in Noord-Idlib. “Sinds het offensief van het regime begon hebben ze 67 ziekenhuizen vernietigd.” Onder artsen die aan het werk zijn is altijd de angst dat er een bombardement komt, zegt Abrash.
‘Met bommen vegen ze de dorpen leeg’
Hij leidt ons rond door verschillende ziekenzalen waar gewonden liggen, een jongen die herstelt van een operatie aan zijn buik; “een granaatscherf”, zegt de dokter droog. En bij een andere man tilt hij het deken op. “Hij is geraakt aan zijn been, we hebben er een pin in gezet.”
Abrash noemt de bombardementen op ziekenhuizen de voornaamste oorlogsstrategie van het regime. “Ze raken klinieken, markten, huizen, zodat mensen niet anders kunnen dan wegtrekken. Zo vegen ze de dorpen en steden leeg, en kan het regime die plekken innemen. Het is nu overduidelijk hun strategie in Idlib.”
Dokter Mohammed Abrash NOS
De laatste dagen komen er minder bommen uit de lucht. Het is de reden dat we nu relatief veilig even het gebied in kunnen.
Syrische troepen krijgen rake klappen van het Turkse leger. Sinds het weekend werden drie Syrische gevechtsvliegtuigen door Turkse F-16’s uit de lucht gehaald. Ook zijn de Turken met drones en artillerie een groot offensief begonnen tegen Syrische grondtroepen.
Turkije besloot daartoe nadat vorige week tientallen Turkse militairen die in het gebied gelegerd zijn omkwamen bij een bombardement. De Turken willen de Syrisch-Russische opmars stoppen, om te voorkomen dat die uiteindelijk de miljoen vluchtelingen in het noorden van Idlib de Turkse grens over jaagt. Want dat is de enige plek waar al die mensen nog heen kunnen, als het Syrische leger de hele provincie verovert.
“Ik zweer je, we hadden hier een feestje toen we hoorden dat Turkije in Syrië zou ingrijpen”, zegt een van de mannen in het kamp bij Kah. Onder de vluchtelingen heerst er sinds de Turkse actie de opluchting. “Als Turkije het niet doet, doet niemand het”, valt zijn vriend in de rede. De mensen hier voelen zich alleen gelaten, zegt hij. “We willen dat de rebellen worden bewapend en dat Europa en Amerika iets doen om ons te beschermen tegen de criminelen Assad en Poetin.”
Strijdgroepen
Nog voor we zijn uitgepraat en alles rustig in beeld kunnen brengen, meldt een van de jongens van Violet dat het niet veilig is om te blijven. Hoewel we hier zijn met toestemming van de rebellen, zegt dat niet veel. Verschillende strijdgroepen strijden ook onderling om de controle in Idlib, sommige zijn ook in het kamp actief.
De terugrit naar de grenspost is frustrerend. Langs de weg liggen honderden verhalen die verteld moeten worden, maar we komen er niet bij. Ieder moment kunnen de bombardementen weer heviger worden, toestemming krijgen om deze plek te bezoeken is een traag proces, en de onvoorspelbaarheid van de oorlog maakt het lastig om hier te werken.
Als we net onze pas hebben ingeleverd bij de grenspost van de rebellen en de Turkse kant van de grens weer over zijn, komt er een berichtje binnen van dokter Mohammed Abrash. Hij bedankt voor onze komst en eindigt met een wens: “Ik hoop dat mijn boodschap uw mensen zal bereiken.”
NOS 04.03.2020 Duitsland stuurt extra mensen naar Griekenland ter ondersteuning van Frontex, de Europese grensbewakingsorganisatie. Het stelt twintig politiemensen en een helikopter ter beschikking. Ook Nederland zal volgens staatssecretaris Broekers-Knol bijdragen aan de versterking van Frontex, gedacht wordt aan manschappen en een marineschip.
Zij is in Brussel voor een spoedvergadering met de ministers van de Europese Unie over de Griekse vluchtelingencrisis. “Wij praten voortdurend over de buitengrens van de Europese Unie en dat het belangrijk is om die te bewaken. Op het moment is Griekenland de buitengrens van de EU en die moet bewaakt worden.”
Griekenland had gevraagd om versterking van Frontex, nu het aantal vluchtelingen vanuit Turkije sterk is toegenomen. Volgens het land is er behoefte aan 160 extra asielexperts, honderd extra grenswachten en verder medische hulp, tenten, dekens en twee helikopters.
Vorige week besloot de Turkse regering om migranten die naar de EU willen niet meer tegen te houden. President Erdogan zei zaterdag dat 18.000 migranten het land hebben verlaten. Griekenland meldt dat het 24.000 vluchtelingen tegenhoudt aan de grens met Turkije.
Turkije stimuleert vertrek
Turkije moet volgens afspraak met de EU migranten terugnemen die Europa proberen te bereiken en andere migranten tegenhouden, in ruil voor financiële steun van de EU. Maar volgens Erdogan houdt de EU zich niet aan de gemaakte afspraken, daarom heeft het land de grens geopend en het nieuws verspreid dat mensen kunnen vertrekken.
Volgens de Griekse regering hebben Turken met traangas op Griekse grensbewakers geschoten tijdens schermutselingen met mensen die illegaal Griekenland proberen binnen te komen. Gisteren zegde de EU Griekenland al 700 miljoen euro toe om de problemen bij de grens het hoofd te bieden. 350 miljoen euro is direct beschikbaar voor noodopvang en infrastructuur.
AD 04.03.2020 Nederland gaat naar verwachting een ,,forse bijdrage” leveren aan de versterking van de Griekse grensbewaking. ,,Er wordt gesproken over een schip en manschappen en dergelijke”, zei staatssecretaris Ankie Broekers-Knol (Justitie en Veiligheid) in Brussel voor aanvang van overleg met EU-collega’s. ,,Maar het is nog niet definitief, ik ben voorzichtig. Nederland doet alles wat mogelijk is.”
Om Griekenland bij te staan is behoefte aan 160 extra asielexperts, honderd extra grenswachten, zes kustwachtschepen, een vliegtuig, twee helikopters en voertuigen, medische hulp, tenten en dekens. ,,We hebben natuurlijk allang inzet op de Griekse eilanden”, zei de bewindsvrouw. ,,En we leveren al zes marechaussees en twee voertuigen aan de Bulgaarse grens.”
In een verklaring die de EU-ministers naar verwachting zullen aannemen staat dat de EU en haar lidstaten ,,alle noodzakelijke maatregelen” zullen nemen om te voorkomen dat mensen illegaal de grens oversteken. ,,Ik denk dat we alles moeten doen wat juridisch mogelijk is”, zei Broekers-Knol. ,,Griekenland is op dit moment de buitengrens van de Europese Unie waar mensen naartoe willen, en die moet bewaakt worden.”
Griekenland heeft aangekondigd nieuwe asielaanvragen een maand niet in behandeling te nemen. De staatssecretaris verwacht van de Europese Commissie te ,,vernemen of stopzetten van de asielprocedure een mogelijkheid is om eventuele problemen te beteugelen”.
NOS 04.03.2020 Bij vijandelijkheden tussen Turkse en Syrische troepen in Idlib zijn opnieuw doden gevallen. Turkije zegt dat het twee militairen verloor en dat zes van zijn militairen gewond zijn geraakt bij een aanval van het Syrische leger. Waar en wanneer die aanval was, is niet bekendgemaakt.
Volgens Syrische rebellen wordt er vooral hard gevochten bij de stad Saraqeb, die in handen van het regeringsleger is. Het Syrische Observatorium voor de Mensenrechten zegt dat daar negen Syrische militairen zijn omgekomen door een Turkse drone-aanval.
Het leger van de Syrische president Assad krijgt steun van de Russische luchtmacht en Russische milities. De Turkse president Erdogan reist binnenkort naar Moskou om met president Poetin tot een akkoord over een staakt-het-vuren te komen. “We denken dat we overeenstemming kunnen bereiken over de oorzaak van de crisis, de gevolgen daarvan en maatregelen om hem de baas te worden”, zei de woordvoerder van Poetin.
Hij zei ook dat Turkije verantwoordelijk is voor het mislukken van een in 2018 gesloten bestand; Turkije zou er niet in geslaagd zijn om Syrische rebellen in Idlib te weerhouden van acties tegen Syrische en Russische doelen. Turkije zou ook andere afspraken niet zijn nagekomen.
Griekse agenten houden migranten tegen bij de grensplaats Kastanies EPA
Turkije maakte vorige week bekend dat het migranten die naar de EU willen niet langer tegenhoudt. De aanleiding was de dood van 33 Turkse militairen. Duizenden migranten uit onder andere Syrië, Afghanistan en Iran die in Turkije vastzaten, trokken naar de grens met Griekenland, dat de grens dichthoudt.
Volgens Griekenland zitten er nu 15.000 mensen vast in het niemandsland aan de grens in het noordoosten van het land. Vanmorgen probeerden ze Griekenland opnieuw binnen te komen. De Griekse politie hield ze tegen, onder meer door traangas in te zetten.
EU achter Griekenland
EU-president Michel bespreekt de situatie vandaag met de Turkse president Erdogan. Erdogan zei vooraf dat hij steun van de EU wil voor een politieke oplossing in Idlib.
“Alleen zo kan de migratiecrisis worden overwonnen”, zei hij. “De migranten blijven komen totdat Syrië een nieuwe grondwet heeft en vrije verkiezingen kunnen worden gehouden. Als Europa het probleem wil oplossen, moet ze de politieke en humanitaire inzet van Turkije in Syrië steunen.”
Michel en voorzitter van de Europese Commissie Von der Leyen bezochten gisteren het grensgebied met de Griekse premier Mitsotakis. Mitsotakis zei dat Erdogan tienduizenden vluchtelingen en migranten heeft aangemoedigd om Griekenland illegaal binnen te gaan. Von der Leyen zei vandaag volledig achter Griekenland te staan. “Zij die Griekenland binnen proberen te komen, zijn met valse beloften in deze hopeloze situatie gelokt.”
NOS 03.03.2020 Hij kwam als geroepen in 2016: de politieke deal met Turkije, die (mede) een eind maakte aan de vluchtelingencrisis, waaronder de Europese Unie toen al maanden gebukt ging.
Elke dag bereikten duizenden mensen in bootjes de Griekse kust, tot wanhoop van de autoriteiten en de bevolking daar. Turkije zou die mensen terugnemen, en andere migranten tegenhouden, in ruil voor financiële steun uit de EU.
Met zijn beslissing om de Turkse grens met Griekenland te openen, gaat president Erdogan nu lijnrecht in tegen de deal. “Europa heeft zich niet aan zijn belofte gehouden,” vindt hij, en dus kan ook hij de afspraken schenden. Heeft de Turkse president gelijk? En wat is er nog over van de ambitieuze Turkijedeal?
Financiële steun
Het onderdeel van de deal dat het vaakst wordt benoemd is het geld. “Dat deel heeft de EU best goed nageleefd”, zegt EU-correspondent Bert van Slooten. Turkije zou 6 miljard krijgen, specifiek bedoeld om de vluchtelingenopvang in het land te verbeteren. Dat geld, waarvan inmiddels ruim de helft is overgemaakt, wordt onder meer gebruikt om het onderwijs te bekostigen van kinderen in vluchtelingenkampen.
Het bedrag is een peulenschil, vergeleken met de echte kosten van de vluchtelingenopvang in Turkije, klaagt de Turkse regering. Die zegt er inmiddels meer dan 30 miljard aan te hebben uitgegeven. In Turkije verblijven op dit moment 3,6 miljoen Syriërs, naast honderdduizenden migranten uit andere landen.
Een voor één
Dan een tweede belangrijke afspraak uit de Turkijedeal: het één-voor-één principe. Voor elke migrant die Turkije zou opnemen, zou de EU een andere migrant hervestigen in een Europees land. “De Europese Commissie dacht destijds dat de EU-landen daar wel voor zouden openstaan”, zegt van Slooten.
Die inschatting bleek verkeerd. Na vier jaar heeft de EU zo’n 25 duizend Syriërs uit Turkije toegelaten: iets meer dan een half procent van het totale aantal Syriërs in Turkije, en veel minder dan de 70.000 waarvan in 2016 sprake was.
“De oorzaak daarvan ligt deels bij de EU-lidstaten”, zegt Van Slooten. “Vooral Oost-Europese landen weigerden mensen op te nemen.” Er was ook een praktisch probleem: de traagheid van het Griekse asielsysteem. Het aantal aanvragen is sinds 2016 sterk afgenomen, maar op de eilanden moeten migranten nog steeds 2 jaar wachten tot hun (verplichte) asielaanvraag is behandeld. Pas daarna kan Griekenland hen terugsturen naar Turkije.
Naast deze twee afspraken, over de opvang van vluchtelingen, deed de EU in de Turkijedeal ook andere toezeggingen. Zo zouden Turkse paspoorthouders vanaf 2016 makkelijker naar de EU kunnen reizen en zouden de gesprekken over Turkse toetreding tot de EU worden hervat. Erdogan neemt het de Europese Unie kwalijk dat ook van die beloftes nog niets is gekomen, terwijl Europese leiders Turkije daarvan de schuld geven.
Wat nu?
Rest de vraag: luidt de beslissing van Erdogan het einde in van de Turkijedeal? “Niet perse”, zegt EU-correspondent Bert van Slooten. “Die deal bestaat uit verschillende elementen, waarvan sommigen nog wel standhouden. Zo geeft de EU nog tot september geld, zodat kinderen in Turkse vluchtelingenkampen naar school kunnen gaan.”
Wel was al langer duidelijk dat Europese Commissievoorzitter Von der Leyen het met haar asielbeleid over een andere boeg wil gooien, zegt Van Slooten. Naar verwachting komt ze in april met een ander plan.
Korte termijn
Op korte termijn willen Europese leiders nu vooral vermijden dat al te veel migranten de EU binnenkomen, zegt Van Slooten. “En plat gezegd: dat soort problemen kun je eigenlijk alleen maar oplossen met geld”.
Von der Leyen zegde vandaag al 700 miljoen toe aan Griekenland, waarvan 350 miljoen euro meteen beschikbaar is. Aan Turkije vroeg haar collega Charles Michel, de voorzitter van de Europese Raad, om de deal uit 2016 na te leven.
MSN 03.03.2020 Als Turkije Europa om meer geld vraagt om vluchtelingen op te vangen, zal Nederland daar niet bij voorbaat nee op zeggen. Dat zei staatssecretaris Ankie Broekers-Knol dinsdag in een ingelast debat over de nieuwe vluchtelingenstroom richting de Griekse grens.
Maar, voegde de bewindsvrouw er snel aan toe, Turkije moet zich dan ook wel aan zijn verplichtingen houden. “Het kan niet een éénzijdig traject zijn.”
De Kamer toonde zich bezorgd over de grote groepen mensen die sinds vorige week van Turkije naar Griekenland trekken. Turkije sprak vier jaar geleden met de Europese Unie af mensen niet langer de grens te laten passeren richting Europa, maar de Turkse president Erdogan kwam hier vorige week op terug.
Spoedberaad
Diverse Kamerleden zeiden dat Turkije in feite het akkoord heeft opgezegd. Sommigen namen het woord “chantage” in de mond, maar Broekers-Knol wilde hier niet in meegaan. “We kunnen heel hard roepen ‘chantage’, of dat ze zich niet aan de deal houden, maar dat lost het probleem niet op”, aldus de staatssecretaris.
In Brussel is woensdag 04.03.2020 spoedberaad over de situatie aan de Turks-Griekse grens.
Telegraaf 03.03.2020 De Turkijedeal ’staat zichtbaar onder druk’, maar noodscenario’s voor als migranten massaal naar Europa doorstoten zijn ’niet aan de orde’. Dat zegt staatssecretaris Broekers-Knol (Justitie) in debat met de Tweede Kamer.
Volgens de VVD-bewindsvrouw staat het kabinet zelfs open voor een gesprek over aanvullende financiële middelen als dat nodig is. „Turkije moet zich wel aan de verplichtingen houden, het is geen een eenzijdige situatie.” Dat wil ze ook duidelijk maken. „Dan zeg ik ’luister vrienden, van dit soort praktijken zijn wij niet gediend. We betalen drie miljard euro maar dan moet je je wel normaal gedragen’. Ook Turkije heeft daar baat bij.”
De staatssecretaris ziet ook dat Turkije de druk opvoert. „Ze geven een signaal af dat niet goed is, maar we moeten zorgen dat we zo goed mogelijk met elkaar in gesprek zijn.” Boos worden heeft volgens haar geen zin. „We kunnen roepen chantage, maar dat lost het pobleem niet op.”
Griekenland helpen bij grenzen
Broekers-Knol wil niet alleen met Turkije in gesprek blijven, ze wil ook Griekenland helpen om de buitengrens van de EU te beschermen. Volgens haar staan er 13.000 migranten voor de landsgrenzen, maar is tot op heden niet bekend dat migranten massaal via Griekenland de EU binnendringen.
Maandag zei premier Rutte al dat het ’niet acceptabel’ is dat Turkije Syrische migranten doorlaat naar Griekenland. „Het is tegen de afspraken die de EU met Turkije heeft gemaakt”, zei de premier daarover. Dat leidt volgens hem tot ellende. „Het brengt mensen in een onmogelijke positie. Er zitten kinderen in de ijzige kou in het niemandsland tussen Turkije en Griekenland. Je mag mensen nooit op deze manier inzet maken van een politieke strijd.”
Met de Turkijedeal van vier jaar geleden sprak de EU met Ankara af dat Turkije Syriërs niet zou doorlaten naar Europa. De EU zou in ruil een deel van de migranten opnemen en Turkije financieel steunen. Maar Turkije kwam vorige week op de afspraken terug en zegt inmiddels 75.000 migranten de grens te hebben overgezet. Het land dat al 3,6 miljoen Syriërs opvangt, vindt dat het te weinig steun krijgt uit Europa.
NOS 03.03.2020 De Europese Unie helpt Griekenland om de problemen bij de Turks-Griekse grens het hoofd te bieden. Daar proberen duizenden migranten de grens over te steken nu Turkije de grensovergang heeft opengezet. De EU trekt 700 miljoen euro uit, heeft de voorzitter van de Europese Commissie, Ursula von der Leyen, bekendgemaakt. 350 miljoen euro is direct beschikbaar.
Het geld is bedoeld om de directe problemen aan te pakken, voor noodopvang van de nieuwe vluchtelingen en migranten en de benodigde infrastructuur. “De Griekse problemen zijn Europese problemen”, zei Von der Leyen. “Deze grens is niet alleen een Griekse grens, maar ook een Europese.”
Von der Leyen bracht een bezoek aan het grensgebied met EU-voorzitter Charles Michel, de voorzitter van het Europees Parlement, David Sassoli, en de Griekse premier Kyriakos Mitsotakis.
Ze bedankte ook de Griekse douane en de kustwacht en betoonde haar medeleven aan de migranten die met valse beloften naar de grens zijn gelokt.
Turkije-deal
Michel heeft Turkije opgeroepen de Turkije-deal na te leven, de overeenkomst die in 2016 werd gesloten over het stoppen van de migrantenstroom naar Europa in ruil voor miljarden euro’s steun. Sinds het sluiten van de vluchtelingendeal krijgt Turkije per jaar 1,5 miljard euro uit Brussel voor opvang van de migranten. In Turkije zitten zo’n 3,5 miljoen vluchtelingen uit Syrië.
Turkije opent grenzen met Europa voor migranten
Het EU-grensagentschap Frontex stuurt op verzoek van Griekenland honderd extra grenswachten boven op de 530 die er nu al zijn. Ook worden een kustwachtschip, drie kustpatrouilleschepen en twee helikopters naar het gebied gestuurd.
Migranten zijn niet alleen naar de landgrens getrokken maar steken ook weer met rubberboten over van Turkije naar de Griekse eilanden Lesbos, Chios en Samos. Daar zijn volgens de Griekse autoriteiten ruim 500 mensen aangekomen. Boze eilandbewoners probeerden de afgelopen dagen boten te verhinderen aan te leggen. De opvangkampen op de eilanden zijn overvol. Gisteren werden op Lesbos hulpverleners belaagd, naar eigen zeggen door een groep rechtsextremisten.
Druk van Erdogan
De migrantenstroom lijkt zorgvuldig geregisseerd. Bussen, minibusjes en auto’s brengen migranten van Istanbul naar de grens. De meeste zijn Afghanen, maar er zijn ook mensen uit Iran, Irak, Bangladesh, Syrië, Pakistan en Marokko. Om hen af te schrikken houden het Griekse leger en de marine schietoefeningen in het grensgebied.
De Turkse premier Erdogan wil met het openzetten van de grens de Europese Unie dwingen meer geld te geven om vluchtelingen uit Syrië op te vangen. Van de NAVO wil hij meer steun in het conflict met Syrië in de provincie Idlib. Dat gebied is in handen van rebellen, die met steun van Turkse militairen in gevecht zijn met het regeringsleger van de Syrische president Assad. Die wordt gesteund door de Russen. In het gebied tussen Idlib en de Turkse grens zouden een miljoen vluchtelingen klem zitten.
Donderdag vliegt Erdogan naar Moskou voor een gesprek met president Poetin. Hij hoopt een staakt-het-vuren te bereiken.
AD 03.03.2020 De Europese Unie vergrendelt zijn buitengrens met Turkije voor de toestroom van vluchtelingen. Griekenland krijgt extra geld en meer manschappen voor de bewaking van de grens.
Het Europees Grens- en kustwachtagentschap stuurt extra versterkingen. Het gaat om zeven schepen, twee helikopters, een vliegtuig, voertuigen en 100 extra grenswachten. Griekenland ontvangt ook 700 miljoen euro aan financiële hulp, alsmede medische apparatuur. .
De Griekse zorgen zijn onze zorgen. Dit is niet alleen een Griekse grens, het is ook een Europese grens, aldus Ursula Von der Leyen, Voorzitter Europese Commissie.
Menens
De twee belangrijkste bestuurders van de EU, president Charles Michel en Commissievoorzitter Ursula Von der Leyen, grepen een bezoek aan de Griekse oostgrens vandaag aan om te laten zien dat het de EU menens is. ,,De Griekse zorgen zijn onze zorgen’’, zei Von der Leyen nabij de grensovergang Kastanies. ,,Dit is niet alleen een Griekse grens, het is ook een Europese grens.”
In het bijzijn van hun gastheer, premier Kyriakos Mitsotakis, gaven Michel en Von der Leyen daarmee een duidelijk signaal af aan alle vluchtelingen die zich aan de Turkse kant hebben verzameld om Griekenland binnen te komen. Zij staan daar tegenover Griekse soldaten en agenten die hen de toegang beletten. Er braken daarbij opnieuw gevechten uit.
Ook voor president Recep Tayyip Erdogan, die afgelopen vrijdag besloot vluchtelingen in Turkije op weg naar Europa geen strobreed meer in de weg te leggen, hadden de EU-bestuurders een ferme boodschap. ,,De handhaving van de orde aan de Griekse buitengrens heeft onze grootste prioriteit’’, aldus Von der Leyen. ,,Griekenland is een Europees schild.’’
Dit is niet langer een vluchtelingenprobleem. Turkije misbruikt wanhopige mensen voor zijn eigen geopolitieke agenda, aldus Kyriakos Mitsotakis, Premier van Griekenland.
Premier Mitsotakis veroordeelde het Turkse besluit om de in 2016 met de EU gemaakte afspraken over de opvang van vluchtelingen in Turkije – in ruil voor vele miljarden – te schenden. President Erdogan zet zijn grens met Griekenland open omdat hij zich in de steek gelaten voelt door de EU. Hij zou te weinig steun krijgen voor zijn militaire inmenging in Idlib en de opvang van de vluchtelingenstroom uit deze Syrische provincie die grenst aan Turkije.
,,Dit is niet langer een vluchtelingenprobleem. Turkije misbruikt wanhopige mensen voor zijn eigen geopolitieke agenda’’, aldus Mitsotakis. Vanuit Wenen kreeg hij bijval van de Oostenrijkse kanselier Sebastian Kurz. ,,Voor Erdogan zijn vluchtelingen pionnen op een schaakbord, wapens om druk uit te oefenen op de Europese Unie’’, aldus Kurz, die de eigen grensbewaking heeft opgeschaald.
NU 03.03.2020 Hulporganisatie Artsen zonder Grenzen heeft dinsdag besloten al haar activiteiten op het Griekse eiland Lesbos te staken, omdat de situatie niet veilig is voor hulpverleners, vertelt een woordvoerder aan NU.nl.
Het gaat om alle werkzaamheden van de organisatie op het eiland. Artsen zonder Grenzen heeft onder andere een kliniek nabij het vluchtelingenkamp Moria. Hier wordt medische en psychosociale hulp geboden.
Wanneer de hulporganisatie de werkzaamheden hervat, is niet bekend. “Er wordt per dag bekeken of het weer veilig genoeg is voor onze medewerkers”, aldus een woordvoerder. Het personeel van Artsen zonder Grenzen kreeg nog niet te maken met ernstige geweldsincidenten, maar wel met intimidatie. In tegenstelling tot andere Nederlandse hulpverleners, zoals die van Stichting Bootvluchteling, zo meldt de organisatie.
Een aantal medewerkers van die organisatie werd op een geheime locatie ondergebracht, nadat ze waren belaagd door eilandbewoners. Momenteel is een deel van hen nog ondergedoken. “We evalueren de veiligheidssituatie op dit moment en bekijken of we in de loop van de week weer aan het werk kunnen”, aldus een woordvoerder.
‘Situatie op Lesbos alleen maar verslechterd’
Caroline Willemen van Artsen zonder Grenzen is vier weken geleden zelf voor het laatst op Lesbos geweest, maar staat in nauw contact met de hulpverleners die er momenteel zijn. Volgens haar is de situatie op Lesbos in de afgelopen dagen “alleen maar verslechterd”. Willemsen: “Op Lesbos wonen zo’n 80.000 mensen, die populatie kan de grote stroom aan vluchtelingen niet alleen aan.”
Volgens Willemen hebben vluchtelingen die aankomen geen toegang tot het vluchtelingenkamp Moria, omdat eilandbewoners de wegen hebben geblokkeerd. “Ook kunnen vluchtelingen het kamp niet uit. Zij hebben geen toegang tot voorzieningen.”
De Turkse president Recep Tayyip Erdogan besloot twee weken geleden de grens met Europa te openen. Sindsdien hebben duizenden vluchtelingen geprobeerd Europa te bereiken. Veel Griekse eilanden hebben sinds de opening van de grenzen te maken met een flink toenemende stroom aan vluchtelingen.
Inwoners Lesbos blokkeren migranten en belagen journalist
EU helpt Griekenland met 700 miljoen euro
Ursula von der Leyen, de voorzitter van de Europese Commissie, heeft dinsdag bekendgemaakt dat de Europese Unie 700 miljoen euro uittrekt om Griekenland te helpen. Met het geld wil de EU de situatie aan de Grieks-Turkse grens veiliger maken.
Een aantal bewoners van het eiland is boos over het plan van de Griekse regering om nieuwe kampen voor asielzoekers te bouwen. Zo hebben eilandbewoners een boot met vluchtelingen weggeduwd, waardoor deze niet kon aanmeren.
De Griekse minister-president Kyriakos Mitsotakis zei dinsdag dat de vluchtelingencrisis in het grensgebied met Turkije een “asymmetrisch dreiging” is voor de grenzen van de Europese Unie. Mitsotakis zei te hopen dat de crisis als een waarschuwing geldt, zodat de Europese Unie haar verantwoordelijkheid neemt.
NOS 03.03.2020 Nederlandse hulpverleners van Stichting Bootvluchteling zijn ondergedoken nadat ze op Lesbos waren aangevallen. “Tijdens een evacuatie van collega’s in het kamp zijn we in een soort fuik gereden. We werden aangevallen met stalen buizen en onze auto’s werden belaagd” vertelt een hulpverlener in het NOS Radio 1 Journaal. De hulpverlener wil om veiligheidsredenen anoniem blijven.
“Het is op dit moment niet veilig als hulpverlener op Lesbos, Er is een groep rechtsextremisten die het heft in eigen handen heeft genomen. Ze zetten wegblokkades op en gebruiken veel gerichter dan voorheen geweld, zowel tegen vluchtelingen als tegen hulpverleners en journalisten. De situatie is heel onvoorspelbaar, zegt de hulpverlener. De politie zou de situatie niet aankunnen. “Op dit moment heeft zo’n groep redelijk vrij spel. De politie heeft niet genoeg mankracht om in te grijpen”.
Gemoederen verhit
De sfeer op Lesbos is gespannen door de vluchtelingencrisis. In en rond het opvangkamp Moria wonen zo’n 20.000 mensen, zeven keer meer dan waar het kamp op is berekend. En voor het zesde jaar op rij komen er bootvluchtelingen bij.
Afgelopen weekend probeerden bewoners te verhinderen dat migrantenboten aan land kwamen. Ook raakten de afgelopen weken tientallen mensen gewond bij verschillende confrontaties tussen bewoners en de politie.
Het probleem dreigt nog groter te worden nu Turkije heeft besloten om migranten die de oversteek willen maken niet langer tegen te houden. “Dat dreigement heeft de gemoederen verhit”, zegt EU-correspondent Sander van Hoorn vanaf Lesbos. “In wezen hoor je niet anders dan wat je de jaren ervoor hoorde: de migranten horen er niet te zijn, De Griekse regering en EU hadden beloofd dat ze naar het vasteland zouden worden gebracht en over Europa verdeeld zouden worden. Maar ze zitten er nog.”
Migranten komen aan op Lesbos epa
De hulpverlener heeft begrip voor de woede van de eilandbewoners. “Voor de lokale bevolking hier is het al heel lang heel zwaar en is de situatie al heel lang volstrekt onhoudbaar. Het is het zesde jaar op rij dat Europa niet handelt en geen verantwoordelijkheid neemt om hierin te hulp te schieten.”
Ze benadrukt dat de agressie komt van een kleine groep, die de hulpverleners ziet als verlengstuk van migranten die zij niet aan land willen hebben. “De eilandbewoners hebben juist enorme compassie en solidariteit getoond.”
Volgens Van Hoorn, die op Lesbos is, is het opvangkamp voor de tweede dag op rij goed bereikbaar en zijn directe spanningen en blokkades vandaag niet aan de orde. Maar, zegt hij: “Dit is een situatie waar niemand op zit te wachten, De toeristen blijven weg, dat is een grotere bron van inkomsten dan de vluchtelingenpopulatie.”
Dronebeeld van kamp Moriaepa
Vandaag reist een zware Europese delegatie naar de grens tussen Griekenland en Turkije, zodat de ambtenaren “uit de eerste hand” informatie krijgen over de situatie aan de grens. “Ze zullen hun solidariteit betuigen en rondkijken”, verwacht Van Hoorn.
“Ze zullen zeggen tegen Griekenland ‘je hebt het volste recht je grens te bewaken.’ Maar de Grieken willen dat de migranten herverdeeld worden over Europa”, zegt van Hoorn. “Dat gaan ze vandaag alleen niet horen.”
Laatste beetje hulp
De hulpverleners van Stichting Bootvluchteling hopen het werk op Lesbos snel weer te kunnen hervatten. “Geen van de organisaties hier kan nu het werk voortzetten. Dat is vreselijk om te beseffen. Kamp Moria is een plek waar alle mensenrechten worden geschonden. Nu valt ook het laatste beetje hulp daar weg. Er is geen medische zorg aanwezig, er is te weinig eten, alleenreizende minderjarigen worden niet begeleid. Daarmee wordt het nog onhoudbaarder.”
De omstandigheden in kamp Moria zijn erbarmelijk EPA
Telegraaf 03.03.2020 De Griekse politie heeft honderden migranten verdreven van een terrein in de haven van Mytilini, de hoofdstad van het Griekse eiland Lesbos. Verslaggevers ter plekke meldden dat de migranten zich in de haven hadden verzameld omdat er geruchten rondgingen dat ze met een boot naar de haven van Piraeus op het Griekse vasteland zouden worden gebracht.
Het is onduidelijk waar de verdreven migranten naartoe zijn gegaan. De meesten zouden uit Afghanistan en landen in Afrika komen.
Het officiële opvangcentrum Moria op Lesbos is overvol. Veel migranten die daar niet terechtkunnen, zitten in kampementen in de buurt daarvan. Volgens de Griekse autoriteiten zijn er op Lesbos ongeveer 20.000 migranten.
Op de eilanden Lesbos en Chios is het al dagenlang onrustig vanwege plannen om nieuwe, gesloten opvangkampen voor asielzoekers te bouwen. Meerdere hulporganisaties hebben besloten de hulp aan migranten op Lesbos voorlopig op te schorten omdat ze waren bedreigd en aangevallen door vermoedelijk woedende eilandbewoners. Zo werd een groep hulpverleners bij een opgezette wegblokkade staande gehouden en bedreigd door mensen met wapentuig, zoals kettingen. Volgens Griekse media waren er ook rechts-radicalen betrokken bij de agressie richting hulpverleners.
Brussel schaart zich achter Grieken
De Europese Unie schiet Griekenland intussen te hulp om de situatie bij de grens met Turkije onder controle te krijgen. Het EU-grensagentschap Frontex stuurt 100 extra grenswachten bovenop de huidige 530 en stelt zes extra schepen beschikbaar. Daarnaast krijgt Athene 700 miljoen euro, waarvan de helft direct.
Europees Commissievoorzitter Ursula von der Leyen zei dat op een persconferentie bij de grens. Zij had daarvoor met de voorzitters van de Europese Raad en het Europees Parlement, Charles Michel en David Sassoli, over de grensrivier Evros gevlogen om de situatie te inspecteren. Ook de Griekse premier Kyriakos Mitsotakis en Andrej Plenkovic, de premier van tijdelijk EU-voorzitter Kroatië, waren daarbij.
„We zijn gekomen met een duidelijke boodschap van steun en solidariteit”, aldus Von der Leyen. „Dit is ook een Europese grens. Ik dank Griekenland dat het het schild van Europa is.”
De Griekse premier zei dat de dreigementen van de Turkse president Erdogan om honderdduizenden mensen naar Europa te sturen niet succesvol waren en ook niet zullen zijn. „Griekenland laat zich niet chanteren.”
„We steunen de Griekse inspanningen volledig”, sprak Charles Michel. „Bescherming van de grenzen met respect voor internationaal recht, mensenrechten en waardigheid is essentieel.” Hij verwees naar ingelast overleg deze week van de EU-ministers van Binnen- en Buitenlandse Zaken. „We zullen de komende weken laten zien dat we onze grenzen kunnen beschermen.”
MSN 03.03.2020 Turkije wil 130.000 migranten vanuit Syrië naar Griekenland sturen. Dat stelt het ministerie van Defensie in Rusland, aldus het Russische persbureau Interfax.
Volgens Moskou is slechts een derde van dat aantal vluchtelingen Syriër. De resterende migranten komen volgens Moskou onder meer uit Afghanistan, Irak en Afrikaanse landen.
Turkije vangt 3,6 miljoen vluchtelingen uit Syrië op. De Turkse autoriteiten maakten vorige week duidelijk geen migranten meer te zullen tegenhouden die richting Europa gaan. Sindsdien zijn volgens Ankara duizenden migranten vanuit Turkije naar de grens met Griekenland gegaan, waar ze door de Griekse veiligheidsdiensten worden tegengehouden.
NOS 03.03.2020 Turkije heeft voor de derde keer binnen een week een Syrische straaljager neergeschoten in Idlib. Zondag haalde Turkije ook al twee gevechtsvliegtuigen uit de lucht. Syrië zegt een Turkse drone te hebben neergeschoten.
Het gaat volgens Turkije om een L-39 gevechtsvliegtuig van het Tsjechische bedrijf Aero. Syrische staatsmedia hebben het neerhalen bevestigd.
De spanningen tussen Syrië en Turkije over de provincie Idlib lopen hoog op, vooral sinds donderdag, toen 33 Turkse militairen omkwamen bij een luchtaanval. Idlib is het laatste rebellenbolwerk in Syrië. Syrië probeert de provincie samen met zijn bondgenoot Rusland in handen te krijgen. Turkije wil dat voorkomen en heeft daarom duizenden militairen in de provincie van het buurland.
Vluchtelingenstroom
Donderdag praat de Turkse president Erdogan in Moskou met de Russische president Poetin over het conflict. Volgens de Russische minister van Buitenlandse Zaken, Lavrov, is Turkije schuldig aan de escalatie.
Voor de militaire operaties zijn in Idlib bijna een miljoen mensen op de vlucht geslagen. Volgens de Verenigde Naties kan dit de grootste humanitaire crisis worden in de hele Syrische burgeroorlog.
Erdogan heeft vanwege het escalerende conflict en de dreigende komst van nog eens honderdduizenden Syrische vluchtelingen naar Turkije de grenzen opengezet met Griekenland en Bulgarije. Hij heeft dat ook gedaan om meer NAVO-steun af te dwingen en meer geld voor de opvang van vluchtelingen.
Duizenden vluchtelingen proberen nu Griekenland binnen te komen. De Europese Commissie kondigde vandaag aan Griekenland te hulp te schieten met 700 miljoen euro.
Telegraaf 03.03.2020 Turkije zegt weer een Syrisch gevechtsvliegtuig te hebben neergehaald boven Syrië. Het gaat volgens het Turkse ministerie van Defensie om een toestel van het type L-39.
Het zou de derde keer in drie dagen zijn dat Turkije een Syrisch gevechtsvliegtuig uit de lucht heeft geschoten. Het Syrisch Observatorium voor de Mensenrechten, dat zich baseert op lokale bronnen, meldt dat een Turkse F-16 dinsdag het Syrische toestel neerhaalde boven Idlib.
Het Syrische toestel zou na de aanval zijn neergestort in een gebied dat in handen is van het Syrische regeringsleger. Over het lot van de bemanning is nog niets bekend, zegt het observatorium.
Turkije steunt rebellen en heeft observatieposten in Idlib, waar het Syrische regeringsleger bezig is met een offensief. Ook het Turkse leger is betrokken geraakt bij de strijd. Bij een luchtaanval kwamen vorige week donderdag zeker 34 Turkse militairen om het leven.
Het observatorium zegt dat sinds vrijdag zeker 93 militairen van het regime zijn omgekomen bij Turkse aanvallen. Ook zouden strijders van de Libanese Hezbollah-beweging en andere pro-Iraanse strijders zijn gesneuveld. Iran en Rusland zijn belangrijke bondgenoten van het Syrische regime van Bashar al-Assad.
De Syrische burgeroorlog begon in 2011. Het conflict heeft aan honderdduizenden mensen het leven gekost en miljoenen Syriërs zijn op de vlucht geslagen. Er bevinden zich alleen in Turkije al zo’n 3,6 miljoen Syrische vluchtelingen.
Het leger van Assad heeft inmiddels het grootste deel van Syrië weer in handen. Idlib wordt gezien als het laatste grote bolwerk van de jihadisten en groepjes rebellen die tegen het regime vechten.
MSN 03.03.2020 Turkije heeft dinsdag boven de provincie Idlib een gevechtsvliegtuig van de Syrische strijdkrachten neergeschoten. De regeringen van beide landen melden dat, schrijft Al Jazeera. Het is het derde vliegtuig dat de Turken sinds afgelopen zondag hebben neergehaald.
Over het lot van de bemanning van het neergeschoten toestel is officieel nog niets bekend. Het Syrische Observatorium voor de Mensenrechtern (SOHR), een in Londen gevestigde ngo, meldt echter op basis van „betrouwbare bronnen” dat rebellen in Idlib het lichaam van een piloot gevonden hebben. De neergehaalde straaljager is een L-39, een Tsjechisch model uit de jaren zeventig. Het vliegtuig zou volgens het SOHR zijn uitgeschakeld door een F-16 van de Turken.
Zondag schoot Turkije boven Idlib ook al twee Syrische straaljagers neer. De vier piloten zouden zich volgens de Syriërs in veiligheid hebben gebracht met hun schietstoel. Het SOHR schrijft dinsdag echter dat het lot van de bemanningsleden nog onbekend is.
De Syrische regering probeert Idlib met Russische steun te heroveren op rebellen, die worden bijgestaan door duizenden Turkse militairen. Sinds vorige week bijna dertig Turkse militairen omkwamen bij een bombardement, is de strijd in het gebied verhevigd. Daardoor is het risico op een directe confrontatie tussen Turkse en Russische militairen groter geworden, geven beide landen volgens persbureau Reuters toe. De Turkse president Erdogan bespreekt de crisis donderdag in Moskou met zijn Russische collega Poetin.
MSN 03.03.2020 Turkije zegt weer een Syrisch gevechtsvliegtuig te hebben neergehaald boven Syrië. Het gaat volgens het Turkse ministerie van Defensie om een toestel van het type L-39.
Het zou de derde keer in drie dagen zijn dat Turkije een Syrisch gevechtsvliegtuig uit de lucht schiet. Het Syrisch Observatorium voor de Mensenrechten, dat zich baseert op lokale bronnen, meldt dat een Turks gevechtsvliegtuig dinsdag het Syrische toestel neerhaalde boven Idlib.
Turkije steunt rebellen en heeft observatieposten in Idlib, waar het Syrische regeringsleger bezig is met een offensief. Ook het Turkse leger is betrokken geraakt bij de strijd. Bij een luchtaanval kwamen vorige week zeker 34 Turkse militairen om het leven. Turkije heeft doelen bestookt van het Syrische regime, dat wordt gesteund door Rusland.
AD 03.03.2020 De Turkse president Recep Tayyip Erdogan beschuldigt Griekenland van het doden van twee vluchtelingen bij de grens met Turkije. Soldaten zouden de vluchtelingen die naar de Europese Unie wilden, hebben gedood. Een derde migrant zou zijn verwond.
De afgelopen dagen zijn meer dan 10.000 vluchtelingen vanuit Turkije naar de grenzen met de Europese Unie gegaan nadat Turkije had besloten ze niet meer tegen te houden.
1 miljard euro
Erdogan zei op een persconferentie maandag dat hij 1 miljard euro extra van de EU om vluchtelingen op te vangen heeft geweigerd. ,,Wie houden ze voor de gek? We willen dit geld niet.”
Woordvoerder Stelios Petsas van de Griekse regering zei maandag dat Griekse soldaten niet hebben geschoten op migranten. ,,Al het andere wat daarover wordt gezegd is niets meer dan het opzettelijk verspreiden van nepnieuws.”
NU 03.03.2020 Rusland en Turkije hebben zich schuldig gemaakt aan oorlogsmisdaden in Syrië, meldt een onderzoekscommissie van de Verenigde Naties deze week. De Russische luchtmacht zou ten zuiden van Idlib burgerdoelen hebben gebombardeerd. Het Turkse leger zou mogelijk schuldig zijn aan plunderingen.
De VN baseert deze conclusie op onder meer getuigenverklaringen, videobeelden, en onderschepte communicatie.
Hieruit zou blijken dat Russische vliegtuigen betrokken waren bij minstens twee incidenten die niet op “specifiek militair doel” waren gericht. Hiermee zou Moskou zich schuldig hebben gemaakt aan “de oorlogsmisdaad van het uitvoeren van redeloze aanvallen op burgergebieden”.
Bij de twee beschreven incidenten werden een marktplein en een terrein voor vluchtelingen getroffen. Op het marktplein kwamen tientallen mensen om het leven, waaronder ook kinderen. Daarna werd het plein nog een tweede keer gebombardeerd, toen er inmiddels reddingswerkers aanwezig waren.
Bij de aanval op het terrein voor vluchtelingen kwamen twintig mensen, waaronder wederom ook kinderen, om het leven.
De plunderingen zouden zijn gepleegd tijdens de Turkse operatie in het noordoosten van Syrië. Leden van het Vrije Syrische Leger zouden onder direct bevel van Turkse officieren hebben gestaan. Als dit zo is, draagt Turkije verantwoordelijk voor de incidenten.
Miljoenen Syriërs op de vlucht geslagen door negen jaar geweld
Door de vele gevechten in Syrië in de afgelopen negen jaar zijn miljoenen mensen op de vlucht geslagen. Turkije besloot onlangs voor de al ruim 3,6 miljoen vluchtelingen uit Syrië de landsgrenzen richting Europa te openen.
Duizenden zouden zijn gestopt nabij de Griekse en Bulgaarse grens en zitten vast in niemandsland: Turkije wil de vluchtelingen immers niet terugnemen.
De Verenigde Naties hebben hun zorgen geuit over de status van de vluchtelingen.
MSN 03.03.2020 Rusland heeft zich schuldig gemaakt aan oorlogsmisdaden in Syrië, meldt een onderzoekscommissie van de Verenigde Naties deze week. De Russische luchtmacht zou ten zuiden van Idlib burgerdoelen hebben gebombardeerd.
De VN baseert deze conclusie op onder meer getuigenverklaringen, videobeelden, en onderschepte communicatie.
Hieruit zou blijken dat Russische vliegtuigen betrokken waren bij minstens twee incidenten die niet op “specifiek militair doel” waren gericht. Hiermee zou Moskou zich schuldig hebben gemaakt aan “de oorlogsmisdaad van het uitvoeren van redeloze aanvallen op burgergebieden”.
Bij de twee beschreven incidenten werden een marktplein en een terrein voor vluchtelingen getroffen. Op het marktplein kwamen tientallen mensen om het leven, waaronder ook kinderen. Daarna werd het plein nog een tweede keer gebombardeerd, toen er inmiddels reddingswerkers aanwezig waren.
Bij de aanval op het terrein voor vluchtelingen kwamen twintig mensen, waaronder wederom ook kinderen, om het leven.
Miljoenen Syriërs op de vlucht geslagen door negen jaar geweld
Door de vele gevechten in Syrië in de afgelopen negen jaar zijn miljoenen mensen op de vlucht geslagen. Turkije besloot onlangs voor de al ruim 3.6 miljoen vluchtelingen uit Syrië de landsgrenzen richting Europa te openen.
Duizenden zouden zijn gestopt nabij de Griekse en Bulgaarse grens en zitten vast in niemandsland: Turkije wil de vluchtelingen immers niet terugnemen.
De Verenigde Naties hebben hun zorgen geuit over de status van de vluchtelingen.
Telegraaf 03.03.2020 De Turkse president Recep Tayyip Erdogan heeft maandagavond tijdens een telefoongesprek met de Duitse bondskanselier Angela Merkel aangegeven dat de lasten van de vluchtelingencrisis eerlijker verdeeld moeten worden. Dat meldt het Turkse persbureau Anadolu op basis van de Turkse autoriteiten.
Volgens Erdogan moeten alle landen „hun internationale verplichtingen nakomen door verantwoordelijkheden eerlijk te verdelen”, schrijft Anadolu zonder te specificeren wat die verantwoordelijkheden zijn.
Turkije vangt 3,6 miljoen vluchtelingen uit Syrië op. De Turkse autoriteiten maakten vorige week duidelijk geen migranten meer te zullen tegenhouden die richting Europa gaan. Sindsdien zijn duizenden migranten vanuit Turkije naar de grens met Griekenland gegaan, waar ze door de Griekse veiligheidsdiensten worden tegengehouden.
AD 03.03.2020 De Turkse president Recep Tayyip Erdogan heeft gisteravond tijdens een telefoongesprek met de Duitse bondskanselier Angela Merkel aangegeven dat de lasten van de vluchtelingencrisis eerlijker verdeeld moeten worden. Dat meldt het Turkse persbureau Anadolu op basis van de Turkse autoriteiten.
Volgens Erdogan moeten alle landen ‘hun internationale verplichtingen nakomen door verantwoordelijkheden eerlijk te verdelen’, schrijft Anadolu zonder te specificeren wat die verantwoordelijkheden zijn.
Erdogan ergert zich aan het gebrek aan steun vanuit Europa nu de Syrische burgeroorlog weer honderdduizenden vluchtelingen richting de Syrisch-Turkse grens drijft. Turkije vangt al 3,6 miljoen vluchtelingen uit Syrië op.
In 2016 werd afgesproken dat Turkije migranten die de oversteek naar de Griekse eilanden wilden maken, zo veel mogelijk zou tegenhouden. In ruil daarvoor zou de EU in vier jaar tijd 6 miljard euro aan Turkije betalen, bedoeld voor de opvang van vluchtelingen in Turkije zelf. Het moest een eind maken aan de eindeloze vloot rubberbootjes die van de Turkse kust naar de Griekse eilanden overstak.
De Turkse autoriteiten maakten vorige week duidelijk geen migranten meer te zullen tegenhouden die richting Europa gaan. Sindsdien zijn duizenden migranten vanuit Turkije naar de grens met Griekenland gegaan, waar ze door de Griekse veiligheidsdiensten worden tegengehouden. Dat levert chaotische situaties op. Daarbij zouden al enkele doden zijn gevallen.
MSN 02.03.2020 De EU-ministers van Binnenlandse Zaken en Justitie houden woensdag in Brussel een spoedvergadering over de situatie aan de EU-grenzen met Turkije. Duizenden vluchtelingen en migranten proberen Griekenland en ook Bulgarije te bereiken sinds de Turkse autoriteiten vorige week meldden geen mensen meer te zullen tegenhouden die naar de EU willen.
Dat leidde tot chaotische toestanden aan de grens bij Griekenland, waar traangas is afgevuurd op de vluchtelingen en migranten. Het zou vooral gaan om Syriërs, Afghanen en Irakezen.
Dat leidde tot chaotische toestanden aan de grens bij Griekenland, waar traangas is afgevuurd op de vluchtelingen en migranten. Het zou vooral gaan om Syriërs, Afghanen en Irakezen.
Op de bijeenkomst zal volgens diplomaten worden besproken hoe Griekenland en Bulgarije kunnen worden gesteund bij de bewaking van hun grenzen met Turkije, die tegelijk buitengrenzen van de EU zijn.
De EU is intussen volgens EU-president Charles Michel achter de schermen druk bezig Ankara ervan te overtuigen zich aan de afspraken uit 2016 te houden. Beide partijen spraken toen af dat Turkije mensen tegenhoudt aan de grens in ruil voor financiële steun van Europa voor de opvang van Syrische vluchtelingen.
MSN 02.03.2020 De Turkse president Recep Tayyip Erdogan beschuldigt Griekenland van het doden van twee vluchtelingen bij de grens met Turkije. Soldaten zouden de vluchtelingen die naar de Europese Unie wilden, hebben gedood. Een derde migrant zou zijn verwond.
De afgelopen dagen zijn meer dan 10.000 vluchtelingen vanuit Turkije naar de grenzen met de Europese Unie gegaan nadat Turkije had besloten ze niet meer tegen te houden. Erdogan zei op een persconferentie maandag dat hij 1 miljard euro extra van de EU om vluchtelingen op te vangen heeft geweigerd. “Wie houden ze voor de gek? We willen dit geld niet.”
NOS 02.03.2020 Dat Turkije migranten doorlaat richting Griekenland is niet acceptabel en in strijd met gemaakte afspraken, zegt premier Rutte. Vorige week besloot de Turkse regering Syrische migranten die naar de EU willen niet meer tegen te houden.
Sindsdien hebben duizenden migranten de oversteek gewaagd. Een deel van hen is vast komen te zitten in het niemandsland tussen Turkije en Griekenland, waar de grens dicht zit. “Er zitten ook kinderen in de ijzige kou in dat niemandsland”, zet Rutte. “Je mag mensen nooit op deze manier inzet maken van een politieke strijd.”
Rutte over Turkije: ‘Je mag mensen nooit inzet maken van politieke strijd’
Erdogan besloot de grens te openen voor migranten om de EU en de NAVO onder druk te zetten. Van de EU wil hij meer geld om de miljoenen vluchtelingen uit Syrië op te vangen. Van de NAVO wil hij meer steun in het conflict met Syrië in Idlib.
Eensgezind
Premier Rutte vindt dat president Erdogan zich moet houden aan de afspraak die hij in 2016 met de EU heeft gemaakt. “Wat ze nu doen is in strijd met die deal. Turkije moet de grens weer sluiten.”
Rutte is in overleg met de Griekse premier Mitsotakis en voorzitter Von der Leyen van de Europese Commissie om een oplossing te vinden, zegt hij. “Het is heel belangrijk dat Europa hier eensgezind is en dat we de Turken laten weten dat dit een niet te accepteren schending is van de afspraken.”
De voorzitters van de Europese Commissie en het Europees Parlement gaan zich morgen persoonlijk op de hoogte stellen van de situatie bij de grens. Von der Leyen en Sassoli sluiten aan bij het bezoek dat de voorzitter van de Europese Raad, Michel, en de Griekse premier gisteren aankondigden.
NOS 02.03.2020 De Turkse president Erdogan vliegt donderdag naar Moskou om met president Poetin te praten over de oplopende spanningen in de Syrische provincie Idlib. Erdogan hoopt een staakt-het-vuren te bereiken.
Idlib is het laatste gebied in Syrië dat nog in handen is van rebellen die strijden tegen de Syrische president Assad. Zijn regeringsleger is met militaire steun van Rusland een offensief begonnen om de provincie te heroveren. Turkije steunt de rebellen en heeft de afgelopen weken duizenden militairen naar Idlib gestuurd om de opmars van het Syrische leger te stoppen.
Vluchtelingen klem
Bij bombardementen op Idlib zijn tientallen Turkse militairen om het leven gekomen. Vorige week sneuvelden er 33 bij een luchtaanval, het grootste aantal Turkse doden op één dag. Gisteren haalde Turkije twee Syrische gevechtsvliegtuigen neer. Ook werd een Syrisch militair vliegveld in de buurt van Aleppo vanuit de lucht bestookt.
Door de gevechten zitten honderdduizenden vluchtelingen klem tussen de oprukkende Syriërs en de Turkse grens. Turkije verwijt de EU niets te doen aan de crisis in Idlib en wil meer geld om de vluchtelingen op te vangen. Afgelopen donderdag begon Turkije daarom met het doorlaten van vluchtelingen richting de Griekse grens. Volgens de Verenigde Naties hebben zich daar de afgelopen dagen zeker 13.000 migranten verzameld.
Oorlogsmisdaden
Onderzoekers van de Verenigde Naties concluderen dat zowel Rusland als Turkije zich mogelijk schuldig hebben gemaakt aan oorlogsmisdaden in Syrië, meldt persbureau Reuters.
In een rapport over de periode juli 2019 tot februari 2020 wordt melding gemaakt van Russische luchtaanvallen op een markt en een opvangkamp, waarbij tientallen burgers omkwamen. Daarnaast hebben door Turkije gesteunde milities volgens de VN burgers gedood en plunderingen gepleegd bij aanvallen op Koerdische gebieden. Als die militieleden onder Turks bevel stonden, zijn Turkse bevelhebbers mogelijk aansprakelijk voor oorlogsmisdaden.
Telegraaf 02.03.2020 Het is ’niet acceptabel’ dat Turkije Syrische migranten doorlaat naar Griekenland. Dat zegt premier Mark Rutte. „Het is tegen de afspraken die de EU met Turkije heeft gemaakt.”
Het is nu zaak dat de EU eengsgezind blijft en aan Ankara laat weten dat de Turkse houding onacceptabel is en dat de grens naar Griekenland weer dicht moet. „Het brengt mensen in een onmogelijke positie. Er zitten kinderen in de ijzige kou in het niemandsland tussen Turkije en Griekenland. Je mag mensen nooit op deze manier inzet maken van een politieke strijd.”
Turkijedeal
Met de Turkijedeal van vier jaar geleden sprak de EU met Ankara af dat Turkije Syriërs niet zou doorlaten naar Europa. De EU zou in ruil een deel van de migranten opnemen en Turkije financieel steunen. Maar Turkije kwam vorige week op de afspraken terug en zegt inmiddels 75.000 migranten de grens te hebben overgezet. Het land dat al 3,6 miljoen Syriërs opvangt vindt dat het te weinig steun krijgt uit Europa.
Volgens Rutte lopen er gesprekken over meer financiële steun vanuit de EU voor Turkije. De EU heeft immers begrip voor de zware last die de miljoenen vluchtelingen betekenen voor de Turkse samenleving, maar onderhandelen horen ’natuurlijk niet met het mes op de keel’. Rutte is voortdurend “druk aan het bellen met collega’s”, zoals als de Griekse premier en de voorzitter van de Europese Commissie.
Op de achtergrond speelt ook nog de Turkse rol bij de oorlog in Syrië, waarvoor Ankara solidariteit eist van de NAVO-partners.
Migranten
Zeker twee migranten zijn om het leven gekomen bij pogingen vanuit Turkije Europa te bereiken. Het gaat voor zover bekend om de eerste doden sinds Turkije vorige week duidelijk maakte geen vluchtelingen meer te zullen tegenhouden op die route.
De Griekse autoriteiten zeggen dat sinds zondagochtend zo’n duizend migranten zijn aangekomen op de Griekse eilanden. Meer dan 10.000 asielzoekers zouden al hebben geprobeerd de landsgrens tussen Turkije en Griekenland over te steken. Dat leidde tot chaotische toestanden.
Nadat Turkije vorige week aankondigde mensen niet langer tegen te houden bij de grens, trokken duizenden naar de grens met Griekenland. Daar stuitten ze op Griekse politie en veiligheidstroepen, die onder meer traangas inzetten om hen aan de Turkse kant te houden.
Turkse bronnen zeggen dat een Syriër is omgekomen aan verwondingen die hij opliep aan de grens. Er zou ook een kind zijn overleden toen een boot kapseisde bij het Griekse eiland Lesbos. Dat vaartuig is volgens de Griekse kustwacht geëscorteerd door een Turks schip. Tientallen andere opvarenden konden wel worden gered.
’Jullie dragen deel van de last’
Erdogan zegt dat hem van meerdere kanten is gevraagd „de poorten te sluiten”, maar dat is volgens hem niet aan de orde.
„Ik vertelde ze dat het gedaan is. Achter de rug. De poorten staan nu open”, zei de Turkse leider, wiens land al zo’n 3,6 miljoen Syrische vluchtelingen opvangt. „Nu moeten jullie een deel van de last dragen.”
Ook de voorzitters van de Europese Commissie en het Europees Parlement gaan zich dinsdag persoonlijk op de hoogte stellen van de situatie bij de grens tussen Turkije en Griekenland. Ursula von der Leyen en David Sassoli sluiten aan bij het bezoek dat de voorzitter van de Europese Raad, Charles Michel, en de Griekse premier Kyriakos Mitsotakis zondag aankondigden.
Grenzen verdedigen
Mitsotakis ziet de komst van het drietal als “een belangrijke steunverklaring op een moment dat Griekenland de EU-grenzen succesvol verdedigt”.
Michel beschouwt het bezoek als “steun voor de Griekse inspanningen om de Europese grenzen te beschermen”. De EU is volgens hem volop bezig Ankara ervan te overtuigen zich aan de afspraken uit 2016 te houden. Beide partijen spraken toen af dat Turkije mensen tegenhoudt aan de grens in ruil voor financiële steun van Europa voor de opvang van Syrische vluchtelingen.
Volg de tweets van onze verslaggever Daniel van Dam. Hij is in de grensstreek tussen Turkije en Griekenland.
Trouw 02.03.2020 De Turkse president Erdogan voorspelt dat enorme aantallen migranten en vluchtelingen naar de grens met de EU zullen trekken. “Dat aantal zal spoedig in de miljoenen lopen”, zei de Turkse leider in een toespraak op televisie.
Turkije vangt 3,6 miljoen vluchtelingen uit Syrië op. De Turkse autoriteiten maakten vorige week duidelijk geen migranten meer te zullen tegenhouden die richting Europa gaan. Dat leidde tot chaotische toestanden aan de grens, waar traangas is afgevuurd op migranten.
De Griekse autoriteiten zeggen dat sinds zondagochtend zo’n duizend migranten zijn aangekomen op de Griekse eilanden. Ook verzamelden zich in het weekend zo’n 13.000 migranten bij de landsgrens tussen Turkije en Griekenland. Het zou vooral gaan om Syriërs, Afghanen en Irakezen.
Erdogan heeft gezegd dat hem van meerdere kanten is gevraagd “de poorten te sluiten”, maar dat is volgens hem niet aan de orde. “Ik vertelde ze dat het gedaan is. Achter de rug. De poorten staan nu open”, zei de president. “Nu moeten jullie een deel van de last dragen.”
Het Rode Kruis bevestigt dat afgelopen weekend sprake was van “een sterke toename van het aantal migranten in de grensgebieden”, waar noodhulpteams van de Turkse Rode Halve Maan actief zijn. Topman Francesco Rocca van het Internationale Rode Kruis zegt dat wanhopige mensen niet gebruikt mogen worden als middel om druk uit te oefenen op overheden.
Inmiddels is ook melding gemaakt van nieuwe sterfgevallen bij pogingen vanuit Turkije Europa te bereiken. Zo zou een kind zijn overleden toen een boot kapseisde bij het Griekse eiland Lesbos. Dat vaartuig is volgens de Griekse kustwacht geëscorteerd door een Turks schip. Tientallen andere opvarenden konden wel worden gered.
Turkse bronnen zeggen dat ook een Syriër is omgekomen aan verwondingen die hij opliep bij de Griekse grens.
MSN 02.03.2020 De Turkse president Erdogan voorspelt dat enorme aantallen migranten en vluchtelingen naar de grens met de EU zullen trekken. “Dat aantal zal spoedig in de miljoenen lopen”, zei de Turkse leider in een toespraak op televisie.
Turkije vangt 3,6 miljoen vluchtelingen uit Syrië op. De Turkse autoriteiten maakten vorige week duidelijk geen migranten meer te zullen tegenhouden die richting Europa gaan. Dat leidde tot chaotische toestanden aan de grens, waar traangas is afgevuurd op migranten.
De Griekse autoriteiten zeggen dat sinds zondagochtend zo’n duizend migranten zijn aangekomen op de Griekse eilanden. Ook verzamelden zich in het weekend zo’n 13.000 migranten bij de landsgrens tussen Turkije en Griekenland. Het zou vooral gaan om Syriërs, Afghanen en Irakezen.
Poorten open
Erdogan heeft gezegd dat hem van meerdere kanten is gevraagd “de poorten te sluiten”, maar dat is volgens hem niet aan de orde. “Ik vertelde ze dat het gedaan is. Achter de rug. De poorten staan nu open”, zei de president. “Nu moeten jullie een deel van de last dragen.”
Het Rode Kruis bevestigt dat afgelopen weekend sprake was van “een sterke toename van het aantal migranten in de grensgebieden”, waar noodhulpteams van de Turkse Rode Halve Maan actief zijn. Topman Francesco Rocca van het Internationale Rode Kruis zegt dat wanhopige mensen niet gebruikt mogen worden als middel om druk uit te oefenen op overheden.
Nieuwe sterfgevallen
Inmiddels is ook melding gemaakt van nieuwe sterfgevallen bij pogingen vanuit Turkije Europa te bereiken. Zo zou een kind zijn overleden toen een boot kapseisde bij het Griekse eiland Lesbos. Dat vaartuig is volgens de Griekse kustwacht geëscorteerd door een Turks schip. Tientallen andere opvarenden konden wel worden gered.
Turkse bronnen zeggen dat ook een Syriër is omgekomen aan verwondingen die hij opliep bij de Griekse grens. Griekenland spreekt dat tegen.
NOS 01.03.2020 Turkije heeft boven de Syrische provincie Idlib twee Syrische gevechtsvliegtuigen neergehaald. Ook is een Syrisch militair vliegveld in de buurt van Aleppo gebombardeerd. Dat gebeurde nadat Syrië had gedreigd dat elk vreemd vliegtuig boven het noordwesten van het land zou worden neergeschoten.
Het Syrische staatspersbureau heeft bevestigd dat twee gevechtsvliegtuigen zijn neergehaald. De piloten zouden zichzelf in veiligheid hebben gebracht.
Volgens de Turkse minister van Defensie Akar heeft het Syrische leger in de afgelopen vier dagen 8 helikopters, 103 tanks, 72 stukken artillerie en een drone verloren. Ook zouden meer dan 2000 Syrische militairen zijn gedood. Het vanuit Groot-Brittannië opererende Syrisch Observatorium voor de Mensenrechten komt op een aanzienlijk kleiner aantal. Het zegt dat in die periode aan Syrische kant 74 militairen en militieleden zijn omgekomen. Turkije zegt verder dat het in februari in Idlib 55 militairen heeft verloren.
Escalatie na bombardement
Het Turkse leger heeft zijn activiteiten in Syrië opgevoerd, na het bombardement donderdag op Turkse militairen in Idlib. Bij een aanval van Syrische of Russische vliegtuigen kwamen zeker 33 Turkse militairen om en raakten er tientallen gewond.
In Idlib bevinden zich duizenden Turkse militairen die de opmars van het Syrische leger moeten stoppen. Syrië probeert de provincie op rebellen te heroveren. Turkije wil dat voorkomen, omdat er dan nog meer Syrische ontheemden naar Turkije zullen vluchten.
Door de escalatie dreigt een confrontatie tussen Turkije en Rusland, dat de Syrische president Assad steunt. Ankara en Moskou proberen de spanningen over Idlib te verminderen, maar de onderhandelingen verlopen moeizaam. Mogelijk ontmoeten de presidenten Erdogan en Poetin elkaar donderdag in Moskou.
Telegraaf 01.03.2020 Turkije heeft twee straaljagers van het Syrische leger uit de lucht geschoten boven de Syrische regio Idlib. Dat meldde het Turkse ministerie van Defensie. Syrië ontkende dat aanvankelijk maar bevestigde het verlies van twee vliegtuigen later.
Volgens Turkije gaat het om twee straaljagers van het type Su-24. Of er slachtoffers zijn gevallen is onbekend. Volgens het Syrische leger werden de twee toestellen neergeschoten door Turkse straaljagers.
Een militair vliegveld in de Syrische provincie Aleppo is onbruikbaar geraakt door een aanval van de Turkse luchtmacht. Dat meldde het Turkse persbureau Anadolu.
Het Syrische regeringsleger probeert de provincie Idlib te veroveren. Dat is het laatst overgebleven gebied dat in handen is van door Turkije gesteunde rebellen. Het Turkse leger heeft de afgelopen weken meerdere Syrische regeringsdoelen in Idlib getroffen. In februari zijn in totaal 55 Turkse soldaten gedood bij aanvallen van de Syrische regering.
NU 01.03.2020 Bij vergeldingsacties van Turkije tegen het Syrische regeringsleger zijn volgens de Turkse minister van Defensie, Hulusi Akar, in twee dagen “meer dan honderd tanks van de vijand vernietigd”. Ook zouden 2.212 Syrische militairen van het regime van president Bashar Al Assad zijn ‘geneutraliseerd’, twee oorlogsvliegtuigen zijn neergehaald en zes luchtafweersystemen zijn vernietigd door de Turkse operatie Spring Shield.
Een Britse onderzoeksinstantie, de Syrian Observatory of Human Rights, weerspreekt de door Turkije genoemde getallen en houdt het op 74 doden aan de kant van Al Assad.
Bij luchtaanvallen van het Syrische regime zouden vrijdag 34 Turkse militairen om het leven zijn gekomen. Sinds de Turkse president Recep Tayyip Erdogan begin februari het bevel gaf om de Syrische rebellen in de regio Idlib te ondersteunen, stierven er al 55 Turken in het gebied. Erdogan had meermaals gewaarschuwd voor vergeldingsacties als er nog meer Turkse militairen gewond zouden raken.
Volgens de Turkse minister van Buitenlandse Zaken, Mevlüt Çavusoglu, doet Turkije er alles aan om een confrontatie met Rusland, dat Al Assad steunt, te voorkomen. Gesprekken tussen beide partijen voor een wapenstilstand zouden gaande zijn. “Echter moet wel de afslachting van het Syrische volk door Bashar Al Assad stoppen”, vertelt Akar aan persbureau Reuters.
Honderden vluchtelingen arriveren bij grens Europa
Door gevechten tussen beide partijen sloegen ruim één miljoen mensen op de vlucht. Turkije besloot voor de al ruim 3.6 miljoen vluchtelingen uit Syrië de landsgrenzen richting Europa te openen.
Duizenden zouden zijn gestopt nabij de Griekse en Bulgaarse grens en zitten vast in niemandsland: Turkije wil de vluchtelingen immers niet terugnemen.
De Verenigde Naties hebben hun zorgen geuit over de status van de vluchtelingen.
MSN 01.03.2020 Bij vergeldingsacties van Turkije tegen het Syrische regeringsleger zijn volgens de Turkse minister van Defensie, Hulusi Akar, in twee dagen “meer dan honderd tanks van de vijand vernietigd”. Ook zouden 2.212 Syrische militairen van het regime van president Bashar Al Assad zijn ‘geneutraliseerd’, twee oorlogsvliegtuigen zijn neergehaald en zes luchtafweersystemen zijn vernietigd door de Turkse operatie Spring Shield.
Een Britse onderzoeksinstantie, de Syrian Observatory of Human Rights, weerspreekt de door Turkije genoemde getallen en houdt het op 74 doden aan de kant van Al Assad.
Bij luchtaanvallen van het Syrische regime zouden vrijdag 34 Turkse militairen om het leven zijn gekomen. Sinds de Turkse president Recep Tayyip Erdogan begin februari het bevel gaf om de Syrische rebellen in de regio Idlib te ondersteunen, stierven er al 55 Turken in het gebied. Erdogan had meermaals gewaarschuwd voor vergeldingsacties als er nog meer Turkse militairen gewond zouden raken.
Volgens de Turkse minister van Buitenlandse Zaken, Mevlüt Çavusoglu, doet Turkije er alles aan om een confrontatie met Rusland, dat Al Assad steunt, te voorkomen. Gesprekken tussen beide partijen voor een wapenstilstand zouden gaande zijn. “Echter moet wel de afslachting van het Syrische volk door Bashar Al Assad stoppen”, vertelt Akar aan persbureau Reuters.
Honderden vluchtelingen arriveren bij grens Europa
Door gevechten tussen beide partijen sloegen ruim één miljoen mensen op de vlucht. Turkije besloot voor de al ruim 3.6 miljoen vluchtelingen uit Syrië de landsgrenzen richting Europa te openen.
Duizenden zouden zijn gestopt nabij de Griekse en Bulgaarse grens en zitten vast in niemandsland: Turkije wil de vluchtelingen immers niet terugnemen.
De Verenigde Naties hebben hun zorgen geuit over de status van de vluchtelingen.
MSN 01.03.2020 De Griekse grenspolitie heeft zondag voor de tweede dag op rij mensen gearresteerd die vanuit Turkije illegaal de grens wilden oversteken. De politie gebruikte traangas tegen een groep van 500 immigranten die met stenen gooiden bij pogingen de grens over te komen.
Hoeveel aanhoudingen precies zijn gedaan is onbekend. Zaterdag zijn ook al 66 mensen aangehouden.
Volgens de Internationale Organisatie voor Migratie zouden zeker 13.000 migranten klaarstaan langs de Turks-Griekse grens in een poging om verder Europa in te komen. Turkije meldde eerder dat het tienduizenden immigranten had doorgelaten richting Europa en dat 18.000 mensen de grens daadwerkelijk zijn overgestoken, maar dat aantal wordt door alle andere partijen ontkend.
Telegraaf 01.03.2020 De Turkse regering heeft zondag laten weten dat ze al meer dan 75.000 migranten vanuit Syrië heeft doorgelaten naar de Europese Unie. De duizenden zouden vanuit Istanbul ruim 200 kilometer westelijker via de stad Edirne naar Griekenland of Bulgarije gaan.
Die twee landen hebben de grensbewaking verscherpt. Bij de Grieks-Turkse grenspost van Kastanies en Pazarkule hebben zich volgens de Griekse autoriteiten zeker 3000 migranten verzameld aan de Turkse kant.
Bulgarije merkt niets van de migrantenstroom waar in Ankara over gesproken wordt. Volgens de Bulgaarse minister van Defensie is aan de grens alles rustig en is zondag helemaal niemand illegaal de afgerasterde grens overgekomen.
Dat gebeurde in Griekenland wel. In de nacht van zaterdag op zondag zijn er volgens de Griekse onderminister van Defensie 9600 pogingen verijdeld om illegaal Griekenland vanuit Turkije binnen te komen.
Zaterdag zijn in het noordoosten van Griekenland zeventig mensen aangehouden die illegaal de grens waren overgestoken, waarschijnlijk door de rivier de Evros over te steken. Ondanks het slechte weer zijn 220 migranten er zondag in geslaagd met boten op het Griekse eiland Lesbos te landen. Op andere eilanden kwamen in totaal circa driehonderd migranten aan land.
De Europese grensbewaking Frontex heeft Griekenland extra hulp toegezegd, zowel in personeel als in technische hulpmiddelen volgens een Frontex-woordvoerster. Premier Rutte heeft zondag zijn Griekse collega Mitsotakis steun toegezegd. Mitsotakis belegt zondagavond een spoedzitting met de Griekse nationale veiligheidsraad. De Griekse defensieminister zei dat Turkije de migrantenstroom organiseert.
Telegraaf 29.02.2020 Zeker 13.000 migranten staan langs de Turks-Griekse grens in een poging om verder Europa in te komen. Dat heeft de Internationale Organisatie voor Migratie (IOM) zaterdag verklaard.
De asielzoekers begonnen massaal naar de grens te gaan nadat de Turkse president Recep Tayyip Erdogan aankondigde dat hij vluchtelingen die naar Europa wilden niet langer zou tegenhouden. Dat zou hij eigenlijk wel moeten doen, volgens de deal die hij met de EU sloot en de miljarden die hij daarvoor opstrijkt. Erdogan wil echter de druk op Europa opvoeren vanwege de escalerende situatie in Syrië, waar ook Turkse militairen zijn omgekomen. Erdogan telde eerder al 18.000 migranten die de grens zijn overgestoken.
„Duizenden migranten, onder wie gezinnen met jonge kinderen zullen een koude nacht beleven langs de grens tussen Turkije en Griekenland”, meldde de IOM. Het agentschap van de VN geeft hulp aan de migranten langs de 212 kilometer lange grens.
NOS 29.02.2020 Bij de Turks-Griekse grens hebben zich volgens de VN-migratieorganisatie IOM zeker 13.000 migranten verzameld. “We maken ons zorgen over deze kwetsbare mensen die worden blootgesteld aan kou en wind”, zegt de IOM-topman in Turkije, Lado Gvilava.
Gisterochtend zei de Turkse president Erdogan al dat 18.000 migranten het land hadden verlaten, maar Griekenland en Bulgarije houden hun kant van de grens dicht. Beide landen noemden ook veel lagere aantallen migranten. Vanochtend sprak de Turkse minister van Binnenlandse Zaken Süleyman Soylu op Twitter van meer dan 76.000 mensen.
“Het verschil tussen de cijfers die Turkije noemt en de aantallen die Griekenland en de VN bij de grens hebben geteld, toont eens te meer aan dat het de Turkse regering meer gaat om een pr-stunt dan om de realiteit”, zegt correspondent Lucas Waagmeester. “De Turken willen dat het beeld ontstaat dat er veel mensen de grens oversteken, het is een desinformatiecampagne om Europa schrik aan te jagen.”
Met taxi’s en bussen vanuit Istanbul
IOM-medewerkers hebben de bewegingen van migranten richting de grens gevolgd. “In de loop van de dag nam hun aantal toe doordat ze met auto’s, taxi’s en bussen uit Istanbul aankwamen”, zei Gvilava.
Bij de twee officiële grensovergangen bij Edirne en Ipsala en bij enkele officieuze overgangen telden ze in totaal meer dan 13.000 mensen. Bij de drukste grensovergang verzamelden zich volgens het IOM meer dan 3000 migranten. De organisatie meldt ook dat na zonsondergang nog altijd bussen uit Istanbul zijn vertrokken.
Volgens IOM-topman Gvilava zijn de meeste migranten mannen. “Maar we zien ook veel families met jonge kinderen. We leveren voedselpakketten en andere spullen, maar het wordt steeds kouder en het waait hard.”
Ook per boot zijn weer mensen van Turkije naar de Griekse eilanden Lesbos, Samos en Chios gegaan. De Turkse kustwacht controleert de grens niet meer. Het zou gaan om enkele honderden migranten.
Premier Rutte sprak op Twitter zijn zorg uit en zei dat hij zijn Griekse collega heeft laten weten dat hij hem steunt vanwege de situatie aan de grens. “Afspraken uit de EU-Turkije Verklaring dienen volledig te worden nageleefd.”
Lucas Waagmeester aan Turks-Griekse grens: ‘Weer helemaal sfeer van 2015’
Erdogan besloot donderdag om migranten die naar de EU willen niet tegen te houden om de EU en de NAVO onder druk te zetten. Van de EU wil hij meer geld om de miljoenen vluchtelingen uit Syrië op te vangen. Van de NAVO wil hij meer steun in het conflict met Syrië in Idlib. Donderdag kwamen bij een bombardement in dat gebied 33 Turkse militairen om.
Volgens de Verenigde Naties dreigen een miljoen mensen uit Syrië de grens met Turkije over te steken. Waagmeester: “Europa, de VS en de NAVO doen niets om een nieuwe humanitaire ramp te voorkomen en Turkije zit op de blaren, de druk op de grens is groot. Dat heeft het wel deels aan zichzelf te wijten, omdat de Turken het Westen tegen zich in het harnas hebben gejaagd de afgelopen jaren.”
Waagmeester: “Het wapen dat Erdogan in handen heeft, is de grens naar Europa openzetten. Dan komen al die vluchtelingen en migranten naar Europa.” Turkije vangt er zo’n vier miljoen op. “Maar de grens met Griekenland is dicht, het leger is aanwezig, er komt bijna niemand doorheen.”
“De cijfers zijn een leugen tegen Europa, maar ook tegen de migranten. Die krijgen valse hoop en stranden bij het hek. Dit gaat over de rug van duizenden migranten, onder wie veel kinderen.”
Telegraaf 29.02.2020 De Griekse grenspolitie heeft zaterdag zeker 66 mensen gearresteerd die vanuit Turkije illegaal de grens waren overgestoken. Volgens een regeringswoordvoerder maakten de mensen deel uit van een grote groep vluchtelingen die massaal de EU binnen probeerde te komen. Het ging om een georganiseerde poging de grens over te steken, aldus Athene.
„Meer dan 4000 illegale grensoverschrijdingen zijn afgewend”, stelde de zegsman op de staatstelevisie ERT na een crisisvergadering onder leiding van premier Kyriakos Mitsotakis. „We hebben standgehouden en hebben onze grenzen, die ook EU-grenzen zijn, beschermd.”
Athene heeft niet alleen extra mensen naar de grenzen met Turkije op het land gestuurd, ook patrouilleren er extra schepen bij de Griekse eilanden in het oosten van de Egeïsche Zee. Meer dan vijftig schepen van de kustwacht en de marine zijn er ingezet, aldus de regeringswoordvoerder.
NU 29.02.2020 Volgens de Turkse president Recep Tayyip Erdogan zijn inmiddels achttienduizend vluchtelingen de Turkse grens met de rest van Europa overgestoken. Vrijdag maakte Erdogan bekend de grenzen niet langer gesloten te houden, waardoor Syrische vluchtelingen ongehinderd naar Europa kunnen komen.
Op beelden van persbureau Reuters is te zien dat honderden migranten de grens met Griekenland proberen over te steken. De Griekse politie probeert ze tegen te houden, waardoor een deel van de migranten in ‘niemandsland’ strandt. Ook wordt er traangas ingezet.
De Griekse overheid heeft na het Turkse besluit de grens voor een deel gesloten en extra politie ingezet. Het land zegt meer dan vierduizend vluchtelingen te hebben tegengehouden. Griekenland heeft een grens van ongeveer 300 kilometer met Turkije.
Ook Hongarije heeft de grensbewaking opgevoerd, zo maakte het zaterdag bekend. Volgens dat land heeft Erdogan de Hongaarse premier Viktor Orbán hoogstpersoonlijk opgebeld om hem te waarschuwen voor de vluchtelingenstroom.
Syrische vluchtelingen bestormen hekken bij grens met Europa
Turkije zet EU onder druk
Het Turkse besluit lijkt bedoeld om de EU onder druk te zetten om niet afzijdig te blijven in het conflict in de Syrische provincie Idlib. Donderdag werd daar een bombardement uitgevoerd, waarbij 33 doden vielen.
Turkse televisiestations zenden livebeelden uit van vluchtelingen die per boot de verschillende Griekse eilanden nabij het Turkse vasteland proberen te bereiken. Ook stonden vrijdag in Istanboel bussen klaar om vluchtelingen naar de grensplaats Edirne te rijden.
Erdogan verwacht dat zondag tussen de 25.000 en 30.000 mensen de Turkse grens zijn overgestoken.
NOS 29.02.2020 De Turkse president Erdogan zegt dat 18.000 migranten Turkije hebben verlaten, nadat zijn regering donderdagavond had besloten om migranten die naar de EU willen niet meer tegen te houden. Het is onduidelijk of dit aantal klopt.
Duidelijk is wel dat in het niemandsland tussen Turkije en Noord-Griekenland honderden migranten vastzitten. Griekenland en Bulgarije laten geen migranten toe.
De Griekse politie houdt het aantal migranten bij de grensovergang tussen Kastanies (Griekenland) en Edirne (Turkije) op 1200. Ze proberen door de hekken heen te breken en bekogelen de politie met stenen. De politie bestookt de migranten met traangas en schokgranaten.
‘EU onder druk zetten’
De Turkse regering wist dat de migranten in niemandsland zouden stranden, zei correspondent Lucas Waagmeester in het NOS Radio 1 Journaal. “Toch stuurde ze deze mensen die kant op. Het lijkt dus vooral een pr-stunt van Turkije om Europa onder druk te zetten.”
Het besluit om migranten te laten gaan, volgde op het bombardement donderdag op Turkse militairen in de Syrische provincie Idlib, waarbij 33 doden vielen. Turkije wil dat de NAVO Turkije steunt in het conflict in Idlib en dat de EU extra geld geeft om de 3,5 miljoen vluchtelingen uit Syrië op te vangen.
De regering in Ankara krijgt jaarlijks 1,5 miljard euro van Brussel voor de opvang van bijna vier miljoen migranten. Behalve Syriërs zijn dat ook Afghanen, Iraniërs en Marokkanen. In ruil voor het geld houdt Turkije migranten tegen die naar de EU willen doorreizen.
Steeds meer migranten bivakkeren in het grensgebied, sommigen met heel jonge kinderen.
Griekse journalisten hebben migranten gesproken die in de nacht van donderdag op vrijdag de grensrivier de Evros zijn overgestoken, maar het lijkt niet om grote aantallen te gaan. De regering meldt dat 66 mensen de oversteek hebben gemaakt, 4000 mensen zouden zijn tegengehouden. “De 66 zitten vast, zij hebben niets met Idlib te maken”, zegt een regeringswoordvoerder.
Belangrijker is wat er in de Egeïsche Zee gebeurt. Veruit de meeste migranten in Turkije proberen Griekenland te bereiken door met bootjes naar eilanden als Lesbos en Chios over te steken. Daarom is de Griekse kustwacht in verhoogde staat van paraatheid gebracht en zijn er meer patrouilles in de Egeïsche Zee.
Het is onduidelijk of Turkije ook bootmigranten niet meer tegenhoudt. Gisteren wisten 143 migranten naar Griekse eilanden te varen. Dat is niet ongewoon voor deze tijd van het jaar.
Athene vreest het ergste
“Athene is ongerust, maar vooral ook boos en vooral op Turkije”, zei correspondent Conny Keessen in Griekenland. “Premier Mitsotakis heeft gezegd dat Griekenland geen migranten de grens over zal laten gaan. Hij zei: ‘We hebben geen verantwoordelijkheid voor de tragische gebeurtenissen in Syrië en we gaan niet het slachtoffer worden van de beslissingen van anderen.’ Daarmee bedoelt hij Turkije.”
Griekenland wil dat Turkije zich houdt aan de afspraken die in 2016 met de EU zijn gemaakt. Een van die afspraken is dat Turkije vluchtelingen en migranten op zee tegenhoudt. “Die afspraken moeten volgende maand worden verlengd, maar de onderhandelingen verlopen moeizaam”, zei Keessen. “Griekenland vreest het ergste als Turkije migranten op zee gaat doorlaten.”
Openlijke oorlog tussen Turkije en Syrië
De Turkse ambassadeur bij de Verenigde Naties zei vannacht dat bij het bombardement op Turkse militairen in Idlib niet 33, maar 34 militairen zijn omgekomen. Tientallen anderen raakten gewond. Wie verantwoordelijk is voor de aanval, is niet duidelijk. “We hebben niet kunnen vaststellen uit welk land het vliegtuig kwam. Radarbeelden laten zien dat er op dat moment een Syrisch-Russische formatie vloog.”
Door het bombardement dreigen de spanningen tussen Turkije en Syrië over de situatie in Idlib op een openlijke oorlog uit te lopen. Het Turkse leger heeft als vergelding Syrische posities onder vuur genomen. Daarbij zijn volgens het Syrische Observatorium voor de Mensenrechten gisteren en vandaag zeker 48 Syrische militairen of bondgenoten omgekomen. Syrische en Russische vliegtuigen hebben bombardementsvluchten uitgevoerd boven Saraqeb, een stad waar de laatste dagen hard gestreden wordt.
VN-secretaris-generaal Guterres riep vannacht op tot een onmiddellijk staakt-het-vuren. Dertien van de vijftien landen van de VN-Veiligheidsraad steunden die oproep, alleen China en Rusland niet. De Russische ambassadeur bij de VN zei dat Idlib in handen is van “terroristen” die de burgerbevolking terroriseren. “Het Syrische leger heeft het volste recht om te reageren en het terrorisme uit te roeien.”
Telegraaf 29.02.2020 In een dag tijd zijn zeker 18.000 migranten de grens tussen Turkije en Europa overgestoken. Dat maakte de Turkse president Recep Tayyip Erdogan zaterdag bekend.
Een dag eerder hadden Turkse functionarissen aangegeven vluchtelingen die naar Europa willen niet langer tegen te zullen houden. De president bevestigde de koerswijziging en zei dat hij de grenzen naar Europa openlaat.
„Wat deden we gisteren? We hebben de deuren opengezet. We zullen ze niet sluiten…Waarom? Omdat de Europese Unie haar beloften moet nakomen”, verklaarde Erdogan zaterdagochtend. Hij vindt dat de EU Ankara te weinig helpt de lasten van de vluchtelingenstroom te dragen. De president zei te verwachten dat tot en met zondag tussen de 25.000 en 30.000 vluchtelingen Europa zijn binnengetrokken.
Versterking naar Griekse grenzen
Griekenland zei in 24 uur tijd 4000 mensen te hebben tegengehouden die het land binnen wilden komen. Athene stuurt versterkingen naar de grenzen op het land en gaat ook de zeegrenzen beter bewaken. „De regering zal doen wat nodig is om de grenzen te beschermen”, maakte een regeringswoordvoerder bekend.
Aan de grens met Turkije zette de Griekse politie zaterdagochtend traangas in om vluchtelingen ervan te weerhouden het land binnen te komen. Agenten werden met stenen bekogeld.
AD 29.02.2020 In één dag tijd zijn zeker 18.000 migranten de grens tussen Turkije en Europa overgestoken. Dat maakte de Turkse president Recep Tayyip Erdogan vandaag bekend. Griekenland zegt dat al zeker 66 migranten zijn gearresteerd en zo’n 4.000 werden tegengehouden.
Turkse functionarissen gaven gisteren aan vluchtelingen die naar Europa willen niet langer te zullen tegenhouden. Dit als antwoord op de verslechterde situatie bij de Syrische stad Idlib. Het Syrische regime, gesteund door Rusland, voerde daar donderdag luchtaanvallen uit. Daarbij kwamen 33 Turkse militairen om het leven. Turkije zou zich bij een verslechtering van de situatie niet meer gebonden voelen aan de afspraken met de EU uit 2016.
President Erdogan bevestigde de koerswijziging vandaag en zegt dat hij de grenzen naar Europa openlaat. Hij zei te verwachten dat tot en met zondag tussen de 25.000 en 30.000 vluchtelingen Europa kunnen zijn binnengetrokken.
,,Wat deden we gisteren? We hebben de deuren opengezet. We zullen ze niet sluiten…Waarom? Omdat de Europese Unie haar beloften moet nakomen”, verklaarde Erdogan vanmorgen. Hij vindt dat de EU Ankara te weinig helpt de lasten van de vluchtelingenstroom te dragen. De president zei te verwachten dat tot en met zondag tussen de 25.000 en 30.000 vluchtelingen Europa zijn binnengetrokken.
Volgens een correspondent van de New York Times vervoert Turkije migranten gratis met bussen naar de grens met Griekenland. “Griekenland laat hen niet binnen. Duizenden zitten daardoor vast in niemandsland. Tot nu toe is het één grote mediastunt’’, schrijft Patrick Kingsley op Twitter.
Griekenland zegt de afgelopen 24 uur zo’n 4.000 migranten te hebben belet het land binnen te komen. De vluchtelingen bevinden zich in het niemandsland tussen de Turkse en Griekse grens. De Griekse autoriteiten zeggen vastbesloten te zijn om de landsgrenzen te beschermen. ,,De regering zal er alles aan doen’’, verklaarde regeringswoordvoerder Stelios Petsas. ,,Dit heeft niets met Idlib te maken”, zei hij.
De Griekse grenspolitie arresteerde volgens hem al zeker 66 mensen die vanuit Turkije illegaal de grens waren overgestoken. Volgens Petsas maakten ze deel uit van een grote groep vluchtelingen die massaal de EU binnen probeerde te komen. Het ging om een georganiseerde poging de grens over te steken, aldus de zegsman.
,,Meer dan 4000 illegale grensoverschrijdingen zijn afgewend”, stelde Petsas op de staatstelevisie ERT na een crisisvergadering onder leiding van premier Kyriakos Mitsotakis. ,,We hebben standgehouden en hebben onze grenzen, die ook EU-grenzen zijn, beschermd.”
Traangas
Athene heeft niet alleen extra mensen naar de grenzen met Turkije op het land gestuurd, ook patrouilleren er extra schepen bij de Griekse eilanden in het oosten van de Egeïsche Zee. Meer dan vijftig schepen van de kustwacht en de marine zijn er ingezet, aldus de regeringswoordvoerder.
De Griekse politie vuurde traangas af om de migranten terug te dringen die de grens probeerden over te steken vanuit Turkije. Sommigen gooiden stenen naar de politie, constateerden verslaggevers van persbureau AFP. De botsingen bij de Turkse grensovergang bij Pazarkule (Kastanies aan Griekse kant) braken uit nadat Turkije gisteren had aangekondigd dat het niet langer zou verhinderen dat migranten naar Europa trekken. Duizenden migranten brachten de nacht door aan de grens en verzamelden zich rond vuurkorven.
Bulgarije en Hongarije
Behalve Griekenland verscherpten ook Bulgarije de controles bij de grens met Turkije. Hongarije gaat de controles aan de zuidgrens van het land eveneens opvoeren. Dat besloot premier Viktor Orbán na een telefonisch onderhoud met de Turkse president Recep Tayyip Erdogan, meldt de persdienst van de Hongaarse regering.
Na het telefoontje riep Orbán, die bekendstaat om zijn anti-migratiehouding, het veiligheidskabinet bijeen. “Hongarije moet de bescherming van zijn grenzen versterken en speciale aandacht besteden aan ontwikkelingen op de Balkan-migratieroute”, besloten de aanwezige ministers.
Telegraaf 29.02.2020 De Turkse strijdkrachten hebben een fabriek voor chemische wapens in het noordwesten van Syrië vernietigd. De productiefaciliteit lag 13 kilometer ten zuiden van Aleppo en werkte voor het regime van president Bashir al-Assad, maakte een hooggeplaatste Turkse functionaris zaterdag bekend.
De actie in de nacht van vrijdag op zaterdag is een vergelding voor de dood van meer dan dertig Turkse militairen door een Russische luchtaanval. Naast de wapenfabriek werd een groot aantal andere doelen van het regime in Damascus vernietigd, aldus Ankara.
Turkse beschietingen en luchtaanvallen hebben volgens het Syrische Observatorium voor de Mensenrechten in 24 uur zeker 48 pro-Assad-strijders het leven gekost. De Syrische en Russische strijdkrachten gaan ondertussen door met hun aanvallen op de strategische stad Saraqeb in het oosten van de regio Idlib, aldus het observatorium.
AD 29.02.2020 Turkije zegt in het noordoosten van Syrië een ‘installatie voor chemische wapens’ te hebben vernietigd van het Syrische regime. Dit als vergelding voor de luchtaanvallen waarbij donderdag ruim 30 Turkse soldaten omkwamen. Het Syrische Observatorium voor de Mensenrechten spreekt de vernietiging tegen.
De vernietigde installatie bevond zich volgens Turkije 13 kilometer ten zuiden van Aleppo. Turkse strijdkrachten vernietigden ook andere doelen van het regime in Damascus, verklaarde een hoge Turkse vertegenwoordiger tegenover journalisten op voorwaarde van anonimiteit. de topambtenaar gaf geen verdere details.
Volgens het Syrische Observatorium voor de Mensenrechten verwoestte Ankara het militaire vliegveld van Kweires ten oosten van Aleppo. Daar zijn geen chemische wapens opgeslagen, verklaarde de ngo tegenover persbureau AFP.
Het regime van de Syrische president Assad is herhaaldelijk beschuldigd van het gebruik van chemische wapens sinds het begin van het conflict in 2011. Het ontkent dit en beweert zijn chemisch arsenaal te hebben verwijderd, wat veel waarnemers betwijfelen.
Turkse beschietingen en luchtaanvallen kostten de afgelopen 24 uur aan zeker 48 pro-Assad-strijders het leven. De Syrische en Russische strijdkrachten gaan ondertussen door met hun aanvallen op de strategische stad Saraqeb in het oosten van de regio Idlib, aldus het Observatorium.
Luchtaanvallen
Bij de luchtaanvallen van donderdag in de omgeving van Idlib kwamen minstens 33 Turkse militairen om. Turkije vroeg de NAVO om hulp. Dit op basis van een artikel in het NAVO-verdrag dat kan worden ingeroepen als een lidstaat vindt dat zijn veiligheid wordt bedreigd. De NAVO veroordeelde de agressie op de Turkse militairen.
De bondgenoten brachten hun condoleances over aan Turkije en spraken hun solidariteit met Ankara uit, verklaarde secretaris-generaal Jens Stoltenberg. ,,Deze gevaarlijke situatie moet direct worden gedeëscaleerd”, sprak hij.
Turkije verklaarde Syrische vluchtelingen die naar Europa willen niet langer tegen te houden als de situatie in Idlib verder verslechtert. Turkije zou zich in dat geval niet meer gebonden voelen aan de afspraken met de EU uit 2016.
Volgens de Turkse veiligheidsanalist Metin Gürcan werden de luchtaanvallen van donderdag uitgevoerd door Russische en Syrische straaljagers en waren ze onderdeel van “een gecoördineerde actie”. Gürcan baseert zich op lokale bronnen.
Het dodental is volgens hem ook hoger dan wat Ankara meldde. “Volgens onbevestigde informatie verkregen door Al-Monitor, ligt het werkelijke dodental ergens tussen de 50 en 55,” schreef hij.
Al-Monitor is een in 2012 gelanceerde nieuwssite door de Arabisch-Amerikaanse ondernemer Jamal Daniel. Al-Monitor biedt naar eigen zeggen ‘ongeëvenaarde berichtgeving en analyses’ door prominente journalisten en experts uit het Midden-Oosten en Noord-Afrika.
AD 29.02.2020 President Erdogan heeft de deur naar Europa open gezet voor vluchtelingen. Maar is dit echt wat de Turken willen? Het lijkt erop dat ze wanhopig op zoek zijn naar steun voor hun strijd in Syrië.
De taal is hard, maar dat zijn we wel gewend van de Turkse president. ,,We houden de poort voor de vluchtelingen niet meer dicht”, zei hij in een speech in Istanbul. ,,De Europese Unie moet zich aan haar beloftes houden.”
Actie is er ook. Duizenden vluchtelingen staan aan de grens met Griekenland, waar ze worden opgewacht door patrouilles met traangas en schokgranaten. De Bulgaren, ook beducht voor een nieuwe vluchtelingenstroom, hebben 1.000 extra soldaten naar hun grens met Turkije gestuurd.
Volgens Ibrahim Kalin, een van Erdogans belangrijkste adviseurs, is het heel simpel: zijn land herbergt 3,5 miljoen vluchtelingen, niet alleen uit Syrië, maar ook uit Irak, Afghanistan, Pakistan en tal van Afrikaanse landen. ,,We doen ons best met de middelen die we hebben”, zei hij tegen de BBC. ,,Maar er zijn grenzen aan wat we kunnen doen.” En gepikeerd over de reacties uit Europa: ,,De EU doet net of dit het probleem van Turkije is.”.
Wat zijn precies de beloftes waar Erdogan het over heeft? Hij doelt waarschijnlijk op de financiële afwikkeling van de zogenaamde Turkije-deal uit maart 2016. De EU wist niet goed wat ze aan moest met de vele vluchtelingen die vanuit Syrië voornamelijk via Turkije haar kant op kwamen.
In de overeenkomst met Turkije werd onder meer afgesproken dat Turkije meer migranten opvangt en haar grenzen beter bewaakt. In ruil daarvoor kreeg het land extra geld van de EU en zijn er afspraken gemaakt over afschaffing van de visumplicht voor Turken die naar de EU reizen.
Het gaat om een pakket van 6 miljard euro. Volgens de Europese Commissie is daarvan inmiddels 2,7 miljard uitbetaald en 4,3 miljard vastgelegd in concrete afspraken. Commissaris Oliver Várhelyi (Nabuurschap en Uitbreiding) zei onlangs dat dit bevestigt dat de EU haar beloftes nakomt.
En zijn collega Janez Lenarcic (Crisismanagement): ,,Het ondersteunen van vluchtelingen is een prioriteit voor de EU. Meer dan 1,7 miljoen kwetsbare vluchtelingen kunnen nu voorzien in hun basisbehoeften, zoals huur en medicijnen, en meer dan een half miljoen kinderen kunnen naar school.”
Het is waarschijnlijker dat Turkije uit is op een ander soort hulp, en dat het de zwakke plek van de EU gebruikt om dit voor elkaar te krijgen. Zijn land is verzeild geraakt in een gevaarlijk conflict met de Syrische president Bashar al-Assad en diens Russische bondgenoot Vladimir Poetin. In het noordwesten van Syrië, waar Turkije steun biedt aan rebellen, zijn al 55 Turkse soldaten omgekomen. Donderdag stierven er bij luchtaanvallen in Idlib 33 soldaten, het grootste Turkse verlies sinds het land zich in 2016 mengde in de oorlog.
Erdogan wil uit alle macht voorkomen dat zijn land de Syrische burgeroorlog wordt ingezogen en wil nu dat de EU, of beter nog de NAVO, hem komt helpen. Die staan daar echter niet om te springen.
Turkije is dan wel een prominent lid van de NAVO, met het op één na grootste leger (na de Amerikanen), maar dat wil niet zeggen dat het bondgenootschap trek heeft in dit schier uitzichtloze conflict. Al helemaal niet omdat het dan recht tegenover de Russen komt te staan. Gisteren, na crisisoverleg op aandringen van Turkije, besloot de NAVO geen hulp te bieden.
Daarbij komt dat Turkije dankzij het Syrisch-Russische offensief in Idlib alweer een nieuwe massa vluchtelingen klaar ziet staan. Nog eens een miljoen vluchtelingen erbij kan het land simpelweg niet aan.
Glimmende Mercedes-busjes
De Turkse president weet maar al te goed hoe hij Europa pijn kan doen. De afgelopen dagen haalde hij alles uit de kast om de angst voor een nieuwe vluchtelingenstroom nieuw leven in te blazen.
Het gaat dit keer echter niet om een ongecontroleerde toevloed van mensen in grote paniek, maar om een georkestreerde actie, zoals verschillende media melden.
Volgens de New York Times heeft de overheid tickets gekocht voor duizenden vluchtelingen, die vervolgens vanuit Istanbul in ‘glimmende Mercedes Benz-busjes’ naar de grens zijn vervoerd. Douaniers en grenswachten zouden opdracht hebben gekregen om ze door te laten.
Ook vanuit andere steden zouden duizenden vluchtelingen op weg zijn. Deze taferelen werden nauwgezet vastgelegd door Turkse staatsmedia. We zien mensen die te voet, door de bossen, op weg zijn naar de grens met Bulgarije, of in een gammel bootje de oversteek wagen naar een Grieks eiland.
Deze mensen worden niet gedwongen, maar zijn allang blij dat ze niet meer vastzitten in Turkije. Het zijn beelden die in Europa herinneringen oproepen aan de crisis van 2015.
‘Ondraaglijk lijden’
De reactie van de EU beperkt zich vooralsnog tot een oproep van Josep Borrell, de hoge vertegenwoordiger voor buitenlandse zaken, om de strijd in Syrië te staken. Hij is bang dat het anders uitmondt in een ‘openlijke internationale militaire confrontatie’. ,,Het zorgt ook voor ondraaglijk menselijk lijden”, twitterde hij. ,,Levens van burgers komen in gevaar.”
NOS 28.02.2020 Turkije zegt Syrische vluchtelingen groen licht te geven om naar Griekenland en Bulgarije te gaan. Volgens Turkse staatsmedia zijn groepen migranten op weg naar de buitengrens van de Europese Unie. Daarmee lijkt president Erdogan, in ieder geval tijdelijk, een jarenlang dreigement waar te maken.
Turkije wil NAVO-steun in Noord-Syrië, of extra hulp van de EU om vluchtelingen op te vangen. Het land herbergt nu zo’n 3,6 miljoen Syrische vluchtelingen. De regering in Ankara krijgt jaarlijks 1,5 miljard euro van Brussel voor de opvang van deze groep. Deze afspraak met de EU loopt officieel dit jaar af.
“Dit is een signaal naar Europa: luister, wij hebben dit wapen nog altijd in handen”, zegt correspondent Lucas Waagmeester. “Erdogan heeft vaak gedreigd de grenzen naar de EU te openen, maar het is nieuw dat ze dit nu hardop zeggen en het vervolgens ook doen.”
Groepen vluchtelingen hebben vanuit Istanbul de bus gepakt naar het drielandenpunt van Turkije, Griekenland en Bulgarije. Daar proberen ze de grens over te steken, zonder dat Turkse grenswachters ingrijpen. “Maar dan stuiten ze nog altijd op de Bulgaarse en Griekse grenswachten, dus het is niet zo dat ze zomaar de EU binnen kunnen.”
‘De legerpolitie en iedereen zei dat de grenzen open zijn’
Aanleiding voor het openen van de grenzen is een voor de Turken dramatisch verlopen bombardement in Noord-Syrië. Ruim dertig Turkse militairen kwamen gisteren om het leven in de provincie Idlib. Dat is het hoogste aantal sinds de Turken meevechten in de Syrische burgeroorlog.
In Idlib strijden rebellengroepen met Turkse steun tegen het regeringsleger, dat weer luchtsteun krijgt van Rusland. Ankara zegt dat het fatale bombardement werd uitgevoerd door het Syrische leger. 29 NAVO-ambassadeurs komen met spoed bijeen, nadat NAVO-bondgenoot Turkije alarm sloeg over de situatie in de belegerde stad Idlib en de omliggende provincie.
Sinds november zijn hier bijna een miljoen mensen, vooral vrouwen en kinderen, op de vlucht geslagen en honderden burgers omgekomen. Tien- tot honderdduizenden vluchtelingen zitten in tentenkampen aan de grens tussen Turkije en Syrië.
Syrische vluchtelingen samengepakt bij Turkse grens
Ankara benadrukt dat het al deze ontheemden niet zelf aankan en dat het humanitair gezien noodzakelijk is in te grijpen.
“Turkije zegt: in Idlib bombarderen Rusland en Syrië ziekenhuizen, scholen en woonwijken. Wij zijn de enige die er iets tegen doen en de rest van de wereld, de NAVO, de EU en de VS, doet helemaal niets”, vat Lucas Waagmeester het Turkse standpunt samen.
Syrië en Rusland beschuldigen Turkije juist van het helpen van jihadistische terroristen. Gezien de machtsverhoudingen lijkt de kans klein dat de rebellen het zullen winnen, ondanks de Turkse steun. “Want de Russen hebben een gigantische overmacht in de lucht”, legt Waagmeester uit.
De kans lijkt klein dat de NAVO militaire hulp in Noord-Syrië gaat bieden. Dat zou immers kunnen leiden tot een directe confrontatie met het Russische leger. De hoop is vooral gevestigd op de lopende onderhandelingen tussen Erdogan en Poetin. Vandaag zeiden de twee leiders in een telefoongesprek dat ze “ernstig bezorgd zijn” over de situatie in Idlib.
“Het kan best zijn dat de Turken denken: de EU kan vast meer bieden als we de druk opvoeren”, aldus Bert van Slooten, correspondent Europese Unie
De kans dat Brussel snel met nieuwe toezeggingen komt rondom het vluchtelingenprobleem in Turkije is eveneens klein. De EU wil de zogeheten Turkije-deal dit jaar verlengen, maar volgens EU-correspondent Bert van Slooten verlopen de gesprekken stroef. “De verhoudingen zijn de laatste tijd niet zo goed.”
Het dreigement om de grenzen te openen past volgens hem in het diplomatieke schaakspel. “Turkije gebruikt dit voortdurend als drukmiddel. Het kan best zijn dat ze denken: de EU kan vast meer bieden en als we de druk opvoeren, dan komt Brussel wel over de brug.”
“Erdogan lost het lekker op”
Over een maand komt de Europese Commissie met een nieuw vluchtelingenplan. Voorlopig hebben EU-landen weinig zin om nieuwe ontheemden op te nemen. Maar D66-Europarlementariër Sophie in ’t Veld zegt in het NOS Radio 1 Journaal dat het hoog tijd wordt dat de EU op dit vlak minder afhankelijk wordt van Erdogan.
“De Turken hebben de afgelopen vier jaar miljoenen vluchtelingen opgevangen, ook namens de EU. En de EU heeft die tijd niet gebruikt voor langetermijnoplossingen, maar juist de ogen dichtgedaan en gedacht: Erdogan lost het lekker voor ons op.”
MSN 28.02.2020 In Den Haag groeit de ongerustheid over het Turkse voornemen de grenzen open te gooien voor een grote stroom Syrische migranten. De VVD vraagt om noodscenario’s uit Europa, nu het er op lijkt dat de miljardendeal met Turkije om migranten tegen te houden niets waard is.
„Turkije moet de deal nakomen”, meent VVD-Kamerlid Bente Becker. Ze wijst erop dat Ankara miljarden euro’s aan steun ontving om mensen op te vangen. „We laten ons niet chanteren door Erdogan”, zegt ze over de Turkse president.
Geert Wilders constateert dat Erdogan ’de grenzen open zet’. „Syriërs kunnen ongehinderd van Turkije naar Europa. En zullen weer massaal komen”, waarschuwt de PVV-voorman.
Aan de andere kant van het politieke spectrum pleit GroenLinks juist voor meer aandacht voor de Syriërs die naar onderdak zoeken in Europa. „Terwijl Turkije, dat in Syrië niets te zoeken heeft, nu nota bene de NAVO om hulp vraagt, bekommert niemand zich om de vluchtelingen”, vindt Kamerlid Bram van Ojik. „Wanneer laat de EU weer eens wat solidariteit zien?”
Volgens de Europese Commissie heeft Turkije nog niet officieel aangegeven dat de migrantendeal van tafel is. Het dagelijks bestuur van de EU wil ook zelf kunnen vaststellen of er al massaal Syriërs de grens oversteken vanuit Turkije naar Europa.
Het Nederlandse kabinet kijkt de kat nog even uit de boom. Zo wordt bijvoorbeeld de ontmoeting van de NAVO-ambassadeurs afgewacht die op verzoek van Turkije plaatsheeft.
Telegraaf 28.02.2020 In Den Haag groeit de ongerustheid over het Turkse voornemen de grenzen open te gooien voor een grote stroom Syrische migranten. De VVD vraagt om noodscenario’s uit Europa, nu het er op lijkt dat de miljardendeal met Turkije om migranten tegen te houden niets waard is.
„Turkije moet de deal nakomen”, meent VVD-Kamerlid Bente Becker. Ze wijst erop dat Ankara miljarden euro’s aan steun ontving om mensen op te vangen. „We laten ons niet chanteren door Erdogan”, zegt ze over de Turkse president.
Geert Wilders noemt Erdogan ’totaal onbetrouwbaar’ en vindt premier Rutte daarom ’een sukkel omdat hij hem vertrouwde’. „Europa zal weer overspoeld worden met gelukszoekers. Dus grenzen dicht nu!”, aldus de PVV-voorman.
Aan de andere kant van het politieke spectrum pleit GroenLinks juist voor meer aandacht voor de Syriërs die naar onderdak zoeken in Europa. „Terwijl Turkije, dat in Syrië niets te zoeken heeft, nu nota bene de NAVO om hulp vraagt, bekommert niemand zich om de vluchtelingen”, vindt Kamerlid Bram van Ojik. „Wanneer laat de EU weer eens wat solidariteit zien?”
Volgens de Europese Commissie heeft Turkije nog niet officieel aangegeven dat de migrantendeal van tafel is. Het dagelijks bestuur van de EU wil ook zelf kunnen vaststellen of er al massaal Syriërs de grens oversteken vanuit Turkije naar Europa. Het Nederlandse kabinet sluit zich aan bij de lijn van de EU.
Telegraaf 28.02.2020 De Europese Unie verwacht van Turkije dat het de afspraken uit 2016 over het controleren van vluchtelingenstromen blijft nakomen. Uit Ankara is geen officieel bericht gekomen dat het beleid wordt gewijzigd of de deal wordt opgezegd. Een woordvoerder van de Europese Commissie zei dat nadat een Turkse functionaris had gezegd dat Turkije Syrische vluchtelingen die naar Europa willen trekken niet meer zal tegenhouden.
„De deal staat nog, wat ons betreft”, aldus de commissiewoordvoerder. Het dagelijks EU-bestuur gaat kijken wat er waar is van berichten dat migranten richting Europa zouden trekken. „We gaan niet speculeren over een grote instroom van mensen.” Griekenland en Bulgarije hebben hun grenscontroles aangescherpt.
In het akkoord spraken Turkije en de EU af dat Ankara zijn grenzen controleert om migranten tegen te houden. Beide partijen spraken af dat alle migranten die aankomen in Griekenland mogen worden teruggestuurd. Voor elke teruggenomen migrant zou Europa een Syrische vluchteling naar de EU laten overkomen.
De EU blijft zich inzetten voor de opvang van vluchtelingen in Turkije. Voor de opvang van de ruim 3,5 miljoen Syriërs in Turkije heeft de EU de afgelopen jaren 6 miljard euro vrijgemaakt.
NU 28.02.2020 De Griekse overheid heeft de grenscontroles aangescherpt na het Turkse besluit om vluchtelingen ongehinderd naar Europa te laten gaan, zo melden overheidsbronnen vrijdag aan de Griekse krant Kathimerini.
De Griekse premier Kyriakos Mitsotakis heeft vrijdag telefonisch met de Duitse bondskanselier Angela Merkel over de kwestie. “Griekenland heeft het aantal grenspatrouilles op land en ter zee maximaal opgevoerd”, aldus een bron.
Het land heeft de grens met Turkije bij de plaats Kastanies inmiddels gesloten, zo meldt de Griekse zender ERT. Tevens is de Griekse politie ingezet om te assisteren bij de grens.
In de nacht van donderdag op vrijdag besloot Turkije vluchtelingen door te laten, waarop honderden mensen richting de grensposten met Griekenland en Bulgarije vertrokken. Onder hen zijn niet alleen Syriërs, maar ook Irakezen, Iraniërs en Afghanen.
Bulgarije heeft zo’n 1.000 troepen en materieel gereed om te helpen met de grensbewaking, zo meldt Reuters. Het land heeft een grens van ongeveer 300 kilometer met Turkije.
Vluchtelingen als drukmiddel
Het Turkse besluit lijkt bedoeld om de EU onder druk te zetten om niet afzijdig te blijven in het conflict in de Syrische provincie Idlib.
Turkse televisiestations zenden livebeelden uit van vluchtelingen die per boot de verschillende Griekse eilanden nabij het Turkse vasteland proberen te bereiken. Ook stonden vanmorgen in Istanboel bussen klaar om vluchtelingen naar de grensplaats Edirne te rijden.
De Syrische vluchtelingen in Idlib zelf zitten nog vast bij de grens met Turkije. Zij worden vooralsnog niet doorgelaten.
MSN 28.02.2020Griekenland verscherpt de controles bij de Turkse grens. Dat gebeurt omdat Turkije Syrische vluchtelingen die naar Europa willen, niet meer tegenhoudt. Een bron bij de politie zei dat de grenspatrouilles op land en zee zijn verdubbeld en dat er een algemene oproep tot verhoogde paraatheid is gedaan. “Alles is onder controle, er is geen reden tot bezorgdheid”, zei deze bron.
Een regeringsbron zei dat Griekenland in contact staat met de Europese Unie en de NAVO na de recente escalatie in het Syrische Idlib.
Driehonderd migranten
Turkse media meldden dat momenteel ongeveer driehonderd migranten in noordwestelijke richting naar de Turks-Griekse grens lopen.
Griekenland was de belangrijkste toegangspoort voor honderdduizenden vluchtelingen die tijdens een massale uittocht in 2015 en 2016 uit Turkije stroomden. Daar kwam een eind aan toen de EU met Turkije een deal sloot.
Telegraaf 28.02.2020 Er dreigt een grote vluchtelingenstroom richting Europa te komen, vanuit Turkije. Correspondent Ralph Dekkers legt uit waarom het land nu opeens van de vluchtelingen af wil.
Telegraaf 28.02.2020 De Russische president Vladimir Poetin en zijn Turkse ambtgenoot Recep Tayyip Erdogan hebben vrijdag telefonisch overlegd over de situatie in de Syrische regio Idlib. Donderdag kwamen 33 Turkse militairen om het leven bij een Russische luchtaanval.
De leiders hebben afgesproken dat er binnenkort een topontmoeting plaatsvindt over de situatie. Afgevaardigden van beide landen gaan vrijdagmiddag weer met elkaar in gesprek over het de-escaleren van de situatie.
De coördinatie tussen beide landen was niet goed, volgens Rusland had Turkije niet laten weten dat er Turkse militairen op de locatie waren, Turkije zegt dat dit wel was gemeld. Rusland zegt dat ze dachten alleen rebellen onder vuur te nemen. Als reactie op de bombardementen hebben de Turken Syrische doelen bestookt. Daarbij zijn zeker zestien Syrische soldaten gedood.
De Russische minister van Buitenlandse Zaken Sergej Lavrov zegt dat beide landen van plan zijn hun acties in Syrië te blijven coördineren.
Telegraaf 28.02.2020 Turkije heeft vrijdag internationaal een oproep gedaan om een vliegverbod in te stellen boven de Syrische regio Idlib. Dat verzoek volgt op een bombardement van Syrië of Rusland waarbij donderdag 33 Turkse militairen omkwamen.
„Om burgers in het gebied te beschermen moet de internationale gemeenschap een vliegverbod instellen”, aldus een woordvoerder van de Turkse president Recep Tayyip Erdogan.
Rusland heeft aangekondigd twee marineschepen met kruisraketten aan boord naar Syrië te sturen in reactie op de escalatie van het conflict donderdag.
Telegraaf 28.02.2020 Op verzoek van Turkije komen vrijdag de NAVO-ambassadeurs van de 29 lidstaten bijeen in het hoofdkwartier in Brussel. Ankara heeft daarom gevraagd na de aanval in Syrië waarbij meer dan dertig Turkse militairen omkwamen.
Turkije doet een beroep op artikel 4 van het NAVO-verdrag, waarin staat dat een lidstaat om overleg kan vragen als naar zijn mening de territoriale integriteit, politieke onafhankelijkheid of veiligheid van zijn land wordt bedreigd. NAVO-topman Jens Stoltenberg heeft daarop de Noord-Atlantische Raad van de militaire alliantie bijeengeroepen. Hij geeft na het beraad om 11.45 uur een persconferentie.
Stoltenberg sprak eerder al over de situatie in Idlib met de Turkse minister van Buitenlandse Zaken, Mevlut Cavusoglu. De NAVO-voorman riep het Syrische regime “en zijn bondgenoot Rusland” op hun offensief in Idlib te staken.
Het is de zesde keer in de geschiedenis van het bondgenootschap dat artikel 4 wordt ingeroepen. Turkije deed dat twee keer in 2012, onder meer nadat een gevechtsvliegtuig door Syrische troepen was neergehaald. De NAVO besloot toen Patriot-afweerraketten naar Turkije te sturen. Ook in 2015 riep Ankara de NAVO bijeen, na een serie terroristische aanslagen in Turkije.
Artikel 5 van het NAVO-verdrag, waarin staat dat een aanval op één lidstaat een aanval op alle is, is één keer geactiveerd. De VS riepen die clausule voor collectieve veiligheid in na de terreuraanslagen op onder meer het World Trade Center in New York in 2001.
MSN 28.02.2020 Op verzoek van Turkije komen vrijdag de NAVO-ambassadeurs van de 29 lidstaten bijeen in het hoofdkwartier in Brussel. Ankara heeft daarom gevraagd na de aanval in Syrië waarbij meer dan dertig Turkse militairen omkwamen.
Turkije doet een beroep op artikel 4 van het NAVO-verdrag, waarin staat dat een lidstaat om overleg kan vragen als naar zijn mening de territoriale integriteit, politieke onafhankelijkheid of veiligheid van zijn land wordt bedreigd. NAVO-topman Jens Stoltenberg heeft daarop de Noord-Atlantische Raad van de militaire alliantie bijeengeroepen. Hij geeft na het beraad om 11.45 uur een persconferentie.
Stoltenberg sprak eerder al over de situatie in Idlib met de Turkse minister van Buitenlandse Zaken, Mevlut Cavusoglu. De NAVO-voorman riep het Syrische regime “en zijn bondgenoot Rusland” op hun offensief in Idlib te staken.
Artikel 4
Het is de zesde keer in de geschiedenis van het bondgenootschap dat artikel 4 wordt ingeroepen. Turkije deed dat twee keer in 2012, onder meer nadat een gevechtsvliegtuig door Syrische troepen was neergehaald. De NAVO besloot toen Patriot-afweerraketten naar Turkije te sturen. Ook in 2015 riep Ankara de NAVO bijeen, na een serie terroristische aanslagen in Turkije.
Artikel 5 van het NAVO-verdrag, waarin staat dat een aanval op één lidstaat een aanval op alle is, is één keer geactiveerd. De VS riepen die clausule voor collectieve veiligheid in na de terreuraanslagen op onder meer het World Trade Center in New York in 2001.
Telegraaf 28.02.2020 De Turkse militairen die donderdag zijn omgekomen door een Russisch of Syrisch bombardement in de Syrische provincie Idlib hadden niet in het gebombardeerde gebied moeten zijn. Dat zegt het Russische ministerie van Defensie vrijdag volgens staatspersbureau RIA.
De Turkse regering had Rusland niet op de hoogte gesteld van de aanwezigheid van de militairen. Volgens het ministerie heeft het Russische leger geen aanvallen uitgevoerd op plekken waar Turkse militairen waren.
Turkije ontkent wat Rusland zegt. De minister van Defensie zegt dat Rusland wel degelijk op de hoogte was van de locatie van de Turkse soldaten. De Russische aanvallen gingen volgens de minister door, ondanks een waarschuwing nadat de eerste bom was ingeslagen. Rusland zegt juist het tegenovergestelde.
Bij de Russische aanval kwamen donderdag 33 Turkse militairen om het leven. In reactie daarop bestookte Turkije het Syrische leger met artilleriebeschietingen.
NOS 28.02.2020 Ambassadeurs van 29 NAVO-bondgenoten zijn op verzoek van Turkije bijeengeweest om te praten over de situatie in Syrië, heeft secretaris-generaal van de NAVO Stoltenberg laten weten. De ambassadeurs zijn van de Noord-Atlantische Raad, het politieke bestuursorgaan van de verdragsorganisatie.
De NAVO-bondgenoten kwamen bijeen onder artikel 4, waarmee een lidstaat andere bondgenoten bij elkaar kan roepen als de veiligheid van het land in het geding is. Turkije sloeg alarm nadat gisteren 33 Turkse militairen in de Syrische provincie Idlib om het leven waren gekomen.
“We roepen Rusland en het Syrische regime op de willekeurige luchtaanvallen te stoppen”, zei Stoltenberg na de bijeenkomst. “We roepen die landen op het internationaal recht te respecteren en volledig bij te dragen aan pogingen van de VN om een vreedzame oplossing voor het conflict in Syrië te vinden.”
Vluchtelingen niet tegengehouden
Een hoge Turkse functionaris zei gisteren tegen persbureau Reuters dat Turkije Syrische vluchtelingen die naar Europa willen niet langer zal tegenhouden.
Het Turkse staatspersbureau laat vandaag dronebeelden zien van enkele honderden mensen die worden doorgelaten. Vanuit Istanbul zouden mensen in bussen naar de grens met Griekenland worden gebracht. Griekenland heeft daarop de bewaking van de lands- en zeegrenzen met Turkije versterkt. Ook Bulgarije verscherpt de grenscontrole.
De beelden van migranten worden ook via sociale media verspreid. Correspondent Lucas Waagmeester: “Twitter in Turkije is op dit moment geblokkeerd, voor wie twijfelde voor welk publiek deze beelden bedoeld zijn.”
Turkije opent grenzen met Europa voor migranten
Turkije en de Europese Unie sloten in maart 2016 een vluchtelingendeal. Daarin werd afgesproken dat Turkije migranten opvangt en de grenzen beter bewaakt, en in ruil daarvoor financiële steun van de EU ontvangt. Voor de opvang van ruim 3,5 miljoen vluchtelingen betaalt de EU 1,5 miljard euro per jaar. Turkije heeft sindsdien meerdere malen gedreigd de grenzen te openen en migranten door te laten.
Het doorlaten van vluchtelingen is nog niet door officiële Turkse bronnen bevestigd en een woordvoerder van de VN-vluchtelingenorganisatie zegt geen informatie te hebben ontvangen over de verplaatsing van vluchtelingen naar de grens.
Communicatiedirecteur van president Erdogan, Fahrettin Altun, zei op Twitter wel dat Turkije al vier miljoen Syrische vluchtelingen heeft opgenomen en er niet nog eens een miljoen kan onderbrengen.
Turkije heeft wereldmachten verder opgeroepen een no-flyzone in te stellen in Syrië om de honderdduizenden ontheemden in het land te beschermen.
Russische oorlogsschepen
Rusland stuurt intussen twee oorlogsschepen richting de Syrische kust. Ankara zei dat luchtaanvallen van de Syrische regering de doden aan Turkse kant hebben veroorzaakt, maar volgens Rusland is Turkije zélf schuldig.
De Russische minister van Defensie Shoigu stelt dat Turkse troepen geraakt zijn door Syrisch artillerievuur dat bedoeld was voor rebellen in het gebied. Ankara heeft volgens hem Moskou niet op de hoogte gesteld van hun aanwezigheid daar. Turkije stelt dat de Syrische aanval doorging nadat een waarschuwing was gegeven.
Telegraaf 28.02.2020 Turkije houdt Syrische vluchtelingen die naar Europa willen niet meer tegen. Dat heeft de Turkse regering bekendgemaakt. Het land verwacht een grote nieuwe stroom aan vluchtelingen uit Syrië, vanwege de gevechten in de regio Idlib.
Ongeveer een miljoen mensen zijn al op de vlucht voor het geweld. De meeste mensen zijn richting de Turkse grens getrokken. In Turkije zijn al veel Syrische vluchtelingen aanwezig, waardoor Ankara zegt dat het de vluchtelingenstroom niet meer aankan. In totaal herbergt het land ruim vier miljoen op de vlucht geslagen Syriërs.
De Turken hebben de grens opengegooid na het verlies van 33 militairen bij de aanval in Noord-West Syrië.
De politie, kustwacht en grensbewaking hebben het bevel gekregen de grenzen niet langer gesloten te houden, meldt persbureau Reuters.
De maatregel zet druk op de vluchtelingendeal die Turkije en de EU in 2016 sloten, waarin Ankara toezegde vluchtelingen tegen te houden. Beide partijen spraken toen af dat alle migranten die aankomen in Griekenland mogen worden teruggestuurd. Voor elke teruggenomen migrant zou Europa een Syrische vluchteling naar de EU laten overkomen. Voor de opvang van de ruim 3,5 miljoen vluchtelingen in Turkije betaalt de EU in ruil 1,5 miljard euro per jaar.
Een van de geestelijke vaders van dat akkoord, de Oostenrijker Gerald Knaus van de denktank Europees Stabiliteit Initiatief, zei vrijdag dat een internationale conferentie over vluchtelingen uit Idlib en een vervolg op de EU-Turkijedeal „dringend nodig” is.
De Turkse president Erdogan heeft al vaker gedreigd „de poorten naar Europa” open te zetten, onder meer nadat de EU afgelopen najaar kritiek had op de Turkse inval in Syrië.
Griekse grens
Griekenland verscherpt de controles bij de Turkse grens nu Turkije Syrische vluchtelingen die naar Europa willen, niet meer tegenhoudt. Een bron bij de politie zei dat de grenspatrouilles op land en zee zijn verdubbeld en dat er een algemene oproep tot verhoogde paraatheid is gedaan. „Alles is onder controle, er is geen reden tot bezorgdheid”, zei deze bron.
Een regeringsbron zei dat Griekenland in contact staat met de Europese Unie en de NAVO na de recente escalatie in het Syrische Idlib.
Turkse media meldden dat momenteel ongeveer driehonderd migranten in noordwestelijke richting naar de Turks-Griekse grens lopen.
Griekenland was de belangrijkste toegangspoort voor honderdduizenden vluchtelingen die tijdens een massale uittocht in 2015 en 2016 uit Turkije stroomden. Daar kwam een eind aan toen de EU met Turkije een deal sloot.
Grens Bulgarije
Ook Bulgarije heeft aangekondigd om de controles aan de grens met Turkije flink aan te scherpen. „Wij hebben informatie dat er een grote groep onderweg is naar de grenzen”, aldus de Bulgaarse premier Boyko Borissov. „We hebben de controles opgevoerd tot het maximale niveau.”
Bulgarije overweegt duizend militairen naar de grens met Turkije te sturen vanwege de verwachte migrantenstroom. Vrijdag kwamen al twee groepen van ongeveer dertig vluchtelingen aan bij die grens. Zij werden tegengehouden door de grenspolitie. De regering in Sofia heeft laten weten geen migranten toe te laten, ook met oog op het nieuwe coronavirus.
NU 28.02.2020 Turkije heeft vrijdagochtend (Nederlandse tijd) het bevel gegeven om de grenzen niet langer gesloten te houden. Daardoor kunnen Syrische vluchtelingen ongehinderd naar Europa komen. Persbureau Reuters meldt op basis van Turkse media dat mogelijk al honderden vluchtelingen op weg zijn naar de grens van Turkije met Griekenland en Bulgarije.
Onder hen zouden ook Iraniërs en Irakezen zijn. Online zijn ook beelden verschenen, maar deze zijn niet geverifieerd.
Het bevel, dat aan de politie, kustwacht en grensbewakers is gegeven, volgt op een luchtaanval in Idlib. Daarbij zijn in de nacht van donderdag op vrijdag 33 Turkse soldaten om het leven gekomen.
Europa sloot in 2016 een deal met Turkije. Afgesproken werd dat het land de grenzen beter zou bewaken en de vluchtelingen zou opvangen die Europa zouden proberen te bereiken. Sindsdien heeft president Recep Tayyip Erdogan meerdere keren gedreigd de grenzen te openen.
De laatste keer dat hij dit deed, dateert van oktober vorig jaar, toen Europa kritiek had op het Turkse offensief tegen de Koerden in Syrië. Het is dus ook niet bekend of het dreigement dit keer wordt waargemaakt.
MSN 28.02.2020 Turkije houdt Syrische vluchtelingen die naar Europa willen niet meer tegen. Dat heeft de Turkse regering bekendgemaakt. Het land verwacht een grote nieuwe stroom aan vluchtelingen uit Syrië, vanwege de gevechten in de regio Idlib.
Ongeveer een miljoen mensen zijn al op de vlucht voor het geweld. De meeste mensen zijn richting de Turkse grens getrokken. In Turkije zijn al veel Syrische vluchtelingen aanwezig, waardoor Ankara zegt dat het de vluchtelingenstroom niet meer aankan.
Telegraaf 28.02.2020 Zeker 33 Turkse militairen zijn omgekomen door een luchtaanval in de Syrische provincie Idlib. Dat zegt de gouverneur van de zuidelijke Turkse provincie Hatay, die grenst aan Syrië.
De aanval zou volgens Ankara zijn uitgevoerd door het Syrische regeringsleger of Rusland, dat militaire steun geeft aan het Syrische regime van Bashar al-Assad. Turkije reageerde vrijdag met artilleriebombardementen op stellingen van het Syrische regeringsleger, meldden overheidsfunctionarissen aan staatspersbureau Anadolu.
Bronnen zeggen dat de Turkse president Erdogan en zijn staf crisisberaad hebben gehouden vanwege de aanval. NAVO-topman Jens Stoltenberg veroordeelde vrijdag de aanval en belde met de Turkse minister van Buitenlandse Zaken Mevlut Cavusoglu over de situatie in Idlib.
Het in Groot-Brittannië gevestigde Syrisch Observatorium voor de Mensenrechten, dat zich baseert op lokale bronnen, meldde eerder dat zeker 34 Turkse militairen zijn gedood in Idlib. Daar hebben opstandelingen die tegen Assad vechten na een burgeroorlog van negen jaar hun laatste bolwerk.
Enorme vluchtelingenstroom richting Turkije
Het leger van Assad rukt de laatste weken steeds verder op in Idlib. Dat offensief heeft geleid tot een enorme vluchtelingenstroom richting Turkije, dat al 3,5 miljoen Syrische vluchtelingen opvangt. Zo’n 950.000 mensen zouden op de vlucht zijn voor het geweld.
De situatie escaleerde de afgelopen tijd steeds verder. Het Turkse leger bemant observatieposten in Idlib en is herhaaldelijk onder vuur genomen. Dat leidde tot vergeldingsacties tegen Syrische regeringstroepen.
President Erdogan maakte eerder op donderdag nog melding van drie gesneuvelde militairen. Hij heeft Syrië eerder gesommeerd troepen voor het eind van de maand terug te trekken en waarschuwde dat zijn land anders zal ingrijpen.
Rusland beschuldigt Turkije juist van het steun van „illegale gewapende groepen.”
NU 28.02.2020 Luchtaanvallen van het Syrische regeringsleger in de Syrische provincie Idlib hebben in de nacht van donderdag op vrijdag ten minste 33 Turkse militairen het leven gekost, meldt de gouverneur van de Turkse grensprovincie Hatay. Nog niet eerder kwamen op één dag zo veel Turkse soldaten om het leven in het gebied.
In het land woedt al negen jaar lang een burgeroorlog tussen rebellen en het Syrische regeringsleger van president Bashar Al Assad, dat met steun van Rusland en Iran momenteel probeert het laatste rebellenbolwerk te veroveren.
De Turkse president Recep Tayyip Erdogan stuurde sinds begin februari ruim vijfduizend militairen naar Idlib, om de Syrische rebellen te ondersteunen.
Turkije is al jarenlang bondgenoot van de rebellen in Syrië en heeft veel baat bij de aanwezigheid van de groepering in het land. Als de rebellen worden verdreven, is de oppositie uitgeschakeld en heeft de Syrische regering vrij spel. Turkije kan dan amper meer invloed uitoefenen op de koers in het buurland, terwijl het zelf 3,6 miljoen Syrische vluchtelingen heeft opgevangen.
‘Syrisch regeringsleger moet zich dit weekend terugtrekken’
Bij gevechten zijn in totaal 54 Turkse militairen om het leven gekomen. Erdogan waarschuwde al meermaals dat “bij de volgende gewonde Turkse soldaat vergeldingsacties volgen”. Ook moet het Syrische regeringsleger zich dit weekend terugtrekken achter een bestandslijn die in samenwerking met Rusland en Iran in 2017 is gecreëerd. Gebeurt dat niet, dan treedt Turkije zelf op.
Na de luchtaanval trok het Turkse kabinet zich terug in een spoedzitting om zich te beraden op verdere acties. De secretaris-generaal van de Verenigde Naties, António Guterres, riep nadrukkelijk op tot de-escalatie in het gebied, terwijl de Verenigde Staten het geweld tegen Turkse soldaten veroordeelden.
Door het strijdgeweld zijn honderdduizenden Syriërs hun huis kwijtgeraakt. Zij zitten vast tussen het oprukkende Syrische leger en de rebellen, nabij de Turkse grens. Die is echter gesloten, omdat Erdogan niet meer Syrische vluchtelingen wil toelaten.
NOS 27.02.2020 Bij een bombardement van de Syrische luchtmacht in de provincie Idlib zijn 33 Turkse militairen omgekomen. Dat heeft de gouverneur van de Turkse grensprovincie Hatay gezegd. Volgens hem raakten 36 militairen gewond.
Niet bevestigde berichten spreken van een Russisch bombardement. Doden en gewonden zouden naar een ziekenhuis in de Turkse grensplaats Reyhanli zijn gebracht.
Het is het grootste aantal Turkse doden in Idlib op een dag. De situatie in Idlib was al uiterst gespannen. Dit weekend loopt het ultimatum af dat president Erdogan het Syrische leger heeft gesteld. Dat moet zich terugtrekken achter een bestandslijn die hij in 2017 met Rusland en Iran overeenkwam. Zo niet, dan zal Erdogan de door de Syriërs omsingelde Turkse observatiepunten in het gebied “hoe dan ook bevrijden”.
Turkije heeft de afgelopen weken duizenden militairen naar Idlib gestuurd om de opmars van het Syrische leger te stuiten. Door die opmars zitten honderdduizenden vluchtelingen klem tussen de oprukkende Syriërs en de Turkse grens. Turkije wil hen niet toelaten, omdat het al miljoenen Syrische vluchtelingen op zijn grondgebied heeft.
“Dit lijkt een ongekende escalatie in Idlib”, zegt correspondent Melvyn Ingleby. “Turkse media hebben het al over mogelijke wraakacties van het Turkse leger. Ze willen daarmee uitstralen dat er een hard antwoord komt op deze aanval.”
Een Turkse functionaris zei vanavond tegen persbureau Reuters dat Turkije Syrische vluchtelingen niet langer wil tegenhouden bij de grens. Officiële bevestiging daarvan is er niet. De berichten moeten volgens Ingleby gezien worden als een manier om de druk op Europa op te voeren.
“Als Turkije in Idlib in directe confrontatie komt met het Assad-regime, dan heeft Turkije steun nodig van de NAVO. Die steun is er nog niet concreet gekomen. Ankara wil een signaal afgeven: Turkije kan de situatie niet alleen aan en rekent op steun van Europa en de NAVO.”
Spoedzitting
Rusland en Iran zijn bondgenoten van de Syrische president Assad en vechten mee met het Syrische leger. Rusland beschuldigde Turkije vandaag van het negeren van afspraken over Syrië. Het Russische ministerie van Defensie verwijt Ankara daar “illegale gewapende groepen” te steunen met drones en artilleriebeschietingen.
Het Turkse kabinet is vanavond in spoedzitting bijeengekomen. Ook de Turkse oppositie heeft een spoedvergadering belegd.
Steun
Het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken laat weten dat het Turkije steunt. “We staan naast onze NAVO-bondgenoot Turkije en blijven roepen om een onmiddellijk einde van dit walgelijke offensief van het regime van Assad, Rusland en de door Iran gesteunde strijdkrachten”, zei een woordvoerder.
De secretaris-generaal van de Verenigde Naties António Guterres liet weten dat hij zich grote zorgen maakt over de escalatie. Hij herhaalde zijn oproep aan de partijen om tot een staakt-het-vuren te komen.
Oorlogsmisdaden
Eerder vandaag beschuldigde de Duitse minister van Buitenlandse Zaken Maas Syrië en Rusland van oorlogsmisdaden. Volgens de Duitser doen de landen bij het offensief in Idlib veel te weinig om de burgerbevolking te sparen. “In plaats daarvan bombarderen ze burgerdoelen als ziekenhuizen en scholen”, zei Maas in de VN-Veiligheidsraad. “Maatregelen tegen terrorisme zijn geen vrijbrief voor het schenden van het humanitair recht.”
In Idlib zijn volgens VN-cijfers in de afgelopen maanden een miljoen mensen op de vlucht geslagen voor het geweld.
Elsevier 27.02.2020 Bijna een miljoen vluchtelingen verblijven in Syrië bij de Turkse grens. Gevlucht voor de strijd om het laatste rebellenbolwerk van het land: Idlib. Rond die stad vecht het Syrische leger met Russische steun tegen de laatste opstandige rebellen die hulp krijgen van het Turkse leger.
Waar gaat de strijd om?
Idlib is het laatste rebellenbolwerk in Syrië dat nog niet door de Syrische president Bashar al-Assad is ingenomen. De stad speelde een hoofdrol tijdens het begin van de opstand tegen de president, en kwam in 2011 kortstondig in handen van opstandelingen tot het Syrische leger de stad een jaar later weer innam.
Kaart
Bekijk hier een actuele kaart met gevechten en bomaanslagen in Syrie
In 2015 werd Idlib ingenomen door rebellengroepering Jabhat Al-Nusra dat toen nog deel uitmaakte van Al-Qa’ida. Later splitste Al-Nusra zich af en fuseerde met andere jihadisten tot Hayat Tahrir al-Sham.
Vijf jaar later is de stad opnieuw het toneel van een veroveringspoging door Assad. Begin februari kreeg het regeringsleger voor het eerst sinds 2012 weer de controle over de belangrijke snelweg M5, die loopt van de hoofdstad Damascus naar Aleppo. Daardoor werd Idlib afgesneden van omliggend rebellengebied en verdween voor burgers een belangrijke vluchtroute.
Syrische rebellen meldden donderdag dat zij weer een dorp bij de snelweg hebben ingenomen, maar tegelijk ontkende Rusland dat. De herovering van de snelweg is een symbool van Assads wederopstanding. De Syrische president heeft een groot deel van Syrië weer onder controle.
Rusland steunt Assad militair bij zijn herovering van gebied op rebellen. Turkije viel vorig jaar Noordoost-Syrië binnen om te voorkomen dat de Koerden, die veelal in dat gebied wonen, een eigen staat stichten. Dat is voor de Turkse president Recep Tayyip Erdogan ook het motief om de rebellen in Idlib te steunen.
De Turkse president heeft duizenden manschappen naar de regio gestuurd om het Syrisch-Russische offensief te stoppen. Tot nu toe zijn daarbij negentien Turkse soldaten omgekomen.
Hoe groot is de vluchtelingenstroom uit Idlib?
Als laatste stad in handen van de rebellen is Idlib gegroeid van een provinciestad naar een bolwerk met zo’n drie miljoen inwoners. Bijna een miljoen op de vlucht geslagen Syriërs verblijven vlak bij de gesloten Turkse grens. Daar leven zij in erbarmelijke omstandigheden door het winterse weer. Volgens TheNew York Times vriezen er kinderen dood.
Eerder waarschuwden hulporganisaties voor een humanitaire ramp erger dan de hongersnood in Jemen en spraken van mogelijk ‘apocalyptische situaties’. Turkije, dat al 3,6 miljoen Syrische vluchtelingen opvangt, zegt dat het geen nieuwe vluchtelingen aan kan.
Hoe reageert de Europese Unie?
Met een brandbrief riepen veertien EU-landen woensdag op tot een staakt-het-vuren. Ook de Nederlandse minister van Buitenlandse Zaken, Stef Blok, ondertekende de brief, die is gepubliceerd in dagblad Trouw.
Blok schreef: ‘Als gevolg van niet aflatende luchtaanvallen en het droppen van vatenbommen zijn in een paar weken tijd bijna een miljoen Syriërs weer op de vlucht geslagen. Hulpinstanties zijn overweldigd. Honderdduizenden mensen – veelal kinderen – zoeken wanhopig toevlucht in geïmproviseerde kampen en staan bloot aan vrieskou, honger en epidemieën.’
De brief lijkt weinig effect te hebben. Woensdag zei de Turkse president Erdogan dat hij zijn geduld verliest met het Syrische regime en zijn Russische bondgenoot. Volgens Erdogan wil Rusland de ernst van de humanitaire crisis in Idlib niet inzien. Hij waarschuwt dat hij na eind februari alles zal doen om de Turkse observatieposten in Noordoost Syrië weer in handen te krijgen.
De Rechtbank in Den Haag bepaalde maandag 11.11.2019 dat de Nederlandse staat zich moet inspannen om 56 kinderen uit kampen in Syrië terug te halen.
Het Kabinet gaat echter in hoger beroep tegen de uitspraak die Nederland verplicht zich maximaal in te spannen om de 56 IS-kinderen van Nederlandse IS-reizigersterug te halen. Dat schrijven minister Ferdinand Grapperhaus (Justitie en Veiligheid, CDA) en Stef Blok (Buitenlandse Zaken, VVD) dinsdag 12.11.2019 in een brief aan de Tweede Kamer.
De rechtbank in Den Haag bepaalde maandag11.11.2019 dat de Nederlandse staat een inspanningsverplichting heeft binnen veertien dagen de kinderen van vrouwen die naar IS-gebied in Syrië of Irak zijn gereisd, terug te halen. Ook als er beroep zou worden ingesteld. Deze verplichting geldt niet voor de vrouwen zelf. Het kort geding was aangespannen door 23 vrouwen die naar Syrië of Irak waren afgereisd, die samen 56 kinderen hebben.
Terughalen andere IS-vrouwen uit Syrië niet uitgesloten
Het terughalen van Nederlandse IS’ers uit kampen in Noord-Syrië wordt zeker geen gewoonte. Dat was de boodschap van de ministers Grapperhaus (Jusititie en Veiligheid) en Kaag (Buitenlandse Zaken) in de Tweede Kamer. Maar ze sluiten niet uit dat het nog een keer gebeurt. “We bekijken het van geval tot geval”, zei Grapperhaus. Ook moet de veiligheidssituatie in de regio het toestaan.
Nederland haalde vorige maand Ilham B. uit Gouda en drie kinderen naar Nederland. Tot dan toe zei het kabinet steeds dat het ophalen van IS-vrouwen en kinderen uit Syrische kampen te gevaarlijk was. Maar nu bestond de vrees dat B.’s strafzaak zou vervallen als zij niet voor een Nederlandse rechter werd gebracht. En zij mag haar straf niet ontlopen, zei Grapperhaus vanmiddag in een debat over de teruggehaalde IS-vrouw.
De minister wees erop dat het bij de vrouw uit Gouda om een specifiek geval ging. De strafrechter had sinds begin 2019 al een paar keer aangegeven dat zij echt hiernaartoe moest komen om nog berecht te kunnen worden. En vorige maand was het even iets minder gevaarlijk in het gebied waar ze in een door Koerden bewaakt kamp zat. Daar is gebruik van gemaakt, zei Grapperhaus.
Veiligheidssituatie is fragiel
Hij voegde daaraan toe dat het nog eens kan voorkomen dat een Nederlandse strafrechter verzoekt om een Syrië-ganger naar Nederland te halen. Dan zal opnieuw bekeken worden of er geen andere oplossing is, of het gebied veilig genoeg is en of de internationale betrekkingen het toelaten. En dan kan er ook een andere afweging worden gemaakt, benadrukte hij. Want de veiligheidssituatie in Syrië is “fragiel en fluïde”.
Een meerderheid van de Kamer steunt het besluit om B. naar Nederland te halen en heeft er begrip voor dat hierover pas achteraf informatie is gegeven. Onder meer de regeringspartijen VVD en CDA willen dat Syriëgangers bij voorkeur worden berecht in de Syrische regio.
Maar als het echt niet anders kan, dan kunnen ze met deze oplossing leven. Ze willen wel dat de Syriëgangers onder langdurig toezicht komen te staan en dat de Tweede Kamer regelmatig op de hoogte wordt gebracht over de stand van zaken.
Met name de PVV, Forum voor Democratie, de fractie-Van Haga en JA21 vinden het niet kunnen dat Nederland “willens en wetens terroristen naar Nederland haalt”. Zij gaan ervan uit dat hiermee een precedent is geschapen en dat er nu veel meer IS-gangers naar Nederland zullen worden gehaald.
Kamerlid Markuszower zei vanmorgen dat “we allemaal weten dat mevrouw Kaag heel graag terroristen om zich heen heeft”. Dat leidde tot een harde botsing met een groot deel van de Kamer. Ook Kamerlid Eerdmans van JA21 vond de uitspraak te ver gaan.
Met terugkeer IS’er laait debat weer op: ‘Stel je voor dat we zo zouden zijn omgegaan met SS’ers’
Met de verrassende repatriëring van IS-ganger Ilham B. en drie jonge kinderen uit een Koerdisch kamp, laait het politieke debat op. Minister Ferd Grapperhaus (Justitie) krijgt de volle laag, want de Syriëgangers zijn ook een heet hangijzer aan het Binnenhof.
Ze ‘verlangde’ ooit ‘naar het kalifaat’, maar wilde na jaren in een Koerdisch kamp nu vooral terug naar Nederland. Met een zeer geheime operatie van de Nederlandse overheid slaagde dat dit weekend: Ilham B. en haar twee kinderen (2 en 5 jaar) werden samen met een 12-jarig kind van andere ouders overgedragen aan de Nederlandse autoriteiten.
Tot ieders verbazing, erkende haar advocaat Tamara Buruma. ,,Ik had alle hoop zo langzamerhand verloren.’’
Raqqa
Ilham vertoefde in Gouda in fanatieke kringen, jaren terug. Rond 2013 besloot ze naar het IS-kalifaat te gaan, trouwde met een Vlaamse jihadist en streek neer in Aleppo en later in IS-hoofdstad Raqqa. Daar bleef ze – ondanks kritiek en bombardementen -de extremist die ze was: ,,Dat er een raket op je huis valt, is levenservaring.’’
Later kwam ze in handen van Koerdische strijders, toen het IS-gebied werd overlopen. En de laatste jaren sleet ze dus in een kamp, waarbij het verlangen naar terugkeer naar haar geboorteland groeide.
Ophalen
Door haar terugkeer ontvouwt zich ook weer een wat weggeëbde politieke discussie. In politiek Den Haag staan partijen, ook binnen de coalitie, lijnrecht tegenover elkaar als het gaat om het ‘ophalen’ van voormalig IS-strijders en sympathisanten.
Grapperhaus liep over een dun koord: D66 is juist voor terugkeer en berechting, terwijl VVD en oppositiepartijen als PVV niets willen weten voor welke repatriëring dan ook.
VVD-Tweede Kamerlid Ulysse Ellian spreekt van een ‘onbegrijpelijke actie’. ,, Mijn bloed kookt. De rechtsstaat afwijzen, democratie afwijzen, mensenrechten op grote schaal schenden, en dan wel lekker terug naar Nederland? Stel je voor dat we ooit zo zouden zijn omgegaan met SS’ers. Ongelooflijk.’’
Grapperhaus stelt voorop dat B. bij terugkeer op Nederlands grondgebied wordt aangehouden. Er loopt immers al een strafzaak tegen haar
Ook PVV-leider Geert Wilders stelt het kabinet een pittig debat in het vooruitzicht. ,,Het is onacceptabel en onaanvaardbaar dat we de vijand, islamitische IS’ers, hierheen halen. Die terreurvrouwen hebben hun recht verspeeld ooit nog voet op Nederlandse bodem te zetten.’’
Straffeloosheid voorkomen
Toch is de redenering van Grapperhaus een andere, blijkt uit zijn toelichting. Hij stelt voorop dat B. bij terugkeer op Nederlands grondgebied wordt aangehouden. Er loopt immers al een strafzaak tegen haar. De Raad voor de Kinderbescherming zal zich over de kinderen ontfermen.
Grapperhaus wil juist dat B. haar strafzaak niet ontloopt: ,,Teneinde straffeloosheid te voorkomen.’’ Ofwel: als we haar niet hadden opgehaald, was ze misschien in vrijheid op een dag het kamp uitgewandeld.
Dat is precies wat D66 prijst: ,,Goed voor de veiligheid van Nederland: deze IS-vrouwen hierheen halen, berechten en voorkomen dat ze van de radar verdwijnen.’’
Bovendien werd de overheid de afgelopen jaren meermaals door rechters aangespoord om meer te doen om IS-gangers terug naar Nederland te halen. Allereerst de kinderen die niet voor de reis hadden gekozen.
Zo werd het 12-jarige meisje dat nu terugkeert jaren geleden door haar moeder meegenomen naar Syrië, tegen de wil van de vader in. Die vader spande in Nederland een rechtszaak aan die de repatriëring in gang zette.
Maar door verschillende rechterlijke uitspraken moest de overheid ook meer doen om de vrouwen en mannen tegen wie hier in Nederland rechtszaken lopen ‘op te halen’. Zij moesten, vond het gerechtshof bijvoorbeeld, de kans krijgen om hun proces bij te wonen.
Veilig genoeg
Grapperhaus reageerde in algemene zin steeds afwijzend. De kabinetslijn was: het is te gevaarlijk die gebieden in te gaan om mensen op te halen. Pas als Koerden of Turken hen in rustig gebied overdragen, zou er actie worden ondernomen. Kennelijk was het oordeel nu dat het (veilig genoeg) kon.
Zeldzaam is het wel: in 2019 werden twee weeskinderen gerepatrieerd, vaker ontsnapten Nederlandse vrouwen uit kampen in Syrië; het afgelopen jaar zeker tien. Slechts enkelen melden zich bij een Nederlands consulaat in Turkije en werden gearresteerd. Anderen vluchtten naar een deel van Syrië waar jihadisten de baas zijn.
Ook B. vroeg sinds 2018 omwille van haar rechtszaak om terugkeer. Een rechter honoreerde dat, maar omdat Nederland geen actie ondernam, dreigde haar zaak naar de prullenbak te worden verwezen, zegt haar advocaat Buruma. ,,Ze moest worden teruggehaald, maar actie bleef uit. Dan kan het moment komen waarop wordt gezegd: kennelijk wil Nederland haar niet vervolgen en komt de zaak te vervallen.’’
B. is bovendien niet de laatste. Er zitten, volgens cijfers van inlichtingendienst AIVD, nog zo’n 45 Nederlandse mannen en vrouwen en 75 kinderen in kampen en gevangenissen.
‘Goudse IS-vrouw Ilham B. en drie kinderen opgehaald uit Syrië’
Het is niet ondenkbaar dat er straks meer Nederlandse IS-vrouwen en -kinderen vanuit Syrische detentiekampen terug worden gehaald. Het kabinet deed dat gisteren voor het eerst, om te voorkomen dat het strafproces tegen een vrouwelijke Syriëganger zou vervallen.
“Het wordt voor het kabinet nu een stuk lastiger vol te houden dat terughalen uit Syrië echt niet kan, omdat het daar te onveilig is”, zegt Bibi van Ginkel van denktank The GloCal Connection. De terrorisme- en internationaal recht-specialist acht het waarschijnlijk dat er meer IS-vrouwen zullen volgen. “Ook in andere rechtszaken tegen Nederlandse IS-vrouwen zal de rechter zeggen: dit is een vergelijkbare situatie.”
‘Nederland moet ze ophalen’
In minstens tien van dit soort strafzaken hebben verdachten een beroep gedaan op dezelfde procedure die gisteren geleid heeft tot het ophalen van Ilham B. met haar gezin. André Seebregts vertegenwoordigt met zijn advocatenkantoor tien Nederlandse vrouwen met zeker 25 kinderen in Syrische kampen.
“Als wij gelijk krijgen met die procedures, dan vervallen die strafzaken. Dan kunnen de verdachten gaan en staan waar ze maar willen en dat wil Nederland niet. Dus om dat te voorkomen, moet Nederland ze ophalen”, zegt Seebregts. De kans dat dit ook gebeurt, is volgens de advocaat groter nu het kabinet terreurverdachte B. met haar gezin heeft laten ophalen. Vandaag kwam het gezin aan in Nederland.
Grondwettelijk recht
De procedure waar het hier over gaat, is in feite een beroep op het grondwettelijke recht voor verdachten om bij hun proces aanwezig te mogen zijn. Dat heeft dus ook B. uit Gouda gedaan. Tegen haar loopt sinds 2016 een rechtszaak. Er zou een streep worden gezet door haar vervolging als de Staat geen concrete stappen zou zetten om haar terug te halen, oordeelde de rechtbank van Rotterdam in februari.
De rechter vond het onredelijk de vervolging voort te zetten als Nederland geen moeite zou doen om haar terug te halen. Bij een streep door het strafproces zou terreurverdachte B. nooit meer berecht kunnen worden voor haar daden. “Ik denk dat het OM hier echt zorgen over heeft gehad”, zegt Van Ginkel. Want ook bij de rechtszaken tegen tientallen andere IS-vrouwen zou dit kunnen gebeuren, zoals advocaat Seebregts al aangaf.
Kabinet: uitzonderlijke gelegenheid
Het demissionaire kabinet is altijd tegenstander geweest van het ophalen van vrouwelijke Syriëgangers en hun kinderen. Het hoofdargument: het zou er te onveilig zijn voor Nederlandse ambtenaren. Maar nu deed zich “een uitzonderlijke gelegenheid voor om de verdachte en haar twee kinderen over te brengen naar Nederland”, legt justitieminister Grapperhaus uit in een Kamerbrief. Verdere details geeft het kabinet niet.
Buruma zegt tegen de NOS dat ze nog geen contact met B. heeft gehad. “Maar dit is natuurlijk iets waar we ons al ruim drie jaar heel actief voor in hebben gezet”, zegt ze. “Om haar in Nederland een strafzaak te kunnen laten hebben en laten bijwonen. En dat dat nu eindelijk toch plaatsvindt, terwijl we eigenlijk de hoop al hadden opgegeven, is heel goed nieuws. Het is toch wel een verrassing, omdat Nederland dit natuurlijk eigenlijk al veel eerder had kunnen doen en zich daar telkens zo tegen verzette.”
Syriëgezant De Bont: ‘We zijn hier om de wet uit te voeren’
De discussie over het terughalen van Syriëgangers en hun kinderen is al jaren een heet hangijzer in Nederland. Meer conservatieve partijen als VVD en PVV zijn faliekant tegen. De gezinnen zouden het recht om terug te keren hebben verspeeld en vanwege radicalisering een gevaar vormen voor de samenleving.
Ook de Jezidi-gemeenschap in Nederland spreekt zich uit tegen de komst van IS-vrouwen. “De IS-vrouwen waren erger dan de strijders”, zei een slachtoffer tegen de NOS. Ze hoopte dat de IS aanhangers in Syrië en Irak worden berecht en nooit meer vrijkomen.
Meer progressieve partijen zoals D66 en GroenLinks vinden juist dat berechting in Nederland veiliger is. Ze verwijzen daarbij onder meer naar een uitgelekte memo van de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid. Daarin stond dat het beter is om in Nederland toezicht te houden op IS-kinderen, omdat de kans anders groot is dat ze radicaliseren en vervolgens terugkeren.
Kinderen
En mensenrechtenorganisaties hameren er al jaren op dat de kinderen niets verkeerd hebben gedaan en het recht hebben om naar Nederland te komen. Ook de kinderombudsvrouw roept al jaren op om de kinderen uit het voormalige IS-kalifaat terug te halen.
Momenteel zitten er zo’n 75 kinderen met een of twee Nederlandse ouders vast in gevangeniskampen in Syrië. De AIVD schrijft dat er ook 45 volwassenen vastzitten, maar onduidelijk is hoe veel vrouwen dat zijn. De leefomstandigheden in de kampen zijn volgens mensenrechtenorganisaties erbarmelijk.
De Nederlandse Syriëganger Ilham B, uit Gouda is door Nederland uit het noorden van Syrië opgehaald. Dat meldt de NOS, op basis van haar advocaat. Ook zijn haar twee kinderen meegenomen, samen met een derde kind waarvan nog niet bekend is wie de ouders zijn.
Ze verbleven in een Koerdisch gevangenenkamp. De Nederlandse Syriëgezant Emiel de Bont en ten minste één Nederlandse vertegenwoordiger van het ministerie van Buitenlandse Zaken zijn in Qamishli, bij de Turkse grens. De Nederlanders worden nu overgebracht naar de Iraakse stad Erbil, waar een Nederlands consulaat is.
Op een persconferentie nam De Bont het woord. ‘Wij zijn hier met een duidelijk mandaat, om een kleine groep Nederlanders op te halen’, zei hij. Hij verwees naar uitspraken in rechtszaken die het ophalen van de Nederlanders mogelijk maakt.
‘Onacceptabel en onaanvaardbaar’
De Syrische Koerden hadden de overdracht van ‘IS-burgers aan de Nederlandse autoriteiten’ vrijdag aangekondigd. Dat leidde tot bezorgde reacties in de Tweede Kamer. ‘Als dit waar is hebben Kaag en Grapperhaus een groot politiek probleem’, twitterde PVV-leider Geert Wilders. ‘Het is onacceptabel en onaanvaardbaar dat we de islamitische vijand van ISIS hierheen halen.’ CDA-Kamerlid Anne Kuik wil ‘zo snel mogelijk opheldering’.
Tijdens de Syrische burgeroorlog trokken ook buitenlanders naar Syrië om zich aan te sluiten bij Islamitische Staat. De Koerden hebben veel van die Syriëgangers gevangengenomen toen het ‘kalifaat’ van IS instortte. De Koerdische autoriteiten hebben buitenlandse overheden opgeroepen om hun burgers te repatriëren, maar veel landen voelen daar weinig voor. De ministeries van Justitie en Buitenlandse Zaken willen zaterdag geen commentaar geven op de zaak.
‘Dit had veel eerder gemoeten’
De advocate van Ilham B., Tamara Buruma, zegt tegen de NOS blij te zijn dat Nederland ‘eindelijk verantwoordelijkheid neemt’, nu haar cliënte uit Syrië is gehaald. ‘Het is zeer betreurenswaardig dat iemand die zich al zo vroeg heeft gemeld bij de Nederlandse autoriteiten, hier zo lang op moest wachten. Dit had veel eerder gemoeten, maar ik ben toch blij dat het nu is gebeurd’, zegt Buruma.
Ze zegt al drie jaar bezig te zijn om Ilham B. in Nederland te krijgen. De Goudse B. wordt sinds maart 2016 in Nederland vervolgd omdat ze naar het kalifaat reisde en zich aansloot bij terreurorganisatie IS. Ze kan niet bij verstrek worden veroordeeld, omdat ze bij de zitting aanwezig wil zijn.
Politieke vragen in Gouda
Het CDA in Gouda heeft zaterdag meteen schriftelijke vragen gesteld aan het college van burgemeester en wethouders (B&W). De partij wil weten of het gemeentebestuur ook vindt ‘dat er geen automatisme kan zijn om personen, die bewust hebben gekozen voor het kalifaat, terug te laten keren in de Goudse samenleving’. Ook wil het CDA onder meer weten of er veiligheidsrisico’s zijn en hoe het college daar mee om zal gaan.
‘Als CDA Gouda willen we dat we in Gouda veilig kunnen leven met Gouwenaars die zich inzetten voor onze stad’, zegt de fractie. ‘Als je bewust weggaat en aansluit bij een gruwelijk regime dat zich keert tegen alle vrijheden die we kennen in onze samenleving dan past dat niet meer.’
Het ministerie van Buitenlandse Zaken heeft contact met de Turkse autoriteiten over een 25-jarige Nederlandse Syriëganger. Zij meldde zich recent met haar zoontje bij het Nederlandse consulaat in Istanbul.
Hoewel het ministerie geen mededelingen over de identiteit van de vrouw doet, gaat het volgens ingewijden om Angela B.
AD 05.01.2021
B. vertrok in 2014 vanuit Soesterberg naar het ‘IS-kalifaat’ in Syrië. Ze trouwde er met een Portugese jihadist en kreeg in het kalifaat twee kinderen; een dochter en zoon. Haar dochter is inmiddels overleden, net als haar eerste man. Daarna zou ze zijn hertrouwd met een andere Portugese jihadist, schrijft het AD. Ze bleef tot de val van IS in 2019 in het kalifaat.
Juist de meest radicale Nederlandse jihadvrouwen wisten te ontsnappen uit gevangenenkamp Al Hol in Syrië. Nu vindt de eerste haar weg naar ons land. Het is de vraag of we hier raad weten met de meest gehaaide bruiden van terreurorganisatie IS, waaronder Angela B., die zich momenteel opmaakt om hierheen te komen.
Zo vrezen experts dat er op de nieuwe, kleine terreurafdeling voor vrouwelijke gevangenen in Zwolle onvoldoende mogelijkheid is om de extremistische vrouwen te scheiden van degenen die wél van hun meest radicale denkbeelden af lijken te zijn. Volgens het ministerie van Justitie en Veiligheid is die ruimte er wel. Bronnen melden dat het er op lijkt dat de meest geharde vrouwen onlangs uit gevangenenkamp Al Hol wisten te ontsnappen, om vervolgens neer te strijken in de stad Idlib, vlakbij de Turkse grens. Daar zou een groep van zo’n vijftien Nederlandse vrouwen verblijven.
Ook Angela B. bleef IS trouw, maar meldde zich deze week toch bij een consulaat in Turkije na een verblijf in het Syrische Idlib. Daar zitten ook andere Nederlandse vrouwen die het – veelal met geld uit ons land – lukte om weg te komen uit de kampen. Samir A., in Nederland al jaren geleden veroordeeld voor terrorisme, zamelde het geld in en sluisde het door om smokkelaars van te betalen. Eén van de vrouwen die daar verblijft, plaatste op haar Facebookaccount een filmpje van Syrië, dat zwart kleurt als de vlaggen van IS. ‘Oh God, geef ons de dagen terug’, staat erbij.
De Nederlandse vrouw heeft zich deze week gemeld bij het Nederlandse consulaat in de Turkse stad Istanbul. Het gaat om ‘jihadbruid’ Angela B.
Dat bevestigen ingewijden aan ANP na berichtgeving van diverse media. Het ministerie van Buitenlandse Zaken wil alleen zeggen dat zich een 25-jarige, Nederlandse vrouw met een zoontje bij het consulaat heeft gemeld.
In Turkse detentie
De vrouw zit momenteel in Turkse detentie. Waarschijnlijk zullen de Turkse autoriteiten haar uitzetten, wat zou betekenen dat ze onder begeleiding van de marechaussee terug naar Nederland komt.
Het kabinet zegt al jaren geen Syriëgangers op te halen uit het strijdgebied, omdat het daar te gevaarlijk is. Maar nu B. zich heeft gemeld bij een Nederlandse diplomatieke post, verandert dat de zaak.
Kamp Al-Hol
Een jaar geleden filmde een ploeg van Sky News in het kamp. Uit de reportage valt op te maken dat het radicale gedachtengoed van IS daar nog voortleeft:
Het is niet de eerste keer dat een vrouwelijke Syriëganger terug naar Nederland komt. Vorig jaar december kwam een 28-jarige vrouw uit Gouda terug. Zij werd bij aankomst direct aangehouden, haar kind van 4 werd overgedragen aan de Raad voor de Kinderbescherming.
Ontsnapt uit Al Hol
B. kwam na de val van IS terecht in het overvolle gevangenkamp Al Hol. In de zomer ontsnapteze met een groep Nederlandse IS-vrouwen uit dat kamp, mogelijk met hulp van mensensmokkelaars. Journalist Sinan Can sprak haar vorig jaar in Al Hol voor zijn documentairereeks De Lokroep. In dat gesprek zei B. te begrijpen dat mensen in Nederland niet staan te wachten op haar terugkeer. “Maar waarom moet de jeugd van mijn zoon worden afgenomen, terwijl het leven mijn dochter al is afgenomen?”, zei ze.
Als B. door Turkije wordt uitgezet, vliegt ze onder begeleiding van de marechaussee terug naar Nederland. Daarna wordt ze direct opgepakt, vergelijkbaar met de vrouwen die begin deze maand werden aangehouden op Schiphol en de 28-jarige vrouw uit Gouda die bijna een jaar geleden terugkeerde. Haar kind van 4 werd toen overgedragen aan de Raad voor de Kinderbescherming.
Het standpunt van het kabinet is nog altijd dat IS-strijders in de regio berecht moeten worden. Vooral VVD en CDA blijven tegen terugkeer. Wat de kinderen betreft moet het kabinet dat beleid aanpassen, vind de rechter in Den Haag. De meeste kinderen zijn nog onder de twaalf jaar oud en hebben allemaal de Nederlandse nationaliteit.
08.02.2020
Uitspraak rechter in Nederland
Ze leven in een acute noodsituatie, onder erbarmelijke omstandigheden. Nederland moet binnen twee weken er daarom alles aan doen om 56 IS-kinderen terug te halen, zo oordeelde de rechter maandag 11.11.2019 in een kort geding.
Telegraaf 30.12.2019
Hoe nu verder?
Telegraaf 10.07.2020
AD 26.06.2020
Telegraaf 22.06.2020
Oproep VN terugkeer Syriëganger
De Verenigde Naties doen een dringend beroep op landen hun landgenoten op te halen die vastzitten in kampen in het door Koerden gecontroleerde noordoosten van Syrië. Het gaat vooral om kinderen en vrouwen van gesneuvelde of gevangen strijders van de radicaalislamitische IS. Onder hen zijn ook Nederlanders.
De zogenoemde Hoge Commissaris voor de Rechten van de Mens van de VN, Michelle Bachelet, wijst op de benarde situatie in de overvolle kampen. Ook vreest ze voor extra problemen door het coronavirus.
De oproep komt een dag na berichten dat Frankrijk opnieuw een groep IS-kinderen uit Syrië heeft opgehaald. Vorig jaar namen de Fransen ook twee Nederlandse IS-weeskinderen mee.
De Franse regering heeft inmiddels meerdere kinderen van radicaal-islamitische IS-strijders opgehaald uit het noordoosten van Syrië en naar Frankrijk gebracht, laat het ministerie van Buitenlandse Zaken weten in een verklaring. De kinderen zaten in een kamp in Noordoost-Syrië.
Volgens het Franse Centrum voor Analyse van Terrorisme (CAT) zijn niet alle kinderen wees, maar hebben moeders toestemming gegeven om de kinderen naar Frankrijk te brengen.
Het gaat om kinderen van Franse IS-strijders die zijn gedood of in de gevangenis zitten. Dat zegt een Frans analysecentrum voor terrorisme (CAT) te hebben vernomen.
Een deel van de IS-kinderen is wees. Bij de anderen zouden de moeders toestemming hebben gegeven voor de repatriëring, die zondagochtend zou zijn geweest. De kinderen zaten vast in kampen van de Koerden. De regering in Parijs noemde de teruggebrachte kinderen erg jong en kwetsbaar. De moeders zouden niet naar Frankrijk mogen.
Frankrijk repatrieert al langer IS-kinderen uit de kampen in het noordoosten van Syrië. Vorig jaar werden ook Nederlandse kinderen door de Franse overheid teruggehaald.
Het Nederlandse kabinet is niet van plan de kinderen terug te halen. Wel liet minister Grapperhaus van Justitie vorige week weten dat hij kijkt naar het repatriëren van “individuele gevallen”, zoals Syriëganger Ilham B. Naar verluidt zitten er deze keer geen Nederlandse kinderen bij.
AD 19.06.2020
Meer tijd
De rechter heeft het kabinet een half jaar langer de tijd gegeven om een Syriëganger naar Nederland terug te halen en hier te berechten. Volgens de NOS gaat het om de Goudse Ilham B. die zich aansloot bij terreurgroep Islamitische Staat (IS).
De vrouw wordt nu vastgehouden in een kamp in Noord-Syrië. De rechter bepaalde in februari dat de zaak stopgezet werd als de vrouw niet voor 2 juni in Nederland zou zijn.
AD 30.12.2019
AD 15.11.2019
Hoe groot is de kans dat de kinderen over twee weken in Nederland zijn?
Niet heel groot. Met name omdat er nog tal van zaken opgelost moeten worden voordat de kinderen daadwerkelijk teruggehaald kunnen worden. Zo is het kort geding aangespannen door 23 IS-vrouwen. Zij willen ook gerepatrieerd worden. Dat maakt de zaak aanzienlijk complexer. Nederland hoeft de vrouwen namelijk niet terug te halen, zo oordeelde de voorzieningenrechter. “Zij zijn welbewust naar Syrië of Irak gegaan om zich aan te sluiten bij IS, een terroristische organisatie”.
AD 11.01.2020
AD 06.12.2019
Het vonnis van de rechter:
‘Er is sprake van een ernstige en acute noodsituatie’
Volgens de advocaten van de vrouwen willen de Koerdische milities de kinderen alleen niet scheiden van hun moeders. Als dat klopt, moet Nederland ook pogen de vrouwen terug te halen, aldus de rechter. Dat druist in tegen het kabinetsbeleid. Het kabinet wil dat Nederlandse IS’ers in de regio zelf berecht worden. Daardoor lijkt de zaak enkel in een stroomversnelling te kunnen komen als de Koerdische milities óf het kabinet op korte termijn radicaal wijzigt van standpunt.
Hoe verloopt het terughalen in de praktijk?
De kinderen moeten, eventueel met hun moeders, worden opgehaald uit overvolle detentiekampen in het noordoosten van Syrië. Volgens de Nederlandse Staat is dat onveilig gebied, waar Nederland geen zeggenschap heeft. Om die reden wil Nederland enkel IS’ers repatriëren als ze zich hebben gemeld bij een Nederlandse ambassade of consulaat.
De Amerikanen hebben aangeboden te helpen met de repatriëring van Nederlanders in de Syrische kampen. Een hulpverzoek neerleggen bij de VS zou onder de “inspanningsverplichting” kunnen vallen die door de rechter aan de Staat is opgelegd. Hoogleraar staats- en bestuursrecht Jon Schilder, verbonden aan de Vrije Universiteit Amsterdam, benadrukt dat die term juridisch alleen niet heel streng is. “Er is geen resultaatverplichting. Daarom is er bijvoorbeeld ook geen dwangsom opgelegd.”
Telegraaf 26.11.2019
Verder benadrukt de rechter dat Nederland geen “substantiële veiligheidsrisico’s” hoeft te nemen bij het terughalen. De inspanningsverplichting is op die manier breed te interpreteren en het is volgens Schilder moeilijk te controleren of Nederland zich voldoende heeft ingespannen de kinderen terug te halen. “De rechter zal zich daar niet snel aan willen branden, omdat hij niet op de stoel van de politiek wil zitten.”
AD 23.11.2019
AD 23.11.2019
Is de uitspraak definitief?
Nee. De Staat kan net als in soortgelijke zaken in België en Duitsland nog in hoger beroep. De uitspraak verdeelt de politiek. Als het aan de VVD ligt wordt er hoe dan ook doorgeprocedeerd en het CDA noemt de uitspraak “risicovol”, terwijl hun coalitiepartners D66 en ChristenUnie juist tevreden reageren. Premier Rutte liet enkel weten de uitspraak “te bestuderen”.
AD 22.11.2019
‘Volstrekt unieke zaak’
“Volstrekt uniek”, zegt hoogleraar staats- en bestuursrecht Jon Schilder, verbonden aan de Vrije Universiteit Amsterdam. Volgens hem zal het verloop van de zaak belangrijk zijn voor soortgelijke zaken in de toekomst. “Mensen vroegen me vooraf ook wat ik verwachtte van de uitspraak. Ik had werkelijk geen idee. Er is geen precedent.”
Nederland haalde eerder al wel twee weeskinderen van IS’ers terug uit het noordoosten van Syrië. Maar dat was met hulp van Frankrijk en daarbij waren verder geen volwassenen IS’ers bij betrokken. In Duitsland en België oordeelden rechters eerder ook al dat IS-kinderen opgehaald moeten worden, inclusief moeders. In beide landen is de Staat in hoger beroep gegaan.
Als er hoger beroep wordt aangetekend, is de kans sowieso klein dat de kinderen op korte termijn worden teruggehaald. “En als ze dan doorgaan tot de Hoge Raad ben je zo jaren verder”, zegt hoogleraar Schilder. Over het terughalen van IS’ers is veel discussie onder experts.
Turkije stuurt de IS-strijders terug
Turkije begon maandag 11.11.2019 met het terugsturen van opgepakte strijders van Islamitische Staat (IS) naar hun land van herkomst. Zo luidt althans het dreigement van de Turkse minister van Binnenlandse Zaken.
Wat betekent deze aankondiging voor Nederland?
Vijf vragen;
Komen polderjihadisten nu massaal terug?
Nee. Ten eerste is het nog afwachten of Turkije de daad bij het woord voert. Ten tweede leek de minister met name te doelen op IS-strijders die Turkije eerder heeft opgepakt in Noord-Syrië, tijdens de militaire operatie daar. Onbekend is of daar Nederlanders bij zitten.
Er zitten wel Nederlandse Syriëgangers in een Turkse cel, maar dat is slechts een handvol. Loes F. uit Geleen en Souad D. uit Franeker zijn twee jihadvrouwen die al langer in de cel zitten en terug willen. Ook Xaviera Rose-Claire S. uit Apeldoorn zit vast in Turkije. Ruim een week geleden meldden zich nog twee Nederlandse vrouwen bij de Nederlandse ambassade in Ankara, in de hoop terug te keren. In totaal gaat het om naar schatting een zevental Nederlandse jihadisten, onder wie ook twee of drie mannen.
Er zijn al eerder nederjihadisten overgevlogen uit Turkije naar Nederland. Reda N. en Oussama A. kwamen met een gewoon lijnvliegtuig, maar onder begeleiding van de marechaussee. Na aankomst op Schiphol werden ze aangehouden en afgevoerd naar de terroristenafdeling van de gevangenis in Vught.
En wat als hun paspoort is afgepakt?
Een van de twee dames die zich een week geleden meldden op de Nederlandse ambassade, heeft alleen nog maar de Marokkaanse nationaliteit. Dat betekent echter niet dat ze niet teruggestuurd kan worden naar Nederland. Wel dat ze, als ze is berecht en haar straf heeft uitgezeten, het land uit wordt gezet.
Wat voor straffen krijgen ze hier?
De straffen voor vrouwen komen neer op zo’n anderhalf tot twee jaar cel. Voor mannen, van wie de kans veel groter is dat ze hebben gevochten of zich schuldig hebben gemaakt aan gruwelen, is een jaar of zes de norm. Vorig jaar kreeg de Utrechtse strijder Oussama A. 7,5 jaar omdat hij had gesold met het lijk van een IS-slachtoffer. Zijn vriend Reda N. kwam er vanaf met 4,5 jaar omdat bij hem hard bewijs ontbreekt dat hij gruweldaden heeft begaan.
En hoeveel IS’ers zitten er nog aan te komen?
Voor Nederland is de flinke groep IS- vrouwen in de Koerdische kampen in Noord-Syrië van groter belang dan die nu al in een Turkse cel zitten. Het gaat om zo’n vijftien mannen en veertig vrouwen plus tegen de honderd kinderen met een Nederlandse link. Het kabinet staat onder steeds grotere druk om hen terug te halen naar Nederland. Maandag 18.11.2019 doet de kortgedingrechter daarover uitspraak.
AD 20.03.2021 Het gerechtshof oordeelde dat ons land niet verplicht is Nederlandse kinderen uit Syrië te halen. De Hoge Raad bevestigde dit. Er wordt niet gedacht aan de belangen van de kinderen, stelt Mirjam Blaak.
De Belgische regering besloot begin deze maand dat ze de kinderen van IS-strijders tot 12 jaar gaan terughalen naar België. Dat is goed nieuws.
Tientallen Nederlandse kinderen zitten ook vast in de Syrische kampen. De Nederlandse overheid weigert echter om deze kinderen op te halen. De rechtbank oordeelde dat Nederland zich hiervoor moet inspannen, maar het hof oordeelde vervolgens dat de Nederlandse overheid deze verplichting niet heeft. De uitspraak van het hof werd door de Hoge Raad bevestigd. Defence for Children vindt dat er onvoldoende rekening wordt gehouden met de rechten en belangen van deze kinderen. Wij vinden dat onze overheid wel degelijk de plicht heeft om deze kinderen te beschermen nu hun ouders dit niet kunnen.
Voor de heel jonge kinderen geldt vaak dat hun ouders hen niet kunnen beschermen
In twee recente zaken stelde het VN-Kinderrechtencomité vast dat landen de verplichting hebben om de mensenrechten van minderjarige onderdanen in de Syrische kampen te beschermen, ondanks het feit dat deze kampen onder controle staan van een niet-statelijke gewapende groep. Wij vinden dat de Nederlandse overheid deze verplichting niet nakomt. In het VN-Kinderrechtenverdrag staat dat de overheid de taak heeft om kinderen te beschermen als hun ouders dat niet kunnen of willen.
Voor de vaak nog heel jonge kinderen in de kampen geldt dat hun ouders hen niet kunnen beschermen. De overheid heeft, naast de juridische verplichting, ook de morele plicht er alles aan te doen om deze kinderen in veiligheid te brengen. Dat geldt óók als kinderen door hun ouders in een onveilige situatie zijn gebracht.
Als ouders op Nederlandse bodem hun kinderen in een onveilige situatie brengen, aarzelen we toch ook niet om in te grijpen en de kinderen te beschermen? Het terughalen van de kinderen is mogelijk. Andere landen gingen ons al voor. Bovendien zijn we voorbereid op de terugkomst van de kinderen.
De Raad voor de Kinderbescherming heeft terugkeerplannen opgesteld waarin staat waar de kinderen gaan wonen en welke zorg en behandeling worden ingezet. Het is dan ook onbegrijpelijk dat de overheid de afgelopen jaren achterover heeft geleund en niets heeft gedaan. Deze kinderen hebben geen tijd meer om te wachten.
Het leven en de ontwikkeling van de kinderen staan op het spel. We doen dan ook een noodoproep aan de formerende partijen: neem dit onderwerp mee in het formatieakkoord en haal deze kinderen op!
Mirjam Blaak is directeur van Defence for Children.
AD 26.02.2021 Na jaren juridisch getouwtrek hebben de hoogste rechters in Engeland bepaald dat de Londense ‘IS-bruid’ Shamima Begum niet naar het land mag terugkeren om haar zaak te bepleiten. De nu 21-jarige vertrok zes jaar geleden naar het ‘kalifaat’ van Islamitische Staat langs de rivier de Eufraat. In 2019 nam de regering haar de Britse nationaliteit af.
Na de ineenstorting van het schrikbewind van IS in Syrië en Irak verbleef Begum in gevangeniskampen waar ze heeft geprobeerd het afnemen van haar Britse nationaliteit en het verbod terug te keren aan te vechten. De opperrechters lijken daar nu eindelijk een punt achter te hebben gezet. Volgens Britse media zijn ze niet alleen bezorgd over de bedoelingen van Begum, maar vrezen ze ook dat een heleboel jihadisten ook zouden terugkomen, als Begums poging was geslaagd.
Begum trouwde kort na aankomst in de Syrische stad Raqqa met de Arnhemse IS-strijder Yago Riedijk. Ze heeft daarom ook met de gedachte gespeeld naar Nederland te gaan. Begum kreeg drie kinderen die allemaal zijn overleden. Voor zover bekend zitten beiden opgesloten in het noordoosten van Syrië, dat door Koerden wordt beheerst.
De Britse regering ontnam haar het staatsburgerschap in 2019, nadat een journalist haar in een Koerdisch gevangenenkamp vond. De regering zei dat ze wel recht had op de Bengaalse nationaliteit, omdat haar ouders uit Bangladesh komen. Als dat niet het geval was geweest, had de regering haar niet de Britse nationaliteit kunnen ontnemen omdat iemand niet zonder nationaliteit mag komen te zitten, volgens de Britse wet.
Begum en haar advocaten hebben de Bengaalse optie aangevochten. En de voormalige jihadiste wilde toestemming om naar Engeland terug te keren om de nationaliteit terug te krijgen. Haar advocaten zeggen dat ze de zaak niet goed hebben kunnen voorbereiden, omdat ze haar amper hebben kunnen spreken. Zij mag geen telefoons gebruiken zolang ze vastzit in het kamp. De vrouw wordt door de Britse inlichtingendienst MI5 nog steeds gezien als bedreiging voor de Britse samenleving, vanwege haar eerdere toewijding aan IS.
Riedijk
De Nederlandse jihadist Yago Riedijk (26) verklaarde in maart 2019 dat hij Syrië niet verlaat zonder zijn vrouw. Het IS-stel vertrok enkele weken geleden uit de restanten van het kalifaat en gaf zich over aan Koerdische strijders. Begum, die als 15-jarig schoolmeisje uit Groot-Brittannië vertrok, zit nu vast in een speciale afdeling voor IS-vrouwen in een vluchtelingenkamp in Noord-Syrië. Riedijk zit in een Koerdische gevangenis in hetzelfde gebied. Hij is in Nederland al bij verstek tot zes jaar cel veroordeeld, omdat hij zich had aangesloten bij een terroristische organisatie.
,,Ik wil terug naar Nederland. Dat is mijn droom, dat ik gewoon mijn kind kan opvoeden in Nederland. Maar mijn vrouw en kind achterlaten in Syrië, dat wil ik niet’’, zei de Arnhemmer destijds in een interview met deze krant. Dat vond plaats in een kantoor van de Koerdische autoriteiten, waar hij vanuit de gevangenis naartoe was gebracht.
NU 07.01.2021 De Nederlandse Angela B., die in 2014 naar Syrië vertrok, is dinsdag aangehouden op Schiphol. De 25-jarige vrouw uit Soest heeft vermoedelijk deelgenomen aan de gewapende strijd in Syrië, zo meldt het Openbaar Ministerie (OM) donderdag.
Justitie verdenkt B. van deelname aan een terroristische organisatie en het voorbereiden van terroristische misdrijven.
Volgens het OM verbleef B. sinds de zomer van 2014 in het strijdgebied van Islamitische Staat (IS). In Syrië trouwde ze met een Portugese IS-strijder en met hem kreeg ze twee kinderen. Haar man en een van de kinderen zijn omgekomen, aldus het OM.
Na de val van het kalifaat van IS in 2019 kwam B. in het vluchtelingenkamp Al Hol in het noordoosten van Syrië terecht. Haar driejarige dochter overleed in dat kamp. Dat kwam doordat het meisje tijdens de vlucht uit het strijdgebied door een granaatscherf was getroffen.
Samen met haar driejarige zoontje meldde B. zich eind vorig jaar bij de Nederlandse ambassade in Istanboel. Dinsdag vlogen ze onder begeleiding van de marechaussee terug naar Nederland.
B. zit momenteel vast. De kinderbescherming heeft zich ontfermd over haar kind.
Het kabinet zegt al jaren geen Syriëgangers op te halen, omdat het in het strijdgebied te gevaarlijk is. Dat B. zich bij een Nederlandse diplomatieke post meldde, veranderde de zaak.
NOS 07.01.2021 Syriëganger Angela B. is terug in Nederland. Bij aankomst op Schiphol is de 25-jarige B. aangehouden en vandaag is haar hechtenis met twee weken verlengd, meldt het Openbaar Ministerie.
B. vertrok in 2014 vanuit Soesterberg naar het strijdgebied in Syrië om zich aan te sluiten bij de terroristische organisatie Islamitische Staat. Ze trouwde er met een strijder en kreeg een dochter en een zoon. De dochter is inmiddels omgekomen, net als haar man.
Na de val van IS kwam B. terecht in een gevangenenkamp, waaruit ze afgelopen zomer met een groep Nederlandse IS-vrouwen ontsnapte, waarna ze in Turkije terechtkwam. Onlangs meldde ze zich met haar 3-jarige zoon bij het Nederlandse consulaat in Istanbul.
Kinderbescherming
Dinsdag is B. onder begeleiding van de marechaussee naar Nederland gevlogen, waar ze is aangehouden op verdenking van deelname aan een terroristische organisatie en het voorbereiden van terroristische misdrijven. Haar zoontje is overgedragen aan de Raad voor de Kinderbescherming.
De Soesterbergse is onder meer bekend van de documentairereeks De lokroep, waarin journalist Sinan Can vorig jaar met haar sprak. Ze ontkende daarin deelname aan de IS-strijd. Wel zei ze het te begrijpen als Nederlanders niet zitten te wachten op haar terugkeer.
Telegraaf 07.01.2021 Een 25-jarige vrouw uit Soest is op Schiphol aangehouden op verdenking van deelname aan een terroristische organisatie en voorbereiden van terroristische misdrijven. Het Openbaar Ministerie vermoedt dat zij heeft deelgenomen aan de gewapende strijd in Syrië. De rechter-commissaris in Rotterdam heeft de vrouw donderdag voor twee weken in bewaring gesteld.
De vrouw zou vanaf augustus 2014 in het strijdgebied van Islamitische Staat zijn geweest. Na aankomst in Syrië trouwde ze met een IS-strijder en kreeg met hem twee kinderen. Haar man en een van de kinderen zouden zijn omgekomen, aldus het OM.
De vrouw meldde zich eind vorig jaar met haar 3-jarige zoontje bij het Nederlandse consulaat-generaal in Istanbul. Zij is dinsdag onder begeleiding van de Koninklijke Marechaussee naar Nederland gevlogen en vervolgens aangehouden. Haar kind is door de Raad voor de Kinderbescherming ondergebracht op een veilige plek.
AD 05.01.2021 Een grote groep Nederlandse IS-vrouwen ontsnapte de afgelopen maanden uit Syrische detentiekampen. Sommigen keren terug naar Nederland, andere blijven in jihad-gebied. Voor het eerst vertelt een van hen: ,,Waarom zou ik terugkomen? Dan ga ik de gevangenis is.”
Hoe je ontsnapt uit een kamp waar duizenden (ex)leden van een van ‘s werelds meest beruchte terreurgroepen worden vastgehouden? Vrij klassiek: ,,We moesten met drie vrouwen en zes kinderen in een kleine opslagruimte van een auto kruipen. Heel ongemakkelijk, maar we deden alles om het kamp uit te komen.” De Koerdische bewakers merkten haar en de anderen niet op. Of waren betaald om ze niet op te merken.
En zo glipte een Nederlandse bekeerlinge detentiecentrum Al Hol uit. De twintiger vertelt nu haar verhaal, op voorwaarde van anonimiteit, nadat deze krant contact wist te leggen. Haar naam is bij de redactie bekend en staat op de sanctielijst terrorisme.
Ze is een van ongeveer vijftien Nederlandse IS-vrouwen die de afgelopen maanden zijn ontsnapt uit detentiekampen in noordoost-Syrië. Daar worden al jarenlang duizenden Europese ‘jihadbruiden’ en hun kinderen vastgehouden door de Koerden, die de macht hebben in het gebied.
De vrouwen werden naar de kampen gebracht nadat het kalifaat van IS instortte. Europese landen willen de vrouwen niet helpen bij terugkeer, ze maakten immers jarenlang onderdeel uit van een terroristische groepering. Honderden vrouwen nemen daarom het heft in eigen handen en gaan er zelf vandoor.
De Nederlandse is jaren geleden naar Syrië vertrokken ‘omdat ze zich afgewezen voelde door de Nederlandse samenleving’. ,,Toen ik me bekeerde en besloot mijn lichaam te bedekken, kreeg ik vaak rotopmerkingen. Soms werd op me gespuugd. Terwijl ik gewoon een student was die wou afstuderen en gaan werken. Ik denk dat die afkeer mij er toe aanzette te vertrekken.”
In Syrië woont ze eerst in Homs, later in Raqqa, de hoofdstad van het kalifaat. Ze krijgt er in 2017 een dochter, haar man komt om in de strijd. Als Raqqa valt, trekt ze met haar nieuwe man mee naar Baghuz, de stad die als laatste stukje kalifaat overblijft. ,,Daar vlogen de kogels je letterlijk om de oren.” Als IS ook die stad prijs moet geven, wordt ze afgevoerd naar een detentiekamp. Daar laat ze zich scheiden van haar tweede man.
Over haar tijd in het kalifaat zegt ze: ,,Wij vrouwen kregen niet veel mee van het geweld.” Het is het verhaal dat vrijwel alle IS-vrouwen vertellen: wij waren huisvrouwen, zorgen voor de kinderen en het eten, de gruwelijkheden van IS gingen aan ons voorbij.
Over haar tijd in het detentiekamp vertelt ze meer: ,,De omstandigheden waren erbarmelijk. Er was tekort aan water in de zomer en aan gas voor de kachels in de winter. Kinderen waren ondervoed, er was geen medische zorg. We leefden continu in angst, er was geschreeuw, er werd geschoten.”
Na een aantal maanden begint ze aan haar ontsnapping. Daarvoor is dan al een levendige ‘handel’ in het kamp. ,,De nummers van smokkelaars gingen rond.” Vrouwen leggen via (verboden) telefoons contact met IS-sympathisanten of familie. ,,Ik ben online gaan bedelen om geld, via Instagram, Facebook, Telegram en kreeg contact met iemand in Idlib (een plaats in het noordwesten van Syrië, red). Hij kon me helpen. Omdat hij kon onderhandelen met de smokkelaar, werd het goedkoper. Ik heb ongeveer 10.500 dollar (8600 euro) moeten betalen.”
De smokkelaar zegt haar met haar dochter ‘s ochtends vroeg naar de markt in het kamp te komen. In de bergingsruimte van de auto wordt ze uit Al Hol gesmokkeld, naar de plaats Al-Hassaka, een kilometer of 40 verderop. ,,Daar werden we in een verborgen ruimte in een vrachtwagen gestopt.
Na een paar uur moesten we midden in de nacht overstappen op een bootje, en kwamen we aan in Manbij. Vanuit daar zijn we met een motor naar Jarablus gereden waar we van huis naar huis zijn gebracht. Ik denk dat ik wel twintig huizen in vijf dagen heb gezien. Uiteindelijk zijn we een rivier overgestoken en in een auto naar Idlib gereden.”
De regio Idlib is het laatste gebied in Syrië dat nog niet is terugveroverd door het regeringsleger van president Assad. De regio is in handen van een lappendeken van oppositiegroepen, waarvan het jihadistische Hayat Tahrir al-Sham (HTS) de grootste is.
Die groep geldt als het Syrische verlengstuk van al-Qaeda. Maar het gebied is in de loop der jaren ook een toevluchtsoord geworden voor duizenden voormalige IS’ers. De regio is omsingeld door Syrische troepen, die het gebied onder meer vanuit de lucht bestoken. Het is wachten op de grote aanval waarmee Assad het laatste gebied wil terugveroveren.
De Nederlandse vrouw is inmiddels de tweede vrouw van de man die haar heeft geholpen uit Al Hol te komen, hij komt uit het gebied. ,,Ik woonde eerst bij hem en zijn eerste vrouw in, nu in een huurhuis even verderop. Mijn man is om de dag bij mij. Het gebied hier valt onder HTS, maar de bombardementen zijn nog ver weg gelukkig.”
Nederlandse vrouwen
Ze is niet de enige Nederlander daar. Volgens inlichtingendienst AIVD zijn er ‘nog dertig volwassen Nederlanders bij jihadistische groeperingen in noordwest-Syrië’. Onder meer deze krant schreef eerder dit jaar al over een groep van zo’n tien tot vijftien Nederlandse vrouwen die uit Al Hol naar Idlib ontsnapten. ,,De Nederlandse vrouwen hier kennen elkaar allemaal, maar we bemoeien ons niet met elkaar.”
Zeker één van hen reisde verder: de beruchte jihadiste Angela B. uit Soesterberg, naar Turkije. Ze meldde zich vorige maand bij het Nederlandse consulaat in Istanboel. Van daaruit zal ze onder begeleiding van de marechaussee naar Nederland worden gevlogen en hier worden vastgezet en berecht.
,,Doe een smeekbede voor een geliefde zuster die terugkeert naar Nederland. Laat Allah haar pad makkelijk maken”, schreef de Nederlandse vrouw over Angela B. op social media. Uit haar berichten blijkt ook dat ze nog steeds een radicaal gedachtegoed aanhangt.
Zo vraagt ze Allah om kracht voor de mannen en vrouwen die nog gevangen zitten, citeert ze islamitische theologen die populair zijn onder salafisten en deelt ze een cartoon waarin een persoon op het graf van het magazine Charlie urineert. Ook post ze een filmpje waarin Syrië zwart kleurt als de vlaggen van IS. ,,Oh God, geef ons de dagen terug”, staat erbij.
De vrouw wil niet terug naar Nederland. ,,Dan kom ik in de gevangenis en wordt mijn dochter van me afgepakt. Ik probeer hier mijn eigen leven te leiden en niet betrokken te raken bij andere mensen of groepen. Dat is na al die jaren een van de beste beslissingen die ik heb gemaakt, denk ik.”
‘Sommige vrouwen worden als cash-cow gebruikt’
Het ontsnappingsverhaal van de Nederlandse vrouw klinkt aannemelijk, stelt de Russisch-Amerikaanse onderzoekster Vera Mironova. Zij is verbonden aan de Harvard Universiteit in de VS en deed onderzoek naar de ontsnappingen. Ze heeft veel contact gehad met IS-vrouwen in de kampen en hun smokkelaars.
,,Niemand weet precies hoeveel vrouwen zijn ontsnapt. Het gaat nog steeds door in ieder geval. Mannen in Idlib helpen vaak bij die ontsnappingen omdat ze een vrouw of tweede vrouw zoeken. Dat doen ze soms voor hun genot, maar ook omdat een Westerse vrouw een cash-cow kan zijn.
In Idlib is veel armoede en deze vrouwen betalen veel geld voor hun ontsnapping. Je ziet ook dat mannen van heel andere strijdgroepen toch een IS-vrouw nemen. Het draait allemaal om geld.”
Mironova gelooft weinig van ‘het redelijk normale leven’ dat de Nederlandse vrouw zegt te hebben. ,,Dat is bullshit. De vrouwen en kinderen in Idlib blijven vooral binnen omdat ze niet willen opvallen. Ze hebben een wankel bestaan: vandaag hebben ze nog bescherming, maar niemand weet hoe dat morgen is.”
Telegraaf 02.07.2020 De Nederlandse staat hoeft een gewonde Nederlands-Marokkaanse vrouw niet terug te halen uit een Syrisch vluchtelingenkamp. De rechtbank in Den Haag volgt met die uitspraak een eerdere uitspraak van het gerechtshof, dat de Staat niet verplicht is vrouwen en kinderen terug te halen die naar het gebied van Islamitische Staat zijn afgereisd.
De Hoge Raad bekrachtigde dat deze week nog. Omdat de vrouwen uit eigen beweging naar het strijdgebied zijn vertrokken mocht het gerechtshof volgens de Raad oordelen dat de Nederlandse staat „ondanks de zwaarwegende belangen van de vrouwen en de kinderen hen niet naar Nederland hoeft te halen en zich daarvoor ook niet hoeft in te spannen.”
De vrouw spande een kort geding aan omdat haar situatie in haar ogen om een uitzondering vraagt. Ze liep ernstige brandwonden op toen een gasfles ontplofte en een tent in brand vloog. Ze zegt dat ze onvoldoende medische zorg krijgt in het kamp en dat de hygiëne daar onvoldoende is voor iemand met dergelijke brandwonden.
De rechter vindt niet dat er sprake is van een ernstige medische en humanitaire noodsituatie, zoals de vrouw stelde. Ze is vrijwillig naar het strijdgebied afgereisd en heeft daarmee het risico aanvaard dat ze in een situatie terecht kon komen waarin ze medische zorg nodig zou hebben.
Dat die zorg niet aan de Nederlandse normen voldoet, is volgens de rechter geen doorslaggevend argument. Bij de eerdere uitspraken van het hof en de Hoge Raad waren de erbarmelijke omstandigheden in de kampen al meegewogen.
AD 02.07.2020 De Nederlandse staat hoeft een gewonde Nederlands-Marokkaanse vrouw, de 52-jarige Naima el O., niet terug te halen uit een Syrisch vluchtelingenkamp. De rechtbank in Den Haag volgt met die uitspraak een eerdere uitspraak van het gerechtshof, dat de Staat niet verplicht is vrouwen en kinderen terug te halen die naar het gebied van Islamitische Staat zijn afgereisd.
De Hoge Raad bekrachtigde dat deze week nog. Omdat de vrouwen uit eigen beweging naar het strijdgebied zijn vertrokken mocht het gerechtshof volgens de Raad oordelen dat de Nederlandse staat ,,ondanks de zwaarwegende belangen van de vrouwen en de kinderen hen niet naar Nederland hoeft te halen en zich daarvoor ook niet hoeft in te spannen”.
El O. spande een kort geding aan omdat haar situatie in haar ogen om een uitzondering vraagt. Ze liep in mei zware brandwonden op toen een gasfles ontplofte en haar tent in brand vloog. Ze zegt dat ze onvoldoende medische zorg krijgt in het kamp en dat de hygiëne daar onvoldoende is voor iemand met dergelijke brandwonden. Volgens haar advocate zijn de wonden van de vrouw gaan ontsteken.
Twee kleine kinderen
De rechter vindt niet dat er sprake is van een ernstige medische en humanitaire noodsituatie, zoals de vrouw stelde. Ze is vrijwillig naar het strijdgebied afgereisd en heeft daarmee het risico aanvaard dat ze in een situatie terecht kon komen waarin ze medische zorg nodig zou hebben.
Dat die zorg niet aan de Nederlandse normen voldoet, is volgens de rechter geen doorslaggevend argument. Bij de eerdere uitspraken van het hof en de Hoge Raad waren de erbarmelijke omstandigheden in de kampen al meegewogen.
El O. reisde zes jaar geleden naar Syrië en nam haar twee kinderen mee. Haar toen 15-jarige zoon overleed in Syrië. Sinds 2017 zit El O. samen met haar dochter Meryem en twee kleinkinderen in het detentiekamp.
MSN 02.07.2020 De Nederlandse staat hoeft een gewonde Nederlands-Marokkaanse vrouw niet terug te halen uit een Syrisch vluchtelingenkamp. De rechtbank in Den Haag volgt met die uitspraak een eerdere uitspraak van het gerechtshof, dat de Staat niet verplicht is vrouwen en kinderen terug te halen die naar het gebied van Islamitische Staat zijn afgereisd.
De Hoge Raad bekrachtigde dat deze week nog. Omdat de vrouwen uit eigen beweging naar het strijdgebied zijn vertrokken mocht het gerechtshof volgens de Raad oordelen dat de Nederlandse staat „ondanks de zwaarwegende belangen van de vrouwen en de kinderen hen niet naar Nederland hoeft te halen en zich daarvoor ook niet hoeft in te spannen.”
De vrouw spande een kort geding aan omdat haar situatie in haar ogen om een uitzondering vraagt. Ze liep ernstige brandwonden op toen een gasfles ontplofte en een tent in brand vloog. Ze zegt dat ze onvoldoende medische zorg krijgt in het kamp en dat de hygiëne daar onvoldoende is voor iemand met dergelijke brandwonden.
De rechter vindt niet dat er sprake is van een ernstige medische en humanitaire noodsituatie, zoals de vrouw stelde. Ze is vrijwillig naar het strijdgebied afgereisd en heeft daarmee het risico aanvaard dat ze in een situatie terecht kon komen waarin ze medische zorg nodig zou hebben.
Dat die zorg niet aan de Nederlandse normen voldoet, is volgens de rechter geen doorslaggevend argument. Bij de eerdere uitspraken van het hof en de Hoge Raad waren de erbarmelijke omstandigheden in de kampen al meegewogen.
AD 30.06.2020 Het kabinet erkent dat ‘zeker een tiental’ IS-gangers is ontsnapt uit een Syrisch detentiekamp. Het gaat voor een deel om de 23 Nederlandse Syriëgangers die eisen dat de Nederlandse staat hen helpt bij hun terugkeer.
Minister Grapperhaus liet zich nog niet eerder uit over de ontsnappingen, maar erkent de ontsnappingen nu. ,,Ik kan er geen zeker getal op plakken hoeveel dat er zijn, maar het is zeker een tiental vrouwen.”
Verder stelde hij: ,,Ontsnappen is altijd een risico geweest. Dat heb ik altijd al gezegd. We doen er alles aan om dit te voorkomen en er zijn Europese arrestatiebevelen uitgevaardigd tegen hen. Ze staan gesignaleerd.”
De Nederlandse vrouwen ontsnapten met hun kinderen uit het detentiekamp Al Hol en vluchtten naar het laatste stukje Syrië dat nog onder controle staat van (jihadistische) oppositiegroepen: de regio Idlib. De vrouwen en kinderen verblijven er nu samen in een huis, in de nabijheid van de Turkse grens.
Zij willen eigenlijk terug naar Nederland, maar het kabinet wil hen alleen repatriëren als ze zich melden bij een Nederlands consulaat. Veel liever ziet Grapperhaus de vrouwen berecht in de regio.
Zaak
De vrouwen spanden daarop eind vorig jaar een kort geding aan tegen de Nederlandse staat. Eerst oordeelde de rechtbank dat Nederland wel een verplichting had zich in te spannen de 56 kinderen van de vrouwen terug te halen en daarmee eventueel ook de moeders zelf. In november zette het gerechtshof in hoger beroep echter een streep door die uitspraak. Volgens het hof is het niet aan de rechter om een beslissing te nemen, maar aan de politiek. De Hoge Raad bevestigde dit vonnis deze week nog eens.
Als ik de minister zou zijn, zou ik buikpijn hebben, aldus Sjoerd Sjoerdsma (D66).
Toch vindt D66-Tweede Kamerlid Sjoerd Sjoerdsma dat Grapperhaus een risico neemt. Door de vrouwen niet hierheen te halen voor berechting, lopen ze nu weg, waardoor ze tot het plegen van aanslagen zouden kunnen overgaan, is zijn redenering.
,,Als ik de minister zou zijn, zou ik buikpijn hebben. Syriëgangers en IS’ers die berecht zouden moeten worden, zijn ontsnapt en ontlopen hun straf. De minister haalt zijn schouders op, terwijl zij vrij rondlopen in Syrië. Terwijl ze onder de radar terug kunnen keren naar Nederland’’, aldus Sjoerdsma.
Grapperhaus houdt echter voet bij stuk. Alle seinen staan op groen voor berechting hier, stelt de minister. De AIVD probeert zicht te houden op de vrouwen en hun kinderen en het Openbaar Ministerie verzamelt bewijzen als het hier ooit tot een rechtszaak zou komen.
,,Wij, maar ook andere landen doen er alles aan om hen in het vizier te houden, maar het is een gevaarlijk, onoverzichtelijk gebied. Het is niet doenlijk te voorkomen dat deze mensen ontsnappen uit die kampen, die immers niet door ons worden geleid.”
Volgens VVD en CDA is de ‘ongerustheid’ van D66 naïef. ,,Als het aan D66 had gelegen hadden we deze gevaarlijke mensen al lang naar hier gehaald. Ik wil juist dat we voorkomen dat ze hierheen komen om ooit weer aanslagen te kunnen plegen”, zei Dilan Yeşilgöz.
NU 26.06.2020 De Nederlandse Staat hoeft zich niet in te spannen om naar Syrië of Irak uitgereisde vrouwen en hun kinderen te repatriëren, zo oordeelt de Hoge Raad vrijdag. Hiermee is de cassatie van de groep vrouwen afgewezen.
De 23 vrouwen zijn enkele jaren geleden uitgereisd naar Syrië en/of Irak. Sommigen van hen hadden op dat moment al kinderen, een ander deel van de in totaal 56 kinderen waar de zaak om draait is daar geboren. Ze verblijven nu onder erbarmelijke omstandigheden in Koerdische opvangkampen.
Het gerechtshof oordeelde eerder dat Nederland niet gedwongen kan worden om de vrouwen en kinderen te repatriëren, omdat het gaat om een politieke kwestie. Dit wordt nu onderstreept door de Hoge Raad.
Het huidige beleid is dat de Nederlandse uitreizigers niet actief worden opgehaald, omdat het nog altijd gaat om onveilig gebied. Het kabinet wil ambtenaren niet in gevaar brengen en zegt ook dat de nationale veiligheid in gevaar zou kunnen komen als de vrouwen terugkeren.
“Gelet op deze belangen van de Staat en op de omstandigheid dat de vrouwen uit eigen beweging zijn uitgereisd naar het jihadistisch strijdgebied, mocht het gerechtshof oordelen dat de Nederlandse Staat – ondanks de zwaarwegende belangen van de vrouwen en de kinderen – hen niet naar Nederland hoeft te halen en zich daarvoor ook niet hoeft in te spannen”, aldus de Hoge Raad.
Advocaten beraden zich op verdere stappen
De advocaten van de vrouwen laten in een reactie weten zich te beraden op verdere stappen. Mogelijk stappen ze naar het Europees Hof voor de Rechten van de Mens of starten ze nieuwe civiele procedures op.
“We zijn altijd helder geweest”, zei minister van Justitie en Veiligheid Ferd Grapperhaus eerder. “Deze vrouwen hebben zelf de keuze gemaakt om, al dan niet met hun minderjarige kinderen, uit te reizen naar IS-gebied en zich aan te sluiten bij een terroristische organisatie.”
NOS 26.06.2020 De Nederlandse overheid is niet verplicht om Nederlandse IS-vrouwen en hun kinderen terug te halen uit Noord-Syrië. Dat heeft de Hoge Raad bepaald.
Vorig jaar spande een aantal vrouwen een kort geding aan tegen de Nederlandse Staat omdat zij en hun kinderen in erbarmelijke en gevaarlijke omstandigheden in opvangkampen voor IS-vrouwen in Noord-Syrië verblijven. Zij willen dat Nederland hen terug haalt.
Door de rechtbank werden zij in het gelijk gesteld, maar in hoger beroep bepaalde het gerechtshof in Den Haag dat de vrouwen niet teruggehaald hoeven te worden. “De rechter mag niet op de stoel van de politiek gaan zitten”, oordeelde het hof. De Hoge Raad onderschrijft deze uitspraak.
Mensenrechtenverdragen zijn niet rechtstreeks van toepassing op de situatie van de vrouwen omdat zij zich buiten Nederlands grondgebied bevinden, zei de voorzitter van de Hoge Raad bij het voorlezen van de uitspraak.
Daarnaast kan het repatriëren van de vrouwen en hun kinderen de nationale veiligheid in Nederland en andere Schengenlanden in gevaar brengen en zijn er veiligheidsrisico’s voor de Nederlandse ambtenaren die hen moeten ophalen uit Noord-Syrië. Ook weegt mee dat de vrouwen uit eigen beweging naar het jihadistische strijdgebied zijn gereisd.
Teleurgesteld
De advocaten van de vrouwen reageren teleurgesteld op de uitspraak “maar putten voor onze cliënten hoop uit de opening die de Hoge Raad laat om in individuele gevallen toch een bevel tot repatriëring te krijgen”.
“Wij hopen bovendien dat het Europees Hof voor de Rechten van de Mens binnenkort zal beslissen dat de bescherming die het Europese Verdrag voor de Rechten van de Mens verleent tegen detentie en marteling zich uitstrekt tot onze cliënten. Daarover is momenteel een Franse zaak aanhangig.”
Minister Grapperhaus laat in reactie weten niet per se blij te zijn met de uitspraak. “Want dat is niet het juiste woord, het is namelijk een heel lastige en akelige situatie.”
Telegraaf 26.06.2020 Nederland hoeft 23 Nederlandse IS-vrouwen en hun 56 kinderen niet terug te halen uit opvangkampen in Noord-Syrië en hoeft zich daar evenmin voor in te spannen. Dat heeft de Hoge Raad vrijdagmorgen besloten.
De rechtbank in Den Haag besloot in november dat Nederland alles in het werk moest stellen om in ieder geval de kinderen terug te halen, die met hun moeders onder erbarmelijke omstandigheden in twee opvangkampen zitten.
In hoger beroep vernietigde het hof die uitspraak. Volgens het hof was die beslissing aan de politiek en moet de rechter niet op de stoel van de overheid gaan zitten.
De advocaten van de vrouwen tekenden tegen die beslissing cassatie aan bij de Hoge Raad.
Band met Nederland
De vrouwen hebben allemaal de Nederlandse nationaliteit, of beroepen zich op een ander soort band, en vinden daarom dat Nederland verplicht is om hen te repatriëren. Door dat niet te doen zou de overheid hun mensenrechten schenden.
Daar is de Hoge Raad het niet mee eens. De vrouwen en kinderen kunnen zich tegen de Nederlandse staat niet beroepen op mensenrechtenverdragen omdat ze zich buiten Nederlands grondgebied bevinden. Er is ook geen sprake van zodanig uitzonderlijke omstandigheden dat daar toch verantwoordelijkheid van Nederland uit voortvloeit. De situatie in de kampen is weliswaar slecht, maar niet uitzonderlijk, oordeelt de hoogste rechter.
Niet onrechtmatig gehandeld
De Hoge Raad vindt evenmin dat Nederland onrechtmatig handelt door de vrouwen en kinderen niet te willen terughalen. De vrouwen vinden dat de staat een zwaardere verantwoordelijkheid heeft tegenover hen als staatsburgers en daarom verplicht is om schending van hun mensenrechten tegen te gaan.
De Staat beroept zich onder meer op de nationale veiligheid en op die van de Schengenlanden. Die zou in gevaar kunnen komen als de vrouwen terugkeren. Ook wees de Staat op de veiligheidsrisico’s voor degenen die de vrouwen zouden moeten ophalen en op de gevolgen voor de internationale betrekkingen.
Terughoudendheid
De HR vindt, net zoals het hof dat eerder stelde, dat de rechter terughoudend moet zijn met het vellen van oordelen over door de staat gemaakte afwegingen. Daarnaast hebben de vrouwen er zelf voor gekozen om naar jihadistisch strijdgebied te gaan. Het besluit van de Staat om de vrouwen en kinderen niet terug te halen en zich daar evenmin voor in te spannen, is daarom niet onrechtmatig, aldus de Hoge Raad.
Reactie advocaat Seebregts
Advocaat André Seebregts reageerde teleurgesteld op de beslissing, maar constateert ook dat de Hoge Raad „de deur op een kier zet voor individuele gevallen.” De Hoge Raad kon alleen een oordeel vellen over de beslissing om niet alle vrouwen en kinderen te repatriëren. In een advies aan de Hoge Raad schreef de advocaat-generaal al eerder dat de Staat eigenlijk per geval zou moeten beoordelen of repatriëring mogelijk en nodig is. Vooral waar het gaat om de kinderen. De vrouwen kozen er nu voor om in de procedure niet de individuele gevallen centraal te stellen.
Seebregts zegt de uitspraak eerst goed te willen bestuderen, maar sluit nieuwe kort gedingen en een gang naar het Europees hof voor de rechten van de mens niet uit
RTL 26.06.2020 De Nederlandse staat hoeft de IS-vrouwen en hun kinderen niet terug te halen naar Nederland. Dat heeft de Hoge Raad vandaag besloten. De zaak was aangespannen namens 23 vrouwen en hun 56 kinderen. Zij zijn enkele jaren geleden naar IS-gebied in Syrië of Irak vertrokken.
Een aantal kinderen is meegereisd, een aantal is daar geboren. Nu zitten zij in opvangkampen in Noord-Syrië, onder erbarmelijke en gevaarlijke omstandigheden. Een aantal zou al zijn ontsnapt. De vrouwen hebben de Nederlandse nationaliteit.
Beleidsvrijheid
De rechtbank bepaalde in november dat de Staat binnen twee weken al het nodige moest doen om in ieder geval de kinderen te repatriëren. De Staat ging in hoger beroep en kreeg gelijk. Het hof bepaalde dat de rechter niet op de stoel van de politiek mag gaan zitten.
Volgens het hof heeft de overheid ‘beleidsvrijheid’ en moet de rechter zeer terughoudend zijn met ingrijpen. De advocaten van de vrouwen gingen hiertegen in cassatie en stapten naar de Hoge Raad.
De advocaat-generaal adviseerde de Hoge Raad toen om de vrouwen en kinderen niet terug te halen. Volgens de advocaat-generaal zijn de mogelijkheden van de Staat om de situatie van de IS-uitreizigers te beïnvloeden onvoldoende.
AD 25.06.2020 Vrijdagmorgen doet de Hoge Raad uitspraak in de procedure waarin 23 Nederlandse Syriëgangers eisen dat de Nederlandse staat helpt bij hun terugkeer. Een deel van de vrouwen heeft de uitspraak niet afgewacht en is uit een Syrisch detentiekamp ontsnapt.
Waar een groot deel van de wereld de afgelopen maanden in coronalockdown zat, stonden de ontwikkelingen in het Syrische strijdgebied niet stil. Een groep van zo’n vijftien Nederlandse vrouwen ontsnapte met hun kinderen uit het detentiekamp Al Hol en vluchtte naar het laatste stukje Syrië dat nog onder controle staat van (jihadistische) oppositiegroepen: de regio Idlib, zo bevestigen bronnen aan deze site. De vrouwen en kinderen verblijven er nu samen in een huis, in de nabijheid van de Turkse grens.
Onder meer vanwege de ontsnappingen van verschillende groepen Europese Syriëgangers hebben de Koerdische bewakers van de kampen de afgelopen weken alle vrouwen opnieuw geregistreerd. Volgens achtergebleven Nederlandse vrouwen gebruikten de bewakers tasers om de orde te handhaven.
Kort geding
Er zijn de afgelopen zeven jaar zo’n 300 Nederlanders naar het strijdgebied in Syrië en irak gereisd. De meesten sloten zich aan bij jihadistische, terroristische groeperingen als IS en Jabhat al-Nusra. Sommige vrouwen vluchtten zelf uit het kalifaat, anderen bleven tot aan de val van IS bij de groep en werden daarna gevangen genomen in Al Hol of Al Roj.
Een groep van 23 vrouwen in de kampen spande eind vorig jaar een kort geding aan tegen de Nederlandse staat: zij willen terug naar Nederland en vinden dat de staat daar een rol in moet spelen.
In eerste instantie oordeelde de rechtbank dat Nederland wel een verplichting had zich in te spannen de 56 kinderen van de vrouwen terug te halen en daarmee eventueel ook de moeders zelf. In november zette het gerechtshof in hoger beroep een streep door die uitspraak. Volgens het hof is het niet aan de rechter om een beslissing te nemen, maar aan de politiek.
Die politiek staat op het standpunt dat de vrouwen zich zelf moeten melden bij een Nederlands consulaat in Turkije of Irak. Pas dan kan Nederland hen helpen terug te keren. Direct na terugkeer worden ze dan opgesloten en berecht omdat ze zich hebben aangesloten bij een terroristische groepering
De advocaten van de vrouwen gingen in cassatie tegen de uitspraak, vrijdag oordeelt de Hoge Raad daarin. De raad kan de uitspraak van het gerechtshof overeind laten of terugverwijzen naar een ander gerechtshof.
Smokkelaars
Tot in maart zaten er, volgens inlichtingendienst AIVD, zo’n 35 Nederlandse vrouwen (vaak met hun kinderen) vast in de kampen. Inmiddels is een deel van die vrouwen ontsnapt. Daar zitten ook vrouwen tussen die meedoen aan het kort geding, stelt Andre Seebregts, een van hun advocaten. Verder wil hij niets over die zaak kwijt.
Sommige vrouwen kondigden na de uitspraak in november al aan andere oplossingen te gaan zoeken om naar Nederland te komen. Ook waren sommigen bang dat hun kinderen, naarmate ze ouder worden, van hen gescheiden zouden worden door de Koerdische bewakers.
De vrouwen hebben waarschijnlijk smokkelaars gebruikt om uit het kamp te komen. De kosten daarvan liggen, volgens onderzoekers die toegang hadden tot besloten Telegram-groepen van Europese vrouwen in Al Hol, tussen de 4500 en 7500 dollar per persoon.
Hoe de vrouwen aan dat geld zijn gekomen is nog onduidelijk. Wel hebben er de afgelopen maanden al meerdere familieleden van Syriëgangers voor de rechter moeten komen omdat ze de afgelopen jaren geld hebben overgemaakt naar hun broers of dochters in het strijdgebied. Ook in jihadistische kringen in Amsterdam zou de afgelopen jaren geld zijn ingezameld.
Mogelijk willen de vrouwen nu via Idlib de Turkse grens oversteken en daar een Nederlands consulaat bereiken. Anderen zouden in de regio willen blijven.
NOS 19.06.2020 Een groep van Nederlandse IS-vrouwen die vastzat in een Koerdisch gevangenkamp is naar de Noord-Syrische stad Idlib gevlucht. Dat schrijft De Telegraaf. Advocaat André Seebregts bevestigt de vlucht van de zogenoemde ‘jihadbruiden’ aan de NOS.
Volgens Seebregts zijn de vrouwen gevlucht vanwege een combinatie van factoren. “Ze zijn wanhopig vanwege de slechte humanitaire situatie. Er is angst over het lot van hun kinderen, zo sluiten de Koerden de oudere jongens op. En er is veel onzekerheid over hun toekomst.”
De vrouwen zitten nu in een gemeenschappelijke woning in de Syrische provincie Idlib. Volgens de krant gaat het om een groep van vijftien vrouwen van (overleden) IS-strijders. Er zijn ook kinderen bij. Bij de uittocht zijn mogelijk mensensmokkelaars betrokken geweest. Over de identiteit van de vrouwen wil de advocaat niets kwijt.
Slechte levensomstandigheden
Over de ‘jihadbruiden’ is in Nederland veel discussie. Tientallen vrouwen reisden sinds 2014 af naar het kalifaat in Syrië en Irak. Een aantal van hen keerde via Turkije terug naar Nederland, maar veel anderen belandden in twee Koerdische gevangenkampen in Noord-Syrië. De meeste vrouwen zitten vast in kamp al-Hol.
De levensomstandigheden in die kampen zijn slecht. Zo zijn er tekorten aan voedsel en medicijnen. Nederland wil de Syriëgangers niet actief terughalen, maar wil terugkeerders wel vervolgen. Gisteren maakte minister Grapperhaus bekend te onderzoeken of een IS-vrouw, Ilham B., toch kan worden teruggehaald voor vervolging. B. maakt geen deel uit van de vrouwen die zijn gevlucht naar Idlib.
Kinderen
Ook is er veel te doen om de kinderen van IS-strijders, van wie sommigen zijn geboren in voormalig IS-gebied. Met name over oudere kinderen bestaat de vrees dat zij hebben meegevochten met de terreurgroep.
De Hoge Raad moet nog uitspraak doen in een zaak over het terughalen van 23 IS-vrouwen en hun 56 kinderen. Eind vorig jaar bepaalde een rechtbank dat de Nederlandse staat zich moet inspannen om hen te repatriëren, maar ministers Grapperhaus en Blok gingen hiertegen in beroep. Een gerechtshof draaide de uitspraak later terug, waarop de zaak bij de Hoge Raad terechtkwam.
NU 19.06.2020 Een groep Nederlandse IS-vrouwen en een aantal kinderen zijn uit een Koerdisch kamp gevlucht, bevestigt advocaat André Seebregts aan NU.nl na berichtgeving van De Telegraaf.Zij zitten volgens de krant nu in de Noord-Syrische stad Idlib.
Volgens Seebregts zijn ze vertrokken uit een Koerdisch kamp vanwege de leefomstandigheden daar, die steeds slechter worden. Er is onder meer een gebrek eten, water en medicijnen. Daarnaast is er geweld van bewakers van het kamp en medekampbewoners.
Maar de vrouwen zouden vooral bang zijn om hun kinderen kwijt te raken. Wanneer zij een bepaalde leeftijd bereiken, halen Koerdische bewakers ze uit de kampen en sluiten ze hen op in een gevangenis, zegt Seebregts.
De advocaat wil niets kwijt over de identiteit van de vrouwen, hoeveel het er zijn of uit welk kamp ze gevlucht zijn. Ook is onduidelijk hoeveel kinderen zijn meegereisd. Volgens De Telegraaf gaat het om vijftien IS-vrouwen.
In de Syrische kampen al Hol en al Roj bevinden zich tientallen Nederlandse bruiden van (overleden) IS-strijders en hun kinderen. Bij de val van de Islamtische Staat wisten sommige Syriëgangers te ontsnappen naar Nederland, maar velen kwamen vast te zitten in kampen.
IS-vrouwen zijn politiek omstreden
Seebregts is een van de advocaten die een kort geding tegen de Staat heeft aangespannen over de situatie. Namens 23 Syriëgangers en 56 kinderen pleitte hij dat de Nederlandse Staat een zorgplicht heeft en hen moet repatriëren.
Het kabinet vindt echter dat de Syriëgangers een gevaar voor de nationale veiligheid vormen en wil hen het liefst in de regio zelf laten berechten. Het kabinet heeft altijd ingezet op vervolging in de regio. In een enkel geval is hier een uitzondering op gemaakt, omdat de rechtszaak anders dreigt te mislukken. De Syriëganger die teruggehaald wordt is vermoedelijk Ilham B. Zij zou niet bij de groep gevluchte vrouwen horen volgens De Telegraaf.
Over het lot van de kinderen is nog veel onduidelijk. De rechtbank in Den Haag oordeelde dat Nederland al het mogelijke moet doen om de 56 kinderen terug te halen, maar hiertegen is de Staat in hoger beroep gegaan. De zaak ligt nu bij de Raad van State. Uiterlijk eind volgende maand wordt een oordeel verwacht.
OmroepWest 18.06.2020 De rechter heeft het kabinet een half jaar langer de tijd gegeven om een Syriëganger naar Nederland te halen en hier te berechten. Volgens de NOS gaat het om de Goudse Ilham B. die zich aansloot bij terreurgroep Islamitische Staat (IS).
De vrouw wordt nu vastgehouden in een kamp in Noord-Syrië. De rechter bepaalde in februari dat de zaak stopgezet werd als de vrouw niet voor 2 juni in Nederland zou zijn.
Minister Grapperhaus schrijft donderdag aan de Tweede Kamer dat de rechter heeft besloten de uitspraak van februari te herzien. Hij krijgt nog maximaal zes maanden voor deze zaak, maar hij moet dan volgens de rechtbank wel ‘concrete daden’ laten zien.
Het kabinet wil Syriëgangers die van terroristische misdrijven worden verdacht, toch naar Nederland halen om ze te berechten. Minister Ferd Grapperhaus (Justitie en Veiligheid) overlegt met een aantal Europese landen over samenwerking om uitreizigers op te halen.
Berechten in de regio
Het ophalen van Syriëgangers is een gevoelig onderwerp in de Tweede Kamer. Het kabinet zegt dat het te gevaarlijk is om ze op te halen. Een Kamermeerderheid wil niet dat uitreizigers die zich hebben aangesloten bij IS worden teruggehaald. Het kabinet zet in op berechting in de regio.
NU 18.06.2020 Het kabinet krijgt extra tijd voor de repatriatie van een Syriëganger die vastzit in een kamp in Syrië. Aanvankelijk moest dat medio mei al gebeuren van de rechtbank Rotterdam. Mede doordat justitieminister Ferd Grapperhaus heeft laten weten dat “vervolging in Nederland de voorkeur geniet”, krijgt de Nederlandse Staat zes maanden extra voor de operatie.
De zaak die de rechtbank Rotterdam behandelt, draait vermoedelijk om Ilham B. Zij vertrok in maart 2016 om zich aan te sluiten bij de terreurorganisatie Islamitische Staat (IS) en wordt verdacht van het plegen van een terroristisch misdrijf.
Als zij niet wordt teruggehaald voor het proces, moet de rechtbank Rotterdam de vervolging stopzetten. De Staat kan niet nogmaals een zaak starten voor hetzelfde feit. Als de zaak uiteindelijk wordt stopgezet, kan dat van invloed zijn op de vervolging van tientallen andere IS-sympathisanten.
Het kabinet heeft altijd ingezet op vervolging in de regio. Repatriëring zou vanwege de onveilige situatie in Syrië niet haalbaar zijn. Bovendien zouden de Syriëgangers een gevaar voor de nationale veiligheid vormen.
In een Kamerbrief lijkt het kabinet in deze zaak van standpunt te zijn veranderd. Minister Grapperhaus schrijft dat de voorkeur in dit geval uitgaat naar berechting in Nederland.
‘Gebied waarin Syriëganger zich bevindt, is te onveilig voor repatriëring’
Het blijft nog wel de vraag hoe de Syriëganger naar Nederland komt. De repatriëring van B. blijft moeilijk, schrijft Grapperhaus. “De veiligheidssituatie is sinds september vorig jaar niet wezenlijk verbeterd. IS blijft actief en pleegt geregeld aanslagen.”
Mede daardoor acht het kabinet het onverantwoord om een team naar Syrië te sturen om de IS-sympathisant terug te halen. De optie om haar alsnog in de regio te berechten, wordt daarom nog opengehouden.
Telegraaf 24.04.2020 Nederland moet IS-vrouwen en hun kinderen niet terughalen naar Nederland. Dat adviseert de advocaat-generaal de Hoge Raad. De uitspraak van het hof zou in stand moeten blijven, zo staat in het advies. Het staat de Hoge Raad vrij om dit advies al dan niet te volgen. De uitspraak wordt voor de zomer verwacht.
De rechtbank bepaalde in november dat de Staat binnen twee weken al het nodige moest doen om in ieder geval de kinderen te repatriëren. De Staat ging in hoger beroep en kreeg gelijk. Het hof bepaalde dat de rechter niet op de stoel van de politiek mag gaan zitten. Volgens het hof heeft de overheid „beleidsvrijheid” en moet de rechter zeer terughoudend zijn met ingrijpen. De advocaten van de vrouwen gingen hiertegen in cassatie.
De zaak was aangespannen namens 23 vrouwen en hun 56 kinderen. Zij zijn enkele jaren geleden naar IS-gebied in Syrië of Irak vertrokken. Een aantal kinderen is meegereisd, een aantal is daar geboren. Nu zitten zij in opvangkampen in Noord-Syrië, onder erbarmelijke en gevaarlijke omstandigheden.
Volgens de AG zijn de mogelijkheden van de Staat om de situatie van de IS-uitreizigers te beïnvloeden onvoldoende. “Het hof heeft daarom terecht geoordeeld dat de mensenrechtenverdragen niet rechtstreeks van toepassing zijn.”
De AG tekent bij zijn advies wel aan dat de Staat per geval hoort te beoordelen of repatriëring een mogelijkheid is, vooral in het geval van de kinderen pleit volgens hem veel. “Eiseressen hebben er echter voor gekozen om in dit geding niet de individuele gevallen van hen en hun kinderen centraal te stellen. Ook is de inzet van hun vorderingen uitsluitend dat de vrouwen en de kinderen tezamen worden gerepatrieerd – en niet de kinderen alleen.”
Hierdoor staat in de zaak bij de Hoge Raad alleen de rechtmatigheid van het door de Staat gevoerde repatriëringsbeleid ter beoordeling, en niet het beleid voor individuele gevallen.
AD 24.04.2020 Nederland moet IS-vrouwen en hun kinderen niet terughalen naar Nederland. Dat adviseert de advocaat-generaal de Hoge Raad. De uitspraak van het hof zou in stand moeten blijven, zo staat in het advies. Het staat de Hoge Raad vrij om dit advies al dan niet te volgen. De uitspraak wordt voor de zomer verwacht.
De rechtbank bepaalde in november dat de Staat binnen twee weken al het nodige moest doen om in ieder geval de kinderen te repatriëren. De Staat ging in hoger beroep en kreeg gelijk. Het hof bepaalde dat de rechter niet op de stoel van de politiek mag gaan zitten. Volgens het hof heeft de overheid ‘beleidsvrijheid’ en moet de rechter zeer terughoudend zijn met ingrijpen. De advocaten van de vrouwen gingen hiertegen in cassatie.
De zaak was aangespannen namens 23 vrouwen en hun 56 kinderen. Zij zijn enkele jaren geleden naar IS-gebied in Syrië of Irak vertrokken. Een aantal kinderen is meegereisd, een aantal is daar geboren. Nu zitten zij in opvangkampen in Noord-Syrië, onder erbarmelijke en gevaarlijke omstandigheden.
Volgens de advocaat-generaal zijn de mogelijkheden van de Staat om de situatie van de IS-uitreizigers te beïnvloeden onvoldoende. ,,Het hof heeft daarom terecht geoordeeld dat de mensenrechtenverdragen niet rechtstreeks van toepassing zijn.”
Per geval
De advocaat-generaal tekent bij zijn advies wel aan dat de Staat per geval hoort te beoordelen of repatriëring een mogelijkheid is, vooral in het geval van de kinderen. Ook moeten vrouwen en kinderen uitsluitend samen worden gerepatrieerd – en niet de kinderen alleen.
AD 02.04.2020 Kaoutar S. uit Gouda zat in Syrië jarenlang bij jihadistische groeperingen, trouwde er drie keer met verschillende jihadisten en verspreidde via sociale media propaganda voor het kalifaat. Dat stelde het Openbaar Ministerie donderdagochtend in een eerste pro-formazitting tegen de inmiddels teruggekeerde Syriëgangster.
Volgens Justitie trouwde S. in Syrië eerst met een Nederlandse jihadist. ,,Hij was in eerste instantie aangesloten bij een aan Al-Qaida verwante groepering’’, stelde officier van justitie Bert Haneveld vanmorgen in de rechtbank Rotterdam.
Later sloten de twee zich bij IS aan. S. kreeg in 2015 een kind samen met de Nederlandse man. In die periode zou de Goudse ook via social media ‘kalifaat-propaganda’ hebben verspreid: ze liet onder meer via twitter foto’s zien over hoe geweldig het leven in IS-gebied was, met het doel andere vrouwen erheen te krijgen.
Twee keer hertrouwd en gescheiden
Nadat de Nederlander omkwam bij een verkeersongeluk, hertrouwde S. twee keer. Haar tweede man sneuvelde in de strijd, van haar derde man liet ze zich uiteindelijk via een IS-rechtbank scheiden. ,,Volgens de vrouw ging ze alleen voor het geloof naar Syrië, maar vastgesteld kan worden dat ze geradicaliseerd was’’, aldus het OM.
Ambassade in Ankara
Na de val van het kalifaat belandde S. samen met duizenden andere IS-vrouwen in Koerdische gevangenkampen in Noord-Syrië. Samen met een andere Nederlandse, Fatima H. uit Tilburg, wist ze te ontsnappen uit kamp Al-Hol, met behulp van smokkelaars bereikten ze Turkije.
Daar meldden ze zich eind vorig jaar met hun kinderen bij de Nederlandse ambassade in Ankara. In december zetten de Turken haar op het vliegtuig naar Nederland, op Schiphol werd ze direct aangehouden en vastgezet op de terrorisme-afdeling van de gevangenis in Vught. Fatima H. werd al eerder op het vliegtuig gezet en kwam in februari al voor het eerst voor de rechter.
De afgelopen drie jaar zijn er zo’n tien Nederlandse vrouwen teruggekeerd uit Syrië, vaak met hun kinderen. Ze krijgen hier gevangenisstraffen van twee tot drie jaar, deels voorwaardelijk. In de Koerdische kampen zitten momenteel nog zo’n 35 Nederlandse vrouwen en hun kinderen vast.
Het onderzoek van het Openbaar Ministerie naar de zes jaar dat S. zich in Syrië bevond is nog niet klaar. Advocate Mirjam Levy wil dat verder onderzocht wordt of het twitteraccount waarvan jihadpropaganda is verspreid wel echt van Kaoutar S. was.
Vanwege de coronaepidemie waren alleen de rechters, de officier van justitie en enkele medewerkers van de rechtbank in de rechtszaal. De verdachte, de advocaat en de pers volgden de zaak via verschillende beeldverbindingen. De volgende zitting staat gepland voor 24 juni 2020.
AD 27.02.2020 Op het eerste oog is ze een meisje zoals zovelen. Maar Fatima H. (24) maakte in haar jonge leven al veel meer mee dan de meeste andere mensen in een heel leven. Vandaag kwam ze voor het eerst voor de rechter. Volgens justitie is ze een onvervalste jihadbruid, Fatima’s advocaat houdt het erop dat het haar allemaal is overkomen.
De handen van Fatima H. liggen gevouwen in de schoot van haar lange, crèmekleurige rok. Daarboven draagt ze een witte blouse en een witte hoofddoek. Vanonder dat gewaad kijkt ze met bescheiden oogopslag de wereld in, haar uitstraling is zachtaardig.
Volgens justitie zit hier een vrouw die een actieve rol vervulde in de strijd van Islamitische Staat in Syrië. Die het martelaarschap verheerlijkte, een foto rondstuurde met een kalasjnikov en andere mensen aanspoorde om ook naar het kalifaat te komen. Haar verhaal – dat ze alleen met kinderen werkte – wordt niet geloofd.
Fatima, nu 24 jaar oud, zegt dat ze in 2013 afreisde omdat een van oorsprong Vlaamse vriendin die al in Syrië zat constant aan haar hoofd zeurde. Fatima was 17, volgens haar raadsvrouw een naïef Tilburgs meisje. Het is het jaar dat ze haar opleiding aan het ROC afrondde. Direct na aankomst in Syrië zou ze min of meer zijn gedwongen te trouwen met een inmiddels overleden Belgische strijder, met wie ze twee kinderen kreeg. Ze kreeg klappen als ze huilde om de familie die ze achterliet in Brabant. Ze raakte gewond door rondvliegende scherven.
Smokkelaars
Fatima kwam na de val van het kalifaat in een Koerdisch kamp terecht, en wist daar met de hulp van smokkelaars uit te ontsnappen. Daarna belandde ze in Turkije. Eind vorig jaar volgde uitzetting naar Nederland. Sindsdien zit de Tilburgse in de gevangenis in Vught. Vandaag verscheen ze voor het eerst in het openbaar.
Fatima beseft dat ze heel wat uit te leggen heeft, zegt haar advocate Tamara Buruma. En dat wil ze ook. Justitie wil graag meer weten over een chatgesprek dat ze voerde met een meisje in Nederland. Daarin vertelt ze over gewelddadigheden in het gebied waar ze is. Een Facebookaccount dat haar toebehoorde stond vol met IS-propaganda. Eerder moesten twee van haar familieleden voor de rechter komen omdat ze Fatima financieel ondersteund hadden. Haar moeder stuurde 910 euro, van haar nicht kreeg ze 2275 euro.
Fatima bepleit haar onschuld. Ze stelt dat ze in de zes jaar dat ze in het strijdgebied verbleef niet altijd controle had over haar telefoon en sociale media. Haar echtgenoot, de eerder genoemde vriendin en een andere Belgische zouden haar soms hebben afgenomen. Haar advocaat diende vandaag het verzoek in de twee vrouwen te laten getuigen. Dat verzoek werd toegewezen.
Trauma
Haar toekomst oogt uiterst troebel. Ze is getraumatiseerd door de periode in het kalifaat, stelt haar advocate. In de gevangenis heeft ze het zwaar. Haar twee kinderen wonen bij haar zus. Complicerende factor is dat de staat haar Nederlandse paspoort heeft afgepakt. Na een eventuele vrijlating dreigt uitzetting naar Marokko, het land waar haar ouders vandaan komen en waarvan ze ook een paspoort heeft.
Het liefste wil ze weer even bij haar ouders in Tilburg wonen. Haar kinderen weer zien, tot rust komen. De rechter begrijpt het, zegt hij, maar kan er niet in meegaan. Daarvoor zijn de feiten waarvan ze wordt verdacht te ernstig. Ze blijft vastzitten, in elk geval tot een volgende pro-formazitting in mei.
Ook Xaviera S. uit Apeldoorn, die in 2014 afreisde en bijna tegelijk met Fatima Turkije werd uitgezet, blijft voorlopig achter slot en grendel, om dezelfde reden. Ook haar zaak werd vandaag behandeld, maar zelf was ze niet aanwezig. Bijzonder in haar geval is dat ze zeven maanden zwanger is. Ze verblijft in het gevangenisziekenhuis in Scheveningen. De rechter vindt dat ze die gevangenis voor de bevalling tijdelijk mag verlaten.
AD 27.02.2020 Twee Nederlandse vrouwen die jarenlang in IS-gebied verbleven, komen voorlopig niet vrij. Dat bepaalde de rechter in Rotterdam vandaag. Fatima H. uit Tilburg en Xaviera S. uit Apeldoorn werden eind vorig jaar opgepakt nadat ze door Turkije werden uitgezet.
In het geval van Xaviera komt er waarschijnlijk wel snel een schorsing van de hechtenis. Zij is zeven maanden zwanger en de rechter acht het niet wenselijk om de bevalling binnen de gevangenismuren te laten plaatsvinden.
Hun advocaten betoogden dat er te weinig grond is om hen vast te houden. Ze zouden niets te maken gehad hebben met de oorlog in Syrië en met de wandaden van IS in de jaren dat ze daar verbleven. Fatima ging in 2013 naar Syrië, Xaviera – die niet bij de zitting aanwezig was – in 2014.
De officier van justitie ziet dat anders. Uit chatberichten en foto’s zou blijken dat de vrouwen weet hadden van de strijd, en ook dat ze die strijd steunden. Van beide vrouwen zijn berichten aangetroffen waarin het martelaarschap verheerlijkt wordt, stelt de officier.
Zowel Fatima als Xaviera zouden volgens hun advocaten met heel andere verwachtingen zijn afgereisd. Xaviera was net getrouwd en wilde met haar man ‘een goed islamitisch leven kunnen leiden’. Fatima, destijds 17 jaar oud, werd bestookt met berichten van een vriendin, en liet zich overhalen, min of meer om maar van het gezeur af te zijn, zo verklaarde haar advocaat.
Kinderen
Fatima (24) heeft twee jonge kinderen die nu bij haar zus wonen. Ze zegt getraumatiseerd te zijn door haar periode in IS-gebied en wil graag weer bij haar ouders in Tilburg wonen. De zeven maanden zwangere Xaviera (26) verblijft nu in het gevangenisziekenhuis in Scheveningen.
De rechter oordeelt dat de verdenkingen tegen de vrouwen te serieus zijn om hen voorlopig vrij te laten. Wel wordt een schorsing in het geval van Xaviera dus in overweging genomen, vanwege haar zwangerschap. Daarover wordt beslist zodra de reclassering hierover een advies heeft uitgebracht. Ook zegt de rechter dat het moment dat zij het proces thuis mag afwachten dichter bij komt, omdat ze voor de feiten waar ze van verdacht wordt ook al anderhalf jaar vastzat in Turkije.
De komende maanden vindt in beide zaken verder onderzoek plaats, in mei vinden nieuwe zittingen plaats. Overigens: beide zaken lopen dan wel gelijk op, maar staan verder los van elkaar.
Telegraaf 19.02.2020 Als de Nederlandse Staat niet snel werk maakt van het terughalen van een Nederlandse uitreizigster, zal de rechtszaak tegen haar worden beëindigd. Dat heeft de rechtbank in Rotterdam besloten.
Het gaat om één van de tien vrouwen die het Openbaar Ministerie wil vervolgen wegens het uitreizen naar Syrië, en waarvan de rechtbank eerder al oordeelde dat de Staat zich moet inspannen om de vrouwen en hun kinderen hierheen te krijgen en te berechten.
De vrouw, die in een Koerdisch kamp in Noord-Syrië zit, heeft zelf een verzoek ingediend de rechtszaak tegen haar te beëindigen. De rechtbank stelt dat de afgelopen twee jaar nergens uit is gebleken dat de Staat zich heeft ingezet om haar hierheen te krijgen voor haar berechting. Daarmee is het volgens de rechtbank „onredelijk dat de vervolging van de betrokkene nog langer” doorgaat.
Het OM heeft de rechter nog om enige tijd gevraagd, en daarin wordt het tegemoetgekomen. De rechtbank geeft de Staat nog ruim drie maanden de tijd om te laten zien dat stappen zijn gezet. Op 2 juni gaat de zaak verder.
Advocaat Tamara Buruma, die de uitreizigster verdedigt, is tevreden met de beslissing van de rechtbank, zo laat ze weten: „Mijn cliënte wil het liefste terug naar Nederland om hier te worden berecht en haar verhaal te kunnen doen voor de rechter.” Maar als de Staat haar niet wil terughalen, dan wil de uitreizigster „nu liever de zekerheid dat deze rechtszaak eindigt”, aldus de raadsvrouw.
De zaak ligt in politiek Den Haag uiterst gevoelig. Minister Ferd Grapperhaus (Justitie) lichtte de Tweede Kamer woensdag in over de deadline die de rechtbank stelt, maar schrijft alleen dat het kabinet de uitspraak „en de mogelijke gevolgen ervan bestudeert.”
Onder meer VVD en CDA zijn fel tegen het terughalen van de vrouwen. De rechtbank in Den Haag bepaalde eind vorig jaar dat de Staat er alles aan moet doen kinderen van vrouwen die zich bij Islamitische Staat aansloten, terug te halen. Maar ook dát vinden veel partijen problematisch. Ze zijn bang dat daarmee de deur op een kier komt te staan voor de ouders.
OmroepWest 19.02.2020 Als de Nederlandse Staat niet snel werk maakt van het terughalen van een Syriëganger die zich aansloot bij IS, zal de rechtszaak tegen haar worden beëindigd. Dat heeft de rechtbank van Rotterdam besloten. Volgens de NOS gaat het om Ilham B. uit Gouda.
B., die in een Koerdisch kamp in Noord-Syrië zit, wordt sinds maart 2016 in Nederland vervolgd, omdat ze afreisde naar het kalifaat en zich aansloot bij terreurbeweging IS. Ze is een van de tien vrouwen die het Openbaar Ministerie (OM) wil vervolgen vanwege het uitreizen naar Syrië. De rechtbank oordeelde eerder al dat de Staat zich moet inspannen om hen en hun kinderen hierheen te krijgen en te berechten.
De rechtbank stelt dat de afgelopen twee jaar nergens uit is gebleken dat de Staat zich heeft ingezet om haar hierheen te krijgen voor haar berechting. Daarmee is het volgens de rechtbank ‘onredelijk dat de vervolging van de betrokkene nog langer’ doorgaat. De rechter geeft de staat nog ruim drie maanden om te laten zien dat er stappen zijn gezet. B. diende zelf een verzoek in om de rechtszaak tegen haar te beëindigen.
Politiek gevoelig
De zaak ligt in politiek Den Haag uiterst gevoelig. Minister Ferd Grapperhaus van Justitie en Veiligheid lichtte de Tweede Kamer woensdag in over de deadline die de rechtbank stelt, maar schrijft alleen dat het kabinet de uitspraak ‘en de mogelijke gevolgen ervan bestudeert’.
Onder meer VVD en CDA zijn fel tegen het terughalen van de vrouwen. De rechtbank in Den Haag bepaalde eind vorig jaar dat de Staat er alles aan moet doen kinderen van vrouwen die zich bij IS aansloten, terug te halen. Maar ook dat vinden veel partijen problematisch. Ze zijn bang dat daarmee de deur op een kier komt te staan voor de ouders.
NU 19.02.2020 De vervolging van een Syriëganger wordt stopgezet als de Nederlandse staat de IS-sympathisant niet snel terughaalt naar Nederland, meldt minister van Justitie Ferd Grapperhaus woensdag in een brief aan de Tweede Kamer.
Volgens de rechtbank in Rotterdam heeft Nederland de afgelopen twee jaar amper tot geen concrete stappen genomen om de betrokkene naar Nederland te halen. De Staat krijgt drie extra maanden om de Syriëganger alsnog binnen eigen grenzen te krijgen, “anders is het onder huidige omstandigheden onredelijk dat de vervolging in Nederland doorgang vindt”, zo citeert Grapperhaus de rechter.
Het zou gaan om Ilham B., die in maart 2016 vertrok om zich aan te sluiten bij terreurorganisatie Islamitische Staat (IS). Zij wordt officieel verdacht van het plegen van een terroristisch misdrijf.
Als de vrouw niet veroordeeld wordt, kan zij zonder vervolging terugkeren naar Nederland en kan de Staat niet nogmaals een zaak tegen haar starten voor hetzelfde feit.
Repatriëring Syriëgangers ligt zeer gevoelig
Binnen de Nederlandse politiek ligt het terughalen van Syriëgangers zeer gevoelig, omdat het een groot risico zou zijn voor de nationale veiligheid. De rechtbank heeft dat argument waargenomen, maar ziet geen reden de eis aan te passen.
Minister Stef Blok (Buitenlandse Zaken) probeerde vorig jaar landen in de regio over te halen om Syriëgangers daar te berechten, maar kreeg onder meer van zijn Irakese ambtgenoot Mohamed Ali Alhakim nul op het rekest.
Uitspraak kan gevolgen hebben voor tientallen andere Syriëgangers
Mocht de rechtbank definitief oordelen dat het proces tegen B. wordt stopgezet, kan dat gevolgen hebben voor de vervolging van tientallen andere IS-sympathisanten die vanuit Nederland zijn vertrokken naar Syrië. Hun advocaten kunnen dan ook vragen om stopzetten van vervolging. Het Openbaar Ministerie maakte zich daarom in oktober al hard voor de repatriëring van 29 Nederlandse Syriëgangers.
Volgens Grapperhaus bestudeert het kabinet de uitspraak van de rechtbank, en wordt de Tweede Kamer op een later moment geïnformeerd.
NOS 19.02.2020 De rechtbank in Rotterdam geeft de Staat nog drie maanden de tijd om concrete stappen te nemen in het terughalen van een Syriëganger die in vluchtelingenkamp Ain-Issa in Noordoost-Syrië zit. Anders is het proces tegen haar voorbij. De uitspraak kan grote gevolgen hebben voor tientallen andere vrouwen die ook in Syrië verblijven.
Het gaat om Ilham B. uit Gouda die sinds maart 2016 in Nederland wordt vervolgd omdat ze naar het kalifaat reisde en zich aansloot bij terreurorganisatie IS. Haar advocaat had gevraagd om het stopzetten van de zaak, omdat B. al jaren “onder de bedreiging van strafvervolging leeft” en “inmiddels meer behoefte heeft aan duidelijkheid”. Tegen haar is een internationaal arrestatiebevel uitgevaardigd.
Nederland deed te weinig
De rechtbank eist al twee jaar dat het Openbaar Ministerie er alles aan zou doen om ervoor te zorgen dat de vrouw naar Nederland zou worden gehaald, door haar via de Koerdische Autonome Regio naar het Nederlandse consulaat-generaal in Erbil te brengen, zodat ze uiteindelijk het proces tegen haar kan bijwonen.
Maar nu ziet de rechtbank dat de afgelopen twee jaar niet gebleken is dat Nederland moeite gedaan heeft om de vrouw terug naar Nederland te krijgen. Volgens de rechter is het daarom onredelijk dat de vervolging nog langer voortduurt. Het OM vroeg zes maanden tijd, maar de rechter geeft justitie drie maanden. Nederland heeft altijd het standpunt gehad dat het jihadstrijders niet terughaalt uit het buitenland.
Mogelijk grote gevolgen
De uitspraak van de rechter kan grote gevolgen hebben. Als de staat de Syriëganger niet binnen drie maanden ophaalt, zou ze zonder kans op vervolging terug kunnen naar Nederland. Omdat de zaak tegen haar dan stopt, kan ze niet meer vervolgd worden voor hetzelfde feit.
Volgens advocaat André Seebregts, die de zaken van vijf vrouwen in een soortgelijke zaak aanhangig heeft gemaakt, moet de staat nu echt iets gaan doen. “Het springende punt is dat de vrouwen niet worden gehaald, en zonder de vrouwen is er geen rechtszaak. Ook voor hen geldt dat er dossiers zijn en dat er helemaal niets gebeurt. Ze worden hier niet naartoe gehaald.”
Seebregts zegt dat er twee opties zijn. “Of de overheid gaat zich nu echt serieus inspannen om de vrouwen op te halen waardoor de vrouwen een rechtszaak krijgen. Of ze doen het niet, en dan wordt de zaak beëindigd.”
Minister Grapperhaus van Justitie en Veiligheid zegt dat het kabinet de uitspraak bestudeert. “Op een later moment zullen we de Tweede Kamer informeren over de uitkomsten.”
AD 19.02.2020 De vervolging van Syriëgangster Ilham B. uit Gouda moet worden stopgezet als het ministerie van Justitie niet kan aantonen dat het zich inspant om de vrouw terug te halen naar Nederland.
Dat stelt de rechtbank Rotterdam vanmiddag. Daarmee zouden B. en tientallen andere Nederlandse jihadisten mogelijk hun straf ontlopen als ze ooit terugkomen naar Nederland, aangezien ze niet twee keer voor hetzelfde feit kunnen worden vervolgd.
Ilham B. wordt sinds 2016 in Nederland vervolgd omdat ze uitreisde naar Syrië en zich daar aansloot bij terreurorganisatie Islamitische Staat (IS). In dat jaar werd ook een internationaal arrestatiebevel tegen haar uitgevaardigd. Inmiddels zit de Goudse met haar kinderen al ruim twee jaar vast in een Koerdisch detentiekamp in Noord-Syrië.
De rechtbank heeft twee jaar geleden een ‘bevel tot gevangenneming’ uitgevaardigd en om uitlevering gevraagd. Ook B. wil naar Nederland om aanwezig te kunnen zijn bij haar eigen proces.
Het ministerie van Justitie staat al jaren op het standpunt dat het de 35 Nederlandse IS-vrouwen (en hun 90 kinderen) die gevangen zitten in de kampen, niet terug wil halen. Ze kunnen een gevaar voor de Nederlandse veiligheid vormen.
Grote consequenties
De advocaat van Ilham B. vroeg daarom om stopzetten van de vervolging van de vrouw: de zaak sleept al jaren voort en het ziet er niet naar uit dat B. binnenkort naar Nederland kan komen.
Dat verzoek kan grote consequenties hebben: als een zaak gesloten is, kan een verdachte niet nogmaals voor hetzelfde feit worden vervolgd. Daardoor zouden B. en nog zo’n 30 andere IS’ers voor wie de rechtbank om repatriëring heeft gevraagd in Nederland vrijuit kunnen gaan. Als ze ooit alsnog een keer terugkomen.
De rechtbank in Rotterdam oordeelt vandaag dat blijkt ‘dat de minister niet uitdrukkelijk op het standpunt staat dat de vrouw in Nederland voor de rechter komt’. ,,Nu de minister hecht aan enerzijds de nationale veiligheid en aan anderzijds de berechting voor een rechter en dus niet noodzakelijkerwijs de Nederlandse rechter en verder gelet op de lange duur van de vervolging en het ontbreken van concrete stappen om verzoekster naar Nederland over te brengen, is de rechtbank onder de huidige omstandigheden van oordeel dat het onredelijk is dat de vervolging in Nederland thans nog langer doorgang vindt.”
De rechtbank stopt die vervolging echter niet direct. De officier van justitie heeft nog drie maanden de tijd om ‘duidelijkheid te krijgen over de voortgang in de zaak.’
RTL 19.02.2020 Nederland moet concrete stappen nemen om een vrouwelijke jihadstrijder op te halen, anders wordt de rechtszaak beëindigd. Dat oordeelt de rechtbank Rotterdam in een tussenvonnis. Tot op heden heeft het kabinet altijd geweigerd om jihadstrijders op te halen. Ministers Grapperhaus en Blok laten weten de uitspraak nu te gaan bestuderen.
Regeringspartij D66 wil actie van het kabinet. “We moeten alles doen om te voorkomen dat verschrikkelijke misdadigers van IS vrijuit gaan, dat kan het kabinet niet laten gebeuren”, zegt D66-Kamerlid Sjoerd Sjoerdsma. “Het kabinet moet hier goed naar kijken en de nodige actie ondernemen.”
Al twee jaar verzoek tot ophalen
Al twee jaar vraagt de rechtbank om het ophalen van de vrouw. Zolang de vrouw niet wordt teruggehaald, ziet de rechtbank geen reden om de rechtszaak nog langer door te zetten, zo staat in het tussenvonnis.
De rechtbank heeft geoordeeld dat sinds het begin van de rechtszaak, twee jaar geleden, er geen concrete stappen zijn gezet om de vrouw naar Nederland te brengen. Daarom oordeelt de rechtbank dat het onredelijk is om nog langer verder te gaan met de berechting. Wel geeft de rechtbank het Openbaar Ministerie nog drie maanden de tijd om duidelijkheid te krijgen.
Als de vrouw uiteindelijk niet verder wordt vervolgd, kan het ervoor zorgen dat áls ze zelfstandig naar Nederland terugkeert, op vrije voeten blijft.
Kabinet tegen terughalen
De Nederlandse regering wil jihadstrijders niet terughalen uit het buitenland. Alleen als ze zich zelf melden bij een Nederlandse ambassade of consulaat, worden ze naar Nederland vervoerd en berecht.
“Tot nu toe heeft het kabinet elke keer geweigerd om jihadisten op te halen. Er is overleg geweest met autoriteiten in het gebied, maar tot concrete acties heeft het nooit geleid. Nu de rechtbank zegt de vervolging te stoppen, zit het kabinet met een lastige kwestie”, zegt politiek verslaggever Fons Lambie.
“Het feit dat het kabinet het nodig vindt om de Kamer over dit tussenvonnis te informeren, geeft ook wel aan dat het een dilemma is. Heel zwart-wit kun je zeggen: of je laat de uitreizigster daar en accepteert dat de vervolging niet doorgaat, of je gaat toch stappen ondernemen.”
Bij regeringspartijen ligt de kwestie heel gevoelig. “Regeringspartijen verschillen van mening. VVD en CDA zijn keihard: niet halen, terwijl D66 het kabinet al een aantal keren heeft verzocht om vrouwen en kinderen op te halen.”
Beelden uit kamp Al-Hol: ‘Islamitische Staat blijft bestaan’
Het zou een tijdelijk kamp moeten worden, maar nu wonen 74.000 mensen in Al-Hol in het noordoosten van Syrië. In het kamp worden vrouwen en kinderen uit het gevallen kalifaat opgevangen.
NOS 07.02.2020 Minister Blok wil bekijken of het “perspectief biedt” om IS-strijders te berechten door de Koerdische autoriteiten in het noorden van Syrië. Hij zegt dat in reactie op een aankondiging van de Koerden, gisteren. Blok gaat daarover eerst praten met andere landen in West-Europa.
In Koerdische detentiecentra in Noord-Syrië zitten ruim 2000 buitenlanders die worden verdacht van lidmaatschap van IS. Er zijn ook Nederlanders bij. De Koerden zijn teleurgesteld dat westerse landen Syriëgangers niet repatriëren en dat er geen internationaal tribunaal is. Daarom kwamen ze gisteren met het plan om in maart zelf tot berechting over te gaan middels een nieuw speciaal tribunaal.
Eerlijke berechting
Blok benadrukte na de ministerraad dat het de voorkeur van het kabinet blijft om de betrokkenen voor een internationaal tribunaal te brengen. Een tweede mogelijkheid is berechting in Irak, als daar tenminste een eerlijke rechtsgang kan worden gegarandeerd en de doodstraf niet wordt toegepast.
Van beide opties is tot nu toe niets terechtgekomen. Ook bij een door de Koerden georganiseerde procedure in Syrië zijn volgens Blok vraagtekens te zetten: “Wordt dat een eerlijke berechting? Het is een gebied dat niet als land wordt erkend. Ik ken geen wetgeving en geen rechterlijke macht in dat gebied.”
Tweede Kamer
Maar hij wil wel bij de Koerden navragen hoe zo’n tribunaal er dan in de praktijk moet uitzien. En ook daarbij zal hij juridische waarborgen eisen. Ook bij de coalitiepartijen in de Tweede Kamer gaan stemmen op om deze optie serieus te bekijken.
Het kabinet blijft erbij dat het in principe geen IS-verdachten naar Nederland haalt.
Telegraaf 07.02.2020 Minister Stef Blok (Buitenlandse Zaken) is bereid te praten met de Koerden in het noordoosten van Syrië over de berechting van Nederlandse jihadisten die daar vastzitten. Dat zei hij vrijdag na aandringen van de grootste regeringspartijen. Tot dusver hield het kabinet vol dat dat onmogelijk is omdat de Koerden geen autonoom land besturen en Nederland geen officiële betrekkingen met hen onderhoudt.
De Koerden, die een aantal gevangenenkampen in het noordoosten van Syrië beheren, wilden jihadisten uit onder andere Europa oorspronkelijk terugsturen naar hun landen van herkomst. Donderdag verschenen berichten dat ze buitenlandse strijders van Islamitische Staat toch zouden willen berechten.
Als dat klopt, is het „zeer de moeite waard om het gesprek aan te gaan”, zegt Blok. „Dan moeten we dat zeker doen.” Hij ziet nog wel obstakels, omdat de Koerden volgens hem niet beschikken over de noodzakelijke wetgeving en rechterlijke macht. Bovendien wil Blok zeker weten dat IS-gangers daar niet de doodstraf kunnen krijgen, want daar wil Nederland niet aan meewerken. De Koerden hebben volgens Tweede Kamerlid Sjoerd Sjoerdsma al duidelijk gemaakt dat zij die straf niet zullen opleggen.
Nederland zal hoe dan ook weer optrekken met de Europese landen die al langer samen zoeken naar een manier om Syrië-gangers te berechten, aldus Blok. Hij gaat met hen overleggen hoe ze verdergaan. Bij de ommezwaai van de Koerden waren „kennelijk al Finse overheidsvertegenwoordigers betrokken”, begreep de minister.
Of berechting door de Koerden nu de beste kansen biedt op het voor de rechter brengen van Syrië-gangers, durft Blok nog niet te zeggen. Een internationaal tribunaal in Irak of Syrië heeft nog altijd de voorkeur van Nederland, onderstreept hij. En als dat te hoog gegrepen blijkt, komt eerst de Iraakse rechter nog in aanmerking als die zich bijvoorbeeld van de doodstraf onthoudt.
AD 07.02.2020 De koerden in het Noord-Oosten van Syrië willen in maart beginnen met het berechten van buitenlandse IS-strijders, onder wie ook Nederlanders. Ze zijn het getreuzel van Europese landen bij het terughalen van de jihadisten beu. Minister Blok van Buitenlandse Zaken stelde vrijdagmiddag daar met de Koerden over te willen gaan praten.
In Koerdische gevangenissen en detentiekampen zitten duizenden internationale jihadisten van zo’n vijftig verschillende nationaliteiten vast. Zij hebben zich de afgelopen twee jaar overgegeven of zijn gevangen genomen tijdens de ondergang van het IS-kalifaat. Onder hen ook 15 mannen, 35 vrouwen en 90 kinderen uit Nederland.
,,We hebben besloten om deze mensen vanaf maart te gaan berechten”, meldde Abdulkarim Omar, voorzitter van het comité voor buitenlandse betrekkingen van de Syrische Koerden gisteravond. ,,Geen enkel land wilde hun eigen IS-leden terug om hen thuis te berechten. Daarna bleek dat het ook niet zou lukken om een internationaal tribunaal op te zetten. Maar deze mensen moeten wel berecht worden, dus we gaan een eigen, speciale rechtbank opzetten om hen te berechten en verwachten daarbij de hulp van andere landen.”
Geen doodstraf
De Koerden hebben een zekere vorm van autonomie in Noordoost Syrië, ze hanteren ook hun eigen rechtssysteem. Daarin hebben ze de afgelopen jaren al honderden lokale IS-strijders berecht. De straffen variëren van 1 tot 20 jaar cel. De Koerden hebben geen doodstraf, die straf wordt in buurland Irak wel geregeld opgelegd aan IS’ers.
Volgens Britse media staan er zaken tegen dertig Britten gepland. Omar reageerde gisteren niet op de vraag van deze krant of er in maart ook al Nederlanders voor moeten komen. Onduidelijk is ook nog of de Koerden alleen doelen op berechting van de mannen of dat ook de vrouwen in de rechtbank moeten verschijnen.
Een groot deel van de Nederlandse Syriëgangers heeft aangegeven terug te willen naar Nederland om hier berecht te worden. Ook vrezen de vrouwen voor de gezondheid van hun kinderen omdat de omstandigheden in de overvolle kampen slecht zijn. Tegen de meeste Nederlandse jihadisten in Koerdische detentie lopen hier ook al strafzaken. Enkele van hen, zoals Yago R. uit Arnhem, zijn in Nederland al bij verstek tot zes jaar cel veroordeeld. In een interview met deze krant vorig jaar zei hij niet geweten te hebben van de misdaden die IS pleegde.
Nederland wil de Syriëgangers niet ophalen omdat ze er zelf voor hebben gekozen daarheen te gaan. Afgelopen najaar spanden 23 vrouwen een kort geding aan tegen de Nederlandse staat omdat die te weinig zou doen om hen en hun kinderen terug te halen. Dat verzoek werd in hoger beroep afgewezen. Volgens het Gerechtshof is de beslissing aan de politiek en niet aan de rechter. De zaak loopt inmiddels bij de Hoge Raad.
Zorgen: ‘deze processen duren 15 minuten’
Advocaat André Seebregts, die een groot deel van de vrouwen bijstaat, heeft zorgen over de Koerdische plannen. ,,Ik ben afgelopen zomer zelf bij de rechtbank daar geweest en daar kan nu geen proces worden gevoerd naar onze maatstaven. Er is geen sprake van het horen van getuigen of bijstand van een advocaat. In 15 minuten is een zaak klaar en berecht.”
NOS 06.02.2020 Gevangen IS-strijders worden vanaf volgende maand berecht door de Koerdische autoriteiten in Noord-Syrië. Dat meldt de spreekbuis van het Koerdische bestuur in het gebied, het Rojava Information Center.
De Koerdische autoriteiten zijn het beu om westerse landen steeds te moeten vragen hun Syriëgangers op te halen. “Geen enkele staat heeft ze gerepatrieerd en er is ook geen internationaal tribunaal opgezet”, staat in de verklaring. “Daarom hebben we besloten om buitenlandse IS’ers vanaf maart zelf te berechten.”
Zo’n 140 Nederlanders
Ruim 2000 buitenlanders die worden verdacht van deelname aan terreurgroep Islamitische Staat zitten vast in Koerdische detentiecentra in Noord-Syrië. Inclusief vijftig volwassen Nederlanders en negentig kinderen met ouders uit Nederland. Duizenden andere buitenlandse vrouwen en kinderen zitten eveneens vast in de kampen.
De Koerden zijn van plan een speciaal tribunaal op te richten. The Telegraph schrijft dat in ieder geval tien Britse verdachten in maart aan de beurt zijn voor hun rechtszaak. Het is onduidelijk of er ook berechtingen van Nederlanders gepland staan.
Het wel of niet terughalen van IS-verdachten, hun partners of kinderen is al jaren een heet hangijzer in de landen van herkomst. Eind november oordeelde het gerechtshof in Den Haag dat Nederland IS-vrouwen en kinderen niet terug hoeft te halen uit kampen in Noord-Syrië. Daarmee werd een eerder oordeel van de rechter teruggedraaid.
NU 06.02.2020 De Koerdische autoriteiten in Noord-Syrië zijn van plan om Europese IS-strijders vanaf maart te berechten, meldt het Rojava Information Center, de spreekbuis van de Koerdische autoriteiten in de regio donderdag in een verklaring.
De Koerden willen dat de IS’ers ook worden berecht als overheden van de Europese landen waar ze vandaan komen niet meewerken. Ze menen dat de landen zelf te weinig doen om hun Syriëgangers op te halen.
Zo zouden pas tien procent van de kinderen van IS-strijders die in Syrië vastzaten aan hun thuisland zijn uitgeleverd. De Koerden klagen dat geen enkele staat hun Syriëgangers gerepatrieerd heeft en dat er geen internationaal tribunaal is opgezet.
Ze zijn nu van plan om de Syriëgangers vanaf maart via hun eigen rechtssysteem te berechten. De Koerden zeggen een speciaal tribunaal op te richten voor de berechting. Tot nu toe hebben ze alleen Syrische en Iraakse IS’ers berecht.
Op dit moment worden duizenden mensen die worden verdacht van deelname aan terreurgroep Islamitische Staat door de Koerden in detentiekampen vastgehouden. Ook veel vrouwen en kinderen zitten in die kampen. Onder hen zijn vijftig volwassen en negentig kinderen uit Nederland.
In november oordeelde het gerechtshof in Den Haag dat Nederland de Nederlandse IS-vrouwen en kinderen niet hoeft terug te halen uit Noord-Syrië. Eerder oordeelde de rechter dat dit wel moest gebeuren. Die beslissing werd dus teruggedraaid.
NU 10.01.2020 De Hoge Raad heeft vrijdag bekendgemaakt de cassatie in de zaak over het terughalen van Nederlandse vrouwen en hun kinderen uit Syrië versneld te behandelen.
“Dit gebeurt op verzoek van hun advocaat, in verband met de spoedeisendheid van de vordering”, zo laat de Hoge Raad weten.
De rechtbank oordeelde eerder dat de Nederlandse Staat zich moet inspannen om de 56 kinderen en hun negentien moeders terug te halen, maar dat vonnis werd in het hoger beroep vernietigd. De advocaat van de vrouwen is in cassatie gegaan.
Aan de Hoge Raad is vanwege de nijpende situatie van de vrouwen en kinderen verzocht om de zaak voor het einde van januari te behandelen, maar dit gaat niet lukken. “De Hoge Raad is cassatierechter en heeft mede tot taak het bewaken van de rechtseenheid en de ontwikkeling van het recht. Hij heeft daardoor – anders dan een rechtbank of een gerechtshof in kort geding – minder mogelijkheden om met de spoedeisendheid van een zaak rekening te houden.”
Wel heeft de Hoge Raad kans gezien de normale termijnen wat in te korten. Zo wordt de termijn voor de schriftelijke uitwisseling van stukken bijvoorbeeld op zes weken in plaats van drie maanden gesteld.
NOS 10.01.2020 De Hoge Raad verwacht voor de zomer een uitspraak te doen over het terughalen van IS-vrouwen en hun kinderen. Op verzoek van hun advocaten is de procedure enigszins versneld, maar de uitspraak is maanden later dan waar de advocaten op hadden gehoopt.
De zaak draait om 23 IS-vrouwen en 56 kinderen. Begin november bepaalde de rechtbank dat Nederland zich moet inspannen om de kinderen zo snel mogelijk op te halen uit detentiekampen in het noorden van Syrië.
De ministers Blok en Grapperhaus gingen hiertegen in beroep, waarna het gerechtshof later in november de uitspraak terugdraaide. Volgens het hof is het aan de politiek en niet aan de rechter om te beslissen of de vrouwen en kinderen worden teruggehaald.
Voor einde winter
Hierop gingen de advocaten van de vrouwen en kinderen in cassatie. Ook verzochten ze de Hoge Raad om de zaak met spoed te behandelen, waarbij ze hoopten op een uitspraak in januari, of in elk geval voor het einde van de winter.
De Hoge Raad maakte vandaag bekend dat de zaak slechts beperkt versneld kan worden. Omdat de Hoge Raad de rechtseenheid en de ontwikkeling van het recht moet bewaken, zijn er minder mogelijkheden voor een versnelde behandeling dan bij een rechtbank of gerechtshof, staat in een verklaring.
Wel worden de termijnen verkort waarbinnen processtukken moeten worden uitgewisseld en de partijen op elkaar moeten reageren. Op basis daarvan verwacht de Hoge Raad een uitspraak voor de zomer.
Teleurgesteld
Advocaat Robert van Galen, die de vrouwen en kinderen bijstaat, reageert teleurgesteld. “Die mensen kunnen doodgaan, gemarteld worden door Assad. Dat zijn onschuldige kinderen. Je zou hopen dat de Hoge Raad het spoedeisende daarvan inziet.”
De raadsman is het er ook niet mee eens dat de staat tien weken de tijd krijgt om te reageren op de bezwaren van de advocaten. “Terwijl wij in het hoger beroep bij het hof binnen vier dagen moesten reageren. Als wij dat in vier dagen kunnen doen, waarom zou het dan bij de staat tien weken moeten duren?”
Telegraaf 10.01.2020 De Hoge Raad gaat haast maken met de cassatie-procedure over de mogelijke terugkeer van Nederlandse IS-vrouwen die verblijven in detentiekampen in Noord-Syrië. De verwachting is dat er voor de zomer een uitspraak is.
De advocaten van de 23 vrouwen en hun 56 kinderen die de zaak hadden aangespannen, hebben de Hoge Raad tot spoed gemaand. Volgens hen traineert de Nederlandse staat de procedure.
De rechtbank bepaalde in november dat de Staat binnen twee weken al het nodige moest doen om in ieder geval de kinderen te repatriëren. De Staat ging in hoger beroep en kreeg gelijk. Het hof bepaalde dat de rechter niet op de stoel van de politiek mag gaan zitten. Volgens het hof heeft de overheid „beleidsvrijheid” en moet de rechter zeer terughoudend zijn met ingrijpen.
Advocaat Elpiniki Kolokatsi bepleitte namens de vrouwen dat er snel duidelijkheid moet komen. „Iedere winter sterven er kinderen door de verschrikkelijke omstandigheden in de kampen.” Daarbovenop is de situatie volgens haar nu heikel omdat de Syrische president Bashar al-Assad heeft aangegeven de vrouwen mogelijk zelf te willen berechten. „Dat zou betekenen dat ze de doodstraf kunnen krijgen.”
AD 10.01.2020 De Hoge Raad zal de de zaak van 23 IS-vrouwen en hun 56 kinderen, die nu in Syrische detentiekampen zitten, versneld behandelen, zo meldt ze vanochtend. De Raad verwacht nu voor de zomer uitspraak te doen. De advocaten van de vrouwen vinden dat toch ‘teleurstellend langzaam’. ,,Worden de kinderen nu opgeofferd?’’
De vrouwen eisten eind vorig jaar in een kortgeding dat de Nederlandse overheid hen en hun kinderen terug zou halen uit Syrië, waar ze vast zitten in door Koerden bewaakte detentiekampen. De rechtbank oordeelde in eerste instantie dat de Staat haar best moest doen om de kinderen zo snel mogelijk naar Nederland te repatriëren, ook als dat zou inhouden dat de moeders mee zouden komen.
De Staat ging tegen die beslissing in beroep waarop het Gerechtshof eind november oordeelde dat de beslissing over het wel of niet terughalen van de gedetineerde Syriëgangers en hun kinderen niet aan de rechter maar aan de politiek is. De vrouwen gingen op hun beurt tegen die beslissing in cassatie bij de Hoge Raad. De advocaten van de vrouwen vroegen de Raad die zaak versneld te behandelen omdat de omstandigheden in de kampen slecht zijn en ze vrezen voor de gezondheid van de kinderen.
Spoedeisend
Een procedure bij de Hoge Raad duurt doorgaans lang. In een persbericht stelt de Raad nu het spoedeisende karakter van de zaak in te zien. ,,Maar er kan niet volledig aan het verzoek van de advocaten worden tegemoetgekomen.’’ Voor de uitwisseling van stukken staat normaal een termijn van drie maanden, die word nu verkort tot zes weken. Daarna krijgen alle partijen nog twee weken voor een reactie. Daarna doet de Raad uitspraak. ,,De verwachting is dat die uitspraak nog voor de zomer komt.’’
Teleurstellend
De advocaten van de vrouwen hadden eigenlijk al in januari een uitspraak van de Hoge Raad gewild. ,,De wintermaanden kunnen bedreigend zijn voor de gezondheid van de kinderen. Ook is er een kans dat het Assad-regime de kampen de komende periode over gaat nemen’’, stelt advocaat Robert van Galen die de cassatie-zaak begeleidt.
,,We vinden deze uitspraak teleurstellend. Het staat ook in schril contrast met de snelheid die is gehanteerd bij het kortgeding en het hoger beroep. We hebben de Hoge Raad al op 29 november om spoed gevraagd, het besluit komt nu pas.’’
Van Galen stelt dat het vooral de Staat is die de procedure rekt. ,,Waarom moet het zo lang duren? Alle argumenten zijn al bekend. Premier Rutte heeft al eens gezegd dat wat hem betreft Syriëgangers het beste daar kunnen sneuvelen, maar worden nu ook de kinderen opgeofferd?’’
De Hoge Raad kijkt niet opnieuw inhoudelijk naar de zaak, maar beoordeelt het verloop van de rechtsgang. Ze kan het vonnis van het Gerechtshof in stand laten of de zaak terugverwijzen naar een (ander) Gerechtshof. In dat laatste geval zullen de advocaten ook daar weer om een spoedbehandeling vragen.
Telegraaf 03.01.2020 De Hoge Raad bespreekt volgende week of er haast moet worden gemaakt met de cassatie-procedure over de mogelijke terugkeer van Nederlandse IS-vrouwen die verblijven in detentiekampen in Noord-Syrië. De advocaten van de 23 vrouwen en hun 56 kinderen die de zaak hadden aangespannen, hebben de Hoge Raad tot spoed gemaand. Volgens hen traineert de Nederlandse staat de procedure.
Het is niet duidelijk hoe snel er een uitspraak van de Hoge Raad komt als er daadwerkelijk spoed achter zit. Als er geen haast is, komt het oordeel waarschijnlijk niet voor de zomer.
De rechtbank bepaalde in november dat de Staat binnen twee weken al het nodige moest doen om in ieder geval de kinderen te repatriëren. De Staat ging in hoger beroep en kreeg gelijk. Het hof bepaalde dat de rechter niet op de stoel van de politiek mag gaan zitten.
NU 31.12.2019 De Nederlandse Staat wil niet meewerken aan een snelle afwikkeling van de cassatie die gaat over het al dan niet terughalen van 23 IS-vrouwen en hun 56 kinderen uit Syrische detentiekampen. Dat laat de advocaat van de vrouwen, Robert van Galen, aan NU.nl weten.
In november besloot het gerechtshof in Den Haag dat de overheid zich niet hoeft in te spannen om de groep vrouwen en kinderen naar Nederland te halen. De rechtbank oordeelde juist dat dit in het geval van de kinderen wel geprobeerd moest worden.
De uitspraak in hoger beroep gebeurde op verzoek van de Staat juist wel na een spoedprocedure. Waarom de overheid hier nu niet aan wil meewerken, wordt volgens Van Galen niet goed onderbouwd. “Ik heb het zelf in ieder geval niet begrepen”, aldus de advocaat die de verdediging voert in de cassatieprocedure.
Een woordvoerder van het ministerie van Justitie en Veiligheid zegt in een reactie dat de “Staat de procedure zorgvuldig behandeld” en verder niet inhoudelijk wil reageren zolang de zaak onder de rechter is.
Advocaat verbaasd over reactie Hoge Raad
Wat Van Galen nog meer verbaast, is dat de Hoge Raad liet weten geen spoedprocedure te kunnen toepassen en niet in januari of voor het einde van de winter uitspraak te kunnen doen, omdat de Staat daar niet aan meewerkt. “De Hoge Raad gebruikt hierbij een heel zwakke redenering die een serieuze jurist onwaardig is.”
De wet staat gewoon toe dat de procedure wordt ingekort. “En dat weet de Hoge Raad ook wel, dus dat doet vermoeden dat de Hoge Raad de ware reden om geen spoedprocedure te willen volgen niet wil opgeven”, vervolgt hij.
“Wellicht ontbreekt de moed om snel uitspraak te doen in deze zaak. We hebben maandag nogmaals verzocht om deze procedure versneld af te wikkelen.” Gebeurt dit niet, dan wordt er mogelijk pas in juli vlak voor de zomer uitspraak gedaan.
De Hoge Raad laat weten dat er nog geen formele beslissing is genomen en tot die tijd niet inhoudelijk te willen reageren. Die beslissing wordt in de loop van januari verwacht.
Noodzaak is volgens verdediging groot
De noodzaak voor een snelle procedure is volgens Van Galen groot omdat de toestanden in de detentiekampen “verschrikkelijk” zijn. De situatie voor de vrouwen en kinderen zou daarnaast gevaarlijk worden als de Syrische president Bashar Al Assad de controle krijgt over de kampen. Die ligt nu nog in handen van de Koerden.
Zo heeft Al Assad onlangs laten weten dat de IS-strijders in de kampen door lokale rechtbanken moeten worden berecht “met alle risico’s van dien voor foltering tijdens detentie”, aldus advocaat André Seebregts, die de vrouwen eerder bijstond, in een reactie.
In hoger beroep haalde Seebregts rapporten van de Verenigde Naties (VN) waarin werd beschreven dat Al Assad kinderen heeft laten martelen en zelfs vermoorden.
Kabinet wil uitreizigers niet ophalen vanwege gevaar
Volgens het huidige kabinetsbeleid worden Nederlandse uitreizigers niet actief opgehaald uit Syrië. Het kabinet wil Nederlandse ambtenaren niet in gevaar brengen door ze naar een onveilig gebied te sturen.
Minister van Justitie en Veiligheid Ferd Grapperhaus zei na de uitspraak van het hof altijd helder te zijn geweest. “Deze vrouwen hebben zelf de keuze gemaakt om, al dan niet met hun minderjarige kinderen, uit te reizen naar IS-gebied en zich aan te sluiten bij een terroristische organisatie”, aldus Grapperhaus. “Het kabinet haalt de vrouwen en hun kinderen niet actief terug uit dit gebied.”
AD 29.12.2019 Syriëgangster Kaoutar S. (28) uit Gouda en haar zoontje (4) werden gisteravond door Turkije op het vliegtuig naar Nederland gezet. De vrolijke ‘spring in ’t veld’ vertrok al naar Syrië voordat IS er het kalifaat uitriep.
Het tijdschrift Vrij Nederland maakte vier jaar geleden een reconstructie van moslima’s die vielen voor de strijders van IS. De 21-jarige S. beschreven zij als een vrolijke, grappige en lange jongedame die geen onbekende was van de Goudse politie. Ze spraken haar voor het eerst bij een picknick van moslima’s uit de wijk Oosterwei. Daar rende ze rond in een lange jurk. Ondanks haar traditionele kleding deed S. gewoon fanatiek mee met een potje voetbal, tekenden de verslaggevers Jaco Alberts en Harry Lensink op.
NU 29.12.2019 Een vrouwelijke Syriëganger (28) is zaterdag aangehouden op Schiphol nadat ze met haar vierjarige kind was teruggekeerd uit Turkije. Dat meldt het Openbaar Ministerie (OM).
Volgens het Landelijk Parket is de vrouw afkomstig uit Gouda en vertrok ze in december 2013 naar Syrië. Op 30 oktober van dit jaar zou de vrouw zich met haar kind hebben gemeld bij het Nederlandse consulaat in Ankara.
Haar kind is overgedragen aan de Raad voor de Kinderbescherming.
28-jarige vrouwelijke Syriëganger vanavond na terugkeer op Schiphol aangehouden. Meegereisd kind (4) overgedragen aan raad voor de kinderbescherming. Vrouw vertrok in december 2013 naar Syrië. Op 30 oktober 2019 meldde zij zich bij het Nederlandse consulaat in Ankara.
Avatar
Auteur
landelijk parket
Het Turkse persbureau Anadolu meldde zaterdagavond al eerder dat er twee mensen met de Nederlandse nationaliteit het land zouden zijn uitgezet omdat ze banden zouden hebben met een terroristische organisatie. Dit schreef Anadolu op basis van informatie van het Turkse ministerie van Binnenlandse Zaken.
In november werden ook al twee vrouwelijke Syriëgangers door Turkije teruggestuurd naar Nederland. Bij een van de vrouwen hoorden ook twee jonge kinderen die zijn opgevangen door de Kinderbescherming. De vrouwen zitten voorlopig nog vast.
Behalve de Nederlandse vrouwen heeft Turkije ook Duitsers, een Amerikaan en een Brit teruggestuurd.
OmroepWest 29.12.2019 Een 28-jarige vrouwelijke Syriëganger uit Gouda is zaterdag door Turkije het land uitgezet en op Schiphol aangehouden. Haar meegereisde kind van vier is overgedragen aan de Raad voor de Kinderbescherming, meldt het Openbaar Ministerie.
De vrouw uit Gouda was in december 2013 naar Syrië vertrokken. Eind oktober meldde ze zich bij het Nederlandse consulaat in Ankara.
Eerder zaterdag meldden de Turkse autoriteiten dat er twee Nederlandse terroristen het land waren uitgezet. Vorige maand is Turkije begonnen met de repatriëring van gevangengenomen militanten van Islamitische Staat (IS) naar hun land van herkomst. Volgens president Recep Tayyip Erdogan zitten er 1201 strijders van IS in Turkse gevangenissen.
Telegraaf 29.12.2019 De twee Nederlanders die door de Turkse regering op het vliegtuig zijn gezet zijn een 28-jarige vrouw en een vierjarig kind. Dat heeft het OM bevestigd. De twee zijn inmiddels terug in Nederland, de vrouw is zaterdagavond direct op Schiphol aangehouden.
Het kind is overgedragen aan de Raad voor de Kinderbescherming. De vrouw, afkomstig uit Gouda, vertrok in december 2013 naar Syrië. Op 30 oktober 2019 meldde zij zich bij het Nederlandse consulaat in Ankara.
Vorige maand is Turkije begonnen met de repatriëring van gevangengenomen militanten van Islamitische Staat (IS) naar hun land van herkomst. Volgens president Recep Tayyip Erdogan zitten er 1201 strijders van IS in Turkse gevangenissen. De afgelopen weken zijn onder meer Franse en Duitse strijders het land uitgezet.
Premier Mark Rutte zei vorige maand opheldering te vragen aan Turkije. Het was toen niet duidelijk om hoeveel Nederlandse uitreizigers het daar gaat.
In november stuurde Turkije al twee IS-vrouwen terug naar Nederland. Xaviera en Fatima werden bij aankomst meteen gevangen gezet. Van H., die hoogzwanger is, is haar paspoort afgepakt. Volgens Belgische media is ze getrouwd geweest met de beruchte Vlaamse jihadist Ali El Morabit. Hij zou ook de vader zijn van haar twee kinderen.
S. werd in Turkije berecht voor lidmaatschap van IS maar na een korte straf vrijgelaten. Vanuit het kalifaat was ze actief op sociale media. Ze bedreigde columnist Ebru Umar met de dood, stuurde foto’s van kalasjnikovs en bejubelde terroristische aanslagen en onthoofdingen. Xaviera trouwde met Dadi M., een Algerijn uit Eindhoven. Dadi bestelde zijn vrouw bij een huwelijksbureau in het kalifaat. Nederland heeft hem tot ongewenst vreemdeling verklaard en Xaviera mag waarschijnlijk Algerije niet in, dus de kans dat het paar elkaar nog in de armen sluit, lijkt klein.
MSN 28.12.2019 Twee Nederlandse vermeende terroristen zijn door de Turkse regering op het vliegtuig naar Nederland gezet. Dat meldt het Turkse persbureau Anadolu zaterdag op basis van informatie van het Turkse ministerie van Binnenlandse Zaken. Het is niet bekend of het om IS-strijders gaat.
Het Openbaar Ministerie in Nederland en het ministerie van Buitenlandse Zaken kunnen het bericht nog niet bevestigen.
Sinds half november heeft Turkije al meer dan honderd buitenlandse terroristen teruggestuurd naar hun eigen land. Het gaat om strijders die Turkije eerder heeft opgepakt in Noord-Syrië tijdens de militaire operatie daar.
NOS 28.12.2019 Turkije heeft twee vermeende Nederlandse terroristen op het vliegtuig gezet naar Nederland. Dat schrijft het Turkse ministerie van Binnenlandse Zaken op Twitter.
Mogelijk gaat het om Syriëgangers, meldt het Turkse persbureau Anadolu. Turkije schrijft enkel dat het twee “terroristen” betreft, zonder te noemen bij welke groepering de twee zich hadden aangesloten.
Het Nederlandse ministerie van Buitenlandse Zaken en het Openbaar Ministerie komen later vanavond met een reactie.
In november stuurde Turkije ook al twee Syriëgangers terug naar Nederland. Toen ging het om twee IS-vrouwen. Een van de vrouwen had zich eind oktober gemeld bij de Nederlandse ambassade in Ankara. De ander was in januari 2018 aangehouden in Turkije.
Sinds 11 november heeft Turkije al 110 buitenlandse Syriëgangers naar hun land van herkomst teruggestuurd, meldt Anadolu.
Telegraaf 28.12.2019 Twee Nederlandse vermeende terroristen zijn door de Turkse regering op het vliegtuig naar Nederland gezet. Dat meldt het Turkse persbureau Anadolu zaterdag op basis van informatie van het Turkse ministerie van Binnenlandse Zaken. Het is niet bekend of het om IS-strijders gaat.
Het Openbaar Ministerie in Nederland kan het bericht nog niet bevestigen.
Sinds half november heeft Turkije al meer dan honderd buitenlandse terroristen teruggestuurd naar hun eigen land. Het gaat om strijders die Turkije eerder heeft opgepakt in Noord-Syrië tijdens de militaire operatie daar.
Premier Mark Rutte zei vorige maand opheldering te vragen aan Turkije. Het was toen niet duidelijk om hoeveel Nederlandse uitreizigers het daar gaat.
In november stuurde Turkije ook al twee IS-vrouwen terug naar Nederland. Xaviera en Fatima werden bij aankomst meteen gevangen gezet. Van H., die hoogzwanger is, is haar paspoort afgepakt. Volgens Belgische media is ze getrouwd geweest met de beruchte Vlaamse jihadist Ali El Morabit. Hij zou ook de vader zijn van haar twee kinderen.
S. werd in Turkije berecht voor lidmaatschap van IS maar na een korte straf vrijgelaten. Vanuit het kalifaat was ze actief op sociale media. Ze bedreigde columnist Ebru Umar met de dood, stuurde foto’s van kalasjnikovs en bejubelde terroristische aanslagen en onthoofdingen. Xaviera trouwde met Dadi M., een Algerijn uit Eindhoven. Dadi bestelde zijn vrouw bij een huwelijksbureau in het kalifaat. Nederland heeft hem tot ongewenst vreemdeling verklaard en Xaviera mag waarschijnlijk Algerije niet in, dus de kans dat het paar elkaar nog in de armen sluit, lijkt klein.
AD 28.12.2019 Twee Nederlandse vermeende terroristen zijn door de Turkse regering op het vliegtuig naar Nederland gezet. Dat meldt het Turkse persbureau Anadolu zaterdag op basis van informatie van het Turkse ministerie van Binnenlandse Zaken. Het is niet duidelijk of het om IS-strijders gaat.
Het Openbaar Ministerie in Nederland en het ministerie van Buitenlandse Zaken kunnen het bericht nog niet bevestigen.
Sinds half november heeft Turkije al meer dan honderd buitenlandse terroristen teruggestuurd naar hun eigen land. Het gaat om strijders die Turkije eerder heeft opgepakt in Noord-Syrië tijdens de militaire operatie daar.
NU 27.12.2019 2019 was het jaar waarin Joost Lagendijk, oud-Europarlementariër en voormalig voorzitter van de Turkije delegatie van het Europees Parlement, na een kleine drie jaar ballingschap weer terug mocht naar zijn woonplaats Istanboel. Dit is zijn verhaal.
Als Lagendijk in september 2016 op het vliegveld in Istanboel apart wordt genomen, denkt hij er niet veel van. Mogelijk gaat het net zoals eerder bij zijn vertrek naar Nederland om “een uurtje intimidatie”. Dat blijkt niet het geval. Lagendijk moet de volgende ochtend op het eerste vliegtuig zitten, terug naar Amsterdam.
De Nederlander, die na zijn huwelijk in 2006 met de Turkse journaliste Nevin Sungur liefkozend de nationale schoonzoon wordt genoemd, is na tien jaar niet meer welkom in ‘zijn’ Turkije.
De officiële reden voor zijn verbanning krijgt de 62-jarige Lagendijk nooit de horen. Wel heeft hij zo zijn vermoedens. Lagendijk werkte voor de krant Zaman en de Suleyman Shah Universiteit in Istanbul, die volgens Ankara aan de Gülen-beweging gelieerd zijn. Deze groep wordt door de Turkse regering verantwoordelijk gehouden de mislukte staatsgreep in juli 2016. Zowel de krant als de universiteit gaat datzelfde jaar nog op slot.
Het ministerie van Buitenlandse Zaken, Frans Timmermans, het Europees Parlement; allemaal zijn ze de afgelopen jaren in de weer geweest om Lagendijk weer terug te krijgen naar Turkije. Makkelijk is dat niet, zeker niet wanneer Nederland en Turkije in maart 2017 in een diplomatie rel verwikkeld raken.
Wie is Joost Lagendijk?
Joost Lagendijk was van 1998 tot 2009 lid van het Europees Parlement
Vanaf 2009 woonde en werkte hij in Turkije als columnist en universitair docent
Op dit moment is hij politiek analist en correspondent voor BNR Nieuwsradio in Turkije
‘Er zijn een hoop mensen in Turkije die het slechter hebben’
De oud-GroenLinks-politicus is afgesneden van zijn leven in Istanboel, van zijn Turkse vrouw en hun woning. “Ik zei als grap vaak dat ik een banneling in eigen land was. Ik heb gelukkig mijn vrouw uiteindelijk nog regelmatig kunnen zien en dankzij vrienden heb ik steeds een vaste plek in Nederland gehad. Maar er was een moment, tussen een verhuizing in, waarop ik erg ontheemd was. Ik was iemand met een paar koffers, wat boeken en verder niets.”
Lagendijk kan zich in Nederland misschien nog wel meer dan vanuit Turkije richten op zijn werk voor de Nederlandse media. Met de ruzie tussen beide landen en het referendum over het presidentiële systeem in Turkije is er genoeg om over te praten.
Ook wordt het, naarmate het politieke klimaat in Turkije verder verhardt, makkelijker om zijn eigen situatie te relativeren.
“Het is heel vervelend wat mij is overkomen, maar als je dan hoort hoe vrienden en bekenden in Turkije in de gevangenis zitten, hoe ze hun baan kwijt zijn geraakt of hoe ze met hun hele hebben en houwen het land hebben moeten verlaten, dan weet je dat er een hoop mensen zijn die het nog slechter hebben”, zegt Lagendijk.
Het politieke klimaat is in Turkije de afgelopen drie jaar verhard. (Foto: Reuters)
Niet altijd voldoende belangstelling voor het andere geluid
De situatie in Turkije onder Erdogan betekent dat de berichtgeving in Nederland, zeker sinds de mislukte staatsgreep in 2016, buitengewoon negatief is, merkt ook Lagendijk. Dat maakt zijn optredens in de media als Turkijekenner er niet makkelijker op.
“Ik heb altijd geprobeerd niet in het Turkije-bashen mee te gaan. Ik ben kritisch geweest waar nodig, maar ik heb tevens geprobeerd uit te leggen waarom de dingen gebeuren en om aandacht vragen voor het feit dat er in Turkije ook een hoop mensen zijn die het niet met Erdogan eens zijn. Dat is lastig, omdat er soms geen belangstelling voor is, maar ook omdat is er niet altijd voldoende kennis over het land is.”
Hij kan de ontwikkelingen in Turkije vanuit Nederland prima volgen, maar mist op den duur wel de korte gesprekken in de winkels, op de markt, tijdens wandelingen en van de straat. “Die flarden die je oppikt en die ervaringen die je opdoet zijn zo belangrijk. Ik kon op het einde de zaken nog becommentariëren, maar het gevoel erbij ontbrak. Dat was enorm jammer”, herinnert Lagendijk zich.
Lagendijk merkt dat er in Nederland niet altijd voldoende kennis over Turkije is. (Foto: Guus Schoonewille)
Erdogan wil Lagendijk niet meer zien
Na het herstel van de betrekkingen en het uitwisselen van ambassadeurs lijkt er schot in zijn zaak te komen. Saban Disli, de nieuwe Turkse ambassadeur in Nederland, is een oude bekende van Lagendijk uit zijn tijd als voorzitter van van de Turkije delegatie in het Europees parlement. Disli drukt hem op het hart de kwestie te zullen oplossen.
In het najaar van 2018 wordt het op het hoogste politieke niveau aangekaart, maar tegen ieders verwachting geeft president Erdogan premier Rutte te kennen dat Lagendijk er niet meer in komt. “Toen hebben mijn vrouw en ik besloten het hoofdstuk van een terugkeer maar te sluiten. We waren toen al twee jaar bezig en op een gegeven moment moet je iets anders gaan doen.”
Lagendijk en zijn vrouw huren een huis op het Griekse eiland Kos in de verwachting dat de situatie nog wel een aantal jaar zal voortduren. Zo kan hij dicht bij Turkije wonen en kan zijn vrouw relatief eenvoudig tussen Kos en het nabij gelegen Bodrum heen en weer pendelen.
President Erdogan wilde hem niet meer in Turkije terugzien, zo weet Lagendijk. (Foto: Getty Images)
Opnieuw aangehouden
Op 23 april van dit jaar, nota bene de verjaardag van zijn vrouw en het Feest van de Nationale Onafhankelijkheid en Dag van het Kind in Turkije, krijgt Lagendijk plots een belletje van Disli dat de zaak opgelost is. In mei keert hij voor het eerst in bijna drie jaar weer terug naar Turkije, een terugkeer die als een even grote verrassing als zijn gedwongen vertrek komt.
Iedereen is ingelicht, Disli heeft zijn vluchtgegevens en bij aankomst staat consul Bart van Bolhuis op hem te wachten. Toch wordt hij bij aankomst opnieuw aangehouden door de politie.
“Ik herkende de agent nog van 2,5 jaar eerder. Ik dacht bij mezelf: ‘het zal toch niet?’ Gelukkig mocht ik na controle door naar de douane. Het was een spannend maar uiteindelijk ook emotioneel moment om weer terug te keren.” De reden dat hij het land weer in mag krijgt hij net zo min te horen als de reden dat hij destijds moest vertrekken.
‘Normale leven van de mensen gaat door’
Er is in zijn afwezigheid een hoop gebeurd in Turkije. Het land is omgeschakeld naar een nieuwe regeringsvorm met nog meer macht voor Erdogan, maakte een economische crisis door en was in de eerste helft van 2019 in de ban van de lokale verkiezingen, waarbij de oppositie voor het eerst in 25 jaar de macht in de hoofdstad Ankara en het economische machtscentrum Istanboel veroverde.
“Wat ik bovenal gemerkt heb, en dat klinkt als een open deur, is dat het voor de meeste mensen hun normale leven gewoon doorgaat. De gesprekken gaan vooral over de alledaagse dingen, zoals de prijzen van producten in de winkels of op de markt.”
Lagendijk ziet tevens dat veel Turken het moeilijk hebben te midden van de economische neergang, niet in de laatste plaats in zijn eigen vriendenkring van journalisten en mediaprofessionals. Velen van hen zijn hun baan kwijtgeraakt.
“Wel is het zo dat de verkiezing van Ekrem Imamoglu als burgemeester van Istanboel heeft een boost gegeven heeft aan iedereen die op licht aan het einde van de tunnel zat te wachten.”
De verkiezing van Imamoglu in Istanboel heeft mensen hoop gegeven, ziet Lagendijk. (Foto: EPA)
‘Te besmet voor werk in Turkije’
Lagendijk weet dat hij in Turkije niet meer aan de bak komt. Daarvoor is hij naar eigen zeggen “te besmet” vanwege zijn werk voor Zaman en de Suleyman Shah Universiteit. “Er is geen instelling die me nog iets gaat aanbieden”, zegt hij.
Hij legt zich daarom allereerst toe op het leven als bijna gepensioneerde, maar ook op activiteiten voor de Nederlandse media, zoals BNR en De Groene. “Zonder concessies te doen maar wel in de verwachting dat dit media zijn die in Turkije redelijk onder de radar blijven, wat anno nu wel zo prettig is.”
Lagendijk voelt zich inmiddels, een half jaar na terugkeer “ondanks alle problemen”, toch weer thuis in Turkije. “Volgens mij loop ik op dit moment geen risico meer, maar het blijft Turkije: je weet het nooit helemaal zeker.”
Istanboel en Turkije voelen voor Lagendijk als thuis. (Foto: NU.nl)
NU 27.12.2019 Meer dan 235.000 inwoners van de Syrische provincie Idlib zijn tussen 12 en 25 december ontheemd geraakt door het oplaaiende geweld in de regio, melden de Verenigde Naties vrijdag. De organisatie zegt dat veel vluchtelingen dringend behoefte hebben aan humanitaire hulp. De vraag naar hulp wordt versterkt door de winter.
De noordwestelijke provincie Idlib is het laatste belangrijke Syrische gebied dat nog in handen van rebellen is. Troepen van de Syrische president Bashar Al Assad zijn op 16 december gestart met nieuwe aanvallen op deze rebellen.
Als gevolg van het geweld in het zuiden van Idlib is een grote vluchtelingenstroom op gang gekomen. Eerder deze week werd al duidelijk dat tienduizenden inwoners waren gevlucht. Nu blijkt dat in de afgelopen twee weken meer dan 235.000 personen ontheemd zijn geraakt.
De stad Ma’arrat al-Nu’man en het aangrenzende platteland zijn zo goed als verlaten, blijkt uit informatie van de VN. Steeds meer inwoners van Saraqab, een stad die bijna 40 kilometer noordelijker ligt, en mensen uit omgeving slaan op de vlucht. Zij zijn bang dat het geweld zich naar uitbreidt naar hun woonplaats.
De meeste mensen vluchten naar de steden Idlib en Ariha. Daar worden ze opgevangen in onder meer moskeeën, evenementenhallen, garages en scholen. Er zijn ook veel Syriërs onderweg naar vluchtelingenkampen in het noordwesten van de provincie.
Syriërs uit Ma’arrat al-Nu’man met hun bezettingen in het noorden van Idlib. (Foto: Reuters)
Ontheemden al eerder op de vlucht geweest
Volgens de VN moeten de groepen direct humanitaire hulp ontvangen in de vorm van voedsel en onderdak. Ook is er dringend behoefte aan psychosociale ondersteuning. De organisatie maakt zich vanwege de wintermaanden extra zorgen over kwetsbare groepen als vrouwen, kinderen, ouderen en personen met beperkingen.
De meeste ontheemden zijn volgen de VN al eerder een keer ontheemd geraakt. Tienduizenden families in het zuidoosten van Idlib die naar het noorden willen reizen, zouden te bang voor de reis zijn. Zo vrezen ze dat ze onderweg worden getroffen door luchtaanvallen.
De situatie in het noordwesten van Syrië is al lange tijd instabiel. Tussen eind april en eind augustus zijn in dit deel van het land naar schatting 400.000 ontheemd geraakt, aldus de VN. De burgeroorlog in Syrië woedt inmiddels al zo’n 8,5 jaar.
NOS 27.12.2019 Door de jongste gevechten in de Syrische provincie Idlib zijn nog eens 235.000 mensen op de vlucht geslagen. Ze hebben dringend voedsel, onderdak en medische hulp nodig, vooral nu het winter wordt, zegt het VN-bureau voor humanitaire hulp OCHA.
Het Syrische leger en zijn bondgenoten hebben de bombardementen vanaf 16 december opgevoerd. Aan het front ten zuiden van Idlib-stad zijn de gevechten op 19 december hervat. Het Syrische leger probeert met Russische en Iraanse hulp de opstandige milities te verdrijven.
Inwoners van Maarat al-Numan op de vlucht op 24 decemberReuters
De burgerbevolking is in het gebied ten zuiden van Idlib-stad nu bijna overal vertrokken. Ook ten oosten van de stad slaan mensen op de vlucht, omdat ze bang zijn dat de strijd naar hun woongebied overslaat. De vluchtelingen trekken naar het noorden en vinden onderdak in moskeeën, bedrijfspanden, scholen en vluchtelingenkampen.
‘We werden in de nacht geraakt door raketten’
Het noordwestelijk gelegen Idlib is het laatste gebied Syrië dat in handen is van rebellen. Het Syrische leger probeert de provincie sinds april met hulp van Rusland te heroveren.
In de eerste maanden sloegen naar schatting al 400.000 mensen op de vlucht. Een deel van de vluchtelingen zoekt een veilig heenkomen in Turkije. Het Turkse staatspersbureau meldde zondag dat in een paar dagen tijd 25.000 vluchtelingen de grens waren overgestoken.
President Trump riep Syrië, Iran en Rusland gisteren op te voorkomen dat de strijd om Idlib een bloedbad wordt.
NOS 26.12.2019 De blokkade van de online encyclopedie Wikipedia in Turkije is in strijd met de vrijheid van meningsuiting. Dat heeft de hoogste Turkse rechtsinstantie bepaald.
Volgens staatspersbureau Anadolu oordeelden de rechters van het Constitutioneel Hof met tien tegen zes in het voordeel van Wikipedia. Het is niet duidelijk of de regering de site nu weer toegankelijk maakt.
De blokkade van Wikipedia begon in april 2017, nadat de encyclopedie had geweigerd om teksten te verwijderen waarin Turkije wordt gelinkt aan terreurorganisaties, waaronder Islamitische Staat. Volgens Turkije was er sprake van een lastercampagne.
De Turkse media-waakhond blokkeerde de website met een beroep op een wet waarmee websites kunnen worden verboden die obsceen zijn of een bedreiging vormen voor de nationale veiligheid. Wikipedia weigerde de teksten weg te halen, omdat er dan sprake zou zijn van censuur.
Wat moet je zonder Wiki?
Blokkades van websites zijn niet uniek in Turkije. Onder president Erdogan gingen sinds 2015 tientallen nieuwssites op zwart. Ook hadden de Turken de afgelopen jaren geregeld geen toegang tot socialemediaplatforms zoals YouTube, Facebook en Twitter.
AD 26.12.2019 De blokkade van de online-encyclopedie Wikipedia in Turkije is een schending van de vrijheid van meningsuiting. Dat heeft het Turkse constitutionele hof vandaag bepaald. De uitspraak maakt de weg vrij voor het opheffen van de blokkade.
De blokkade werd in april 2017 ingesteld. Volgens de Turkse autoriteiten waren er bijdragen op de site waarin Turkije werd beschuldigd van banden met terroristische organisaties en weigerden de beheerders die aan te passen.
NOS 26.12.2019 De Amerikaanse president Trump heeft Iran, Rusland en Syrië gewaarschuwd om te stoppen met hun militair ingrijpen in de Syrische provincie Idlib. “Rusland, Syrië en Iran zijn duizenden onschuldige mensen in Idlib aan het vermoorden, of stevenen daarop af”, schrijft hij op Twitter. “Doe het niet!” Volgens hem stelt Turkije alles in het werk om dit “bloedbad” te voorkomen.
In juni adresseerde Trump de drie landen ook al, hij sprak toen van een “slachtpartij”. Enkele maanden later trok hij de Amerikaanse troepen terug uit Noord-Syrië.
Donald J. Trump @realDonaldTrump
Russia, Syria, and Iran are killing, or on their way to killing, thousands of innocent civilians in Idlib Province. Don’t do it! Turkey is working hard to stop this carnage.
Russische hulp
Idlib is als laatste rebellenbolwerk in Syrië niet in handen van president Assad. In de provincie is het al langere tijd onrustig, maar recent laaide het geweld weer hevig op. Met zijn tweet verwijst Trump naar een reeks bombardementen van afgelopen weken. Toen hervatte Assad met hulp van Rusland zijn poging om het bolwerk te veroveren op de rebellen.
‘We werden in de nacht geraakt door raketten’
In Idlib woonden zo’n 3 miljoen mensen. Veel van hen zijn door het aanhoudende geweld gevlucht. Zij proberen de grens naar Turkije over te steken. De afgelopen weken zouden zeker 200.000 burgers zijn vertrokken.
De Verenigde Naties waarschuwde eerder voor een humanitaire ramp langs de grens met buurland Turkije. In Turkije zitten nu zo’n 3,7 miljoen Syrische vluchtelingen. De Turkse president Erdogan waarschuwde vorige week dat het land niet meer vluchtelingen kan opvangen.
Telegraaf 26.12.2019 De Amerikaanse president Donald Trump heeft donderdag Rusland, Syrië en Iran opgeroepen te stoppen met het geweld in de Syrische provincie Idlib. Daar zijn tienduizenden mensen hun huis ontvlucht vanwege de intensieve bombardementen door het Syrische regime en zijn bondgenoten.
„Rusland, Syrië en Iran vermoorden zo duizenden burgers”, twitterde Trump donderdag. „Doe het niet!” Idlib is het laatste grote oppositiebolwerk dat niet in handen is van de Syrische president Bashar al-Assad. Sinds het begin van de hevige bombardementen op 16 december zijn zeker tachtig burgers omgekomen in de noordwestelijke provincie. Volgens het Syrisch Observatorium voor de Mensenrechten zijn ook meer dan 40.000 mensen ontheemd geraakt.
Turkije riep dinsdag al op de aanvallen „onmiddellijk te beëindigen.” Trump prees die inspanningen van de regering in Ankara. „Turkije werkt hard om dit bloedbad te stoppen.”
Trump trok in oktober de Amerikaanse troepen terug uit het gebied. Sindsdien is het geweld opgelaaid.
MSN 26.12.2019 De Amerikaanse president Donald Trump heeft donderdag Rusland, Syrië en Iran opgeroepen te stoppen met het geweld in de Syrische provincie Idlib. Daar zijn tienduizenden mensen hun huis ontvlucht vanwege de intensieve bombardementen door het Syrische regime en zijn bondgenoten.
“Rusland, Syrië en Iran vermoorden zo duizenden burgers”, twitterde Trump donderdag. “Doe het niet!” Idlib is het laatste grote oppositiebolwerk dat niet in handen is van de Syrische president Bashar al-Assad.
Sinds het begin van de hevige bombardementen op 16 december zijn zeker tachtig burgers omgekomen in de noordwestelijke provincie. Volgens het Syrisch Observatorium voor de Mensenrechten zijn ook meer dan 40.000 mensen ontheemd geraakt.
Turkije riep dinsdag al op de aanvallen “onmiddellijk te beëindigen”. Trump prees die inspanningen van de regering in Ankara. “Turkije werkt hard om dit bloedbad te stoppen”.
Trump trok in oktober de Amerikaanse troepen terug uit het gebied. Sindsdien is het geweld opgelaaid.
NOS 19.12.2019 Turkije vindt het “onacceptabel” dat Nederland verblijfsvergunningen heeft gegeven aan Turkse asielzoekers, omdat hun dossiers mogelijk in handen zijn gevallen van de Turkse autoriteiten.
De asielaanvragen kwamen waarschijnlijk van aanhangers van Fethullah Gülen, die door Turkije verantwoordelijk wordt gehouden voor de mislukte coup in 2016.
Arrestatie vertrouwenspersoon
Recent werd een Turkse vertrouwenspersoon die voor Nederland werkte aan de asielzaken gearresteerd in Turkije . De Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) besloot vervolgens in het “zeer beperkte aantal” zaken de asielverzoeken in te willigen, “om de veiligheid van de aanvragers te waarborgen”.
Hoewel Turkije in een persbericht op de site van het Turkse ministerie van Buitenlandse Zaken in het midden laat of het de dossiers in handen heeft, zijn de aanvragers volgens het land wel Gülen-aanhangers.
VN-verdrag
Daarmee gaat Nederland in tegen een VN-verdrag uit 1951 over de status van vluchtelingen, aldus Turkije. “Want daarin staat dat individuen die worden verdacht van terreurmisdrijven geen vluchtelingstatus kunnen krijgen.”
Turkije beschouwt de Gülen-beweging als een terreurorganisatie. Verder benadrukt Ankara niet te stoppen met het vervolgen van Gülen-leden die volgens het land betrokken waren bij de mislukte staatsgreep.
AD 17.12.2019 De Turkse politie heeft vandaag 243 mensen opgepakt die betrokken zouden zijn geweest bij de mislukte couppoging in 2016. Dat meldt het Turkse staatspersbureau Anadolu. De arrestanten zouden aan de kant staan van de islamitische geestelijke Fethullah Gülen, die door de Turkse president Recep Tayyip Erdogan verantwoordelijk wordt gehouden voor de mislukte staatsgreep.
De arrestanten zouden onder meer gebruik hebben gemaakt van ByLock, een berichtendienst die volgens de Turkse regering werd gebruikt tijdens de mislukte staatsgreep. Berichten die via de applicatie worden verstuurd zijn gecodeerd.
Sinds de couppoging in 2016 zijn tienduizenden mensen vastgezet. De 78-jarige Gülen zelf woont al jaren in de Amerikaanse staat Pennsylvania. Turkije heeft de VS om zijn uitlevering gevraagd.
Anadolu bericht geregeld over huiszoekingen en arrestaties. Afgelopen vrijdag werden nog minstens 150 mensen gearresteerd wegens betrokkenheid bij de staatsgreep.
NU 17.12.2019 Zo’n 371.000 Syrische vluchtelingen zijn vanuit Turkije teruggekeerd naar hun thuisland, meldt de Turkse president Recep Tayyip Erdogan dinsdag. De groep keerde huiswaarts na de Turkse inval in het grensgebied met Syrië.
Turkije huisvest nog altijd meer dan drie miljoen vluchtelingen uit het buurland. Erdogan is dinsdag in Zwitserland bij de start van het allereerste Global Refugee Forum.
Erdogan begon in oktober een offensief in het noordoosten van Syrië, met het doel een “bufferzone tegen terrorisme” te creëren zodat een miljoen in Turkije gevestigde vluchtelingen kunnen terugkeren naar Syrië. Het offensief stopte ruim een week later. Op dat moment waren al zo’n vijfhonderd doden gevallen.
De strijd werd gestaakt na een overleg met de Verenigde Staten. Met de Amerikanen was onder meer afgesproken dat Erdogan zijn beoogde “veilige zone” mag creëren en dat de Koerdische militie YPG, die Turkije als een verlengstuk van de PKK beschouwt, het grensgebied verlaat.
Erdogan: Meer vluchtelingen keren snel huiswaarts
Nu de eerste Syriërs zijn teruggekeerd, kunnen volgens Erdogan huizen en scholen worden gebouwd in de zone. Hij zegt dat binnen een “zeer korte tijd” honderdduizenden andere Syrische vluchtelingen zullen volgen. De terugkeer van de groep naar Syrië is op vrijwillige basis, aldus Erdogan.
Hij meldt ook dat de teruggekeerde Syriërs vrijwillig naar huis zijn gegaan. Of dit in alle gevallen klopt, wordt in twijfel getrokken. Mensenrechtenorganisaties Human Rights Watch en Amnesty International meldden eerder dit jaar dat tientallen vluchtelingen gedwongen terugkeerden naar Syrië.
Koerdische demonstranten in Genève. (Foto: Reuters)
Turkije bekritiseert beleid Europese Unie
Volgens Erdogan heeft Turkije in de afgelopen negen jaren 40 miljard dollar (35,8 miljard euro) uitgegeven aan de opvang van vluchtelingen Dat is flink meer dan wat de Europese Unie heeft uitgegeven: 6 miljard dollar (5,4 miljard euro). Turkije vindt dat Europese landen meer moeten doen om de lasten te verdelen.
Koerdische demonstranten hebben zich dinsdag verzameld voor het gebouw van de Verenigde Naties in Genève, waar de driedaagse bijeenkomst wordt gehouden. Zij voeren daar actie tegen Erdogan en zijn beleid jegens Koerden.
NOS 15.11.2019 Vertrouwelijke, persoonlijke informatie van de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) over een aantal Turkse asielzoekers is mogelijk in handen gevallen van de Turkse autoriteiten, meldt de IND. De dienst heeft de asielzoekers daarom een verblijfsvergunning gegeven.
Turkije heeft de asieldossiers mogelijk in beslag genomen na de arrestatie van een Turkse vertrouwenspersoon die werkt voor Nederland en andere EU-landen, schrijft de dienst op zijn website. Hoeveel gedupeerden er zijn, zegt de IND niet, behalve dat het om een “zeer beperkt aantal zaken” gaat.
De asielaanvragen komen mogelijk van aanhangers van Fethullah Gülen, die door Turkije verantwoordelijk wordt gehouden voor de mislukte coup in 2016. Omdat zij daar worden vervolgd, maken zij in de EU kans op asiel.
RTL Nieuws sprak met een Gülenaanhanger die van de IND een brief heeft gehad dat zijn gegevens bij de Turkse overheid zijn beland. De vertrouwenspersoon is volgens de nieuwszender een advocaat die voor de Nederlandse ambassade verhalen van Turkse vluchtelingen checkte.
Telegraaf 15.12.2019 Gevoelige informatie van de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) over een aantal Turkse asielzoekers is mogelijk in handen gevallen van de Turkse autoriteiten. De IND heeft de asielzoekers daarom een verblijfsvergunning toegekend.
Turkije zou de dossiers kunnen hebben bemachtigd door de arrestatie van „een Turkse vertrouwenspersoon” die voor Nederland en andere EU-landen werkte, meldt de IND.
Volgens RTL Nieuws gaat het om advocaat Yilmaz S. Hij zou de vreemdelingendienst hebben geholpen om na te gaan of een asielzoeker in Turkije gevaar loopt, bijvoorbeeld als tegenstander van president Recep Tayyip Erdogan, en in aanmerking komt voor asiel.
Duitse en Turkse media melden dat S. al in september is opgepakt in Turkije. Hij zou ervan worden verdacht dat hij PKK’ers en aanhangers van de Gülenbeweging aan asiel hielp in onder meer Duitsland en Nederland.
Zorgen om gezin
Gedupeerden zeggen ongerust te zijn. „Na de coup is een heksenjacht geopend op Gülenaanhangers in Turkije. Mijn naam is waarschijnlijk door mijn zakelijk partner bij de regering terechtgekomen. De situatie verslechterde snel, en toen ben ik zonder mijn gezin gevlucht. Ik leef nu al meer dan drie jaar zonder hen”, verklaart een van hen tegen RTL Nieuws.
„Ik maak me grote zorgen om de veiligheid van mijn gezin en mijn familie die is achtergebleven. En ik vrees voor mijn veiligheid hier. Want Erdogan heeft fanatieke aanhang, ook in Nederland.”
Nieuw hoofdpijndossier Broekers-Knol?
D66 wil dat staatssecretaris Ankie Broekers-Knol naar de Tweede Kamer komt met tekst en uitleg. Moet de IND informatie die zij in zulke gevallen deelt voortaan niet beveiligen of anonimiseren, vraagt de regeringspartij zich af.
Kamerlid Jan Paternotte wil ook weten hoeveel mensen precies zijn gedupeerd. De IND benadrukt dat het om „een zeer beperkt aantal zaken” gaat.
AD 15.12.2019 Gevoelige informatie van de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) over een aantal Turkse asielzoekers is mogelijk in handen gevallen van de Turkse autoriteiten. De IND heeft de asielzoekers daarom een verblijfsvergunning toegekend.
Turkije zou de dossiers kunnen hebben bemachtigd door de arrestatie van ‘een Turkse vertrouwenspersoon’ die voor Nederland en andere EU-landen werkte, meldt de IND. Volgens RTL Nieuws gaat het om advocaat Yilmaz S. Hij zou de vreemdelingendienst hebben geholpen om na te gaan of een asielzoeker in Turkije gevaar loopt, bijvoorbeeld als tegenstander van president Recep Tayyip Erdogan, en in aanmerking komt voor asiel.
Duitse en Turkse media melden dat S. al in september is opgepakt. Hij zou ervan worden verdacht dat hij PKK’ers en aanhangers van de Gülenbeweging aan asiel hielp in onder meer Duitsland en Nederland.
D66 wil dat staatssecretaris Ankie Broekers-Knol naar de Tweede Kamer komt om tekst en uitleg te geven. De regeringspartij vraagt zich af of de IND informatie die zij in zulke gevallen deelt voortaan niet moet beveiligen of anonimiseren. D66-Kamerlid Jan Paternotte wil ook weten hoeveel mensen precies zijn gedupeerd. De IND benadrukt dat het om ‘een zeer beperkt aantal zaken’ gaat.
MSN 14.12.2019 Onder Turkse vluchtelingen in Nederland heerst grote angst dat hun gegevens bij de Turkse regering in Ankara zijn terechtgekomen. De immigratiedienst IND verzekerde hen dat hun gegevens veilig zouden zijn. Nu een Turkse advocaat is opgepakt die door Nederland werd ingehuurd, liggen tientallen gevoelige dossiers op het bureau van de Turkse overheid.
Eén van de vluchtelingen die zeker weet dat zijn dossier bij de Turkse overheid ligt, is Metin (niet zijn echte naam). Hij vluchtte in 2016 na de mislukte coup het land uit. Want als aanhanger van Fethullah Gülen, die verantwoordelijk werd gehouden voor de coup, was hij zijn leven daarna niet meer zeker: de Turkse regering begon een klopjacht op Gülens aanhangers.
Gezin achtergebleven
Metin: “Na de coup is een heksenjacht geopend op Gülenaanhangers in Turkije. Mijn naam is waarschijnlijk door mijn zakelijk partner bij de regering terechtgekomen. De situatie verslechterde snel, en toen ben ik zonder mijn gezin gevlucht. Ik leef nu al meer dan drie jaar zonder hen.”
Nadat hij was vertrokken, heeft de regering in het bijzijn van zijn gezin een huiszoeking gedaan. Alles werd overhoop gehaald. “Dat was heel intimiderend.” Metin zat ondertussen al in Nederland. Hij is niet de enige. Sinds de mislukte couppoging stijgt het aantal Turkse aanvragen voor asiel enorm.
Fanatieke aanhang
Metin: “Ik maak me grote zorgen om de veiligheid van mijn gezin en mijn familie die is achtergebleven. En ik vrees voor mijn veiligheid hier. Want Erdogan heeft fanatieke aanhang, ook in Nederland. Ik maak me zorgen dat één van hen mij iets zal aandoen.”
Metin ziet met lede ogen aan hoe aanhangers van Gülen worden behandeld in Turkije. “Ze worden in gevangenissen gestopt en gemarteld. Mensen worden zonder beschuldiging vastgehouden. Sommigen zitten al drie jaar zonder aanklacht vast. Totaal onschuldig.”
Waarom worden Gülenaanhangers vervolgd in Turkije?
Fethullah Gülen is een invloedrijke Turkse geestelijke met aanhangers over de hele wereld. Hij predikt via eigen scholen, bedrijven en media een eigen uitleg van de islam. Critici zeggen dat zijn beweging af wil van het secularisme of dat die van Turkije een islamitische staat wil maken.
Sinds 1999 verblijft Gülen in ballingschap in de Verenigde Staten. De Turkse overheid van president Erdogan verdenkt hem ervan het brein te zijn achter de mislukte coup in 2016. Ze zien de Gülenbeweging daarom als een terroristische organisatie. Zelf blijft Gülen herhalen dat hij daar niet bij betrokken was.
Uit verschillende internationale rapporten over de situatie in Turkije blijkt dat veel aanhangers van de Gülenbeweging in Turkije worden opgepakt of ontslagen.
In Nederland vroeg Metin een verblijfsvergunning aan via de IND. Om zijn verhaal te checken, huurde de Nederlandse ambassade een advocaat in, Yilmaz S. Het is een normale procedure dat de ambassades in Turkije hiervoor advocaten inhuren. Maar Yilmaz S werd opgepakt, en met hem werden alle vertrouwelijke dossiers van de Turkse vluchtelingen in beslag genomen.
Gevoelige informatie uit Nederland
Midden-Oostencorrespondent Olaf Koens: “Yilmaz S. werkte voor onder meer de Duitse en de Nederlandse ambassade. En hij had toegang tot gevoelige dossiers, belastend voor de betrokkenen in Nederland en hun familieleden hier in Turkije.
Maar Yilmaz S. werd door de Turken gevolgd, en uiteindelijk opgepakt op verdenking van spionage. Problematisch, want daarmee hebben de Turkse autoriteiten toegang gekregen tot de gevoelige informatie uit Nederland. Met alle gevolgen van dien.”
Toen Metin hoorde dat in Turkije onderzoek naar hem zou worden gedaan, maakte hij al bezwaar. Maar volgens zijn advocaat zou zijn informatie veilig zijn. Nu blijkt dat zijn angst terecht was. Hij heeft een brief van de IND gekregen waarin staat dat zijn dossier in handen is van de Turkse overheid.
In de brief staat: “U moet er ernstig rekening mee houden dat uw gegevens bekend zijn geraakt bij de Turkse autoriteiten, vanwege de arrestatie van een advocaat die onder andere werkzaamheden verrichtte voor de Nederlandse ambassade in Turkije.”
Turkse asielaanvragen
In 2015 waren er 56 Turkse asielaanvragen. In 2016, het jaar van de mislukte coup, verviervoudigde het naar 235. In 2017 waren het er 481, en in 2018 vroeg een recordaantal van 1382 Turken asiel aan in Nederland. Dat is 5 procent van het totaal aantal aanvragen in Nederland. Daarmee staat Turkije in de top 5 van landen waaruit de meeste asielaanvragen komen. Dit jaar zijn tot nu toe 1159 verzoeken gedaan
Bron: IND
Uitleg van staatssecretaris
D66 wil uitleg over de kwestie van staatssecretaris Broekers-Knol (asiel). De partij wil weten hoeveel dossiers in handen zijn gekomen van de Turkse overheid en hoe de staatssecretaris ervoor gaat zorgen dat vluchtelingen als Metin veilig zijn. D66-Kamerlid Jan Paternotte: “Het zijn mensen die vluchten naar Nederland. Dan moet je heel voorzichtig omgaan met hun persoonsinformatie. En ervoor zorgen dat die zeker niet in handen komt van de regering waarvoor ze juist zijn gevlucht.”
Hij stelt voor anoniem informatie uit Turkije te gaan halen. “Je moet zorgen dat die persoonsgegevens daar niet zo makkelijk beschikbaar zijn voor de Turkse regering.”
Ondanks de angst waarin Metin nu leeft, heeft hij ook weer een beetje hoop. Hij is bezig zijn gezin, dat hij al meer dan drie jaar niet heeft gezien, naar Nederland te halen.
NOS 06.12.2019 Nederlandse IS-vrouwen in Syrië stappen naar de Hoge Raad om terugkeer naar Nederland af te dwingen. Het is nog niet duidelijk wanneer de cassatiezaak dient. Advocaat André Seebregts hoopt op een spoedprocedure; in dat geval zou de zaak al volgende maand kunnen worden behandeld.
De rechtbank bepaalde eerder al dat de Nederlandse overheid zich moet inspannen om IS-kinderen terug te halen, mogelijk met de moeders. Maar het gerechtshof haalde later een streep door dat vonnis; het vindt dat de rechter niet op de stoel van de politiek moet gaan zitten.
Marteling
Advocaat Seebregts vraagt zich af of de politiek dit besluit in redelijkheid heeft genomen. Volgens hem lopen kinderen en hun moeders het risico om gemarteld te worden door het leger van president Assad. “Zijn troepen zitten rond de kampen en kunnen daar zo naar binnen”, zei hij in het NOS Radio 1 Journaal. “Troepen van Assad hebben eerder kinderen gemarteld en gedood.”
Een rechter kan in dit geval ingrijpen en de moeders en kinderen terughalen naar Nederland, aldus Seebregts.
Winter
Verder wijst de advocaat erop dat kinderen van IS-moeders dreigen te sterven nu het winter is. Vorige winter zijn volgens hem ook veel kinderen omgekomen door de kou.
Telegraaf 06.12.2019 Nederlandse IS-vrouwen die verblijven in detentiekampen in Noord-Syrië hopen dat de Hoge Raad snel een besluit neemt over hun terugkeer naar Nederland. Hun advocaat André Seebregts stapt namens de 23 vrouwen en hun 56 kinderen naar de hoogste rechtbank, zo bevestigt de raadsman. De raad neemt normaliter ruim de tijd voor procedures, maar Seebregts denkt dat er al in januari een vonnis kan volgen.
„In uitzonderlijke gevallen kan het heel snel gaan. We spannen een kort geding aan omdat het buitengewoon dringend is.” Seebregts waarschuwt voor de komst van de troepen van de Syrische president Bashar al-Assad. „Kinderen dreigen gefolterd te worden en er is erg veel geweld van de zijde van andere vrouwen in het kamp. En de winter komt eraan; vorige winter zijn er veel kinderen gestorven.”
De rechtbank bepaalde in november dat de Staat binnen twee weken al het nodige moest doen om in ieder geval de kinderen te repatriëren. Voor de volwassenen bestaat die verplichting niet. De Staat ging in hoger beroep en kreeg gelijk. Het hof bepaalde dat de rechter niet op de stoel van de politiek mag gaan zitten.
AD 06.12.2019 Nederlandse IS vrouwen wenden zich tot de allerhoogste rechter om hun eigen terugkeer en die van hun kinderen naar ons land af te dwingen. In cassatie hopen hun advocaten aan te tonen dat de rechtbank het niet kan maken ze in detentiekampen in Syrië aan hun lot – en mogelijk martelingen – over te laten.
De advocaten denken dat de vrouwen kans maken door in cassatie te gaan en dringen aan op een snelle behandeling. Die vindt alleen bij uitzondering plaats, meestal duren procedures bij de Hoge Raad lang. Advocaat André Seebregts doet het woord: ,,Op zijn vroegst zou er dan in januari een uitspraak komen.”
Kinderen staan op het punt te sterven, de winter komt er weer aan, aldus Advocaat André Seebregts.
Het is de laatste stap in het proces dat namens 23 bruiden van IS en hun 56 kinderen is aangespannen. In eerste instantie oordeelde de rechter twee weken na de zitting in het kort geding dat de kinderen moeten worden teruggehaald, desnoods door ook hun moeders mee te nemen.
Hoewel de vrouwen hun recht op hulp van de staat hebben verspeeld, moeten hun foute beslissingen de rechten van de kinderen niet in de weg staan, aldus de rechter. Nederland moet aangeboden hulp accepteren, maar hoeft geen eigen mensen in gevaar te brengen om de vrouwen hierheen te krijgen.
Hoger beroep
Een tweede rechter zette in hoger beroep vrijwel meteen een streep door die uitspraak. De rechtbank kan niet op de stoel van de politiek gaan zitten, zo oordeelde hij, precies zoals de staat had betoogd.
Maar daar valt volgens Seebregts veel op af te dingen. Hij en de andere advocaten betwisten vooral of Nederland ‘in redelijkheid tot beleid is gekomen’. ,,Kinderen staan op het punt te sterven, de winter komt er weer aan. President Assad komt dichterbij, wat betekent dat de vrouwen en kinderen gemarteld dreigen te worden. Een rechter kan ingrijpen bij een uitzicht op foltering.”
Marteling
Dat kan ook als marteling al heeft plaatsgevonden. In de zaak van de Nederlands-Pakistaanse terreurverdachte Sabir K. vroeg Amerika om uitlevering, nadat K. was teruggekeerd naar Nederland na marteling in een Pakistaans gevangenencomplex. Hardnekkige aanwijzingen dat Amerikaanse autoriteiten een rol hadden gespeeld bij de overdracht aan de Pakistaanse inlichtingendienst, wetende dat hij zou worden gefolterd, zorgde dat de rechter een streep zette door uitlevering.
,,Het is niet zo dat de politiek carte blanche heeft. Maar door deze uitspraak in het hoger beroep komt het daar wel heel dichtbij in de buurt’’, zegt Seebregts. Het ministerie van Justitie en Veiligheid wil niet reageren op de ontwikkeling, ‘omdat de zaak dan opnieuw onder de rechter is’, laat een woordvoerder weten.
NU 27.11.2019 IS-strijders die momenteel vastzitten in de Koerdische gevangeniskampen in Syrië worden wat de Syrische president Bashar Al Assad betreft berecht in lokale rechtbanken die gespecialiseerd zijn in terrorismezaken. Dat zegt Al Assad woensdag tegenover het Franse weekblad Paris Match.
“Alle terroristen die zich bevinden in gebieden die onder controle staan van de Syrische staat zullen onderworpen worden aan de Syrische wet”, aldus de dictator.
Het is nog onduidelijk wat dat betekent voor het lot van de Europese IS-gangers in de Syrische kampen, onder wie 55 Nederlanders en 95 Nederlandse kinderen.
Onlangs won de Nederlandse staat het hoger beroep in de zaak die draaide om de verplichting om 19 Nederlandse vrouwen en 56 Nederlandse kinderen uit de Syrische kampen terug te halen.
Het gerechtshof in Den Haag stelde de Staat in het gelijk en vindt dat de Nederlandse staat niet gedwongen kan worden om de vrouwen en kinderen te repatriëren, omdat dat een politieke afweging is.
Kabinet wil banden met Al Assad niet aanhalen
Het huidige kabinetsbeleid houdt in dat Nederlandse uitreizigers niet actief worden opgehaald uit Syrië. Het kabinet vindt het gebied te gevaarlijk om Nederlandse diplomaten en militairen naartoe te sturen en ziet liever dat de Syriëgangers in Irak berecht worden.
Of dat ook zal gebeuren, valt te bezien. De Irakezen hebben in een eerder stadium aangegeven niets te voelen voor het verzoek. Intussen dreigen de Nederlanders die vastzitten in handen te komen van Al Assad.
Wat het CDA betreft is dat een reden om de diplomatieke banden met het regime van Al Assad te herstellen. Minister Stef Blok (Buitenlandse Zaken) zei in een interview met NU.nl echter dat een herstel van de relaties met Al Assad uitgesloten is, ook niet als Nederlandse IS’ers in handen van Al Assad vallen.
‘Koerden moeten controle Noord-Syrië overdragen aan Al Assad
Al Assad wordt in het vraaggesprek met Paris Match gevraagd naar de deal die hij heeft gesloten met de Koerdische strijdkrachten die tot voor kort met steun van de VS het noorden van Syrië controleerden.
De Koerden golden jarenlang als bondgenoten van de westerse coalitie in de strijd tegen IS. De duizenden IS’ers die zijn gevangengenomen, zijn vervolgens vastgezet in kampen die bewaakt worden door de Koerden. Naar schatting worden er meer dan tienduizend Syrische en Iraakse IS’ers en ongeveer tweeduizend buitenlandse IS’ers, onder wie ook Europeanen, vastgehouden in de Koerdische kampen.
Nadat de Amerikaanse president Donald Trump kort geleden de Amerikaanse troepen uit Syrië terugtrok en Turkije de aanval tegen de Koerden in Syrië inzette, wendden de Koerden zich tot Rusland en Al Assad voor bescherming die zij tot voor kort van de Amerikanen kregen. Wat Al Assad betreft komt de bescherming met een prijs: uiteindelijk zullen de Koerden de controle over het gebied in het noorden van Syrië moeten overdragen aan Al Assad, lichtte hij eerder toe.
In Syrië en Irak verblijven ongeveer 1400 IS-kinderen van wie minstens één ouder EU-burger is, zei EU-commissaris Julian King (Veiligheid) onlangs. Ⓒ ZUMAPRESS.com
Telegraaf 26.11.2019 EU-landen moeten kinderen met hun nationaliteit uit de kampen in Noordoost-Syrië terughalen. Een grote meerderheid van het Europees Parlement (495 tegen 58) riep woensdag de 28 lidstaten daartoe op.
De EU zou daarbij een coördinerende rol moeten spelen. De oproep is onderdeel van een niet-bindende resolutie ter gelegenheid van de dertigste verjaardag van het VN-Verdrag voor de Rechten van het Kind.
Saskia Bricmont van de Europese Groenen hekelde het gebrek aan actie van de EU-landen. Volgens haar zitten enkele honderden Europese ’jihadistenkinderen’, van wie de meesten jonger dan 5 jaar, onder erbarmelijke omstandigheden in kampen in het noordoosten van Syrië. In sommige gevallen worden hulporganisaties die kinderen willen repatriëren door hun overheid tegengewerkt, stelt zij.
In Syrië en Irak verblijven ongeveer 1400 IS-kinderen van wie minstens één ouder EU-burger is, zei EU-commissaris Julian King (Veiligheid) onlangs. Hij verwelkomde het besluit van sommige lidstaten om kinderen terug te halen en wees erop dat de Europese Commissie behulpzaam kan zijn. De Nederlandse regering wil vanwege de risico’s geen kinderen van IS-strijders terughalen. Volgens de AIVD verblijven 90 kinderen met een Nederlandse link in Syrisch-Koerdische kampen of detentie.
NU 26.11.2019 Een rechtbank in Turkije heeft twee Nederlandse Syriëgangers vrijgesproken van lidmaatschap van terreurgroep IS, meldt de NOS. De rechter meent dat er te weinig bewijs is tegen Souad D. en Loes F. De twee vrouwen woonden jarenlang in het door IS zelfverklaarde kalifaat.
De advocaat van D., Yasar Özdemir, bevestigt de vrijspraak aan de NOS. Wel loopt er nog een hoger beroep.
Als de twee vrouwen ook in hoger beroep worden vrijgesproken kan dat eventuele vervolging in Nederland bemoeilijken, omdat verdachten die in het buitenland zijn vrijgesproken niet opnieuw mogen worden vervolgd voor hetzelfde vergrijp.
D. en F. zijn in Syrië getrouwd met een Nederlandse IS-strijder uit Amersfoort. Zelf zeggen ze dat hun man, Baraa Ahmad, niet meer is aangesloten bij IS.
In afwachting van hoger beroep mogen de twee vrouwen Turkije niet verlaten. De uitspraak hiervan wordt volgens hun advocaat binnen een paar maanden verwacht.
Naar verwachting worden D. en F. na het hoger beroep in Turkije teruggestuurd naar Nederland. Twee IS-vrouwen die onlangs door Turkije naar Nederland werden teruggestuurd, werden direct na aankomst op Schiphol aangehouden.
NOS 26.11.2019 Een rechtbank in Turkije heeft twee Nederlandse Syriëgangers, Souad D. en Loes F., vrijgesproken van lidmaatschap van terreurgroep IS. Volgens de rechter is er onvoldoende bewijs tegen de twee vrouwen, die jarenlang in het zelfverklaarde kalifaat van IS woonden. In afwachting van hoger beroep mogen ze Turkije niet uit.
Advocaat Yasar Özdemir, die D. bijstaat, bevestigt dat de vrouwen zijn vrijgesproken in Turkije en dat er nog een hoger beroep loopt. Hij verwacht binnen een paar maanden een uitspraak.
Mochten de twee vrouwen uit Franeker en Geleen ook in hoger beroep in Turkije worden vrijgesproken van lidmaatschap van een terreurbeweging, dan bemoeilijkt dat een eventuele vervolging in Nederland. Wettelijk mogen verdachten die in het buitenland zijn vrijgesproken niet opnieuw worden vervolgd voor hetzelfde vergrijp.
Baghouz
D. en F. zijn in Syrië getrouwd met een Nederlandse IS-strijder uit Amersfoort, Baraa Ahmad. Hoewel ze zeggen dat hun man afstand had genomen van de terreurgroep, leefden ze jarenlang in het hart van het ‘kalifaat’.
De eerste jaren woonden ze in Raqqa, destijds de hoofdstad van de terreurbeweging. Later verbleven ze in de oostelijke stad Baghouz, het laatste bolwerk van IS, waar kort voor de val van het kalifaat vooral de meest geharde strijders zich ophielden. Tijdens het slotoffensief om Baghouz sloegen F. en D. op de vlucht.
Turkije zette onlangs twee IS-vrouwen op het vliegtuig naar Schiphol, waar ze direct na aankomst zijn aangehouden. De verwachting is dat Souad D. en Loes F. na het hoger beroep in Turkije eveneens worden teruggestuurd naar Nederland.
NU 22.11.2019 De Nederlandse Staat hoeft zich toch niet in te spannen om 56 kinderen en hun negentien moeders vanuit Syrië naar Nederland te halen. Hiermee is het door de Staat aangespannen spoedappel door het gerechtshof in Den Haag vrijdag gegrond verklaard.
Nederland kan volgens het hof niet gedwongen worden om de vrouwen en kinderen te repatriëren, omdat het gaat om een politieke kwestie.
“Het kabinet heeft op het vlak van nationale veiligheid en buitenland een ruime mate van beleidsvrijheid”, laat een persrechter weten aan NU.nl. “Daar zitten grenzen aan, maar die zijn volgens het hof in deze zaak niet overschreden.”
Volgens het huidige kabinetsbeleid worden Nederlandse uitreizigers niet actief opgehaald uit Syrië. Het kabinet wil Nederlandse ambtenaren niet in gevaar brengen door ze naar een onveilig gebied te sturen.
De uitspraak van het hof is een teleurstelling voor de vrouwen en hun familieleden. Zij spanden het kort geding aan omdat zij onder erbarmelijke omstandigheden in detentiekampen in Syrië verblijven.
De rechtbank onderschreef dit eerder en vond dat de overheid zich moest inspannen om in ieder geval de kinderen terug te halen naar Nederland. Als de Koerden, die de leiding hebben over de kampen, de kinderen alleen samen met hun moeders zouden laten vertrekken, moest ook geprobeerd worden hen op te halen.
Met de uitspraak van het hof is die inspanningsverplichting tenietgedaan. Er is nog wel een mogelijkheid om tegen de uitspraak in cassatie te gaan.
Rutte wil uitspraak eerst bestuderen
Premier Markt Rutte liet in in eerste reactie weten de uitspraak eerst te willen bestuderen voordat hij daar inhoudelijk op ingaat. Wel noemt hij het “mooi als we gelijk krijgen”.
Minister van Justitie en Veiligheid Ferd Grapperhaus zegt de uitspraak van het hof als ondersteuning van het kabinetsbeleid te zien.
“We zijn altijd helder geweest. Deze vrouwen hebben zelf de keuze gemaakt om, al dan niet met hun minderjarige kinderen, uit te reizen naar IS-gebied en zich aan te sluiten bij een terroristische organisatie”, aldus Grapperhaus. “Het kabinet haalt de vrouwen en hun kinderen niet actief terug uit dit gebied.”
Het kabinet ziet het liefst dat de vrouwen in de regio berecht worden. Irak heeft al laten weten daar voorlopig nog niet aan te willen voldoen.
Overheid kan ook besluiten tot afnemen Nederlanderschap
Personen met de Nederlandse nationaliteit die zich melden bij een Nederlandse ambassade worden wel naar ons land teruggestuurd.
Bij personen met een dubbele nationaliteit kan het Nederlanderschap worden afgepakt. Dat gebeurde onlangs bij een vrouw die zich meldde bij de Nederlandse ambassade in Turkije. Zij beschikt ook over de Marokkaanse nationaliteit, maar werd ondanks een verzoek van Nederland aan Turkije om haar niet naar Nederland te sturen toch op een vliegtuig naar Schiphol gezet. Daar werd ze dinsdag aangehouden.
Vrijdag werd besloten om haar voor zeker veertien dagen langer vast te zetten. Ook voor een vrouw van 25 jaar uit Apeldoorn, die zich eveneens bij de ambassade in Turkije had gemeld, blijft vastzitten.
NOS 22.11.2019 De Nederlandse staat hoeft IS-vrouwen en hun kinderen in kampen in het noordoosten van Syrië niet terug te halen. Dat heeft het gerechtshof in Den Haag bepaald in een spoedappel dat was ingesteld door de ministers Blok en Grapperhaus.
In een kort geding oordeelde de rechter tien dagen geleden dat de Staat zijn best moet doen om in elk geval de kinderen terug te halen. Het zou onrechtmatig zijn om dat niet te doen. Die uitspraak is nu dus teruggedraaid.
De zaak draait om 23 IS-vrouwen en 56 kinderen die verblijven in de kampen Al-Hol en Al-Roj in noordoost-Syrië. De landsadvocaat had bepleit dat de rechter afzijdig moet blijven in de kwestie, omdat het kabinet en het parlement de politieke afwegingen in deze specifieke situatie moeten maken.
Beladen zitting
“De rechter zegt eigenlijk hetzelfde als de landsadvocaat vanochtend zei: dit is politiek, dit is beleid dat door het kabinet wordt gemaakt en een rechter hoort daar niet over te oordelen”, zegt verslaggever Mattijs van de Wiel. De rechter kan volgens het hof alleen in uitzonderlijke gevallen bepalen dat de staat onrechtmatig handelt. Van zo’n uitzondering is hier dus geen sprake.
“Het was een beladen zitting”, vertelt Van de Wiel. “Met een zaal vol familieleden van vrouwen die zijn uitgereisd. Veel van die mensen zeggen: mijn dochter of nicht is helemaal geen terrorist. Deze mensen waren muisstil toen ze het aanhoorden, want zij willen hun kleinkinderen zien en hadden al hun hoop hierop gevestigd. Ze gingen weg zonder commentaar te geven.”
Een vader reageert zeer teleurgesteld en weet niet hoe deze uitspraak zal aankomen bij zijn dochter.
‘De kans bestaat dat ze nu over de hekken gaan klimmen’
Jezidi’s in ons land reageren juist tevreden op de uitspraak. De etnische en religieuze minderheidsgroep werd vooral in Irak hard getroffen door IS. Veel mannen werden vermoord. Vrouwen en meisjes van de jezidi’s werden verkracht en tot slaaf gemaakt door leden van IS.
Jezidi’s in ons land zijn blij met deze uitspraak
Minister Grapperhaus toonde zich in een eerste reactie tevreden. “Ik zie de uitspraak van het hof als ondersteuning van het kabinetsbeleid. We zijn altijd helder geweest. Deze vrouwen hebben zelf de keuze gemaakt om al dan niet met hun minderjarige kinderen naar IS-gebied uit te reizen en zich aan te sluiten bij een terroristische organisatie. Het kabinet haalt hen niet actief terug uit dit gebied.”
Telegraaf 22.11.2019 De Nederlandse Staat hoeft zich niet in te spannen om de 56 kinderen van IS-vrouwen terug te halen. Ook voor de moeders zelf hoeft Nederland niet in actie te komen. Dat oordeelde de voorzieningenrechter in Den Haag vrijdag in hoger beroep. Daarmee gaat een streep door de uitspraak van vorige week. Toen beval de rechter Nederland nog om de kinderen te gaan halen.
Volgens de landsadvocaat moet de rechter zich niet bemoeien met buitenlands beleid – daar gaan het kabinet en de Tweede Kamer over, zeker waar het wespennesten betreft als Noord-Syrië. De rechter gaat in die argumentatie mee. Dat is een meevaller voor het kabinet.
De vrouwen vragen Nederland om hen te komen halen, maar dat ligt op het terrein van de betrokken ministeries, stelt de rechter. „De staat heeft hierin beleidsvrijheid. Dat betekent dat de rechter, zeker in kort geding, zeer terughoudend moet zijn.”
Vorige week oordeelde de rechter nog in kort geding dat Nederland zich wel degelijk moet inspannen om de kinderen terug te halen. De families van de IS-vrouwen staan nu weer met lege handen. Veel van hen waren boos en in tranen. Ze hadden al hun hoop gevestigd op deze uitspraak. Er zijn op korte termijn geen mogelijkheden meer bij een hogere rechter.
De kinderen hebben allen de Nederlandse nationaliteit en zijn jonger dan twaalf jaar, de meesten zelfs onder de zes jaar. De vrouwen zijn de afgelopen jaren uitgereisd naar het strijdgebied in Syrië of Irak waar Islamitische Staat het voor het zeggen had. Ze zitten nu vast in kampen die door de Koerden worden beheerd.
Ze willen terug naar Nederland, maar het kabinet weigert ze actief terug te halen. Het regeringsbeleid is nog steeds dat Nederland geen Nederlanders terughaalt uit Syrië. Alleen wie erin slaagt om een diplomatieke post te bereiken, kan eventueel hulp krijgen.
„Voor de families is het misschien lastig te begrijpen waarom Nederland niets wil doen voor deze vrouwen en kinderen”, legde de landsadvocaat vrijdagochtend uit. „Maar de Staat moet een afweging maken tussen abstracte belangen als nationale veiligheid en internationale betrekkingen en concludeert dat Nederland op dit moment daar geen actie wil ondernemen.
Nederland zet niet zomaar alle andere belangen opzij als iemand zegt: het valt hier toch tegen, haal me maar terug. Dit is nou eenmaal de harde kant van buitenlands beleid.”
Volgens advocaat Tom de Boer (namens de vrouwen) heeft de Nederlandse staat zich de afgelopen maanden achter steeds weer nieuwe valse argumenten verscholen om maar niets te hoeven doen. Zelfs nadat de rechter vorige week bepaalde dat Nederland zijn best moet doen om de kinderen terug te halen.
Zijn collega André Seebregts benadrukte dat Nederland wel degelijk de belangen van de kinderen en de vrouwen in het oog moet houden. De situatie in de kampen verslechtert steeds verder. De winter staat voor de deur, net als de troepen van Assad die niet terugdeinzen voor moord en verkrachting van kinderen. Dan zijn er nog de ultra-radicale Russische en Tsjetsjeense IS-vrouwen die een islamitisch schrikbewind uitoefenen over het kamp.
Voor Nederland is het echter te gevaarlijk om een ophaalexpeditie te sturen naar het onoverzichtelijke gebied, stelde de landsadvocaat. Seebregts vond dat onzin. „De Denen hebben eergisteren nog een weeskind opgehaald.” Een onvergelijkbare actie, aldus de landsadvocaat. „Bij de Denen ging maar om één weeskind, niet om om 23 vrouwen en 56 kinderen.”
Premier Mark Rutte heeft aan het begin van zijn wekelijkse persconferentie laten weten dat hij de uitspraak nog goed moet bestuderen. „Het is op zich mooi als we gelijk krijgen.”
Reactie minister Grapperhaus
Minister Grapperhaus (Justitie en Veiligheid) wil de uitspraak bestuderen. „Maar ik kan zeggen dat ik de uitspraak als ondersteuning van het kabinetsbeleid zie. We zijn altijd helder geweest. Deze vrouwen hebben zelf de keuze gemaakt om, al dan niet met hun minderjarige kinderen, uit te reizen naar IS-gebied en zich aan te sluiten bij een terroristische organisatie”, zegt de CDA-bewindsman. „Het kabinet haalt de vrouwen en hun kinderen niet actief terug uit dit gebied.”
AD 22.11.2019 Nederland hoeft 23 IS-vrouwen en hun 56 kinderen niet op te halen uit detentiekampen in Noord-Syrië. Het Gerechtshof in Den Haag heeft zojuist een eerdere uitspraak van de rechtbank Den Haag vernietigd. Die rechtbank oordeelde twee weken geleden dat de Nederlandse staat de kinderen wel moest terughalen, ook als dat betekende dat hun moeders mee zouden komen.
De beslissing om de IS-gezinnen wel of niet op te halen is aan de politiek en niet aan de de rechter, zo oordeelde het Gerechtshof vanmiddag. ,,Het is duidelijk dat de vrouwen en kinderen onder erbarmelijke omstandigheden leven. Het gaat dus om fundamentele rechten van de kinderen: om het recht van leven en ontwikkeling.”
Het Hof is echter ook van mening dat de staat beleidsvrijheid heeft en de rechter daarom terughoudend moet zijn. ,,Het is aan de politiek, niet aan de rechter om over erbarmelijke omstandigheden te oordelen.” Daarom wees het Gerechtshof alle vorderingen van de vrouwen af.
Dat is een opvallende beslissing, omdat de rechtbank in Den Haag eerder deze maand in een kort geding besloot dat het Nederlandse kabinet een ‘inspanningsverplichting’ heeft om ervoor te zorgen dat 56 kinderen van Nederlandse IS’ers terug worden gehaald uit de detentiekampen in Noord-Syrië waar ze nu verblijven.
Het is niet de schuld van de kinderen dat ze daar beland zijn, aldus de rechter. Voor hun 23 moeders die in dezelfde kampen zitten, gold die verplichting niet. Als de moeders mee zouden moeten komen met hun kinderen, omdat de Koerden de kinderen niet alleen laten vertrekken, dan is dat maar zo, stelde de rechtbank.
Politiek
Door dat oordeel staat met de uitspraak van vandaag dus een dikke streep. Tot grote teleurstelling van de tientallen familieleden in de rechtszaal. Zij beseffen dat het nu weer volslagen onduidelijk is wanneer ze hun kleinkinderen, neefjes en nichtjes weer zullen zien. Als dat ooit al gebeurt.
Het lot van de IS-vrouwen ligt nu deels weer in de handen van de politiek. Het kabinet en Kamermeerderheid zijn daar niet van plan actie te ondernemen om de vrouwen en kinderen op te halen, zo is het standpunt.
Al zegt premier Rutte dat hij de uitspraak eerst nog wil bestuderen. Het huidige beleid is dat Nederland IS’ers pas actief helpt terug te keren naar Nederland als ze zichzelf melden op een ambassade of consulaat in Turkije of Irak.
Van daaruit worden zij teruggevlogen naar Schiphol en daar aangehouden, vastgezet en berecht. De kinderen gaan dan naar familie of een pleeggezin. Eerder deze maand doken er bij de Nederlandse ambassade in Ankara nog twee vrouwen op die waren ontsnapt uit een Syrisch detentiekamp. De kans dat meer vrouwen dat nu gaan proberen is groot.
‘Terughalen ook risico’
Dat het kabinet echt niet wil dat de Nederlandse jihadvrouwen en hun kinderen terugkomen werd vandaag in de Haagse rechtbank wederom duidelijk. ,,Ook terughalen van alleen de kinderen is ook een risico, dat kan tot wrok leiden bij de vrouwen en familie.” Familieleden en advocaten van de vrouwen vinden dat terughalen juist wel moet én kan. ,,Denemarken heeft 48 uur geleden nog kinderen opgehaald in Syrië.”
Maar, zo oordeelde de rechtbank, als de Koerdische bewakers van de kampen de kinderen alleen willen meegeven als de moeders meegaan, dan moet Nederland ook de moeders terugnemen. De rechtbank stelde echter ook dat de situatie ter plekke wel veilig genoeg moet zijn voor Nederlandse militairen of ambtenaren om de vrouwen en kinderen op te halen.
Het kabinet is tegen dat oordeel in beroep gegaan omdat het van oordeel blijft dat Nederland de vrouwen en kinderen alleen verder kan helpen als ze zichzelf melden bij een Nederlandse ambassade of consulaat in Turkije of Irak. De vrouwen kunnen daar uit zichzelf moeilijk komen: de kampen worden bewaakt en alleen met behulp van smokkelaars kunnen ze in Turkije of Irak komen.
‘Ze wisten waar ze heen gingen’
De landsadvocaat betoogde vanochtend dat de rechter eigenlijk helemaal niet over het wel of niet terughalen van de vrouwen en kinderen gaat: het is een politieke beslissing. ,,Het heeft onder meer gevolgen voor het buitenlands beleid van Nederland en daar gaat de politiek over.”
De Nederlandse Staat stelde aan het begin van het hoger beroep in Den Haag dat de vrouwen ‘precies wisten waar ze heen gingen’. ,,Want ook toen er nog geen kalifaat was (voor 2014), was er al een jihadistische strijd aan de gang. Ze hadden in Nederland een keuze hoe hun leven vorm te geven. Ze hebben die keus gemaakt”, aldus de landsadvocaat.
,,De vrouwen hebben zichzelf in gevaarlijke omstandigheden gebracht en vragen pas nu ze in kampen zitten om repatriëring van zichzelf en hun kinderen.” Daar komt bij, meldt de advocaat, dat in Syrië 5,6 miljoen kinderen onder slechte omstandigheden leven, nog meer mensen hebben humanitaire hulp nodig.
De Staat vindt ook dat er van de vrouwen net zoveel dreiging uitgaat als van de mannen. ,,Inlichtingendienst AIVD wijst er op dat deze vrouwen lang in strijdgebied zijn geweest, gemiddeld drie jaar. Ook na terugkomst blijft de vraag of ze afscheid nemen van jihadistisch gedachtegoed.
Ze zijn een bedreiging voor de nationale veiligheid.” Er is dan ook geen enkel West-Europees land dat beleid heeft om de vrouwen actief terug te halen. Er zijn enkele weeskinderen teruggehaald, vanwege humanitaire redenen, stelt de advocaat.
De Staat ziet de kinderen als slachtoffer van de keuzes van hun ouders. Het alleen terughalen van de kinderen is ook een risico, stelt de landsadvocaat. ,,,Dan kan wrok ontstaan bij vrouwen die achterblijven of familieleden hier.” Familieleden zien dat duidelijk anders, zij lachen om de opmerking van de advocaat.
De landsadvocaat: ,,We kunnen begrijpen dat familieleden nu denken: omdat de Staat iets niet doet, gaan mijn kinderen en kleinkinderen straks dood. Dat is moeilijk, zeker omdat daar het abstracte belang van de staat tegenover staat. Maar repatriëring is een politieke beslissing.” De rechter gaat daar dus, volgens de landsadvocaat, niet om.
Vrees voor martelingen
Advocaat Seebregts, die de vrouwen bijstaat, wijst erop dat Denemarken eerder deze week nog twee weeskinderen heeft opgehaald in het gebied. ,,Dus wat Nederland te gevaarlijk vindt, hebben de Denen 48 uur geleden nog gedaan.” Ook vrezen de advocaten dat het Syrische leger de controle over de kampen gaat overnemen.
,,De Syrische inlichtingendiensten zullen zeker met die vrouwen willen praten. En we weten wat dat kan inhouden.” De advocaat doelt daarmee op de slechte reputatie die het Syrische regime heeft wat betreft mensenrechten.
De inlichtingendiensten zijn vaak beschuldigd van (seksuele) mishandeling en marteling. Ook van kinderen. ,,Er zijn hier vandaag veel ouders en andere familieleden, ze hebben ook foto’s doorgestuurd van de kinderen in de kampen. Die hopen ze snel weer te kunnen zien.”
Seebregts vraagt de rechtbank ook nog extra te kijken naar de zaak van de Amsterdamse Chadia B. Zij heeft geen kinderen, maar wel zware psychische klachten als psychoses. Ze is zwaargewond geraakt en mist nu een voet.
Door haar psychische problemen moeten andere vrouwen haar verzorgen. ,,Ze ligt in een tent in haar eigen uitwerpselen, kinderen gooien stenen naar haar. Haar situatie is, zo mogelijk, nog schrijnender dan die van de anderen.”
Rutte over uitspraak IS-vrouwen: ik vind het natuurlijk niet vervelend om gelijk te krijgen, maar ik zeg altijd dat we de uitspraak eerst willen bestuderen. Dat zeg ik ook als we verliezen, dus dat zeg ik nu ook. #isvrouwen
RTL 22.11.2019 De Nederlandse staat hoeft er niet alles aan te doen om IS-vrouwen en hun kinderen terug te halen uit kampen in Syrië. Dat besluit is aan de politiek en niet aan de rechter, heeft het gerechtshof vanmiddag besloten.
Het oordeel van de rechtbank wordt daarmee vernietigd. Die had eerder bepaald dat de overheid zich moet inspannen voor IS-kinderen, maar stelde de overheid niet verplicht om IS-vrouwen terug te halen.
Tijdens zijn wekelijkse persmoment reageerde premier Mark Rutte vanmiddag tevreden op de uitspraak. Hij wilde er verder niet te diep op ingaan. “Wij werken aan de mogelijkheid tot berechting in de regio. Dat is onze stip aan de horizon. Berechting in de regio is buitengewoon complex, maar niet onmogelijk.”
“Het Kabinet zal het gemotiveerd arrest inhoudelijk bestuderen. Maar ik kan in eerste reactie zeggen dat ik de uitspraak van het Hof als ondersteuning van het kabinetsbeleid zie. We zijn altijd helder geweest.”
Hij vervolgt: “Deze vrouwen hebben zelf de keuze gemaakt om, al dan niet met hun minderjarige kinderen, uit te reizen naar IS-gebied en zich aan te sluiten bij een terroristische organisatie. Het kabinet haalt de vrouwen en hun kinderen niet actief terug uit dit gebied.”
Het kort geding was aangespannen namens 23 vrouwen en hun 56 kinderen, die vastzitten in twee kampen in het noorden van Syrië. Ze zitten daar onder schrijnende omstandigheden. Volgens hun advocaat is er hier absoluut geen sprake van een politiek belang, wat door de Staat wel betoogd wordt. “Het gaat om hun individuele belangen, zij lopen schade op door het handelen van de Staat.”
Kinderombudsvrouw Margrite Kalverboer zegt vrijdag in een reactie dat ze het kabinet meerdere malen heeft opgeroepen om zich tot het uiterste in te spannen om de Nederlandse kinderen in Syrische kampen terug te halen naar Nederland. “De vaak jonge kinderen zitten daar onder erbarmelijke omstandigheden, en de situatie lijkt te verslechteren.”
Vader IS-kinderen hoopt op terugkeer dochter en zoon uit Syrisch kamp
Jeremy kan niet wachten tot zijn dochter en zoon eindelijk weer thuis zijn. Hun moeder en zijn ex nam ze jaren geleden mee naar Syrië.
De rechter oordeelde begin vorige week in een kort geding dat de Staat er alles aan moet doen om op korte termijn de kinderen naar Nederland te halen. Voor de terugkeer van de IS-vrouwen zelf hoeft de Staat zich niet in te zetten, oordeelde de rechter.
Maar als de Koerden die de kampen bewaken de kinderen niet zonder moeders willen laten vertrekken, moet de overheid wel kijken of ze zowel moeders als kinderen kan terughalen. Dat moest ook per direct gebeuren. Als er binnen twee weken niets zou zijn gedaan, zou een dwangsom volgen.
De VS hebben herhaaldelijk aangeboden om Syriëgangers op te halen en terug te brengen naar Nederland. Het beleid van het kabinet tot nu toe was om betrokkenen niet-actief terug te halen, maar de rechter bepaalde dat dit beleid niet kan gelden voor de kinderen.
Buitenlandse Zaken laat weten dat er contact is geweest met de Amerikanen en met Europese landen maar wat er precies is besproken, zegt het ministerie niet. Ook de landsadvocaat zei vandaag dat er ‘stappen zijn gezet’, maar dat er verder niets over gezegd kan worden.
NRC 22.11.2019 De Nederlandse staat hoeft de kinderen van IS-vrouwen die in kampen in Noord-Syrië zitten, niet terug te halen. Deze uitspraak in hoger beroep is een meevaller voor het kabinet.
De staat hoeft zich niet in te spannen om 56 kinderen en 23 vrouwen terug te halen uit twee kampen uit Noord-Syrië. Dat heeft het Haagse gerechtshof vrijdagmiddag bepaald. De uitspraak kwam ongeveer anderhalf uur na de zitting, met een korte motivering. Het hof vindt dat het aan de staat is om te bepalen of de vrouwen en kinderen moeten terugkeren. Over twee weken wordt een uitgebreide toelichting gepubliceerd.
De beslissing kwam na het hoger beroep dat de staat had ingesteld inzake de mogelijke terugkeer van de kinderen en vrouwen uit Noord-Syrië. De staat was in hoger beroep gegaan tegen het vonnis in het kort geding van bijna twee weken geleden.
De voorzieningenrechter had bepaald dat de staat zich moest inspannen om de kinderen van 23 vrouwelijke uitreizigers naar Islamitische Staat terug te halen. Dit onder meer vanwege de „erbarmelijke omstandigheden” in de kampen Al-Hol en Al-Roj.
Eventueel zouden ook de vrouwen moeten terugkomen, als de Koerden niet zouden toestaan dat moeders van de kinderen werden gescheiden. Het hof bepaalde vrijdag dat het aan de staat is om te oordelen over die omstandigheden en de gevolgen daarvan voor de vrouwen en kinderen.
De uitspraak van vrijdagmiddag gaat in tegen de uitspraak van de voorzieningenrechter. Het is een grote meevaller voor het kabinet en regeringspartijen VVD en CDA. Die zijn tegen terugkeer van de moeders en kinderen.
Volgens het kabinet is het gebied te onveilig en onstabiel om tot repatriëring van de vrouwen en kinderen te kunnen overgaan. Zowel het kabinet als de regeringspartijen VVD en CDA zien in de terugkeer van met name de moeders een gevaar voor de nationale veiligheid.
„De kans is groot dat een aantal van hen niet afscheid heeft genomen van het jihadistisch gedachtengoed”, aldus de landsadvocaat vanmorgen voor het Hof. Hij wees erop dat de groep vrouwen om wie het gaat al lang in het strijdgebied zit, gemiddeld drie jaar.
Buitenlands beleid
Ook vond de advocaat namens de staat dat de rechter zich niet met het buitenlands beleid moet bemoeien. „Nederland is niet een van de actoren in het gebied”, aldus de landsadvocaat in zijn pleidooi. „Turkije, Syrië, Rusland, de Koerden en de VS zijn dat wel.”
Een rechterlijk besluit om de vrouwen en kinderen terug te halen, zou de staat dwingen met die landen te gaan onderhandelen, inclusief Syrië, waarmee Den Haag alle diplomatieke banden heeft doorbroken. Een rechter kan zoiets nooit van het kabinet eisen, dat ook nog eens gesteund wordt door een Kamermeerderheid, aldus de landsadvocaat.
De advocaten André Seebregts en Tom de Boer stelden daartegenover dat het de plicht van de staat is zijn onderdanen te beschermen tegen de zeer zware omstandigheden in de kampen, maar ook tegen marteling, verkrachting en moord.
De kans daarop is groot als de Syriërs hun invloed in het noorden van hun land uitbreiden en de kampen overnemen van de Koerden, aldus de advocaten van de moeders. Zij citeerden diverse rapporten van de VN en andere organisaties waarin beschreven staat hoe vrouwen en kinderen behandeld worden en overlijden in Syrische gevangenschap.
„De staat handelt onrechtmatig als ze niet al het mogelijke in het werk stelt om te voorkomen dat haar onderdanen dat lot treft”, betoogde advocaat De Boer.
Daarvoor wijkt ook het primaat van de staat in het buitenlands beleid, zei hij. Dat geldt eens te meer omdat de Koerden, de VS en het Rode Kruis Nederland hebben aangeboden om bij de repatriëring van de vrouwen en de kinderen te helpen. „Het recht dwingt de staat tot actie”, aldus De Boer.
Verder wees Seebregts erop dat nog deze week een vertegenwoordiger van de Deense regering in het gebied is geweest om een weeskind op te halen. „Dat geeft aan dat het gebied veiliger is dan de staat betoogt”, aldus Seebregts.
De argumenten over en weer waren verder grotendeels dezelfde als die van drie weken geleden. Net als de vorige keer was er de nodige belangstelling van de familie van de uitreizigers.
MSN 22.11.2019 De Staat hoeft Nederlandse IS-vrouwen en hun kinderen die in Noord-Syrische kampen zitten, toch niet terug te halen naar Nederland. Het hof in Den Haag haalt met deze uitspraak een streep door de uitspraak van de rechtbank begin vorige week.
Het kort geding was aangespannen namens 23 vrouwen en hun 56 kinderen, die vastzitten in twee kampen in het noorden van Syrië. Ze zitten daar onder schrijnende omstandigheden. De Nederlandse staat was in beroep gegaan.
Een vrouw met kind in het al-Hol kamp in Noord-Syrië waar IS-families zijn opgesloten. Beeld AFP
Trouw 22.11.2019 De Staat hoeft Nederlandse IS-vrouwen en hun kinderen die in Noord-Syrische kampen zitten, toch niet terug te halen naar Nederland. Het hof in Den Haag haalt met deze uitspraak een streep door de uitspraak van de rechtbank begin vorige week.
Het kort geding was aangespannen namens 23 vrouwen en hun 56 kinderen, die vastzitten in twee kampen in het noorden van Syrië, vlakbij de grens met Irak. De Nederlandse staat was in beroep gegaan.
De uitspraak is een toch nog onverwachte steun in de rug van de regering en coalitiepartijen VVD en CDA. Die willen nog altijd Nederlandse IS-strijders in de regio laten berechten, ondanks grote praktische problemen om dit te organiseren. Vooral D66 drong juist aan op berechting in Nederland, omdat deze mensen en hun kinderen anders altijd ‘onder de radar’ terug kunnen keren.
Tijdens de zitting betoogde de landsadvocaat namens de Nederlandse staat dat de rechter terughoudend moet zijn als het gaat om politieke afwegingen rond buitenlands beleid en internationale betrekkingen. Zeker bij een kort geding.
“Het beleid hangt in sterke mate af van politieke afwegingen in verband met de specifieke situatie en komt tot stand in samenspraak tussen regering en volksvertegenwoordiging. Het is niet aan de burgerlijke rechter om die afweging te maken”, aldus de landsadvocaat.
Volgens de advocaat van de vrouwen is er hier absoluut geen sprake van een politiek belang, wat door de Staat wel betoogd wordt. “Het gaat om hun individuele belangen, zij lopen schade op door het handelen van de Staat”, aldus André Seebregts.
Niet zonder hun moeders
De rechter oordeelde begin vorige week in een kort geding dat de Staat er alles aan moet doen om op korte termijn de kinderen naar Nederland te halen. Voor de terugkeer van de IS-vrouwen zelf hoeft de Staat zich niet in te zetten, oordeelde de rechter.
Maar als de Koerden die de kampen bewaken de kinderen niet zonder moeders willen laten vertrekken, moet de overheid wel kijken of ze zowel moeders als kinderen kan terughalen. Dat moest ook per direct gebeuren. Als er binnen twee weken niets zou zijn gedaan, zou een dwangsom volgen.
De Koerden gaven daarom de afgelopen week opnieuw aan dat Nederland welkom is om de kinderen en hun moeders terug te halen. Daarvoor is de situatie veilig genoeg, aldus een woordvoerder van de door Koerden geleide Syrische Democratische Strijdkrachten (SDF) tegen de NOS.
Ook de VS hebben herhaaldelijk aangeboden om Syriëgangers op te halen en terug te brengen naar Nederland. Het beleid van het kabinet tot nu toe was om betrokkenen niet-actief terug te halen, maar de rechter bepaalde dat dit beleid niet kan gelden voor de kinderen.
Buitenlandse Zaken laat weten dat er contact is geweest met de Amerikanen en met Europese landen, maar wat er precies is besproken, zegt het ministerie niet. Ook de landsadvocaat zei vrijdag dat er “stappen zijn gezet”, maar dat er verder niets over gezegd kan worden.
De vrouwen zijn de afgelopen jaren uitgereisd naar het strijdgebied in Syrië of Irak waar Islamitische Staat het voor het zeggen had. Ze zitten nu vast in kampen die door de Koerden worden beheerd. De omstandigheden in de kampen zijn erbarmelijk.
Er is veel agressie en geweld, weinig voedsel en water, er heersen ziektes, mensen worden gemarteld en er zijn bombardementen. Ze willen terug naar Nederland, maar tot nu toe weigerde het kabinet ze actief terug te halen.
Lees ook:
Krista zit in een opvangkamp in Syrië: ‘Neem desnoods alleen mijn kinderen mee naar Nederland’
De Nederlandse Krista van T. bleef met haar echtgenoot tot het einde bij terreurbeweging Islamitische Staat. Nu is ze weduwe en zit ze in een overvol opvangkamp in Noord-Syrië, mét haar vier kinderen. ‘Waarom neemt Nederland hen niet terug?’
NOS 22.11.2019 Twee IS-vrouwen die dinsdag door Turkije teruggestuurd zijn naar Nederland blijven nog eens veertien dagen vastzitten. Ze worden verdacht van deelname aan een terroristische organisatie. De twee verbleven in het strijdgebied van Islamitische Staat in Syrië.
De vrouwen kwamen dinsdagavond samen met twee kinderen aan op Schiphol. Het gaat om de 24-jarige Fatimah H. uit Tilburg met haar kinderen van 3 en 4 en de 25-jarige Xaviera S. uit Apeldoorn. De kinderen zijn overgedragen aan een voogd van Jeugdbescherming.
De vrouw uit Tilburg meldde zich eind oktober bij de Nederlandse ambassade in Ankara. Eind oktober werd haar Nederlandse nationaliteit ingetrokken. In januari 2018 werd de vrouw uit Apeldoorn in Turkije aangehouden. Turkije stuurt sinds enkele dagen buitenlandse IS’ers terug naar hun land van herkomst.
Na hun aankomst op Schiphol werden de vrouwen door de Koninklijke Marechaussee aangehouden en overgedragen aan de politie.
Telegraaf 22.11.2019 De twee vrouwen die dinsdag op Schiphol zijn aangehouden na terugkeer uit het strijdgebied van Islamitische Staat in Syrië, zijn voor veertien dagen in bewaring gesteld door de rechter-commissaris in Rotterdam. Dat heeft het Openbaar Ministerie bekendgemaakt. Het tweetal wordt verdacht van deelname aan een terroristische organisatie.
Het gaat om een vrouw van 24 uit Tilburg en een vrouw van 25 uit Apeldoorn, met twee kinderen van 3 en 4 jaar.
De 24-jarige vrouw heeft zich eind oktober gemeld bij de Nederlandse ambassade in Ankara. Op 30 oktober is haar Nederlandse nationaliteit ingetrokken. De andere vrouw is in januari 2018 aangehouden in Turkije. Turkije heeft beiden het land uitgezet en teruggestuurd naar Nederland.
De kinderen zijn overgedragen aan de Raad voor de Kinderbescherming.
Nederland heeft erop aangedrongen de vrouw die haar nationaliteit is ontnomen, niet terug te sturen. Minister Ferd Grapperhaus (Justitie en Veiligheid) heeft hierover meerdere keren met de Turkse minister van Binnenlandse Zaken gesproken. Ook werd er een ambtelijke missie naar Turkije gestuurd.
Uitzetting
Na vervolging, berechting en een eventuele celstraf zal Nederland erop inzetten de vrouw uit te zetten naar Marokko, het land waarvan ze nog wél staatsburger is.
Een derde vrouw, die zich eind oktober samen met de 25-jarige vrouw meldde en die nog wel de Nederlandse nationaliteit heeft, krijgt momenteel consulaire bijstand. Verwacht wordt dat zij binnenkort naar Nederland wordt uitgezet, in afstemming met de Turkse autoriteiten.
NOS 21.11.2019 Ondanks de onrustige situatie in het noorden van Syrië is repatriëring van 23 Nederlandse IS-vrouwen en hun kinderen nog steeds mogelijk. Dat zegt een woordvoerder van de door Koerden geleide Syrische Democratische Strijdkrachten (SDF) tegen de NOS.
Morgen dient het hoger beroep dat de Nederlandse Staat aanspande, nadat een rechter besliste dat Nederland IS-kinderen zo snel mogelijk terug moet halen uit het gebied. De landsadvocaat noemde het in die zaak “uit oogpunt van internationale betrekkingen en veiligheid ondenkbaar” dat Nederland vrouwen en kinderen op korte termijn zou kunnen terughalen.
Lastiger, maar mogelijk
Sinds Turkije enkele weken geleden een offensief startte tegen de SDF, is de situatie in Noord-Syrië veranderd. In het gebied zijn nu Russische en Syrische regeringstroepen aanwezig, terwijl de Amerikanen zich juist grotendeels terugtrokken. Op sommige plaatsen wordt nog gevochten.
Volgens SDF-woordvoerder Kino Gabriel betekent dat niet dat repatriëring niet meer mogelijk is. “We controleren dit gebied nog steeds. Het is nog steeds mogelijk, al zal het wat lastiger worden. Maar als er overeenstemming is, zorgen wij voor een oplossing.” Repatriëring zou volgens hem of over de weg richting Iraaks Koerdistan plaatsvinden, of met helikopters.
Nog niets van Nederland gehoord
De voorzieningenrechter in Den Haag bepaalde op 11 november dat de Nederlandse overheid er alles aan moet doen om Nederlandse kinderen uit IS-kampen in Noord-Syrië te halen. Abdelkarim Omar, woordvoerder van de door Koerden geleide Autonome Administratie in Noord-Oost Syrië, zegt tegen de NOS dat zij sindsdien nog niets van de Nederlandse overheid hebben gehoord.
‘We hebben besloten kinderen niet van hun moeders te scheiden’
In juni dit jaar werden twee Nederlandse weeskinderen al overgedragen aan de Nederlandse regering. “Als de Nederlandse overheid nog een keer wil onderhandelen, weten ze hoe we ze kunnen overdragen, want dat hebben we eerder gedaan,” zegt Omar. “Maar er is nog niet naar gevraagd, er is geen contact over.”
Moeders mee naar Nederland
Overigens blijven de Syrische Koerden erbij dat de moeders van de IS-kinderen mee moeten naar Nederland. “Wij hebben de vrouwen niet berecht, dus we kunnen de kinderen onmogelijk van hun moeders scheiden”, zegt woordvoerder Omar. “Onder welk internationaal recht kunnen we de kinderen van de moeders scheiden?”
De rechter in Den Haag hield al rekening met die mogelijkheid. Wanneer de Koerden niet bereid zijn om de kinderen alleen te laten gaan, moeten de vrouwen ook worden gerepatrieerd, stond in het vonnis. Volgens de rechter moet de Nederlandse staat nu dus niet alleen de kinderen, maar ook hun moeders terug naar Nederland halen.
AD 21.11.2019 Rond de terugkomst van jihadiste Xaviera S. heeft de politie een inval gedaan bij haar moeder in Apeldoorn, dat bevestigt een naast familielid van Xaviera. De mobiel en computer van Xaviera S. haar moeder is daarbij in beslag genomen voor onderzoek, vertelt de bron, wiens naam bekend is bij de redactie.
Het landelijk parket van het Openbaar Ministerie bevestigt dat de gegevensdragers dinsdagavond in beslag zijn genomen op een adres in Apeldoorn.
Xaviera S., die in 2013 naar Syrië vertrok als vrouw van een IS-soldaat, keerde onlangs vanuit Turkije terug naar Nederland. Omdat de jihadiste daar al een straf uitzat voor haar lidmaatschap van IS – en tweemaal voor hetzelfde feit bestraft worden niet kan – zoekt justitie nu naar nieuw bewijs van andere strafbare feiten die ze begaan heeft in het kalifaat.
Marion van San, criminoloog aan de Erasmus Universiteit Rotterdam, volgt het gezin op de voet. ,,Ik wist dat Xaviera terug zou keren. Ik had vorige week nog contact met haar moeder. Maar de laatste dagen reageerde ze nergens op. Dat zou dus kunnen komen doordat die mobiel in beslag is genomen.’’
Zwanger
Van San heeft ook veel vragen. ,,Er gaan berichten uit dat ze zwanger zou zijn. Dat zou voor mij nieuw zijn. Daar heb ik haar moeder niet over gehoord. Ik kan dat niet bevestigen of uitsluiten.’’ Ook het naaste familielid weet niet of Xaviera S. inderdaad zwanger is.
André Seebregts, de nieuwe advocaat van Xaviera, kan er ook geen antwoord op geven. Op dit moment is inhoudelijk reageren voor hem onmogelijk, vertelt hij. Ook de inval bij de familie kan hij niet bevestigen. ,,Mijn cliënt zit in volledige beperkingen dus ik kan daar niets over zeggen’’, luidt zijn korte reactie. Morgen wordt S. voorgeleid aan de rechter-commissaris.
NOS 20.11.2019 Minister Grapperhaus van Justitie en Veiligheid noemt het “zeer teleurstellend” dat Turkije gisteren twee IS-vrouwen op het vliegtuig heeft gezet naar Nederland.
“En dan druk ik mij hoffelijk uit, omdat dat een minister betaamt”, zegt Grapperhaus in een reactie in de Tweede Kamer. Hij heeft de afgelopen dagen van alles geprobeerd om zijn Turkse collega op andere gedachten te brengen, maar dat heeft dus niet geholpen.
Marokkaanse
Turkije stuurde gisteren de 25-jarige Xaviera S. uit Apeldoorn en de 23-jarige Fatimah H. uit Tilburg met haar twee kinderen naar Nederland. Van Fatimah H. is de Nederlandse nationaliteit ingetrokken. Ze is nu alleen nog Marokkaanse.
Turkije heeft twee redenen genoemd waarom zij desondanks naar Nederland is gestuurd. Het land zegt onvoldoende uitleveringsafspraken te hebben met Marokko. En Turkije zegt dat zij ooit wel Nederlandse was, en dat Nederland er zelf voor heeft gekozen die nationaliteit af te pakken.
“Dit geeft allemaal aan dat het een heftige problematiek is”, zegt Grapperhaus. “De Turken zeggen dat zij te maken hebben met IS’ers uit veel landen met veel verschillende nationaliteiten.”
Vervolgen
Beide vrouwen zitten vast. Fatimah H. als ongewenst vreemdeling. Het Openbaar Ministerie gaat hen vervolgen. Als de Marokkaanse vrouw wordt veroordeeld zit ze in Nederland haar straf uit en wordt dan uitgezet naar Marokko, is het plan. Of die uitzetting naar Marokko ook gaat lukken is onduidelijk. Grapperhaus wil daar niet op vooruitlopen.
Hij is toch optimistisch over de toekomstige samenwerking met Turkije. Er zijn nog een paar IS’ers in Turkije waar Nederland de nationaliteit van heeft ingetrokken, maar de minister heeft geen aanwijzingen dat zij binnenkort ook op het vliegtuig worden gezet. Voor Nederlandse IS’ers geldt dat als Turkije hen niet wil vervolgen, ze dan worden geaccepteerd door Nederland.
NOS 20.11.2019 Dat IS-vrouwen vanuit Turkije terug naar Nederland konden komen, was voor de Nederlandse instanties geen verrassing. Ze treffen al een tijd lang voorbereidingen om zo’n terugkeer zo goed mogelijk te regelen. Gisteren gebeurde het; Turkije zette twee IS-vrouwen en twee kinderen op het vliegtuig naar Schiphol.
Als het telefoontje uit Ankara komt, weten alle betrokkenen wat er moet gebeuren. Terwijl de vrouwen en kinderen in het vliegtuig zitten, bepaalt de kinderrechter dat de kinderen worden toegewezen aan Jeugdbescherming. De ouder wordt op dat moment geschorst van het ouderlijk gezag.
Medewerkers van de Raad voor de Kinderbescherming staan op Schiphol te wachten om alles in goede banen te leiden. De moeder moet na aankomst meteen afscheid nemen van haar kinderen.
Gisteravond gebeurde dit bij de 23-jarige Fatimah H. uit Tilburg. Haar kinderen van 3 en 4 werden overgedragen aan een voogd van Jeugdbescherming, terwijl zij in hechtenis werd genomen. De voogd neemt vanaf dat moment alle beslissingen.
Berecht in Nederland
De afgelopen jaren meldden zich zo’n tien Syriëgangers bij een Nederlandse diplomatieke post in Turkije. In alle gevallen werden ze door Turkije aan Nederland overgedragen, om vervolgens in Nederland te worden berecht.
Met H. is vooraf afgesproken wat haar op Schiphol te wachten staat. Haar wordt geadviseerd om aan de kinderen te laten merken dat ze het goed vindt dat ze met de Kinderbescherming meegaan. Zo is een mogelijk trauma het minst hevig voor het kind, is de gedachte.
Vanaf Schiphol rijdt gespecialiseerd personeel met de kinderen naar een opvanggezin. Dit is de eerste, tijdelijke, opvang. In de eerste drie maanden worden de kinderen vaak onderzocht; onder anderen een radicaliseringsdeskundige en een psychiater gaan met ze in gesprek.
Er wordt van uitgegaan dat de kinderen getraumatiseerd zijn. De voogd van Jeugdbescherming heeft daarom veel contact met de kinderen en het opvanggezin.
Terwijl de kinderen worden opgevangen in het pleeggezin, gaat de moeder de Penitentiaire Inrichting Vught of gevangenis De Schie in Rotterdam. Daar zijn de enige zogenoemde Terroristenafdelingen van Nederland. Ze wordt daar vastgezet en extra beveiligd binnen een speciaal programma, om haar ideologisch te beperken.
Vrijdag wordt ze in Rotterdam voorgeleid aan de rechter-commissaris in Rotterdam. Die bepaalt of hij het voorarrest met 14 dagen verlengt.
Fatima H. had zich eind oktober gemeld bij de Nederlandse ambassade in Ankara. Ook de 25-jarige Xaviera S. zat op de vlucht. Zij is in in 2014 naar Syrië gereisd. Ook S. is vastgezet in een van de penitentiaire inrichtingen en wacht vervolging.
De straf die H. boven het hoofd hangt, is afhankelijk van de verdenking en het bewijsmateriaal. Het Openbaar Ministerie zegt er al zeker van te zijn dat ze na 2015, toen het kalifaat werd uitgeroepen, naar Syrië is gereisd. Ze wordt daarom verdacht van “deelname aan een terroristische organisatie”.
De straf die daar in Nederland op staat is zes jaar cel. Ook als de vrouwen zich erop beroepen dat ze alleen voor hun man en kinderen zorgden, kunnen ze bestraft worden. In eerdere zaken is dat al gebeurd.
Volgens het OM hoeft een verdachte geen oorlogsmisdaden te plegen om berecht te worden. De vrouw heeft het voortbestaan van IS met haar daden verlengd, is de argumentatie. Dat is voldoende om een straf opgelegd te krijgen.
De straf van zes jaar staat los van wat iemand verder gedaan heeft. Mocht iemand bijvoorbeeld iemand hebben vermoord, dan is er een levenslange celstraf mogelijk, maar zoiets is in Nederland nog niet voorgekomen.
Komen er nog meer IS-vrouwen naar Nederland?
Zeker is dat er nog groepen IS-vrouwen en -strijders in het buitenland zitten. Ze bevinden zich met name in Syrië, Turkije en Irak. Volgens de AIVD zijn er uit Nederland de afgelopen jaren in totaal ongeveer 300 mensen met “jihadistische intentie” afgereisd naar Syrië en Irak. Een derde van hen is vrouw.
Op dit moment zitten er 95 kinderen, 35 vrouwen en 15 mannen met de Nederlandse nationaliteit in Syrische kampen. Volgens de AIVD zijn er nog 20 volwassenen en 30 kinderen in Turkije. Slechts een aantal van hen zit vast en zou dus nog kunnen worden uitgezet.
Concrete plannen om deze mensen terug te laten keren zijn er nu niet. Wel bepaalde een rechter vorige week dat Nederland zich moet inspannen om 56 IS-kinderen zo snel mogelijk op te halen uit detentiekampen in het noordoosten van Syrië. Politiek is over het onderwerp veel discussie; vrijdag dient daarom een door het kabinet aangespannen hoger beroep.
MSN 20.11.2019 Turkije heeft gisteravond twee IS-vrouwen en hun kinderen naar Nederland gestuurd. Eén van de twee, Fatima H. , heeft alleen de Marokkaanse nationaliteit, nadat recent haar Nederlandse nationaliteit werd afgenomen. Nederland zou er alles aan hebben gedaan om te voorkomen dat ze naar Nederland zou komen. Tevergeefs.
30 oktober melden zich twee IS-vrouwen met hun kinderen op de Nederlandse ambassade in Ankara. Ze zijn ontsnapt uit een opvangkamp in Noord-Syrië. Eén van hen is de 23-jarige Fatima H. Minister Grapperhaus van Justitie heeft toevallig die dag ook bekendgemaakt de nationaliteit van Fatima H. in te trekken vanwege haar betrokkenheid bij terroristische activiteiten als IS’er.
Nederland zit met Fatima H. in haar maag. Ze is geen Nederlands staatsburger meer en zal daarom ook niet door Nederland worden teruggenomen. Ze heeft alleen nog de Marokkaanse nationaliteit.
Vanaf eind oktober is er contact met Turkije. Beide landen, Turkije en Nederland, houden contact over eventuele terugkeer. Ondertussen begint Turkije langzaam duidelijk te maken aan andere landen dat het heel veel meer IS’ers zal terugsturen naar de landen waar ze oorspronkelijk vandaag komen.
In Nederland berecht
Het kabinet geeft aan dat een andere IS-vrouw, de 25-jarige Xaviera S., wel naar Nederland kan komen. “Dat is staand Nederlands beleid”, zegt Grapperhaus vandaag. “IS’ers die zich in Turkije melden bij de Nederlandse ambassade of consulaat, worden geholpen om terug naar Nederland te gaan.” In Nederland worden ze dan berecht voor hun terroristische activiteiten.
Maar het probleem voor Nederland zit bij Fatima H., die niet langer de Nederlandse nationaliteit heeft. “Daar heb ik met mijn Turkse collega uitgebreid contact over gehad”, zegt Grapperhaus. Hij belt twee keer met de Turkse minister van Binnenlandse Zaken. Het eerste telefonische gesprek vindt plaats op dinsdag 5 november. “Ik heb de Turken aangegeven dat die dame alleen Marokkaans is en dus naar Marokko moet worden uitgezet.”
NCTV naar Turkije
Om zijn punt kracht bij te zetten, stuurt hij donderdag 7 november een delegatie van de Nationaal Coördinator Terrorisme en Veiligheid naar de Turkse hoofdstad Ankara voor overleg met de verantwoordelijke bewindspersoon. Om de druk op Turkije zoveel mogelijk op te voeren om de vrouw niet naar Nederland te sturen, zit bij het overleg volgens bronnen ook een ambtenaar van het Nederlandse ministerie van Buitenlandse Zaken.
De dag erna, op vrijdag 8 november, maakt de Turkse minister van Binnenlandse Zaken bekend dat Turkije alle IS’ers die in Syrië en Irak hebben gezeten en zich nu in Turkije bevinden, terugstuurt naar de Europese landen van herkomst. Dat gaat Turkije doen vanaf maandag 11 november.
Vreemdelingendetentie
Die dag belt Grapperhaus voor de tweede keer met de Turkse minister. Het leidt tot niets. Ingewijden benadrukken dat geen sprake is van een hoogoplopende ruzie of een diplomatieke crisis. Dat is bewust, de verhoudingen tussen beide landen zijn pas net weer een beetje hersteld, na een langdurige verslechtering. Een escalatie is niet in het belang van Nederland.
Al het overleg ten spijt zet Turkije beide vrouwen en hun kinderen dinsdagavond 19 november op het vliegtuig. Kort na 21.00 uur landen ze op Schiphol. De vrouwen worden aangehouden. De kinderen zijn ondergebracht bij de Raad voor de Kinderbescherming. Fatima H. komt in vreemdelingendetentie te zitten. Daarmee is ze officieel niet in Nederland. Ze is er wel, maar ze is er niet, zegt een ingewijde over de uitkomst van de politieke patstelling.
Eerst straf, dan naar Marokko
Fatima H. en Xaviera S. worden door het Openbaar Ministerie vervolgd voor terrorisme. Als ze worden veroordeeld zitten ze hier hun straf uit. De Marokkaanse vrouw wordt na haar eventuele gevangenisstraf uitgezet naar Marokko.
“Ze is hierheen gestuurd. Dat is natuurlijk teleurstellend”, zegt Grapperhaus. “Ze is in vreemdelingenbewaring gesteld en niet tot Nederland toegelaten. Ze zal in Nederland vervolgd worden. Het uitgangspunt is dat ze, als ze wordt berecht, hier haar straf uitzit en daarna aan Marokko wordt uitgeleverd.”
Telegraaf 20.11.2019 IS-vrouwen Fatima en Xaviera zijn in Nederland om te worden berecht voor terrorisme. Wie zijn deze dames uit Tilburg en Apeldoorn?
Fatima H. uit Tilburg is morgen jarig, maar veel reden tot feest is er niet. Ze moet naar de terroristenafdeling van de gevangenis, haar Nederlandse paspoort is afgepakt en zelfs haar moeder en nichtje staan terecht omdat ze haar geld hadden opgestuurd toen ze nog in Syrië zat.
Volgens Belgische media is ze getrouwd geweest met de beruchte Vlaamse jihadist Ali El Morabit. Hij radicaliseerde in de kweekvijver voor fanatisme Sharia4Belgium voor hij naar Syrië vertrok. Bij verstek werd hij veroordeeld tot vijf jaar celstraf. Hij zou ook de vader van haar twee kinderen (circa 2 en 3 jaar oud) zijn, die ook zijn teruggevlogen naar Nederland.
Fatima meldde zich op eind vorige maand bij de Nederlandse ambassade in Ankara. Diezelfde dag werd haar de Nederlandse nationaliteit afgenomen en werd ze tot ongewenst vreemdeling verklaard. Minister Grapperhaus schrijft aan de Tweede Kamer dat het kabinet betreurt dat Turkije haar en de kinderen desondanks toch naar Nederland heeft gestuurd.
Haar Tilburgse moeder en haar nichtje moesten zich eerder deze maand in de Rotterdamse rechtbank verdedigen omdat ze 2900 euro naar Syrië hadden gestuurd via een ‘IS-bankier’. Fatima had hen daarom gevraagd met het bericht: ‘Mama, ik ben zwanger. Stuur alsjeblieft geld.’ Fatima H. zou moeten getuigen in de zaak tegen haar familieleden.
Wanneer ze op enig moment een in Nederland opgelegde straf heeft uitgezeten zal Fatima H. worden uitgezet naar Marokko.
Xaviera
De tweede dame die onder begeleiding van de marechaussee is teruggevlogen naar Nederland en de terroristenafdeling in Vught is Xaviera S. uit Apeldoorn. Deze Antilliaans-Nederlandse heeft haar paspoort nog wel. Ze is in Turkije berecht voor lidmaatschap van IS maar na een korte straf vrijgelaten.
Omdat ze in Turkije haar straf heeft uitgezeten voor lidmaatschap van een terroristische organisatie, kan het voor justitie in Nederland lastig worden om haar hier nog lang achter de tralies te houden.
Xaviera radicaliseerde een aantal jaar geleden binnen korte tijd. Het ene moment rookte ze nog een blowtje en zat ze aan de alcohol, het andere moment vertrok ze naar het kalifaat van IS.
Zij groeide op als een moeilijk meisje en werd zeer vroeg zwanger. Van haar studie op het Sprengeloo College kwam weinig terecht, van haar vijftiende tot haar achttiende zwierf ze met haar kind van onderkomen naar opvanghuis.
Toen ze zich tot de islam bekeerde, kwam ze even in rustiger vaarwater. Maar toen was ze plots verdwenen. Vanuit het kalifaat was ze actief op sociale media. Ze bedreigde columnist Ebru Umar met de dood, stuurde foto’s van kalasjnikovs en bejubelde terroristische aanslagen en onthoofdingen.
Ook schreef ze aan schrijfster Brenda Stoter Boscolo dat ze met haar AK-47 naar haar toe wilde komen en dat ze ’maar al te graag haar kop zou laten rollen’. ,,Ja, dit is een dreigement, lelijke nakomeling van apen en zwijnen.’’
De Apeldoornse is in Turkije wreed gescheiden van haar radicale echtgenoot. Die heet Dadi M., een Algerijn uit Eindhoven. Ook hij zat korte tijd in de cel voordat de Turken hem op straat zetten. Nederland heeft hem tot ongewenst vreemdeling verklaard en Xaviera mag waarschijnlijk Algerije niet in, dus de kans dat het paar elkaar nog in de armen sluit, lijkt klein.
Ook hun eerste ontmoeting moet weinig romantisch zijn verlopen. Dadi bestelde haar bij een huwelijksbureau in het kalifaat. Dat koppelde weduwen of net gearriveerde vrouwen aan een nieuwe echtgenoot. IS-strijders konden opgeven wat voor soort bruid ze verlangden, waarna ze een vrouw naar keuze konden afhalen. Dat werd Xaviera.
Xaviera lijkt in fanatisme weinig onder te doen voor haar man, maar die stond wel al langer op de radar. Al in 2002 was hij in beeld als ronselaar voor de taliban in Afghanistan. Hij reisde naar Iran in een poging dat land te bereiken maar dat mislukte.
MSN 20.11.2019 Turkije heeft twee IS-vrouwen teruggestuurd naar Nederland. De 25-jarige Xaviera S. uit Apeldoorn was een bekeerlinge die razendsnel radicaliseerde en zonder haar kind naar Syrië afreisde. De 23-jarige Fatima H. uit Tilburg kreeg in het kalifaat twee kinderen met een belangrijke IS-strijder uit België.
De Antilliaans-Nederlandse Xaviera S. reisde in 2013 af naar Syrië. Vlak voor haar vertrek schreef ze op Facebook hoe blij ze was dat ze naar het kalifaat ging.
“Ik wou een doel hebben in mijn leven, mij gelukkig voelen. Ik zag zusters lopen met een ghimaar (halflange hoofddoek, red.) en het eerste wat ik zei was: ‘Mashallah, zo hoor ik er ook bij te lopen, dit is hoe ik moet leven.”
Bekeerling
Xaviera had een moeilijke jeugd. Ze kreeg op haar zestiende een kind, volgde een zorgopleiding, maar werd meerdere keren van school gestuurd. In de zomer van 2012 belandde Xaviera met haar kindje op straat. Ze zwierf van opvang naar opvang. Het ging steeds slechter met haar. Op Facebook schrijft ze daarover: “Ik begon te blowen, te drinken en ging veel uit.” Daarna bekeerde ze met hulp van haar tante en vond zingeving in de islam.
Xaviera vertrok zonder haar kindje naar het kalifaat. Van daaruit was ze actief op sociale media. Ze verscheen meerdere keren met kalasjnikovs op straat. Daar zijn ook foto’s van. Volgens de verhalen trouwde ze daar met een Nederlandse IS-strijder die later nog twee of drie vrouwen erbij kreeg.
Fatima H.
Naast Xaviera werd ook Fatima H. maandag door Turkije teruggestuurd naar Nederland. Van haar is bekend dat ze kinderen heeft van 2 en 3 jaar. Die zijn in Syrië geboren en hebben vermoedelijk geen geldige geboortebewijzen. De moslima komt uit Tilburg. Wanneer Fatima naar IS-gebied is gegaan, is niet bekend.
De 23-jarige Fatima zou met een Belgische jihadist zijn getrouwd. Hij is waarschijnlijk ook de vader van haar kinderen. Hij had een hoge functie bij een drone-eenheid bij IS.
Fatima ontsnapte vorige maand uit het Syrische opvangkamp Al-Hol. Op 30 oktober meldde ze zich op de Nederlandse ambassade in Ankara en vroeg om hulp van de ambassade om terug te keren naar Nederland. Turkije zette Fatima H. uit naar Nederland, samen met haar twee kinderen.
Kritisch uitlaten
Journalist Brenda Stoter doet al jarenlang onderzoek naar IS-vrouwen die naar het kalifaat gingen. Ze reisde zelf veel door het Midden-Oosten en bezocht vele vluchtelingenkampen. Ze kent veel verhalen achter de Nederlandse IS-vrouwen.
“Deze vrouwen zijn niet naïef. Ze wisten heel goed waarom ze naar Syrië afreisden”, zegt Stoter. Xaviera bedreigde haar na kritische berichtgeving. Ze stuurde haar een foto van een kalasjnikov en schreef daarbij dat ze ‘haar hoofd maar al te graag (zou) willen laten rollen’.
Zingeving
Volgens Stoter zijn het vaak bekeerlingen, zoals Xaviera, die naar IS-gebied trokken. “Vaak hebben deze meiden een problematisch verleden en zijn ze een zoektocht gestart. Ze zoeken naar zingeving.”
“De meeste vrouwen winnen online informatie in over het kalifaat. Ze zoeken via platforms en Facebookpagina’s naar informatie. Daar wisselen ze ook verhalen uit. Vrouwen in het kalifaat delen op die online platforms ook hun verhalen. Dat het zo geweldig is. Via via worden vrouwen uitgenodigd om naar Syrië te komen”, zegt Stoter die zelf ook infiltreerde in online platforms.
De islam geeft de vrouwen een nieuwe toekomst en houvast, zegt Stoter. “De islam biedt duidelijke kaders en regels. Daar hebben deze vrouwen behoefte aan. En de islam biedt de mogelijkheid om opnieuw geboren te worden: je het oude leven achter je te laten en een nieuw leven te starten.”
Precieze cijfers zijn er niet, maar waarschijnlijk zijn er ruim 100 Nederlandse (jonge) vrouwen naar IS-gebied getrokken. Sommigen gingen alleen, anderen met hun man en kinderen. Ze kwamen vaak in Raqqa terecht; de hoofdstad van IS.
“Eind 2013 zag je dat veel vrouwen er alleen heen gingen om daar een man te zoeken. Ze gingen in Syrië het huishouden runnen of lesgeven aan kinderen. De vrouwen hielpen mee het systeem in stand te houden.”
Gruwelijkheden
Of ze deelnamen aan de gruwelijkheden? “Er zijn zeker vrouwen die zich daaraan schuldig hebben gemaakt, maar bewijs daarvoor is vaak lastig te vinden. Maar de vrouwen zijn niet met een naïeve reden daar naar toe gegaan. Ze wisten van de onthoofdingen, slavernij en verkrachtingen. Overwinningen van IS werden door de vrouwen gedeeld.”
Stoter sprak ook veel jezidi’s. In 2014 en 2015 is deze bevolkingsgroep door IS aangevallen, vermoord of als slaven verkocht. “Ik sprak veel jezidi’s die door IS-vrouwen zijn mishandeld, verkracht of als slaaf misbruikt. De jezidi’s noemden de IS-vrouwen barbaarser dan de IS-mannen.”
Weinig bijstand
De vrouwen worden vrijdag voorgeleid aan de rechter-commissaris in Rotterdam. De in Tilburg geboren Fatima H. hoeft in Nederland op weinig bijstand te rekenen. De overheid heeft haar Nederlandse nationaliteit afgenomen omdat ze betrokken was bij een terreurorganisatie.
Ze heeft wel nog wel de Marokkaanse nationaliteit. Na vervolging en berechting wil het kabinet de vrouw uitzetten naar het land van haar tweede nationaliteit: Marokko.
Fatima is nu gedwongen gescheiden van haar twee kinderen. De Raad voor Kinderbescherming heeft zich ontfermd over haar twee kinderen die bij een gezinsvoogd gaan wonen.
In de cel
Xaviera S. heeft nog wel de Nederlandse nationaliteit. Zij wordt in het geval van een veroordeling niet het land uitgezet.
Trouw 20.11.2019 Nederland heeft steeds gezegd dat het te onveilig is om kinderen van IS-vrouwen op te halen uit de kampen in Syrië. Ter plekke lijken toch verschillende scenario’s mogelijk.
De rechter bepaalde onlangs dat Nederland zich in moet spannen om 56 Nederlandse kinderen van IS-vrouwen op te halen uit Noordoost-Syrië. Ook de moeders zal Nederland moeten opnemen als de Syrische Koerden de kinderen anders niet laten gaan. Veel te gevaarlijk, vindt Den Haag, dat tegen het vonnis in beroep is gegaan. Maar hoe groot zijn de risico’s eigenlijk? Een verkenning van mogelijke routes.
Over de weg van de kampen naar Irak
Ook al zijn de Turken in oktober Noordoost-Syrië binnengevallen, de kampen waar de kinderen en vrouwen zitten, zijn over de weg nog bereikbaar. Het strijdgebied is ver van de kampen: zeker anderhalf uur rijden van Al-Hol (het grootste en meest zuidelijk gelegen kamp) en bijna drie uur van Al-Roj (dat noordoostelijker ligt). Journalisten en hulpverleners uit allerlei landen begeven zich op alle routes naar de kampen, zonder militaire begeleiding.
Een bus met vrouwen en kinderen valt natuurlijk wel meer op. Maar vooralsnog zijn de grensovergangen met Irak nog steeds in handen van gewapende Koerden, weliswaar allemaal met verschillende petten op. De door de Turken gehate Koerdische SDF mag zich weliswaar niet meer binnen dertig kilometer van de Turkse grens bevinden, maar kamp Al-Hol ligt daarbuiten. De Koerden zullen geneigd zijn de Nederlanders te helpen bij het transport.
Zij zijn blij als die kampen eindelijk worden leeggehaald. Ze kosten veel geld en bewakers worden er aangevallen. Vervoer vanaf Al-Hol naar Irak zou dan als volgt gaan: het eerste stuk over een weg met checkpoints van de SDF, het laatste stuk langs checkpoints van dienstplichtige Koerden (een militie los van de SDF), samen met Asayish, de Koerdische politie.
Ophalen bij Al-Roj
Als de Nederlanders niet naar Al-Hol willen rijden, omdat er nog wat Arabische dorpen in de buurt zijn waar mogelijk IS-sympathisanten zitten, is er nog een optie: de Koerden vervoeren de vrouwen van Al-Hol naar Al-Roj en Nederland pikt iedereen daar op. Al-Roj ligt in Koerdisch ‘heartland’ en dicht bij een grensovergang naar Irak.
Het is gebied waar weer Amerikaanse patrouilles rijden. Bovendien lijkt het waarschijnlijk dat een ophaalmissie wordt begeleid door Nederlandse militairen. Die zijn sowieso in de buurt: er is nog steeds een Nederlandse trainingsmissie in Irak.
Maar hoe zit het dan met het regeringsleger van Assad dat zich steeds meer laat zien in dit deel van Syrië? Dat leger neemt inderdaad steeds meer plekken in, vooral aan de grens met Turkije en bij het strijdgebied. Maar ze zijn nog ver van deze route.
Op termijn zal de regeringsvlag mogelijk wel weer overal wapperen. En dat zou betekenen dat Nederland niet meer met de Koerden, maar met de Syrische president Assad moet dealen. Assad met wie Nederland alle diplomatieke banden heeft verbroken.
Door de lucht, met Chinook transportvliegtuigen
Al-Hol ligt maar zo’n vijftien kilometer van de Iraakse grens. Met Chinook-transporthelikopters is prima te landen naast het kamp. Het is groot open gebied, wat weinig mogelijkheden biedt voor grondvuur, zoals dat lang een dreiging was bij het vliegveld van Bagdad.
Mocht het door geld en onderdelentekorten geplaagde Nederlandse leger zelf geen Chinooks kunnen regelen, dan zijn er altijd nog de Amerikanen die daarbij hulp hebben aangeboden. Zij hebben al andere landen, zoals Kosovo, geholpen hun eigen mensen terug te halen.
Vraag het de Nederlandse ambtenaren
Dat het niet zo moeilijk is om de kampen te bereiken weet de Nederlandse staat overigens al lang. Zowel Al-Hol als Al-Roj is in het afgelopen jaar met regelmaat bezocht door leden van een Nederlandse inlichtingendienst die de vrouwen uitgebreid hebben verhoord. Interessant zou zijn om van die Nederlandse ambtenaren te horen welke route zij in Syrië hebben afgelegd en door wie ze daarbij zijn begeleid.
Lees ook:
Wie de macht heeft in Noord-Syrië? Niemand die het nog weet
MSN 19.11.2019Twee IS-vrouwen zijn vanuit Turkije teruggestuurd naar Nederland. Ze zijn vanavond geland. Een van de vrouwen heeft de Nederlandse nationaliteit, van de ander is de nationaliteit afgepakt. Ook de twee kinderen van de tweede vrouw zijn in Nederland aangekomen.
Een van de vrouwen had zich eind oktober bij de ambassade in Ankara gemeld met het verzoek om hulp om naar Nederland terug te keren. Haar Nederlandse paspoort is echter afgenomen en ze is hier ongewenst verklaard.
Toegang geweigerd
Minister Ferd Grapperhaus van Justitie en Veiligheid schrijft aan de Tweede Kamer dat hij hier meerdere keren met de minister van Binnenlandse Zaken van Turkije over heeft gesproken. Het kabinet betreurt het dat de vrouw toch naar Nederland is gestuurd.
De 25-jarige vrouw is bij aankomst in Nederland de toegang geweigerd. Ze is vastgezet en zal worden vervolgd voor deelneming aan een terroristische organisatie. Daarna wil Nederland haar uitzetten naar Marokko, het land waar ze wel een paspoort van heeft. Haar kinderen van 3 en 4 jaar oud zijn overgedragen aan de Kinderbescherming.
Andere vrouw
Naast deze vrouw is ook een 23-jarige vrouw naar Nederland uitgezet die sinds januari 2018 in Turkije in vreemdelingendetentie zat. Zij heeft wel de Nederlandse nationaliteit. Ook zij is aangehouden op verdenking van deelneming aan een terroristische organisatie en zal hier worden vervolgd en berecht.
NU 19.11.2019 Twee vrouwen die zich in het strijdgebied van IS in Syrië bevonden en later vastzaten in Turkije, zijn het land uitgezet en dinsdagavond na aankomst op Schiphol aangehouden, meldt het Openbaar Ministerie (OM).
De vrouwen worden verdacht van deelname aan een terroristische organisatie. Het gaat om een vrouw van 23 jaar en een van 25 jaar met twee kinderen. De kinderen zijn drie en vier jaar oud.
De vrouwen zijn door Turkije op het vliegtuig naar Nederland gezet. De 25-jarige vrouw had zich eind oktober gemeld bij de Nederlandse ambassade in Ankara. De andere vrouw zat sinds januari 2018 al vast in Turkije.
Hoewel het Nederlanderschap van een van de vrouwen was ingetrokken, is zij toch door de Turkse autoriteiten naar Nederland gestuurd. In een Kamerbrief zegt het kabinet het te betreuren dat Turkije haar alsnog heeft teruggestuurd. Het kabinet wil dat ze na vervolging, berechting en een eventuele detentieperiode wordt uitgezet naar Marokko.
Beide vrouwen worden vrijdag voorgeleid aan de rechter-commissaris in Rotterdam. De kinderen zijn overgedragen aan de Raad voor de Kinderbescherming.
Turkije wil meeste IS-strijders voor einde jaar terugsturen
Turkije is vorige week begonnen met het terugsturen van gevangenen IS-strijders naar hun thuisland. Het is nog onduidelijk om hoeveel gevangen het precies gaat.
Toch zegt Ankara dinsdag te denken voor het einde van het jaar de meeste IS-strijders terug te hebben gestuurd naar hun thuisland. Daarbij gaat het ook om gevangenen wiens nationaliteit al is ingetrokken. “Ze hebben niet het recht om burgers hun nationaliteit te ontnemen”, aldus de Turkse minister van Binnenlandse zaken Süleyman Soylu.
Behalve de Nederlandse vrouwen heeft Turkije tot nu toe tien Duitsers, een Amerikaan en een Brit teruggestuurd.
NOS 19.11.2019 Turkije heeft twee IS-vrouwen teruggestuurd naar Nederland. Ze zijn na aankomst op Schiphol door de marechaussee aangehouden en overgedragen aan de politie. Ze worden verdacht van het deelnemen aan een terroristische organisatie. Een van de twee vrouwen is haar Nederlandse nationaliteit ontnomen.
Het gaat om een vrouw van 23 en een van 25 jaar met twee kinderen van 3 en 4 jaar. De 25-jarige vrouw had zich eind oktober gemeld bij de Nederlandse ambassade in Ankara. De andere vrouw is in januari 2018 aangehouden in Turkije.
Het kabinet had aan Turkije laten weten dat de vrouw van wie het Nederlanderschap is ingetrokken tot ongewenste vreemdeling is verklaard en daarom niet naar Nederland zou moeten worden uitgezet, maar Turkije deed dat toch.
Deze vrouw is op Schiphol de toegang tot Nederland geweigerd en vervolgens aangehouden. Na vervolging en berechting wil het kabinet de vrouw uitzetten naar het land van haar tweede nationaliteit: Marokko. De kinderen van de vrouw zijn overgedragen aan de Raad voor de Kinderbescherming.
Beide vrouwen worden vrijdag voorgeleid aan de rechter-commissaris in Rotterdam.
Telegraaf 19.11.2019 Turkije heeft twee IS-vrouwen naar Nederland teruggestuurd. Ze zijn dinsdagavond aangekomen op Schiphol en meteen aangehouden. Een van de vrouwen had ook twee kinderen bij zich.
Van die vrouw, Fatima H. uit Tilburg, is onlangs de Nederlandse nationaliteit afgenomen en ze is tot ongewenst vreemdeling verklaard. Minister Grapperhaus schrijft aan de Tweede Kamer dat het kabinet betreurt dat Turkije haar en de kinderen desondanks toch naar Nederland heeft gestuurd.
Bij aankomst op Schiphol is de vrouw meteen opgepakt door de Koninklijke Marechaussee. Ze wordt hier vervolgd, berecht en na een eventuele gevangenisstraf uitgezet naar Marokko, het land van haar andere nationaliteit. De kinderen, 3 en 4 jaar oud, zijn overgedragen aan de kinderbescherming.
Terroristische organisatie
Met dezelfde vlucht is ook nog een andere vrouw teruggekeerd naar Nederland. Zij heeft wel een Nederlands paspoort en is onder begeleiding van de marechaussee naar Nederland gekomen. Ook deze vrouw is aangehouden en wordt nu in Nederland vervolgd.
Het Openbaar Ministerie meldt in een bericht dat de vrouwen worden verdacht van deelneming aan een terroristische organisatie.
De vrouwelijke Syriëgangers waren met hun kinderen ontsnapt uit een gevangenkamp in Syrië. Nog voor de Turkse inval in Noord-Syrië, wisten de vrouwen met hun kinderen te ontsnappen uit het door Koerdische strijders gerunde gevangenenkamp Al Hol.
Grapperhaus meldde eind oktober al aan de Kamer dat de twee vrouwen zich hadden gemeld bij de Nederlandse ambassade in Turkije. Het was niet voor het eerst dat dat gebeurt. Nederland heeft afspraken met Turkije dat IS-vrouwen en hun kinderen in overleg teruggestuurd kunnen worden.
AD 19.11.2019 Twee door Turkije teruggestuurde vrouwelijke Syriëgangers zijn met hun kinderen in Nederland aangekomen. De vrouwen zijn op Schiphol direct aangehouden. Dat meldt het Openbaar Ministerie.
Het gaat om vrouwen van 23 en 25 jaar oud en twee kinderen van 3 en 4 jaar oud. De vrouwen worden verdacht van deelneming aan een terroristische organisatie. De Koninklijke Marechaussee hield de vrouwen aan en heeft hen overgedragen aan de politie. De kinderen zijn overgedragen aan de Kinderbescherming.
De 25-jarige vrouw heeft zich eind oktober gemeld bij de Nederlandse ambassade in Ankara. De andere vrouw is in januari 2018 aangehouden in Turkije. De vrouwen worden vrijdag voorgeleid aan de rechter-commissaris in Rotterdam.
Terugsturen
Turkije is deze week begonnen met het terugsturen van opgepakte strijders van Islamitische Staat (IS) naar hun land van herkomst. Het gaat om IS-strijders die Turkije eerder heeft opgepakt in Noord-Syrië tijdens de militaire operatie daar.
Minister Suleyman Soylu meldde begin deze maand al dat Ankara de strijders wilde terugsturen, maar gaf toen geen termijn. De Turkse regering ergert zich aan de passiviteit van Europese landen bij het terughalen van Syriëgangers.
RTL 19.11.2019 Twee IS-vrouwen zijn vanuit Turkije teruggestuurd naar Nederland. Ze zijn vanavond geland. Een van de vrouwen heeft de Nederlandse nationaliteit, van de ander is de nationaliteit afgepakt. Ook de twee kinderen van de tweede vrouw zijn in Nederland aangekomen.
Een van de vrouwen had zich eind oktober bij de ambassade in Ankara gemeld met het verzoek om hulp om naar Nederland terug te keren. Haar Nederlandse paspoort is echter afgenomen en ze is hier ongewenst verklaard.
Minister Ferd Grapperhaus van Justitie en Veiligheid schrijft aan de Tweede Kamer dat hij hier meerdere keren met de minister van Binnenlandse Zaken van Turkije over heeft gesproken. Het kabinet betreurt het dat de vrouw toch naar Nederland is gestuurd.
De 25-jarige vrouw is bij aankomst in Nederland de toegang geweigerd. Ze is vastgezet en zal worden vervolgd voor deelneming aan een terroristische organisatie. Daarna wil Nederland haar uitzetten naar Marokko, het land waar ze wel een paspoort van heeft. Haar kinderen van 3 en 4 jaar oud zijn overgedragen aan de Kinderbescherming.
Andere vrouw
Naast deze vrouw is ook een 23-jarige vrouw naar Nederland uitgezet die sinds januari 2018 in Turkije in vreemdelingendetentie zat. Zij heeft wel de Nederlandse nationaliteit. Ook zij is aangehouden op verdenking van deelneming aan een terroristische organisatie en zal hier worden vervolgd en berecht.
NU 14.11.2019 Het CDA-voorstel om de diplomatieke banden met de Syrische dictator Bashar Al Assad aan te halen maakt het Nederlands mensenrechtenbeleid in het buitenland “ongeloofwaardig” en zal als een beloning worden gezien door dictators en autocratische regimes die hun bevolking onderdrukken. Dat zei minister Stef Blok (Buitenlandse Zaken) donderdag tijdens een debat in de Tweede Kamer.
“Iedere potentaat en iedere mensenrechtenschender wil horen dat als je maar lang genoeg blijft zitten, de banden weer worden aangehaald. Dat signaal mogen we als Nederland nooit uitzenden”, aldus de bewindsman. “Al Assad verdient geen plek aan de onderhandelingstafel, maar een plek in de beklaagdenbank.”
Nederland heeft in 2012 samen met een groot aantal Europese landen de diplomatieke banden met het regime van Al Assad verbroken. Al Assad wordt verantwoordelijk gehouden voor honderdduizenden doden en miljoenen vluchtelingen als gevolg van de Syrische burgeroorlog die sinds 2011 gaande is.
Nederlandse IS’ers mogelijk in handen van Al Assad
Nadat de Amerikaanse president Donald Trump de troepen uit Syrië trok en Turkije overging tot een militaire inval in Noord-Syrië, zit Al Assad, met de steun van Rusland stevig in het zadel. Omdat er momenteel Nederlandse IS-strijders in gevangenenkampen vastzitten in Syrië, is de mogelijkheid aanwezig dat de Nederlandse uitreizigers in handen vallen van Al Assad.
CDA-Kamerlid Martijn van Helvert vindt dat Nederland op het laagste diplomatieke niveau de banden met Al Assad moet herstellen. Onder meer om te zorgen dat de Nederlandse IS’ers hun straf niet ontlopen.
Wat minister Blok betreft is het uitgesloten dat er met Al Assad onderhandeld zal worden. Met onder meer gifgasaanvallen tegen de eigen bevolking is het volgens Blok geen optie om zijn “gruwelijke misdrijven” te negeren.
Blok bestrijdt het beeld dat Al Assad stevig in het zadel zit. “Zijn positie is wankeler dan wordt aangenomen”, aldus de minister. Hij wijst op de internationale sancties tegen de Syrische leider die zijn bondgenoten Rusland en Iran duidelijk moeten maken dat zij “failliete boedel” steunen.
‘Waarom wel diplomatieke banden met China en Saoedi-Arabië?’
Van Helvert hield de minister voor dat Nederland wel tot op het hoogste diplomatieke niveau banden onderhoudt met China, dat zich met onder andere de onderdrukking van de Oeigoeren ook schuldig maakt aan mensenrechtenschendingen.
Hij kreeg bijval van SP’er Sadet Karabulut die wees op de vriendschappelijke relaties met Saoedi-Arabië dat een bloedige oorlog voert in Jemen waar het aantal dodelijke slachtoffers is opgelopen tot honderdduizend en waar de kroonprins Mohammad Bin Salman verantwoordelijk wordt gehouden voor de moord op de journalist Jamal Kashoggi.
AD 14.11.2019 Het kabinet neemt afstand van het voorstel van het CDA om met de Syrische dictator Bashar al-Assad te gaan praten. ,,Assad verdient geen plaats aan de onderhandelingstafel, maar een plaats in de beklaagdenbank”, stelde minister Stef Blok van Buitenlandse Zaken. ,,Bij voorkeur van het Internationaal Strafhof in Den Haag.”
Blok reageerde in het debat over de begroting van zijn departement op het pleidooi van CDA-Kamerlid Martijn van Helvert om de diplomatieke banden met het regime Assad aan te halen. Dat is volgens Van Helvert nodig omdat pogingen Assad te verdrijven niet zijn gelukt, maar het kabinet wel IS-strijders in de regio wil berechten. Daarvoor is volgens de CDA’er overleg nodig.
Dat wijst Blok af. ,,Als Nederland nu de leiding neemt in het praten Syrië, worden we totaal ongeloofwaardig als pleitbezorger voor mensenrechten.” De VVD-bewindsman wil een door Assad geleid Syrië ook niet accepteren. ,,De onderbouwing van de heer Van Helvert van ‘hij zit er nog dus we moeten ons erbij neerleggen’ is de droom van elke potentaat. Dat signaal mogen we nooit gaan uitzenden als Nederland.”
Daarbij is de positie van Assad volgens Blok ‘wankeler dan wordt gesuggereerd’. ,,Als je zoveel schade hebt aangericht in je eigen land, kun je niet meer op een geloofwaardige manier functioneren.” Hij stelde dat verschillende westerse landen ‘de duimschroeven hebben aangehaald’ door sancties in te stellen. ,,We ook laten aan de bondgenoten van Syrië, zoals Rusland, weten dat ze een failliete boedel steunen.”
Mensenrechten
Van Helvert wierp tegen dat het kabinet wel betrekkingen onderhoudt met China, een land waar ook sprake is van mensenrechtenschendingen. SP-Kamerlid Sadet Karabulut noemde ook Saoedi-Arabië als voorbeeld van een land waar de mensenrechten te wensen overlaten. Met vertegenwoordigers van beide regeringen sprak de Tweede Kamer donderdag nog.
AD 14.11.2019 De rechter heeft bepaald dat Nederland ‘zijn’ IS-kinderen moet ophalen uit gevangenkampen in Noord-Syrië. Maar kan dat eigenlijk nog wel nu het gebied vanwege de Amerikaanse terugtrekking en Turkse invasie een chaotisch en gevaarlijk gebied is geworden?
Want sinds begin oktober dit jaar – toen Turkije Noord-Syrië binnenviel nadat president Trump onverwacht Amerikaanse soldaten had teruggetrokken – is het relatief rustige Koerdische noorden van Syrië veranderd in een gevaarlijke en uiterst chaotische regio.
En dat zei de rechter die maandag in kort geding oordeelde dat Nederland de kinderen moet ophalen, er ook bij: ,,Er kan niet van de Staat worden verwacht dat ze grote veiligheidsrisico’s neemt.’’
In Noord-Syrië vechten namelijk nu de volgende partijen: het Turkse leger, pro-Turkse Syrische milities, SDF-Koerden, Amerikanen, het Syrische leger, pro-Assad-milities, het Russische leger en loslopende IS-slaapcellen die aanslagen plegen.
Het probleem voor een mogelijke Nederlandse ophaalmissie is dat het grootste gevangenkamp waar de IS-vrouwen en kinderen zich bevinden, het al-Hawl-kamp, middenin dit woelige gebied ligt. Van de 23 vrouwen en 56 kinderen die meededen aan het kort geding zitten er 16 vrouwen en 41 kinderen in dat kamp. De anderen (7 vrouwen en 15 kinderen) zitten in kamp Al-Roj, dicht tegen de Turkse grens.
Als er al een ophaalmissie komt, zal die hoogstwaarschijnlijk worden georganiseerd vanuit het rustige Erbil, in het veilige Koerdische deel van Noord-Irak. Vanuit Erbil is er slechts één mogelijkheid voor de Nederlandse ophaalmissie om het gevaarlijke Noord-Syrië te bereiken. En wel via de strategisch Semalka-grensovergang, de enige werkende grens tussen Iraakse Koerden en Syrische Koerden.
Tot nu toe is de Semalka-grensovergang nog in handen van de SDF, van de Syrische Koerden dus. Maar Turkije ligt op slechts drie kilometer afstand. Als de Turken het willen en een beetje doorrijden, kunnen ze Semalka binnen een halfuur innemen en dus de grens afsluiten.
Zelfde geldt voor het Syrische leger en de Russen. Zij zitten al nabij de stad Al Malikyah (in het Koerdisch: Derik). Ook daarvandaan is het slechts 30 minuten naar de Semalka-grensovergang.
Met andere woorden: Als de Nederlandse ophaalmissie via de Semalka-overgang Noord-Syrië in gaat, bestaat de kans dat de Koerden daarna de controle over de grens verliezen. Dan kan je niet meer terug naar het veilige Noord-Irak en zit de Nederlandse ophaalmissie dus vast in Noord-Syrië.
NU 13.11.2019 CDA-Kamerlid Martijn van Helvert stelt voor dat Nederland de diplomatieke banden met de Syrische president Bashar Al Assad aanhaalt. Volgens Van Helvert is dat nodig om een oplossing te vinden voor de berechting van Nederlandse IS-strijders en de terugkeer van Syriërs die het regime van Al Assad ontvluchtten.
De christelijke partij deed het voorstel woensdag in een debat in de Tweede Kamer, maar vond weinig steun bij zowel de oppositie als de coalitiepartijen.
“Praten met Al Assad kan gezien worden als politiek gezichtsverlies”, aldus Van Helvert. Tegelijkertijd ziet hij dat het de Amerikanen, de Europese partners, maar ook Islamitische Staat niet gelukt is om Al Assad ten val te brengen en dat de Syrische dictator weer stevig in het zadel zit.
De CDA’er schat in dat een toekomst van Syrië met Al Assad zorgt voor de stabiliteit die nodig is om onder meer de Syrische vluchtelingen in Nederland terug te sturen. En nu Irak de berechting van Nederlandse IS-strijders die momenteel in Syrië vastzitten niet ziet zitten, moet de optie dat zij in Syrië berecht worden opgehouden worden.
CDA krijgt kritiek van oppositie en coalitie
De VVD snapt niet waarom Nederland “een knieval” in de richting van Al Assad moet maken en op eigen houtje de banden moet aanhalen.
De partij pleitte er in het verleden voor om juist met dictators in gesprek te gaan, maar een herstel van diplomatieke banden met Al Assad gaat VVD-Kamerlid Sven Koopmans te ver. “Hoe kan Al Assad, die honderdduizenden burgerdoden op zijn geweten heeft, bijdragen aan stabiliteit? Welke stabiliteit?”, meent Koopmans.
Ook D66’er Sjoerd Sjoerdsma ziet niets in het voorstel. “Al Assad is Islamitische Staat in een net pak. Hij is pleegvader van IS.” Sjoerdsma wijst erop dat Al Assad heeft bijgedragen aan de opkomst van IS door radicale jihadisten uit de Syrische gevangenissen vrij te laten. Berechting van de Nederlandse IS’ers overlaten aan Al Assad is volgens de D66’er een slecht plan, aangezien de Syrische president IS’ers in het verleden heeft vrijgelaten.
GroenLinks waarschuwt dat het aanhalen van de diplomatieke banden door Al Assad gezien zal worden als een beloning voor “zijn walgelijke gedrag”. De PvdA wijst erop dat de Syrische vluchtelingen het schrikbewind van Al Assad juist ontvluchtten.
Blok wil banden niet aanhalen
Het ziet er dan ook niet naar uit dat het kabinet gehoor zal geven aan de oproep van het CDA. Minister Stef Blok (Buitenlandse Zaken) zei dit weekend in een interview met NU.nl dat er voor Al Assad geen toekomst is in Syrië.
Blok zei niet te kunnen uitsluiten dat de Nederlandse IS’ers die momenteel vastzitten in Syrië in handen vallen van Al Assad, maar dat betekent niet dat Nederland de diplomatieke banden zal herstellen.
“Ik laat me niet door Al Assad chanteren om de diplomatieke banden aan te halen. Voor Al Assad is er geen toekomst in Syrië. De misdrijven tegen de menselijkheid die hij heeft gepleegd, zijn zó verschrikkelijk. Hij kan niet blijven”, aldus Blok.
Van Helvert is het met de Kamer eens dat Al Assad verantwoordelijk is voor gruwelijkheden tegen de eigen bevolking, maar herhaalt dat het de westerse bondgenoten niet gelukt is om hem af te zetten.
Nu Al Assad, na het vertrek van de Amerikanen en de inval van Turkije, met de hulp van Rusland steviger in het zadel zit, vindt Van Helvert dat Nederland in ieder geval de banden op het laagste diplomatieke niveau moet aanhalen.
Hij wijst zijn collega-Kamerleden er ook op dat Nederland op het allerhoogste niveau goede banden onderhoudt met China, terwijl het land op grote schaal mensenrechtenschendingen begaat, zoals de onderdrukking van de Oeigoeren.
AD 13.11.2019 Het CDA pleit voor het aanhalen van diplomatieke banden met het regime van de Syrische dictator Assad. Nu duidelijk is dat de pogingen om hem ten val te brengen niet zijn gelukt en het kabinet vasthoudt aan de wens om IS-strijders in de regio te berechten, is dat volgens de regeringspartij de enige optie.
Dat stelde Kamerlid Martijn van Helvert bij het debat over de begroting Buitenlandse Zaken. Volgens de CDA’er is het nu eenmaal zo dat Assad in het zadel zit én blijft, vooral nu de Amerikanen hun troepen uit Syrië hebben teruggetrokken. ,,Kiezen we voor een blijvende destabilisatie, met mogelijk een nieuwe vluchtelingenstroom? Dan moeten we doorgaan op de ingeslagen weg. Maar het CDA wil kiezen voor stabilisatie.”
Dat nam de rest van de Kamer Van Helvert niet in dank af, getuige de Kamerleden die zich verdrongen bij de interruptiemicrofoon. ,,De stabiliteit van Assad is de stabiliteit van het mortuarium”, vond PVV-Kamerlid Raymond de Roon. ,,Dit is een klap in het gezicht van de miljoenen mensen die slachtoffer zijn geworden van Assad”, stelde GroenLinks-Kamerlid Bram van Ojik. En is Van Helvert de gifgasaanvallen tegen zijn eigen mensen vergeten?, vroeg PvdA’er Lilianne Ploumen zich af.
Van Helvert stelde te begrijpen dat zijn collega-Kamerleden hem wilden vertellen ‘hoe verschrikkelijk Assad is’. ,,Dat weet ik. Dat ben ik het absoluut met u eens.” Daarom werd ook geprobeerd Assad ‘weg te sturen’. ,,Maar dat is niet gelukt.”
Ik ben het absoluut met u eens dat Assad verschrikkelijk is, aldus Martijn van Helvert, CDA.
Samenwerken
Met die realiteit moet nu rekening worden gehouden, vindt hij. Hij noemde Koerden en vervolgde christenen als voorbeeld. ,,Die zeggen: spreek met Assad, want de Turken zijn vele malen erger”, aldus Van Helvert, die benadrukte dat hij er niet voor pleit om álle banden te herstellen. ,,Ik vraag om consulaire samenwerking.” Ook dat is onbespreekbaar voor de Kamer. Nederland verbrak in 2012 de banden met Syrië.
Minister Stef Blok van Buitenlandse Zaken wil pas morgen, als hij aan het woord komt, op de oproep van het CDA reageren. Eerder deze week zei hij nog dat er voor Assad geen toekomst is in Syrië.
In 2015 stelde toenmalig VVD-fractievoorzitter Halbe Zijlstra dat Nederland moest samenwerken met dictators. Dat kwam hem toen ook op veel kritiek te staan. ,,Ik dacht dat de doctrine ‘knuffelen met dictators’ van het toneel was verdwenen met het vertrek van Zijlstra”, hoonde D66-Kamerlid Sjoerd Sjoerdsma.
,,Je moet met slechte mensen praten om een einde te maken aan de hele slechte dingen die ze doen”, erkende VVD-Kamerlid Sven Koopmans. Maar hij wil dat dat via internationale organisaties gaat. ,,Ik snap niet waarom Nederland voorop moet lopen.”
Van Helvert vindt oud-Syrië-gezant Koos van Dam aan zijn zijde, die al langer stelt dat EU-landen de betrekkingen met het Syrische regime niet hadden moeten verbreken. Deze week werd bekend dat een aantal EU-landen weer in gesprek zijn met de Syrische autoriteiten. ,,Na meer dan acht jaar oorlog begint bij sommigen het kwartje te vallen.” Wel denkt Van Dam dat de oorlog nog lang niet voorbij is en het lange tijd zal duren voor de betrekkingen echt worden hersteld.
De rechter besloot afgelopen week dat 56 kinderen van IS-vrouwen door de Nederlandse staat moeten worden teruggehaald.
Een vrouw duwt een kinderwagen voort in Kamp Al-Hol, waar veel ’IS-bruiden’ opgesloten zitten.Ⓒ Foto AFP
Telegraaf 13.11.2019 Het CDA heeft zijn hoop gevestigd op Bashar al-Assad voor de berechting en opsluiting van IS-terroristen, maar het was de Syrische dictator zelf die instrumenteel was bij de opmars van de extremisten. Hij zette de gevangenissen openen voor honderden, mogelijk zelfs duizenden jihadstrijders, kocht hun olie en verplaatste ze door het hele land, zodat zij tegen de gematigde rebellen konden vechten.
Het doel van Assad was om de oppositie in diskrediet te brengen en de oorlog in zijn land af te schilderen als er een tussen zijn regime en extremisten. Tussen goed en kwaad, waarbij het Westen uiteindelijk voor hem zou kiezen. Die tactiek werpt nu, na jaren oorlog en honderdduizenden doden, zijn vruchten af. Volgens Kamerlid Martijn van Helvert moet Nederland zijn afschuw voor het regime laten varen en een „opening naar Assad” zoeken. Dat is volgens hem de enige manier om IS’ers in de regio te berechten.
De Syrische dictator heeft de jihadisten altijd als middel ingezet. Zijn land diende, na de Amerikaanse bezetting van Irak in 2003, als uitvalsbasis voor terreuraanslagen tegen de Amerikanen in het buurland. Daarbij kwamen duizenden soldaten om het leven. Toen hij de extremisten niet meer nodig had, sloot hij een groot deel van hen op, om ze na de uitbraak van de opstand tegen zijn regime in 2011 weer vrij te laten.
Zij zouden voor een groot deel het leiderschap gaan vormen van de Syrische tak van IS. Een van de gevangenen die uit de beruchte Sednaya-gevangenis werd vrijgelaten was Amr al-Absi. Die stond later in nauw contact met de extremisten die verantwoordelijk waren voor dodelijke aanslagen in Parijs en Brussel. Ook was hij de baas van Jihadi John, de Britse extremist verantwoordelijk voor het onthoofden van tal van westerse gevangenen. Al-Absi kwam drie jaar geleden om bij een Amerikaanse luchtaanval.
De Syrische president Bashar al-Assad vierde eerder deze week de geboorte van de profeet Mohammed in de Al-Murabet Mosque in Damascus. Ⓒ FOTO EPA
Assad liet in 2013 bij een gevangenenruil met een extremistische beweging ook een van de breinen achter de aanslagen van 11 september vrij. Deze Mohammed Haydar Zammer, die een belangrijke rol speelde bij het samenstellen van de Hamburgse cel rond Mohammed Atta, sloot zich direct aan bij Islamitische Staat. Hij wordt nu door de Koerden vastgehouden in het noordoosten van Syrië.
Al-Baghdadi
De hulp van Assad aan Islamitische Staat reikt veel verder. Een oud-inlichtingenofficier van zijn regime verklaarde enkele jaren geleden dat het regime niet alleen de extremisten heeft vrijgelaten, „het hielp hen bij het opzetten van hun militaire brigades”. En in plaats van de strijd met hen aan te gaan, verplaatste hij hen door heel het land zodat zij de rebellen, diens belangrijkste tegenstanders, konden bevechten.
Het laatste – bekende – grote transport vond vorig jaar plaats. Toen hielp het regime, aldus het Syrische Observatorium voor de Mensenrechten, met het overbrengen van zeker 400 IS-strijders van een van hun laatste bolwerken in het oosten van Syrië naar de provincie Idlib. De komst van die groep maakte het later voor IS-leider Abu Bakr al-Baghdadi mogelijk om daar naartoe te vluchten.
Assads doel is ook hier duidelijk. Hij staat op het punt een grote offensief in Idlib te beginnen, het laatste grote gebied dat in handen is van de rebellen. Dat zijn weliswaar voor het merendeel ook jihadisten, maar net een graadje minder erger dan IS. Door Islamitische Staat daarnaartoe te halen, hoopt hij dat het Westen zijn bezwaren tegen het offensief, in een gebied waar ook miljoenen burgers wonen, zal laten varen.
Eigen gewin
Zo zet Assad, die ook jarenlang olie kocht van de extremisten, Islamitische Staat voortdurend in voor eigen gewin. Mocht hij, zoals het CDA wil, een rol gaan spelen bij de gevangenname van IS-strijders dan zal hij daar ongetwijfeld iets voor terug willen zien. Geld bijvoorbeeld. De lakei van Rusland en Iran heeft honderden miljarden nodig voor de wederopbouw van zijn land.
Maar de man die verantwoordelijk is voor honderdduizenden doden, gigantische gifgasaanvallen en kerkers waar tot op de dag van vandaag gevangenen worden doodgemarteld, zal waarschijnlijk niet aarzelen om de extremisten, als hem dat uitkomt, in de toekomst weer vrij te laten.
Telegraaf 13.11.2019 Nederland moet z’n morele bezwaren laten varen en gaan praten met de Syrische dictator Assad. Dat wil het CDA. De partij roept het kabinet vandaag bij het begrotingsdebat Buitenlandse Zaken op de diplomatieke betrekkingen met Damascus te herstellen.
Volgens Kamerlid Martijn van Helvert is een ’opening naar Assad’ de enige manier waarop Nederland IS-strijders in de regio kan berechten. „We kunnen wel blijven zeggen: wat een enge man, die Assad, maar daarmee schieten we uiteindelijk niets op.”
Het kabinet wil geen IS-aanhangers naar Nederland halen en wil een tribunaal in Irak om jihadisten daar te kunnen berechten. Irak staat niet te springen, en wil alleen landgenoten berechten of jihadisten die hun misdaden in Irak hebben begaan.
Nederland heeft al sinds maart 2012 geen diplomatieke banden meer met het Syrische regime, dat verantwoordelijk is voor honderdduizenden doden. Volgens minister Blok (Buitenlandse Zaken) is er geen toekomst voor Syrië als Assad president blijft.
Toch, of we het nou leuk vinden of niet, is Assad de oorlog aan het winnen, stelt Van Helvert vast. „Dat heeft noch onze afschuw noch de Toyota’s die we hebben geschonken aan de gewapende oppositiegroepen kunnen voorkomen.”
Kinderen
Het CDA sluit met z’n oproep aan bij de discussie over het al dan niet terughalen van kinderen van IS-aanhangers. Afgelopen maandag oordeelde de rechter dat de Staat zich moet inspannen om 56 kinderen van 23 IS-vrouwen die nu vastzitten in Koerdische gevangenkampen in Noord-Syrië, terug te halen. Het kabinet gaat tegen deze uitspraak in beroep via een zogeheten turbo-appèl.
Ministers Blok en Grapperhaus (Justitie) vinden dat de rechter te weinig rekening heeft gehouden met internationale betrekkingen. Het kabinet vindt dat het zelf het buitenlandbeleid bepaalt, en niet de rechter.
Intussen moet Nederland wel een begin maken met het uitvoeren van het vonnis. Dat doet het door gesprekken te voeren met de Amerikanen, die Nederland wil helpen met de repatriëring van IS’ers. Het uitvoeren van het vonnis is een dilemma: het kabinet wil geen onomkeerbare stappen zetten en zal toch IS-families moeten terughalen.
Telegraaf 12.11.2019 De Amerikaanse ambassadeur Pete Hoekstra heeft opnieuw gezegd dat de VS Nederland kan helpen bij het ophalen van IS-vrouwen en hun kinderen. De fractievoorzitters van de coalitiepartijen reageren verdeeld op het aanbod.
NOS 12.11.2019 De VS is nog steeds bereid te helpen bij het terughalen van IS-vrouwen en hun kinderen naar Nederland. Dat zegt de Amerikaanse ambassadeur in Nederland Hoekstra tegen de NOS. “Als Nederland hulp vraagt van Amerika voor het repatriëren van de vrouwen en kinderen, dan doen we alles wat we kunnen om dat mogelijk te maken.”
De mogelijkheid van Amerikaanse hulp is actueel geworden door een uitspraak van de rechter, gisteren. Die oordeelde in een kort geding dat Nederland zijn best moet doen om 56 IS-kinderen zo snel mogelijk terug te halen uit Noord-Syrië. De zaak was aangespannen door een aantal moeders die met hun kinderen vastzitten in de overvolle gevangenkampen Al-Roj en Al-Hol.
Repatriëren
Nederland wil de vrouwen niet ophalen omdat die er zelf voor hebben gekozen om naar IS-gebied te gaan. Ook wordt een terughaalactie als te gevaarlijk beschouwd. De VS pleit al langer voor het terughalen van uitgereisde jihadisten naar het land van herkomst. “We willen deze IS-families gerepatrieerd hebben”, herhaalt Hoekstra. “Landen kunnen dan zelf beslissen of ze de mensen willen vervolgen of re-integreren.”
Hoe de hulp van Amerika eruit zou zien is nog niet te zeggen. “Het ligt eraan om hoeveel mensen het gaat, waar ze zijn. We zullen het alleen doen als we denken dat het veilig kan.” Op de vraag of Nederland al om hulp heeft gevraagd aan Amerika geeft de ambassadeur geen duidelijk antwoord. “Op dit moment is het aan Nederland om als er een verzoek is gedaan, daarover iets bekend te maken.”
NU 12.11.2019 De Nederlandse Staat gaat in hoger beroep tegen de uitspraak van de rechtbank in Den Haag die maandag bepaalde dat het kabinet zich moet inspannen om 56 kinderen van IS-vrouwen vanuit Syrië naar Nederland te halen, schrijft minister van Justitie Ferd Grapperhaus dinsdag in een brief aan de Tweede Kamer.
Volgens de minister roept de uitspraak vragen op over aspecten die “mogelijk onvoldoende zijn meegewogen”. Als voorbeeld noemt hij de internationale betrekkingen.
In totaal spanden 23 vrouwen een kort geding aan tegen de Staat, omdat zij en hun kinderen in de kampen in acuut gevaar zouden zijn. De rechtbank erkende maandag dit gevaar en sprak van een “schrijnende situatie”.
In het geval van de vrouwen geldt echter dat zij alleen teruggehaald moeten worden als de Koerden, die de regie over de kampen hebben, de kinderen alleen samen met hun moeders laten gaan.
“De vrouwen hebben niet het zelfstandige recht om naar Nederland teruggehaald te worden, omdat zij met hun volle verstand zijn afgereisd naar Syrië en zich hebben aangesloten bij IS, een terroristische organisatie”, aldus de rechtbank maandag.
Het kabinet wil dat de vrouwen in de regio worden berecht en de rechtbank vindt dat Nederland het recht heeft om uit te vinden of dat eventueel mogelijk is.
Nederland kan niet gedwongen worden om kinderen te repatriëren
De rechtbank zei ook dat Nederland niet gedwongen kan worden om de kinderen te repatriëren, omdat het in Syrië wel degelijk gevaarlijk is door de instabiele situatie in het land. Wel moet Nederland zich hiervoor inspannen. “De Staat hoeft geen onnodige veiligheidsrisico’s te nemen, maar moet wel alle mogelijkheden die er zijn – zoals de door de Amerikanen geboden hulp – benutten”, aldus de rechtbank.
Dat komt erop neer dat de Nederlandse regering alles moet doen wat in haar macht ligt. Als de overheid zegt dat het niet mogelijk is, dan moet worden bewezen dat er alles aan gedaan is.
Dat betekent volgens advocaat André Seebregts, die het merendeel van de eisers bijstaat, dat Nederland binnen de gestelde termijn van veertien dagen contact moet opnemen met de Koerden, dan wel de Amerikanen.
Telegraaf 12.11.2019 De Staat gaat in beroep tegen het vonnis van de rechter over het terughalen van IS-kinderen uit Syrië.
Dat laten ministers Grapperhaus (Justitie) en Blok (Buitenlandse Zaken) dinsdag weten in een brief aan de Tweede Kamer.
Maandag oordeelde de voorzieningenrechter dat de Staat een inspanningsverplichting moet leveren om 56 kinderen van jihadistische uitreizigers terug te halen die vastzitten in Koerdische gevangenkampen in Noord-Syrië. Volgens het kabinet is dat te gevaarlijk.
De rechter heeft echter bepaald dat het vonnis direct moet worden uitgevoerd, erkent het kabinet. „Dat betekent dat het kabinet een aanvang zal maken met de nakoming van de inspanningsverplichting.”
Wat dit precies betekent, is nog niet duidelijk. Premier Rutte zegt daarover dat die plannen ’zich niet lenen voor een openbare discussie’. „Maar dat wij naar de volgende rechter gaan, betekent niet dat wij niks moeten doen.”
Daarbij gaat het om gesprekken met andere Europese landen die IS-aanhangers in Syrië hebben en om afstemming met de Verenigde Staten, die Nederland hebben aangeboden mee te helpen met het repatriëren van IS’ers uit het strijdgebied.
Eerder dit jaar lag er ook zo’n inspanningsverplichting. Toen moest het kabinet van de rechtbank Rotterdam moeite doen om IS-vrouwen terug te halen, nadat zij een zaak hadden aangespannen tegen de Staat. Grapperhaus en Blok kwamen toen tot de conclusie dat dat te gevaarlijk was.
Het kabinet legt zich intussen niet zomaar neer bij het vonnis. „De uitspraak roept vragen op over een aantal aspecten dat mogelijk onvoldoende is meegewogen, waaronder internationale betrekkingen”, schrijven de ministers. Dat Nederland in de Schengenzone zit waarin EU-burgers kunnen doorreizen, speelt daarbij ook een rol, zegt Grapperhaus. Bovendien vindt het kabinet dat het zelf het buitenlandbeleid bepaalt, en niet de rechter.
AD 12.11.2019 De Nederlandse Staat gaat in hoger beroep tegen het vonnis over het repatriëren van kinderen van IS-vrouwen. Dat hebben ministers Ferd Grapperhaus (Justitie) en Stef Blok (Buitenlandse Zaken) in een brief geschreven aan de Tweede Kamer.
De rechter in Den Haag besloot gisteren dat Nederland al wat mogelijk is moet doen om de 56 kinderen van 23 vrouwen terug te halen naar Nederland die nu nog in Syrische kampen verblijven.
Het kabinet wil dat niet. Toch erkent het dat het een inspanningsverplichting moet doen, zoals de rechter heeft bevolen. De uitspraak roept volgens de ministers echter ‘vragen op’ over ‘aspecten’ als de internationale betrekkingen. Deze zouden onvoldoende zijn ‘meegewogen’.
Het is de vraag wat het kabinet gaat doen tot het hoger beroep is ingediend. De Amerikaanse ambassadeur Pete Hoekstra zei vanmorgen nog dat de VS wil helpen bij het repatriëren van IS-vrouwen en kinderen.
Het kabinet heeft steeds gezegd dat het geen IS’ers wil ophalen in ‘gevaarlijk gebied’, maar met de hulp van de VS zouden zij een Nederlands consulaat kunnen bereiken. Grapperhaus zegt dat het die hulp van de VS ‘zal aannemen’.
De situatie rond de twee kampen waar de vrouwen en kinderen zitten is echter wel veranderd sinds de VS zijn begonnen met terugtrekking uit het gebied, waardoor onduidelijk is wat er nu mogelijk is.
Advocaten van de IS-vrouwen hielden er al rekening mee dat de Staat in beroep zou gaan tegen het terughalen van kinderen uit twee kampen in Noord-Syrië. De Staat heeft zich namelijk steeds verzet tegen het actief ophalen van 23 Nederlandse IS-vrouwen en hun 56 kinderen, stelt advocaat André Seebregts vandaag in een eerste reactie. Hij neemt het verder voor kennisgeving aan.
Seebregts wijst erop dat de rechter bepaald heeft dat de Staat binnen veertien dagen al het nodige moet doen om in ieder geval de kinderen te repatriëren, ook als er beroep zou worden ingesteld. Voor de IS-vrouwen bestaat die verplichting niet. De advocaten denken dat de vrouwen meteen meekomen, omdat de Koerden ook van hen af willen.
Minister Ferd Grapperhaus (Justitie) heeft dinsdagmiddag in de Tweede Kamer gezegd dat er geen concrete aanwijzingen zijn dat Turkije door hen gevangen genomen IS-strijders op het vliegtuig laat zetten naar Nederland. Turkije zei vrijdag dat het IS’ers wil gaan uitzetten, die momenteel daar in gevangenissen zitten.
Nederland hoopt juist dat IS’ers, ook die van Nederlandse komaf, in de regio zullen worden berecht. Maar Turkije zei dit niet aan te kunnen. Uit contact met de Turken is echter niet gebleken dat er direct IS’ers te verwachten zijn. De aankondiging dat Turkije IS’ers zou gaan uitzetten zou gaan om gevallen waarbij ‘al langer bekende voornemens tot uitzetting’ waren, aldus Grapperhaus.
NOS 12.11.2019 Het kabinet gaat in hoger beroep tegen de uitspraak van de Haagse rechter over het terughalen van IS-kinderen. De ministers Grapperhaus en Blok schrijven dat aan de Tweede Kamer.
De kortgedingrechter bepaalde gisteren dat Nederland zich moet inspannen om 56 kinderen van Nederlandse IS-leden zo snel mogelijk op te halen uit detentiekampen in Syrië. Hun moeders hebben geen recht op repatriëring. Maar als de autoriteiten ter plaatse de kinderen louter samen met hun moeders laten gaan, moet Nederland ook de moeders terughalen.
Internationale betrekkingen
Grapperhaus en Blok schrijven dat de uitspraak vragen oproept “over een aantal aspecten, dat mogelijk onvoldoende is meegewogen, waaronder de internationale betrekkingen”. Door in beroep te gaan wil het kabinet hier zo spoedig mogelijk duidelijkheid over.
Overigens kondigen de bewindslieden ook aan dat het kabinet zal beginnen met het nakomen van de inspanningsverplichting die de rechter heeft opgelegd. De rechter bepaalde dat het vonnis direct moet worden uitgevoerd.
Volgens advocaat Seebregts, die de IS-vrouwen bijstaat, verandert het hoger beroep dus niets aan de uitspraak van de rechter. “We zullen de vinger aan de pols houden”, zegt hij.
Verdeeld
Het kabinet heeft zich tot nu toe steeds op het standpunt gesteld dat uitreizigers in principe geen hulp krijgen bij hun terugkeer als ze niet zelf een ambassade in Turkije of Irak weten te bereiken. De regeringspartijen zijn verdeeld over de kwestie. VVD en CDA benadrukken vooral dat door de rechterlijke uitspraak mogelijk IS’ers naar Nederland komen, met alle risico’s van dien. D66 en ChristenUnie vinden het juist een risico om kinderen van IS’ers in Syrië te laten radicaliseren.
Slachtoffers van IS in de Jezidi-gemeenschap zijn bezorgd over de mogelijke terugkeer van IS-vrouwen naar Nederland. “Zij hielpen strijders bij het verkrachten van onze vrouwen”:
Jezidi’s over de terugkeer van Nederlandse IS-aanhangers
OmroepWest 12.11.2019 Het kabinet gaat in hoger beroep tegen de uitspraak van de Haagse rechter over het terughalen van IS-kinderen. Ministers Grapperhaus en Blok schrijven dat aan de Tweede Kamer. Maandag bepaalde de rechtbank dat de Staat verplicht is om er alles aan te doen om IS-kinderen in Syrië terug naar Nederland te halen.
De ministers schrijven dat de uitspraak vragen oproept, waar ze in hoger beroep antwoord op hopen te krijgen. Zo zouden een aantal aspecten ‘mogelijk onvoldoende zijn meegewogen. Waaronder de internationale betrekkingen.’
Het kabinet gaat wel beginnen met het nakomen van de inspanningsplicht die de voorzieningenrechter heeft opgelegd. De rechter bepaalde dat het vonnis direct moet worden uitgevoerd.
Voogdij
Volgens de rechter hebben de kinderen in de kampen niet voor het kalifaat gekozen, maar hebben ze nu wel te maken met de noodsituatie in Noord-Syrië. Zo kreeg Jeugdzorg Haaglanden in september de voogdij over twee kinderen in een IS-kamp, nadat de moeder was overleden en de vader niet te vinden was. De kinderen zitten nog altijd in Syrië.
De Raad van de Kinderbescherming vertelde dat de kinderen in het vluchtelingenkamp te weinig voedsel en medische zorg krijgen en dat zij hierdoor ernstige medische klachten hebben.
Slachtoffer van handelen ouders
‘De overheid dient zich het schrijnende lot van de kinderen aan te trekken’, zei de rechter maandag. ‘Zij zijn het slachtoffer van handelen van hun moeder of ouders.’ De kinderen hebben allen de Nederlandse nationaliteit en zijn onder de twaalf jaar.
Voor de vrouwen heeft de Staat geen verplichting om ze terug naar Nederland te halen. Volgens de rechter hebben ze bewust voor een reis naar het strijdgebied gekozen. Alleen als de Koerden kinderen niet willen laten vertrekken zonder hun moeders ontstaat er volgens de rechter een nieuwe situatie, en dan moet de overheid volgens het vonnis kijken of het mogelijk is om beide groepen terug te halen.
NRC 12.11.2019 De rechtbank in Den Haag bepaalde maandag dat de Nederlandse staat zich moet inspannen om 56 kinderen uit kampen in Syrië terug te halen. Het kabinet gaat echter in hoger beroep tegen de uitspraak die Nederland verplicht zich maximaal in te spannen om de 56 kinderen van Nederlandse uitreizigers terug te halen.
Dat schrijven minister Ferdinand Grapperhaus (Justitie en Veiligheid, CDA) en Stef Blok (Buitenlandse Zaken, VVD) dinsdag in een brief aan de Tweede Kamer.
De rechtbank in Den Haag bepaalde maandag dat de Nederlandse staat een inspanningsverplichting heeft binnen veertien dagen de kinderen van vrouwen die naar IS-gebied in Syrië of Irak zijn gereisd, terug te halen. Ook als er beroep zou worden ingesteld. Deze verplichting geldt niet voor de vrouwen zelf. Het kort geding was aangespannen door 23 vrouwen die naar Syrië of Irak waren afgereisd, die samen 56 kinderen hebben.
Het standpunt van het kabinet is nog altijd dat IS-strijders in de regio berecht moeten worden. Vooral VVD en CDA blijven tegen terugkeer. Wat de kinderen betreft moet het kabinet dat beleid aanpassen, vind de rechter in Den Haag. De meeste kinderen zijn nog onder de twaalf jaar oud en hebben allemaal de Nederlandse nationaliteit.
De vrouwen en kinderen verblijven momenteel onder slechte omstandigheden in de vluchtelingenkampen Al-Hol of Al-Roj in het noorden van Syrië. Volgens de rechter verkeren de kinderen in een „acute noodsituatie”. Momenteel is het gebied zeer instabiel door het vertrek van Amerikaanse militairen langs de grens en de inval van Turkije die daarop volgde.
De kinderen leven in de kampen volgens de rechter onder dreiging van „bombardementen, seksueel misbruik, marteling, de afwezigheid van onderwijs, kindersterfte, ijzige kou in de winter, overbevolking, vermijdbare ziektes, indoctrinatie en een gebrek aan water, voedsel en sanitaire voorzieningen en medische zorg”. De vrouwen wisten volgens de rechter echter waar zij aan begonnen toen zij naar het strijdgebied reisden.
Wat de situatie bemoeilijkt is dat de Koerden hebben gezegd dat zij de kinderen alleen uit de kampen willen laten gaan als de moeders mee mogen. De VS die nog steeds aanwezig zijn in Syrië en Europese landen al vaker hebben opgeroepen om uitreizigers terug te halen, hebben toegezegd te willen helpen met het ophalen van uitreizigers.
Volgens de laatste cijfers van de AIVD verblijven er nog ongeveer 55 Nederlandse volwassenen en 90 kinderen in detentiekampen in Syrië. Turkije is maandag begonnen met het terugsturen van buitenlandse IS’ers naar de landen van herkomst. Maandag werd onder meer een Amerikaan teruggestuurd. Het is nog niet bekend of Turkije ook Nederlanders gaat terugsturen.
Volgens Turkije zitten er ongeveer 1.200 IS-strijders vast in het land. Daarnaast zijn er nog eens 287 IS’ers gevangengenomen tijdens de recente militaire operatie van Turkije in het noordoosten van Syrië.
De veelal heel jonge IS-kinderen leven in overbevolkte kampen in Noord-Syrië, waar een continue dreiging is van bombardementen.Ⓒ AFP
Telegraaf 11.11.2019 Nederland moet er ’alles aan doen’ om 56 kinderen van Nederlandse IS-strijders terug te halen uit Koerdische kampen in Noord-Syrië. Dat heeft de Haagse rechter tijdens een kort geding besloten. Betekent dit dat we straks niet alleen de kinderen maar ook de moeders moeten gaan repatriëren? Het kabinet gaat het vonnis bestuderen. Zeven vragen over deze uitspraak.
1 Om wie gaat het ook alweer?
Om 23 vrouwen uit het kalifaat en in totaal 56 kinderen met Nederlandse wortels. Zij hebben de rechtszaak aangespannen. En vinden dat Nederland hen moet ophalen. Van de kinderen is meer dan zeventig procent jonger dan zes jaar; niet één is ouder dan twaalf jaar. Een deel is in het kalifaat geboren.
2 Zijn de IS-kinderen gevaarlijk?
Dat is de grote vraag. In de barbaarse propagandavideo’s van IS speelden kinderen een hoofdrol. Ze zwaaiden met wapens, schoten gevangenen dood en sneden hun de keel door. Het is onduidelijk of Nederlandse kinderen hebben gefigureerd in de horrorvideo’s. Vorige week verscheen op sociale media een interview met een jongen in kamp al-Hol, die zwoer tegenstanders van IS af te zullen slachten.
De AIVD beschouwt alleen kinderen vanaf negen jaar als dreiging. Dat betekent niet dat jongere kinderen ongevoelig zijn voor de omgeving vol haat waarin ze verkeren. De rechter onderstreept dat terreurbestrijder NCTV kinderen nu wil terughalen, voor ze verder kunnen radicaliseren en eventueel later, onder de radar en vol wraakgevoelens, terugkeren naar Nederland.
3 De ouders hebben er zelf voor gekozen om te vertrekken, waarom komt het probleem dan nu op het bordje van Nederland?
De rechter onderkent dat de ouders de hoofddaders zijn. Maar hier komt het kinderrechtenverdrag om de hoek kijken. De kinderen zitten daar vanwege hun ouders. In de kampen heerst een noodsituatie. Het is er koud, overbevolkt en er is een continue dreiging van bombardementen. En daarom moet Nederland er alles aan doen de kinderen terug te halen, vindt de rechter. Voor de ouders gaat die vlieger niet op. Zij moeten hun eigen boontjes doppen.
4 Maar krijgen we straks de moeders er niet alsnog gratis bij?
Die kans bestaat inderdaad. Koerden die de IS-kampen bewaken, hebben al aangegeven dat ze de IS-kinderen niet laten gaan zonder hun moeders. Dat wordt in het vonnis ook expliciet benoemd. Volgens de Nederlandse rechter ontstaat er in dat geval een ’nieuwe situatie’. En zal Nederland zich óók voor hen moeten inspannen.
5 Wat houdt die inspanningsverplichting precies in?
Daarover geeft het vonnis geen duidelijkheid. Sterker: de rechter wil zich er niet te nauw mee bemoeien. Dat de kinderen met dit oordeel in de hand snel kunnen terugkeren ’is niet zeker’. Nederland heeft altijd aangegeven dat er geen actie kan worden ondernomen, omdat het in Syrië te gevaarlijk is. Van de Staat kan niet worden verwacht dat er ’grote veiligheidsrisico’s worden genomen’, vindt de rechter.
6 Maar hoe hard is deze uitspraak dan?
In feite laat de rechter hiermee de nooduitgang voor de Staat wagenwijd openstaan. Die kan ’niet worden gedwongen iets te doen waartoe hij feitelijk niet in staat is’; de situatie in Noord-Syrië is ’onduidelijk en onrustig’.
Hoewel zowel de Koerden als de Amerikanen hulp hebben toegezegd bij het wegsluizen van de IS’ers, ’is het de vraag of die bereidheid er nog steeds voldoende is’. Kortom, een echte stok achter de deur ontbreekt.
7 De advocaat is blij met de uitspraak. Hoe leest hij die?
André Seebregts is optimistisch, hij denkt dat het een kwestie van een paar weken is voor de kinderen – en hun moeders – terugkeren naar Nederland. „Natuurlijk stelt de rechter het heel omzichtig. Maar het staat er wel: Nederland zal nu echt moeten aantonen dat de Koerden de kinderen willen laten gaan zonder de moeders.
En dat doen de Koerden niet, want die zien de bui al hangen. Als de kinderen weg zijn, bekommert niemand zich meer om de vrouwen. De kans is dus groot dat ze samen moeten terugkeren.”
Dan is er nog de druk uit de VS op Europa om zijn eigen jihadisten terug te nemen. „De rechter stelt dat Nederland moet ingaan op Amerikaanse hulp bij het terughalen. De VS hebben wel tien keer gezegd dat ze vinden dat Europese IS’ers in Europa moeten worden berecht. Niemand twijfelt eraan dat dat dus nog steeds geldt.”
NOS 11.11.2019 Ze leven in een acute noodsituatie, onder erbarmelijke omstandigheden. Nederland moet binnen twee weken er daarom alles aan doen om 56 IS-kinderen terug te halen, zo oordeelde de rechter vandaag in een kort geding. Hoe nu verder?
Hoe groot is de kans dat de kinderen over twee weken in Nederland zijn?
Niet heel groot. Met name omdat er nog tal van zaken opgelost moeten worden voordat de kinderen daadwerkelijk teruggehaald kunnen worden. Zo is het kort geding aangespannen door 23 IS-vrouwen. Zij willen ook gerepatrieerd worden. Dat maakt de zaak aanzienlijk complexer. Nederland hoeft de vrouwen namelijk niet terug te halen, zo oordeelde de voorzieningenrechter. “Zij zijn welbewust naar Syrië of Irak gegaan om zich aan te sluiten bij IS, een terroristische organisatie”.
Het vonnis van de rechter:
‘Er is sprake van een ernstige en acute noodsituatie’
Volgens de advocaten van de vrouwen willen de Koerdische milities de kinderen alleen niet scheiden van hun moeders. Als dat klopt, moet Nederland ook pogen de vrouwen terug te halen, aldus de rechter. Dat druist in tegen het kabinetsbeleid. Het kabinet wil dat Nederlandse IS’ers in de regio zelf berecht worden. Daardoor lijkt de zaak enkel in een stroomversnelling te kunnen komen als de Koerdische milities óf het kabinet op korte termijn radicaal wijzigt van standpunt.
Hoe verloopt het terughalen in de praktijk?
De kinderen moeten, eventueel met hun moeders, worden opgehaald uit overvolle detentiekampen in het noordoosten van Syrië. Volgens de Nederlandse Staat is dat onveilig gebied, waar Nederland geen zeggenschap heeft. Om die reden wil Nederland enkel IS’ers repatriëren als ze zich hebben gemeld bij een Nederlandse ambassade of consulaat.
De Amerikanen hebben aangeboden te helpen met de repatriëring van Nederlanders in de Syrische kampen. Een hulpverzoek neerleggen bij de VS zou onder de “inspanningsverplichting” kunnen vallen die door de rechter aan de Staat is opgelegd. Hoogleraar staats- en bestuursrecht Jon Schilder, verbonden aan de Vrije Universiteit Amsterdam, benadrukt dat die term juridisch alleen niet heel streng is. “Er is geen resultaatverplichting. Daarom is er bijvoorbeeld ook geen dwangsom opgelegd.”
Verder benadrukt de rechter dat Nederland geen “substantiële veiligheidsrisico’s” hoeft te nemen bij het terughalen. De inspanningsverplichting is op die manier breed te interpreteren en het is volgens Schilder moeilijk te controleren of Nederland zich voldoende heeft ingespannen de kinderen terug te halen. “De rechter zal zich daar niet snel aan willen branden, omdat hij niet op de stoel van de politiek wil zitten.”
Is de uitspraak definitief?
Nee. De Staat kan net als in soortgelijke zaken in België en Duitsland nog in hoger beroep. De uitspraak verdeelt de politiek. Als het aan de VVD ligt wordt er hoe dan ook doorgeprocedeerd en het CDA noemt de uitspraak “risicovol”, terwijl hun coalitiepartners D66 en ChristenUnie juist tevreden reageren. Premier Rutte liet enkel weten de uitspraak “te bestuderen”.
‘Volstrekt unieke zaak’
“Volstrekt uniek”, zegt hoogleraar staats- en bestuursrecht Jon Schilder, verbonden aan de Vrije Universiteit Amsterdam. Volgens hem zal het verloop van de zaak belangrijk zijn voor soortgelijke zaken in de toekomst. “Mensen vroegen me vooraf ook wat ik verwachtte van de uitspraak. Ik had werkelijk geen idee. Er is geen precedent.”
Nederland haalde eerder al wel twee weeskinderen van IS’ers terug uit het noordoosten van Syrië. Maar dat was met hulp van Frankrijk en daarbij waren verder geen volwassenen IS’ers bij betrokken. In Duitsland en België oordeelden rechters eerder ook al dat IS-kinderen opgehaald moeten worden, inclusief moeders. In beide landen is de Staat in hoger beroep gegaan.
Als er hoger beroep wordt aangetekend, is de kans sowieso klein dat de kinderen op korte termijn worden teruggehaald. “En als ze dan doorgaan tot de Hoge Raad ben je zo jaren verder”, zegt hoogleraar Schilder. Over het terughalen van IS’ers is veel discussie onder experts.
Hoe wordt er gereageerd op de uitspraak?
Een van de Nederlandse vrouwen laat aan de NOS vanuit een Syrisch kamp weten dat ze “superblij” is met de uitspraak. Ze ziet het als “een lichtpuntje in deze lange, ellendige periode”.
Familieleden in Nederland reageren gemengd. Ze vrezen dat een eventueel hoger beroep vertraging zal opleveren. De vader van een van de vrouw die met vijf kinderen in het kamp al-Hol zit, zegt op een duidelijkere uitspraak te hebben gewild: “Er zijn hier een hoop open eindjes. De overheid krijgt alle ruimte.”
Een vader van een van de IS-vrouwen zegt de uitspraak “dubbel” te vinden:
Een beetje hoop en veel wantrouwen
Kinderorganisaties zijn verheugd met de uitspraak. Zij willen de kinderen, waarvan driekwart jonger is dan 6 jaar, liever vandaag dan morgen terughalen vanwege de onrust in de regio en de naderende winter. Voor elk kind ligt een deradicaliseringsplan klaar, als dat nodig blijkt.
Kinderombudsman Margrite Kalverboer zegt “met belangstelling” te kijken wat het kabinet met de uitspraak gaat doen. Advocaat Seebregts, die een deel van de vrouwen bijstaat, hoopt dat er “binnen twee weken” duidelijkheid is.
Telegraaf 11.11.2019 Nederland legt zich niet zomaar neer bij de uitspraak van de rechter dat de Staat 56 IS-kinderen moet terughalen uit Syrië. Het kabinet gaat de uitspraak bestuderen, zo hield premier Rutte maandag de boot af.
VVD-Kamerlid Yesilgöz gaat er van uit dat de Staat in beroep gaat tegen de uitspraak. Zij noemt de uitspraak ’frustrerend’. „Het is gevaarlijk om ze op te halen. Bovendien is het gevaarlijk om ze naar Nederland te halen omdat die kinderen zijn geïndoctrineerd met IS-gedachtengoed en sommige van hen trainingen hebben gehad.” En al gaat het alleen om de kinderen, en niet om de 23 moeders, die hebben straks wel het recht om erachteraan te reizen. „De onveiligheid voor Nederland neemt daardoor toe.”
Ook het CDA is ontevreden met de uitspraak en noemt die ’risicovol’. „Met kinderen krijgen ook de ouders recht op terugkeer. Volgens mij moeten we ons vooral inspannen voor de slachtoffers van de genocide.” De partij hamert erop dat IS in Irak en Syrië genocide hebben gepleegd tegen Yezidi’s, christenen, niet-Soennitische moslims en andere religieuze minderheden.
De rechtbank oordeelde dat de Nederlandse staat er alles aan moet doen om kinderen van Syriëgangers in twee Koerdische kampen in Noord-Syrië terug te halen. Die plicht geldt niet voor de vrouwen. Maar, zei de rechter, als de Koerden die kampen bestieren de kinderen niet willen weghalen, moet de overheid kijken of vrouwen en kinderen kunnen worden teruggehaald.
„Blijkbaar mogen rechters de veiligheid van ons land op de tweede plaats zetten”, reageert PVV-Kamerlid Helder. „En oog voor de slachtoffers hebben ze duidelijk ook niet.”
D66 dolblij
Voor regeringspartijen D66 en ChristenUnie bewijst de rechterlijke uitspraak juist dat het kabinet er niet aan ontkomt om IS-aanhangers terug te halen. Het kabinet wil dat niet, met als argument dat het te gevaarlijk is. Alleen wie zich meldt bij een diplomatieke post kan hulp krijgen bij terugkeer, om in Nederland te worden berecht.
„Dit sterkt ons in onze eerdere positie dat kinderen terug moeten worden gehaald”, zegt Kamerlid Sjoerdsma van D66. „De druk op het kabinet wordt nu wel heel groot”, zegt CU-Kamerlid Voordewind. Zijn partijgenoot Van der Graaf vult aan: „De uitspraak laat scherp het dilemma zien tussen de situatie van de kinderen die zijn meegenomen naar dit gebied en de moeders die er zelf voor kozen.”
Uitspraak te negeren
Kamerleden wijzen erop dat in de uitspraak voor het kabinet nog een ontsnapping lijkt te zitten, omdat er het voorbehoud ’indien mogelijk’ in staat. Bovendien hoeft het kabinet niet per se naar de uitspraak te handelen, merkt VVD’er Yesilgöz op. Dat gebeurde ook niet bij een uitspraak van vorig jaar van de Rotterdamse rechter over de uitlevering van een Nederlandse vrouw uit een kamp in Noord-Syrië.
Het OM wilde dat de vrouw, destijds moeder van een kind van anderhalf en zwanger, zou worden uitgeleverd. Zo zou zij kunnen worden vervolgd voor deelname aan een terroristische organisatie.
Minister Blok (Buitenlandse Zaken) gaf bij een EU-vergadering in Brussel aan de uitspraak te zullen bestuderen. „De inkt van het vonnis is nog warm. We kijken er eerst met onze juristen naar.”
Opa opgelucht
Klijn in een eerdere tv-uitzending. Ⓒ Screenshot
Bert Klijn is blij met de uitspraak. „Mijn leven gaat eindelijk weer door”, zei de geëmotioneerde vader van een IS-vrouw. Zijn dochter vertrok in 2015 op 19-jarige leeftijd naar het kalifaat. Ze kreeg daar twee dochters, eentje is drie jaar en de ander is bijna twee.
Volgens Klijn is zijn dochter „uit naïviteit” naar het strijdgebied vertrokken, volgens hem dacht ze dat ze daar in een ziekenhuis zou gaan werken. Ze trouwde met een IS-strijder en samen kregen ze twee kinderen. „Geweldige meiden”, zegt hij over de twee kleintjes. „Ik heb ze nog nooit in het echt gezien, maar wel op foto’s en video’s. Ze weten dat ik hun opa ben.”
AD 11.11.2019 Nederland moet zijn best doen om de kinderen van IS-vrouwen terug te halen naar Nederland, desnoods door ook hun moeders mee te nemen. Alle internationale hulp die wordt geboden, moet daarbij worden aangepakt. Toch zorgt het vonnis van de rechter in Den Haag, vandaag, bij verwanten voor onzekerheid.
Een oma zit wat verslagen op een stoel, buiten de rechtszaal waar zojuist uitspraak is gedaan in een kort geding namens 23 IS-vrouwen, die willen dat Nederland hen terughaalt uit Syrië. Haar dochter is één van die vrouwen, die vastzit in een detentiekamp in Syrië. De oma kocht eerder nog spulletjes voor haar kleinkinderen, denkend aan een vlugge terugkeer. ,,Daar ben ik mee gestopt.”
En na vandaag gaat ze er zeker niet weer mee beginnen. Aan de ene kant bieden de woorden van de rechter hoop, tegelijkertijd doen ze de achterblijvers van IS vrouwen de moed in de schoenen zinken.
Dat zit als volgt.
De rechter is duidelijk over de kinderen: Nederland moet zich inspannen om ze terug te halen. Zij kunnen niets doen aan de vreselijke beslissing die hun moeders namen, om af te reizen naar een gebied waar terreurorganisatie IS gruweldaden beging die de verbeelding tarten.
De Staat handelt volgens de rechter onzorgvuldig door zich niet actief in te zetten voor de terugkeer van de 56 kinderen – een baby werd onlangs nog geboren, anderen zijn oud genoeg om zich hun ‘vorige’ leven hier nog te herinneren. In de detentiekampen waar ze zitten, zijn de omstandigheden erbarmelijk.
Verspeeld
De vrouwen daarentegen hebben hun rechten verspeeld. Ze keerden ons land de rug toe, wetend dat ze vertrokken naar een plek waar IS ‘weerzinwekkende en grove misdaden’ beging. ,,Ze lieten zich niks gelegen aan de inspanningen van Nederland hen tegen te houden’’, zo sprak de rechter. Maar: als de terugkeer van hun kinderen alleen mogelijk is wanneer de moeders meekomen naar Nederland, dan is het niet anders.
Punt is dat de rechter ook vindt dat Nederland geen ‘grote veiligheidsrisico’s’ hoeft te nemen. Tot voor kort zou dat niet zo’n probleem zijn, omdat er ook een verplichting geldt alle mogelijkheden zoals internationale hulp te benutten. Eerder boden de Amerikanen aan jihadisten naar Europa terug te brengen, de Koerden die de detentiekampen bestieren wilden ze graag kwijt.
Maar nu is er de inval van Turkije in Syrië. De regio waar de vrouwen verblijven is instabiel. Dus lijkt het voor de overheid nog gemakkelijker zich achter onveiligheid te verschuilen, zoals al gebeurde toen journalisten, familieleden en een advocaat zich nog openlijk in de kampen begaven.
,,Ik denk dat ik mijn familie uiteindelijk wel zal gaan zien”, zegt de oma. ,,Maar ik denk ook dat het nog jaren gaat duren.” Zo verwacht ook Klaas Spijk, wiens dochter Mandy uit Gouda met kinderen afreisde, dat Nederland zal blijven hameren op onveiligheid. ,,Terwijl de afgelopen tijd wel weer weeskinderen uit diverse landen en een Duitse vrouw zijn opgehaald.”
Hoopvol
Aan de andere kant zijn er hoopvolle woorden. Advocaat André Seebregts, die het merendeel van de vrouwen vertegenwoordigt, ziet een grote kans op een positieve uitkomst. Hij verwacht binnen twee weken duidelijkheid over terugkeer van de kinderen.
,,Nederland moet meteen met dit vonnis aan de slag. Er kan niet worden gewacht op een hoger beroep.” Seebregts benadrukt dat ook na de Turkse inval de Amerikaanse ambassadeur Hoekstra in Nederland duidelijk was: het aanbod jihadisten te repatriëren staat nog steeds.
Zo kan het dat vader Bert Klijn juist heel opgelucht media te woord staat, in de gang van de rechtbank. Zijn dochter vertrok op 19-jarige leeftijd ‘uit naïviteit’ naar het kalifaat, waar ze kinderen kreeg, die hij van foto’s en video’s kent. Klijn gelooft dat terugkeer een stuk dichterbij is gekomen.
Gemengde gevoelens dus. In stilte vertrokken de familieleden, in een enkel geval ultiem teleurgesteld. De toekomst blijft ongewis. Het vonnis houdt de vrouwen verantwoordelijk, ziet de onschuld van de kinderen en maakt voor die laatste groep een andere toekomst mogelijk.
Dat is zeker gewenst, benadrukt de rechter, gezien de mening van experts en veiligheidsdiensten, die vrezen voor meer radicalisering als de kinderen in de kampen blijven. De vraag is wat de Staat én het internationale krachtenspel in Syrië daarop te zeggen hebben.
AD 11.11.2019 De uitspraak van de rechter dat de Nederlandse Staat alles moet doen om de kinderen van IS-vrouwen te repatriëren, houdt de coalitiepartijen verdeeld. D66 is verguld met de uitspraak, CDA juist niet.
Volgens de rechter is de Staat niets verplicht aan de 23 vrouwen, maar wel aan hun 56 kinderen. Het kabinet wil geen van beide groepen terughalen, dat zou bovendien te gevaarlijk zijn.
Volgens CDA-Tweede Kamerlid Madeleine van Toorenburg moet de Staat in hoger beroep. ,,Deze uitspraak is een risicovolle, want als je de kinderen hierheen haalt, geeft dat de ouders ook recht op gezinshereniging. En dan krijg je vroeg of laat ook de ouders of moeders die je juist niet hier wil.’’
D66-Tweede Kamerlid Sjoerd Sjoerdsma betwijfelt dat juist. ,,Er zijn ook regels rond gezinshereniging. Dat kan bijvoorbeeld worden geweigerd als dat niet is in het belang van het kind, of als de openbare orde in het geding komt. Dat zou hier kunnen spelen.’’
Coalitiegenoot VVD spreekt van ‘een frustrerende uitspraak’. ,,Het is gevaarlijk om deze kinderen op te halen. Daarnaast zullen de moeders en vaders snel volgen, gezien recht op gezinshereniging. Dat leidt tot gevaar voor onze nationale veiligheid. Ik hoop dat de Nederlandse staat zal doorprocederen. Wij willen deze kinderen niet terug. En hun ouders al helemaal niet.”
Veiligheid
D66 is juist blij met de uitspraak. ,,Het bevestigt dat wat wij vinden, namelijk dat die kinderen niet hebben gekozen voor een leven in een kamp of het kalifaat. De uitspraak kan bovendien in ons belang zijn, want veel van die kinderen zijn nog helemaal niet geradicaliseerd. 85 procent van hen is niet ouder dan zes jaar, het is in het belang van onze veiligheid hier om hen hierheen te halen voordat zij daar alsnog radicaliseren.’’
Het kabinet wilde zojuist nog niet reageren op de rechterlijke uitspraak. Premier Mark Rutte zei deze eerst ‘zorgvuldig’ te willen bestuderen. ,,Ik heb de uitspraak nog niet gezien. Ik was aan het vergaderen”, aldus Rutte na urenlang overleg over de stikstofcrisis.
Het is overigens nog de vraag of het vonnis praktisch uitvoerbaar is. De Koerden stelden tot dusver dat zij geen kinderen zouden laten gaan zónder hun moeder. De Haagse rechter geeft hiervoor geen leidraad. Volgens het vonnis ontstaat er dan weer een nieuwe situatie. Wel zegt de rechter dat het belang van het terughalen van de kinderen dan prevaleert boven de ‘te respecteren wens’ van de Nederlandse Staat om de moeders daar te laten berechten. Het ‘is dan niet anders’ , zegt de rechter, dat dan ook de moeders terugkeren.
NOS 11.11.2019 In de Tweede Kamer wordt verschillend gereageerd op de uitspraak van de rechter in de zaak die 23 IS-moeders hadden aangespannen. Daarmee blijkt opnieuw de politieke verdeeldheid over het ophalen van moeders en kinderen uit IS-gebied.
VVD en CDA vinden dat er risico’s aan de uitspraak vast zitten. Als kinderen van IS’ers naar Nederland komen, dan hebben de ouders recht op gezinshereniging met alle gevaren van dien, zeggen de partijen.
“Ik hoop dat de Nederlandse staat zal doorprocederen”, zegt VVD-Kamerlid Yesilgöz. “Wij willen deze kinderen niet terug. En hun ouders al helemaal niet.”
Het CDA vindt de misdrijven die deze vrouwen mede hebben gepleegd zwaar wegen. De vrouwen hebben hun recht op hulp verspeeld, vindt CDA-Kamerlid Van Toorenburg. “Volgens mij moeten wij ons vooral inspannen voor de slachtoffers van de genocide.”
‘Medemenselijkheid’
De andere twee regeringspartijen, D66 en ChristenUnie, staan minder afwijzend tegenover de terugkeer van IS-vrouwen en hun kinderen. D66 is voorstander van het actiever terughalen van IS-kinderen. De partij vindt dat nodig vanuit het oogpunt van “medemenselijkheid”, zegt D66-Kamerlid Sjoerdsma. “Die kinderen groeien nu op in detentiekampen, in een mini-kalifaat tussen prikkeldraad.”
Dat probleem ziet ook de ChristenUnie. “Deze uitspraak laat scherp het dilemma zien tussen de situatie van de kinderen die meegenomen zijn naar dit gebied en de moeders die er zelf voor kozen”, zegt Kamerlid Van der Graaf. D66 en ChristenUnie vinden het een risico de kinderen daar te laten radicaliseren, terwijl ze misschien ooit weer naar Nederland komen.
Volgens de uitspraak van de rechter moet Nederland zich inspannen om de kinderen terug te laten komen. Maar de Staat hoeft daarbij geen onredelijke risico’s te nemen, bijvoorbeeld door het leven van militairen op het spel te zetten. Het kabinet bestudeert de uitspraak.
De rechter beschreef in zijn vonnis ook de erbarmelijke omstandigheden waarin de kinderen leven.
‘Er is sprake van een ernstige en acute noodsituatie’
MSN 11.11.2019 De Tweede Kamer reageert verdeeld op de uitspraak van de rechtbank in Den Haag over het terughalen van de kinderen van IS-vrouwen. Het CDA vindt de uitspraak ‘risicovol’, omdat de uitspraak de ouders van de kinderen de mogelijkheid geeft terug te keren. GroenLinks en D66 dringen erop aan de kinderen nu terug te halen.
De rechtbank oordeelde dat de Nederlandse staat er alles aan moet doen om kinderen van Syriëgangers in twee kampen in Noord-Syrië terug te halen. Die plicht geldt niet voor de vrouwen.
Maar, zei de rechter, als de Koerden die kampen bestieren de kinderen niet willen weghalen, moet de overheid kijken of vrouwen en kinderen kunnen worden teruggehaald.
Sterken in positie
Dat baart CDA-Kamerlid Madeleine van Toorenburg zorgen. “Risicovolle uitspraak. Met kinderen krijgen ook de ouders recht op terugkeer. Volgens mij moeten we ons vooral inspannen voor de slachtoffers van de genocide.”
“Dit sterkt ons in onze eerdere positie dat kinderen terug moeten worden gehaald”, laat Sjoerd Sjoerdsma (D66) weten.
Het is de vraag hoeveel de Nederlandse Staat zich zal aantrekken van de uitspraak. Premier Rutte wil niet direct reageren. Hij wil eerst de uitspraak bestuderen. Ook minister van Buitenlandse Zaken Stef Blok zegt dat het ministerie de uitspraak eerst wil bestuderen.
Het kabinet gaf eerder aan dat ze kinderen niet ophalen omdat het daar te onveilig is.
Recht op leven
23 vrouwelijke Syriëgangers hadden tien dagen geleden, via hun zes advocaten, een kort geding aangespannen tegen de Nederlandse Staat. De vrouwen wilden dat zij, samen met hun 56 kinderen, worden opgehaald uit de kampen.
Rechter: “Sprake van ernstige en acute noodsituatie”
“Uit bronnen is op te maken dat de kinderen (onder meer) te maken hebben met bombardementen, seksueel misbruik en martelingen.’
Voor wat betreft de kinderen is er sprake van ernstige schending van mensenrechten, betoogden de advocaten. Het gaat onder andere om het recht op leven van kinderen. De kinderen zijn in levensgevaar en onschuldig, stellen de advocaten. De rechter gaat daarin mee.
‘Kinderen zijn niet verantwoordelijk’
De staat moet zich dus inspannen om die kinderen terug te halen. Volgens de rechter handelt de staat onzorgvuldig als hij zich daarvoor niet actief inzet. Volgens de rechter zijn de kinderen niet verantwoordelijk voor de gedragingen van hun ouders ‘hoe ernstig deze ook zijn’. “De kinderen zijn slachtoffer van het handelen van hun ouders.”
Enorm kamp
De vrouwen zitten met hun kinderen veelal in het gevangenkamp Al-Hol in Noordoost-Syrië: een enorm kamp waar volgens de Verenigde Naties ruim 74.000 mensen zitten, voornamelijk vrouwen en kinderen, en waar de omstandigheden erbarmelijk zijn.
Alle Nederlandse kinderen, waar het vandaag over gaat, zijn jonger dan 12 jaar.
De overheid moet van de rechter wel de ruimte krijgen hoe ze de terugkeer van de kinderen gaat aanpakken. Nederland heeft het niet voor het zeggen in Syrië en hoeft volgens de rechter geen onacceptabele veiligheidsrisico’s te nemen in het gevaarlijke gebied.
De overheid kan daartoe afspraken maken met de Amerikanen of andere partners in de regio. Maar het beleid tot nu toe van het kabinet om betrokkenen niet-actief terug te halen, moet – althans bij de kinderen – ten einde komen, aldus de rechter.
De Nederlandse staat heeft tot op heden geen actie ondernomen om de IS-vrouwen met hun kinderen terug te halen.
Al wel plannen gemaakt
Zowel het Openbaar Ministerie als de Raad voor de Kinderbescherming hebben al wel plannen gemaakt. Als de vrouwen aankomen in Nederland, worden ze aangehouden en vastgezet. Het Openbaar Ministerie zal de vrouwen daarna vervolgen voor deelname aan een terroristische organisatie.
De Verenigde Staten hebben al regelmatig aangedrongen dat Europese landen hun IS-strijders moeten terughalen. Ook hebben de Amerikanen aangeboden om te helpen met de terugkeer.
Over de volwassen vrouwen oordeelt de rechter anders. “Zij zijn welbewust naar Syrië of Irak gegaan om zich aan te sluiten bij IS, een terroristische organisatie. Zij wisten dat die organisatie zich schuldig maakt aan weerzinwekkend en grove misdaden. De vrouwen moet daarvoor berecht worden. De staat wil dat die berechting in de regio plaatsvindt en heeft ook het recht om te proberen die berechting daar plaats te laten vinden.”
Alleen als de Syrisch-Koerdische autoriteiten, of anderen die betrokken zijn bij het terughalen van de kinderen, als voorwaarde stellen dat de moeders mee moeten met de kinderen ‘zal de staat zich ook hiervoor moeten inspannen’. “Zij worden dan in Nederland voor de rechter gebracht.”
IS-kinderen
Volgens de laatste cijfers van de AIVD zitten er ongeveer 140 Nederlanders vast in kampen in Noord-Syrië.
Het gaat om 15 mannen, 35 vrouwen en 90 kinderen.
Een groep Nederlandse vrouwen heeft nu een kort geding aangespannen omdat ze met hun kinderen willen worden opgehaald.
Het terughalen van IS-strijders zorgt al langer voor een groot meningsverschil in de regering.
VVD en CDA zijn tegen het ophalen van de Nederlandse IS’ers en kinderen.
Het kabinet houdt vol: ze gaan de kinderen en vrouwen niet halen. Het kabinet geeft aan dat ze kinderen niet ophalen omdat het te riskant is.
Elsevier 11.11.2019 Nederland moet alles op alles zetten om 56 IS-kinderen zo snel mogelijk op te halen uit detentiekampen in het noordoosten van Syrië. Dat heeft de rechter geoordeeld in een kort geding dat 23 IS-vrouwen hadden aangespannen.
Volgens de rechter leven de kinderen in de kampen in een acute noodsituatie, zonder dat zij daar zelf voor hebben gekozen. Daarom moet het Nederlandse beleid – dat er tot nu toe op was gericht niet actief terug te halen – veranderen.
Hun moeders hebben geen recht op repatriëring, omdat zij er volgens de rechter zelf voor hebben gekozen om naar IS-gebied af te reizen.
Maar als de Koerden de kinderen niet laten vertrekken zonder hun moeders, moet de overheid kijken of het mogelijk is beide groepen terug te halen. De vrouwen moeten dan worden berecht in Nederland. Ook het Openbaar Ministerie wil dat. Als de vrouwen zelf zouden besluiten hun kinderen niet mee te geven naar Nederland, vervalt de inspanningsverplichting voor de staat om dat kind te repatriëren.
Vier van de 23 vrouwen hebben geen kinderen. Zij hoeven dus niet te worden teruggehaald.
Geen onacceptabele veiligheidsrisico’s
De overheid moet de ruimte krijgen hoe ze de terugkeer van de kinderen gaat aanpakken, vindt de rechter. Nederland heeft het niet voor het zeggen in Syrië en hoeft volgens de rechter geen onacceptabele veiligheidsrisico’s te nemen in het gevaarlijke gebied. De overheid kan daartoe afspraken maken met de Amerikanen of andere partners in de regio.
Volgens de rechter zijn de kinderen het slachtoffer van het handelen van hun moeder of ouders. Zij hebben allemaal de Nederlandse nationaliteit en zijn jonger dan twaalf jaar. De meesten zelfs onder de zes jaar. De rechter benadrukte dat de kinderen nu nog zo klein zijn dat het meer risico oplevert als ze nu niet zouden worden teruggehaald, omdat ze nu nog niet echt beïnvloed zijn door terroristische denkbeelden.
De vrouwen hebben er de afgelopen jaren volgens de rechter uit vrije wil en bewust voor gekozen om uit te reizen naar het strijdgebied in Syrië of Irak en zich daar aan te sluiten bij Islamitische Staat. Ze zitten nu vast in de kampen Al-Hol en Al-Roj die door de Koerden worden beheerd. De omstandigheden in de kampen zijn erbarmelijk. Er is veel agressie en geweld, weinig voedsel en water, er heersen ziektes, mensen worden gemarteld en er zijn bombardementen.
Nederlanders kunnen zichzelf wel melden
Het kabinet hield het tot nu toe bij het standpunt dat de vrouwen in de regio moeten worden berecht, het liefst via een internationaal tribunaal. Maar of dat er komt is maar zeer de vraag.
Nederlanders kunnen zichzelf wel melden bij de Nederlandse ambassade in Ankara. Eind oktober maakten twee vrouwen gebruik van die regeling. Een van de vrouwen is het Nederlanderschap afgenomen. De andere vrouw keert waarschijnlijk terug naar Nederland, al moet Turkije eerst nog beslissen of zij daar moet worden vervolgd.
NU 11.11.2019 De Nederlandse Staat moet zich inspannen om 56 kinderen en eventueel hun negentien moeders vanuit Syrië naar Nederland te halen. Dat heeft de rechtbank in Den Haag maandag bepaald in een kort geding.
Uitspraak terughalen IS-kinderen;
Nederland heeft de verplichting om zich in te spannen om IS-kinderen terug te halen.
Hun moeders moeten alleen worden teruggehaald als het niet anders kan.
De overheid moet binnen veertien dagen actie ondernemen.
Het kort geding was aangespannen vanwege het acute gevaar in de kampen in Syrië.
Nederland kan volgens de rechtbank niet gedwongen worden om de kinderen te repatriëren, omdat er wel degelijk gevaar is door de instabiele situatie in Syrië.
“De Staat hoeft geen onnodige veiligheidsrisico’s te nemen, maar moet wel alle mogelijkheden die er zijn, zoals de door de Amerikanen geboden hulp, benutten”, aldus de rechtbank.
Dat komt erop neer dat de Nederlandse regering alles moet doen wat in haar macht ligt. Als de overheid zegt dat het niet mogelijk is, moet het bewijs overhandigen dat er alles aan gedaan is.
Dat betekent volgens advocaat André Seebregts, die het merendeel van de eisers bijstaat, dat Nederland binnen de gestelde termijn van veertien dagen contact op moet nemen met de Koerden, dan wel de Amerikanen.
De Koerden voeren de regie over de kampen waar de vrouwen en kinderen vastzitten. De Amerikanen hebben laten weten hen voor Nederland te willen ophalen.
Vrouwen alleen teruggehaald als het niet anders kan
in totaal 23 vrouwen spanden een kort geding tegen de Staat aan omdat zij en hun kinderen in acuut gevaar zouden zijn. De rechtbank erkent dit gevaar en spreekt van een “schrijnende situatie”.
In het geval van de vrouwen geldt echter dat zij alleen teruggehaald moeten worden als de Koerden de kinderen alleen samen met hun moeders laten gaan.
“De vrouwen hebben niet het zelfstandige recht om naar Nederland teruggehaald te worden omdat zij met hun volle verstand zijn afgereisd naar Syrië en zich hebben aangesloten bij IS, een terroristische organisatie”, aldus de rechtbank.”De kinderen zijn daarentegen het slachtoffer van het handelen van hun ouders.”
Vier van de 23 vrouwen hebben geen kinderen. “Voor hen is dit dan ook een verdrietige uitspraak”, benadrukt Seebregts.
Kabinet wil vrouwen in de regio berecht hebben
Het kabinet wil dat de vrouwen in de regio worden berecht en de rechtbank vindt dat Nederland het recht heeft om uit te vinden of dat eventueel mogelijk is.
Of de regionale berechting in Irak er ook komt, is nog maar zeer de vraag. De Iraakse minister van Buitenlandse Zaken zei onlangs dat het land niet bereid is Nederlandse IS’ers te berechten. Volgens minister Stef Blok (Buitenlandse Zaken) gaan de onderhandelingen met Bagdad echter nog door.
Kans dat ook vrouwen komen ‘redelijk groot’
Seebregts zegt dat de kans redelijk groot is dat ook de vrouwen teruggehaald worden, omdat de Koerden altijd duidelijk hebben gemaakt de vrouwen samen met hun kinderen af te willen geven. “Net als de Amerikanen, de Turken en de Russen”, aldus de raadsman.
De vrouwen en kinderen bevinden zich op dit moment in de gevangenkampen Al Hol en Al Roj in Noordoost-Syrië. Het kamp Al Roj ligt in de door Turkije gewenste veiligheidszone.
Kabinet wil uitreizigers niet ophalen vanwege gevaar
Volgens het huidige kabinetsbeleid worden Nederlandse uitreizigers niet actief opgehaald uit Syrië. Het kabinet wil Nederlandse ambtenaren niet in gevaar brengen door ze naar een onveilig gebied te sturen.
Dit is anders als Nederlanders zich zelf melden bij de Nederlandse ambassade, zoals onlangs twee vrouwen en hun drie kinderen in de Turkse stad Ankara deden.
Een van de vrouwen is het Nederlanderschap afgenomen. De andere vrouw keert waarschijnlijk terug naar Nederland, al moet Turkije eerst nog beslissen of zij daar vervolgd moet worden.
Vrouwen zullen bij aankomst worden aangehouden
Mocht het de regering lukken om de vrouwen naar Nederland te halen, dan zullen zij direct worden aangehouden en op de terroristenafdeling in Vught worden geplaatst. Tegen alle personen van wie bekend is dat zij vanuit Nederland naar de strijdgebieden in Syrië en Irak zijn afgereisd, loopt een strafrechtelijk onderzoek.
De kinderen zullen op hun beurt worden opgevangen en in de gaten worden gehouden door de Raad voor de Kinderbescherming. Deze raad zal uiteindelijk adviseren waar de kinderen het beste geplaatst kunnen worden.
Er is nog hoger beroep mogelijk, maar Nederland is in de tussentijd wel al verplicht actie te ondernemen.
Telegraaf 11.11.2019 De Nederlandse Staat moet 56 kinderen van IS-vrouwen terughalen. De 23 IS-vrouwen zelf hoeven niet teruggehaald te worden. Dat oordeelde de voorzieningenrechter in Den Haag op maandag.
Als de Koerden de kinderen niet laten vertrekken zonder hun moeders dan ontstaat er een nieuwe situatie, aldus het vonnis. Dan moet de overheid kijken of het mogelijk is om beide groepen terug te halen. De vrouwen moeten dan worden berecht in Nederland. Ook het Openbaar Ministerie wil dat. Als de vrouwen zelf zouden besluiten hun kinderen niet mee te geven naar Nederland, vervalt de inspanningsverplichting voor de Staat om dat kind te repatriëren.
De overheid moet wel de ruimte krijgen hoe ze die terugkeer gaat aanpakken. Nederland heeft het niet voor het zeggen in Syrië en hoeft volgens de rechter geen onacceptabele veiligheidsrisico’s te nemen in het gevaarlijke gebied. De overheid kan daartoe afspraken maken met de Amerikanen of andere partners in de regio.
De kinderen hebben allen de Nederlandse nationaliteit en zijn jonger dan twaalf jaar. De meesten zelfs onder de zes jaar. De rechter benadrukte dat de kinderen nu nog zo klein zijn dat het meer risico oplevert als ze nu niet zouden worden teruggehaald, omdat ze nu nog niet echt beïnvloed zijn door terroristische denkbeelden.
De vrouwen zijn de afgelopen jaren uitgereisd naar het strijdgebied in Syrië of Irak waar Islamitische Staat het voor het zeggen had. Ze zitten nu vast in kampen die door de Koerden worden beheerd. Ze willen terug naar Nederland, maar het kabinet weigert ze actief terug te halen.
’Binnen twee weken duidelijkheid’
Advocaat André Seebregts noemt de beslissing een „mooi afgewogen vonnis.” De advocaat verwacht dat er binnen twee weken duidelijkheid is voor de – met name jonge – kinderen die in de Koerdische opvangkampen in Syrië zitten. Wanneer de kinderen, al dan niet met hun moeder, zullen terugkomen naar Nederland, durft hij niet in te schatten.
Seebregts verwacht echter niet dat de kinderen zonder hun moeders terug zullen keren. „De Koerden hebben al meerdere keren duidelijk laten merken dat ze de kinderen niet van hun moeder willen scheiden.”
Naar rechter stappen staat vrij
Het regeringsbeleid is nog steeds dat Nederland geen Nederlanders terughaalt uit Syrië. Alleen wie erin slaagt om een diplomatieke post te bereiken, kan eventueel hulp krijgen. Is het repatriëren van vrouwen die zelf besloten om naar een oorlogsgebied te vertrekken een beslissing die een rechter moet nemen, of is het aan de politiek?
„Je kunt altijd naar de rechter stappen als je vindt dat je wordt geschaad in je rechten”, zegt Jon Schilder, hoogleraar staats- en bestuursrecht aan de Vrije Universiteit Amsterdam. „Er rust een algemene verplichting op de overheid om het recht op leven van onderdanen te garanderen. Maar niet ten koste van alles.”
„Er is ook nog zoiets als eigen verantwoordelijkheid. Als je in een botsauto stapt en je raakt gewond, kun je de exploitant verantwoordelijk stellen, maar grote kans dat de rechter zal zeggen dat je zelf het risico hebt aanvaard door in een botsauto te stappen.”
Volgens hoogleraar internationaal recht Geert-Jan Knoops is er geen enkel internationaal verdrag waarin letterlijk staat dat de Staat verplicht is om onderdanen terug te halen.
„Dan moet je het hebben van een analoge redenering: er is misschien geen rechtens afdwingbare juridische plicht om iets te doen. Maar wel een inspanningsverplichting.”
Intussen heeft Turkije aangekondigd vandaag te beginnen met het terugsturen van IS’ers naar landen van herkomst. Minister Blok (Buitenlandse Zaken) weet niet of daar ook Nederlanders bij zitten. Maar als het gebeurt, gebeurt dat in overleg, zodat de IS’ers bij aankomst in Nederland kunnen worden aangehouden.
NOS 11.11.2019 Nederland moet zich inspannen om 56 IS-kinderen zo snel mogelijk op te halen uit detentiekampen in het noordoosten van Syrië. Dat heeft de rechter geoordeeld in een kort geding dat hun 23 moeders hadden aangespannen.
Volgens de rechter leven de kinderen in de overvolle kampen al-Roj en al-Hol in een acute noodsituatie, zonder dat zij daar zelf voor gekozen hebben. Daarom moet het Nederlandse beleid om de kinderen niet actief terug te halen, veranderen.
De rechter beschrijft in zijn vonnis de erbarmelijke omstandigheden waarin de kinderen leven.
‘Er is sprake van een ernstige en acute noodsituatie’
Hun moeders hebben geen recht op repatriëring, omdat zij er volgens de rechter zelf voor hebben gekozen om naar IS-gebied af te reizen. Wel houdt de rechter er rekening mee dat de autoriteiten ter plaatse de kinderen alleen samen met hun moeders laten gaan. In dat geval moet Nederland ook de moeders terughalen, zegt de rechter.
In de uitspraak benadrukt de rechter dat het hier gaat om een inspanningsverplichting voor de staat. Volgens hem kan Nederland namelijk niet worden gedwongen tot iets waar het niet toe in staat is. Wel zegt de rechter dat de overheid gebruik moet maken van Amerikaanse hulp bij de repatriëring en de bereidheid van de Syrische Koerden om de kinderen, en eventueel hun moeders, uit de kampen te laten vertrekken.
Gedeeltelijk hun zin
Volgens verslaggever Mattijs van de Wiel hebben de moeders gedeeltelijk hun zin gekregen. “De rechter is het eens met de advocaten dat de staat verantwoordelijk is voor de kinderen, en de overheid moet zich inspannen voor hun terugkeer. Maar er is geen stok achter de deur, geen dwangsom en de rechter gaat straks ook niet controleren wat de staat met deze uitspraak doet.”
André Seebregts, een van de advocaten van de moeders, is tevreden met de uitspraak. Hij zegt erop te rekenen dat Nederland inderdaad zijn best gaat doen. “Dat betekent dat als de Koerden wordt gevraagd om ze te laten gaan, dat die waarschijnlijk ‘ja’ zeggen, net als de Amerikanen. Dus onder die omstandigheden lijkt het erop dat het wel zal leiden tot het resultaat dat we willen.”
De Nederlandse Staat wil de moeders en kinderen tot nu toe niet ophalen, omdat de vrouwen uit vrije wil zijn afgereisd naar IS-gebied. “Ze hebben zo bijgedragen aan het functioneren van IS en hun kinderen in een zeer gewelddadige omgeving gebracht”, zei landsadvocaat Reimer Veldhuis anderhalve week geleden tegen de rechter. Ook vindt Nederland een terughaalactie te gevaarlijk.
AD 11.11.2019 De rechter in Den Haag heeft vandaag, in een zaak die namens 23 vrouwen die in Syrische kampen verblijven is aangespannen, beslist dat de 56 kinderen van IS-vrouwen door de Nederlandse staat moeten worden teruggehaald.
De Staat moet er alles aan doen om de kinderen van IS’ers terug te halen naar Nederland. Voor de IS-vrouwen zelf geldt daartoe geen verplichting, maar door de uitspraak neemt de kans dat de moeders met hun kinderen meekomen wel toe.
De rechter is van mening dat de Nederlandse staat terecht heeft aangevoerd dat zij niet verantwoordelijk kan worden gehouden voor de schendingen van mensenrechten in Syrië. Daardoor kan door de vrouwen ook geen beroep op consulaire bijstand vanuit Nederland worden gedaan, zegt de rechter.
De vrouwen zijn de afgelopen jaren uitgereisd naar het strijdgebied in Syrië of Irak waar Islamitische Staat het voor het zeggen had.
De rechter vindt evenwel dat Nederland zich het schrijnende lot van de kinderen van de Syriëgangers moet aantrekken. ,,Die kozen niet voor het kalifaat, maar hebben nu wel te maken met marteling, misbruik en gebrek aan voorzieningen’’, klinkt het. Er is sprake van een ‘ernstige en acute noodsituatie’. Om die situatie het hoofd te bieden is repatriëring noodzakelijk. ,,Het kan niet op een andere manier’’
Ondertussen is de situatie in Noord Syrië steeds chaotischer aan het worden, door de Turkse inval. De Koerden die de kampen bewaken zijn daardoor in de knel gekomen. ,,Als Nederland niets doet, krijgt de Syrische president Al-Assad de kinderen straks in handen”, stelde advocaat Tom de Boer namens de vrouwen. Die president is de afgelopen jaren van talloze mensenrechtenschendingen beschuldigd.
De rechter wijst op het gevaar dat de kinderen, allen onder de twaalf en met alleen de Nederlandse nationaliteit, lopen als er niets wordt gedaan. De rechter benadrukt dat de moeders vrijwillig afreisden naar het kalifaat en spreekt zich niet uit over hun eis om hun eigen proces te mogen bijwonen. Als de Koerden de kinderen niet laten vertrekken zonder hun moeders dan ontstaat er een nieuwe situatie, aldus het vonnis.
Inspanningsverplichting
De Staat is er veel aan gelegen de vrouwen ter plaatse te laten berechten en de rechter is van oordeel dat er ruimte moet zijn om de mogelijkheden daartoe te onderzoeken. Maar als de autoriteiten de kinderen alleen met hun moeder laten vertrekken, dan moeten ze meekomen. De vrouwen worden dan in Nederland vastgezet en moeten hier worden berecht. Ook het Openbaar Ministerie wil dat en de voorbereidingen zijn al getroffen.
De rechter verplicht de Staat tot een ‘inspanningsverplichting’, maar legt geen dwangsom op zoals geëist. Het beleid tot nu toe van het kabinet om betrokkenen niet-actief terug te halen, moet – althans bij de kinderen – ten einde komen, aldus de rechter. Als de vrouwen zelf zouden besluiten hun kinderen niet mee te geven naar Nederland, vervalt de inspanningsverplichting voor de Staat om het kind te repatriëren.
Geen risico’s nemen
Nederland heeft geen zeggenschap in Syrië en hoeft volgens de rechter geen ‘substantiële veiligheidsrisico’s’ te nemen. Bij de repatriëring moet de Staat wel hulp van de Koerden of Amerikanen aannemen, aldus de rechter. De overheid kan daartoe afspraken met de VS of andere partners in de regio maken. Naar verluidt bood de VS al hulp aan bij de repatriëring van IS-vrouwen en hun kroost. De Koerden zouden de vrouwen kwijt willen.
Advocaat André Seebregts, die namens de vrouwen optreedt, ziet in de uitspraak een ‘redelijke kans’ dat de kinderen terugkomen. Hij spreekt over een ‘afgewogen vonnis’. Premier Mark Rutte geeft aan dat het kabinet de uitspraak van de rechter om de IS-kinderen terug te halen ‘zorgvuldig gaat bestuderen’. ,,Ik heb de uitspraak nog niet gezien. Ik was aan het vergaderen”, aldus de premier.
‘Leven gaat eindelijk door’
,,Mijn leven gaat eindelijk door’’, reageert Bert Klijn geëmotioneerd op de uitspraak. De man, wiens dochter in 2015 op 19-jarige leeftijd naar het kalifaat vertrok, zegt ‘heel gelukkig’ te zijn. Klijns dochter kreeg in IS-gebied twee dochters, waarvan de oudste inmiddels drie is en de jongste bijna twee. ‘Geweldige meiden’, zegt hij over de kleintjes, die hij alleen van foto’s en video’s kent.
,,Ik heb ze nog nooit in het echt gezien, maar ze weten dat ik hun opa ben.’’ Volgens Klijn is zijn dochter destijds uit ‘naïviteit’ naar Syrië vertrokken. De jonge vrouw dacht er in een ziekenhuis te gaan werken. Ze trouwde er met een IS-strijder. Klijn realiseert zich dat zijn dochter de cel in moet bij een terugkeer. ,,Ze bereidt de kinderen daar al op voor, ze weten al dat ze bij opa en oma komen wonen, omdat mama een tijdje weg moet.”
‘Nog veel onzekerheid’
Ook Klaas uit Gouda is blij met de uitspraak, zij het slechts ten dele. Zijn dochter Mandy reisde samen met haar kinderen af naar het kalifaat. ,,Er blijft veel onzekerheid’’, zegt hij. ,,Veel open eindjes, ook omdat er geen tijdsbestek is genoemd en omdat de Koerden de vrouwen niet zonder kinderen laten gaan.’’
Volgens de Gouwenaar voelt het alsof ‘we geen klap zijn opgeschoten’ met het oordeel. Hij is bang dat de Nederlandse overheid zal volhouden dat het onveilig in het gebied is. ,,Net zoals ze altijd hebben gedaan’’, zegt hij. Hij wijst erop dat er de afgelopen week wel ‘weeskinderen uit diverse landen en een Duitse vrouw zijn opgehaald’.
‘Gestopt met spullen kopen’
Ook een naar de zitting gekomen grootmoeder, die anoniem wil blijven, zegt te vrezen dat de Staat ‘zich zal verschuilen’. ,,Ik denk dat ik ze de komende jaren niet terug zal zien’’, zegt de vrouw over haar dochter en kleinkind. ,,Ik ben maar gestopt met spullen te kopen, zoals ik dat wel deed voor het geval ze zouden komen.’’
Kinderombudsman Margrite Kalverboer, die het kabinet meerdere malen opriep om de Nederlandse kinderen terug te halen, reageert verheugd op de uitspraak. ,,Met belangstelling volgen we hoe het kabinet vervolg gaat geven aan deze uitspraak”, laat ze in een reactie weten.
OmroepWest 11.11.2019 De rechtbank in Den Haag heeft de Staat verplicht om er alles aan te doen om kinderen van IS-vrouwen in kampen in Syrië terug naar Nederland te halen. Voor de IS-vrouwen zelf is de Staat dat niet verplicht. Dat bleek maandag uit het vonnis van de voorzieningenrechter.
Advocaten hadden namens 23 vrouwen en 56 kinderen een kort geding aangespannen. De vrouwen zijn de afgelopen jaren afgereisd naar het strijdgebied in Syrië of Irak waar Islamitische Staat het voor het zeggen had.
De vrouwen zitten nu vast in door Koerden beheerste kampen. Ze willen terug naar Nederland, maar het kabinet weigert actief om ze terug te halen. Een van de vrouwen zou de Goudse Mandy zijn, die met vijf kinderen in het gebied zit.
Volgens de rechter hebben de kinderen in de kampen niet voor het kalifaat gekozen, maar hebben ze nu wel te maken met de noodsituatie in Noord-Syrië. Zo kreeg Jeugdzorg Haaglanden in september de voogdij over twee kinderen in een IS-kamp, nadat de moeder was overleden en de vader niet te vinden was.
De Raad van de Kinderbescherming vertelde dat de kinderen in het vluchtelingenkamp te weinig voedsel en medische zorg krijgen en dat zij hierdoor ernstige medische klachten hebben.
Slachtoffer van handelen ouders
‘De overheid dient zich het schrijnende lot van de kinderen aan te trekken’, zei de rechter maandag. ‘Zij zijn het slachtoffer van handelen van hun moeder of ouders.’ De kinderen hebben allen de Nederlandse nationaliteit en zijn onder de twaalf jaar.
Voor de vrouwen heeft de Staat geen verplichting om ze terug naar Nederland te halen. Volgens de rechter hebben ze bewust voor een reis naar het strijdgebied gekozen. Alleen als de Koerden kinderen niet willen laten vertrekken zonder hun moeders ontstaat er volgens de rechter een nieuwe situatie, en dan moet de overheid volgens het vonnis kijken of het mogelijk is om beide groepen terug te halen.
MSN 11.11.2019 De Staat moet er alles aan doen om de kinderen van IS-vrouwen uit kampen in Noord-Syrië terug te halen naar Nederland. Voor de IS-vrouwen zelf geldt daartoe geen verplichting. De voorzieningenrechter in Den Haag heeft dat maandag bepaald in een kort geding dat advocaten namens 23 vrouwen en hun 56 kinderen hebben aangespannen tegen de Staat.
Als de Koerden de kinderen niet laten vertrekken zonder hun moeders dan ontstaat er een nieuwe situatie, aldus het vonnis.
De vrouwen zijn de afgelopen jaren uitgereisd naar het strijdgebied in Syrië of Irak waar Islamitische Staat het voor het zeggen had. Ze zitten nu vast in kampen die door de Koerden worden beheerd. Ze willen terug naar Nederland, maar het kabinet weigert ze actief terug te halen.
Telegraaf 11.11.2019 Turkije begint vandaag naar eigen zeggen met het terugsturen van opgepakte strijders van Islamitische Staat (IS) naar hun land van herkomst. Een Duitse IS’er zal als eerste op het vliegtuig worden gezet. Wat betekent deze aankondiging voor Nederland?
Vijf vragen over hoe het terugsturen precies werkt;
Komen polderjihadisten nu massaal terug?
Nee. Ten eerste is het nog afwachten of Turkije de daad bij het woord voegt. Ten tweede leek de minister met name te doelen op IS-strijders die Turkije eerder heeft opgepakt in Noord-Syrië, tijdens de militaire operatie daar. Onbekend is of daar Nederlanders bij zitten.
Er zitten wel Nederlandse Syriëgangers in een Turkse cel, maar dat is slechts een handvol. Loes F. uit Geleen en Souad D. uit Franeker zijn twee jihadvrouwen die al langer in de cel zitten en terug willen. Ook Xaviera Rose-Claire S. uit Apeldoorn zit vast in Turkije. Ruim een week geleden meldden zich nog twee Nederlandse vrouwen bij de Nederlandse ambassade in Ankara, in de hoop terug te keren. In totaal gaat het om naar schatting een zevental Nederlandse jihadisten, onder wie ook twee of drie mannen.
Er zijn al eerder nederjihadisten overgevlogen uit Turkije naar Nederland. Reda N. en Oussama A. kwamen met een gewoon lijnvliegtuig, maar onder begeleiding van de marechaussee. Na aankomst op Schiphol werden ze aangehouden en afgevoerd naar de terroristenafdeling van de gevangenis in Vught.
En wat als hun paspoort is afgepakt?
Een van de twee dames die zich een week geleden meldden op de Nederlandse ambassade, heeft alleen nog maar de Marokkaanse nationaliteit. Dat betekent echter niet dat ze niet teruggestuurd kan worden naar Nederland. Wel dat ze, als ze is berecht en haar straf heeft uitgezeten, het land uit wordt gezet.
Wat voor straffen krijgen ze hier?
De straffen voor vrouwen komen neer op zo’n anderhalf tot twee jaar cel. Voor mannen, van wie de kans veel groter is dat ze hebben gevochten of zich schuldig hebben gemaakt aan gruwelen, is een jaar of zes de norm. Vorig jaar kreeg de Utrechtse strijder Oussama A. 7,5 jaar omdat hij had gesold met het lijk van een IS-slachtoffer. Zijn vriend Reda N. kwam er vanaf met 4,5 jaar omdat bij hem hard bewijs ontbreekt dat hij gruweldaden heeft begaan.
En hoeveel IS’ers zitten er nog aan te komen?
Voor Nederland is de flinke groep IS- vrouwen in de Koerdische kampen in Noord-Syrië van groter belang dan die nu al in een Turkse cel zitten. Het gaat om zo’n vijftien mannen en veertig vrouwen plus tegen de honderd kinderen met een Nederlandse link. Het kabinet staat onder steeds grotere druk om hen terug te halen naar Nederland.
De Haagse voorzieningenrechter bepaalde vandaag dat Nederland het maximale moet doen om de kinderen uit Nederlandse IS-gezinnen te repatriëren.
NOS 11.11.2019 Turkije heeft vandaag een Amerikaanse IS-strijder teruggestuurd naar de Verenigde Staten. Dat heeft de Turkse minister van Binnenlandse Zaken Soylu gezegd tegen verschillende staatsmedia. Later deze week volgen er volgens hem nog zeven Duitsers en elf Fransen.
Soylu waarschuwde vorige week dat Turkije vandaag zou beginnen met het terugsturen van gevangengenomen buitenlandse IS-strijders. Volgens Turkije-correspondent Lucas Waagmeester moet dit dreigement vooral als drukmiddel in de onderhandelingen over de IS-strijders worden gezien. “Het is een signaal van: opschieten, we willen vooruitgang zien”, zegt hij.
Niet uitzonderlijk
Het is volgens Waagmeester niet uitzonderlijk dat IS’ers terug worden gestuurd. “Nederland heeft in het verleden ook IS-strijders teruggehaald. Dat is toen in overleg gegaan met Turkije. Deze mensen zijn daarna in Nederland vervolgd”, zegt Waagmeester. In het geval van de Amerikaanse IS’er zouden ook de gebruikelijke procedures zijn gevolgd.
Turkije vindt dat Europa het land opzadelt met het probleem van de IS-strijders. “De dreigementen over uitzetting zijn een uiting van frustratie”, aldus Lucas Waagmeester. “Veel Europese landen vinden dat de strijders in deze regio moeten worden berecht, maar Turkije zit zelf ook niet op de IS’ers te wachten. Ze vinden dat de Europese landen ‘hun eigen rommel’ moeten opruimen.”
Handjevol IS’ers
Ook de Nederlandse regering is van mening dat de IS-strijders in de regio moeten worden berecht. Volgens Waagmeester gaat hierbij wel om een andere groep IS-strijders. “Deze groep van zo’n 50 volwassenen en 95 kinderen zit in gevangenkampen in Noord-Syrië en is handen van de Koerden. In Turkije zelf zit maar een handjevol Nederlandse IS’ers.”
Turkije pakte onlangs tijdens een offensief in Noord-Syrië naar eigen zeggen een grote groep IS-strijders op. Volgens de Turkse president Erdogan zitten er nu zo’n 1200 IS-strijders in Turkse gevangenissen. Het is niet duidelijk of dit aantal ook klopt.
Telegraaf 11.11.2019 De Turkse regering begint naar eigen zeggen vandaag al met het terugsturen van buitenlandse IS’ers die gevangen zitten in Turkse gevangenissen. Vandaag zal een Duitse IS’er de grens over worden gezet, donderdag volgen zeven andere Duitsers.
Het Turkse ministerie van Binnenlandse Zaken kondigde vandaag aan ook nog eens elf Franse IS’ers uit te zetten. „De procedures voor elf buitenlandse terroristische strijders van Franse oorsprong die in Syrië gevangen zijn genomen, is in gang gezet”, aldus woordvoerder Ismail Catakli, zo meldde persbureau Anadolu.
Hij voegde eraan toe dat buitenlandse strijders uit Ierland, Duitsland en Denemarken ook worden voorbereid op repatriëring naar hun thuisland.
Onbekend is of in Turkije ook mannelijke IS’ers vastzitten met de Nederlandse nationaliteit. Wel zitten er twee vrouwen vast waarvan een met de Nederlandse nationaliteit en een waarvan de Nederlandse nationaliteit twee weken geleden is ontnomen. Ankara heeft overigens aangekondigd dat het afnemen van de nationaliteit de Turken er niet van zal weerhouden om de IS-aanhangers terug te sturen.
Turkije is boos dat Westerse landen weigeren buitenlandse IS’ers terug te nemen en in eigen land te berechten. Ankara vindt dat het daardoor tegen haar wil voor jaren opgezadeld wordt met duizenden gevaarlijke IS’ers.
Als een IS’er met de Nederlandse nationaliteit met een Turks toestel aankomt op Schiphol, kan Nederland die niet linea recta met hetzelfde toestel terugsturen richting Ankara. De marechaussee is verplicht de Nederlander te accepteren maar kan die wel onmiddellijk in de boeien slaan op verdenking van lidmaatschap van een terreurorganisatie.
Van vrouwelijke aanhangers, die veelal niet op het strijdtoneel actief waren maar wel ’ondersteunende diensten’ leverden, zal ook een lidmaatschap bewezen moeten worden. Zo kon in Duitsland een vrouwelijke IS’er alleen veroordeeld worden toen bewezen werd dat zij jarenlang in een huis woonde waarvan de oorspronkelijke bewoners door IS waren verdreven.
In Turkije zitten naar schatting enkele honderden IS’ers gevangen. Het merendeel daarvan kwam in handen van de Turken na de inval van Turkse troepen in het noordoosten van Syrië waar hoofdzakelijk Koerden wonen. Het grootste deel van de gevangen IS’ers is echter in handen van de Koerden die over een groot tekort aan middelen beschikken om ze gevangen te houden, laat staan te berechten.
AD 11.11.2019 Turkije heeft een begin gemaakt met het terugsturen van buitenlandse IS-strijders. Minimaal twee gevangenen zijn het land uitgezet. Volgens persbureau Reuters gaat het om een Duitser en een Amerikaan. Het is onbekend waar zij naartoe zijn gestuurd.
Reuters baseert zich op uitspraken van een regeringswoordvoerder. Ook persbureau AP maakt gewag van het terugsturen van IS-strijders, maar volgens de bron van dat bericht gaat het om een Amerikaan en een Deen. Deense media bevestigen dat: vanmiddag werd op de luchthaven van Kopenhagen een teruggestuurde 28-jarige man aangehouden.
Het terugsturen komt niet als een verrassing: vorige week kondigden de Turken al aan dat ze ertoe zouden overgaan, wat tot spanningen met NAVO-partners leidde. Die zitten niet te wachten op de terugkeer van de mannen die in het verleden naar Syrië en Irak trokken om te vechten.
Ook Nederland heeft dat standpunt. Wel oordeelde de rechter in Den Haag vandaag dat 56 kinderen van IS-vrouwen door de Nederlandse staat moeten worden teruggehaald. Nederland moet er alles aan doen om de kinderen van IS’ers terug te halen naar Nederland. Voor de IS-vrouwen zelf geldt daartoe geen verplichting, en dus ook voor mannelijke IS-strijders niet.
De Turken lijken echter vastbesloten om ook mannen de grens over te zetten. Suleyman Soylu, de minister van binnenlandse zaken, zei vorige week dat 1200 buitenlandse IS-strijders in de Turkse cel zitten en dat er bij het recente Turkse initiatief in Noord-Syrië opnieuw 287 IS-leden, inclusief vrouwen en kinderen, zijn vastgezet.
De Turkse regering meldt volgens Reuters dat nog 23 Europese IS-leden deze week het land moeten verlaten. Onder hen zijn geen Nederlanders. Het zou gaan om elf Fransen, negen Duitsers, twee Ieren en een Deen.
Een woordvoerder van het Nederlandse ministerie van Buitenlandse Zaken meldt desgevraagd dat Nederland ‘in contact staat’ met Turkije over dit onderwerp. ,,Op individuele gevallen kunnen we niet ingaan.”
In antwoorden op Kamervragen laat het kabinet vandaag weten dat Nederland voorbereid is op de eventuele terugkeer van strijders. Zij staan internationaal gesignaleerd. Hun paspoorten zijn ongeldig verklaard. Als ze terugkeren naar Nederland worden ‘alle beschikbare middelen’ aangewend om ervoor te zorgen dat zij geen gevaar vormen.
Telegraaf 11.11.2019 Turkije is maandag begonnen met de repatriëring van gevangengenomen militanten van Islamitische Staat (IS) naar hun land van herkomst. Eén Duitse IS-strijder zal maandag door Turkije worden uitgezet. Donderdag worden nog eens zeven Duitse IS-militanten gerepatrieerd.
Ze zitten gevangen in detentiecentra en worden op 14 november teruggestuurd, zei een woordvoerder van het Turkse ministerie van Binnenlandse Zaken maandag. Een Amerikaanse IS-militant is ook al uitgezet, meldde staatspersbureau Anadolu.
Turkije treft daarnaast voorbereidingen om elf in Syrië gevangen genomen Fransen uit te zetten, samen met verschillende andere Europeanen. Ze worden ervan beschuldigd zich te hebben aangesloten bij terreurgroep Islamitische Staat. Dat zei het Turkse ministerie van Binnenlandse Zaken maandag.
„De procedures voor elf buitenlandse terroristische strijders van Franse oorsprong die in Syrië gevangen zijn genomen, is in gang gezet”, aldus woordvoerder Ismail Catakli.
Hij voegde eraan toe dat buitenlandse strijders uit Ierland, Duitsland en Denemarken ook worden voorbereid op repatriëring naar hun thuisland.
De communicatiedirecteur van president Recep Tayyip Erdogan zei eerder tegen de Stuttgarter Zeitung dat Turkije in totaal twintig Duitse IS-militanten wil deporteren.
Diverse Europese landen hebben tot nu toe geweigerd IS-aanhangers terug te halen die onder leiding van de Koerdische militie YPG in het noorden van Syrië zijn opgepakt. De Turkse regering ergerde zich aan de passiviteit van Europese landen bij het terughalen van Syriëgangers.
MSN 11.11.2019 Turkije is maandag begonnen met het terugsturen van gevangengenomen strijders van Islamitische Staat. Dat meldt persbureau AP op basis van de Turkse staatszender TRT Haber.
Een woordvoerder van het Turkse ministerie van Binnenlandse Zaken bevestigde dat één Amerikaan al is teruggekeerd. Later in de week zouden nog zeven Duitsers volgen. Het is onduidelijk hoeveel jihadisten Ankara in totaal wil terugsturen.
President Erdogan zei vrijdag dat er ongeveer 1.200 strijders van IS opgesloten zitten onder het bewind van de Turken. Turkije dringt er bij Europese landen al langer op aan Syriëgangers terug te nemen, ook als hun paspoort is ingenomen. Europese landen zijn daar tot nu toe terughoudend in, tot frustratie van Ankara. Begin deze maand noemde de Turkse minister van Binnenlandse Zaken Suleyman Soylu het „onacceptabel” en „onverantwoordelijk” dat het westen weigert strijders terug te nemen.
De Nederlandse inlichtingendienst AIVD schat dat er zo’n 55 Nederlandse volwassenen en 90 kinderen in Syrische detentiekampen verblijven. Minister Stef Blok (Buitenlandse Zaken, VVD) kwam eerder met een plan om Syriëgangers in Irak te laten berechten, maar volgens Irak is daar vooralsnog geen sprake van.
De Tweede Kamer heeft tijdens een spoeddebat op dinsdag 05.11.2019 harde kritiek op minister Ank Bijleveld van Defensie geuit. De CDA-bewindsvrouw had eerder openheid van zaken moeten geven over burgerslachtoffers bij een Nederlandse luchtaanval in Irak in 2015. De Kamer werd daarover onjuist geïnformeerd.
AD 28.11.2019
Telegraaf 28.11.2019
AD 28.11.2019
AD 21.11.2019
Onjuiste informatie aan de 2e Kamer inzake de “kwestie Irak” !!
Minister Ank Bijleveld heeft uiteindelijk op dinsdag 05.11.2019excuses gemaakt omdat de Tweede Kamer door haar voorganger verkeerd is geïnformeerd over een dodelijke aanval in Irak door Nederlandse F-16’s. Bijlevelds voorganger, Jeanine Hennis, had in 2015 gemeld dat er geen burgerdoden waren gevallen, maar dat was foute informatie. “Ik bied daarvoor oprechte excuses aan”, zegt Bijleveld nu
Op maandag 04.11.2019 maakte minister Bijleveld reeds bekend dat bij de aanval van Nederlandse F-16’s op een IS-doelwit in Irak in 2015 circa zeventig doden waren gevallen, onder wie burgers. Het is de eerste keer dat het kabinet zo open over een aanval is.
AD 26.11.2019
Zeker zeventig burgers zijn in 2015 om het leven gekomen door een aanval van een Nederlandse F-16 op een autobommenfabriek van IS in het Iraakse Hawija. Dat melden NOS en NRC op basis van bronnen.
Volgens NOS en NRC heeft het Amerikaanse Pentagon bevestigd dat bij de aanval in de nacht van 3 juni zeventig burgers omkwamen. De NOS schrijft echter dat ooggetuigen spreken van veel meer doden, onder wie zeker 23 kinderen.
Ook waren er honderden gewonden. Deze site schreef al eerder dat er aanwijzingen waren dat het een Nederlands vliegtuig was dat de bom afwierp. Dat geldt ook voor een bombardement in 2015 bij Mosul waar eveneens burgerslachtoffers bij vielen. Zowel de Nederlandse als de Amerikaans overheid weigerde toen meer informatie vrij te geven over die aanvallen.
Hoeveel doden er zijn gevallen bij beide incidenten, en om welke aanvallen het gaat kreeg de Kamer voor het eerst van het kabinet te horen, ruim vier jaar nadat beide incidenten plaatsvonden, en ruim twee weken nadat de NOS en NRC Handelsblad daarover berichtten.
Rechter
Eerder besloot de rechter juist nog dat Nederland niet meer openheid hoeft te geven over de luchtaanvallen. Advocate Liesbeth Zegveld had namens twee Irakezen om meer informatie gevraagd over een bombardement op een konvooi voertuigen vanuit Mosul in 2015.
Het bleek om een stoet taxi’s te gaan waarmee burgers uit de stad vluchten. Twee passagiers, die familieleden verloren bij de aanval, hebben een procedure tegen de Nederlandse staat lopen. Zij willen weten of het een Nederlandse bom was die hun geliefden doodde.
Pas na vier jaar en vijf maanden erkent de Nederlandse staat verantwoordelijkheid voor het bombardement op een bommenfabriek in de Iraakse stad Hawija, in de nacht van 2 op 3 juni 2015. De Nederlandse regering wist al binnen twee weken dat daarbij tientallen burgers om het leven kwamen – het bleken zeventig doden, onder wie 22 vrouwen en 26 kinderen. Maar het duurde tot deze maandag voordat minister Ank Bijleveld (Defensie, CDA) bereid was meer details prijs te geven.
Die late openheid komt nadat NRC en NOS op 18 oktober na onderzoek hadden geconcludeerd dat de bom die bewuste nacht werd afgeworpen door een Nederlandse F-16. Als onderdeel van de strijd tegen Islamitische Staat, waaraan Nederland in coalitieverband deelneemt.
Bijleveld heeft met dit dossier een politiek probleem geërfd van haar voorganger Jeanine Hennis (VVD). Naar nu blijkt is niet alleen de kennis verzwegen dát er burgerslachtoffers zijn gevallen in Hawija. Ook werd de Tweede Kamer er verkeerd over geïnformeerd.
Telegraaf 09.11.2019
Op 24 juni 2015 antwoordde toenmalig minister van Defensie Hennis schriftelijk op vragen van de Kamer dat voor zover bekend geen burgerslachtoffers waren gevallen. Toch beschikte het ministerie toen al over een Amerikaans verslag waarin die slachtoffers wel staan vermeld. Bijleveld zegt nu: „We hadden er niets over kunnen zeggen, dat had de lijn moeten zijn. Maar dit zeggen, was verkeerd.”
Een week na die aanval meldde toenmalig minister Jeanine Hennis van Defensie aan de Kamer dat Nederland niet betrokken was bij luchtaanvallen in Irak waarbij burgerslachtoffers zouden zijn gevallen. Dat was niet correct, aldus Bijleveld nu.
Die ontkenning was fout, stelt minister Bijleveld vandaag. Of minister Hennis niet wist van de Amerikaanse conclusies, of dat ze bewust niet de waarheid sprak, schrijft ze niet. Maar het is niet de enige keer dat Hennis de Nederlandse betrokkenheid bij de dood van burgerdoden stellig ontkent.
Een tweede keer dat er burgerslachtoffers vielen was in de nacht van 20 op 21 september 2015. Toen werd een aanval uitgevoerd op een vermeend hoofdkwartier van IS in de Iraakse stad Mosul. Dat bleek achteraf een complex met twee woonhuizen te zijn. Bij die aanval kwamen vier mensen uit één familie om. Deze site schreef begin dit jaar al dat Nederland waarschijnlijk verantwoordelijk was voor die aanval, op het huis van Basim Razzo en zijn gezin . Defensie wilde dat toen niet bevestigen.
De Tweede Kamer wil nu opheldering van Bijleveld, die politieke verantwoordelijkheid draagt voor de uitspraken van haar voorganger. Er werden al eerder vragen gesteld over de effecten van Nederlandse bombardementen boven Syrië en Irak, over deze specifieke aanval, maar tot maandag gaf de minister geen reactie.
GroenLinks noemt de zaak „heel ernstig” en Tweede Kamerlid Sadet Karabulut (SP) schrijft dat „Bijleveld zich niet moet verschuilen achter haar voorganger.” Joël Voordewind (ChristenUnie) noemt de kwestie „zeer kwalijk en verontrustend”. Tweede Kamerlid Salima Belhaj (D66) zegt precies te willen weten wie wat wanneer wist. Alle fracties, inclusief de gehele coalitie, willen spoedig in debat met de minister.
Want het parlement moedwillig onjuist informeren geldt als politieke doodzonde. Wat ook niet helpt: minister Stef Blok (Buitenlandse Zaken, VVD) zei in december tegen EenVandaag dat „we geen precieze aantallen kennen”, als het gaat over burgerslachtoffers. „We hebben niet altijd gedetailleerde informatie wat er op de grond gebeurt.” Blok richtte zich hier weliswaar niet rechtstreeks tot de Kamer, maar dat het niet klopt wat hij zei, is nu duidelijk.
Telegraaf 08.11.2019
AD 08.11.2019
Spontane openheid of afgedwongen?
Het is voor het eerst dat Nederland openheid geeft over de toedracht van een luchtaanval waarbij zoveel burgerslachtoffers vielen. In de brief die minister Bijleveld maandag naar de Kamer stuurde, erkent de staat ook de verantwoordelijkheid voor een tweede geval waarbij burgers om het leven kwamen: bij een aanval in september 2015 op een vermeend hoofdkwartier van IS in Mosul. Het doelwit klopte niet, het bleek een woonhuis, en was gebaseerd op verkeerde inlichtingen. Er kwamen „zeer waarschijnlijk” vier burgers om het leven.
Bijleveld moet de Kamer ook op een andere vraag antwoord geven: is de huidige openheid van de Nederlandse regering over de burgerslachtoffers een eigen beleidskeuze, of kón ze niet anders door de publiciteit? De minister zegt nu dat ze „sowieso van plan was” de Kamer te informeren. En dat het niets te maken had met de publicaties in de media.
Het is een opvallende verklaring voor een bewindspersoon van een ministerie dat bekend staat om een doorgaans juist behoudende koers. Ze „moest”, zegt Bijleveld in een interview met NRC, „de vliegers en anderen nog spreken” voordat ze de Tweede Kamer kon informeren. Die piloten sprak de minister afgelopen donderdag, bijna twee weken na publicatie van het onderzoek. Een gebeuren na de aankomst van de eerste F-35 in Leeuwarden waarbij die vliegers elkaar sowieso al zouden treffen.
Is afgedwongen openheid – ook over het onjuist informeren van de Kamer – voldoende voor een geloofwaardig verhaal van de minister van Defensie? Deze vragen zijn mogelijk deze week al actueel. Op dinsdag debatteert de Tweede Kamer over de begroting voor Defensie. De kunst voor Bijleveld wordt nu om dat debat niet alleen over Hawija en over het vertrouwen in haar eigen positie te laten gaan.
Telegraaf 14.11.2019
Meer tijd nodig voor onderzoek
Pas eind volgende week hoopt het kabinet duidelijkheid te kunnen geven op de vraag wanneer welke minister wist over de burgerdoden door een luchtaanval van Nederlandse F-16’s in Irak ruim vier jaar geleden. Dat heeft minister Ank Bijleveld (Defensie) de Tweede Kamer donderdag 14.11.2019 laten weten.
Vorige week werd duidelijk dat de Kamer door Defensie over de kwestie onjuist is geïnformeerd. Het leidde tot een motie van wantrouwen van bijna de hele oppositie tegen Bijleveld. Zij hoorde pas enkele dagen voor het debat dat de Kamer was voorgelogen. De volksvertegenwoordiging wil nu volledige openheid van zaken, want het is volgens Bijleveld „aannemelijk” dat de meest betrokken ministeries kort na de aanval al op de hoogte zijn gebracht.
Het kabinet slaagde er niet in om nog voor woensdag 13.11.2019 informatie naar de Tweede Kamer te sturen over wie precies wat wist over het bombardement in 2015 op de Iraakse plaats Hawija. Bij een Nederlandse luchtaanval vielen destijds zeker zeventig burgerslachtoffers.
Toenmalig Defensie-minister Hennis meldde de Kamer, onjuist, dat er geen burgerslachtoffers waren en haar opvolger Bijleveld bood vorige week excuses aan voor die verkeerde informatie. Bijleveld noemde het aannemelijk dat ook andere ministeries op de hoogte waren gebracht van het incident, waaronder het departement van de premier. Met name eventuele betrokkenheid van premier Rutte ligt politiek gevoelig.
Zo volledig mogelijk
De Tweede Kamer wil nu precies weten wie wanneer op de hoogte is gesteld en welke kabinetsleden van de burgerdoden hebben geweten. Kamerleden wilden die informatie nog voor morgen ontvangen. Dan begint de behandeling in de Kamer van de begroting voor Buitenlandse Zaken.
Maar Bijleveld schrijft nu aan de Kamer, mede namens Rutte en de ministers Blok, Kaag en Grapperhaus, dat zij niet in staat is de antwoorden voor morgen af te hebben. Ze benadrukt dat het kabinet “zo volledig mogelijk wil zijn in de beantwoording van de vragen”.
Rapport hoofdkwartier Centcom zoek
Het kabinet kan een belangrijk rapport rond het Nederlandse bombardement in Irak in 2015, waarbij zeventig burgerdoden zijn gevallen, niet vinden. Dat meldt Elsevier Weekblad. Daardoor heeft het kabinet grote moeite een feitenrelaas over de kwestie op te stellen, iets wat minister van Defensie Ank Bijleveld vorige week heeft toegezegd tijdens het debat daarover.
Tijdens het debat vorige week baseerde zowel de minister als de Kamerleden zich op een ‘voorlopig rapport’ van het Amerikaanse militaire hoofdkwartier Centcom van 15 juni 2015 over de ‘nevenschade’ bij het bombardement op een bommenfabriek van Islamitische Staat in het Iraakse Hawija. Daarbij zijn zeventig doden gevallen, waaronder onschuldige burgers. De voorlopig versie van het rapport zou echter nogal beknopt geweest zijn, zonder details.
In het kort
Dit gebeurde er in de zomer van 2015:
De nacht van 2 op 3 juni 2015
In de nacht van 2 op 3 juni 2015 bombardeert Nederland een bommenfabriek van IS bij de Iraakse stad Hawija. Door foute inlichtingen zijn meer bommen in de fabriek dan gedacht en zijn de ontploffingen groter.
4 juni 2015
Persbureau Reuters spreekt in een artikel voor het eerst over ‘ongeveer 70 doden, inclusief burgers’ bij een luchtaanval op een fabriek in Hawija.
9 juni 2015
Hennis wordt voor het eerst gebriefd over onderzoek naar de luchtaanval, waaruit naar voren komt dat het ‘geloofwaardig’ is dat er bij de luchtaanval ook burgerslachtoffers zijn gevallen.
15 juni 2015
Hennis ontvangt het definitieve onderzoek van CENTCOM, het Amerikaanse hoofdkwartier voor alle militaire missies in het Midden-Oosten. Nederland werkt hiermee samen tijdens de oorlog tegen IS. Ook in het definitieve onderzoek wordt het ‘geloofwaardig’ geacht dat er burgerslachtoffers zijn gevallen. Het aantal van 70 wordt niet genoemd.
23 juni 2015
Minister Hennisinformeert vervolgens de Kamer verkeerd. In antwoorden op Kamervragen schrijft ze: “Voor zover op dit moment bekend, is er geen sprake geweest van Nederlandse betrokkenheid bij burgerslachtoffers door luchtaanvallen in Irak.”
En dit is wat er nu 27.11.2019 bekend is over de informatievoorziening rond de aanval in Hawija;
Oktober 2014: Nederland begint bijdrage aan luchtcampagne van anti-IS-coalitie boven Irak.
Nacht van 2 op 3 juni 2015: Nederlandse F-16’s voeren een aanval uit op IS-faciliteit waar autobommen worden geproduceerd. Uit de eigen Battle Damage Assessment blijkt direct dat er sprake is van ‘onbedoelde nevenschade’, kortom: schade aan gebouwen.
4 juni 2015: Reuters meldt dat bij het bombardement op Hawija ‘een hele wijk’ is weggevaagd. Betrokkenen ter plaatse schatten het aantal doden op zeventig, zowel IS-terroristen als burgers. In de Stuurgroep Missies en Operaties (SMO) wordt de aanval besproken, inclusief de ‘secundaire explosies’, het ‘zorgvuldige targeting proces’ en de ‘mogelijkheid van eventuele burgerslachtoffers’. De ministers van Defensie, Buitenlandse Zaken en Justitie worden schriftelijk geïnformeerd. Algemene Zaken, het departement van premier Rutte, was afwezig in de SMO van 4 juni.
Juni 2015-mei 2016: tijdens deze hele periode is in de SMO met geen woord gerept over de aanval op Hawija.
9 juni 2015: minister van Defensie Hennis wordt gebriefd over de aanval. Voorlopig onderzoek door Centcom, het Amerikaanse hoofdkwartier van de anti-IS-coalitie, wijst uit dat het ‘geloofwaardig’ is dat er burgerslachtoffers zijn gevallen. Het ‘voorlopige onderzoek’ ontvangt Defensie op 15 juni.
23 juni 2015: In antwoord op Kamervragen, schrijft Hennis dat voor zover op dat moment bekend in de luchtcampagne tegen IS geen sprake is geweest van Nederlandse betrokkenheid bij burgerslachtoffers.
Augustus 2015: Het Internationale Rode Kruis overhandigt aan Nederlandse ambassade in Bagdad een vertrouwelijke lijst van onbevestigde gevallen met burgerslachtoffers, waarin een aanval op Hawija op 4 november genoemd wordt waarbij naar verluidt 170 burgers waren gedood. De niet-gouvernementele organisatie Airwars spreekt in een openbaar rapport over tussen de 70 en 150 burgerdoden in Hawija.
Jan/feb 2016: Het initiële onderzoek van Centcom (d.d. 15 juni 2015) wordt door Defensie naar het OM gestuurd. De Yweede Kamer wordt erover ingelicht dat er twee gevallen van mogelijke burgerslachtoffers worden onderzocht.
1 juni 2017: De Tweede Kamer wordt vertrouwelijk ingelicht over gevallen waarbij mogelijk sprake was van burgerslachtoffers door Nederlandse wapeninzet.
13 april 2018: Minister Bijleveld licht de Kamer in over uitkomsten van onderzoeken van het Openbaar Ministerie naar aanvallen waarbij mogelijk sprake was van burgerslachtoffers. Locatie, datum en vermoedelijk aantal slachtoffers worden niet genoemd omdat ‘de inzet nog gaande was’.
1 januari 2019: De F-16-missie is afgelopen, het argument dat in april 2018 werd gehanteerd om informatie achter te houden, vervalt. Defensie ‘gaat aan de slag met een nieuwe toets van mogelijkheden van meer transparantie’.
Mei 2019: Minister Bijleveld zegt toe na het zomerreces te komen met een reactie op voorstellen van Kamerleden omtrent meer transparantie inzake mogelijke burgerslachtoffers.
30 september 2019: Minister Bijleveld vraagt de Kamer om meer tijd voor deze inhoudelijke reactie, ‘in het kader van zorgvuldigheid’.
18 oktober 2019:NRC en NOS melden dat Nederlandse F-16’s de luchtaanval op Hawija uitvoerden. Het Pentagon heeft desgevraagd gezegd dat er daarbij zeventig burgerdoden vielen. Bijleveld belooft dat de Kamer ‘op korte termijn’ wordt geïnformeerd over de haalbaarheid van meer transparantie.
4 november 2019: minister Bijleveld meldt de Kamer dat ‘op basis van de door Centcom aangehaalde open bronnen’ bij een Nederlandse aanval op Hawija in juni 2015 ‘ongeveer 70 slachtoffers’ zijn gevallen, ‘zowel IS-strijders als burgers’.
NOS 03.12.2019 De Tweede Kamer wil dat het kabinet in Irak een nieuw onderzoek gaat doen naar de burgerslachtoffers die daar vier jaar geleden zijn gevallen bij een Nederlandse luchtaanval. Een motie daarover die vorige week werd ingediend door onder meer de regeringspartijen D66, CDA en ChristenUnie kreeg vandaag steun van een Kamermeerderheid. Coalitiegenoot VVD stemde tegen.
Vorige week verantwoordde het kabinet zich voor de gang van zaken rond de aanval op de Iraakse plaats Hawija en voor de onduidelijkheid over welke minister nu precies van wat op de hoogte was. Na een urenlang debat hield het kabinet de steun van de meerderheid: een motie van wantrouwen werd verworpen.
Nader onderzoek ter plaatse
Maar een meerderheid onder leiding van D66-Kamerlid Belhaj blijft er niet tevreden over dat nog steeds niet vaststaat hoeveel burgerslachtoffers er precies door Nederlandse toedoen zijn gevallen. Daarom moet het kabinet “ter plaatse nader onderzoek doen, waar mogelijk in samenwerking met niet-gouvernementele organisaties, de VN en lokale autoriteiten”.
Minister Bijleveld is niet erg enthousiast over dat verzoek. Ze wil de Kamer geen valse hoop bieden dat het aantal burgerslachtoffers uiteindelijk toch komt vast te staan. Ze gaat wel kijken hoe ze de motie gaat uitvoeren: “Ik zal mijn uiterste best doen.” Bijleveld benadrukte dat de situatie in Irak nog steeds onveilig is en dat dat het onderzoek bemoeilijkt.
Een idee van een deel van de oppositie om een zogenoemde parlementaire ondervraging te houden en zo meer duidelijkheid te krijgen over de Nederlandse betrokkenheid bij het bombardement haalde het niet. Ook de wens van een aantal oppositiepartijen om ex-minister Hennis geen gezant in Irak meer te laten zijn, kreeg geen meerderheid.
AD 28.11.2019 Tijdens het debat over de burgerdoden in Irak werd het op een gegeven moment zelfs regeringspartner ChristenUnie te veel. Hoe kon premier Mark Rutte zo ijzerenheinig blijven volhouden dat er niet over de kwestie gelogen is?
Met terugwerkende kracht is het lastig te begrijpen hoe er in juni 2015 door het toenmalige kabinet is gereageerd op het bericht dat bij een aanval van een Nederlandse F-16 op een IS-bommenfabriek in het Iraakse Hawija waarschijnlijk burgerslachtoffers waren gevallen. Internationale media spraken direct al van zo’n zeventig slachtoffers.
Hoewel het kabinet twee weken later over een verlenging van de missie van onze militairen moest beslissen, is de informatie niet gedeeld in de ministerraad. Toenmalig Defensieminister Jeanine Hennis vermoedt dat ze premier Rutte destijds wel heeft geïnformeerd en ze weet het zeker over toenmalige collega Koenders van Buitenlandse Zaken. Die twee zeggen daar geen herinnering aan te hebben.
Maar daar moet allemaal niets achter worden gezocht, hield Rutte gisteren vol tegenover een kritische Tweede Kamer. Alles is destijds ‘volgens de regels verlopen’. De informatie over de burgerdoden ‘is niet bewust achtergehouden uit angst dat de verlenging in gevaar zou komen’, zoals de oppositie vermoedt.
En dat Hennis de Tweede Kamer destijds meldde dat er bij de acties van Nederlandse F-16’s ‘voor zover op dit moment bekend geen burgerslachtoffers waren gevallen’ (terwijl ze toen al wél wist van Hawija) was geen bewuste leugen, volgens Rutte. Het was ‘een fout zinnetje’. Punt. De premier benadrukte tot twee keer toe: ,,Er is geen doofpot.”
Vooraf hadden de oppositiepartijen besloten de aanval te openen op Ruttes achilleshiel: zijn geloofwaardigheid. Zijn imago heeft de afgelopen negen jaar tijdens zijn premierschap al de nodige krassen opgelopen door verbroken beloftes en plotseling geheugenverlies in lastige dossiers. Daar kwam zijn ‘niet actieve herinnering’ aan de burgerdoden in Irak nog eens bovenop. ,,Ik kan geen herinnering faken”, stelde Rutte.
Geen geloof
Nu iedereen in Den Haag verwacht dat Rutte bij de komende Kamerverkiezingen nog één keer de kar gaat trekken als lijsttrekker van zijn VVD, is dit de tactiek waarmee zijn tegenstanders hem willen verslaan. ,,Wie gelooft deze premier nog?,’’ verzuchtte zowel PVV-leider Wilders, als SP-leider Marijnissen, als FvD-voorman Baudet. ,,Het wordt wel heel moeilijk deze premier nog te geloven’’, beklaagden GroenLinks-leider Klaver en 50Plus-baas Krol zich.
Rutte wierp zelf óók de vertrouwensvraag op. ,,Als u mij niet gelooft, ga ik wat anders doen.” Een motie van wantrouwen tegen zijn kabinet werd verworpen; voor GroenLinks en PvdA ging het opzeggen van het vertrouwen in het héle kabinet een stap te ver. Toch moest Rutte toezien hoe er wederom een stukje van zijn geloofwaardigheid werd afgeknabbeld.
Tegelijkertijd kreeg de unaniem verontwaardigde oppositie geen vat op de premier. Niet dat ze het niet probeerden. Maar Rutte bleef herhalen wat hij wilde zeggen. Er was niet zo veel aan de hand. Het ‘oogde ongemakkelijk’, dat wel.
De oppositiepartijen waren verbaal zo murw geslagen dat ze voor Defensieminister Ank Bijleveld – die begin deze maand nog stuntelde in een debat over dezelfde kwestie – amper kritische vragen over hadden. De minister waarvan aan het begin werd gedacht dat zij in de grootste politieke problemen zou komen, kwam zo geen moment in gevaar.
Onderzoek
Na twee debatten en meerdere Kamerbrieven is in elk geval één ding duidelijk: niemand sloeg alarm bij het bericht dat er mogelijk burgerdoden waren gevallen door een Nederlandse bom. Betrokken bewindslieden vroegen niet door. Voor het besluit om de missie te verlengen was het volgens Rutte niet van belang, en de Amerikanen kwamen nooit met een eindrapport. Daardoor is ‘tot op de dag van vandaag’ niet duidelijk hoeveel doden er precies zijn gevallen.
Defensie moet daarom ter plekke onderzoek gaan doen in Hawija, wil de Kamer. Maar fact-finding wordt vier jaar na dato wel lastig, stelde Bijleveld, die waarschuwde voor valse hoop. ,,We gaan alle feiten niet boven tafel krijgen.” Maar de Kamer vindt dat het in elk geval geprobeerd moet worden. Dat is, stelde initiatiefnemer D66-Kamerlid Salima Belhaj, een ‘morele plicht’.
Ank Bijleveld, minister van Defensie en premier Mark Rutte tijdens het debat in de Tweede Kamer. Foto: ANP/ Koen van Weel
BIN 28.11.2019 Informatie over burgerdoden heeft geen rol gespeeld in de beslissing over de verlenging van de missie in Syrië en Irak. Dat zei premier Mark Rutte gisteravond in een urenlang debat. Het kabinet overleefde een motie van wantrouwen van de SP.
Jesse Klaver vroeg zich in het debat af of er mogelijk niet over burgerslachtoffers werd gerept omdat er drie weken na de aanval beslist moest worden over verlenging. “Dat is echt onzin”, reageerde Rutte. “Er is geen doofpot.”
Ook Thierry Baudet vermoedde dat er niks is gezegd over burgerdoden om de verlenging van de missie niet in gevaar te brengen. “Dit gaat om de integriteit van de democratie.”
Mogelijke burgerslachtoffers waren “niet relevant” voor het besluit om te verlengen, zo verdedigde Rutte het Kabinetsoptreden. “Er is altijd een risico op burgerslachtoffers.”
Alle procedures zijn correct gevolgd na de melding van burgerslachtoffers door een Nederlandse aanval in Irak in 2015, benadrukte premier Mark Rutte woensdagavond. Maar hij snapt ook het “ongemak” dat er bij de Kamer hierover heerst.
Rutte kan zich informatie van Hennis niet herinneren
Ook het idee dat daardoor de Kamer verkeerd is geïnformeerd over de verlenging, klopte volgens de premier niet. Het protocol was destijds dat de Kamer nooit zou zijn geïnformeerd over burgerslachtoffers. PVV-voorman Geert Wilders zei dat de Kamer is “gepiepeld en dat is onvergeeflijk”.
De procedure is inmiddels veranderd. De Kamer wordt nu zo snel mogelijk op de hoogte gesteld als er burgerdoden vallen door een Nederlandse inzet.
Rutte herhaalde zich niet te kunnen herinneren dat toenmalig minister Jeanine Hennis van Defensie hem “vermoedelijk” op de hoogte heeft gesteld van mogelijke burgerdoden. Hennis weet ook niet meer waarom zij de Kamer enkele weken na de actie onjuist heeft geïnformeerd.
Kabinet overleeft motie van wantrouwen
Rutte hield strak aan zijn verdedigingslinie vast. Het lukte de oppositie niet om die te doorbreken. “Het kabinet doet hier te gemakkelijk over”, oordeelde Klaver. De coalitiepartijen waren mild. Zij willen vooral dat Defensie transparanter wordt. Een voorstel van D66 en ChristenUnie om ter plekke in Hawija onderzoek te doen naar burgerslachtoffers kreeg steun van een meerderheid.
Minister Ank Bijleveld (Defensie) stond door het optreden van Rutte in de luwte. Slechts een half uur was ze aan het woord. Ze kreeg begin deze maand na een slecht optreden een motie van wantrouwen aan haar broek, die door vrijwel de hele oppositie werd gesteund. Een tweede motie van wantrouwen van de SP, die ook tegen de rest van het kabinet was gericht, haalde het woensdag bij lange na niet.
AD 28.11.2019 Het kabinet heeft in de kwestie over de Nederlandse betrokkenheid bij burgerdoden in Irak opnieuw een motie van wantrouwen doorstaan. Die kreeg alleen steun van de SP, PVV, Partij voor de Dieren, Denk, 50Plus, Forum voor Democratie en eenpitter Femke Merel van Kooten-Arissen.
Het is een kwestie van vertrouwen. Het is de vraag of u mij gelooft. Zo niet, dan ga ik iets anders doen. Zo ja, dan blijf ik, aldus Premier Rutte
Minister-president Mark Rutte stelde tijdens het debat zelf de vertrouwensvraag toen hij – tot ongenoegen van de Kamer – bleef volhouden dat hij zich niet herinnert dat Hennis hem destijds heeft ingelicht over het bombardement.
,,Dat wil niet zeggen dat het niet gebeurd is. Maar ik moet hier de waarheid spreken. Ik kan geen herinnering faken”, stelde Rutte. ,,Het is een kwestie van vertrouwen. Het is de vraag of u mij gelooft. Zo niet, dan ga ik iets anders doen. Zo ja, dan blijf ik.”
Rutte kan aanblijven, nu de motie die het vertrouwen in hem, Defensieminister Ank Bijleveld en ‘het hele kabinet’ werd verworpen.
Bijleveld wachtte voor de tweede keer deze maand een zwaar debat over de burgerdoden die door toedoen van een Nederlandse bom vielen in Hawija en hoe de Kamer daarover vervolgens verkeerd werd geïnformeerd. Zij kreeg echter nauwelijks kritische vragen, omdat de oppositie nu vooral Rutte bestookte met vragen.
,,Het einde van dit kabinet is nabij en de burger zal zeggen: premier Rutte? Ik heb geen actieve herinneringen aan die man’’, zei PVV-leider Geert Wilders met een verwijzing naar Ruttes eigen verweer. Zelfs de doorgaans voorzichtige oppositiepartij SGP zei ‘kristalheldere’ antwoorden van de premier te verlangen en niet dat hij ‘ergens geen actieve herinnering aan heeft’.
Een groot deel van de oppositie verdenkt het vorige kabinet onder leiding van Rutte ervan dat bewust is gelogen over de burgerdoden. De Tweede Kamer moest in de weken na het misgelopen bombardement in 2015 instemmen met een verlenging van de missie van de Nederlandse F-16’s in het gebied.
Vrijwel alle oppositiepartijen vinden het al te toevallig dat uitgerekend in de dagen na het bombardement in zowel een brief aan de Tweede Kamer als in een Kamerdebat door toenmalig Defensieminister Jeanine Hennis is gezegd dat er ‘voor zover op dit moment bekend geen burgerslachtoffers waren gevallen’.
Inmiddels is bekend dat al direct na het bombardement begin juni 2015 bekend was dat de explosie veel groter was dan gedacht en dat er waarschijnlijk burgerslachtoffers waren gevallen. In allerlei – buitenlandse – media werd toen al gesproken over zeventig slachtoffers. Dat was dus vóór Hennis de Tweede Kamer verkeerd informeerde.
Verlengen van missie
Dit debat gaat niet over burgerdoden, maar over betrouwbaarheid van de premier, aldus Thierry Baudet, FvD.
,,Was het verlengen van de missie belangrijker dan het delen van de waarheid?’’, sneerde GroenLinks-leider Jesse Klaver gisteravond. Ook andere oppositiepartijen vonden de samenloop van omstandigheden te toevallig. ,,Dit debat gaat niet over burgerdoden, maar over betrouwbaarheid van de premier”, vond Forum voor Democratie-voorman Thierry Baudet. ,,De totale militaire misser moest uit het nieuws gehouden worden, want de missie moest koste wat kost verlengd worden.’’
Hennis heeft laten weten dat ze Rutte ‘vermoedelijk’ wel gebeld heeft, maar dat ze hem ‘niet alarmerend’ heeft verteld over de mogelijkheid van burgerdoden. ,,Hoe kun je niet alarmerend worden geïnformeerd over burgerdoden?’’, vroeg SP-leider Lilian Marijnissen zich af. ,,Waarom heeft de premier niet doorgevraagd? Had dat iets te maken met het verlengen van de missie die niet in gevaar mocht komen?’’
Dat ontkent Rutte. Volgens hem zijn de burgerdoden niet besproken in de ministerraad destijds. ,,Dat is ook logisch. Voor het nemen van het besluit om de missie te verlengen was dat ook niet relevant. We wisten altijd dat bij deze missie risico was op burgerslachtoffers. Het ging om levensgevaarlijk gebied.’’
Niet bewust
Volgens Rutte is er destijds een fout gemaakt, maar mag niet de conclusie worden getrokken dat de Kamer bewust is voorgelogen. ,,Het was beleid de Kamer niet te informeren over burgerdoden om de veiligheid van onze vliegers niet in gevaar te brengen.
Er had destijds in die brief moeten staan: u krijgt die informatie niet.’’ In plaats daarvan kwam er ‘een verkeerd zinnetje’ in een Kamerbrief. Achteraf, zegt hij, is niet meer ‘te reconstrueren’ hoe die fout gemaakt is. Maar, benadrukte de premier tot twee keer toe: ,,Er is geen doofpot.”
Dit kwam Rutte op harde kritiek te staan. Klaver: ,,Hoe kunt u dit iets anders noemen dan een leugen als Defensie wist dat die burgerdoden er waren?’’ Ook regeringspartij ChristenUnie had moeite met Ruttes uitleg. ,,Deze fout moet bewust zijn gemaakt”, vermoedde Kamerlid Joël Voordewind.
De SGP wilde vervolgens weten of Hennis nog is gevraagd hoe het ‘foute zinnetje’ in de brief kwam die onder haar verantwoordelijkheid naar de Kamer werd gestuurd. Dat moest Rutte eerst even navragen, maar het antwoord was ‘ja’. Volgens Rutte zegt Hennis niet te weten waarom maar ‘volgens haar is het niet bewust verkeerd in de Kamerbrief terechtgekomen’.
Hoe kunt u dit iets anders noemen dan een leugen als Defensie wist dat die burgerdoden er waren?, aldus Jesse Klaver, GroenLinks.
Onderzoek
De regeringspartijen namen het op voor Rutte en huidige Defensieminister Bijleveld. Sloeg D66-Kamerlid Salima Belhaj tijdens het vorige debat nog een harde toon aan, nu was haar boodschap milder.
Ze kwam met een motie die Defensie oproept onderzoek te doen in Hawija. In 2015 was dat door het gevaar in de door IS gedomineerde regio niet mogelijk, maar nu wel, stellen de democraten. Het voorstel, dat mede wordt ingediend door het CDA, krijgt steun van een Kamermeerderheid.
Maandag bleek dat er door de Amerikanen nooit een eindrapport werd opgemaakt van het misgelopen bombardement. Daardoor is ‘tot op de dag van vandaag’ niet duidelijk hoeveel burgers de dood vonden.
Volgens D66 en CDA heeft Nederland ‘de morele plicht’ om dat alsnog in kaart te brengen én te onderzoeken hoe het kon gebeuren dat er in de bommenfabriek – het doelwit van de Nederlandse bom – veel meer springstof lag dan gedacht.
Volgens Bijleveld gaat zo’n ‘fact-finding mission na vier jaar heel erg lastig worden’. Ze zei de Kamer geen valse hoop te willen geven. ,,We gaan alle feiten niet boven tafel krijgen.”
Trouw 28.11.2019 De oppositie probeerde woensdagavond in het debat over het bombardement op het Iraakse Hawija met vermoedens premier Rutte klem te zetten. Die gaf geen krimp.
Een nieuw debat over burgerdoden in Haijwa, een nieuwe motie van wantrouwen voor Ank Bijleveld. Opnieuw kwam de minister van defensie niet ongeschonden uit een confrontatie met de Tweede Kamer over een Nederlands bombardement boven Irak, juni 2015. Daarbij vielen naar alle waarschijnlijkheid tientallen burgerdoden.
Drie weken geleden moest alleen Bijleveld de klappen van de oppositie opvangen, dit keer waren de pijlen vooral gericht op premier Mark Rutte. Ook hij moest een motie van wantrouwen incasseren van SP, PVV, Denk, 50Plus, Partij voor de Dieren, Forum voor Democratie en het lid Van Kooten. Beide bewindslieden hielden aan het begin van de nacht steun van een ruime Kamermeerderheid.
Toch werd het een bij vlagen vervelend debat voor Bijleveld en zeker voor Rutte. Meerdere fracties geloven niet dat Rutte ‘geen herinneringen’ heeft aan burgerdoden bij het bombardement op Hawija, zoals hij zelf verklaart.
Onder meer Jesse Klaver (GroenLinks) en Geert Wilders (PVV) vermoeden dat de zaak destijds bewust is weggemoffeld, omdat het kabinet nog diezelfde maand moest beslissen over verlenging van de Nederlandse missie. Nieuws over burgerslachtoffers zou dit besluit in de weg kunnen staan.
Klaver noemde het ‘moeilijk voor te stellen dat er in het kabinet wel is gesproken over verlenging van de missie, en dat de burgerdoden daarbij niet zijn genoemd.’ Gezien de belangstelling die de premier doorgaans heeft voor internationale politiek en veiligheid, is het volgens de fractieleider van GroenLinks ook ongeloofwaardig dat hij zegt zich niets te herinneren van het bombardement.
Rutte ontkent stellig dat er motief was om te liegen. “Er is geen sprake van een doofpot”, zei hij tijdens het debat. Het was kabinetsbeleid om tijdens een missie niets te zeggen over burgerdoden. “Er had dus nooit iets aan de Kamer gemeld kunnen worden over Hawija.”
Er is volgens Rutte alleen een fout gemaakt door toenmalig defensieminister Hennis, kort na het bombardement, door de Kamer te vertellen dat daar geen burgerslachtoffers waren gevallen. Ze had moeten zwijgen, aldus de premier.
Rutte ziet ook geen enkele reden om destijds nieuws over burgerdoden te verdoezelen. Het had, zegt hij, sowieso geen rol gespeeld bij het besluit om de militaire missie boven Irak te verlengen. “We wisten altijd dat het risico op burgerdoden bestond.”
Veel meer dan verwijzen naar een mogelijk motief konden Kamerleden uiteindelijk niet. Daarmee werd de zaak het woord van Rutte tegen vermoedens van oppositieleden. De premier: “Het is aan de Kamer of u mij gelooft of niet. Zo niet, dan ga ik wat anders doen.”
Geheugenverlies
Naast de mogelijkheid van toedekken probeerden oppositiepartijen Rutte te pakken op zijn geheugenverlies, dat volgens hen geveinsd is. De premier houdt vol dat hij zich niet herinnerd dat hij destijds is geïnformeerd over mogelijke burgerslachtoffers, terwijl Hennis vermoedt dat zij hem dit wel verteld heeft.
Wilders trok een vergelijking met ontbrekende herinneringen bij de memo’s over de dividendbelasting, de door Zijlstra verzonnen ontmoeting met Poetin, en de bonnetjesaffaire van Teeven en Opstelten. Telkens had Rutte geen ‘actieve herinnneringen’.
De Tweede Kamer wil dat defensieminister Ank Bijleveld een nieuw onderzoek naar het precieze aantal slachtoffers in Hawija instelt. Dat zegde ze toe, tegelijkertijd temperde de minister de verwachtingen over wat er vier jaar later nog boven tafel komt. “Ik zal mijn uiterste best doen. Maar ik wil geen valse hoop bieden.”
Lees ook:
De Nederlandse bom op de bomfabriek in Hawija trof IS hard
Het kabinet moet de Kamer overtuigen dat Rutte echt niets wist, en dat er om goede redenen verschillen zijn tussen wat Bijleveld in een brief en in een eerder debat meldde.
Telegraaf 28.11.2019 Premier Rutte en minister Bijleveld (Defensie) hebben bij het debat over burgerdoden in Irak voldoende vertrouwen gehouden van de Tweede Kamer.
Een motie van wantrouwen, ingediend door de SP, kreeg steun van de PVV, 50Plus, FvD, de Dierenpartij, Denk en Van Kooten. GroenLinks, dat steevast over ’leugens’ sprak, steunde de motie niet. Toch suggereerde voorman Klaver dat de informatie over mogelijke burgerdoden bij de luchtaanval in 2015 bewust onder de pet was gehouden om de verlenging van de missie niet in gevaar te brengen.
De minister-president stelt dat het altijd zo is geweest dat er risico’s zijn op burgerdoden bij dit soort operaties. „Het vermoeden dat het is toegedekt vanwege het verlengingsbesluit is gewoon niet waar”, zegt Rutte. „Echt onzin.” Hij stelt verder dat de Tweede Kamer in die tijd nooit geïnformeerd werd over slachtoffers om militairen in het veld niet in gevaar te brengen. Ook niet vertrouwelijk.
Desondanks zei toenmalig Defensieminister Jeanine Hennis enkele weken na de aanval in een brief aan de Kamer dat er geen burgerdoden waren gevallen. Volgens Rutte was dat een ’fout’. Hennis, zo stelt de premier, had moeten zeggen dat er geen informatie over burgerdoden werd gedeeld.
PVV-voorman Geert Wilders vindt dat de Kamer is „gepiepeld en dat is onvergeeflijk”. GroenLinks-leider Jesse Klaver is van mening dat er geen sprake is van een fout: „het is een leugen.”
De Kamer voert vanavond een kritisch debat over de informatie die is gedeeld over een Nederlandse luchtaanval in Irak in 2015. Daarbij vielen mogelijk 70 burgerslachtoffers.
Uit een brief van defensieminister Bijleveld blijkt dat behalve toenmalig minister Hennis ook ministers Van der Steur (Justitie) en Koenders (Buitenlandse Zaken) waren ingelicht over mogelijke burgerslachtoffers bij een bombardement van 3 juni 2015 op een autobommenfabriekje in Hawija.
De informatie was met Ruttes ministerie Algemene Zaken gedeeld. Hennis had volgens haar eigen herinnering ’vermoedelijk’ ook de premier mondeling op de hoogte gesteld van de bevindingen – grotere explosie dan verwacht, nader onderzoek nodig naar burgerslachtoffers. Rutte sluit niet uit dat het gesprek heeft plaatsgevonden, maar kan zich het niet herinneren.
SP: heeft Rutte dan niet doorgevraagd?
„Dat hebben we eerder gehoord”, hoont SP-fractieleider Marijnissen, die het spannende debat over de F-16 luchtaanval aftrapte. Ze wees erop dat de premier wel vaker op cruciale momenten zijn geheugen kwijt lijkt te zijn. Het verbaast haar dan ook niet dat dit bij de luchtaanval mogelijk opnieuw is gebeurd. „Kwam het hem goed uit, of drong het echt niet door en hebben we een ander probleem te pakken?”, wil zij van Rutte weten. „Heeft hij dan niet doorgevraagd?”
GL-leider Klaver denkt dat het het kabinet wel goed uitkwam om gegevens over de burgerdoden niet naar boven te laten komen. Toen de berichten over mogelijke slachtoffers naar buiten kwamen via diverse media en de Amerikanen die er onderzoek naar deden, moest Nederland beslissen over het verlengen van de Nederlandse militaire missie in Irak.
„Was het verlengen van de missie belangrijker dan de waarheid?”, wil Klaver weten. „Het heeft er alle schijn van dat cruciale info werd achtergehouden.” Hij wil een tijdlijn over de besluitvorming van de missie.
Ank Bijleveld, minister van Defensie en premier Mark Rutte buigen zich over de burgerdoden in Irak. Op de voorgrond enkele prominente Kamerleden. Ⓒ ANP
Oppositieleider Wilders (PVV) vindt dat de Hawija-kwestie „aan alle kanten stinkt”. Hij heeft er moeite mee om de herinneringen van voormalig minister Hennis over het voorval te geloven.
Hij vraagt zich af hoe het kan dat zij niet geheel zeker weet dat zij premier Rutte ervan op de hoogte heeft gebracht, maar dat zij wel zeker lijkt te weten dat dit op een manier gebeurde die niet alarmerend was. „Hoe kan dat?”, wil Wilders weten. „Volgens mij kan alleen een geboren leugenaar dat.”
Leugenmachine
Ook hij wijst erop dat de VVD en de premier wel vaker aan geheugenverlies lijken te lijden, zoals bij de memo’s over de dividendtaks en het uit de duim gezogen bezoekje van Halbe Zijlstra aan het buitenhuis van Poetin. „De VVD is één grote leugenmachine”, concludeert de PVV’er. Hij weet het zeker. „Het einde van het kabinet is nabij en de burger zal zeggen: premier Rutte? Ik heb geen actieve herinnering aan die man.”
Ⓒ ANP
Wilders richt zijn pijlen ook op de PvdA. Niet alleen de premier zou namelijk over de mogelijke burgerdoden zijn geïnformeerd, maar ook toenmalig PvdA-ministers Koenders (Buitenlandse Zaken) en Ploumen (Buitenlandse Handel). Volgens Wilders waren de PvdA-bewindslieden betrokken bij de brief die waarin Bijlevelds voorganger de Tweede Kamer verkeerd informeerde. „De handtekeningen van Koenders en Ploumen stonden eronder”, schampert hij. Hij noemt de PvdA ’medeschuldig’.
De coalitie is beduidend milder. D66-Kamerlid Belhaj wil 4,5 jaar na de luchtaanval dat er alsnog een nieuw onderzoek wordt gedaan naar de hoeveelheid burgerdoden in Hawija. Een Kamermeerderheid lijkt dat te gaan steunen.
Maar minister Bijleveld en premier Rutte lijken van D66 verder weinig te hoeven vrezen. Belhaj vindt dat Bijleveld haar verantwoordelijkheid heeft genomen. Wel wil ze weten waarom de CDA-bewindsvrouw de afwikkeling zo ’onhandig’ heeft gedaan.
CDA-Kamerlid Van Helvert roemt precisiebombardementen van onze F-16-vliegers. „Maar juist als het fout gaat, moet Defensie zorgvuldig informeren”, erkent hij. Hij wil dat het kabinet kritisch terugblikt en lessen trekt.
Verslaggever Inge Lengton is live bij het debat aanwezig; Tweets by @IngeLengton
NU 27.11.2019 Premier Mark Rutte bestrijdt de suggestie dat het ministerie van Defensie in 2015 bewust heeft verzwegen dat er mogelijk burgerdoden waren gevallen bij de aanval op Hawija om op die manier de verlenging van de IS-missie in Irak niet te dwarsbomen. “Er is geen sprake van doofpot”, zei de minister-president woensdagavond tijdens een debat in de Tweede Kamer.
Volgens Rutte was het voor de besluitvorming om de missie te verlengen “niet relevant” dat er burgerslachtoffers waren gevallen, omdat er rekening werd gehouden met het risico op burgerslachtoffers. Bovendien, zo stelt Rutte, is het nooit duidelijk geworden hoeveel doden er officieel zijn gevallen.
GroenLinks en Forum voor Democratie (FVD) vermoeden dat er moedwillig informatie is achtergehouden om ervoor te zorgen dat een verlenging van de IS-missie zou doorgaan. “Was het verlengen van de missie belangrijker dan het delen van de waarheid?” vroeg Jesse Klaver (GroenLinks). Thierry Baudet (FVD): “Dit debat gaat niet meer alleen over de burgerdoden, maar over de betrouwbaarheid van deze premier en deze regering.”
De twee partijleiders wezen op de informatie over mogelijke burgerslachtoffers als gevolg van Nederlandse bombardementen die het ministerie van Defensie begin juni 2015 al had, maar verzweeg voor de Kamer.
Niet lang daarna kondigde het kabinet aan de IS-missie te verlengen en schreef het in een brief aan de Kamer dat Nederland, voor zover bekend, niet betrokken is geweest bij luchtaanvallen waar burgerslachtoffers zijn gevallen.
In een debat op 30 juni van dat jaar sprak de Kamer vervolgens over de verlenging van de missie, maar zonder alle informatie.
Baudet ziet motief voor verzwijgen
Volgens Baudet doet het kabinet alsof het om “een slordigheid gaat”, maar hij vermoedt kwade opzet. De FVD-leider ziet “een motief” om de informatie achter te houden en dat is dat het voor het kabinet heel moeilijk zou worden om instemming van de Kamer te krijgen voor de verlenging van de missie als bekend zou worden dat Nederlandse bommen “een hele woonwijk hebben weggevaagd”.
Klaver denkt er, in andere bewoordingen, hetzelfde over. “Het heeft er alle schijn van dat doorgaan missie zo belangrijk was, dat cruciale informatie is achtergehouden.”
Hij wil alle documenten inzien die geleid hebben tot het kabinetsbesluit om de missie te verlengen. Dat moet ook duidelijk maken wat premier Rutte precies wist en wanneer hij precies op de hoogte is gesteld van het aantal burgerdoden.
Rutte: ‘Kans op burgerslachtoffers altijd aanwezig’
Volgens Rutte gaat het om niet meer dan een fout in de Kamerbrief van 23 juni 2015. In de brief wordt gemeld dat er voor zover bekend geen burgerslachtoffers zijn gevallen, maar het beleid was dat het kabinet geen mededelingen zou doen over de missies.
Voor de besluitvorming in de ministerraad is het volgens de premier niet relevant geweest om te weten of er burgerslachtoffers zijn gevallen, omdat het risico daarop bekend was. Maar wat Klaver betreft is dát niet relevant. “Het gaat erom dat de ministerraad een besluit heeft genomen zonder alle relevante informatie.”
Ook coalitiepartij ChristenUnie is kritisch. Joël Voordewind wil weten hoe de fout in de Kamerbrief terecht is gekomen. “Hoe en waarom is de Kamer destijds verkeerd geïnformeerd?” Volgens de premier is het echter onmogelijk om te reconstrueren hoe de fout in de brief is beland.
De Kamer debatteerde voor de tweede keer in korte tijd over burgerdoden in Hawija. Twee weken geleden overleefde defensieminister Bijleveld ternauwernood een motie van wantrouwen nadat zij moest toegeven dat de Tweede Kamer in 2015 verkeerd is geïnformeerd over de Nederlandse betrokkenheid bij burgerdoden in Irak.
Bijleveld voegde daaraan toe dat dat het ministerie van Buitenlandse Zaken en van Algemene Zaken, het ministerie van premier Rutte, in 2015 op de hoogte zijn gesteld. Maar daar staat de premier helemaal niets van bij.
Uit de Kamerbrief van afgelopen maandag blijkt dat toenmalig minister van Defensie Jeanine Hennis in 2015 de toenmalig minister van Buitenlandse Zaken, Bert Koenders, mondeling heeft geïnformeerd over Hawija en dat ze de premier “vermoedelijk” over dit onderwerp heeft gesproken. De toon van haar boodschap zou “niet alarmerend” zijn geweest. Premier Rutte zegt zich dat gesprek niet te kunnen herinneren, maar sluit ook niet uit dat het wel heeft plaatsgevonden.
Ondanks dat meerdere partijen in de Kamer het moeilijk konden geloven dat de premier zich daar niets over kon herinneren, bleef Rutte volhouden dat hij er geen herinnering aan heeft. Of de premier daarover de waarheid vertelt, is volgens Rutte “een kwestie van vertrouwen”.
Een klein deel van de oppositie heeft dat vertrouwen niet meer. De SP diende met de steun van PVV, PvdD, 5PLUS, DENK, FVD en Lid Van Kooten-Arissen een motie van wantrouwen in tegen Bijleveld, Rutte en het hele kabinet, maar haalde geen meerderheid. Ook het voorstel om een parlementaire ondervraging lijkt te stranden. Over die motie, waar PVV, GroenLinks, SP, PvdD, 50PLUS, DENK, FVD en Lid Van Kooten-Arissen achter staan, wordt op een later moment gestemd.
RTL 27.11.2019 Er was volgens premier Rutte geen doofpot over de mogelijke burgerdoden tijdens een Nederlandse bomaanval op Hawija in Irak in 2015. Dat zei hij vanavond tijdens een pittig debat in de Tweede Kamer. Oppositiepartijen houden grote moeite met zijn verhaal.
Premier Rutte moest samen met minister Ank Bijleveld tekst en uitleg geven over de communicatie rond de burgerdoden die vielen tijdens een Nederlands bombardement in Irak, in 2015.
‘Geen herinnering’
De Kamer wilde weten wat Rutte wist over het Nederlandse bombardement op een IS-bommenfabriek in Irak. De premier herhaalde tijdens het debat meerdere keren dat hij ‘geen herinnering heeft aan informatie in de maand juni in 2015’.
Rutte zei: “Ik kan u niet dwingen om mij te geloven. Het is een vertrouwensvraag. Ik kan een herinnering die ik niet heb, niet faken.”
Grote moeite houden met het geheugen
De oppositie blijft grote moeite houden met het haperende geheugen van Rutte. PVV-voorman Geert Wilders vindt dat de Kamer is ‘gepiepeld en dat is onvergeeflijk’.
Ook Jesse Klaver heeft veel moeite met Ruttes verhaal. “Het heeft er alle schijn van dat voor het doorgaan van de missie cruciale informatie is achtergehouden.”
De SP stelde dat de waarheid nog altijd niet boven tafel is, daarom diende de partij een motie van wantrouwen in tegen Rutte, minister Bijleveld en het hele kabinet. De SP kreeg daarbij de steun van oppositiepartijen PVV, Partij voor de Dieren, Forum voor Democratie, Denk en het onafhankelijk Kamerlid Van Kooten-Arissen.
Een pittig #debat voor Premier Rutte en minister Bijleveld van Defensie, op dit moment in de Tweede Kamer. Over een Nederlands bombardement in Irak, vier jaar geleden. Wie wist wat wanneer? En waarom is de Kamer boos? Hier een samenvatting in anderhalve minuut:
Wanneer de premier wel wist dat er burgerdoden waren gevallen? De topambtenaren van Rutte zijn in mei 2016 over definitieve rapporten geïnformeerd.
Maar hoeveel burgerdoden er bij de aanval zijn gevallen, blijft tot de dag van vandaag onduidelijk. Rutte zei: dat er bij de aanval ‘zeer waarschijnlijk burgerslachtoffers zijn gevallen,’ maar er zijn volgens hem geen aantallen genoemd.
Fout
Dat toenmalig minister van Defensie-Jeanine Hennis- enkele weken na de aanval in een brief aan de Kamer zei dat er geen burgerdoden waren gevallen. was volgens Rutte een fout, maar geen doelbewuste misleiding.
De oppositie vond dat weinig geloofwaardig, maar van opzet is volgens Rutte ‘0,0 bewijs’.
‘Niet relevant voor de verlenging van de missie’
De oppositie verdenkt Rutte ervan, dat hij de burgerdoden geheim willen om te voorkomen dat de Kamer bezwaar zou willen maken tegen de verlenging van de missie in Irak. Dat besluit volgde korte tijd na de aanval. Volgens de premier is dat verwijt ‘grote onzin.’
Dat er burgerdoden zijn gevallen was volgens hem ‘niet relevant’ voor het besluit tot verlenging van de missie. “Er is altijd een risico op burgerslachtoffers”, zei hij.
Meer transparantie
Wel beloven Rutte en minister Bijleveld de Tweede Kamer voortaan meer transparantie te geven over missies. Er zijn daarvoor nieuwe beleidsregels opgesteld.
Vanaf oktober 2014 tot juli 2016 nam Nederland voor het eerst deel aan een F-16-missie boven Irak en Syrië. Na publicaties van NRC en NOS dit najaar blijkt dat Nederland verantwoordelijk is geweest voor een bombardement op een bommenfabriek van IS in Hawija, Irak. Zeker 70 burgers zouden daarbij om het leven. Zowel Defensie als het Openbaar Ministerie onderzocht het bombardement. Volgens Defensie zijn alle procedures gevolgd. Het OM vindt geen strafbare feiten.
De toenmalige minister van Defensie, Jeanine Hennis, wist al in 2015 over de burgerdoden, maar gaf foute informatie aan de Tweede Kamer. Op 23 juni 2015 zei ze dat geen sprake is geweest van Nederlandse betrokkenheid bij burgerslachtoffers door luchtaanvallen in Irak. Daarvoor bood huidig minister Ank Bijleveld tijdens een debat begin november haar excuses aan.
NRC 27.11.2019 In de Tweede Kamer kwam de vraag op of de verlenging van de Irak-missie een rol speelde bij de verhulling van informatie. Een motie van wantrouwen werd verworpen.
Hoe kan het dat niemand – premier Mark Rutte voorop – in 2015 gealarmeerd raakte van het Nederlandse bombardement op het Irakese Hawija, waarvan van meet af aan duidelijk was dat er meer schade, en „waarschijnlijk” burgerslachtoffers bij waren gevallen?
Die vraag werd, in vele gedaantes, op woensdagavond gesteld door alle partijen én regeringspartijen D66 en ChristenUnie aan premier Mark Rutte (VVD) en minister Ank Bijleveld (Defensie, CDA).
In het eerste deel van het debat over de burgerslachtoffers die vielen in Hawija en over de vraag wie daarover wat en op welk moment wist, richtte de Tweede Kamer zich vooral op Rutte.
Maar ook de „zwijgcultuur” bij het ministerie van Defensie kwam aan bod (PvdA), de „selectieve dementie” van premier Rutte (Denk) en de vraag of „dit kabinet de waarheid wel wíl weten” (SP). D66 vroeg de minister alsnog een onderzoek in te stellen naar het exacte aantal burgerdoden dat in 2015 viel.
GroenLinks kwam met nieuwe feiten: want op 19 juni 2015, tien dagen nadat de toenmalige Defensieminister Jeanine Hennis (VVD) was gebrieft over de schade die het Nederlandse bombardement had aangericht, verstuurde het toenmalige kabinet-Rutte II een brief aan de Tweede Kamer, waarin ze aankondigde de Nederlandse bijdrage aan de anti-IS-coalitie in Irak te verlengen. „Was het verlengen van de missie belangrijker dan het delen van de waarheid?”, vroeg Jesse Klaver.
Want die kennis, die niet werd vermeld in het overzicht dat Bijleveld al eerder naar de Tweede Kamer stuurde, schijnt nieuw licht op de context van die tijd: uit die verlengingsbrief blijkt dat in de ministerraad in juni 2015 met zekerheid is gesproken over de Nederlandse bijdrage in Irak. Zijn de burgerdoden daar ter sprake gekomen?
Nee, zei Rutte stelllig, toen hij begon de Kamer te antwoorden. De premier ontkende dat er bewust informatie voor de Kamer is achtergehouden, met als doel de missie in Irak te verlengen. Ook nadat Joël Voordewind van coalitiepartij ChristenUnie dat nadrukkelijk had gezegd. „Er is geen doofpot”, zei Rutte. En ook: „Ik kan geen herinneringen faken die ik niet heb.”
Afgeweken van de officiële lijn
Echt spannend werd het niet voor Rutte en Bijleveld. Dat het Amerikaanse opperbevel Centcom aan NRC en NOS had laten weten dat het om zeventig burgerdoden ging, weersprak Bijleveld, die het bij de Amerikanen had nagevraagd.
„Ook voor Centcom is het onduidelijk waarom die woordvoerder is afgeweken van officiële lijn”, zei ze. Rutte bleef volhouden dat hij geen herinneringen had aan dat hij geïnformeerd zou zijn in juni 2015. Maar ook als dat wel zo was, zei hij, had hij dat niet kunnen delen. Want het beleid was om over lopende operaties niets te zeggen.
Voor een deel van de oppositie was die uitleg onvoldoende: een motie van wantrouwen werd gesteund door de SP, de PVV, de Partij voor de Dieren, 50Plus, Denk en de eenmansfractie Van Kooten-Arissen – en werd verworpen.
Er stond duidelijk meer op het spel, in dit debat. De plenaire vergaderzaal van de Tweede Kamer was voller: er waren meer Kamerleden aanwezig, meer fotografen, meer publiek. Ank Bijleveld had goed nagedacht: droeg ze drie weken geleden tijdens het eerste debat over Hawija nog een fleurige blouse, op woensdagavond zat ze in het zwart in ‘vak K’.
Ook de PvdA kreeg kritiek. Want ook ministers van die partij (Bert Koenders, toen minister van Buitenlandse Zaken en Lilianne Ploumen, toen minister van Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking) ondertekenden samen met Hennis op 23 juni 2015 de brief met daarin onjuiste informatie aan de Kamer. „U heeft honderd kilo boter op uw hoofd”, verweet Geert Wilders (PVV) de PvdA.
Het was diezelfde Wilders die de meeste oppositie bedreef, de eerste uren. Als enige fractievoorzitter onderbrak hij de regeringspartijen tijdens hun bijdrage met vragen over de stabiliteit van de coalitie en wees hij fijntjes op de onderlinge onmin tussen regeringspartijen VVD, CDA, D66 en ChristenUnie.
Zoals op ChristenUnie-voorman Gert-Jan Segers, die tegen NU.nl zei over het vergeten van informatie over burgerslachtoffers door Rutte: „Ik denk wel dat ik het zou hebben onthouden.” Bijleveld zou volgens Wilders „met twinkelende oogjes” Rutte bij het onderwerp betrokken hebben.
D66-Kamerlid Salima Belhaj beet hij toe dat haar partij „broodroof” pleegde. „U maakt ons als oppositie overbodig.” „Dit gaat over oorlog”, reageerde Belhaj. „Ik probeer hier serieus mee om te gaan, ik wil ontdekken wat er is gebeurd.” Dit debat zal daarvan slechts het begin zijn.
MSN 27.11.2019 GroenLinks en Forum Voor Democratie (FVD) vermoeden dat het ministerie van Defensie in 2015 bewust heeft verzwegen dat er mogelijk burgerdoden waren gevallen bij de aanval op Hawija om op die manier de verlenging van de IS-missie in Irak niet te dwarsbomen.
“Was het verlengen van de missie belangrijker dan het delen van de waarheid?” vroeg Jesse Klaver (GroenLinks) aan het kabinet tijdens het Kamerdebat woensdagavond.
Thierry Baudet (FVD): “Dit debat gaat niet meer alleen over de burgerdoden, maar over de betrouwbaarheid van deze premier en deze regering.”
De twee partijleiders wezen in het debat op de informatie over mogelijke burgerslachtoffers als gevolg van Nederlandse bombardementen.
Deze informatie had het ministerie van Defensie begin juni 2015 al, maar verzweeg dat voor de Kamer. Niet lang daarna kondigde het kabinet aan de IS-missie te verlengen en schreef het in een brief aan de Kamer dat Nederland voor zover bekend niet betrokken is geweest bij luchtaanvallen waar burgerslachtoffers zijn gevallen.
In een debat op 30 juni van dat jaar sprak de Kamer over de verlenging van de missie, maar zonder alle informatie.
Baudet ziet motief voor verzwijgen
Volgens Baudet doet het kabinet alsof het om “een slordigheid gaat”, maar hij vermoedt kwade opzet. De FVD-leider ziet “een motief” om de informatie achter te houden en dat is dat het voor het kabinet heel moeilijk zou worden om instemming van de Kamer te krijgen voor de verlenging van de missie als bekend werd dat Nederlandse bommen “een hele woonwijk hebben weggevaagd”.
Klaver denkt er, in andere bewoordingen, hetzelfde over. “Het heeft er alle schijn van dat doorgaan missie zo belangrijk was, dat cruciale informatie is achtergehouden”, aldus de GroenLinks-leider.
Hij wil alle documenten inzien die geleid hebben tot het kabinetsbesluit om de missie te verlengen. Dat moet ook duidelijk maken wat premier Rutte precies wist en wanneer hij precies op de hoogte is gesteld van het aantal burgerdoden.
Baudet sluit zich bij die oproep aan. “De Kamer moet staan voor eigen relevantie in de rechtsstaat. Wij moeten afdwingen dat we serieus worden genomen.”
Volgens Rutte gaat het om een fout in een Kamerbrief. In de brief wordt gemeld dat er voor zover bekend geen burgerslachtoffers zijn gevallen, maar het beleid was dat het kabinet geen mededelingen zou doen over de missies. “Er is geen sprake van een doofpot”, aldus Rutte.
Bijleveld overleefde eerder motie van wantrouwen
De Kamer debatteert voor de tweede keer in korte tijd met minister Ank Bijleveld (Defensie) over de burgerdoden bij de Nederlandse luchtaanval op de Iraakse stad Hawija. Twee weken geleden overleefde Bijleveld ternauwernood een motie van wantrouwen nadat zij moest toegeven dat de Tweede Kamer in 2015 verkeerd is geïnformeerd over de Nederlandse betrokkenheid bij burgerdoden in Irak.
Bijleveld voegde daaraan toe dat dat het ministerie van Buitenlandse Zaken en van Algemene Zaken, het ministerie van premier Rutte, in 2015 op de hoogte zijn gesteld. Maar daar staat de premier helemaal niets van bij.
Uit de Kamerbrief van afgelopen maandag blijkt dat Hennis in 2015 de toenmalig minister van Buitenlandse Zaken, Bert Koenders, mondeling heeft geïnformeerd over Hawija en dat ze de premier “vermoedelijk” over dit onderwerp heeft gesproken. De toon van haar boodschap zou “niet alarmerend” zijn geweest. Premier Rutte zegt zich dat gesprek niet te kunnen herinneren, maar sluit ook niet uit dat het wel heeft plaatsgevonden.
Meerdere partijen geloven niet de premier niets meer kan herinneren. PVV-leider Geert Wilders: “Wij moeten geloven dat zijn geheugen haperde? Denkt premier Rutte dat we gek zijn?”
RTL 27.11.2019 “Het kabinet liegt en bedriegt de boel bij elkaar.” “Kan ik de premier nog geloven met zijn haperende geheugen?” De oppositie komt met harde kritiek tijdens het debat waarin premier Rutte en minister Bijleveld tekst en uitleg moeten geven over de communicatie rond de burgerdoden die vielen tijdens een bombardement in Irak, vier jaar geleden.
Wie wist wat, op welk moment? Om hoeveel slachtoffers ging het nu precies, én: hoe is vervolgens de Kamer geïnformeerd?
Dat zijn de vragen die centraal staan in het pittige debat waarin premier Rutte en Defensie-minister Bijleveld tekst en uitleg moeten geven over de communicatie rond de burgerdoden die vielen tijdens een Nederlands bombardement in Irak, vier jaar geleden.
‘Deze kwestie stinkt’
De oppositiepartijen hebben allemaal moeite met het verhaal van de premier. Ze eisen dat de waarheid boven tafel komt. Rutte zegt zich niet te kunnen herinneren dat hij is geïnformeerd over het bombardement. Eerder zei minister Bijleveld nog ‘dat het aannemelijk is dat de meest betrokken ministeries wel zijn geïnformeerd’.
“Deze hele kwestie stinkt”, concludeert PVV-leider Wilders. Voor hem is het duidelijk: de premier liegt. Ook de SP twijfelt aan zijn geloofwaardigheid. “Rutte wil ons doen geloven dat hij er herinneringen aan heeft. Dat hebben we eerder gehoord”, zegt SP-leider Lilian Marijnissen.
Ook Jesse Klaver heeft veel moeite met Ruttes verhaal. “Het heeft er alle schijn van dat voor het doorgaan van de missie cruciale informatie is achtergehouden.”
Een pittig #debat voor Premier Rutte en minister Bijleveld van Defensie, op dit moment in de Tweede Kamer. Over een Nederlands bombardement in Irak, vier jaar geleden. Wie wist wat wanneer? En waarom is de Kamer boos? Hier een samenvatting in anderhalve minuut:
Niet alleen de premier, maar ook Defensie-minister Ank Bijleveld krijgt harde kritiek, van zowel de oppositie- als de regeringspartijen.
Bijleveld gaf in een eerder debat, drie weken geleden, toe dat haar voorganger Hennis de Kamer verkeerd had geïnformeerd. Die wist destijds over de burgerdoden, maar loog daarover tegen de Tweede Kamer. Minister Bijleveld bood daarvoor excuses aan.
Motie van wantrouwen
Bijlevelds optreden was tijdens dat debat zwak, wat leidde tot een motie van wantrouwen. Die werd gesteund door bijna alle oppositiepartijen.
Het is er volgens Marijnissen sinds het vorige debat niet veel beter op geworden. Volgens de SP schoffeert de minister de Kamer en alle Nederlanders. “Want wij hebben recht op de waarheid”, stelt Marijnissen.
GroenLinks-leider Klaver wil van het kabinet weten of, tijdens het praten over verlenging van de missie in Irak, gesproken is over de burgerslachtoffers bij de aanval in juni 2015. “Het heeft er alle schijn van dat verlenging zo belangrijk was, dat hetministerie van Defensie cruciale informatie heeft achtergehouden.”
Joël Voordewind van regeringspartij ChristenUnie concludeert dat Defensie doelbewust informatie verzwijgt. “Is die verkeerde reflex om informatie achter te houden inmiddels onderdeel van de cultuurgeworden?”, vraagt hij zich af.
Het bombardement op Hawija
Vanaf oktober 2014 tot juli 2016 nam Nederland voor het eerst deel aan een F-16-missie boven Irak en Syrië. Na publicaties van NRC en NOS dit najaar blijkt dat Nederland verantwoordelijk is geweest voor een bombardement op een bommenfabriek van IS in Hawija, Irak. 70 burgers kwamen daarbij om het leven. Zowel Defensie als het Openbaar Ministerie onderzocht het bombardement. Volgens Defensie zijn alle procedures gevolgd. Het OM vindt geen strafbare feiten.
De toenmalige minister van Defensie, Jeanine Hennis, wist al in 2015 over de burgerdoden, maar gaf foute informatie aan de Tweede Kamer. Op 23 juni 2015 zei ze dat geen sprake is geweest van Nederlandse betrokkenheid bij burgerslachtoffers door luchtaanvallen in Irak. Daarvoor bood huidig minister Ank Bijleveld tijdens een debat begin november haar excuses aan.
NOS 27.11.2019 Mogelijke burgerdoden hebben geen rol gespeeld bij het besluit om de missie in Syrië en Irak te verlengen. Dat zei premier Rutte in het tweede debat in korte tijd over de slachtoffers die in 2015 in Irak vielen door een Nederlandse luchtaanval.
“Bij de strijd tegen IS was er altijd een risico op burgerslachtoffers”, zei de premier. Het gegeven dat er een onderzoek liep naar eventuele burgerslachtoffers was volgens Rutte “niet relevant” voor de besluitvorming over de missieverlenging.
GroenLinks, SP en Forum voor Democratie vroegen zich eerder vanavond hardop af of er een verband was. “Was het verlengen van de missie belangrijker dan het delen van de waarheid?”, zei Klaver van GroenLinks. Fractieleider Baudet van FvD sloot zich daarbij aan. “Ze wilden de missie in Irak verlengen, dus moesten ze uit het nieuws houden dat daar burgerslachtoffers waren gevallen.”
Gepiepeld
Het verlengen gebeurde eind juni 2015, het Nederlandse bombardement was begin die maand. Toenmalig minister Hennis zei in juni in de Kamer tot twee keer toe dat Nederland niet betrokken was bij bombardementen waarbij burgerdoden waren gevallen, terwijl ze toen al wist dat dat vermoedelijk wel was gebeurd.
“We zijn gepiepeld”, zei PVV-leider Wilders hierover. “De Kamer stemt in zonder het te weten.”
Rutte erkende wel dat er een fout zat in een brief van het kabinet aan de Kamer uit juni 2015. Daarin stond: “Voor zover op dit moment bekend is er geen sprake geweest van Nederlandse betrokkenheid bij burgerslachtoffers door luchtaanvallen in Irak.”
Volgens de premier had daar moeten staan: “Die informatie geven we u niet.” Het beleid was toen om dit type informatie bij lopende missies niet met de Tweede Kamer te delen, aldus Rutte. “We wilden onze vliegers namelijk niet in gevaar brengen.”
Rutte: brief aan de Kamer bevatte een fout, niet een leugen
Klaver accepteerde dat niet. “De informatie was beschikbaar, en de Kamer is willens en wetens verkeerd geïnformeerd.” Hij kreeg bijval van ChristenUnie-Kamerlid Voordewind: “De fout, zoals de premier dit noemt, is wel heel opmerkelijk. Wie zegt mij dat er de volgende keer niet weer een fout in een brief staat?”
De aanval waar het om gaat, was op 3 juni 2015. Een Nederlandse F-16 bombardeerde toen de Iraakse stad Hawija. Daarbij kwamen zeker 70 burgers om. Of de Kamer daarover is geïnformeerd is één vraag die voorligt, maar het debat gaat ook over de vraag of Rutte er destijds over wist.”
Hoe goed is de politieke antenne van onze minister-president eigenlijk afgesteld?”, aldus PvdD-fractieleider Ouwehand.
Defensieminister Bijleveld schreef maandag in een Kamerbrief dat haar voorganger Hennis premier Rutte vermoedelijk mondeling had geïnformeerd op een “niet alarmerende” toon. De premier heeft de afgelopen weken meermaals gezegd (vanavond ook) zich het gesprek met Hennis niet te kunnen herinneren, hoewel hij ook niet uitsluit dat het heeft plaatsgevonden.
“Hoe goed is de politieke antenne van onze minister-president eigenlijk afgesteld?”, zei PvdD-fractieleider Ouwehand daar vanavond over. Partijleider Marijnissen van de SP vroeg zich af hoe het kan dat berichten over mogelijke burgerslachtoffers de kwalificatie “niet alarmerend” hebben meegekregen.
Een opvallend moment in het debat was toen Rutte zei dat het Amerikaanse leger, dat de leiding had over de missie, nooit heeft kunnen vaststellen dat er 70 burgerslachtoffers zijn gevallen. Terwijl een woordvoerder van de legerleiding van de VS (Centcom) dat in 2018 heeft laten weten aan NRC.
Ben Meindertsma @ben_meindertsma
Voor de goede orde: dit is wat Kolonel Sean Ryan van Centcom in december 2018 aan NOS/NRC (via @JournaJannie) laat weten. Gaat Bijleveld zo uitleg over geven.
Minister Bijleveld stelde even later dat Centcom desgevraagd aan haar heeft laten weten dat de woordvoerder is afgeweken van de officiële conclusies. “In hun onderzoek concluderen ze dat er zeer waarschijnlijk burgerslachtoffers zijn gevallen, en dat het onderzoek niet in staat was om het specifieke aantal vast te stellen.”
Persbureau Reuters schreef daags na het bombardement dat er volgens getuigen zo’n 70 doden waren gevallen. “In openbare bronnen werd al snel de beroemde 70 genoemd”, zei Rutte vanavond. “In de toekomst zou het goed zijn als dat soort informatie meteen naast de wél bevestigde informatie wordt gelegd. Dat is hier niet gebeurd.”
D66-Kamerlid Belhaj pleitte in het debat voor een nieuw onderzoek naar de burgerslachtoffers. “Hoe kan het dat vier jaar later nog niet vaststaat hoeveel burgerslachtoffers er zijn gevallen? Nederland heeft de morele plicht om dit zo goed mogelijk in kaart te brengen.” Coalitiegenoot ChristenUnie sloot aan bij de roep om een onderzoek.
Begin deze maand debatteerde de Tweede Kamer ook al over deze kwestie met minister Bijleveld. Toen ging het debat vooral over het onjuist informeren van de Kamer. Bijleveld bood hiervoor “oprechte excuses” aan en overleefde een motie van wantrouwen.
MSN 27.11.2019 GroenLinks en Forum Voor Democratie (FVD) vermoeden dat het ministerie van Defensie in 2015 bewust heeft verzwegen dat er mogelijk burgerdoden waren gevallen bij de aanval op Hawija om op die manier de verlenging van de IS-missie in Irak niet te dwarsbomen.
“Was het verlengen van de missie belangrijker dan het delen van de waarheid?” vroeg Jesse Klaver (GroenLinks) aan het kabinet tijdens het Kamerdebat woensdagavond.
Thierry Baudet (FVD): “Dit debat gaat niet meer alleen over de burgerdoden, maar over de betrouwbaarheid van deze premier en deze regering.”
De twee partijleiders wezen in het debat op de informatie over mogelijke burgerslachtoffers als gevolg van Nederlandse bombardementen.
Deze informatie had het ministerie van Defensie begin juni 2015 al, maar verzweeg dat voor de Kamer. Niet lang daarna kondigde het kabinet aan de IS-missie te verlengen en schreef het in een brief aan de Kamer dat Nederland voor zover bekend niet betrokken is geweest bij luchtaanvallen waar burgerslachtoffers zijn gevallen.
In een debat op 30 juni van dat jaar sprak de Kamer over de verlenging van de missie, maar zonder alle informatie.
Baudet ziet motief voor verzwijgen
Volgens Baudet doet het kabinet alsof het om “een slordigheid gaat”, maar hij vermoedt kwade opzet. De FVD-leider ziet “een motief” om de informatie achter te houden en dat is dat het voor het kabinet heel moeilijk zou worden om instemming van de Kamer te krijgen voor de verlenging van de missie als bekend werd dat Nederlandse bommen “een hele woonwijk hebben weggevaagd”.
Klaver denkt er, in andere bewoordingen, hetzelfde over. “Het heeft er alle schijn van dat doorgaan missie zo belangrijk was, dat cruciale informatie is achtergehouden”, aldus de GroenLinks-leider.
Hij wil alle documenten inzien die geleid hebben tot het kabinetsbesluit om de missie te verlengen. Dat moet ook duidelijk maken wat premier Rutte precies wist en wanneer hij precies op de hoogte is gesteld van het aantal burgerdoden.
Baudet sluit zich bij die oproep aan. “De Kamer moet staan voor eigen relevantie in de rechtsstaat. Wij moeten afdwingen dat we serieus worden genomen.”
Volgens Rutte gaat het om een fout in een Kamerbrief. In de brief wordt gemeld dat er voor zover bekend geen burgerslachtoffers zijn gevallen, maar het beleid was dat het kabinet geen mededelingen zou doen over de missies. “Er is geen sprake van een doofpot”, aldus Rutte.
Bijleveld overleefde eerder motie van wantrouwen
De Kamer debatteert voor de tweede keer in korte tijd met minister Ank Bijleveld (Defensie) over de burgerdoden bij de Nederlandse luchtaanval op de Iraakse stad Hawija. Twee weken geleden overleefde Bijleveld ternauwernood een motie van wantrouwen nadat zij moest toegeven dat de Tweede Kamer in 2015 verkeerd is geïnformeerd over de Nederlandse betrokkenheid bij burgerdoden in Irak.
Bijleveld voegde daaraan toe dat dat het ministerie van Buitenlandse Zaken en van Algemene Zaken, het ministerie van premier Rutte, in 2015 op de hoogte zijn gesteld. Maar daar staat de premier helemaal niets van bij.
Uit de Kamerbrief van afgelopen maandag blijkt dat Hennis in 2015 de toenmalig minister van Buitenlandse Zaken, Bert Koenders, mondeling heeft geïnformeerd over Hawija en dat ze de premier “vermoedelijk” over dit onderwerp heeft gesproken. De toon van haar boodschap zou “niet alarmerend” zijn geweest. Premier Rutte zegt zich dat gesprek niet te kunnen herinneren, maar sluit ook niet uit dat het wel heeft plaatsgevonden.
Meerdere partijen geloven niet de premier niets meer kan herinneren. PVV-leider Geert Wilders: “Wij moeten geloven dat zijn geheugen haperde? Denkt premier Rutte dat we gek zijn?”
AD 27.11.2019 Wat heeft het ministerie van Defensie begin juni 2015 nou precies aan het kabinet gedeeld over de burgerdoden bij een Nederlands bombardement in Irak? En is premier Rutte nou wel of niet op de hoogte gesteld? De Kamer eist vanavond tijdens het debat over de kwestie duidelijke antwoorden van de premier en minister Ank Bijleveld (Defensie). Mis niks van het debat met ons liveblog.
Bij een Nederlands bombardement op een bommenfabriek van Islamitische Staat in Hawija kwamen waarschijnlijk zo’n zeventig burgers om het leven. Minister Bijleveld legde begin deze maand tijdens een zwaar debat al verantwoording af over de kwestie, nadat bleek dat haar voorgangster Jeanine Hennis wist dat het ‘geloofwaardig’ was dat er bij de aanval burgerslachtoffers waren gevallen, maar aan de Kamer schreef dat er ‘voor zover op dit moment bekend’ geen burgerdoden waren gevallen.
Bijleveld maakte excuses, en beloofde een feitenrelaas met daarin duidelijk over de vraag wie wat op welk moment wist. Dat liet echter lang op zich wachten en gaf uiteindelijk ook niet alle antwoorden. Zo schreef Bijleveld in een brief dat Hennis ‘vermoedelijk’ premier Rutte ingelicht heeft nadat zij begin juni 2015 hoorde over een Nederlands bombardement in Irak. Ze informeerde in elk geval Bert Koenders, destijds minister van Buitenlandse Zaken.
De gesprekken zouden niet op alarmerende toon zijn gevoerd, maar Hennis zou ‘feitelijk melding’ hebben gemaakt van een tweede explosie na het bombardement van een Nederlandse F-16. ‘Nader onderzoek moest vaststellen of er burgerdoden zouden zijn gevallen’, schrijft Bijleveld. De Kamer wil vanavond exact horen wat het ministerie nu precies gedeeld heeft over het bombardement, en zal het Bijleveld opnieuw lastig maken.
De Kamer wil vanavond exact horen wat het ministerie nu precies gedeeld heeft over het bombardement, en zal het Bijleveld opnieuw lastig maken.
Rutte zegt zich ondertussen niet te kunnen herinneren dat hij direct werd ingelicht na de luchtaanval. Totaal ongeloofwaardig, stellen oppositiepartijen, die eisen dat het kabinet alle feiten op tafel legt.
NOS 27.11.2019 De Tweede Kamer debatteert met premier Rutte en Defensieminister Bijleveld over het bombardement op het Iraakse Hawija in 2015.Bij dat bombardement vielen zeker 70 burgerslachtoffers; het debat vanavond gaat vooral om de vraag: wie wist daar op welk moment van?
Drie weken geleden debatteerde de Kamer ook al over de kwestie, minister Bijleveld hield toen nipt stand.
MSN 27.11.2019 SP en GroenLinks richten hun pijlen tijdens het debat over burgerdoden in Irak op premier Mark Rutte. Zij vragen zich af of de verlenging van de missie in Irak, enkele weken na de aanval van Nederlandse F-16’s waarbij tientallen doden vielen, een rol heeft gespeeld bij het stilhouden van de burgerslachtoffers.
Lilian Marijnissen (SP) begrijpt niet waarom de alarmbellen in het kabinet niet afgingen na mediaberichten over veel burgerdoden. “Kwam het gewoon niet goed uit?”, vraagt ze zich af.
In het licht van de verlenging moet er in het kabinet gesproken zijn over burgerslachtoffers, denkt Jesse Klaver van GroenLinks. Dat besluit werd drie weken na de aanval genomen. “Het heeft er alle schijn van dat voor het doorgaan van de missie cruciale informatie is achtergehouden.”
De PvdA had bijna uitsluitend vragen aan minister Ank Bijleveld van Defensie. Er moet een einde komen aan de “beruchte Defensiecultuur” van geslotenheid, zei John Kerstens. Hij werd aangevallen door onder anderen Geert Wilders (PVV) omdat destijds ook PvdA-ministers op de hoogte werden gesteld van de gevolgen van de aanval. “U hebt boter op uw hoofd”, zei Tunahan Kuzu (Denk).
Telegraaf 27.11.2019 Het kabinet krijgt van de oppositie de wind van voren over de manier waarop informatie is gedeeld over een Nederlandse luchtaanval in Irak in 2015. Daarbij vielen mogelijk 70 burgerslachtoffers. „Deze kwestie stinkt van alle kanten”, stelt PVV-leider Wilders.
Uit een brief van defensieminister Bijleveld blijkt dat behalve toenmalig minister Hennis ook ministers Van der Steur (Justitie) en Koenders (Buitenlandse Zaken) waren ingelicht over mogelijke burgerslachtoffers bij een bombardement van 3 juni 2015 op een autobommenfabriekje in Hawija. De informatie was met Ruttes ministerie Algemene Zaken gedeeld.
Hennis had volgens haar eigen herinnering ’vermoedelijk’ ook de premier mondeling op de hoogte gesteld van de bevindingen – grotere explosie dan verwacht, nader onderzoek nodig naar burgerslachtoffers. Rutte sluit niet uit dat het gesprek heeft plaatsgevonden, maar kan zich het niet herinneren.
SP: heeft Rutte dan niet doorgevraagd?
„Dat hebben we eerder gehoord”, hoont SP-fractieleider Marijnissen, die het spannende debat over de F-16 luchtaanval aftrapte. Ze wees erop dat de premier wel vaker op cruciale momenten zijn geheugen kwijt lijkt te zijn. Het verbaast haar dan ook niet dat dit bij de luchtaanval mogelijk opnieuw is gebeurd. „Kwam het hem goed uit, of drong het echt niet door en hebben we een ander probleem te pakken?”, wil zij van Rutte weten. „Heeft hij dan niet doorgevraagd?”
GL-leider Klaver denkt dat het het kabinet wel goed uitkwam om gegevens over de burgerdoden niet naar boven te laten komen. Toen de berichten over mogelijke slachtoffers naar buiten kwamen via diverse media en de Amerikanen die er onderzoek naar deden, moest Nederland beslissen over het verlengen van de Nederlandse militaire missie in Irak.
„Was het verlengen van de missie belangrijker dan de waarheid?”, wil Klaver weten. „Het heeft er alle schijn van dat cruciale info werd achtergehouden.” Hij wil een tijdlijn over de besluitvorming van de missie.
Ank Bijleveld, minister van Defensie en premier Mark Rutte buigen zich over de burgerdoden in Irak. Op de voorgrond enkele prominente Kamerleden. Ⓒ ANP
Oppositieleider Wilders (PVV) vindt dat de Hawija-kwestie „aan alle kanten stinkt”. Hij heeft er moeite mee om de herinneringen van voormalig minister Hennis over het voorval te geloven.
Hij vraagt zich af hoe het kan dat zij niet geheel zeker weet dat zij premier Rutte ervan op de hoogte heeft gebracht, maar dat zij wel zeker lijkt te weten dat dit op een manier gebeurde die niet alarmerend was. „Hoe kan dat?”, wil Wilders weten. „Volgens mij kan alleen een geboren leugenaar dat.”
Leugenmachine
Ook hij wijst erop dat de VVD en de premier wel vaker aan geheugenverlies lijken te lijden, zoals bij de memo’s over de dividendtaks en het uit de duim gezogen bezoekje van Halbe Zijlstra aan het buitenhuis van Poetin. „De VVD is één grote leugenmachine”, concludeert de PVV’er. Hij weet het zeker. „Het einde van het kabinet is nabij en de burger zal zeggen: premier Rutte? Ik heb geen actieve herinnering aan die man.”
Ⓒ ANP
Wilders richt zijn pijlen ook op de PvdA. Niet alleen de premier zou namelijk over de mogelijke burgerdoden zijn geïnformeerd, maar ook toenmalig PvdA-ministers Koenders (Buitenlandse Zaken) en Ploumen (Buitenlandse Handel).
Volgens Wilders waren de PvdA-bewindslieden betrokken bij de brief die waarin Bijlevelds voorganger de Tweede Kamer verkeerd informeerde. „De handtekeningen van Koenders en Ploumen stonden eronder”, schampert hij. Hij noemt de PvdA ’medeschuldig’.
De coalitie is beduidend milder. D66-Kamerlid Belhaj wil 4,5 jaar na de luchtaanval dat er alsnog een nieuw onderzoek wordt gedaan naar de hoeveelheid burgerdoden in Hawija. Een Kamermeerderheid lijkt dat te gaan steunen.
Maar minister Bijleveld en premier Rutte lijken van D66 verder weinig te hoeven vrezen. Belhaj vindt dat Bijleveld haar verantwoordelijkheid heeft genomen. Wel wil ze weten waarom de CDA-bewindsvrouw de afwikkeling zo ’onhandig’ heeft gedaan.
CDA-Kamerlid Van Helvert roemt precisiebombardementen van onze F-16-vliegers. „Maar juist als het fout gaat, moet Defensie zorgvuldig informeren”, erkent hij. Hij wil dat het kabinet kritisch terugblikt en lessen trekt.
Verslaggever Inge Lengton is live bij het debat aanwezig;
AD 27.11.2019 De spanning binnen de coalitie van Rutte III loopt op nu er meer bekend is over welke minister wanneer-wat-wist over de burgerdoden die in 2015 vielen bij een bombardement in Irak. En de oppositie beticht de premier van liegen.
Bijna drie weken wachtte politiek Den Haag op de brief waarin duidelijk zou worden wie wanneer op de hoogte werd gesteld van een misgelopen bombardement op 3 juni 2015 in de Iraakse stad Hawija. Maar nu de brief er ligt, is de onduidelijkheid eigenlijk alleen maar groter geworden.
GroenLinks-leider Jesse Klaver blaast het hoogst van de toren. Volgens hem zijn de drie weken gebruikt om een relaas te componeren waarin premier Mark Rutte wordt vrijgepleit.
‘Vermoedelijk’
Ga maar na: toenmalig Defensieminister Jeanine Hennis zegt dat ze de premier ‘vermoedelijk’ heeft ingelicht dat er onderzoek werd gedaan naar een tweede explosie nadat een Nederlandse F-16 zijn bom afgooide. Dat er gekeken moest worden of er burgerdoden waren gevallen. Rutte zegt zich dat niet te herinneren maar ‘sluit’ óók ‘niet uit’ dat het gesprek ‘heeft plaatsgevonden’.
Al wekt het haperende geheugen van Rutte schamper gelach. Zo ging het met de dividendbelasting en de bonnetjesaffaire ook al. En nu is het beeld dat hij zeventig burgerdoden in zijn oor gefluisterd kreeg, maar dat ‘vergat’.
Daarbij komt dat minister Ank Bijleveld van Defensie eerst leek te beamen dat er bij het bombardement zeventig burgers omkwamen. In het doelwit, een bommenfabriek, lagen namelijk veel meer explosieven lagen dan werd gedacht.
Maar nu schrijft ze dat het ‘tot op de dag van vandaag’ niet duidelijk is hoeveel burgers de dood vonden. Het Amerikaanse eindrapport werd namelijk nooit opgemaakt. Andere bronnen – de VN, het Rode Kruis, Airwars en persbureau Reuters – spreken over tussen 70 en 170 dodelijke slachtoffers.
Ongeloofwaardig
Dat dit grote aantal ‘niet bij de politieke top terechtkwam’ vindt Klaver ‘ontluisterend en volstrekt ongeloofwaardig’. ,,Of het systeem werkt niet, of het is niet waar.”
Maar toen Hennis premier Rutte informeerde, noemde zij überhaupt geen aantallen, liet Hennis weten. Ze sprak ‘slechts’, benadrukt men in VVD-kringen, van een ‘onderzoek’ dat moest uitwijzen óf er doden waren gevallen. Ze sloeg daarbij bovendien geen ‘alarmerende toon’ aan. Zo werd het toenmalig minister Bert Koenders (PvdA) van Buitenlandse Zaken ook verteld.
Bliksemafleider van Rutte
De kwestie zorgt ondertussen wel voor tweespalt bínnen de coalitie. Áls het debat misloopt, mag het niet zo zijn dat alleen Bijleveld moet aftreden in het debat vandaag, benadrukken CDA’ers. Ze wordt niet de bliksemafleider van Rutte, waarschuwt een ingewijde.
De liberalen hebben op hun beurt juist een appeltje te schillen met CDA’er Bijleveld. In een poging haar straatje schoon te vegen in het eerste debat over Hawija noemde ze haar voorganger Hennis bij naam. ,,Wel vier keer.” Dat vonden VVD’ers weinig chique. Bovendien werd zij daardoor ook in haar nieuwe baan, VN-gezant in Irak, mikpunt van protesten.
Anderen betrokkenen uit 2015 wijzen erop dat Hennis dat niet deed toen zij in 2017 moest aftreden. Zij noemde de naam van Hans Hillen niet, terwijl onder zijn verantwoordelijkheid een partij mortiergranaten werd gekocht die een fataal ongeluk in Mali veroorzaakte.
Bij het CDA en Bijleveld is bovendien ergernis over de manier waarop D66-Tweede Kamerlid Salima Belhaj, een coalitiegenoot, haar tijdens het debat wel erg scherp bevroeg.
Ik geloof de premier als hij zegt dat hij zich niets kan herinneren, ja, aldus ChristenUnie-leider Gert-Jan Segers.
Al lijken D66 en ChristenUnie de rangen nu wel te sluiten. Jetten wil wel weten waarom Rutte niet op onderzoek uitging toen er van burgerdoden werd gesproken. Maar om dat ‘nalatig’ te noemen? ,,Nee, dat gaat weer te ver.”
Ook ChristenUnie-leider Gert-Jan Segers wil vooral ‘vooruitkijken’ over hoe ministers in de toekomst over incidenten worden geïnformeerd. ,,Ik geloof de premier als hij zegt dat hij zich niets kan herinneren, ja. Het zal op zo’n manier zijn gedaan dat het geen indruk heeft achtergelaten.”
In de oppositie is men er niet zo klaar mee. Naast GroenLinks staan nog tien fracties klaar met kritiek.
Lastig parket
Alleen de PvdA zit in een lastig parket. De partij steunde begin november een motie van wantrouwen tegen Bijleveld, omdat haar voorganger Hennis de Kamer verkeerd had geïnformeerd. Zij stelde tot twee keer toe dat er ‘voor zover op dit moment bekend’ geen sprake was van Nederlandse betrokkenheid bij burgerslachtoffers, terwijl zij toen al meer wist.
Maar nu blijkt dat juist toenmalig PvdA-minister Koenders vanaf juni 2015 vijf keer werd verteld dat er onderzoek liep naar Hawija. Al houdt Koenders (eveneens) vol daar geen herinnering aan te hebben.
Het is nog al een verschil of iemand heeft gezegd: joh, ga even zitten, want ik moet je vertellen dat er misschien iets heel ergs is gebeurd, aldus PvdA-leider Lodewijk Asscher
PvdA-leider Lodewijk Asscher vergoelijkt dat. ,,Het is nog al een verschil of iemand heeft gezegd: we doen onderzoek naar iets, of er is gezegd: joh, ga even zitten, want ik moet je vertellen dat er misschien iets heel ergs is gebeurd.” Maar daarmee verexcuseert hij ook Rutte.
Of daarom een eensgezinde aanval van de oppositie op het kabinet echt van de grond komt, valt te betwijfelen. Maar het haperende geheugen van Rutte en de wispelturig informerende Bijleveld zijn sowieso een duidelijk doelwit.
Drie weken geleden overleefde Bijleveld een loodzwaar debat over burgerdoden in Irak. Woensdag moet zij er opnieuw voor naar de Kamer, dit keer samen met premier Rutte. Beeld ANP
Trouw 27.11.2019 Het kabinet moet de Kamer overtuigen dat Rutte echt niets wist, en dat er om goede redenen verschillen zijn tussen wat Bijleveld in een brief en in een eerder debat meldde.
Oppositiepartijen hebben de messen geslepen als premier Mark Rutte en minister van defensie Ank Bijleveld vanavond hun opwachting maken in de Kamer. De twee moeten tekst en uitleg geven over wie in juni 2015 weet had van mogelijk grote aantallen burgerdoden bij een Nederlands bombardement op een bommenfabriek van Islamitische Staat in de Irakese plaats Hawija.
Een fors deel van de discussie zal zich op de premier toespitsen. Volgens de brief die het kabinet maandagavond naar de Kamer stuurde, is Rutte destijds door defensieminister Jeanine Hennis waarschijnlijk slechts ‘op niet-alarmerende toon’ verteld over ‘mogelijke burgerdoden’. Dat zou het verklaarbaar maken dat hij zich later niets herinnerde van het gesprek.
Jesse Klaver (GroenLinks) plaatst vraagtekens bij deze brief. “Het heeft er alle schijn van dat men drie weken bezig is geweest de premier uit de wind te houden.” Klaver ‘krijgt de stellige indruk’ dat het feitenrelaas dat de Kamer deze week kreeg zo is opgebouwd dat het een plausibel klinkend verhaal creëert rond Rutte’s bewering dat hij zich niets herinnert.
‘Ik zou zoiets wel onthouden’
Ook Sadet Karabulut (SP) is kritisch over de uitleg van het kabinet. Toen Hennis met Rutte sprak waren er op het ministerie van defensie al verschillende aanwijzingen dat het aantal burgerdoden bij Hawija uitzonderlijk hoog lag. “Dat haar toon niet alarmerend was, klinkt dan ongeloofwaardig.
Ik heb niet het gevoel dat de Kamer met deze brief alle feiten en achterliggende beweegredenen krijgt.” De oppositiepartijen vermoeden dat het nieuws over burgerdoden destijds is weggemoffeld om de gewenste verlenging van de missie niet in gevaar te brengen.
Zelfs coalitiepartner ChristenUnie heeft moeite de verdediging van het kabinet van harte te steunen. Fractieleider Gert-Jan Segers zegt dat de brief van Bijleveld ‘voor mij wel maximale helderheid schept’ over wat er is gebeurd, maar aarzelt om te zeggen dat hij het geloofwaardig vindt dat Rutte zich een eventuele melding van burgerdoden niet herinnert. “Ik zou zoiets wel onthouden.”
De geloofwaardigheid van de premier en het functioneren van zijn geheugen zal nadrukkelijk onderwerp zijn van debat. Bij andere lastige onderwerpen liet zijn geheugen hem ook in de steek. Zo had hij ‘geen actieve herinneringen’ dat hij met anderen sprak over de bekentenis van Halbe Zijlstra dat die loog over een ontmoeting met Poetin. Ook had hij ‘geen herinneringen’ aan memo’s over de dividendbelasting.
Reconstructie van Bijleveld
Ook CDA-minister Ank Bijleveld heeft een probleem. In het Kamerdebat van 5 november zei ze dat het voor Hennis op 9 juni 2019 duidelijk was dat er ‘waarschijnlijk veel burgerslachtoffers’ waren gevallen. Maandagavond schreef ze dat Defensie destijds alleen wist van ‘mogelijke burgerslachtoffers’.
Sommige partijen zien deze herziening als een truc om Rutte uit de wind te houden. ‘Ik ben geneigd de Bijleveld uit het debat te geloven’, concludeert Klaver bijvoorbeeld.
CDA-Kamerlid Martijn van Helvert vindt deze discrepantie wel verklaarbaar. “De minister maakt een reconstructie. Daar had ze voorafgaand aan het eerste debat maar twee uur de tijd voor. Nu had ze er drie weken voor.” Coalitiepartijen lijken dan ook hun best te doen om Bijleveld overeind te houden. Segers prijst haar voor het scheppen van helderheid, ‘ook als ze eerder wat te stellig was.’
De minister wacht een zware uitdaging. Zij moet de Kamer overtuigen dat haar tweede versie van de feiten de juiste is, om zo Rutte uit de wind te houden. Ondertussen moet zij de Kamer begrip vragen voor de manier waarop zij drie weken geleden een heel ander beeld schetste.
Veel hangt waarschijnlijk ook af van de manier waarop Bijleveld het debat aangaat. Drie weken geleden vonden geërgerde Kamerleden dat zij een verkeerde toon aansloeg. Ze had beter door het stof kunnen gaan, in plaats van waardering te claimen voor een nieuw beleid van openheid over bombardementen waar ze naar eigen zeggen voor gekozen had.
Lees ook: Bijleveld komt terug op eerdere beweringen over ‘Hawija’
Bij een aanval van een Nederlandse F-16 op een autobommenfabriek van IS in Irak zijn in 2015 zeker zeventig burgers gedood. Door het bombardement werd een complete wijk in Hawija verwoest. Beeld Defensie
VK 26.11.2019 Woensdagavond moet premier Rutte tijdens een Tweede Kamerdebat uitleg geven wat hij wist van de circa 70 burgerdoden die in 2015 vielen door een Nederlands bombardement in Hawija. De nieuwe brief van Defensieminister Bijleveld verschaft de oppositie – die uit is op het hoofd van premier Rutte – weinig munitie.
‘Ik rende met mijn zoon en vrouw en zocht bescherming onder de trap’, zegt Hassan Mahmoud al-Jubbouri. ‘Na de eerste explosie volgden er nog drie of vier, en ik voelde hoe het dak leek te gaan instorten.’ Buiten waren ‘gewapende strijders aan het schreeuwen’, zij ‘oogden heel verward. Ik hielp een familie onder het puin vandaan trekken. Hun lichamen waren verminkt. We brachten een deken en verzamelden al hun lichaamsdelen en brachten ze naar de begraafplaats.’
Aldus het relaas van een 67-jarige overlevende van de luchtaanval op Hawija dat een dag na die derde juni 2015 te lezen viel in een bericht van persbureau Reuters. Zoals minister van Defensie Ank Bijleveld fijntjes optekent in haar brief aan de Kamer, lieten Nederlandse media het collectief passeren. Touché.
Maar de grotere vraag die ze woensdagavond tijdens het Kamerdebat mag beantwoorden, is: hoe kan het dat, terwijl direct duidelijk was dat er tientallen doden waren gevallen, ‘IS-terroristen en burgers’, Defensie deze feiten vier jaar lang niet openbaar maakte?
In het vorige Kamerdebat deed Bijleveld opzichtig de suggestie om vooral ook naar de rol van anderen te kijken – premier Mark Rutte en haar voorganger Jeanine Hennis voorop, gevolgd door andere ministeries en haar eigen ambtelijk apparaat.
Hoewel deze suggestie in de Kamer en in sommige media enthousiast werd begroet – Mark Rutte is immers al negen jaar aan de macht – biedt Bijleveld de Torentje-bestormers weinig munitie in haar jongste brief.
Ruttes vertegenwoordiger was niet aanwezig tijdens de vergadering van de Stuurgroep Missies en Operaties (SMO) van 4 juni, waar de basisfeiten passeerden zonder aantallen burgerslachtoffers te noemen ‘aangezien deze niet konden worden vastgesteld’. Het verslag dat hij wel kreeg, was summier.
Op dezelfde wijze werd minister van Buitenlandse Zaken Bert Koenders op de hoogte gesteld. Hennis heeft ‘vermoedelijk’ ook nog met Rutte gesproken hierover, op een ‘niet alarmerende toon’, maar Rutte herinnert zich dat niet. De oppositie, die bloed ruikt, zal zich hierop richten, maar echt onthullend is het beeld dat oprijst over Defensie – en de minister zelf.
Wijsheid achteraf
Bijleveld waarschuwt impliciet voor ‘hindsight bias’, wijsheid achteraf die voorbijgaat aan de context waarin de gebeurtenis zich ontvouwde. Inderdaad, er woedde in 2015 een bloedig conflict met IS, een terreurgroep die burgers graag als dekking gebruikte en uitblonk in extreem en buitensporig geweld.
Tegen bevolkingsgroepen als de Jezidi’s, maar ook tegen een gevangen genomen Jordaanse piloot, die in brand werd gestoken. En een organisatie die aanslagen pleegde in Europa. Militairen mochten hier in het openbaar niet meer in uniform reizen, vanwege die dreiging.
Daartegenover stond een internationale luchtcoalitie die bekendstond (en in de VS en Groot-Brittannië bekritiseerd werd) om haar voorzichtige en zorgvuldige procedures bij het kiezen van doelen en bij de aanvallen zelf. Zie ook de Nederlandse ervaring: bij meer dan 2.100 keer wapeninzet hoefden slechts vier gevallen door het Openbaar Ministerie te worden onderzocht.
Maar Bijleveld verweert zich tegen een beschuldiging die (bijna) niemand uit. Zelden trok Nederland ten strijde met zoveel publieke steun. De Nederlandse vliegers wordt niets verweten – en natuurlijk was hun veiligheid een prioriteit.
Je kunt je zelfs voorstellen dat bij Defensie de angst leefde dat er toch met een beschuldigende vinger naar het eigen personeel zou worden gewezen, dat een vuil klusje opknapte terwijl de rest van het land vrolijk door winkelde. Het was oorlog en het uitschakelen van een bommenfabriek van IS heeft ongetwijfeld veel slachtoffers voorkomen, onder burgers en onder de plaatselijke bestrijders van IS.
De vraag die nu leeft in de Kamer is juist: waarom heeft niemand bij Defensie beseft dat je een onbedoeld effect van een op zich juiste luchtaanval niet zomaar onder de pet kunt houden, jaren en jaren lang? En waarom heeft niemand gezien dat juist dat zwijgen het publieke vertrouwen in Defensie ondermijnt?
Overdreven formalisme
Voor het antwoord kom je onherroepelijk terecht bij de cultuur bij Defensie, waar de politieke en de militaire top elkaar al jaren lijken te verlammen in hun wederzijdse pogingen de neuzen één kant op te krijgen.
En alle onenigheid in eigen huis te houden. Overdreven formalisme, het soms op surrealistische wijze vasthouden aan een ambtelijke realiteit, terwijl de harde feiten – hoewel ‘incompleet’ – je in de ogen aanstaren. Het was tenslotte oorlog.
Nederland zweeg samen met andere Europese landen, dat wel. Die hadden de VS zelfs gemaand minder transparant te worden over burgerslachtoffers. De maand voor ‘Hawija’ erkenden de VS voor het eerst dat ze burgerslachtoffers hadden gemaakt.
In de periode tot mei 2017 gaven ze toe tot dan toe verantwoordelijk te zijn voor 377 burgerslachtoffers, inclusief 105 burgerdoden bij één incident in Mosul. Het toont dat over de balans tussen ‘operationele veiligheid’ en ‘transparantie’ ook door militairen verschillend gedacht kan worden.
Het politieke probleem voor Bijleveld bestaat eruit dat er vooral in de directe periode na de luchtaanval veel voor te zeggen viel om eerst de zaken goed uit te zoeken: wat was de rol van de vlieger? Waren de coördinaten juist?
Van wie kwam de informatie over het doel? Behalve de zoektocht naar deze en andere antwoorden gold, zeker toen de vliegers nog ter plaatse waren, dat hun operationele veiligheid – en inzetbaarheid – niet in gevaar gebracht mocht worden. Na hun rotatie lag dat al anders en na afloop van de missie, op 31 december 2018, helemaal.
Hadden op dat moment het morele imperatief en de politieke noodzaak tot transparantie niet de doorslag moeten geven, zal de Kamer vragen. Oud-commandant der strijdkrachten Dick Berlijn beantwoordde die vraag in de Volkskrant positief.
Aangezien opeenvolgende ministers van Defensie dit probleem blijkbaar nooit openlijk op tafel hebben gelegd in de ministerraad, moeten zij voor het vinden van antwoorden op deze politieke vragen vooral goed in de spiegel kijken. Met in de hand dat Reuters-bericht van 4 juni 2015, dat Bijleveld, zich beroepend op het Amerikaanse hoofdkwartier Centcom, in de brief van deze week alsnog citeert.
Dit is nu bekend over de informatievoorziening rond de aanval in Hawija;
Oktober 2014: Nederland begint bijdrage aan luchtcampagne van anti-IS-coalitie boven Irak.
Nacht van 2 op 3 juni 2015: Nederlandse F-16’s voeren een aanval uit op IS-faciliteit waar autobommen worden geproduceerd. Uit de eigen Battle Damage Assessment blijkt direct dat er sprake is van ‘onbedoelde nevenschade’, kortom: schade aan gebouwen.
4 juni 2015: Reuters meldt dat bij het bombardement op Hawija ‘een hele wijk’ is weggevaagd. Betrokkenen ter plaatse schatten het aantal doden op zeventig, zowel IS-terroristen als burgers. In de Stuurgroep Missies en Operaties (SMO) wordt de aanval besproken, inclusief de ‘secundaire explosies’, het ‘zorgvuldige targeting proces’ en de ‘mogelijkheid van eventuele burgerslachtoffers’. De ministers van Defensie, Buitenlandse Zaken en Justitie worden schriftelijk geïnformeerd. Algemene Zaken, het departement van premier Rutte, was afwezig in de SMO van 4 juni.
Juni 2015-mei 2016: tijdens deze hele periode is in de SMO met geen woord gerept over de aanval op Hawija.
9 juni 2015: minister van Defensie Hennis wordt gebriefd over de aanval. Voorlopig onderzoek door Centcom, het Amerikaanse hoofdkwartier van de anti-IS-coalitie, wijst uit dat het ‘geloofwaardig’ is dat er burgerslachtoffers zijn gevallen. Het ‘voorlopige onderzoek’ ontvangt Defensie op 15 juni.
23 juni 2015: In antwoord op Kamervragen, schrijft Hennis dat voor zover op dat moment bekend in de luchtcampagne tegen IS geen sprake is geweest van Nederlandse betrokkenheid bij burgerslachtoffers.
Augustus 2015: Het Internationale Rode Kruis overhandigt aan Nederlandse ambassade in Bagdad een vertrouwelijke lijst van onbevestigde gevallen met burgerslachtoffers, waarin een aanval op Hawija op 4 november genoemd wordt waarbij naar verluidt 170 burgers waren gedood. De niet-gouvernementele organisatie Airwars spreekt in een openbaar rapport over tussen de 70 en 150 burgerdoden in Hawija.
Jan/feb 2016: Het initiële onderzoek van Centcom (d.d. 15 juni 2015) wordt door Defensie naar het OM gestuurd. De Yweede Kamer wordt erover ingelicht dat er twee gevallen van mogelijke burgerslachtoffers worden onderzocht.
1 juni 2017: De Tweede Kamer wordt vertrouwelijk ingelicht over gevallen waarbij mogelijk sprake was van burgerslachtoffers door Nederlandse wapeninzet.
13 april 2018: Minister Bijleveld licht de Kamer in over uitkomsten van onderzoeken van het Openbaar Ministerie naar aanvallen waarbij mogelijk sprake was van burgerslachtoffers. Locatie, datum en vermoedelijk aantal slachtoffers worden niet genoemd omdat ‘de inzet nog gaande was’.
1 januari 2019: De F-16-missie is afgelopen, het argument dat in april 2018 werd gehanteerd om informatie achter te houden, vervalt. Defensie ‘gaat aan de slag met een nieuwe toets van mogelijkheden van meer transparantie’.
Mei 2019: Minister Bijleveld zegt toe na het zomerreces te komen met een reactie op voorstellen van Kamerleden omtrent meer transparantie inzake mogelijke burgerslachtoffers.
30 september 2019: Minister Bijleveld vraagt de Kamer om meer tijd voor deze inhoudelijke reactie, ‘in het kader van zorgvuldigheid’.
18 oktober 2019:NRC en NOS melden dat Nederlandse F-16’s de luchtaanval op Hawija uitvoerden. Het Pentagon heeft desgevraagd gezegd dat er daarbij zeventig burgerdoden vielen. Bijleveld belooft dat de Kamer ‘op korte termijn’ wordt geïnformeerd over de haalbaarheid van meer transparantie.
4 november 2019: minister Bijleveld meldt de Kamer dat ‘op basis van de door Centcom aangehaalde open bronnen’ bij een Nederlandse aanval op Hawija in juni 2015 ‘ongeveer 70 slachtoffers’ zijn gevallen, ‘zowel IS-strijders als burgers’.
NU 26.11.2019 Ook na twee weken grondig onderzoek zijn de herinneringen van premier Mark Rutte over de Nederlandse bombardementen op Hawija waar tientallen burgerslachtoffers bij vielen niet gevonden. Uit de Kamerbrief van maandag bleek dat de premier “vermoedelijk” is geïnformeerd, maar Rutte kan het zich niet herinneren.
Woensdag 27.11.2019 debatteert de Tweede Kamer opnieuw met defensieminister Ank Bijleveld en ook met premier Rutte. Een deel van de Kamer vraagt zich af: hoe vergeet je zoiets?
“Ik kan niet in het hoofd van iemand kijken. Wat de premier zegt, neem ik voor waar aan. Ik denk wel dat ik het zou hebben onthouden”, zegt ChristenUnie-leider Gert-Jan Segers.
Ook Rob Jetten (D66) wil opheldering. “Mijn gevoel zegt dat het zoveel indruk op je zou maken dat je daar meer van wil weten.” PvdA’er Lodewijk Asscher, in het vorige kabinet nog vicepremier en minister zegt destijds niet geïnformeerd te zijn, maar denkt het anders wel onthouden te hebben. “Zoiets vergeet je niet snel.”
GroenLinks-leider Jesse Klaver noemt het zelfs “ongeloofwaardig” dat de premier zich niets herinnert van het gesprek met toenmalig defensieminister Jeanine Hennis over de luchtaanval op de Iraakse stad Hawija waar tientallen doden zijn gevallen.
NOS en NRC brachten begin november aan het licht dat bij Nederlandse bombardementen in Irak 74 burgerslachtoffers zijn gevallen. Vier burgerdoden bij een aanval op een woning in Mosoel en zeker zeventig burgerdoden bij het bombardement op een IS-bommenfabriek in Hawija.
Bijleveld wijst naar voorganger Hennis
Minister Ank Bijleveld moest twee weken geleden toegeven dat Nederland inderdaad verantwoordelijk was voor de aanval in Hawija. Zij voegde daaraan toe dat haar voorganger, Hennis, dat in 2015 al wist en dat voor de Tweede Kamer verzwegen had.
In een bijgaand feitenrelaas merkte Bijleveld terloops ook op dat het “aannemelijk” was dat het ministerie van Buitenlandse Zaken en van Algemene Zaken, het ministerie van premier Rutte, in 2015 op de hoogte zijn gesteld. Maar daar staat de premier helemaal niets van bij.
Het optreden van Bijleveld twee weken geleden riep bij de Kamer meer vragen dan antwoorden op: er moest zo snel mogelijk opheldering komen over wie wat wanneer wist.
Uit de Kamerbrief van afgelopen maandag blijkt dat Hennis in 2015 de toenmalig minister van Buitenlandse Zaken, Bert Koenders, mondeling heeft geïnformeerd over Hawija en dat ze de premier “vermoedelijk” over dit onderwerp heeft gesproken. De toon van haar boodschap zou “niet alarmerend” zijn geweest. Premier Rutte zegt zich dat gesprek niet te kunnen herinneren, maar sluit ook niet uit dat het wel heeft plaatsgevonden.
Wat D66’er Jetten betreft, is dit nog te vaag. “Wat wordt er bedoeld met ‘een alarmerende toon’?” Als alle info die nu bekend is, gedeeld zou zijn met de premier, dan lijkt hem dat iets wat hijzelf niet snel zal vergeten. Het is voor Jetten van belang hoe en welke info er gedeeld is.
Dat vindt ook Asscher. “Ik heb nog veel vragen. Iedereen die te horen krijgt dat er zeventig doden zijn gevallen bij een bombardement, die vergeet dat niet. Maar ik heb niet de indruk dat premier Rutte op die manier is geïnformeerd. Dat roept de vraag op wat Defensie verstaat onder informeren. Dat is belangrijk, omdat we moeten kunnen vertrouwen dat Defensie het hele verhaal vertelt.”
SP’er Sadet Karabulut kan moeilijk geloven dat na het zien van de beelden van de bombardementen en de berichten die destijds binnenkwamen er niet op een alarmerende toon met de premier is gesproken. “Was het misschien de bedoeling van Defensie om überhaupt niet te informeren?”, vraagt de SP’er zich af. Zij wijst erop dat Defensie de militaire missie tegen IS presenteerde als een effectieve oorlog met precisiebommen waar weinig burgerslachtoffers bij vielen.
Klaver denkt dat er meer speelt. “Je ziet dat minister Bijleveld twee weken geleden de berichtgeving waar gesproken wordt over zeventig doden bevestigt, maar dat verhaal is gaan veranderen nadat premier Rutte zei dat hij zich niet kan herinneren dat hierover is geïnformeerd.” aldus Klaver. “Ik heb de stellige indruk dat de nieuwe lijn van het kabinet gebouwd is om de uitspraak van Rutte dat hij zich niets meer kan herinneren. Hij is onhandig geweest en hij probeert zich er nu uit te redden.”
Minister Bijleveld overleefde een motie van wantrouwen. (Foto: Pro Shots)
Oppositie zal geloofwaardigheid Rutte betwisten
De oppositie zal van het debat gebruikmaken om de geloofwaardigheid van Rutte in twijfel te trekken. De premier kon zich eerder ook al de dividendmemo’s niet herinneren en ook tijdens de politieke nasleep van de Teevendeal had zijn ministerie moeite bepaalde zaken terug te halen.
De premier worstelt met de stikstofproblematiek en verkondigde dat de verlaging van de maximumsnelheid van 130 kilometer per uur naar 100 de “grootste crisis” van zijn negenjarig premierschap was. Toch lijkt het erop dat zowel Rutte als Bijleveld, die twee weken geleden nog ternauwernood een motie van wantrouwen overleefde, door kunnen. VVD en CDA steunen hun bewindspersonen en coalitiepartners D66 en CU zijn niet van plan een eigen koers te varen.
Hoewel het kabinet twee weken geleden nog sprak over zeventig doden en nu schrijft dat een precies aantal niet is vast te stellen, vindt Segers (CU) dat de Kamerbrief van maandag “maximale helderheid” biedt. “Er is helderheid gekomen over wanneer de info is binnengekomen en wanneer dat met de minister-president is gedeeld.”
D66’er Jetten is kritisch en wil dat Defensie leert van de fouten door onder andere actiever te onderzoeken hoeveel burgerslachtoffers er zijn gevallen na een Nederlandse aanval, maar vindt niet dat de positie van Rutte of van Bijleveld ter discussie staat. “Het is duidelijk dat Nederland destijds onvoldoende heeft gedaan om de onderste steen boven te krijgen. Dit is een hele harde les voor Defensie.”
Hoewel aanvankelijk werd gesproken van 70 doden bij Nederlandse luchtaanvallen in Irak, valt de exacte hoeveelheid burgerslachtoffers nog altijd niet vast te stellen. De Tweede Kamer debatteert woensdag over de kwestie. Ⓒ ANP
Telegraaf 26.11.2019 De Tweede Kamer debatteert woensdag met premier Rutte en minister Bijleveld (Defensie) over burgerslachtoffers die in de strijd tegen IS vielen bij een luchtaanval van Nederlandse F-16’s in Irak. De coalitie lijkt vastbesloten de bewindslieden uit de wind te houden.
Voor partijleider Jetten van D66 hoeft de vertrouwensvraag niet meer op tafel te komen. „Die is bij het vorige debat al gesteld.” In dat debat was D66 van de coalitiepartijen nog het meest kritisch op het optreden van defensieminister Bijleveld. Nu lijkt de bewindsvrouw zich van bescherming verzekerd. De brief die Bijleveld maandagavond naar de Kamer stuurde is ook ’beter dan de vorige’.
Harde les
Wel blijft het een ’harde les’ dat er bij Defensie en de andere ministeries geen alarmbellen zijn gaan rinkelen toen het er op leek dat bij de Nederlandse luchtaanval van 2 op 3 juni 2015 op een bommenfabriek in het Iraakse Hawija burgerslachtoffers waren gevallen. Premier Rutte moet ’meer context’ schetsen, vindt Jetten.
Uit de nieuwe informatie blijkt dat behalve toenmalig minister Hennis ook ministers Van der Steur (Justitie) en Koenders (Buitenlandse Zaken) waren ingelicht over mogelijke burgerslachtoffers bij het bewuste bombardement. De informatie – grotere explosie dan verwacht, nader onderzoek nodig naar burgerslachtoffers – was met Ruttes ministerie Algemene Zaken gedeeld. Hennis had volgens haar eigen herinnering waarschijnlijk ook de premier mondeling van de bevindingen op de hoogte gesteld. Rutte sluit dat niet uit, maar kan zich het niet herinneren. Koenders herinnert het zich evenmin.
Hoewel aanvankelijk werd gesproken van zeventig doden, valt het exacte aantal burgerslachtoffers nog altijd niet vast te stellen. Evenmin is duidelijk geworden hoe het kon dat Hennis destijds de Kamer verkeerd heeft geïnformeerd over Iraakse burgerslachtoffers bij Nederlandse luchtaanvallen.
“Ik kan niet in iemands hoofd kijken”
„Dit schept voor mij maximale helderheid”, zegt CU-leider Segers. Zelf denkt hij dat hij het wel zou onthouden als hem was verteld van mogelijke slachtoffers. ,,Maar ik kan niet in iemands hoofd kijken.” Nu is het zaak ’lessen te trekken’.
Dat vindt CDA-Kamerlid Van Helvert ook. „Er is onder de vorige minister een grote fout gemaakt door de Kamer niet te informeren. Dat is onder deze minister ontdekt. Nu moeten we ervan leren en zorgen voor meer transparantie over militaire operaties.” Het uitgangspunt voor Bijleveld is nu anders dan bij het debat van twee weken geleden dat de bewindsvrouw met de hakken over de sloot overleefde. „Toen had ze twee uur de tijd om de feiten op een rij te zetten. Nu twee weken.”
De oppositie neemt geen genoegen met de uitleg van Bijleveld. GL-voorman Klaver gelooft er niks van dat premier Rutte van niks wist. „Zelfs ik krijg informatie mee uit buitenlandse kranten. Rutte heeft een heel leger ambtenaren om die informatie voor hem te verzamelen.” PVV-leider Wilders noemt de uitleg ’ongeloofwaardig’. Volgens SP-Kamerlid Karabulut heeft de minister alleen nog maar meer mist gecreëerd.
Verwarrend
PvdA-leider Asscher vindt de brief van Bijleveld een ’onbevredigend en verwarrend verhaal’. „We hebben tijdens het vorige debat het vertrouwen opgezegd in de minister. Dat is met deze brief niet hersteld. Aan de andere kant moet je je er ook bij neerleggen als zo’n motie van wantrouwen het niet haalt.” Volgens de vice-premier uit het vorige kabinet speelt bij de positie van de PvdA ’op geen enkele manier’ mee dat partijgenoot Koenders was ingelicht over mogelijke burgerdoden. Asscher gelooft Koenders dat hij er niks van wist.
AD 26.11.2019 Hoe kun je een melding over burgerdoden nou vergeten, zoals premier Rutte en oud-minister Koenders claimen? (Ervarings)deskundigen aan het woord over ‘oorlogsmist’, verhullende formuleringen en de feilbaarheid van ons geheugen. ‘Hòe je iets zegt, maakt veel uit’.
Voor oppositiepartijen is het compleet ongeloofwaardig: zowel premier Mark Rutte heeft – net als toenmalig minister Bert Koenders – ‘geen herinnering’ aan het gesprek waarin Defensieminister Jeanine Hennis aangaf dat een Nederlands bombardement in Hawija (Irak) op 4 juni 2015 veel meer schade veroorzaakte dan gepland.
,,De toon van de boodschap was niet alarmerend”, schreef haar opvolger Ank Bijleveld (CDA) maandagavond aan de Tweede Kamer. ,,Ze maakte feitelijk melding van een explosie (…) en dat nader onderzoek moest vaststellen of er burgerdoden gevallen waren.”
Rampzalig
Terwijl bij termen als bombardement, Irak en mogelijke burgerdoden toch alle alarmbellen af moeten gaan, zegt ook voormalig SP-Kamerlid Harry van Bommel, die jaren geleden al Kamervragen stelde over de kwestie: ,,De mogelijkheid van burgerslachtoffers is een rampzalig gegeven voor het kabinet: het is ondermijnend voor je draagvlak om een missie voort te zetten.”
Generaal-majoor buiten dienst Frank Van Kappen: ,,Als je iets op tafel krijgt met burgerslachtoffers is dat geen klein bier, volgens de procedures wordt dat gedeeld met de bazen van alle betrokken ministeries”, zegt de VVD-senator die in het verleden de VN-secretaris generaal adviseerde over vredesoperaties. Oud-Defensieminister Hans Hillen (CDA), op de vraag of hij een melding over burgerdoden zou onthouden: ,,Tuurlijk, je leeft heel erg mee.”
Hoe kan het dan dat Koenders en Rutte zich niks meer herinneren van zo’n letterlijk en figuurlijk explosieve mededeling? Is dat nu jaren later dan een gewiekste Haagse formulering om een kabinetscrisis te bezweren, of kan het zijn dat ze het daadwerkelijk niet meer weten?
Rechtspsycholoog Sophie van der Zee (Erasmus Universiteit Rotterdam) waarschuwt vooral dat we de vergeetachtigheid niet te makkelijk af moeten doen als functionele ‘Haagse amnesie’: ,,Je kijkt met kennis van nu terug. We weten nu van die waarschijnlijk 70 burgerdoden en zeggen dan: hoe kun je zoiets nou vergeten?
Maar in de wetenschap kennen we de term ‘hindsight bias’, de wijsheid achteraf. Op het moment dat je informatie hebt en de afloop nog niet kent, waardeer en taxeer je die anders. Zo verwijten we de kapitein van de Titanic dat hij ondanks de ijsbergen harder ging varen. Maar dat doen we omdat we weten dat het schip daardoor ten onder ging.”
Nog een voorbeeld: ,,Er is beroemd onderzoek naar de dood van een zwerver die overleed na een arrestatie op de stoep bij een Amsterdams politiebureau. Later is getuigen gevraagd of er sprake was van excessief geweld door de agenten.
De grote meerderheid zei: ja. Maar twee mensen waren milder, zij stelden dat er geen buitensporig geweld was toegepast. Wat bleek? Deze twee waren toeristen, zij wisten niet dat de zwerver uiteindelijk overleden was na de arrestatie. Zij redeneerden dus niet naar de uitkomst toe.”
Daarbij maakt het een enorm verschil wat er precies gemeld is, op welke toon, binnen welke context, zeggen Van der Zee, Hillen en Van Kappen: ,,Was het terloops”, zegt Van Kappen. ,,Of een uitgebreid schriftelijk verslag?” Hillen: ,,Vergeet niet dat het ministerschap een rollercoaster is, met de hele dag door zoveel informatie. En informatie over zulke zaken komt vaak druppelsgewijs binnen, uit verschillende bronnen, die elkaar soms ook tegenspreken.”
Van der Zee: ,,Stel dat toen tegen Rutte gezegd is: het bombardement is volgens plan uitgevoerd, het doel is uitgeschakeld, maar er is nog onduidelijkheid over mogelijke burgerdoden. Dan kan de boodschapper denken: ik heb het verteld, maar Rutte kan even goed denken: ik heb nooit meegekregen dat er zoveel burgerdoden gevallen zijn. In zekere zin hebben ze dan beiden gelijk.”
Daarom komt het er – ook in het debat vandaag –op aan hoe Hennis haar collega’s informeerde, welke woorden ze gebruikte, hoe uitgebreid het was. Iets dat oppositiepartijen exact zullen uitbenen. Daar moet ook duidelijkheid over komen, al is het maar om te voorkomen dat ambtenaren, adviseurs en ministers voortaan liever in vaagtaal communiceren, juist om latere politieke problemen te voorkomen onder het motto ‘wat niet weet, wat niet deert’. Van Bommel: ,,Je weet ook: hoe preciezer je het opschrijft, hoe pijnlijker het wordt.”
Telegraaf 26.11.2019 Niet alleen toenmalig defensieminister Hennis, maar ook haar collega’s van destijds, Koenders (Buitenlandse Zaken) en Van der Steur (Justitie), waren ervan op de hoogte dat er bij een Nederlandse luchtaanval in Irak mogelijk burgerdoden waren gevallen. Ook premier Rutte wist er vermoedelijk van.
Rutte en Koenders zijn zelfs door Hennis, zo herinnert zij zich, ook mondeling geïnformeerd over de luchtaanval van 3 op 4 juni 2015, waarbij een Nederlandse F-16 een fabriekje onder vuur nam waar IS autobommen produceerde. Hoewel de toon van Hennis ’niet alarmerend’ zou zijn geweest, vertelde ze hen wel van ’secundaire explosies’ in het fabriekje en dat nader onderzoek moest vaststellen of er burgerdoden waren gevallen. Zowel Koenders als Rutte zegt zich daar niks van te kunnen herinneren.
Een en ander blijkt uit nieuwe informatie die minister Bijleveld (Defensie) maandag in een uitgebreide brief aan de Tweede Kamer heeft gestuurd. Met het noemen van de premier en de andere ministers als ’medeweters’ bracht de CDA-bewindsvrouw zichzelf tijdens het debat van twee weken geleden in het nauw. Deze week moet zij andermaal verantwoording afleggen aan de Tweede Kamer, nu waarschijnlijk samen met de premier.
Herexamen Bijleveld
Tot op de dag van vandaag is nog steeds niet duidelijk hoeveel burgerslachtoffers er in 2015 in Irak door Nederlandse bommen zijn gevallen. En waarom tegenover de Kamer is ontkend dat er überhaupt burgers waren gedood door Nederlands toedoen, blijft nog even vaag.
Minister Ank Bijleveld bracht zichzelf in het nauw
Minister Ank Bijleveld (Defensie) moet het deze week allemaal toelichten als ze voor een herexamen naar de Tweede Kamer moet. Al komt ze beter beslagen ten ijs dan twee weken geleden, toen ze een motie van wantrouwen ternauwernood overleefde. Dat kwam onder meer doordat ze onduidelijk was over wat de andere ministers wisten die betrokken waren bij de militaire operatie tegen Islamitische Staat.
Nu blijkt dat behalve de toenmalige minister van Defensie ook de minister van Veiligheid en Justitie (Van der Steur) en Koenders (Buitenlandse Zaken) waren geïnformeerd. Ook premier Rutte had ’kennis kunnen nemen’ van het verslag van een ambtelijke stuurgroep die een dag na de aanslag bijeenkwam.
De club hoge ambtenaren stelde vast dat bij een door Nederland uitgevoerde aanval van de coalitie op een IS-autobommenfabriek in de buurt van Kirkuk ’secundaire ontploffingen’ waren geweest en dat er daardoor mogelijk burgerslachtoffers waren gevallen.
Een verslag van de bijeenkomst is naar de betrokken ministeries gestuurd, waaronder dat van premier Rutte. Toenmalig defensieminister Hennis herinnert zich dat ze de bevindingen ook persoonlijk heeft meegedeeld aan Koenders en Rutte, al zou de toon bij dat gesprek ’niet alarmerend’ zijn geweest. De twee heren herinneren zich er niets van.
Nog altijd is onduidelijk hoeveel burgerdoden er zijn gevallen bij de luchtaanval die Nederlandse F-16’s in de nacht van 2 op 3 juni uitvoerden in Hawija. „De uren en dagen na deze wapeninzet waren met veel onzekerheden omgeven.”
Geen verkeerde afwegingen
Ondanks de duisternis was het de jachtvliegers al duidelijk dat de explosies groter waren dan verwacht. Even later konden onderzoekers van het Amerikaanse legeronderdeel Centcom dat ook vaststellen, net als dat het aannemelijk was dat er burgers om het leven waren gekomen.
Van fouten in het uitkiezen van het doel was geen sprake, van verkeerde operationele afwegingen evenmin, concludeerden de Amerikanen, een conclusie die Defensie een jaar later ook trok. Maar waar in ambtelijk overleg werd verwezen naar een finaal oordeel, bleef dat van de Amerikanen uit, aangezien het finale rapport over de aanval nooit is verschenen.
’Ongeloofwaardig’
„De antwoorden van het kabinet zijn onthutsend en ongeloofwaardig”, reageert GroenLinks-leider Jesse Klaver. „Het is moeilijk te geloven dat de premier zich niets herinnert van een gesprek over burgerdoden door toedoen van het Nederlandse leger.” Het was GroenLinks dat bij het vorige debat de motie van wantrouwen tegen Bijleveld indiende.
NU 26.11.2019 Voormalig minister van Defensie Jeanine Hennis herinnert zich dat ze in 2015 “vermoedelijk” premier Mark Rutte mondeling heeft geïnformeerd over het bombardement in Hawija. Ook toenmalig minister Bert Koenders van Buitenlandse Zaken zou volgens haar zijn ingelicht.
Dat staat in een Kamerbrief van minister Ank Bijleveld van Defensie. Rutte en Koenders kunnen zich het gesprek niet herinneren, staat ook in de brief.
De minister-president heeft “geen herinnering aan een dergelijk gesprek’, maar “sluit ook niet uit dat dit gesprek heeft plaatsgevonden”.
Volgens Hennis heeft ze geen aantallen genoemd toen ze over het aantal burgerslachtoffers sprak. Ook zou “de toon van de boodschap niet alarmerend” zijn geweest.
Ze zou feitelijk hebben verteld dat er bij de aanval van Nederlandse F-16’s sprake was van secundaire explosies en dat onderzocht moest worden of er ook burgerdoden waren gevallen.
In de nacht van 2 op 3 juni 2015 werd in het Iraakse Hawija een bommenfabriek van Islamitische Staat (IS) geraakt door een bom die kort daarvoor was afgeworpen door een Nederlandse F-16. Er vielen zeker zeventig doden, onder wie een groot aantal burgerslachtoffers.
Premier Rutte zei begin november ook al dat hij zich niet kan herinneren of hij in 2015 is geïnformeerd over de Nederlandse luchtaanval waarbij burgers om het leven kwamen.
Woensdag debatteert de Tweede Kamer met minister Bijleveld over de luchtaanval. Mogelijk is Rutte daar ook bij aanwezig.
Elsevier 26.11.2019 Premier Mark Rutte (VVD) is ‘vermoedelijk’ geïnformeerd over mogelijke burgerdoden bij het bombardement op een IS-bommenfabriek in de Iraakse stad Hawija in 2015. Dat blijkt uit een brief die minister van Defensie Ank Bijleveld (CDA) maandagavond naar de Tweede Kamer stuurde. Ex-minister Bert Koenders (PvdA, Buitenlandse Zaken) wist er volgens de brief zeker van, maar zegt net als Rutte dat hij van niets wist.
‘Vermoedelijk’ heeft toenmalig minister van Defensie Jeanine Hennis (VVD) in juni 2015 Rutte mondeling op de hoogte gesteld van het Nederlandse bombardement op Hawija, schrijft Bijleveld. In het gesprek zou de voormalige bewindsvrouw, die nu de hoogste vertegenwoordiger is van de Verenigde Naties in Irak, de premier hebben laten weten dat meer onderzoek nodig was om vast te stellen of er burgerslachtoffers waren gevallen.
‘De minister-president heeft geen herinnering aan een dergelijk gesprek, maar sluit ook niet uit dat dit heeft plaatsgevonden,’ schrijft minister Bijleveld in de brief. ‘Er staat mij niets van bij,’ zei Rutte begin deze maand al, nadat de CDA-minister het ‘aannemelijk’ had genoemd dat andere ministers van de burgerdoden op de hoogte waren. Toch sloot de premier niet bij voorbaat uit dat het hem of zijn ambtenaren destijds wel ter ore is gekomen.
Opmerkelijk is dat Koenders er in tegenstelling tot Rutte wel stellig over was dat hij van niets wist: ‘Ik kan me er niets van herinneren. Ik ben er absoluut niet over ingelicht,’ zei de PvdA’er begin deze maand. ‘Als je het over dit soort aantallen slachtoffers hebt, vergeet je dat niet. Dat zou alle alarmbellen af doen gaan.’ Hennis heeft daarentegen gezegd dat ze ‘de toenmalige minister van Buitenlandse Zaken mondeling heeft geïnformeerd’.
Toon Hennis was ‘niet alarmerend’, geen aantallen doden genoemd
De toon van Hennis was echter ‘niet alarmerend’ en er zijn geen aantallen burgerslachtoffers genoemd, zei de toenmalige VVD-minister, die alleen ‘feitelijk melding maakte van een secundaire explosie na inzet van Nederlandse F-16’s, de oorzaak van de explosies, en dat nader onderzoek moest vaststellen of er burgerdoden zouden zijn gevallen’. Dat is te lezen in de brief van Bijleveld, die bevestigt dat Rutte niet uitsluit dat het gesprek heeft plaatsgevonden, en dat Koenders volhoudt dat hij er niet over is geïnformeerd.
Vaststaat dat ambtenaren van betrokken ministeries (de zogeheten Stuurgroep Missies en Operaties) een dag na de aanval, op 4 juni, hebben gesproken over de gebeurtenis. In het overleg werd de mogelijkheid genoemd van eventuele burgerdoden, maar een concreet aantal werd niet genoemd. Daarna is bijna een jaar niet over de luchtaanval gesproken in de stuurgroep of bij ander overleg tussen ministeries, schrijft Bijleveld.
De minister geeft er in haar brief geen duidelijkheid over waarom haar voorganger Hennis in 2015, enkele weken na de aanval, de Tweede Kamer niet juist heeft geïnformeerd. De VVD-bewindsvrouw zei destijds dat er geen burgerdoden waren gevallen. Kort na de aanval verschenen al berichten, waaronder van persbureau Reuters, waarin sprake was van ongeveer zeventig burgerdoden.
‘In de Nederlandse media is destijds niet bericht over de aanval,’ schrijft Bijleveld in haar brief. ‘Tegelijkertijd was er in deze periode sprake van ISIS-propaganda die volledig gericht was op het in diskrediet brengen van de acties van de anti-ISIS coalitie, zoals de wapeninzet in Hawija.’ Pas vorige maand maakten Nederlandse media (Nieuwsuur en NRC) voor het eerst melding van burgerslachtoffers bij de aanval op de bommenfabriek van terreurgroep Islamitische Staat.
Op dinsdag 6 november debatteerde Bijleveld met de Tweede Kamer over de kwestie. Bijna de voltallige oppositie zegde het vertrouwen in de minister toen op, maar SGP en onafhankelijk Kamerlid Wybren van Haga stemden net als de coalitiepartijen tegen een motie van wantrouwen. Die overleefde Bijleveld, die haar ‘oprechte excuses’ aanbood voor het verkeerd informeren van de Kamer. De minister is ook politiek verantwoordelijk voor het handelen van haar voorganger.
‘Woordje “vermoedelijk” duidt erop dat Hennis aan het gissen is’
‘Het woordje “vermoedelijk” duidt er al op dat ze zelf eigenlijk min of meer aan het gissen is hoe het is gegaan,’ zei Elsevier Weekblad-redacteur Carla Joosten in Den Haag dinsdagochtend in redioprogramma Goedemorgen Nederland van WNL over de verklaringen van oud-minister Hennis. Volgens Joosten ‘dekt hij [premier Rutte] zichzelf al helemaal in’ door te zeggen dat hij geen herinnering heeft aan een gesprek over burgerdoden, maar tegelijk niet uit te sluiten dat het hem wel is verteld. ‘Dit kennen we van hem natuurlijk heel goed. “Ik heb daar geen actieve herinnering aan.” Dat is toch een beetje een ijkzin van hem.’
Volgens Joosten gaat minister Bijleveld woensdag, wanneer de kwestie in de Tweede Kamer opnieuw wordt besproken, wederom een moeilijk debat tegemoet. ‘Ze zal weer excuses moeten maken, van “misschien heb ik dingen te hard gezegd, het blijkt toch allemaal wat vager te zijn gegaan”, want dat is eigenlijk de kern van deze brief.’ Ook vindt de EW-redacteur het opmerkelijk dat Koenders – van wie Hennis zeker wist dat ze hem over mogelijke burgerdoden had gesproken – blijft volhouden dat hij niet op de hoogte is gebracht. ‘Dat werkt dan ook weer een beetje ten positieve van Rutte, want hij is niet de enige die het zich niet herinnert.’
Tweede Kamerlid Jan Paternotte van coalitiepartij D66 zegt dat ‘dit allemaal voorkomen had kunnen worden’ als het ministerie van Defensie duidelijker en transparanter had gecommuniceerd: ‘Als we met elkaar de afspraak hadden van, zodra het kan, zodra het veilig is, breng je gewoon alle informatie naar buiten over zo’n militaire missie waar je gebombardeerd hebt en ook als er eventuele slachtoffers zijn.’ De minister van Defensie heeft in haar brief al beloofd in de toekomst de Tweede Kamer sneller te informeren over burgerslachtoffers die vallen door Nederlandse militaire acties. Dat zal ‘standaard en zo snel mogelijk vertrouwelijk’ gebeuren.
Oppositie niet overtuigd: ‘Wie gelooft Rutte nog?’
Gezien de reacties op Twitter zijn de oppositiepartijen van links tot rechts niet overtuigd door de brief. Velen trekken de verklaringen van Bijleveld, Hennis en Rutte in twijfel. Een selectie van de tweets:
GroenLinks-fractievoorzitter Jesse Klaver vindt het ‘ongeloofwaardig’ dat Rutte zich niets herinnert, en vraagt zich af of er ‘dan niemand is die de premier daarover informeert’:
Jesse Klaver
✔@jesseklaver
Ongeloofwaardig dat @MinPres zich niets herinnert van een gesprek over burgerdoden door toedoen van het Nederlandse leger.
In de Kamerbrief staat verder dat de minister-president ‘geen herinnering heeft aan een dergelijk gesprek’. https://www.rtlnieuws.nl/nieuws/politiek/artikel/4933821/hawijapremier-rutte-vermoedelijk-mondeling-geinformeerd-over … 197
Volgens SP-Kamerlid Sadet Karabulut is het ‘niet te geloven’ dat Rutte en Koenders ‘hun herinneringen “kwijt” zijn’, en ‘is gelogen tegen de Tweede Kamer’. Tevens denkt ze dat het ‘nooit de bedoeling’ was om het parlement de waarheid te vertellen:
Het is niet te geloven dat de minister-president en minister van Buitenlandse Zaken hun herinneringen ‘kwijt’ zijn. Het is onacceptabel dat niemand heeft gevraagd en laten onderzoeken burgerslachtoffers. Ook niet na een heftige explosie. Wel is gelogen tegen de Tweede Kamer.
Sadet Karabulut
✔@SadetKarabulut
En voor alle duidelijkheid en tegen alle spin in. Ze hadden het kunnen en moeten weten. Alleen al de SP fractie heeft bijna twintig keer vragen gesteld over burgerslachtoffers. Maar het was nooit de bedoeling ons de waarheid te vertellen. Tot op de dag van vandaag. Dat kan niet. 28
Henk Krol (50PLUS) spreekt van ‘het haperende geheugen van de minister-president’:
Henk Krol
✔@HenkKrol
De – in mijn ogen – belangrijkste passage uit de zojuist verzonden brief aan de Kamer van minister Bijleveld over het haperende geheugen van de minister-president.
Brief kabinet over #burgerslachtoffers in #Irak: zowel premier Rutte als toenmalig minister Koenders hebben “geen herinneringen” aan gesprek met minister Hennis over bombardement in #Hawija.
NRC 26.11.2019 Na het bombardement op de Irakese stad Hawija in 2015 waren er aanwijzingen dat er veel burgerdoden te betreuren waren. Bewindslieden toonden weinig belangstelling.
Kon men het weten? En zo ja, wilde men het weten? Deze twee vragen rijzen bij lezing van het nieuwste feitenrelaas van minister Ank Bijleveld (Defensie, CDA) over de bloedige gevolgen van de Nederlandse luchtaanval op Hawija, op 3 juni 2015.
Bij de aanval vonden 70 burgers de dood, zo bevestigde het Amerikaans opperbevel Centcom in december 2018 aan NRC en NOS, die de aanval samen onderzochten. Onder hen waren 22 vrouwen en 26 kinderen, berichtte NGO Airwars al eerder op basis van ooggetuigeverslagen.
Ja, men kon snel na de aanval al het nodige weten, blijkt uit het relaas van Bijleveld maandagavond. Immers, er waren vanuit de lucht wel veel verwoeste woonhuizen na het bombardement te zien. Op 7 juni 2015 ging een officier naar het hoofdkwartier van de internationale coalitie in Qatar, en hoorde daar meer details over de schade.
Op 4 november 2019, onlangs dus, was Bijleveld nog stelliger en concreter. Uit haar brief aan de Tweede Kamer van toen bleek dat in militaire kring al snel bekend was dat de cirkel van vernietiging in Hawija veel wijder was dan waarmee de coalitie bij de planning rekening had gehouden.
„Uit ons eigen Battle Damage Assesment (BDA) bleek direct dat er sprake was van onbedoelde nevenschade”. Een eerste rapport van de Amerikanen dat Defensie op 15 juni 2015 ontving, noemde burgerslachtoffers „geloofwaardig”.
Haar voorganger, Jeanine Hennis (VVD), had daarom de Kamer verkeerd ingelicht, aldus Bijleveld. Hennis schreef op 24 juni 2015 dat „voor zover bekend” er geen burgerslachtoffers waren gevallen bij Nederlandse bombardementen. „Dat was fout”, zei Bijleveld daarover toen.
NRC en NOS stuitten bij hun eigen onderzoek ook op veel aanwijzingen dat al vroeg duidelijk was dat er veel burgerslachtoffers waren. Op 4 juni meldde Reuters al de mogelijkheid van burgerslachtoffers, mede op basis van uitlatingen van ‘veiligheidsfunctionarissen’.
„Een luchtaanval van de door de VS geleide coalitie heeft een hele wijk platgelegd in een Noord-Irakese stad die wordt gecontroleerd door militanten van IS. Tientallen mensen werden gedood, inclusief burgers, zeiden getuigen en veiligheidsfunctionarissen.”
Er werd vooral veel afgewacht
Commandant John Hesterman van de luchtoperaties tegen IS kondigde op 5 juni een onderzoek aan, zoals gebruikelijk bij aanwijzingen van burgerslachtoffers. Een paar weken later, op 24 juni, zei Pentagon-woordvoerder Steve Warren dat een onderzoek was begonnen, nadat eerdere aanwijzingen „geloofwaardig”, waren gebleken.
Als men in de junidagen van 2015 stevige aanwijzingen had dat het beleid van Nederland – geen burgerslachtoffers, in elk geval zo min mogelijk – in Hawija op een fiasco was uitgelopen, wilde men dat dan wel weten? Voor wie de brief van Bijleveld leest, lijkt het antwoord nee.
In de maanden en jaren na die junimaand 2015, werd vooral veel afgewacht in Den Haag: op nadere rapporten van het Amerikaans opperbevel, op eigen onderzoeken, eerst van Defensie, later van het Openbaar Ministerie. Niemand uit het kabinet toonde indringende belangstelling. Hennis niet als eerst verantwoordelijke minister. Premier Mark Rutte niet als coördinator van het regeringsbeleid; hij werd slechts summier geïnformeerd.
En Bert Koenders als minister van Buitenlandse Zaken (PvdA) en eerste ondertekenaar van brieven over de voortgang van de F-16-missie tegen IS, evenmin. Informatie van het Rode Kruis aan de Nederlandse ambassade in Bagdad over burgerdoden in onder meer Hawija, is geen aanleiding voor een actievere houding van ‘BuZa’.
De patronen die minister Bijleveld maandagavond schetst, herinneren enigszins aan een ander drama met honderd keer zoveel burgerdoden, de val van Srebrenica in 1995. De parlementaire enquête-commissie die het Srebrenica-drama met 7.000 slachtoffers onderzocht, sprak in 2002 over „onwil” van ambtenaren en militairen om actief op zoek te gaan naar onwelkome informatie die haaks stond op heersende veronderstellingen. Toenmalig NIOD-directeur Hans Blom had het over „het gebrek aan goede wil om uit eigen initiatief te zorgen dat de minister zo goed mogelijk werd geïnformeerd”.
Zeventien jaar later zijn er opnieuw aanwijzingen voor zo’n gebrek aan wil – nu ook van politici – om onwelkome informatie op de agenda te krijgen. Als mogelijke verklaring spelen ten minste drie fenomenen een rol: de onvolledigheid en dubbelzinnigheid van de informatie die juni 2015 voorhanden was, de manier waarop informatiestromen functioneren, en de fase van de oorlog tegen IS in 2015.
Daags na de aanval op Hawija zei de Amerikaanse commandant John Hesterman tijdens een persconferentie dat er „geen bewijzen” waren van burgerslachtoffers, wel aanwijzingen. Zijn staf beschikte wel over (lucht-)beelden van ingestorte en weggevaagde huizen en gebouwen. Het bergen van lichamen in de puinhopen, het identificeren van slachtoffers, het onderscheiden van IS-strijders (vrijwel altijd in burger) en ‘non-combattanten’, het was allemaal onmogelijk.
Verder was in die in juni-dagen vooral tevredenheid over het uitschakelen van de bommenfabriek van IS. Een belangrijk militair doelwit, vlak bij de frontlijn richting de stad Kirkuk, was ermee uitgeschakeld. De berichten in Irak daarover waren „positief”, schrijft Bijleveld in haar brief.
Slecht nieuws is onwelkom
Voor ambtenaren zijn voorlopigheden en dubbelzinnigheden aanleiding om ‘nader onderzoek’ af te wachten. „Onrijpheid” van informatie, noemt oud-minister Ed van Thijn dat in zijn boek De Informatie-paradox (2004). Hij somt daarin maar liefst dertig „dwingende, legitieme redenen” voor ambtenaren om „de minister (nog) niet te informeren”.
Behalve onrijp geachte informatie gaat het om zaken als ‘gedoebeperking’, ‘onwelkome boodschap’, ‘slecht nieuws schaadt de eigen organisatie’, ‘collegialiteit’ (geen ‘matennaaien”) , ‘informatie is te vertrouwelijk voor derden’, en ‘strijdigheid met het belang van de staat’.
Veel van dit alles kan een rol hebben gespeeld in de Hawija-casus. De eerste drie hebben te maken met het slechte nieuws over de vele burgerslachtoffers waarop niemand zat te wachten.
De collegialiteit speelt vooral in situaties waarbij meerdere departementen zijn betrokken en men elkaar tegenkomt in interdepartementale werkgroepen, zoals de Stuurgroep Missies en Operaties. De laatste twee factoren hebben te maken met de geclassificeerde informatie. Verspreiding van die informatie kan uitlekken en de vijand in de kaart spelen.
De fase van de oorlog tegen IS, anno 2015, stimuleerde evenmin het actief informeren naar een mogelijk bloedbad door een Nederlandse bom. Die oorlog kwam dichtbij door een reeks terreuraanslagen. Bijleveld refereert eraan in haar nieuwste brief. In zo’ n situatie worden burgerdoden anders gewogen dan nu.
Het oersterke geloof in hightech-bommen, speelde daarbij ook een rol. In een Kamerdebat, eind juni 2015, zei toenmalig minister Hennis: „Het is zo precies. Het is niet zo dat je gelijk een complete wijk of regio platlegt. Dat komt door die smart weapons waarover ik net sprak.” In augustus 2015 had de coalitie na 5.000 bombardementen twee burgerdoden toegegeven.
Ook bij de media, steeds bepalender voor de ambtelijk-politieke agenda in Den Haag, was er geen grote aandacht voor het onderwerp burgerdoden. De aanval op Hawija werd in Nederlandse media niet gemeld, stelt Bijleveld vast. Burgerdoden werden voor journalisten pas later in de oorlog tegen IS een groot issue.
Later deze week buigt de Tweede Kamer zich opnieuw over ‘Hawija’. Hoeveel begrip Kamerleden willen opbrengen voor de historische context en ambtelijke gedragingen van destijds, zal dan blijken.
Tijdens een eerder debat over Hawija wees de minister naar andere ministeries, die waarschijnlijk ook van de zaak geweten hadden.Beeld ANP
Trouw 25.11.2019 Het was nooit duidelijk hoeveel doden er precies zijn gevallen, zegt Defensie nu over het bombardement in Irak.
Defensieminister Ank Bijleveld moet de klappen opvangen rond de vraag welke bewindspersonen in juni 2015 wisten van burgerdoden bij een bombardement in het Irakese Hawija. Het Kamerdebat hierover vindt vermoedelijk woensdag plaats.
De minister stuurde maandagavond een uitgebreide brief naar de Kamer. Daarin probeert ze een antwoord te geven op vragen rond haar bewering van drie weken geleden dat het ‘aannemelijk’ was dat andere betrokken ministeries destijds door Defensie op de hoogte waren gesteld.
Die maand loog toenmalig defensieminister Jeanine Hennis tot tweemaal toe tegen de Kamer over een Nederlandse rol bij burgerdoden, door iedere betrokkenheid te ontkennen. Door de formulering van Bijleveld rees de vraag wat premier Mark Rutte al die tijd wist.
Bijleveld schrijft nu dat het nooit duidelijk is geweest hoeveel burgerdoden er precies in Hawija zijn gevallen. In de bewuste nacht van 2 op 3 juni konden de Nederlandse gevechtspiloten niet vaststellen wat de precieze gevolgen waren toen hun aanval op een bommenfabriek in het gebied van Islamitische Staat tot een veel grotere ontploffing leidde dan verwacht. Ook een eerste Nederlands onderzoek bracht op 9 juni geen helderheid, evenmin als een eerste Amerikaans onderzoek van 15 juni.
Omdat het allemaal niet precies duidelijk was, is er op 4 juni in een overleg tussen hoge ambtenaren van verschillende ministeries niet gesproken over aantallen burgerdoden. Wel meldde Defensie dat er meer schade was dan verwacht en dat de mogelijkheid van burgerdoden onderzocht werd.
Vergaloppeerd
Na het overleg bracht een ambtenaar van buitenlandse zaken minister Bert Koenders schriftelijk op de hoogte. Premier Mark Rutte kreeg nog niets te horen, want zijn vertegenwoordiger was die dag niet bij het overleg.
Hennis heeft ergens in juni wel aan Koenders, en naar zij zich herinnert vermoedelijk ook aan Rutte, over mogelijke burgerdoden verteld. Haar toon was ‘niet alarmistisch’, en Koenders en Rutte herinneren zich de gesprekken niet meer.
Als de nieuwe uitleg klopt, heeft Bijleveld zich in het vorige debat over Hawija vergaloppeerd. Toen zei ze dat aan Hennis op 9 juni is verteld dat er ‘veel meer nevenschade’ was dan verwacht, en ‘dat er waarschijnlijk ook veel burgerslachtoffers bij waren gevallen’.
In de brief van maandag betoogt Bijleveld juist dat nooit duidelijk is geworden hoeveel burgerslachtoffers er zijn gevallen, omdat Nederland en de VS dit niet ter plaatse konden controleren.
Een ander open einde is de boodschap van Defensie tijdens het overleg met andere departementen op 4 juni. Daarin werd volgens de brief van maandag summier verteld dat na het bombardement springstof in de fabriek tot ontploffing kwam, en dat in Irakese media ‘de mogelijkheid van eventuele burgerslachtoffers werd genoemd’.
Defensie had destijds echter ook informatie uit eigen hand, zo valt op een andere pagina te lezen. Al tijdens de aanval ‘was het voor de vliegers duidelijk dat de secundaire explosies veel groter waren dan verwacht en dat sprake was van aanzienlijke schade aan diverse gebouwen’.
De nieuwe lezing maakt het verklaarbaar dat Rutte zich niets meer kan herinneren van mogelijke burgerdoden, maar brengt Bijleveld juist in de problemen. Als zij drie weken geleden in de Kamer een ander beeld schetste dan nu uit haar brief naar voren komt, is de vraag wanneer de Kamer haar nog moet geloven.
Loodzwaar debat
De minister wacht dan ook een loodzwaar debat. Drie weken geleden raakte ze tijdens het eerste debat over Hawija al politiek beschadigd. Vrijwel de gehele oppositie steunde toen een motie van wantrouwen tegen de minister.
Ook is Bijleveld politiek verantwoordelijk voor het feit dat de informatie die Defensie op 4 juni met andere ministeries deelde, een veel vager beeld geeft van de gebeurtenissen rond Hawija dan dat men blijkens de meldingen van de eigen piloten vermoedde. Bijleveld zal de Kamer nu moeten overtuigen dat zij de juiste persoon is om deze informatievoorziening in de toekomst te verbeteren.
Daarbij zal vermoedelijk ook een nieuw onderzoek naar Hawija discussiepunt worden. Want naar nu blijkt is er tot en met 2016 wel onderzoek gedaan door de Amerikaanse krijgsmacht, maar heeft dat alleen voorlopige bevindingen opgeleverd. “Recente navraag leert dat er inderdaad nooit een finaal rapport, oftewel Closure Report, is opgemaakt.”
Lees ook: De feiten over Hawija zijn nog steeds niet boven water
De minister van defensie en verschillende ministeries zijn druk op zoek naar documenten over het bombardement in Hawija, Irak. De Tweede Kamer raakt geïrriteerd. ‘Bizar hoeveel tijd ze hiervoor nodig hebben, deze zaak stinkt.’
Waarom de gehavende minister Bijleveld toch mag blijven
Minister Ank Bijleveld (Defensie) en kolonel-vlieger Peter Tankink (directie Operaties) tijdens een persconferentie over een aanval van een Nederlandse F-16 op een autobommenfabriek van IS in het Iraakse Hawija in 2015.Beeld ANP
VK 25.11.2019 Het ministerie van Defensie sloeg nooit groot alarm, ook niet intern, over de gevolgen van de luchtaanval op Hawija in juni 2015. Het informeerde andere betrokken ministeries langs de gebruikelijke ambtelijke kanalen, maar in algemene bewoordingen.
Toenmalig minister Jeanine Hennis herinnert zich dat ze ‘vermoedelijk’ premier Mark Rutte mondeling heeft ingelicht in juni 2015, ook op een ‘niet alarmerende toon’.
Rutte ‘heeft geen herinnering aan een dergelijk gesprek, maar sluit ook niet uit dat dit heeft plaatsgevonden’. Dat blijkt uit een brief die minister van Defensie Ank Bijleveld maandagavond naar de Tweede Kamer heeft gestuurd, mede namens de premier en de ministers van Buitenlandse Zaken, Buitenlandse Handel en Justitie.
Naar de brief werd met spanning uitgekeken, vooral toen premier Rutte en de twee PvdA-ministers van Buitenlandse Zaken van destijds, Bert Koenders en Lilianne Ploumen, verklaarden zich niet te herinneren over het voorval ingelicht te zijn.
De brief bevat tussen de regels door wel een verklaring voor het formeel delen van informatie met andere ministeries, wat keurig gebeurd is (al was Algemene Zaken niet aanwezig bij de eerste briefing hierover op 4 juni 2015) en het feit dat er niemand op aansloeg.
Daarbij helpt een cruciaal zinnetje in Bijlevelds brief, dat verschillende keren terugkeert: ‘Aantallen mogelijke burgerslachtoffers zijn daarbij niet genoemd, aangezien deze niet konden worden vastgesteld.’
De verklaring zit dus in het verschil tussen enerzijds de alarmerende open rapportages in buitenlandse media (Nederlandse media schreven niet over Hawija) en door ngo’s over grote, maar sterk wisselende en onbevestigde aantallen doden; en anderzijds ‘ambtelijk aanvaarde, want bevestigde doden’.
Vertrouwelijke lijst
Wat betreft de eerste categorie waren er direct nieuwsberichten van Reuters, Al Jazeera en uit de Iraakse pers. In augustus 2015 gaf het Internationale Rode Kruis aan Buitenlandse Zaken een vertrouwelijke lijst van onbevestigde gevallen van burgerslachtoffers, waaronder een aanval op Hawija op 4 juni, waarbij naar verluidt 170 burgers waren gedood en honderden anderen verwond.
‘Het was niet duidelijk of dezelfde aanval werd bedoeld als Nederlandse wapeninzet in Hawija in de nacht van 2 op 3 juni’, meldt de brief. Een rapport van de ngo Airwars uit die tijd gaf aan dat dat naar verluidt 70 burgers waren gedood, ‘maar maakt ook melding van berichtgeving die sprak over 150 burgerslachtoffers’.
Officieel echter was er geen duidelijkheid over aantallen doden – en die zou ook, tot de dag van vandaag, nooit komen. Er was het bericht van 15 juni 2015 van het Amerikaanse hoofdkwartier van de anti-IS-coalitie, Centcom, dat het ‘geloofwaardig’ achtte dat er burgerslachtoffers waren gevallen, maar dat niet kon verifiëren of falsifiëren. In een later rapport noemde Centcom het ‘waarschijnlijk’ dat er burgerdoden waren gevallen. Een uiteindelijk rapport is er nooit gekomen.
Doordat in de officiële communicatie van Defensie – klaarblijkelijk ook tussen de departementen – de voorzichtige lijn werd gehandhaafd dat er ‘mogelijk’ of ‘waarschijnlijk’ burgerdoden waren gevallen, zonder context te geven over de onbevestigde berichten dat het ging om tientallen burgerdoden, konden de gevolgen van de luchtaanval op Hawija jarenlang onder de radar blijven.
Onderwijl werden alle betrokken partijen formeel wel op de hoogte gesteld en kon het OM ook onderzoek doen en concluderen dat er geen aanleiding was tot vervolgonderzoek. Ambtelijk klopte alles dus wellicht, maar deze week zal de Tweede Kamer zich in een debat uitspreken over de vraag of ze vindt dat politiek ook alles klopt.
RO 25.11.2019 Minister Ank Bijleveld heeft de Tweede Kamer vandaag geïnformeerd over hoe de informatie over de wapeninzet in Hawija met de verschillende ministeries is gedeeld. De minister schrijft verder namens de minister-president en de betrokken ministers hoe Defensie in de toekomst transparanter kan zijn over de gevolgen van de Nederlandse inzet en wat kan worden gedaan met de afhandeling van eventuele schade.
Daarnaast heeft de minister van Defensie antwoorden op Kamervragen van de Tweede Kamerleden Diks (GroenLinks) en Karabulut (SP) naar de Kamer gestuurd.
De Tweede kamer heeft aangegeven snel na het ontvangen van de brief een debat te willen met de minister-president en minister van Defensie Bijleveld.
NU 25.11.2019 Voormalig minister van Defensie Jeanine Hennis herinnert zich dat ze in 2015 “vermoedelijk” premier Mark Rutte mondeling heeft geïnformeerd over het bombardement in Hawija. Ook toenmalig minister Bert Koenders van Buitenlandse Zaken zou volgens haar zijn ingelicht.
Dat staat in een Kamerbrief van minister Ank Bijleveld van Defensie. Rutte en Koenders kunnen zich het gesprek niet herinneren, staat ook in de brief.
De minister-president heeft “geen herinnering heeft aan een dergelijk gesprek’, maar “sluit ook niet uit dat dit gesprek heeft plaatsgevonden”.
Volgens Hennis heeft ze geen aantallen genoemd toen ze over het aantal burgerslachtoffers sprak. Ook zou “de toon van de boodschap niet alarmerend” zijn geweest.
Ze zou feitelijk hebben verteld dat er bij de aanval van Nederlandse F-16’s sprake was van secundaire explosies en dat onderzocht moest worden of er ook burgerdoden waren gevallen.
In de nacht van 2 op 3 juni 2015 werd in het Iraakse Hawija een bommenfabriek van Islamitische Staat (IS) geraakt door een bom die kort daarvoor was afgeworpen door een Nederlandse F-16. Er vielen zeker zeventig doden, onder wie een groot aantal burgerslachtoffers.
Premier Rutte zei begin november ook al dat hij zich niet kan herinneren of hij in 2015 is geïnformeerd over de Nederlandse luchtaanval waarbij burgers om het leven kwamen.
Woensdag debatteert de Tweede Kamer met minister Bijleveld over de luchtaanval. Mogelijk is Rutte daar ook bij aanwezig.
NOS 25.11.2019 Oud-minister Hennis van Defensie zegt dat ze in 2015 haar collega Koenders van Buitenlandse Zaken mondeling heeft geïnformeerd over mogelijke burgerdoden in Irak, en vermoedelijk ook premier Rutte. Ze heeft daarbij geen aantallen slachtoffers genoemd, staat in een brief van minister Bijleveld van Defensie aan de Tweede Kamer.
Zowel Koenders als Rutte zegt zich niets te kunnen herinneren van dat gesprek. Maar Rutte sluit niet uit dat het toch heeft plaatsgevonden. Volgens Hennis was haar boodschap “niet alarmerend van toon”. Ze heeft feitelijk verteld dat er bij de aanval van Nederlandse F16’s op een bommenfabriek in Hawija sprake was van secundaire explosies, en dat nader onderzoek moest vaststellen of er burgerdoden waren gevallen.
Bij de aanval, op 3 juni 2015, hebben zo’n 70 onschuldige burgers het leven verloren. Die getallen gingen al snel na het bombardement rond, maar volgens Bijleveld was er in die eerste tijd nog heel veel onduidelijk en moest nader onderzoek duidelijkheid brengen.
Wie wist wat, op welk moment
Deze week, vermoedelijk woensdag, debatteert de Tweede Kamer opnieuw over de gang van zaken rond het bombardement en de burgerdoden. De Kamer wil precies weten wie er op welk moment op de hoogte was dat er mogelijk burgerdoden waren gevallen. De Kamer werd daarover officieel pas vorige maand, ruim vier jaar na dato, op de hoogte gebracht. Dat gebeurde na publicaties van de NOS en NRC Handelsblad.
In de brief die Bijleveld vanavond naar de Kamer stuurde staat dat een groep ambtenaren van verschillende ministeries al op 4 juni, een dag na de aanval, over de actie heeft gesproken. Daarbij is ook gemeld dat er in de Iraakse pers de mogelijkheid van burgerdoden werd gemeld. Het ministerie van Algemene Zaken was bij die bespreking niet aanwezig, maar heeft er achteraf wel kennis van kunnen nemen via de besluitenlijst.
Toch zei toenmalig minister Hennis eind juni 2015 tot twee keer toe tegen de Kamer dat er voor zover bekend geen burgerslachtoffers waren gevallen. Omdat de Kamer dus onjuist geïnformeerd was, kreeg huidig minister Bijleveld begin deze maand een motie van wantrouwen gepresenteerd door GroenLinks. Die motie werd gesteund door bijna de hele oppositie.
Eerder vertrouwelijk informeren
Bijleveld zal met terugwerkende kracht een overzicht geven van alle Nederlandse acties in Irak tussen 2014 en 2018. Dan gaat het om het aantal missies, de locaties, wat voor doel er was en welke wapens zijn gebruikt.
Om in de toekomst onduidelijkheid te voorkomen, wil de minister voortaan de Kamer zo snel mogelijk vertrouwelijk informeren over mogelijke burgerslachtoffers die door Nederlandse wapens zijn veroorzaakt.
Telegraaf 25.11.2019 Minister Jeanine Hennis van Defensie heeft in juni 2015 “vermoedelijk” premier Mark Rutte mondeling op de hoogte gesteld van de Nederlandse luchtaanval op Hawija in Irak en daarbij gezegd dat nader onderzoek nodig was om vast te stellen of er burgerslachtoffers waren gevallen.
“De minister-president heeft geen herinnering aan een dergelijk gesprek, maar sluit ook niet uit dat dit heeft plaatsgevonden”, schrijft minister Ank Bijleveld (Defensie) aan de Tweede Kamer.
Hennis is wel zeker toenmalig minister Bert Koenders (Buitenlandse Zaken) op de hoogte te hebben gesteld. Volgens Hennis was “de toon van de boodschap niet alarmerend” en zijn er geen aantallen burgerdoden genoemd. Koenders heeft ook geen herinnering aan een dergelijk gesprek.
Onjuist geïnformeerd
Bij de luchtaanval vielen veel doden maar het exacte aantal is niet vast te stellen, aldus Bijleveld. Het zou om vele tientallen doden gaan waaronder burgers. Een dag de aanval repten internationale media over zeventig doden.
Hennis informeerde enkele weken later de Kamer onjuist over de kwestie door te melden dat er geen doden waren door Nederlandse acties in Irak. Daarmee was de Kamer onjuist geïnformeerd. Bijleveld hoorde dat pas begin deze maand.
In debat
Ze liet de Kamer weten dat het “aannemelijk” was dat meer bewindslieden in 2015 op de hoogte waren gesteld onder wie de premier. Daar wilde de Kamer toen het naadje van de kous van weten. Tijdens een debat over de kwestie zegde bijna de hele oppositie het vertrouwen in Bijleveld op.
De Kamer gaat zoals het zich nu laat aanzien woensdag 27.11.2019 in debat met Rutte en Bijleveld over de zaak.
Premier Rutte en toenmalig minister Hennis tijdens een persconferentie in 2017. Ⓒ ANP
Telegraaf 25.11.2019 Niet alleen toenmalig defensieminister Hennis, maar ook haar collega’s van destijds, Koenders (Buitenlandse Zaken) en Van der Steur (Justitie), waren ervan op de hoogte dat er bij een Nederlandse luchtaanval in Irak mogelijk burgerdoden waren gevallen. Ook premier Rutte wist ervan.
Rutte en Koenders zijn zelfs door Hennis, zo herinnert zij zich, ook mondeling geïnformeerd over de luchtaanval van 3 op 4 juni 2015, waarbij een Nederlandse F-16 een fabriekje onder vuur nam waar IS autobommen produceerde.
Hoewel de toon van Hennis ’niet alarmerend’ zou zijn geweest, vertelde ze hen wel van ’secundaire explosies’ in het fabriekje en dat nader onderzoek moest vaststellen of er burgerdoden waren gevallen. Zowel Koenders als Rutte zegt zich daar niks van te kunnen herinneren.
Een en ander blijkt uit nieuwe informatie die minister Bijleveld (Defensie) maandag in een uitgebreide brief aan de Tweede Kamer heeft gestuurd. Met het noemen van de premier en de andere ministers als ’medeweters’ bracht de CDA-bewindsvrouw zichzelf tijdens het debat van twee weken geleden in het nauw. Deze week moet zij andermaal verantwoording afleggen aan de Tweede Kamer, nu waarschijnlijk samen met de premier.
Herexamen Bijleveld
Tot op de dag van vandaag is nog steeds niet duidelijk hoeveel burgerslachtoffers er in 2015 in Irak door Nederlandse bommen zijn gevallen. En waarom tegenover de Kamer is ontkend dat er überhaupt burgers waren gedood door Nederlands toedoen, blijft nog even vaag.
Minister Ank Bijleveld bracht zichzelf in het nauw
Minister Ank Bijleveld (Defensie) moet het deze week allemaal toelichten als ze voor een herexamen naar de Tweede Kamer moet. Al komt ze beter beslagen ten ijs dan twee weken geleden, toen ze een motie van wantrouwen ternauwernood overleefde. Dat kwam onder meer doordat ze onduidelijk was over wat de andere ministers wisten die betrokken waren bij de militaire operatie tegen Islamitische Staat.
Nu blijkt dat behalve de toenmalige minister van Defensie ook de minister van Veiligheid en Justitie (Van der Steur) en Koenders (Buitenlandse Zaken) waren geïnformeerd. Ook premier Rutte had ’kennis kunnen nemen’ van het verslag van een ambtelijke stuurgroep die een dag na de aanslag bijeenkwam.
De club hoge ambtenaren stelde vast dat bij een door Nederland uitgevoerde aanval van de coalitie op een IS-autobommenfabriek in de buurt van Kirkuk ’secundaire ontploffingen’ waren geweest en dat er daardoor mogelijk burgerslachtoffers waren gevallen. Toenmalig defensieminister Hennis herinnert zich dat ze dit ook persoonlijk heeft meegedeeld aan Koenders en premier Rutte. De twee heren herinneren zich er niets van.
Nog altijd is onduidelijk hoeveel burgerdoden er zijn gevallen bij de luchtaanval die Nederlandse F-16’s in de nacht van 2 op 3 juni 2015 uitvoerden in Hawija. „De uren en dagen na deze wapeninzet waren met veel onzekerheden omgeven.”
Geen verkeerde afwegingen
Ondanks de duisternis was het de jachtvliegers al duidelijk dat de explosies groter waren dan verwacht. Even later konden onderzoekers van het Amerikaanse legeronderdeel Centcom dat ook vaststellen, net als dat het aannemelijk was dat er burgers om het leven waren gekomen.
Van fouten in het uitkiezen van het doel was geen sprake, van verkeerde operationele afwegingen evenmin, concludeerden de Amerikanen, een conclusie die Defensie een jaar later ook trok. Maar waar in ambtelijk overleg werd verwezen naar een finaal oordeel, bleef dat van de Amerikanen uit, aangezien het finale rapport over de aanval nooit is verschenen.
’Ongeloofwaardig’
„De antwoorden van het kabinet zijn onthutsend en ongeloofwaardig”, reageert GroenLinks-leider Jesse Klaver. „Het is moeilijk te geloven dat de premier zich niets herinnert van een gesprek over burgerdoden door toedoen van het Nederlandse leger.” Het was GroenLinks dat bij het vorige debat de motie van wantrouwen tegen Bijleveld indiende.
AD 25.11.2019 Toenmalig Defensieminister Jeanine Hennis heeft minister-president Mark Rutte in juni 2015 ‘vermoedelijk’ mondeling ingelicht nadat zij had gehoord over een Nederlands bombardement in Irak waarbij waarschijnlijk burgerslachtoffers waren gevallen. Dat deed ze in elk geval bij Bert Koenders, destijds minister van Buitenlandse Zaken. Ze noemde geen dodental. In Hawija kwamen waarschijnlijk zo’n zeventig burgers om het leven.
Minister Ank Bijleveld van Defensie schrijft vanavond in een langverwachte brief aan de Tweede Kamer dat Hennis zich deze gang van zaken zo herinnert. De gesprekken zouden niet op alarmerende toon zijn gevoerd, maar ze zou ‘feitelijk melding’ hebben gemaakt van een tweede explosie na het bombardement van een Nederlandse F-16. ‘Nader onderzoek moest vaststellen of er burgerdoden zouden zijn gevallen’, schrijft Bijleveld.
Rutte zei eerder deze maand al geen herinnering te hebben dat hij snel na de luchtaanval in 2015 werd ingelicht. Dat herhaalt Bijleveld ook: ,,De minister-president heeft geen herinnering aan een dergelijk gesprek, maar sluit ook niet uit dat dit heeft plaatsgevonden. De toenmalige minister van Buitenlandse Zaken stelt bij navraag geen herinnering te hebben aan een dergelijk gesprek.”
Koenders werd op 1 juli 2015 door één van zijn topambtenaren nogmaals geïnformeerd over de ‘collatoral damage’ door een Nederlandse F-16 in Irak. Ook begin juni 2015 en mei 2016 zou de PvdA-bewindsman tot drie keer toe zijn geïnformeerd over de kwestie. Zijn partij, de PvdA, steunde begin november een motie van wantrouwen tegen minister Bijleveld.
Ambtelijk overleg
Ook de ambtenaren van de meest betrokken ministeries (Buitenlandse Zaken, Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking, Defensie, Justitie en Veiligheid en Algemene Zaken) werden op 4 juni 2015 tijdens een regulier overleg ingelicht. Daarin werd ook melding gemaakt van mogelijke burgerslachtoffers. Maar, schrijft Bijleveld, bij dat overleg was het ministerie van Rutte, Algemene Zaken, niet aanwezig.
Zijn ambtenaren konden wel in de besluitenlijst lezen wat er was besproken, aldus Bijleveld, maar daarin stond enkel: Daarin stond enkel dat het ministerie van Defensie meldde dat met een aanval van Nederlandse F-16’s bommenfabriek was vernietigd – niets over burgerdoden.
Bijleveld stelt dat het ‘tot de dag van vandaag’ niet duidelijk is hoeveel slachtoffers er vielen.
Geloofwaardig
Uit het eerste Amerikaanse onderzoek naar het misgelopen bombardement bleek dat het credible (geloofwaardig) was dat er burgerslachtoffers zouden zijn gevallen in de nacht van 2 op 3 juni 2015, maar niet hoeveel doden er waren gevallen.
Het aanvullende onderzoek kreeg defensie op 22 januari 2016 binnen. Daaruit bleek dat het bombardement volgens de regels was verlopen, maar dat het wel probable (aannemelijk) was dat bij de door Nederland uitgevoerde aanval burgerdoden te betreuren vielen.
Daarmee beschouwden de Amerikanen het onderzoek ‘gesloten’. Een zogeheten closure report, waarvan Elsevier schreef dat het ministerie het niet kon vinden, werd door de Amerikanen nooit opgemaakt, zo ‘leert recente navraag’, aldus Bijleveld.
MSN 25.11.2019 Minister Jeanine Hennis van Defensie heeft in juni 2015 “vermoedelijk” premier Mark Rutte mondeling op de hoogte gesteld van de Nederlandse luchtaanval op Hawija in Irak en daarbij gezegd dat nader onderzoek nodig was om vast te stellen of er burgerslachtoffers waren gevallen.
“De minister-president heeft geen herinnering aan een dergelijk gesprek, maar sluit ook niet uit dat dit heeft plaatsgevonden”, schrijft minister Ank Bijleveld (Defensie) aan de Tweede Kamer.
Hennis is wel zeker toenmalig minister Bert Koenders (Buitenlandse Zaken) op de hoogte te hebben gesteld. Volgens Hennis was “de toon van de boodschap niet alarmerend” en zijn er geen aantallen burgerdoden genoemd. Koenders heeft ook geen herinnering aan een dergelijk gesprek.
Onjuist geïnformeerd
Bij de luchtaanval vielen veel doden maar het exacte aantal is niet vast te stellen, aldus Bijleveld. Het zou om vele tientallen doden gaan waaronder burgers. Een dag de aanval repten internationale media over zeventig doden.
Hennis informeerde enkele weken later de Kamer onjuist over de kwestie door te melden dat er geen doden waren door Nederlandse acties in Irak. Daarmee was de Kamer onjuist geïnformeerd. Bijleveld hoorde dat pas begin deze maand.
In debat
Ze liet de Kamer weten dat het “aannemelijk” was dat meer bewindslieden in 2015 op de hoogte waren gesteld onder wie de premier. Daar wilde de Kamer toen het naadje van de kous van weten. Tijdens een debat over de kwestie zegde bijna de hele oppositie het vertrouwen in Bijleveld op.
De Kamer gaat zoals het zich nu laat aanzien woensdag 27.11.2019 in debat met Rutte en Bijleveld over de zaak.
NOS 24.11.2019 Ze waren in Hawija wel gewend aan bombardementen. Maar die van 3 juni 2015 veranderde het leven van de Iraakse Alaa Qader en zijn gezin volledig. Zijn zoontje raakte halfblind, zijn vrouw gewond, hun huis en winkel werden verwoest.
Na een vluchtroute via Turkije en Griekenland kwamen Alaa en zijn vijf kinderen in Nederland terecht. Hier hoorde hij vorige maand wie er achter het bombardement in zijn voormalige woonplaats Hawija zat: een Nederlandse F-16. Die viel op de bewuste junidag in 2015 een autobommenfabriek van IS aan, waarbij zeker zeventig doden vielen.
“Dat was een grote verrassing voor mij”, zegt Alaa over de Nederlandse betrokkenheid. Bij de luchtaanval in Hawija raakte zijn vrouw gewond aan haar rug door een granaatscherf. Zijn destijds 5-jarige zoontje, dat door de knal onder een omgevallen deur terecht was gekomen, raakte blind aan zijn rechteroog. “Zijn oog bloedde. Volgens de dokter is zijn pupil verdwenen door een stuk metaal dat erin was gekomen.”
Het bombardement voelde als een soort aardbeving, vertelt Alaa:
‘Dieven zullen het geld voor wederopbouw in hun eigen zak steken’
Ondanks dat Alaa en zijn gezin nog altijd kampen met de gevolgen van het bombardement nemen ze de Nederlandse overheid weinig kwalijk. “Het probleem ligt niet bij Nederland, de Nederlandse regering of de Nederlandse vliegtuigen”, zegt hij. “De schuld ligt bij IS. Zij hebben ons gebied bezet.”
Wel vindt Alaa het lastig te verkroppen dat de Nederlandse aanval zo veel impact heeft gehad op het leven van hem en zijn familie. “Door het bombardement is onze toekomst verpest. We zijn ons land verloren, ons huis, onze winkel.” Voor de luchtaanval had Alaa een zaak voor vrouwen- en kinderkleding. “Ik had veel werk. De situatie was goed.”
Alaa en zijn gezin woonden op zo’n 1 tot 1,5 kilometer afstand van de gebombardeerde IS-fabriek. Toch stortte ook hun huis in:
1/3 NOS
2/3 NOS
3/3 NOS
Inmiddels heeft Alaa ook hier een baan gevonden, als postbode in zijn woonplaats Zoetermeer. “Daar ben ik heel blij mee”, zegt hij. Ook zijn zoon Abdulmalek, inmiddels 9 jaar, heeft het naar zijn zin in Nederland. “Ik voel me hier veiliger dan daar. En het gaat goed op school.”
Wie wist wat?
Bij het bombardement op de IS-bommenfabriek in Hawija, uitgevoerd door een Nederlandse F-16, vielen zeker zeventig burgerdoden. Wat het kabinet daar toen van wist, blijft onduidelijk. Die vraag ligt op tafel sinds de NOS en NRC het nieuws over de luchtaanval vorige maand naar buiten brachten.
Volgens minister Bijleveld van Defensie heeft haar voorganger Hennis de Tweede Kamer tot twee keer toe verkeerd geïnformeerd over de zaak. Hennis zei dat Nederland niet betrokken was bij bombardementen waarbij burgerdoden zijn gevallen, terwijl ze op dat moment al zou weten dat dat niet waar was. Premier Rutte kan zich naar eigen zeggen niet herinneren of hij al in 2015 van die slachtoffers wist.
Bijleveld is de kwestie nu aan het uitzoeken. Eigenlijk zou ze afgelopen week met meer informatie komen, maar woensdag werd duidelijk dat het kabinet daar meer tijd voor nodig heeft. Waarschijnlijk wordt er begin deze week meer bekend.
RTL 23.11.2019 Het was deze week betrekkelijk rustig rond CDA-minister Ank Bijleveld van Defensie, een uitstelbriefje over wie wat wist van het bombardement in Syrië daargelaten. Maar het is stilte voor de storm; volgende week zal de CDA-minister toch echt duidelijk moeten maken wie allemaal wist van de 74 doden, onder wie heel veel onschuldige burgers, en daarover heeft gezwegen.
Het is zo’n levensgevaarlijk dossier dat een bewindspersoon opeens in grote problemen kan brengen. Drie weken geleden was er nog weinig aan de hand. Bijleveld was weliswaar politiek verantwoordelijk voor de bombardementen met de tragische afloop.
Maar het was gebeurd onder haar voorgangster Jeanine Hennis, die – dat stond inmiddels vast – de Tweede Kamer had voorgelogen. De algemene verwachting was dat Bijleveld het debat wel zou overleven, ook al dreigden sommige fracties met een motie van wantrouwen.
“Gedurende het debat ontstond er steeds meer ergernis toen Bijleveld al te nadrukkelijk haar voorgangster begon zwart te maken.”
Bijleveld is een vakvrouw met een grote dosis kennis en ervaring. Haar indrukwekkende cv (12 jaar Kamerlidmaatschap, bijna 7 jaar burgemeester, 3 jaar staatssecretaris, 6 jaar Commissaris van de Koning en sinds 2017 minister) staat bol van politieke en bestuurlijke vaardigheden.
Ze staat erom bekend lastige dossiers aan te kunnen. Zo was zij als staatssecretaris verantwoordelijk voor de staatkundige hervorming van de Nederlandse Antillen. Bijleveld is veruit de meest ervaren bewindspersoon van het CDA. Ook het Iraakse drama zou zij, zo was de verwachting, in rustiger vaarwater kunnen brengen.
Dat ging haar aanvankelijk goed af. Bijleveld erkende haar politieke verantwoordelijkheid, bood haar excuses aan en de Kamer aanvaardde dat welwillend. Maar gedurende het debat ontstond er steeds meer ergernis toen Bijleveld al te nadrukkelijk haar voorgangster, die zich niet kon verweren, begon zwart te maken. Het was Hennis die de Kamer onjuist had geïnformeerd, niet zij. Bijleveld verloor zichtbaar de controle over het debat; spanning en nervositeit waren van haar gezicht te lezen.
De Kamer trok de touwtjes steeds strakker aan: wanneer wist Bijleveld van het bombardement?
Bij haar aantreden, twee jaar geleden? Waarom had ze zolang gezwegen, waarom kwam ze pas naar buiten na publicaties van NOS en NRC? En waarom zei ze, volkomen onverwacht, dat in 2015 de ministeries van Algemene Zaken (Rutte), Buitenlandse Zaken (Koenders), Ontwikkelingssamenwerking (Ploumen), en Veiligheid en Justitie (Van der Steur) ook op de hoogte waren? De betrokken bewindspersonen kunnen zich er niets van herinneren.
“Nu is Bijleveld aangeschoten wild, wordt zij niet meer klakkeloos op haar woord geloofd.”
Er zijn maar weinig bewindslieden die met zo’n klein verschil in stemmen de dans weten te ontspringen. Acht (!) partijen dienden die bewuste dinsdagavond de motie van wantrouwen in; de vier regeringspartijen, SGP en de eenmansfractie Van Haga hielden Bijleveld met 79 tegen 71 stemmen in het zadel. Maar voor hoelang?
Bijleveld heeft zichzelf onnodig in problemen gebracht. Was zij gebleven bij het benadrukken van haar politieke verantwoordelijkheid en haar verontschuldigingen en zou ze niet hebben geprobeerd anderen mede aansprakelijk te maken, dan was zij nog steeds een gerespecteerd bewindspersoon geweest.
Nu is Bijleveld aangeschoten wild, wordt zij niet meer klakkeloos op haar woord geloofd en wacht haar nog een heel zwaar debat, waarvan de uitkomst ongewis is.
Met haar schat aan ervaring had dat nooit mogen gebeuren.
NU 20.11.2019 Het kabinet heeft meer tijd nodig om uit te zoeken hoe en wanneer premier Mark Rutte op de hoogte is gesteld van de Nederlandse luchtaanvallen op de Iraakse stad Hawija waarbij zeventig doden zijn gevallen.
Het kabinet zou uiterlijk deze week met een uitleg komen, maar schrijft woensdag in een brief aan de Kamer dat het “helaas niet gelukt” is.
De vertraging is volgens defensieminister Ank Bijleveld te wijten aan “een gecompliceerde ICT-structuur”.
Volgens de minister zijn er vorderingen gemaakt, maar gaat het om veel documenten die onderzocht moeten worden. Het kabinet hoopt begin volgende week de feiten op een rij te hebben
Twee weken geleden overleefde minister Bijleveld ternauwernood een motie van wantrouwen in het debat over de burgerdoden in Hawija. Het ministerie van Defensie had de Tweede Kamer onjuist geïnformeerd over de Nederlandse betrokkenheid bij de luchtaanvallen in Irak.
Minister Bijleveld verwees nadrukkelijk naar haar voorganger, oud-defensieminister Jeanine Hennis, die in 2015 op de hoogte was dat er burgerslachtoffers waren gevallen hij de aanval om een IS-bommenfabriek in Hawija.
De defensieminister voegde daaraan toe dat het “aannemelijk” was dat ook premier Rutte op de hoogte was gesteld. Premier Rutte zei daags na het Kamerdebat zich niet te kunnen herinneren dat hij geïnformeerd is over de zeventig burgerdoden. “Er staat mij niets van bij”, zei de minister-president toen.
‘Feiten zijn zoek, geheugen is kwijt’
De Tweede Kamer eist nu een nieuw feitenrelaas waar duidelijk wordt gemaakt wie wanneer wat wist.
SP-Kamerlid Sadet Karabulut vindt het tekenend dat het kabinet opnieuw uitstel aankondigt. “Het is zorgelijk dat de premier zijn herinneringen zo lang kwijt is”, aldus Karabulut.
De SP’er wijst erop dat de Kamer twee weken geleden al om openheid vroeg en verwijt het minister Bijleveld dat zij niet volledig is geweest. “De feiten zijn zoek en het geheugen is kwijt”, aldus de politica. “Er zijn kennelijk nog zo veel documenten die wij niet hebben gekregen, dit is alles behalve transparant.”
NOS 20.11.2019 Het kabinet heeft opnieuw meer tijd nodig om uit te zoeken hoe het precies zit met de informatie over het Nederlandse bombardement in Irak, waarbij zeventig burgerdoden vielen. De Tweede Kamer wil van het kabinet weten wie wanneer op de hoogte was.
Het gaat daarbij vooral over de rol van premier Rutte. Die zei twee weken geleden zich niet te kunnen herinneren of hij al in 2015 op de hoogte is gesteld van burgerslachtoffers. Minister Bijleveld zei tegen de Kamer dat Defensie ten onrechte heeft gemeld dat er geen burgerslachtoffers zijn gevallen. Zij noemde het aannemelijk dat ook andere ministeries op de hoogte waren van het incident, waaronder het departement van de premier.
Gecompliceerde ICT
Bijleveld heeft de Kamer al twee keer eerder geschreven dat er meer tijd nodig is om de kwestie goed uit te zoeken. In haar vorige brief sprak ze de verwachting uit dat het eind deze week zou worden. Mede namens de premier en de ministers Blok, Kaag en Grapperhaus schrijft zij nu dat het omwille van de zorgvuldigheid “begin volgende week” wordt.
Bijleveld benadrukt dat het ministerie van Buitenlandse Zaken een “decentraal postennet” heeft met een gecompliceerde ICT-structuur. Ze wijst verder op de vele personeelsveranderingen op dat departement, “zeker op hard-ship posten zoals Bagdad”. Volgens haar moeten ook veel bestanden worden doorzocht.
Haagse bronnen melden dat zeven ministers al twee keer over de “informatiebrief” hebben vergaderd, maar dat ze het nog niet eens zijn.
Telegraaf 20.11.2019 Defensie heeft meer tijd nodig om antwoord te geven op Kamervragen over welke ministers wisten van de burgerdoden door een Nederlandse luchtaanval in Irak. Defensieminister Bijleveld had de Tweede Kamer beloofd eind deze week helderheid te geven.
Reden is volgens de minister dat veel informatie van Buitenlandse Zaken moet komen, en dan niet alleen van het ministerie, maar ook van de ambassade in Bagdad, dat veel verloop kende van personeel, zeker op zogeheten ’ontberingsposten’ in Irak. „Gezien het grote volume van de te doorzoeken centrale en decentrale bestanden en omwille van de eerder genoemde zorgvuldigheid is enige extra tijd benodigd.”
Kamerleden willen onder meer weten of premier Rutte en de toenmalige ministers van Buitenlandse Zaken, Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking en Justitie en op de hoogte waren gebracht van de burgerdoden die waren gevallen bij de luchtaanval van 3 juni 2015 op een bommenfabriekje van IS in Hawija. Defensie gaf in een feitenrelaas aan dat het ’aannemelijk’ was dat de ’meest betrokken ministeries’ waren geïnformeerd.
Bij de aanval in Hawija vielen op 3 juni 2015 zeventig doden, zowel IS-strijders als burgers. Toenmalig minister Hennis (Defensie) werd al een paar dagen later door het Amerikaanse commando op de hoogte gesteld dat er vermoedelijk burgerslachtoffers waren gevallen. Desondanks meldde zij twee weken later aan de Kamer dat er geen burgerdoden in Irak waren gevallen door Nederlandse luchtacties. Daarmee was de Kamer onjuist geïnformeerd.
Al was Bijleveld de eerste die tegenover de Kamer erkende dat Nederland verantwoordelijk was voor de burgerdoden en daarmee tegemoet kwam aan de verlangde openheid, kreeg zij het twee weken geleden in het debat over het onderwerp knap lastig. Haar werd verweten dat ze niet eerder aan de bel had getrokken.
Bovendien vond de Kamer het ongeloofwaardig dat ze pas de vrijdag voorafgaand aan het debat had ontdekt dat de Kamer verkeerd was geïnformeerd. Bovendien was ze onduidelijk over wat premier Rutte precies wist. De CDA-bewindsvrouw overleefde ternauwernood een motie van wantrouwen.
AD 20.11.2019 De brief waarin minister Ank Bijleveld van Defensie duidelijkheid moet geven wie wat wanneer wist rond de Nederlandse aanval in Irak waarbij burgerdoden vielen, wordt wederom uitgesteld. De brief gaat nu pas begin volgende week naar de Tweede Kamer.
In een uitstelbrief stelt Bijleveld dat de ‘gecompliceerde ICT- structuur’ van het ministerie van Buitenlandse Zaken voor vertraging zorgt. ,,Gezien het grote volume van de te doorzoeken centrale en decentrale bestanden en omwille van de eerder benoemde zorgvuldigheid is enige extra tijd benodigd”, schrijft Bijleveld aan de Kamer.
Ook stelt ze dat er al ‘goede vorderingen’ zijn gemaakt. Eerder schreef Elsevier nog dat de definitieve versie van een Amerikaans rapport na het fatale bombardement zoek was.
Feitenrelaas
Vorige week kregen Kamerleden ook twee brieven over het uitgebreide feitenrelaas, waar in politiek Den Haag reikhalzend wordt uitgekeken. In de eerste brief stond dat de Kamer daar deze week over zou worden geïnformeerd, in de tweede brief werd dat al uitgesteld naar eind van de week.
Begin deze maand erkende Defensie voor het eerst dat er bij aanvallen van Nederlandse F-16’s tijdens de missie tegen IS op twee plekken in Irak – Hawija en Mosul – burgerslachtoffers zijn gevallen. Bij het bombardement in Hawija vielen op 3 juni 2015 ruim 70 slachtoffers.
Toenmalig Defensieminister Jeanine Hennis wist daarvan, maar zei tegen de Kamer dat er ‘voor zover op dit moment bekend’ geen sprake was van Nederlandse betrokkenheid bij burgerdoden. Daarmee heeft zij de Kamer verkeerd geïnformeerd.
Aannemelijk
Tijdens een spoeddebat over de kwestie stelde Bijleveld dat ook de ministeries van Algemene Zaken, Buitenlandse Zaken en Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking op de hoogte waren van het misgelopen bombardement op een bommenfabriek, waar meer explosieven lagen dan verwacht. In een eerste feitenrelaas schreef zij dat het ‘aannemelijk’ was dat de meest betrokken departementen op de hoogte waren.
Dat leverde in het debat vragen op. Wist premier Mark Rutte van de kwestie? En de PvdA-bewindspersonen die toen op Buitenlandse Zaken zaten, Bert Koenders en Lilianne Ploumen? De drie hebben inmiddels ontkend ervan op de hoogte te zijn geweest of er herinneringen aan te hebben.
Telegraaf 20.11.2019 Voor de tweede keer in korte tijd moet minister Ank Bijleveld (Defensie) deze week spitsroeden lopen in de Tweede Kamer. Niet de burgerdoden in Irak door Nederlandse bommen worden haar verweten, wel de leugen daarover richting de Tweede Kamer. Of ze bij het openbaren van alle blunders premier Mark Rutte uit de wind kan houden, is de vraag.
Oud-Kamerlid Harry van Bommel weet het nog goed. Op 30 juni 2015 debatteerde hij met toenmalig defensieminister Jeanine Hennis over de strijd tegen IS. Of daarbij door Nederlands toedoen burgerslachtoffers waren gevallen, wilde de oud-SP’er weten.
Voor zover we weten niet, zei Hennis. Het SP-Kamerlid geloofde het niet. „Hoe kan de minister de Kamer met zo’n grote stelligheid voorhouden dat er nul burgerslachtoffers zijn, als ze tegelijkertijd moet erkennen dat er no boots on the ground zijn en dat we een en ander niet kunnen controleren?”
’Een zeer terechte opmerking’, vond Hennis na een schorsing van het debat. „Je kunt het inderdaad niet met zo veel stelligheid vaststellen. De heer Van Bommel heeft gelijk. Ik kan natuurlijk nooit ’nul’ zeggen en dat had ik ook niet moeten zeggen.”
Briefing
Punt voor Van Bommel. Maar wat hij toen nog niet wist, was dat Hennis al drie weken daarvoor persoonlijk was gebriefd door het Amerikaanse commando (Centcom) van de internationale coalitie tegen IS over de luchtaanval die een Nederlandse F-16 in de nacht van 2 op 3 juni had uitgevoerd op een bommenfabriekje in het Iraakse Hawija.
Aangezien de aanval in de nacht had plaatsgevonden en de coalitie geen grondtroepen had in het gebied dat toen nog volledig onder controle stond van IS, had de piloot de schade niet zelf kunnen vaststellen.
In die briefing was Hennis meegedeeld dat er bij die aanval waarschijnlijk burgerslachtoffers waren gevallen. Er lagen meer explosieven opgeslagen dan verwacht, waardoor het bombardement indirecte explosies had veroorzaakt die niet alleen de bommenfabriek, maar ook de woonhuizen eromheen hadden getroffen.
Het aantal van zeventig slachtoffers werd toen al door meerdere media gemeld. Een week later kwam het ’initiële onderzoek’ Centcom schriftelijk naar Defensie. En definitief onderzoek is nog altijd niet gevonden.
Weer een week later, op 23 juni, verstuurde Hennis’ ministerie schriftelijke antwoorden op Kamervragen waarin Nederlandse betrokkenheid bij de burgerslachtoffers in Irak werd ontkend.
Hoe dat kan, is nog altijd een raadsel voor naaste medewerkers van Hennis, alom bekend als pietje-precies, zeker als het op het informeren van de Kamer aankwam. Had ze geheel volgens de beleidslijn geschreven dat Defensie er met het oog op de veiligheid van de operatie geen mededelingen over kon doen, dan was er ’geen vuiltje aan de lucht geweest’, zegt een bron bij Defensie.
Het lijkt erop dat de antwoorden al waren samengesteld voordat Hennis werd gebriefd. „Vervolgens heeft niemand het meer rechtgezet”, zegt een betrokkene. „De vragen vormden de basis voor haar verdere communicatie over de kwestie.”
Overleg
Wat is er vervolgens met de informatie gebeurd? Ook dat zijn ze bij Defensie nog altijd aan het uitzoeken. Vaststaat dat de informatie van Centcom is gedeeld in de Stuurgroep Missies en Operaties (SMO), een wekelijks overleg waarin ambtenaren van Defensie, Buitenlandse Zaken, Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking, Justitie en Veiligheid en Algemene Zaken de lopende missies bespreken.
Het is een mondeling overleg, waarvan niet alles op schrift komt. Bovendien is nog onduidelijk welke ministeries aanwezig waren toen de ’nevenschade’ van de aanval in Hawija ter tafel kwam. Volgens betrokkenen was het de eerste keer dat de mogelijke burgerslachtoffers ter sprake werden gebracht. Algemene Zaken, Ruttes ministerie, zou niet aanwezig zijn geweest. Wat Rutte persoonlijk van Hennis heeft vernomen over de burgerdoden, is onduidelijk.
De onzekerheid bracht Bijleveld in het recente feitenrelaas aan de Kamer tot de formulering: „Het is aannemelijk dat de meest betrokken ministeries over het bestaan van het onderzoek zijn geïnformeerd.”
„Bij zaken die niet zeker zijn, wordt in dat overleg al snel besloten ze even weg te leggen tot ze wél zeker zijn”, zegt een hoge militair die destijds betrokken was bij de operatie. De mogelijke burgerslachtoffers bij de aanval in Hawija kwamen meermaals terug in het ambtelijk overleg. Defensie zou de kwestie telkens afdoen met de mededeling dat nader onderzoek nog uitsluitsel zou moeten geven.
En inderdaad. Het Openbaar Ministerie pakte de zaak op, maar pas in april 2018 komt de mededeling dat het OM geen onrechtmatigheden of procedurele fouten heeft kunnen vaststellen. In de tussentijd vraagt niemand naar ’Hawija’.
Vreemd
Dat is vreemd. „Als tijdens de Uruzganmissie zo’n rapport was gekomen, waren alle alarmbellen afgegaan”, zegt de militair. Tijdens die missie was er elke ochtend overleg over de operaties tussen de minister, de Commandant der Strijdkrachten of diens plaatsvervanger, de directeur operaties en de directeur voorlichting.
Bij het aantreden van Hennis is de frequentie teruggeschroefd naar eenmaal per week of minder, zodat de minister, die het toen zonder staatssecretaris moest doen, zich meer kon concentreren op de hoofdlijnen.
Vraag blijft waarom het tot begin deze maand duurde voordat iemand in het ministerie zijn hand opstak en opmerkte dat de Tweede Kamer al die tijd verkeerd was geïnformeerd. Het gebeurde toen Bijleveld zich met haar team voorbereidde op het Kamerdebat dat na berichtgeving door NRC en NOS was aangevraagd.
Een mogelijke verklaring is dat iemand bij Defensie, onduidelijk is nog altijd wie, had bedacht dat de briefing van Centcom in mei 2016 had plaatsgevonden, dus nadat Hennis tegenover de Kamer Nederlandse betrokkenheid had ontkend bij het vallen van burgerslachtoffers in Irak. Die datum is, zoals dat heet, ’een eigen leven gaan leiden’.
Voor Bijleveld, als opvolger van Hennis verantwoordelijk voor de desinformatie aan de Kamer, zit er niks anders op dan alle stommiteiten op tafel te gooien. Ze zal daarbij een veel deemoediger houding moeten aannemen dan tijdens het vorige debat, dat ze maar met de hakken over de sloot doorstond. Of ze daarbij premier Rutte uit de wind kan houden, is nog de vraag.
Wat hij wist van de mogelijke burgerslachtoffers is nog altijd onduidelijk. Met de vraag of de premier de Kamer informatie heeft onthouden komt niet alleen de positie van de minister in het schootsveld, maar ook die van de premier. Daarmee komt ook diens kabinet in de gevarenzone.
Elsevier 15.11.2019 Hoe zit het toch met het verdwenen document over de bombardementen in Irak? Premier Mark Rutte (VVD) weigerde na de ministerraad elk inhoudelijk commentaar en wacht nader onderzoek af.
Elsevier Weekbladonthulde deze week dat het definitieve rapport van het Amerikaanse militaire hoofdkwartier Centcom over de ‘nevenschade’ bij een bombardement op 3 juni 2015 in Irak spoorloos is.
Vorige week overleefde minister van Defensie Ank Bijleveld (CDA) een motie van wantrouwen die werd ingediend in het Kamerdebat dat in crisissfeer verliep. In het debat werd uitgegaan van een ‘voorlopig rapport’ dat Centcom op 15 juni 2015 uitbracht. Daarin zou staan dat er zeventig doden waren gevallen, onder wie IS-strijders en onschuldige burgers. In zijn persconferentie vorige week was Rutte ook al zwijgzaam.
Lees wat Eric Vrijsen schreef over het verdwenen document
Intussen is het wachten op het beloofde definitieve feitenrelaas.
Het uitblijven ervan zorgt voor crisissfeer op het Binnenhof. Dat komt mede door de boosheid in de VVD over de wijze waarop CDA-minister Bijleveld voorgangster op Defensie Jeanine Hennis van de VVD met naam en toenaam aanwees als schuldige van verkeerde informatie aan de Tweede Kamer. Ze had immers verteld dat er geen burgerdoden waren gevallen. Het feitenrelaas moet ophelderen hoe de kwestie in zijn werk is gegaan.
Aha, de cliffhanger
Gevraagd of hij het document al had gevonden, zei Rutte: ‘Aha, de cliffhanger. We zijn bezig alles in kaart te brengen en zodra dat rond is volgt er een brief aan de Kamer.’
Wanneer dat dan wel zou zijn? ‘Zo snel mogelijk’ volgens de premier.
En zo ging het nog een tijdje toen BNR Nieuwsradio en Elsevier Weekblad de premier bevroegen.
Hij wilde niet beloven dat het document er volgende week is opdat de Kamer er dan over kan debatteren. ‘Wij werken zo hard mogelijk door. We kijken hoe ver we komen.’
Er is een zoekoperatie
Rutte zei niet te weten of de zoekoperatie die bij Defensie gaande is, de grootste ooit is op een ministerie. ‘Dat is mij niet bekend. Er is een zoekoperatie, maar hoe groot die is weet ik niet, in verhouding met eerder.’
Hoeveel ambtenaren erbij zijn betrokken? Rutte: ‘Geen idee.’ En op de vraag wat hij vindt van de paniek die zou zijn uitgebroken op de ministeries, zei hij dat dit niet zijn waarneming is.
De vraag of er ministers in gevaar zijn, weerde hij af door te zeggen dat er volgende week een brief komt. ‘En verder zeg ik er niks over.’
We brengen alles in kaart
Hoe het mogelijk is dat in dit digitale tijdperk een document kwijtraakt? Rutte: ‘U refereert aan specifieke berichten in uw eigen blad. En ik kan er verder niet op ingaan, we brengen alles in kaart en als dat gereed is dan zullen wij volledig openheid van zaken geven.’
Telegraaf 13.11.2019 Pas eind volgende week hoopt het kabinet duidelijkheid te kunnen geven op de vraag wanneer welke minister wist over de burgerdoden door een luchtaanval van Nederlandse F-16’s in Irak ruim vier jaar geleden. Dat heeft minister Ank Bijleveld (Defensie) de Tweede Kamer laten weten.
Vorige week werd duidelijk dat de Kamer door Defensie over de kwestie onjuist is geïnformeerd. Het leidde tot een motie van wantrouwen van bijna de hele oppositie tegen Bijleveld. Zij hoorde pas enkele dagen voor het debat dat de Kamer was voorgelogen. De volksvertegenwoordiging wil nu volledige openheid van zaken, want het is volgens Bijleveld „aannemelijk” dat de meest betrokken ministeries kort na de aanval al op de hoogte zijn gebracht.
Premier Mark Rutte zegt zich niet te kunnen herinneren dat hij op de hoogte is gesteld in juni 2015 over de burgerdoden bij de aanval op een loods in Hawija van terreurgroep IS. Daarbij kwamen zeker zeventig mensen om. Lilianne Ploumen en Bert Koenders, destijds respectievelijk minister voor Ontwikkelingssamenwerking en van Buitenlandse Zaken, kunnen zich ook niet herinneren persoonlijk te zijn geïnformeerd over de aanval.
NOS 12.11.2019 Het kabinet slaagt er niet in om nog voor morgen informatie naar de Tweede Kamer te sturen over wie precies wat wist over het bombardement in 2015 op de Iraakse plaats Hawija. Bij een Nederlandse luchtaanval vielen destijds zeker zeventig burgerslachtoffers.
Toenmalig Defensie-minister Hennis meldde de Kamer, onjuist, dat er geen burgerslachtoffers waren en haar opvolger Bijleveld bood vorige week excuses aan voor die verkeerde informatie. Bijleveld noemde het aannemelijk dat ook andere ministeries op de hoogte waren gebracht van het incident, waaronder het departement van de premier. Met name eventuele betrokkenheid van premier Rutte ligt politiek gevoelig.
Zo volledig mogelijk
De Tweede Kamer wil nu precies weten wie wanneer op de hoogte is gesteld en welke kabinetsleden van de burgerdoden hebben geweten. Kamerleden wilden die informatie nog voor morgen ontvangen. Dan begint de behandeling in de Kamer van de begroting voor Buitenlandse Zaken.
Maar Bijleveld schrijft nu aan de Kamer, mede namens Rutte en de ministers Blok, Kaag en Grapperhaus, dat zij niet in staat is de antwoorden voor morgen af te hebben. Ze benadrukt dat het kabinet “zo volledig mogelijk wil zijn in de beantwoording van de vragen”.
Rutte zei vorige week woensdag dat hij zich niet kan herinneren dat hij in 2015 al op de hoogte is gesteld van burgerslachtoffers door de aanval van de Nederlandse F-16. “Er staat mij niets van bij.” En vrijdag wilde hij er op zijn wekelijkse persconferentie niet verder op ingaan. Hij zei dat nu eerst de feiten op een rijtje moeten worden gezet.
AD 12.11.2019 Het kabinet kan een belangrijk rapport rond het Nederlandse bombardement in Irak in 2015, waarbij zeventig burgerdoden zijn gevallen, niet vinden. Dat meldt Elsevier Weekblad. Daardoor heeft het kabinet grote moeite een feitenrelaas over de kwestie op te stellen, iets wat minister van Defensie Ank Bijleveld vorige week heeft toegezegd tijdens het debat daarover.
Tijdens het debat vorige week baseerde zowel de minister als de Kamerleden zich op een ‘voorlopig rapport’ van het Amerikaanse militaire hoofdkwartier Centcom van 15 juni 2015 over de ‘nevenschade’ bij het bombardement op een bommenfabriek van Islamitische Staat in het Iraakse Hawija. Daarbij zijn zeventig doden gevallen, waaronder onschuldige burgers. De voorlopig versie van het rapport zou echter nogal beknopt geweest zijn, zonder details.
De minister legde vorige week tijdens een zwaar debat in de Tweede Kamer verantwoording af over de kwestie, nadat bleek dat haar voorgangster Jeanine Hennis wist dat het ‘geloofwaardig’ was dat er bij de aanval burgerslachtoffers waren gevallen, maar aan de Kamer schreef dat er ‘voor zover op dit moment bekend’ geen burgerdoden waren gevallen.
Feitenrelaas
Bijleveld maakt excuses voor het verkeerd informeren van de Kamer en overleefde maar net een motie van wantrouwen die door vrijwel gehele oppositie werd gesteund. Ze beloofde – samen met premier Rutte – de Kamer te voorzien van een nieuw feitenrelaas om de zaak op te helderen en duidelijk te maken wie er op welk moment op de hoogte was van welke informatie.
Het ‘definitieve’ rapport – vereist voor dat feitenrelaas – ontbreekt echter, weet Elsevier Weekblad op basis van bronnen binnen Defensie. ,,Dat zijn we nu aan het uitzoeken’’, aldus een woordvoerder gisteravond. Op de vraag of Defensie het cruciale stuk gewoon kwijt is, wilde hij niet antwoorden: ,,Dat zeg ik niet.’’Het ministerie zou vervolgens daarvan op de hoogte zijn gesteld.
Het ministerie van Defensie weigert tegen deze site te reageren op de berichtgeving.
Elsevier 12.11.2019 Het kabinet heeft grote moeite een nieuw feitenrelaas op te stellen rond de kwestie van de zeventig burgerdoden bij een bombardement in Irak op 3 juni 2015. Volgens bronnen van Elsevier Weekblad ontbreekt het definitieve rapport van het Amerikaanse militaire hoofdkwartier Centcom over de ‘nevenschade’.
In het crisisachtige Kamerdebat van vorige week gingen minister van Defensie Ank Bijleveld (CDA) en de Kamerleden uit van een ‘voorlopig rapport’ dat Centcom op 15 juni 2015 uitbracht. Daarin zou staan dat er zeventig doden waren gevallen, onder wie IS-strijders en onschuldige burgers.
Tweede Kamer verkeerd geïnformeerd
Bijleveld zei dat haar voorganger Jeanine Hennis de Tweede Kamer in 2015 verkeerd had geïnformeerd, want eind juni 2015 had Hennis ontkend dat er burgerdoden waren gevallen door Nederlandse betrokkenheid. Defensie was er toen reeds door Centcom over ingelicht dat er wel degelijk doden waren, en ook Hennis zou daar over zijn gebriefd. Vrijwel de hele oppositie concludeerde vorige week dat de Kamer was voorgelogen.
Een motie van wantrouwen tegen Bijleveld – die formeel verantwoordelijk is, ook voor de handelingen van haar voorgangers – haalde het vorige week niet. Bijleveld mocht blijven. De minister van Defensie en premier Mark Rutte (VVD) beloofden de Kamer klaarheid te scheppen met een nieuw ‘feitenrelaas’.
De Tweede Kamer wil dat stuk hebben voordat woensdagmiddag de behandeling van de begroting van Buitenlandse Zaken begint. Maar dat redden Rutte en Bijleveld niet. Mogelijk heeft Defensie nog een weekje extra tijd nodig.
Defensie kan belangrijk rapport niet vinden
Als er een ‘voorlopig’ Centcom-rapport ligt, dan moet er ook een ‘definitief’ Centcom-rapport zijn. Volgens een bron kan Defensie dat laatste stuk niet vinden. ‘Dat zijn we nu aan het uitzoeken,’ zei een woordvoerder maandagavond. Op de vraag of Defensie het cruciale stuk gewoon kwijt is, wilde hij niet antwoorden: ‘Dat zeg ik niet.’
Centcom is het Amerikaanse militaire commandocentrum in de stad Tampa (Florida), van waaruit de geallieerde operaties in onder andere het Midden-Oosten worden geleid en geëvalueerd. Militairen beschouwden de aanval door een Nederlandse F-16 op 3 juni 2015 als ‘een voltreffer’. Een bommenfabriek van Islamitische Staat (IS) in de Noord-Iraakse stad Hawija werd vernietigd. Dit kwam ook doordat IS er veel meer explosieven had opgeslagen dan de westerse coalitie had verwacht. Er volgde een reeks ontploffingen waarbij ook tientallen burgers het leven lieten.
Nieuwe verontwaardiging voor Bijleveld
Dit laatste was uitdrukkelijk niet de bedoeling. In een initial report (voorlopig rapport) stelde Centcom het ministerie van Defensie in Den Haag op de hoogte. Volgens een bron was dit voorlopige rapport nogal beknopt en eigenlijk nauwelijks meer dan een herhaling van een nieuwsberichtje van persagentschap Reuters: ‘Zeventig doden.’
De vraag is nu waar het final report (definitieve rapport) van Centcom is gebleven. Daarin moet staan wat de anti-IS coalitie zelf heeft vastgesteld over het aantal burgerdoden. Heeft Den Haag eigenlijk wel een definitief rapport ontvangen over deze kwestie? Is er wel zo’n rapport? Zo niet, dan heeft de anti-IS-coalitie kennelijk geen eigen onderzoek gedaan naar de burgerdoden in Hawija. Minister Bijleveld kan dan rekenen op nieuwe verontwaardiging in de Tweede Kamer.
Elsevier 10.11.2019 Na een week waarin het politieke debat werd gedomineerd door de vraag wie wat wist over de burgerdoden die vielen bij de aanval op een IS-bommenfabriek in Hawija, blikt Philip van Tijn terug. Hij verbaast zich over hoe makkelijk bijzaken tot hoofdzaken worden gebombardeerd.
Zonder Lord Carrington zou de afgelopen parlementaire week er anders uit hebben gezien. Peter Carrington trad in 1982 af als minister van Buitenlandse Zaken van het Verenigd Koninkrijk (in de regering-Thatcher) omdat op zijn ministerie niemand de Falklandoorlog had zien aankomen.
Sindsdien is deze ‘Carringtondoctrine’ leidend beginsel in Nederland en andere westerse democratieën. Ook als minister van Defensie Ank Bijleveld (CDA) en/of premier Mark Rutte (VVD) tot vorige week echt van niets hebben geweten over de waarheid van het bombardement op Hawija in 2015 maar (sommige van) hun ambtenaren wel, dan ziet het er somber voor ze uit.
Het is maar één van de aspecten van de treurige gebeurtenis van vierenhalf jaar geleden. Maar geleidelijk heeft dit aspect de meeste aandacht gekregen. Niet vanwege Ank Bijleveld, het soort minister dat niet zo moeilijk vervangbaar is.
Maar het gaat uiteindelijk om premier Rutte, die als een ware Houdini politiek alles heeft overleefd, sinds hij in 2006 politiek leider van de VVD werd en in 2010 premier. ‘Daar heb ik geen actieve herinnering aan,’ zei ‘Teflon Mark’ ook deze keer desgevraagd. Iets voor neerlandici en filosofen: bestaat passieve herinnering?
Vervelend maar waar: je moet je voorganger in bescherming nemen
Een tweede interessant aspect betreft een ander soort ministeriële verantwoordelijkheid. De minister is niet alleen verantwoordelijk voor uitspraken en handelingen van de onschendbare Koning, maar ook is hij (zie de Carringtondoctrine) formeel verantwoordelijk voor alles wat onder zijn bewind en dat van zijn voorgangers op het departement plaatsheeft.
Het maakt het bestaan van een minister al fragiel dat de Kamer hem naar huis kan sturen, omdat iemand ergens in de krochten van zijn departement iets heel stoms heeft gedaan, met verregaande consequenties. Maar dat geldt te meer wanneer het gaat om een verantwoordelijkheid (en dus de mogelijkheid tot aftreden gedwongen te worden) van een (verre) voorganger.
Je kunt dit raar vinden, maar het is nu eenmaal (staats)recht en daarom is de positie van minister Bijleveld nog wankeler. In het Kamerdebat verdedigde zij niet tot de laatste snik haar voorganger Jeanine Hennis, maar zij nam, integendeel, duidelijk enkele malen afstand. Het verkeerd voorlichten van de Tweede Kamer mag een doodzonde zijn, dit doet er weinig voor onder.
De partij DENK is ook afwijkend in zijn taalgebruik
En dan hadden we nog Selcuk Öztürk, Kamerlid van DENK, een van de lange armen van de Turkse president Erdogan in Nederland. Hij had het in de Tweede Kamer over ‘moordenaars’ waar hij de piloten van de F-16’s bedoelde die met een internationaal mandaat in een internationale coalitie erin zijn geslaagd IS te verslaan. Het is niet eens grappig meer dat hij de volgende dag ontkende deze uitspraak – die door camera’s en microfoons is geregistreerd! – te hebben gedaan.
Sterker: het is tijd om deze ondemocratische pathologische leugenaar als een serieus gevaar te zien. Maar ook hier is de wet in het geding: een Kamerlid kan nooit worden vervolgd voor uitspraken die hij in de Tweede Kamer heeft gedaan. Toch zien advocaten in dit geval mogelijkheden vanwege het verregaande karakter van deze uitspraak. In zijn land van herkomst wordt met schuldigen aan dergelijke uitspraken heel wat minder omzichtig omgegaan.
Fijn dat Nederland zo weinig van oorlog begrijpt, maar toch
Het is natuurlijk nogal curieus dat, zoals zo vaak, eigenlijk bijzaken de discussie beheersen. De hoofdzaak is dat Nederland heeft meegedaan met een coalitie die een einde moest maken aan het schrikbewind van Islamitische Staat (IS). Daarbij zijn slachtoffers gevallen, maar als die coalitie er niet was geweest, zou IS met vrij spel ontelbaren hebben vermoord.
Onze luchtmacht heeft meer dan duizend vluchten (en bombardementen) uitgevoerd. Daarbij is het dus misgegaan in Hawija: de informatie op de grond klopte niet helemaal en vooral is onderschat hoe een ‘slimme bom’ op een opslagplaats van munitie tot onvoorstelbare kettingreacties kan leiden.
En ook heeft men zich onvoldoende gerealiseerd dat terreurboeven, of ze nu IS, Hamas, Al-Qa’ida of Hezbollah heten, er een handje van hebben om burgers te dwingen te wonen vlak bij militaire doelen, als een menselijk schild. De uiterste consequentie is dat je dus geen enkel militair doel meer bombardeert, uit angst voor collateral damage (nevenschade), maar het wordt dan niet eenvoudig om de boeven te verslaan.
Doordat Nederland in de afgelopen twee eeuwen hoogstens een paar weken aan een echte oorlog heeft deelgenomen (bij Waterloo en op de Grebbeberg en enkele dappere individuen aan de kant van de geallieerden) en we al driekwart eeuw een ongekende vredestoestand beleven, bestaat in ons land een volslagen onwetendheid over wat oorlog is.
Gelukkig, kun je zeggen, maar het betekent ook een uitvergroting van oorlogshandelingen, newspeak die oorlogshandelingen ‘vredesoperaties’ noemt en een onbegrip over zaken die iemand als oud-commandant der strijdkrachten Dick Berlijn in luttele minuten kan uitleggen.
Het stond in geen enkel verkiezingsprogramma, maar kwam toch in het regeerakkoord. „Hoe kan dat?”, vroeg de oppositie. Omdat, antwoordde premier Rutte hij ‘tot in het diepst van zijn vezels’ voelde…
En zo kan in dit land ex-Kamerlid voor GroenLinks Zihni Özdil in zijn wekelijkse column in de zelfbenoemde kwaliteitskrant NRC schrijven: ‘Ik weet wie perfect geschikt is om dat uit te leggen aan die nabestaanden: Jeanine Hennis. Zij is nu toch in Irak, als hoogste vertegenwoordiger van de VN. Want haar politieke beloning was deze mooie baan in het land dat ze als minister heeft gebombardeerd.’
Tot goed begrip: Özdil zei dit dus niet in de Tweede Kamer!
Elsevier 08.10.2019 ‘Minister Bijleveld heeft het debat netjes gevoerd,’ zei premier Mark Rutte (VVD) op zijn wekelijkse persconferentie. Het was een poging de kritiek in VVD-kring op de minister van Defensie te bezweren.
Tandenknarsend constateren prominenten in de wandelgangen dat Ank Bijleveld (CDA) deze week ‘haar eigen hachje redde’ door haar voorganger Jeanine Hennis ‘onder de bus te duwen’.
Het ging niet om een kleinigheid: een bom uit een Nederlandse F-16 op een explosievenwerkplaats van IS in Noord-Irak leidde 3 juni 2015 tot zulke zware ontploffingen dat niet alleen IS- strijders, maar ook tientallen onschuldige burgers omkwamen.
Volgens Bijleveld heeft ‘mijn ambtsvoorganger’ de Tweede Kamer daarover niet correct geïnformeerd. Later in het debat sprak ze over ‘minister Hennis’ die de Kamer foutief inlichtte.
Het is zeer ongebruikelijk dat ministers de schuld van iets bij hun voorganger leggen. Staatsrechtelijk hoort dat niet: wie aantreedt neemt de politieke verantwoordelijkheid op zich, ook voor fouten van zijn of haar voorgangers. Vandaar de woede in de VVD, want zoals een van de kabinetsleden fluisterde: ‘Wij houden allemaal van Jeanine.’
Nog meer beschuldigende vingers
Bijleveld maakte het in het debat nog erger toen ze erop hintte dat ook ‘andere ministers’ in het vorige kabinet van de tientallen burgerdoden op de hoogte waren. Oeps! Ze doelde natuurlijk op VVD-premier Rutte en op de toenmalige PvdA-ministers Bert Koenders en Lilian Ploumen.
De volgende dag kwam Rutte met een mededeling aan de pers dat hij zich niet herinnerde daarover door Defensie te zijn ingelicht. Koenders en Ploumen ontkenden glashard: ze zeiden dat ze niet wisten van eventuele burgerdoden bij het bombardement.
Feit is wel dat er een week na het bombardement een briefing was op het ministerie van Defensie, waar over de ‘nevenschade’ werd gesproken en waar ook de raadsadviseurs van Rutte bij aanwezig waren. Hebben die dan niks tegen hun baas gezegd? Heeft Rutte toen niet goed geluisterd?
Feiten op een rijtje zetten
De premier werd op zijn persconferentie uitgebreid doorgezaagd over de hete kwestie, maar weerde alle vragen af, want de Tweede Kamer heeft inmiddels aanvullende vragen gesteld. ‘We gaan nu alle feiten op een rijtje zetten,’ zei Rutte. Totdat hijzelf een compleet overzicht heeft, meldt hij niks.
Het onderwerp is te serieus, anders kon je van een slapstick spreken. ‘Ik ga niet hapsnap vragen beantwoorden,’ zei Rutte op de eerste vraag. ‘Het is verstandiger eerst alles in kaart te brengen,’ was het antwoord op de tweede vraag. ‘We gaan nu alles netjes uitsorteren.’ En: ‘we moeten eerst het feitencomplex beschikbaar hebben en dan ziet u het vanzelf.’ Zo ging het maar door.
Rutte wekte de indruk dat hij het zelf ook vervelend vond om niks te zeggen. Want op deze manier blijft hij maar in de inktvlek wrijven. Het idee dat zijn kabinetten de gevolgen van de oorlogvoering verdoezelen en informatie achterhouden , wordt op deze manier alleen maar sterker.
Schade aan het imago
De kranten beginnen te speculeren over de schade aan het imago van de premier en alles wat hij ooit over de strijd in Irak en Syrië zei, wordt omgekeerd.
Opvallend is bijvoorbeeld dat Rutte in 2018 op een vraag van RTL4 de indruk wekte dat hij weet had van burgerdoden. Het ging toen om een onderzoek van Justitie naar de wapeninzet door F-16 vliegers. Het OM oordeelde dat zij niks verkeerd hadden gedaan. Bijleveld meldde de Kamer toen dat er ‘zeer waarschijnlijk ‘ burgerdoden waren gevallen. Rutte zei tegen RTL4 dat er ‘een fout in de intelligence’ was geweest: onjuiste aanwijzingen van de spionnen.
Vragen hierover zei Rutte niet te kunnen beantwoorden. Gezien de gevolgen van het bombardement is dat vreemd. Maar aan de andere kant ook weer niet: het OM kijkt eigenlijk niet naar de fouten van buitenlandse inlichtingendiensten in het bondgenootschap.
Het beoordeelt alleen of de F-16 vlieger op basis van de gegevens die hij had binnen zijn geweldsmandaat (rules of engagement) bleef. Het zou zo maar kunnen dat die juridische toetsing beeldvernauwend heeft gewerkt voor het huidige en het vorige kabinet Rutte. Er leek niks aan de hand, want er was correct gehandeld en de realiteit van tientallen doden drong niet door.
NOS 08.11.2019“Ik laat het bij mijn eerste reactie”, “Het is van belang om de feiten op een rijtje te zetten”, “Eerst in kaart brengen hoe het zit”, “Ik beantwoord die vragen niet”, “Het is niet verstandig om op allerlei vermoedens in te gaan”, “U doet allerlei aannames”, “Deze vraag past in de reeks vragen in deze persconferentie en die respecteer ik allemaal, maar ook deze vraag ga ik niet beantwoorden.”
In zijn wekelijkse persconferentie wilde premier Rutte op geen enkele manier ingaan op de kwestie-Hawija. Zo’n twintig minuten lang legden journalisten hem het vuur na aan de schenen, maar Rutte gaf geen krimp. De vraag die voorligt is of Rutte wist van de zeventig burgerslachtoffers die in 2015 zijn gevallen bij een bombardement door een Nederlandse F-16 in Irak.
Zo zagen de eerste minuten van het vragengedeelte van de persconferentie eruit:
‘Snapt u dat de Kamer grote twijfels heeft over de informatievoorziening?’
Dinsdag werd tegen minister Bijleveld van Defensie een motie van wantrouwen ingediend, omdat haar voorganger Hennis-Plasschaert tot twee keer toe de Kamer onjuist informeerde. Hennis hield destijds vol dat Nederland niet betrokken was bij de dood van burgers in Irak, terwijl ze kort na het bombardement op de hoogte was gesteld door de VS dat er burgerslachtoffers waren gevallen.
In het debat zei Bijleveld dat ook andere ministeries kennis hadden van de burgerdoden. Ze werden kort na de aanval op de hoogte gebracht dat het zeer aannemelijk was dat er een groot aantal onschuldige slachtoffers was gevallen.
Bijleveld noemde daarbij de ministeries van Algemene Zaken, Buitenlandse Zaken en Veiligheid en Justitie. Rutte, die toen ook al premier was, zei de volgende dag dat hij zich niet herinnert dat hij op de hoogte is gesteld. Het is volgens hem wel mogelijk dat ambtenaren van hem zijn bijgepraat over de kwestie.
Vandaag wilde de premier daar dus niets aan toevoegen. “Hij moet natuurlijk op eieren lopen, want dit is een uiterst gevoelige kwestie”, zegt politiek verslaggever Ron Fresen. “Dit debat is ook nog lang niet klaar. En alles wat hij hier nu over zegt, kan hij als een boemerang terugkrijgen. En dan kan het ook over zijn eigen positie gaan.”
De schade in Hawija was goed zichtbaar op satellietbeelden Azmat Khan/The New York Times
Bert Koenders, destijds minister van Buitenlandse Zaken, reageerde deze week stelliger dan Rutte: “Ik kan me er niets van herinneren. Ik ben er absoluut niet over ingelicht. Als je het over dit soort aantallen slachtoffers hebt, vergeet je dat niet. Dat zou alle alarmbellen af doen gaan.” Ook de toenmalige minister voor Ontwikkelingssamenwerking, Ploumen, reageerde verbaasd: “Ik ben niet persoonlijk geïnformeerd over de gebeurtenissen.”
GroenLinks-Kamerlid Diks, die de motie tegen minister Bijleveld had ingediend, noemt het idee dat de minister-president niet zou zijn ingelicht over 70 burgerdoden “ongelooflijk en ook heel ongeloofwaardig”. Ook hekelt ze het feit dat de Tweede Kamer destijds niet werd ingelicht. “Blijkbaar is dat bij niemand opgekomen. Dat is haast onbegrijpelijk.”
SP-Kamerlid Karabulut is net zo kritisch. “We kunnen concluderen dat er is gelogen, dat er informatie is achtergehouden, dat de leugen voor een deel in stand wordt gehouden en dat de beloofde transparantie er nog altijd niet is.”
Minister Bijleveld heeft gezegd dat ze gaat uitzoeken wie er precies van wist op welk moment.
Nederlandse vluchten
Nederlandse F-16’s werden tussen 2014 en 2016 en in 2018 ingezet in Irak en Syrië als onderdeel van een grote internationale coalitie onder leiding van de VS. Daarbij werden vanuit Jordanië ruim 2100 luchtaanvallen uitgevoerd. Doel van de missie was om IS te bestrijden.
Uit onderzoek van de NOS en NRC bleek drie weken geleden dat in de nacht van 3 juni 2015 bij een Nederlandse aanval op een bommenfabriek van IS in de Iraakse plaats Hawija een wijk volledig werd verwoest. Het was een van de bloedigste aanvallen van de internationale coalitie in de strijd tegen IS. Hierbij kwamen zeker zeventig mensen om het leven, onder wie volgens ooggetuigen kinderen.
NU 08.11.2019 Premier Mark Rutte wilde vrijdag niet ingaan op vragen over wanneer hij op de hoogte was van het feit dat er burgerdoden waren gevallen bij Nederlandse luchtaanvallen in Irak in 2015.
“We gaan eerst alle feiten op een rijtje zetten en daarna de Kamer informeren”, aldus de premier.
Rutte maakte op zijn wekelijkse persconferentie na afloop van de ministerraad een geïrriteerde indruk en verwees herhaaldelijk naar zijn opmerkingen van eerder deze week.
Rutte zei woensdag zich niet te kunnen herinneren dat hij is geïnformeerd over de aanvallen op de Iraakse steden Hawija en Mosoel waarbij 74 mensen om het leven kwamen.
“Er staat mij niets van bij”, zei de minister-president toen. Hij wilde er vrijdag op de persconferentie verder niets over kwijt. “Ik heb er al een eerste reactie op gegeven.” De vraag of hij vindt dat zijn positie in gevaar is, beantwoorde hij met een “nee”.
Journalisten nemen Rutte onder vuur over burgerdoden in Irak
Rutte zit in een lastig parket
Rutte bevindt zich in een lastig positie. Dinsdagavond debatteerde de Tweede Kamer met minister Ank Bijleveld (Defensie) over de bombardementen. De bewindsvrouw overleefde dinsdag ternauwernood een motie van wantrouwen.
Zij moest zich verantwoorden voor het feit dat haar voorganger, voormalig minister Jeanine Hennis-Plasschaert, de Kamer verkeerd heeft geïnformeerd.
Hennis-Plasschaert meldde de Kamer in 2015 dat er bij aanvallen geen burgerslachtoffers waren gevallen, terwijl later bleek dat het ministerie beschikte over een intern verslag en een Amerikaanse rapportage waarin staat dat het “geloofwaardig was” dat er bij de aanval in Hawija burgers om het leven waren gekomen.
Minister Bijleveld voegde daar dinsdag aan toe dat niet alleen Hennis-Plasschaert van de burgerdoden wist, maar ook het ministerie van Algemene Zaken van premier Rutte.
SP-Kamerlid Sadet Karabulut benadrukte in een eerdere reactie dat het van belang is om te weten wanneer de premier hiervan op de hoogte is gesteld. “Ik wil dat weten, omdat als hij kennis heeft genomen van de inhoud, hij de leugen dat er geen burgerslachtoffers zijn gevallen de afgelopen jaren in stand heeft gehouden”, zei ze deze week.
Telegraaf 08.11.2019 Premier Rutte weigert voorlopig vragen te beantwoorden over wat hij wist of niet wist over de burgerdoden bij een Nederlands bombardement in Irak in 2015. Na de ministerraad wrong de minister-president zichzelf in allerlei bochten om vooral geen antwoord te geven op talrijke vragen van journalisten.
De oppositie wil het naadje van de kous weten nu minister Bijleveld (Defensie) deze week suggereerde dat het ministerie van Rutte al eerder op de hoogte is gesteld van de slachtoffers. „Er staat mij helemaal niets van bij”, zei hij eerder deze week. Mogelijk wisten zijn ambtenaren er wel van, vermeldde Rutte.
De oppositie wil het naadje van de kous weten nu minister Bijleveld (Defensie) deze week suggereerde dat het ministerie van Rutte al eerder op de hoogte is gesteld van de slachtoffers. „Er staat mij helemaal niets van bij”, zei hij eerder deze week. Mogelijk wisten zijn ambtenaren er wel van, vermeldde Rutte.
De minister-president stelde vrijdag na de ministerraad niet ’hap-snap’ te willen antwoorden. Achter de schermen probeert zijn ministerie in kaart te brengen wat er waar is van de suggestie van Bijleveld en als dat het geval is, wat er daarna met de informatie is gedaan op zijn departement.
Gevoelige kwestie
De kwestie ligt gevoelig, omdat Bijleveld om de kwestie al door het oog van de naald kroop toen vrijwel de hele oppositie een motie van wantrouwen tegen haar steunde. Als blijkt dat Rutte er van wist of er niet de waarheid over heeft verteld kan ook zijn positie onder vuur komen te liggen. Zelf zei de premier vrijdag dat hij zich daar geen zorgen over maakt.
AD 08.11.2019 Een zichtbaar ongemakkelijke premier Mark Rutte wilde gisteren niet zeggen wanneer hij is ingelicht over de burgerdoden die zijn gevallen bij Nederlandse bombardementen in Irak. Hij weet: nu de Tweede Kamer zich voorgelogen voelt, gaan ze achter hem aan.
Op zijn wekelijkse persconferentie ging de premier, anders dan normaal, bij herhaling vragen uit de weg over wat hij nu eigenlijk wanneer wist.
Bij een debat in de Tweede Kamer erkende defensieminister Ank Bijleveld deze week dat het parlement in juni 2015 verkeerd is geïnformeerd. Toenmalig minister van Defensie Jeanine Hennis zei toen dat er geen ‘Nederlandse betrokkenheid’ was bij burgerslachtoffers, terwijl ze al was ingelicht dat dit waarschijnlijk wél zo was.
Waar de Tweede Kamer de pijlen eerst richtte op Bijleveld, die een motie van wantrouwen tegen zich ingediend zag worden, verschuift die aandacht nu naar de premier. In een reeks schriftelijke vragen is ook Rutte gevraagd wanneer hij nu precies meer wist.
Deze week wilde de premier alleen nog zeggen dat hij zich niet kan herinneren in 2015 te zijn ingelicht over de burgerslachtoffers. ,,Er staat mij helemaal niets van bij,’’ zei de premier. Het ‘zou wel kunnen’ dat zijn ambtenaren op de hoogte waren.
Dat haperende geheugen wekte meteen ergernis in de Kamer. Dat excuus kennen we wel van hem, klonk het. Rutte zei dat immers ook toen het ging over memo’s rond de afschaffing van de dividendbelasting. Toen heette het dat hij zich die niet ‘kon herinneren’. En toen Halbe Zijlstra aan hem opbiechtte dat hij nooit op bezoek was geweest bij Poetin had Rutte ‘geen actieve herinnering’ aan met wie hij met die bekentenis deelde.
Rutte realiseert zich dat hij de Kamer nu klinisch zal moeten voorlichten wat hij en andere kabinetsleden wisten. Hij wimpelde daarom vragen van journalisten maar af. ,,Ik respecteer uw vragen, ik zou ze misschien ook stellen, maar we moeten nu echt eerst de Kamer informeren.’’
Rutte wil namelijk niet ‘hapsnap’ vertellen wanneer hij wat wist, besloot de premier. Liever moet alles er komende week liggen, zo is de hoop, in een gedetailleerde brief.
Briefing
Cruciaal daarbij zijn de dagen na 9 juni 2015. Toen hoorde Hennis tijdens een briefing van mogelijke burgerdoden bij de militaire actie bij het Irakese Hawija. Die kennis werd vervolgens gedeeld met andere departementen, waaronder dat van Rutte.
Dat gebeurde tijdens een zogenoemde interdepartementale werkgroep, waarin ook zijn raadadviseurs zitten. Vraag is nu vooral: bereikte die kennis de premier en wanneer? Want anderhalve week later loog Hennis immers de Tweede Kamer voor dat haar van ‘Nederlandse betrokkenheid’ niets bekend was.
Overigens ligt Hennis, tegenwoordig VN-gezant in Irak, daar ook onder vuur. Op sociale media wordt zij opgeroepen het land te verlaten. Daarbij wordt ook gewezen op de burgerslachtoffers die vielen in het land in de tijd dat zij als minister verantwoordelijk was voor de inzet van F-16’s tegen terreurorganisatie Islamitische Staat (IS).
NOS 08.11.2019 Irakezen zijn boos op oud-minister Jeanine Hennis. Zij is nu VN-gezant in Irak en tweette twee dagen geleden over de economische gevolgen van de protesten in het land. Al meer dan een maand lang gaan Irakezen de straat op om hervormingen te eisen. Daarbij blokkeren ze wegen, olievelden en havens.
In haar bericht schrijft ze dat de “ontregeling van cruciale infrastructuur een grote zorg is” en dat het “schadelijk is voor de Irakese economie”. Volgens correspondent Marcel van der Steen valt haar opmerking helemaal verkeerd bij demonstranten. In reacties op sociale media verwijten Irakezen het haar dat ze meer om olie zou geven dan om mensen, vertelt hij in het NOS Radio 1 Journaal. Zij maken haar uit voor ‘leugenaar’ en eisen haar vertrek.
Ze verbinden haar tweet ook aan het nieuws over de zeker 70 burgerslachtoffers die vielen bij een Nederlandse F16-aanval in Irak in 2015, vertelt Van der Steen. Het nieuws over die burgerslachtoffers kwam vorige maand na onthullingen van de NOS en NRC naar buiten.
Hennis was toen minister van Defensie, en ze verzweeg de burgerdoden. Tot twee keer toe vertelde ze de Kamer dat er geen burgerdoden te melden waren. Uiteindelijke erkende het kabinet afgelopen maandag de Nederlandse verantwoordelijkheid voor wat wordt gezien als een van de bloedigste aanvallen van de internationale coalitie.
Afgelopen dinsdag bleek ook dat Hennis kort na de luchtaanval op de hoogte is gesteld over het bombardement waarbij 70 doden zijn gevallen. De huidige minister van Defensie, Ank Bijleveld, bood haar “oprechte excuses” voor het onjuist informeren van de Kamer.
Het nieuws over Hennis leeft in Irak, zegt Van der Steen: “Irakezen verwijten het haar nu dat ze dat nieuws toen stil heeft gehouden.”
“Dat het allemaal om olie zou gaan, wordt voor veel Irakezen nu weer bevestigd door de tweet van Hennis” , aldus Laila al-Zwaini, arabist.
“De jongeren die nu in opstand komen vinden dat Hennis vooral de kant van de corrupte regering kiest”, zegt de Nederlands-Iraakse arabist Laila al-Zwaini. “Ze hebben het idee dat ze daar alleen maar is voor de oliebelangen en niet voor de Irakezen die sterven.”
Al-Zwaini verwijst ook naar de Amerikaanse invasie in 2003. “Toen leefde hetzelfde sentiment. Veel Irakezen hadden het idee dat het Amerika vooral om de olie ging”, legt ze uit. “Dat het allemaal om olie zou gaan, wordt voor veel Irakezen nu weer bevestigd door de tweet van Hennis.”
Hennis reageerde later in een tweet dat “de Verenigde Naties een partner is voor iedere Irakees die het land beter wil maken”. Uit de reacties op Twitter valt op te maken dat veel Irakezen geen boodschap hebben aan excuses.
Correspondent Van der Steen vertelt in dat het leven steeds meer stil komt te liggen in het land. “Een grote haven in het zuiden is geblokkeerd en ook bedrijven hebben het moeilijk en blijven vaak dicht.”
Dat heeft onder meer te maken met het afsluiten van het internet door de overheid. “Het grootste deel van de tijd is er geen internet, waardoor bijvoorbeeld banken, toerisme-organisaties en telefoonbedrijven hun werk niet kunnen doen.”
De economie van het land zou volgens een bron bij de Centrale Bank in Irak sinds het uitbreken van de protesten zo’n 40 miljoen dollar per dag aan schade lijden, in totaal zou het in ruim een maand gaan om zo’n 1,5 miljard dollar, meldt persbureau Reuters.
Geweld houdt aan
Het gewelddadige optreden van de autoriteiten tegen de demonstranten gaat ondertussen door. “Er wordt nog altijd met scherp geschoten”, vertelt Van der Steen. “Gisteren vielen er in Bagdad zes doden bij een poging een brug over te komen die leidt naar de groene zone, de plek waar de regeringsgebouwen zitten.” Ook in de zuidoostelijke stad Basra was het gisteren raak, daar vielen vier doden.
Het totale dodenaantal is sinds de protesten op 1 oktober begonnen, gestegen tot boven de 260.
De secretaris-generaal van de Verenigde Naties heeft het geweld gisteren veroordeeld en roept de regering op ermee te stoppen. Maar Van der Steen ziet dat niet direct gebeuren. “De regering heeft hervormingen en nieuwe verkiezingen aangekondigd. Maar demonstranten hebben er geen vertrouwen in dat de beloften worden nagekomen. Ze gaan dus door met protesteren.”
Telegraaf 08.11.2019 Irakezen eisen massaal het ontslag van Jeanine Hennis, de hoogste VN-gezant in het land dat al weken in de greep is van bloedige protesten. Hennis ligt onder vuur na uitlatingen op Twitter, waarin zij volgens de demonstranten het belang van olie laat prevaleren boven dat van de gewone bevolking. In de bewuste tweet schrijft Hennis: „Bedreigingen/sluitingen van wegen naar olie-installaties en havens veroorzaken miljardenverliezen. Dat is schadelijk voor de economie van Irak en ondermijnt de inwilliging van de legitieme eisen van de demonstranten.”
De Irakezen zijn nu online een petitie gestart waarin zij het vertrek eisen van Hennis, wier beeltenis op het platform is doorgehaald met een groot rood kruis. Zij wordt weggezet als een lakei van de Iraakse autoriteiten, westerse olieproducenten en zelfs van het Iraanse regime, dat via lokale milities verantwoordelijk is voor een groot deel van de dodelijke slachtoffers.
Ook wijzen Irakezen via sociale media op haar verleden als minister van Defensie. In die rol ontkende zij in 2015 dat er bij een Nederlandse aanval op Irak burgerdoden waren gevallen, al was zij daar eerder al wel over geïnformeerd.
Onmogelijke positie
Hennis verkeert nu in een onmogelijke positie: zij roept in Irak op tot een nationale dialoog tussen de regering en de demonstranten, maar kan daarin zelf als ’onpartijdige bemiddelaar’ moeilijk meer een rol spelen. Zij wordt niet langer geaccepteerd door de woedende betogers, die dagelijks met gevaar voor eigen leven de straat op gaan om onder meer het vertrek van de regering te eisen. Tot dusver zijn er meer dan 250 doden gevallen.
Daarmee toont Hennis volgens de woedende Irakezen het ware gezicht van de ’corrupte’ Verenigde Naties: het gaat de organisatie volgens hen niet om de mensen, maar het geld. De timing is ook ongelukkig: de Verenigde Staten verklaarden de afgelopen weken alleen nog in buurland Syrië te blijven om de oliebronnen daar veilig te stellen. Zo wordt het beeld verscherpt dat het Westen alleen maar uit is op het zwarte goud en geen zier geeft om de creperende bevolking.
Winsten verdwijnen
Hennis heeft het over miljardenverliezen als gevolg van blokkades (volgens de regering gaat het om 6 miljard dollar), maar de betogers wijzen erop dat die winsten doorgaans verdwijnen in de zakken van corrupte politici. De bevolking van een van de belangrijkste olieproducten ter wereld – murw geslagen door een opeenvolging van oorlogen – profiteert er nauwelijks van.
Hennis probeerde later nog de schade te beperken met een nieuwe tweet, waarin zij zich verdedigde tegen de ’beschuldigingen van vooringenomenheid’. Volgens haar zijn de Verenigde Naties de ’partner van iedere Irakees die naar verandering streeft’.
Maar het kwaad was al geschied. Irakezen omschrijven haar als een ’verrader’ die zich ’moet schamen’ omdat zij de ’slaaf is van olie, geld en bloed’. Ook wordt ze weggezet als een ’blondje in designerkleding’ dat wel even komt vertellen hoe het allemaal moet. Een dame bezweert dat zij wanneer zij Hennis ziet een schoen naar haar hoofd zal gooien, de ultieme belediging in de islamitische wereld. Naar George W. Bush gooide ooit een Iraakse journalist beide schoenen tijdens een persconferentie.
Te close met Iran
Hennis wordt ook verweten te close te zijn met Iran, dat een kwalijke rol speelt in het neerslaan van de protesten. De betogers eisen een totale verandering van het politieke systeem, waardoor Iran zijn invloed in gevaar ziet komen.
Hennis is sinds vorig jaar de hoogste VN-gezant in Irak. Een lastige functie in een verdeeld land dat nog altijd probeert te herstellen van de oorlog tegen Islamitische Staat. Zij bezocht vorige week nog de demonstranten op het Tahrirplein in Bagdad, waar zij hun ’legitieme eisen’ erkende.
Ook veroordeelde Hennis het geweld, al zou zij zich volgens velen in het land veel harder moeten uitspreken over de verschillende bloedbaden. Door de aanhoudende chaos in het land zou premier Mahdi inmiddels bereid zijn op te stappen, maar zijn vertrek wordt door Iran tegengehouden.
AD 08.11.2019 Oud-minister Jeanine Hennis ligt nu ook in Irak onder vuur, waar ze werkt als gezant van de Verenigde Naties. Er is op sociale media een campagne tegen haar gestart waarin ze wordt opgeroepen te verdwijnen uit het land.
Hennis wordt als VN-gezant zwaar beveiligd. In Irak is het al weken onrustig. Er wordt massaal geprotesteerd tegen de werkloosheid en de corruptie. Daarbij zijn naar schatting al 250 doden gevallen. Hennis riep op Twitter op tot kalmte, maar dat schoot bij sommigen in het verkeerde keelgat. Volgens demonstranten is ze ‘meer begaan met de westerse oliebelangen dan met de Irakese bevolking’.
In de bewuste tweet schreef Hennis: ,,We zijn allemaal verantwoordelijk voor het beschermen van openbare voorzieningen. Bedreigingen/sluitingen van wegen naar olie-installaties en havens veroorzaken miljardenverliezen. Dat is schadelijk voor de economie van Irak en ondermijnt de legitieme eisen van de demonstranten.’’
Disruption of critical infrastructure also of grave concern. Responsibility of all to protect public facilities. Threats/closures of roads to oil installations, ports causing billions in losses. Detrimental to #Iraq’s economy, undermines fulfilling protesters’ legitimate demands.
Die uitspraak veroorzaakte een storm van protest. ,,Stelt u zich eens voor dat deze mensen in uw land waren omgekomen. Wat zou dan u tegen de wereld hebben gezegd?” reageert Irakees Jaweed Kadeem woedend onder de tweet. Sommigen plaatsten een foto van Hennis met een groot rood kruis erdoor.
Hennis na de ruim 6000 reacties een nieuwe tweet waarin ze probeerde de gemoederen te bedaren: ,,In reactie op beschuldigingen dat ik vooringenomen zou zijn: de VN staat zij aan zij met elke Irakees die verandering wil. Samen kunnen Irakezen van hun land een betere plek maken. En wij zijn hier om dat te ondersteunen.’’
Bombardement
In de protesten tegen de aanwezigheid van Hennis wordt ook gewezen naar haar vorige functie als minister van Defensie. In die periode kwamen zo’n 70 burgers om bij een bombardement door een Nederlandse F-16 op een bommenfabriek van IS in het Irakese Hawija.
Deze week kwam dat niet alleen in Nederland, maar ook in Irak in het nieuws. Net als het nieuws dat Hennis vlak na het bombardement nog aan de Tweede Kamer meldde dat er ‘voor zover bekend’ geen burgerslachtoffers waren gevallen door Nederlandse wapeninzet.
Op dat moment was zij echter al anderhalve week op de hoogte van het feit dat dat waarschijnlijk wél het geval was. De Irakezen die zich al tegen Hennis keerden, schrijven op social media dat ze ‘toen ook al een leugenaar was’. Ook staat op Facebook te lezen dat ‘Irakese doden haar niet kunnen schelen’.
Hennis is sinds vorig jaar hoofd van UNAMI, een speciale missie van de VN in Irak. Ze adviseert zowel de Irakese regering als verschillende bevolkingsgroepen.
MSN 08.11.2019 Irakezen zijn op sociale media een actie gestart tegen VN-gezant Jeanine Hennis-Plasschaert. Met hashtags als „Jeanine Hennis is corrupt schaam je” en „Jeanine Hennis leugenaar ga Irak uit” proberen ze de Nederlandse te bewegen om op te stappen. Door Hennis’ foto is door de Twitteraars een groot rood kruis gezet.
De Irakezen zijn gepikeerd over een tweet van Hennis waarin ze demonstranten lijkt op te roepen belangrijke (olie)infrastructuur met rust te laten. Iraakse jongeren protesteren al weken tegen de corrupte overheid, de ongelijkheid en de invloed van buurland Iran. Door het harde optreden van de ordediensten zijn tot nu toe meer dan 260 doden en honderden gewonden gevallen. Deze donderdag zijn nog zeker zes demonstranten doodgeschoten door de Iraakse veiligheidsdiensten, meldt persbureau Reuters.
Hennis’ tweet leidde al tot ruim 5.500 – merendeels verontwaardigde – commentaren. „Olie is belangrijker dan het Iraakse volk?” vraagt iemand. Anderen wijzen erop dat het volk nooit van de genoemde olie en havens heeft geprofiteerd.
Sommige deelnemers aan de campagne op sociale media leggen een verband tussen Hennis’ huidige positie en haar vorige baan. „Iraakse doden kunnen haar niet schelen” en „Het is niet de eerste keer dat ze liegt”, schrijven zij op Twitter en Facebook. Daarmee verwijzen ze naar 2015, toen Hennis nog minister van Defensie was in Nederland en de Tweede Kamer verkeerd informeerde over Iraakse burgerdoden.
Het nieuws over de Nederlandse erkenning van de meer dan zeventig burgerdoden die vielen bij een bombardement op de Iraakse stad Hawija was deze week te zien op de Iraakse televisie. Het nieuws werd ook in andere Arabische media gedeeld.
MSN 08.11.2019 De Nederlandse aanval in 2015 in Irak waarbij zeker 70 burgerdoden zijn gevallen, roept veel vragen op. Ook over de rol van premier Rutte. Toenmalig minister Hennis wist al een paar dagen na de aanval dat er burgerslachtoffers waren gevallen, maar Rutte zegt dat hij toen van niets wist. Hoe kan dat?
Het bombardement op Hawija
Vanaf oktober 2014 tot juli 2016 neemt Nederland voor het eerst deel aan een F-16-missie boven Irak en Syrië. Na publicaties van NRC en NOS blijkt dat Nederland verantwoordelijk is voor een bombardement op een bommenfabriek van IS in Hawija, Irak. 70 burgerslachtoffers komen om het leven. Zowel Defensie als het Openbaar Ministerie hebben het bombardement onderzocht. Volgens Defensie zijn alle procedures gevolgd.
Het OM vindt geen strafbare feiten. De toenmalige minister van Defensie, Hennis, weet al in 2015 over de burgerdoden, maar geeft foute informatie aan de Tweede Kamer. Op 23 juni 2015 zegt ze dat er geen sprake is geweest van Nederlandse betrokkenheid bij burgerslachtoffers door luchtaanvallen in Irak.
‘Alle betrokken ministeries op de hoogte’
Terug naar afgelopen dinsdag. Ank Bijleveld heeft een zware avond. De Kamer legt de ervaren politica op de gril: waarom deed Defensie jarenlang geheimzinnig over burgerslachtoffers? Waarom heeft de vorige minister de Kamer verkeerd geïnformeerd? Waarom wist Bijleveld pas afgelopen weekend over het verkeerd informeren?
De ervaren Bijleveld heeft niet overal een duidelijk antwoord op. Ze overleeft met steun van een nipte meerderheid. Haar excuses worden geaccepteerd, maar bijna alle oppositiepartijen stemmen voor een motie van wantrouwen. Pijnlijk voor de ervaren politica.
Aan het einde van een zeer lastige avond voor Bijleveld gebeurt er nog iets opvallends. Meerdere fracties hebben expliciet gevraagd of premier Rutte in 2015 ook is geïnformeerd over het Hawija-bombardement. Ja, zegt Bijleveld.
De betrokken ministeries – Algemene Zaken, Buitenlandse Zaken, Buitenlandse Handel & Ontwikkelingssamenwerking en Justitie & Veiligheid – waren op de hoogte. “Het is aannemelijk dat de meest betrokken ministeries over het bestaan van het onderzoek zijn geïnformeerd”, zo leest Bijleveld voor.
Nee hoor, zeggen ministers van toen. “Ik ben niet geïnformeerd over de Nederlandse betrokkenheid, dus het antwoord is nee”, zegt Lilianne Ploumen, destijds minister van Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking. Ook de toenmalige minister van Buitenlandse Zaken, Bert Koenders, ontkent.
Ook premier Rutte is zeer verbaasd. “Er staat mij helemaal niets van bij”, zegt de premier. Het ‘zou wel kunnen’ dat zijn ambtenaren op de hoogte waren. Niet vreemd, vindt Rutte. “Jongens, dat is vier jaar geleden”, verzucht hij tegen RTL Nieuws.
Premier #Rutte is in 2015 niet geïnformeerd dat bij Nederlands bombardement in #Irak 70 burgerdoden zijn gevallen. “Staat mij helemaal niets van bij. Kan dat ambtelijk is bijgepraat”, zegt Rutte tegen @RoelSchrein. Premier hoorde zondag dat Kamer onjuiste info heeft gehad.
“Ik val in de ene verbazing in de andere. Je kunt je toch niet voorstellen dat hem wel gemeld is en dat hij het vergeten is”, zegt Kamerlid Isabelle Diks van GroenLinks. “Het zou kunnen dat het Rutte niet is verteld is en dat is eigenlijk nog erger.”
“Totaal ongeloofwaardig. Dit kan niet kloppen”, zegt SP-Kamerlid Sadet Karabulut. “Dit roept alleen maar meer vragen op. Hoe is het in godsnaam mogelijk? Zo’n trieste gebeurtenis waar piloten diep van onder de indruk zijn. Een groot drama. En dan zou de minister-president hierover niet geïnformeerd zijn? Nou, dan hebben we echt als land een groot probleem.”
Beide Kamerleden hebben opnieuw schriftelijke vragen ingediend. Dat Hennis foute informatie aan de Kamer heeft gegeven, is bekend. Maar wist Rutte dat ook?
“Nu willen wij weten: welke minister, welke ministerie was op de hoogte. Dat moet op tafel komen, want de verwarring wordt alleen maar groter”, zegt Diks. “Dit is heel erg belangrijk, omdat het uitmaakt voor de keuzes van ons parlement voor onze militairen. Wij moeten weten welke gevolgen de inzet van Nederlandse militairen heeft gehad.”
Wat is er aan hand?
Minister Bijleveld blijft bij haar eerdere antwoorden, zegt ze tegen verslaggevers. Ze gaat nu eerst de Kamervragen beantwoorden en laat uitzoeken wat op welk ministerie bekend was. “Ik laat de feiten spreken en daar moet u nog even op wachten.”
“Hoe het precies zit, weten we niet”, zegt politiek verslaggever Fons Lambie. “Maar kijk nog eens wat Rutte precies zegt: het kan dat er ambtelijk is geïnformeerd… Zouden topambtenaren het dan wel hebben geweten?”
In politiek Den Haag vergaderen topambtenaren van betrokken ministeries regelmatig over militaire missies. Interessant is de ‘Stuurgroep Missies en Operaties’. Daar bespreken de hoogste militairen en belangrijkste topambtenaren alle ontwikkelingen rond militaire missies. Is daar over de burgerslachtoffers gesproken?
“Kijk eens wie in die stuurgroep zit”, zegt Fons Lambie. “De Commandant der Strijdkrachten, de hoogste militair van Nederland. De directeur-generaal Politieke Zaken van het ministerie van Buitenlandse Zaken, een van allerbelangrijkste topambtenaren op Buitenlandse Zaken. De Raadsadviseur van Algemene Zaken, de ogen en oren van de premier op dit beleidsterrein.
Dit zijn niet de minsten”, zegt Lambie. “Als in dat overleg wordt besproken dat er 70 burgerslachtoffers zijn gevallen, dan moeten de Haagse topambtenaren meteen hun minister informeren. Direct. Zonder twijfel.”
Dat is blijkbaar niet gebeurd, want de ontkenningen van Rutte, Koenders en Ploumen zijn glashelder.
Of hield Defensie het geheim?
Een ander scenario is dat Defensie nooit duidelijk gecommuniceerd heeft met andere ministeries. Zonder concrete aantallen of locaties is het lastig om vast te stellen wat een begrip als ‘nevenschade’ of een omschrijving als ‘mogelijke burgerslachtoffers’ precies inhoudt.
Tijdens een militaire missie wordt heel beperkt geïnformeerd. Vanwege de geheimhouding en de veiligheid van onze militairen wordt informatie over een bombardement niet met half Den Haag gedeeld, zo zeggen insiders.
Ministerraad sprak er één keer over
Voor zover bekend heeft de ministerraad één keer over burgerslachtoffers tijdens militaire missies gesproken. Op 13 april 2018. Door het kabinet Rutte III. Ank Bijleveld is dan al een aantal maanden minister van Defensie.
Op dat moment heeft het Openbaar Ministerie onderzoek gedaan naar 4 missies, waar mogelijk burgerslachtoffers zijn gevallen. Die dag stuurt Bijleveld een brief naar de Kamer: er worden geen Nederlandse militairen vervolgd voor bombardementen in IS-gebied waarbij burgerslachtoffers om het leven zijn gekomen, zo concludeert het Openbaar Ministerie.
Er wordt geen informatie over locaties of aantallen slachtoffers bekend gemaakt. Politiek commentator Frits Wester stelt een paar vragen aan premier Rutte tijdens de wekelijkse persconferentie na afloop van de ministerraad.
“Daar hebben wij het over gehad, inderdaad”, zegt Rutte. De premier bevestigt dat er tijdens de ministerraad is gesproken over het onderzoek, en over de missies.
In zijn antwoorden lijkt Rutte specifiek in te gaan op de bewuste aanval in Hawija, zonder daarbij overigens die naam te noemen. Hij spreekt over missies waarbij ‘fouten’ worden gemaakt, bijvoorbeeld omdat de ‘onderliggende inlichtingen’ niet zouden kloppen. Dat lijkt op het bombardement van Hawija.
Als de ministerraad destijds heeft gesproken over burgerslachtoffers en als Rutte inderdaad de fouten rond het bombardement van Hawija beschrijft, dan is wederom is de vraag: is dan niet óók gesproken over de 70 burgerslachtoffers?
Vervolgens duurt het nog ruim anderhalf jaar voordat de Nederlandse betrokkenheid bij het bombardement in Hawija naar buiten komt.
Vraagtekens genoeg, maar antwoorden ontbreken. Insiders verwachten deze week nog geen nieuwe brief naar de Tweede Kamer. Voorlopig blijft het een mysterie waarom 70 burgerdoden jarenlang geheim bleven.
Dit gebeurde er in de zomer van 2015:
De nacht van 2 op 3 juni 2015
In de nacht van 2 op 3 juni bombardeert Nederland een bommenfabriek van IS bij de Iraakse stad Hawija. Door foute inlichtingen zijn meer bommen in de fabriek dan gedacht en zijn de ontploffingen groter.
4 juni 2015
Persbureau Reuters spreekt in een artikel voor het eerst over ‘ongeveer 70 doden, inclusief burgers’ bij een luchtaanval op een fabriek in Hawija.
9 juni 2015
Hennis wordt voor het eerst gebriefd over onderzoek naar de luchtaanval, waaruit naar voren komt dat het ‘geloofwaardig’ is dat er bij de luchtaanval ook burgerslachtoffers zijn gevallen.
15 juni 2015
Hennis ontvangt het definitieve onderzoek van CENTCOM, het Amerikaanse hoofdkwartier voor alle militaire missies in het Midden-Oosten. Nederland werkt hiermee samen tijdens de oorlog tegen IS. Ook in het definitieve onderzoek wordt het ‘geloofwaardig’ geacht dat er burgerslachtoffers zijn gevallen. Het aantal van 70 wordt niet genoemd.
23 juni 2015
Minister Hennis informeert vervolgens de Kamer verkeerd. In antwoorden op Kamervragen schrijft ze: “Voor zover op dit moment bekend is er geen sprake geweest van Nederlandse betrokkenheid bij burgerslachtoffers door luchtaanvallen in Irak.”
Telegraaf 07.11.2019 In de oorlog tegen IS zijn meer gevallen onderzocht waarbij mogelijk door Nederlandse F-16-vliegers burgers zijn geraakt. Het kabinet rapporteerde aan de Tweede Kamer vier incidenten, maar volgens vliegers is er nog minstens één vijfde casus – vermoedelijk zonder slachtoffers. Dat vertellen ze in het boek Missie F-16, dat deze week verschijnt.
Deze week moest minister Bijleveld (Defensie) zich in de Kamer verantwoorden voor een gebrek aan transparantie over burgerslachtoffers door Nederlands optreden in de oorlog tegen IS. In januari had het kabinet vier Nederlandse aanvallen tegen IS-doelen benoemd.
Zeker twee daarvan hadden tot burgerdoden geleid. Bij een aanval op een bommenfabriek in Hawija bleken er meer explosieven aanwezig dan gedacht. Daardoor vielen mogelijk zeventig doden, zowel IS-strijders als een onbekend aantal burgers. In Mosul vielen F-16’s een woonhuis aan, waarvan werd gedacht dat het een IS-hoofdkwartier was. Vier onschuldige bewoners stierven en een van de nabestaanden deed deze week in De Telegraaf zijn verhaal, net als de betrokken vlieger.
Bij een derde geval reed onverwachts een auto langs toen een pand werd getroffen door een Nederlandse bom. ,,We hadden een klein bommetje gekozen om te zorgen dat er geen nevenschade zou ontstaan’’, vertelt de betrokken vlieger. ,,Want er stond een moskee vlakbij. Toch klapte de hele voorpui eruit, over die auto heen. De vliegtijd van de bom is een minuut, je kunt nou eenmaal niet een minuut van tevoren uitsluiten of er iemand aankomt.’’
Seconden later trof een tweede bom doel. Dezelfde auto werd opnieuw getroffen door puin. ,,Het was donker dus we konden niet duidelijk zien of hij uitstapte of wegrende’’, herinnert de vlieger zich. ,,De kans dat hij zelf gewond is geraakt lijkt me niet groot, maar ik kan het ook niet uitsluiten. Dit was overigens een dorp dat helemaal in handen was van IS.’’ Hij denkt daarom dat de kans groot was dat iedereen die laat op straat was, in dienst was van het kalifaat.
Het OM onderzocht de zaak en kwam tot de conclusie dat er geen sprake was van strafbare feiten. Dat geldt ook voor het vierde geval, waarbij een laserrichter verkeerd stond afgesteld waardoor de bom een verkeerd doel trof – zonder slachtoffers.
Een vijfde incident belandde echter niet op de lijst van het kabinet. Hierbij reden twee brommers langs op het moment een Nederlandse F-16 een auto onder vuur nam met het boordkanon. ,,Later hebben ze met drones de hele weg afgezocht’’, zegt de betrokken vlieger. ,,Maar er lagen geen slachtoffers en je zag ook geen olie of bloed op de weg. Er werd ook geen slachtoffer gerapporteerd en er is nooit een claim geweest van nabestaanden.’’
AD 07.11.2019 De tientallen burgerdoden door Nederlandse bombardementen in Irak blijven het kabinet achtervolgen. De Tweede Kamer wil precies weten wie wat op welk moment wist. Opvallend veel betrokkenen zeggen zich dat niet te herinneren. Vier vragen over hoe dat precies zit.
Ambtenaren op de ministeries van Defensie, Buitenlandse Zaken, Justitie en Veiligheid en Algemene Zaken zijn druk om allerlei archieven door te pluizen. Wat is er in de eerste dagen na 15 juni 2015 onderling aan informatie uitgewisseld?
Op die dag kreeg het ministerie van Defensie zwart op wit van de Amerikanen dat het ‘geloofwaardig was dat er bij een bombardement op een bommenfabriek van IS in het Iraakse Hawija burgerslachtoffers waren gevallen. Een bombardement dat in de nacht van 2 op 3 juni van dat jaar door een Nederlandse F-16 was uitgevoerd.
Waar is de Tweede Kamer precies boos over?
Op 24 juni 2015 (dus anderhalve week nadat de Amerikanen hadden gezegd dat er iets was misgegaan) werd nog aan de Tweede Kamer gemeld dat ‘voor zover op dat moment bekend er geen sprake is geweest van Nederlandse betrokkenheid bij burgerslachtoffers door luchtaanvallen in Irak’. De Kamer voelt zich voorgelogen en in een debat met huidig Defensieminister Ank Bijleveld steunde vrijwel de voltallige oppositie een motie van wantrouwen tegen de bewindsvrouw.
Maar daarmee is de kous niet af. Bijleveld meldde dinsdag immers ‘dat het aannemelijk was’ dat Defensie na de mededeling van de Amerikanen ook andere betrokken ministeries gewaarschuwd heeft dat er een onderzoek werd ingesteld naar het bombardement. Dat waren Algemene Zaken, Buitenlandse Zaken en Veiligheid en Justitie.
Zijn de burgerslachtoffers al die tijd onder de pet gehouden?
Zeker Rutte heeft bij de Tweede Kamer al de reputatie dat hij soms last heeft van zijn geheugen als hij in politieke moeilijkheden komt
Het kabinet heeft de Tweede Kamer de afgelopen jaren op meerdere momenten ingelicht over mogelijke burgerslachtoffers door Nederlandse wapeninzet. Eerst vertrouwelijk op 1 juni 2017. En in een brief van april 2018 werd gemeld dat er ‘zeer waarschijnlijk’ burgers waren gedood in Hawija.
Om de vliegeniers en hun thuisfront te beschermen tegen mogelijk wraakacties, was het beleid er nooit hardop over te praten. Deze week deed Defensie dat voor het eerst wel. Bij het bombardement in Hawija kwamen zeker zeventig onschuldige burgers om. En later zijn bij een bombardement op Mosul ook nog eens vier burgers omgekomen doordat een woonhuis werd aangezien voor een IS-hoofdkwartier.
Toch is een groot deel van de Tweede Kamer boos dat het kabinet dat niet veel eerder open over was. En door de brief van 24 juni 2015 voelt de Kamer zich ook nog eens voorgelogen. En verkeerde informatie geven aan de Tweede Kamer geldt als een doodzonde. Als bijvoorbeeld premier Mark Rutte ook al voor die datum wist van de mededeling van de Amerikanen, kan hem worden aangewreven dat hij medeverantwoordelijk was voor het fout informeren van de Kamer.
Wat heeft Rutte gezegd?
Rutte heeft gezegd dat ‘hem er helemaal niets van bijstaat’ dat hij op dat moment al geïnformeerd was. Wel kan hij zich voorstellen dat de informatie al bekend was bij ambtenaren. Dat zint de oppositie niet. Is het mogelijk dat er gewaarschuwd is dat er tientallen doden zijn gevallen bij een actie van een Nederlandse F-16 en dat ambtenaren dat niet meldden aan hun politieke baas?
Maar er zijn meer bewindslieden uit die periode die zeggen er geen herinnering aan te hebben. De bewuste brief van 24 juni 2015 is niet alleen ondertekend door voormalig minister Hennis, maar ook door haar toenmalige PvdA-collega’s Bert Koenders (Buitenlandse Zaken) en Lilianne Ploumen (Ontwikkelingssamenwerking). Beiden zeggen zich ook niet te herinneren op dat moment al geweten te hebben van de burgerdoden. En Ploumen zegt ook dat ze het wel had móeten weten.
Saillant is dat de PvdA de motie van wantrouwen tegen Bijleveld steunde, inclusief Ploumen die tegenwoordig Kamerlid is. Terwijl haar naam evenzeer stond onder de brief met de leugen erin.
Hoe loopt dit af?
Bijleveld zegt niet te weten hoe de foute formulering in de brief terecht is gekomen. Volgens betrokkenen is het denkbaar dat het een domme fout was. De brief gaf antwoord op 71 Kamervragen waar weken aan is gewerkt door verschillende ministeries. Het kan zijn dat de formulering ‘voor zover wij weten is er geen sprake van burgerslachtoffers’ er al in de tekst is gezet vóór de informatie van de Amerikanen bekend was. En dat daarna verzuimd is de tekst aan te passen.
Maar mogelijk is er ook bewust geprobeerd de boel onder de pet te houden. Een oud-ambtenaar van Defensie beschrijft de cultuur op het ministerie als ‘uiterst formeel’. Als Defensie aan andere ministeries slechts laat weten dat ‘er onderzoek wordt gedaan naar een bombardement’, gaan er niet direct alarmbellen af bij andere ambtenaren.
Dergelijke onderzoeken worden immers vaker gedaan. ,,Dat is toch wat anders dan de mededeling: Let op, er is een hele woonwijk de lucht in gevlogen. Dan loop je meteen naar je politieke baas.’’
Maar het kan ook zijn dat meerdere oud-bewindspersonen boter op hun hoofd hebben. En zeker Rutte heeft bij de Tweede Kamer al de reputatie dat hij soms last heeft van zijn geheugen als hij in politieke moeilijkheden komt.
Minister Ank Bijleveld (Defensie) tijdens een debat in de Tweede Kamer over het Nederlands bombardement in Irak, dat ze volgens een VVD’er ’laconiek, lachend en in clownskostuum’ deed. Ⓒ ANP
Telegraaf 07.11.2019 Ank Bijleveld heeft het Kamerdebat over burgerdoden door Nederlandse bommen in Irak verkeerd ingeschat, zeggen partijen terugblikkend. De bewindsvrouw dacht het debat schadevrij te doorstaan, maar ze eindigde gehavend met de hakken over de sloot. Coalitiepartij VVD is boos. „Ze heeft haar voorganger Hennis drie keer voor de bus gegooid.”
Open zijn, de fout toegeven en excuses aanbieden. Met dat strijdplan dacht team-Bijleveld het debat waarin de positie van de minister op het spel stond snel te kunnen afronden. Want dat die positie op het spel stond, had de CDA-bewindsvrouw kunnen weten.
“Ze gooide Hennis drie keer voor de bus”
GroenLinks-Kamerlid Isabelle Diks had immers al de middag voorafgaand aan het debat een motie van wantrouwen klaarliggen en de overige Kamerleden en de minister daarover ingelicht. Toch deed dat de alarmbellen nog niet afgaan. De partijen die aan het debat meededen, hadden vooraf niet eens een telefoontje gekregen van Bijlevelds politiek assistent met de vraag hoe ze erin stonden.
Excuses
De verdediging leek ook solide. Bijleveld wist weliswaar al bij haar aantreden in 2017 dat er bij Nederlandse luchtaanvallen in Irak burgerslachtoffers waren gevallen. Maar ze wist naar eigen zeggen pas afgelopen vrijdag dat de Tweede Kamer daarover niet was geïnformeerd. Ze zou dat toegeven en, hoewel het een fout van haar voorganger was, excuses aanbieden. Het debat over de Defensiebegroting, kon makkelijk nog later die avond plaatsvinden, zo was de verwachting.
Voormalig defensieminister Jeanine Hennis-Plasschaert zou een week na het bombardement in Irak al te horen hebben gekregen dat er burgerslachtoffers waren gevallen. Ⓒ Foto Marcel Antonisse
Maar het liep anders. Toen de bewindsvrouw met haar staf ver na middernacht bijeenkwam om uit te blazen van het debat, viel iedereen aan op de bitterballen. Niemand had eraan gedacht tijdens het marathondebat eten te bestellen.
Kernpunt was de luchtaanval van 3 juni 2015 op een bommenfabriekje van IS in het Iraakse Hawija. Onder de zeventig doden zaten behalve IS-strijders ook tientallen burgers. Bijlevelds voorganger Hennis kreeg al een week na het bombardement van het Amerikaanse commando van de IS-missie te horen dat er bij die aanval burgerdoden waren gevallen. Diezelfde maand nog ontkende zij dat tegenover de Kamer.
De defensietop leefde in de veronderstelling dat die briefing op een veel later moment had plaatsgevonden, in mei 2016. Hoe dat kon? „Iemand heeft dat ooit gezegd, en toen is dat een eigen leven gaan leiden”, zegt een betrokkene. In het debat meldde Bijleveld deze knulligheid niet. Het zou alleen maar meer verwarring scheppen.
Wel vertelde ze wat ze pas afgelopen vrijdag ontdekte: verdraaid, die briefing heeft plaatsgevonden vóórdat Hennis de Nederlandse betrokkenheid tegenover de Kamer had ontkend. „Mijn voorganger heeft de Kamer verkeerd geïnformeerd”, zei Bijleveld herhaaldelijk in het debat. „Toen ik erachter kwam, heb ik meteen de informatie aan de Kamer aangepast.”
Ongeloofwaardig verhaal, vond een groot deel van de Kamer, waarin ook de irritatie bij coalitiepartijen begon toe te nemen. „En haar toon was niet goed”, zegt een coalitie-Kamerlid. In plaats van telkens naar haar voorganger te verwijzen, had ze zelf de verantwoordelijkheid moeten nemen, zo luidt het oordeel. „Haar houding was: we wassen dit varkentje wel even”, blikt Diks terug.
Des duivels
Vooral de liberalen zijn des duivels dat Bijleveld haar voorganger ’drie keer voor de bus heeft gegooid’, zegt een VVD’er. „Laconiek, lachend en in clownskostuum”, is het oordeel van een andere liberaal over Bijleveld. „Als ze alleen maar de steun van de coalitie en de SGP overhoudt, zou ze zelf weg moeten gaan.
Ze heeft het zelf verknald. Fractievoorzitter Pieter Heerma had moeten ingrijpen.” Inmiddels zijn er nieuwe Kamervragen gesteld over wat premier Rutte wanneer wist van de burgerdoden. Volgens Bijleveld wist hij het waarschijnlijk. Rutte kan zich niet herinneren erover te zijn bijgepraat.
AD 07.11.2019 De Tweede Kamer houdt vragen over de kwestie rond de burgerdoden door Nederlandse bombardementen in Irak. Vooral op de vraag wie op welk moment wist van de waarschijnlijke burgerslachtoffers waarover de Kamer in juni 2015 verkeerd werd geïnformeerd, willen Kamerleden antwoord zien. Dat bleek bij het debat over de defensiebegroting.
Volgens een feitenrelaas, dat minister Ank Bijleveld van Defensie dinsdag naar de Kamer stuurde, is het ‘aannemelijk’ dat verschillende betrokken ministeries op de hoogte waren van de misgelopen aanval. In het debat van dinsdagavond zei ze dat ook het ministerie van minister-president Mark Rutte, Algemene Zaken, daarbij hoorde.
Gisteren stelde Rutte tegen RTL Nieuws dat hem ‘er helemaal niets van bij staat’ dat hij kort na die bloedige aanval in 2015 werd ingelicht. Ook de toenmalige PvdA-ministers Bert Koenders (Buitenlandse Zaken) en Lilianne Ploumen (Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking) zeiden zich ook niet te kunnen herinneren er persoonlijk over geïnformeerd te zijn.
SP-Kamerlid Sadet Karabulut zette er vraagtekens bij dat ‘de minister-president en andere betrokkenen zich allemaal in ene niks kunnen herinneren’. Ook GroenLinks-Kamerlid Isabelle Diks wil in een reeks vragen opheldering. Bijleveld wil proberen die vragen ‘zo snel mogelijk’ te beantwoorden. Ze vroeg daarop om ‘vertrouwen’ aan Karabulut. ,,Als er één ding niet is, dan is het vertrouwen”, reageerde het SP-Kamerlid.
Vertrouwen
Bijleveld zei dat Defensie hard moet werken om het vertrouwen weer terug te winnen. De CDA-bewindsvrouw was haar inbreng in het begrotingsdebat begonnen met een terugblik op het voor haar moeilijke debat van dinsdagavond, waarin vrijwel de hele oppositie het vertrouwen in haar opzegde. ,,Het is niet zomaar teruggaan naar de orde van de dag. Zo’n debat komt binnen. Ik ben én voel me verantwoordelijk.”
Denk-Kamerleden Öztürk, Azarkan en Kuzu (van links naar rechts)ANP
NOS 07.11.2019 Advocaat en veteraan Michael Ruperti gaat samen met 1200 militairen en andere veteranen aangifte doen tegen Denk-Kamerleden Selcuk Öztürk en Farid Azarkan.
Volgens Ruperti heeft Öztürk zich schuldig gemaakt aan het zaaien van haat, belediging en laster toen hij dinsdag tijdens het Kamerdebat over de Nederlandse luchtaanval in Irak sprak. “Deze minister ziet niet de ernst van deze moord”, zei hij, toen hij het woord had.
Het Kamerdebat was dinsdagavond:
Uitspraken Öztürk over luchtaanval Irak
Dinsdagavond verdedigde partijgenoot Azarkan in Pauw de woorden van Öztürk, die daarbij zei dat het “in ieder geval heeft geleid tot mooie televisie”.
Met hun uitspraken bestempelden de twee volgens Ruperti de piloten indirect tot moordenaars.
Bij de luchtaanval in 2015 op een bommenfabriek van IS in de stad Hawija kwamen zeventig burgers om het leven. Maandag gaf het kabinet voor het eerst opening van zaken over de kwestie. Daarbij erkende minister van Defensie Bijleveld dat de Kamer verkeerd was geïnformeerd.
Verslaggever Lex Runderkamp bezocht de plek waar de Nederlandse F-16-bom viel. Zo ziet het er daar uit:
Dit is de plek waar de Nederlandse F-16-bom viel
Öztürk zegt in een reactie verkeerd te zijn begrepen en wil graag in gesprek met de betrokken vliegers. In het debat werd hij al aangesproken op zijn woordkeuze door meerdere collega-parlementariërs en Kamervoorzitter Arib.
Volgens Ruperti is dat niet voldoende om eventueel de aangifte in te trekken. “Hij moet expliciet zijn woorden terugnemen en openlijk excuses aanbieden. Dan krijgen we misschien een andere situatie.”
Parlementaire immuniteit
Het is de vraag hoe kansrijk de aangifte van Ruperti is. Kamerleden beschikken op basis van de grondwet over parlementaire immuniteit. Daardoor kunnen ze niet strafrechtelijk vervolgd worden voor wat ze zeggen tijdens een debat.
“Maar het recht is altijd in ontwikkeling en die wet stamt uit de negentiende eeuw”, zegt Ruperti desgevraagd. “Tegenwoordig zijn bijvoorbeeld alle debatten live te volgen. En dat je onschendbaar bent, betekent niet dat je niet strafbaar bent. Maar daar mag de rechter over oordelen.”
Militaire vakbond ACOM steunt de aangifte, net als voormalig landmachtcommandant Mart de Kruif. “Het is een belediging voor al die 60.000 mensen bij Defensie die dagelijks ons veilig proberen houden”, zei De Kruif vanochtend in het programma Goedemorgen Nederland.
Voorzitter ACOM@Jan_Kropf
Militaire vakbond steunt aangifte tegen Denk: ‘Hier is een grens overschreden’ https://t.co/YInOE1rJNp
AD 07.11.2019 Militaire vakbond ACOM staat vierkant achter de aangifte die wordt gedaan tegen Denk-kamerlid Selcuk Öztürk. Hij beschuldigde Nederlandse militairen in een debat over burgerslachtoffers van moord. Volgens voorzitter Jan Kropf is hier echt een grens overschreden. ,,Voor heel veel militairen is dit een mes in de rug.’’
Kropf heeft zich zojuist gemeld bij initiatiefnemer en advocaat Michael Ruperti, die de aangifte had gedaan. Volgende week gaat hij als het even kan mee naar het politiebureau. ,, Het zijn nota bene de politici in de Tweede Kamer die de opdracht geven om militairen op missie te sturen. Dan kun je ze achteraf niet beschuldigen van moord. En al helemaal niet als het Openbaar Ministerie concludeert dat deze mensen niets verkeerds hebben gedaan.’’
Denk-Kamerlid Selcuk Öztürk kwam afgelopen dinsdag in opspraak tijdens het debat over de burgerslachtoffers die bij twee Nederlandse bombardementen in Irak zijn gevallen. Dat kon gebeuren omdat de inlichtingen niet deugden.
De vliegers hebben naar eer en geweten gehandeld en valt niets te verwijten, concludeerde het OM al eerder. Toch zei Öztürk dat Nederlandse militairen ‘willens en wetens’ onschuldige burgers in Irak hebben vermoord. Een uitspraak waar hij later op terugkwam; hij was ‘verkeerd begrepen’.
Schofferen
ACOM-voorzitter Kropf hecht geen waarde aan die uitleg. Volgens hem was dit een een bewuste actie om militairen te schofferen. ,,Ik heb de beelden gezien en daar zat voor mij geen woord Chinees bij. Ik vind dat daar een rechter maar een oordeel over moet vellen.’’
De uitspraak is volgens Kropf niet alleen zeer ongepast, maar kan ook grote consequenties hebben voor de veiligheid van militairen op straat. ,,Er is een tijd geweest dat militairen niet in uniform over straat mochten. Dat is gelukkig achter de rug, maar dit soort uitspraken zouden voor sommige mensen genoeg kunnen zijn om militairen iets aan te doen.’’
De aangifte blijft volgens initiatiefnemer en advocaat Michael Ruperti niet beperkt tot Selcuk Öztürk. Ook tegen zijn collega Farid Azarkan wordt aangifte gedaan. Volgens de advocaat maakte hij de uitspraken van Öztürk extra krenkend door bij het tv-programma Pauw te zeggen ‘dat dit in elk geval mooie tv oplevert’.
Inmiddels zijn er meer dan duizend mensen die de aangifte steunen. Militairen noemen de uitspraken ‘onzinnig en misdadig’ en voelen zich geschoffeerd. Volgens Ruperti kan Öztürk zich met zijn uitspraken niet verschuilen achter het feit dat hij dit deed tijdens een debat in de Tweede Kamer. ,,Als een uitspraak strafbaar is, dan is die strafbaar.
Ik hoor graag van een rechter of iemand zich dan kan blijven verschuilen achter zijn kamerzetel. Bovendien is er ook buiten de kamer ingegaan op die uitspraak in een tv-uitzending en is daar geen afstand van genomen.’’
Telegraaf 06.11.2019 Selçuk Öztürk van Denk ligt onder vuur omdat hij tijdens een debat in de Tweede Kamer de bombardementen in Irak ‘moorden’ noemde. Bij Pauw wordt hij verdedigd door collega Farid Azarkan.
Telegraaf 06.11.2019 Namens een groep van ruim 250 mensen gaat advocaat Michael Ruperti aangifte doen tegen Kamerlid Oztürk (Denk) vanwege haat zaaien, belediging en laster. De parlementariër sprak in het debat over burgerdoden door luchtaanvallen van Nederlandse jachtvliegers over ’moorden’.
De bekendste militair die het initiatief ondersteunt, is oud-Commandant Landstrijdkrachten Mart de Kruif. „Ik ben al eens voor moordenaar uitgemaakt in de tijd van de kruisraketten. In vond dat schokkend en schandalig en vind dat nog. Militairen riskeren hun leven voor de vrede en vrijheid van Nederland en anderen. Met soms een hoge prijs. Altijd in opdracht van de regering en instemming van het parlement”, motiveert De Kruif zijn steun.
“Kwalificatie ’moordenaars’ diep beledigend”
„De kwalificatie ’moordenaars’ is daarom volstrekt onjuist, maar vooral diep beledigend voor alle militairen en burgers binnen defensie die iedere dag hun stinkende best doen om de belangen van Nederland te dienen waar ieder ander middel faalt.”
De voltallige Tweede Kamer viel dinsdagavond over Selcuk Oztürk (Denk) tijdens het debat over burgerdoden die vielen bij Nederlandse bombardementen tijdens de luchtoorlog tegen IS. Oud-minister Hennis (Defensie) noemde hij een ’lijkenverstopper’. Ook stelde hij dat Nederlandse vliegers ’verantwoordelijk voor moorden’ waren.
Onschendbaar
Hoewel Oztürk de uitspraken deed in het parlement en daarmee een beroep zou kunnen doen op parlementaire onschendbaarheid, is hij in Ruperti zijn ogen wel degelijk strafbaar. Vooral omdat hij met zijn woorden aanzet tot haat richting de vliegers.
Wraak
„Mensen die met extremistische ideeën rondlopen, kunnen dit opvatten als een oproep om wraak te nemen. Dat is volstrekt onacceptabel”, vindt de advocaat die bij het Openbaar Ministerie in Den Haag aangifte gaat doen. Hij doet dat komende week zodat zoveel mogelijk mensen zich achter het initiatief kunnen scharen.
De advocaat ziet in de uitspraak die de Haagse rechtbank deed in het proces Wilders relevante jurisprudentie. De PVV-voorman werd in 2016 veroordeeld voor aanzetten tot discriminatie en groepsbelediging. In het vonnis stelde de rechter vast dat: „Ook een democratisch verkozen volksvertegenwoordiger zoals verdachte niet boven de wet staat. Ook op hem is het recht van toepassing. En ook voor hem is de vrijheid van meningsuiting begrensd.”
Grens
Wilders deed zijn minder Marokkanen-uitspraak niet in de Tweede Kamer, maar op een partijbijeenkomst. Ruperti erkent dat dit voor de rechter een verschil kan maken. „Tegelijkertijd moet je gewoon vaststellen dat Oztürk een grens heeft overschreden.” De advocaat wil weten wat de Hoge Raad hiervan vindt.
Ruperti lanceerde zijn idee voor een groepsaangifte op LinkedIn. De posting kreeg veel likes vanuit de defensiehoek. Ook hebben bij de raadsman zich veel mensen via de mail gemeld waaronder veel luchtmachtofficieren.
“Dat is niet wat ik heb gezegd en is ook niet wat ik heb bedoeld”
Selçuk Öztürk, Tweede Kamerlid voor DENK. Ⓒ DIJKSTRA BV
Oztürk weerspreekt dat zijn woord ’moorden’ in het debat juridisch waren bedoeld. „Alsof ik bedoeld zou hebben dat de ex-minister of onze militairen met voorbedachten rade onschuldige mensen van het leven zouden hebben beroofd. Dat is niet wat ik heb gezegd en is ook niet wat ik heb bedoeld.”
Verzwegen
Volgens het Kamerlid van Denk blijft het feit overeind dat er onschuldige mensen door militair geweld om het leven zijn gekomen. „Feit is dat deze slachtoffers zijn verzwegen door de regering.” Niet de militairen, maar de minister is daarvoor verantwoordelijk, en haar heeft hij dan ook aangesproken in het debat.
„Het is betreurenswaardig dat mijn woorden vals worden geïnterpreteerd, dat deze advocaat met deze publiciteitsactie mij in een kwaad daglicht wil stellen en een mediamomentje krijgt over de rug van Denk. De advocaat weet als geen andere dat deze aangifte kansloos is.”
RTL 06.11.2019 Premier Rutte zegt in 2015 niet te zijn geïnformeerd dat bij een Nederlands bombardement in Irak 70 burgerdoden zijn gevallen. “Er staat mij helemaal niets van bij”, zegt de premier. Het ‘zou wel kunnen’ dat zijn ambtenaren op de hoogte waren.
Rutte vindt het niet vreemd dat zijn ambtenaren mogelijk wel zijn geïnformeerd, maar hij niet. “Jongens, dat is vier jaar geleden”, verzucht de premier tegen RTL Nieuws.
Op de hoogte?
Gisteren zei minister Bijleveld van Defensie dat het logisch is dat ook andere ministeries op de hoogte waren van het grote aantal burgerslachtoffers. Het is ‘aannemelijk’ dat de premier en drie andere departementen destijds zijn bijgepraat, aldus Bijleveld. De minister heeft beloofd uit te zoeken wie er precies van wist.
Bijleveld had gisteravond een lastig debat in de Tweede Kamer. Bijlevelds voorganger, minister Hennis, had de Kamer laten weten dat Nederland niet betrokken was bij aanvallen met burgerslachtoffers, terwijl Hennis al was geïnformeerd over burgerslachtoffers bij een bombardement in juni 2015. Bijleveld ontdekte de fout pas vrijdag, zo was haar verweer.
Het wekte veel verbazing bij de Kamerleden dat Bijleveld pas vrijdag hoorde dat de Kamer verkeerd is ingelicht. Een goede verklaring had de bewindsvrouw hiervoor niet. “Ik kan het niet mooier maken dan het is”, zei Bijleveld na afloop. Een nipte meerderheid steunt haar, maar bijna alle oppositiepartijen hebben geen vertrouwen in de minister.
Opnieuw opheldering
Kamerleden van GroenLinks en SP hebben inmiddels opnieuw Kamervragen gesteld. Opvallend is dat ook andere betrokken ministers zeggen dat ze niets over de burgerslachtoffers in 2015 hebben gehoord. Lilianne Ploumen, destijds minister van Ontwikkelingssamenwerking, kan zich ook niet herinneren persoonlijk te zijn geïnformeerd over de aanval in Irak en de vele burgerslachtoffers
Telegraaf 06.11.2019 Premier Rutte sluit niet uit dat hij in 2015 op de hoogte is gesteld van tientallen burgerdoden die door Nederlandse bommen zijn gevallen in Irak. Hij kan het zich alleen niet meer herinneren. „Er staat mij niets van bij”, zegt Rutte. Wel kan het volgens hem zijn dat hij ambtelijk is bijgepraat. „Het is vier jaar geleden. Ik zou het echt niet weten.”
Dinsdagavond kwam defensieminister Ank Bijleveld in een Kamerdebat in de problemen. De Kamer is tot afgelopen maandag onwetend gehouden van Nederlandse betrokkenheid bij het bombardement van 3 juni 2015 op een bommenfabriekje van IS in het Iraakse Hawija.
Daar lagen meer explosieven dan vooraf gedacht, waardoor de ’secundaire explosies’ meer ’nevenschade’ veroorzaakten dan voorzien. Bovendien bevonden zich meer burgers in de nabijheid dan vooraf in kaart was gebracht. Onder de doden zaten behalve IS-strijders ook tientallen burgers.
Bijlevelds voorganger Hennis werd al een week na het bombardement door het Amerikaanse commando van de IS-missie verteld dat er waarschijnlijk door Nederlands toedoen burgerdoden waren gevallen. Diezelfde maand nog ontkende zij dat tegenover de Kamer.
Volgens Bijleveld was ze weliswaar bij haar aantreden eind 2017 op de hoogte gebracht van de burgerdoden door Nederlands toedoen, maar kwam zij er pas afgelopen vrijdag achter dat de Kamer daarover verkeerd was geïnformeerd. Ze overleefde ternauwernood een motie van wantrouwen. Alleen de coalitiepartijen, de SGP en Van Haga hielden haar in het zadel.
Het irriteerde de Kamer nogal dat de CDA-bewindsvrouw de schuld niet alleen afschoof op haar voorganger Hennis, maar dat ze ook herhaaldelijk zei dat de toenmalige PvdA-ministers Ploumen en Koenders de Kamerbrief met verkeerde informatie hadden ondertekend. In het feitenrelaas schreef ze daarover: „Het is aannemelijk dat de meest betrokken ministeries over het bestaan van het onderzoek zijn geïnformeerd.”
VVD-Kamerlid André Bosman vroeg zich af waarom er over aannames werd gesproken, terwijl de Kamer had gevraagd om een overzicht van feiten. Bij navraag ontkennen Koenders en Ploumen dat ze over de burgerdoden zijn geïnformeerd. Ook toenmalig vice-premier Asscher ontkent stellig dat hij op de hoogte is gebracht van burgerdoden die door Nederlands toedoen waren gevallen.
Ook zei Bijleveld tijdens het dat premier Rutte op de hoogte was van het Nederlandse aandeel bij de burgerslachtoffers bij de oorlog tegen IS. Oppositiepartijen hebben daar nieuwe vragen over gesteld. „Deze minister gooit haar voorganger onder de bus en sleept daarna andere bewindslieden mee”, zegt GroenLinks-Kamerlid Diks.
„Er is een fout gemaakt”, zegt Rutte. „Die is goed benoemd en meteen aan de Kamer gemeld.” Volgens hem is het geen probleem dat toenmalig minister Hennis nu VN-gezant is in Irak.
NOS 06.11.2019 Premier Rutte kan zich niet herinneren dat hij in 2015 al op de hoogte is gesteld van het feit dat er burgerslachtoffers waren gevallen bij een aanval met Nederlandse F-16’s in Irak. “Er staat mij niets van bij”, zei Rutte.
Gisteravond werd tegen minister Bijleveld van Defensie een motie van wantrouwen ingediend, omdat haar voorganger Hennis-Plasschaert tot twee keer toe de Kamer onjuist informeerde. Hennis hield vol dat Nederland niet betrokken was bij de dood van burgers in Irak, terwijl toen al duidelijk was dat dat niet klopte.
In het debat beklemtoonde Bijleveld meerdere keren dat ook andere ministeries kennis hadden van de burgerdoden. Ze werden kort na de aanval op de hoogte gebracht dat het zeer aannemelijk was dat er een groot aantal onschuldige slachtoffers was gevallen bij het bombardement op een bommenfabriek van IS.
Bijleveld noemde daarbij de ministeries van Algemene Zaken, Buitenlandse Zaken en Veiligheid en Justitie. Maar Rutte zegt nu dus dat hij zich niet herinnert dat hij persoonlijk op de hoogte is gesteld. Het is volgens hem wel mogelijk dat ambtenaren van hem zijn bijgepraat over de kwestie.
Koenders: absoluut niet ingelicht
Bert Koenders, destijds minister van Buitenlandse Zaken, reageert stelliger: “Ik kan me er niets van herinneren. Ik ben er absoluut niet over ingelicht. Als je het over dit soort aantallen slachtoffers hebt, vergeet je dat niet. Dat zou alle alarmbellen af doen gaan.”
Ook de toenmalige minister voor Ontwikkelingssamenwerking, Lilianne Ploumen, is verbaasd: “Ik ben niet persoonlijk geïnformeerd over de gebeurtenissen, over de Nederlandse betrokkenheid bij de aanval.” Net als Koenders weet ze niet of er ambtelijk wél informatie is uitgewisseld.
Premier Rutte zegt zelf pas afgelopen weekend van Bijleveld te hebben gehoord dat Hennis destijds de Kamer onjuist heeft geïnformeerd. Rutte vindt dat Hennis desondanks speciaal gezant van de VN in Irak kan blijven.
Bijleveld zegt dat ze ook pas afgelopen vrijdag wist dat de Kamer in 2015 onjuiste informatie had gekregen. Veel partijen vonden dat moeilijk te geloven, maar de motie van wantrouwen haalde het uiteindelijk niet.
MSN 06.11.2019 Premier Mark Rutte kan zich niet herinneren dat hij in 2015 op de hoogte is gesteld over de burgerdoden die dat jaar vielen bij een Nederlands bombardement in Irak. Dat heeft de minister-president woensdag gezegd, meldt de NOS. Volgens Rutte zijn ambtenaren van het ministerie van Algemene Zaken mogelijk wel op de hoogte gesteld over de gevolgen van het bombardement.
Rutte heeft verder gezegd dat hij pas afgelopen weekend van minister Ank Bijleveld (Defensie, CDA) heeft gehoord dat haar voorganger de Tweede Kamer in 2015 verkeerd heeft geïnformeerd over de luchtaanval. Bij het bombardement, gericht op een bommenfabriek van terreurgroep Islamitische Staat (IS), kwamen zeventig mensen om het leven. Volgens het Amerikaanse Pentagon waren alle slachtoffers burgers.
De toenmalige minister van Defensie Jeanine Hennis (VVD) meldde destijds dat er voor zover bekend geen burgerslachtoffers waren gevallen bij het bombardement, terwijl zij wist dat dit wel het geval was. Dit heeft het kabinet eerder deze week erkend, na onthullingen van NRC en de NOS.
Dinsdag moest minister Bijleveld zich in de Kamer verantwoorden over het Nederlandse bombardement. Zij bood tijdens een spoeddebat haar excuses aan omdat haar voorganger de Kamer verkeerd heeft geïnformeerd. GroenLinks-Kamerlid Isabelle Diks diende een motie van wantrouwen tegen de minister in, die zij ternauwernood overleefde. In het debat werd meermaals gevraagd of premier Rutte wist over de burgerdoden, maar op deze vraag kon Bijleveld geen antwoord geven.
NU 05.11.2019 In de nacht van 2 op 3 juni 2015 werd in het Iraakse Hawija een bommenfabriek van Islamitische Staat (IS) geraakt door een bom die kort daarvoor was afgeworpen door een Nederlandse F-16. Er vielen zeker zeventig doden, waaronder een groot aantal burgerslachtoffers. Maandag verstuurde minister van Defensie Ank Bijleveld een brief aan de Tweede Kamer over de aanval en dinsdag wordt hierover gedebatteerd. Wat weten we precies over deze kwestie?
Was de fabriek een legitiem doel?
Militair gezien wel. Het gedeelte van Irak waarin Hawija ligt was op dat moment in handen van IS, dat de fabriek onder meer gebruikte om bijvoorbeeld autobommen of bermbommen te maken die elders in Irak of in Syrië veel slachtoffers maakten.
Hoe wist de coalitie die tegen IS vocht dat dit een bommenfabriek van IS was?
Volgens militair expert Peter Wijninga wordt dat inlichtingenproces langzaam opgebouwd. De meeste informatie komt van informanten op de grond of bijvoorbeeld door een drone in de lucht die de fabriek in de gaten houdt en ziet wat er allemaal het gebouw in gaat en ook weer verlaat.
“Op een gegeven moment is duidelijk dat het gaat om een bommenfabriek die uitgeschakeld moet worden”, aldus Wijninga. “Het is het normale proces dat de bronnen op de grond in contact staan met het Iraakse leger. Ik ga ervan uit dat dat nu ook weer plaats heeft gevonden, omdat het Iraakse leger er een stem in heeft welke doelen er worden gekozen. De coalitie is daar op uitnodiging van Irak, dus het gaat ook niet zonder hun medewerking.”
Er zijn dus geen Nederlanders bij het voortraject betrokken geweest?
“Het verschilt per operatie of er Nederlanders bij het voortraject betrokken zijn. Soms hebben we mensen in het planningsproces zitten, maar niet altijd. Ik weet niet of dat hier het geval is geweest”, stelt Wijninga.
“Het kan soms wel dat er ook Nederlandse elitetroepen betrokken zijn bij het bepalen van het doel en de observatie van het doel, maar dit was midden in een stad die in handen was van IS. Daar kun je niet zomaar als Westerse troepen laten rondlopen, dat valt meteen op. Dus in dit geval is er waarschijnlijk voor gekozen om te vertrouwen op de Iraakse inlichtingen.”
Ank Bijleveld, de huidige minister van Defensie (Foto: Pro Shots)
Hoe komen de militairen die het doel bepalen dan bij Nederland uit om de aanval uit te voeren?
Niet elke partner in de coalitie is in staat om zo’n doel te treffen. Nederland is daar zeer bedreven in. “En principe volstaat één bom. Het is een bommenfabriek, dus er liggen explosieven. Door de schokgolf gaan de andere explosieven ook af”, legt Wijninga uit. “Hiervoor heb je een kleine geleide bom nodig van 250 pond.”
“Vandaar dat men ook bij de Luchtmacht is uitgekomen, omdat Nederland op dat moment buiten de Amerikanen het enige land was ter plaatse dat zo’n type bom had.”
En dan vliegt de Nederlandse F-16 uit en wordt de bom gegooid.
“Eerst wordt er gekeken naar de Nederlandse jurist die in het hoofdkwartier aanwezig is of de voorgestelde missie binnen het Nederlandse mandaat valt”, zegt Wijninga. “Wat is de kans op nevenschade of burgerslachtoffers? Als dat allemaal acceptabel is wordt er akkoord gegaan met de doeltoewijzing en wordt de missie gepland en uiteindelijk uitgevoerd.”
Hoe komt het dat er dan toch zo veel burgerslachtoffers zijn gevallen?
Er lagen veel meer explosieven in de fabriek dan was ingeschat bij het verzamelen van de inlichtingen. Dus de Nederlandse bom had een kleine kettingreactie van explosies moeten veroorzaken, maar dit werden meerdere grote explosies. Volgens minister Ank Bijleveld ging het hierbij misschien wel om honderd vrachtwagens vol explosieven die ongezien de fabriek waren binnengegaan, zo zei ze maandag in gesprek met NRC. Bovendien was er mogelijk sprake van een grote hoeveelheid vluchtelingen die rondom de fabriek gevestigd waren, al is dat laatste niet bevestigd.
Dus de Nederlandse vliegers hebben niets fout gedaan?
Nee, die moeten kunnen vertrouwen op de inlichtingen waarop hun missie is gestoeld. De fout zit in het proces om alle informatie te vergaren. “En dat is het grote punt”, stelt Wijninga. “De informatie over die vrachtwagens zou wel zijn gemeld aan het Iraakse leger, maar niet terecht zijn gekomen op het centrale hoofdkwartier.
Maar nu is de minister van Defensie in de problemen geraakt door deze kwestie
Dat komt vooral omdat haar voorganger minister Jeanine Hennis-Plasschaert op 23 juni 2015 in een antwoord op kamervragen zei dat er voor zover bekend geen burgerslachtoffers waren gevallen als gevolg van Nederlandse bombardementen in Irak.
Terwijl het voor de Luchtmacht direct bekend was dat er zogenoemde ‘nevenschade’ was. Vervolgens bleek op 15 juni 2015 uit een Amerikaans rapport dat de kans heel groot was dat er bij de aanval op de bommenfabriek in de nacht van 2 op 3 juni wel degelijk burgerslachtoffers waren gevallen. Bovendien bleek dinsdag dat het volgens het ministerie “aannemelijk is dat de meest betrokken ministeries over het bestaan van het onderzoek zijn geïnformeerd”.
De kamer is toen dus verkeerd geïnformeerd. En Bijleveld is politiek verantwoordelijk voor de uitspraken van haar voorganger.
Pas nadat NRC en de NOS op 18 oktober hun onderzoek naar de luchtaanval publiceerden kwam er maandag uiteindelijk een kamerbrief van minister Bijleveld, ook omdat ze naar eigen zeggen eerst met de betrokken piloten over de kwestie wilde praten.
MSN 05.11.2019 Bijna de gehele oppositie in de Tweede Kamer heeft geen vertrouwen meer in defensieminister Ank Bijleveld. Ze rekenen haar aan dat haar voorganger de Kamer verkeerd heeft ingelicht over een luchtaanval die veel Iraakse burgers het leven kostte, en dat Bijleveld dat pas maandag meldde.
Een motie van wantrouwen van GroenLinks kreeg de steun van PVV, SP, Partij voor de Dieren, 50PLUS, DENK, FVD en het lid Van Kooten.
NU 05.11.2019 Minister Ank Bijleveld (Defensie) heeft dinsdag in een debat aan de Tweede Kamer haar “oprechte excuses” aangeboden voor het verkeerd informeren van de Kamer over de Nederlandse betrokkenheid bij de luchtaanvallen in de Iraakse steden Hawija en Mosoel waarbij 74 mensen om het leven kwamen, waaronder burgerdoden.
“Als minister ben ik verantwoordelijk, ook voor het handelen van mijn voorganger. Dit is niet juist. Dit had anders gemoeten”, aldus Bijleveld.
De minister wist naar eigen zeggen pas afgelopen vrijdag dat haar voorganger oud-minister Jeanine Hennis, de Kamer in 2015 verkeerd heeft geïnformeerd.
Bijleveld stelt dat zij bij haar aantreden “op hoofdlijnen” is geïnformeerd over burgerslachtoffers, maar verder niet op de hoogte is geweest van details.
‘Hennis was op de hoogte’
Hennis, die tegenwoordig de VN-chef in Irak is, meldde in de zomer van 2015 aan de Kamer dat voor zover haar bekend was er geen burgerslachtoffers waren gevallen bij de inzet van Nederlandse F-16’s in de strijd tegen Islamitische Staat.
Uit een Kamerbrief van minister Bijleveld van afgelopen maandag blijkt dat het ministerie destijds al beschikte over een intern verslag en een Amerikaanse rapportage waaruit bleek dat het “geloofwaardig was” dat er bij de aanval in Hawija burgers om het leven waren gekomen.
“Het is aannemelijk dat de meest betrokken ministeries over het bestaan van het onderzoek zijn geïnformeerd”, schrijft minister Bijleveld dinsdag voorafgaand aan het debat in een aanvullende brief.
Oppositie eist opheldering
Hoewel de Tweede Kamer de excuses van de minister waardeert, blijft er harde kritiek klinken. Zo is er verbazing in Kamer over het feit dat de bewindsvrouw pas afgelopen vrijdag is bijgepraat. Dit terwijl uit onderzoek van NOS en NRC twee weken geleden al bleek dat Nederland verantwoordelijk was voor het bombardement op Hawija en Mosoel.
SGP’er Chris Stoffer wil weten waarom er niemand op het ministerie van Defensie de minister niet eerder op hoogte heeft gesteld de onjuiste informatieverstrekking aan de Kamer recht te zetten.
SP’er Sadet Karabulut vindt dat Bijleveld zich niet achter Hennis mag verschuilen. Ook zij vraagt zich af waarom de minister door haar departement pas vrijdag op de hoogte is gesteld. “Als dit de staat van het departement is, dan is het veel erger dan gedacht”, aldus Karabulut. “Er is keer op keer moedwillig informatie achtergehouden. Is dit de manier waarop Defensie met de Kamer en de Nederlandse bevolking omgaat?”
Ook coalitiepartijen D66 en VVD zijn kritisch. VVD’er André Bosman zegt zich grote zorgen te maken over het ontbreken van een politieke antenne op het departement. Ook hij vindt dat de minister veel eerder had moeten worden bijgepraat.
Kabinet erkent betrokkenheid bij aanval Hawija
Maandag erkende het kabinet de Tweede Kamer verkeerd te hebben geïnformeerd over twee aanvallen van de Nederlandse luchtmacht in Irak in de strijd tegen IS.
Het gaat om de luchtaanval in 2015 op een bommenfabriek in de Iraakse stad Hawija waar zeventig mensen, onder wie een onbekend aantal burgerslachtoffers, zijn omgekomen.
De minister schrijft in de brief dat er geen indicaties waren dat bij de aanval burgerslachtoffers zouden vallen. Omdat er in de fabriek meer bommen lagen opgeslagen dan gedacht, viel het schadegebied groter uit van voorzien.
Ook was Nederland betrokken bij een aanval die was gericht op een vermoedelijk hoofdkwartier van IS in de stad Mosoel. Achteraf bleek het om een woning te gaan. Vier mensen kwamen daarbij om het leven. De aanval was het gevolg van onjuiste inlichtingen.
Het Openbaar Ministerie heeft beide incidenten onderzocht en kwam tot de conclusie dat de luchtaanvallen rechtmatig waren.
NOS 05.11.2019 Minister Bijleveld van Defensie heeft in de Tweede Kamer “oprechte excuses” aangeboden voor het onjuist informeren van de Kamer over de burgerslachtoffers die vielen bij een Nederlandse F16-aanval in Irak in 2015.
Bijlevelds voorganger, minister Hennis, informeerde de Kamer tot twee keer toe onjuist over de zaak. Ze zei dat er geen burgerdoden waren gevallen, terwijl ze toen al wist dat dat wel degelijk was gebeurd. Bij de aanval, op een IS-fabriek van autobommen, kwamen zeker 70 onschuldige burgers om het leven.
“Het had zo niet gemoeten”, erkende Bijleveld aan de Tweede Kamer. “Ik ben verantwoordelijk, ook voor het handelen van mijn voorgangers.”
Geen antwoord
Kamerlid Isabelle Diks van GroenLinks had eerder in het debat geconstateerd dat Bijleveld de leugens van haar voorganger niet meteen heeft rechtgezet. “Ze heeft de leugen overgenomen. Ze kwam pas met de waarheid toen de NOS en NRC Handelsblad erover berichtten.” Diks sprak van “een diepe kras in de geloofwaardigheid” van de minister.
Sadet Karabulut (SP) noemt het “onacceptabel” dat de Kamer is voorgelogen. “En deze minister probeerde zich ongegeneerd te verschuilen achter de leugens van haar voorganger.”
Maar de minister verwerpt die kritiek. Het is haar, naar eigen zeggen, pas afgelopen vrijdag duidelijk geworden dat Hennis de Kamer daadwerkelijk bewust onjuist had geïnformeerd. Pas toen stond voor Bijleveld vast dat haar voorganger al wist dat er burgerdoden waren gevallen.
De Kamer reageerde verbaasd op die uitleg. Hoe kan het dat vorige week pas duidelijk werd dat Hennis in 2015 onjuiste informatie had verstrekt?
Minister Bijleveld had daar geen antwoord op: “Ik vind het heel vervelend”.
F16’s al maanden weg uit Irak
Bijleveld zelf werd bij haar aantreden, in november 2017, op hoofdlijnen op de hoogte gesteld van de feiten en wist dus van de burgerdoden. Veel partijen vroegen zich af waarom ze er nu pas mee naar buiten kwam. Op zich is het gebruikelijk om tijdens een militaire missie niet te veel details te delen, om zo de veiligheid van de militairen niet in gevaar te brengen. Maar de Nederlandse F16’s zijn nu al elf maanden weg uit Irak.
De minister wees erop dat de missie in Irak nog steeds loopt, ook al is Nederland er niet bij betrokken. Ze wilde het zorgvuldig doen en eerst met de andere landen van de coalitie overleggen. “Ik had misschien graag sneller openheid willen geven, maar ik kon het niet.”
Telegraaf 05.11.2019 Minister Ank Bijleveld (Defensie) heeft tijdens het debat over burgerslachtoffers in Irak een motie van wantrouwen gekregen. Behalve GroenLinks willen ook de PVV, SP, PvdD, 50Plus, Denk, FvD en Van Kooten de minister weg hebben. De coalitiepartijen houden haar met steun van PvdA, SGP en Van Haga overeind.
Bijleveld wist al bij haar aantreden in 2017 al dat er bij Nederlandse luchtaanvallen in Irak burgerslachtoffers waren gevallen. Ze wist naar eigen zeggen pas afgelopen vrijdag dat de Tweede Kamer daarover niet was geïnformeerd.
Met die verdediging probeerde de CDA-bewindsvrouw de verantwoordelijkheid voor het niet informeren van de Tweede Kamer bij haar voorganger Jeanine Hennis te leggen. Evengoed bood Bijleveld als ministerieel verantwoordelijke tijdens het Kamerdebat haar excuses aan voor het onthouden van informatie over de Nederlandse luchtaanvallen in Hawija en Mosul in 2015, waarbij tientallen burgerslachtoffers waren gevallen.
Hennis werd over de aanval van 3 juni 2015 op een munitiefabriek in Hawija al een week later door het Amerikaanse commando verteld dat er waarschijnlijk door Nederlands toedoen burgerslachtoffers waren gevallen. Omdat er meer explosieven lagen opgeslagen dan verwacht, was de ’nevenschade’ groter. Er vielen 70 slachtoffers, zowel burgers als IS-strijders.
Excuses
Nog diezelfde maand antwoordde Hennis op vragen van de Kamer dat er geen sprake was van Nederlandse betrokkenheid bij burgerslachtoffers in Irak. „Dat klopt dus niet”, zei Bijleveld. „Dat is feitelijk onjuist.” Achter dit feit kwam Bijleveld naar eigen zeggen pas afgelopen vrijdag, ’bij een laatste check’. „Ik heb toen meteen de informatie aan de Kamer erop aangepast.”
De Kamer vond die uitleg twijfelachtig en wilde van de minister weten waarom ze pas 11 maanden na het terugkeren van de Nederlandse F-16’s pas openheid van zaken heeft gegeven. „Was er niemand op het ministerie die u wist dat de Kamer verkeerd geïnformeerd was?”, zo vroeg SGP-Kamerlid Stoffer zich af. Bijlveld antwoordde dat ’informatiehuishouding en departementen’ nu eenmaal ingewikkeld is.
Onacceptabel
VVD-Kamerlid André Bosman vroeg zich af waarom Bijleveld heeft gebroken met het beleid om geen gedetailleerde informatie te openbaren over militaire operaties. En waarom nu pas? „Waarom zijn de feiten niet eerder gemeld?”
Bijleveld wees op ’operationele veiligheid’. Volgens de minister moest ze niet alleen rekening houden de veiligheid van eigen militairen, maar ook die van bondgenoten. „Dat Nederland er niet meer vloog, wil niet zeggen dat er niet meer gevlogen werd.”
Volgens Isabelle Diks (GroenLinks) heeft Bijleveld de leugens van haar voorganger over deze zaak overgenomen in plaats van het recht te zetten. „Daarmee volhardde ze in de onjuiste informatievoorziening aan de Tweede Kamer.” Dat zorgt voor een ’diepe kras in haar geloofwaardigheid’. ’Met pijn in het hart’ zegde ze het vertrouwen in de minister op. Sadet Karabulut (SP) bnoemde het ’onacceptabel’ dat de Kamer is ’voorgelogen’. „Deze minister mag zich niet verschuilen achter haar voorganger.”
CU-Kamerlid Joël Voordewind (ChristenUnie) zag ’een tendens’ bij de minister om de Kamer beter te informeren over burgerslachtoffers. Toch hield de coalitie, evenals PvdA, SGP en Van Haga de minister in het zadel, al vond D66-Kamerlid Salima Belhaj dat Bijleveld het de Kamer daarbij ’niet makkelijk’ had gemaakt. Zij wil dat Defensie werk maakt van schadevergoeding voor de nabestaanden en daarbij niet verwijst naar de Iraakse regering.
DENK-Kamerlid Selcuk Öztürk kreeg eerder op de avond de rest van de Kamer over zich heen omdat hij bij de luchtaanval sprak over ’moord’. Jeanine Hennis noemde hij een ’lijkenverstopper’. Kamervoorzitter Arib riep Öztürk tot de orde.
AD 05.11.2019 De Tweede Kamer heeft tijdens een spoeddebat harde kritiek op minister Ank Bijleveld van Defensie geuit. De CDA-bewindsvrouw had eerder openheid van zaken moeten geven over burgerslachtoffers bij een Nederlandse luchtaanval in Irak in 2015. De Kamer werd daarover onjuist geïnformeerd. Bijleveld bood daar haar ‘oprechte excuses’ voor aan.
Ik ben daar verantwoordelijk voor, ook voor het handelen van mijn ambtsvoorgangers. Ik kan niet anders doen dan dat erkennen en excuses maken.’’ Ook sprak ze ‘namens het kabinet’ haar medeleven uit met de nabestaanden
Uit een feitenrelaas dat Bijleveld vanmiddag naar de Kamer stuurde, blijkt dat toenmalig Defensieminister Jeanine Hennis persoonlijk op de hoogte was dat het ‘geloofwaardig’ was dat er bij een Nederlands bombardement in het Iraakse Hawija, in de nacht van 2 op 3 juni 2015 burgerdoden waren gevallen. Toch schreef ze een paar weken later aan de Kamer dat dat ‘voor zover op dit moment bekend’ niet het geval was. Gisteren erkende Bijleveld dat er bij het bombardement zeker zeventig doden vielen.
Feitelijke onjuistheid
Bijleveld zegt dat ze pas ‘afgelopen vrijdag’ heeft vastgesteld dat de Kamer destijds onjuist werd geïnformeerd. De brief waarin de Kamer zou worden geïnformeerd over de burgerslachtoffers lag toen al klaar en werd in het weekend nog aangepast, ‘met deze informatie erin’. De Defensieminister bestrijdt ‘het frame’ dat de Kamer ‘werd voorgelogen’. ,,Het is een feitelijke onjuistheid.’’
Volgens Isabelle Diks (GroenLinks) heeft Bijleveld de leugens van haar voorganger Jeanine Hennis over deze zaak overgenomen in plaats van het recht te zetten. Dat zorgt voor een ‘diepe kras in haar geloofwaardigheid’. Sadet Karabulut (SP) vindt het ‘onacceptabel’ dat de Kamer is voorgelogen.
Bijleveld mag zich volgens haar ‘niet verschuilen’ achter haar voorganger. ,,Dit is de politieke verantwoordelijkheid van minister en van haar alleen.’’ De Kamer is ‘bewust fout geïnformeerd’, meent PvdA’er John Kersten.
Harde noten
Ook regeringspartijen kraakten harde noten. Het was immers beleid om niets te zeggen over lopende operaties, stelt VVD-Kamerlid André Bosman. De informatie van Hennis was daardoor ‘inhoudelijk onjuist en procedureel onjuist’. D66-Kamerlid Salima Belhaj wilde weten waarom Bijleveld de verkeerde info van haar voorganger niet eerder heeft rechtgezet.
Dat had volgens haar moeten gebeuren bij haar aantreden in oktober 2017, toen Bijleveld over de kwestie werd geïnformeerd, of na het beëindigen van de missie tegen IS, in december 2018.
D66 eiste meer details over de gang van zaken. Het feitenrelaas vindt Belhaj ‘te algemeen’. Ze wil weten hoe Hennis werd geïnformeerd, of daar een memo van is en wat er in het overdrachtsdossier stond toen Bijleveld aantrad. Volgens Bijleveld is de memo geheim, maar ze wil bekijken of die nu toch openbaar gemaakt kan worden. Wat er in haar overdrachtsdossier stond weet ze ‘niet precies’. Daarover zegt ze: ,,Ik was me er toen bewust van het feit dat er burgerslachtoffers zijn gevallen. De details komen later.’’
Denk-Kamerlid Selcuk Öztürk haalde zich de woede van de rest van de Kamer op de hals omdat hij sprak over ‘moord’ op onschuldige burgers door de Nederlandse F-16-vliegers. ‘Niet respectvol’ en ‘zeer betreurenswaardig’, aldus zijn collega-Kamerleden.
Burgerdoden
Het Openbaar Ministerie deed onderzoek naar vier aanvallen waarbij mogelijk burgerdoden vielen en zag geen reden voor vervolging. De Kamer meent dat de piloten niets valt te verwijten, zij voerden hun missie uit op basis van inlichtingen die achteraf niet bleken te kloppen. ,,We staan hier niet om de betrokken militairen de maat te nemen’’, aldus GroenLinks-Kamerlid Isabelle Diks.
Kamervoorzitter Khadija Arib greep meermaals in om Öztürk te vragen zijn woorden zorgvuldiger te kiezen. Daarop vroeg het Denk-Kamerlid zich eerst af of minister Bijleveld ‘wel een hart’ heeft om vervolgens oud-minister Jeanine Hennis vanwege haar onjuist informatie aan de Kamer ‘een lijkenverstopper’ te noemen die werd ‘beloond’ met een ‘baantje in Irak’. Hennis is inmiddels VN-gezant in het land.
MSN 05.11.2019 Minister Ank Bijleveld heeft excuses gemaakt omdat de Tweede Kamer door haar voorganger verkeerd is geïnformeerd over een dodelijke aanval in Irak door Nederlandse F-16’s. Bijlevelds voorganger, Jeanine Hennis, had in 2015 gemeld dat er geen burgerdoden waren gevallen, maar dat was foute informatie. “Ik bied daarvoor oprechte excuses aan”, zegt Bijleveld nu.
Gisteren maakte minister Bijleveld bekend dat bij de aanval van Nederlandse F-16’s op een IS-doelwit in Irak in 2015 circa zeventig doden waren gevallen, onder wie burgers. Het is de eerste keer dat het kabinet zo open over een aanval is.
Nu pas openheid
De oppositiepartijen verwijten minister Bijleveld dat er nu pas openheid komt over de burgerslachtoffers bij het bombardement. Pijnlijk is dat toenmalig minister Hennis dus een paar weken na het bombardement aan de Kamer meldde dat er geen burgerslachtoffers te betreuren waren.
Dat onjuiste informeren zit de partijen hoog. Minister Bijleveld biedt daarvoor vandaag haar excuses aan in de Tweede Kamer. Sadet Karabulut (SP) vindt het ‘onacceptabel’ dat de Kamer is voorgelogen. Bijleveld mag zich volgens haar ‘niet verschuilen’ achter haar voorganger. De Kamer is ‘bewust fout geïnformeerd’, meent PvdA’er John Kersten.
Jeanine Hennis, die nu VN-gezant is in Irak, wil niet reageren en laat de communicatie over aan minister Bijleveld.
De Kamer meent verder dat de piloten die de aanval uitvoerden, niets valt te verwijten. Zij voerden de missie uit op basis van inlichtingen die achteraf niet klopten.
De aanval van de F-16’s was gericht tegen een autobommenfabriek in Hawija.
Woede om DENK
Denk-Kamerlid Selcuk Öztürk haalde zich de woede van de rest van de Kamer op de hals omdat hij sprak over ‘moord’ op onschuldige burgers door de Nederlandse F-16-vliegers.
Volgens de rest van de Kamerleden zijn zijn opmerkingen ‘zeer betreurenswaardig.’
NOS 05.11.2019 Toenmalig minister Hennis van Defensie is kort na de luchtaanval in Irak persoonlijk op de hoogte gesteld over het bombardement waarbij 70 doden zijn gevallen. Zij kende dus het voorval toen zij later die maand de Tweede Kamer liet weten dat er “geen sprake is geweest van Nederlandse betrokkenheid bij burgerslachtoffers”.
Dat blijkt uit het feitenrelaas dat door minister Bijleveld naar de Tweede Kamer is gestuurd. Op dit moment debatteert de Kamer over de luchtaanval en het verkeerd informeren door VVD-minister Hennis in 2015.
Minister Bijleveld erkende gisteren voor het eerst dat Nederland verantwoordelijk was voor de aanval. Daaruit bleek dat de minister de Kamer verkeerd heeft geïnformeerd, hoewel niet duidelijk was of zij wist dat ze de Kamer verkeerd voorlichtte.
Ook andere ministers en Rutte in beeld
Volgens het feitenrelaas is het “aannemelijk” dat ook andere “betrokken ministeries” na de briefing aan Hennis op de hoogte zijn gebracht van het incident. Dat zou betekenen dat de PvdA-ministers Koenders en Ploumen van Buitenlandse Zaken, en mogelijk ook premier Rutte, wisten van het incident toen Hennis de Kamer verkeerd voorlichtte.
Uit de tijdlijn is ook op te maken dat de huidige minister Bijleveld vlak na haar aantreden in november 2017 is bijgepraat over het incident. Uiteindelijk duurde het tot april 2018 voordat zij de Kamer op de hoogste stelde dat er mogelijk burgerslachtoffers waren gevallen bij de Nederlandse aanval.
Zij deed dat naar aanleiding van het afgeronde onderzoek van het Openbaar Ministerie, waarvan de uitkomsten in februari 2018 met het ministerie werden gedeeld. Hoewel haar voorganger had beloofd de uitkomsten van dat onderzoek direct te delen met de Tweede Kamer, duurde het dus nog maanden voordat minister Bijleveld dit naar buiten bracht.
Telegraaf 05.11.2019 DENK mag de Nederlandse luchtaanval die Iraakse burgers in 2015 het levens kostte geen moord noemen, vindt de Tweede Kamer. DENK-Kamerlid Selcuk Öztürk moet dat woord terugnemen, vinden bijna alle andere partijen. Maar hij weigert dat.
Öztürk stelde in het debat over de luchtaanval dat het kabinet „niet de ernst inziet van deze moorden.” Hij noemde Jeanine Hennis, ten tijde van de aanval minister van Defensie, bovendien een „lijkenverstopper” omdat ze de burgerdoden verzweeg. Ook die opmerking kwam hem op een uitbrander te staan van onder andere GroenLinks.
Ook Kamervoorzitter Khadija Arib deed een dringend beroep op Öztürk om andere woorden te kiezen. „Nu gaat de aandacht naar u en niet naar de slachtoffers”, zei ze.
Öztürk werpt tegen dat de nabestaanden ook van moord zouden spreken.
MSN 05.11.2019 DENK mag de Nederlandse luchtaanval die Iraakse burgers in 2015 het levens kostte geen moord noemen, vindt de Tweede Kamer. DENK-Kamerlid Selcuk Öztürk moet dat woord terugnemen, vinden bijna alle andere partijen. Maar hij weigert dat.
Öztürk stelde in het debat over de luchtaanval dat het kabinet “niet de ernst inziet van deze moorden”. Hij noemde Jeanine Hennis, ten tijde van de aanval minister van Defensie, bovendien een “lijkenverstopper” omdat ze de burgerdoden verzweeg. Ook die opmerking kwam hem op een uitbrander te staan van onder andere GroenLinks.
Ook Kamervoorzitter Khadija Arib deed een dringend beroep op Öztürk om andere woorden te kiezen. “Nu gaat de aandacht naar u en niet naar de slachtoffers”, zei ze.
Öztürk werpt tegen dat de nabestaanden ook van moord zouden spreken.
Een F16-vlieger moet soms wel drie kwartier in de lucht wachten voordat hij hoort dat hij een bom op een doel mag gooien. Ⓒ HOLLANDSE HOOGTE
Telegraaf 05.11.2019 Maanden duurde het soms voor er in de strijd tegen IS voldoende informatie was om een F-16 een aanval te laten uitvoeren. Op het laatste moment werden missies afgeblazen. En ondanks de volgens jachtvliegers ’chirurgische precisie’ waarmee bombardementen werden uitgevoerd, konden er toch burgerdoden vallen.
Jachtvlieger Jeffrey (een schuilnaam) hangt boven het kalifaat en wacht op toestemming om aan te vallen. Op een beeldschermpje ziet hij een vrachtwagen, bekleed met stalen platen. Hij weet dat de truck vol explosieven zit en bedoeld is om door de zelfmoordenaar achter het stuur tussen Koerdische strijders tot ontploffing te worden gebracht.
Een paar minuten heeft hij om het gevaar weg te nemen, maar Jeffrey krijgt geen groen licht vanuit het Combined Air Operations Centre (CAOC), het hoofdkwartier van de luchtoorlog in Qatar. Zijn ongeduld groeit. Waar wachten ze op?
Uitsluitsel
De officier die in de enorme verduisterde zaal vol muurhoge beeldschermen toestemming moet geven, zit in zijn maag met de afstand tussen de bomauto en een groepje huizen. De controllers twijfelen of die wel buiten de ontploffingsradius blijven. Pas na drie kwartier komt er uitsluitsel: Jeffrey mag aanvallen.
„Er ontstond een gigantische vuurbal. Blijkbaar zat dat ding vol olie en benzine, alle bomen vlogen in brand. Tot dat moment vond ik het getwijfel overdreven, maar de ontploffing reikte tot twintig of dertig meter van die huizen. Het luisterde dus inderdaad nauw. Als daar een kind had gelopen, was dat in gevaar geweest. De drones hingen al uren om te zien of er echt niets bewoog rond die huizen”, zegt Jeffrey.
Het verhaal dat hij vertelt in het vandaag verschenen boek Missie F-16 is een goed voorbeeld van hoe de coalitietroepen de luchtoorlog tegen IS voerden. Vliegers spreken van het meest chirurgische conflict ooit. Overste Joost Luysterburg weet dat uit eigen ervaring; de veteraan en zeer ervaren F-16-vlieger werkte vier maanden in het CAOC als red card holder.
De vertegenwoordiger van Nederland die met elke aanval moest instemmen en deze kon vetoën. Desnoods terwijl het vliegtuig al boven het doel hing. Iets wat volgens Luysterburg ook gebeurde.
Meekijken
„De hoeveelheid informatie die wij zien, is onkenbaar. Ik kan live meekijken met de hele wereld. Dronebeelden, satellietbeelden, ik kan precies zien welk vliegtuig waar vliegt en welke bommen hij bij zich heeft. Ik zie terroristen lopen en er wordt live vertaald wat ze zeggen”, vertelt de overste over het CAOC.
„Computers laten op driedimensionale modellen van gebouwen een berekening los van de verwachte nevenschade van bommen. Heel Irak en Syrië zijn digitaal nagebouwd. Je kunt simuleren hoeveel schade welk wapen veroorzaakt in de omgeving. We hebben inlichtingen waar een school is gevestigd, een ziekenhuis, een ambassade. Al die data bekijk je voor je beslist.”
Aan het moment waarop de red card holderde finale beslissing neemt, is een uitgebreide voorbereidingsfase vooraf gegaan. Eentje die volgens kolonel Peter Tankink maanden kan duren. Die tijd wordt gebruikt om voldoende inlichtingen te verzamelen over het doel. Is de conclusie dat het toch geen militair object is, dan vielen Nederlandse F-16’s volgens hem niet aan.
Was dit wel het geval, dan werd het doelwit besproken in het zogeheten Joint Targeting Board. Een comité waarin militairen van de aan de missie deelnemende landen zitten. Na goedkeuring van deze board moesten de Iraakse autoriteiten instemmen. Pas daarna was het aan de red card holder. In totaal beslissen tien mensen over één bom.
Hoe kan het dat met zoveel hersencapaciteit en hulpmiddelen er toch burgerdoden vallen? In het Irakese Hawija zorgde een aanval op een bomtruckfabriek voor een veel zwaardere explosie dan gedacht. Zeventig mensen stierven. Het is onduidelijk hoeveel van hen burgers waren. In Mosul gooide een Nederlandse vlieger een bom op een gebouw dat volgens de inlichtingen een IS-hoofdkwartier was. Het bleek om een villa te gaan waarin een gezin woonde. Vier mensen verloren het leven.
“Fout in vroegste schakel van het proces zorgt voor burgerdoden”
In beide casussen, waarvan minister Bijleveld (Defensie) maandag officieel bevestigde dat Nederlandse vliegtuigen erbij betrokken waren, zat volgens haar de fout in de vroegste schakel van de keten. Die van het inlichtingen inwinnen.
Technische hoogstandjes en goede planning beperken volgens overste Luysterburg het aantal burgerdoden, maar zelfs de slimste bommen en meest hoogwaardige spionagedrones kunnen zoals zijn baas Commandant Luchtstrijdkrachten Dennis Luyt eerder deze maand al zei geen 100 procent garantie bieden op het voorkomen van onbedoelde slachtoffers.
AD 05.11.2019 Toenmalig minister Jeanine Hennis van Defensie was al persoonlijk gebriefd over de aanval in de Iraakse stad Hawija toen zij in een Kamerbrief schreef dat er ‘voor zover bekend’ geen sprake was geweest van burgerslachtoffers bij de Nederlandse bombardementen op Irak. Dat blijkt uit een feitenrelaas dat haar opvolger, Ank Bijleveld, zojuist naar de Tweede Kamer heeft gestuurd.
Daarin schrijft Bijleveld dat haar ‘ambtsvoorganger’ Hennis op 9 juni 2015 werd geïnformeerd over de aanval in de nacht van 2 op 3 juni en het onderzoek daarna. In die briefing hoorde zij ook dat het volgens het Amerikaanse commandocentrum ‘geloofwaardig was’ dat er burgerslachtoffers te betreuren waren bij de Nederlandse aanval. Op 15 juni krijgt het ministerie van Defensie dat onderzoek op papier binnen.
Toch ontkende Hennis op 23 juni dat er sprake was van mogelijke Nederlandse betrokkenheid bij burgerslachtoffers in de strijd tegen IS: ‘Daar is, voor zover op dit moment bekend, geen sprake van geweest’. Ook werd haar gevraagd of er een onderzoek zou komen naar burgerslachtoffers. Daarop stelde Hennis dat het ‘niet mogelijk is volledig en betrouwbaar onderzoek te doen naar omgekomen burgerslachtoffers in ISIS-gebied’. In werkelijkheid was dat onderzoek al wel gedaan.
De Tweede Kamer gaat vanavond nog in debat met minister Bijleveld over de kwestie.
Telegraaf 05.11.2019 Vliegen in een F-16: een jongensdroom die een nachtmerrie kan worden als je onschuldige burgers raakt. Olof van Joolen en Silvan Schoonhoven belichten het afzwaaiende paradepaardje van de Luchtmacht met een boek: Missie F-16.
„Ik heb levens beëindigd van mensen die er niks mee te maken hadden. Het is een klap in je gezicht. Het druist in tegen alles waarvoor je daar bent.” Ⓒ Matty van Wijnbergen
Telegraaf 05.11.2019 F-16-vlieger Stefan (niet zijn echte naam) werd uitgezonden om IS te verslaan, maar gooide in een septembernacht een bom op een Iraaks woonhuis. Vier mensen kwamen daardoor om. De jachtvlieger kon er niks aan doen. Het vergisbombardementviel terug te voeren op rammelende Amerikaanse inlichtingen, zo meldde minister Bijleveld (Defensie) gisteren. Maar het is Stefan die ermee in het reine moet zien te komen en dat valt hem zwaar.
Toen aan maanden van twijfel een einde werd gemaakt en Stefan hoorde wie hij had getroffen, werd hij fysiek niet goed. Dit ging tegen alles in waarvoor hij stond, vertelt de jachtvlieger in het boek Missie F-16 van Telegraaf-journalisten Olof van Joolen en Silvan Schoonhoven, dat vandaag verschijnt.
Het is voor het eerst dat een piloot die betrokken was bij aanvallen waarbij burgerdoden vielen, zijn verhaal buiten het jachtvliegerswereldje doet. Stefan kon alleen met collega’s, zijn vrouw en vader praten over de verschrikkelijke gebeurtenis van 20 en 21 september 2015. Het zwijgen drukte zwaar op hem.
Planning
„Het was een officiële missie waarvan we al dagen van tevoren wisten dat we hem gingen doen”, begint hij thuis in een buitenwijk aan de keukentafel zijn verhaal. „Ik was de mission commander, had de hele planning gedaan. Alles tot aan de debriefing was succesvol.”
Pas drie weken later kwam er een telefoontje uit Nederland naar Jordanië waar de Nederlandse F-16’s gestationeerd waren. „Ze zeiden van: ’Hé, die inzet van die en die datum… Er loopt een onderzoek in de VS. Het zou kunnen zijn dat we daar nog naar moeten kijken. Vanwege een vermoeden dat er een fout is gemaakt’. Op dat moment is er nog geen zekerheid.”
“Het is een klap in je gezicht”
Het onderzoek vorderde volgens Stefan gestaag. „Na een paar maanden bleek dat het inderdaad een verkeerd doel was. Ergens zat een fout in het inlichtingenproces. Het bleek toch geen IS-doel, maar gewoon een huis.
Een mix-up in targets.
Je denkt: het zal toch niet? Ik werd misselijk toen ik het hoorde. Verschrikkelijk, ja. Ik voel me medeverantwoordelijk. Ik heb die bom gegooid en heb op de knop gedrukt. Ik heb levens beëindigd van mensen die er niks mee te maken hadden. Het is een klap in je gezicht. Het druist in tegen alles waarvoor je daar bent. We zijn er juist om de Iraakse bevolking te helpen.”
Op dat moment zag Stefan er nog geen gezichten bij. Hij had wel de dronebeelden gekeken op YouTube. Van boven zie je het huis van de familie Razzo oplichten in de nacht. Dan is er opeens een zwarte vlek. Lang bleef het voor Stefan ook drama in zwart-witbeelden, coördinaten en een rapport van het Openbaar Ministerie.
„Maar op een avond zat ik door te klikken op internet. Ik zag de foto en dacht: dat is mijn target. Op zo’n moment wordt het een soort zelfmarteling als je verder gaat kijken. Maar ik dacht: als ik nu wegkijk, is dat laf. Ik heb een halve familie uitgeroeid, om het maar cru te zeggen. Er was één vent die het wel had overleefd.
Toen zag ik een naam en gezicht en een foto van de kinderen, genomen een dag voordat het was gebeurd. Even later heb ik daar dus een eind aan gemaakt. Ik heb twee nachten niet geslapen. Daarna gaat het leven verder.”
’Heel frustrerend’
Stefan blijft erbij dat de oorlog tegen IS de meest chirurgische strijd is die Nederland ooit voerde. Hij weet hoe grondig het hoofdkwartier de beschikbare informatie weegt alvorens groen licht voor een aanval te geven.
Hij merkte dat het sein ook vaak op rood bleef, zelfs met het doelwit helder in beeld. „Dat kan heel frustrerend zijn. Je volgt heel lang iemand die je wil uitschakelen, maar dan rijdt hij tussen bebouwing door en gaat het weer niet door. We kunnen heel kleine wapens inzetten, dan zijn de marges wat ruimer.
Maar als iemand tussen de burgerbevolking zit, kun je iemand niet uitnemen, dan moet je gewoon wachten. Soms uren. Als we burgers zien, gooien we sowieso niet. Kanttekening is dat je nooit volledig kan uitsluiten of er burgers, vrouwen of kinderen in de buurt zijn. Als je dagen- of wekenlang niemand ziet, heb je dan 100 of 99 procent zekerheid?”
“Oorlog is smerig maar rationeel”
Oorlog is niet alleen een smerig, maar ook een rationeel spel, beaamt Stefan. Strategen maken altijd een afweging tussen snelheid en zorgvuldigheid. ’Als bijvoorbeeld onze special forces onder vuur liggen, gooi je wat sneller. Met wat meer kans om burgers te raken. Juist omdat we zo chirurgisch werken, duurde het zo lang om IS op te rollen.
Het had sneller gekund, maar dan waren er ook meer slachtoffers gevallen. In de expansiefase van IS werd dus wat meer risico genomen. Je wilt echt niet dat Bagdad was gevallen. Dan waren er meer mensen omgekomen. Ook burgers. Niks doen is nog erger. Oorlog is een spelletje dat we spelen omdat al het voorgaande heeft gefaald.”
Stefan zegt dat hij eraan gedacht heeft om iets te doen voor de nabestaanden. „Maar dat zal niet gaan. Defensie wil geen vlieger koppelen aan die inzet. Het mag niet. Ik weet niet of ze er behoefte aan hebben, maar ik heb weleens een brief willen schrijven. Misschien denken ze dat ik een soort cowboy ben omdat ik een halve familie heb uitgemoord. Misschien helpt het als ze weten dat ik er ook heel erg mee zit.”
NOS 05.11.2019 Een Nederlandse F-16 piloot die een bombardement uitvoerde op een verkeerd doelwit in Irak, vindt het moeilijk om te leven met het idee dat hij burgerslachtoffers heeft gemaakt. Dat vertelt hij aan EenVandaag en De Telegraaf.
In de nacht van 20 op 21 september 2015 ging hij op missie om een IS-hoofdkwartier in Mosul te raken. Later bleek dat een Iraaks woonhuis. Vier burgers kwamen om bij de ontploffing. De piloot vindt dat een “misselijkmakende gedachte”.
Foute informatie
In eerste instantie had de piloot, die vanwege veiligheidsoverwegingen niet bij naam genoemd wil worden, geen enkel idee dat er iets fout was gegaan. Maar een paar weken na de actie kreeg hij een telefoontje vanuit Nederland: de Amerikanen waren een onderzoek gestart naar het bombardement. Op dat moment wist de piloot nog niet wat de reden daarachter was. Pas na maanden werd voor hem duidelijk dat er een fout was gemaakt ‘in het selectieproces van het doel’.
Dat was “een klap in mijn gezicht”, vertelt hij aan De Telegraaf. Toen de piloot later over het gezin las, in een interview met de enige overlevende van het bombardement, kon hij nachtenlang niet slapen. Aan EenVandaag vertelt de jachtvlieger hoe confronterend hij het vond om de schade en de omgekomen familieleden te zien. “Je bent daar met het idee mensen te bevrijden, maar dit gaat geheel tegen dat principe in.”
Niet aansprakelijk
De acties waren volgens de jachtvlieger zorgvuldig voorbereid. Hij verzekert: “we doen er alles aan om burgerslachtoffers te voorkomen”.
De fout is te wijten aan verkeerde Amerikaanse inlichtingen, bevestigde minister van Defensie Bijleveld gisteren. Volgens haar voelt Nederland zich wel verantwoordelijk, maar is het volgens het oorlogsrecht niet aansprakelijk. Dat betekent ook dat de enige overlever van het bombardement, Basim Razzo, geen aanspraak kan maken op een financiële compensatie van de Nederlandse overheid.
Toenmalig minister Hennis en Commandant der Strijdkrachten Middendorp bezochten in 2017 een centrum in Mosul waar gewonde Iraakse militairen werden opgevangenANP
NOS 04.11.2019 Op het ministerie van Defensie was al snel duidelijk dat er iets ernstig mis moest zijn gegaan bij een bombardement op de Iraakse stad Hawija. Er vielen op 3 juni 2015 zeker 70 doden. Maar de Tweede Kamer moest bijna drie jaar wachten voordat het iets te horen kreeg over de gevolgen van de aanval, en nog een jaar voordat het ministerie openheid gaf over het aantal doden.
Hieronder een reconstructie op basis van Kamerbrieven en -verslagen;
De controlevlucht die de F-16-piloot direct na de aanval in Hawija uitvoert levert een somber beeld op. Een complete wijk is vernietigd, doordat er gigantisch veel munitie in de bommenfabriek lag opgeslagen die het doel was van de aanval.
“Onbedoelde nevenschade”, concludeert het ministerie. De bevindingen gaan naar het Pentagon. Daar wordt de zaak onderzocht. Het Amerikaanse ministerie van Defensie laat Nederland op 15 juni weten dat er volgens hen 70 mensen zijn omgekomen, zowel IS-strijders als burgers.
Toch is dat niet wat toenmalig minister Hennis van Defensie de Tweede Kamer op 23 juni meldt. “Voor zover op dit moment bekend, is er geen sprake geweest van Nederlandse betrokkenheid bij burgerslachtoffers door luchtaanvallen in Irak”, antwoordt ze schriftelijk na een vraag van de vaste Kamercommissie van Buitenlandse Zaken.
Die ontkenning was fout, stelt minister Bijleveld vandaag. Of minister Hennis niet wist van de Amerikaanse conclusies, of dat ze bewust niet de waarheid sprak, schrijft ze niet. Maar het is niet de enige keer dat Hennis de Nederlandse betrokkenheid bij de dood van burgerdoden stellig ontkent.
Smart weapons
Een week later, op 30 juni, debatteert minister Hennis met de Kamer over de voortgang van de missie in Irak. Verschillende Kamerleden willen het zeker weten; in internationale media verschijnen verhalen over burgerdoden. Is Nederland daar echt niet bij betrokken?
Opnieuw is minister Hennis stellig in haar antwoord. Alle meldingen over burgerslachtoffers worden volgens haar “onmiddellijk door de coalitie onderzocht”, maar dat is “tot nu toe niet het geval geweest”.
De schade in Hawija was goed zichtbaar op satellietbeelden AZMAT KHAN, NEW YORK TIMES
Dat er geen burgerdoden te betreuren zijn is volgens haar niet zo gek. “Het is zo precies. Het is niet zo dat je gelijk een complete wijk of regio platlegt. Dat komt door die smart weapons waarover ik net sprak”, aldus de minister drie weken nadat door Nederlands toedoen een wijk volledig was weggevaagd.
Hennis belooft: Kamer wordt meegenomen
Twee dagen later doet ze in de Kamer bij de stemmingen ook nog een harde toezegging. “Als er sprake is van burgerslachtoffers door Nederlands optreden, wordt de Kamer daarover geïnformeerd, uiteraard na onderzoek.”
Om daaraan toe te voegen: “Het antwoord op de vragen of alle berichten worden onderzocht, of er sprake is van een compensatieregeling en of de Kamer wordt meegenomen als wordt vastgesteld dat er burgerslachtoffers zijn gevallen na het uitvoeren van een bombardement door Nederlandse F-16’s, is “ja”.”
Maar in de maanden die volgen wordt de Kamer niet ‘meegenomen’ door de minister. Op 21 september is er opnieuw een incident bij een Nederlandse luchtaanval, waarbij, zo blijkt vandaag, vier burgers om het leven zijn gekomen. Ook daar hoort de Kamer op dat moment niets over.
Op 5 juni 2015, twee dagen na de aanval op Hawija, brengt de Kamer een bezoek aan de Nederlandse F-16-piloten Defensie
In de winter van 2017 doet de minister een korte mededeling in een lange brief. De eerste missie is dan inmiddels beëindigd. “Van de inmiddels ruim 1300 wapeninzetten van Nederland worden twee gevallen van mogelijke burgerslachtoffers onderzocht”, meldt de minister op 6 februari als antwoord op Kamervragen.
De onderzoeken worden gedaan door het Openbaar Ministerie, en over de uitkomsten zal de Kamer worden geïnformeerd.
Een half jaar later blijkt dat er inmiddels vier onderzoeken lopen. “Ik zeg de Kamer graag toe dat zodra het OM Defensie informeert over onderzoeken die lopen of over uitkomsten, Defensie vervolgens de Kamer informeert”, zegt ze op 13 juli 2017.
Eerste erkenning
Daarna blijft het lang stil. Hennis’ opvolger Ank Bijleveld verwijst steevast naar de lopende onderzoeken. In april 2018, bijna drie jaar na de aanval op Hawija, wordt de Nederlandse betrokkenheid bij burgerdoden voor het eerst erkend als de uitkomsten van de onderzoeken van het OM naar de Kamer gaan. Een nieuwe missie is dan net weer van start gegaan.
Bij één aanval (die later de aanval op Hawija blijkt te zijn) zijn “zeer waarschijnlijk” burgerdoden gevallen. Bij een andere incident (die op Mosul) is het zeker, meldt de nieuwe minister. Omdat er niets onrechtmatigs is gebeurd, doet het OM geen verder onderzoek. Over het tijdstip en de locatie van de aanval worden geen mededelingen gedaan, vanwege de nationale veiligheid.
Hoeveel doden er zijn gevallen bij beide incidenten, en om welke aanvallen het gaat krijgt de Kamer vandaag voor het eerst van het kabinet te horen, ruim vier jaar nadat beide incidenten plaatsvonden, en ruim twee weken nadat de NOS en NRC Handelsblad daarover berichtten.
Met de kennis van nu is het opvallend dat minister Bijleveld in april voor de bewoording “zeer waarschijnlijk” koos bij het Hawija-incident. De minister stelt vandaag dat het zeker is dat er burgers bij omkwamen, zoals het Pentagon in 2015 ook al meldde.
NOS 04.11.2019 Tweede Kamerleden willen snel uitleg van het kabinet over de luchtaanval in 2015 in Irak waarbij zeker zeventig doden vielen, onder wie veel burgers. Ook willen ze weten waarom de Kamer hierover niet goed geïnformeerd is.
Het kabinet erkende vandaag dat Nederland verantwoordelijk is voor de luchtaanval. Uit onderzoek van de NOS en NRC bleek twee weken geleden dat bij de aanval op een munitiefabriek van IS in Hawija een wijk volledig werd verwoest. Nederland was ook betrokken bij een aanval op een woonhuis in de Iraakse stad Mosul, waarbij vier burgerdoden vielen.
Het ministerie van Defensie wist dat er in beide gevallen burgerslachtoffers waren, maar verzweeg dit aanvankelijk voor de Kamer, erkent het kabinet in een brief. Het argument om geen concrete mededelingen te doen over de Nederlandse betrokkenheid was dat de veiligheid van de militairen niet in gevaar mocht worden gebracht.
Heel ernstig
GroenLinks-Kamerlid Diks noemt de kwestie heel ernstig. Volgens haar heeft de Kamer meerdere malen om de informatie gevraagd. “Dat schaadt het vertrouwen van de Tweede Kamer. GroenLinks wil morgen uitleg van de ministers van Defensie en Buitenlandse Zaken.”
D66-Kamerlid Belhaij spreekt van een slechte zaak, waarover ze op de kortst mogelijke termijn in debat met de minister wil.
SP-Kamerlid Karabulut schrijft dat ze “de waarheid” eist. “Iets anders past een democratie niet”. “Duidelijk is wederom dat zonder onderzoeksjournalisten en andere critici deze waarheid waarschijnlijk nooit aan het licht was gekomen”.
Complex
PvdA-Kamerlid Kerstens benadrukt dat de situatie ter plekke complex was en dat de veiligheid van militairen ter plaatse altijd moet worden gewaarborgd. Toch vindt de PvdA ook dat openheid had moeten worden gegeven, zeker na herhaaldelijk aandringen van de Kamer.
“Defensie blinkt nu niet uit zichzelf uit in openheid, zo hebben we vaker moeten ervaren”.
Ook VVD-Kamerlid Bosman wil snel een debat. “Het is goed dat de minister, met respect voor de veiligheid van onze militairen, nu maximale transparantie geeft over de missie in Irak. Daarbij roept ze wel veel vragen op over twee specifieke missies, over de burgerslachtoffers die daar vielen en de communicatie daarover achteraf. Ik wil daar snel met de minister over in debat.”
Ook CDA en ChristenUnie willen snel een debat.
Onvolledige informatie
Minister Bijleveld erkent dat de Kamer verkeerd is geïnformeerd. Volgens haar had destijds beter niets gezegd kunnen worden. “Je zit in een operationele tijd, dan moet je niet communiceren. In verband met de operationele veiligheid, de persoonlijke veiligheid en de nationale veiligheid”. Volgens Bijleveld kan er nu de missie voorbij is wel openheid gegeven worden.
Ze schrijft in haar brief dat het in de toekomst anders moet. Kamerleden willen graag van haar horen hoe het kabinet dat ziet.
Bijleveld schrijft ook in de brief aan de Kamer dat de informatie waar de aanval op gebaseerd was niet volledig bleek.
“Men ging ervan uit dat er geen mensen verbleven in het gebied rondom de bommenfabriek. Maar vooral was men verrast door de grote hoeveelheid munitie in de fabriek, die voor een enorme tweede explosie zorgde”.
De minister zegt de dood van de burgerslachtoffers “ten zeerste te betreuren”.
“Dit is extra wrang wanneer ons handelen erop gericht was om zo veel mogelijk nevenschade, en bij uitstek burgerslachtoffers, te voorkomen”, schrijft ze. “Het betrof hier echter een oorlogssituatie waarbij deze risico’s nooit volledig kunnen worden uitgesloten.”
Eerdere verklaringen over de aanval
Na de aanval op Hawija op 3 juni 2015 wist Defensie vrij snel dat er iets mis was gegaan en dat er onbedoelde nevenschade was.
Amerikanen zouden al kort na de aanval gemeld hebben dat er zowel burgerslachtoffers als IS-strijders waren omgekomen.
In antwoord op schriftelijke vragen schreef toenmalig minister Hennis op 22 juni 2015 dat er door Nederlands handelen geen burgers waren omgekomen.
Op 30 juni zegt zij in een Kamerdebat dat alle meldingen over burgerslachtoffers zijn onderzocht en dat het “tot nu toe niet het geval is geweest”.
In 2018 zegt André Steur -hoofd Operaties bij Defensie- tegen RTLnieuws dat de slachtoffers allemaal IS-strijders waren.
In juni 2018 zegt minister Bijleveld in antwoord op vragen van de SP dat het om het belang van de veiligheid van de individuele vlieger en de eenheid, maar ook om de veiligheid van hun thuisfront en van de Nederlandse samenleving gaat. “Het kabinet is daarom ook niet bereid om in te gaan op verzoeken om meer informatie over deze gevallen.”
NU 04.11.2019 Het kabinet erkent verantwoordelijkheid voor de luchtaanval in 2015 op een bommenfabriek in Irak waarbij zeventig slachtoffers vielen waaronder een onbekend aantal burgerslachtoffers, schrijft minister Ank Bijleveld van Defensie in een brief aan de Tweede Kamer. Ook was het ministerie in 2015 al op de hoogte van het aantal burgerdoden, maar is de Kamer hier destijds niet juist over ingelicht.
In de brief schrijft Bijleveld dat er bij de bommenfabriek veel meer explosief materiaal lag opgeslagen dan Nederland kon weten, waardoor er een onvoorzien aantal doden zijn gevallen. Ook was niet duidelijk dat er burgers rondom de fabriek verbleven. De informatie waarop de aanval was gebaseerd was dus onvolledig, aldus Bijleveld.
De minister betreurt de burgerslachtoffers. “Dit is extra wrang wanneer ons handelen erop gericht was om zoveel mogelijk nevenschade, en bij uitstek burgerslachtoffers, te voorkomen. Het betrof hier echter een oorlogssituatie waarbij deze risico’s nooit volledig kunnen worden uitgesloten.”
Uit onderzoek van de NOS en NRC bleek twee weken geleden dat bij de luchtaanval gericht op de Iraakse stad Hawija een wijk volledig werd verwoest. Het zou een van de bloedigste aanvallen zijn geweest van de internationale coalitie tegen Islamitische Staat (IS).
Oud-minister van Defensie Hennis lichtte Kamer onjuist in
Oud-minister van Defensie Jeanine Hennis meldde daarnaast volgens Bijleveld ten onrechte in de zomer van 2015 aan de Tweede Kamer dat er voor zover bekend geen burgerslachtoffers waren gevallen bij de aanval.
Uit de brief van Bijleveld blijkt dat haar voorganger destijds al beschikte over een intern verslag en een Amerikaanse rapportage van de aanval. Uit beide documenten bleek al dat er waarschijnlijk burgers om het leven waren gekomen.
Nederland ook betrokken bij aanval op woning in Mosoel
Bijleveld schrijft verder in haar brief dat Nederland ook betrokken was bij een tweede aanval in Irak, waarbij vier mensen om het leven kwamen. De aanval was gericht op een vermoedelijk hoofdkwartier van IS in de stad Mosoel. Achteraf bleek het om een woning te gaan.
NOS en NRC schrijven dat het voor het eerst is dat Nederland openheid van zaken geeft over door Nederland uitgevoerde luchtaanvallen. Volgens Bijleveld is dit nu mogelijk omdat Nederland tegenwoordig niet meer deelneemt aan dergelijke luchtmissies. Hierdoor brengt het melden van deze gegevens “niet langer risico’s met zich mee voor de operationele en personele veiligheid”.
Minister: Geen schadevergoeding mogelijk voor nabestaanden
De minister stelt daarnaast dat nabestaanden van de aanvallen geen aanspraak kunnen maken op een schadevergoeding van de Nederlandse Staat.
Het Openbaar Ministerie (OM) onderzocht de aanvallen en concludeerde in april 2018 al dat de aanvallen rechtmatig waren. Volgens Bijleveld is Irak verantwoordelijkheid voor de afhandeling van individuele schadevergoedingen.
Wel wil het kabinet “een gebaar van goede wil” maken, zegt Bijleveld in gesprek met NRC. De minister gaat onderzoeken of het mogelijk is om een fonds beschikbaar te stellen voor bijvoorbeeld de wederopbouw van Hawija.
NOS 04.11.2019 Het kabinet erkent dat Nederland verantwoordelijk is voor de luchtaanval in 2015 op een bommenfabriek in Irak, en dat daarbij zeventig mensen omkwamen. Het ministerie van Defensie was op de hoogte van burgerslachtoffers, maar verzweeg dit aanvankelijk voor de Kamer, blijkt uit een brief van minister Bijleveld aan de Tweede Kamer.
Nederland was ook betrokken bij een aanval op een woonhuis in de Iraakse stad Mosul, waarbij vier mensen om het leven kwamen, schrijft de minister. Het is voor het eerst dat Nederland opening van zaken geeft over door Nederland uitgevoerde luchtaanvallen, in de strijd tegen de islamitische terroristische organisatie IS.
Uit onderzoek van de NOS en NRC bleek twee weken geleden dat in 2015 bij een Nederlandse aanval op een bommenfabriek van IS in Hawija een wijk volledig werd verwoest. Het was een van de bloedigste aanvallen van de internationale coalitie in de strijd tegen IS. Hierbij kwamen zeker zeventig mensen om het leven, onder wie volgens ooggetuigen ook kinderen.
Lex Runderkamp bezocht eerder de plek waar de Nederlandse bom viel:
Dit is de plek waar de Nederlandse F-16-bom viel
De informatie waar de aanval op was gebaseerd was onvolledig, schrijft de minister. Men ging ervan uit dat er geen mensen verbleven in het gebied rondom de bommenfabriek. Maar vooral was men verrast door de grote hoeveelheid munitie in de fabriek, die voor een enorme tweede explosie zorgde.
De minister zegt de dood van de burgerslachtoffers “ten zeerste te betreuren”. “Dit is extra wrang wanneer ons handelen erop gericht was om zo veel mogelijk nevenschade, en bij uitstek burgerslachtoffers, te voorkomen”, schrijft ze. “Het betrof hier echter een oorlogssituatie waarbij deze risico’s nooit volledig kunnen worden uitgesloten.”
In haar reactie gaat Bijleveld ook in op het verkeerd informeren van de Kamer:
‘Achteraf moet we vaststellen dat de informatie onvolledig was’
Na de aanval op Hawija op 3 juni wist het ministerie van Defensie vrij snel dat er iets mis was gegaan, doordat de Nederlandse F-16-piloot direct een Battle Damage Assessment uitvoerde. Hieruit bleek dat er sprake was van “onbedoelde nevenschade”, schrijft de minister. Ook de Amerikanen onderzochten de zaak en lieten op 15 juni weten aan het ministerie van Defensie weten dat er zeventig mensen zijn omgekomen bij het bombardement.
Volgens het ministerie hebben de Amerikanen aan Nederland hierbij gemeld dat er zowel burgerslachtoffers als IS-strijders zijn omgekomen, maar dat het achteraf niet mogelijk was om vast te stellen wie een IS-strijder was en wie burger. Eerder meldde het Amerikaanse Pentagon aan NOS en NRC dat het om 70 burgers gaat.
De Tweede Kamer kreeg in op 22 juni, een week nadat de Amerikanen Den Haag hadden geïnformeerd, iets anders te horen. In antwoord op schriftelijke vragen schreef toenmalig minister Hennis dat er door Nederlands handelen geen burgers zouden zijn omgekomen. “Op zich is dat fout, dat klopt niet”, zegt Bijleveld nu in een toelichting. Op dat moment was op het ministerie namelijk al bekend dat de Amerikanen wel degelijk uitgingen van burgerdoden.
Hennis, nu VN-gezant voor Irak, wil niet reageren. Ze zegt dat dit aan de huidige minister is.
Hennis is nu VN-gezant voor Irak ANP
Ook over een tweede aanval geeft het kabinet nu opening van zaken. Een vermoedelijk IS-hoofdkwartier in Mosul bleek achteraf een woonhuis te zijn, waardoor op 21 september 2015 vier leden van een familie om het leven kwamen. Het incident kreeg internationaal veel aandacht, nadat The New York Times er uitvoerig over had bericht.
Het is voor het eerst dat Nederland data en locaties doorgeeft van door Nederland uitgevoerde luchtaanvallen. Volgens minister Bijleveld is dat nu mogelijk doordat Nederland niet langer deelneemt aan de luchtmissie en het melden van deze gegevens daardoor “niet langer directe risico’s met zich meebrengt voor de operationele en personele veiligheid”.
Schadevergoeding
Nabestaanden kunnen geen aanspraak maken op een schadevergoeding van Nederland, stelt de minister. Het Openbaar Ministerie heeft beide zaken onderzocht en geconcludeerd dat er niets onrechtmatig is gebeurd. Bovendien is Irak volgens Bijleveld verantwoordelijk voor de afhandeling van individuele schademeldingen.
Toch onderzoekt het kabinet de mogelijkheid om een fonds beschikbaar te stellen voor “de gemeenschappen in kwestie”. Bijleveld benadrukt dat dit geen erkenning van schuld is, maar een blijk van goede wil in de richting van de getroffen gebieden.
Kon de Nederlandse Luchtmacht de aanval afblazen?
Nederlandse F-16’s werden tussen 2014 en 2016 en in 2018 ingezet in Irak en Syrië als onderdeel van een grote internationale coalitie. Daarbij werden vanuit Jordanië ruim 2100 luchtaanvallen uitgevoerd. Doel van de missie was om IS te bestrijden.
Van twee aanvallen maakt het ministerie nu de exacte gegevens bekend, omdat het volgens het ministerie de enige twee bombardementen zijn waarbij door Nederland zelf is vastgesteld dat er “zeker dan wel zeer waarschijnlijk burgerslachtoffers” bij zijn omgekomen.
Waar gebombardeerd zou worden, werd bepaald in het internationale hoofdkwartier van de operatie in Koeweit. Op een tweede hoofdkwartier in Qatar werd alle beschikbare informatie nogmaals bestudeerd en uiteindelijk groen licht gegeven voor een aanval. Een Nederlandse militair, de Red Card Holder, bijgestaan door een jurist van Defensie, controleerde de beschikbare informatie en had nee mogen zeggen.
“Wanneer Nederland wel een doel kreeg toebedeeld was door de Red Card Holder dus vooraf zeker gesteld dat het risico op nevenschade zo klein mogelijk was, zoals vereist door het humanitair oorlogsrecht”, schrijft de minister.
De Rotterdamse politie heeft zaterdag 02.11.2019acht personen opgepakt tijdens een demonstratie tegen de Turkse actie in het noordoosten van Syrië. Aan het protest in het centrum van Rotterdam deden zo’n vijfhonderd personen van Koerdische afkomst mee.
De politie nam ook protestborden in beslag, onder meer een bord waarop Adolf Hitler en de Turkse president Erdogan stonden. Borden met een beledigende boodschap zijn ook niet toegestaan.
Van de acht aanhoudingen waren er vier voor samenscholing, drie voor illegaal vuurwerk en één voor opruiing. Naast deze arrestaties hebben er geen incidenten plaatsgevonden, zegt een woordvoerder van de politie.
De honderden demonstranten verzamelden zich in de middag op Plein 1940 en liepen vervolgens door het centrum. Volgens de woordvoerder was de sfeer tijdens de protestmars rustig.
Bij de demonstratie waren veel agenten en ook leden van de Mobiele Eenheid (ME) aanwezig. De politie liet eerder al weten dat dit niets te maken had met een eerdere Koerdische demonstratie in Rotterdam.
De #demonstratie van Koerden in Rotterdam bij #plein1940 is afgelopen. In totaal zijn 8 mensen aangehouden: 1 voor opruiing, 3 voor illegaal vuurwerk en 4 voor samenscholing.
Avatar
Auteur
Politie_Rdam
Terugblik demonstratie Rotterdam 16.10.2019
Het protest van 16 oktober 2019 liep flink uit de hand nadat tegendemonstranten onaangekondigd kwamen opdagen. Bij de ongeregeldheden raakten enkele agenten gewond. Er werden uiteindelijk 23 mensen aangehouden. Een aantal van hen had een wapen bij zich.
Bij botsingen tussen Koerden en Turken in Rotterdam zijn die avond meerdere agenten gewond geraakt. De politie verrichtte op het Kruisplein tientallen arrestaties nadat een demonstratie van Koerden en een tegendemonstratie van Turken uit de hand waren gelopen.
De Koerden demonstreerden tegen de Turkse inval in Syrië. De demonstratie was aangekondigd. Op het Kruisplein waren twee demonstratieplekken aangewezen voor voor- en tegenstanders. Om 20.00 uur moest de demonstratie, die een uur zou duren, afgelopen zijn.
In het centrum waren tegen 21.00 uur nog veel agenten en ME’ers op de been. Volgens de politie braken op meerdere locaties vechtpartijen uit, maar werd daar meteen tegen opgetreden. De politie heeft een groep demonstranten op het Stationsplein ingesloten in een poging de gemoederen te kalmeren.
Turkije creëert ‘veilige zone’ in Syrië
De Turkse autoriteiten creëren momenteel een zogenoemde ‘veilige zone’ in het noordoosten van Syrië. Om die reden viel het leger van de Turkse president Recep Tayyip Erdogan begin vorige maand het buurland binnen.
Het doel van het leger was de regio ontdoen van de Koerdische YPG-militanten, die de door de Verenigde Staten gesteunde Syrische Democratische Strijdkrachten (SDF) leiden. Deze Koerden worden door Erdogan gezien als een verlengstuk van de PKK.
Nadat er honderden doden waren gevallen door het Turks offensief, maakten de VS en Turkije afspraken over een tijdelijke wapenstilstand. Erdogan beloofde de aanvallen definitief te stoppen als de YPG het gebied verlaat. De Koerden zijn daar vanwege de vele doden mee akkoord gegaan.
NU 02.11.2019 De Rotterdamse politie heeft zaterdag acht personen opgepakt tijdens een demonstratie tegen de Turkse actie in het noordoosten van Syrië. Aan het protest in het centrum van Rotterdam deden zo’n vijfhonderd personen van Koerdische afkomst mee.
Van de acht aanhoudingen waren er vier voor samenscholing, drie voor illegaal vuurwerk en één voor opruiing. Naast deze arrestaties hebben er geen incidenten plaatsgevonden, zegt een woordvoerder van de politie.
De honderden demonstranten verzamelden zich in de middag op Plein 1940 en liepen vervolgens door het centrum. Volgens de woordvoerder was de sfeer tijdens de protestmars rustig.
Bij de demonstratie waren veel agenten en ook leden van de Mobiele Eenheid (ME) aanwezig. De politie liet eerder al weten dat dit niets te maken had met een eerdere Koerdische demonstratie in Rotterdam.
Het protest van 16 oktober liep flink uit de hand nadat tegendemonstranten onaangekondigd kwamen opdagen. Bij de ongeregeldheden raakten enkele agenten gewond. Er werden uiteindelijk 23 mensen aangehouden. Een aantal van hen had een wapen bij zich.
De #demonstratie van Koerden in Rotterdam bij #plein1940 is afgelopen. In totaal zijn 8 mensen aangehouden: 1 voor opruiing, 3 voor illegaal vuurwerk en 4 voor samenscholing.
Avatar
Auteur
Politie_Rdam
Turkije creëert ‘veilige zone’ in Syrië
De Turkse autoriteiten creëren momenteel een zogenoemde ‘veilige zone’ in het noordoosten van Syrië. Om die reden viel het leger van de Turkse president Recep Tayyip Erdogan begin vorige maand het buurland binnen.
Het doel van het leger was de regio ontdoen van de Koerdische YPG-militanten, die de door de Verenigde Staten gesteunde Syrische Democratische Strijdkrachten (SDF) leiden. Deze Koerden worden door Erdogan gezien als een verlengstuk van de PKK.
Nadat er honderden doden waren gevallen door het Turks offensief, maakten de VS en Turkije afspraken over een tijdelijke wapenstilstand. Erdogan beloofde de aanvallen definitief te stoppen als de YPG het gebied verlaat. De Koerden zijn daar vanwege de vele doden mee akkoord gegaan.
NOS 02.11.2019 In de binnenstad van Rotterdam hebben Koerden opnieuw een demonstratie gehouden tegen de Turkse inval, vorige maand, in het noorden van Syrië. Zo’n vijfhonderd mensen hadden zich rond 14.00 uur verzameld op het Plein 1940 voor een optocht door het centrum.
De demonstratie begon een half uurtje later, omdat de politie vanwege de veiligheid niet wilde dat de actievoerders verzwaarde stokken meenamen om hun geel-groen-rode vlaggen omhoog te houden. De Koerden waren daar boos over en uiteindelijk werd besloten dat ze alleen pvc-buizen als vlaggenstok mochten meenemen. Houten stokken en holle stokken verzwaard met zand werden in beslag genomen.
De politie nam ook protestborden in beslag, onder meer een bord waarop Adolf Hitler en de Turkse president Erdogan stonden. Borden met een beledigende boodschap zijn ook niet toegestaan.
Het in beslag genomen bord met afbeeldingen van Hitler en de Turkse president NOS
Om de demonstratie in goede banen te leiden was er veel politie op de been, ook agenten te paard, arrestatieteams en de Mobiele Eenheid. Half oktober liep een demonstratie van Koerden in Rotterdam uit de hand, toen zij geconfronteerd werden met een groep Turkse tegendemonstranten.
Enkele agenten raakten toen gewond en 23 mensen werden aangehouden, zowel Koerden als Turken. Vanmiddag werd een persoon aangehouden, voor opruiing. Verder verliep het protest rustig.
De Koerden zijn kwaad omdat het gebied dat de Turken zijn binnengevallen, behoorde tot een autonome Koerdische regio. Door de Turkse militaire operatie in Noord-Syrië zijn meer dan tweehonderd burgers omgekomen en 300.000 mensen op de vlucht geslagen.
Telegraaf 02.11.2019 De demonstratie van honderden Koerden tegen de Turkse invasie in het Noorden van Syrië in het centrum van Rotterdam is rustig verlopen. Onder toezicht van veel politie vonden geen grote incidenten plaats. In totaal werden acht mensen opgepakt, onder wie een man vanwege opruiing. Hij stond met een Turkse vlag tussen de Koerdische actievoerders.
De protestactie begon op Plein 1940. Daar was even een fikse discussie tussen de politie en demonstranten omdat agenten stokken in beslag hadden genomen. Daar waren demonstranten het niet mee eens en er werd gescandeerd dat de politie de demonstratie belemmerde. Uiteindelijk werd besloten dat de actievoerders alleen pvc-buizen als vlaggenstok mochten gebruiken, zwaardere stokken werden wel in beslag genomen.
Daarna ging de groep lopen via de Posthoornstraat naar de Boompjes en via de Schiedamse Vest terug naar Plein 1940.
Er was veel politie op de been nadat een eerdere demonstratie halverwege oktober in het centrum van Rotterdam uit de hand liep. Daar gingen Koerden en Turken met elkaar op de vuist bij een demonstratie bij Rotterdam Centraal Station. Er werden toen 23 mensen opgepakt die verdacht werden van openlijk geweld, mishandeling, vernieling en belediging. Ook werden er meerdere wapens in beslag genomen, zoals boksbeugels, een ploertendoder en schroevendraaiers. Door het demonstratiegeweld raakten drie agenten gewond.
AD 02.11.2019 Bij een demonstratie van Koerden in de Rotterdamse binnenstad zijn zaterdag acht mensen aangehouden. Dat liet de politie weten na afloop van de betoging. Een werd aangehouden voor opruiing, drie wegens het bezit van illegaal vuurwerk en vier omdat ze zich buiten het aangewezen vak begaven. Vier van de arrestanten zijn heengezonden, de andere vier komen in de loop van de avond vrij, aldus een woordvoerster van de politie.
De demonstratie was gericht tegen de Turkse inval, vorige maand, in het noorden van Syrië. Dat gebied was een autonome Koerdische regio. Door de militaire operatie zijn meer dan tweehonderd burgers omgekomen en 300.000 mensen op de vlucht geslagen.
Er was zaterdag tegelijkertijd een tegendemonstratie. De twee groepen demonstranten konden elkaar wel zien, maar het terrein was zo ingericht dat een confrontatie niet mogelijk was. Volgens de politie waren er in totaal ongeveer vijfhonderd betogers. Afgezien van de aanhoudingen is de demonstratie rustig verlopen, aldus een woordvoerster van de politie.
Mobiele Eenheid
De demonstranten hadden zich rond 14.00 uur verzamelden op Plein 1940 in Rotterdam en trokken door het centrum. Er was veel politie op de been, met paarden, arrestatieteams en de Mobiele Eenheid (ME).
De betoging begon een halfuurtje later omdat de politie niet wilde dat de actievoerders stokken meenamen waarmee ze hun geel-groen-rode vlaggen omhoog wilden houden. Na bezwaar van de Koerden werd besloten alleen pvc-buizen als vlaggenstok toe te staan; houten stokken werden in beslag genomen, net als een bord met daarop afbeeldingen van Adolf Hitler en de Turkse president Recep Tayyip Erdogan.
Bij een eerdere demonstratie van Koerden in Rotterdam, medio oktober, werden 23 mensen aangehouden, onder wie ook tegendemonstranten.
MSN 02.11.2019 Acht mensen zijn zaterdag in Rotterdam aangehouden tijdens een demonstratie van vijfhonderd Koerden tegen de Turkse inval in het noordoosten van Syrië.
Van de acht aanhoudingen waren er vier voor samenscholing, drie voor illegaal vuurwerk en één voor opruiing.
Een woordvoerder van de politie laat weten dat er, op de acht aanhoudingen na, geen incidenten hebben plaatsgevonden en dat de sfeer relatief rustig was.
Bij de demonstratie was veel politie en ME aanwezig. De politie liet eerder al weten dat dit niets te maken had met een eerdere demonstratie van Koerden in Rotterdam. Bij die demonstratie op 16 oktober werden toen 23 mensen aangehouden.
Dinsdagavond 11.12.2018 werd de kerstmarkt van Straatsburg opgeschrikt door een schietpartij. Een schutter opende het vuur op bezoekers in de Franse stad. Daardoor kwamen twee mensen om het leven. Eén persoon is hersendood verklaard.
De vader van de dader van de aanslag op de kerstmarkt in Straatsburg zegt dat zijn zoon aanhanger was van de ideeën van Islamitische Staat. De man werd net als andere familieleden door de politie verhoord, maar sprak vlak na zijn vrijlating met de Franse televisiezender France 2.
In het interview zegt hij dat hij zelf naar de politie is gestapt toen hij doorhad dat zijn zoon diegene was die door de politie werd gezocht. De 29-jarige Cherif Chekatt schoot tijdens de kerstmarkt in Straatsburg dinsdag vier mensen dood. Hij werd twee dagen later na een klopjacht door de politie doodgeschoten.
Het Openbaar Ministerie heeft dat bekendgemaakt, op de dag dat de kerstmarkt in de Franse stad voor het eerst sinds de aanslag weer is opengegaan.
AD 13.12.2018
‘Bravo’
De Franse veiligheidsdiensten hebben alles op alles gezet om de ‘kerstmarktschutter’te vinden. Meer dan 700 agenten zijn vrij gemaakt om de dader op te sporen. Volgens de Franse krant Le Figaro kregen de agenten na het neerschieten van – vermoedelijk – Chekatt een applaus op straat. ‘Bravo’, zouden toeschouwers hebben geroepen.
In dezelfde Straatsburgse wijk voerde de politie een grote ‘verificatieoperatie’ uit waarbij zwaarbewapende en door schilden beschermde politieagenten zich groepsgewijs verplaatsten en huizen binnengingen. De politieactie was onderdeel van de klopjacht op Chérif Chekatt.
Naar aanleiding van de aanslag Straatsburg past NCTV het dreigingsniveau niet aan
Eerder op de dag liet de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV) weten geen aanleiding te zien om het dreigingsniveau in Nederland te verhogen. Als daarvoor aanleiding is, worden extra veiligheidsmaatregelen genomen bij grotere evenementen rond kerst en de jaarwisseling.
AD 15.12.2018
Het huidige dreigingsniveau in Nederland is ’substantieel’ (4, op een schaal van 5).
De grootste kerstevenementen van Nederland nemen allemaal “zichtbare en onzichtbare” maatregelen tegen een eventuele aanslag zoals dinsdag 11.12.2018 op de kerstmarkt in het Franse Straatsburg.
Telegraaf 27.02.2019
Sinds de aanslag op een kerstmarkt in Berlijn in 2016 staan al overal strategisch geplaatste wegversperringen en er gelden afsluitingen. Vrijwel elk kerstfestijn heeft een eigen veiligheidsplan, maar over de inhoud daarvan willen organisaties en gemeenten als Maastricht en Dordrecht niets zeggen.
,,We hebben in Rotterdam onze antenne goed afgesteld. Je schrikt natuurlijk altijd, zeker zo kort op oud en nieuw. Je denkt toch, daar gaan we weer. Maar we zijn erg scherp en alert op mogelijke terreurdreiging’’, aldus de burgemeester vanavond in Rotterdam.
De Nederlandse politie wil niet zeggen waar de arrestatie plaatsvond. Volgens Duitse media zou het gaan om een 26-jarige Syriër die in de Duitse stad Mainz is aangehouden.
De groep wordt verdacht van betrokkenheid bij het voorbereiden van een terroristisch misdrijf. Meteen na de arrestaties in de ochtend werden de locaties waar de aanhoudingen waren, doorzocht. Vier aangehouden mannen zijn tussen de 20 en 30 jaar oud en komen uit niet-westerse landen. Over de vijfde is verder niets bekend.
De Rotterdamse burgemeester Ahmed Aboutaleb zei tegen de NOS het ,,vervelend” te vinden ,,dat we hebben moeten ingrijpen en dat er dus kennelijk mensen met dit soort verkeerde ideeën rondlopen”. Volgens de burgemeester is er op dit moment geen aanleiding om de veiligheidsmaatregelen rondom de oud-en-nieuwviering te verzwaren.
Het onderzoek gaat de komende dagen door, meldde de politie. ,,Waarbij het accent ligt op nader onderzoek van de aard en omvang van de terroristische dreiging.”
’Ik weet van niks’
De vrouw van één van de terreurverdachten zegt niet te weten waarom haar man is opgepakt. „We lagen allemaal te slapen toen vanochtend vroeg ineens politie met veel tamtam binnenstormde. Mijn man werd uit bed gehaald en meegenomen. Ik weet niet waarom.”
Lees hier haar uitgebreide reactie en die van de buren:
Voor de mannen en vrouwen die terreuraanslagen moeten voorkomen in Nederland, kunnen dan ook tevreden zijn. Ze boeken dit jaar succes op succes. De AIVD en de inlichtingendiensten van de politie hebben inmiddels een aardig scorelijstje en nauwelijks tegendoelpunten.
Eerder werden ook al in Rotterdam terreurverdachten aangehouden. In juni werden twee mannen opgepakt na een tip van de AIVD. Het OM was ervan overtuigd dat dat zij van plan waren op korte termijn een aanslag te plegen en daarbij veel slachtoffers te maken.
Van de zeven die in september zijn opgepakt, woonde er één in de Maasstad en één in Vlaardingen. Op Kerstavond vorig jaar werden in Rotterdam vier verdachten aangehouden. Twee van hen zitten nog vast.
NU 08.08.2019 De dader van de aanslag in de Amerikaanse grensstad El Paso schreef waarschijnlijk een manifest waarin hij de omstreden samenzweringstheorie van ‘omvolking’ van de witte bevolking als motivatie gebruikte voor de terroristische daad. Ook in Nederland krijgt deze omvolkingstheorie voet aan de grond.
Nog geen half uur voordat Patrick Crusius het vuur opende in El Paso en een bloedbad aanrichtte waarbij 22 mensen om het leven kwamen, verscheen op het extreemrechtse forum 8chan een racistisch manifest, vermoedelijk van de hand van de 21-jarige witte man.
Crusius spreekt over een “invasie” van Latino’s en verwijst naar The Great Replacement, een extreemrechtse samenzweringstheorie. Aanhangers van deze theorie stellen dat de witte bevolking dreigt te worden vervangen door immigranten.
‘Rechts-extremisme overschrijdt landsgrenzen’
Volgens Bart Schuurman, terrorismedeskundige van de Universiteit Leiden, is dit gedachtegoed niet een uniek Amerikaans probleem. “Voorheen was rechts-extremisme meer nationalistisch van aard; gericht op het geloof in de superioriteit van een specifiek land en diens inwoners”, aldus Schuurman. “Nu overschrijdt rechts-extremisme de landsgrenzen en gaat het om het beschermen van ‘de witte mens’ of ‘het Westen’ tegen ‘het vreemde’. Dat zijn moslims, immigranten en ook Joden.”
De terrorismedeskundige verwijst naar de aanslag op een moskee in het Nieuw-Zeelandse Christchurch waarbij 51 moslims werden gedood en de Noorse extreemrechtse terrorist Anders Breivik die in 2011 77 dodelijke slachtoffers maakte. Onlangs werd de Duitse politicus Walter Lübcke vermoord en de Duitse justitie gaat uit van een extreemrechts motief.
“Deze aanslagen mogen we niet als een serie geïsoleerde incidenten zien, ze hangen met elkaar samen”, aldus Schuurman. The New York Times maakte een overzicht van extreemrechtse aanslagen vanaf 2011 waarin de aanslagplegers op verschillende manieren naar elkaar verwijzen.
Extreemrechts in Nederland van beperkte omvang
Ook in Nederland vindt het extreemrechtse gedachtegoed weerklank, maar zeker de gewelddadige vorm is van beperkte omvang, stelt Schuurman. “In het Verenigd Koninkrijk en Duitsland zijn de problemen groter. Daar heeft het lang niet de aandacht gehad die het had moeten hebben, net als in de VS.”
Hoewel de rechter in 2016 celstraffen oplegde voor een terroristische aanslag op een moskee in Enschede, stelt Schuurman dat Nederland geen probleem met extreemrechts terrorisme heeft. “De aanslag lijkt een incident geweest te zijn, maar we moeten scherp blijven. Het heeft de aandacht van onder andere de AIVD en ik heb het idee dat zij er goed op zitten.”
De AIVD wil geen uitspraken doen over hoe groot extreemrechts in Nederland is. Een woordvoerder laat wel weten dat er sprake is van verschillende harde kernen met sympathisanten van wisselende omvang. Over de grootte van de groepen doet de AIVD dan ook geen uitspraken. “We willen mensen niet wijzer maken over wat we wel en niet weten”, aldus een woordvoerder.
AIVD ziet lichte opleving, zorgen over agressieve toon
Binnen terrorismebestrijding gaat de meeste aandacht van de AIVD nog altijd uit naar jihadistisch terrorisme. Volgens de inlichtingendienst is concrete geweldsdreiging vanuit rechts-extremisten in Nederland beperkt, maar de AIVD ziet sinds 2014 een lichte opleving van extreemrechts die samenhangt met de opkomst van IS en de daaropvolgende vluchtelingenstroom, staat in een AIVD-rapport over rechts-extremisme.
Hoewel gewelddadigheden van rechts-extremisten zeldzaam zijn, maakt de AIVD zich wel zorgen om “een steeds agressievere en meer opruiende” toon. De dienst ziet bij deze extremisten een “grote fascinatie voor vuurwapens”.
Dit betekent niet per definitie dat zij daadwerkelijk geweld gaan gebruiken. “Maar deze ontwikkelingen en de groeiende groep (kwetsbare) personen die in aanraking komt met gewelddadig rechts-extremistisch gedachtegoed baren wel zorgen”, schrijft de AIVD.
“Ze creëren namelijk een klimaat waarin het risico dat (snel radicaliserende) rechts-extremistische eenlingen of kleine groepen geweld zullen inzetten om een statement te maken, groter is dan in het verleden.”
Ook in Nederland is sprake van een verschuiving in het rechts-extremistisch gedachtegoed van neonazistisch, fascistisch en antisemitisch naar een anti-islamitisch gedachtegoed. “Daarbij wordt nauwelijks onderscheid gemaakt tussen anti-islam- en antimigratieretoriek. Migranten zijn moslims, zo lijkt de redenatie”, schrijft de AIVD.
Daarnaast zijn er zorgen over het uit de VS overgewaaide alt-right-gedachtegoed. Dit gedachtegoed is gestoeld op de ‘rassenleer’. Aanhangers zijn tegen de ‘rassenvermenging’ en streven een homogene witte ‘etnostaat’ na.
Het doel, zo schrijft de AIVD, is dat er een “culturele omwenteling plaatsvindt naar een maatschappij waarin racisme normaal is”. “Dit om uiteindelijk de weg vrij te maken voor een politiek bestel dat alleen de grondrechten van de blanke burger waarborgt.”
‘PVV en FVD verspreiden omvolkingstheorie’
In de politiek is de omvolkingstheorie te horen bij de radicaal-rechtse PVV en FVD.
Uit onderzoek van het Verwey-Jonker Instituut, uitgevoerd in opdracht van de Anne Frank Stichting, blijkt dat de partijen van Geert Wilders en Thierry Baudet de samenzweringstheorie dat de Nederlandse bevolking wordt ‘omgevolkt’ verspreiden.
De PVV-leider verspreidt geregeld video’s waarin hij waarschuwt voor “invasies” uit Afrika en islamitische landen.
Baudet sprak eerder over de “homeopathische verdunning van de Nederlandse bevolking met alle volkeren van de wereld” en zei dat hij wil dat Europa “dominant blank” blijft.
De FVD-leider verspreidde onlangs nog een video van een extreemrechtse en openlijk antisemitische website. Het filmpje is van de Oostenrijkse rechts-extremistische Identitäre Bewegung (IB) die de samenzweringstheorie van ‘omvolking’ aanhangt.
‘Xenofobie en angstbeelden in politiek debat’
In een in juni verschenen rapport van European Commission against Racism and Intolerance (ECRI) uitten onafhankelijke onderzoekers hun zorgen over het publieke debat in Nederland dat sterk wordt beïnvloed door “xenofobie” en “angstbeelden” die verspreid worden door PVV en FVD.
De ECRI constateert dat andere partijen “wij-zij-tegenstellingen” hebben overgenomen in hun uitlatingen en onderscheid maken tussen “de gewone Nederlander” en Nederlanders met een migratieachtergrond.
Zo verwijzen de onderzoekers naar uitlatingen van premier Mark Rutte (VVD) in 2017. Hij riep vluchtelingen en Nederlanders met een migratieachtergrond die “moeite hebben met ons land” op om de afweging te maken of zij nog in Nederland willen blijven.
Ook wijst de ECRI op uitlatingen van minister van Buitenlandse Zaken Stef Blok (VVD), die vorige zomer stelde dat hij geen multiculturele samenlevingen kent die vreedzaam zijn en dat het genetisch bepaald is dat de mens zich niet aan “onbekende mensen” bindt.
Hoe de aanhangers van de verschillende politieke partijen denken over de omvolkingstheorie en in hoeverre zij extreemrechts gedachtegoed aanhangen, is niet duidelijk. Daar is onvoldoende wetenschappelijk onderzoek naar gedaan.
NOS 02.04.2019 De AIVD waarschuwt in zijn jaarverslag voor radicale invloeden in het onderwijs. De inlichtingendienst schrijft dat “radicaalislamitische aanjagers” een steeds nadrukkelijker rol spelen in het onderwijsaanbod voor jonge moslims. Op de langere termijn kan dat de democratische rechtsorde ondergraven, aldus de AIVD.
De dienst noemt naschoolse lessen in Arabisch en de islam als voorbeelden, “op het eerste oog laagdrempelig en onschuldig”. “Wij zijn echter van mening dat kinderen en jongvolwassenen door deze invulling van het onderwijs vervreemden van de samenleving en mogelijk belemmerd worden in hun deelname aan de maatschappij. Dit wordt veroorzaakt door de onverdraagzame en antidemocratische denkbeelden van de initiatiefnemers.”
De AIVD zegt dat er “een nieuwe generatie welbespraakte predikers” is opgeleid. Een deel van deze groep staat niet per se afwijzend tegenover het (gewelddadige) jihadistisch gedachtegoed.
Terroristisch geweld
Nederland beleefde vorig jaar een toename van het aantal incidenten met een terroristische of jihadistische achtergrond. Zo kreeg ons land voor het eerst sinds de moord op Theo van Gogh in 2004 te maken met terroristisch geweld.
In de jaren voor 2018 waren er vooral terroristische incidenten in de landen om ons heen, maar dat is veranderd. In mei stak een Syrische man in Den Haag drie mensen neer en in augustus vond op station Amsterdam Centraal een steekpartij plaats waarbij een Afghaan twee Amerikaanse toeristen ernstig verwondde.
In september werd een netwerk van zeven jihadisten opgerold. Zij waren van plan een aanslag te plegen op een evenement om zoveel mogelijk slachtoffers te maken. In totaal zouden in Nederland circa 500 jihadisten actief zijn, plus enkele duizenden sympathisanten.
Spionage
De AIVD maakt zich ook zorgen over digitale spionage. Onder meer China, Iran en Rusland hebben het op Nederland gemunt. Daarbij richten zij zich niet alleen op politiek gevoelige informatie, bijvoorbeeld over het MH17-onderzoek of over de NAVO, maar ook op informatie van Nederlandse bedrijven, om hun eigen bedrijven vooruit te helpen. Volgens de AIVD zijn Nederlandse bedrijven onvoldoende voorbereid op dat soort aanvallen en dat “vormt een risico voor de economische veiligheid van ons land”.
Infrastructuur
Hacks op belangrijke voorzieningen zoals drinkwater en elektriciteit zijn ook een risico, al ziet de AIVD vooralsnog geen landen die dat soort aanvallen daadwerkelijk in Nederland proberen uit te voeren. Wel proberen sommige landen in de systemen te komen. Ook is er een risico als bijvoorbeeld de energievoorziening in een buurland wordt gesaboteerd, omdat dat ook gevolgen voor Nederland kan hebben.
De AIVD neemt in het jaarverslag ook stelling tegen het contracteren van Chinese bedrijven voor de ICT-infrastructuur: “De AIVD vindt het onwenselijk dat Nederland voor de uitwisseling van gevoelige informatie of voor vitale processen afhankelijk is van de hard- en software van bedrijven uit landen waarvan is vastgesteld dat ze een offensief cyberprogramma tegen Nederlandse belangen voeren”.
WIV
De AIVD schrijft dat de nieuwe inlichtingenwet, die vorig jaar inging, zijn werk “blijvend” heeft veranderd. Nieuwe waarborgen zorgen ervoor dat de dienst beter moet nadenken over de gevolgen voor de privacy van burgers. Eerder oordeelden toezichthouders dat dat nog niet goed genoeg gebeurde. De AIVD belooft beterschap en zegt daar dit jaar aan te willen werken. Overigens heeft de dienst in 2018 nog geen gebruik kunnen maken van de techniek voor onderzoeksgerichte interceptie omdat de technische voorbereidingen langer duurden dan verwacht.
AD 02.04.2019 In de Tweede Kamer zijn grote zorgen over radicaal islamisme bij naschoolse Arabische lessen. Volgens de geheime dienst AIVD gebruiken radicale moslims het onderwijs om hun boodschap onder jongeren te verspreiden.
Op aandringen van oppositiepartij SGP komt er een debat met verantwoordelijk minister Wouter Koolmees, waar ook minister Sander Dekker (Rechtsbescherming) aan zou moeten meedoen. Kamerlid Jan Paternotte van regeringspartij D66 noemt de AIVD-melding ‘weer een onacceptabel voorbeeld waarbij onze vrijheden worden misbruikt om kinderen antidemocratisch gedachtegoed op te dringen’. En Jasper van Dijk van oppositiepartij SP benadrukt dat ‘scholen er niet zijn om haat te prediken’.
Volgens de AIVD weten extremisten zich ,,sterk te positioneren binnen het aanbod van het onderwijs voor jonge moslims’’. Concrete voorbeelden geeft de dienst niet
Telegraaf 26.02.2019 Tientallen salafistische prekers haat en onverdraagzaamheid in Nederland. Verslaggever Silvan Schoonhoven vertelt over het nieuwe ‘Dreigingsbeeld’ van terreurbestrijder NCTV.
Roadblocks in Tilburg, op Koningsdag 2017. De betonblokken moeten voorkomen dat zware voertuigen inrijden op publiek ANP
Vanwege onder meer de arrestatie van de ’27 september-cel’ blijft het dreigingsniveau reëel.
NOS 26.02.2019 Er zijn nog steeds jihadisten die plannen maken om een aanslag in Nederland te plegen. Dat schrijft de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV) in het nieuwste Dreigingsbeeld Terrorisme.
De dreiging blijkt onder meer uit de arrestatie van zeven mannen op 27 september vorig jaar, waarmee mogelijk een aanslag werd voorkomen. Het dreigingsniveau blijft staan op 4 (op een schaal van 5); de kans op een aanslag in Nederland blijft reëel.
Pieter-Jaap Aalbersberg van de NCTV noemt drie redenen waarom de kans op een aanslag in Nederland reëel blijft:
Drie redenen waarom het dreigingsniveau reëel blijft
De 27 september-cel, zoals de NCTV de groep noemt, laat zien dat de jihadistische strijd ook na de val van het IS-kalifaat doorgaat, maar nu onder meer in Nederland.
Ambitieus aanvalsplan
Leden van de groep hadden wel contact met andere jihadisten in binnen- en buitenland, maar opereerden voor zover bekend op zichzelf en hadden hun plannen niet gedeeld buiten de groep. “Opvallend is de omvang van de cel. Een terroristische homegrowncel van deze omvang met een ambitieus aanvalsplan is in Nederland sinds 2006 niet voorgekomen”, staat in het Dreigingsbeeld van de NCTV, een instituut dat sinds 1 februari onder leiding staat van Pieter-Jaap Aalbersberg.
De Nederlandse jihadistische beweging bestaat uit ruim 500 mensen en enkele duizenden sympathisanten. Daarnaast bevinden zich nog ongeveer 135 Nederlandse strijders in Syrië. De groep jihadisten groeit nauwelijks meer. Er wordt weliswaar een lichte aanwas van jongeren gezien, maar er zijn ook mensen die zich ervan afkeren.
De NCTV noemt de jihadisten “intrinsiek geweldsbereid”, maar dat betekent niet dat alle jihadisten gewelddadig zijn of aanslagen voorbereiden. “Een deel is bereid geweld te gebruiken. Dat baart ons zorgen en maakt dat de politiediensten, de AIVD en het Openbaar Ministerie alert moeten zijn en blijven”, zei Aalbersberg.
Salafistische zuil
De NCTV wijst op de groei van het salafisme, een orthodoxe stroming binnen de islam. “Nederland kent tientallen salafistische ‘aanjagers’ die off- en online onverdraagzaamheid, intolerantie of haat prediken en daarmee uiteindelijk kunnen aanzetten tot radicalisering en extremisme.” Sommige van deze ‘aanjagers’ vergoelijken geweld en dragen bij aan een klimaat waarbinnen jihadistische opvattingen kunnen bloeien.
Daarnaast zouden zij in Nederland streven naar de oprichting van een sterke salafistische zuil: “Door kadertraining probeert men moslimjongeren op te leiden tot leiderschap, om zo op lange termijn sleutelposities in de Nederlandse samenleving in te kunnen gaan nemen.”
Het salafisme groeit mede door de polarisatie met rechts-extremistische kringen die salafisme aangrijpen om angst voor de islam aan te wakkeren. “Op hun beurt verwijzen salafistische voormannen voortdurend naar islamofobe narratieven om hun eigen boodschap kracht bij te zetten”, aldus de NCTV.
Uitreizigers, de cijfers per 26-2-2019
– in totaal zijn zo’n 300 Nederlandse mannen en vrouwen uitgereisd
– van hen zijn er 55 teruggekeerd en 85 overleden
– circa 135 mensen met jihadistische bedoelingen verblijven in Syrië. Van hen zijn er ongeveer 15 in Koerdische vluchtelingenkampen of detentie, 85 bij IS en ongeveer 30 bij al-Qaida-groepen. 5 mensen verblijven elders in Syrië
– 20 mensen met jihadistische bedoelingen verblijven in Turkije
Kinderen (0-18 jaar)
– er zijn ten minste 200 kinderen van jihadisten met een Nederlandse link in Syrië of Irak
– 170 van hen bevinden zich in Syrië, van wie ongeveer 95 bij IS, 50 bij Al Qaida en ten minste 25 in Koerdische vluchtelingenkampen. Driekwart van de kinderen is geboren in het strijdgebied
– 30 kinderen verblijven in Turkije
De NCTV merkt op dat er internationaal steeds vaker geopperd wordt om kinderen uit het strijdgebied in Syrië en Irak terug te halen, zelfs als ze daardoor gescheiden worden van hun ouders. Maar Nederland houdt vast aan een eigen standpunt: “Indien individuele EU-lidstaten besluiten over te gaan tot repatriëring, hoeft dit niet automatisch te betekenen dat Nederland moet volgen, omdat de individuele lidstaten eigen beleid kunnen hanteren.”
De NCTV blijft van mening dat van jihadistische vrouwen een reële dreiging uitgaat, omdat zij de strijd mede hebben gefaciliteerd. Aalbersberg: “In alle gevallen zijn terugkeerders de komende jaren een potentieel risico voor onze nationale veiligheid. We zullen ze langdurig in de gaten moeten houden, want het gaat om mensen die diep gemotiveerd zijn in hun ideologie.” Ze hebben volgens hem tijdens hun verblijf in oorlogsgebied bovendien traumatische gebeurtenissen meegemaakt.
Chemische wapens
In West-Europa zijn afgelopen jaar zes aanslagen gepleegd, veel minder dan de bijna twintig aanslagen in 2017. Er vielen ook weinig doden, meestal bleef het bij gewonden. De aanslag op de kerstmarkt in Straatsburg was in dat opzicht een uitzondering. De NCTV wijst op een toegenomen belangstelling voor het gebruik van chemische en biologische middelen als wapen. Zo werd in Duitsland iemand betrapt die ricine maakte. Maar omdat het ingewikkeld is om daarmee een aanslag te plegen, is de dreiging nog niet erg effectief.
De NCTV waarschuwt opnieuw voor het gebruik van drones door jihadisten. Er zijn weliswaar geen concrete plannen bekend, maar de gebeurtenissen rond vliegveld Gatwick, eind vorig jaar, lieten zien hoe kwetsbaar de samenleving is op dit gebied: het bleek eenvoudig om het vliegverkeer met een drone lam te leggen, omdat de politie grote moeite had om de bedoelingen van de dronebestuurder te doorgronden.
NU 12.02.2019 Aanhangers van een orthodoxe islam (salafisten) passen zich steeds meer aan de Nederlandse samenleving aan, staat in een studie die het Verwey-Jonker Instituut en de Universteit Leiden uitvoerden in opdracht van het ministerie van Sociale Zaken.
De motieven van de naar schatting enkele tienduizenden salafisten in Nederland daarvoor lopen uiteen, maar voorop staat wel dat ze hun eigen religieuze levenswijze kunnen behouden binnen de Nederlandse samenleving.
Het onderzoek over de periode 2004-2018 constateert dat salafisten de Nederlandse samenleving over het algemeen niet afwijzen en ook geen ingrijpende veranderingen nastreven.
Ook neemt de diversiteit onder salafisten toe en zijn ze ideologisch enorm verdeeld. Ze kunnen soms wel een noodzaak voelen zich af te zetten tegen de Nederlandse samenleving die hen zou afwijzen. Dat gebeurt veelal verbaal en schriftelijk, met grootspraak in demonstraties en op sociale media, aldus het rapport.
Steeds meer aanpassingen sinds 2009
Sinds 2009 is sprake van een toenemende aanpassing van salafisten aan de samenleving. Aanpassing vereist volgens de onderzoekers van salafistische zijde extra inspanning omdat de Nederlandse samenleving niet als verwelkomend wordt ervaren.
De aanpassingen zijn vooral van politiek-juridische aard. “Gedragingen dienen plaats te vinden binnen de kaders van de wet en overeenkomstig de normen van de democratische rechtsorde”, klinkt de omschrijving hiervan in het rapport.
Er zijn veel minder aanpassingen van religieus-culturele aard. Salafisten houden volgens de onderzoekers vast aan opvattingen en gedragingen die passen bij de eigen religieuze levensstijl.
Negatief beeld onvolledig en soms onjuist
Volgens de onderzoekers is het beeld dat salafisme een negatieve en gevaarlijke beweging is, onvolledig en soms zelfs onjuist. Wel blijkt dat er nog steeds “staatsgevaarlijke individuen zijn die hun opvattingen rechtvaardigen met een salafistisch-georiënteerd gedachtegoed”.
Vooral jong volwassen moslims vinden het salafisme aantrekkelijk, omdat het hun duidelijkheid biedt. De predikers geven antwoord op veel vragen, zoals over hun positie in een niet altijd vriendelijke samenleving. Ook ervaren ze een onderlinge verbondenheid.
De groep van enkele tienduizenden salafisten die in Nederland wonen, is divers en kan niet worden weggezet als één gevaarlijke beweging.
NOS 12.02.2019 Het beeld dat salafisten in Nederland een beweging vormen die gevaarlijk is voor de samenleving, klopt niet. Dat blijkt uit onderzoek van het Verweij-Jonker Instituut en de Universiteit Leiden in opdracht van het ministerie van Sociale Zaken.
Naar schatting wonen in Nederland tienduizenden salafisten, moslims die de fundamentalistische variant van de islam aanhangen. Uit onderzoek over de periode 2004 tot 2018 blijkt dat die groep divers is. Onderling zijn er veel ideologische verschillen.
Het salafisme kan daarom niet worden weggezet als één gevaarlijke beweging. Wel zijn er nog steeds “staatsgevaarlijke individuen die hun opvattingen rechtvaardigen met een salafistisch georiënteerd gedachtengoed”, zeggen de onderzoekers.
Salafisten passen zich aan
In het rapport staat verder dat orthodoxe moslims zich steeds meer aanpassen aan de Nederlandse samenleving. “Salafisten wijzen de Nederlandse samenleving over het algemeen niet af en streven evenmin diep ingrijpende veranderingen na.” Ze willen wel hun religieuze levenswijze behouden.
Arabist Jan Jaap de Ruiter van de Tilburg University is het niet helemaal eens met die stelling. Hij werkte niet mee aan het onderzoek en noemt het rapport verder genuanceerd.
De Ruiter stelt dat salafisten zich vooral pragmatisch opstellen. “Ze zijn nog steeds voor de sharia-wetgeving, maar beseffen dat ze in een maatschappij leven die daar anders over denkt. Er is sprake van een zekere vorm van gewenning. Maar in het Midden-Oosten is het nog steeds een stroming waar veel geweld uit voorkomt.”
Omstreden proefschrift
Uit het rapport van het Verweij-Jonker Instituut komt een heel ander beeld naar voren dan uit het proefschrift van een onderzoeker van de Tilburg University. Hij bezocht drie jaar lang religieuze bijeenkomsten en concludeerde dat een groeiende groep salafisten de Nederlandse samenleving afwijst.
Op het proefschrift kwam veel kritiek vanuit de moslimgemeenschap, de politiek en wetenschappers. De Tilburg University begon daarop een onderzoek naar de dissertatie, omdat er veel fouten in zouden staan.
AD 26.12.2018 Hoe kwamen de daders van de grote terreuraanslagen van de laatste jaren aan hun wapens? Een proces in Parijs geeft enig inzicht.
Twee Belgen zijn onder de veertien verdachten die zich binnenkort voor de Parijse rechter moeten verantwoorden wegens medeplichtigheid bij de terreuraanslagen op het satirische Franse blad Charlie Hebdo en op de Joodse supermarkt Hyper Cacher, beide in januari 2015.
De terroristen die deze aanslagen pleegden – de gebroeders Said en Chérif Kouachi en Amédy Coulibaly – werden destijds doodgeschoten in een vuurgevecht met de Franse politie. De terroristen hadden toen al in totaal zestien mensen vermoord. Metin K. (48) en Michel C. (65), twee garagehouders en wapenhandelaren uit de buurt van Charleroi moeten zich nu – samen met twaalf anderen – verantwoorden voor hun rol in de bewapening van de daders.
Volgens de Vlaamse krant De Standaard geeft het aanstaande proces inzicht in hoe jihad-extremisten zich de afgelopen jaren hebben bewapend. ‘Wapenexperts beschouwen België al langer als draaischijf van de handel in illegale Oost-Europese oorlogswapens die worden gebruikt door zware criminelen en terroristen. Die theorie lijkt nu ook door de feiten bevestigd te worden’, schrijft de krant.
Gedemilitariseerd
Bij de aanslagen in en bij Parijs, op Charlie Hebdo en op de Joodse supermarkt, werden zogeheten gedemilitariseerde wapens gebruikt die legaal waren gekocht in het Oostblok. De Waalse wapenhandelaars hadden ze echter weer gebruiksklaar gemaakt.
Vast staat dat de gebroeders Coulibaly hun arsenaal ophaalden in Charleroi, maar er waren bij andere aanslagen andere toeleveranciers, aldus De Standaard. Eén spoor loopt ook naar Nederland. Want eerder dit jaar arresteerde de politie in Rotterdam een 32-jarige Fransman. Hij wordt ervan verdacht wapens te hebben geleverd aan Reda Kriket. Na de aanslagen in Brussel en Zaventem werd deze Franse terrorist in de buurt van Parijs aangehouden terwijl hij bezig zou zijn geweest een volgende aanslag voor te bereiden. Kriket was in het bezit van vijf machinegeweren, zeven pistolen en explosieven.
De wapens die de Frans-Algerijnse terrorist Mehdi Nemmouche in 2014 gebruikte bij de aanslag op het Joods Museum (3 doden en een zwaargewonde) komen waarschijnlijk uit het Franse Marseille. Meer daarover moet duidelijk worden wanneer Nemmouche volgende maand terecht staat voor de Brusselse rechter. Naast hem dan ook Nacer B., een jihadist en crimineel uit Marseille die verschillende wapens voor de aanslag in Brussel zou hebben geleverd.
Waar de terroristen van de aanslagen in Brussel op 22 maart 2016 (31 doden, 270 gewonden) en Parijs op 13 november 2015 (129 doden en 350 gewonden) hun wapens hebben gehaald, is nog niet achterhaald. De Standaard: ‘Maar als we Osama Krayem, een van de overlevende terroristen van de aanslagen in Brussel mogen geloven, komen die ook uit Nederland. Toen de Belgische politie hem daags na de aanslagen arresteerde, vertelde Krayem hoe de wapens in Nederland gekocht werden door Ibrahim El Bakraoui, een van de terroristen die zichzelf opbliezen in Zaventem.’
AD 20.12.2018 Voor de versterking van de aanpak van jihadistische radicalisering hebben twintig gemeenten in totaal 7 miljoen euro toegezegd gekregen. Het hoogste bedrag, ruim 1 miljoen euro, gaat naar de gemeente Den Haag, meldt de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV).
De ministers Ferd Grapperhaus (Justitie en Veiligheid) en Wouter Koolmees (Sociale Zaken) verdelen de miljoenen over gemeenten die plannen hebben ingediend om radicalisering te voorkomen en geradicaliseerde personen aan te pakken. Na Den Haag gaan de hoogste bedragen naar Utrecht (ruim negen ton) en Rotterdam (ruim 8,5 ton).
Voor 2019 zijn de plannen vooral gericht op het vergroten van de kennis van hulpverleners en de ondersteuning van de omgeving van radicaliserende jongeren. Daarnaast ligt de focus op de opbouw van netwerken met sleutelfiguren en het versterken van de rol van onderwijs bij signalen van mogelijke radicalisering.
Gemeenten komen sinds 2016 in aanmerking voor deze zogeheten versterkingsgelden. Het is onderdeel van de brede aanpak van terrorisme door de NCTV.
OmroepWest 20.12.2018 Gemeente Den Haag krijgt één miljoen euro om jihadistische radicalisering aan te pakken. Dat meldt de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV). Er is in totaal 7 miljoen euro vrijgemaakt voor twintig gemeenten. Het hoogste bedrag gaat naar Den Haag.
De ministers Ferdinand Grapperhaus (Justitie en Veiligheid) en Wouter Koolmees (Sociale Zaken) verdelen de miljoenen over gemeenten die plannen hebben ingediend om radicalisering te voorkomen en geradicaliseerde personen aan te pakken.
Na Den Haag gaan de hoogste bedragen naar Utrecht (ruim 9 ton) en Rotterdam (ruim 8,5 ton). In onze regio hebben ook Delft, Gouda, Leiden en Zoetermeer geld gekregen. Zoetermeer krijgt zo’n 4 ton terwijl de anderen iets meer dan 170.000 euro, 2,5 ton en iets meer dan 3 ton krijgen.
Geld voor hulpverleners en onderwijs
Voor 2019 zijn de plannen vooral gericht op het vergroten van de kennis van hulpverleners en de ondersteuning van de omgeving van radicaliserende jongeren. Daarnaast ligt de focus op de opbouw van netwerken met sleutelfiguren en het versterken van de rol van onderwijs bij signalen van mogelijke radicalisering.
Burgemeester Pauline Krikke van Den Haag is blij met de impuls van het Rijk. ‘Het stelt ons in staat onze anti-radicaliseringsaanpak verder te versterken en initiatieven uit de stad financieel te ondersteunen. We zetten de versterkingsgelden onder meer in voor projecten om jongeren weerbaarder te maken tegen radicalisering en jihadisme’, aldus Krikke.
Brede aanpak terrorisme
Gemeenten komen sinds 2016 in aanmerking voor deze zogeheten versterkingsgelden. Het is onderdeel van de brede aanpak van terrorisme door de NCTV.
Den HaagFM 20.12.2018 De gemeente krijgt één miljoen euro om jihadistische radicalisering te bestrijden. Dat meldt de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV).
In totaal wordt zeven miljoen euro vrijgemaakt voor twintig gemeenten waarvan het hoogste bedrag naar Den Haag gaat. Gemeenten komen sinds 2016 in aanmerking voor deze zogeheten versterkingsgelden als onderdeel van de brede aanpak van terrorisme door de NCTV.
De miljoenen gaan naar de gemeenten die plannen hebben ingediend om radicalisering te voorkomen en om al geradicaliseerde personen aan te kunnen pakken. De ministers Ferdinand Grapperhaus (Justitie en Veiligheid) en Wouter Koolmees (Sociale Zaken) hebben deze verdeling gemaakt.
Andere gemeenten die een groot bedrag krijgen zijn Rotterdam en Utrecht, die respectievelijk ruim 850.000 euro en ruim 900.000 euro ontvangen. De plannen die hiermee bekostigd kunnen worden zijn vooral gericht op het vergroten van de kennis van hulpverleners en de ondersteuning van de omgeving van radicaliserende jongeren.
Burgemeester Pauline Krikke is blij met de financiële impuls. “Het stelt ons in staat onze anti-radicaliseringsaanpak verder te versterken en initiatieven uit de stad financieel te ondersteunen. We zetten de versterkingsgelden onder meer in voor projecten om jongeren weerbaarder te maken tegen radicalisering en jihadisme”, aldus Krikke.
Telegraaf 20.12.2018 Voor de versterking van de aanpak van jihadistische radicalisering hebben twintig gemeenten in totaal 7 miljoen euro toegezegd gekregen. Het hoogste bedrag, ruim 1 miljoen euro, gaat naar de gemeente Den Haag, meldt de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV).
De ministers Ferd Grapperhaus (Justitie en Veiligheid) en Wouter Koolmees (Sociale Zaken) verdelen de miljoenen over gemeenten die plannen hebben ingediend om radicalisering te voorkomen en geradicaliseerde personen aan te pakken. Na Den Haag gaan de hoogste bedragen naar Utrecht (ruim negen ton) en Rotterdam (ruim 8,5 ton).
Voor 2019 zijn de plannen vooral gericht op het vergroten van de kennis van hulpverleners en de ondersteuning van de omgeving van radicaliserende jongeren. Daarnaast ligt de focus op de opbouw van netwerken met sleutelfiguren en het versterken van de rol van onderwijs bij signalen van mogelijke radicalisering.
De Haagse burgemeester Pauline Krikke is blij met „deze impuls” vanuit de rijksoverheid. Het geld gebruikt de stad onder meer om jongeren weerbaarder te maken tegen radicalisering en jihadisme. Daarnaast wordt het gebruikt voor training van professionals bij het herkennen van en acteren op signalen van radicalisering, ook in rechts-extremistische richting. Den Haag heeft de afgelopen jaren al meer dan 5000 professionals getraind.
Gemeenten komen sinds 2016 in aanmerking voor deze zogeheten versterkingsgelden. Het is onderdeel van de brede aanpak van terrorisme door de NCTV.
AD 18.12.2018 Gedetineerden die vastzitten wegens terrorisme ervaren tegenslag in hun leven vaak als teken van onrechtvaardigheid die hen is aangedaan. Dat concluderen het Nederlands Studiecentrum Criminaliteit en Rechtshandhaving (NSCR) en de Vrije Universiteit Amsterdam in een onderzoek.
Ze worden aangetrokken tot sterke, simplistische verhalen op het internet, aldus Onderzoekers.
,,Tegenslagen zoals het verlies van werk, overlijden van een familielid of problemen in het gezin komen veel voor bij elke verdachte, maar verdachten van terroristische misdrijven lijken heftiger te reageren hierop”, aldus de NSCR.
Volgens de onderzoekers hebben jihadisten vaak weinig kennis van de islam aan het begin van hun radicaliseringsproces. ,,Ze worden ertoe aangetrokken omdat het een mogelijkheid biedt tot betekenisgeving. Maar via hun netwerk en internet-propaganda krijgen ze een eenzijdig, gewelddadig beeld van het geloof”, aldus de onderzoeksinstelling.
Ideologisch
Volgens NSCR lijken veel terrorismeverdachten vatbaar voor ideologische beïnvloeding. ,,Ze worden aangetrokken tot sterke, simplistische verhalen op het internet of komen mensen tegen die hen introduceren in een extremistisch netwerk. Ook lijken ze soms beperkt in hun beoordelingsvermogen. Plotselinge en ingrijpende gebeurtenissen kunnen dan een trigger zijn voor betrokkenheid bij terrorisme of extremisme.’’
Bij jongere terrorismeverdachten is relatief vaak sprake van een instabiel gezinsleven. Veel van hen zijn op zoek naar identiteit, zingeving en verbondenheid. Mogelijk kunnen terrorismeverdachten door ‘persoonlijke kenmerken’ niet goed omgaan met tegenslag.
Het onderzoek is uitgevoerd onder gedetineerden in Nederlandse gevangenissen en professionals die werken met deze mensen.
NU 12.12.2018 De grootste kerstevenementen van Nederland nemen allemaal “zichtbare en onzichtbare” maatregelen tegen een eventuele aanslag zoals dinsdag op de kerstmarkt in het Franse Straatsburg.
Sinds de aanslag op een kerstmarkt in Berlijn in 2016 staan al overal strategisch geplaatste wegversperringen en er gelden afsluitingen. Vrijwel elk kerstfestijn heeft een eigen veiligheidsplan, maar over de inhoud daarvan willen organisaties en gemeenten als Maastricht en Dordrecht niets zeggen.
Het Dickens Festijn, komend weekend in Deventer, heeft volgens organisator Hein te Riele nog niets van gemeente of politie gehoord over extra beveiliging. “Over veiligheid is natuurlijk allang gesproken en daarvoor zijn dingen gedaan. Als er meer moet gebeuren, moeten degenen die verstand hebben van terrorisme dat maar zeggen.”
Valkenburg organiseert in de grotten de oudste en grootste ondergrondse kerstmarkt van Europa, die elk jaar drukker wordt bezocht. Dit jaar zijn op advies van veiligheidsexperts extra maatregelen genomen, zowel tegen aanslagen als tegen ongelukken.
Er zijn straten afgesloten en er staan hekken voor de lange wachtrijen op straat. In de grotten zijn brandwerende maatregelen genomen en is er een nooduitgang gemaakt.
Eerder op de dag liet de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV) weten geen aanleiding te zien om het dreigingsniveau in Nederland te verhogen. Als daarvoor aanleiding is, worden extra veiligheidsmaatregelen genomen bij grotere evenementen rond kerst en de jaarwisseling.
Dinsdagavond werd de kerstmarkt van Straatsburg opgeschrikt door een schietpartij. Een schutter opende het vuur op bezoekers in de Franse stad. Daardoor kwamen twee mensen om het leven. Eén persoon is hersendood verklaard.
De verdachte is geïdentificeerd als Cherif Chekatt, een 29-jarige Fransman. Hij is nog altijd voortvluchtig. Zijn moeder, vader en twee broers worden woensdag vastgehouden voor ondervraging.
Telegraaf 12.12.2018 De schietpartij in Straatsburg is geen aanleiding het dreigingsniveau in Nederland te verhogen. Dat meldt de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV). De NCTV volgt de situatie nauwlettend en onderhoudt contact met onder meer inlichtingendiensten en politie. Als daarvoor aanleiding is, worden extra veiligheidsmaatregelen genomen bij grotere evenementen rond kerst en de jaarwisseling.
Het huidige dreigingsniveau in Nederland is ’substantieel’ (4, op een schaal van 5). Dat betekent dat de kans op een terreuraanval reëel is. Concrete aanwijzingen voor een terroristische aanval zijn er op dit moment niet.
De gebeurtenissen in Straatsburg „vertonen alle kenmerken van een terroristische aanslag”, aldus de NCTV. Nader onderzoek moet uitwijzen of dit ook echt zo is.
Op 24 juni 2018 konden ook de Nederlandse Turken stemmen tijdens de vervroegde verkiezingen die Erdogan vorige maand uitschreef. Hij riep zijn toehoorders op om een eenheid te blijven, omdat sommige Europese landen in zijn ogen verdeeldheid proberen te zaaien onder hun Turkse inwoners. ‘Als Turken in Europa verenigd zijn, zullen ze sterker zijn,’ aldus Erdogan.
Ook vroeg hij Turken de taal van hun moederland niet te verleren: ‘Als je in Duitsland woont, kun je Duitser én Turk zijn.’ Erdogan beloofde zijn toehoorders te zorgen voor meer Turks onderwijs in Europa en een verbetering van ‘consulaire zaken’. Ook krijgen gepensioneerde Turken in het buitenland de kans om parttime te werken in Turkije.
Turkije heeft een nieuwe ministersploeg. Die werden na bekendmaking op maandagavond dinsdag ingezworen in het Turkse parlement.
Het nieuwe team van president Recep Tayyip Erdoğan bestaat uit vele nieuwe, maar ook krachtige zichzelf bewezen namen, is gemeld.
Opvallend is de nieuwe functie van Hulusi Akar, die na zijn functie als de stafchef van het Turkse leger nu – net voor de NAVO-top – minister van Defensie is geworden en een civiel leven ingaat.
De huidige ministers van Buitenlandse Zaken (Mevlüt Çavuşoğlu), Binnenlandse Zaken (Süleyman Soylu) en Justitie (Abdulhamit Gül) behouden hun functie.
De vice-president is Fuat Oktay geworden.
Dat werd in bijzijn van tienduizend burgers en leiders uit 22 landen grootschalig gevierd op het presidentiële paleis in Ankara. (LEES meer + foto’s)
In theorie betekent dit dat Erdogan tot 2028 kan aanblijven als president.
Nadat hij twee weken geleden de verkiezingen won, is Recep Tayyip Erdogan vandaag ingezworen voor zijn tweede termijn als president van Turkije.
Tegelijkertijd is Turkije is op maandag 09.07.2018 officieel overgeschakeld van een parlementair systeem naar een nieuw presidentieel systeem. De huidige Turkse president Recep Tayyip Erdoğan is beëdigd als de eerste nieuwe president.
“Dit is een nieuwe start. We beloven dat Turkije zal herrijzen. Er was sprake van tijdverlies. Dit gaan we inhalen door heel hard te werken”, liet Erdoğan weten.
15 juli 2016/15 juli 2018: de dag dat Turken en Koerden samen Turkije redden
Het was de langste 15 juli ooit voor Turkije in 2016. Het land kreeg met een staatsgreep te maken waarmee putschisten eigenlijk niet alleen de democratisch gekozen regering wilde omverwerpen, maar Turkije wilde vernietigen door het in stukken te verdelen.
Het waren een ‘handjevol’ FETO-terroristen in uniform die zich geïnfiltreerd hadden in het Turkse leger. Die zouden als de dag kwam in opdracht van hun kopstuk en terreurleider in de VS een poging wagen tegen het Turkse volk. De slapende cellen waren vergeten dat het volk waarmee ze te maken kregen de Turken waren, die met miljoenen klaar stond te sterven voor hun land.
Sinds de mislukte Coup zijn ongeveer 160.000mensen gevangen gezet en is bijna hetzelfde aantal ambtenaren ontslagen, meldde het mensenrechtenbureau van de Verenigde Naties in maart van dit jaar.
Turkije zegt dat de maatregelen nodig zijn om bedreigingen van de nationale veiligheid tegen te gaan. Critici van president Erdogan beschuldigen hem ervan dat hij de mislukte staatsgreep als voorwendsel gebruikt om afwijkende meningen de kop in te drukken.
Adnan Oktar’a dev operasyon: 235 kişi hakkında gözaltı kararı
Operasyon devam ederken telefonla Cumhuriyet gazetesine açıklama yapan Adnan Oktar, “ilginç” ifadeler kullandı.
Seçimlerde Recep Tayyip Erdoğan ve AKP’yi desteklediklerini söyleyen Oktar, “Biz vatanına milletine bağlı insanlarız. PKK’ye, vatan millet düşmanlarına operasyon yapılması gerekirken bize yapılıyor. Bu operasyondan Tayyip Bey’in de İçişleri Bakanının da haberi olduğunu düşünmüyorum. Kırgın değilim ama şaşkınım” dedi.
Hallo daar !!! Ik maak NU de dienst uit !!!
Systeem op de schop
Het politieke systeem gaat na de verkiezingen flink op de schop, de post van premier vervalt en de president krijgt meer bevoegdheden. Turkse kiezers stemden vorig jaar in met het Referendum over een grondwetswijzing die dat mogelijk maakte.
Met de grondwetswijziging zou een presidentieel systeem worden ingevoerd, waarbij alle uitvoerende macht bij de president komt te liggen. In het huidige stelsel leidt de premier de regering en is de functie van president slechts een ceremoniële.
Kortom,slaagt Erdogan met zijn greep naar de absolute macht ?
De Turkse president Erdogan zou de noodtoestand opheffen als hij de verkiezingen van 24 juni 2018 wint. Die belofte deed hij in een interview met de Turkse zender 24TV.
De noodtoestand werd ingesteld na de couppoging van juli 2016 en werd steeds elke drie maanden verlengd. Erdogan zei er wel bij dat de noodtoestand opnieuw wordt ingesteld als het land weer met dreigingen te maken krijgt.
AD 09.07.2018
Vernieuwing
De Turkse president Recep Tayyip Erdoğan heeft gezegd dat Turkije een nieuwe periode ingaat. Hij is blij met de grote verkiezingswinst maar heeft ook zelfkritiek.
“Het Turkse volk koos voor ons met 26,3 miljoen geldige stemmen (52,56 procent). Dat is 11 miljoen meer dan de dichtstbijzijnde opponent”, sprak Erdoğan zaterdag tijdens zijn partijbijeenkomst. “Hoewel het om een victorie gaat, is ons verkiezingsdoel niet behaald. We moeten deze gevoelige boodschap van ons volk goed evalueren.”
AD 11.08.2018
Het Turkse volk kiest voor de AK-partij vanwege de strijd die het levert en opkomt voor doelen van Turken. “Daardoor waren we de eerste twee periodes succesvol. Derde periode hebben we al die vuile (buitenlandse) plannen en valkuilen in duigen laten vallen.”
“In de vierde periode kregen we te maken met een groot ongeluk. 15 juli – mislukte couppoging – was een van het grootste verraad ooit in de wereld. Maar dat mislukte dankzij ons volk. We hebben het systeem in samenwerking met ons volk gewijzigd. We zullen net zoals altijd zij aan zij staan met ons volk en met mensen die onze waarden, doelen, gevoeligheden en verwachtingen delen”, sprak Erdoğan.
Zijn partij weet wat hen te wachten staat. “Wat we nu moeten doen is weer kijken naar wat ons volk van ons verlangt en ons pad vervolgen in de richting die het Turkse volk ons wijst.”
Feest
De Turkse president werd maandag 09.07.2018 beëdigd als de nieuwe president van het nieuwe presidentiële systeem. Die ceremonie werd bijgewoond door 22 voormalige presidenten, 17 premiers en vele vertegenwoordigers van allerlei en verschillende organisaties en verengingen. Ook zijn een groot aantal buitenlandse leiders, ministers en diplomaten uitgenodigd. De beëindiging en ceremonie vonden in het Turkse parlement en in het presidentiële paleis plaats.
“En zo zullen we ons nieuw bestuurssysteem gezamenlijk met de wereld en ons volk vieren in het huis van het Turkse volk”, aldus Erdoğan.
Begin mei 2018 kondigde de regering een hervorming aan van het pensioenstelsel en een vernieuwing van het sociale stelsel. Toen werd gesuggereerd dat dat een zet was van de president om de ouderen aan zijn kant te krijgen voor de verkiezingen. Ook deed hij toezeggingen aan studenten.
Veranderingen
Maandag 09.07.2018 werd Recep Tayyip Erdogan tijdens een pompeuze ceremonie opnieuw ingezworen als president van Turkije. Daarmee treedt ook het door opponenten gevreesde presidentiële systeem in. Erdogan laat er geen gras over groeien: direct na zijn officiële aantreden voerde hij een aantal ingrijpende veranderingen door.
Onder het nieuwe presidentiële systeem is er niet langer een premier in Turkije. Alle uitvoerende macht ligt daarmee bij Erdogan. Hij kan zelf ministers, hooggeplaatste rechters en topambtenaren benoemen, zonder ingrijpen van het parlement.
Controversiële benoeming van schoonzoon als minister
Onder het nieuwe systeem wordt een kabinet ingesteld dat is teruggebracht tot zestien bewindslieden. Controversieel is de benoeming van Berat Albayrak, de schoonzoon van Erdogan, tot minister van Financiën. Albayrak was hiervoor minister van Energiezaken en vervangt Mehmet Simsek – voormalig economisch strateeg bij de Amerikaanse bank Merrill Lynch en een van de weinige overgebleven Turkse politici die nog een goede band onderhield met buitenlandse investeerders. Simsek moet de ministersploeg verlaten omdat er ‘geen plek’ meer voor hem is.
Minister van Buitenlandse Zaken Mevlüt Cavusoglu mag op zijn post blijven, evenals de ministers van Binnenlandse Zaken Süleyman Soylu en van Justitie Abdülhamit Gül. Erdogans nieuwe vicepresident is Fuat Oktay, voormalig secretaris van de premier. Oktay wordt gezien als een van de architecten van de transformatie van het parlementaire naar het presidentiële systeem. Als minister van Handel benoemt Erdogan een vrouw: Ruhsar Pekcan, een ondernemer die eerder actief was bij de Handelskamer als aanjager van vrouwelijk ondernemerschap.
Het nieuwe kabinet komt vrijdag voor het eerst bij elkaar, als Erdogan terugkomt van de NAVO-top in Brussel.
Erdogan vaardigde al drie decreten uit na zijn benoeming
Naast de macht om ministers en rechters te benoemen, kan Erdogan vanaf nu ook per decreet regeren. Dit is vergelijkbaar met de situatie tijdens de noodtoestand die was ingesteld na de mislukte coup in juli 2016. Direct na zijn aanstelling dinsdag voerde Erdogan dan ook een aantal vergaande decreten door.
Met het eerste decreet worden 65 bestuursorganen samengevoegd tot 9 bureaus. Erdogan wil daarmee naar eigen zeggen de bureaucratie terugdringen: ‘We hebben een staatsapparaat gebouwd dat is gericht op service, niet op bureaucratie,’ verklaarde hij. Die nieuwe instituties moeten fungeren als ‘denktanks’ en beleidsvoorstellen doen en implementeren, die Erdogan vervolgens kan goedkeuren of verwerpen. Ook heeft hij de macht om de bureaus rechtstreeks op te dragen om beleidsveranderingen door te voeren.
Daarnaast vallen diverse directoraten vanaf nu onder de directe macht van Erdogan. Het gaat onder meer om het religieorgaan Diyanet en de Nationale Veiligheidsraad.
Ook gaat het academisch systeem drastisch op de schop. Erdogan heeft bepaald dat rectoren de titel ‘professor’ vanaf nu niet meer nodig hebben. De post wordt daarmee toegankelijker voor lager opgeleide kandidaten. Ook mogen rectors vanaf nu meer termijnen uitzitten. Hiervoor was dat beperkt tot een maximum van twee termijnen. Ook moesten voorheen academici van de universiteit in kwestie rectors voordragen. Dat hoeft nu ook niet meer.
Tot slot heeft Erdogan per decreet ook de macht naar zich toegetrokken om het hoofd van de centrale bank te benoemen, een instituut waarmee hij eerder dikwijls overhoop lag. Hij lost daarmee een van zijn verkiezingsbeloften in.
Critici zien het als een poging van hem om de markt te beïnvloeden, iets wat getuige de vrije val van de lire in aanloop naar de verkiezingen niet altijd even goed uitpakt. Tusiad, de grootste ondernemersvereniging, waarschuwde dinsdag dan ook direct voor het verlies van onafhankelijkheid bij de financiële institutie. De autonomie van de centrale bank is cruciaal voor een sterke economie, aldus de vereniging.
AD 14.08.2018
Blijvende patstelling bij onderhandelingen over EU-toetreding?
Minister van Buitenlandse Zaken Cavusoglu benadrukte dinsdag direct na de aanstelling van Erdogan opnieuw dat Turkije zo snel mogelijk lid wil worden van de Europese Unie (EU). Een opmerkelijke uitspraak, aangezien het land door het presidentiële systeem verder afdrijft van Europese waarden.
Eind juni – na de overwinning van Erdogan – liet de Europese Raad van Ministers zich al ontvallen dat de gesprekken over een Turkse toetreding tot stilstand zijn gekomen en dat de kans dat daarin nog verandering komt zeer klein is.
Kabinet, fluit Nederlandse Turken terug!
Nederland dreigt de controle over een vitaal belang te verliezen. Ik heb het hier niet over gas, olie of telecommunicatie, maar over Nederlanders van Turkse komaf.
Het vorige kabinet besloot om, waar het om vitale economische belangen gaat, de overname van Nederlandse door buitenlandse bedrijven te belemmeren. Mag een ander land een deel van de Nederlandse bevolking mobiliseren voor een militaire strijd? Ruim 350.000 Nederlanders staan onder controle van een andere staat.
Turkse interventie beperkt zich niet tot de moskee
Turkse moskeeën in Nederland staan onder controle van de Turkse regering. Waarom is dat niet verboden? Tja, de Turkse regering zou dat niet leuk vinden. Sinds wanneer is voor de bescherming van een vitaal Nederlands belang de mening van een ander land doorslaggevend? En dit is niet eens de enige vorm van de Turkse interventie in Nederland.
TM 14.08.2018 De Turkse president Recep Tayyip Erdoğan heeft dinsdag gezegd dat Turkije Amerikaanse elektroniche producten gaat boycotten.
“Als zij de Iphone hebben, is er ook nog de Samsung. Genoeg andere alternatieven, ook in Turkije”, zei Erdoğan tijdens zijn speech in het ATO-congrescentrum. “Dankzij hun tegenwerkingen produceren we nu zelfs onze eigen drones. Turkije is de zeventiende, als wordt gekeken naar koopkracht dertiende, grootste economie er wereld. Vandaar hun vijandschap. Vraag maar aan die rijkste meneer (Trump) hoeveel ze uitgeven voor humanitaire hulp. Zij (Amerika) komen pas na ons, wij staan op de eerste plaats. Wij zullen altijd behoeftigen en onderdrukten steunen.”
De Turkse president liet weten gesprekken te voeren met landen om de VS nog meer in het nauw te drijven vanwege hun chantagepolitiek. “We gaan nog meer produceren en exporteren. Wees gerust, de hulp van Allah is nabij. Want als wij wantrouwen, juist dan zitten we in de problemen. Jij bent een Turk en zal met de lira je weg vervolgen.”
“Binnenkort is het 26 augustus en tijd voor een tweede Malazgirt en daarmee een nieuwe herrijzing. Turkije wordt een stralende ster. Turkije heeft genoeg aan zijn zeer intelligente en gelovige jongeren. Turkije zal dankzij deze jongeren zijn doelen bereiken”, aldus Erdoğan.
Boycot
In Turkije is een grootschalige boycot gestart tegen Amerikaanse producten. De Turkse giganten Turkish Airlines en Türk Telekom hebben dinsdag besloten te stoppen met adverteren bij Amerikaanse zenders en hun filiaal in Turkije. Het gaat met name om de omstreden ‘Turkse’ FOX Tv die miljoenen dollars ontving. Het Turkse volk roept andere Turkse multinationals en wereldmerken op om dat ook te doen.
TM 14.08.2018 Op sociale media woedde te midden van alle economische manipulaties nog eens misleiding van de Turkse bevolking veroorzaakt door paniekzaaiers en nepnieuwsdelers. De Turkse president Recep Tayyip Erdoğan reageerde maandag dat zij de prijs daarvan gaan betalen en noemde hun ‘economische terroristen’.
“De Turkse justitie jaagt op de economische terroristen op sociale media. Zij gaan de prijs hiervan betalen. Want dit is landverraad. De Turkse toezichthouder BTK heeft maatregelen getroffen. Deze misleiders mogen niet zomaar vrij over straat lopen”, liet Erdoğan weten.
Maandag is gemeld dat 346 sociale media-accounts onder de loep is genomen, meldt het Turkse ministerie van Binnenlandse Zaken. “De Turkse cyberpolitie is een onderzoek gestart.”
De Turkse procureur-generaal bevestigt de jacht op misleiders op internet. “Er is sprake van pogingen om de samenleving te misleiden en verontwaardiging te veroorzaken.”
Op sociale media werd met name afgelopen weekend veel valse informatie en nepnieuws verspreid. Zo zou de Turkse regering beslag hebben gelegd op buitenlandse valuta van ondernemers en dit geld automatisch inwisselen voor de Turkse lira. Ook zou de Turkse regering de dollarkoers vastzetten op een bepaalde waarde. De Turkse minister van Financiën, Berat Albayrak, benadrukte maandag dat het om leugens gaat.
46 procent van de valse activiteit op sociale media was afkomstig uit de Verenigde Staten, melden Turkse nieuwszenders.
NOS 13.08.2018 De crisis waarin Turkije is verzeild geraakt, schudt de financiële markten ruw door elkaar. Aandelenmarkten, valutamarkten en obligatiemarkten lijken hun handen af te trekken van het land. Het vertrouwen in de Turkse receptuur om de crisis te bezweren is klein. Beleggers zoeken een schuilplaats voor de storm en verplaatsen hun belangen naar andere markten en valuta.
De geplaagde Turkse lira is in een vrije val terechtgekomen en zit in een heuse ‘meltdown’. Dit jaar is al 40 procent van zijn waarde weggesmolten, vooral de laatste dagen ging het bijzonder hard. Sinds donderdag verloor de munt ten opzichte van de dollar en de euro bijna een kwart van zijn waarde. Beleggers verplaatsten investeringen in de lira naar veiliger valutaoorden, zoals de Japanse yen en de Zwitserse frank.
Ook andere jonge groeimarkten, zoals Zuid-Afrika en Mexico, voelen de druk en het wegebbend vertrouwen in de lira waardoor ook hun munten verliezen. De ‘emerging markets’, opkomende economieën, zijn gewoon kwetsbaar en risicovol.
Begin dit jaar was een lira nog 22 eurocent waard, nu nog maar 12 eurocent. Fijn voor wie euro’s of dollars krijgt, een ramp voor wie ze wil hebben of moet betalen. Door de waardedaling van de munt zal de inflatie, met 16 procent al extreem hoog, hard oplopen omdat alles wat het land binnenkomt in euro’s en dollars gekocht wordt en dus duurder wordt.
10 miljard
De Turkse centrale bank heeft vanmorgen een paar maatregelen aangekondigd om de crisis in te dammen en het vertrouwen terug te winnen. De centrale bank neemt de handel in buitenlandse valuta in handen en garandeert voldoende lira’s om de boel niet vast te laten lopen. Banken hoeven niet bang te zijn in liquiditeitsproblemen te komen en hoeven minder hoge reserves aan te houden.
Alles bij elkaar pompt de centrale bank hiermee bijna 10 miljard euro in het financiële systeem. Maar veel soelaas bieden de maatregelen niet. Een renteverhoging om de munt te ondersteunen bleef tot ieders teleurstelling uit.
Banken
De Turkse beurs verliest meer dan twee procent, de index van 100 grootste bedrijven meer dan vijf procent. Alle Europese beurzen laten rode koersborden zien, met verliezen tot een procent. De aandelen van banken krijgen de hardste tikken.
Europese landen, met de banken voorop, hebben voor meer zo’n 140 miljard euro aan beleggingen, leningen en investeringen uitstaan in Turkije. Vooral Franse, Spaanse en Italiaanse banken hebben veel geld in Turkije zitten.
ING bank, met 15 miljard de grootste Nederlandse bank in Turkije, verloor vandaag op de Amsterdamse beurs 2,2 procent. De helft van die 15 miljard euro bestaat uit spaar- en rekeningtegoeden, de andere helft uit leningen. BNP Paribas verloor 1 procent. Van de totale leningenportefeuille van de Franse bank staat 39 procent, oftewel 32 miljard euro, uit in Turkije. BNP is eigenaar van een Turkse bank met veel leningen aan het mkb.
Schuld
Op de obligatiemarkt, de markt voor schulden, wordt Turkse schuld steeds duurder en stilaan onbetaalbaar. De deplorabele financiële staat en toenemende risico’s zorgen voor een torenhoge rente op de financiering van de staat.
Voor een tienjarige staatslening moet nu al 21 procent neergeteld worden, twee maanden geleden was dat nog 15 procent. Ter vergelijking, voor soortgelijke Nederlandse of Duitse schuld geldt een rente van respectievelijk 0,4 en 0,3 procent. Voor een tweejarige lening is de rente al 25 procent.
Turkije torst een buitenlandse schuldenlast (publiek en privaat) van 430 miljard dollar (380 miljard euro). Met een krimpende economie, een waarde verliezende munt en een monetair beleid dat geit en kool wil sparen, zoeken investeerders liever een veilig heenkomen.
NOS 13.08.2018 Turkije pakt accounts op sociale media aan die in de ogen van de regering de economie van het land beschadigen. Volgens het Turkse ministerie van Binnenlandse Zaken zijn er in een kleine week tijd 346 accounts geïdentificeerd waarop posts zijn geplaatst die op “provocatieve wijze” verwijzen naar de verzwakking van de Turkse lira ten opzichte van de dollar.
Het is niet duidelijk wat er met de mensen achter die posts en accounts gaat gebeuren. Ankara laat alleen weten dat er juridische stappen zullen worden gezet.
De Turkse justitie is een onderzoek begonnen naar “individuen die verdacht worden van het ondermijnen van de economische veiligheid van Turkije”, meldt de nieuwszender CNN Turkije. Volgens het Turkse OM is Turkije het doelwit van een economisch aanval, en zal het actie ondernemen tegen alle geschreven en visuele nieuws en alle sociale media accounts die meedoen aan deze aanval.
Waardedaling
De Turkse munt is dit jaar al veertig procent in waarde gedaald ten opzichte van de dollar. Dat betekent dat Turken met hun lira’s steeds minder kunnen kopen.
De fikse waardedaling van de munt komt op het moment dat de VS en Turkije een diplomatieke ruzie uitvechten rond de gevangenschap van een Amerikaanse dominee in Turkije. Andrew Brunson zit sinds 2016 vast voor onder meer betrokkenheid bij de mislukte staatsgreep van dat jaar.
De Amerikaanse dominee Andrew Brunson zit sinds 2016 vast in TurkijeAFP
Hij zou banden hebben met de islamitische geestelijke Fethullah Gülen, die volgens president Erdogan achter de couppoging zat. Turkije wil dat de VS Gülen uitlevert, maar Washington weigert dat.
Erdogan stelde in september vorig jaar voor dominee Brunson te ruilen voor Gülen, maar ook daar gingen de Amerikanen niet op in. De VS wil dat de dominee wordt vrijgelaten en heeft alle Amerikaanse bezittingen en tegoeden van twee Turkse ministers bevroren.
De Turkse minister van Buitenlandse Zaken Cavusoglu zei vandaag dat zijn land genoeg heeft gedaan om de banden met de VS te herstellen.
TM 13.08.2018 De Amerikaanse manipulatie van de Turkse economie heeft voor eenheid gezorgd in Turkije. De Turkse zakenwereld, economisten, directeuren van banken, denktanks, politici en journalisten melden dat het om een economische oorlog gaat. Het gaat niet om de vrije val van de Turkse lira, maar om een tweede couppoging nadat die van 2016 is mislukt.
Meerdere Turkse ondernemersverenigingen hebben verklaard achter de nationale munt te staan en zijn op eigen initiatief tegenaanvallen gestart.
Zo hebben driehonderd leden van zakenvereniging TUMKIAD, om een signaal af te geven, drie miljoen dollar ingewisseld voor de lira. “Wij zeggen nee tegen imperialisten en zionistische druk. Dit is geen volk dat zwicht voor zionisten”, zeggen TUMKIAD-leden. “Wat heb je aan de dollar als je je land zou verliezen. We herdenken onze helden van 15 juli, maar nu is ook sprake van oorlog. Wij roepen iedereen op tot actie”, reageerde TUMKIAD-voorzitter Nihat Tanrıkulu maandag.
Een van de vele voorbeelden uit heel Turkije is ook een winkelstraat in de Istanbulse wijk Merter. Daar hebben winkeliers besloten de dollar op 4 lira ‘vast te zetten’. Daar wordt alles volgens die koers berekend.
Economisten melden dat de wereld moet inzien wat er aan de hand is. “Dit heeft niets te maken met de economie of regeringsbeleid. Het gaat duidelijk om een spel. De dollar vloog op een zondag, wanneer banken en beurzen gesloten zijn, opnieuw omhoog na manipulaties.”
Oppositiepartij CHP verklaarde naast het Turkse volk te staan. “Wij zullen niet toestaan dat Turkije wordt gekleineerd.”
Voorzitter Kerem Alkın van de Turkse vermogensfonds meldt dat economen in Turkije een gezamenlijk gebaar hebben gevormd tegen economische speculanten. “De Turkse bankensector verkeer niet in gevaar.” Hij roept autoriteiten op onrustzaaiers en nepnieuwsproducenten op sociale media aan te pakken.
Het Turkse presidentshuis meldt dat de Turkse economie zeer sterk is en niemand speculatieve nieuwsberichten en acties moet vertrouwen. “De autoriteiten, centrale bank en toezichthouder BDDK, ondernemen alle stappen voor financiële stabiliteit.”
Bestuursvoorzitter van de Turkse İşbank, Adnan Bali, bevestigt dat er sprake is van een serieuze manipulatieaanval. “De koerswijzingen zijn niet te verklaren met ecomomische feiten. Het Turkse banksysteem heeft een realiseerbare liquiditeit van ongeveer 50 miljard dollar. Dat wijst op een positief beeld.”
De Turkse bank TEB meldt dat er over het algemeen geen vraag is naar buitenlandse valuta. “We verwachten dat binnen enkele dagen alles weer normaal is.”
Grote Turkse nieuwszender melden maandag dat een Engelse bank in Londen in opdracht van de VS drie uur lang op zondag de Turkse economie heeft gemanipuleerd. “Turkije volgt een voor een wat er allemaal door wie gebeurt en zal reageren wanneer de tijd (echt) rijp is”, laat een deskundige weten.
AD 13.08.2018 De dramatische vrije val van de lira is volgens president Erdogan onderdeel van een economische oorlog tegen Turkije. Die zal zijn land winnen ‘want wij hebben Allah’. Hij riep zijn landgenoten op hun dollars en goud voor lira’s in te wisselen. Doen ze dat ook?
Mehmet Sancak (67), een gepensioneerde voorman in de bouw, houdt zijn pas in en kijkt bij een ‘döviz’ wisselkantoortje met gefronste wenkbrauwen naar de koers van de dollar. Weer verder gestegen. Daar wordt hij niet blij van. ,,In mei wisselde ik mijn laatste 3.000 dollar in tegen een koers van 4,7 lira. Nu staat ie rond de 6,4 en zou ik er 5.000 lira meer voor hebben gekregen.”
Amerika is volgens Sancak het kwade genie achter de valutacrisis. President Trump meldde dit weekend via Twitter dat hij de invoerrechten op staal en aluminium uit Turkije verhoogt. ,,Ze proberen af te maken wat ze met de mislukte coup tegen Turkije zijn begonnen. Ze noemen zich de belangrijkste bondgenoot, maar zijn onze ergste vijand.”
Op de knieën
Net als president Erdogan ziet hij de grootste waardedaling van de lira sinds 2001 als het gevolg van de chantage van Trump. Hij zou Turkije met dreigementen en sancties op de knieën willen dwingen. ,,Wij buigen voor niemand”, zei Erdogan. ,,Zij hebben dollars, wij hebben Allah.” De ruzie tussen Trump en Erdogan heeft nog een andere politieke dimensie. Erdogan wil dat Trump Fethullah Gülen uitlevert aan Turkije. De geestelijk leider zit volgens hem achter de mislukte coup van twee jaar geleden. Trump wil op zijn beurt dat Turkije het huisarrest van de Amerikaanse dominee Andrew Brunson opheft, de dominee wordt verdacht van ‘terroristische activiteiten’.
Het gevolg van de ruzie is de scherpe koersdaling van de lira: in de afgelopen twaalf maanden al 67 procent . De crisis is het gesprek van de dag. Iedereen wordt er door geraakt.
Alles wat ingevoerd wordt of wat prijs betreft afhankelijk is van geïmporteerde producten, zoals olie, gas en halffabricaten voor de auto-industrie, wordt duurder. Daardoor is de inflatie al gestegen tot bijna 16 procent. Aanhoudende prijsstijgingen zijn er voor benzine, diesel, elektriciteit, gas, mobiele telefoons en andere elektronica, medicijnen, en levensmiddelen. Erdogan riep de Turken op de economie als onderdeel van de ‘nationale strijd’ te verdedigen. ,,Als jullie dollars, euro’s of goud onder de matras hebben liggen, wissel ze dan in tegen onze nationale munt.”
Scharensliep Bayram Özbey (48) lacht schamper ‘ik heb geen dollars of goud’. Op straat, in de buurt van de Kruidenbazaar, is hij druk met het slijpen van kleine en grote vleesmessen, die hij bij de döner kebab zaken ophaalt. Hij is het met de president eens dat Turkije zo snel mogelijk zelfvoorzienend moet worden om minder afhankelijk te worden van dure buitenlandse import. ,,Ik maak me geen zorgen. Die gek van een Trump probeert ons klein te krijgen, maar wij staan achter onze president.”
Gratis vis of grafstenen
In december 2016, toen de lira ook een vrije val maakte, reageerden patriottische Turken met acties. Er werden gratis porties vis, knipbeurten of grafstenen weggegeven als je met een bonnetje kon bewijzen dat je gehoor had gegeven aan de oproep van Erdogan om je dollars in lira’s om te wisselen.
Daar is nu geen sprake van. Erdogans meest loyale aanhangers hebben hun goud, dollars of euro’s al bij zijn eerdere oproepen omgewisseld. Er zijn juist meer Turken die dollars of euro’s kopen, of achter de hand houden om zich in te dekken tegen een verdere val van de lira. Diverse Turkse banken in Istanboel meldden dat er op ‘zwarte vrijdag’ een toeloop was van klanten die dollars of euro’s wilden opnemen.
Mijn salaris blijft hetzelfde terwijl de koopkracht daalt. Daar gaat Allah mij niet bij helpen, aldus Mehmet.
,,Ik ken veel winkeliers hier in de buurt die dollars en goud hebben, maar niet inwisselen. Als ze zeggen van wel, liegen ze”, zegt Mehmet, manager van een restaurant in de buurt van de Grote Bazaar. ,,God is er voor iedereen”, zo reageert hij op de uitspraak van Erdogan. “Wij houden van ons land en onze vlag, maar mijn salaris blijft hetzelfde terwijl de koopkracht daalt. Daar gaat Allah mij niet bij helpen.”
Ondertussen wordt er ook grof geld verdiend aan de valutacrisis. Talloze wisselkantoortjes hebben hun omzet de afgelopen dagen fors zien stijgen. Ze hanteren extra grote winstmarges, die kunnen oplopen van 4 cent tot 90 cent per euro en dollar.
Ook toeristen varen er wel bij. Shoppen, restaurants en drank worden omgerekend in euro’s steeds goedkoper. Zo is Matthew Vennik uit Hoorn, die in zijn eentje een rondreis maakt door Turkije, steeds minder kwijt aan reis- en verblijfkosten. ,,Met een grote glimlach pin ik elke keer weer 500 lira”, zegt hij na terugkeer van een bezoek aan een grafheuvel op de berg Nemrut. ,,Dat is nu al 18 euro goedkoper dan bij mijn vertrek op 1 augustus”.
Turkse crisis houdt beurzen in greep
De aandelenbeurs in Amsterdam is vanochtend in de min geopend. Ook de andere Europese beurzen begonnen met verliezen. De aandacht bleef uitgaan naar de Turkse lira, die ondanks maatregelen van de Turkse centrale bank opnieuw daalde. Beleggers maken zich zorgen dat de Turkse crisis overslaat naar de Europese financiële markten en bankensector.
De AEX-index op Beursplein 5 noteerde kort na aanvang van de handel 0,5 procent lager op 560,25 punten. De MidKap daalde 0,6 procent tot 790,41 punten. De beursgraadmeters in Parijs, Londen en Frankfurt verloren tot 0,8 procent.
TM 13.08.2018 Moskou streeft naar het gebruik van nationale valuta in de handel met Turkije, in plaats van dollars of euro’s, zei de woordvoerder van het Kremlin maandag.
De kwestie van het gebruik van nationale valuta in bilaterale handel is vele malen besproken in gesprekken tussen Rusland en Turkije, vertelde Dmitry Peskov aan journalisten tijdens een teleconferentie in Moskou.
“Het gebruik van nationale valuta in wederzijdse handelstransacties is een onderwerp dat door Russische zijde op verschillende niveaus, ook op het hoogste niveau, al lang ter sprake is gebracht”, legde hij uit.
“President Putin heeft herhaaldelijk over een dergelijke mogelijkheid en bovendien over die opportuniteit gesproken. Natuurlijk is dit onderworpen aan nauwgezette studies en berekeningen. Maar dit is wat we zoeken in onze bilaterale handels- en economische betrekkingen. Dit is wat herhaaldelijk is besproken tijdens bilaterale Russisch-Turkse gesprekken.”
Internationaal
Voor de internationale handel wil Rusland ook af van de dollar. De Russische minister van Financiën zei zondag dat Rusland het gebruik van de roebel en andere valuta zoals de euro wil toe laten nemen in plaats van de dollar.
In een interview met Rossiya 1 TV beschreef minister Anton Siluanov de Amerikaanse dollar als een “riskant hulpmiddel” voor internationale betalingen. “We hebben onze investering in Amerikaanse activa aanzienlijk verminderd.”
Erdoğan
De Turkse president Recep Tayyip Erdoğan liet zaterdag weten dat Turkije over kan schakelen naar nationale munteenheden in handel met de grootste handelspartners zoals Rusland, China, Iran en Oekraïne. Hij zei dat de VS spijt zal krijgen van zijn verkeerde zet tegen Turkije en dat het tijd is dat men zich bevrijdt uit de klauwen van de dollar. (LEES meer)
Chantage
De VS chanteert de Turken voor de ogen van de hele wereld door te zeggen dat de omstreden christelijk-zionistische (LEES meer) pastoor Andrew Brunson, in Turkije gearresteerd wegens spionage en steun aan terrorisme, woensdag voor 18:30 uitgeleverd moet worden aan de Amerikanen. Anders “moet Turkije zich voorbereiden op de consequenties”.
Turkije reageerde daarop niet te zullen zwichten en de VS zich bewust moet zijn met welk volk de confrontatie wordt aangegaan (LEES meer) en dat Washington hiermee de eigen belangen en veiligheid schaadt. (LEES meer)
Trouw 13.08.2018 De Nederlandse overheid investeert de komende jaren extra geld in taal- en cultuurlessen voor landgenoten over de grens. Turkije is hetzelfde van plan, werd vrijdag bekend, en wil Turkse weekendscholen in Nederland oprichten. Sociale Zaken beschouwt het als vergelijkbare initiatieven.
Dat is maar deels terecht, vindt Jaap van Marle, deskundige op het gebied van het Nederlands over de grens. “De Nederlandse overheid heeft geen enkele bemoeienis met de inhoud van het lesprogramma op de scholen in het buitenland. Er zit ook geen ideologie achter. Het is meer een praktische kwestie, gericht op kinderen die als ze terugkeren in Nederland gewoon hier onderwijs kunnen volgen.”
De vraag is hoeveel de regering Erdogan zich zal bemoeien met de inhoud van de lesprogramma’s op de Turkse weekendscholen in Nederland, zegt Van Marle.
Dat Ankara een ideologisch stempel zal drukken, staat wel vast, zegt Lily Sprangers, directeur van het Turkije Instituut. Het initiatief voor de scholen past volgens haar in een strategie die Ankara al eerder heeft ingezet: het behoud van de Turksheid van de vijf miljoen Turken in het buitenland. “Dat komt voort uit nationalisme. Maar het hangt ook samen met de Kieswet. Turken in het buitenland kunnen stemmen voor de verkiezingen, daar profiteert Erdogan van.”
Opa en oma
In Nederland wordt, na bezuinigingen van de afgelopen jaren, weer geïnvesteerd in het Nederlandse onderwijs in het buitenland: jaarlijks komt er 3 miljoen euro bij. Afgelopen schooljaar kregen zo’n 13.500 kinderen in 118 landen les in de Nederlandse taal en cultuur.
De meesten wonen tijdelijk in een ander land, omdat hun ouders er een paar jaar werken, zegt Sylvia Woortman van de Wereldschool, één van de organisaties die Nederlandse lessen aanbieden in het buitenland. “De lesprogramma’s zijn sterk gericht op het bijhouden van de Nederlands taal, zodat leerlingen bij terugkeer geen achterstand hebben opgelopen.”
Al zijn er op de Nederlandse scholen ook leerlingen die geëmigreerd zijn, of van wie één van de ouders Nederlands is. “Ouders vinden het bijvoorbeeld belangrijk dat hun kinderen met opa en oma in Nederland kunnen communiceren”, zegt Woortman. Ze kan zich voorstellen dat dat ook voor Turkse Nederlanders geldt.
Uitgestoken hand
Sprangers bevestigt dat. “We hebben het vaak over de lange arm van Ankara, maar die arm reikt wel naar uitgestoken handen. Er is een groep Turken in Nederland die zich hier geen eersterangs burgers voelt en een sterke band met hun moederland ervaart. Bij die groep zal een Turkse weekendschool in een behoefte voorzien.”
Een deel van de Tweede Kamer vreest dat de Turkse weekendscholen de integratie belemmeren. Sprangers deelt die zorg niet. Ook los van de school zal een groep een kloof met de Nederlandse samenleving ervaren. “Het kan voor kinderen wel ingewikkeld worden als ze tegenstrijdige dingen horen op de weekendschool en de school die ze daarnaast bezoeken.”
Ook Woortman weerspreekt dat het bijhouden van de moedertaal slecht is voor de integratie in een ander land.
Lees ook:
Ook onder Nederlandse Turken maakt de affaire-Özil veel los
‘Veel Turkse Duitsers herkennen het gevoel van niet-geaccepteerd-zijn van Mesut Özil’
Met zijn besluit niet meer te voetballen voor de Duitse Mannschaft ontketent voetballer Mesut Özil een debat over de integratie van Duitsers met Turkse wortels. In de Berlijnse migrantenwijk Neukölln krijgt hij bijval én kritiek.
We hebben het vaak over de lange arm van Ankara, maar die arm reikt wel naar uitgestoken handen
TM 13.08.2018 In Qatar is een campagne gestart voor de Turkse lira. Qatarezen ruilen hun dollars in voor de Turkse munteenheid. Die zet komt na de Amerikaanse manipulatie van de Turkse economie.
Qatarese zakenmannen laten in tweets weten achter Turkije te staan. Ook delen zij foto’s van hun recent bemachtigde lira-biljetten en verwijzen naar de stevige broederrelatie tussen beide landen.
Moslimland Turkije
De Qatarese bekende journalist en hoofdredacteur Jaber Al-Harmi sprak ook steun uit voor Turkije. In een tweet, die hij in het Turks schreef, verklaarde hij dat het verwacht was dat de VS een [economische] oorlog zou verklaren tegen Turkije. “Ze kunnen het niet hebben dat moslimland Turkije zowel op economische als politieke vlakte onafhankelijk is geworden.”
Al-Harmi haalde ook uit naar pro-Amerikaanse Arabieren. “Sommige Arabieren steunen deze oorlog tegen Turkije. Wat een grote lafhartigheid.”
Trouw 13.08.2018 De Turkse president is gewend om in tijden van geopolitieke crisis oude vetes bij te leggen. Maar op de financiële markten gelden andere wetten.
Erdogan hoopt dat nieuwe vrienden hem uit de brand helpen. Maar waar hij in de internationale politiek vaak de ene partner voor de ander kan inruilen, zijn de vooruitzichten om op deze manier nieuwe financiers voor zijn economie te vinden niet gunstig.
In zijn buitenlands beleid grijpt de Turkse president tijdens ruzies steevast terug op hetzelfde draaiboek. Hij botst geregeld met andere leiders, maar lijkt ook te begrijpen dat hij niet iedereen tegelijk tegen zich in het harnas moet jagen. Dus als ruzie nummer zoveel losbarst, legt hij een oude vete bij.
Nadat de Turkse luchtmacht in november 2015 bijvoorbeeld een Russische straaljager rond de grens met Syrië neerschoot, reageerde Vladimir Poetin met economische sancties. Kort daarna probeerde Erdogan het goed te maken met Israël. De banden met Israël waren ernstig beschadigd nadat het land in 2010 met geweld een Turks schip tegenhield dat de maritieme blokkade rond Gaza probeerde te doorbreken.
Interne vijanden
In de zomer van 2016 bond hij ook in richting Rusland. Door de mislukte couppoging tegen zijn bewind had hij ineens veel interne vijanden. Want Erdogan lag niet alleen in de clinch met de putschisten, maar ook met Koerdische strijders en met Islamitische Staat.
De afgelopen dagen suggereerde Erdogan dat hij deze geopolitieke aanpak ook op de financiële markten wil uitproberen. De koersval van de lira kwam volgens hem door een politiek gemotiveerde aanval vanuit de VS, dat de dollar als wapen inzette. Hij overweegt dan ook nieuwe vrienden te zoeken, zo schreef hij vrijdag in The New York Times.
Die nieuwe partners zullen dan over diepe zakken moeten beschikken. Importland Turkije heeft iedere maand een paar miljard dollar nodig om zijn handelstekorten af te dekken. Daarnaast zijn veel binnenlandse economische activiteiten, zoals uitbreiding van de infrastructuur en de bouw van huizen en kantoren, met tientallen miljarden dollars aan buitenlandse leningen gefinancierd.
Politieke spanningen
Tijdens eerdere politieke spanningen met Westerse landen keek Erdogan naar Moskou. Maar waar Rusland een grote speler is in de oorlog in Syrië of als mogelijke wapenleverancier, stelt het land in financiële zin veel minder voor. De Russische economie is niet veel groter dan die van de Benelux.
Bovendien kreeg Rusland na zijn ingrijpen in Oekraïne in 2014 te maken met stevige Westerse economische sancties. Om zijn eigen banken en energiebedrijven te redden, moest het Kremlin een reservefonds leeghalen. Dat geld was eigenlijk bedoeld voor toekomstige pensioenen, dus Poetin beschikt niet meer over cash waarmee hij Erdogan te hulp kan schieten.
Een andere nauwe bondgenoot van Turkije is Qatar. Dat kleine land exporteert vooral vloeibaar aardgas, en daarop komt het een in juni 2017 begonnen boycot door Arabische landen goed door. Voor zijn veiligheid kan het emiraat ook op een garnizoen van Turkse militairen rekenen. Maar Qatar doet ook zijn best om de relatie met de VS goed te houden, dus het zou grote risico’s nemen door de kant van Erdogan te kiezen tegen Trump.
China
Een land dat wel de financiële middelen zou hebben om Turkije bij te staan, is China. Maar Peking steggelt de laatste tijd al met Trump over handel en heeft er waarschijnlijk geen zin in om de Amerikaanse president nog verder tegen zich in het harnas te jagen. Bovendien verstrekken de Chinezen hun kredieten doorgaans onder bijzondere voorwaarden. De leningen moeten dan besteed worden aan Chinese bedrijven, die er infrastructuur voor aanleggen. Dit is niet waar Turkije behoefte aan heeft, want het land heeft zelf juist een grote bouwsector die ook in het buitenland actief is.
Ook Europese landen zullen waarschijnlijk niet te hulp komen. De Duitse bondskanselier Angela Merkel zei gisteren dat zij hoopt dat de Turkse economie goed presteert. Maar, de verantwoordelijkheid daarvoor ligt in Ankara, zo maakte ze direct duidelijk. Erdogan moet de Turkse Centrale Bank de vrijheid geven om impopulaire maatregelen te nemen.
Lees ook:
De Turkse lira zit in een vrije val. Erdogan: ‘Maar wij hebben Allah’
De munt brak vorige week – na lang tegenstribbelen – door de psychologische grens van 5 lira voor 1 dollar. Deze week vervolgde de Turkse valuta haar vrije val, inmiddels kost 1 dollar bijna 6 lira, waarmee de munt 66 procent in waarde is gedaald sinds het begin van dit jaar. Recep Erdogan noemde de valutadaling donderdag een ‘campagne’ om Turkije te raken, meldt persbureau AP. “Zij hebben de dollar, wij hebben het volk, wij hebben Allah“.
Elsevier 13.08.2018 Een nieuwe val van de Turkse lira brengt president Recep Tayyip Erdogan verder in het nauw. In een poging de crisis een halt toe te roepen komt minister van Financiën Berat Albayrak vandaag met plannen om de rust op financiële markten te herstellen. De Turkse lira is maandag verder in waarde gedaald na de vrije val vorige week. De munt daalde nog eens 10 procent tot een nieuw dieptepunt ten opzichte van de dollar. De Turkse minister van Financiën Berat Albayrak komt vandaag met plannen om de rust op de markt te herstellen.
De lira staat onder grote druk, mede door de sterk verslechterde relatie tussen Turkije en de Verenigde Staten over de hechtenis van de Amerikaanse predikant Andrew Brunson. De Verenigde Staten nemen de nodige maatregelen tegen Turkije, omdat het land weigert de voorganger vrij te laten.
Het Turkse ministerie van Binnenlandse Zaken laat maandag weten dat het juridische stappen onderneemt tegen posts op social media die erop gericht zijn de economie van het land schade te berokkenen. Volgens het departement zijn er sinds 7 augustus 346 accounts geïdentificeerd waarop posts zijn geplaatst die op ‘provocatieve wijze’ verwijzen naar de verzwakking van de Turkse lira ten opzichte van de dollar.
Beurzen krijgen klap
Aandelenbeurzen in Azië zijn maandag fors omlaaggegaan. Ook op Europese aandelenmarkten leidde de onrust de afgelopen dagen tot koersverliezen. De koersval van de Turkse munt sleept ook andere valuta’s mee omlaag: zo heeft de euro behoorlijk terrein prijsgegeven ten opzichte van de dollar.
De economische groeiverwachting in Turkije is inmiddels bijgesteld, meldt het Financieele Dagblad. Het bruto binnenlands product zal in 2019 niet 5,5 procent groeien, maar met een percentage tussen de 3 en 4. De fors goedkopere lira betekent dat de al fikse inflatie in het land nog verder dreigt op te lopen. Daardoor wordt het leven voor de Turkse bevolking steeds duurder.
Behalve het conflict met de Verenigde Staten zijn er op financiële markten ook zorgen over de invloed die de Turkse president Recep Tayyip Erdogan heeft op het beleid van de Turkse centrale bank. De centrale bank is van oudsher politiek onafhankelijk. Maar Erdogan trok een aantal weken geleden de macht naar zich toe om het hoofd van de centrale bank te benoemen, een instituut waarmee hij eerder dikwijls overhoop lag.
Minister presenteert reddingsplan
Erdogan haalde afgelopen weekeinde nog eens hard uit naar Amerika. Zo zei hij dat Turkije in een ‘economische oorlog’ is verwikkeld en hij gelooft dat zijn land slachtoffer is van een complot. Ook wees hij een regeling met het Internationaal Monetair Fonds (IMF) af. Gisteren riep de president Turken voor de derde dag op rij op hun euro’s en dollars in te wisselen voor lira’s. ‘Wat niet is gelukt met provocaties en een staatsgreep, proberen ze nu met geld,’ zei Erdogan.
Volgens Turkse media komt de minister van Financiën – en schoonzoon van Erdogan – maandag met maatregelen om de rust rond de lira te herstellen. Het zou gaan om ingrepen rond de bankensector en steun aan het midden- en kleinbedrijf. Volgens Albayrak komen er geen kapitaalbeperkingen. Vrijdag presenteerde de minister ook een plan, maar dat kon de zorgen op financiële markten niet wegnemen.
De crisis begon twee weken geleden, toen Trump besloot sancties op te leggen aan twee Turkse ministers Abdulhamit Gül (Justitie) en Süleyman Soylu (Binnenlandse Zaken), die volgens de Verenigde Staten een belangrijke rol speelden bij de arrestatie en detentie van Brunson. De sancties hebben tot gevolg dat Amerikaanse burgers in de meeste gevallen geen zaken meer mogen doen met de Turkse ministers. Ook worden bezittingen van de bewindslieden bevroren die onder Amerikaanse jurisdictie vallen.
Trump ging afgelopen vrijdag nog een stapje verder en verdubbelde de importheffing op staal en aluminium uit Turkije, naar respectievelijk 50 en 20 procent. ‘Onze relatie met Turkije is momenteel niet goed!’ twitterde de Amerikaanse president. Die dag bereikte de lira een nieuw dieptepunt toen de munt 13,5 procent aan waarde verloor ten opzichte van de dollar.
In een opiniestuk in de Amerikaanse krant The New York Times vrijdag somde Erdogan op hoe Turkije zijn NAVO-bondgenoot Amerika de afgelopen decennia te hulp is geschoten. Hij noemt de steun van het Turkse leger aan de Amerikanen tijdens de Korea-oorlog (1950-1953) en tijdens de oorlog in Afghanistan, na de aanslagen van 9/11. In het stuk waarschuwde de leider ook dat als Trump zijn houding niet verandert, hij op zoek gaat naar nieuwe vrienden en bondgenoten. Mogelijk is dat Iran, al is dat wegens de oorlog in Syrië vooralsnog geen bondgenoot van Turkije.
De vijftigjarige Andrew Brunson is een dominee uit North Carolina en woont al meer dan twintig jaar in Turkije. Hij is de voorganger van een kleine protestantse kerk in de stad Izmir. De Turkse autoriteiten arresteerden hem in 2016.
TM 12.08.2018 Het onderwijsproject van Turkije waarin scholen in Nederland zullen worden gefinancierd voor Turkse taal- en cultuurlessen, wordt helemaal niet uitgevoerd omdat de Turkse president Recep Tayyip Erdoğan dat wil, maar omdat Turkse-Nederlanders daar jarenlang om vragen.
Dat zegt de Turks-Nederlandse journalist İlhan Karaçay, die zelf meer dan tien jaar voorvechter is van Turkse scholen in Nederland. “Dat schoolproject is iets wat wij Turkse Nederlanders al jaren willen. De Nederlandse media blaast de zaak helemaal op en schaadt daarmee de Turkse gemeenchap in Nederland. Erdoğan zou met het project volgens tegenwerkers ‘meer grip willen op onderdanen en zieltjes winnen’.”
Het begon allemaal met berichtgevingen van de NOS, stelt Karaçay. “Dat nieuwsbericht is zowel op tv als op de website volledig vervormd. Dat werd ook zo overgenomen door andere mediagroepen in Nederland.”
De Volkskrant reageerde met de zin ‘de lange arm van Ankara’en liet anti-Erdoğan mensen reageren, benadrukt de Turks-Nederlandse journalist. “De Telegraaf kopte op basis van VVD- en PvdA-uitspraken dat ‘het plan van Turkije misselijk’ is en ‘de integratie daarmee gevaar loopt’. De PvdA vindt dat Turkse-Nederlanders beschermd moeten worden tegen “die enge dictatoriale man”.”
VVD-Kamerlid Bente Becker, de PvdA en D66 wijzen naar Erdoğan en uiten kritiek op de Turkse regering. D66-Kamerlid Jan Paternotte zegt dat het project niet verboden is en hoopt dat het kabinet zoveel mogelijk middelen aangrijpt om op te treden tegen zulke scholen.
Paternotte: “Het is niet verboden. Nederland heeft ook scholen in het buitenland. Maar het motief van Erdoğan is heel duidelijk dat hij Turkse Europeanen ziet als zijn onderdanen en dat hij probeert steeds meer grip op hen te krijgen. Dat is zorgelijk”, zegt het D66-Kamerlid, dat vindt dat het Nederlandse kabinet het project goed in de gaten moet houden of de scholen buiten de wet gaan.
Karaçay reageert op die uitspraken van Paternotte. “Laten we opzij leggen wat Paternotte in dat interview zegt en zijn uiting dat de regering het project moet controleren en volgen, beoordelen. Ja, die uiting is te prijzen. Hij herinnert ons aan de fout van de regering. Het is de Nederlandse regering die bekritiseerd dient te worden. Tot 2004 waren er Turkse taal en cultuurlessen voor Turks-Nederlandse kinderen. Dat werd door de toenmalige regering stopgezet vanwege bezuinigingen. Het ging om 70 miljoen euro. Wij protesteerden hiertegen en kregen als antwoord dat ‘Turkije het dan maar moest betalen’. Nu, na een veertien jaar durende strijd van Turkse civiele organisaties in Nederland, is Turkije bereid om te betalen. Maar nu wordt Ankara hierdoor onder vuur genomen.”
Karaçay vindt de uitspraken van het Nederlandse ministerie van Sociale Zaken belangrijk. Zo liet een woordvoerder weten dat Sociale Zaken op de hoogte is van het onderwijsproject en vervolgde: “Het staat landen vrij om behoud van de eigen taal en cultuur te stimuleren bij hun landgenoten, of hun kinderen of kleinkinderen, in het buitenland. Meerdere landen, waaronder ons eigen land, doen dit. Wat we niet willen is onderwijs dat als doel heeft om de integratie in Nederland te belemmeren of om antidemocratische opvattingen te stimuleren. Als er signalen zijn dat dit gebeurt, zal de overheid optreden.”
Karaçay: “Nu heb ik iets te zeggen tegen degenen die niets weten wat er vroeger gebeurde omtrent deze Turkse taallessen. Wij hebben veertien jaar gestreden zodat kinderen ook hun moedertaal konden leren. Eerst werd gezegd dat Turkije het moest financieren. Nu is Turkije bereid om dat te doen. Maar dit wordt ‘misselijk’ genoemd, puur omdat sprake is van vijandschap tegen Erdoğan.”
“Nog iets: het is niet gepast dat omstreden anti-Turkse figuren steeds namens Turkije over Turkse zaken mogen reageren. En daarom gil ik dit uit: “Beste politici en collega’s, ik roep jullie op tot gezonde politiek en objectieve journalistiek”, aldus Karaçay.
Ilhan Karaçay, ooit producer bij de NOS, is een van de Turkse namen in Nederland die wordt geassocieerd met de Turkse immigratie. (LEES meer over zijn levensverhaal)
Trouw 12.08.2018 Eerst begon het met de Syriërs. ‘Statushouders uit dat land hebben informele weekendscholen opgericht waar hun kinderen Arabisch leren en soms ook koranles volgen’, meldde de Volkskrant een kleine twee weken geleden.
Het zou gaan om tientallen schooltjes met in totaal enkele duizenden leerlingen. Reden voor de VVD-kamerleden Bente Becker en Rudmer Heerema om de regering in de kamer om opheldering te vragen. ‘Deelt u de mening van de VVD-fractie dat het slecht is voor de integratie en voor het risico op parallelle samenlevingen als dit soort weekendscholen niet uitgaat van Nederlandse vrijheden of zelfs afstand neemt van de waarden van de Nederlandse samenleving?’
Becker, die met een tweet de Kamervragen nadrukkelijk in de openbaarheid bracht, kreeg nogal wat hoon over zich heen. Goedkoop effectbejag voor iets wat doodnormaal is, zo schreef menige expat. Natuurlijk proberen ouders die in een buitenland wonen hun kinderen de taal en kennis van het moederland bij te brengen die ze op hun gewone school nu eenmaal moeten missen. De Nederlandse overheid heeft daar zelfs een speciaal potje voor. Zouden we willen dat Nederlandse kinderen in het buitenland vervreemd zouden raken van hun moedertaal en –land?
Wat voor Nederland geldt, geldt voor talloze andere landen. Mijn eigen Spaans-Nederlandse dochtertje ging een paar jaar lang eens per week naar les in Spaanse taal & cultuur, gefinancierd door de Spaanse overheid. Ze leerde er spellen, schrijven, geschiedenis en aardrijkskunde en misschien ook nog wat van de typische gewoonten van dat land. Niemand kwam op het idee te reppen van buitenlandse inmenging of zorgelijk te doen over inburgering.
Zelf gefinancierd
De Syrische ouders, zo heb ik begrepen, hebben hun weekendschooltje helemaal zelf opgezet en gefinancierd – dus van inmenging door vreemde mogendheden is geen sprake. En wie zou hun zorgen niet delen? Wil je contact houden met familie die in het moederland is achtergebleven, dan moet je Arabisch kunnen spreken. En mogelijk gaan die statushouders over een paar jaar weer naar Syrië terug: dan moeten ze beslagen ten ijs komen willen ze in hun ‘eigen’ land niet vastlopen als hopeloze buitenstaanders.
Inmiddels heeft ook de Turkse president Erdogan aangekondigd in het buitenland een netwerk van Turkse weekendscholen te willen uitrollen. Met hetzelfde doel: de identiteit en cultuur van jonge Turken die in het buitenland wonen te behouden en om de banden te versterken met het vaderland. Ook dat is niet iets om je druk over te maken, zou je zeggen. Erdogan doet niets anders dan wat zovele landen doen – al vraag je je af waar hij met een kelderende munt, stagnerende economie en onontkoombare bezuinigingen op het overheidsbudget het geld vandaan denkt te halen.
Maar vergelijkbaar zijn de Turken en de Syriërs niet. Niet alleen omdat de laatsten het helemaal zonder overheidsbemoeienis doen, maar vooral omdat dat Turkse onderwijs gericht is op kinderen die hier stevig geworteld zijn – en dat in principe zullen blijven. Tegen de achtergrond van Erdogans politiek lijken deze weekendscholen een zoveelste poging om Nederlanders van Turkse afkomst alsnog te binden aan een ‘moederland’ waarvan ze zich juridisch niet kunnen losmaken, al zouden ze het willen.
Dekmantel
Formeel is er weinig tegen het Turkse initiatief in te brengen, maar feitelijk verdient het enige argwaan. Niet omdat dergelijke scholen op zich de inburgering per se in de weg staan, zoals de Kamervragen van Becker en Heerema suggereerden. Overheidstoezicht kan dat binnen de perken houden, onder eerbiediging van het recht van iedere ouder zijn kinderen op te voeden zoals hij wil. Maar juist bij Erdogans weekendscholen is het de vraag of dat laatste geen dekmantel is voor een stevigere greep van de Turkse staat op mensen in het buitenland die hij onverkort als ‘zijn’ burgers beschouwt.
Zo’n oneigenlijk gebruik van het ouderlijk opvoedingsrecht zou wèl neerkomen op buitenlandse inmenging en daarvoor kan Nederland terecht beducht zijn. Niet om een dam op te werpen voor de kennis van een andere taal, geschiedenis en cultuur bij kinderen die daarmee een bijzondere band hebben. Tenslotte is iedere kennis een groot goed en verrijkt ze de horizon. Alleen wanneer die laatste daardoor zou worden ingeperkt en vorming in haar tegendeel omslaat, is het tijd voor Kamervragen.
TM 12.08.2018 De Duitse minister van Economische Zaken en Energie, Peter Altmaier, heeft nogmaals benadrukt hoe cruciaal Turkije voor de veiligheid van Europa is. Dat schreef hij in een artikel bestemd voor de Duitse krant Bild am Sonntag.
“De samenwerking met Ankara omtrent de vluchtelingendeal is perfect”, merkte Altmaier, tevens grootste vertrouweling van bondskanselier Angela Merkel, op. “Turkije betekent veiligheid en betrouwbaarheid in Europa”, schreef Altmaier.
De Duitse minister maakt zich op voor een staatsbezoek aan Turkije in oktober met een enorme delegatie bestaande uit tachtig personen, liet hij weten. “Ik vertegenwoordig de belangen van 7.000 Duitse bedrijven die actief zijn in Turkije. Duitsland wil de economische betrekkingen met NAVO-bondgenoot Turkije, dat tachtig miljoen mensen telt, versterken.”
Altmaier benadrukte in zijn stuk ook dat de Amerikaanse sancties tegen Turkije de wereldeconomie kunnen schaden. “Economische oorlogen zorgen voor lagere groei en wantrouwen.”
De uitingen van de Duitse minister komen nadat Turkije en Duitsland een lastige relatieperiode hadden vanwege Turkse verkiezingen. Het land liet vorige week blijken het verzoeningsproces te willen versnellen (LEES meer). Ook is de Turkse president Recep Tayyip Erdoğan uitgenodigd naar Duitsland.
Veiligheid Europa
De Hongaarse premier Viktor Orban heeft eerder ook veelvuldig gesteld dat de veiligheid van Europa van Turkije afhankelijk is. “We leggen onze veiligheid in handen van de Turken waarna we hun op een onnodige wijze bekritiseren, aanvallen en onze afkeuring afspreken. Dit is geen slimme politiek”, zei hij vorig jaar in zijn uithaal naar de Europese Unie.” (LEES meer)
Orban vindt ook dat de Turkse president Erdogan gesteund moet worden. “Anders zitten we straks allemaal in de problemen”, zei hij toen. (LEES meer)
Ook werd uit Turkije op officieel niveau Europa eraan herinnerd dat de veiligheid van Europa in Turkije begint. (LEES meer)
NU 12.08.2018 Een 34-jarige Nederlander zou zaterdagavond drie zelfgemaakte explosieven naar het Turkse consulaat in Amsterdam hebben gegooid. Hierdoor ontstond een kleine brand.
Dit vertelde de Turkse consul-generaal in Amsterdam, Tolga Orkin, zondag aan de Turkse nieuwssite TRT Haber. Volgens Orkun blijkt uit camerabeelden dat de aanvaller drie zelfgefabriceerde explosieven naar het gebouw gooide.
Het eerste projectiel viel brandend in de tuin, een tweede bij de entree van de hoofdingang. Een derde, gefabriceerd van bij elkaar gebonden spuitbussen, richtte geen schade aan. Door de bekogeling van het gebouw op het Museumplein ontstond een kleine brand.
In verband met het incident is een verdachte aangehouden. Bij die aanhouding is een waarschuwingsschot gelost. De politie bevestigt dat een 34-jarige man is opgepakt, maar doet geen uitspraken over de nationaliteit.
Wat het motief van de man is geweest, is nog niet duidelijk.
NOS 12.08.2018 Bij de aanslag van gisteravond op het Turkse consulaat in Amsterdam zijn drie explosieven naar het gebouw gegooid, zegt de Turkse consul-generaal. De man die niet lang daarna in de buurt van het consulaat werd opgepakt, is volgens hem een Nederlander van 34.
De politie bevestigt de aanhouding van een 34-jarige man, maar doet verder nog geen uitspraken over zijn identiteit of een mogelijk motief.
Consul-generaal Tolga Orkun zegt dat “drie stuks handgemaakte explosieven” werden gegooid naar het gebouw, dat licht beschadigd raakte. “Volgens de beelden van onze beveiligingscamera’s kwam het eerste explosief in de tuin terecht als een vuurbal. Het tweede explosief gooide hij tegen het raam naast de hoofdingang. Die molotovcocktail vatte gelukkig geen vlam.”
Het derde explosief, dat ook niet ontplofte, bestond uit drie bij elkaar gebonden spuitbussen of busjes met gas.
40 martelaren in de gelederen
Met een verwijzing naar eerdere aanslagen op diplomatieke vestigingen van Turkije in het buitenland, zei de consul-generaal: “Wij hebben 40 martelaren in onze diplomatieke gelederen. Maar in plaats van ons angst aan te jagen, binden de aanslagen ons nog sterker samen. We zijn vastbesloten om op onze weg door te gaan”, zei Orkun tegen een Turks persagentschap.
TM 12.08.2018 Het Turkse consulaat op het Museumplein in Amsterdam is zaterdagavond rond een uur of 22:10 bekogeld met zelfgemaakte vuurbommen. De 34-jarige dader van Nederlandse afkomst is zondag aangehouden. Dat laat de Turkse consul-generaal in Amsterdam Tolga Orkun aan Turkse nieuwsdiensten weten.
“De aanslagpleger heeft drie zelfgemaakte explosieven gebruikt. Uit bewakingsbeelden blijkt dat de eerste molotovcocktail in de tuin viel. De tweede gooide hij op onze hoofdingang. Godzijdank brak de molotovcocktail alleen en ontplofte niet, anders was er een flinke brand ontstaan. De derde lijkt op (gas)flessen die aan elkaar verbonden zijn. Ook die ontvlamde niet”, legde Orkun uit.
De Turkse consul-generaal liet weten dat dit soort aanslagen het Turkse volk juist meer bij elkaar brengt. “We hebben meer dan 40 diplomaten, martelaren, verloren tijdens (Armeense ASALA/PKK-) aanslagen tegen onze diplomaten (KLIK voor de lijst) over de hele wereld. Dit soort aanslagen zorgen juist voor eenheid tussen ons.”
Het Turkse consulaat bevindt zich tussen de consulaten van de Verenigde Staten en Rusland op een van de meest prominente plaatsen van Amsterdam. De schade aan het gebouw bleef beperkt.
AD 11.08.2018 Bij het Turkse consulaat op het Museumplein in Zuid is zaterdagavond een brandje ontstaan nadat het pand met iets was bekogeld.
Wat dat is geweest moet nog worden uitgezocht, zegt een woordvoerster van de politie. Berichten dat het om een molotovcocktail zou gaan, kon zij niet bevestigen.
In verband met het incident is een verdachte aangehouden. Bij die aanhouding is een waarschuwingsschot gelost. Wie de verdachte is en wat een mogelijk motief kan zijn geweest, is nog niet duidelijk.
NOS 11.08.2018 De politie in Amsterdam heeft een man aangehouden die een brandend voorwerp heeft gegooid naar het Turkse consulaat in Amsterdam. Het voorwerp veroorzaakte een kleine buitenbrand bij het gebouw op het Museumplein. Die is inmiddels weer geblust.
Op basis van een signalement kon de politie de man kort daarna in de buurt aanhouden. Bij die aanhouding is een waarschuwingsschot gelost.
Voor zover bekend zijn er geen gewonden gevallen. Wat het motief van de man was, is nog onduidelijk.
Zelfgemaakt
Er waren berichten over een molotovcocktail die gegooid zou zijn, maar de politie kon dat niet bevestigen. Op een foto is te zien dat een zelfgemaakt voorwerp, bestaande uit drie aan elkaar gemaakte spuit- of gasbussen, bij het consulaat ligt.
Het lijkt hierbij onder meer te gaan om goedkope gasbusjes met butaan die worden gebruikt door kampeerders.
Het voorwerp dat mogelijk naar het consulaat is gegooid INTER VISUAL STUDIO
NU 11.08.2018 Bij het Turkse consulaat op het Museumplein in Amsterdam is zaterdagavond een kleine brand ontstaan nadat het pand was bekogeld.
Waarmee het pand bekogeld is, moet nog worden uitgezocht, zegt een woordvoerder van de politie. Berichten dat het om een molotovcocktail zou gaan, konden niet worden bevestigd.
Op een foto is te zien dat een zelfgemaakt voorwerp, dat bestaat uit een aan elkaar gemaakte gasbussen, voor het gebouw ligt.
In verband met het incident is een verdachte aangehouden. Bij die aanhouding is een waarschuwingsschot gelost. Wie de verdachte is en wat een mogelijk motief kan zijn geweest, is nog niet duidelijk.
AD 11.08.2018 Bij het Turkse consulaat op het Museumplein in Amsterdam is gisteravond een brandje ontstaan nadat het pand met iets was bekogeld. Wat dat is geweest moet nog worden uitgezocht, zegt een woordvoerster van de politie. Berichten dat het om een molotovcocktail zou gaan, kon zij niet bevestigen.
Op basis van een signalement kon de politie vlak daarna een verdachte aanhouden. Bij die aanhouding is een waarschuwingsschot gelost. Het brandje werd snel geblust.
Wie de verdachte is en wat een mogelijk motief kan zijn geweest, was net als gisteravond ook vanochtend nog niet duidelijk.
Spuitbussen
Op een foto van het mogelijke projectiel voor de deur van het consulaat is te zien dat gaat om drie samengebonden spuitbussen.
BI 12.08.2018 De Turkse economie staat nog meer onder druk door de valutacrisis die vrijdag begon met een val van de nationale valuta – de lira – van meer dan 7 procent ten opzichte van de dollar. In een jaar tijd is de lira zelfs met ruim 35 procent in waarde gedaald.
Het is denkbaar dat deze crisis ook andere landen zal besmetten. Zo lopen sommige zwakke banken in Italië en andere Europese landen mogelijk een groot risico op grote verliezen bij een sterke daling van de lira.
De aanleiding voor val van de lira was de dreiging van president Trump om Turkije sancties op te leggen vanwege het vasthouden van de Amerikaan Andrew Brunson. Deze evangelische predikant wordt door Turkije beschuldigd van banden met de oppositionele Gulen-beweging.
De economische groei van Turkije is immers robuust. Zo groeide de economie in 2017 met maar liefst 7%, twee tot drie keer zo snel in vergelijking met Nederland (3,2%) en de Verenigde Staten (2,3%).
Waar zit dan het echte probleem van Turkije?
De val van de lira Foto: XE.com
Recep Tayyip Erdogan mist fundamentele kennis over de rol van centrale banken in de economie
Het lijkt erop dat president Recep Tayyip Erdogan essentiële economische kennis ontbeert om de rol van centrale banken in de strijd tegen inflatie te begrijpen. Dit is een belangrijke oorzaak achter de huidige zwakte van de lira.
Het principe is eenvoudig. Als de inflatie van een land stijgt, moet de centrale bank de rente verhogen om de inflatiestijging te stoppen en weer naar een lager niveau te brengen. Hoe hoger de inflatie, hoe hoger de rente moet zijn om deze te bestrijden.
In Turkije is de inflatie op het moment zo’n 16 procent, een schrikbarend hoog niveau voor een modern Europees land. De meeste moderne en hoogontwikkelde economieën streven naar een inflatieniveau van dichtbij de 2 procent op jaarbasis.
Vanwege de ongebreidelde inflatie verwachtten financiële markten dat de Turkse centrale bank de rente zou verhogen. Maar de bank hield in juli de rente constant op 17,75 procent (wat al pijnlijk hoog moet zijn voor de Turkse economie).
Dat gaf financiële markten de indruk dat Erdogan’s centrale bank niet daadkrachtig genoeg optreedt tegen de inflatie en dus de wisselkoers van de lira.
‘Omdat ik geloof dat rente de vader en moeder van al het kwaad is’
De reden achter dit kennelijke gebrek aan daadkracht van de Turkse centrale bank geeft je koude rillingen: Erdogan begrijpt niet hoe het rentebeleid van de bank werkt en wat de rol van rente in de economie is. In mei zei hij volgens Reuters (nadruk toegevoegd):
“Als de bevolking mij in de verkiezingen (van 24 juni, red.) het mandaat geeft om door te gaan, zal ik de vloek van de rente overwinnen,” aldus Erdogan in een verkiezingsspeech voor zakenlui.
“Omdat ik geloof dat rente de vader en moeder van al het kwaad is.”
Erdogan is een conservatieve moslim die zijn land wil losweken van het westen en meer wil verankeren in de islam. Volgens die religie is het heffen van rente op schulden “riba”, woekerrente, en is daarom “haraam” (zondig of verboden). Het kan dus goed zo zijn dat als Erdogan rente omschrijft als “het kwaad”, hij dat letterlijk zo bedoelt.
Door de rente ongemoeid te laten geven ze een signaal aan financiële markten dat de wisselkoers van de lira voorlopig niet zal stabiliseren
Het probleem voor Turkije is dat hoge economische groei van de laatste jaren heeft geleid tot inflatie. Sterke economische groei is doorgaans gunstig en één van de redenen waarom Erdogan deze zomer werd herkozen. Maar een snelgroeiende economie drijft vaak ook de prijzen van goederen op, omdat de vraag ernaar groter is dan het aanbod.
Hoge inflatie schaadt een economie onder meer doordat het de waarde van de valuta ondermijnt. Er is geen vraag naar de lira als de waarde ervan morgen een fractie is van de waarde van vandaag. Valuta houden doorgaans hun waarde op de internationale valutamarkt als de binnenlandse prijzen stabiel zijn (dat wil zeggen: de inflatie is laag).
De enige manier voor de Turkse centrale bank om de waarde van de lira ten opzichte van bijvoorbeeld de dollar en de euro constant te kunnen houden is – op dit moment – om Turkse overheidsobligaties te verkopen en investeerders tot kopen te verleiden met een hoge rente. Op deze manier kan de bank een grote hoeveelheid lira van de markt halen, waardoor de geldhoeveelheid kleiner wordt. Net als voor elke goed geldt ook voor de lira: een kleiner aanbod op de markt, hoe hoger waarde. Zo kan de prijs van de lira worden gestabiliseerd.
Helaas doen Erdogan en zijn schoonzoon het tegenovergestelde: door de rente ongemoeid te laten geven ze financiële markten de indruk dat de wisselkoers van de lira vooralsnog niet zal stabiliseren. Of Erdogan en Albayrak begrijpen niet wat ze moeten doen om de valutacrisis onder controle te houden, of ze zien rentebeleid als zo duivels dat ze nog liever met de gevolgen leven.
NOS 11.08.2018 De koers van de Turkse lira verkeert in een vrije val. De waarde van de munt daalt al maanden. Turks-Nederlandse ondernemers moeten hier rekening mee houden.
“Dit was natuurlijk niet voorzien”, zegt Ethem Emre, voorzitter Kamer van Koophandel Nederland & Turkije in het NOS Radio 1 Journaal. “Maar de meeste ondernemers merken dit nu nog niet in hun portemonnee. In Turkije zitten ze nu nog midden in de vakantietijd. De gevolgen zijn daardoor niet echt te merken. Ik denk dat dit nog even duurt.”
Toch gaan volgens Emre veel bedrijven de val zeker voelen. “Vooral lokale bedrijven die afhankelijk zijn van import hebben hier straks last van.” Die moeten afrekenen in dollars of euro’s, maar dat wordt doordat hun eigen munt steeds minder waard wordt lastiger.
De val van de Turkse lira is ingezet op het moment dat president Erdogan verkozen werd. Tegelijk werd er een presidentieel systeem ingevoerd, waardoor hij nu oppermachtig is. Daardoor neemt wereldwijd het vertrouwen in de Turkse economie af. Dat hij zijn schoonzoon aanstelde als minister van Financiën hielp ook niet.
Ondertussen zijn er ook organisaties die profiteren van de val van de munt. “Blirauitenlandse bedrijven kunnen hun kansen benutten nu”, zegt Emre. “Die kunnen nu veel meer doen met hun geld. De euro en dollar zijn in Turkije veel meer waard geworden. Voor vakantiegangers is het dus ook positief.”
Emre gaat ervan uit dat de val van de munt tijdelijk is. “De regering zegt dat het opgelost zal worden. In 2001 is er bovendien in Turkije ook zo’n crisis geweest. Daar is het land ook bovenop gekomen.”
NU 11.08.2018 Algevolg van het conflict met de Verenigde Staten dreigt de Turkse president Recep Tayyip Erdogan de NAVO-partner met een breuk. Als de Amerikanen zo respectloos blijven, dan zal zijn regering ”nieuwe vrienden en bondgenoten gaan zoeken”.
Erdogan gaf die waarschuwing in een ingezonden bijdrage in TheNew York Times.
De wrevel tussen de VS en Turkije heeft ernstige gevolgen voor de Turkse economie. De nationale munt lira wordt ten opzichte van de dollar en euro steeds minder waard.
Geestelijk leiders vormen het middelpunt van de twist. Washington eist de vrijlating van dominee Andrew Brunson, die in Turkije wordt verdacht van terroristische activiteiten en huisarrest heeft.
”Schande, schande. Ze geven de voorkeur aan een predikant boven een strategische NAVO-partner”, foeterde Erdogan zaterdag tijdens een AK-partijbijeenkomst in Rize aan de Zwarte Zee. ”Turkije mag dan bedreigd worden door de VS maar zal niet buigen. Men kan dit land niet door bedreigingen temmen.”
Ankara wil op haar beurt de uitlevering van de geestelijke Fethullah Gülen, die in de VS woont en door Turkije verantwoordelijk wordt gehouden voor de mislukte militaire coup in 2016.
In de Amerikaanse krant vroeg Erdogan met grote woorden opnieuw aandacht voor de zaak. Hij schreef dat de poging hem ten val te brengen in juli 2016 te vergelijken is met ”wat het Amerikaanse volk ongetwijfeld zelf heeft meegemaakt na Pearl Harbour en de aanslagen van 11 september”.
Elsevier 11.08.2018 De Turkse president Recep Tayyip Erdogan is ontstemd over het besluit van het Witte Huis om de importheffingen op staal en aluminium te verdubbelen. Terwijl de lira, de Turkse nationale munt, toch al in zwaar weer verkeert, verergerde de Amerikaanse president Donald Trump de economische crisis de afgelopen week met sancties en heffingen. Volgens Erdogan past het besluit in een bredere trend van een vijandige Amerikaanse houding jegens Turkije.
In een opiniestuk in de Amerikaanse krant The New York Times somt Erdogan op hoe Turkije zijn NAVO-bondgenoot Amerika de afgelopen decennia te hulp is geschoten. Hij noemt de steun van het Turkse leger aan de Amerikanen tijdens de Korea-oorlog (1950-1953) en tijdens de oorlog in Afghanistan, na de aanslagen van 9/11.
Erdogan hekelt Amerikaanse reactie na coup en steun Koerden in Syrië
Maar in ruil voor die steun heeft Turkije niet op Amerika kunnen rekenen, concludeert Erdogan: ‘De Verenigde Staten hebben de afgelopen jaren herhaaldelijk en consequent nagelaten de zorgen van de Turkse burgers te begrijpen en respecteren.’ Zo hekelt hij de milde reactie van de regering van de vorige president Barack Obama na de coup in Turkije, op 15 juli 2016. Volgens Erdogan is die georkestreerd door de geestelijke Fethullah Gülen, vanuit de Amerikaanse staat Pennsylvania, waar de aartsrivaal van de president verblijft.
‘Het Turkse volk had van de Verenigde Staten verwacht dat die de aanval ondubbelzinnig zouden veroordelen en solidariteit met de Turken zouden uitspreken, maar dat gebeurde niet,’ schrijft Erdogan. In plaats daarvan riepen Amerikaanse diplomaten op tot ‘stabiliteit, vrede en continuïteit in Turkije’. Daarbovenop komt dat het Witte Huis niet bereid is om Gülen uit te leveren.
Ook de Amerikaanse steun aan de Koerdische volkseenheden YPG in de strijd tegen terreurgroep Islamitische Staat in Syrië zit Erdogan dwars. Volgens de Turken is de YPG een verlengstuk van de PKK, die ook in Amerika als terroristische organisatie wordt beschouwd. Turkije bestrijdt de Koerden juist te vuur en te zwaard in het Syrische Afrin.
Amerika wil met dreigende sancties pastoor Brunson vrij krijgen
De Turkse onvrede over het optreden van Washington bereikt tot een hoogtepunt, nadat Trump besloot sancties op te leggen aan twee Turkse ministers Gül en Soylu, die volgens de Verenigde Staten een belangrijke rol speelden in de arrestatie en detentie van de Amerikaanse predikant Andrew Brunson. De sancties die de Verenigde Staten afgelopen week week invoerden, hebben onder meer tot gevolg dat Amerikaanse burgers in de meeste gevallen geen zaken meer mogen doen met de Turkse ministers. Ook worden bezittingen van de bewindslieden bevroren die onder Amerikaanse jurisdictie vallen.
I have just authorized a doubling of Tariffs on Steel and Aluminum with respect to Turkey as their currency, the Turkish Lira, slides rapidly downward against our very strong Dollar! Aluminum will now be 20% and Steel 50%. Our relations with Turkey are not good at this time! 14:47 – 10 aug. 2018
Als klap op de vuurpijl verdubbelde Trump vrijdag de importheffing op staal en aluminium uit Turkije, naar respectievelijk 50 en 20 procent. ‘Onze relatie met Turkije is momenteel niet goed!’ twitterde de Amerikaanse president. En dat terwijl de nationale de lira toch al in een diepe crisis verkeert. Vrijdag bereikte de nationale munt een nieuw dieptepunt toen de munt 13,5 procent aan waarde verloor ten opzichte van de dollar. Na de tweet van Trump daalde de munt nog enkele procenten.
Iran als nieuwe bondgenoot Turkije in strijd tegen Amerika?
In de slotalinea van zijn opiniestuk waarschuwt Erdogan Amerika: ‘Voordat het te laat is, moet Washington de dwaze gedachte opgeven dat onze relatie asymmetrisch kan zijn, en moet het beseffen dat Turkije alternatieven heeft. Als deze trend niet wordt omgekeerd, zullen we op zoek moeten gaan naar nieuwe vrienden en bondgenoten.’
Trump’s jubilation in inflicting economic hardship on its NATO ally Turkey is shameful. The US has to rehabilitate its addiction to sanctions & bullying or entire world will unite—beyond verbal condemnations—to force it to. We’ve stood with neighbors before, and will again now.
Mogelijk is dat Iran, dat wegens de oorlog in Syrië vooralsnog juist niet als bondgenoot van Turkije te boek staat. De Iraanse minister van Buitenlandse Zaken Javad Zarif – die het wegens de Amerikaanse terugtrekking uit het atoomakkoord en de daaropvolgende sancties al maanden aan de stok heeft met Washington – hintte op Twitter in elk geval op een grootschalige alliantie tegen de Verenigde Staten. ‘De VS moet afkomen van zijn verslaving aan sancties en pesten, anders zal de hele wereld – verdergaand dan alleen verbale veroordelingen – ze daartoe dwingen. We stonden eerder aan de zijde van buren, en zullen dat nu weer doen.’
Ook het Turkse ministerie van Buitenlandse Zaken zit niet stil. Een woordvoerder zegt tegen Hürriyet News dat Ankara er niet voor terugdeinst met tegensancties te komen, al geeft het volgens hem de voorkeur aan onderhandelen. ‘Turkije zoekt altijd de weg van de diplomatie, de dialoog, wederzijds begrip en goodwill voor het oplossen van problemen.’
Erdogan sust gemoederen: ‘Zij hebben dollar, wij hebben Allah’
Donderdagavond probeerde Erdogan de Turkse gemoederen te sussen door te wijzen op vermeende hulp van boven: ‘Zij hebben misschien wel de dollar, maar wij hebben ons volk, onze gerechtigheid en onze Allah.’ Zaterdag bezigde hij tijdens een toer door het land opnieuw religieuze retoriek: ‘We buigen alleen voor God.’ Toch roept de president zijn volk ook op hun euro’s en dollars in te ruilen voor lira’s om de nationale munt te versterken.
Erdogans schoonzoon Berat Albayrak – die tot ontzetting van velen werd benoemd tot minister van Financiën – kwam vrijdag al met een nieuw economisch plan om de neergang van de lira te lijf te gaan. Turkije gaat volgens hem een ‘strak fiscaal beleid’ voeren om ‘de balans te herstellen’. ‘Het proces waar Turkije doorheen gaat laat zich niet met logica uitdrukken,’ aldus de omineuze woorden van Albayrak.
Matthijs van Schie (1992) is sinds 1 februari 2018 webredacteur bij Elsevier Weekblad. Hij studeerde geschiedenis en internationale betrekkingen aan de Erasmus Universiteit Rotterdam.
AD 11.08.2018 In het conflict met de Verenigde Staten dreigt de Turkse president Recep Tayyip Erdogan de NAVO-partner met een breuk. Als de Amerikanen zo respectloos blijven, dan zal zijn regering ,,nieuwe vrienden en bondgenoten gaan zoeken”. Erdogan gaf die waarschuwing in een ingezonden bijdrage in de New York Times.
De wrevel tussen de VS en Turkije heeft ernstige gevolgen voor de Turkse economie. De nationale munt lira wordt ten opzichte van de dollar en euro steeds minder waard. President Donald Trump wakkerde de devaluatie aan door de importheffing op Turks staal met ingang van maandag te verdubbelen tot 50 procent.
Geestelijk leiders vormen het middelpunt van de twist. Washington eist de vrijlating van dominee Andrew Brunson, die in Turkije wordt verdacht van terroristische activiteiten en huisarrest heeft. ,,Schande, schande. Ze geven de voorkeur aan een predikant boven een strategische NAVO-partner”, foeterde Erdogan zaterdag tijdens een AK-partijbijeenkomst in Rize aan de Zwarte Zee. ,,Turkije mag dan bedreigd worden door de VS maar zal niet buigen. Men kan dit land niet door bedreigingen temmen.”
Erdogan vroeg op zijn beurt de VS al verscheidene keren om de uitlevering van Fethullah Gülen, die volgens Ankara achter de mislukte staatsgreep zat. In de NYT vroeg hij met grote woorden opnieuw aandacht voor de zaak. Hij schreef dat de poging hem ten val te brengen in juli 2016 te vergelijken is met ,,wat het Amerikaanse volk ongetwijfeld zelf heeft meegemaakt na Pearl Harbour en de aanslagen van 11 september”.
TM 11.08.2018 Turkije bereidt zich voor op handel in de nationale munt met landen zoals China, Rusland, Iran en Oekraïne. Dat zal gebeuren omdat de VS aan chantagepolitiek doet en de Turkse economie voor de ogen van de hele wereld manipuleert. Dat liet de Turkse president Recep Tayyip Erdoğan zaterdag weten.
De Turken zijn enorm woedend op de illegale praktijken van de VS en bereiden zich voor op een harde tegenslag. Erdoğan beklemtoonde nogmaals dat Turkije het huidige wereldsysteem waar de VS andere landen chanteert, economische oorlogen start en uitbuit niet accepteert.
“Turkije bereidt zich voor op handel in lira met grote handelspartners zoals China, Rusland, Iran, Oekraïne en andere landen. Mochten Europese landen zich ook willen bevrijden uit de klauwen van de dollar, zijn we ook bereid om ook voor hun een soortgelijk systeem in te voeren. Met dit of via andere alternatieven zijn we vastberaden om Turkije te redden van deze koersmanipulaties”, sprak hij in Rize.
“Turkije heeft de landen niet nodig die zich afkeren van Turkije. Koers, rente, straffen, sancties: boeit ons allemaal niet. Turkije heeft deze (succesvolle) dagen dankzij zijn volk bereikt. Dit zal ook zo doorgaan. We gaan nog harder werken en strijden. We vragen niemand om een gunst en gaan alles zelf doen”, liet Erdoğan weten.
“Zo te zien doet het groeiende Turkije pijn bij sommigen. Ze probeerden Turkije op 15 juli 2016 (couppoging) gevangen te nemen. Ze kregen als antwoord onze militaire missies in Syrië. (Hun) plannen voor een terreurcorridor (van Syrische PKK, de PYD/YPG) in Noord-Syrië vielen in duigen. Turkije heeft nog meer antwoorden klaarliggen. Wie Turkije tegen zich opzet vanwege ‘kleine zaken’, moet gereed staan om de prijs te betalen, zowel in de regio als in hun eigen politiek. Moge dit duidelijk zijn en niemand dit vergeten: geen enkele politicus of regering heeft het met hun vijandige politiek gered tegen Turkije. Hen overkwam alsnog het ergste.”
Erdoğan: “De VS dreigt zogenaamd: Turkije moet (pastoor Brunson) voor 18:00 uitleveren. Wat denken jullie wel? Dit is Turkije. Wij zijn een Turkije van 81 miljoen mensen en eeuwenoude historie. De VS bestaat maar driehonderd jaar. Turkije heeft hun hypocrisie in hun gezicht geslagen. Degenen die zich niet durven te tonen op het veld, zijn fictieve koerspellen begonnen die niets te maken hebben met de reële economie en productie. Turkije breekt records in de productie, export en banencreatie.”
De Turkse president had ook een boodschap aan de Amerikanen. “Wie met de vingers naar ons wijst en dreigt, zal hier spijt van krijgen.”
Erdoğan schreef zaterdag ook een groot artikel voor de Amerikaanse krant New York Times. Daarin stelde hij dat de VS zichzelf zal schaden met de sancties tegen Turkije. (LEES meer)
De sancties die de VS tegen Turkije heeft genomen, zal Washington zelf schaden. De Amerikanen moeten dit snel inzien. Dat schreef de Turkse president Recep Tayyip Erdoğan in zijn artikel bestemd voor de Amerikaanse krant New York Times.
TM 11.08.2018 “In een tijd waar het kwaad overal ter wereld op de loer ligt, zullen eenzijdige acties tegen jarenlange bondgenoot Turkije alleen maar de Amerikaanse belangen en eigen veiligheid schaden”, schreef Erdoğan.
De Turkse president drong er bij Washington op aan dat “asymmetrische” bilaterale relaties niet bestaan en moet beseffen dat Turkije alternatieven heeft “voordat het te laat is”. “Als de VS deze trend van unilateralisme en gebrek aan respect niet terugdraait, moeten we op zoek gaan naar nieuwe vrienden en bondgenoten”, voegde Erdoğan eraan toe.
Erdoğan zei dat de twee landen al zes decennia strategische partners en NAVO-bondgenoten zijn en herinnerde Washington eraan dat Turkije en de VS “schouder aan schouder stonden tegen gemeenschappelijke uitdagingen tijdens de Koude Oorlog en de nasleep daarvan”.
“In de loop der jaren haastte Turkije zich naar de hulp van Amerika wanneer dat nodig was” benadrukte de Turkse president en gaf enkele voorbeelden.
“Onze militairen bloedden samen tijdens de Koreaanse Oorlog. In 1962 kon regering-Kennedy de Sovjets ertoe brengen om raketten uit Cuba weg te halen door de Jupiter-raketten uit Italië en Turkije te verwijderen. In de nasleep van de terreuraanslagen van 11 september, toen Washington rekende op zijn vrienden en bondgenoten om terug te slaan tegen het kwade, stuurden we onze troepen naar Afghanistan om de NAVO-missie daar te volbrengen”, onderstreepte Erdoğan.
VS begrijpt bezorgdheid Turken niet
Erdoğan schreef dat Washington altijd “de zorgen van het Turkse volk niet heeft begrepen en niet heeft gerespecteerd”. Hij zei dat er in de afgelopen jaren onenigheid was tussen de twee landen en dat de pogingen van Turkije om de “gevaarlijke trend” om te keren tevergeefs waren.
“De Verenigde Staten moeten de soevereiniteit van Turkije beginnen te respecteren en bewijzen dat zij de gevaren begrijpen waarmee onze natie geconfronteerd wordt. Anders komt onze samenwerking in gevaar.”
Verwijzend naar de verijdelde couppoging op 15 juli 2016 geleid door de Fetullah Terrorist Organisation (FETO), waarvan Fetullah Gülen de leider is, zei Erdoğan dat dat vergelijkbaar is met wat het Amerikaanse volk twee keer in zijn geschiedenis meemaakte.
“De Gülenisten probeerden een bloedige staatsgreep uit te voeren tegen mijn regering. Die nacht gingen miljoenen burgers de straat op voor hun land, vergelijkbaar met wat het Amerikaanse volk ongetwijfeld ervoer na Pearl Harbor en de aanslagen van 11 september.”
Erdoğan liet weten dat 251 onschuldige mensen de ultieme prijs betaalden voor de vrijheid van de Turkse natie, waaronder zijn oude campagneleider Erol Olçok en zijn zoon Abdullah Tayyip Olçok. “Als het moordteam, dat achter mij en mijn familie aankwam, succesvol was geweest, zou ik me bij hen hebben gevoegd”, voegde hij eraan toe.
“Het Turkse volk verwachtte dat de Verenigde Staten de aanval ondubbelzinnig zouden veroordelen en solidair zouden zijn met de gekozen leider van Turkije. Maar dat deden ze niet”, benadrukte Erdoğan.
“De reactie van de Verenigde Staten was verre van bevredigend. In plaats van zich te scharen achter de Turkse democratie, riepen ambtenaren van de VS voorzichtig op tot ‘stabiliteit, vrede en continuïteit in Turkije’. Tot overmaat van ramp is er geen vooruitgang geboekt met betrekking tot het Turkse verzoek om uitlevering van Fetullah Gülen onder een bilateraal verdrag.”
Amerikaans partnerschap met PYD/YPG
Erdoğan noemde ook de Amerikaanse steun op voor de PYD/YPG, de Syrische tak van de terroristische organisatie PKK, die verantwoordelijk is voor de dood van duizenden Turkse burgers sinds 1984.
Hij zei dat dat een andere bron is van frustratie dat betrekking heeft op het partnerschap tussen de VS en de PYD/YPG, eraan toevoegend dat die terreurgroep ook door de VS is aangeduid als een terroristische groep.
“Volgens schattingen van Turkse autoriteiten heeft Washington in recente jaren 5.000 vrachtwagens en 2.000 vrachtvliegtuigen vol wapens geleverd aan PYD/YPG”, gaf Erdoğan aan. Hij schreef dat zijn regering herhaaldelijk zijn zorgen deelt met Amerikaanse functionarissen over de Amerikaanse beslissing om bondgenoten van PKK in Syrië te trainen en uit te rusten.
“Helaas zijn onze woorden aan dovemansoren gericht en werden Amerikaanse wapens gebruikt tegen burgers en leden van onze veiligheidstroepen in Syrië, Irak en Turkije.”
Erdoğan schreef dat Washington stappen ondernomen had om de spanningen met Ankara te laten escaleren onder het voorwendsel van de arrestatie van de Amerikaanse dominee Andrew Brunson, die onder huisarrest staat wegens beschuldigingen van medeplichtigheid aan een terroristische organisatie.
“In plaats van het juridische proces te respecteren, zoals ik president Trump opriep om te doen tijdens onze vele ontmoetingen en gesprekken, hebben de Verenigde Staten flagrante bedreigingen uitgevaardigd tegen een bevriende natie en vervolgens sancties opgelegd aan verschillende leden van mijn kabinet.”
Hij zei dat de beslissing “onaanvaardbaar, irrationeel en uiteindelijk schadelijk” is voor de langdurige vriendschap tussen de twee landen.
Bedreigingen doen Turkije niet veel
Erdoğan vertelde dat sancties niet veel losmaken bij Turkije en zij dat kenbaar hebben gemaakt door enkele Amerikaanse functionarissen op dezelfde wijze te sanctioneren. “Turkije heeft keer op keer vastgesteld dat het voor zijn eigen zaken zal zorgen als de Verenigde Staten weigeren te luisteren”, waarschuwde Erdoğan
“In de jaren zeventig greep de Turkse regering in om het massamoord van etnische Turken door de Grieks-Cyprioten te voorkomen, ondanks de bezwaren van Washington. “Nog recenter heeft het feit dat Washington de ernst van onze zorgen over de nationale veiligheidsdreigingen uit Noord-Syrië niet heeft begrepen, geresulteerd in twee militaire invallen die de toegang van de zogenaamde Islamitische Staat (Daesh) tot NAVO-grenzen hebben afgesneden en de YPG-militanten uit de Syrische stad Afrin hebben verwijderd.”
“Net als in die gevallen zullen we de nodige stappen ondernemen om onze nationale belangen te beschermen”, aldus Erdoğan, die zaterdag later op de dag zei dat hij het jammer vindt dat de VS een NAVO-bondgenoot kan verliezen vanwege een ‘pastoor’.
“Ze (evangelisten) hebben Trump in de val gelokt, hij moet dit zelf rechtzetten”, zij hij ook vorige week.
AD 10.08.2018 De Tweede Kamer is bezorgd over het nieuws dat de Turkse regering weekendscholen wil financieren in Nederland. De VVD en de SP hebben Kamervragen gesteld aan minister Wouter Koolmees van Sociale Zaken. Diens ministerie laat weten het Turkse initiatief niet als een probleem te zien.
De NOS berichtte eerder vandaag over de plannen van de Turkse regering. Turkije wil op de scholen onder meer taalles en lessen geschiedenis en godsdienst geven. De klassen op de scholen moeten uit minimaal 15 en maximaal 25 leerlingen bestaan. De kinderen moeten minimaal 32 weken de vakken volgen, en niet langer dan 40 weken.
Het ‘weekendscholenproject’, officieel Anadola Hafta Sonu Okullar Proje Destek Programi geheten, is erop gericht om de identiteit en cultuur van jonge Turken die in het buitenland wonen te behouden en om de banden te versterken met het vaderland.
Onwenselijke poging
Kamerlid Bente Becker (VVD) wil van Koolmees weten of er toezicht zal worden gehouden op de weekendscholen, en of hij bereid is ,,in te grijpen” als integratie wordt belemmerd. Jasper van Dijk (SP) spreekt van een ,,onwenselijke poging om invloed uit te oefenen”.
Het ministerie laat in een reactie weten dat het ,,landen vrij staat om behoud van de eigen taal en cultuur te stimuleren bij hun landgenoten in het buitenland. ,,Meerdere landen, waaronder ons eigen land, doen dit.”
Het ministerie plaatst daar wel een kanttekening bij. ,,Wat we niet willen is onderwijs dat als doel heeft om de integratie in Nederland te belemmeren of om antidemocratische opvattingen te stimuleren. Als er signalen zijn dat dit gebeurt, zal de overheid optreden.”
Duidelijke grens
Jan Paternotte van D66 wil dat minister van Buitenlandse Zaken Stef Blok dit ook benadrukt in Ankara. ,,We moeten een duidelijke grens trekken”, stelt het Kamerlid. Hij is bezorgd dat de Turkse president Recep Tayyip Erdogan met de weekendscholen ,,meer greep wil hebben op Turken in Nederland”.
NOS 10.08.2018 De Tweede Kamer is zeer verontrust door het bericht dat de Turkse overheid bezig is om weekendscholen op te zetten voor jonge Turken in Nederland, waar zij les krijgen in onder meer de Turkse taal, geschiedenis en godsdienst. Verschillende fracties willen dat het kabinet goed in de gaten houdt wat er op die scholen gebeurt en of dat binnen de wet is.
VVD-Kamerlid Becker zegt dat ze er op zich geen probleem mee heeft dat Turkse Nederlanders feeling houden met Turkije, maar dat dit plan in de richting van ongewenste beïnvloeding wijst. “Ik maak me daar grote zorgen over. Turkse Nederlanders moeten vrij kunnen zijn om hier mee te doen. Maar president Erdogan trekt vanuit een onvrij en ondemocratisch land voortdurend aan deze mensen en dat is slecht voor de integratie in Nederland. Hij beïnvloedt mensen op een negatieve manier.”
Ook D66-Kamerlid Paternotte noemt het zorgelijk dat Erdogan Turkse Nederlanders als zijn onderdanen lijkt te zien “die naar hem moeten luisteren en daarom ook naar dit soort scholen zouden moeten”. Volgens hem zijn er de laatste jaren meer voorbeelden te zien geweest van Turkse beïnvloeding door Ankara. “Door tegen ouders te zeggen dat je je kind van een bepaalde school moet halen of door mensen per brief te zeggen dat ze op Erdogan moeten stemmen.”
‘Rug naar samenleving’
Coalitiepartner CDA spreekt eveneens van een zorgelijke ontwikkeling. “Kinderen mogen niet met de rug naar de Nederlandse samenleving worden opgevoed”, zegt een woordvoerder van de fractie. “Daar moet dus op gecontroleerd worden.”
SP-Kamerlid Van Dijk kondigt Kamervragen aan. “Dit is weer een voorbeeld van de lange arm van Turkije”, zegt hij. “In het kader van de integratie is dit onwenselijk. Het is belangrijk dat de lesinhoud niet tegen de grondwet indruist.”
PVV-leider Wilders vindt dat er hoe dan ook geen Turkse scholen in Nederland moeten worden toegestaan.
Minister Koolmees van Sociale Zaken, die over integratie gaat, heeft laten weten dat het op zich geen probleem is als landen het behoud van de eigen taal en cultuur stimuleren. Dat is niet verboden.”Wat we niet willen is onderwijs dat als doel heeft om de integratie in Nederland te belemmeren of om antidemocratische opvattingen te stimuleren. Als er signalen zijn dat dit gebeurt, zal de overheid optreden.”
Politiek verslaggever Ireen Oostveen zegt dat deze “voorzichtige reactie” van Koolmees te maken heeft met het ongelukkige moment waarop het plan voor de weekendscholen naar buiten komt. “Net nu de diplomatieke contacten tussen Nederland en Turkije weer worden hersteld en de twee landen hebben besloten om weer te praten in plaats van ruzie te maken.”
‘Grens trekken’
Een paar weken geleden, op 20 juli, brachten de ministers van Buitenlandse Zaken van Nederland en Turkije naar buiten dat er weer een Turkse ambassadeur in Den Haag komt en een Nederlandse ambassadeur in Ankara. Minister Blok kondigde toen ook aan dat hij binnenkort in Turkije op bezoek gaat.
D66-Kamerlid Paternotte vindt dat Blok bij die gelegenheid de weekendscholen moet aankaarten. “Hij moet duidelijk maken dat dit soort scholen op zich niet verboden is, maar dat Nederland wel een grens trekt bij intimidatie en discriminatie en dat de Nederlandse overheid heel goed in de gaten houdt of dit wel binnen de wet past. Dat we weer diplomatieke betrekkingen hebben, betekent niet dat we onze mond moeten houden.”
NOS 10.08.2018 De Turkse overheid is bezig met het opzetten van weekendscholen in verschillende landen, waaronder Nederland. Dat bevestigt de YTB, een Turkse overheidsinstantie gericht op Turken in het buitenland, aan de NOS. Jonge Turken in het buitenland zullen op de scholen ongeveer vijf uur per weekend les krijgen: twee uur Turkse taalles, en drie uur geschiedenis, godsdienst, kunst en maatschappijleer. Het onderwijs wordt grotendeels gefinancierd door de Turkse overheid.
Het ‘weekendscholenproject’, officieel Anadola Hafta Sonu Okullar Proje Destek Programi genoemd, is erop gericht om de identiteit en cultuur van jonge Turken die in het buitenland wonen te behouden en om de banden te versterken met het vaderland. “Je staat steviger in je schoenen als je goed je moedertaal spreekt en je je bewust bent van je culturele achtergrond”, meldt een woordvoerder van de YTB.
De klassen op de scholen moeten uit minimaal 15 en maximaal 25 leerlingen bestaan. De kinderen moeten minimaal 32 weken de vakken volgen, en niet langer dan 40 weken. Ze worden ingedeeld in drie leeftijdscategorieën: van 6 tot 9 jaar, 10 tot 13 jaar en 14 tot 17 jaar. Een school met één groep ontvangt een financiering van maximaal zo’n 7.000 euro. Dat loopt op tot 11.000 euro bij twee groepen en 15.000 euro bij drie groepen.
Het project wordt gesteund door de Turkse overheid en via giften. Ook aan ouders zal worden gevraagd of ze een bijdrage willen leveren. Onder meer non-profitorganisaties en maatschappelijke organisaties kunnen een aanvraag indienen. Ze moeten dan zelf op zoek gaan naar een locatie. Overigens zegt Ankara dat het maar een beperkt budget heeft. Volgens een woordvoerder kunnen niet alle aanvragen worden goedgekeurd.
Ook organisaties die bijvoorbeeld Turkse lessen in het buitenland al faciliteren mogen meedoen. Volgens de YTB zijn het geen officiële scholen, maar cursussen van tien maanden.
In mei maakte de Turkse president Erdogan al bekend dat dit project zou beginnen.Hij herhaalde dat Turken in Europa hun godsdienst en de Turkse taal moeten beschermen, omdat die volgens hem anders verloren gaan. Turkije wil het project ook in bijvoorbeeld Duitsland, Frankrijk en België starten.
Het is niet de eerste keer dat Turkije projecten voor de Turkse taal en cultuur in het buitenland steunt. De YTB bestaat sinds 2010. Dit nieuwe project is echter veel omvangrijker dan de projecten hiervoor. Hoeveel aanvragen er vanuit Nederland zijn, wil Ankara niet zeggen. Wel laat de woordvoerder weten dat er genoeg aanmeldingen binnen zijn om het project te laten doorgaan.
De Turkse overheid biedt Turken in het buitenland ook een docentenopleiding aan. Zij volgen de cursus in Turkije en krijgen een beurs. Er werken vijf Turkse universiteiten aan mee.
Hier in Turkije heb je ook Amerikaanse weekendscholen, dus wat wij doen is niet nieuw, aldus Woordvoerder van de YTB
Verschillende Turkse organisaties bevestigen dat er behoefte bestaat om Turkse taallessen te volgen. Maar sommige hebben wel vragen bij dit onderwijsproject. Zo maakt Mustafa Ayranci van de HTIB, de Turkse arbeidersvereniging in Nederland, zich zorgen. “Moedertaal is erfgoed van het kind, maar dan moet je dit niet via de Turkse overheid doen. Met dit project zeggen ze: jullie zijn van ons. Dat is niet goed voor de integratie in Nederland.”
Ayranci vraagt zich ook af wie er straks toezicht houdt op de weekendscholen, vertelt hij:
Turkse organisaties hebben twijfels bij weekendscholen
In Ankara zijn ze het niet eens met de kritiek. “Andere landen doen dit ook. Hier in Turkije heb je ook Amerikaanse weekendscholen, dus wat wij doen is niet nieuw”, zegt de woordvoerder.
Speelbal van Turkije
In Nederland werd in 2004 de subsidie voor het programma Onderwijs in allochtone levende talen (OALT) stopgezet. Volgens het kabinet moest het accent bij de integratie liggen op het leren van de Nederlandse taal.
Volgens oud YTB-lid Yusuf Altuntas gaat Turkije zich alleen maar meer bemoeien met de Turken in Nederland als dit soort dingen wordt verboden.”Het beheersen van Turks is een element van je identiteit. Het staat er niet los van. Je kunt het niet door een beleidskeuze afschaffen.”
Wel zegt Altuntas, die ook bestuurslid is van de moskeeorganisatie Milli Gorus, dat het bij Turkse lessen moet blijven. “Islamitisch onderwijs heb je hier al en moskeeën ook, dat hebben we niet nodig. We hebben prima islamitische basisscholen. Als ze de taal niet goed beheersen, hoe ga je dan geschiedenis aanbieden?”
Ayranci roept de Nederlandse overheid op om in te grijpen. “Als Nederland echt voor integratie is en echt gelooft dat deze Turkse Nederlanders Nederlanders zijn, moet de overheid heel serieus gaan bewegen en onze kinderen niet als speelbal laten gebruiken door Turkije.”
Antidemocratische opvattingen
Het ministerie van Sociale Zaken is op de hoogte van het Turkse onderwijsproject en ziet geen problemen, tenzij de lessen een politieke lading krijgen.
“Het staat landen vrij om behoud van de eigen taal en cultuur te stimuleren bij hun landgenoten, of hun kinderen of kleinkinderen, in het buitenland. Meerdere landen, waaronder ons eigen land, doen dit. Wat we niet willen is onderwijs dat als doel heeft om de integratie in Nederland te belemmeren of om antidemocratische opvattingen te stimuleren. Als er signalen zijn dat dit gebeurt, zal de overheid optreden”, is de reactie.
Trouw 10.08.2018 Gigantische inflatie en een vrije val van de lira maken dat het woord crisis steeds vaker valt in Turkije.
De munt brak vorige week – na lang tegenstribbelen – door de psychologische grens van 5 lira voor 1 dollar. Deze week vervolgde de Turkse valuta haar vrije val, inmiddels kost 1 dollar bijna 6 lira, waarmee de munt 66 procent in waarde is gedaald sinds het begin van dit jaar.
Een van de oorzaken voor die duikvlucht is een hoog oplopende diplomatieke rel tussen Turkije en de Verenigde Staten. De regeringen in Ankara en Washington staan op gespannen voet met elkaar vanwege de detentie van de Amerikaanse predikant Andrew Brunson in Turkije, sinds de mislukte coup in dat land. Ook zijn beide regeringen het niet eens over militaire interventies in Syrië.
Recep Erdogan noemde de valutadaling donderdag een ‘campagne’ om Turkije te raken, meldt persbureau AP. “Zij hebben de dollar, wij hebben het volk, wij hebben Allah”, aldus de Turkse president.
I have just authorized a doubling of Tariffs on Steel and Aluminum with respect to Turkey as their currency, the Turkish Lira, slides rapidly downward against our very strong Dollar! Aluminum will now be 20% and Steel 50%. Our relations with Turkey are not good at this time! 14:47 – 10 aug. 2018
Trump twittert de lira nog verder omlaag
De Amerikaanse president Donald Trump kondigde op Twitter aan de importheffingen op staal en aluminium uit Turkije te verdubbelen. Daarmee komen die heffingen op respectievelijk 50 procent en 20 procent. Direct na de tweet van Trump was de lira naar een nieuw dieptepunt gedaald. De Turkse munt verloor tot wel 20 procent aan waarde ten opzicht van de dollar.
De Turkse overheid riep de VS inmiddels op af te zien van verdere sancties omdat die de relatie tussen de twee NAVO-bondgenoten verder onder druk zetten. Ankara gaf ook aan dat het zo nodig zal terugslaan.
Open wond
Het is een van de meest kwetsbare opkomende economieën, die van Turkije. Groeipotentie heeft het land alleszins. De beroepsbevolking is er jong, divers en neem toe, en Turkije boft met zijn ligging: het land fungeert als doorvoerhaven naar de golfstaten en Azië. Maar de risico’s in Turkije overtreffen de kansen. De inflatie rijst de pan uit en de Turkse lira staat op een dieptepunt. Ondertussen blijft president Recep Tayyip Erdogan pleisters plakken om de economische groei vast te houden.
“De gedachtegang van Erdogan is simpel: zolang we zorgen dat de muziek blijft spelen, de mensen blijven dansen en iedereen geld verdient, dan is er geen probleem. Bedrijven maken winsten, lonen stijgen en de aandeelhouders zijn blij”, zegt Nora Neuteboom. De econome volgt voor ABN Amro de situatie in Turkije op de voet en weet dat lang niet alles crescendo gaat in Turkije. “Ondanks de economische groei is het slecht gesteld met belangrijke economische indicatoren.”
De ingestorte waarde van de lira legt meteen een belangrijk Turks probleem aan de oppervlakte. Om te profiteren van lage rentes zijn bedrijven de afgelopen jaren in groten getale schulden in veelal dollars aangegaan. Nu de lira keer op keer in waarde daalt, zijn die schulden een open wond.
Om gedupeerde ondernemers te ondersteunen, plakt president Erdogan die wond met pleisters, in dit geval kredieten. Bedrijven kunnen buitenlandse schulden bij de Turkse overheid omwisselen voor lira-leningen. Neuteboom: “De Turkse economie heeft een relatief solide schuldenpositie waardoor Erdogan zulke maatregelen kan nemen. Het is alleen de vraag hoe lang de Turkse regering dure leningen kan blijven kopen.”
Want Erdogan geeft graag geld uit om de economie te stimuleren. Bijvoorbeeld met een kredietgarantiefonds ter waarde van 50 miljard dollar. Zo bleven banken geld uitlenen aan mkb’ers, want de overheid neutraliseerde de risico’s. Neuteboom: “Uit onze berekeningen blijkt dat van de 7,4 procent economische groei vorig jaar zeker 2 procent direct afkomstig is van dat stimulatiepakket.”
Schoonzoon op Financiën
Electoraal legt die economische groei Erdogan geen windeieren. Eind juni won hij de parlementsverkiezingen en trok zo nog meer macht naar zich toe. Maar het constant toevoegen van brandstof aan de motor heeft de Turkse economie uit haar evenwicht gebracht. Naast de devaluatie van de lira steeg de inflatie dit jaar tot bijna 16 procent, bleek uit cijfers van het Turkse ministerie van financiën.
Toch besloot de Turkse centrale bank, tegen de verwachtingen van investeerders en economen in, om eind juli de rente niet te verhogen. Een hogere rente zou een rem op de groei van de economie betekenen en een gewenste compensatie voor de hoge inflatie en de lage koers van de munt. Analisten zagen het rentebesluit als een belangrijke test om te beoordelen in welke mate president Erdogan invloed op de Turkse centrale bank heeft. Begin juli benoemde Erdogan zijn schoonzoon Berat Albayrak nog tot minister van financiën.
“De onafhankelijkheid van de centrale bank wordt nu serieus in twijfel getrokken”, zegt ABNAmro-econome Neuteboom. “Als je puur naar de cijfers kijkt zou een renteverhoging de logische stap zijn. Dat is niet genomen. Veel buitenlandse investeerders worden nu huiverig, de betrouwbaarheid van de centrale bank in een land wordt vaak meegenomen in risicobeoordelingen.”
Volgens Neuteboom is de economie van Turkije nu onhoudbaar. “Voor de komende twee jaar verwachten we nog groei, maar ook dat houdt een keer op.”
Te veel import
Een van de problemen van Turkije is dat het land te weinig produceert en daardoor ieder jaar een fiks tekort op de lopende rekening heeft: het land importeert veel meer dan het exporteert. Juist die import is nu duur door de lage stand van de lira. Zo lang er investeerders zijn die dat tekort willen financieren is er niets aan de hand, maar als zij het vertrouwen verliezen heeft Erdogan een probleem.
Wanneer Turkije zijn schulden niet kan afbetalen dreigt een externe schuldencrisis. De vraag is wie Turkije dan te hulp wil schieten. De EU heeft zijn handen vol aan Italië en Griekenland, en Turkije heeft een lastige relatie met het Internationaal Monetair Fonds. Dat zal aan eventuele steun ongetwijfeld voorwaarden stellen. Het is de vraag of Erdogan daaraan wil voldoen.
De inflatie is nu zo hoog en de waarde van de lira dusdanig gedaald dat het voor binnenlandse maatregelen te laat lijkt. “Jaren geleden was al het advies: hervorm structureel en investeer in onderwijs, kennis en technologie. Maar de langetermijnvisie ontbrak bij Erdogan, mede omdat hij niet zeker wist of hij zijn macht kon consolideren”, zegt Neuteboom. “Nu Erdogan electoraal gezien eindelijk vooruit kan kijken, ziet hij een crisis voor zich opdoemen. Door pleisters te plakken kan Erdogan wel wat tijd winnen, maar niet voldoende. Eigenlijk heeft het land een kleine crisis nodig om deze condities te doorbreken.”
Lees ook:
De Turkse economie laaft zich aan een giftige cocktail
NOS 10.08.2018 De val van de Turkse munteenheid lira is ook te voelen op de Amsterdamse beurs. De AEX leverde vandaag 1,6 procent in. De grootste daler was ING. De bank verloor ruim 4 procent, wat een flinke daling is voor een zo’n groot beursfonds.
Het bedrijf voelt de val van de Turkse munt meer dan andere beursgenoteerde banken omdat het in totaal zo’n 15 miljard euro aan activiteiten heeft in Turkije. Ook andere Europese banken die in Turkije actief zijn, noteerden vandaag dieprode cijfers.
Beleggers maken zich zorgen over de economische situatie in Turkije. De waarde van de Turkse munt daalt al maanden en kelderde vandaag verder.
Instabiel
Volgens Harald Benink, hoogleraar Banking en Finance aan de universiteit van Tilburg, voelt ING de val van de munt door twee belangrijke oorzaken. Doordat de lira veel minder waard is, krijgt de bank er minder euro’s voor terug.
Daarnaast is de politieke instabiliteit ook een groot risico. “Als het in Turkije uit de hand loopt, nemen de kredietrisico’s ook toe. ING loopt dan risico dat leningen in Turkije niet worden terugbetaald”, zegt Benink.
Toch maakt de hoogleraar zich niet zo’n grote zorgen over ING. “Het is een grote bank die in heel veel landen actief is, dus de risico’s zijn gespreid.” Van alle leningen die ING wereldwijd heeft uitstaan, zit 2,3 procent in Turkije.
NOS 10.08.2018 De koers van de Turkse lira blijft in een vrije val. De munt verliest vandaag fors aan waarde ten opzichte van de dollar. Op een bepaald moment was de waardedaling liefst 13,5 procent. Een dollar kostte toen ruim 6 Turkse lira. Dat was een laagterecord.
De waarde van de Turkse munt daalt al maanden. Turken merken dat ze steeds minder kunnen kopen voor hun lira’s. Bij wisselkantoren in onder meer Istanbul worden lira’s ingewisseld voor dollars.
De fikse waardedaling van vandaag komt op het moment dat de VS en Turkije een diplomatieke ruzie uitvechten rond de gevangenschap van een Amerikaanse dominee in Turkije.
Het Turkse Openbaar Ministerie heeft hem aangeklaagd voor onder meer betrokkenheid bij de mislukte staatsgreep in de zomer van 2016. De VS wil dat de dominee wordt vrijgelaten en legde begin deze maand aan twee Turkse ministers sancties op.
Topoverleg met een Turkse delegatie in Washington leverde gisteren niets op, waarna de lira afgelopen nacht in een paar uur tijd 5 procent in waarde daalde.
Wantrouwen
Financieel experts verwachten overigens niet dat de lira miraculeus zal herstellen als het diplomatieke conflict met de VS wordt opgelost. Voordat de ruzie tussen de VS en Turkije uitbrak had de lira dit jaar al bijna een derde van zijn waarde verloren.
Eind juni werd de Turkse president Erdogan herkozen. Tegelijk werd er een presidentieel systeem ingevoerd, waardoor hij nu oppermachtig is. Daardoor neemt wereldwijd het vertrouwen in de Turkse economie af.
Om de inflatie te beteugelen, zou in een normale situatie de rente worden verhoogd. Maar dat gebeurt niet, vermoedelijk op instructie van de president, aldus Marten Wiegman, specialist internationale economie NOS.
De financiële wereld maakt zich zorgen over de invloed van Erdogan op het monetaire beleid. Hij stelde zijn schoonzoon aan als minister van Financiën.
Tijdens zijn verkiezingscampagne gaf hij meerdere malen aan de onafhankelijkheid van de Turkse centrale bank te willen inperken. Volgens Marten Wiegman, specialist internationale economie bij de NOS, wordt er nu getwijfeld aan de onafhankelijkheid van die bank.
“Om de inflatie te beteugelen, zou in een normale situatie op dit moment de rente worden verhoogd. Maar dat gebeurt niet, vermoedelijk op instructie van de president”, zei Wiegmanop NPO Radio 1.
De absolute macht van Erdogan maakt investeerders huiverig te investeren in Turkije. “Er is een gebrek aan vertrouwen in de politieke leiding”, aldus Wiegman.
Zorgen bij ECB
De financiële chaos in Turkije begint ook over te slaan naar Europa. Banken uit Spanje (BBVA), Frankrijk (BNP Paribas) en Italië (UniCredit) hebben tientallen miljarden aan leningen uitstaan in Turkije.
The Financial Times meldt dat toezichthouders van Europese Centrale Bank hun zorgen hebben geuit over het feit of die leningen terugbetaald kunnen worden. De Europese banken zijn daardoor kwetsbaar voor verliezen, aldus de ECB.
Te midden van die zorgen stond de waarde van de euro ten opzichte van de dollar vanochtend op het laagste niveau in ruim een jaar, op 1,1450 dollar.
Complot
Erdogan drukte de Turken gisteravond laat tijdens een toespraak in de stad Rize, aan de kust van de Zwarte Zee, op het hart zich vooral niet te druk te maken om de kelderende lira. Volgens hem is de waardedaling het gevolg van een complot tegen Turkije vanuit het buitenland. “Vergeet niet: zij hebben hun dollars, wij hebben ons volk en onze God”, zei Erdogan.
Zijn schoonzoon en minister van Financiën Berat Albayrak presenteerde vanmiddag een “nieuwe economische aanpak” die spoedig zal beginnen. Zonder in details te treden, sprak hij over voorgenomen hervormingen waarin “we ons richten op een strategische mentaliteit en niet op de waan van de dag.”
Of dat nieuwe beleid effect zal hebben op de koers van de lira is de vraag. De Amerikaanse president Trump twitterde gelijktijdig met de toespraak van Albayrak dat hij de importtarieven op staal en aluminium voor Turkije verhoogt met respectievelijk 50 en 20 procent. Met de boodschap: “Onze relatie met Turkije is op dit moment niet goed.”
Elsevier 04.08.2018 De Turks-Nederlandse prediker Abdullah Özütürk wordt door Amsterdamse autoriteiten gezien als jihadronselaar. Het extremisme in Turks-Nederlandse kring zou een blinde vlek zijn voor terreurbestrijders, die zich doorgaans concentreren op extremisme onder Marokkanen.
Dat Özütürk een mogelijke ronselaar voor de gewapende strijd is, blijkt uit geheime documenten die in handen zijn van NRC.
Prediker opende eigen koranschool in Amsterdam-Sloterdijk
Lessen die hij gaf in Amsterdam werden bijgewoond door jongeren die kort daarop vertrokken naar Syrië. De prediker zelf zou in contact staan met Turkse extremisten. Hij opende vorig jaar op een industrieterrein in Amsterdam-Sloterdijk een eigen koranschool. Medine Dershanesi, een Turkse moskee in Den Haag waar hij lezingen houdt, verspreidt bovendien via propagandamateriaal voor een Al-Qa’ida-leider.
Özütürk is een bekende naam binnen de Turks-islamitische gemeenschap in Nederland. Zijn vader was betrokken bij de oprichting van de Nederlandse tak van de Turkse moskeekoepel Milli Görüs. Daar begon ook zoon Özütürk zijn carrière: op zijn 23e begon hij islamlessen te geven aan jongeren in het hoofdkantoor van Milli Görüs.
Toen Özütürk zijn koranschool opende, bespraken de gemeente Amsterdam en de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding hun zorgen over de islamprediker. In geheime stukken van de politie en de afdeling veiligheid van Amsterdam wordt hij als ‘ronselaar’ bestempeld. Özütürk wordt daarin bovendien direct in verband gebracht met de radicalisering van vier jongeren, van wie twee ook daadwerkelijk naar Syrië zijn vertrokken. Direct bewijs ontbreekt echter. Özütürk is nooit aangeklaagd. De prediker zelf ontkent banden te hebben met extremisten en zegt jongeren altijd te hebben ‘afgeraden’ naar Syrië te vertrekken.
Binnen de terreurbestrijding wordt toegegeven dat Turks extremisme voor hen een ‘blinde vlek’ is. Voornaamste redenen daarvoor zijn dat weinig mensen binnen de kringen van terreurbestrijding Turks spreken, en dat er van oudsher meer wordt gefocust op Marokkaanse jihadisten.
R.verspreidt al jaren online propaganda voor terreurbeweging IS. Daarnaast organiseert hij jeugdactiviteiten in de El Tawheedmoskee in Amsterdam-West. O. was lid van het bestuur van de Amsterdamse Arrayan-moskee.
De twee staan in contact met een aantal jihadistische figuren uit de Randstad. De politie wilde niet dat de twee mannen zouden worden opgenomen in een deradicaliseringsprogramma, omdat dat een politieonderzoek in de weg zou zitten.
Elif Isitman (1987) is sinds oktober 2014 webredacteur bij Elsevier Weekblad
Elsevier 02.08.2018 De Verenigde Staten leggen twee Turkse ministers sancties op wegens de gevangenschap van de Amerikaanse predikant Andrew Brunson in Turkije. Het betreft de ministers Abdulhamit Gül (Justitie) en Süleyman Soylu (Binnenlandse Zaken).
Turkije protesteert tegen het besluit en dreigt met tegenmaatregelen.
De bewindslieden speelden volgens de Verenigde Staten een belangrijke rol in de arrestatie en detentie van Brunson. ‘President Donald Trump heeft duidelijk gemaakt dat de Verenigde Staten verwachten dat Turkije hem onmiddellijk laat gaan,’ zegt minister van Financiën Steven Mnuchin. Hij noemt de vervolging van Brunson ‘onacceptabel’.
De sancties hebben onder meer tot gevolg dat Amerikaanse burgers in de meeste gevallen geen zaken meer mogen doen met de Turkse ministers. Ook worden bezittingen van de bewindslieden bevroren die onder Amerikaanse jurisdictie vallen.
Turkije laat weten dat de Amerikaanse strafmaatregelen ‘niet onbeantwoord’ zullen blijven, bericht staatspersbureau Anadolu. Het Turkse ministerie van Buitenlandse Zaken hekelt de ‘agressieve opstelling van de Verenigde Staten’ en roept het Witte Huis op om de ‘foute beslissing’ te heroverwegen.
Trump klaagde eerder al op Twitter dat er geen reden is om de Brunson te vervolgen. De vijftigjarige dominee uit North Carolina woont al meer dan twintig jaar in Turkije. Hij is de voorganger van een kleine protestantse kerk in de stad Izmir.
Brunson is in slechte gezondheid
Vorige week besloot een Turkse rechter dat Brunson kon worden vrijgelaten uit de gevangenis, maar de predikant heeft wel tot half oktober huisarrest en een elektronische enkelband gekregen. Dan is er een nieuwe zitting over de beschuldigingen tegen de predikant, die volgens kerkgenoten kwakkelt met zijn gezondheid.
De vervolging van Brunson is een van de pijnpunten in de relatie tussen de NAVO-bondgenoten. Het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken zou Brunson en de in Turkije vastzittende NASA-wetenschapper Serkan Gölge zien als een ‘gijzelaars’ van de Turkse autoriteiten, die kunnen worden ingezet om concessies af te dwingen.
De Verenigde Staten dreigden vorige week al met sancties. Naast de maatregel die recent is genomen, kan Trump besluiten tot het later, of niet leveren van F-35 straaljagers aan Turkije. Erdogan reageerde daarop door te zeggen dat Turkije onmiddellijk internationale arbitrage aanspant als Trump daartoe overgaat.
Fleur Verbeek (1991) werkt sinds oktober 2017 op de webredactie. Ze studeerde Journalistiek aan de Hogeschool van Utrecht.
NU 29.07.2018 De Turkse president Recep Tayyip Erdogan dreigt met een internationale arbitragezaak tegen de Verenigde Staten als dat land Turkije sancties oplegt wanneer de Amerikaanse predikant Andrew Brunson niet vrijkomt.
“De Verenigde Staten verliezen een waardevolle en oprechte partner als ze de sancties doorzetten”, aldus Erdogan. “We houden voet bij stuk.”
Een van de sancties kan zijn dat de VS de F-35’s niet meer aan Turkije levert of dat de straaljagers later komen. “Als dat gebeurt, spannen we een internationale arbitragezaak tegen de VS aan”, stelt Erdogan.
De Amerikaanse vicepresident Mike Pence maakte vrijdag bekend dat mogelijk sancties volgen als Brunson vast blijft zitten. “Als Turkije niet direct actie onderneemt om deze onschuldige man van het geloof vrij te laten en naar huis in Amerika te sturen, dan zal de VS belangrijke sancties tegen Turkije treffen.”
Afspraak
De VS dacht met Turkije een afspraak over een ruil van gevangenen te hebben gemaakt. Op verzoek van de Amerikaanse president Donald Trump heeft Israël een Turkse vrouw die aan Hamas gelinkt wordt vrijlaten in de Palestijnse gebieden, op de voorwaarde dat Turkije Brunson vrijliet. De vrouw is inmiddels vrij, maar de Amerikaan zit nog vast.
De predikant, die in Turkije terechtstaat op verdenking van terrorisme, is woensdag onder huisarrest geplaatst na meer dan anderhalf jaar detentie. De vijftigjarige dominee Brunson uit North Carolina woont al meer dan twintig jaar in Turkije. Hij is de voorganger van een kleine protestantse kerk in Izmir.
Brunson is aangeklaagd wegens onder meer betrokkenheid bij de mislukte staatsgreep in de zomer van 2016. De Turkse president Erdogan houdt de islamitische geestelijke Fethullah Gülen, die in de VS verblijft, verantwoordelijk voor de poging hem ten val te brengen.
AD 29.07.2018 De Turkse president Recep Tayyip Erdogan heeft de Verenigde Staten gedreigd met internationale arbitrage als dat land sancties tegen Turkije uitvaardigt. De VS hebben gezegd die uit te vaardigen als Turkije de gevangen genomen Amerikaanse predikant Andrew Brunson niet vrijlaat.
Brunson staat in Turkije terecht op verdenking van terrorisme en betrokkenheid bij de mislukte staatsgreep in de zomer van 2016. De vijftigjarige dominee uit North Carolina woont al al meer dan twintig jaar in Turkije. Hij is de voorganger van een kleine protestantse kerk in de stad Izmir.
Straaljagers
Een van de mogelijke sancties van de VS zou uitstel of afstel van levering van F-35 straaljagers aan Turkije kunnen zijn. ,,Als dat gebeurt dan spannen we onmiddellijk internationale arbitrage aan”, zei Erdogan zondag tegen Turkse media.
Erdogan zei ook dat zijn land niet zal zwichten voor de dreigementen van zijn Amerikaanse ambtsgenoot Donald Trump. ,,De Verenigde Staten verliezen een sterke en oprechte partner als ze deze houding niet veranderen”, aldus Erdogan.
Elsevier 29.07.2018 De Turkse president Recep Tayyip Erdogan heeft de Verenigde Staten gedreigd met internationale arbitrage als dat land sancties tegen Turkije uitvaardigt. Een van de mogelijke sancties van de Verenigde Staten zou uitstel of afstel van levering van F-35 straaljagers aan Turkije kunnen zijn.
‘Als dat gebeurt dan spannen we onmiddellijk internationale arbitrage aan,’ zei Erdogan tegen Turkse media. Een arbitraal vonnis kan wereldwijd in zo’n 150 landen ten uitvoer worden gelegd.
De Turkse president Recep Tayyip Erdogan herhaalde daarnaast dat zijn land niet zal zwichten voor de dreigementen van zijn Amerikaanse ambtsgenoot Donald Trump. ‘De Verenigde Staten verliezen een sterke en oprechte partner als ze deze houding niet veranderen,’ zei Erdogan zondag.
Predikant kwakkelt met gezondheid
De Verenigde Staten dreigden eerder deze week met sancties tegen Turkije als dat land de Amerikaanse predikant Andrew Brunson niet vrijlaat. Brunson staat in Turkije terecht op verdenking van terrorisme en betrokkenheid bij de mislukte staatsgreep in de zomer van 2016. De vijftigjarige dominee uit North Carolina woont al al meer dan twintig jaar in Turkije. Hij is de voorganger van een kleine protestantse kerk in de stad Izmir.
Donderdag verstuurde Trump nog een woedende tweet de wereld in over de gevangenschap van Brunson. ‘Een geweldige christen, familieman en een prachtig mens. Hij lijdt vreselijk. Deze onschuldige man van het geloof zou onmiddellijk vrij moeten worden gelaten!
The United States will impose large sanctions on Turkey for their long time detainment of Pastor Andrew Brunson, a great Christian, family man and wonderful human being. He is suffering greatly. This innocent man of faith should be released immediately! 17:22 – 26 jul. 2018
Een dag ervoor besloot een Turkse rechter dat Brunson vrijkwam, maar de predikant heeft huisarrest en een elektronische enkelband gekregen tot half oktober. Dan is er een nieuwe rechtszitting over de beschuldigingen tegen Brunson, die volgens kerkgenoten kwakkelt met zijn gezondheid.
VN 27.07.2018 Stef Blok kon de lof voor het herstellen van de diplomatieke betrekkingen wel eventjes gebruiken. Maar, schrijft Ko Colijn, felicitaties zijn niet helemaal op zijn plaats.
Het herstel van de diplomatieke betrekkingen met Turkije is begroet als een groot succes voor minister Blok. Dat had hij misschien ook wel nodig na de onthulling van zijn ongelukkige immigratie-analyse en zijn denigrerende (en onjuiste) opmerkingen over falende staten.
Ter afleiding van alle narigheid, die maar niet zal overgaan totdat de kamerleden weer thuiskomen van vakantie, was dus het ‘goede’ nieuws van de Nederlands-Turkse toenadering wel heel welkom.
Turkije is geen falende staat, maar je kunt wel stellen dat de bevolkingsgroepen juist helemaal niet vreedzaam met elkaar omgaan (wat Stef Bloks definitie van een falende staat lijkt te zijn). Koerden en Turken, seculieren en islamisten, gülenisten en erdoganisten, het zou daar allemaal best iets vreedzamer kunnen.
Nu heb ik niets tegen het aanknopen van diplomatieke betrekkingen met foute landen. Het kan heel zinvol zijn om er nog iets van te maken met die regimes.
Turkije staat op de 58ste plaats van de jaarlijkse fragiliteitsindex van het Fund for Peace (Suriname veel beter: 114e). Dus Stef is gewaarschuwd: hij stuurt de ambassadeur naar een land vol problemen. Het is er volgens die fragiliteitsindex nog erger gesteld dan in Guatemala en Honduras, ook geen fijne bestemmingen.
Nu heb ik niets tegen het aanknopen van diplomatieke betrekkingen met foute landen. Het kan heel zinvol zijn om er nog iets van te maken met die regimes, zeker als je er nog enige invloed for the good op kunt uitoefenen. Dat zal niet meevallen met het huidige Turkije, maar we gaan er graag op vakantie en onze bedrijven investeren er veel geld. Dus we kunnen de illusie koesteren dat de Turken er ook baat bij hebben om een beetje naar Nederland te luisteren in plaats van ons voor halve nazi’s uit te maken.
GELEGENHEIDSARGUMENT
Als een van de pluspunten van het herstel van de betrekkingen noemde Stef Blok ook dat we lastige zaken als mensenrechtenschendingen beter mét dan zonder ambassadeurs aan de orde kunnen stellen. Dat klopt, maar is eigenlijk een merkwaardig argument want veel meer dan een koerier op niveau is zo’n ambassadeur niet, en weinig wijst erop dat Erdogan zich veel aantrekt van wat Den Haag van de mensenrechtensituatie in zijn land vindt.
Een gelegenheidsargument dunkt me, dat doorschiet in de redenering dat je ambassadeurs vooral nodig hebt als je laag scoort in de lijstje van Fund for Peace, Human Rights Watch (zie het vernietigende Turkije-rapport) of Amnesty International.
Weinig dat erop wijst dat Erdogan zich veel aantrekt van wat Den Haag van de mensenrechtensituatie in zijn land vindt.
De werkelijke reden achter de normalisering van de betrekkingen ligt waarschijnlijk eerder in de verklaring die Blok ook op 20 juli gaf. Namelijk ‘dat Turkije en Nederland twee vriendschappelijke landen en Navo-bondgenoten met veel gemeenschappelijke belangen zijn’. (Let op de formulering: er wordt niet gesproken van een ‘vriendschappelijk relatie’ maar van ‘vriendschappelijke landen’).
OPERATIE OLIJFTAK
Zo, we zijn dus vriendschappelijk en Navo-bondgenoten, en dat schuift ineens veel bedenkingen opzij. Dat ‘vriendschappelijk’ is opmerkelijk voor een land met wie we de vrijheid samen zeggen te verdedigen, maar dat voor het eerst sinds 2016 ‘not free’ scoort op de jaarlijkse ranking van Freedom House en op die lijst elk jaar gestaag keldert.
Blijft over, volgens de brief van Blok daterend van 20 juli, ‘zes decennia’ Navo-bondgenootschap. Moet zijn 66 jaar, maar soit. Ook daar valt wel wat op af te dingen. Sinds januari bezet het Turkse leger een stukje grond in Noord-Syrië, Afrin, waar het jacht zegt te maken op Koerdische ‘terroristen’. Die vielen Turkije niet aan, maar waren juist actief geweest bij de intussen gewonnen strijd tegen IS. Dat is een Nederlands belang (we trainen de Koerden zelfs in Irak), maar daar denken de Turken anders over.
Bondgenoten? Wij waren niet meer dan ‘bezorgd’ en hadden begrip voor die Turkse operatie Olijftak. De Navo kijkt nog altijd liever de andere kant uit.
HET GELD IS AL OVERGEMAAKT
Je kunt zeggen: first things first. We hebben die Turken nu eenmaal hard nodig voor onze eigen veiligheid en het tegenhouden van Syrische vluchtelingen, dus hoe vervelend ook: we houden ze liever in de club dan erbuiten. Met Poetin, Assad en IS om de hoek kunnen we Turkije maar beter dichtbij houden.
Maar ook hier wringt de schoen. De jongste affaire is dat Turkije, dat een paar jaar geleden nog aan Nederland vroeg om haar luchtruim met onze Patriot-raketten tegen indringers te verdedigen, nu in Rusland een fijn luchtverdedigingssyteem heeft besteld, de S-400. De Turkse luchtmacht heeft echter ook de F-35 (ook wel bekend als JSF) besteld in de VS, het vliegtuig waarmee ook onze luchtmacht gaat vliegen in veel andere Navo-landen.
Met de radar van dat Russische afweersysteem kan men veel op de F-35 ‘oefenen’, en volgens enkele bronnen bouwt de Turkse industrie ook onderdelen voor andere F-35-gebruikers. Binnen de Navo is de discussie ontstaan of de geheimen van de F-35 zo niet gemakkelijk in Russische handen kunnen/zullen komen. In de Amerikaanse Senaat is een wetsvoorstel ingediend om de verkoop van de F-35 te blokkeren als de Turkse aankoop van de S-400 niet van tafel gaat.
Daarvoor is het nu te laat, het geld is al naar Moskou overgemaakt, kregen senatoren Graham en Shaheen eind juni in Ankara te horen.
Herstel van de betrekkingen met Turkije? Eind 2015 circuleerde ‘om over na te denken bij de kerstboom’ binnen het ministerie nog een notaatje van de afdeling strategische adviseurs van BuZa waarin het scenario werd geopperd om Turkije uit de Navo te zetten. Het land was intussen de kwalificatie ‘bondgenoot’ niet meer waard. Andere tijden.
Allemaal niets hierover in de brief van Blok van 20 juli, terwijl toch ook de belangen omtrent onze JSF’s hiermee gemoeid zijn.
NU 27.07.2018 De Turkse president Recep Tayyip Erdogan zal een staatsbezoek brengen aan Duitsland, waarschijnlijk eind september, meldt de Duitse krant Bild op basis van overheidsbronnen in Berlijn en Ankara.
Het zou Erdogans eerste officiële bezoek aan Duitsland zijn sinds 2014, en zijn eerste sinds hij het Turkse presidentschap heeft overgenomen, aldus de krant.
Plannen voor het bezoek weerspiegelen pogingen om de betrekkingen tussen Duitsland en Turkije te herstellen. De relaties zakten naar een dieptepunt na een reeks geschillen over het harde optreden van Turkije na een mislukte staatsgreep in 2016 en het arresteren van Duitse burgers en journalisten.
Een staatsbezoek omvat een receptie door de Duitse president met militaire eer en een formeel staatsbanket.
Er was geen onmiddellijk commentaar van de Duitse of Turkse regering.
NU 27.07.2018 Israël blijkt op verzoek van Donald Trump een Turkse vrouw te hebben vrijgelaten die vastzat op verdenking van het hebben van banden met Hamas. De Amerikaanse president dacht dat Ankara in ruil daarvoor de Amerikaanse predikant Andrew Brunson zou vrijlaten.
Volgens de Washington Post dacht Trump na een ontmoeting met de Turkse president Recep Tayyip Erdogan tijdens de NAVO-top van eerder deze maand, dat hij een overeenkomst over een soort gevangenenruil had.
Op 14 juli belde hij daarom naar de Israëlische premier Benjamin Netanyahu met het verzoek om de Turkse Ebru Ozkan vrij te laten. Dat gebeurde vervolgens een dag later.
De vrijlating van Brunson laat echter op zich wachten. Een rechtbank plaatste hem woensdag onder huisarrest in plaats van hem vrij te laten. Trump reageerde furieus door Turkije met sancties te dreigen als Brunson niet direct op vrije voeten komt. De predikant wordt van terrorisme verdacht.
Een Israëlische functionaris bevestigde het verzoek van Trump over de vrijlating van de Turkse tegenover persbureau Reuters. Turkije ontkent het verhaal. Een Turkse functionaris zei dat het bericht “volledig ongegrond” was.
NU 26.07.2018 De VS dreigt Turkije met sancties als het land de Amerikaanse predikant Andrew Brunson niet snel laat gaan. Vicepresident Mike Pence maakt deze ”boodschap van de president” donderdag bekend.
”Als Turkije niet direct actie onderneemt om deze onschuldige man van het geloof vrij te laten en naar huis in Amerika te sturen, dan zal de VS belangrijke sancties nemen tegen Turkije, totdat Andrew Brunson vrij is”, aldus de boodschap.
Brunson, die in Turkije terechtstaat op verdenking van terrorisme, is woensdag onder huisarrest geplaatst na meer dan anderhalf jaar detentie. De vijftigjarige dominee Brunson uit North Carolina woont al meer dan twintig jaar in Turkije. Hij is de voorganger van een kleine protestantse kerk in Izmir.
Brunson is onder meer aangeklaagd wegens betrokkenheid bij de mislukte staatsgreep in de zomer van 2016. De Turkse president Recep Tayyip Erdogan houdt de islamitische geestelijke Fethullah Gülen, die in de VS verblijft, verantwoordelijk voor de poging hem ten val te brengen.
Een woordvoerder van het Turkse ministerie laat weten dat ze niet zullen voldoen aan de eis. “De VS moet begrijpen dat ze met dreigementen niet krijgen wat ze willen. Ze moeten een constructieve andere houding aannemen.”
The United States will impose large sanctions on Turkey for their long time detainment of Pastor Andrew Brunson, a great Christian, family man and wonderful human being. He is suffering greatly. This innocent man of faith should be released immediately!
NOS 26.07.2018 Turkije krijgt te maken met zware Amerikaanse sancties als dat land niet onmiddellijk een Amerikaanse dominee vrijlaat die al tijden vastzit op verdenking van terrorisme. President Trump kondigde de sancties aan in een tweet waarin hij dominee Andrew Brunson “een groot christen, een familieman en een prachtig mens” noemt, die onschuldig vastzit en daar zwaar onder lijdt.
Brunson, die leider is van een christelijke kerkgemeenschap in Izmir, heeft anderhalf jaar in de cel gezeten op verdenking van terrorisme. Gisteren kwam hij op last van een Turkse rechter vrij, maar hij heeft huisarrest en een elektronische enkelband gekregen tot half oktober. Dan is er een nieuwe rechtszitting over de beschuldigingen tegen Brunson (50), die volgens kerkgenoten kwakkelt met zijn gezondheid.
De predikant woont al meer dan twintig jaar in Izmir. Het Turkse OM heeft hem aangeklaagd voor onder meer betrokkenheid bij de mislukte staatsgreep in de zomer van 2016. Daarvoor kan hij 35 jaar cel krijgen. Brunson heeft de beschuldiging altijd tegengesproken.
Turkije verdenkt hem van banden met de islamitische geestelijke Fethullah Gülen, die in de Verenigde Staten woont en volgens president Erdogan achter de staatsgreep zat. Turkije wil dat de VS Gülen uitlevert, maar Washington weigert dat. Erdogan stelde in september vorig jaar voor dominee Brunson te ruilen voor Gülen, maar ook daar gingen de Amerikanen niet op in.
Grote schande
Voor Trump is de slepende kwestie nu aanleiding om Erdogan en de zijnen te dreigen met zware sancties.
Dat Brunson voorlopig is vrijgelaten en huisarrest heeft gekregen, heeft vermoedelijk te maken met aanhoudende druk van de Amerikaanse regering. Trump twitterde al eerder over de zaak. Vorige week nog noemde hij de arrestatie en de aanklachten tegen de dominee een grote schande.
Geen uitzonderingen
Turkije is niet onder de indruk. “Met dreigen bereik je niets. De Verenigde Staten moeten hun aanpak heroverwegen en zich constructief opstellen om te voorkomen dat hun belangen en de banden met Turkije worden geschaad”, schrijft de woordvoerder van president Erdogan in een verklaring.
Minister van Buitenlandse Zaken Cavusoglu twitterde kort en krachtig: “Niemand schrijft Turkije de wet voor. De rechtsstaat geldt voor iedereen – zonder uitzondering.”
NU 25.07.2018 Het Turkse parlement heeft zijn goedkeuring gegeven aan alle onderdelen van een nieuwe veiligheidswet.
De wet moet een nieuw middel in de strijd tegen terrorisme zijn, nadat de noodtoestand in het land afgelopen donderdag na twee jaar werd opgeheven door de Turkse regering.
De wet geeft bredere bevoegdheden aan lokale bestuurders, staat langere detenties toe en geeft het recht ambtenaren te ontslaan als er banden of contacten met terroristische organisaties of andere bedreigingen voor de nationale veiligheid zijn.
In Turkije werd kort na de mislukte staatsgreep in 2016 de noodtoestand afgekondigd en die werd sindsdien zeven keer met drie maanden verlengd. Het was een verkiezingsbelofte van president Recep Tayyip Erdogan om de noodtoestand niet nog eens te verlengen.
AD 25.07.2018 Het Turkse parlement heeft zijn goedkeuring gegeven aan alle onderdelen van een nieuwe veiligheidswet. Die moet een nieuw middel zijn in de strijd tegen terrorisme, nadat vorige week na twee jaar de noodtoestand is opgeheven in het land.
De wet voorziet in bredere bevoegdheden voor lokale bestuurders, staat langere detenties toe en geeft het recht ambtenaren te ontslaan als er banden of contacten zijn met terroristische organisaties of andere bedreigingen voor de nationale veiligheid.
Noodtoestand
De Turkse regering besloot vorige week donderdag de noodtoestand op te heffen. Die werd kort na de mislukte staatsgreep in 2016 afgekondigd en werd in totaal zeven keer met drie maanden verlengd. President Recep Tayyip Erdogan had al beloofd die niet nog eens te verlengen.
Door de noodtoestand konden bepaalde vrijheden worden ingeperkt en kon de regering decreten uitvaardigen die geen goedkeuring van het parlement nodig hebben. Sinds de mislukte staatsgreep zijn ongeveer 160.000 mensen gevangengezet en is bijna hetzelfde aantal ambtenaren ontslagen, meldde het mensenrechtenbureau van de Verenigde Naties in maart van dit jaar. Ruim 50 duizend van hen werden in staat van beschuldiging gesteld.
Elsevier 24.07.2017 Recep Tayyip Erdogan neemt het op voor Mesut Özil, die stopt als Duits international vanwege ‘racisme en een gebrek aan respect’ van de Duitse voetbalbond. Nadat de profvoetballer met Turkse wortels poseerde met de Turkse president, kwam een storm van kritiek los, van voetbalfans, politici en sportbestuurders. Erdogan belde Özil maandag om hem een hart onder de riem te steken.
‘Om een jongeman vanwege zijn religieuze overtuiging zo te behandelen die alles gaf voor het Duitse nationale team, zo racistisch, dat is onaanvaardbaar,’ zei Erdogan dinsdag tegen journalisten in het Turkse parlement in de hoofdstad Ankara. De Turkse president belde maandag met Özil, en sprak hem bemoedigende woorden toe.
#UPDATE Turkey’s President Erdogan says he spoke to Turkish-origin footballer Mesut #Ozil after his decision to quit the German team on grounds of racism, offering his praise for the Arsenal player’s move http://u.afp.com/osvm 14:45 – 24 jul. 2018
Merkel respecteert besluit: ‘Hij heeft veel gedaan voor nationale team’
‘Ik kus zijn ogen. Ik sta achter Mesut vanwege zijn opmerkingen,’ vertelde Erdogan. Maandag reageerde de Duitse bondskanselier Angela Merkel ook op de kwestie: ze respecteert Özils beslissing, maar liet in het midden of ze het met hem eens is. ‘Hij is een geweldige voetballer en heeft veel gedaan voor het nationale team,’ aldus Merkel, die er direct een algemeen statement aan toevoegde: ‘Duitsland is een land waar mensen met een achtergrond als immigrant welkom zijn. Integratie staat ook hoog bij ons op de agenda.’
Maandag maakte Özil bekend dat hij per direct stopt als international van Duitsland. Hij is klaar met het ‘racisme’ dat hem ten deel viel nadat hij poseerde voor een foto met Erdogan. Door de kwestie is het Duitse immigratiedebat weer hevig opgelaaid.
‘Racisme mag nooit, maar dan ook nooit worden geaccepteerd,’ schreef Özil zondagavond op Twitter in een lang statement, gericht aan de Duitse voetbalbond (DFB). Vooral bondsvoorzitter Reinhard Grindel, die meermaals zijn ergernis uitte over een foto waarop Özil poseerde met Erdogan, krijgt er in de brief van langs. Özil schrijft dat hij niet langer een ‘zondebok wil zijn voor zijn (Grindel, red.) incompetentie’, en dat hij niet meer wil uitkomen voor de nationale ploeg van Duitsland. Eerder op zondag had hij al geschreven geen spijt te hebben van de foto, die hij zo weer zou maken.
Tekst op shirt voor Erdogan: ‘Groot respect voor mijn president’
In mei ontstond grote ophef in de Duitse media nadat een foto verscheen waarop Özil poseerde met de Turkse president en een ander lid van het Duitse elftal, Ilkay Gündogan. De twee zijn geboren in Duitsland, maar hebben Turkse ouders. De foto was gemaakt tijdens een bezoek van Erdogan aan Londen in mei. Hij voerde daar campagne voor de Turkse verkiezingen van 24 juni.
De voetballers lieten zich tijdens de bijeenkomst fotograferen met de president en overhandigden hem shirtjes van hun clubs, Arsenal en Manchester City. Op het shirt van Gündogan stond geschreven: ‘Met groot respect voor mijn president.’ Tijdens oefenwedstrijden werden de twee massaal uitgefloten door Duitse supporters, maar bondscoach Joachim Löw nam het voor hen op. Diverse politici, onder meer van de rechts-nationalistische partij AfD, riepen hem tevergeefs op het tweetal niet te selecteren voor het WK-voetbal.
Özil boos op DFB-voorzitter Grindel, die multiculturalisme ‘mythe’ noemde
Volgens Özil is hij in de ogen van voetbalbondsvoorzitter Grindel en veel andere Duitsers ‘een Duitser als we winnen, maar een immigrant als we verliezen’. Naar eigen zeggen is de 92-voudig international (23 doelpunten) nog steeds niet volledig geaccepteerd in de Duitse samenleving, mede door anti-immigrantensentimenten die Grindel zou aanwakkeren.
De DFB-voorzitter zat tussen 2002 en 2016 in de Bondsdag namens de partij CDU (waartoe ook bondskanselier Angela Merkel behoort), en zei in 2004 dat ‘multiculturalisme in werkelijkheid een mythe‘ is. Ook beweerde Grindel dat de islamitische cultuur te sterk aanwezig is in de Duitse cultuur. ‘Dat is onvergeeflijk en onvergetelijk,’ schrijft Özil daarover. Hij vindt dat ‘mensen met raciaal discriminerende achtergronden’ niet zouden moeten worden toegestaan om te werken bij de voetbalbond, ‘waar veel spelers met gemengde achtergronden spelen’.
Özil: ‘Is het omdat het Turkije is? Is het omdat ik moslim ben?’
In de brief, waarin Özil zegt na het WK-duel met Zweden (2-1 winst) door een fan te zijn uitgemaakt voor ‘Turks varken’, trekt hij de vergelijking met voormalig ploeggenoten Miroslav Klose en Lukas Podolski. Beide aanvallers hebben Poolse wortels, maar worden volgens Özil nooit ‘Duits-Pools’ genoemd: ‘Dus waarom ben ik Duits-Turks? Is het omdat het Turkije is? Is het omdat ik moslim ben? Ik denk dat dit een belangrijk issue is.’
Thomas Bareiss van regeringspartij CDU vindt dat Özils beschuldigingen van racisme en een gebrek aan respect ‘niet op hun plaats‘ zijn, schrijft persbureau Reuters. Voetbalicoon Uli Hoeness, voorzitter van topclub Bayern München, zegt tegen Sport Bild blij te zijn dat de middenvelder stopt als international. De sportieve prestaties van Özil waren al jaren onder de maat, vindt hij. ‘Hij speelt al jaren als een natte krant. Zijn laatste duel heeft hij vóór het WK 2014 gewonnen. En nu verschuilt hij zichzelf en zijn wanprestaties achter deze foto.’
Uli Hoeneß über Özil: „Ich bin froh, dass der Spuk vorbei ist. Der hat seit Jahren einen Dreck gespielt. Den letzten Zweikampf hat er vor der WM 2014 gewonnen. Und jetzt versteckt er sich und seine Mist-Leistung hinter diesem Foto.“@SPORTBILD@Fussball_Bild@FCBayern07:51 – 23 jul. 2018
SPD, Groenen in bres voor Özil, Turkije spreekt van ‘doelpunt tegen virus van fascisme’
Linkse partijen in de Duitse Bondsdag nemen het juist op voor Özil. Zo noemt SPD-minister van Justitie Katarina Barley het ‘een alarmsignaal als een grote Duitse voetballer als Mesut Özil zich door racisme niet meer gewild voelt en gerepresenteerd door de voetbalbond DFB’. Haar partijgenoot Frank Schwabe eist het aftreden van Grindel en teammanager Oliver Bierhoff, die onlangs suggereerde dat de vroege uitschakeling van Duitsland deels was te wijten aan Özils foto met Erdogan en de ophef die daarover ontstond.
Cem Özdemir, die in het parlement zit namens die Grünen, noemt het ‘een probleem als jonge Turkse Duitsers denken dat er geen plek voor hen is in het nationale elftal’. ‘Kracht zit in diversiteit,’ aldus Özdemir, die zelf ook een Turkse achtergrond heeft. ‘Zo zijn wij in 2014 wereldkampioen geworden. En Frankrijk dit keer.’
Almanya Milli Takımı’ndan ayrılarak faşizm virüsüne karşı en güzel golünü atan Mesut Özil’i tebrik ediyorum. Yolun, bahtın açık olsun @MesutOzil108822:02 – 22 jul. 2018
Ook de Turkse regering springt in de bres voor Özil. ‘We steunen de eervolle houding van onze broeder Mesut Özil van harte,’ zegt de Turkse minister van Sport Mehmet Kasapoglu. Minister van Justitie Abdulhamit Gül prijst de middenvelder eveneens: ‘Ik feliciteer Mesut Özil, die door het verlaten van de nationale ploeg het mooiste doelpunt heeft gemaakt tegen het virus van fascisme.’
Matthijs van Schie (1992) is sinds 1 februari 2018 webredacteur bij Elsevier Weekblad. Hij studeerde geschiedenis en internationale betrekkingen aan de Erasmus Universiteit Rotterdam.
AD 24.07.2018 De Turkse president Recep Tayyip Erdogan heeft zich fel uitgesproken tegen de behandeling van voetbalvedette Mesut Özil in Duitsland. Hij zegt het onaanvaardbaar te vinden dat de speler met een Turkse achtergrond op een racistische wijze is bejegend om zijn religieuze opvattingen.
Özil maakte zondag bekend dat hij niet langer zal uitkomen voor de Duitse nationale ploeg. De middenvelder van Arsenal voelde zich diep gekwetst door alle negatieve reacties die los kwamen nadat hij vlak voor het WK in Rusland met Erdogan op de foto was gegaan in Londen. ,,Met pijn in mijn hart stop ik als international zolang ik racisme en een gebrek aan respect voel”, stelde de middenvelder van Arsenal, die zich met name door de Duitse voetbalbond onheus behandeld voelde.
Zijn beslissing om te bedanken voor ‘Die Mannschaft’ kwam na het WK, waar Duitsland roemloos afdroop na de groepsfase. Opnieuw was er veel beroering in het land en zelfs bondskanselier Angela Merkel kwam met een verklaring. Zij respecteerde zijn besluit. ,,Hij is een geweldige voetballer en heeft veel gedaan voor het nationale team”, liet ze weten, om eraan toe te voegen: ,,Duitsland is een land waar mensen met een achtergrond als immigrant welkom zijn. Integratie staat ook hoog bij ons op de agenda.”
Erdogan nam het op voor Özil. ,,Een dergelijk racistische behandeling van een jonge man, die alles heeft gegeven voor het Duitse nationale team, vanwege zijn religieuze overtuiging, is onaanvaardbaar”, meldde de president aan verslaggevers bij het Turkse parlement. ,,Ik heb Özil inmiddels gesproken en hoe hij hiermee omgaat verdient de grootste bewondering.”
Elsevier 24.07.2018 Het aantal Turkse asielzoekers in Nederland is de afgelopen maanden sterk toegenomen. In het tweede kwartaal van dit jaar waren het er 330, tegen 185 in de eerste drie maanden van 2018. Daaronder zijn ook nareizende gezinsleden van mensen met een verblijfsvergunning.
Het aantal asielzoekers uit Turkije is sterk toegenomen na de mislukte coup tegen president Recep Tayyip Erdogan in de zomer van 2016. In de maanden daarna schommelde het aantal steeds rond de honderd, maar sinds eind vorig jaar is sprake van een sterkere stijging.
Meesten kloppen aan in Duitsland, Griekenland en Frankrijk
In het tweede kwartaal waren Turken in aantal de derde groep onder de migranten, na Syriërs en Eritreeërs. In totaal vroegen in die periode 6.315 mensen asiel aan in Nederland.
Sinds de couppoging in juli 2016 hebben zo’n 30.000 Turken asiel gevraagd in landen van de Europese Unie. De meesten klopten aan in Duitsland, Griekenland en Frankrijk, bijna 1.200 in Nederland.
Erdogan trekt steeds meer macht naar zich toe
Sinds de Turkse president Erdogan eerder deze maand opnieuw werd ingezworen als president is er veel veranderd in Turkije. Direct na zijn officiële aantreden voerde Erdogan een aantal ingrijpende maatregelen door.
Zo heeft Turkije onder het nieuwe presidentiële systeem, waarin het parlement minder en de president meer macht heeft, niet langer een premier. Alle uitvoerende macht is nu in handen van de president, Erdogan dus. Hij kan ook zelf ministers, hoge rechters en topambtenaren benoemen, zonder ingrijpen van het parlement.
Daarnaast kan Erdogan per decreet regeren. De situatie nu is vergelijkbaar met die tijdens de noodtoestand na de mislukte coup in juli 2016. Ook voerde Erdogan ingrijpende wijzigingen door in het onderwijs en kan hij het hoofd van de centrale bank benoemen.
TM 22.07.2018 Verschillen Turken en Nederlanders veel van elkaar? Moet Nederland Turkije dankbaar blijven voor alles? Waarvoor eigenlijk? Waarom ruziën Turkse Nederlanders met elkaar? De Turks-Nederlandse journalist İlhan Karaçay doet zijn verhaal in een uniek interview met dit nieuwsmedium. Hij duikt er diep in: hoe reageert de Turk op een scheldwoord? Hoe reageren Nederlanders op beledigingen? Ook wordt aandacht besteed aan voormalige problemen van de eerste Turken in Nederland en worden woorden gewisseld over de strijd tegen nepnieuws.
De migratie van Turkse gastarbeiders naar Nederland begon begin jaren zestig. Het arbeidscontract tussen de twee landen werd ondertekend in 1964. Dat is precies 54 jaar geleden.
Na zware jaren in Nederland pakten Turken eigen problemen aan. De Turken vestigden zich steeds beter in Nederland en trokken zich terug naar hun eigen politieke en religieuze hoeken. Deze polarisaties, die begonnen in het begin van de Turkse staatsgreep in 1980, worden tot op de dag van vandaag voortgezet. Er werden geen pogingen ondernomen om de polarisatie tussen Turken weg te nemen”, laat de prominente Turks-Nederlandse journalist İlhan Karaçay weten.
Inspanningen van sommige intellectuelen waren volgens hem niet voldoende om dit probleem op te lossen. Karaçay is ook een van die intellectuelen. Zijn naam wordt geassocieerd met Nederland en de Turkse immigratie. Karaçay is een van de namen die zowel vroeger als nu in veel onderwerpen een leidende rol speelt en een voortrekkersrol op zich heeft genomen.
U heeft veel dingen meegemaakt tijdens uw verblijf in Nederland. U maakte hier als journalist vele berichtgevingen en fotoreportages over. Er zaten daar ook conflicten tussen van Turken in Nederland. Wat zit in de kern van deze ruzies?
“In de afgelopen vijftig jaar zijn de politieke en religieuze geschillen en meningsverschillen tussen Turkse mensen die in Nederland wonen vaak erg vervelend geweest. Wij als mensen verschillen in karakter en gewoontes van andere levende wezens. Ondanks het feit dat onze schepper van ons verwacht dat we met elkaar in harmonie samenleven, proberen wij steeds superieur te zijn over de ander. Daar kwam ook geweld aan te pas”, vertelt Karaçay.
“Ik ken de wilde natuur niet, maar wij mensen moeten eerst vrede sluiten met onszelf en daarna met andere mensen. We leven samen op deze aardbol. Niemand mag zich hoger zien dan de ander. Want dat leidt niet tot vrede maar tot oorlog. Bij geschillen moeten gerespecteerde tussenpersonen of rechters de zaak oplossen. Maar helaas, soms zijn die bemiddelaars ook niet genoeg voor verzoening tussen mensen.”
Wilt u ons iets vertellen over uw eerste jaren?
“In 1966 verbleef ik vier maanden als toerist in Nederland, waarna ik terugkeerde naar Turkije. Op 10 november 1967 bezocht ik Nederland opnieuw. Sindsdien leef ik 51 jaar hier. Ik begon als journalist en maakte geen onderscheid tussen mijn landgenoten en mensen met verschillende politieke en religieuze opvattingen. Ik probeerde iedereen te helpen en discrimineerde daarbij niemand”, laat de Turks-Nederlandse journalist weten.
“Onze landgenoten hadden het zeer moeilijk in hun eerste jaren in Nederland. Ik sprak persoonlijk met ze. Ik schreef voor kranten en produceerde tv-items. Ik werd heel beroemd. We blijven mensen: sommige mochten me niet vanwege mijn lange neus of haarbeperking, maar er waren ook mensen die me wel mochten en waardeerden.”
Uw landgenoten richtten zich na verlichting van hun problemen in Nederland meer op de politieke en religieuze conflicten in hun thuisland. Aanhangers van linkse en rechtse ideologieën begonnen ook hier te ruziën. Wat was dat?
“Laat ik jullie eerst vertellen waar het onderscheid tussen rechts en links vandaan komt. De Franse koning Louis de zoveelste, organiseerde steeds een speciale zitting om te voorkomen dat parlementaire beslissingen werden geblokkeerd. De conservatieven die tegen verandering, voor monarchie en een koning met vetorecht waren, zaten bij deze zitting aan de rechterzijde. Zij hadden het makkelijk in de samenleving. Aan de linkerzijde namen de vertegenwoordigers van de bourgeoisie, rechtsverdedigers van boeren en dorpelingen en mensen die hervorming wilden plaats”, legt Karaçay uit.
“Sinds deze periode staat links voor hervorming, innovatie, rechten en vrijheden en het belangrijkste: voor gelijkwaardigheid. Mensen die conservatief zijn en niet open staan voor verandering, innovatie, rechten en vrijheden worden rechts genoemd. Natuurlijk is dit verhaal anders in Amerika, Azië en Europa.”
En nu terug naar de Turken in Nederland, hoe zat het bij hun?
“In die periode was er een felle rivaliteit tussen rechtse en linkse mensen. De vrees voor anarchistische moorden in Turkije bereikte ook Nederland, toen na een voetbalwedstrijd in Utrecht Muzaffer Çavuşoğlu werd vermoord. Çavuşoğlu wilde politiek niet mengen met sport, maar werd door een politieke groep vermoord op het voetbalveld.”
Wat vond u van deze gebeurtenis?
Karaçay: “In die tijd van politieke converse was ik noch voorstander van rechts noch van links. Beide kanten riepen mij uit tot hun vijand, omdat ik geen kant koos. Ik schreef hierover een artikel met als titel ‘de vijand.’”
“Na berichten dat eerst de rechtse mensen en daarna een jaar later de linkse mensen mij wilde vermoorden, werd mij door de Nederlandse politie tweemaal bescherming aangeboden. Ik verwierp beide verzoeken. Ik gaf aan dat mijn landgenoten wel woedend op me konden zijn, maar niet zo ver zouden gaan om me te doden. Desondanks forceerde de politie mij om een kogelvrij vest te dragen. Ik liep maandenlang met dat zware stalen vest. Gelukkig ben ik niet aangevallen en zijn die tijden voorbij.”
Om misverstanden te voorkomen, wat was toen uw kijk op de Islam?
“In Nederland zochten moslims naar gebedsplekken en later naar moskeeën. Moslims begonnen zich te verenigen. Ze stichtten verenigingen op en daarna koepelorganisaties en federaties. Later kwam ook een confederatie. İbrahim Görmez was toen voorzitter van zowel de federatie als de confederatie. Ik was verslaggever bij een televisiezender en bij het dagblad Hürriyet. Ik steunde mijn landgenoten in mijn publicaties.”
“In Nederland hadden katholieken, evangelisten en joden hun eigen tv- en radiozenders. Moslims niet, waardoor zij hiervoor begonnen te strijden. Ik steunde dat initiatief in mijn tv-programma’s en krant. Helaas zagen sommige mensen Hürriyet als vijand en Tercüman als vriend. Zij distantieerden zich van mij en begrepen mijn opvattingen niet.”
Ten tijde dat u producer was van het programma ‘Paspoort’ van de NOS, werd op de EO de film Yoneko uitgezonden. Dat zorgde voor veel woede bij Turken. Wat gebeurde er toen?
“In 1978 besloot de Evangelische Omroep (EO) de Engelse bekeringsfilm Yoneko met Turkse ondertiteling uit te zenden. Deze film zit vol met christelijke propaganda. Toen ik dit hoorde, protesteerde ik daartegen in mijn tv-uitzendingen en krant Hürriyet. In mijn artikel kopte ik: ‘Waarom persé in het Turks?’ Ik kreeg twee brieven vol zware en lelijke beledigingen van Tercüman-lezers, omdat ik bij de NOS werkte en voor Hürriyet schreef. Zij dachten dat ik die film had uitgezonden. Zij dachten dat de toenmalige staatszender TRT hetzelfde deed als de NOS. Zij wisten niet dat omroeporganisaties hier aan uitzendingen in overeenstemming met hun ideologie en overtuigingen deden. Ze dachten dat ik achter elk tv-item zat.”
Denkt u er nu anders over?
“Natuurlijk. De dag kwam dat alles bekend werd, ook onder nietwetenden. Gelukkig toonde İbrahim Görmez, toen president van de Federatie van Turks-Islamitische en Culturele Verenigingen en de Islamitische Nieuwsdienst, een stukje beschaving en zei dat men toen mijn waarde niet kenden. ‘Je was doelwit van onrustzaaiers. Nu hebben we meer begrip over hoe nuttig u bent geweest voor de Islam en onze staat.’ Bedankt daarvoor, İbrahim Görmez…”
Voordat we over uw sociale en individuele hulpactiviteiten vragen, nog even iets te melden over de huidige gang van zaken, met name recente ruziën?
“Ik denk dat het nu duidelijk is wat mijn positie is geweest in eerdere conflicten. Ik ben geen links of een rechtse aanhanger, ik doe slechts mijn werk. Wat betreft de huidige ruziën en mijn plek daarin: na de toenemende welvaart van onze burgers en verlossing van problemen in Nederland, werd men nog partijdiger. Men werd zelfs in Nederland overdreven fanatiek voor het Turkse voetbal.
“Vroeger bleef het enkel bij een discussie, nu is men – met de komst van sociale media – overgegaan tot regelrechte beledigingen. Oude vrienden werden vijanden. Laat staan dat discussies over politiek en het geloof gingen, zelfs fans van Fenerbahçe en Galatasaray in Nederland vlogen elkaar flink in de haren. Ik ben voor Beşiktaş en ben geen lid geworden van de Nederlandse Vereniging van Beşiktaşfans. Omdat ik geloofwaardig moet zijn en onpartijdig blijf in mijn werk.”
Wat vindt u van de situatie in Nederland na de mislukte couppoging van twee jaar geleden in Turkije?
“Na de couppoging van 15 juli 2016 brak er een felle ruzie uit tussen de zogeheten Erdoğanisten en FETO’ers. Dit leidde tot serieuze conflicten. Bestuurders van Nederland voelden zich hierdoor ongemakkelijk en startten onderzoeken. Vijf Turkse organisaties werden na bevel van vicepremier Asscher onder de loep genomen. De politie greep vaak in.”
“Ambtenaren van een Nederlands ministerie en de inlichtingendienst bezochten vaak de Turkse gemeenschap. Kort daarna dienden Turken aanklachten tegen elkaar in en begonnen elkaar zwart te maken. Op sociale media discussieerde men er op los, geregeld op brutale wijze. Iedereen beschuldigde elkaar van betrokkenheid. Er was sprake van een zeer ongemakkelijke situatie. Vroeger leefde men in harmonie met de buren. Door de ruzies is men nu de helft van de buren kwijt. Mensen zien elkaar als vijanden.”
Er woedde recent een online ruzie op sociale media tussen enkele nieuwswebsites en welbekende Turkse Nederlanders. Die begon nadat een van de jongere nieuwssites zijn wapen, de pen, negatief losliet op enkele Turkse Nederlanders. Dit schoot in het verkeerde keelgat bij getroffen Turken in Nederland, die deze acties middels een campagne, gericht aan de hele gemeenschap, met handtekeningen stevig hebben veroordeeld. Deze laatste actie zorgde ervoor dat het misging: de nieuwssite reageerde zwaar terug en beledigde personen en diens familieleden. Daarbij zijn zelfs scheldwoorden in kopteksten en nieuwsberichten gebruikt. Hoe denkt u daarover?
“Alsof de ontstane spanningen tussen Turkse Nederlanders na de couppoging niet genoeg waren, begonnen diegenen die de beschikking hebben over een digitale pen en smartphone, met schrijven (zwartmaken) en reageren op diverse sociale media. Hieronder vallen ook degenen die een eigen website startten. Zij maakten zwart wie zij wilden.”
“Soms schreven ze zelfs over mij, en wel op een heel negatieve wijze. Ik maakte daar geen problemen van. Ik riep ze bijeen en probeerde misverstanden en problemen samen op te lossen. Want ik wil, net zoals ik dat vroeger ook deed, geen ruzie met mijn landgenoten. Ik los de zaken op mijn eigen manier op”, zegt Karaçay.
Dus u gebruikt uw verstand, wat doen de anderen?
“Op dit moment wordt er nog steeds over en weer over elkaar geschreven. Sommige vrienden waren niet blij met wat deze website-eigenaren over hun schreven. Zij startten een campagne die gericht was aan de hele (Turks-Nederlandse) gemeenschap. Later werden handtekeningen verzameld tegen deze website eigenaren. Welbekende Turkse Nederlanders tekenden mee.”
Karaçay: “En toen barstte alles los. De website ging in de tegenaanval door iedereen die zijn handtekening onder de campagne te bestempelen als FETO’er of PKK’er. De gebruikte scheldwoorden kunnen niet door de beugel. Al die beledigingen, ook richting familieleden, waren erg vervelend”, legt Karaçay uit die een opvallende opmerking maakt: “En natuurlijk kijken ambtenaren van de Nederlandse inlichtingendienst mee, onderzoeken dit en rapporteren dit vervolgens aan hun superieuren.”
Wat vindt u van die campagne?
“Wat ik er van denk? Ik zal niet jokken: ik kreeg de vraag waarom ik geen handtekening heb gezet onder die publieke boodschap. Mij werd verzocht de publieke boodschap te signeren, echter ik reageerde met de opmerking dat ik niet beïnvloedbaar ben en dat ik niet gecharmeerd was over de manier waarop alles verliep. Ik ben van mening dat je niets bereikt met schelden en, in dit geval, ook niet veel met rechtszaken. Men schreef ook niet aardig over mij. Ik geloof in dialoog.”
Waar bevindt u zich in deze zaak?
“Een goede vriend zei ooit tegen mij: ‘Kijk İlhan, jij bemoeit je niet met ruzies en blijft er buiten. Zo sta je hoger. Ga zo door.’ Zo doe ik dat al 51 jaar. Ik distantieer mij van ruzies tussen mijn landgenoten. Ze gaan me, net zoals vroeger, laf en kleurloos (droog) noemen. Maar degene die mij echt kennen, zullen vertellen hoe dapper en kleurig ik ben. Als men de geschiedenis van Turken in Nederland schrijft, wil ik dat mijn naam vlekkeloos blijft”, zegt Karaçay.
Controle over media en nepnieuws: wat is de actuele status van de mainstream-media in Nederland en Europa en sociale media? Worden er maatregelen genomen?
“Europese lidstaten hebben gezamenlijk besloten te gaan strijden tegen beledigingen, haatberichten, smaad en laster op sociale media. Mochten haatberichten op Facebook, Twitter, Instagram, Whatsapp en Messenger niet binnen een week worden verwijderd, volgen zware sancties. In opdracht van de Volkskrant heeft onderzoeksbureau I&O onderzocht wat het effect van nepnieuws is op de gemeenschap. Uit analyse van onderzoeksresultaten door Annieke Kranenberg blijkt dat één op de drie Nederlanders geen onderscheid kan maken tussen nepnieuws en echt nieuws.”
“Slechts 29 procent merkt op om wat voor type nieuws het gaat. Een groot deel van alle Nederlanders, 82 procent, stoort zich enorm om nepnieuws en vinden dat valse berichtgevingen een gevaar vormen voor democratie en rechtsstaat. Ook is in het Volkskrantartikel benadrukt dat nieuwslezers over het algemeen kritisch zijn en niet gelijk geloven wat men leest. Volgens deze ondervraagde lezers kan 71 procent van het nieuws op Facebook wellicht fout zijn”, merkt Karaçay op.
Wat doen andere Europese landen hier tegen?
“Natuurlijk is nepnieuws niet anders in andere Europese landen. In Nederland wordt te traag opgetreden tegen nepnieuws, maar in Frankrijk en Duitsland neemt men zware maatregelen. Recent liet de Franse president Emmanuel Macron weten dat er een wet in werking treedt tegen nepnieuws. Zelf was Macron ook getroffen tijdens verkiezingstijd door nepnieuws. In Duitsland is een wetsvoorstel ingediend. Haatberichten op sociale media dienen te worden verwijderd, anders volgt een geldboete en wordt de desbetreffende account verwijderd.”
“De Europese Commissie wil nog dit jaar de sancties bepalen tegen vals nieuws. De Commissie is hiermee gestart en heeft dit toegewezen aan 39 experts. Het besluit dat Brussel neemt, zal ervoor zorgen dat alle Europese landen tot actie overgaan. Zo wil men voorkomen dat nepnieuws schade toebrengt aan personen, de openbare orde, juridische processen en het persoonlijke leven van eenieder.”
Aan wat stoort men zich het meest op sociale media?
“Redacteuren van sommige nieuwsportalen kunnen, tegen hun eigen visie in, soms niet bestaande mensen interviewen met onjuiste opvattingen over een persoon als gevolg. Maar daar trapt men gelukkig steeds minder in. Ik hoop dat men hier voor uitkijkt zodat personen niet meer zwart gemaakt worden omwille wraak.”
Wat er vroeger gebeurde. Laten we het over uw maatschappelijke activiteiten hebben. In Hoofddorp startten Turken een boycot en bezetten een fabriek. U loste dit probleem op. Hoe?
“In 1975 bezetten 160 Turkse medewerkers de fabriek Dam Chips. Hun werkgever ontsloeg hen op staande voet. Maar de Turken vertrokken niet en bleven op het fabrieksterrein. Dit zorgde voor Kamervragen. De media hield zich enkel met deze zaak bezig. Inspanningen van vakbonden mislukten. Ik ging toen naar Haarlem waar de Turken woonden en sprak heel lang met ze. Daarna belde ik de fabriekseigenaar en gaf aan dat ik beide kanten tevreden zou stellen. Eerst wilde de fabrieksbaas niet met mij in gesprek, echter na een paar keer bellen deed hij dit uiteindelijk toch.”
“We verzamelden ons met de Turken bij de fabriek. Het lukte ons vrede te sluiten tussen beide partijen. De volgende dag schreef de Nederlandse media dat “het de ombudsman van de Turken, journalist Ilhan Karacay, was gelukt wat niemand kon oplossen en dat beide partijen tot een overeenkomst zijn gekomen.”
U schreef een brief naar koningin Juliana. Waarover?
“In maart 1975 werd op een school in Helmond Turkse scholieren grof onrecht aangedaan. Elke zaterdag kregen zij Turkse taallessen en religieus onderwijs. Op een gegeven moment verbood de schoolleiding die lessen. Dit zorgde voor ophef in Nederland. Ik besloot hierop een brief te schrijven aan koningin Juliana en vroeg om haar bemiddeling. De Nederlandse media pikte dit op en besteedde er veel aandacht aan. Het resultaat was dat de lessen werden hervat.”
U werkte ook aan een generaal pardon voor arbeiders die toen onwettig in Nederland verbleven. Wat wilt u daarover delen?
“In 1973 vormden wij een werkgroep voor buitenlandse arbeiders die niet legaal in Nederland konden verblijven. Zij waren bestempeld als illegale arbeiders. Ik kwam met de term ‘generaal pardon’. Dit werd ook zo door de Nederlandse overheid overgenomen. In die tijd was er een zeer bekende vakbondsman van Spaanse afkomst. Hij keerde later terug naar Spanje en noemde mij ‘meneer generaal pardon’. Onze inspanningen hadden hun vruchten afgeworpen. De arbeiders kregen hun verblijfsvergunning.”
De Nederlandse regering wilde minder kinderbijslag betalen aan Turkse kinderen. Hoezo?
“In 1976 was ik betrokken bij een commissie van het Nederlandse ministerie van Sociale Zekerheid. De toenmalige regering was bezig met het inkorten van de kinderbijslag van Turken. Reden: in Turkije zou melk, groente en fruit goedkoper zijn dan in Nederland. Ik liet de commissie weten dat het omgekeerde het geval was. De Turkse kinderen leefden niet goedkoper in Turkije, omdat ouders in Europa leefden. Er werd dus juist meer uitgegeven aan de verzorging van de kinderen in Turkije. Mijn verhaal was genoeg voor de regering. Het plan was van de baan.”
Dan was er nog de Zwarte Markt-kwestie. Waar ging dat over?
“Ik was in 1983 betrokken bij de oprichting van ‘s werelds grootste marktplaats in Beverwijk. De Nederlandse ondernemer Bart van Kampen was marktondernemer. Toen Turken voor de Bruynzeel-fabriek in Zaandam geen markt meer mochten opzetten, kwam Bart van Kampen naar mij toe. Hij zei dat hij deze Turken ruimte kon aanbieden in Beverwijk.”
“Ik startte daarop een groot reclamecampagne en benadrukte alle marktondernemers die ik kende. Ik adverteerde in de kranten Hürriyet en Tercüman en plaatste overal posters. Het lukte ons om duizenden Turken naar de markt in Beverwijk te trekken omdat we gratis concerten organiseerden. We vlogen artiesten en zangers uit Turkije in. Deze plek is de grootse markt ter wereld te noemen, maar werd wekelijks gesloten wegens politie-invallen. Beverwijk had op dat moment honderd Turkse stands.”
“We besloten om een commissie op te richten om de politie-invallen tegen te gaan. We gingen naar de minister van Binnenlandse Zaken, echter deze bleef koppig en gaf aan dat de zondag een vrije dag moest blijven. Op dat moment nam ik het woord: “Meneer de minister, waarom zijn in Scheveningen, Noordwijk en Katwijk zondag alle winkels open?’ De minister gaf me precies het antwoord dat ik wilde horen: ‘De winkels zijn daar open voor buitenlanders.”
“Ik reageerde daar onmiddellijk op: ‘Goed meneer de minister, de Zwarte Markt is ook open voor vreemdelingen. Er zijn zeer beperkte recreatieve plekken voor buitenlanders in Nederland. Buitenlanders die naar deze markt komen, kunnen samen met hun kinderen een mooie en plezierige tijd beleven. Daarnaast hebben meer dan honderd Turkse bedrijven hun zaak geopend en daarmee honderden banen gecreëerd.’”
“De minister luisterde aandachtig naar mij. Hij sloeg met zijn hand op de tafel en besloot plotseling en standvastig dat de Turkse markt open mocht blijven. In eerste instantie leek het erop dat de Nederlanders in de commissie begonnen te protesteren. Ik greep in en zei: ‘Maak geen bezwaar. Vandaag wordt de Turkse markt toegestaan, morgen zal dat gelden voor de Nederlandse variant. In de maanden erna, mocht na onderhandelingen met de gemeente en leden van het ministerie, ook de Nederlandse markt open blijven. Sindsdien is de Turkse markt in Beverwijk nog steeds actief op zaterdag en zondag.”
Er was eens sprake van een marktboycot van de Turken. Wat gebeurde er?
“Turkse marktondernemers waren op een gegeven moment niet blij met de huurcontracten met markteigenaar Van Kampen. Een vooraanstaande Turk besloot over te gaan tot een boycot. De volgende dag stond men voor een gesloten markt. Mensen die van ver kwamen, gingen met lege handen naar huis. Dit terwijl er veel kosten waren gemaakt om de bezoekers naar de markt te krijgen.”
“Markteigenaar Bart van Kampen had door dat Turken door zouden blijven protesteren en nam telefonisch contact met mij op. Ik reisde vrijdagnacht naar het marktplein. Ik bracht de Turkse marktondernemers bij elkaar en gaf aan dat bij een vervolgboycot niemand meer naar deze markt zou komen. Dan zou iedereen verliezen. De Turk die de boycot was gestart begon wat te mompelen. Maar het overgrote deel luisterde naar mij en besloot de boycot te stoppen.”
“De volgende dag werd ik door Van Kampen gebeld. Hij vroeg om mijn bankrekening. Hij wilde mij een honorarium sturen voor mijn nachtreis en werkzaamheden. Ik bedankte hem hiervoor en weigerde die vergoeding.”
U schreef ook brieven aan koningin Beatrix en premier Mark Rutte.
“Ja, die brieven zijn in 2002 en 2017 met goede bedoelingen geschreven zodat het Turkse en Nederlandse volk in vrede kunnen leven.”
Dan zijn we nu bij een ander onderwerp beland. Wat zijn de verschillen tussen Turken en Nederlands op het gebied van cultuur, traditie, geloof en boosheid?
“Hoewel ik al vijftig jaar in Nederland leef als Turkse Nederlander en dus een dubbele nationaliteit heb, is het niet alleen lastig om het over deze verschillen te hebben, maar ook risicovol. Het is niet juist om iedereen over een kam te scheren. Daarom wil ik met de voorbeelden die ik geef niet generaliseren, maar benadruk wel hiermee dat het om de 51 procent gaat.”
U zal natuurlijk objectief antwoorden. Waarom aarzelt u hierover?
“Ik zal in mijn vergelijkingen niet de fout maken van de bekende denker en schrijver Aziz Nesin. Die zei dat ‘zestig procent van de Turken dom zijn’ en zorgde voor enorme ophef. Op de hevige kritiek die hij ontving, haalde Nesin uit dat hij het “fout had en dat tachtig procent van de Turken dom zijn’. Als Aziz Nesin slim was geweest had hij gereageerd dat ‘veertig procent van de Turken intelligent zijn’. Zo zou men begrijpen dat hij het over de ‘overige zestig procent’ had en zou hij niet zo bekritiseerd worden.”
“Nu ga ik in mijn vergelijking tussen Turken en Nederlanders niet dezelfde fout maken als Aziz Nesin en probeer te kijken naar een halfvol glas in plaats van een halfleeg glas.”
Hoe trouw vindt u Turken en Nederlanders?
“Nederlanders zijn op dit punt wat koelbloedig en nonchalant. Ze zijn je dankbaar na een behulpzame daad en gunst, maar kunnen deze ook snel vergeten. Voorbeeld: de Tachtigjarige Oorlog tussen Nederland en Spanje werd gewonnen dankzij invloed van het Ottomaanse Rijk. De toenmalige Prins Maurits gaf aan de plek waar het hevigst is gestreden de naam: ‘Turkije’ (provincie Zeeland) als dank voor de hulp van de Ottomanen. Op deze plek dicht bij de Belgische grens hebben we zelfs een honorair ambassadrice genaamd Monique Strum.”
Karaçay: “Nederland werd na stichting door geen enkel land erkend. De Nederlanders stuurden daarop ambassadeur Haga naar Istanboel. Haga werd na lang wachten ontvangen door Sultan Ahmet. Die erkende de Nederlandse staat wel, ondanks dat de Venetianen, Duitsers en Fransen hier fel op tegen waren. Sultan Ahmet gaf Nederland toestemming tot handel in regio van de Middellandse Zee. Turkije was het eerste land dat Nederland heeft erkend. En dat deed Turkije terwijl het één van de machtigste landen ter wereld was. Nederland verdiende en verdient nog steeds veel geld aan de tulp en tachtig andere bloemsoorten, die uit Turkije naar Nederland zijn gebracht. Hier worden ook festivals over gehouden.”
“Nederland profiteerde ook van de keramiek, tabak, koffie en muziekinstrumenten uit Turkije. Nederland moest Turkije dankbaar blijven. Wat zien we nu? De huidige premier van Nederland, Mark Rutte, schuift dit alles op zij. Zijn anti-Turkije uitspraken en houding zijn verreweg van trouwheid. Slechts een klein deel van de Nederlanders is op de hoogte van wat ik hierboven heb verteld. Ik ben tot op heden de enige die hierover een boek heeft geschreven. Alleen de lezers van dit boek en goede historici weten wat Turkije allemaal voor Nederland heeft betekend. De Nederlanders die de juiste informatie lezen, zullen Turkije vanaf nu (hopelijk) wel dankbaar zijn.”
Woede
“Nederlanders worden niet vaak en ook niet snel boos. Voorbeeld: als een Turk tegen een Nederlander zegt dat hij het ‘met zijn zus/zusje ‘gaat doen’ , blijft de Nederlander over het algemeen de Turk op absurde wijze aankijken. De Nederlander zal daarop heel koelbloedig reageren door te zeggen dat ze thuis is en eens moet kijken of zij hem (de Turk die de betreffende opmerking maakt) wel mag. Als een dusdanige opmerking tegen een Turk wordt gemaakt loopt men een groot risico op een gevecht, bloedblad en zelfs moord.”
“Nog een voorbeeld. Een Turk bezoekt samen met zijn echtgenoot het huis van de schoonmoeder. Op een gegeven moment is de Turk boos op zijn vrouw en fluistert zonder dat iemand anders het hoort tegen haar: ‘Ik neuk je moeder’. Hierop zegt de echtgenoot tegen haar moeder: “Hey mam, hij wil het met je doen”. De schoonmoeder reageert daarop: “Aaah, ik ben te oud voor die zaken”. Als de Turkse schoonmoeder op deze wijze wordt geschoffeerd, wordt er op zijn minst iets gegooid op het hoofd van de belediger.”
Kunt u een politieke voorbeeld geven?
“Een Turkse politicus die boos is op Nederland begint zijn woorden met “Heeeyyy Nederland” en vervolgt met “jij bent een nazi-overblijfsel, jij bent een fascist, jij bent een uitbuiter”. Daarentegen is de Nederlandse politicus een stuk rustiger en doet niet aan persoonlijke of algehele belediging richting een volk.”
En hoe zit het met hoffelijkheid tussen Turken en Nederlanders?
“Nederlanders zijn over het algemeen zachtaardig. In een discussie met andersdenkenden blijft men bij het onderwerp. Maar de Turk dwaalt af en speelt op de man. Voorbeeld: een Turkse politicus zal in een politieke discussie met zijn tegenstander zeggen dat hij niet eens een schaapsherder kan zijn. In Turkije hebben we tijdens verkiezingstijd het helemaal gehad met het geschreeuw startend met ‘Hey jij meneer de Kemal’, ‘Heyyyyy meneer Muharrem’ en ‘ja meneer Recep’. Gelukkig is verkiezingstijd voorbij en is de boel wat rustiger. Daardoor zijn wij ook wat rustiger geworden.”
Gastvrijheid
“Dat Turken zeer gastvrij zijn, zal elk mens wel zeggen. In Marmaris is ‘s nachts rond 23:00 uur een echtpaar bestaande uit een Turk en een Nederlander onderweg naar hun hotel. Zij besluiten een kortere route te nemen door iemands tuin. Zij hebben niet door dat de tuineigenaren thuis gezamenlijk zitten te eten. Hierop schrikt deze echtpaar en probeert met een begroeting weg te komen. Tot hun grote verbazing krijgen zij van deze huiseigenaren te horen: “ook een goedenavond, neem plaats, neem plaats (aan tafel)’. Na veel aandringen besluit het Turks-Nederlandse echtpaar aan de eettafel aan te schuiven en staat versteld van de gastvrijheid.”
“Elke Turk heeft vaak zijn Nederlandse buurman uitgenodigd voor een maaltijd. Of heeft wat van zijn eten aan de buren gegeven. Maar zoiets hoef je niet van Nederlanders te verwachten. Want het antwoord ligt al klaar: ‘Zoiets bestaat niet in onze traditie’.”
En het verschil in cultuurgebonden beleefdheidsregels?
“Als we dit onderwerp vergelijken met de mensen van beide landen, zien we dat de Turken meer aandacht besteden aan deze regel. Dit kan anders zijn bij de elite, maar wanneer we kijken naar het gewone volk, ben ik ervan overtuigd dat deze regels hoger in het vaandel staan.”
“Bijvoorbeeld: ik zal mijn gast die mij bezoekt netjes in mijn jas en schoenen bij de deur ontvangen. Dit geldt voor thuis, maar ook op kantoor. Maar bij, toch ga ik ‘sommige Nederlanders’ zeggen, ontbreekt deze beleefdheid.”
“Als bij de Turk een oudere binnenloopt, staat de kleine op en wijst naar een zitplaats. Laat me een gebeurtenis vertellen die ik heb meegemaakt: er wordt een verjaardag gevierd in het huis van een familielid. Het huis zit vol met gasten. De jongste puber van het huis zit op de bank, terwijl een oude Turkse oom moet staan. Op een gegeven moment verlaat deze jonge knaap even zijn zitplaats. De oude Turkse oom neemt daarop plaats op deze bank. De reactie van deze jonge knaap is heel vreemd: “Je zit op mijn plek”. De Turkse oom hoort dit, maar reageert niet. De desbetreffende knul is twintig jaar oud en weet blijkbaar niet wat beleefdheid is.”
Wat is het verschil tussen het religieuze begrip en gedrag hierin tussen Turken en Nederlanders?
“Nederlanders zijn over het algemeen christelijk. De Turken zijn moslim. De Turk gelooft in het lot en dat alles al vooraf bepaald is. De Nederlander gelooft daar niet in. Tijdens een debat met een Nederlander zal hij vragen: ‘Is het God die alles over mij schrijft?’ Welnu, zal God op iemands voorhoofd schrijven dat hij een driejarig kind zal verkrachten en daarna zal vermoorden? Of zal dat op het voorhoofd van dat kindje staan? Het antwoord daarop is moeilijk te vinden.”
“De Turk gelooft in het lot en dat zijn tijd van overlijden vaststaat. De Nederlanders vragen daarop ‘waarom God dan de mensen in Scandinavië negentig jaar laat leven, terwijl mensen in ontwikkelingslanden maar dertig tot vijftig jaar oud worden?’ Ook daar is een moeilijk antwoord op te geven.”
Hoe kijkt men naar de liefde?
“Liefde kent geen grenzen. Ieder houdt op unieke wijze van elkaar. Maar wat ik waarneem, is dat mensen die uit het Oosten (Turkije) komen van elkaar kunnen houden alsof hun leven er van af hangt. Ik wil hier geen onderscheid maken tussen Turken en Nederlanders. Het zou geschikter zijn om een oosterse en westerse vergelijking te maken. De westerling verliest, net zoals bij elk onderwerp, ook niet zijn koelbloedigheid. Hij zal van iemand houden, maar niet tot de dood. De oosterling kiest voor de ongelofelijke liefde.”
Gedurende zijn hele leven worstelde Karaçay in Nederland met sociale kwesties en persoonlijke zaken van zijn landgenoten. Die strijd werd voor werkgeversdeuren, ziekenhuisdeuren, gevangenispoorten en voor menig ander denkbare poorten gehouden. Karaçay’s activiteiten vinden uiteraard een plekje in de Turks-Nederlandse geschiedenis.
Karaçay wordt met name daardoor onder Turks-Nederlandse journalisten gezien als een ‘abi’, Turks voor de (grote) broer.
TM 21.07.2018 Nederland is vorig jaar de grootste buitenlandse investeerder in Turkije geworden. Nu de twee landen tot een herstel van de betrekkingen gaan, zal dat met name de economische relatie positief beïnvloeden.
Dat verklaart voorzitter Murat Özyeğin van de Economische Raad DEIK afdeling Turkije-Nederland.
De zakenwereld is tevreden met de toenadering tussen Nederland en Turkije, zei Özyeğin. “Nederland was met 1,77 miljard dollar vorig jaar opnieuw de grootste investeerder in Turkije. Ondanks de ruzie bleven de economische betrekkingen op dit niveau. Dat laat zien dat in de toekomst deze samenwerking zal toenemen”, stelt de DEIK-voorzitter.
Hij bedankt de twee buitenlandministers die het herstel in werking hebben laten treden. Minister Stef Blok zette de eerste stap door een brief te overhandigen aan zijn Turkse collega (LEES meer). “De twee ambassadeurs van beide landen zullen al in september terugkeren naar hun ambt”, aldus Özyeğin.
Elsevier 20.07.2018 Na een jaar lang vrieskou hebben Nederland en Turkije vrijdag de onderlinge diplomatieke betrekkingen weer hersteld. Dat betekent dat er weer een Turkse ambassadeur in Den Haag komt en een Nederlandse in Ankara. Maar de relatie tussen Nederland en Turkije is al sinds 2012 turbulent, en tekent zich door een aantal rellen.
Minister Stef Blok (VVD) van Buitenlandse Zaken meldt vrijdag dat de diplomatieke relatie met Turkije weer hersteld is. De relatie tussen de twee landen werd volgens hem tijdens de NAVO-top in Brussel vorige week besproken. Vervolgens schreef Blok een brief aan de Turkse minister van Buitenlandse Zaken Mevlut Cavusoglu, die Blok vervolgens belde. Toen besloten de twee om de relatie weer te normaliseren. Ook heeft Blok beloofd nog dit jaar een bezoek te brengen aan Turkije.
Er blijven belangrijke kwesties spelen, vindt Blok
De betrekkingen met Turkije belandden eerder in zwaar weer omdat de regering vorig jaar twee Turkse ministers verbood om in Nederland campagne te voeren voor het referendum van de Turkse president Recep Tayyip Erdogan. Dat ontaardde in een rel, die voor beide kanten de aanleiding vormde om de ambassadeurs terug te trekken.
Volgens Blok zijn er veel belangrijke kwesties die spelen tussen Nederland en Turkije: ‘Denk aan de bestrijding van ISIS, het risico van terugkerende strijders uit Syrië en consulaire kwesties, maar ook onze zorgen over de rechtsstaat en mensenrechtensituatie in Turkije.’
Veel incidenten sinds 2012
Het is zeker niet de eerste keer dat de twee landen diplomatiek met elkaar in de clinch liggen. Al sinds 2012 is de relatie met Turkije turbulent.
Zo wilde in 2012 de toenmalige Turkse president Abdullah Gül – de voorganger van Erdogan – naar Nederland komen. PVV-leider Geert Wilders, destijds gedoogpartner van VVD en CDA, liet toen weten dat Gül niet welkom was. Daarop noemde Gül hem ‘islamofoob’.
Een jaar later, in 2013, bezocht Erdogan – die toen nog premier was – Nederland. Vlak voor zijn vertrek maakte hij zich kwaad om Yunus, het Turks-Nederlandse jongetje dat als baby werd geplaatst bij lesbische pleegouders. Het plaatsen van een kind bij homoseksuele ouders strookt niet met islamitische waarden, aldus een boze Erdogan die de zaak persoonlijk besprak met premier Mark Rutte. Rutte reageerde door aan te stippen dat Nederland geen onderscheid maakt op basis van geloof of seksuele geaardheid van pleegouders.
Weer een jaar later, in 2014, beweert de Turkse regering dat Nederland Turkse Nederlanders discrimineert. Het Turkse ministerie van Buitenlandse Zaken schreef dat in een brief aan de Tweede Kamer. De regering beklaagde zich over ‘racistische aanvallen’ op de diaspora in Nederland.
In januari 2015 wordt de journalist Fréderike Geerdink, die veel over Koerdische zaken schrijft, in Turkije opgepakt. Ze wordt beschuldigd van vervaardigen en verspreiden van ‘terreurpropaganda’ (voor de PKK, red.). De arrestatie gebeurt tijdens een bezoek van de toenmalige minister van Buitenlandse Zaken, Bert Koenders. Later dat jaar werd Geerdink, die woonde in het overwegend Koerdische Diyarbakir in het oosten van Turkije, het land uitgezet.
In oktober 2015 roept Nederland de Turkse ambassadeur op het matje. Turkse Nederlanders hadden tot de verbazing van velen een brief op de mat gekregen van de regerende AK-partij. Daarin werden ze opgeroepen om tijdens de parlementsverkiezingen in dat jaar opnieuw op de partij te stemmen. De kwestie was saillant, omdat het impliceerde dat de partij van Erdogan schijnbaar de contactgegevens van Turken in Nederland in handen had.
In april 2016 ging het een stapje verder. Het Turkse consulaat in Rotterdam riep Turken op om beledigingen aan het adres van Erdogan te melden, inclusief de persoonlijke gegevens van degenen die zich daaraan schuldig zouden maken. Kort daarna werd columnist Ebru Umar opgepakt in haar vakantiehuis in Kusadasi aan de Turke westkust. Aanleiding waren haar tweets over Erdogan. Ook haalde ze in haar column uit naar het meldpunt van het Turkse consulaat, en benadrukte dat het een manier was om critici het zwijgen op te leggen. Umar bleef kort vastzitten, en mocht vervolgens het land een aantal weken niet verlaten.
Een jaar later in maart 2017 was de diplomatieke rel waarvan de banden nu zijn hersteld. De Turkse ministers Cavusoglu (Buitenlandse Zaken) en Fatma Kaya van Familiezaken wilden in Nederland campagne voeren voor de nieuw ingevoerde Turkse grondwet, destijds onderwerp van een referendum. Van Cavusoglu werden de landingsrechten ingetrokken waardoor zijn vliegtuig niet kon aankomen en moest uitwijken naar het vliegveld Charles de Gaulle in Parijs. Vanuit Duitsland was Kaya per auto onderweg naar Rotterdam, maar zij werd tegengehouden en teruggestuurd. In Rotterdam braken vervolgens rellen uit: boze aanhangers wilden haar graag horen spreken bij het consulaat. Vervolgens weerde Turkije de Nederlandse ambassadeur en vice versa. Er volgden heftige woordenwisselingen, waarin Erdogan Nederland onder meer uitmaakte voor ‘nazi-overblijfselen’ en ‘fascisten’.
Elif Isitman (1987) is sinds oktober 2014 webredacteur bij Elsevier Weekblad.
AD 20.07.2018 Bedrijven in de handel en logistiek zijn blij met het herstellen van de diplomatieke betrekkingen tussen Nederland en Turkije. Volgens evofenedex, dat de belangen van 15.000 in Nederland gevestigde bedrijven behartigt, biedt dit goede kansen om gezamenlijke problemen op het gebied van handel en logistiek beter aan te pakken.
,,Er is nog veel meer werk aan de winkel, maar dit is een stevige stap in de goede richting”, aldus de organisatie. Een probleem dat speelt is dat Turkse chauffeurs op weg naar onder andere Nederlandse bedrijven nog steeds grote hinder ondervinden bij de passage van Oostenrijk.
De laatste tijd zijn er bovendien weer wachtrijen voor verkeer aan de grens tussen Turkije en de EU, zegt evofenedex. En er is onduidelijkheid over de benodigde documenten voor vrachtvervoer tussen Turkije en de EU. Ook zijn Nederlandse bedrijven volgens de organisatie wat terughoudend met investeringen in Turkije, vanwege slechte ervaringen uit het verleden.
NOS 20.07.2018 Nederland en Turkije herstellen de onderlinge diplomatieke betrekkingen. Dat betekent dat er weer een Turkse ambassadeur in Den Haag komt en een Nederlandse ambassadeur in Ankara, hebben de regeringen van beide landen bekendgemaakt.
De relatie tussen Nederland en Turkije was slecht sinds Nederland in maart 2017 de Turkse minister van Familiezaken uitzette. Zij was zonder toestemming naar Rotterdam gekomen om campagne te voeren voor president Erdogan.
Dat leidde ertoe dat Turkije de Nederlandse ambassadeur, die op dat moment in Nederland was, verbood om terug te keren en dat Nederland geen toestemming gaf voor het aantreden van een nieuwe Turkse ambassadeur in Den Haag.
Ontmoeting in Brussel
In een gezamenlijke verklaring schrijven de Nederlandse en de Turkse regering dat Blok en zijn Turkse collega Cavusoglu elkaar op 11 juli in de marge van de NAVO-top in Brussel hebben ontmoet.
De twee NAVO-bondgenoten spraken over de gebeurtenissen in maart vorig jaar en constateerden dat ze het daarover oneens bleven. Blok laat weten dat het juist daarom van belang is om weer een volwaardige diplomatieke relatie hebben.
De ministers van Buitenlandse Zaken hadden ook later nog contact, waarbij zij steeds benadrukten dat Nederland en Turkije vriendschappelijke en economische banden hebben die 400 jaar teruggaan en dat het omwille van de migratieaanpak en de bestrijding van terrorisme van belang is om de betrekkingen te normaliseren.
‘Bladzijde omslaan’
Blok zal in augustus of september een bezoek aan Turkije brengen. Hij zegt dat het goed is dat Turkije en Nederland de bladzijde omslaan. “Dat is nodig om vrij te spreken over zaken die ons binden, maar ook over onderwerpen waarover we van mening verschillen.”
Bronnen melden dat geen van beide landen excuses heeft gemaakt voor wat er in maart is gebeurd en de beschuldigingen die daarop volgden. Turkije wilde aanvankelijk dat Den Haag zich zou verontschuldigen voor het uitzetten van de minister, en Nederland eiste excuses van Ankara omdat Erdogan na het uitzetten van de bewindsvrouw over nazi-praktijken sprak en Nederland fascistisch noemde.
NU 20.07.2018 Nederland en Turkije herstellen hun onderlinge diplomatieke betrekkingen. Dat betekent dat er weer een Turkse ambassadeur in Den Haag komt en een Nederlandse ambassadeur in Ankara. Dat meldt minister Stef Blok (Buitenlandse Zaken) vrijdag aan de Tweede Kamer. Ook is afgesproken dat Blok op korte termijn een officieel bezoek aan Turkije zal brengen.
De banden zijn aangehaald na de NAVO-top van vorige week. In een gezamelijke verklaring schrijven Nederland en Turkije dat zij de verslechterde relatie betreurenswaardig vinden.
“Turkije en Nederland zijn twee vriendschappelijke landen en NAVO-bondgenoten met veel gemeenschappelijke belangen.”
Turkije-rel
De betrekkingen met Turkije stonden zwaar onder druk sinds de regering in maart vorig jaar twee Turkse ministers verbood in Nederland campagne te voeren voor hun president Recep Tayyip Erdogan.
Erdogan beschuldigde Nederland van nazisme en fascisme en verklaarde dat de Nederlandse ambassadeur niet meer welkom was. Sindsdien zijn de diplomatieke verhoudingen verslechterd. Premier Mark Rutte en president Erdogan eisten over en weer excuses van elkaar.
Oude vriend
Rutte stelde later dat excuses toch niet nodig zijn en Erdogan noemde Rutte “een oude vriend”. Toch heeft het vervolgens maanden geduurd voordat de diplomatieke relaties waren hersteld.
In februari dit jaar trok Nederland de ambassadeur officieel terug. Het ministerie van Buitenlandse Zaken laat weten dat er zo snel mogelijk een nieuwe ambassadeur naar Ankara zal worden gestuurd. Dat besluit moet eerst door de ministerraad worden goedgekeurd.
AD 20.07.2018 Nederland en Turkije zijn begonnen aan het herstellen van de diplomatieke banden. Er komt weer een Turkse ambassadeur in Den Haag en een Nederlandse ambassadeur in Ankara, schrijft minister Stef Blok (Buitenlandse Zaken) vanmiddag aan de Tweede Kamer.
Dit is nodig om vrij te spreken over zaken die ons binden, maar ook over onderwerpen waarover we van mening verschillen
Minister Blok
De relatie met Turkije staat al langere tijd zwaar onder druk sinds het kabinet in maart vorig jaar twee Turkse ministers verbood om in Nederland campagne te voeren voor president Recep Tayyip Erdogan. De rel die daardoor ontstond was voor beide landen reden hun ambassadeur terug te roepen.
,,Goed dat Turkije en Nederland de bladzijde samen omslaan, en we onze betrekkingen herstellen”, zegt Blok in reactie. ,,Dat is nodig om vrij te spreken over zaken die ons binden, maar ook over onderwerpen waarover we van mening verschillen.”
Nederland heeft de afgelopen tijd opnieuw gesprekken gevoerd met Turkije op ambtelijk niveau. Daarnaast had Blok zelf ook twee ontmoetingen met zijn Turkse collega Mevlüt Çavusoglu. ‘Deze gesprekken hebben ertoe geleid dat Turkije en Nederland hebben besloten de diplomatieke betrekkingen te normaliseren’, aldus Blok in de korte brief. Ook zal Blok nog dit jaar een bezoek brengen aan Turkije.
De partijen blijven het oneens over de gebeurtenissen in maart vorig jaar, maar er spelen volgens Blok veel belangrijkere kwesties tussen Nederland en Turkije. ,,Denk aan de bestrijding van IS, het risico van terugkerende strijders uit Syrië en consulaire kwesties, maar ook onze zorgen over de rechtsstaat en de mensenrechtensituatie in Turkije.” Beide landen hechten er dan ook aan een ‘volwaardige diplomatieke relatie’ te onderhouden, benadrukken ze in een gezamenlijke verklaring.
Rotterdam
Nederland en Turkije botsten met elkaar vanwege een voorgenomen bezoek van Cavusoglu aan Rotterdam, waar hij een campagnebijeenkomst wilde houden voor het Turkse referendum. Nederland besloot hem op het laatste moment de toegang te ontzeggen, waarop Turkije een andere minister naar Rotterdam stuurde, die toevallig in Duitsland was. Zij werd door de politie tegengehouden en teruggebracht naar Duitsland.
Turkije eiste excuses van Nederland. President Erdogan beschuldigde Nederland onder meer van nazisme en fascisme.
Eind vorig jaar gingen de partijen ook al met elkaar om tafel om nader tot elkaar te komen. Hoewel het gesprek volgens bronnen in goede sfeer verliep, bleef een oplossing uit.
TM 20.07.2018 Minister Stef Blok van Buitenlandse Zaken heeft het initiatief genomen de betrekkingen met Turkije te herstellen. Dat liet de Turkse buitenlandminister Mevlüt Çavuşoğlu vrijdag weten.
De twee spraken elkaar tijdens de NAVO-top. “Uit ons gesprek bleek dat beide kanten de uitgebreide strategische betrekkingen willen herstellen. Dat zal op initiatief van mijn Nederlandse collega gebeuren. Hij heeft mij een brief overhandigd en gaf aan dat hij de relatie wil herstellen”, liet de Turkse minister in een interview weten.
Beide landen gaan nog bespreken hoe het herstel zal plaatsvinden en welke stappen ondernomen worden. “Turkije en Nederland zijn twee vriendschappelijke landen en NAVO-bondgenoten met veel gemeenschappelijke belangen”, staat in een gezamenlijke verklaring.
Rotterdam
Nederland en Turkije raakten in een ongekende diepe ruzie toen in maart 2017 Nederland de toegang van Turkse ministers verbood en landingsrechten introk.
De Turkse minister van Familizaken die toch met de auto naar Rotterdam kwam, werd kort gearresteerd en middels een politie-escorte geforceerd naar Duitsland gebracht. Burgemeester Ahmed Aboutaleb zorgde voor enorme woede bij zowel Turkije als Turkse Nederlanders toen hij in een NOS-uitzending liet weten dat hij een schietbevel had uitgevaardigd mocht de Turkse minister niet uit haar diplomatenauto komen. Er werd zelfs aan een takelwagen gedacht.
De Rotterdamse politie liet honden los op aangestormde Turkse Nederlanders. Een politiehond beet in het been van een Turkse Nederlander die een gepensioneerde Nederlandse militair is. (LEES meer)
Turkse Nederlanders gaven aan dat de politie hen van achteren aanviel terwijl er geen sprake was van een betoging en ze wegliepen. Turken in Turkije keken live mee dankzij Turkse televisiezenders die ook aanwezig waren. Een bekende Turkse nieuwslezer werd ook weggeduwd door de Rotterdamse politie.
Turkije stuurde daarop de Nederlandse ambassadeur in Turkije weg en sloot ook het luchtruim voor Nederlandse diplomaten. Het land noemde de daden van Nederland een ongekend diplomatisch schandaal.
Elsevier 19.07.2018 Na twee jaar is er in de nacht van woensdag op donderdag een einde gekomen aan de noodtoestand in Turkije. Die werd ingesteld na de mislukte coup in juli 2016, en werd dit keer voor het eerst niet verlengd.
Het opheffen van de noodtoestand was een van de verkiezingsbeloften van de Turkse president Recep Tayyip Erdogan. De Europese Unie (EU) verwelkomt het besluit om de noodtoestand op te heffen, maar zet ook vraagtekens bij hoeveel er in de praktijk verandert.
Critici ontslagen, opgesloten en vervolgd
De noodtoestand was twee jaar lang van kracht. Hij werd vijf dagen na de mislukte staatsgreep in Turkije voor het eerst ingesteld. De Turkse regering houdt de in Pennsylvania woonachtige islamitische geestelijke Fethullah Gülen en zijn volgelingen steevast verantwoordelijk voor de coup, en hebben onder de noodtoestand veel van zijn vermeende aanhangers vervolgd. In april verlengde de regering van Erdogan de noodtoestand voor de zevende keer.
Onder de noodtoestand kon Erdogan per decreet regeren, iets wat hij met zijn machtsuitbreiding naar aanleiding van de nieuwe grondwetswijzigingen overigens ook kan.
Onder de noodtoestand konden de rechten en vrijheden van burgers flink worden ingeperkt. Onder die noodtoestand werden talloze ambtenaren, rechters, journalisten en academici ontslagen en op non-actief gesteld. Ook veel andere prominenten, academici en politici (vooral van de Koerdische oppositiepartij HDP) werden dan ook onder het mom van de noodtoestand ontslagen of opgesloten. Tientallen kranten en andere mediabedrijven moesten hun deuren sluiten.
Veel kritiek op Turkse noodtoestand
De Turkse noodtoestand werd zowel nationaal als internationaal bekritiseerd: critici beschuldigen Erdogan ervan misbruik te maken van de situatie en tegenstanders zo de mond te willen snoeren. Volgens officiële cijfers werden sinds juli 2016 ten minste 77.000 mensen gevangengezet onder het mom van de noodtoestand.
Critici van de regering-Erdogan zijn sceptisch over het opheffen van de noodtoestand. Volgens hen verandert er in de praktijk weinig. Vanwege zijn onlangs verworven machtsuitbreiding, vrezen zij dat wat vroeger als noodtoestand gold, nu de permanente situatie wordt.
Er ligt in Turkije namelijk een wetsontwerp van Erdogans AK-partij klaar voor de ‘strijd tegen terreur in normale toestand’. Binnen die wet zouden rechters, militairen en ambtenaren kunnen worden ontslagen in het kader van terreurbestrijding – een rekbaar begrip in Turkije – en kan hun paspoort worden ingetrokken. Daarnaast blijft de vrijheid van vergaderen beperkt, en kunnen mensen die als gevaar voor de ‘publieke orde’ worden gezien, worden verboden bepaalde gebieden te verlaten. Tot slot wordt het militairen toegestaan om in een ‘noodgeval’ mensen zonder opgave van reden te fouilleren, en auto’s en bezittingen te doorzoeken.
De Europese Unie (EU) is kritisch over de nieuwe wet. ‘Het beëindigen van de noodtoestand is een welkome stap,’ zegt EU-buitenlandwoordvoerder Maja Kocijancic, ‘maar tegelijkertijd geloven wij dat de goedkeuring van de nieuwe wetten waarmee de autoriteiten uitzonderlijke macht krijgen, en waarbij sommige restrictieve elementen van de noodtoestand blijven bestaan, het positieve effect van het beëindigen daarvan temperen.’ De Europese Unie roept Turkije dan ook voor de zoveelste keer op om maatregelen die de rechtsstaat aantasten, terug te draaien.
Elif Isitman (1987) is sinds oktober 2014 webredacteur bij Elsevier Weekblad.
NOS 19.07.2018 De noodtoestand in Turkije is na twee jaar opgeheven. Vannacht is er een eind aan gekomen doordat hij niet is verlengd.
De noodtoestand werd ingesteld na de couppoging van juli 2016 en werd sindsdien elke drie maanden verlengd. President Erdogan beloofde in juni dat hij de noodtoestand zou opheffen als hij opnieuw tot president werd gekozen.
Erdogan kon de afgelopen twee jaar per decreet regeren (dus zonder instemming van het parlement) en rechten en vrijheden van de Turken inperken. Volgens hem was dat nodig in de strijd tegen het terrorisme, en met name tegen de aanhangers van de in Amerika wonende geestelijke Gülen, die volgens hem achter de mislukte staatsgreep zat.
Sinds juli 2016 zijn volgens officiële cijfers minstens 77.000 mensen gevangen gezet, onder wie journalisten en politici van de oppositie. Tientallen kranten en andere mediaorganisaties zijn gesloten. Minstens 130.000 ambtenaren en 4000 rechters en officieren van justitie zijn ontslagen. Nog maar twee weken geleden raakten 18.000 leraren, politiemensen en militairen hun baan kwijt.
Volgens critici van Erdogan zal het opheffen van de noodtoestand niet veel veranderen. Door een recente wijziging in de grondwet heeft de president meer macht gekregen. Ze zeggen dat de noodtoestand onder het mom van normaliteit in feite permanent zal worden.
Er ligt volgens het Duitse persbureau DPA een wetsontwerp voor “de strijd tegen de terreur in de normale toestand”. Die wet biedt bijvoorbeeld de mogelijkheid om rechters, militairen en ambtenaren te ontslaan en hun paspoort in te nemen. Ook blijft de vrijheid van vergaderen beperkt. Verdachten kunnen zonder meer tot twaalf dagen in een politiecel vastgehouden worden.
NU 19.07.2018 De noodtoestand in Turkije is na twee jaar opgeheven. De noodtoestand werd kort na de mislukte staatsgreep in 2016 afgekondigd en is in de nacht van woensdag op donderdag verlopen.
Vanwege de noodtoestand konden bepaalde vrijheden worden ingeperkt en kon de regering zonder instemming van het parlement decreten uitvaardigen.
Sinds de mislukte staatsgreep zijn ongeveer 160.000 mensen gevangengezet en is een vergelijkbaar aantal ambtenaren ontslagen, meldde het mensenrechtenbureau van de Verenigde Naties afgelopen maart.
De noodtoestand werd in totaal zeven keer met drie maanden verlengd. President Recep Tayyip Erdogan, die onlangs is herkozen, had al beloofd de noodtoestand niet nog eens te verlengen.
Tegenstanders van Erdogan verwachten niet dat er veel zal veranderen. Door een recente grondwetswijziging heeft Erdogan meer macht dan voorheen. Het parlement buigt zich nog over nieuwe antiterreurwetten.
TM 19.07.2018 De Europese Unie heeft de stap van Turkije de noodtoestand op te heffen positief verwelkomd. In het land gold sinds de mislukte couppoging van 15 juli 2016 de noodtoestand.
In een schriftelijke verklaring zei Federica Mogherini, hoofd van het buitenlandse beleid van de EU: “Het einde van de noodtoestand die in Turkije van kracht is sinds de couppoging van 2016 is een stap naar verwelkoming.”
Maar vindt Mogherini dat “de goedkeuring van nieuwe wetgevingsvoorstellen die buitengewone bevoegdheden aan autoriteiten verlenen en verschillende beperkende elementen het positieve effect van de beëindiging kunnen dempen.”
De opmerkingen van de EU-chef lieten niet lang op zich wachten en kwamen kort na het besluit van Turkije de noodtoestand niet te gaan verlengen.
De Turkse regering heeft op 20 juli 2016 voor het eerst een noodtoestand uitgeroepen na een mislukte staatsgreeppoging onder leiding van terreurgroep FETO en diens in de VS gevestigde sekteleider. In april vernieuwde de regering de noodtoestand voor de zevende keer.
In haar verklaring bevestigde Mogherini ook de verwachtingen van de EU dat “Turkije de belangrijkste aanbevelingen van de Raad van Europa, de Commissie van Venetië en andere relevante instellingen ten uitvoer legt en de scheiding der machten tussen de uitvoerende macht en de rechterlijke macht respecteert.”
“We verwachten ook van Turkije dat alle maatregelen die een negatieve invloed blijven hebben op de rechtsstaat, de onafhankelijkheid van de rechterlijke macht en de fundamentele vrijheden die de kern vormen van elke democratische staat worden teruggedraaid,” merkte ze op.
Ze benadrukte ook dat “concrete en duurzame verbeteringen op het gebied van de rechtsstaat en fundamentele vrijheden van essentieel belang blijven voor de vooruitzichten van de betrekkingen tussen de EU en Turkije.”
AD 19.07.2018 Na twee jaar is in Turkije de noodtoestand opgeheven. Die werd kort na de mislukte staatsgreep in 2016 afgekondigd en verliep in de nacht van woensdag op donderdag.
Door de noodtoestand konden bepaalde vrijheden worden ingeperkt en kon de regering decreten uitvaardigen die geen goedkeuring van het parlement nodig hebben. Sinds de mislukte staatsgreep zijn ongeveer 160.000 mensen gevangengezet en is bijna hetzelfde aantal ambtenaren ontslagen, meldde het mensenrechtenbureau van de Verenigde Naties in maart van dit jaar. Ruim 50 duizend van hen werden in staat van beschuldiging gesteld.
Erdogan is ervan overtuigd dat zijn voormalige medestander, de Turkse geestelijke Fethullah Gülen,achter de mislukte coup zit. Gülen woont in de Verenigde Staten sinds 1999. Tienduizenden mensen die werden ontslagen en vastgezet worden door de regering van Erdogan gezien als Gülen-aanhangers.
De noodtoestand werd in totaal zeven keer met drie maanden verlengd. President Recep Tayyip Erdogan, die onlangs is herkozen als president, had al beloofd die niet nog eens te verlengen.
Tegenstanders van Erdogan verwachten niet dat veel zal veranderen. Door een recente grondwetswijziging heeft Erdogan veel meer macht dan voorheen. Veel aanklagers en rechters werden vervangen in de nasleep van de coup en het parlement buigt zich momenteel over nieuwe antiterreurwetten.
Elsevier 17.07.2018 De Oostenrijkse premier Sebastian Kurz wil het toetredingsproces van Turkije tot de Europese Unie direct een halt toeroepen. Volgens Kurz hebben verdere gesprekken over toetreding geen enkele zin. ‘Turkije heeft zich de afgelopen jaren voortdurend verwijderd van Europa en de Europese waarden.’
Dat zegt Kurz in een interview met de Griekse krant Ekathimerini. Oostenrijk is sinds 1 juli voorzitter van de Europese Unie, reden voor Kurz om de schijnwerpers op te zoeken.
‘Ik ben al jaren duidelijk geweest over een eerlijke relatie met Turkije,’ zegt Kurz. ‘Onderhandelingen over het EU-lidmaatschap van Turkije moeten onmiddellijk stoppen. Turkije heeft zich de afgelopen jaren voortdurend verwijderd van Europa en de Europese waarden. Tegelijkertijd moeten we ons richten op andere vormen van samenwerking tussen de Europese Unie en Turkije.’
Oostenrijk neemt geen extra migranten op
De Oostenrijkse premier heeft de inperking van de migratiestroom hoog op de agenda staan, laat hij weten. Kurz wil geen extra migranten opnemen.
Volgens Kurz is er binnen de Europese Raad in toenemende mate consensus over dit vraagstuk: ‘We juichen toe dat een groeiend aantal lidstaten het eens lijkt over de versterking van de Europese buitengrens, dat zij grensagentschap Frontex een hogere begroting en een groter mandaat willen geven, en de samenwerking willen aangaan met andere landen.’
Samenwerking op terreinen buitenland, veiligheid en defensie
Kurz staat bekend als een conservatieve kracht binnen de Europese Unie. Toch ziet hij nut in het Europese project. ‘De Europese Unie moet sterk en betrokken zijn op de belangrijke gebieden, zoals buitenlandbeleid, veiligheid en defensie. Daaronder valt ook de gezamenlijke bewaking van de buitengrens en de bescherming van onze concurrentiepositie in een globaliserende wereld.’
‘Tegelijkertijd moet de Europese Unie zich terugtrekken van veel dossiers die beter op nationaal of regionaal niveau kunnen worden afgehandeld. Dan weten we ons verzekerd van een sterke en effectieve Europese Unie.’
Kurz wil de Europese Unie dichter bij de Europese bevolking brengen. ‘Er moet geen eerste- en tweedeklas lidmaatschap ontstaan, of een dialoog waarin de een zich moreel verheven voelt boven een ander.’
Berend Sommer (1990) is sinds maart 2017 webredacteur bij Elsevier Weekblad. Hij studeerde geschiedenis aan de Universiteit Leiden. Zijn debuut Duchamp verscheen in juni 2017 bij Uitgeverij Prometheus.
NU 12.07.2018 Een rechtbank in Turkije heeft 72 mensen tot levenslang veroordeeld voor hun rol in rellen die in Istanbul ontstonden tijdens de mislukte couppoging in juli 2016.
Zij zouden burgers hebben gedood die na een oproep van president Recep Tayyip Erdogan in het geweer kwamen tegen de plegers van de staatsgreep.
Op een van de bruggen over de Bosporus in de Turkse stad kwam het tot gewelddadigheden waardoor 34 mensen om het leven kwamen.
Elsevier 11.07.2018 Maandag is Recep Tayyip Erdogan tijdens een pompeuze ceremonie opnieuw ingezworen als president van Turkije. Daarmee treedt ook het door opponenten gevreesde presidentiële systeem in. Erdogan laat er geen gras over groeien: direct na zijn officiële aantreden voerde hij een aantal ingrijpende veranderingen door.
Onder het nieuwe presidentiële systeem is er niet langer een premier in Turkije. Alle uitvoerende macht ligt daarmee bij Erdogan. Hij kan zelf ministers, hooggeplaatste rechters en topambtenaren benoemen, zonder ingrijpen van het parlement.
Controversiële benoeming van schoonzoon als minister
Onder het nieuwe systeem wordt een kabinet ingesteld dat is teruggebracht tot zestien bewindslieden. Controversieel is de benoeming van Berat Albayrak, de schoonzoon van Erdogan, tot minister van Financiën. Albayrak was hiervoor minister van Energiezaken en vervangt Mehmet Simsek – voormalig economisch strateeg bij de Amerikaanse bank Merrill Lynch en een van de weinige overgebleven Turkse politici die nog een goede band onderhield met buitenlandse investeerders. Simsek moet de ministersploeg verlaten omdat er ‘geen plek’ meer voor hem is.
Minister van Buitenlandse Zaken Mevlüt Cavusoglu mag op zijn post blijven, evenals de ministers van Binnenlandse Zaken Süleyman Soylu en van Justitie Abdülhamit Gül. Erdogans nieuwe vicepresident is Fuat Oktay, voormalig secretaris van de premier. Oktay wordt gezien als een van de architecten van de transformatie van het parlementaire naar het presidentiële systeem. Als minister van Handel benoemt Erdogan een vrouw: Ruhsar Pekcan, een ondernemer die eerder actief was bij de Handelskamer als aanjager van vrouwelijk ondernemerschap.
Het nieuwe kabinet komt vrijdag voor het eerst bij elkaar, als Erdogan terugkomt van de NAVO-top in Brussel.
Erdogan vaardigde al drie decreten uit na zijn benoeming
Naast de macht om ministers en rechters te benoemen, kan Erdogan vanaf nu ook per decreet regeren. Dit is vergelijkbaar met de situatie tijdens de noodtoestand die was ingesteld na de mislukte coup in juli 2016. Direct na zijn aanstelling dinsdag voerde Erdogan dan ook een aantal vergaande decreten door.
Met het eerste decreet worden 65 bestuursorganen samengevoegd tot 9 bureaus. Erdogan wil daarmee naar eigen zeggen de bureaucratie terugdringen: ‘We hebben een staatsapparaat gebouwd dat is gericht op service, niet op bureaucratie,’ verklaarde hij. Die nieuwe instituties moeten fungeren als ‘denktanks’ en beleidsvoorstellen doen en implementeren, die Erdogan vervolgens kan goedkeuren of verwerpen. Ook heeft hij de macht om de bureaus rechtstreeks op te dragen om beleidsveranderingen door te voeren.
Daarnaast vallen diverse directoraten vanaf nu onder de directe macht van Erdogan. Het gaat onder meer om het religieorgaan Diyanet en de Nationale Veiligheidsraad.
Ook gaat het academisch systeem drastisch op de schop. Erdogan heeft bepaald dat rectoren de titel ‘professor’ vanaf nu niet meer nodig hebben. De post wordt daarmee toegankelijker voor lager opgeleide kandidaten. Ook mogen rectors vanaf nu meer termijnen uitzitten. Hiervoor was dat beperkt tot een maximum van twee termijnen. Ook moesten voorheen academici van de universiteit in kwestie rectors voordragen. Dat hoeft nu ook niet meer.
Tot slot heeft Erdogan per decreet ook de macht naar zich toegetrokken om het hoofd van de centrale bank te benoemen, een instituut waarmee hij eerder dikwijls overhoop lag. Hij lost daarmee een van zijn verkiezingsbeloften in.
Critici zien het als een poging van hem om de markt te beïnvloeden, iets wat getuige de vrije val van de lire in aanloop naar de verkiezingen niet altijd even goed uitpakt. Tusiad, de grootste ondernemersvereniging, waarschuwde dinsdag dan ook direct voor het verlies van onafhankelijkheid bij de financiële institutie. De autonomie van de centrale bank is cruciaal voor een sterke economie, aldus de vereniging.
Blijvende patstelling bij onderhandelingen over EU-toetreding?
Minister van Buitenlandse Zaken Cavusoglu benadrukte dinsdag direct na de aanstelling van Erdogan opnieuw dat Turkije zo snel mogelijk lid wil worden van de Europese Unie (EU). Een opmerkelijke uitspraak, aangezien het land door het presidentiële systeem verder afdrijft van Europese waarden.
Eind juni – na de overwinning van Erdogan – liet de Europese Raad van Ministers zich al ontvallen dat de gesprekken over een Turkse toetreding tot stilstand zijn gekomen en dat de kans dat daarin nog verandering komt zeer klein is.
Elif Isitman (1987) is sinds oktober 2014 webredacteur bij Elsevier Weekblad.
NU 10.07.2018 Turkije wil graag op korte termijn lid worden van de Europese Unie. Dat heeft de minister van Buitenlandse Zaken Mevlut Cavusoglu dinsdag laten weten, een dag nadat Erdogan opnieuw als president werd ingezworen.
De uitspraak van Cavusoglu, die ook tijdens de vorige regeringsperiode van Erdogan deze functie bekleedde, is opmerkelijk. Turkije zit al jaren in de ‘wachtkamer’ voor het lidmaatschap van de EU.
Maar de EU heeft de afgelopen jaren nadrukkelijk duidelijk gemaakt dat de manier waarop Erdogan minderheden en politieke tegenstanders behandelt, een flink struikelblok is voor toetreding tot de unie. De president heeft in de afgelopen jaren, sinds de mislukte coup in juli 2016, honderdduizenden tegenstanders en critici laten opsluiten of uit hun ambt laten zetten. Het gaat om onder anderen rechters, professoren, politici en journalisten.
Ook maakt de EU zich nadrukkelijk zorgen over de behandeling van de Turkse Koerden en de inval van Turkije in de Syrische regio Afrin. De officiële gesprekken over toetreding van het land tot de unie zijn medio 2017 stopgezet. Volgens Turkije was dit besluit van de EU een “aanval op alle Europese basisprincipes”.
Basisvrijheden
De gesprekken over een eventuele toetreding van Turkije tot het Europese statenverbond zijn al in 2005 gestart. De gesprekken zijn gestrand door de achteruitgang van basisvrijheden na de coup in 2016. Maar Europa heeft nooit helemaal de stekker uit het plan tot toetreding willen trekken. Turkije heeft een sleutelrol als het gaat om de aanpak van de toestroom van migranten en de aanpak van terrorisme.
Het Europees Parlement liet echter begin 2018 weten dat de gesprekken wel zouden moeten worden stopgezet als Erdogan zijn plan zou verwezenlijken om zichzelf meer macht toe te eigenen. Dit plan is maandag in werking getreden, toen Erdogan werd ingezworen voor zijn volgende termijn.
Parlement buitenspel
De leider tekende vorige week een decreet dat hem meer macht geeft. Het ambt van premier verdwijnt en het parlement wordt deels buitenspel gezet. Erdogan kan voortaan zonder enige inspraak van het parlement ministers aanstellen of naar huis sturen.
De veranderingen komen niet als verrassing. Erdogan had vorig jaar al een referendum over zijn plannen georganiseerd. Dat won hij met een nipte meerderheid. Vooral in de grote steden stemde een grote meerderheid van de Turken tegen de plannen. De meeste ja-stemmers kwamen uit de regio Centraal-Anatolië of wonen in het buitenland.
Het referendum en de uitslag werden fel bekritiseerd door waarnemers van de Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa. Volgens de Europese waakhond is het referendum niet eerlijk verlopen en zijn er veelvuldig ongestempelde biljetten gebruikt.
Dinsdag werd bekend dat Erdogan zijn bevoegdheden in het nieuwe presidentiële systeem heeft gebruikt voor het benoemen van zijn schoonzoon Berat Albayrak tot minister van Financiën. Albayrak was daarvoor minister van Energie.
“Dat Albayrak minister van Financiën wordt, is geen goed teken, vooral vanwege zijn nauwe relatie met president Erdogan”, zei Guillaume Tresca, ontwikkelingsstrateeg bij de bank Crédit Agricole. “Het is een teken dat Erdogan het economische beleid nog meer zal beheersen.”
NOS 10.07.2018 Mensen die niet kunnen omgaan met het veranderende Nederland, waarin mensen met verschillende achtergronden samenleven, kunnen beter “oprotten”. Dat zegt Denk-Kamerlid Kuzu in een video van de Zaanse vlogger Ismail Ilgun. Zijn opmerking leidt op social media tot kritiek en woede, onder anderen van PVV-leider Wilders.
In het vlog praat Kuzu met Ilgun over politiek, inburgering en identiteit. Volgens Ilgun, die een Turkse achtergrond heeft, “kotsen” de meeste Nederlanders hem uit. “Dat is precies het punt”, reageert Kuzu. “Door jou te zien als buitenlander, als Turk, zeggen ze eigenlijk: wij, de Nederlanders, voelen ons superieur. En die ander hoort er niet bij.”
Rollen omdraaien
Kuzu wil de rollen omdraaien. “Als het ze niet bevalt, dat veranderende Nederland, waar mensen met verschillende achtergronden samen met elkaar leven in een stad als Zaandam, in een wijk als Poelenburg, dan rotten zij maar op.”
PVV-leider Wilders reageert via Twitter op de opmerking van Kuzu. “Mijn boodschap aan Kuzu, Denk en alle andere Erdogan-lovers: snel optiefen naar Turkije!”
Inmiddels heeft Kuzu via zijn eigen Facebookpagina gereageerd op de ophef. “Als je het zonder context hoort, kan ik begrijpen dat het verkeerd kan overkomen. Het is echter te makkelijk om één zin uit een video van een half uur te knippen en dat los te trekken. Ik doe niet mee aan het sentiment eromheen en zal me blijven inzetten om de groeiende tendens van xenofobie, racisme en discriminatie een halt toe te roepen, zodat alle Nederlanders zich thuis voelen in ons land.”
In de video hieronder is het gehele vlog van Ismail Ilgun te zien. De passage waar nu ophef over is ontstaan, begint na 15:30 minuten.
NU 10.07.2018 Duitsland heeft de motorclub Osmanen Germania en aanverwante organisaties verboden, maakt het Duitse ministerie van Binnenlandse Zaken dinsdag bekend. De vereniging brengt volgens het departement “individuele rechten en het grote publiek” in gevaar.
Duitsland heeft eerder al grote acties tegen de club uitgevoerd. Volgens het ministerie staat de groep in verbinding met de Turkse AK-partij en kringen rond de Turkse president Recep Tayyip Erdogan.
De groep, die officieel als boksclub is geregistreerd, staat bekend als Turks-nationalistisch en extreemrechts. De groep telt in Duitsland 22 lokale afdelingen en bij elkaar ongeveer driehonderd leden.
Elsevier 10.07.2018 Duitsland heeft motorclub Osmanen Germania en verwante organisaties verboden. Het ministerie van Binnenlandse Zaken in Berlijn maakte dat dinsdag bekend.
De vereniging met Turkse achtergrond brengt volgens het departement ‘individuele rechten en het grote publiek’ in gevaar.
Duitsland kwam eerder al met grootscheepse acties met soms duizend politieagenten tegen de club. Veel leden zijn actief in onder meer drugs- en wapenhandel. Volgens het Duitse ministerie van Binnenlandse Zaken staat de groep in verbinding met de Turkse regeringspartij AK en kringen rond de Turkse president Recep Tayyip Erdogan. Ook zou het banden hebben met de extreem-rechtse Turkse organisatie Grijze Wolven.
De motorclub, die officieel als boksclub is geregistreerd, telt in Duitsland 22 afdelingen en heeft bij elkaar ongeveer driehonderd leden.
‘Een ander idee van wat het is om biker te zijn’
De club zelf – opgericht door Selcuk S. en Mehmet B. – zegt steevast dat het kansarme jongeren van de straat houdt.
‘Opkomende motorclubs bestaan voornamelijk uit leden met een immigrantenachtergrond of andere nationaliteiten, die een ander idee hebben van wat het betekent om een biker te zijn,’ zei Stephan Strehlow, hoofd van de Berlijnse politieafdeling Bendecriminaliteit in 2016 tegen nieuwssite VICE. ‘Voor veel van deze nieuwe bendeleden is het lidmaatschap van een motorclub een manier om respect te krijgen en om misdaden te plegen onder de bescherming van een grotere groep.’
Club had ook afdelingen in Nederland
De Nederlandse Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid Dick Schoof waarschuwde in juni vorig jaar in een rapport voor paramilitaire clubs zoals Osmanen Germania. In oktober 2016 kwam aan het licht dat de club een afdeling had opgezet in Twente. Daarna volgden afdelingen in Rotterdam, Utrecht en Tilburg. Inmiddels heeft de Nederlandse tak zich vanwege ‘verschil van inzicht’ met het Duitse hoofdbestuur weer opgeheven.
In een video uit 2015 op YouTube poseren leden van de Duitse motorclub dreigend met vuurwapens. Er is geen motor te zien.
In Nederland doet het kabinet ook pogingen om criminele motorclubs te verbieden. In december verbood de rechter de Bandidos en in juni de Satudarah. Bestrijding van motorclubs was aangekondigd in het Regeerakkoord.
Fleur Verbeek (1991) werkt sinds oktober 2017 op de webredactie. Ze studeerde Journalistiek aan de Hogeschool van Utrecht.
NU 09.07.2018 De Turkse president Recep Tayyip Erdogan is maandag ingezworen voor zijn volgende termijn. In zijn toespraak beloofde hij ”een sterker Turkije” na te streven met een sterke defensie en een groeiende economie.
Erdogan was tussen 2003 en 2014 premier van Turkije. Twee jaar eerder richtte hij de AKP op, nu al jaren de grootste partij van het land. Sinds 2014 is hij president van Turkije.
De leider tekende vorige week een decreet dat hem meer macht geeft. Het ambt van premier verdwijnt en het parlement wordt deels buitenspel gezet.
Erdogan kan voortaan zonder enige inspraak van het parlement ministers aanstellen of naar huis sturen. Met zijn decreet past de Turkse president diverse wetten aan die tussen 1924 en 2017 ingevoerd zijn.
“Wij, Turkije en de Turkse bevolking, maken vandaag een nieuwe start”, stelde hij. “We laten het oude systeem achter ons, dat ons land in het verleden alleen maar economische en politieke chaos heeft gebracht.”
Referendum
De veranderingen komen niet als verrassing; Erdogan had vorig jaar al een referendum over zijn plannen georganiseerd. Dat won hij met een nipte meerderheid. Vooral in de grote steden stemde een grote meerderheid van de Turken tegen de plannen. De meeste ja-stemmers kwamen uit de regio Centraal-Anatolië of wonen in het buitenland.
Het referendum en de uitslag werden fel bekritiseerd door waarnemers van de Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa. Volgens de Europese waakhond was het referendum niet eerlijk verlopen en zijn er veelvuldig ongestempelde biljetten gebruikt.
In de praktijk had Erdogan trouwens al de macht die hij nu officieel vastgelegd heeft. Na de coup in de zomer 2016 kondigde hij de noodtoestand af, wat hem het recht gaf fundamentele rechten van burgers te beperken en per decreet te regeren, zonder inspraak van het parlement. Sindsdien zijn honderdduizenden kritische politici, journalisten en wetenschappers opgepakt, vastgezet of ontslagen.
Reporters zonder Grenzen publiceert jaarlijks een lijst waarop de persvrijheid in de wereld geanalyseerd wordt en noemde Turkije vorig jaar ”de grootste gevangenis voor media-professionals ter wereld”.
NOS 09.07.2018 Nadat hij twee weken geleden de verkiezingen won, is Recep Tayyip Erdogan vandaag ingezworen voor zijn tweede termijn als president van Turkije. Vanaf vandaag heeft Erdogan nog meer bevoegdheden. Voor professor Izge Günal belooft dat niet veel goeds. Hij werd – net als duizenden anderen – ontslagen en weet nog steeds niet waarom.
“Als je kijkt naar het gemeenschappelijke profiel van degenen die ontslagen zijn, denken we dat het te maken heeft met het vredespamflet dat we ruim twee jaar geleden hebben ondertekend”, zegt Günal. “Maar niemand heeft ons ergens van beschuldigd. We zijn niet verhoord, dus het is gissen.”
Hij heeft weinig hoop op een goede afloop voor hem persoonlijk. “Het is een politiek besluit dat ik ontslagen ben. Pas als de politiek verandert, kan ik weer aan het werk, en mijn vrienden ook.”
Gisteren werden meer dan 18.000 ambtenaren, onder wie duizenden politiemensen en militairen, maar ook leraren en 199 medewerkers van universiteiten ontslagen. Het decreet over het massaontslag werd gepubliceerd in het staatsblad. Ook werden twaalf verenigingen, drie kranten en een tv-kanaal verboden.
“Mijn jonge collega’s van de universiteit hebben het nóg moeilijker dan ik. Ik kan als orthopedisch chirurg wellicht in een privéziekenhuis aan de slag, maar deze mensen hebben die optie niet. Ze zijn jong, kunnen niet met pensioen en ook niet werken in het buitenland. Ze hebben geen geld, geen brood”, zegt Günal.
De Turken gingen vorig jaar bij een referendum – met een krappe meerderheid – akkoord met de invoering van een presidentieel systeem. De functie van premier verdwijnt, Erdogan is als president zowel regeringsleider als staatshoofd. Verder heeft het parlement beperkte controle en Erdogan kan per decreet wetten vaststellen. De verandering werd definitief door zijn verkiezingswinst.
Erdogan sloeg in zijn inauguratiespeech in Ankara een verzoenende toon aan. Hij beloofde de rechten van alle Turken te beschermen en gerechtigheid centraal te stellen. Maar arrestaties en ontslagen lijken vooralsnog nog niet ten einde.
“Ik ben nu werkloos. Ik ben wetenschapper, ik heb de academische onderzoeken die ik deed allemaal voortijdig moeten afbreken. Ik kan mijn patiënten niet behandelen, niet naar mijn studenten, ik zit gewoon thuis”, zegt Günal, die via alle officiële wegen wil proberen om weer aan het werk te kunnen.
“Maar als je de wet hier kent: je moet eerst naar een commissie, beroep doen. En er is maar één commissie voor alle ontslagen mensen. Je pakt er een nummertje en zij beslissen of je weer aan het werk kan.”
Moeilijk maken
Zijn ervaring is dat het antwoord meestal ‘nee’ is. “Dan kun je nog naar de rechter. Als de rechter ook weigert, kun je nog naar de Hoge Raad. Als die ook weigert, kun je naar de constitutionele rechtbank. en uiteindelijk naar het Europees Hof voor de Rechten van de Mens.”
De academicus vreest dat hij daar zo maar vijf jaar mee bezig is. “Maar wat gebeurt er in die jaren ondertussen in Turkije? Ze kunnen onderweg nog een hindernis opwerpen en het je nog weer moeilijker maken.”
NOS 09.07.2018De Turkse president Recep Tayyip Erdogan is officieel begonnen aan zijn nieuwe termijn. In zijn inauguratietoespraak zei hij dat Turkije op weg is naar een sterke regering, een sterk parlement en een sterk land. Hij belooft vooruitgang op elk gebied, van rechten en vrijheid tot grote investeringen.
Verwacht wordt dat hij later vanavond zijn nieuwe ministersploeg presenteert. De eerste kabinetszitting is vrijdag.
In zijn toespraak, die hij hield buiten het presidentieel paleis in Ankara, liet hij meteen zien wat hij van plan is nu Turkije overgaat op een presidentieel systeem, waarbij de uitvoerende macht in handen komt van de president. Deze macht verwierf hij in een referendum vorig jaar. Twee weken geleden werd hij herkozen met 52,9 procent van de stemmen.
Politieke chaos
Erdogan zei dat het presidentiële systeem een eind zal maken aan een systeem dat “het land in zware politieke, sociale en economische chaos heeft gestort”. Hij sprak over het referendum als een “goed overdachte keuze”. 51 procent van de kiezers stemde vorig jaar april vóór het vergroten van de macht van de president.
De president is nu degene die de regering benoemt, hoge ambtenaren aanstelt, decreten uitvaardigt, de begroting opstelt en de bevoegdheid heeft om de noodtoestand uit te roepen. Daarnaast is hij leider van de AK-Partij, die samen met een nationalistische partij de meerderheid heeft in het parlement.
Het parlement kan de begroting goedkeuren of afwijzen, en moet toestemming geven voor de noodtoestand en decreten die in die periode worden uitgevaardigd.
Kortom, er is hier altijd wel iets om over te zeiken. Ze zeggen in Den Haag daarom:Een dag nie gezeik, is een dag nie geleef.
Disclaimer: Dit is een non-profit site. Waar mogelijk is gebruik gemaakt van rechtenvrij materiaal via o.a. de Wikimedia Commons-licenties. Mocht u bezwaar hebben tegen de plaatsing van enig beeldmateriaal op deze site, omdat u bijvoorbeeld rechthebbende bent, laat u dan zo snel mogelijk een bericht achter opdat er zo spoedig mogelijk actie ondernomen kan worden.
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/a675fef6-0ee8-11eb-a8a4-02c309bc01c1.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/ea269d8c-1a04-11eb-9373-02c309bc01c1.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/04af879c-12ba-11eb-acaf-0218eaf05005.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/5ee6b8f6-13d8-11eb-91da-02d1dbdc35d1.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/ead774d6-0fe1-11eb-acaf-0218eaf05005.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/77138a80-0ef6-11eb-babb-0255c322e81b.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/34c244e6-19f5-11eb-998c-0218eaf05005.jpg)
Jean Castex
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/a6554a8a-0ee8-11eb-a8a4-02c309bc01c1.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/c48c10a0-fa94-11ea-b9cc-0218eaf05005.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/33293394-7a70-11ea-8624-0217670beecd.jpg)
/s3/static.nrc.nl/wp-content/uploads/2020/04/web-0804buigas.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/29d9f2e2-79ad-11ea-9741-02c309bc01c1.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/6594b92e-e62d-11ea-9404-0255c322e81b.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/585c4d5c-637f-11ea-b88a-02d2fb1aa1d7.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/58a0b938-61ef-11ea-935b-0217670beecd.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/3b2b6c3c-63a6-11ea-9015-0255c322e81b.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/369d0286-62c8-11ea-81cf-0217670beecd.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/0b1ffcca-6157-11ea-9f31-0217670beecd.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/28282efe-605e-11ea-9f31-0217670beecd.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/6285e4ce-6068-11ea-ad4e-02d2fb1aa1d7.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/8448717e-5f84-11ea-9dce-02c309bc01c1.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/8a022e2e-5ef4-11ea-9a7b-02d1dbdc35d1.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/23a37940-5f16-11ea-a6f4-02c309bc01c1.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/8d562632-5ed8-11ea-a21a-0218eaf05005.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/921e7a1c-5ecd-11ea-a0b2-0217670beecd.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/9242a78e-5ecd-11ea-a0b2-0217670beecd.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/5ac132e6-5eb2-11ea-b0dc-02d2fb1aa1d7.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/a345a78a-5e31-11ea-b030-0217670beecd.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/b695da2e-5e15-11ea-ad4e-02d2fb1aa1d7.JPG)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/098d7c24-5e10-11ea-ae6d-0217670beecd.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/77f586f8-5d83-11ea-8350-0218eaf05005.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/e92a9aec-5d6b-11ea-a21a-0218eaf05005.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/c7902500-5d39-11ea-b7b8-0217670beecd.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/ea1c2a9a-5d18-11ea-9c25-0218eaf05005.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/204a99ac-5c8e-11ea-800a-0218eaf05005.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/522e7980-5bd4-11ea-800a-0218eaf05005.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/62c117ee-5bc0-11ea-a21a-0218eaf05005.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/eeec65c2-5b41-11ea-b53c-0255c322e81b.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/1602d2ae-5ae3-11ea-ad4e-02d2fb1aa1d7.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/2a08cb1c-5adb-11ea-ad4e-02d2fb1aa1d7.jpg)
Patrick Kingsley @PatrickKingsley
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/0c0d340a-5ad5-11ea-b767-02d1dbdc35d1.jpg)
Marc Guillet @MarcGuillet1
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/cc06cf54-5a2c-11ea-b0c1-02d2fb1aa1d7.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/293f3c7e-5a23-11ea-800a-0218eaf05005.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/a98c1334-5a2d-11ea-abf8-0255c322e81b.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/6f2343b0-5a1a-11ea-8b78-0255c322e81b.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/43e7f4ae-59ff-11ea-abf8-0255c322e81b.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/9fbcda28-5a0a-11ea-a21a-0218eaf05005.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/a59f7052-5a0c-11ea-800a-0218eaf05005.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/44c28e8c-5a29-11ea-a10d-0255c322e81b.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/d53d929a-59f7-11ea-8fae-02d2fb1aa1d7.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/38b796ea-50e7-11eb-bd68-02d1dbdc35d1.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/021dbbac-bc52-11ea-93e5-0217670beecd.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/746ef0ae-b793-11ea-a026-0217670beecd.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/71612814-860b-11ea-808e-02c309bc01c1.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/f1101df6-5364-11ea-b530-0218eaf05005.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/3b22a4b4-49b9-11ea-a30c-0218eaf05005.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/a737fe4c-338e-11ea-98c5-02d2fb1aa1d7.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/bef05946-2e2d-11ea-9aa0-0218eaf05005.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/cd8ee3cc-2a3c-11ea-afaa-02c309bc01c1.jpg)
Auteur
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/418a0b40-2a0f-11ea-88c1-0255c322e81b.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/affc9f28-29ad-11ea-bb99-02d2fb1aa1d7.jpg)
Donald J. Trump @realDonaldTrump:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/f029a950-27f6-11ea-a505-02c309bc01c1.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/8521bac0-1ec9-11ea-9275-0255c322e81b.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/20630e5c-180e-11ea-acb8-02c309bc01c1.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/70233c0c-1055-11ea-a248-0218eaf05005.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/102428fe-0d65-11ea-a03d-0217670beecd.jpg)
/s3/static.nrc.nl/wp-content/uploads/2019/11/web-2211biniskinderenjpg.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/58123588-0d34-11ea-a7c7-0217670beecd.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/d0176a40-0b99-11ea-be08-0217670beecd.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/b494b2f0-0b12-11ea-a7c7-0217670beecd.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/0957da44-0616-11ea-bb84-0218eaf05005.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/09771bac-0616-11ea-bb84-0218eaf05005.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/37cacc96-05db-11ea-bff7-0255c322e81b.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/d8f3f4ba-0538-11ea-942e-0217670beecd.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/db1a5de8-0569-11ea-8c5c-02c309bc01c1.jpg)
/s3/static.nrc.nl/wp-content/uploads/2019/11/web-1211buial-hol-1jpg.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/e296c794-04c6-11ea-8bd4-0255c322e81b.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/796b8f68-049c-11ea-bf4d-0217670beecd.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/79f04be0-049c-11ea-bf4d-0217670beecd.jpg)
Afshin Ellian schreef eerder deze column: :quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/5e814922-0497-11ea-9e6d-0218eaf05005.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/8d68da02-04b0-11ea-8b74-0255c322e81b.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/d5372972-046c-11ea-98bc-0218eaf05005.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/c248230e-049c-11ea-b0de-0255c322e81b.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/cd4d3d28-116e-11ea-867c-02c309bc01c1.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/6f9aaa70-1174-11ea-9c71-02d2fb1aa1d7.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/6fe08a36-1174-11ea-9c71-02d2fb1aa1d7.jpg)
/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data52464598-89fead.jpg)
/s3/static.nrc.nl/bvhw/files/2019/10/data50747892-93ea43.jpg)
Ben Meindertsma @ben_meindertsma
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/5015545a-1149-11ea-aac1-02d1dbdc35d1.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/daa4e194-115d-11ea-959a-02c309bc01c1.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/dac03430-115d-11ea-959a-02c309bc01c1.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/c6118010-107d-11ea-a802-02d1dbdc35d1.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/b0804cc4-0fd6-11ea-af26-02d2fb1aa1d7.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/b2a8e2e0-0fd6-11ea-af26-02d2fb1aa1d7.jpg)
/s3/static.nrc.nl/bvhw/files/2019/11/data52403564-a6a3b9.jpg)
/s3/static.nrc.nl/bvhw/files/2019/10/hawijapuinfeature.jpg)
/s3/static.nrc.nl/bvhw/files/2019/11/data51496162-8900a6.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/837bccee-0fcc-11ea-bb84-0218eaf05005.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/840e04d8-0fcc-11ea-bb84-0218eaf05005.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/814c9c98-0bbf-11ea-bbd8-02d1dbdc35d1.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/36f415c6-0b20-11ea-96aa-02c309bc01c1.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/995df7fc-0663-11ea-93e1-0217670beecd.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/9268e8ec-0246-11ea-9ed2-0255c322e81b.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/fa3d644c-0233-11ea-a3cb-0217670beecd.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/43bfde20-018e-11ea-ab49-0255c322e81b.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/7ec82082-00e8-11ea-9998-0255c322e81b.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/7f3dc51c-00e8-11ea-9998-0255c322e81b.jpg)
Voorzitter ACOM @Jan_Kropf
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/993e83ce-00b2-11ea-ab69-02d2fb1aa1d7.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/a49a05d8-00c9-11ea-816a-02d1dbdc35d1.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/a4accb00-00c9-11ea-816a-02d1dbdc35d1.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/a45b7b60-00bf-11ea-ae24-0217670beecd.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/13db9bb6-000a-11ea-beb0-0255c322e81b.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/deb95338-fffa-11e9-a3e3-0218eaf05005.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/d4a4cebe-0003-11ea-969c-0218eaf05005.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/9b467bb8-ffbd-11e9-8480-02d1dbdc35d1.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/8baed912-ffc1-11e9-afe6-0218eaf05005.jpg)
Auteur
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/85e36208-fd9d-11e9-bbc4-0218eaf05005.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/97801178-39c1-11e9-b2a1-97676b1d2225.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/af615082-046e-11e9-8d7b-a9db3898f3f7.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/e866c92e-fdfd-11e8-ad84-75128cd5eaf2.jpg)
Debat in de Digitale Hofstad 
