Nederland is klaar met hem, maar toch ook niet: waarom Rutte ondanks alle kritiek nog premier is
Wederom overleefde premier Rutte een motie van wantrouwen. Als een kat lijkt hij negen politieke levens te hebben. Op tweede pinksterdag waren regeringspartijen VVD, D66, CDA en ChristenUnie nog aan het bakkeleien over de verkiezing van de Eerste Kamer de volgende dag.
Er lag al weken een ingewikkelde berekening klaar over welk Statenlid op wie moest stemmen om het maximale aantal zetels te halen voor de coalitie. Uiteindelijk leidde dat ertoe dat zowel CDA als ChristenUnie er in de Eerste Kamer een restzetel bij kreeg, net als de doorgaans meewerkende oppositiepartij SGP. Maar dat er tot het laatste moment gedoe over was, zegt veel over de slechte onderlinge verhoudingen
Ministers twijfelen of kabinet-Rutte IVhet einde van het jaar haalt !!
Binnen het kabinet zien ze het met lede ogen aan. Alle vier de partijen hebben pijnlijk verloren bij de Statenverkiezingen. ,,Daardoor wordt het sluiten van elk compromis steeds lastiger’’, zucht een minister. ,,Alle vier hebben we last van een achterban die het niet meer vreet.’’
Mark Rutte is sinds 2006 de politiek leider van de VVD, sinds oktober 2010 minister-president van Nederland. Om ons te herinneren hoe verfrissend zijn aantreden als premier destijds was, moeten we diep in ons geheugen graven en van een zekere leeftijd zijn. We kwamen in 2010 uit een periode van Balkenende I, II, III en IV, toen het CDA nog bepalend was. Daar gingen twee kabinetten Kok (PvdA) en drie kabinetten Lubbers (CDA) aan vooraf.
Wantrouwen
De motie van wantrouwen boezemt niemand nog angst in, en premier Mark Rutte al helemaal niet. Toch zien we er bij het Groningen-debat opnieuw meerdere voorbijkomen. Hoe kon het zware politieke wapen zo bot worden? De toeslagenaffaire of de schade in Groningen vinden veel mensen erg, maar het bepaalt niet hun stemgedrag, blijkt uit onderzoek.
Sinds het aantreden van Rutte als premier werden er 97 moties van wantrouwen tegen hem of tegen leden van zijn kabinet ingediend, al waren die lang niet allemaal even serieus. Groningen was dat wel. Bij elke motie komt er een kras bij in zijn imago en verkleint de kans dat hij nog terugkeert na deze periode.
De ‘Motie van wantrouwen’ is verworden tot politieke routine op de dinsdagmiddag. Niemand in het ministersvak wordt nog nerveus als de PVV haar vertrouwen opzegt in premier Rutte, of wanneer de SP een motie van wantrouwen indient tegen het hele kabinet. Slechts sporadisch doet dreigen met zo’n motie er echt nog toe – neem het beruchte 1 aprildebat in 2021 – maar veel vaker is het over tot de orde van de dag na zo’n rode kaart.
We kiezen in Nederland graag voor zekerheid, veranderen doen we liever niet. Er zijn nu geen verkiezingen aanstaande en alle reden om peilingen niet heel serieus te nemen, toch valt op dat de VVD in de meeste recente peilingen ‘gewoon’ nog of weer de grootste partij van Nederland is. BBB was in maart nog de grote winnaar in álle provincies, maar moet de liberalen in de populariteitspeiling alweer voor zich dulden.
Ondertussen zijn grote problemen waar Nederland mee kampt niet opgelost. Om er een paar te noemen: de stikstof-, migratie-, woon- en Groninger gascrisis. De laatste leidde er deze week toe dat Rutte (weer) een motie van wantrouwen aan zijn broek kreeg, die (weer) geen meerderheid haalde en we gingen over tot de orde van de dag.
Noodplan
Binnen het CDA wordt alvast gesleuteld aan een noodplan voor vervroegde verkiezingen, maar past Wopke Hoekstra als leider wel in dit Plan B? Maar ook D66-leider Sigrid Kaag en VVD-aanvoerder Mark Rutte zijn allesbehalve zeker van hun positie als dit kabinet sneuvelt over asiel of stikstof.
Het CDA maakt zich op voor vroege verkiezingen. Maar de partij worstelt met het leiderschap: een wissel van Wopke Hoekstra is electoraal mogelijk verstandig, maar het oogt lelijk als de zoveelste partijleider bij het grofvuil belandt.
Het wordt een hete politieke zomer. Als het moet, zal het CDA de komende weken de confrontatie aangaan met coalitiepartners. En als het kabinet valt, is een leiderswissel een serieuze optie, vinden CDA’ers. Stoere taal die vorige zomer vooral in CDA-afdelingen in uithoeken van het land te horen was, klinkt nu ook in de partijtop. ,,We zijn sneuvelbereid, het is do or die’’, zegt een CDA’er.
De weken tot het zomerreces begin juli zijn cruciaal voor besluiten over stikstof en asielmigratie. Daardoor staat het voortbestaan van het kabinet op het spel. En anders dan vroeger zal het CDA níét koste wat kost de levensduur van het kabinet-Rutte IV rekken tot de verkiezingen van maart 2025, is de boodschap.
Wopke Hoekstra bevroor in april zelf nog een kabinetscrisis over stikstof door de onenigheid door te schuiven. De toverformule luidde toen: het CDA is tegen de stikstofdeadline van 2030 uit het coalitieakkoord, maar dat vechten we voor de zomer nog uit. In die periode zijn we nu beland.
Wanneer het CDA de andere partijen precies uitnodigt voor overleg is nog onbekend. Maar CDA’ers zeggen nog altijd dat de heronderhandeling er moet komen. En als de partij daarin – of rond asiel – niet genoeg zijn zin krijgt, dan moet het kabinet maar zonder hen verder: ,,Een kabinetsbreuk is echt niet een doel op zich, maar het kabinet in leven houden ook niet’’, zegt de CDA-bron. Het is een ‘explosieve situatie’. ,,Dus we moeten klaar zijn voor nieuwe verkiezingen.’’
Inhoudelijk deugt het CDA-verhaal, vinden ze van hoog tot laag binnen de partij, nu het ene na het andere visiestuk verscheen over regionaal beleid, het gezin, landbouw en klimaat. ‘Ik ben helemaal niet treurig over onze inhoud, die is goed’, schrijft Tweede Kamerlid Derk Boswijk in een verenigingsblad van de CDA-jongeren. ‘De grootste uitdaging ligt bij de mensen die de inhoud moeten overbrengen’. Daarom worden op het partijkantoor nu versneld voorbereidingen getroffen voor het samenstellen van een nieuwe kieslijst.
Boswijkjes en Bonteballetjes
En daarvoor heeft de partijtop heel wat ‘Boswijkjes en Bonteballetjes’ op het oog, doelend op Kamerleden Boswijk en Henri Bontebal. Zij worden intern beschouwd als de nieuwe lichting die het CDA de weg omhoog moet wijzen nu de partij in de peilingen nog slechts een handvol zetels over heeft. CDA’ers noemen daarnaast ook Kamerlid Inge van Dijk en nieuwkomer Eline Vedder als veelbelovende talenten, evenals CDA-gedeputeerde Mirjam Sterk uit Utrecht en Europarlementariër Jeroen Lenaers.
Wie wordt dan de lijsttrekker? Wopke Hoekstra heeft nog geen zetels kunnen winnen voor het CDA, dus worden vraagtekens gezet bij een herkansing voor de minister van Buitenlandse Zaken. Als hij dat zelf al zou willen.
Direct na de historische nederlaag bij de Statenverkiezingen van maart klonk bij een enkele regiobaron al de reflex ‘weg met Wopke!’ Maanden later circuleert zelfs in de partijtop het idee voor Plan B: een verkiezingscampagne met een nieuwe leider. Komende zomer moet dit alternatief dan worden voorbereid.
,,Je moet klaar zijn voor het geval het kabinet breekt’’, zegt een CDA-wethouder. ,,En ik denk niet dat Wopke het nog een keer moet doen. We staan op vijf zetels in de peilingen. Die basis is te smal.’’ Deze bron ziet meer in een kandidaat uit de regio. Een CDA-versie van Caroline van der Plas of een verrassende naam, zoals Sigrid Kaag ooit voor D66 was. Een fris, nieuw gezicht dat niet de loodzware erfenis draagt van jaren regeren en compromissen sluiten. ,,We moeten met iemand de verkiezingen in van wie mensen bij wijze van spreken niet eens weten dat hij een CDA’er is.’’
We moeten met iemand de verkiezingen in van wie mensen bij wijze van spreken niet eens weten dat het een CDA’er is, aldus CDA-ingewijde
Andere partij
Voorstanders van een leiderswissel geloven dat het tijdperk-Mark Rutte op zijn einde loopt. En de geschiedenis leert dat kiezers na het vertrek van een lang zittende premier voor een andere partij gaan, zoals PvdA’er Wim Kok volgde na CDA’er Ruud Lubbers. Toen Kok in 2001 zijn vertrek aankondigde, besloot ook het CDA te kiezen voor een leiderschapswissel. De in de peilingen impopulaire Jaap de Hoop Scheffer werd vervangen door het vrijwel onbekende Kamerlid Jan Peter Balkenende. Die wist zijn partij bij de volgende verkiezingen de grootste te maken en bleef ruim acht jaar premier.
Volgens een CDA-kabinetslid lopen in de partij nu genoeg mensen rond die het zouden kunnen: ,,Derk Boswijk heeft het. Maar ook anderen zijn geschikt.’’ Voor het optuigen van Plan B is ‘deze zomer een goed moment’. ,,Het probleem met Hoekstra is dat hij enorme naamsbekendheid heeft, maar slecht scoort op betrouwbaarheid. Uiteindelijk moeten mensen dat hokje kleuren achter jouw naam, de vraag is of het hem nog lukt om kiezers daarvan te overtuigen.’’
In de partijtop zitten ook CDA’ers die Hoekstra wél zien zitten als volgende lijsttrekker. Omdat hij ervaren is, hard werkt en nog altijd een geloofwaardig alternatief kan zijn als Rutte uit de gratie raakt. Daarbij is het kopiëren van een ‘Caroline-effect’ of ‘Kaag-scenario’ een keuze uit armoede: jarenlang proberen ‘VVD light’ te zijn heeft immers ook niet gewerkt voor de christendemocraten.
De vorige keer dat het CDA Hoekstra in de markt zette als verbeterde versie van Rutte liep dat uit op een fiasco. De CDA-campagne voor de Tweede Kamerverkiezingen van 2021 belandde in de handboekjes over hoe het niet moet, inclusief coronageblunder, brakke onderbouwing van verkiezingsplannen, slechte debatten en onderling geruzie.
Trauma nog niet verwerkt
Dat trauma is nog niet helemaal verwerkt. Die ‘lelijke jaren’ achtervolgen de partij nog altijd, zeggen bewindspersonen en partijgenoten. Het CDA is een ‘gedeukt merk’. En het scenario dat het CDA dan met nog maar vijf zetels deze zomer toe is aan zijn vijfde partijleider in vijf jaar tijd is weinig aanlokkelijk.
Al hoeft de partij misschien nog niet zo snel naar het noodplan te grijpen, de coalitie kan ook nog heel blijven, gelooft een andere CDA-bewindspersoon: ,,Niemand heeft belang bij verkiezingen, ook in de oppositie is bijna niemand er klaar voor. En ik proef bij alle vier de partijen toch een groot verantwoordelijkheidsbesef, met een oorlog in Europa en spannende economische vooruitzichten. Alle problemen zijn niet opgelost met een kabinetsval en een nog meer versplinterde politiek.’’
Gesproken is met CDA’ers uit het kabinet, het verenigingsbestuur, de Tweede Kamerfractie en gemeentebesturen.
2e Kamer debat over toeslagenrapport ‘Ongekend onrecht’
Het demissionair kabinet stond dinsdag 19.01.2021 een zwaardebat te wachten. Het moest zich verantwoorden voor de fouten die zijn gemaakt in de kinderopvangtoeslagaffaire. De partijen gingen de ministers aan de tand voelen over het rapport ‘Ongekend onrecht‘, dat ertoe leidde dat het kabinet Rutte-III vrijdag 15.01.2021 opstapte.
In het snoeiharde rapport oordeelt een speciale Kamercommissie dat de volledige ambtelijke en politieke top verantwoordelijk is voor de jarenlang uit de bocht gevlogen fraudeaanpak van de Belastingdienst. De beginselen van de rechtsstaat waren geschonden, concludeert de commissie. Duizenden ouders stonden jarenlang ten onrechte bij de Belastingdienst aangemerkt als fraudeur, waardoor ze in grote problemen kwamen.
AD 26.01.2021
Terugblik debat
Mark Rutte krijgt forse kritiek in het debat over de toeslagenaffaire en de kabinetsval. Partijen richten hun pijlen op de premier die tien jaar aan het hoofd stond van kabinetten die volgens critici een cultuur van roekeloze fraudejacht en stelselmatige geheimhouding kweekten. Opstappen wil Rutte niet: ‘We moeten dit rechtzetten’.
,,Ik loop er niet voor weg, ik ben uiteraard ook verantwoordelijk”, zei Rutte vanavond in reactie op de scherpe kritiek uit de Tweede Kamer. ,,Dit had nooit mogen gebeuren. Kleine, administratieve fouten leidden tot grote invorderingen”.
“Dat is de kern van dit drama. En als je ziet welke vernietigende werking dit had voor de levens van mensen, dan raakt me dat enorm. Ook omdat niemand deze banen zijn gaan doen om mensen te vermorzelen, en niet te beschermen. Het is dus onze dure plicht om dit recht te zetten, geen twijfel daarover.”
En zelf opstappen, zoals PVV-leider Wilders herhaaldelijk suggereert, doet Rutte echter niet: ,,Het kabinet heeft de ultieme politieke consequentie genomen. Het kabinet is demissionair, we zijn afgetreden, opgestapt. Maar ik sta hier niet op het partijcongres, Wilders is ook geen lid van mijn partij. We staan hier niet als lijsttrekkers in een debat voor de campagne. Het is ook aan de kiezer.”
Rutte bood wel excuses aan CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt aan voor belabberde informatievoorziening aan het parlement. De CDA’er hamert erop dat er structurele verbeteringen nodig zijn om zulke tragedies voortaan te voorkomen: ,,Dat het tien jaar duurt voordat het naar boven komt, dat mag nooit meer gebeuren.”
Telegraaf 20.01.2021
‘Vingerafdrukken’
Oppositie- en coalitiefracties hekelden in de uren daarvoor vooral Ruttes aandeel bij het Toeslagendrama. De premier was dan misschien formeel niet verantwoordelijk; onder zijn leiding kon wel een giftig klimaat ontstaan waarin potentiële sjoemelaars werden opgejaagd, geheimhouding boven transparantie ging, etnisch profileren gedoogd werd en onschuldige burgers ‘vermorzeld’ konden worden door de overheid.
Zo schetsten oppositiepartijen als PVV, PvdA en GroenLinks, maar ook coalitiefracties CDA en D66. ,,Zijn vingerafdrukken zitten op elke gelakte pagina”, zei PvdA-Kamerlid – en lijsttrekker – Lilianne Ploumen. ,,Met een appel in de hand en een glimlach op zijn gezicht fietst de premier weg van zijn verantwoordelijkheid.”
D66-fractieleider Rob Jetten greep zelfs terug op een oude gerechtelijke uitspraak over Ruttes beleid als staatssecretaris van Sociale Zaken (2003), toen hij gemeenten vroeg om inwoners van Somalische afkomst extra te controleren op bijstandsfraude: ,,Dat zette aan tot rassendiscriminatie. Later klonk het bij de premier ook: ‘pleur op’ of ‘vecht je in’. Woorden doen ertoe. Onder het bewind van de kabinetten Rutte is de aanpak doorgeschoten.”
CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt – die zich al vroeg vastbeet in de Toeslagen-kwestie – haalde in zijn betoog hard uit naar de ‘Haagse kliek’, systeemfalen bij overheidsinstanties en de gebrekkige informatievoorziening van het kabinet: ,,In het Torentje wordt niks genotuleerd.”
Vrijwel alle Kamerfracties willen nu vooral snelle hulp aan alle gedupeerden, duizenden ouders wachten nog op compensatie. Omtzigt: ,,Slechts twee procent is geholpen sinds vorig jaar! De Belastingdienst verschuilde zich achter de brede rug van de rechtsstaat. Mensen kwamen te boek te staan als fraudeur, en in 94 procent van de gevallen weten we niet meer waarom dat gebeurd is.”
AD 20.01.2021
Nieuwe ‘doctrine’
Het coalitie-Kamerlid hekelde ook nieuwe, volgens hem opnieuw onvolledige, antwoorden op Kamervragen: ,,Is dit de nieuwe Rutte-doctrine? Door onvolledige informatievoorziening gaat het mis.
En het stelsel van macht-tegenmacht functioneert niet. Dat gaat fundamenteel mis”, zei Omtzigt die van een ‘bananenmonarchie’ sprak omdat de Belastingdienst bij de rechter soms ook onvolledige dossiers aanleverde. ,,Onze kliek in Den Haag kijkt meer naar de partijvoorzitter dan naar de kiezer. Dat moeten we veranderen.”
De CDA’er wil een staatscommissie naar de rechtsstaat laten kijken: ,,Ik had me een paar jaar geleden niet kunnen voorstellen dat ik dit zou vragen.”
VVD-fractievoorzitter Klaas Dijkhoff bood -net als het kabinet- zijn excuses aan voor het drama. Ook erkende de VVD’er dat zijn partij medeverantwoordelijk is voor de doorgeslagen jacht op potentiële sjoemelaars, dat overheidsdiensten te vaak uitgingen van kwade opzet, dat de menselijke maat geregeld ontbrak.
,,Ik denk dat er in mijn eigen partij te veel focus op fraudebestrijding was. Niet alles wat eruit ziet als fraude is het ook.” Hij sprak verder van een ‘clustercatastrofe’ waarbij het parlement zelf niet buiten schot mag blijven: ,,Zet de verwarming maar niet te hard vandaag, anders druipt de boter nog van ons hoofd.” Ook Rutte spreekt van ‘ons’ – waarmee hij kabinet en Kamer bedoelt.
Onder meer PVV-leider Geert Wilders verwijt premier Rutte dat hij aanblijft terwijl hij medeverantwoordelijk is: ,,Teeven, Zijlstra, Weekers, Wiebes: alle kleine goden moeten vertrekken, maar de grote baas blijft. Tienduizenden mensen zijn kapotgemaakt. Schaamteloos.” Rutte en zijn VVD vindt dat het ‘aan de kiezer’ is of de premier kan blijven.
Toeslagen
Op de agenda vandaag staan de herziening van het toeslagenstelsel en genoegdoening voor de getroffen ouders, maar het debat wordt -met nog twee maanden tot de stembusgang- beschouwd als een ‘eerste verkiezingsdebat’. De VVD van Rutte staat op eenzame hoogte ruimschoots op kop in de peilingen voor 17 maart 2021.
In een reactie op de vernietigende conclusies van de onderzoekscommissie besloot het het kabinet vorige maand dat gedupeerde ouders snel 30.000 euro compensatie moeten krijgen. Gisteren kondigde het kabinet daarbovenop aan dat alle lopende schulden die ouders bij overheidsinstanties als het UWV, DUO en de Sociale Verzekeringsbank worden kwijtgescholden.
In de Kamer klonk vooraf al de roep om meer actie: partijen eisen snellere uitbetaling aan getroffen ouders, diverse fracties – zoals GroenLinks en D66 – opperen ook om de kinderopvang helemaal gratis te maken. Dat kost al gauw vijf miljard euro per jaar. Zo verdwijnt ook automatisch het probleem van de toeslagen, is de gedachte. De VVD wil echter ‘geen staatcrèches’, zei Dijkhoff.
Gedupeerden blij maar sceptisch over schrappen schulden: ‘Eerst zien, dan geloven’
Alle schulden die gedupeerde ouders uit de toeslagenaffaire hebben bij de overheid, worden geschrapt. Dat leidt tot opluchting bij de slachtoffers, maar roept ook nieuwe vragen op. “Het is een opluchting, maar geen oplossing.”
“Ik ben er heel erg blij mee, laat ik dat vooropstellen”, zegt Natasja Dipai. Door de toeslagenaffaire heeft ze bij de overheid zo’n 80.000 euro schuld.
Die wordt nu kwijtgescholden, maar dat is niet de enige schuld die ze heeft: bij andere instanties staat ze 40.000 tot 50.000 euro in de min.
Telegraaf 19.01.2021
Blij met kwijtschelding, maar aangifte blijft staan !!!
Advocaat Vasco Groeneveld zegt dat zijn cliënten die zijn getroffen door de toeslagaffaire blij zijn met het kwijtschelden van de overheidsschulden, maar hij zet de zaak die de gedupeerde ouders tegen (oud-)bewindspersonen heeft aangespannen door. Ook advocaat Sébas Diekstra zet zijn zaak tegen de Belastingdienst door.
Groeneveld zegt dat het nieuws dat maandag naar buiten werd gebracht door staatssecretaris Alexandra van Huffelen (Financiën) door zijn cliënten met gejuich werd ontvangen. “Ik heb berichten van gejuich en blijdschap ontvangen”, aldus de advocaat. “Dit is een steun voor de toekomst, maar er moet nog worden afgerekend met het verleden.”
Groeneveld heeft een zaak aangespannen tegen vijf (oud-)bewindslieden, onder wie de ministers Tamara van Ark (Medische Zorg), Wopke Hoekstra (Financiën) en Eric Wiebes (tot voor kort Economische Zaken).
Gemeenten hebben zorgen over ‘herstelaanpak’ toeslagenaffaire
De Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG) maakt zich zorgen over de ‘herstelaanpak’ van staatssecretaris Alexandra van Huffelen (Financiën) in de toeslagenaffaire. Zo wordt erop gewezen dat private partijen nog niet voldoende meewerken bij het kwijtschelden van de schulden van de gedupeerden.
De VNG heeft hierover een brief geschreven aan het kabinet en doet daarin “voorstellen voor het vervolg”.
Zo moet het kabinet volgens de VNG onder meer regelen dat de mensen die slachtoffer zijn van de affaire een “schuldenvrije nieuwe start” krijgen. Verder moeten mensen die hun – onterechte – schuld aan de Belastingdienst hebben afgelost, gecompenseerd worden voor de “grote nood” waarin zij jaren verkeerden.
Ook moet de 30.000 euro compensatie die aan slachtoffers is beloofd, daadwerkelijk aan gedupeerde ouders toekomen. Eerder werd duidelijk dat de overheid alle schulden van deze mensen kwijtscheldt.
Het kabinet heeft private bedrijven opgeroepen schulden kwijt te schelden, maar ziet daar weinig beweging in. Gedupeerden moeten “op korte termijn” duidelijkheid krijgen over wat er met hun schulden gebeurt, vindt VNG.
VNG: ‘Belastingdienst gooit problemen over de schutting’
Eerder deze week schreef Van Huffelen dat gemeenten een “aanpak op maat” aan gedupeerden kunnen aanbieden. “Daarmee gooit de Belastingdienst zijn problemen over de schutting en zet het gemeenten voor het blok”, aldus Peter Heijkoop, CDA-wethouder in Dordrecht, namens de VNG tegen RTL Nieuws. “Wij willen niets liever dan onze inwoners helpen, maar de Belastingdienst zal zelf de problemen moeten oplossen, die het veroorzaakt heeft.”
Experts: kwijtschelden overheidsschulden in toeslagenaffaire lost nog niet alles op
Gedupeerden van de toeslagenaffaire hoeven schulden die ze hebben bij overheidsinstanties niet meer te betalen. Met die regeling wordt voorkomen dat de ouders, die allemaal ten minste 30.000 euro krijgen van het kabinet, een groot deel van dat bedrag weer moeten inleveren bij schuldeisers. Maar volgens juristen is het nog onduidelijk hoeveel ouders er nu echt mee opschieten.
“Dit is ten eerste een belangrijke stap en positief nieuws”, zegt Nadja Jungmann, lector schulden en incasso aan de Hogeschool Utrecht. “Alleen vraag ik me wel af of de gedupeerden echt met een schone lei kunnen beginnen, zoals Van Huffelen zegt. Dat kan je onder de huidige omstandigheden niet garanderen, omdat een substantieel deel van de ouders private schulden heeft. Ik vraag me af of het niet leidt tot een verschuiving van geld van de overheid naar private schuldeisers.”
De NVVK, de branchevereniging voor schuldhulpverleners, zegt dat er honderden private schuldeisers zijn. “De grootste zijn incassobureaus die namens veel schuldeisers werken”, zegt voorzitter Marco Florijn. “Denk daarbij aan zorgverzekeraars, banken, maar ook kleine schuldeisers als de bakker. Ook zijn er privé-leningen afgesloten, bijvoorbeeld bij ouders.” Ook Florijn vindt dat die meegenomen moeten worden in het plan voor de gedupeerden. “Anders krijgt een gedupeerde 30.000 euro, maar is dat geld zo weer weg omdat er bankbeslag op wordt gelegd.”
Verleiden
Staatssecretaris Van Huffelen vraagt private schuldeisers zoals energiebedrijven, banken en woningcorporaties openstaande schulden kwijt te schelden. Hierover is ze nog in overleg met hen. Ze wil private partijen ertoe “verleiden” de schulden te schrappen en heeft “goede hoop” dat dat gaat lukken. De Nederlandse Vereniging van Banken en het Verbond van Verzekeraars willen hier nog geen reactie op geven, omdat ze eerst met de leden in gesprek moeten.
Goed nieuws voor de gedupeerden van de toeslagenaffaire. Er gaat een streep door alle overheidsschulden die deze gedupeerden bij de overheid hebben. Dat heeft staatssecretaris Van Huffelen zojuist bekendgemaakt.
Het gaat om alle overheidsschulden bij instanties als DUO en schulden bij het UWV. De overheid gaat ook in gesprek met postorderbedrijven en andere private schuldeisers.
“Ik vind dat ouders een volledig schone lei verdienen, zodat zij het bedrag aan compensatie kunnen gebruiken om écht een nieuwe start te maken”, aldus Van Huffelen.
Woede
Alle gedupeerde ouders van de toeslagenaffaire krijgen ten minste 30.000 euro, maar een deel van dat geld dreigde de Belastingdienst als openstaande vorderingen weer terug te eisen.
Dat de Belastingdienst zelf vooraan stond als schuldeiser om een groot deel van de vergoeding van 30.000 euro voor slachtoffers van de toeslagenaffaire weer te innen, wekte veel woede. De Beroepsvereniging van bewindsvoerders noemde het ‘desastreus’ voor de ouders.
Gemeenten: ‘Belastingdienst moet afzien van vordering op gedupeerde ouders toeslagenaffaire’
De Belastingdienst moet afzien van alle vordering op gedupeerden van de kindertoeslagaffaire. Het is niet uit te leggen dat de fiscus nog steeds openstaande vorderingen incasseert. Dat zegt de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) vandaag.
,,Het kabinet geeft aan dat ze het grote onrecht dat ouders is aangedaan in de kindertoeslagaffaire zo veel mogelijk wil herstellen en soortgelijke fouten in de toekomst wil voorkomen”, aldus de VNG. ,,Het zijn goede intenties, maar we zien dat deze intenties voor de gedupeerde ouders weer teniet worden gedaan.”
Gratis Kinderopvang
De FNV wil dat de kinderopvang in Nederland een gratis basisvoorziening wordt voor iedereen. Dat zegt vicevoorzitter Tuur Elzinga van de vakbond.
„Gratis toegankelijke kinderopvang zou het beste antwoord op de kindertoeslagaffaire zijn. Alle werknemers profiteren hiervan. Geen heksenjacht naar vermeende fraudeurs meer, die zich van geen kwaad bewust zijn. Met verschrikkelijke, traumatische en heftige financiële gevolgen.”
Volgens Elzinga profiteren alle ouders hiervan. „Zij kunnen arbeid en zorg daarmee veel beter combineren. Het is een verstandige investering in onze gezamenlijke toekomst. Rust in de tent. In je huis, in je gezin, op je werk. Kosten voor kinderopvang hoeven zo niet langer een sta in de weg zijn.”
Wat zijn de gevolgen van gratis kinderopvang?
GroenLinks, D66 en vakbond FNV willen dat de kinderopvang in Nederland een gratis basisvoorziening wordt voor iedereen. D66 sloot zich vanochtend aan bij een pleidooi hiervoor van GroenLinks. Maar wat zouden de gevolgen zijn als dit plan wordt uitgevoerd?
Wat zijn de kosten?
Gratis opvang voor kinderen tot 12 jaar (vier dagen per week) gaat de staat naar schatting 5,4 miljard euro meer kosten dan de regelingen die nu van kracht zijn. Dat schreef staatssecretaris van Financiën Van Huffelen in een brief aan de Tweede Kamer vorig jaar, naar aanleiding van beleidsonderzoek.
Die kosten kunnen overigens aanzienlijk lager uitvallen als ouders een kleine eigen bijdrage betalen, of als de inkomensafhankelijke combinatiekorting (IACK) afgeschaft wordt. Dat is een fiscale aftrekpost die arbeidsparticipatie van ouders met jonge kinderen moet stimuleren. Als kinderopvang gratis of bijna gratis wordt, is die financiële stimulans niet langer nodig, is de gedachte.
Gaan ouders meer werken als kinderopvang gratis of bijna gratis is?
Uit een verkenningsstudie van het Centraal Planbureau blijkt dat gratis of veel goedkopere kinderopvang relatief beperkt effect heeft op de werkgelegenheid in Nederland. De IACK blijkt uit die studie een meer effectieve maatregel om de arbeidsparticipatie te bevorderen.
NU 22.01.2021 De Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG) maakt zich zorgen over de “herstelaanpak” van staatssecretaris Alexandra van Huffelen (Financiën) in de toeslagenaffaire. Zo wordt erop gewezen dat private partijen nog niet voldoende meewerken bij het kwijtschelden van de schulden van de gedupeerden.
De VNG heeft hierover een brief geschreven aan het kabinet en doet daarin “voorstellen voor het vervolg”.
Zo moet het kabinet volgens de VNG onder meer regelen dat de mensen die slachtoffer zijn van de affaire een “schuldenvrije nieuwe start” krijgen. Verder moeten mensen die hun – onterechte – schuld aan de Belastingdienst hebben afgelost, gecompenseerd worden voor de “grote nood” waarin zij jaren verkeerden.
Ook moet de 30.000 euro compensatie die aan slachtoffers is beloofd, daadwerkelijk aan gedupeerde ouders toekomen. Eerder werd duidelijk dat de overheid alle schulden van deze mensen kwijtscheldt.
Het kabinet heeft private bedrijven opgeroepen schulden kwijt te schelden, maar ziet daar weinig beweging in. Gedupeerden moeten “op korte termijn” duidelijkheid krijgen over wat er met hun schulden gebeurt, vindt VNG.
VNG: ‘Belastingdienst gooit problemen over de schutting’
Eerder deze week schreef Van Huffelen dat gemeenten een “aanpak op maat” aan gedupeerden kunnen aanbieden. “Daarmee gooit de Belastingdienst zijn problemen over de schutting en zet het gemeenten voor het blok”, aldus Peter Heijkoop, CDA-wethouder in Dordrecht, namens de VNG tegen RTL Nieuws. “Wij willen niets liever dan onze inwoners helpen, maar de Belastingdienst zal zelf de problemen moeten oplossen, die het veroorzaakt heeft.”
Daar heeft de VNG niet veel vertrouwen in. Heijkoop zegt tegen RTL Nieuws dat het beter is als minister Wouter Koolmees (Sociale Zaken) de regie op het dossier overneemt. “De Belastingdienst moet een stap opzij doen. We zien al anderhalf jaar dat die niet in staat is de problemen op een goede manier op te lossen.”
Vorige week vrijdag viel het kabinet door de toeslagenaffaire. Een commissie oordeelde eerder dat de volledige ambtelijke en politieke top verantwoordelijk is voor de uit de bocht gevlogen fraudeaanpak van de Belastingdienst.
Zo werden ouders met een tweede paspoort strenger gecontroleerd en hard aangepakt voor kleine zaken als het vergeten van een bonnetje. Duizenden ouders stonden vervolgens jarenlang ten onrechte bij de Belastingdienst aangemerkt als fraudeur, waardoor ze in grote problemen kwamen.
RTL 22.01.2021 De Belastingdienst moet snel met een oplossing komen voor álle schulden van gedupeerden in de toeslagenaffaire en desnoods zelf de rekening betalen. Dat zegt Peter Heijkoop, CDA-wethouder in Dordrecht, namens de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG).
Als de belastingdienst gedupeerde ouders met schuldproblemen vanaf volgende week geld gaat uitkeren, lost dat voor hen helemaal niets op. Dan staan private schuldeisers op de stoep, dreigen nieuwe loonbeslagen en hebben gedupeerden er helemaal niets aan.
“Het is echt heel ernstig”, zegt Heijkoop. “Zonder goed plan breng je de meest kwetsbare groep onder de slachtoffers opnieuw in de problemen. En zij hebben dan niets aan die compensatie. Zo mag je niet met deze mensen omgaan. En een plan is er nog steeds niet. We hebben hier al vaak voor gewaarschuwd.”
‘Belastingdienst moet verantwoordelijkheid nemen’
De VNG begint het vertrouwen te verliezen in de aanpak van staatssecretaris Alexandra van Huffelen (Toeslagen). De VNG vreest dat duizenden gedupeerden alleen maar verder in de problemen worden gebracht, nu er nog steeds geen oplossing is met andere schuldeisers, zoals banken, woningcorporaties en commerciële partijen. “Het is een probleem dat door de Belastingdienst is ontstaan” , zegt Heijkoop. “De Belastingdienst mag dit niet over de schutting gooien, maar moet het eindelijk oplossen. De Belastingdienst moet de rekening oppakken en haar verantwoordelijkheid nemen.”
Het kabinet wil vanaf volgende week de toegezegde 30.000 euro aan schadevergoeding gaan uitkeren. Voor ouders zonder schulden is dat prima, zegt Heijkoop: “Hen moet je zo snel mogelijk compenseren. Dat heeft al veel te lang geduurd.” Maar voor mensen met schulden betekent dit dat er dezelfde dag door allerlei schuldeisers weer beslag wordt gelegd. Naar schatting heeft ongeveer een derde van de 22.000 slachtoffers problematische schulden.
Maandag kondigde het kabinet na grote politieke druk aan dat alle schulden gedupeerden bij overheidsinstanties, worden kwijtgescholden. Staatssecretaris Van Huffelen riep private schuldeisers op dit ook te doen. Deze week bleek dat dit niet zomaar zal gebeuren. Heijkoop kan zich daar wel iets bij voorstellen: “Ik hoor goede geluiden, van bijvoorbeeld woningcorporaties, dat zij bereid zijn om misschien een deel van de schulden kwijt te schelden. Daar zijn we als gemeenten natuurlijk blij mee. Maar waarom zou je als private partij de rekening krijgen van iets dat de Belastingdienst heeft veroorzaakt?”
Want door de problemen die door de Belastingdienst werden veroorzaakt, kwamen de gedupeerden dieper en dieper in de schulden, zonder dat ze er zelf iets aan konden doen. Natasja is een van die gedupeerden:
Belastingdienst moet ‘stap opzij’ doen
Heijkoop is kritisch over de manier waarop de Belastingdienst te werk gaat. Deze week schreef Van Huffelen in een Kamerbrief dat gemeenten een ‘aanpak op maat’ kunnen bieden als gedupeerden nog schulden hebben. “Daarmee gooit de Belastingdienst zijn problemen over de schutting en zet het gemeenten voor het blok. Wij willen niets liever dan onze inwoners helpen, maar de Belastingdienst zal zelf de problemen moeten oplossen, die ze veroorzaakt heeft moeten oplossen.”
Voor de VNG is de maat vol en daarom vraagt zij aan het minister Wouter Koolmees van Sociale Zaken om de regie over te nemen. “De Belastingdienst moet een stap opzij doen. We zien al anderhalf jaar dat die niet in staat is de problemen op een goede manier op te lossen”, aldus Heijkoop.
Volgens SP-kamerlid Renske Leijten is het onontkoombaar dat de Belastingdienst niet alleen de eigen schuld bij gedupeerden kwijtscheldt, maar ook die van commerciële partijen overneemt. “Anders komt er nooit een oplossing en krijgen gedupeerden niet de beloofde schone lei.” Volgens haar laat de noodkreet van de VNG ook zien dat niet de Belastingdienst, maar een andere organisatie de schadevergoedingen moet regelen.
Later vandaag stuurt de VNG een brandbrief aan de Tweede Kamer en aan het kabinet.
MSN 22.01.2021 De Belastingdienst moet snel met een oplossing komen voor álle schulden van gedupeerden in de toeslagenaffaire en desnoods zelf de rekening betalen. Dat zegt Peter Heijkoop, CDA-wethouder in Dordrecht, namens de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG).
Als de belastingdienst gedupeerde ouders met schuldproblemen vanaf volgende week geld gaat uitkeren, lost dat voor hen helemaal niets op. Dan staan private schuldeisers op de stoep, dreigen nieuwe loonbeslagen en hebben gedupeerden er helemaal niets aan.
“Het is echt heel ernstig”, zegt Heijkoop. “Zonder goed plan breng je de meest kwetsbare groep onder de slachtoffers opnieuw in de problemen. En zij hebben dan niets aan die compensatie. Zo mag je niet met deze mensen omgaan. En een plan is er nog steeds niet. We hebben hier al vaak voor gewaarschuwd.”
‘Belastingdienst moet verantwoordelijkheid nemen’
De VNG begint het vertrouwen te verliezen in de aanpak van staatssecretaris Alexandra van Huffelen (Toeslagen). De VNG vreest dat duizenden gedupeerden alleen maar verder in de problemen worden gebracht, nu er nog steeds geen oplossing is met andere schuldeisers, zoals banken, woningcorporaties en commerciële partijen. “Het is een probleem dat door de Belastingdienst is ontstaan” , zegt Heijkoop. “De Belastingdienst mag dit niet over de schutting gooien, maar moet het eindelijk oplossen. De Belastingdienst moet de rekening oppakken en haar verantwoordelijkheid nemen.”
Problematische schulden
Het kabinet wil vanaf volgende week de toegezegde 30.000 euro aan schadevergoeding gaan uitkeren. Voor ouders zonder schulden is dat prima, zegt Heijkoop: “Hen moet je zo snel mogelijk compenseren. Dat heeft al veel te lang geduurd.” Maar voor mensen met schulden betekent dit dat er dezelfde dag door allerlei schuldeisers weer beslag wordt gelegd. Naar schatting heeft ongeveer een derde van de 22.000 slachtoffers problematische schulden.
Maandag kondigde het kabinet na grote politieke druk aan dat alle schulden gedupeerden bij overheidsinstanties, worden kwijtgescholden. Staatssecretaris Van Huffelen riep private schuldeisers op dit ook te doen. Deze week bleek dat dit niet zomaar zal gebeuren. Heijkoop kan zich daar wel iets bij voorstellen: “Ik hoor goede geluiden, van bijvoorbeeld woningcorporaties, dat zij bereid zijn om misschien een deel van de schulden kwijt te schelden. Daar zijn we als gemeenten natuurlijk blij mee. Maar waarom zou je als private partij de rekening krijgen van iets dat de Belastingdienst heeft veroorzaakt?”
Want door de problemen die door de Belastingdienst werden veroorzaakt, kwamen de gedupeerden dieper en dieper in de schulden, zonder dat ze er zelf iets aan konden doen. Natasja is een van die gedupeerden:
Belastingdienst moet ‘stap opzij’ doen
Heijkoop is kritisch over de manier waarop de Belastingdienst te werk gaat. Deze week schreef Van Huffelen in een Kamerbrief dat gemeenten een ‘aanpak op maat’ kunnen bieden als gedupeerden nog schulden hebben. “Daarmee gooit de Belastingdienst zijn problemen over de schutting en zet het gemeenten voor het blok. Wij willen niets liever dan onze inwoners helpen, maar de Belastingdienst zal zelf de problemen moeten oplossen, die ze veroorzaakt heeft moeten oplossen.”
Voor de VNG is de maat vol en daarom vraagt zij aan het minister Wouter Koolmees van Sociale Zaken om de regie over te nemen. “De Belastingdienst moet een stap opzij doen. We zien al anderhalf jaar dat die niet in staat is de problemen op een goede manier op te lossen”, aldus Heijkoop.
Schone lei
Volgens SP-kamerlid Renske Leijten is het onontkoombaar dat de Belastingdienst niet alleen de eigen schuld bij gedupeerden kwijtscheldt, maar ook die van commerciële partijen overneemt. “Anders komt er nooit een oplossing en krijgen gedupeerden niet de beloofde schone lei.” Volgens haar laat de noodkreet van de VNG ook zien dat niet de Belastingdienst, maar een andere organisatie de schadevergoedingen moet regelen.
Later vandaag stuurt de VNG een brandbrief aan de Tweede Kamer en aan het kabinet.
MSN 21.01.2021 Premier Mark Rutte heeft zich de woede van Kamerleden op de hals gehaald na zijn opmerking dat de Kamer het kabinet niet meer kan wegsturen. Dat maakt het demissionaire kabinet machtiger, grapte de premier in debat met de Tweede Kamer, het is immers al opgestapt vanwege de toeslagenaffaire.
Die “getuigt niet van een diep en oprecht besef van de schade aan de ouders en de rechtsstaat”, zegt CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt. Onafhankelijk Kamerlid Femke Merel van Kooten-Arissen kan de “zogenaamd grappige” uitlating van de premier evenmin waarderen. “Het slechts symbolisch aftreden … als ‘ultieme politieke verantwoordelijkheid’ voor het onherstelbare leed van tienduizenden ouders & hun kinderen is volstrekt waardeloos”, schrijft zij op Twitter.
“Ik wil de minister-president waarschuwen: de individuele bewindslieden kunnen nog weggestuurd worden”, zei SGP-voorman Kees van der Staaij in het debat. De kans dat de Kamer een enkele bewindspersoon naar huis stuurt is des te groter, grapte de leider van de kleine christelijke partij. Ook Kamervoorzitter Khadija Arib sprak de premier aan. “Ik neem deze opmerking terug”, zei een lachende Rutte daarom snel.
AD 20.01.2021 Premier Mark Rutte vertrouwt erop dat hij de komende verkiezingen kan winnen ondanks zijn rol in de toeslagenaffaire. De politieke concurrentie blijft proberen om hem in de aanloop naar 17 maart maximaal te beschadigen.
,,We zijn hier niet als lijsttrekkers in een debat”, zei premier – en VVD-lijsttrekker- Mark Rutte. Terwijl hij natuurlijk zelf ook wel beter wist. De salvo’s die hij dinsdagavond tijdens het debat over de toeslagenaffaire om zijn oren kreeg, zijn juist precies wat hij kan verwachten als de verkiezingsdatum dichterbij kruipt. Als een gestage druppel die de steen uitholt proberen uitdagers het beeld vast te zetten dat deze inmiddels demissionaire premier niet langer de juiste persoon is om nog vier jaar een kabinet te leiden.
Onder zijn leiding kon de afgelopen tien jaar een hardvochtig klimaat ontstaan waarin onschuldige burgers werden opgejaagd, geheimhouding boven transparantie ging (Rutte-doctrine!) en etnisch profileren gedoogd werd, stelden partijen in koor – oppositie én coalitie. ,,Uw vingerafdrukken zitten overal”, zei D66-fractieleider Rob Jetten.
Het was PVV-leider Geert Wilders die er het hardst inging. ,,U heeft de democratie verkracht”, beet hij een onbewogen Rutte toe. Al meteen na de verklaring van de premier over het aftreden van zijn kabinet sprak Wilders zijn verbazing uit over het feit dat de VVD opnieuw met Rutte als nummer één de verkiezingen in gaat. ,,Er was er maar eentje verantwoordelijk. En die gaat gewoon door.”
Uw vingerafdrukken zitten overal, aldus Rob Jetten, D66.
Gevraagd naar diens eigen rol in de affaire gaf Wilders echter niet thuis. De PVV stemde net als vele andere partijen indertijd voor een strengere fraudeaanpak, maar op zelfreflectie zat Wilders niet te wachten. ,,U kunt de boom in”, voegde hij Gert-Jan Segers van de ChristenUnie toe.
Bananenmonarchie
Meer ontzag wekte het optreden van CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt. Volgens hem is Nederland tijdens Ruttes kabinetten verworden tot een ‘bananenmonarchie’, waarbij de overheid zelfs documenten achterhoudt bij de rechter. ,,Het stelsel van macht en tegenmacht functioneert niet”, vindt Omtzigt.
Ook GroenLinks-voorman Jesse Klaver probeerde Rutte te dwingen tot meer zelfkritiek dan hij tot nu toe liet zien. ,,U bent geen toeschouwer, u bent een hoofdrolspeler!” Afgelopen vrijdag zei de premier in toelichting op de kabinetsval dat hij wel betrokken, maar ‘niet direct verantwoordelijk’ was voor de toeslagenaffaire.
Nu erkende hij dat hij zich ‘uiteraard verantwoordelijk voelt’ voor alles wat er onder zijn bewind gebeurt. Maar hij benadrukte opnieuw dat hij pas in de zomer van 2019 doorhad dat er zoveel mensen in knel konden komen door toedoen van de overheid.
,,Of ik een goede leider zou zijn, bepaalt de kiezer”, zei Rutte na de zoveelste aanval vanuit de Tweede Kamer. Tot dusver heeft de premier goede redenen om de verkiezingen met vertrouwen tegemoet te kunnen zien: zijn VVD gaat comfortabel voorop in de peilingen. Maar de concurrentie is vastbesloten om hem te beschadigen waar dat kan.
De uithaal van D66’er Jetten, die Rutte ervan betichtte in zijn periode als staatssecretaris te hebben ‘aangezet tot rassendiscriminatie’, toonde dat ook in de coalitie de handschoenen definitief uit zijn nu het kabinet demissionair verder gaat.
U bent geen toeschouwer, u bent een hoofdrolspeler!, aldus Jesse Klaver, GroenLinks.
Partijen kwamen gisteren met allerlei plannen – voor een parlementaire enquête naar de toeslagenkwestie, gratis kinderopvang, kwijtschelding van private schulden van gedupeerden en een spoedregeling – maar over die moties wordt later deze week door de Kamer gestemd.
Het debat gaf ook op andere manieren een kijkje in de verkiezingscampagne die Nederland te wachten staat. Dat de enige vraag aan nieuwbakken PvdA-leider Lilianne Ploumen van D66 kwam, was bijvoorbeeld niet toevallig. Het bevestigde het beeld dat de democraten de concurrentie vrezen, nu zij met Sigrid Kaag niet meer de enige kandidaat in huis hebben die als eerste vrouw ooit in het Torentje kan belanden – al is dat scenario voor beide partijen nog ver weg, gezien de peilingen.
Gratis
Partijen grepen het debat ook aan om plannen uit hun verkiezingsprogramma’s nog eens te pluggen. Zo zetten D66 en GroenLinks hun pleidooi voor ‘gratis’ kinderopvang nadrukkelijk in de etalage (zie kader). De toeslagenaffaire onderstreept volgens het duo de noodzaak van zo’n publieke voorziening. Ook de PvdA ziet gratis opvang wel zitten, maar VVD en CDA zetten daar vraagtekens bij, waardoor een meerderheid nog niet in zicht lijkt.
‘Gratis’ kinderopvang niet gratis
De titel is misleidend, want gratis kinderopvang bestaat net zomin als gratis onderwijs of gratis snelwegen. Voorstanders bedoelen dat de eigen bijdrage die ouders nu nog moeten betalen voortaan uit belastinggeld wordt betaald.
Het Centraal Planbureau berekende eerder dat ouders nu 2,4 miljard euro aan eigen bijdrage betalen. Maar wanneer alle kinderen tussen 0 en 12 jaar gratis naar de kinderopvang mogen, zal daar automatisch meer gebruik van worden gemaakt. Die extra kosten raamt het CPB op nog eens 3,7 miljard euro per jaar.
Opgeteld bedraagt de rekening van dit voorstel jaarlijks 6,1 miljard. Dat is evenveel als de totale begroting van het ministerie van Binnenlandse Zaken.
Staatscrèches
VVD-fractieleider Klaas Dijkhoff is beducht voor ‘staatscrèches’ en wil vasthouden aan het uitgangspunt dat er een bijdrage moet zijn aan het scheppen van werkgelegenheid. Het CDA klonk bij monde van Omtzigt nog minder enthousiast: hij waarschuwde voor ‘politieke hobby’s’: ,,Als we nou één ding van de toeslagenaffaire hebben geleerd is dat we beter iets langer kunnen nadenken”, sneerde hij.
GroenLinks-leider Jesse Klaver vindt dat de overheid helemaal moet stoppen met het gebruik van algoritmes om fraude in de sociale zekerheid op te sporen. Daarmee doelt hij op de praktijk dat mensen op basis van ogenschijnlijk willekeurige criteria door systemen worden ‘uitgespuugd’ en extra controle kunnen verwachten. Volgens Klaver zorgen dergelijke processen ervoor dat de overheid de menselijke maat uit het oog verliest.
Als we nou één ding van de toeslagenaffaire hebben geleerd is dat we beter iets langer kunnen nadenken, aldus Pieter Omtzigt, CDA-Kamerlid.
Lauwtjes
Ook wil hij af van de zogeheten kostendelersnorm, waarbij mensen een lagere uitkering krijgen omdat zij een huishouden delen met anderen. Dijkhoff reageerde lauwtjes op de linkse voorstellen: ,,Het is niet zo dat we in een keer alles delen en alles hetzelfde vinden”, zei hij tegen Klaver. Volgens hem blijft het nodig dat de overheid kritisch is op mensen die ‘creatief proberen meer te krijgen dan waar ze eigenlijk recht op hebben’.
Ondanks de verdeeldheid over precieze oplossingen en geharrewar over diverse details is de Tweede Kamer het over twee belangrijke zaken hartstochtelijk eens: zo’n schandaal als de toeslagenaffaire mag nooit meer gebeuren en de rol van het parlement zelf moet ook anders.
RTL 20.01.2021 Premier Mark Rutte voelt zich ‘uiteraard altijd direct verantwoordelijk’ voor alles wat er onder zijn bewind gebeurt, dus ook voor de toeslagenaffaire waar zijn derde kabinet vorige week over viel. “Daar zal ik nooit voor weglopen”, vertelde hij gisteravond in een debat dat tot na middernacht duurde.
Tijdens het debat over een vernietigend toeslagenrapport dat vorige maand verscheen, kreeg Rutte veel kritiek op zijn eigen rol.
Die bleef tot nu toe onderbelicht, vinden veel Tweede Kamerleden. De premier zei eerder dat hij zich wel verantwoordelijk voelt, maar niet direct betrokken was bij het schandaal.
Nadruk op fraudebestrijding
Rutte heeft, met het aftreden van zijn kabinet, dan wel verantwoordelijkheid genomen, het lijkt volgens verschillende partijen niet volledig tot Rutte door te dringen dat het toeslagenschandaal zich voornamelijk voltrok toen hij in het Torentje zat.
Rutte erkende gisteravond opnieuw dat onder zijn bewind veel nadruk werd gelegd op de bestrijding van fraude met publieke voorzieningen. Daardoor kan bij mensen die met de uitvoering zijn belast, ‘onbedoeld en niet gewenst’ het idee zijn ontstaan dat zij in de strijd tegen misbruik ‘iets meer mogen’, vertelde de premier.
Dossier Toeslagenaffaire
Het blootleggen van de misstanden bij de Belastingdienst in de Toeslagenaffaire, is terug te lezen in de artikelen en video’s die RTL Nieuws hierover heeft gepubliceerd. Bekijk het hele dossier.
Niet alleen Rutte, maar ook de rest van de Tweede Kamer zegt fouten te hebben gemaakt. Zo lieten politici zich naar eigen zeggen te veel meeslepen door de jacht op fraudeurs. Daardoor zijn wetten aangenomen die in de praktijk te hard uitpakten, gaven veel partijen toe.
Kritische blik
ChristenUnie-leider Gert-Jan Segers erkent via een motie ‘dat de Tweede Kamer medeverantwoordelijk is voor wetgeving die in de uitvoering zeer hardvochtig heeft uitgepakt en daarmee voor het leed dat in het rapport Ongekend Onrecht beschreven wordt’. Ook VVD, CDA, D66 en oppositiepartijen GroenLinks, PvdA en SGP zijn het hiermee eens.
‘De boom in met je zelfreflectie’
Alleen PVV-leider Geert Wilders wilde tijdens het debat niets weten van zelfreflectie. Meerdere partijen riepen hem daar wel toe op, ook omdat juist zijn partij vaak hamert op een keiharde aanpak van fraudeurs. Voor zelfreflectie moet je bij de psycholoog zijn, zei Wilders. “De boom in met je zelfreflectie!”
Het kabinet zei verder dat het snel tot een akkoord hoopt te komen met energiebedrijven, banken en andere schuldeisers van toeslagenouders. Met zo’n akkoord hoopt het kabinet te voorkomen dat de beloofde 30.000 euro die de gedupeerden aan compensatie krijgen, direct in de handen van bedrijven komt waar die ouders nog een openstaande schuld hebben.
Met een van de grote schuldeisers, de NS, is gisteren al een overeenkomst bereikt, vertelde staatssecretaris Alexandra van Huffelen (Financiën).
Volgende week
Volgende week wordt begonnen met het compenseren van de ouders. Daarbij zullen eerst de ouders die geen openstaande schulden hebben tegemoet worden gekomen, omdat het voor deze groep minder uitzoekwerk vergt. Zelf besloot het kabinet al alle overheidsschulden van toeslagenouders kwijt te schelden.
Van Huffelen riep grote bedrijven in het debat met de Tweede Kamer nogmaals op dat ook te doen.
Telegraaf 20.01.2021 Premier Mark Rutte heeft dinsdag, mede namens zijn inmiddels demissionaire kabinet, zijn excuses aangeboden aan CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt. Excuses waren volgens de minister-president „op zijn plaats” wegens de gebrekkige informatievoorziening in de toeslagenaffaire en in het algemeen.
In een debat over het vernietigende toeslagenrapport en de val van het kabinet die daarop volgde, zei Rutte sorry voor de ondermaatse informatiehuishouding van de verschillende ministeries.
Ook bood hij excuses aan voor het feit „dat het voor kon komen dat informatie die binnen departementen bekend was, niet de ambtelijke en politieke leiding heeft bereikt.” Daardoor kwam deze informatie ook niet bij de Kamer, die daardoor zijn controlefunctie niet goed kon uitoefenen.
Rutte spreekt wel tegen dat informatie uit politieke overwegingen niet is gedeeld met de Kamer. De commissie-Van Dam die de politieke verantwoordelijkheid voor de toeslagenaffaire onderzocht, concludeerde dat dit wel het geval was.
De Kamercommissie kreeg niet helemaal duidelijk wat er gebeurd is met een explosief memo over de fraudeaanpak bij de Belastingdienst. Een groep hooggeplaatste ambtenaren zou dat memo bespreken, ook met de toenmalige staatssecretaris van Financiën.
Maar het memo verdween uit het ’factsheet’ waar het eerst nog wel onderdeel van uitmaakte. Rutte belooft dat iemand van buitenaf, door middel van onder meer interviews met betrokken ambtenaren, gaat uitzoeken wat er in die week in de zomer van 2019 precies is gebeurd.
Omtzigt eiste op zijn beurt weer dat de Kamer moet goedkeuren wie dit onderzoek gaat doen. Zijn partijgenoot en voormalig minister Piet Hein Donner, die eerder onderzoek deed naar de toeslagenaffaire, zou volgens Omtzigt geen geschikte kandidaat zijn. Donner is volgens de prominente CDA’er niet kritisch genoeg en als voormalig vicepresident van de Raad van State te nauw betrokken bij het dossier.
Telegraaf 20.01.2021 Een voorzichtige hand in eigen boezem, maar vooral een priemende beschuldigende vinger naar demissionair premier Rutte: de Tweede Kamer gebruikt het debat over de toeslagenaffaire om de VVD-lijsttrekker richting de verkiezingen als hoofdschuldige aan te wijzen voor het schandaal dat het kabinet heeft laten vallen.
Er zijn excuses: onder meer van VVD, D66 en GL. Want ja, het gros van de partijen heeft in de afgelopen tien jaar ingestemd met allerlei wetten die een harde fraude-aanpak mogelijk maakten. Maar de eindverantwoordelijkheid, daarvoor wijzen de meeste partijen naar Rutte, de man die in die periode premier was van drie kabinetten.
Het is wat VVD-fractieleider Dijkhoff, die het debat mag openen, al voorspelt. „Zet de verwarming vandaag maar niet te hard, anders druipt de boter nog van ons hoofd”, zegt hij in zijn betoog. Het is de lijn die hij namens de liberalen neer probeert te zetten. Het toeslagenschandaal is niet alleen de schuld van Rutte en zijn kabinetten, het ligt ook aan de Kamer zelf, ambtenaren, de rechtspraak. In Dijkhoffs woorden: „Een clustercatastrofe van epische proporties.”
“U bent de enige constante”
Maar de rest van de Kamer wil het, zeker nu in campagnetijd met een in de peilingen nog altijd onaantastbare VVD, maar wat graag over de schuldvraag hebben. En de hoofdverdachte is wat hen betreft Rutte, die in zijn tien jaar als premier als eindverantwoordelijke wordt gezien. „U bent de enige constante”, wrijft PVV-leider Wilders hem aan.
’Rutte heeft de democratie verkracht’
Ook vanuit de coalitie, waar D66-fractieleider Jetten vooral wijst naar de eerste twee kabinetten-Rutte, zonder zijn partij, die volgens hem de basis hebben gelegd voor de doorgeslagen fraudejacht. Wilders gaat daar het verst in, en stelt zelfs dat Rutte de ’democratie heeft verkracht’.
Het zit de Kamer dwars dat Rutte vrijdag na het aftreden van het kabinet nog heeft gezegd dat hij ’geen directe verantwoordelijkheid’ had voor de toeslagenaffaire. „Hij was wel degelijk betrokken”, zegt GL-leider Klaver.
Kersvers PvdA-lijsttrekker Ploumen kan het aftreden van het kabinet daarom moeilijk serieus nemen. „Elk kind weet: sorry zeggen telt alleen maar als je het echt meent.” Rutte komt dinsdag terug op die woorden, en zegt ineens ’uiteraard altijd direct verantwoordelijk’ te zijn.
Over de inhoud en hoe het nu verder moet, gaat het ook. Dat het toeslagenstelsel op de schop moet, is iedereen het wel over eens, maar over hoe dat moet nog niet. VVD en PVV willen ervoor waken dat minder streng beleid de deur weer openzet voor fraudeurs. „Het blijft wel geld van anderen”, stipt Dijkhoff aan dat het door de belastingbetaler wordt opgebracht.
CU-fractieleider Segers ziet liever dat de overheid niet meer van wantrouwen, maar juist vertrouwen uitgaat. Maar Rutte blijft erbij dat fraude-aanpak zorgt voor het ’draagvlak onder het stelsel van sociale zekerheid’.
Hoe zit het met de beloofde 30.000 euro compensatie?
En SP-leider Marijnissen vindt het niet kunnen dat het nog helemaal niet duidelijk is dat de beloofde 30.000 euro compensatie nog niet is uitgewerkt. „Je zorgt er toch voor dat alles tot achter de komma is geregeld? Maar zelfs dat fatsoen heeft het kabinet niet. Het staat symbool voor de hele aanpak: de beeldvorming gaat voor alles.”
CDA-Kamerlid Omtzigt haalt op zijn beurt in een vergaand betoog de rechtstaat door de gehaktmolen. Hij noemt Nederland zelfs een ’bananenmonarchie’, als hij het heeft over hoe de overheid bij een rechtszaak tegen gedupeerde ouders stukken achterhield. Geen Kamerlid spreekt hem tegen.
Geert Wilders haalde hard uit naar demissionair premier Mark Rutte in het debat rondom de toeslagenaffaire.
NU 19.01.2021 Demissionair premier Mark Rutte is dinsdag na aandringen van de Tweede Kamer nader ingegaan op zijn rol in het kinderopvangtoeslagschandaal. De minister-president zag zich genoodzaakt het beeld recht te zetten dat hij geen betrokkenheid bij de affaire zou willen erkennen. “Ik ben uiteraard altijd direct verantwoordelijk. Ik loop daar niet voor weg.”
In het debat over het aftreden van het kabinet naar aanleiding van het vernietigende onderzoeksrapport naar het toeslagenschandaal vroegen partijen van de SP en PVV tot de PvdA, GroenLinks en D66 de minister-president naar hoe het zover heeft kunnen komen dat onder het tienjarig premierschap van Rutte dit drama zich heeft kunnen voltrekken.
De Kamer bekritiseerde de eigen rol stevig, maar sloeg aan op uitspraken die Rutte afgelopen vrijdag in de persconferentie deed waar hij zei dat hij geen directe “betrokkenheid heeft bij dit dossier”.
Kamer richt pijlen op Rutte: ‘U bent geen toeschouwer, u bent de hoofdrolspeler’
PVV-leider Geert Wilders vindt het onbestaanbaar dat Rutte zich niet terugtrekt als VVD-lijstrekker. “Rutte was overal aanwezig. Er zijn gezinnen verwoest en degene die tien jaar verantwoordelijk is gaat lachend door”, aldus Wilders.
Klaver hekelt de verdediging van Rutte dat hij verantwoordelijk, maar niet betrokken zegt te zijn. “Hij was wel degelijk betrokken”, aldus Klaver. “U bent geen toeschouwer, u bent de hoofdrolspeler.”
Ook Rob Jetten (D66) vindt de reflectie van de premier niet genoeg. De onrechtmatige fraudejacht richtte zich in het bijzonder op burgers met een dubbele nationaliteit en er was sprake van racistische en discriminatoire uitspraken bij de Belastingdienst. Volgens Jetten is deze jacht ontstaan in een politiek klimaat waar burgers die een beroep doen op steun van de overheid door de VVD zijn weggezet als profiteurs en Nederlanders met een migratieachtergrond verdacht zijn gemaakt.
Jetten bracht in herinnering dat Rutte niet alleen de voorzitter was van de ministeriële commissie fraudebestrijding die aan de wieg stond van de fraudejacht, maar ook dat hij als staatssecretaris in 2007 door de rechter veroordeeld is wegens het aanzetten tot rassendiscriminatie. En dat Rutte uitspraken deed over het “dumpen van Antilianen” en vrij recent nog de pleur-op-uitspraken. Jetten: “Erkent de premier dat zijn vingerafdrukken op het toeslagendossier zitten?”
Rutte erkent bestaan ‘institutioneel racisme in Nederland’
Rutte bestreed de suggestie dat zijn uitlatingen het directe gevolg zijn van het racisme en discriminatie bij de fiscus. Waar de premier eerder niet wilde spreken over het bestaan van institutioneel racisme in Nederland, kon hij in het Kamerdebat echter niet heen om de gedragingen van de fiscus in het toeslagenschandaal. “Er zal zeker institutioneel racisme in Nederland voorkomen”, moest Rutte toegeven.
Wel zei hij dat de harde toon en de aandacht die de fraudebestrijding kreeg in 2013-2014 ertoe heeft kunnen leiden dat ambtenaren in de uitvoering dachten dat zij verder konden gaan dan zij mochten gaan.
Rutte benadrukte dat met het opstappen van het hele kabinet de ultieme politieke verantwoordelijkheid is genomen en dat hij niet weg zegt te lopen voor zijn verantwoordelijkheid. De vragen van onder meer Wilders, Klaver en SP-leider Lilian Marijnissen of hij verder kan als VVD-lijsttrekker vindt hij een vraag voor zijn partijleden en de kiezer.
Analyse: ‘Aftreden kabinet-Rutte is meer dan alleen symbolisch’
NOS 19.01.2021 Premier Rutte zegt dat hij “uiteraard” verantwoordelijk is voor de toeslagenaffaire die ertoe geleid heeft dat zijn kabinet afgelopen vrijdag aftrad. Maar hij blijft erbij dat hij er pas in de zomer van 2019 direct bij betrokken raakte, toen volgens hem pas duidelijk werd hoe ernstig de hele zaak was.
“En dat geldt voor iedereen, dat is de hele tragiek van deze zaak”, zei Rutte in het debat over de toeslagenaffaire. Daarin was veel kritiek op zijn rol binnen de affaire. Die is volgens veel partijen tot nu toe onderbelicht geweest.
Verschillende partijen wezen erop dat Rutte vanaf 2013 voorzitter was van de ministeriële commissie fraudebestrijding. Hij zou juist aangestuurd hebben op de stevige fraudeaanpak, die uiteindelijk volledig uit de hand liep.
Rutte erkende dat die nadruk op fraudebestrijding er “onbedoeld” toe kan hebben geleid dat mensen in de uitvoering de indruk kregen dat ze meer mochten. Maar hij ziet geen direct verband tussen zijn beleid en het drama van de toeslagenaffaire.
Vingerafdrukken
Oppositie-, maar ook coalitiepartijen waren fel op de rol van Rutte. D66-fractievoorzitter Rob Jetten constateerde dat de premier “nog steeds niet wil erkennen dat zijn vingerafdrukken overal op zitten”.
“De premier duikt de hele tijd”, vond PVV-leider Geert Wilders. “U heeft tienduizenden levens verwoest, mensen zijn failliet gegaan door de schulden. En na de verkiezingen gaat u straks gewoon weer door in de politiek, met uw appeltje en uw fiets. Dat is toch niet uit te leggen?”
Wilders snapt niet dat Rutte aanblijft als VVD-lijsttrekker:
Maar volgens Rutte heeft het kabinet de ultieme politieke consequentie genomen door af te treden. Of hij door kan als lijsttrekker van de VVD is niet aan de Kamer, vond de premier.
Hij noemde de toeslagenaffaire, net als de trage afhandeling van de aardbevingsschade in Groningen, een smet op zijn premierschap tot nu toe. “Maar er zijn in die tien jaar ook een heleboel dingen goed gegaan. Nederland staat er goed voor.”
Excuses voor Omtzigt
Rutte bood zijn persoonlijke excuses aan aan CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt voor de gebrekkige informatievoorziening aan de Kamer. Daarbij gaat het onder meer over een explosief intern memo van een medewerker van de Belastingdienst, met kritiek op de fraudejacht. Omtzigt vroeg verschillende keren om het stuk, maar het bleek ineens verdwenen. Rutte zegde toe daar een onafhankelijk onderzoek naar te laten doen.
Volgens de premier zaten er geen politieke motieven achter het slecht informeren van de Tweede Kamer. De parlementaire ondervragingscommissie kwam wel tot die conclusie.
Ook Omtzigt is ervan overtuigd dat politieke redenen wel degelijk een rol speelden. Toen duidelijk werd voor het kabinet dat er duizenden ouders ten onrechte als fraudeur waren aangemerkt, gingen de dwanginvorderingen bij die ouders gewoon door. “Waarom drukte niemand de noodknop in? Iedereen was bezig de staatssecretaris uit de wind te houden”, constateerde Omtzigt.
AD 19.01.2021 Mark Rutte krijgt forse kritiek in het debat over de toeslagenaffaire en de kabinetsval. Partijen richten hun pijlen op de premier die tien jaar aan het hoofd stond van kabinetten die volgens critici een cultuur van roekeloze fraudejacht en stelselmatige geheimhouding kweekten. Opstappen wil Rutte niet: ‘We moeten dit rechtzetten’.
,,Ik loop er niet voor weg, ik ben uiteraard ook verantwoordelijk”, zei Rutte vanavond in reactie op de scherpe kritiek uit de Tweede Kamer. ,,Dit had nooit mogen gebeuren. Kleine, administratieve fouten leidden tot grote invorderingen. Dat is de kern van dit drama. En als je ziet welke vernietigende werking dit had voor de levens van mensen, dan raakt me dat enorm. Ook omdat niemand deze banen zijn gaan doen om mensen te vermorzelen, en niet te beschermen. Het is dus onze dure plicht om dit recht te zetten, geen twijfel daarover.”
En zelf opstappen, zoals PVV-leider Wilders herhaaldelijk suggereert, doet Rutte echter niet: ,,Het kabinet heeft de ultieme politieke consequentie genomen. Het kabinet is demissionair, we zijn afgetreden, opgestapt. Maar ik sta hier niet op het partijcongres, Wilders is ook geen lid van mijn partij. We staan hier niet als lijsttrekkers in een debat voor de campagne. Het is ook aan de kiezer.”
Rutte bood wel excuses aan CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt aan voor belabberde informatievoorziening aan het parlement. De CDA’er hamert erop dat er structurele verbeteringen nodig zijn om zulke tragedies voortaan te voorkomen: ,,Dat het tien jaar duurt voordat het naar boven komt, dat mag nooit meer gebeuren.”
‘Vingerafdrukken’
Oppositie- en coalitiefracties hekelden in de uren daarvoor vooral Ruttes aandeel bij het Toeslagendrama. De premier was dan misschien formeel niet verantwoordelijk; onder zijn leiding kon wel een giftig klimaat ontstaan waarin potentiële sjoemelaars werden opgejaagd, geheimhouding boven transparantie ging, etnisch profileren gedoogd werd en onschuldige burgers ‘vermorzeld’ konden worden door de overheid, zo schetsten oppositiepartijen als PVV, PvdA en GroenLinks, maar ook coalitiefracties CDA en D66. ,,Zijn vingerafdrukken zitten op elke gelakte pagina”, zei PvdA-Kamerlid – en lijsttrekker – Lilianne Ploumen. ,,Met een appel in de hand en een glimlach op zijn gezicht fietst de premier weg van zijn verantwoordelijkheid.”
D66-fractieleider Rob Jetten greep zelfs terug op een oude gerechtelijke uitspraak over Ruttes beleid als staatssecretaris van Sociale Zaken (2003), toen hij gemeenten vroeg om inwoners van Somalische afkomst extra te controleren op bijstandsfraude: ,,Dat zette aan tot rassendiscriminatie. Later klonk het bij de premier ook: ‘pleur op’ of ‘vecht je in’. Woorden doen ertoe. Onder het bewind van de kabinetten Rutte is de aanpak doorgeschoten.”
CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt – die zich al vroeg vastbeet in de Toeslagen-kwestie – haalde in zijn betoog hard uit naar de ‘Haagse kliek’, systeemfalen bij overheidsinstanties en de gebrekkige informatievoorziening van het kabinet: ,,In het Torentje wordt niks genotuleerd.” Vrijwel alle Kamerfracties willen nu vooral snelle hulp aan alle gedupeerden, duizenden ouders wachten nog op compensatie. Omtzigt: ,,Slechts twee procent is geholpen sinds vorig jaar! De Belastingdienst verschuilde zich achter de brede rug van de rechtsstaat. Mensen kwamen te boek te staan als fraudeur, en in 94 procent van de gevallen weten we niet meer waarom dat gebeurd is.”
Nieuwe ‘doctrine’
Het coalitie-Kamerlid hekelde ook nieuwe, volgens hem opnieuw onvolledige, antwoorden op Kamervragen: ,,Is dit de nieuwe Rutte-doctrine? Door onvolledige informatievoorziening gaat het mis. En het stelsel van macht-tegenmacht functioneert niet. Dat gaat fundamenteel mis”, zei Omtzigt die van een ‘bananenmonarchie’ sprak omdat de Belastingdienst bij de rechter soms ook onvolledige dossiers aanleverde. ,,Onze kliek in Den Haag kijkt meer naar de partijvoorzitter dan naar de kiezer. Dat moeten we veranderen.”
De CDA’er wil een staatscommissie naar de rechtsstaat laten kijken: ,,Ik had me een paar jaar geleden niet kunnen voorstellen dat ik dit zou vragen.”
VVD-fractievoorzitter Klaas Dijkhoff bood -net als het kabinet- zijn excuses aan voor het drama. Ook erkende de VVD’er dat zijn partij medeverantwoordelijk is voor de doorgeslagen jacht op potentiële sjoemelaars, dat overheidsdiensten te vaak uitgingen van kwade opzet, dat de menselijke maat geregeld ontbrak. ,,Ik denk dat er in mijn eigen partij te veel focus op fraudebestrijding was. Niet alles wat eruit ziet als fraude is het ook.” Hij sprak verder van een ‘clustercatastrofe’ waarbij het parlement zelf niet buiten schot mag blijven: ,,Zet de verwarming maar niet te hard vandaag, anders druipt de boter nog van ons hoofd.” Ook Rutte spreekt van ‘ons’ – waarmee hij kabinet en Kamer bedoelt.
Onder meer PVV-leider Geert Wilders verwijt premier Rutte dat hij aanblijft terwijl hij medeverantwoordelijk is: ,,Teeven, Zijlstra, Weekers, Wiebes: alle kleine goden moeten vertrekken, maar de grote baas blijft. Tienduizenden mensen zijn kapotgemaakt. Schaamteloos.” Rutte en zijn VVD vindt dat het ‘aan de kiezer’ is of de premier kan blijven.
Toeslagen
Op de agenda vandaag staan de herziening van het toeslagenstelsel en genoegdoening voor de getroffen ouders, maar het debat wordt -met nog twee maanden tot de stembusgang- beschouwd als een ‘eerste verkiezingsdebat’. De VVD van Rutte staat op eenzame hoogte in de peilingen.
In een reactie op de vernietigende conclusies van de onderzoekscommissie besloot het het kabinet vorige maand dat gedupeerde ouders snel 30.000 euro compensatie moeten krijgen. Gisteren kondigde het kabinet daarbovenop aan dat alle lopende schulden die ouders bij overheidsinstanties als het UWV, DUO en de Sociale Verzekeringsbank worden kwijtgescholden.
In de Kamer klonk vooraf al de roep om meer actie: partijen eisen snellere uitbetaling aan getroffen ouders, diverse fracties – zoals GroenLinks en D66 – opperen ook om de kinderopvang helemaal gratis te maken. Dat kost al gauw vijf miljard euro per jaar. Zo verdwijnt ook automatisch het probleem van de toeslagen, is de gedachte. De VVD wil echter ‘geen staatcrèches’, zei Dijkhoff.
MSN 19.01.2021 Premier Mark Rutte heeft, mede namens zijn inmiddels demissionaire kabinet, zijn excuses aangeboden aan CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt. Excuses waren volgens de minister-president “op zijn plaats” wegens de gebrekkige informatievoorziening in de toeslagenaffaire en in het algemeen.
In een debat over het vernietigende toeslagenrapport en de val van het kabinet die daarop volgde, zei Rutte sorry voor de ondermaatse informatiehuishouding van de verschillende ministeries.
Ook bood hij excuses aan voor het feit “dat het voor kon komen dat informatie die binnen departementen bekend was, niet de ambtelijke en politieke leiding heeft bereikt”. Daardoor kwam deze informatie ook niet bij de Kamer, die daardoor zijn controlefunctie niet goed kon uitoefenen.
Rutte spreekt wel tegen dat informatie uit politieke overwegingen niet is gedeeld met de Kamer. De commissie-Van Dam die de politieke verantwoordelijkheid voor de toeslagenaffaire onderzocht, concludeerde dat dit wel het geval was.
Memo
De Kamercommissie kreeg niet helemaal duidelijk wat er gebeurd is met een explosief memo over de fraudeaanpak bij de Belastingdienst. Een groep hooggeplaatste ambtenaren zou dat memo bespreken, ook met de toenmalige staatssecretaris van Financiën.
Maar het memo verdween uit het ‘factsheet’ waar het eerst nog wel onderdeel van uitmaakte. Rutte belooft dat iemand van buitenaf, door middel van onder meer interviews met betrokken ambtenaren, gaat uitzoeken wat er in die week in de zomer van 2019 precies is gebeurd.
Omtzigt eiste op zijn beurt weer dat de Kamer moet goedkeuren wie dit onderzoek gaat doen. Zijn partijgenoot en voormalig minister Piet Hein Donner, die eerder onderzoek deed naar de toeslagenaffaire, zou volgens Omtzigt geen geschikte kandidaat zijn. Donner is volgens de prominente CDA’er niet kritisch genoeg en als voormalig vicepresident van de Raad van State te nauw betrokken bij het dossier.
RTL 19.01.2021 Premier Mark Rutte voelt zich ‘uiteraard altijd direct verantwoordelijk’ voor alles wat er onder zijn bewind gebeurt, dus ook voor de toeslagenaffaire waar zijn derde kabinet vorige week over viel. “Daar zal ik nooit voor weglopen”, zegt hij.
Tijdens het debat over een vernietigend toeslagenrapport dat vorige maand verscheen, kreeg Rutte veel kritiek op zijn eigen rol.
Die bleef tot nu toe onderbelicht, vinden veel Tweede Kamerleden. De premier zei eerder dat hij zich wel verantwoordelijk voelt, maar niet direct betrokken was bij het schandaal.
Nadruk op fraudebestrijding
Rutte heeft, met het aftreden van zijn kabinet, dan wel verantwoordelijkheid genomen, het lijkt volgens verschillende partijen niet volledig tot Rutte door te dringen dat het toeslagenschandaal zich voornamelijk voltrok toen hij in het Torentje zat.
Rutte erkende vanavond opnieuw dat onder zijn bewind veel nadruk werd gelegd op de bestrijding van fraude met publieke voorzieningen. Daardoor kan bij mensen die met de uitvoering zijn belast, ‘onbedoeld en niet gewenst’ het idee zijn ontstaan dat zij in de strijd tegen misbruik ‘iets meer mogen’, aldus de premier.
Dossier Toeslagenaffaire
Het blootleggen van de misstanden bij de Belastingdienst in de Toeslagenaffaire, is terug te lezen in de artikelen en video’s die RTL Nieuws hierover heeft gepubliceerd. Bekijk het hele dossier.
AD 19.01.2021 Mark Rutte krijgt forse kritiek in het debat over de toeslagenaffaire en de kabinetsval. Veel partijen richten hun pijlen op de premier die tien jaar aan het hoofd stond van kabinetten die volgens critici een cultuur van roekeloze fraudejacht en stelselmatige geheimhouding kweekten.
,,Ik loop er niet voor weg”, zei Rutte vanavond in reactie op de scherpe kritiek uit de Kamer. ,,Als je zo bezig bent met fraudebestrijding kan het risico ontstaan, onbedoeld en ongewenst, dat het gevolgen heeft voor de uitvoering. Maar fraudebestrijding mag nooit ten kosten gaan van de dienstverlening.”
Oppositie- en coalitiefracties hekelden in de uren daarvoor vooral Ruttes aandeel bij het Toeslagendrama. De premier was dan misschien formeel niet verantwoordelijk; onder zijn leiding kon wel een giftig klimaat ontstaan waarin potentiële sjoemelaars werden opgejaagd, geheimhouding boven transparantie ging, etnisch profileren gedoogd werd en onschuldige burgers ‘vermorzeld’ konden worden door de overheid, zo schetsten oppositiepartijen als PVV, PvdA en GroenLinks, maar ook coalitiefracties CDA en D66. ,,Zijn vingerafdrukken zitten op elke gelakte pagina”, zei PvdA-Kamerlid – en lijsttrekker – Lilianne Ploumen. ,,Met een appel in de hand en een glimlach op zijn gezicht fietst de premier weg van zijn verantwoordelijkheid.”
D66-fractieleider Rob Jetten greep zelfs terug op een oude gerechtelijke uitspraak over Ruttes beleid als staatssecretaris van Sociale Zaken (2003), toen hij gemeenten vroeg om inwoners van Somalische afkomst extra te controleren op bijstandsfraude: ,,Dat zette aan tot rassendiscriminatie. Later klonk het bij de premier ook: ‘pleur op’ of ‘vecht je in’. Woorden doen ertoe. Onder het bewind van de kabinetten Rutte is de aanpak doorgeschoten.”
CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt – die zich al vroeg vastbeet in de Toeslagen-kwestie – haalde in zijn betoog hard uit naar de ‘Haagse kliek’, systeemfalen bij overheidsinstanties en de gebrekkige informatievoorziening van het kabinet: ,,In het Torentje wordt niks genotuleerd.”
Vrijwel alle Kamerfracties willen nu vooral snelle hulp aan alle gedupeerden, duizenden ouders wachten nog op compensatie. Omtzigt: ,,Slechts twee procent is geholpen sinds vorig jaar! De Belastingdienst verschuilde zich achter de brede rug van de rechtsstaat. Mensen kwamen te boek te staan als fraudeur, en in 94 procent van de gevallen weten we niet meer waarom dat gebeurd is.”
Nieuwe doctrine
Het coalitie-Kamerlid hekelde ook nieuwe, volgens hem opnieuw onvolledige, antwoorden op Kamervragen: ,,Is dit de nieuwe Rutte-doctrine? Door onvolledige informatievoorziening gaat het mis. En het stelsel van macht-tegenmacht functioneert niet. Dat gaat fundamenteel mis”, zei Omtzigt die van een ‘bananenmonarchie’ sprak omdat de Belastingdienst bij de rechter soms ook onvolledige dossiers aanleverde. ,,Onze kliek in Den Haag kijkt meer naar de partijvoorzitter dan naar de kiezer. Dat moeten we veranderen.”
De CDA’er wil een staatscommissie naar de rechtsstaat laten kijken: ,,Ik had me een paar jaar geleden niet kunnen voorstellen dat ik dit zou vragen.”
Later vandaag gaat Rutte in op alle vragen en de kritiek. Tijdens zijn openingswoord aan het begin van het debat herhaalde de premier dat opstappen van zijn kabinet het juiste was om te doen: ,,Als het hele systeem faalt, kan alleen samen verantwoordelijkheid worden genomen.” Wel moeten ‘kabinet en Kamer’ samen daarop aanspreekbaar zijn, vindt de premier.
VVD-fractievoorzitter Klaas Dijkhoff viel zijn partijgenoot bij. Net als het kabinet bood hij zijn excuses aan. Ook erkende de VVD’er dat zijn partij medeverantwoordelijk is voor de doorgeslagen jacht op potentiële sjoemelaars, dat overheidsdiensten te vaak uitgingen van kwade opzet, dat de menselijke maat geregeld ontbrak.
,,Ik denk dat er in mijn eigen partij te veel focus op fraudebestrijding was. Niet alles wat eruit ziet als fraude is het ook.” Hij sprak verder van een ‘clustercatastrofe’ waarbij het parlement zelf niet buiten schot mag blijven: ,,Zet de verwarming maar niet te hard vandaag, anders druipt de boter nog van ons hoofd.”
Onder meer PVV-leider Geert Wilders verweet premier Rutte dat hij aanblijft terwijl hij medeverantwoordelijk is: ,,Teeven, Zijlstra, Weekers, Wiebes: alle kleine goden moeten vertrekken, maar de grote baas blijft. Het zou Rutte sieren af te zien van het lijsttrekkerschap. Tienduizenden mensen zijn kapotgemaakt. Schaamteloos.”
Toeslagen
Op de agenda vandaag staan de herziening van het toeslagenstelsel en genoegdoening voor de getroffen ouders, maar het debat wordt -met nog twee maanden tot de stembusgang- beschouwd als een ‘eerste verkiezingsdebat’. De VVD van Rutte staat op eenzame hoogte in de peilingen.
Aanleiding voor het debat zijn het spijkerharde rapport van de Parlementaire Ondervragingscommissie Kinderopvangtoeslag (POK) en de politieke conclusies die het kabinet daar vrijdag aan verbond door op te stappen. Rutte zei vorige week nogmaals sorry en beloofde opnieuw beterschap. ‘Vervuld van diepe schaamte’ kondigde de premier aan het complete toeslagenstelsel op de schop te nemen, ook worden overheidsstukken voortaan sneller openbaar, en moet er een fundamentele omslag bij overheidsdiensten komen, waardoor mensen nooit meer zo in de problemen kunnen komen.
Eerder was al toegezegd dat gedupeerde ouders snel 30.000 euro compensatie moeten krijgen en gisteren kondigde het kabinet aan dat alle lopende schulden die ouders bij overheidsinstanties als het UWV, DUO en de Sociale Verzekeringsbank worden kwijtgescholden.
In de Kamer klonk vooraf al de roep om meer actie: partijen eisen snellere uitbetaling aan getroffen ouders, diverse fracties – zoals GroenLinks en D66 – opperen ook om de kinderopvang helemaal gratis te maken. Dat kost al gauw vijf miljard euro per jaar. Zo verdwijnt ook automatisch het probleem van de toeslagen, is de gedachte. De VVD wil echter ‘geen staatcrèches’, zei Dijkhoff.
RTL 19.01.2021 Kamerleden van verschillende partijen willen dat premier Mark Rutte nadrukkelijker kijkt naar zijn eigen rol in de toeslagenaffaire. Rutte heeft, met het aftreden van zijn kabinet, dan wel verantwoordelijkheid genomen, het lijkt volgens de partijen niet volledig door te dringen dat het toeslagenschandaal zich voornamelijk voltrok toen hij in het torentje zat.
Het is typisch dat voormalig staatssecretaris van Financiën Eric Wiebes (in dit kabinet minister) aftrad, terwijl ‘de grote VVD-baas’ Rutte bleef zitten, zegt Wilders. “Wat een schaamteloos egoïsme. Als de premier nog een beetje eergevoel over heeft, als hij nog iets van een ruggengraat over heeft, moet hij na de verkiezingen niet terugkomen.”
Het kabinet trad vrijdag terug, waarmee Rutte de ultieme politieke verantwoordelijkheid nam. Maar terwijl Rutte meer openheid beloofde, ‘komt hij vervolgens weer met een zin die alleen hij kan bedenken: ik was verantwoordelijk, maar niet betrokken’, zegt GroenLinks-leider Jesse Klaver. “Hij was wel degelijk betrokken. En het zou hem sieren als hij de fout van afgelopen vrijdag vandaag rechtzet. En niet wegduikt voor de verantwoordelijkheid, maar zegt: ik was er.”
Ook fractievoorzitter Rob Jetten vindt dat Rutte hierover niet duidelijk genoeg is geweest. Hij benadrukt de rol van de premier in het ontstaan van de harde fraudeaanpak. “Onder het bewind van de kabinetten Rutte-I en Rutte-II is die aanpak doorgeschoten.” Jetten rekent het de premier aan ‘dat de ellende en de problemen, waarvan hij wist dat ze bestonden, konden voortduren terwijl hij de scepter zwaaide’.
Dossier Toeslagenaffaire
Het blootleggen van de misstanden bij de Belastingdienst in de Toeslagenaffaire, is terug te lezen in de artikelen en video’s die RTL Nieuws hierover heeft gepubliceerd. Bekijk het hele dossier.
Vingerafdrukken
De D66’er verwijst ook naar de ‘pleurop’-uitspraak van de premier en naar de tijd dat Rutte nog staatssecretaris was, en aan gemeenten vroeg Somalische inwoners extra goed te controleren op misbruik met bijstandsuitkeringen.
Ook PvdA-leider Lilianne Ploumen haalt dat voorbeeld aan. Rutte kan volgens haar niet volhouden dat hij niet direct betrokken was bij het ontspoorde fraudebeleid. “Zijn vingerafdrukken zitten op elke witgelakte pagina.” Toch constateert zij dat Rutte “met een glimlach wegfietst van zijn verantwoordelijkheid”.
CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt hekelt vooral de gebrekkige informatievoorziening in de tijd dat Rutte premier is. “Het probleem bij het Torentje is dat er niet genotuleerd wordt”, zijn ministerie moet de telefoon niet meer opnemen als andere departementen goedkeuring willen vragen voor het openbaar maken van documenten, zegt Omtzigt.
“Kan hij reflecteren op zijn eigen rol en het ministerie van Algemene Zaken”, vraagt het bekende CDA-lid verder. “Wanneer is hij ergens voor verantwoordelijk en wanneer heeft hij besluiten genomen? Wat weet hij over discriminatie en etnisch profileren?”
Kabinet stuurt vuistdik toeslagendossier avond voor debat
Kamerleden zijn bij aanvang van het debat over de toeslagenaffaire nogal verbolgen over de enorme hoeveelheid informatie die ze plotseling hebben gekregen. Lilian Marijnissen (SP) toont een dik dossier en vraagt zich af waarom het zo laat moest.
NU 19.01.2021 CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt heeft dinsdag in het debat over het aftreden van het kabinet naar aanleiding van het vernietigende onderzoeksrapport naar het toeslagenschandaal hard uitgehaald naar het kabinet en functioneren van de Nederlandse rechtsstaat. “Er is iets fundamenteel mis in ons land.”
Omtzigt, die geldt als een van de aanjagers die het schandaal bij de Belastingdienst aan het daglicht bracht, omschreef de problemen bij de rechterlijke macht, de politiek en de subsidieafhankelijkheid van belangenorganisaties als “groot en diep”.
Het ongekende onrecht dat ouders in de affaire is aangedaan, zoals de parlementaire onderzoekscommissie dat kwalificeerde, heeft volgens het Kamerlid kunnen plaatsvinden omdat de tegenmachten in de Nederlandse democratie niet functioneren.
Hij vindt dat in de Nederlandse politiek Kamerleden in problemen komen met het kabinet en de eigen partij als zij te kritische vragen stellen. “De kliek in Den Haag kijkt meer naar partijvoorzitter dan naar de kiezer. De kiezer komt alleen in beeld tijdens verkiezingscampagne.”
Omtzigt in debat: ‘Kliek in Den Haag kijkt niet naar kiezer’
Kamer richt pijlen op premier Rutte
De Tweede Kamer debatteert dinsdag over het aftreden van het kabinet en het snoeiharde onderzoeksrapport naar het kinderopvangtoeslagschandaal.
VVD-fractievoorzitter Klaas Dijkhoff bood namens zijn partij excuses aan voor wat hij omschreef als “een clustercatastrofe van epische proporties”.
PVV-leider Geert Wilders richtte zijn pijlen op premier Mark Rutte. Hij vindt het onbegrijpelijk dat VVD-leider doorgaat als lijsttrekker. Rutte zei zelf dat hij vindt dat hij geen directe verantwoordelijkheid draagt voor het schandaal, maar volgens Wilders zijn de vingerafdrukken van Rutte overal op het dossier terug te vinden.
“Rutte was overal aanwezig. Er zijn gezinnen verwoest en degene die tien jaar verantwoordelijk is gaat lachend door”, aldus Wilders. “Dit kabinet heeft de waarheid verdoezeld, stukken zijn achtergehouden, de rechtsstaat is geschoffeerd.”
Hoewel een deel van de Kamer het met Wilders eens is dat de premier meer verantwoordelijkheid draagt dan hij zelf wil doen geloven, vinden zij ook dat de PVV niet vrijuit gaat. DENK-fractievoorzitter Farid Azarkan: “Als er iemand is die exponent is van een cultuur waar mensen op basis afkomst wordt beoordeeld is het PVV. Door het creëren van een klimaat van racisme en discriminatie heeft de PVV bloed aan de handen.”
Ook Jesse Klaver (GroenLinks) en Lilian Marijnissen (SP) en Lilian Ploumen (PvdA) benadrukten de rol die Rutte heeft gespeeld. Klaver hekelt de verdediging van Rutte die eerder stelde verantwoordelijk, maar niet betrokken te zijn bij de toeslagen. “Hij was wel degelijk betrokken”, aldus Klaver. “Het zou hem sieren als hij niet wegduikt voor verantwoordelijkheid.”
Dat vindt ook Lilianne Ploumen (PvdA). Zij wijst erop dat Rutte in 2007 is veroordeeld wegens het aanzetten tot discriminatie. Hij zette in 2003 gemeenten ertoe aan om etnisch te profileren. Zij ziet het beleid van een discriminerende overheid terug in het toeslagenschandaal.
Marijnissen vindt dat het kabinet niet heeft laten zien echt iets te willen doen om herhaling te voorkomen. Een van de zaken waar zij vindt dat het kabinet nu al actie op kan ondernemen is het doorlichten van risicoselectiemodellen en algoritmes die discriminatie in de hand werken. Klaver wil dat de overheid per direct stopt met het gebruik hiervan.
‘Zwarte bladzijde in de geschiedenis van de Nederlandse overheid’
Afgelopen vrijdag viel het kabinet over “een zwarte bladzijde in de geschiedenis van de Nederlandse overheid”, schreef het kabinet.
De Belastingdienst discrimineerde ouders met een tweede nationaliteit door hen strenger te controleren en onterecht te beboeten. Hoe hard en hoe wijdverspreid discriminatie en racisme binnen de overheid is, is nog niet duidelijk. Dat wordt nog onderzocht.
Het demissionaire kabinet kondigde na de val een aanzet aan om te voorkomen dat een dergelijk schandaal zich kan herhalen. Het toeslagensysteem moet op de schop, ouders moeten worden gecompenseerd en er is meer openheid beloofd in de richting van de Kamer en journalisten.
Het schandaal leidde vorige week tot het vertrek van Lodewijk Asscher als PvdA-lijsttrekker en Eric Wiebes (VVD) die volgens de onderzoekscommissie medeverantwoordelijkheid droegen in het vorige kabinet.
Premier Rutte zei door te willen. De VVD-leider, die volgens de commissie ook medeverantwoordelijk is omdat hij voorzitter was van de ministeriële commissie die de keiharde fraudejacht initieerde, deelt de conclusie van Asscher en Wiebes niet dat het onmogelijk is nog verder te kunnen in de politiek.
RTL 19.01.2021 CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt wil precies van het kabinet weten hoe snel de gedupeerden in de toeslagenaffaire geholpen worden. “Ik wil een tijdspad hebben”, zegt hij. “En nu een echt tijdspad en niet zo’n fake tijdspad.” Omtzigt heeft ook weinig vertrouwen in de huidige compensatieregeling. “Die verandert met de dag”, zegt hij.
Het kabinet beloofde al ruim een jaar geleden dat het werk ging maken van compensatie van de gedupeerden.
Niet wachten
“Slechts 2 procent is geholpen, en er is meer geld naar de Belastingdienst gegaan dan naar de ouders”, zegt Omtzigt. Wat hem betreft komen de getroffen ouders en hun kinderen ‘op de eerste plaats, en misschien ook op de tweede en de derde’.
Compensatie van het grote onrecht dat de slachtoffers is aangedaan ‘kan niet wachten’, vindt Omtzigt. Tienduizenden mensen werden onevenredig hard aangepakt en ten onrechte aangemerkt als fraudeur, met vaak rampzalige gevolgen voor hun persoonlijk leven. “En in 94 procent van de gevallen weten we niet meer waarom dat gebeurd is. Hoezo rechtsstaat?”, schampert de CDA’er.
Bananenmonarchie
Ook de informatievoorziening, waarover het kabinet vrijdag nog beterschap beloofde, schiet volgens Omtzigt nog steeds tekort. Aan de vooravond van het debat kwam ineens een heel pakket met informatie, maar ook vage antwoorden op een hele reeks vragen.
Er is volgens de CDA’er gewoon een ‘nieuwe Rutte-doctrine’. Die doctrine zou voorschrijven dat discussiestukken veelal niet openbaar worden gemaakt. “We hebben hem gehad, we nemen er afstand, en we hebben hem weer ingevoerd.”
Niet alleen de Kamer krijgt te weinig informatie, aldus Omtzigt. De Kamercommissie die onderzoek deed naar de toeslagenaffaire concludeerde dat zelfs stukken werden achtergehouden in rechtszaken. “Dit is een bananenmonarchie”, foetert het Kamerlid.
Dossier Toeslagenaffaire
Het blootleggen van de misstanden bij de Belastingdienst in de Toeslagenaffaire, is terug te lezen in de artikelen en video’s die RTL Nieuws hierover heeft gepubliceerd. Bekijk het hele dossier.
MSN 19.01.2021 Ook de VVD biedt haar excuses aan voor het leed dat ouders is aangedaan in de toeslagenaffaire. Het vernietigende toeslagenrapport waar de Kamer dinsdag over debatteert, wijst volgens VVD-fractievoorzitter Klaas Dijkhoff ook nadrukkelijk naar de rol van de Tweede Kamer. “Zet de verwarming maar niet te hoog, anders druipt de boter nog van ons hoofd”, zegt de liberaal.
Dat geldt dus ook voor de grootste partij in het parlement, de VVD van Dijkhoff zelf. Hij hoopt dat de Kamer naar zijn eigen rol kijkt, maar een “kritische beschouwing van onszelf” doet volgens Dijkhoff niets af aan het terechte commentaar op het inmiddels afgetreden kabinet. “Ik verdedig niemand, maar ik wil voorkomen dat we ons eigen aandeel vergeten.” Hij stelt voor ook om “externen” naar de rol van de Kamer in het schandaal te laten kijken.
Het komt Dijkhoff op flinke kritiek te staan van PVV-leider Geert Wilders. Die denkt dat de VVD’er wel degelijk zijn “politieke baas”, premier Mark Rutte, uit de wind wil houden. Die is al ruim tien jaar eindverantwoordelijk voor het kabinetsbeleid, maar “gaat straks lachend door alsof er niets gebeurd is”, zegt Wilders. “De VVD plaatst partijbelang boven landsbelang.”
Dijkhoff noemt dat een “eenzijdig beeld” en vindt het “jammer dat Wilders voorbijgaat aan de gedegen conclusies van het rapport”. Daarin wordt geconcludeerd dat in alle bestuurslagen grote fouten zijn gemaakt. “Op zoveel momenten had een andere keuze het verschil kunnen maken”. Of Rutte door kan als premier, “daar gaat de kiezer over”, aldus Dijkhoff.
Telegraaf 19.01.2021 Het debat over het toeslagenschandaal en de kabinetsval is voor coalitie en oppositie aanleiding om de VVD en demissionair premier Mark Rutte onder vuur te nemen. CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt houdt zich daar afzijdig van en neemt de rechtstaat onder vuur. Hij ziet in dit dossier Nederland zelfs als ’bananenmonarchie’.
Het kabinet trad afgelopen vrijdag in zijn geheel af, na wekenlang overleg over de gevolgen die de toeslagenaffaire moest hebben.
Fractievoorzitters voeren het woord tijdens het debat. Behalve bij het CDA: daar wordt Kamerlid Omtzigt ingezet, die mede het toeslagenschandaal aan het licht bracht. VVD-fractievoorzitter Klaas Dijkhoff trok direct bij aanvang van het debat in zijn bijdrage het boetekleed aan over de rol van de Kamer in de toeslagenaffaire. „Zet de verwarming hier maar niet te hoog, anders druipt de boter nog van ons hoofd.”
Aanval op VVD
Oppositiepartijen, maar ook D66-fractieleider Rob Jetten, bekritiseren de partij van Dijkhoff. Daarbij ligt vooral het late delen van informatie onder vuur. „Prima dat u kritiek levert op de Kamer, maar het waren parlementariërs (CDA’er Omtzigt en SP’er Renske Leijten, red.) die ergens achter probeerden te komen maar keer op keer op keer op een muur stuitten”, aldus SP-leider Lilian Marijnissen.
PVV-leider Geert Wilders gaat het hardst erin. „De premier zit vuistdiep in het toeslagendossier. Maar hij bagatelliseert alles.” Volgens de oppositieleider trad minister Eric Wiebes vorige week af om ’de positie van grote VVD-baas te beschermen’: „Ikke, ikke, ikke en de rest kan stikken, staat in de deur van het Torentje gegraveerd.”
Dijkhoff zelf laat de kritiek op zijn partij en premier van zich afglijden. De pijlen op Rutte richten vindt hij politiek spel. De vertrekkende fractieleider stelt voor om in de Kamer zorgvuldiger wetten te gaan behandelen, in plaats van tijd inruimen voor debatjes over actuele ophef: „Misschien moeten we hier één dag actualiteiten doen en drie dagen saaie dingen die heel belangrijk zijn.”
’Fundamenteel mis’
CDA’er Omtzigt houdt zich afzijdig van een aanval op de VVD en neemt in een vurig betoog het functioneren van de rechtstaat onder vuur. „De rechtstaat keek niet eens in de dossiers, wat een rechtstaat.” Dat er in rechtszaken met ouders stukken werden achtergehouden, noopt Omtzigt ertoe te stellen dat Nederland een ’bananenmonarchie’ is.
Hij ziet een probleem in de organisatie van macht en tegenmacht. „Er is zo’n innige band tussen kabinet en Kamer”, vindt hij. „Daar is iets fundamenteel mis in ons land. Onze kliek in Den Haag kijkt meer naar de partijvoorzitter dan de kiezer. En dat zullen we moeten veranderen.”
De ’checks and balances’ komen volgens hem niet van belangenorganisaties, omdat ’die allemaal uit de staatsruif eten’. Echt kritisch kunnen ze daarom volgens hem niet zijn: „Omdat dan de subsidie stopt.”
Onvermijdelijk
Het rapport ’Ongekend onrecht’ van de commissie die meerdere politieke kopstukken onder ede hoorde, sloeg dusdanig hard in, dat het aftreden als onvermijdelijk werd gezien. Rutte spreekt voorafgaand aan het debat dan ook van een rapport dat als ’een mokerslag’ aankwam.
Tegelijk met het aftreden maakte Rutte ook bekend de komende jaren vele miljarden euro’s uit te geven om de schade te herstellen. Dat gaat naar compensatie van ouders, maar ook naar verbetering van de dienstverlening door de overheid en het opkrikken van de informatievoorziening.
NOS 19.01.2021 De Partij voor de Dieren en GroenLinks constateren dat Rutte weinig zelfreflectie toont. Hij erkent wel dat hij fouten heeft gemaakt, maar hij heeft geen complete beschouwing hoe het wantrouwen in het toeslagensysteem is gegroeid. GroenLinks-leider Klaver vindt dat de premier doet alsof het allemaal toevallig is gebeurd. “U bent geen toeschouwer, u bent een hoofdrolspeler”, aldus Klaver. Rutte weerspreekt de kritiek en vindt dat hij wel degelijk reflectie toont en dat hij wel degelijk lessen uit de affaire trekt.
Regeringspartij D66 wil dat Rutte erkent dat hij zijn “vingerafdrukken” op het hele dossier zitten. Nee, zegt Rutte. Hij vindt dat Jetten partijpolitiek bedrijft. “D66 tegenover VVD is meer iets voor de campagne.”
MSN 19.01.2021 Demissionair premier Mark Rutte gaat dinsdag in debat met de Tweede Kamer over de toeslagenaffaire en de daaruit volgende val van zijn derde kabinet. Rutte moet zich verantwoorden voor zijn rol in het schandaal als premier in de afgelopen tien jaar.
Het kabinet trad afgelopen vrijdag in zijn geheel af, na wekenlang overleg over de gevolgen die de toeslagenaffaire moest hebben.
Fractievoorzitters voeren het woord tijdens het debat. Behalve bij het CDA: daar wordt Kamerlid Pieter Omtzigt ingezet. VVD-fractievoorzitter Klaas Dijkhoff trok direct bij aanvang van het debat in zijn bijdrage het boetekleed aan over de rol van de Kamer in de toeslagenaffaire. „Zet de verwarming hier maar niet te hoog, anders druipt de boter nog van ons hoofd.”
Oppositiepartijen met Rob Jetten (D66) voorop, kritiseerden de partij van Dijkhoff vanwege de bonnetjesaffaire en de afkalving van de sociale advocatuur. Maar ook de beruchte ’Rutte-doctrine’, waarin informatie te laat of niet met de Kamer wordt gedeeld, moet het ontgelden. „Prima dat u kritiek levert op de Kamer, maar het waren parlementariërs (CDA’er Pieter Omtzigt en SP’er Renske Leijten) die ergens achter probeerden te komen maar keer op keer op keer op een muur stuitten,” aldus SP-leider Lilian Marijnissen.
Het rapport ’Ongekend onrecht’ van de commissie die meerdere politieke kopstukken onder ede hoorde, sloeg dusdanig hard in, dat het aftreden als onvermijdelijk werd gezien. Rutte spreekt voorafgaand aan het debat dan ook van een rapport dat als ’een mokerslag’ aankwam.
Tegelijk met het aftreden maakte Rutte ook bekend de komende jaren vele miljarden euro’s uit te geven om de schade te herstellen. Dat gaat naar compensatie van ouders, maar ook naar verbetering van de dienstverlening door de overheid en het opkrikken van de informatievoorziening.
Dat laatste is een groot kritiekpunt van de Tweede Kamer, die meer openheid van de regering verlangt. Rutte heeft nu toegezegd veel meer documenten openbaar te maken. Maar de Kamer zal hem daarover stevig aan de tand willen voelen, net als over zijn rol in het veroorzaken van de toeslagenaffaire, in de ruim tien jaar dat hij premier is.
RTL 19.01.2021 De Tweede Kamer debatteert vanaf 13.00 uur met premier Rutte over het aftreden van het kabinet naar aanleiding van de toeslagenaffaire. De Kamer wil van het kabinet weten wat het gaat doen om dit in de toekomst te voorkomen. Het debat begint met een verklaring van premier Rutte
RTL 19.01.2021 De Kamer is verontwaardigd over de berg aan informatie die het kabinet slechts enkele uren voor het debat over de toeslagenaffaire naar de Kamer heeft gestuurd. Kamerleden konden die onmogelijk lezen in die korte tijd. Zij schamperden over de door het kabinet beloofde ‘nieuwe informatievoorziening’ na de toeslagenaffaire.
Reden is een vuistdik pakket nieuwe informatie die de Kamer slechts enkele uren kreeg voor het debat vandaag over de toeslagenaffaire. Die informatie konden de Kamerleden onmogelijk lezen voorafgaand aan het debat, betoogden verschillende fractievoorzitters. “Dat gaat natuurlijk nooit lukken”, zei SP-leider Lilian Marijnissen.
Ook PVV-leider Geert Wilders zei de informatie niet te hebben kunnen lezen voorafgaand aan het debat.
Kamerleden zijn bij aanvang van het debat over de toeslagenaffaire nogal verbolgen over de enorme hoeveelheid informatie die ze plotseling hebben gekregen. Lilian Marijnissen (SP) toont een dik dossier en vraagt zich af waarom het zo laat moest.
NOS 19.01.2021 Dat er veel anders moet met de toeslagen in de kinderopvang, daar is vrijwel iedereen het wel over eens. Maar over de vraag hoe precies is nog veel discussie, blijkt ook vandaag in het Kamerdebat over de toeslagenaffaire.
Het kabinet trad vorige week af, als gevolg van de keiharde conclusies van de parlementaire ondervragingscommissie. Rutte legde vanmiddag als inmiddels demissionaire premier een korte verklaring af in de Tweede Kamer. Volgens hem kwam de conclusie van het rapport van de ondervragingscommissie aan als een mokerslag. “Als het hele systeem heeft gefaald, kan alleen gezamenlijk verantwoordelijkheid worden gedragen”, zei hij.
Rutte: conclusie rapport toeslagenaffaire was hard als een mokerslag
Het kabinet wil dat het toeslagensysteem op de schop gaat, maar zei vorige week dat dat waarschijnlijk nog jaren zal duren. Onder meer GroenLinks, PvdA, SP, Partij voor de Dieren en en ook regeringspartij D66 vinden dat de kinderopvang helemaal of grotendeels gratis moet worden. Ook VVD-fractievoorzitter Dijkhoff wil een ander systeem, maar gratis kinderopvang gaat hem te ver, zei hij in het debat. Hij is bang voor “staatscrèches”.
Vrijwel alle deelnemers aan het Kamerdebat noemden het opstappen van het kabinet de juiste beslissing. Sommigen erkenden dat ze ook zelf steken hebben laten vallen en te strenge wetten hebben gemaakt. Er was een brede oproep om de betrokkenen nu echt snel financiële compensatie te bieden.
VVD-lijsttrekker
Meteen in het begin van het debat kreeg Dijkhoff van PVV-leider Wilders vragen over de positie van Rutte als VVD-lijsttrekker. “Er was er één die vanaf 2010 tot 2020 overal bij aanwezig was en dat is de heer Rutte”, zei Wilders. De PVV-voorman begrijpt niet dat Rutte weer de VVD-lijst aanvoert.
Dijkhoff zei daarover dat het kabinet niet wegloopt voor zijn verantwoordelijkheid en dat het niet allemaal aan één man ligt. Hij voegde eraan toe dat het parlement niet over partijen gaat, maar dat de VVD-leden de lijst van hun partij vaststellen en dat de kiezer daarna de partijen beoordeelt. Dijkhoff erkende overigens dat er ook in zijn partij een te eenzijdige focus lag op fraudebestrijding.
‘Rechtsstaat geschoffeerd’
Wilders zei dat het kabinet het parlement keihard heeft voorgelogen, dat het stukken heeft achtergehouden en dat de willekeur heerst. “Dit kabinet heeft de democratie en de rechtsstaat geschoffeerd.”
Hij betitelde Rutte als de premier van een land dat bestuurd wordt door een zieke en corrupte overheid, die tienduizenden mensen schaamteloos vogelvrij heeft verklaard. Anderen zeiden dat Rutte zijn eigen rol in de affaire naar buiten veel te klein heeft gemaakt. Volgens GroenLinks-leider Klaver was Rutte veel meer bij het schandaal betrokken dan hij zelf wil toegeven.
Vingerafdrukken
SP-leider Marijnissen zei dat het kabinet alleen is gevallen omdat doorregeren schadelijker leek voor het beeld dan opstappen. En PvdA-fractievoorzitter Ploumen voegde eraan toe dat “de vingerafdrukken van Rutte op elke pagina zitten. Marijnissen stelde verder nog voor na de parlementaire ondervraging ook nog een “echte” parlementaire enquête te houden.
Denk-voorman Azarkan pleitte voor strafrechtelijke vervolging van mensen die betrokken waren bij het door de Belastingdienst selecteren op tweede nationaliteit of etnische afkomst. “Niemand mag de wet overtreden. We moeten aan Nederland laten zien dat discrimineren en daar meerjarig over liegen niet onbestraft kan blijven.”
‘Haagse kliek kijkt meer naar partijvoorzitter dan naar kiezer’
CDA-woordvoerder Omtzigt, een van de Kamerleden die afgelopen tijd veel werk hebben gemaakt van de toeslagenaffaire, zei dat er iets fundamenteel mis is met de “checks and balances”. “Wij hebben de staat zo ingericht dat onze kliek in Den Haag meer kijkt naar de partijvoorzitter dan naar de kiezer; dat zullen we moeten veranderen.”
Omtzigt hekelde verder de manier waarop het kabinet de Kamer informeert. Ook over de beantwoording van Kamervragen over de toeslagen, gisteren, zijn hij en anderen erg ontevreden. De woordvoerder van de regeringspartij pleitte ook voor een betere regeling voor klokkenluiders. “De eerste die in dit dossier werd ontslagen, was de klokkenluider. Kan deze man alsnog een lintje krijgen, in plaats van zijn ontslagbrief?”, vroeg Omtzigt.
Pieter Omtzigt over ‘Haagse kliek’: er is iets fundamenteels mis
NOS 19.01.2021 Het debat dat vanmiddag in de Tweede Kamer wordt gehouden over de toeslagenaffaire, zal waarschijnlijk ook een verkiezingsdebat worden. Premier Rutte, met zijn VVD ruimschoots op kop in de peilingen voor 17 maart, zal daarbij het doelwit zijn van de andere partijen.
Die vaardigen bijna allemaal hun fractievoorzitter af voor het debat, wat aangeeft waar de prioriteit ligt. Alleen het CDA laat de specialist op dit dossier, Pieter Omtzigt, het woord voeren.
Het debat begint om 13.00 uur met een verklaring van Rutte over het aftreden van zijn kabinet afgelopen vrijdag. Toen zei hij dat de rechtsstaat er niet in geslaagd is burgers te beschermen tegen de almachtige overheid. “Als het hele systeem heeft gefaald, kan alleen gezamenlijk verantwoordelijkheid worden gedragen.” Daarom trad het kabinet af.
Ongeloofwaardig
Vooral de oppositiepartijen zullen Rutte erop aanvallen dat hij, ondanks het onrecht dat burgers is aangedaan, toch gewoon weer premier wil worden. Ze vinden dat hij ongeloofwaardig is geworden. Hij was als premier misschien niet direct verantwoordelijk, maar wel eindverantwoordelijk, zo is hun redenering.
Zelf heeft Rutte nooit overwogen op te stappen als lijsttrekker, omdat hij naar eigen zeggen niet direct betrokken was bij het toeslagendossier. Oppositiepartijen zullen hem verwijten dat dat juist het probleem was. Hij heeft het te lang op zijn beloop gelaten, vinden zij.
Ook het slecht informeren van de Tweede Kamer zal de premier worden aangerekend. Door de zogenoemde Rutte-doctrine, die inhoudt dat discussies tussen ambtenaren intern moeten blijven, kwamen belangrijke stukken pas heel laat boven water. Het kabinet heeft daarin beterschap beloofd; alle relevante stukken zullen voortaan meteen naar de Kamer en journalisten worden gestuurd, zo is gezegd.
Kamer: vertrek kabinet enige goede stap
Natuurlijk zal het in het debat ook gaan over de inhoudelijke kant van de affaire. Hoe heeft het zo uit de hand kunnen lopen en hoe voorkomen we dat het ooit nog een keer gebeurt? Veel aandacht zal ook uitgaan naar de gedupeerde ouders. Partijen vinden het onverteerbaar dat de compensatie van ten minste 30.000 euro, die voor de Kerst werd toegezegd, nog bij niemand binnen is. Dat kan nog wel tot mei duren.
Kwijtgescholden
Gisteren zette het kabinet wel een belangrijke stap in die compensatie. De schulden die de ouders hebben bij overheidsinstellingen en gemeenten worden kwijtgescholden. Daar zijn vele tientallen miljoenen euro’s mee gemoeid. Een fors bedrag voor een demissionair kabinet, maar vrijwel zeker zal de Tweede Kamer dat steunen. Wel zullen er nog veel vragen zijn over de uitvoering van de regeling.
Staatssecretaris Van Huffelen (D66), die vandaag ook bij het debat is, riep gisteren private partijen als banken en energiebedrijven op om ook de schulden te schrappen die de ouders daar hebben. Zo hoopt ze dat de ouders met een schone lei een nieuwe start kunnen maken.
D66 en GroenLinks komen in het debat met een voorstel om de kinderopvang gratis te maken, net als onderwijs. Op die manier kan de kinderopvangtoeslag helemaal worden afgeschaft.
NOS 19.01.2021 GroenLinks, D66 en vakbond FNV willen dat de kinderopvang in Nederland een gratis basisvoorziening wordt voor iedereen. D66 sloot zich vanochtend aan bij een pleidooi hiervoor van GroenLinks. Maar wat zouden de gevolgen zijn als dit plan wordt uitgevoerd?
Wat zijn de kosten?
Gratis opvang voor kinderen tot 12 jaar (vier dagen per week) gaat de staat naar schatting 5,4 miljard euro meer kosten dan de regelingen die nu van kracht zijn. Dat schreef staatssecretaris van Financiën Van Huffelen in een brief aan de Tweede Kamer vorig jaar, naar aanleiding van beleidsonderzoek.
Die kosten kunnen overigens aanzienlijk lager uitvallen als ouders een kleine eigen bijdrage betalen, of als de inkomensafhankelijke combinatiekorting (IACK) afgeschaft wordt. Dat is een fiscale aftrekpost die arbeidsparticipatie van ouders met jonge kinderen moet stimuleren. Als kinderopvang gratis of bijna gratis wordt, is die financiële stimulans niet langer nodig, is de gedachte.
Gaan ouders meer werken als kinderopvang gratis of bijna gratis is?
Uit een verkenningsstudie van het Centraal Planbureau blijkt dat gratis of veel goedkopere kinderopvang relatief beperkt effect heeft op de werkgelegenheid in Nederland. De IACK blijkt uit die studie een meer effectieve maatregel om de arbeidsparticipatie te bevorderen.
Daar staat tegenover dat het afschaffen van die korting werken voor ouders van jonge kinderen minder aantrekkelijk maakt. Uit dat rapport: “De IACK is gericht op alleenstaanden en tweeverdieners met jonge kinderen (vaak vrouwen), een groep die relatief sterk reageert op financiële prikkels. De IACK is per euro effectiever in het stimuleren van het arbeidsaanbod dan de kinderopvangtoeslag.” Hoe lager de bijdrage, hoe geringer het effect op de arbeidsparticipatie.
Als de opvang gratis wordt voor werkenden en niet-werkenden, dan heeft dat naar verwachting nog een ander gevolg. Als niet-werkenden ook gratis kinderopvang krijgen, dan levert dit geen financieel voordeel meer op, maar ze gaan er wel op vooruit doordat kinderopvang nu ook voor hen (gratis) toegankelijk is. Volgens het CPB stopt een klein deel daardoor zelf met werken.
“In principe investeer je een enorm bedrag om uiteindelijk de hogere inkomens te ontlasten”, aldus Emmeline Bijlsma, directeur brancheorganisatie Kinderopvang.
Zijn er nog effecten op de inkomensongelijkheid?
Ook op inkomensongelijkheid zijn de effecten heel klein, blijkt uit het onderzoek van het Centraal Planbureau. Allereerst is de groep in Nederland die gebruikmaakt van dagopvang relatief klein, afgezet tegen alle inkomens in Nederland. Daarnaast krijgen de lagere inkomens in Nederland veel kosten vergoed (tot 96% van de kosten, tegen een maximum uurprijs).
Het meest profijt hebben uiteindelijk de midden- en hoge inkomens, die in het huidige stelsel minder vergoed krijgen via de kinderopvangtoeslag dan lagere inkomens. Daardoor neemt de inkomensongelijkheid licht toe.
Heeft gratis kinderopvang effect op het geboortecijfer?
Volgens sociaal demograaf Jan Latten heeft veel door de overheid opgelegde wet- en regelgeving onbedoeld een negatief effect op het geboortecijfer. “Kijk bijvoorbeeld naar de flexibilisering van de arbeidsmarkt en toewijzingsregels voor sociale huurwoningen. Dat zorgt voor onzekerheid onder jonge mensen en als ze onzeker zijn beginnen ze minder aan kinderen.”
Daarom kan de invoering van (bijna) gratis kinderopvang een remmend effect hebben op het alsmaar dalende geboortecijfer, zegt Latten. “De invoering van gratis kinderopvang is door de beleidsmakers niet daar voor bedoeld, maar er wordt wel een financiële drempel weggenomen als het om kinderen krijgen gaat.” Latten verwacht niet een enorme correctie in het geboortecijfer.
Wat vindt de kinderopvangbranche?
Directeur van de brancheorganisatie Kinderopvang Emmeline Bijlsma is om meerdere redenen zeer kritisch over gratis kinderopvang. “Ik denk dat als je iets gratis aanbiedt, het daarom waarde verliest. Ouders gaan dan vrijblijvender om met de opvang. Dat zou betekenen dat ze hun kinderen later gaan brengen en algeheel minder betrokken zijn bij de opvang.”
Er is geen onderzoek gedaan naar de gevolgen van de kwaliteit van gratis of bijna gratis opvang. Bijlsma wijst naar Scandinavië, waar de opvang grotendeels door de overheid wordt vergoed. “Daar is de kwaliteit van kinderopvang niet hoger dan hier. De kinderopvang in Nederland behoort nu tot de top van Europa.”
Een ander bezwaar van Bijlsma is de uitvoerbaarheid van het plan. “We hebben nu al te maken met wachtlijsten en onderbezettingen en die nemen waarschijnlijk alleen maar toe. Dat betekent in de praktijk dat er nieuwe gebouwen moeten komen voor opvang en dat bestemmingsplannen moeten worden aangepast. Dat kan nooit binnen korte termijn.”
Bijlsma vindt de extra overheidskosten van 5,4 miljard euro daarom niet gerechtvaardigd. “In principe investeer je een enorm bedrag om uiteindelijk de hogere inkomens te ontlasten. Daarbij is gratis nooit echt gratis, want dat geld moet natuurlijk ergens vandaan komen.”
NOS 19.01.2021 Net als GroenLinks wil regeringspartij D66 dat kinderopvang gratis wordt. De twee partijen zullen daar vanmiddag een gezamenlijk voorstel voor doen in het Kamerdebat over de toeslagenaffaire en het aftreden van het kabinet.
Door kinderopvang gratis te maken, kan de kinderopvangtoeslag afgeschaft worden. Die toeslag stond centraal in de uit de hand gelopen fraudejacht van de Belastingdienst, waardoor duizenden ouders in de financiële problemen kwamen.
GroenLinks en D66 willen dat kinderopvang een gratis publieke voorziening wordt, net zoals onderwijs. Nu moeten ouders nog een eigen bijdrage betalen en kunnen ze dus een toeslag krijgen om de kosten te betalen.
Niet gebonden aan coalitieafspraken
Door zich aan te sluiten bij oppositiepartij GroenLinks, gaat D66 in tegen de afspraken binnen de coalitie. Maar omdat het kabinet demissionair is, zijn de partijen daar niet meer aan gebonden.
GroenLinks-leider Jesse Klaver hoopt daar de komende tijd vaker gebruik van te kunnen maken. Volgens hem is er nu, tot aan de verkiezingen, kans op een ‘sociale meerderheid’ in de Tweede Kamer.
“De toeslagenaffaire moet een keerpunt worden: vanaf hier gaan we de verzorgingsstaat weer opbouwen”, zegt Klaver. Na het gratis maken van de kinderopvang wil hij ook de bijstandswet aanpakken. Ook daar moeten de menselijkheid en het vertrouwen in de burger terugkomen, vindt Klaver.
Onlangs ontstond veel verontwaardiging over het bericht dat een vrouw in de bijstand 7000 euro moest terugbetalen, omdat haar moeder regelmatig boodschappen voor haar deed.
Den HaagFM 19.01.2021 ‘Eerst zien, dan geloven’, zegt Janet Ramesar. Ze is een van de gedupeerden van de toeslagenaffaire die maandagavond hoorde dat haar schulden zijn kwijtgescholden. Ondanks dat de felicitatie-appjes op haar telefoon binnenstromen, is de Haagse nog niet in een feeststemming. Ze is de afgelopen jaren te vaak van het kastje naar de muur gestuurd door de Belastingdienst. Dat schrijft mediapartner Omroep West.
Staatssecretaris van Financiën Alexandra van Huffelen maakte maandag bekend dat schulden bij overheidsinstanties zoals de Belastingdienst, UWV, de Dienst Uitvoering Onderwijs en de Sociale Verzekeringsbank worden kwijtgescholden. De staatssecretaris roept private schuldeisers op hetzelfde te doen. Ze is daarover nog met hen in gesprek.
Janet Ramesar denkt dat het allemaal niet zo makkelijk gaat. ‘Voor deurwaarders zijn het hun inkomsten. Die geven ze niet zomaar af. Ik had liever gehad dat er een plan lag dat al helemaal af was en dat het dan in de media kwam. Nu moeten we weer weken of maanden wachten. Mijn schulden worden nog altijd ingehouden bij mijn compensatie. Dat voelt als de toeslagenaffaire 2.0.’
In september weer studeren
Sowieso is de Haagse door de jarenlange strijd met de fiscus niet overtuigd van de goede bedoelingen. Door de toeslagenaffaire raakte Janet een paar jaar geleden haar baan kwijt en kreeg ze Veilig Thuis op haar dak. ‘Mijn zoon woont niet meer thuis. Ik ben eigenlijk alles kwijtgeraakt wat ik kwijt kon raken. Ik kan financieel helemaal niks. Ik kan niet normaal boodschappen doen. Je kan niet leven. Je leeft echt alleen maar op de automatische piloot.’
‘De meeste schulden heb ik vorige maand afgelost’, vertelt ze. ‘Ik ga er wel vanuit dat ik met terugwerkende kracht dat geld terugkrijg. Ik had nog een studieschuld en die wordt dan ook kwijtgescholden. Dat is wel mooi, want ik wil in september mijn studie weer oppakken.’
‘Niet juichen zolang het niet op papier staat’
Toch gelooft de 35-jarige Ramesar de regeling pas als de brieven van deurwaarders niet meer op de mat vallen. ‘Dit soort nieuws komt altijd vlak voordat er een debat plaatsvindt. Maar zolang er niets op papier staat, ga ik niet juichen
OmroepWest 18.01.2021 ‘Eerst zien, dan geloven’, zegt Janet Ramesar. Ze is een van de gedupeerden van de toeslagenaffaire die maandagavond hoorde dat haar schulden zijn kwijtgescholden. Ondanks dat de felicitatie-appjes op haar telefoon binnenstromen, is de Haagse nog niet in een feeststemming. Ze is de afgelopen jaren te vaak van het kastje naar de muur gestuurd door de Belastingdienst.
Staatssecretaris van Financiën Alexandra van Huffelen maakte maandag bekend dat schulden bij overheidsinstanties zoals de Belastingdienst, UWV, de Dienst Uitvoering Onderwijs en de Sociale Verzekeringsbank worden kwijtgescholden. De staatssecretaris roept private schuldeisers op hetzelfde te doen. Ze is daarover nog met hen in gesprek.
Janet Ramesar denkt dat het allemaal niet zo makkelijk gaat. ‘Voor deurwaarders zijn het hun inkomsten. Die geven ze niet zomaar af. Ik had liever gehad dat er een plan lag dat al helemaal af was en dat het dan in de media kwam. Nu moeten we weer weken of maanden wachten. Mijn schulden worden nog altijd ingehouden bij mijn compensatie. Dat voelt als de toeslagenaffaire 2.0.’
In september weer studeren
Sowieso is de Haagse door de jarenlange strijd met de fiscus niet overtuigd van de goede bedoelingen. Door de toeslagenaffaire raakte Janet een paar jaar geleden haar baan kwijt en kreeg ze Veilig Thuis op haar dak. ‘Mijn zoon woont niet meer thuis. Ik ben eigenlijk alles kwijtgeraakt wat ik kwijt kon raken. Ik kan financieel helemaal niks. Ik kan niet normaal boodschappen doen. Je kan niet leven. Je leeft echt alleen maar op de automatische piloot.’
‘De meeste schulden heb ik vorige maand afgelost’, vertelt ze. ‘Ik ga er wel vanuit dat ik met terugwerkende kracht dat geld terugkrijg. Ik had nog een studieschuld en die wordt dan ook kwijtgescholden. Dat is wel mooi, want ik wil in september mijn studie weer oppakken.’
‘Niet juichen zolang het niet op papier staat’
Toch gelooft de 35-jarige Ramesar de regeling pas als de brieven van deurwaarders niet meer op de mat vallen. ‘Dit soort nieuws komt altijd vlak voordat er een debat plaatsvindt. Maar zolang er niets op papier staat, ga ik niet juichen.’
In de kinderopvangtoeslagaffaire zijn veel ouders in de problemen gekomen doordat zij door de Belastingdienst ten onrechte als fraudeur werden behandeld, toeslagen moesten terugbetalen én werden beboet. Soms liepen de bedragen op tot tienduizenden euro’s. Het kabinet maakte vrijdag bekend af te treden om de affaire. Dinsdag is er een debat in de Tweede Kamer.
MSN 19.01.2021 Het demissionair kabinet staat dinsdag 19.01.2021 een zwaar debat te wachten. Dan moet het zich verantwoorden voor de fouten die zijn gemaakt in de kinderopvangtoeslagaffaire. De partijen zullen de ministers aan de tand voelen over het rapport ‘Ongekend onrecht’, dat ertoe leidde dat het kabinet Rutte-III vrijdag opstapte.
In het snoeiharde rapport oordeelt een speciale Kamercommissie dat de volledige ambtelijke en politieke top verantwoordelijk is voor de jarenlang uit de bocht gevlogen fraudeaanpak van de Belastingdienst. De beginselen van de rechtsstaat waren geschonden, concludeert de commissie. Duizenden ouders stonden jarenlang ten onrechte bij de Belastingdienst aangemerkt als fraudeur, waardoor ze in grote problemen kwamen.
Als het kabinet niet uit zichzelf was afgetreden, stond het een motie van wantrouwen te wachten van GroenLinks-leider Jesse Klaver. Vrijwel de hele oppositie gaf aan die motie te steunen.
De antwoorden op vragen van Kamerleden voorafgaand aan het debat lieten lang op zich wachten. De eerste druppelden maandagavond pas binnen, liet CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt op Twitter weten. “Dat wordt weer een nacht leeswerk vrees ik”.
Vrijdag hield het kabinet de eer aan zichzelf en diende premier Mark Rutte het ontslag van zijn derde kabinet in bij de koning.
RTL 18.01.2021 Alle schulden die gedupeerde ouders uit de toeslagenaffaire hebben bij de overheid, worden kwijtgescholden. Dat leidt tot opluchting bij de slachtoffers, maar roept ook nieuwe vragen op. “Het is een opluchting, maar geen oplossing.”
“Ik ben er heel erg blij mee, laat ik dat vooropstellen”, zegt Natasja Dipai. Door de toeslagenaffaire heeft ze bij de overheid zo’n 80.000 euro schuld.
Die wordt nu kwijtgescholden, maar dat is niet de enige schuld die ze heeft: bij andere instanties staat ze 40.000 tot 50.000 euro in de min.
“Toen ik geen toeslag meer kreeg, moest ik de kinderopvang uit eigen zak betalen. Maar dat konden we niet, en ik kon niet stoppen met werken”, vertelt ze. “Toen ging de auto, die ik nodig had voor mijn werk in de zorg, ook nog eens kapot, en besloten we een lening bij de bank af te sluiten.”
Die schuld blijft voorlopig staan, al heeft staatssecretaris Van Huffelen van Financiën private schuldeisers zoals energiebedrijven, banken en woningcorporaties gevraagd om die openstaande schulden kwijt te schelden.
Dossier Toeslagenaffaire
Het blootleggen van de misstanden bij de Belastingdienst in de Toeslagenaffaire, is terug te lezen in de artikelen en video’s die RTL Nieuws hierover heeft gepubliceerd. Bekijk het hele dossier.
Alles kwijt
Als ook Dipais schulden bij andere instanties worden kwijtgescholden, maakt dat haar lichamelijke en mentale schade niet goed, zegt ze. Door de toeslagenaffaire raakte ze haar baan kwijt, haar huis, haar auto, en is ze gescheiden. Door alle stress kreeg ze eind vorig jaar ook nog een beroerte. “Het is niet niks geweest. De aankondiging van de overheid is een opluchting, maar niet de oplossing.”
“Ik wil zo graag dat m’n drie dochters alles wat ik ze hierdoor niet heb kunnen geven, alsnog kunnen krijgen”, vervolgt ze. “Ik verlang naar een schone lei en een startbedrag waarmee ik m’n leven weer kan opbouwen.”
We spraken Natasja eerder al over de door het kabinet beloofde 30.000 euro compensatie, waar de slachtoffers tot op heden nog niks van hebben gezien.
Natasja staat financieel onder bewindvoering en zal daardoor überhaupt niets van de compensatie zien. “De kinderen merken er niks van en ik kan ze hun jeugd er niet mee teruggeven.”
‘Verbijsterd’
“Toen ik het las, was ik verbijsterd”, reageert slachtoffer Pearl Martins. “Ik kreeg het nieuws doorgestuurd in een appgroep waar ik met zo’n veertig medegedupeerden en politici Renske Leijten en Pieter Omtzigt in zit. Het sloeg daar in als een bom.”
Er was een hoop emotie, maar ‘natuurlijk’ ook scepsis, vertelt ze. “We hebben zo vreselijk veel meegemaakt en zijn het vertrouwen volledig kwijtgeraakt. Dat kwijtschelden moet wel gauw gebeuren en niet nog jaren doorslepen.”
Ook leidde de aankondiging van het kabinet tot een hoop nieuwe vragen. “Er zijn mensen die al hun schulden zelf hebben afgelost. Hoe gaat dat dan? We hopen dat die vragen dinsdag beantwoord worden in het debat in de Tweede Kamer.”
Schone lei
Martins heeft nog voor 27.000 euro schuld bij DUO en de Belastingdienst. Als die overheidsschuld definitief is kwijtgescholden, betekent het voor haar écht een schone lei. Onwerkelijk, noemt ze het.
“Ik zit hier vanaf 2008 in en zou na al die jaren eindelijk echt schuldenvrij zijn. Ik heb geen idee hoe dat is, om niet meer te leven in angst, niet meer op je centjes te hoeven letten, de kinderen te kunnen verwennen.”
“Ik moet het nog wel verwerken, maar ben echt blij”, zegt Martins geëmotioneerd. “Ik kan eindelijk weer lachen.”
Het kabinet-Rutte III stapte vorige week op vanwege de toeslagenaffaire.
Na een slepend proces heeft het kabinet de ultieme politieke verantwoordelijkheid genomen voor alle ellende die de slachtoffers in de toeslagenaffaire is aangedaan.
NU 18.01.2021 Advocaat Vasco Groeneveld zegt dat zijn cliënten die zijn getroffen door de toeslagaffaire blij zijn met het kwijtschelden van de overheidsschulden, maar hij zet de zaak die de gedupeerde ouders tegen (oud-)bewindspersonen heeft aangespannen door. Ook advocaat Sébas Diekstra zet zijn zaak tegen de Belastingdienst door.
Groeneveld zegt dat het nieuws dat maandag naar buiten werd gebracht door staatssecretaris Alexandra van Huffelen (Financiën) door zijn cliënten met gejuich werd ontvangen. “Ik heb berichten van gejuich en blijdschap ontvangen”, aldus de advocaat. “Dit is een steun voor de toekomst, maar er moet nog worden afgerekend met het verleden.”
Groeneveld heeft een zaak aangespannen tegen vijf (oud-)bewindslieden, onder wie de ministers Tamara van Ark (Medische Zorg), Wopke Hoekstra (Financiën) en Eric Wiebes (tot voor kort Economische Zaken).
Ook Diekstra zegt dat zijn procedure om strafrechtelijk onderzoek af te dwingen naar mogelijke strafbare feiten gepleegd door de Belastingdienst, wordt doorgezet.
“Deze rigoureuze maatregel legt de incompetentie van dit kabinet om adequaat en tijdig tot een fatsoenlijke compensatie van de slachtoffers over te gaan, nogmaals bloot”, vindt Diekstra. Hij begon namens een van de gedupeerde ouders een procedure om alsnog vervolging van de Belastingdienst voor de affaire gedaan te krijgen, nadat het Openbaar Ministerie bekend had gemaakt dat het de Belastingdienst niet strafrechtelijk zal vervolgen vanwege de kindertoeslagaffaire.
Staatssecretaris Van Huffelen riep andere schuldeisers als banken, woningcorporaties en energiebedrijven op de schulden ook kwijt te schelden. De overheid is nog in gesprek met de private schuldeisers over de eventuele invulling hiervan.
Rutte over rapport toeslagenaffaire: ‘Kunnen ons er alleen voor schamen’
NOS 18.01.2021 Gedupeerden van de toeslagenaffaire hoeven schulden die ze hebben bij overheidsinstanties niet meer te betalen. Met die regeling wordt voorkomen dat de ouders, die allemaal ten minste 30.000 euro krijgen van het kabinet, een groot deel van dat bedrag weer moeten inleveren bij schuldeisers. Maar volgens juristen is het nog onduidelijk hoeveel ouders er nu echt mee opschieten.
“Dit is ten eerste een belangrijke stap en positief nieuws”, zegt Nadja Jungmann, lector schulden en incasso aan de Hogeschool Utrecht. “Alleen vraag ik me wel af of de gedupeerden echt met een schone lei kunnen beginnen, zoals Van Huffelen zegt. Dat kan je onder de huidige omstandigheden niet garanderen, omdat een substantieel deel van de ouders private schulden heeft. Ik vraag me af of het niet leidt tot een verschuiving van geld van de overheid naar private schuldeisers.”
De NVVK, de branchevereniging voor schuldhulpverleners, zegt dat er honderden private schuldeisers zijn. “De grootste zijn incassobureaus die namens veel schuldeisers werken”, zegt voorzitter Marco Florijn. “Denk daarbij aan zorgverzekeraars, banken, maar ook kleine schuldeisers als de bakker. Ook zijn er privé-leningen afgesloten, bijvoorbeeld bij ouders.” Ook Florijn vindt dat die meegenomen moeten worden in het plan voor de gedupeerden. “Anders krijgt een gedupeerde 30.000 euro, maar is dat geld zo weer weg omdat er bankbeslag op wordt gelegd.”
Verleiden
Staatssecretaris Van Huffelen vraagt private schuldeisers zoals energiebedrijven, banken en woningcorporaties openstaande schulden kwijt te schelden. Hierover is ze nog in overleg met hen. Ze wil private partijen ertoe “verleiden” de schulden te schrappen en heeft “goede hoop” dat dat gaat lukken. De Nederlandse Vereniging van Banken en het Verbond van Verzekeraars willen hier nog geen reactie op geven, omdat ze eerst met de leden in gesprek moeten.
Volgens Jungmann wordt het een lastige taak om alle schuldeisers mee te krijgen. “Ik denk dat sociale schuldeisers zoals zorgverzekeraars en woningcorporaties gevoelig zijn voor deze oproep, maar ik vraag me af of iedereen erin meegaat. Ze moeten dan afscheid nemen van een schuld, terwijl ze aan de vooravond van een recessie staan. Je kan je zelfs afvragen of zij indirect niet ook gedupeerd zijn, want door de Belastingdienst hebben mensen hun rekeningen niet kunnen betalen.”
Afbetaalde schulden
Een ander punt is wat er gebeurt met de overheidsschulden die al zijn afbetaald door gedupeerden. “Sommige mensen hebben met alle energie de schulden aan de Belastingdienst afgelost”, zegt advocaat en CU-politicus Don Ceder, die vijftig gedupeerden bijstaat. “Krijgen ze dat geld met terugwerkende kracht terug? Ook hier moet een compensatie voor komen.”
Afgelopen vrijdag trad het kabinet af vanwege de toeslagenaffaire. Toen zei premier Rutte dat het kabinet ook in demissionaire staat alles zal doen om de gedupeerde ouders te helpen. Ook de Tweede Kamer wil dat de ouders zo snel mogelijk volledige compensatie krijgen.
NOS 18.01.2021 Gedupeerden van de toeslagenaffaire hoeven schulden die ze hebben bij overheidsinstanties niet meer te betalen. Dat heeft demissionair staatssecretaris Van Huffelen van Financiën bekendgemaakt.
Met die regeling wordt voorkomen dat de ouders, die allemaal ten minste 30.000 euro krijgen van het kabinet, een groot deel van dat bedrag weer moeten inleveren bij schuldeisers. “Ik ben er heel erg blij mee dat we ouders een schone lei kunnen bieden”, zei Van Huffelen.
Afgelopen vrijdag viel het kabinet over de toeslagenaffaire. Toen zei premier Rutte dat het kabinet ook in demissionaire staat alles zal doen om de gedupeerde ouders te helpen. Ook de Tweede Kamer wil dat de ouders zo snel mogelijk volledige compensatie krijgen.
Ook de Belastingdienst en de dienst Toeslagen zien af van de vorderingen. Vorige week zei de Belastingdienst nog dat ze dat niet wilde doen. Dat leidde tot veel verontwaardiging, omdat de ouders juist het slachtoffer zijn van de uit de hand gelopen fraudejacht van de fiscus.
Omdat ze onterecht van fraude werden beschuldigd, zijn duizenden ouders in de financiële problemen gekomen. Ze moesten meestal alle kinderopvangtoeslag terugbetalen die ze hadden gekregen, vaak nog met boete. Daardoor ontstonden er ook weer schulden bij andere organisaties.
Private schuldeisers
Ook publieke instellingen als het CAK, het UWV, de Sociale Verzekeringsbank en de gemeenten doen mee aan de regeling. Van Huffelen roept private schuldeisers, zoals banken, energiebedrijven en woningcorporaties op hetzelfde te doen. Ze is daarover nog met hen in gesprek.
Om hoeveel geld het precies gaat, is onbekend. Geschat wordt dat de ouders vele tientallen miljoenen euro’s aan schulden bij de overheid hebben openstaan. Volgens het ministerie worden ze allemaal kwijtgescholden, ongeacht wat het de schatkist kost.
NU 18.01.2021 Alle schulden die gedupeerde ouders uit de toeslagenaffaire hebben bij overheidsinstanties zoals de Belastingdienst en Toeslagen, worden kwijtgescholden. Dat heeft Alexandra van Huffelen, staatssecretaris van Financiën, maandag bekendgemaakt.
Ook schulden bij andere instanties zoals het UWV, de Dienst Uitvoering Onderwijs en de Sociale Verzekeringsbank, worden geschrapt.
De staatssecretaris roept private schuldeisers zoals energiebedrijven, banken en woningcorporaties op hetzelfde te doen. “Zodat ouders echt weer opnieuw kunnen beginnen en dat compensatiebedrag kunnen houden.”
Vorige maand maakte Van Huffelen bekend dat alle slachtoffers recht hebben op ten minste 30.000 euro. “Ik vind dat ouders een volledig schone lei verdienen, zodat zij het bedrag aan compensatie kunnen gebruiken om écht een nieuwe start te maken”, aldus de staatssecretaris. Ze benadrukt dat het bedrag van 30.000 euro het minimum is. “Ouders die recht hebben op meer, krijgen meer.”
Woningcorporaties ‘welwillend’ tegenover oproep
De overheid is nog in gesprek met de private partijen over het kwijtschelden van de schulden en kan daarom nog geen uitspraken doen over de invulling daarvan.
De banken nemen binnenkort een gezamenlijk standpunt in over het kwijtschelden van de schulden van de gedupeerde ouders, laat een woordvoerder van de Nederlandse Vereniging van Banken (NVB) weten. Volgens de belangenvereniging is het nieuws nog erg vers en hebben de banken het verzoek van Van Huffelen hierover pas net vernomen.
Woningcorporaties staan “welwillend” tegenover de oproep van de overheid om de schulden kwijt te schelden die gedupeerde ouders uit de toeslagenaffaire hebben. Ze willen wel eerst met elkaar in overleg, laat corporatiekoepel Aedes weten.
Gedupeerden moesten deel compensatie afdragen aan Belastingdienst
Vrijdag maakte de belangenvereniging voor bewindvoerders in de schuldsanering (BBW) in Trouw bekend dat gedupeerden van de kinderopvangtoeslagaffaire een deel van de compensatie die ze ontvingen, weer moesten afdragen aan de Belastingdienst. De belangenvereniging stapte uit het overleg met de Belastingdienst omdat ze het niet eens was met deze keuze.
“BBW heeft meermaals haar bezwaren kenbaar gemaakt en heeft de Belastingdienst, de overheid en andere commissieleden willen behoeden voor de huidige desastreuze plannen, maar krijgt geen enkel gehoor. BBW steunt de voorgestelde regeling niet”, aldus de belangenvereniging.
Het kabinet-Rutte III maakte vrijdag bekend af te treden na een vernietigend rapport over de toeslagenaffaire. Duizenden ouders kwamen door toedoen van de onrechtmatige fraudejacht in grote financiële en persoonlijke problemen.
Telegraaf 18.01.2021 Aan de vooravond van het Tweede Kamerdebat over de toeslagenaffaire schelden overheidsinstanties de schulden van getroffen ouders kwijt. Ook schulden bij andere instanties zoals het UWV, de Dienst Uitvoering Onderwijs en de Sociale Verzekeringsbank, worden geschrapt.
Dat maakt demissionair staatssecretaris Alexandra van Huffelen (Financiën) maandagavond bekend. Van Huffelen roept private schuldeisers, zoals banken, energieleveranciers en woningcorporaties, op hetzelfde te doen. Daar is ze nog met hen over in gesprek. Voor veel getroffen gezinnen gaat het om tienduizenden euro’s.
SP-Kamerlid Renske Leijten, een van de politieke drijvers achter de onthulling van de toeslagenaffaire, noemt de kwijtschelding ’een goede eerste stap’. „Maar de Belastingdienst moet wat ons betreft helemaal uit de compensatieregeling en er moet echte schadeloosstelling komen voor ouders”, vindt de SP’er.
Vorige maand maakte Van Huffelen bekend dat alle slachtoffers recht hebben op ten minste 30.000 euro. „Ik vind dat ouders een volledig schone lei verdienen, zodat zij het bedrag aan compensatie kunnen gebruiken om écht een nieuwe start te maken”, aldus Van Huffelen. Ze benadrukt nogmaals dat het bedrag van 30.000 euro het minimum is. „Ouders die recht hebben op meer, krijgen meer.”
De toeslagenaffaire was vrijdag na lang bakkeleien reden voor het kabinet om af te treden. Het gehele kabinet is nu demissionair. Daarbij trad minister Wiebes (Economische Zaken) per direct af. Zijn takenpakket wordt nu waargenomen door Cora van Nieuwenhuizen (Infrastructuur). De VVD zoekt nog een definitieve opvolger voor Wiebes.
Dinsdagmiddag debatteert de Tweede Kamer over de toeslagenaffaire. Hoewel de ultieme politieke verantwoordelijkheid al is genomen, belooft het een pittig debat te worden. Inhoudelijk zal het kabinet met stevige antwoorden moeten komen op de vraag hoe de overheid haar eigen burgers zo door de mangel heeft kunnen halen.
AD 18.01.2021 Alle schulden die gedupeerde ouders uit de toeslagenaffaire hebben bij overheidsinstanties zoals de Belastingdienst en bij Toeslagen, worden kwijtgescholden. Dat heeft staatssecretaris van Financiën Alexandra van Huffelen vandaag bekendgemaakt.
Ook schulden bij andere instanties zoals het UWV, de Dienst Uitvoering Onderwijs en de Sociale Verzekeringsbank, worden geschrapt. Gemeenten worden daarnaast door de Vereniging van Nederlandse Gemeenten opgeroepen een streep te zetten door schulden die gedupeerden bij hun lokale overheid hebben uitstaan.
Vorige maand maakte Van Huffelen bekend dat alle slachtoffers recht hebben op ten minste 30.000 euro. ,,Ik vind dat ouders een volledig schone lei verdienen, zodat zij het bedrag aan compensatie kunnen gebruiken om écht een nieuwe start te maken”, aldus Van Huffelen. ,,We willen dat ze het bedrag dat ze aan compensatie krijgen ook echt kunnen houden.”
We willen dat ze het bedrag dat ze aan compensatie krijgen ook echt kunnen houden, aldus Alexandre van Huffelen, staatssecretaris Financiën.
Overheid vaak grootste schuldeiser
De Tweede Kamer had het kabinet eerder opgeroepen om maatregelen te treffen zodat de compensatie niet meteen in de zakken van schuldeisers zou verdwijnen. Daarbij werd vooral gekeken naar de overheid zelf, die in veel gevallen de grootste schuldeiser is.
Eind vorige week stapte de beroepsvereniging van bewindsvoerders nog uit overleg met het kabinet. Reden was dat de Belastingdienst als schuldeiser vooraan zou staan als gedupeerden tussen nu en 1 mei hun 30.000 euro gestort zouden krijgen. Volgens de Beroepsvereniging Bewindvoerders Wsnp (BBW) zou die praktijk ‘desastreus’ uitpakken: in een doorsnee situatie zou ruim 13.000 euro van het compensatiebedrag dat de Belastingdienst uitkeert door diezelfde Belastingdienst worden ingehouden, bleek uit berekeningen van de BBW.
Hoewel er nu een oplossing is voor schulden die uitstaan bij de overheid, is het nog onduidelijk wat er gebeurt met schulden die uitstaan bij andere partijen. De staatssecretaris roept private schuldeisers het voorbeeld van de overheid na te volgen. Ze is daarover nog met hen in gesprek.
RTL 18.01.2021 Goed nieuws voor de gedupeerden van de toeslagenaffaire. Er gaat een streep door alle overheidsschulden die deze gedupeerden bij de overheid hebben. Dat heeft staatssecretaris Van Huffelen zojuist bekendgemaakt.
Het gaat om alle overheidsschulden bij instanties als DUO en schulden bij het UWV. De overheid gaat ook in gesprek met postorderbedrijven en andere private schuldeisers.
“Ik vind dat ouders een volledig schone lei verdienen, zodat zij het bedrag aan compensatie kunnen gebruiken om écht een nieuwe start te maken”, aldus Van Huffelen.
Woede
Alle gedupeerde ouders van de toeslagenaffaire krijgen ten minste 30.000 euro, maar een deel van dat geld dreigde de Belastingdienst als openstaande vorderingen weer terug te eisen.
Dat de Belastingdienst zelf vooraan stond als schuldeiser om een groot deel van de vergoeding van 30.000 euro voor slachtoffers van de toeslagenaffaire weer te innen, wekte veel woede. De Beroepsvereniging van bewindsvoerders noemde het ‘desastreus’ voor de ouders.
Dossier Toeslagenaffaire
Het blootleggen van de misstanden bij de Belastingdienst in de Toeslagenaffaire, is terug te lezen in de artikelen en video’s die RTL Nieuws hierover heeft gepubliceerd. Bekijk het hele dossier.
Vanavond komt er dus goed nieuws voor de ouders. Staatssecretaris Alexandra van Huffelen (Financiën) maakte zojuist bekend dat er een streep gaat door de schulden die deze ouders bij de overheid hebben.
‘Krankzinnig’
Dat deed zij ook op aandringen van de Tweede Kamer. Zo’n beetje de hele Kamer vond de opstelling van de Belastingdienst niet uit te leggen. SP-Kamerlid Renske Leijten reageerde verbijsterd. “Dit is echt krankzinnig.”
AD 18.01.2021 De Belastingdienst moet afzien van alle vorderingen op gedupeerden van de kindertoeslagaffaire. Het is niet uit te leggen dat de fiscus nog steeds openstaande vorderingen incasseert. Dat zegt de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) vandaag.
,,Het kabinet geeft aan dat ze het grote onrecht dat ouders is aangedaan in de kindertoeslagaffaire zo veel mogelijk wil herstellen en soortgelijke fouten in de toekomst wil voorkomen”, aldus de VNG. ,,Het zijn goede intenties, maar we zien dat deze intenties voor de gedupeerde ouders weer teniet worden gedaan.”
Alle gedupeerde ouders krijgen ten minste 30.000 euro, maar een deel van dat geld dreigt de Belastingdienst als openstaande vorderingen weer terug te eisen. De vereniging vindt het een principieel punt dat de Belastingdienst afziet van deze vorderingen.
,,Daarnaast adviseren wij een bredere maatregel waarbij alle (semi-)overheidsvorderingen op gedupeerde ouders worden weggestreept, zodat het voor de ouders veel simpeler wordt om hun schulden te regelen. Het past wat ons betreft ook bij wat de gedupeerde ouders – door de overheid – is aangedaan.”
Na de stap vooruit van het kabinet, dat koos voor een generieke compensatie, soms aangevuld met schadevergoedingen, zet de Belastingdienst volgens de VNG nu ‘direct weer twee stappen terug’.
Vrijdag stapte het kabinet op, na wekenlang overleg over de conclusies in een snoeihard rapport over de toeslagenaffaire. Het demissionair kabinet kondigde aan kritisch te zullen kijken naar het ‘functioneren van de hele overheid, omdat burgers die bij UWV, CBR, Belastingdienst of andere uitvoeringsorganisaties terechtkomen, altijd goed geholpen moeten worden’.
Telegraaf 18.01.2021 De FNV wil dat de kinderopvang in Nederland een gratis basisvoorziening wordt voor iedereen. Dat zegt vicevoorzitter Tuur Elzinga van de vakbond.
„Gratis toegankelijke kinderopvang zou het beste antwoord op de kindertoeslagaffaire zijn. Alle werknemers profiteren hiervan. Geen heksenjacht naar vermeende fraudeurs meer, die zich van geen kwaad bewust zijn. Met verschrikkelijke, traumatische en heftige financiële gevolgen.”
Volgens Elzinga profiteren alle ouders hiervan. „Zij kunnen arbeid en zorg daarmee veel beter combineren. Het is een verstandige investering in onze gezamenlijke toekomst. Rust in de tent. In je huis, in je gezin, op je werk. Kosten voor kinderopvang hoeven zo niet langer een sta in de weg zijn.”
Algemene middelen
Elzinga wil dit uit de algemene middelen financieren. „Dat is een relatief bescheiden investering met grote maatschappelijke meerwaarde. Dit verdient zich deels terug door het afschaffen van de toeslag en deels door iets hogere belasting voor winsten en hogere inkomens. De economie profiteert van deze maatregel”, aldus de vakbondsman.
De wet was te hard en werd daarbovenop ook te streng toegepast. Met het vooringenomen uitgangspunt van de belastingambtenaren dat ouders toch wel schuldig waren, was daar niet tegenop te boksen.
Dat ondervond ook advocaat Eva González Pérez, die sinds het eerste uur bij de toeslagenaffaire betrokken is en tientallen ouders bijstaat. Zij kreeg incomplete dossiers van de fiscus in de rechtbank, werd afgepoeierd door Belastingdienst-medewerkers en stuitte op een muur van onwil tijdens een gesprek met ambtenaren om juist tot een oplossing te komen.
González Pérez werd als eerste gehoord en schetste de Belastingdienst als een niet te nemen bastion voor ouders die hun recht wilden halen.
Telegraaf 21.11.2020
De olietanker op ramkoers bleek lastig bij te sturen
In zekere zin bevestigden de hoge ambtenaren op Financiën die de dagen erna werden verhoord dat beeld ook wel. Jaap Uijlenbroek, tot begin dit jaar de hoogste ambtenaar bij de Belastingdienst, wist dat vrijdag nog het meest treffend te vertellen.
In juni 2019 was het voor Jaap Uijlenbroek een kantelpunt waarop hij wist: dit zit helemaal fout, we moeten de ouders anders behandelen. Het kostte hem niet veel moeite om Menno Snel, op dat moment de staatssecretaris van Financiën, ervan te overtuigen dat het roer om moest.
De schrijnende verhalen die de ouders al jaren vertelden, waren eindelijk door de muren van het ministerie van Financiën doorgedrongen.
Maar zelfs na dat besef van de hoogste ambtelijke en politieke top bij de Belastingdienst, werden ouders nog steeds hard aangepakt. De Kamer moest andermaal ingrijpen om erger leed te voorkomen.
“Het besef dat het moet van de wet zat overal heel diep verankerd”, zei Uijlenbroek. “Het is een ramp in slowmotion. Het gaat en gaat maar door. Zelfs tot op de dag vandaag.” De olietanker op ramkoers bleek lastig bij te sturen.
Belastingdienst werkt als een ‘fabrieksproces’
Gerard Blankestijn, tot 2018 directeur Toeslagen bij de fiscus, noemde de werking van de fiscus in bredere zin “een fabrieksproces”.
Uijlenbroek en Blankestijn leken daarmee de verantwoordelijkheid voor de ramp van zich af te schuiven door het bij ‘het systeem’ neer te leggen. “Dé dader gaat u niet vinden”, concludeerde Uijlenbroek dan ook. “Door een fout in het systeem ontsporen treinen.”
Er werd ook gewezen naar de collega’s van Sociale Zaken, het ministerie dat de regels van de kinderopvangtoeslag bepaalt. Er was gewaarschuwd vanuit Financiën dat het terugvorderen buiten alle proporties was. Ze kregen er zelfs buikpijn van.
Men was bij de fiscus kennelijk niet ziek genoeg
Maar kennelijk was men niet ziek genoeg, want op Sociale Zaken konden ze de noodkreten nauwelijks horen. De ambtenaren die donderdag werden gehoord, hadden al die jaren niemand van de Belastingdienst aan hun bureaus gezien. “We zitten niet in een ander land”, merkte Loes Mulder, de hoogste ambtelijke baas op Sociale Zaken, op.
‘Beleid uitgevoerd’
Topambtenaren van de Belastingdienst en Financiën die werden verhoord, zeiden dat zij het beleid van Sociale Zaken uitvoerden. En dat zij geen juridische ruimte hadden om ouders minder hard aan te pakken.
Oud-staatssecretaris Frans Weekers, tot 2014 verantwoordelijk voor de fiscus, deelde de twijfel van zijn hoogste ambtenaar of het beleid niet te hard was. “Hij schreef ‘ja’ in de marge van mijn notitie daarover”, zei voormalig directeur-generaal Peter Veld van de Belastingdienst. Volgens hem wist toenmalig minister Lodewijk Asscher van Sociale Zaken van de twijfels, maar er veranderde niets.
AD 21.11.2020
Zo kon jarenlang de benadeling van burgers doorgaan, terwijl de ambtelijke molens draaiden.
Ambtenaren dachten het politiek gewenste beleid uit te voeren. Topambtenaren veranderden van functie zonder het kinderopvangdossier over te dragen. Een compensatieplan voor de ouders van staatssecretaris Menno Snel sneuvelde om vage redenen. Een heel nieuw kinderopvangsysteem dat verbetering had moeten brengen werd door het kabinet na twee jaar voorbereiding stopgezet. Er waren expertmeetings, memo’s, powerpointpresentaties en rapporten.
Door de beleidslawine, die ook nog regelmatig van richting veranderde, verloor uiteindelijk iedereen het zicht op wat er werkelijk aan de hand was. Namelijk dat ouders die de overheid financieel wilde helpen, door diezelfde overheid in langdurige schulden geduwd werden. Dat ouders die door de kinderopvangtoeslag makkelijker aan werk moesten komen, hun baan moesten opzeggen om weer zelf op hun kinderen te passen.
Het ‘verdwenen memo’ van juridisch adviseur Sandra Palmen van de Belastingdienst had hier in maart 2017 een eind aan kunnen maken. “Hoe heeft iemand hier ooit toestemming voor kunnen geven?”, vroeg Palmen zich af. Maar haar advies bleef tot een paar weken geleden genegeerd en weggestopt.
Ook de gedupeerde ouders keken deze week naar de verhoren. Geëmotioneerd en met een mengeling van hoop en ergernis.
‘Ik kijk nu naar iemand die zoveel macht heeft gehad over ons leven’
Ligt de schuld van deze affaire bij ministers die een moeilijk uitvoerbare regeling hebben bedacht? Of bij de topambtenaren die te weinig hebben gecontroleerd of het wel goed ging? Of ligt de schuld bij de uitvoerende ambtenaren, die hardvochtige regels op ouders hebben toegepast en dat volgens sommigen hadden moeten weigeren?
Jaap Uijlenbroek, oud-directeur-generaal van de Belastingdienst, voegde daar nog een schuldige partij aan toe: de Tweede Kamer zelf. Hij wijst erop dat de Kamer al in 2015 signalen had dat ouders soms enorme bedragen moesten terugbetalen. De Kamer nam toen genoegen met de uitleg van minister Asscher dat het juridisch niet anders kon.
Dit is een door mensen veroorzaakte ramp, was de conclusie van Uijlenbroek in het verhoor. “Er zijn fouten gemaakt van het hoogste niveau tot het allerlaagste niveau”, zei hij. “Zo ontsporen treinen.”
Beurt aan politiek
Dan is het volgende week de beurt aan de politiek, te weten de (oud-)bewindspersonen Frans Weekers, Eric Wiebes, Lodewijk Asscher, Menno Snel, Tamara van Ark, Wopke Hoekstra en Mark Rutte. Nog nooit moesten zo veel kabinetsleden voor een Kamercommissie verschijnen.
Volgende week zijn de verhoren van de (oud-)bewindspersonen live te volgen op NPO Politiek, NOS.nl en via de NOS-app.
Het is afwachten of de commissieleden in hun verhoren net zo streng tegen hen zijn als zij afgelopen week soms tegen de topambtenaren waren. Maar vast staat dat zij lange vragenlijsten hebben.
Heeft oud-staatssecretaris Weekers een te hard fraudebestrijdingsbeleid mogelijk gemaakt? Of probeerde hij juist iets te regelen voor de ouders? Toen Wiebes hem in 2014 opvolgde, kreeg die toen te horen dat de kinderopvangtoeslag een probleem was?
Waarom deed Asscher, minister van 2012 tot 2017, niets aan de ‘alles-of-niets aanpak’? Waarom gaf hij wel toestemming voor een nieuw kinderopvangsysteem? En waarom trokken de staatssecretarissen Snel en Van Ark daar in een volgend kabinet ogenschijnlijk de stekker uit?
Dacht het kabinet er met het aftreden van Snel eind vorig jaar van af te zijn? Of vinden minister Hoekstra en premier Rutte nog steeds dat zij medeverantwoordelijk zijn? En wat doen zij aan het zo snel mogelijk compenseren van de ouders?
Het worden boeiende verhoren, op zoek naar een reconstructie van deze door mensen veroorzaakte ramp.
Lees hier de artikelen van de afgelopen week terug:
Oud-baas fiscus: toeslagenaffaire is door mensen veroorzaakte ramp
Topambtenaar SZW: Belastingdienst voerde ‘fraudejacht’ op ouders
Toeslagendirecteur: druk op Belastingdienst was hoog en het beleid was niet van ons
‘Er was geen ruimte voor minder strenge aanpak toeslagenouders’
Advocaat: toeslagenaffaire doet denken aan Kafka, liep tegen muur aan
Oud-fiscusbaas: harde aanpak ‘toeslagenouder’ wens van Sociale Zaken
Oud-directeur fiscus: buikpijn over toeslagenaffaire, top wist ervan
Maandag 23.11.2020 vervolgt de ondervragingscommissie de zoektocht naar wat er fout ging bij de aanpak van fraude met de kinderopvangtoeslag. Nadat ambtenaren zich afgelopen week hebben moeten verantwoorden, is het nu de beurt aan de politici die destijds aan de knoppen draaiden.
Afgelopen week werden (oud-)topambtenaren en experts opgeroepen om onder ede gehoord te worden.
In de tweede week is het de beurt aan (oud-)politici die aan roer stonden. Wat wisten zij?
Telegraaf 23.11.2020
Telegraaf 23.11.2020
AD 23.11.2020
Maandag 23 november:
Frans Weekers – staatssecretaris van Financiën 2010-2014
Weekers vond volgens toenmalig directeur van de Belastingdienst Peter Veld de alles-of-nietsaanpak te streng. Maar hij was volgens de belastingambtenaar niet specifiek betrokken bij de CAF 11-zaak rond een Eindhovens gastouderbureau.
Weekers heeft zijn zorgen in ieder geval geen politiek vervolg gegeven. Mogelijk deed hij dat niet, omdat hij onder grote maatschappelijke en politieke druk een oplossing voor de zogenoemde Bulgarenfraude moest vinden.
Dat was, blijkt nu, de opmaat naar een veel te streng beleid voor de opsporing van fraudeurs. Weekers trad in 2014 af vanwege een andere kwestie.
Eric Wiebes – staatssecretaris van Financiën 2014-2017
Wiebes, nu minister van Economische Zaken, volgde Weekers op. Wiebes heeft in algemene zin aandacht voor de fraudebestrijding, omdat hij weet hoe lastig zijn voorganger het had.
In 2014 bespraken de Belastingdienst en het ministerie van Sociale Zaken, dat het beleid voor de toeslagen bepaalt, de harde opstelling van de fiscus. Volgens oud-directeur van de Belastingdienst Veld vond Wiebes het beleid destijds “ook wel straf” en zag hij in dat de regels veranderd moeten worden. Maar er werd geen actie ondernomen.
Lodewijk Asscher – minister van Sociale Zaken 2012-2017
Het gaat in de toeslagenaffaire veel over de Belastingdienst, maar officieel is het ministerie van Sociale Zaken de beleidsbepaler op dit terrein. De fiscus voert uit en spoort fraude op. Zodoende is PvdA-leider en voormalig minister Asscher opgeroepen voor verhoor.
Er is tot op het hoogste niveau binnen het ministerie van Sociale Zaken en het ministerie van Financiën gewerkt aan een andere aanpak, omdat werd ingezien dat ouders in de knel kwamen.
Vlak voor de Kerst in 2014 zou Asscher daarover worden geïnformeerd, maar volgens toenmalig topambtenaar Marcelis Boereboom zijn de documenten nooit in de tas van de minister beland. Asscher verklaarde zich de stukken niet te kunnen herinneren.
Overigens onderschreef Asscher in 2015 tijdens een Kamerdebat de aanpak van de Belastingdienst, die volledige bedragen terugvordert als ouders een fout hebben gemaakt.
Telegraaf 25.11.2020
AD 25.11.2020
Woensdag 25 november:
Tamara van Ark – staatssecretaris van Sociale Zaken 2017-2020
Van Ark, nu minister voor Medische Zorg, was net als Asscher beleidsmatig verantwoordelijk voor de kinderopvangtoeslag.
Als oud-staatssecretaris van Financiën Menno Snel in juni vorig jaar ouders een schadevergoeding wil toezeggen, gaat Van Ark daar voor liggen. Volgens ambtenaren van Sociale Zaken omdat het een plan niet goed is uitgewerkt.
Onder het bewind van Van Ark wordt er lang gewerkt aan een ander toeslagenstelsel voor de kinderopvang, maar dat wordt op het allerlaatste moment geblokkeerd door Financiën. Directeur kinderopvang bij Sociale Zaken Maaike van Tuyll zegt ook “verbaasd” te zijn over de draai.
Menno Snel – staatssecretaris van Financiën 2017-2019
Snel is staatssecretaris van Financiën op het moment dat Van Ark met het voorstel komt om het toeslagenstelsel aan te passen. Het idee is dat ouders dan minder snel de dupe worden van de harde aanpak van de fiscus.
Maar Snel voorziet volgens kinderopvang-directeur Van Tuyll financiële risico’s. Bovendien zou de afdeling Toeslagen “het best draaiende onderdeel” van de Belastingdienst zijn.
Volgens oud-directeur Belastingdienst Uijlenbroek is er bij Snel op 4 juni 2019 het besef dat het roer rigoureus om moet. Hij kondigt dan ook aan de wet aan te passen. Uiteindelijk blijven de problemen zich voordoen en treedt hij in december van dat jaar af.
AD 26.11.2020
Telegraaf 26.11.2020
Donderdag 26 november:
Wopke Hoekstra – minister van Financiën 2017-heden
Primair is de staatssecretaris van Financiën belast met de Belastingdienst en niet de minister, al is die als politiek leider van het departement uiteindelijk wel eindverantwoordelijk. Hoekstra is redelijk uit de wind gebleven.
Wel geeft hij de opdracht voor een onderzoek dat leidt tot aangifte van Financiën tegen de eigen Belastingdienst. Een ongekende stap. Even was Hoekstra het gezicht van de fiscus na het aftreden van Snel, maar dat veranderde toen D66 met Alexandra van Huffelen een nieuwe staatssecretaris leverde.
Mark Rutte – minister-president 2010-heden
Net als Hoekstra, werd Rutte als premier nooit het gezicht van de toeslagenaffaire, hoewel hij het dossier in januari van dit jaar qua heftigheid vergeleek met de vliegramp met MH17 en de aardbevingen in Groningen.
De rol van Rutte ligt vooral bij de ministeriële commissie aanpak fraude waar hij leiding aan gaf in zijn vorige kabinet. Tussen 2013 en 2016 werd door deze commissie de fraudejacht opgeschroefd.
Documenten van deze commissie zijn geheim, ook de Kamer kreeg ze niet te zien. Maar de ondervragingscommissie heeft de stukken wel in bezit en kan die gebruiken bij het verhoor van Rutte.
Volg de verhoren live
Leeshier meer over de commissie en het verhoorschema. De verhoren zijn live te volgen op NPO Politiek en NOS.nl.
De verhoren zijn vanaf maandag 16 november 2020 live te volgen via de livestream op deze website en de app Debat Direct. Alle verhoren zijn terug te kijken via Debat Gemist.
VK 28.11.2020 Bewindspersonen, Belastingdienst, rechters, ambtenaren: allemaal lieten ze steken vallen in het schandaal rond de kinderopvangtoeslagen. Maar hoewel de affaire dankzij de Kamer aan het licht kwam, is ook zij niet vrij van schuld.
‘Het was het allemáál. De politieke context, de jurisprudentie, de ambtelijke bureaucratie, slechte communicatie met de ouders, de zerotolerance-aanpak van fraude. Het was een optelsom van dingen.’ Manon Leijten, voormalig secretaris-generaal van het ministerie van Financiën, is de minst coherente getuige die voor de Parlementaire ondervragingscommissie Kinderopvangtoeslag verscheen. Maar ze geeft wel de meest kernachtige analyse van het toeslagendrama: alles wat er fout kon gaan, ging fout. En, vervelend voor de slachtoffers: er is niet één duidelijke dader te identificeren.
De acht ondervragers zijn niet op zoek naar schuldigen, verkondigt commissievoorzitter Chris van Dam van tevoren. Zij willen slechts de politieke en ambtelijke besluitvorming tussen 2010 en 2019 reconstrueren, om beter te begrijpen wat er fout is gegaan.
De onder ede afgenomen verhoren bieden een fascinerend inkijkje in de machinaties van het politiek-ambtelijk systeem en de zwakke schakels daarin. Na acht dagen, negentien getuigen en ruim 45 uur verhoor kunnen de commissieleden de puzzelstukjes gaan leggen. Op 17 december willen ze hun ‘bevindingen’ aan de Tweede Kamer presenteren.
Voor wie de verhoren heeft gevolgd, is het moeilijk voor te stellen dat in het rapport van ‘bevindingen’ straks niet met de vinger wordt gewezen. De acht Kamerleden kunnen hun verbijstering en verontwaardiging vaak niet verbergen. Vooral de (oud-)topmanagers van de Belastingdienst liggen onder spervuur van commissieleden die zich meer als aanklagers dan als ondervragers manifesteren.
Kop van Jut
Dat de Belastingdienst de kop van Jut zou worden in de toeslagenaffaire lag voor de hand. In de publieke perceptie zijn duizenden ouders gemangeld door harteloze dienstkloppers die zonder geldige reden kinderopvangtoeslagen hebben teruggevorderd bij ouders die niets misdaan hebben. Uit de verhoren van de afgelopen twee weken en de opgediepte ambtelijke documenten blijkt dat dit een veel te simplistisch beeld is. Valt de Belastingdienst dan niets te verwijten? Zeker wel, maar de werkelijkheid is genuanceerder.
De adviescommissie-Donner beschrijft eind 2019 hoe het zaadje van de kinderopvangtoeslagenaffaire al vóór 2005 wordt geplant. De Tweede Kamer bedenkt dan een toeslagenstelsel waarbij huishoudens een tegemoetkoming kunnen krijgen in de kosten van de ziektekostenverzekering, de huur en de kinderopvang.
Omdat huishoudens met een laag inkomen sterk afhankelijk zijn van overheidssteun, willen kabinet en de Kamer een servicegericht systeem waarbij gezinnen het geld zo snel mogelijk op hun rekening krijgen. Dat houdt in: toeslagen binnen acht weken na aanvraag uitkeren, en pas achteraf controleren of de aanvrager er wel recht op heeft.
Een systeem waarbij zonder controle vooraf hoge bedragen worden uitgekeerd, is een open uitnodiging tot fraude. Dat fenomeen neemt al snel een hoge vlucht. Het toeslagenstelsel wordt bovendien ingevoerd als de ict-systemen van de Belastingdienst daar niet klaar voor zijn. Daar komt bij dat kabinetten de Belastingdienst tussen 2004 en 2012 zware bezuinigingen opleggen.
Weglekkende miljarden
Vanaf 2010 trekken belastingambtenaren via hun vakbond Abvakabo aan de bel over de hoge werkdruk. Bij de dienst is nauwelijks capaciteit voor controletaken, waardoor er ‘miljarden’ aan onterecht uitgekeerde toeslagen ‘weglekken’. In die jaren komt een aantal geruchtmakende fraudes met kinderopvangtoeslagen aan het licht, zoals de zaken rond gastouderbureau De Appelbloesem (in 2009) en kinderopvanginstelling De Parel (2013).
In het voorjaar van 2013 onthult actualiteitenrubriek Brandpunt een massale toeslagenfraude door een bende Bulgaren. Zij schrijven zich in op valse woonadressen in Nederland, vragen op basis van nephuurcontracten huurtoeslag aan en vertrekken met de buit naar Bulgarije.
In die context slaat de stemming in de Tweede Kamer helemaal om. Moest het toeslagenstelsel voor invoering nog een dienstverlenend karakter hebben en uitgaan van vertrouwen in de burger; nu heeft fraudebestrijding ineens de allerhoogste prioriteit. Kamerleden staan zich voor de interruptiemicrofoon te verdringen om Weekers de mantel uit te vegen over de Bulgarenfraude. De Kamer eist een harde fraudeaanpak, en snel een beetje.
Bij de Belastingdienst is men opgetogen dat de politiek eindelijk het belang van fraudebestrijding inziet. De frustratie over de ‘weglekkende miljarden’ is daar hoog opgelopen. De top van de dienst richt een speciaal fraude-opsporingsteam op om malafide gastouderbureaus en kinderopvangverblijven aan te pakken.
Het Combiteam Aanpak Facilitators (CAF) gaat in de herfst van 2013 aan de slag. Een van de eerste signalen die de fraudebestrijders oppakken betreft het Eindhovense gastouderbureau Dadim. Dat is de zaak die later bekend wordt als CAF-11 en die de toeslagenaffaire aan het rollen brengt.
Uit interne verslagen blijkt dat het CAF dit onderzoek erg slordig heeft uitgevoerd. In het fraudeteam heerst een onprofessioneel ‘jongens van de gestampte pot’-sfeertje waarbij leden onder elkaar spreken over ‘afpakjesdag’ als ze fraudeurs op het spoor denken te zijn. De rapportages over de huisbezoeken bij gastouders en het boekenonderzoek bij Dadim zijn vaag, incompleet en deels tegenstrijdig.
De belastingambtenaren vinden geen bewijzen voor fraude door het gastouderbureau, maar vinden wel aanwijzingen dat een aantal Dadim-klanten heeft gesjoemeld met het aantal opvanguren. Die aanwijzingen trekt het CAF niet na. In plaats daarvan zet de dienst Toeslagen de kinderopvangtoeslag van alle 300 Dadim-ouders in 2014 ‘tijdelijk’ stop.
Omgekeerde bewijslast
Dat lijkt deels uit gemakzucht te gebeuren. In plaats van zelf bewijzen voor fraude te verzamelen, draait de Belastingdienst de bewijslast om: de ouders moeten maar aantonen dat ze géén fraude hebben gepleegd. Volgens de Belastingdienst is zo’n ‘zachte stop’ goed bedoeld, namelijk om ouders te beschermen tegen hoge schulden.
Als er sprake is van fraude, moeten zij de toeslagen immers volledig terugbetalen. Dus hoe eerder de uitkeringen stoppen, hoe lager straks de terugvordering. De dienst gaat ervan uit dat ouders die onschuldig zijn dat vrij snel kunnen aantonen door betalingsbewijzen te overleggen.
Dáármee begint het drama pas echt. Want zowel de wetgever (de politiek) als de uitvoerder (de Belastingdienst) maken het ouders in de praktijk vrijwel onmogelijk hun onschuld te bewijzen. De wetgever heeft in zijn obsessie met fraudebestrijding inmiddels zóveel voorwaarden gesteld aan het recht op toeslag, dat ook ouders die te goeder trouw zijn impliciet (en soms expliciet) als fraudeur worden aangemerkt.
Eén administratief foutje kan fataal zijn. Ontbreekt er een handtekening op het contract met het gastouderbureau? Fraudeur. Adres niet goed ingevuld? Fraudeur. Eigen bijdrage te laat of niet tot op de laatste cent betaald? Fraudeur, alles terugbetalen.
Let op het woordje ‘alles’. Wie 10.000 euro kinderopvangtoeslag per jaar ontvangt (zulke bedragen zijn niet ongewoon voor gezinnen met een laag huishoudinkomen) en 10 euro van zijn eigen bijdrage verzuimt te betalen (of gewoon het bonnetje van die betaling kwijt is), moet het volle pond terugbetalen. Bij de Belastingdienst zitten ze daarmee in hun maag, vertellen de bazen van de dienst aan de onderzoekscommissie.
Oud-directeur Hans Blokpoel zegt er ‘buikpijn’ van te hebben gekregen dat de wetgeving zo hard uitpakte voor sommige ouders. De topmanagers kloppen tussen 2012 en 2014 naar eigen zeggen diverse keren aan bij bewindslieden met een verzoek het invorderingsbeleid te verzachten. In plaats van de hele toeslag terug te eisen, zou de Belastingdienst liever de eigen bijdrage plus een niet al te hoge boete willen invorderen.
Doof voor alarmsignalen
Die alarmsignalen vinden geen gehoor bij de top van de ministeries en het kabinet. Deels omdat ze niet luid en duidelijk genoeg zijn. Zo leest Eric Wiebes een als alarmerend bedoelde notitie eerder als een aansporing de regels nog wat aan te scherpen. Een topambtenaar van Sociale Zaken geeft diezelfde notitie niet door aan minister Lodewijk Asscher, omdat hij het persoonlijk oneens is met het versoepelingsverzoek van de Belastingdienst.
De kabinetswisseling in 2017 geeft enorm veel vertraging, omdat de nieuwe bewindslieden andere afwegingen maken. Maar de belangrijkste reden voor het niet thuis geven van bewindspersonen is dat ze de verkeerde probleemanalyse maken.
Alle verantwoordelijke bewindslieden verkeren tot het voorjaar van 2019 in de waan dat de kern van het probleem in het toeslagenstelsel zelf zit, namelijk dat hoge voorschotten per definitie ook tot hoge terugvorderingen leiden. Wiebes en Asscher willen de kinderopvang daarom op een andere manier financieren. Maar het ontwerpen en invoeren van een compleet nieuw financieringsstelsel kost jáááren, werpen de commissieleden de bewindslieden voor de voeten.
En ondertussen raakt de genadeloze zeis van de dienst Toeslagen elke maand honderden gezinnen. ‘Waar was uw gevoel van urgentie?’, willen de ondervragers weten. Het ontnuchterende antwoord: dat ontbrak. Totaal. Dit ondanks het feit dat bezorgde Kamerleden de hoge terugvorderingen, en de gevolgen daarvan voor ouders, vanaf 2010 meerdere keren nadrukkelijk aan de orde stelden in Kamerdebatten.
Onbeschrijflijke drama’s
De belangrijkste reden waarom de politieke en ambtelijke top van de ministeries van Sociale Zaken en Financiën de zaak op zijn beloop laat, is dat men daar niet doorheeft dat het misgaat bij de uitvoering. Ouders die betrokken zijn bij zaken die het CAF-team behandelt, krijgen geen eerlijke kans hun onschuld aan te tonen.
De Belastingdienst vertelt hen niet welke bewijsstukken ze aan moeten leveren en maakt andere bewijsstukken zoek. Ouders die in de ogen van Toeslagen ‘fraudeur’ zijn, krijgen het stempel ‘opzet/grove schuld’ achter hun naam en kunnen geen betalingsregeling krijgen. Dat leidt tot onbeschrijfelijke drama’s waarbij huwelijken en relaties sneuvelen, huizen en auto’s onder de hamer gaan en banen gedwongen worden opgezegd, omdat ouders de kinderopvang niet meer kunnen betalen.
Van dit alles heeft de politiek geen weet, omdat de Belastingdienst erover zwijgt. De vier bewindslieden die de Belastingdienst enige tijd onder hun hoede hadden, doen tegenover de commissie hun beklag over de extreem gesloten en defensieve cultuur bij de uitvoeringsorganisatie. Het lukt politici vrijwel niet relevante informatie boven water te krijgen, vooral niet als die informatie negatief afstraalt op de dienst zelf.
De beroerde informatievoorziening binnen de Belastingdienst is deels het gevolg van gebrekkige automatiseringssystemen waarin documenten niet centraal en voor iedereen toegankelijk worden opgeslagen, maar ook – zoals het fraudeonderzoek bij Dadim laat zien – van gebrekkige verslaglegging.
De rechtspraak gaat in dit verhaal evenmin vrijuit. Rechters zijn onafhankelijk en kunnen dus niet op het matje worden geroepen door parlementaire commissies. Hoogleraar bestuursrecht Bert Marseille kraakt op de eerste verhoordag harde noten over de rol van de Raad van State.
De hoogste bestuursrechter heeft jarenlang in rechtszaken tussen ouders en de Belastingdienst geoordeeld dat ‘alles terugvorderen’ de enige juiste uitleg van de wet is en dat de Belastingdienst geen enkele ruimte heeft coulance te betrachten.
Maar als het kinderopvangtoeslagenschandaal grote maatschappelijke en politieke ophef veroorzaakt, legt de Raad van State dezelfde wetgeving pardoes diametraal anders uit. In oktober 2019 concludeert de RvS ineens dat ‘alles terugvorderen’ helemaal niet de juiste interpretatie van de wet is en dat de Belastingdienst al die tijd een veel te harde lijn heeft gevolgd.
Beklaagdenbankje
Bewindspersonen, belastingdienst, rechters, topambtenaren: ze zijn allemaal een beetje dader. De enige verdachte die niet in het beklaagdenbankje heeft gezeten, is de Tweede Kamer. Het moet blijken of de ondervragingscommissie bereid is de hand ook in eigen boezem te steken.
Het feit dat de commissie een compliment van Wopke Hoekstra wel erg gretig in ontvangst nam (‘zonder de Tweede Kamer was deze affaire nooit aan het licht gekomen’) is een slechte voorbode. Het is absoluut waar dat de vasthoudendheid van Kamerleden Renske Leijten (SP) en Pieter Omtzigt (CDA), net als het speurwerk van RTL Nieuws en Trouw, cruciaal waren bij het blootleggen van de misstanden.
Maar Hoekstra maakte ook nog een andere opmerking: ‘Hoe hebben we als politiek zo’n complex en onuitvoerbaar toeslagenstelsel kunnen bedenken?’ De Tweede Kamer heeft inderdaad het verdronken kalf gevonden en de put gedempt. Maar het parlement zou niet over het hoofd mogen zien dat het de put waarin het kalf verdronk, ook zelf gegraven heeft.
Meer lezen
De Toeslagenaffaire leert dat een topambtenaar eerst en vooral inhoudelijk gedreven moet zijn, betoogt oud-hoogleraar bestuurskunde Wim Derksen.
Voormalige bewindslieden lieten voor de parlementaire onderzoekscommissie kinderopvangtoeslag zien dat de echte macht geen pathetiek nodig heeft om machtig te zijn. De echte macht kan in doodsaaie ambtelijke procedures die niemand leest duizenden mensen slopen zonder dat een haan ernaar kraait, schrijft Sheila Sitalsing in haar column.
NU 28.11.2020 Afgelopen week stonden de politieke kopstukken onder ede voor de ondervragingscommissie die de kinderopvangtoeslagenaffaire onderzocht. Ministers en staatssecretarissen die er jarenlang met hun neus bovenop zaten, konden afgelopen week niet uitleggen waarom duizenden ouders verstrikt raakten in de fraudejacht van de Belastingdienst.
Premier Mark Rutte geeft iedere donderdagochtend les in Den Haag. “Ik leg dan aan kinderen uit dat de rechtsstaat ons beschermt tegen de almacht van de overheid”, zei Rutte vrijdag tijdens zijn verhoor.
Van bescherming was bij de gedupeerde ouders van de toeslagaffaire jarenlang geen sprake. Deze week moesten (oud-)ministers en staatssecretarissen uitleggen hoe dat is gebeurd.
Dat de ondervragingscommissie er überhaupt is gekomen, is dankzij volhardende Kamerleden (CDA’er Pieter Omtzigt en SP’er Renske Leijten) en journalisten (RTL en Trouw), zei minister Wopke Hoekstra (Financiën). Bij de informatievoorziening ging het al mis.
Dat werd pijnlijk duidelijk vlak voor de verhoren, toen een belangrijke memo toch werd gevonden bij de Belastingdienst, en een dag erna, toen de fiscus opnieuw met belangrijke informatie naar buiten kwam.
‘Met de kennis van nu…’
De politici die dicht bij de toeslagenaffaire stonden, hadden allemaal hun redenen en argumenten waarom de schuld niet alleen bij hen lag. Er werd wel schuldbewust teruggeblikt. “Met de kennis van nu…”, was een veelgehoorde zin, merkte commissievoorzitter Chris van Dam (CDA) op de laatste dag van de verhoren op.
Vooraf hoopte Van Dam dat het voor de gedupeerde ouders, die door het toeslagensysteem in een nachtmerrie belandden, duidelijk zou worden dat zij in ieder geval niet zelf de oorzaak waren van alle ellende.
Dat is onherroepelijk helder geworden, voor zover dat al niet het geval was. Maar de vraag blijft: wie had hier wél iets aan kunnen doen?
Mogelijke oplossingen strandden, belangrijke informatie bereikte niet de juiste minister. De bewindslieden lieten afgelopen week ook zien dat de schuld volgens hen verdeeld is over vele lagen binnen de overheid.
Eric Wiebes, huidig minister van Economische Zaken en van 2014 tot 2017 staatssecretaris van Financiën, tijdens zijn verhoor door de parlementaire enquêtecommissie Kinderopvangtoeslag. (Foto: ANP)
‘Je gaat als bewindsman niet over alles’
Rutte zei dat zijn ministerie van Algemene Zaken maar klein is tussen de kolossale departementen in Den Haag. Als er dus iets fout gaat op Financiën, gaan Rutte en zijn ambtenaren daar de boel niet overnemen. “Dat willen we ook niet.”
Hoekstra is eindverantwoordelijk op Financiën, maar op zijn bureau belanden dagelijks tientallen dossiers. De kinderopvangtoeslag raakt niet eens zijn portefeuille.
De staatssecretaris van Financiën heeft de Belastingdienst onder zijn hoede. Maar de fiscus gaat over de uitvoering van de kinderopvangtoeslag. De regels worden bepaald door de minister van Sociale Zaken.
“Je gaat als bewindsman niet over alles”, zei Frans Weekers, staatssecretaris tussen 2010 en 2014. Hij wees daarom naar toenmalig minister van Sociale Zaken Lodewijk Asscher.
Weekers trad uiteindelijk in 2014 af en werd opgevolgd door Eric Wiebes. Ook hij kon niet dé oorzaak aanwijzen. “De aanpak is in een optelsom totaal dramatisch geweest. Maar als je die optelsom niet kent, dan houdt het op.”
Wiebes maakte in 2017 plaats voor Menno Snel. Snel zag hoe het toeslagensysteem is gebouwd “zonder een greintje menselijke maat”.
‘Monster van de macht heeft altijd een redelijk argument’
De uitleg van de problemen waren er wel, maar de oorzaak werd er niet mee gevonden. Het deed denken aan de opmerking van PvdA-Kamerlid Henk Nijboer begin dit jaar tijdens een debat over de toeslagenaffaire.
“Het monster van de macht van de overheid heeft altijd weer een redelijk argument.”
Het was voor de bewindslieden ook duidelijk dat alleen de ouders die al dit leed is aangedaan echt konden vertellen wat er aan de hand was. Pas na hun verhaal drong het door. “Waren we maar eerder met de ouders in gesprek gegaan”, zei Hoekstra.
Rutte beloofde dat hij, als hij premier blijft, op regelmatige basis met gedupeerde ouders in gesprek zal gaan.
Gedupeerde ouders praten in Den Haag met premier Mark Rutte, voorafgaand aan het verhoor. (Foto: ANP)
‘Geen fundamentele les geleerd’
Uit de verhoren bleek dat er signalen genoeg waren, maar ze waren niet sterk genoeg of werden gezien als storend. Er gebeurde namelijk jarenlang niets.
Ook een rechterlijke uitspraak, een zeer kritisch rapport van de Nationale ombudsman en schrijnende verhalen van ouders in de media duwde de Belastingdienst niet de goede kant op.
Of zoals Rutte het zei: “De bal is naar het ravijn gerold zonder dat we onze voet er tegenaan hebben gezet.”
De ondervragingscommissie zal geen conclusies trekken uit de verhoren. Wel wordt er op 17 december een eindrapport met ‘waarnemingen’ aan de Tweede Kamer aangeboden.
Renske Leijten, commissielid en als SP-Kamerlid aanjager in dit dossier, had in ieder geval haar waarneming voor Rutte al paraat tijdens het verhoor. “Ik heb niet gehoord dat er een fundamentele les is geleerd. Dat vind ik wel heel jammer.”
Rutte over toeslagenaffaire: ‘Bal die richting ravijn rolde’
NU 27.11.2020 Ambtenaren van de Belastingdienst stelden in 2016 voor om mensen die 3.000 euro of meer aan kinderopvangtoeslag terug moesten betalen, zonder verder onderzoek het etiket ‘Opzet/Grove Schuld’ (OGS) op te plakken. Zij verloren mogelijk het recht op een betalingsregeling of schuldhulpverlening bij de gemeente. Het plan moest de fiscus helpen een grote achterstand in aanvragen voor een betalingsregeling weg te werken.
Dat blijkt vrijdag uit een memo dat deze week is opgedoken. Staatssecretaris Alexandra van Huffelen (Toeslagen) heeft de memo vrijdag naar de Tweede Kamer gestuurd.
Eerder werd al duidelijk dat van de vele duizenden mensen die van OGS zijn beschuldigd, 96 procent ten onrechte deze stempel kreeg. Van Huffelen liet daarop onderzoek doen en dat heeft de memo uit 2016 aan het licht gebracht.
Of het voorstel ook daadwerkelijk is uitgevoerd, wordt nu verder onderzocht. “Maar één van de lessen van de afgelopen periode is dat dit soort signalen zeer serieus genomen moet worden”, zegt Van Huffelen. “En deze signalen passen ook bij verhalen die ik hierover hoor in mijn gesprekken met gedupeerde ouders.”
De staatssecretaris belooft dat zij “gezien de ernst” deze zaak “tot op de bodem laat uitzoeken”. Zij wil ook onderzocht hebben hoe het kan dat ouders die nooit het stempel OGS hebben gekregen, naar eigen zeggen in schuldhulptrajecten toch geconfronteerd werden met verwijten van fraude.
Van Huffelen meldt verder dat de Kamer eerder ten onrechte is verteld dat tot 2017 mensen met een toeslagenschuld tot 1.500 euro altijd een betalingsregeling konden krijgen. “Uit een kleine steekproef komt naar voren dat deze werkwijze in de praktijk niet altijd gevolgd lijkt te zijn.”
NOS 27.11.2020 Op het ministerie van Financiën is een tot dusver onbekende nota opgedoken over de harde aanpak door de Belastingdienst van ouders met kinderopvangtoeslag. In de memo uit 2016 staat dat ook ouders die minder dan 1500 euro aan de Belastingdienst moesten terugbetalen het etiket ‘Opzet Grove Schuld (OGS) kregen.
Tot dusver was bekend dat ouders met een schuld bij de fiscus van meer van 3000 euro automatisch het etiket OGS kregen. Ze werden daarmee door de fiscus als fraudeur bestempeld.
Het etiket OGS had grote gevolgen voor de ouders, zo is de afgelopen jaren gebleken. Ouders konden bijvoorbeeld geen schuldhulpverlening bij hun gemeente aanvragen en verloren het recht op een betalingsregeling. In de praktijk betekende dit dat sommige gezinnen hun huis moesten verkopen en in grote problemen kwamen.
‘Nare boodschap’
Staatssecretaris Van Huffelen, verantwoordelijk voor de Toeslagen, maakt het nieuws over het memo uit 2016 vrijdagavond bekend, een dag na de afsluiting van de parlementaire verhoren over de kinderopvangtoeslagen. Het ministerie heeft ook een filmpje gemaakt waarin Van Huffelen deze “hele nare boodschap” aan ouders vertelt.
Alexandra v Huffelen @AvHuffelen
Er is nieuwe informatie over Opzet Grove Schuld boven tafel gekomen. In deze video vertel ik u daar meer over. pic.twitter.com/PZr4pkWgJk
Er is nieuwe informatie over Opzet Grove Schuld boven tafel gekomen. In deze video vertel ik u daar meer over.
Staatssecretaris Van Huffelen zegt in haar filmpje dat het nog niet duidelijk is of ouders met een schuld vanaf 1500 euro daadwerkelijk zo hard zijn aangepakt. Dat wordt nog uitgezocht.
Onder ede verhoord
De afgelopen weken zijn ambtenaren en (oud-) bewindslieden door de parlementaire onderzoekscommissie Kinderopvang onder ede gehoord over hoe het kon gebeuren dat ouders en gastouders vanaf 2012 door de Belastingdienst werden aangemerkt als fraudeur als ze ook maar iets niet goed hadden ingevuld bij hun toeslagenaanvraag of te weinig eigen bijdrage hadden betaald.
Uit de verhoren werd duidelijk dat iedereen achteraf vond dat het heel erg was en dat ze signalen van de disproportionele aanpak van de ouders onvoldoende hadden herkend. De voorganger van Van Huffelen, Menno Snel, zei tegen de commissie dat de informatiehuishouding “een bende” was. “Er worden 36 miljoen stukken doorzocht en daarna komt er weer een nota boven”, constateerde hij.
PvdA-Kamerlid Nijboer reageert met ongeloof op het bericht van Van Huffelen. “Zou dat nou echt pas vandaag bekend geworden zijn?” Hij wil dat de staatssecretaris zich in de Tweede Kamer komt verantwoorden.
Telegraaf 27.11.2020 Iedereen met een toeslagenschuld van meer dan 3000 euro zou van de Belastingdienst automatisch het stempel van fraudeur hebben gekregen. De fiscus wilde zo snel achterstanden wegwerken.
Dat staat in een nieuw opgedoken memo uit 2016 dat staatssecretaris Van Huffelen (Financiën) vrijdag naar buiten brengt. Het gaat om het stempel ’opzet/grove schuld’. Wie dat label kreeg, kwam in grote problemen. Want deze mensen konden geen betalingsregeling krijgen voor hun toeslagschulden en bijvoorbeeld ook geen schuldhulpverlening van de gemeente.
Dat de Belastingdienst vrij makkelijk dit stempel uitdeelde, was al bekend. Maar met de werkwijze die in het memo staat, zouden nog eens duizenden ouders zomaar tot fraudeur zijn bestempeld. En dat mocht ’zonder verdere controle’ gebeuren, staat in het memo. De fiscus overwoog deze botte bijl om de grote achterstanden van ouders die een verzoek tot een betalingsregeling hadden gedaan, weg te werken. De fiscus hoopte dat van de ’totaalvoorraad’ aan verzoeken tot betalingsregelingen op deze manier 3500 ’versneld’ konden worden ’afgedaan’.
Het memo komt opvallend genoeg precies een dag na het aflopen van de verhoren naar de toeslagenaffaire in de Tweede Kamer naar buiten. Van Huffelen zet nog de kanttekening dat ze niet zeker weet of de Belastingdienst de werkwijze ook echt heeft doorgezet. Maar ze noemt het een signaal dat ze ’zeer serieus’ neemt en wil het ’tot de bodem laten uitzoeken’.
AD 27.11.2020 Ambtenaren van de Belastingdienst stelden in 2016 voor om mensen die 3000 euro of meer aan kinderopvangtoeslag terug moesten betalen, zonder verder onderzoek het etiket ‘opzet/grove schuld’ op te plakken. Zij verloren het recht op een betalingsregeling of schuldhulpverlening bij de gemeente.
Dat blijkt uit een memo dat deze week is opgedoken en dat staatssecretaris Alexandra van Huffelen (Toeslagen) naar de Tweede Kamer heeft gestuurd. Het plan moest de fiscus helpen een grote achterstand in aanvragen voor een betalingsregeling weg te werken.
Eerder werd al duidelijk dat van de vele duizenden mensen die van ‘opzet/grove schuld’ zijn beschuldigd, 96 procent dat stempel ten onrechte kregen. Van Huffelen liet daarop onderzoek doen en dat heeft dit memo uit 2016 aan het licht gebracht.
Of het voorstel ook daadwerkelijk is uitgevoerd, wordt nu verder onderzocht. ,,Maar één van de lessen van de afgelopen periode is dat dit soort signalen zeer serieus genomen moet worden”, zegt Van Huffelen. ,,En deze signalen passen ook bij verhalen die ik hierover hoor in mijn gesprekken met gedupeerde ouders.”
Uitzoeken
De staatssecretaris belooft dat zij ‘gezien de ernst’ deze zaak ‘tot op de bodem laat uitzoeken’. Zij wil ook onderzocht hebben hoe het kan dat ouders die nooit het stempel ‘opzet/grove schuld’ hebben gekregen, naar eigen zeggen in schuldhulptrajecten toch geconfronteerd werden met verwijten van fraude.
Van Huffelen meldt verder dat de Kamer eerder ten onrechte is verteld dat tot 2017 mensen met een toeslagenschuld tot 1500 euro altijd een betalingsregeling konden krijgen. ,,Uit een kleine steekproef komt naar voren dat deze werkwijze in de praktijk niet altijd gevolgd lijkt te zijn.”
RTL 27.11.2020 Iedereen die in de toeslagenaffaire volgens de Belastingdienst meer dan 3000 euro moest terugbetalen, werd mogelijk al sinds 2016 automatisch bestempeld als fraudeur. Dat blijkt uit een interne memo van de belastingdienst dat vandaag naar buiten is gekomen.
Dit beruchte stempel ‘OGS’ (opzet / grove schuld) maakte het voor gedupeerden onmogelijk om een betalingsregeling te treffen en zorgde ervoor dat ze bovendien buiten alle compensatieregelingen werden gehouden. Gedupeerden raakten hierdoor in zware financiële problemen. In enkele gevallen moesten gezinnen zelfs hun huis gedwongen verkopen en bleven achter met een torenhoge restschuld.
Stempel onterecht
Inmiddels is duidelijk dat in 96 procent van de gevallen het stempel onterecht was.
‘Niet specifiek gemotiveerd’
“We gaan niet langer uitzoeken waarom er sprake is van een terugvordering. De opzet/grove schuld zal dan ook niet langer specifiek gemotiveerd worden”, staat er onder meer letterlijk in de memo. Op die manier wilde de Belastingdienst de ‘achterstand in een snel tempo wegwerken’.
Staatssecretaris Alexandra van Huffelen maakte de vondst van de memo vandaag bekend. Ze zegt erbij dat het niet zeker is of het memo ook is uitgevoerd.
RO 27.11.2020 Gedupeerde ouders van de problemen met de Kinderopvangtoeslag hebben eerder aangegeven dat ze vaak niet wisten waarom ze het stempel Opzet Grove Schuld (OGS) hebben gekregen en of niet werden geholpen met hun problemen. Daarom is daar onderzoek naar gedaan. Daarbij is informatie boven tafel gekomen die door staatssecretaris Van Huffelen naar de Tweede Kamer is gestuurd.
Het gaat onder andere om een memo uit 2016 waarin wordt voorgesteld om iedereen met een kinderopvangtoeslagschuld van meer dan 3000 euro, direct het predicaat OGS te geven. Of dat ook is uitgevoerd, is niet bekend.
Verder lijkt het erop dat ook mensen met een schuld van minder dan 1500 euro het predicaat OGS gekregen hebben terwijl er eerder gedacht werd, dat dit niet het geval was.
Wat de gevolgen van deze ontdekking zijn en hoe zaken mogelijk raakten aan de schuldhulpverlening, is nog niet bekend. Hiervoor is meer onderzoek nodig. Hoe dat onderzoek gaat gebeuren, maakt het ministerie van Financiën volgende week bekend.
AD 27.11.2020 De verhoren zitten erop. De parlementaire ondervragingscommissie kinderopvangtoeslag gaat haar rapport schrijven, dat op 17 december verschijnt. Vier waarnemingen en één ontnuchterende vaststelling dringen zich alvast op.
Och, had ik maar…
Gepijnigde blikken, spijtbetuigingen en af en toe een traan. De stoet getuigen die de commissie de afgelopen twee weken onder ede hoorde, zat vaak zichtbaar in de maag met de vraag hoe het kan dat het toeslagenschandaal onder hun gezag kon plaatsvinden. Achteraf, ‘met de kennis van nu’, hadden ze het anders moeten doen.
Ambtenaren van Financiën en Sociale Zaken trokken naar eigen zeggen wel aan de bel, maar lieten het er vervolgens bij zitten. Bewindslieden vroegen niet door, ook al lagen er rapporten op hun bureau waardoor alle alarmbellen hadden moeten afgaan.
Een brief van een bezorgde grootmoeder werd door toenmalig minister van Sociale Zaken Lodewijk Asscher beantwoord met het zakelijke verweer dat hij niet op individuele gevallen kon ingaan. Achteraf schaamde Asscher zich voor dat ‘koude’ antwoord, zei de PvdA’er. Hij vond hij dat hij met de brief door zijn ministerie had moeten lopen, met de vraag ‘jongens, hoe zit dit?’
Dat deed hij niet. Ook andere kopstukken namen al die tijd nooit de moeite om eens met de mensen zelf te praten, die zo in de knel waren gekomen. Kortom, dat de volledige omvang van het drama zich pas in 2019 openbaarde, kwam ook doordat er al die tijd volop kansen werden gemist.
Ondoordringbare leemlagen
Dat signalen niet doorkwamen, kwam deels door de manier waarop de Belastingdienst is georganiseerd. Er werken dertigduizend mensen bij de dienst, maar geluiden van de werkvloer belandden vaak niet bij de ambtelijke top. Als dat wel gebeurde, bleef de staatssecretaris van Financiën vervolgens verstoken van die informatie.
Eric Wiebes sprak tijdens zijn verhoor meermaals van ‘leemlagen’ waar amper iets doorheen sijpelde. Zijn opvolger Menno Snel liep voortdurend achter de feiten aan, doordat er telkens nieuwe informatie opdook. ,,Het was gewoon een bende’’, zei hij tegen de commissie.
Tekenend voor de gang van zaken is de beruchte memo uit maart 2017, die pas eind oktober van dit jaar opdook. De opsteller, jurist Sandra Palmen, adviseerde de afdeling Toeslagen toen al te stoppen met procederen en ouders te compenseren. Haar superieuren beslisten anders, zei ze tijdens haar verhoor. Zowel Wiebes als Snel ontkende de memo ooit te hebben gezien. Toch zei Wiebes nooit het idee te hebben gehad dat er sprake is geweest van ‘kwade opzet’ bij ambtenaren, iets waar de commissie soms aan leek te twijfelen, gezien het soms venijnige verhoor van sommige oud-directeuren.
Beleid is sexy, uitvoering niet
,,Toeslagen is een fabriek zonder een greintje oog voor de menselijke maat’’, zei Menno Snel. Maar in plaats van de machine stop te zetten werd heel lang gedacht dat een nieuwe machine de problemen zou oplossen. Een stelselwijziging moest er komen. Eerst werd onder Asscher jarenlang gewerkt aan de huishoudentoeslag, die onder meer de kinderopvangtoeslag overbodig zou maken. Die poging werd in 2014 gestaakt, omdat het ‘te complex’ werd.
Vervolgens zette de regering haar kaarten op een systeem waarbij kinderopvangorganisaties ‘direct’ gefinancierd zouden worden, in plaats van via een toeslag aan de ouders. Opnieuw werd jaren aan dit nieuwe systeem gewerkt, totdat het derde kabinet-Rutte de invoering toch te risicovol achtte. Staatssecretaris Tamara van Ark was beducht voor een nieuw ict-debacle en trok in 2018 de stekker eruit.
Al die jaren lag de focus op nieuw beleid, en kon de ‘alles of niets’-benadering gewoon doorgaan. Een foutje ter waarde van 100 euro kon een gezin zomaar duizenden euro’s aan terug te betalen toeslag kosten. Dat een grote groep ouders door de Belastingdienst ook nog eens rücksichtslos als fraudeur werd gebrandmerkt leidde tot de zeer schrijnende situatie die we nu kennen.
De witte vlekken
De commissie heeft veel kunnen ophelderen, maar er bleven ook zaken onderbelicht. Neem de rol van de Raad van State: de hoogste bestuursrechter gaf de Belastingdienst aanvankelijk keer op keer gelijk in zaken die ouders hadden aangespannen. Die bevestiging zorgde er mede voor dat de ‘alles of niets’-benadering van het toeslagenbeleid gewoon doorging. De Raad van State werd pas later kritischer. De commissie heeft een onafhankelijke analyse laten uitvoeren van de uitspraken. Die zal pas bekend worden op 17 december.
Ook blijft de kant van de Tweede Kamer zelf onderbelicht. Het viel buiten de opdracht van de commissie om parlementariërs te horen. Toch is onduidelijk hoe het kan dat de toeslagwetgeving zó hard heeft kunnen uitpakken. Ook de Kamer zelf legde na de Bulgarenfraude grote nadruk op fraudebestrijding. Het maakt nieuwsgierig naar een parlementaire zelfanalyse.
Vogels zijn gevlogen
Met uitzondering van premier Rutte zitten alle politiek verantwoordelijken van toen niet meer op hun post. Daardoor konden oud-bewindspersonen de afgelopen week spijt betuigen, zonder daar consequenties uit te (hoeven) trekken.
Tekenend was misschien wel de manier waarop oud-staatssecretaris Wiebes bijna terloops aan de commissie opbiechtte dat hij in 2017 de Tweede Kamer verkeerd heeft geïnformeerd. Achteraf was het antwoord dat hij had gegeven op vragen van CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt ‘idioot’ en ‘verbijsterend’, zei Wiebes. Het onjuist informeren van het parlement geldt als een politieke doodzonde, maar Wiebes zit inmiddels ergens anders. Hij is nu als minister verantwoordelijk voor Economische Zaken en Klimaat. Zijn opvolger van destijds, Menno Snel, is na zijn aftreden eind 2019 alweer opgevolgd door maar liefst twee staatssecretarissen.
Zo houden slachtoffers een bittere nasmaak: zowel bewindslieden als vrijwel alle topambtenaren uit die tijd zitten allemaal allang op andere posten, terwijl duizenden ouders nog op schadevergoeding wachten.
NOS 26.11.2020 Het lijkt een eeuwigheid geleden dat advocaat Eva González Pérez in haar verhoor verwees naar Het Proces van Kafka. De gedupeerde ouders waanden zich hoofdpersoon Jozef K. Hun schuld stond blijkbaar vast, maar wat ze hadden misdaan en waarom ze werden gestraft wisten ze niet.
González Pérez was de eerste getuige die verscheen voor de parlementaire ondervragingscommissie van de Tweede Kamer, anderhalve week geleden. Topambtenaren, staatssecretarissen en ministers volgden haar, uitmondend in vele uren aan verhoren onder ede over de kinderopvangtoeslagenaffaire.
De zaak in een notendop: ouders worden vanaf 2012 door de Belastingdienst aangemerkt als fraudeur als zij ook maar iets niet goed hebben ingevuld bij hun toeslagaanvraag of te weinig eigen bijdrage hebben betaald. Een dubbele nationaliteit was reden om als verdacht te worden aangemerkt. De slachtoffers raakten hun toeslag kwijt zonder opgaaf van redenen. Maar erger nog, al ontvangen toeslagen werden teruggevorderd – soms vele tienduizenden euro’s – met grote financiële en sociale problemen als gevolg.
De verhoren in een notendop: iedereen vindt het achteraf erg, ministeries wijzen naar elkaar en signalen kwamen niet waar ze moesten zijn of werden onvoldoende herkend. “Het wereldkampioenschap bestuurlijk onvermogen”, vat commissievoorzitter Chris van Dam het samen.
Halstarrig
De eerste week van de ondervragingen was het de beurt aan de ambtenaren. “Het lelijkste is als we elkaar allemaal de schuld gaan geven”, zegt secretaris-generaal van het ministerie van Sociale Zaken (SZW) Loes Mulder. Dat gebeurt toch.
Ambtenaren van het ministerie van Financiën, waar de Belastingdienst onder valt, zeggen grofweg: het alles-of-niets-beleid dat leidde tot de forse terugvorderingen was niet fraai. Maar het kwam van SZW en wij voerden het alleen uit. De commissie nam daar geen genoegen mee. “U was de hoogste baas, u had toch heel veel invloed?”, werd gevraagd aan voormalig Belastingdiensttopman Peter Veld. Dat was hij en dat had hij, maar Sociale Zaken was “halsstarrig”.
Leijten ondervraagt Toeslagendirecteur over werkwijze
Ambtenaren van Sociale Zaken zeggen op hun beurt dat de Belastingdienst niet echt hard aan de bel heeft getrokken. “Ik heb nooit iemand boos aan mijn bureau gehad”, aldus oud-topambtenaar Marcelis Boereboom. En, is het punt van een aantal verhoorde SZW-ambtenaren, de Belastingdienst handhaafde hardvochtiger dan ons beleid voorschrijft.
De bewindslieden spreken in de tweede week van de verhoren ook over signalen die niet zijn doorgekomen. “Te weinig alarmbellen op allerlei niveaus”, zegt minister Wopke Hoekstra van Financiën. “Waarom zijn de alarmbellen niet gaan rinkelen? Dat komt omdat ik de informatie niet kreeg”, zegt voormalig minister van Sociale Zaken Lodewijk Asscher.
Een van de memo’s die nooit op de juiste plek naar boven zijn gekomen, is de waarschuwing van juridisch adviseur Sandra Palmen.
De belangrijkste waarschuwingen en adviezen uit het memo
Oud-staatssecretaris van Financiën Frans Weekers heeft het over “een leemlaag” waar niks doorheen komt en zijn opvolger Eric Wiebes “zag de lont niet branden van de bom die later ontplofte”. Toch gaan er gedurende de jaren dat de affaire speelt memo’s, notities, brieven, briefjes, rapporten en opmerkingen naar allerhande bewindspersonen.
Oud-staatssecretaris Wiebes probeert in zijn verhoor uit te leggen dat er sprake was van puzzelstukjes waarbij niemand de hele puzzel overzag. “Ja, hier is zo enorm iets misgegaan.” De commissie vindt dat ook, blijkt uit de soms felle en strenge toon van de verhoren. Commissieleden benadrukken dat bewindspersonen zelf verantwoordelijk zijn voor de informatiestroom op hun eigen departement en zich dus eigenlijk niet kunnen verschuilen achter ambtenaren die alarmbellen niet weten te vinden.
RTL Nieuws en Trouw
Premier Rutte hoorde pas vorig jaar over de volle omvang van de problemen, zegt hij. Hij kan zich niet herinneren dat hij er een gesprek over heeft gehad met een van de betrokken bewindspersonen. “Kan zijn, hoor, dat daarover gesproken is. Maar dat staat mij niet meer bij.”
Besproken wordt ook of de Tweede Kamer wel adequaat is geïnformeerd. “Nee, terugkijkend niet”, zegt Rutte. De afgelopen tijd kwamen veel documenten via RTL Nieuws en Trouw naar buiten, tot frustratie van het parlement. Minister Hoekstra vraagt zich voor de commissie af of “we hier hadden gezeten zonder vragen door de media en vanuit de Kamer”.
Wiebes antwoordde hij op vragen van de Kamer dat er niets bekend was over gedupeerde ouders, terwijl dat wel zo was.
Wiebes over zijn eigen antwoord: dat was schandalig
Gedurende de twee weken worden omstandigheden aangevoerd die een rol spelen bij het uit de hand lopen van de kinderopvangtoeslagaffaire. Zo leidt de Bulgarenfraude begin jaren 2010 tot een streng antifraude-klimaat, wordt geschetst. “Men wilde er een tandje bij”, zegt Weekers. “We hebben oog gehad voor de balans”, zegt Rutte. “Maar het kan zijn dat mensen grenzen hebben overschreden.”
En er was het problematische toeslagensysteem zelf, dat stamt uit 2005. Velen zijn er ongelukkig mee, omdat het te complex is voor burgers, omdat het wordt ingevoerd terwijl de Belastingdienst er nog niet klaar voor is, omdat werken met voorschotten altijd leidt tot correcties en omdat het systeem te rigide is. “Een fabriek zonder menselijke maat”, aldus oud-staatssecretaris Snel, de enige afgetreden bewindspersoon in deze affaire.
Blussen
Asscher wijdt voor de commissie uit over een eenvoudiger systeem waarbij het geld rechtstreeks naar de opvang gaat. “Ik dacht oprecht dat ik met de snelste oplossing bezig was.” Maar in de jaren dat daaraan wordt gewerkt, worden ouders nog steeds vermalen door het oude systeem.
Voorzitter Van Dam: “Ik krijg het beeld dat het huis in de fik staat en dat er een nieuw huis wordt gebouwd zonder het oude te blussen.” En het nieuwe huis komt er uiteindelijk niet, omdat het volgende (en dus huidige) kabinet er toch niet aan wil.
‘Pijn, alleen maar pijn’
Premier Rutte reflecteert in zijn verhoor – het laatste van de commissie- op wat fraudebestrijding eigenlijk is: “Je zoekt mensen die willens en wetens geld willen lospeuteren bij de overheid waar ze geen recht op hebben.” Dat dat hier is misgegaan, wordt nog eens duidelijk buiten het Kamergebouw, waar een aantal gedupeerden zich voor de laatste dag had verzameld. Een van hen vertelt over de “pijn, alleen maar pijn” waarmee ze de afgelopen weken voor tv heeft gezeten. “De betrokkenen eten er geen boterham minder om en ik loop bij de voedselbank.”
De parlementaire commissie presenteert op 17 december de bevindingen aan de Tweede Kamer. Dat document is overigens een reconstructie, zonder conclusies en zonder aanbevelingen.
RTL 26.11.2020 De verhoren over de affaire met de uit de hand gelopen fraudejacht door de Belastingdienst zijn vandaag afgerond. RTL Nieuws-journalist Pieter Klein bracht samen Trouw-journalist Jan Kleinnijenhuis de affaire aan het licht. Zij wonnen daarvoor de prijs Journalist van het Jaar. Klein legt uit wat de verhoren van de afgelopen twee weken hebben opgeleverd.
Pieter, welke uitspraken vielen je het meeste op?
“Dat ambtenaren zeiden dat ze allemaal ‘buikpijn’ hadden, maar dat er geen enkele ‘buikpijnnotitie’ op het bureau van ministers is gekomen. Dat geen van de topambtenaren, ministers en staatssecretarissen echt snapten hoe heftig het beleid was, en hoe ernstig de fraudejacht was ontspoord.
Dat ze pas vorig jaar, na de onthullingen van RTL Nieuws en Trouw het ‘schaamrood op de kaken’ kregen. Toen ze het brandende lont zagen dat een sociale bom liet ontploffen. Toen ze zagen dat jarenlang ‘een bal richting het ravijn rolde’ en dat niemand had ingegrepen. En dat premier Mark Rutte uiteindelijk zei dat de harde aanpak na de Bulgarenfraude, ambtenaren misschien het idee had gegeven dat ze over de grenzen van de wet mochten gaan, terwijl dat niet de bedoeling was.”
“Het patroon van niet goed kijken naar het effect van wetten. Alleen kijken naar grote stelselwijzigingen of abstract naar ‘de schuldenproblematiek’. Niet goed luisteren naar signalen. Niet praten met gewone mensen die in de knel zaten. Dat politieke en ambtelijke bestuurders zelfs niet wisten hoe de wetgeving en regels in elkaar zaten, waardoor mensen onterecht tot fraudeur werden bestempeld en in nog grotere ellende terecht kwamen.
Dat er niet is geluisterd naar het vernietigende memo van die ene jurist uit 2017, die toen al zei dat de Belastingdienst ‘ontoelaatbaar’ handelde. Dat het toen al opgelost had kunnen worden. En dat zoveel belangrijke informatie al die tijd is achtergehouden voor parlement, pers en samenleving.”
Verandert dit nog iets voor de gedupeerden?
“Nee. Veel ouders hebben met afgrijzen en ongeloof naar de verhoren gekeken. Ook met woede, omdat de compensatie nog steeds heel traag gaat. Ze vinden het over het algemeen wel goed wat de parlementaire ondervraging heeft blootgelegd. En ik denk dat het uiteindelijke rapport van de commissie een nog ontluisterender beeld zal schetsen. Het enige voordeel voor de ouders is dat zij gehoord worden, dat hun zaak op de politieke agenda blijft staan, ook in de aanloop naar de verkiezingen, waardoor de druk op Den Haag heel groot zal zijn om het juiste te doen.”
Directeur Toeslagen in tranen tijdens verhoor toeslagenaffaire
Directeur Toeslagen Agaath Cleyndert breekt tijdens het begin van het verhoor van de toeslagenaffaire. Gesprekken voeren met gedupeerde ouders was, zei ze, het moeilijkste wat ze in haar loopbaan heeft gedaan
Komen de verhoorde kopstukken weg met ‘ik wist er niets van’?
“Dat moet blijken. Het is natuurlijk waar dat sommige betrokkenen niet alles wisten, of op sommige momenten niet alles konden weten. Maar de verhoren lieten ook zien dat te vaak niet is doorgevraagd, dat signalen zijn genegeerd. Of betrokkenen onder ede de waarheid en de gehele waarheid hebben verteld, is aan de commissie: als zou blijken dat de commissie tot de conclusie komt dat sommigen niet de hele waarheid hebben gesproken, kan de commissie aangifte doen wegens meineed. Het kan ook zijn dat de commissie het gewoon vaststelt. Daarnaast kijkt het Openbaar Ministerie nog naar mogelijke strafvervolging van de Belastingdienst; ook daar zou nieuwe informatie kunnen opduiken.”
Hoe kan het dat de verantwoordelijken niets wisten van dit enorme probleem?
“Veel van de problematiek was op zich jarenlang wel bekend. Forse terugvorderingen van toeslagen, met name bij de armste mensen. Of dat toeslagen teruggevorderd werden als niet de hele eigen bijdrage was betaald. Maar de meest schrijnende effecten kwamen pas in volle omvang op tafel nadat vorig jaar werd onthuld hoe ernstig de fraudejacht was ontspoord, en hoe duizenden mensen letterlijk zijn ‘aangereden door de overheid’. Of, zoals premier Rutte zei, toen bleek dat de ‘overheid die zó machtig is, en mensen moet beschermen, mensen heeft vermorzeld’.”
Is de belangrijkste bevinding dat binnen een ministerie informatie niet op de juiste plek komt?
“Als het goed functioneert, komen problemen juist wel in volle omvang op tafel. Dan vragen topambtenaren goed door, en leggen zij politici alle mogelijke scenario’s voor om in te grijpen. Minister Hoekstra (Financiën) legde uit dat een van de grootste problemen was dat de Belastingdienst informatie niet boven tafel kreeg, en daarna veel te defensief in het eigen gelijk bleef hangen, waardoor de informatievoorziening ‘verhullend’ was. Uit het verhoor van Mark Rutte bleek vandaag dat er ook op hoog niveau is gestuurd om niet alle informatie ruimhartig openbaar te maken.”
RTL Nieuws en Trouw publiceerden gezamenlijk over de misstanden in de ontspoorde fraudejacht van de Belastingdienst. Ouders werden onterecht aangemerkt als fraudeur en kwamen in grote problemen. Lees hier een overzicht van de affaire die onder meer staatssecretaris Menno Snel ertoe bracht de eer aan zichzelf te houden.
Er werden vaak zinnetjes gebruikt als ‘dat kan ik mij niet meer herinneren’. Werden ambtenaren en politici voorbereid?
“Ambtenaren en politici zijn inderdaad voorbereid op wat ze wel en niet moeten zeggen. Ze zullen niet het advies hebben gekregen om te liegen, omdat ze onder ede staan. Daarom waren ze heel precies in wat ze zich wel en wat ze zich juist niet herinnerden.”
Wat heeft de enquête opgeleverd?
“We hebben een heel ontluisterend inkijkje gekeken in hoe ons bestuur doorschoot in de fraudejacht en niet ingreep bij te harde wetgeving en te lang gemaakte fouten niet wilde toegeven. Daar is inmiddels iedereen van doordrongen. In politiek en bestuurlijk Den Haag zal het signaal zijn: als er ergens een probleem is, kijk er dan veel eerder naar. Een tweede conclusie is: je moet niet twee ministeries twee verschillende wetten laten uitvoeren, en niet goed kijken naar de uitvoering. Een derde conclusie: er moet in de wet veel meer aandacht zijn voor menselijke maat. En, heel simpel: ga gewoon praten met mensen.”
Wat zullen de consequenties zijn van de bevindingen van de verhoorcommissie?
“Dat moet nog blijken, als de commissie 17 december het verslag presenteert. De harde kantjes van het beleid zijn inmiddels al aangepast. In januari komt er een Kamerdebat over wat de politieke conclusies moeten zijn. Over hoe het verder gaat met het hele toeslagenstelsel, dat functioneerde als een ‘fabriek’ waarin geen oog was voor de menselijke maat, wordt in de formatie na de komende verkiezingen besloten.”
NOS 26.11.2020 Voorzitter Van Dam sluit het verhoor van Rutte af. Hij was de laatste getuige die is gehoord. De commissie presenteert op 17 december 2021 het eindverslag.
Twee weken lang hoorde de commissie topambtenaren en politici
De commissie hoorde als laatste getuigen minister Hoekstra en premier Rutte
Liveblog gesloten
6 UUR GELEDEN
Verhoor afgelopen
6 UUR GELEDEN
Rutte: nogmaals excuus
Rutte is het met minister Hoekstra eens dat de kindertoeslagaffaire misschien nooit aan het licht was gekomen als de Kamerleden als Omtzigt en Leijten er niet zo hard op hadden “zitten duwen”. De premier herhaalt de excuses die hij eerder aan de betrokken ouders heeft gemaakt. Hij schaamt zich ervoor dat hij tien jaar premier is geweest en dat het probleem niet is opgelost. “Uiteindelijk ben ik de in de ogen van het land de baas is van het spul.”
Rutte gaat ook nog eens met de betrokkenen praten. “Dat was ik al van plan om in de zomer te doen, maar dat is er door corona nog niet van gekomen.
7 UUR GELEDEN
Rutte: Kamer niet adequaat geïnformeerd
Op de vraag of Rutte vindt dat de Kamer adequaat is geïnformeerd over de toeslagenaffaire, zegt de premier: “Nee, terugkijkend niet. Dat memo van mevrouw Palmen had de Kamer natuurlijk moeten bereiken.” Het gaat dan om een memo uit 2017 van een topambtenaar, die vond dat ouders te hard werden aangepakt. Dat memo bleef lang onopgemerkt.
7 UUR GELEDEN
‘Toeslagenaffaire is vergelijkbaar met aardbevingen Groningen’
Het verhoor van premier Rutte gaat verder. Hij gaat in op de vergelijking die hij eerder maakte tussen de toeslagenaffaire en de aardbevingen in Groningen. “Hier is een verschrikkelijk ongeluk gebeurd. Dit is overheidsfalen. Dit is de bal die richting het ravijn rolde en niemand stak een poot uit.”
Hij wijst erop dat de overheid een schild had moeten zijn voor burgers, maar dat in dit geval niet is geweest.
7 UUR GELEDEN
Het verhoor is een kwartier geschorst
Om 15.35 uur gaat het verhoor van premier Rutte verder.
7 UUR GELEDEN
‘Affaire lijkt op bal die richting ravijn rolt’
Rutte zegt stellig dat het helpen van mensen prioriteit had bij het kabinet. De rest, het oplossen van een politiek probleem bijvoorbeeld, was wat hem betreft achtergrondmuziek. “Het ging echt om de mensen die nu ook weer op het Plein staan. Het is verschrikkelijk wat hen is overkomen: huwelijksproblemen, kinderen die het moeilijk hebben.”
Hij vergelijkt de affaire met een bal die richting een ravijn rolt en op een gegeven moment niet meer te stoppen is.
‘Snel was goede staatssecretaris, had wat mij betreft niet weg gehoeven’
Vanaf juni 2019 is de kinderopvangtoeslagaffaire echt een groot onderwerp, zegt premier Rutte. Vanaf dan heeft hij er bemoeienis mee. Hij biedt staatssecretaris Snel zijn hulp en ondersteuning aan. Hij vindt het overigens onterecht dat Snel moest vertrekken. “Hij was een goede staatssecretaris. Ik had het volste vertrouwen in zijn aanpak.”
8 UUR GELEDEN
Rutte: ik had moeten waarschuwen voor de balans
Rutte geeft toe dat ambtenaren door de verharding van de fraude-aanpak, na onder meer de ‘Bulgaren-fraude’, misschien het gevoel hebben gekregen dat ze verder konden gaan dan ze anders zouden doen. “We hebben oog gehad voor de balans, maar het kan zijn dat u ook gelijk heeft en dat mensen grenzen hebben overschreden.”
De premier zegt dat dit een van de lessen is die hij heeft getrokken: dat hij mensen had moeten waarschuwen dat fraude hard moet worden aangepakt, maar dat de balans ook goed in de gaten moet worden gehouden.
8 UUR GELEDEN
Rutte: ik vind ook dat fraude moet worden aangepakt, maar wel in balans
Rutte heeft in zijn beginperiode als premier regelmatig gezegd dat alles op alles moet worden gezet om fraude te bestrijden. “Jazeker, daar heb ik een opvatting over.” Hij wijst erop dat het destijds niet om deze zaak ging, maar om bijvoorbeeld de ‘Bulgaren-fraude’ met onder meer huursubsidie. Hij vindt dat er wel oog moet zijn voor de menselijke maat.
8 UUR GELEDEN
Rutte: in een keer alle info naar buiten brengen
Rutte zegt dat hij het verstandig vond om met de beantwoording van het wob-verzoek van 7 juni te wachten tot het rapport van de commissie-Donner er was. Dat kwam in oktober uit. Maar de premier vond het een goed idee om zo lang te wachten omdat het hem beter leek om alle informatie in een keer naar buiten te brengen.
Premier Rutte bij de parlementaire ondervragingscommissie Kinderopvangtoeslag ANP
8 UUR GELEDEN
Rutte ontkent dat hij stukken heeft tegengehouden
Twee dagen na de ministerraad op 7 juni werd er een wob-verzoek gedaan. Het antwoord daarop liet lang op zich wachten, beaamt Rutte. Maar hij ontkent dat hij de beantwoording heeft tegengehouden. Wel heeft hij geadviseerd om alle stukken in een keer naar buiten te brengen. “Maar dat heeft niet geleid tot weken vertraging.”
8 UUR GELEDEN
Rutte: de bom ontplofte op 7 juni 2019
De bom ontplofte wat Rutte betreft tijdens de ministerraad op 7 juni 2019. “Toen was iedereen op de hoogte van de ernst in elk geval wat betreft de CAF-11-ouders.” Dat is de eerste groep van ongeveer 300 ouders, waarvan duidelijk werd dat zij het slachtoffer waren van een keiharde terugvordering van toeslagen.
9 UUR GELEDEN
Rutte: memo-Palmen viel niet onder Rutte-doctrine
Het gaat over de zogenoemde Rutte-doctrine. Zo wordt het uitgangspunt genoemd dat ambtenaren onderling vrijelijk moeten kunnen communiceren. De premier vindt dat hun mails bijvoorbeeld niet mogen worden opgevraagd. Hij maakt een uitzondering voor wat hij klokkenluiderssignalen noemt, zoals het memo van topambtenaar Palmen uit 2017, waar het de afgelopen weken vaak over gaat. Daarin waarschuwde zij dat er sprake was van onbehoorlijk bestuur en dat ouders gecompenseerd moesten worden. Het memo werd genegeerd en dook opnieuw op in 2019.
9 UUR GELEDEN
Rutte: niet bewust weinig aantekeningen gemaakt
Kamerlid Kuiken verbaast zich erover dat er nauwelijks aantekeningen gevonden zijn van gesprekken tussen ambtenaren op het ministerie van Algemene Zaken en de premier. Het lid van de parlementaire ondervragingscommissie vraagt zich af of er bewust heel weinig wordt opgeschreven, zodat die stukken ook niet kunnen worden opgevraagd. Rutte ontkent dat. Hij zegt dat de lijnen binnen AZ gewoon kort zijn. “Het is maar een klein ministerie.” Volgens hem wordt er alleen grappenderwijs weleens gewezen op de Wet Openbaar Bestuur, op basis waarvan journalisten en Kamerleden bijvoorbeeld een Wob-verzoek kunnen indienen. Kuiken: “Maar ik weet uit ervaring dat in elke grap een kern van waarheid zit”.
9 UUR GELEDEN
Ook Rutte werd zich pas in juni 2019 bewust van grote problemen
Ook Rutte hoorde pas in juni 2019 van de omvang van de problemen met de kinderopvangtoeslag. Hij kan zich niet herinneren dat hij hier een gesprek over heeft gehad met een van de betrokken bewindspersonen. “Kan zijn, hoor, dat daarover gesproken is. Maar dat staat mij niet meer bij.”
AD 26.11.2020 Het verhoor onder ede was een primeur voor een premier die van de gelegenheid gebruik maakte om nogmaals zijn excuses aan te bieden voor de toeslagenaffaire. Politieke consequenties verbindt Mark Rutte daar niet aan, maar hij heeft wel een les geleerd, zei hij tegen de parlementaire ondervragingscommissie kinderopvangtoeslag.
,,Het was een bal die het ravijn inrolde en niemand stak een poot uit.” Aan metaforen had de mini-enquête naar de toeslagenaffaire de afgelopen twee weken geen gebrek, dus deze beeldspraak van minister-president Mark Rutte kon er vanmiddag ook nog wel bij.
Nieuwsgieriger was de commissie echter naar de vraag hoe de premier zijn eigen rol had gezien. Hij is immers het enige politieke kopstuk dat al op zijn post zat toen de kiem voor het schandaal werd gelegd. De rest is vertrokken. Hij zit er nog.
In zijn slotwoorden zei Rutte zich vooral te schamen dat het toeslagensysteem in de tien jaar dat hij in het Torentje zit nog altijd onveranderd is. Pogingen om het stelsel te veranderen strandden keer op keer, terwijl er intussen wel duizenden ouders onbedoeld ‘tussen de wielen van de overheid’ zijn geraakt. Rutte zei daardoor geraakt te zijn: ,,Ik ben in de ogen van het land de baas van het spul. Ik kan daar niet voor weglopen.” En dus herhaalde hij de excuses die hij in januari van dit jaar tegen de slachtoffers had uitgesproken.
Ik ben in de ogen van het land de baas van het spul. Ik kan daar niet voor weglopen, aldus Mark Rutte.
Toch maakte Rutte zijn rol tijdens zijn verhoor een aantal keren kleiner dan zijn ondervragers lief was. Dat hij leiding had gegeven aan de ministeriële commissie die de fraudeaanpak tijdens zijn tweede kabinet flink opschroefde, deed Rutte eerst nog af als een vooral technisch voorzitterschap, zoals hij er vele heeft. Zo makkelijk kwam hij echter niet weg: had hij wel voldoende oog gehad gehad voor de ‘schaduwkant’ van die verharde aanpak? Immers, ouders die een foutje met de aanvraag van de kinderopvangtoeslag hadden gemaakt zijn het slachtoffer geworden van een nietsontziende fraudejacht, waarbij fundamentele rechtsbeginselen zijn geschaad.
Rutte snapte de vraag en gaf toe dat zijn rol ook weer niet zó klein was geweest. En ja, hij had ook een les getrokken: hij rekent het zichzelf aan dat hij het belang van rechtsbescherming onvoldoende heeft benadrukt toen het kabinet besloot om fraude harder aan te pakken ,,Ik had explicieter moeten zeggen: ja, we gaan het aanpakken, maar het mag niet gebeuren dat we grenzen over gaan.”
Dat die grenzen toch werden overschreden, kan wellicht komen doordat uitvoerende ambtenaren de aansporing van het kabinet niet juist hebben verstaan. ,,U kunt gelijk hebben, dat mensen het gevoel hebben gekregen dat ze verder moesten gaan dan ze normaal zouden doen. Maar ik kan niet vergoelijken dat iemand zoiets gedaan kan hebben”, zei de premier.
Venijn
Minister van Financiën Wopke Hoekstra had even daarvoor een hard oordeel over het functioneren van de Belastingdienst geveld. De CDA-bewindsman had geen goed woord over gehad voor de informatieverstrekking vanuit de fiscus. Dat verwijt kreeg Rutte vervolgens hard door de commissie in het gezicht gesmeten. Want gaf hij door zijn eigen ‘Rutte-doctrine’ om memo’s tussen ambtenaren niet te willen delen met het parlement zelf niet het verkeerde voorbeeld? En is de neiging bij zijn ministerie van Algemene Zaken om zo min mogelijk op papier te zetten niet ingegeven door angst dat informatie door parlement en media kunnen worden opgeëist?
De geheime notulen van de ministerraad die hij had mogen inzien, zo zei voorzitter Chris van Dam, ‘dragen niet bij aan het beeld dat transparantie prioriteit nummer één was bij dit kabinet.’ Over de vasthoudendheid van met name CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt werd tijdens kabinetsberaden niet altijd ‘met vriendelijke toon gesproken’, was de commissie gebleken. SP’er Renske Leijten, die met Omtzigt stapels Kamervragen had moeten stellen, voelde zich vaak met een ‘kluitje in het riet gestuurd’, zei ze. ,,Als de informatieverstrekking beter was geweest hadden we hier vandaag niet gezeten”, wierp zij Rutte met het nodige venijn voor de voeten.
Over de vasthoudendheid van met name CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt werd tijdens kabinetsberaden niet altijd ‘met vriendelijke toon gesproken’, was de commissie gebleken
Verschrikkelijk
De premier kon het haar slechts nazeggen, ook al omdat Hoekstra tijdens zijn verhoor het duo Omtzigt-Leijten, net als de vasthoudende verslaggevers van Trouw en RTL Nieuws, lof toezwaaide: ,,Als je kijkt naar dit dossier en je ziet hoe lang het heeft geduurd voor we in de richting van een oplossing zijn gaan bewegen, vraag ik me sterk af of we daar ooit zonder vragen en mediaberichten zouden zijn beland”, aldus de minister van Financiën.
Rutte herinnerde de commissie eraan wat er van hem en de rest van de politiek, ongeacht partijkleur, mag worden verwacht: ,,Niemand gaat de politiek in om mensen in hun diepste bestaan te kwetsen of te raken. Wij moeten zorgen dat mensen nooit tussen raderen van systeem komen.” Dat juist dát is gebeurd, vindt Rutte net als al die andere ex-bewindslieden die deze week te biecht gingen ‘verschrikkelijk’. Maar politieke consequenties trekt hij daar niet uit.
NU 26.11.2020 Een commissie die in 2013 werd opgericht om fraude te bestrijden, onder leiding van premier Mark Rutte, heeft er mogelijk voor gezorgd dat de aanpak te streng werd. Er is geen directe link met de problemen die nu bekend zijn met de kinderopvangtoeslag, maar het kan ervoor hebben gezorgd dat een klimaat ontstond waarin ambtenaren “over de grens” konden gaan.
“Het kan pervers uitpakken”, zei Rutte donderdag voor de ondervragingscommissie die onderzoek doet naar de toeslagenaffaire.
Als er al een link is tussen de toeslagenaffaire waarbij ouders onterecht als fraudeur werden bestempeld en slachtoffer werden van te harde aanpak van de Belastingdienst, dan had die link er niet mogen zijn, zei de premier. “Er kunnen mensen het gevoel hebben gehad dat zij verder mochten gaan dan normaal”, zei Rutte verder.
Wat er in die anti-fraudecommissie wordt besproken, is geheim. Stukken mogen ook niet openbaar worden gemaakt, maar de ondervragingscommissie heeft ze wel mogen inzien.
“Het beeld is wel: we gaan fraude aanpakken. We zien nu dat het beleid kneiterhard is”, zei commissievoorzitter Chris van Dam (CDA). “Misschien is de indruk gewekt dat ambtenaren over de grens konden gaan”, antwoordde Rutte.
De informatievoorziening in dit dossier is ‘de crux’, zei Van Dam. Of beter gezegd: het gebrek eraan. Stukken die werden opgevraagd door Kamerleden kwamen niet boven tafel. Regelmatig werden zij verrast door berichten via de media, maar ook daar kwam informatie vaak pas boven tafel na Wob-verzoeken.
‘Rutte-doctrine’ hielp niet mee bij openheid
De commissie had het vermoeden dat de zogenoemde ‘Rutte-doctrine’ hier een rol in heeft gespeeld. De term dook op in een sms-bericht van een medewerker van Rutte waarin wordt gesproken over CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt die informatie wil van oud-staatssecretaris van Financiën Menno Snel.
Het betekent dat Rutte over het algemeen niet wil dat ambtelijke stukken zomaar openbaar worden gemaakt. Ambtenaren moeten “in alle veiligheid” kunnen werken en “onderling kunnen brainstormen”, zonder dat die gesprekken later publiekelijk worden, vindt de premier.
Dat heeft tot gevolg dat bijvoorbeeld journalisten die via een Wob-verzoek informatie boven tafel willen krijgen, te lang op informatie moeten wachten. Dat gebeurde regelmatig in de toeslagenaffaire.
Rutte wilde benadrukken dat zijn ministerie, Algemene Zaken, maar een kleine organisatie is waar niet altijd alles wordt bijgehouden. Verwijten van de ondervragingscommissie dat zijn departement belangrijke informatie voor de Kamer achterhield, ontkende hij.
Telegraaf 26.11.2020 De speciale ministeriële commissie voor fraude kan ertoe hebben geleid dat ambtenaren ruimte zagen voor een aanpak die ’verder gaat dan normaal’. Dat zegt premier Mark Rutte donderdagmiddag in zijn verhoor over de toeslagenaffaire.
Rutte werd onder meer verhoord over die commissie, die in 2013 werd opgezet, onder meer naar aanleiding van de ’Bulgarenfraude’ met toeslagen. Kamerleden vragen Rutte wat voor impact die focus op fraude had voor de dienstverlening aan burgers. „Er is altijd het risico als je fraude gaat bestrijden, termijnen langer gaan duren”, zegt Rutte over die balans. „Maar het is in elk geval niet de bedoeling dat mensen tussen de wielen van de overheid gaan komen.”
Dat gebeurt in de toeslagenaffaire toch. En Rutte moet in het verhoor toegeven dat zijn fraudecommissie misschien wel aan bij heeft gedragen. „Het kan dat mensen in de uitvoering het gevoel hebben gekregen: we moeten verder gaan dan normaal.” De ministeriële commissie voor fraude-aanpak recenseert hij donderdagmiddag als ’matig geslaagd’.
In de podcast Kwestie van Centen bespreken Herman Stam en parlementair verslaggever Leon Brandsema wat er na de eerste verhoorweek aan het licht is gekomen in de toeslagenaffaire:
’Geen tijd voor alles op papier’
De Tweede Kamer voelt premier Rutte ook stevig aan de tand over de gebrekkige verslaglegging op zijn departement en informatievoorziening van het kabinet. „We hebben niet de tijd om alles op papier te zetten”, verdedigt Rutte zich in zijn verhoor over de toeslagenaffaire.
De ondervragingscommissie met Kamerleden die Rutte donderdagmiddag verhoort, blijkt op zijn ministerie van Algemene Zaken maar weinig documenten te hebben kunnen vinden over het toeslagendossier. „U heeft gekregen wat we hebben”, zegt Rutte. „Het is een heel klein departement. We hebben niet de tijd om alles op papier te zetten.”
De premier ontkent dat er weinig wordt vastgelegd om te voorkomen dat journalisten en Kamerleden later documenten op kunnen vragen. Dat wordt volgens Rutte wel eens ’grappend’ gezegd door zijn ambtenaren. „Maar dat wordt niet in actie omgezet.”
De commissie zet ook vraagtekens bij het gebrek aan openheid. Rutte wordt ondervraagd over wat in Den Haag de ’Rutte-doctrine’ wordt genoemd. De premier wil dat communicatie van ambtenaren onderling of met bewindspersonen niet naar buiten komt, tot het tot besluitvorming overgaat. „Ambtenaren moeten met elkaar vrij kunnen denken”, vindt Rutte. Anders kunnen ’opties niet worden gewogen’ of ’stomme ideeën’ niet worden geopperd, stelt de premier.
Fnuikend
Dat de toeslagenaffaire aan het licht is gekomen, is volgens minister Wopke Hoekstra (Financiën) vooral te danken aan de pers (RTL en Trouw) en Kamerleden (Renske Leijten en Pieter Omtzigt). Die ’fnuikende’ conclusie trekt Hoekstra tijdens zijn verhoor donderdagochtend.Die problemen worden Hoekstra pas in de loop van 2019 duidelijk. Het pijnlijke vindt hij dat het zo lang heeft moeten duren voordat de politieke top doorhad hoe duizenden ouders vermorzeld werden door de eigen overheid. En dan niet eens doordat die overheid dat zelf doorheeft.
Hoekstra donderdagmorgen tijdens de start van het verhoor. Ⓒ POLITIEK 24
„Het echt fnuikende van het dossier is eerlijk gezegd dat er al veel langer iets aan de hand is en dat het pas in 2019 op de agenda komt door berichten in de media en vragen uit de Kamer”, zegt Hoekstra. „En als die dingen niet waren gebeurd, is het de vraag of wij hier nu hadden gezeten.”
Hoekstra wordt geraakt als hij eind 2019, op de dag van het opstappen van zijn staatssecretaris Menno Snel, in de Tweede Kamer even met een paar gedupeerde ouders praat. „Het schaamrood staat je dan op de kaken”, omschrijft de minister zijn gevoel als hij hoort over de ellende die de ouders met hem delen.
„Mensen zitten daar letterlijk met tranen in de ogen te vertellen”, schetst Hoekstra. Hij schetst hoe ze ook verhalen over de problemen in het verlengde van de fraude-aanpak van de fiscus, zoals uithuiszettingen en huwelijksproblemen. „Waren we maar eerder met die ouders zelf in gesprek gegaan”, verzucht Hoekstra. „Dat is echt wel wat anders dan een werkbezoek aan een staatsdeelneming.”
Minister Wopke Hoekstra wordt donderdag gehoord door de parlementaire enquetecommissie Kinderopvangtoeslag. Ⓒ HOLLANDSE HOOGTE / ANP
Hoekstra vertelt donderdagochtend ook dat hem bij zijn aantreden in 2017 nog werd verzekerd dat de toeslagenafdeling van de Belastingdienst er uitstekend voor stond. In zijn overdrachtsdossier van ’zo’n 150 of 160’ pagina’s in totaal één pagina over de kinderopvangtoeslag ging. Maar bij zijn aantreden heeft de CDA-minister de problemen bij de Belastingdienst wel helder op zijn netvlies. „Ik heb die in mijn eerste debat groot, complex en hardnekkig genoemd.”
Volgens politiek commentator Wouter de Winther kunnen de politieke verhoren gevaarlijk zijn voor bewindspersonen, ook omdat het verkiezingstijd is. „Daarom worden ze vooraf getraind”, zegt hij in de parlementaire podcast Afhameren:
In het eerste gesprek met de hoogste ambtenaar van Financiën, Manon Leijten, vraagt Hoekstra naar de problemen bij de Belastingdienst. „Leijten zei: ’Toeslagen is eigenlijk het best functionerende deel van de Belastingdienst.’”, schetst Hoekstra, die zegt tijdens zijn ministerschap hij een ’sterker dan normale bemoeienis’ bij de fiscus heeft gehad.
De minister heeft wat de kinderopvangtoeslag betreft daar zijn vraagtekens bij: „Ik zeg tegen haar: mij als burger is wel opgevallen hoe complex het systeem is.” Hij vertelt over de vele wijzigingen die hij bij het aanvragen van de toeslag door moet geven. „Daarbij krijgen wij telkens meerdere brieven die niet consistent zijn. Dus ik leg bij haar (Leijten, red.) terug: ik hoop dat u gelijk heeft.” Hoekstra stipt daarbij aan dat hij op dat moment nog niet in beeld had hoe diep de toeslagenproblematiek echt is en hoe hard die ouders heeft geraakt.
NOS 26.11.2020 Pas in juni 2019 werd premier Rutte duidelijk hoe hevig de kinderopvangtoeslagaffaire uitpakte en wat de gevolgen waren van het “niet-proportioneel terugvorderen”. “Vanaf toen werd het een heel groot onderwerp, dat ook niet meer van mijn radar is verdwenen”, zei hij voor de parlementaire ondervragingscommissie.
Sinds dat moment heeft Rutte daar ook geregeld contact over gehad met staatssecretaris Snel, die uiteindelijk in december 2019 opstapte. Volgens Rutte verzuchtte Snel in de gesprekken met hem wel eens dat het zo moeilijk was om op het ministerie van Financiën bepaalde stukken boven water te krijgen en hoe groot de druk uit de Tweede Kamer was.
Rutte noemde het ernstig dat de informatievoorziening binnen Financiën niet goed loopt. Dat dat niet naar wens functioneerde, wist hij al langer en hij heeft er bij achtereenvolgende bewindslieden op aangedrongen dat te verbeteren. Volgens hem hebben die dat ook geprobeerd. Dat het bij de kinderopvangaffaire niet gelukt is om signalen dat het niet goed ging eerder boven water te krijgen heeft volgens hem geleid “tot het verschrikkelijke feit waardoor we hier nu zitten”.
De premier is het met minister Hoekstra eens dat de kinderopvangaffaire misschien nooit aan het licht was gekomen als Kamerleden als Omtzigt en Leijten er niet zo hard op hadden “zitten duwen”. Aan het eind van zijn verhoor herhaalde de premier de excuses die hij eerder ook al aan de betrokken ouders had gemaakt.
Bal in het ravijn
De ontwikkelingen in deze affaire vergeleek Rutte met een bal die is gaan rollen tot in het ravijn. Rutte zei dat “goedwillende Nederlanders tussen de wielen van de overheid terecht zijn gekomen en zich op geen enkele manier gesteund wisten in deze afgrijselijke kwestie en de overheid tegen zich zagen.”
De commissie vroeg Rutte of hij Snel niet eerder had moeten aansporen om in actie te komen. Rutte antwoordde daarop dat hem voor juni niet duidelijk was hoe ernstig de situatie was. “Als het bij zo’n groot departement als Financiën al niet zichtbaar is, dan is het bijna onmogelijk buiten zo’n departement. Maar natuurlijk zou ik hopen dat ik op signalen had gereageerd.”
Rutte: de bal rolde in het ravijn…!
Papieren stukken
Tijdens het verhoor van Rutte ging het lang over het al dan niet schriftelijk vastleggen van gesprekken en het al dan niet naar buiten brengen van documenten. De commissie had stukken opgevraagd over de kinderopvang en over fraudebestrijding en is er verbaasd over dat bij het ministerie van Rutte maar zo weinig op papier staat. De premier verklaarde dat doordat Algemene Zaken maar een klein departement is. “We hebben niet de tijd om alles op papier te zetten en er gebeurt veel mondeling.”
Rutte vindt het geen probleem dat er zo maar weinig schriftelijk wordt gerapporteerd. En volgens hem hoeven stukken over gesprekken tussen ambtenaren onderling en tussen ambtenaren en bewindslieden vóór er een besluit is genomen niet naar buiten te komen. “Je moet ideeën kunnen uitwisselen en je moet in veiligheid kunnen discussiëren.” In ambtelijk Den Haag staat dat bekend als de Rutte-doctrine.
Een kritisch memo van ambtenaar Palmen over de kinderopvangtoeslag moet volgens Rutte wel openbaar kunnen worden, omdat het daar om een signaal van een soort klokkenluider ging. Palmen schreef in haar memo dat de Belastingdienst laakbaar handelde, maar met haar memo werd niets gedaan. De premier had liever gezien dat dit memo terecht was gekomen bij de politieke top.
Bestrijding van fraude
De commissie vroeg Rutte ook of er niet te veel nadruk heeft gelegen op bestrijding van fraude, en of daardoor goedwillende burgers niet in de knel zijn gekomen. Het tweede kabinet-Rutte stelde in 2013 een ministeriële commissie in om de fraude aan te pakken en die commissie bleef tot 2015.
Rutte antwoorde daarop dat hij voldoende oog had voor de schaduwkanten van die aanpak en dat hij de balans voldoende in de gaten heeft gehouden. “Maar dat neemt niet weg dat u gelijk kunt hebben dat mensen in de uitvoering het gevoel gehad kunnen hebben dat ze verder moesten gaan dan ze normaal gesproken misschien zouden doen.”
Dit was de laatste dag van de verhoren van de ondervragingscommissie. Vorige week werden ambtenaren gehoord en deze week politici. De commissie komt over drie weken met een ‘verslag van bevindingen’, een onderzoek naar de feiten. De commissie trekt geen conclusies, en doet ook geen aanbevelingen.
RTL 26.11.2020 Premier Mark Rutte erkent dat hij wellicht ‘explicieter’ had moeten aangeven dat een hardere aanpak van misbruik van belastinggeld geen vrijbrief mocht zijn om rechten van burgers met voeten te treden. Dat zegt hij in een verhoor over de toeslagenaffaire.
Na een aantal veelbesproken fraudezaken hamerde het kabinet sterk op een strengere aanpak van misbruik van belastinggeld. Rutte vindt dat daarbij voldoende oog is geweest voor de balans tussen fraudebestrijding en dienstverlening aan burgers.
“Maar dat neemt niet weg dat in de uitvoering mensen het gevoel kunnen hebben gekregen dat ze wat verder moesten gaan dan ze normaal gesproken zouden doen”, erkent Rutte. “Dat kan nooit een rechtvaardiging daarin vinden. Maar het is wel gebeurd.”
Rutte kwam aan het begin van de middag aan het woord in het verhoor over de toeslagenaffaire. Vanochtend was minister van Financiën Wopke Hoekstra aan de beurt tijdens de verhoren.
Hoekstra zei zich regelmatig te ergeren aan de houding van ambtenaren van zijn ministerie, en bij de Belastingdienst in het bijzonder. Er werd te ontspannen en te verdedigend gereageerd op schandalen die aan het licht kwamen en van veel politieke onderwerpen leken veel ambtenaren het belang en de urgentie niet in te zien, zegt hij in een verhoor over de toeslagenaffaire.
Laconieke ambtenaren
Hoekstra schetste hoe hij voormalig staatssecretaris Menno Snel moest vervangen tijdens het mondelinge vragenuurtje in de Tweede Kamer over beschuldigingen van etnisch profileren bij de fiscus. De ondersteuning van ambtenaren was niet goed genoeg. “Dat kon echt niet”, blikt hij terug.
Ambtenaren konden hem niet verzekeren dat er geen sprake was, en reageerden te laconiek op de berichten. Ze adviseerden hem aan de ‘veilige kant’ te blijven.
Niet in dank afgenomen
De minister sprak de topambtenaar van zijn ministerie hierop aan en uitte zijn zorgen over het feit dat Snel op deze manier vaak de Kamer werd ingestuurd. Zijn kritiek op de Belastingdienst werd hem niet altijd in dank afgenomen, vertelt Hoekstra. Hij kreeg vaak berichten dat ambtenaren het vervelend vonden dat hij over de ‘hardnekkige problemen’ sprak.
Naarmate steeds meer duidelijk werd over de toeslagenaffaire, bleef de Belastingdienst te defensief, tot ergernis van de bewindsman.
Oud-staatssecretaris Snel: toeslagen is een fabriek zonder greintje menselijke maat
Toeslagen is een ‘enorme fabriek’, zegt Snel, waarbij het alleen maar gaat om het afvinken van velden in formulieren.
AD 26.11.2020 Premier Mark Rutte zegt lessen te hebben getrokken uit de toeslagenaffaire. Een van de dingen die hij zich ‘aanrekent’ is dat hij het belang van rechtsbescherming onvoldoende heeft benadrukt toen het kabinet besloot om fraude harder aan te pakken ,,Ik had explicieter moeten zeggen: ja we gaan het aanpakken, maar het mag niet gebeuren dat we grenzen over gaan.”
In het tweede kabinet-Rutte werd fraudebestrijding een speerpunt van beleid, als gevolg van de Bulgarenfraude en de fraude met persoonsgebonden budgetten. Rutte gaf zelf leiding aan een ministeriële commissie, die een speerpunt maakte van de fraudeaanpak. De commissie die de toeslagenaffaire onderzoekt vroeg Rutte of hij indertijd wel genoeg oog heeft gehad voor de schaduwkant van dit beleid: mede hierdoor kon het gebeuren dat ouders die een klein foutje hadden gemaakt met hun kinderopvangtoeslag als fraudeur werden aangepakt.
Rutte zegt dat hij de rechtsbescherming zelf altijd in het oog heeft gehouden, maar kan zich ook voorstellen dat ambtenaren die het beleid moesten uitvoeren dat signaal niet goed hebben verstaan. ,,U kunt gelijk hebben, dat mensen het gevoel hebben gekregen dat ze verder moesten gaan dan ze normaal zouden doen. Maar ik kan niet vergoelijken dat iemand zoiets gedaan kan hebben”, zei de premier.
Rutte kreeg het in het begin van zijn verhoor flink aan de stok met de commissie, vanwege de manier waarop zijn kabinetten omgaan met het verstrekken van informatie. Juist bij de Belastingdienst duurde het vaak eindeloos voordat informatie naar boven kwam. De commissie vraagt zich af of Rutte niet zelf ook de hand heeft gehad in die trend. Op zijn eigen ministerie van Algemene Zaken worden bijvoorbeeld heel weinig aantekeningen gemaakt, waardoor de commissie moeite had te reconstrueren wat er en met wie wordt besproken. Volgens Rutte heeft hij nou eenmaal een klein ministerie en heeft hij ‘niet de mankracht’ of ‘de tijd’ om dingen op te schrijven.
Dat op Algemene Zaken ambtenaren worden aangespoord om zo min mogelijk op schrift te stellen moet volgens hem vooral ‘in grappende zin’ worden opgevat en heeft niks te maken met de vrees dat aantekeningen of app-verkeer opgevraagd zouden kunnen worden met een beroep op de Wet Openbaarheid van Bestuur (Wob). De commissie vindt die ontkenning opvallend en is bovendien kritisch over het besluit – met medeweten van Algemene Zaken – om in de toeslagenaffaire wettelijke termijnen voor openbaring van informatie op verzoek van journalisten opzettelijk te overschrijden en de boete voor lief te nemen.
Kluitje in het riet
Ook vroeg de Tweede Kamer meermaals vergeefs om ambtelijke memo’s, maar die hoefden volgens Rutte niet verstrekt te worden, omdat ambtenaren volgens hem vrij moeten zijn om ‘stomme ideeën en goede ideeën’ vrijelijk uit te kunnen wisselen, voordat het kabinet een besluit neemt. Deze uitleg wordt door Kamerleden als Pieter Omtzigt (CDA) al een tijdlang aangevochten, omdat die volgens hem in strijd is met artikel 68 van de Grondwet.
SP-Kamerlid Renske Leijten vindt dat het parlement te vaak ‘met een kluitje in het riet is gestuurd’: ,,Als de informatieverstrekking beter was geweest hadden we hier vandaag niet gezeten”, wierp zij Rutte tijdens diens verhoor voor de voeten.
Hoekstra prijst vasthoudende Kamer
Minister van Financiën Wopke Hoekstra stelde tijdens zijn verhoor dat als de Tweede Kamer en de media niet stug hadden doorgevraagd, de omvang van de toeslagenaffaire nog altijd niet bekend geweest. Hoekstra zei dat de stapel Kamervragen van Omtzigt en Leijten vooral door D66-staatssecretaris Menno Snel en zijn partijgenoten in het kabinet ‘bij vlagen als ongemakkelijk’ werd beschouwd.
Toch komt het duo, net als de vasthoudende verslaggevers van Trouw en RTL Nieuws, wat hem betreft vooral lof toe: ,,Als je kijkt naar dit dossier en je ziet hoe lang het heeft geduurd voor we in de richting van een oplossing zijn gaan bewegen, vraag ik me sterk af of we daar ooit zonder vragen en mediaberichten zouden zijn beland.”
Hoekstra denkt dat ook een oplossing nog lang niet in zicht zou zijn geweest. ,,Zonder de Kamer hadden we hier niet gezeten.” Volgens Hoekstra zat het ministerie een hele poos ‘niet aan de goede kant van de lijn’.
Ergernis
Hoekstra velde in zijn verhoor een hard oordeel over het functioneren van de Belastingdienst. Dat leidde bij hemzelf de afgelopen jaren meermaals tot ergernis. Problemen werden niet opgelost en de informatieverstrekking schoot meer dan eens tekort, zei hij tegen de commissie.
Hoekstra zei dat hij er soms pas op de achterbank van de dienstauto achter kwam dat ergens halverwege een ambtelijke notitie een probleem werd gesignaleerd. En als er iets misging, dan proefde hij te vaak een ‘ontspannen houding’.
Ontspannen houding
Dat gebeurde bijvoorbeeld bij de problemen met de inning van de erf- en schenkbelasting, die de schatkist een tegenvaller van 400 miljoen euro bezorgde. ,,Dan werd er gezegd: het is binnenkort opgelost. Maar vervolgens is het niet opgelost. Dat is een soort ontspannen houding die je op meerdere dossiers ziet.”
De Belastingdienst zou bij problemen juist moeten zeggen: ‘wat ontzettend vervelend, we gaan alles op alles zetten’, aldus Hoekstra. In het geval van de toeslagenaffaire was het volgens hem beter geweest als de dwanginvorderingen eerder stop waren gezet, in plaats van eerst nog meer informatie te vergaren en dingen uit te zoeken.
Een terugkerend probleem bij de Belastingdienst is volgens Hoekstra dat er ‘te weinig controle is op wat er daadwerkelijk gebeurt’. Toen hij in de Kamer zei dat de problemen ‘hardnekkig’ waren, werd hem dat door de top van de Belastingdienst niet in dank afgenomen. Hoekstra: ,,Het leverde irritatie op, want ik zou de problemen groter maken dan ze zijn.”
Hoekstra ging zich in toenemende mate bemoeien met een aantal problemen bij de Belastingdienst. Verantwoordelijk staatssecretaris Menno Snel vond dat ‘niet altijd makkelijk’, aldus Hoekstra, omdat bewindspersonen nou eenmaal ‘het liefst hun eigen winkel runnen’.
Snel zei gisteren tegen de commissie dat hij zich te lang samen met de Belastingdienst ‘te defensief’ had opgesteld en pas laat ‘uit de tunnel’ kwam. Hoekstra is het daarmee eens. ,,Ik denk dat ik dat onderschrijf, dat die zelfreflectie klopt.”
RTL 26.11.2020 De ‘Rutte-doctrine’ schrijft voor dat de Tweede Kamer en journalisten geen toegang krijgen tot bepaalde stukken bij ministeries. Dat zei premier Mark Rutte tijdens zijn verhoor over zijn rol in de toeslagenaffaire. Rutte wil niet dat mails tussen ambtenaren onderling of tussen ambtenaren en bewindspersonen over bepaalde ideeën of voorstellen openbaar worden.
Een ambtenaar vroeg Rutte een tijd geleden naar het effect van de doctrine, waardoor toenmalig staatssecretaris Menno Snel (Financiën) bepaalde stukken niet aan de Kamer kon geven. De sms die de ambtenaar heeft gestuurd, werd voorgelezen door de ondervragingscommissie tijdens het verhoor.
Rutte wil niet dat mails tussen ambtenaren onderling of tussen ambtenaren en bewindspersonen over bepaalde ideeën of voorstellen openbaar worden. “Daar moet je als ambtenaren gewoon over kunnen mailen zonder dat die mails naar buiten komen”, legt hij uit.
Dat geldt niet voor alle stukken, benadrukt Rutte. Notities of mails waarin ambtenaren aan de bel trekken over de werking van een systeem, moeten wel openbaar worden gemaakt. Een memo waarin wordt gewaarschuwd voor de manier waarop Toeslagen een groep ouders behandelt, had bijvoorbeeld veel eerder naar boven moeten komen. “In een goed functionerend systeem zou je verwachten dat zo’n signaal, dat raakt aan de rechtszekerheid van mensen, zou doordringen tot de hoogste laag.”
Cursus Wob, die immers de ‘goede en democratische bestuursvoering’ dient: Ook uit stukken voor intern beraad moeten tenminste feiten & feitelijke gegevens openbaar worden, geachte minister-president. Volgt uit wet & jurisprudentie. #toeslagenaffaire#rechtsstatelijkheid
De commissie stelde ook vast dat er op het ministerie van Algemene Zaken nauwelijks notities zijn. Toen werd gezocht op documenten over de kinderopvangtoeslag, werd bijna niets gevonden. Volgens Rutte komt dat doordat hij nu eenmaal een klein departement heeft. “Bij bijna geen enkel gesprek maken we aantekeningen”, zegt hij.
Rutte ontkent dat er niet wordt genotuleerd om te voorkomen dat documenten via de Wet openbaarheid van bestuur (WOB) naar bovenkomen. Daar wordt weleens over gegrapt maar dat wordt ‘niet omgezet in actie’, aldus de premier.
NOS 26.11.2020 De informatiehuishouding vanuit de Belastingdienst is echt niet op orde. Dat zei minister Hoekstra voor de parlementaire ondervragingscommissie die onderzoek doet naar de kinderopvangtoeslagaffaire.
“Als je ziet wat voor zoektocht ouders hebben moeten ondernemen om hun dossier compleet te maken, dat lijkt in heel veel karakteristieken op hoe dossiers klaargemaakt moesten worden om de staatssecretaris voor te bereiden op een debat in de Kamer”, verduidelijkte hij.
Hoekstra zei ook dat de omvang van de affaire met de kinderopvangtoeslag pas in 2019 echt nadrukkelijk op de agenda is gekomen door een uitspraak van de Raad van State, berichten in de media en vragen van Kamerleden. Hij noemde het fnuikend dat er al veel langer iets aan de hand was. Maar volgens hem was het zeer de vraag “of we hier vandaag zouden hebben gezeten” als die uitspraak en de berichten in de media er niet waren geweest.
Over de slechte informatievoorziening binnen de Belastingdienst gaf hij nog als ander voorbeeld dat hij zelf pas in een laat stadium hoorde dat er een flinke financiële tegenvaller was bij de erf- en schenkbelasting.
Hoekstra: toeslagen pas op agenda door media
Eerder gedupeerden tegemoet komen
Achteraf vindt Hoekstra dat er al eerder actie had kunnen worden ondernomen om de gedupeerden van de toeslagaffaire tegemoet te komen, maar hij had in de zomer van 2019 wel begrip voor de vrees binnen zijn ministerie voor ‘precedentwerking’. Het kabinet wachtte op een rapport van oud-minister Donner over de affaire, waarin ook voorstellen werden gedaan over compensatie van de gedupeerden. Dat rapport kwam later dan werd gedacht, zei Hoekstra.
Hoekstra noemde het verschrikkelijk dat mensen in de steek zijn gelaten en hij zei dat het schaamrood hem op de kaken staat. “Dat de overheid waar deze mensen op vertrouwd hebben dit gedaan heeft, is echt buitengewoon pijnlijk.” Hij vindt dat eerder met de betrokken ouders gesproken had moeten worden en hij zei ook dat staatsecretaris Snel te lang is meegegaan in de “defensieve houding van de Belastingdienst”.
Hoekstra vertelde ook dat hij bij het begin van zijn ambtsperiode van zijn secretaris-generaal te horen kreeg dat de afdeling Toeslagen het best functionerende onderdeel van de Belastingdienst was. Hij vond zelf wel vanaf het begin dat het systeem van kinderopvangtoeslag erg complex was. Hoekstra wist dat ook uit eigen ervaring, omdat hij zelf jonge kinderen heeft.
Kantelmoment
In 2018 was hij zelf nog nauwelijks betrokken bij de kinderopvangaffaire. Volgens hem was het ‘kantelmoment’ de uitspraak van de Raad van de State in april 2019. De strekking van die uitspraak was dat de Belastingdienst wettelijke mogelijkheden had om minder hard met mensen om te gaan die een klein foutje hadden gemaakt bij het invullen van de kinderopslagformulieren.
In mei 2019 werd Hoekstra naar eigen zeggen zelf voor het eerst met de neus op de feiten gedrukt, toen hij in het vragenuur in de Tweede Kamer op het matje werd geroepen over etnisch profileren door de Belastingdienst. Tot ergernis van Hoekstra was toen niet duidelijk hoe dat precies zat.
Het is vandaag de achtste en laatste dag van de verhoren van de ondervragingscommissie. Vanmiddag komt ook nog premier Rutte.
NU 26.11.2020 Minister van Financiën Wopke Hoekstra had gewild dat hij eerder met gedupeerde ouders van de kinderopvangtoeslagaffaire in gesprek was gegaan. In de gesprekken die Hoekstra met hen heeft gehad, kwam de ellende pas echt goed bij hem binnen en werd er vervolgens actie ondernomen.
“Waren we maar eerder met de ouders in gesprek gegaan”, zei Hoekstra donderdag tegen de ondervragingscommissie die onderzoek doet naar de toeslagenaffaire. “Op zo’n moment komen de problemen veel indringender naar voren en zie je wat er gebeurt in de levens van mensen.”
Bij werkbezoeken aan de Belastingdienst worden volgens Hoekstra “processen uitgelegd”. En dat zijn geen persoonlijke verhalen, vindt hij. Hoekstra hoorde in persoonlijke gesprekken met gedupeerde ouders dat de financiële problemen leidden tot echtscheidingen en andere problemen.
“Dat de overheid waarop zij vertrouwden daar verantwoordelijk voor was, is buitengewoon pijnlijk”, zei Hoekstra. Hij hield een gevoel van “schaamte en boosheid” aan die gesprekken over.
De boosheid zat hem met name in de traagheid van de processen bij de Belastingdienst om de problemen op te lossen, maar ook bij de ambtenaren. Hoekstra wilde op een gegeven moment persoonlijk bij de ouders langsgaan, maar dat werd op het departement als “ingewikkeld” afgedaan. Het was niet eens duidelijk om hoeveel mensen het zou gaan, waarschuwden de Belastingdienst-medewerkers.
“Toen heb ik gezegd: ‘Het maakt me niet uit met hoeveel mensen je naar gedupeerden gaat, maar je regelt het'”, aldus Hoekstra. “Ik was echt boos.”
Hoekstra schetst gemakzuchtige houding bij Belastingdienst
Hoekstra schetste sowieso een gemakzuchtige houding van de ambtenaren bij de Belastingdienst. Hij miste de houding om grote problemen echt aan te pakken. “Er is onvoldoende gevoel voor urgentie en relevantie.”
Een voorbeeld waar hij zelf bij betrokken was, is de schenk- en erfbelasting. Er werd 4 miljoen euro te weinig opgehaald op een totaalbedrag van 2 miljard. Een relatief klein bedrag, maar Hoekstra miste op dat moment de informatie van zijn ambtenaren zodat er tijdig kon worden bijgestuurd.
Hoekstra: “Er was een vrij ontspannen houding van: we hebben het binnenkort wel opgelost. Maar dat was helemaal niet zo.”
Er werd uitgelegd waarom het heeft kunnen gebeuren, waarom het niet erg is en dat het wordt opgelost, maar Hoekstra vond die uitleg niet goed genoeg. “De houding was niet: wat vervelend dat dit zo is gegaan, we gaan nu alles op alles zetten om dit op te lossen. We moesten er heel hard gaan trekken.”
Hoekstra proefde zelfs irritatie bij de medewerkers dat hij zo kritisch op de informatievoorziening was. Dat gebeurde ook toen hij de problemen bij de fiscus in 2018 tijdens een Kamerdebat “groot, hardnekkig en complex” noemde. “Ik hoorde via via dat men dat niet prettig vond.”
Ook kritiek van Hoekstra op oud-staatssecretaris Snel
De defensieve houding die oud-staatssecretaris Menno Snel beschreef toen hij woensdag werd gehoord, herkende Hoekstra.
Overigens ging Snel zelf ook niet vrijuit. “De staatssecretaris was fantastisch op het gebied van fiscaliteit”, zei Hoekstra. “Maar we zagen allebei dat de problemen bij de Belastingdienst hardnekkig waren.”
Daarmee leek Hoekstra Snel, die als staatssecretaris de Belastingdienst in zijn portefeuille had, te verwijten dat hij de toeslagenaffaire niet goed heeft aangepakt.
NOS 25.11.2020 Aan het eind van het uren durende verhoor wordt Snel gevraagd om terug te kijken naar zijn eigen functioneren. Hij heeft de commissie proberen te overtuigen dat hij niets liever wilde dan de gedupeerde ouders ruimhartig te compenseren voor geleden schade. Hij vindt dat hij te vaak te laat belangrijke informatie kreeg van zijn ambtenaren. “Daarom duurde het zo lang tot ik in actie kon komen.”
De Tweede Kamer onderzoekt in twee weken hoe het zo mis heeft kunnen gaan met de kinderopvangtoeslag.
Vanochtend heeft oud-staatssecretaris Tamara van Ark van Sociale Zaken gesproken.
Daarna gevolgd door voormalig staatssecretaris Menno Snel, die moest aftreden om de affaire.
Vorige week werden hoge ambtenaren ondervraagd, lees hier hoe ze elkaar de schuld gaven.
Liveblog gesloten
Verhoor afgelopen
Morgen gaan de verhoren door met de huidige minister Hoekstra van Financiën en premier Rutte.
Snel zat vast in ‘defensieve houding’ en betreurt uitblijven snelle hulp
Zelf heeft hij de fout gemaakt door in de soms kleine, signalerende zinnen in nota’s op te pikken dat er iets behoorlijk mis ging. “Ik neem het mezelf kwalijk dat ik die attentiezinnetjes blijkbaar niet heb opgepikt. Ik zat in het defensieve vast. Als dit nog een keer mag meemaken in mijn leven, hoop ik sneller uit die tunnel te komen.”
Snel concludeert: het heeft veel te lang geduurd voor ouders, we liepen teveel achter de bal aan
De voormalige staatssecretaris vindt dat hij
Lees ook: het nieuwsartikel over het verhoor van Snel
Mijn broek viel van mijn kont, zegt Snel over de harde aanpak ‘fraude’-ouders
Het verhoor van Snel gaat verder over de harde aanpak van ouders die schuldig werden bevonden aan fraude, terwijl dat – zo als later bleek – eigenlijk bijna altijd onterecht was. “Als je eenmaal in het oog komt van de afdeling toezicht, dan heb je geen schijn van kans.” De afdeling toezicht pikte via de computer ouders eruit die een hoge kinderopvangtoeslag kreeg, vaak mensen met een laag inkomen en van allochtone afkomst. Snel kon zich niet voorstellen dat de Belastingdienst zich schuldig heeft gemaakt aan etnisch profileren. “Het is verschrikkelijk.”
Even pauze tot 15.20 uur
Snel is al meer dan twee uur aan het woord, dus tijd voor een korte pauze.
‘Onze informatiehuishouding was een bende’
Snel spreekt zijn verbazing uit dat hij allerlei belangrijke documenten niet onder ogen kreeg en dat er zelf nog steeds onbekende memo’s naar boven komen. “Er worden 36 miljoen stukken doorzocht en daarna komt er weer een nota boven”, constateert hij, maar heeft geen verklaring. “I don’t get it.” Hij deelt de frustratie van de onderzoekscommissie. “De informatiehuishouding was een bende. Alles werd niet gevonden.”
Snel hekelt aanpak ministerie om leed getroffen ouders te verzachten
De D66-politicus wilde in zijn periode de gedupeerde groep ouders “recht doen”, maar dat was niet eenvoudig. Ambtenaren bij de Belastingdienst reageerden “te defensief” op de groeiende kritiek op hun functioneren. Hij wilde de ouders ruimhartig compenseren, maar er was een bedrag van 500 euro vastgesteld. Snel is scherp over de werkwijze van de afdeling Toeslagen. “Het was een fabriek zonder menselijke maat. Als je een vinkje niet goed had ingevuld, werd je toeslag hupsakee ingetrokken.”
Snel vroeg zijn ambtenaren om ruimhartig te zijn bij rechtszaken, die inmiddels liepen tegen als fraudeurs bestempelde ouders. Aan zijn oproep werd nauwelijks gehoor gegeven.
Snel: toeslagen fabriek zonder menselijke maat
Voorzitter Van Dam doet even stapje terug, vanwege voetbalvriendschap dochter
De voormalige staatssecretaris Snel dacht dat hij in 2018 met het aanbieden van financiële compensatie en een excuus het probleem voor de gedupeerde ouders adequaat had opgelost. De Nationale Ombudsman was heel pittig geweest. “Maar het goede nieuws was; we nemen deze aanbevelingen over.” Snel beloofde ook nog een aantal aanbevelingen over te nemen. “Daarmee leek dat dossier voor mij minder belangrijk.”
Hij benadrukt dat hij heel veel dossiers over allerlei onderwerpen onder ogen kreeg. In een dossier heeft een zinnetje gestaan waarin gewaarschuwd werd voor een structureler probleem. “Ik kreeg honderden dossiers en het kan zijn dat ik het allerlaatste zinnetje in memo 88 niet heb opgemerkt.”
Snel: in mijn begin ging het niet veel over de kinderopvangtoeslag
D66-politicus Menno Snel was staatssecretaris van Financiën van oktober 2017 tot december 2019, toen hij aftrad vanwege de toeslagaffaire. Bij zijn overdracht kreeg hij geen dossier overhandigd om hem te wijzen op de financiële problemen bij ouders en gastouders. Het dossier werd prangend, zegt hij, in het voorjaar van 2019. Met de minister van Financiën Wopke Hoekstra had hij er ook geen gesprekken over. “In het voorjaar van 2019 was dit geen dossier dat zo hoog opspeelde dat ik daar veel contact over had met de minister.”
Pauze tot 13.00 uur, daarna ex-staatssecretaris Snel aan het woord
Van Ark heeft meerdere malen in het verhoor gezegd dat ze niet heeft gezien dat het zo misging bij het terugvorderen van kinderopvangtoeslagen bij de Belastingdienst. Ze zag wel problemen: de complexiteit van het systeem, de voorschotsystematiek, het vaststellen van de toeslag achteraf en de verantwoordelijkheid die erg bij de ouders lag. “Ik had meer moeten doorvragen toen ik signalen kreeg dat ouders in de problemen zaten.”
Nog even nalezen?
Lees hier een aantal artikelen over de Ondervragingscommissie Kinderopvangtoeslag terug:
Asscher zag, net als Wiebes, omvang kinderopvangaffaire niet
Verhoren kinderopvangtoeslag op de helft, wie krijgt volgende week de schuld?
Oud-baas fiscus: toeslagenaffaire is door mensen veroorzaakte ramp
Verhoren kinderopvangtoeslagaffaire: van genegeerde ambtenaar tot Rutte
Gedupeerde ouders moeten wachten op compensatie, maar Van Ark weet niet precies waarom
In 2019 erkent het kabinet dat een aantal ouders onterecht hard aangepakt is door de Belastingdienst met het terugvorderen van hoge bedragen kinderopvangtoeslag. Staatssecretaris Snel van Financiën stelt voor om de ouders van de zogenoemde CAF-11-zaak zo snel mogelijk financieel te compenseren. Uiteindelijk gebeurt dit niet en wordt de commissie-Donner aan het werk gezet om de kwestie nog beter uit te zoeken en te kijken hoe hoog die tegemoetkoming moet worden.
Van Ark was voorstander van snelle financiële compensatie, maar weet niet precies waarom er niet meteen is uitbetaald. De commissie vraagt of dit ook komt door een strijd tussen het ministerie van Financiën en het ministerie van Sociale Zaken over het betalen van deze rekening. Er zijn pittige discussies geweest tussen ambtenaren van deze twee ministeries, erkent Van Ark. “Er waren wel lelijke discussies in de machinekamer van het ministerie.”
NU 25.11.2020 Menno Snel, staatssecretaris van Financiën tussen 2017 en 2019, had graag gezien dat de omgang met klachten van gedupeerden binnen de Belastingdienst veel beter veranderd was. Het toeslagensysteem was volgens hem “een fabriek”.
“De kern van wat er misging bij het systeem Toeslagen, is dat het gebouwd is zonder een greintje menselijke maat”, zei Snel woensdag tegen de ondervragingscommissie die de toeslagenaffaire onderzoekt.
De afdeling Toeslagen van de Belastingdienst is verantwoordelijk voor de uitbetaling van kinderopvangtoeslag aan de ouders. Dat is in duizenden gevallen misgegaan, omdat ouders door de fiscus onterecht werden verdacht van fraude.
De wet schreef toen voor dat bij een kleine fout bij het betalen van de eigen bijdrage, alle uitbetaalde toeslagen werden teruggevorderd. Dat leidde tot stopzetting van toeslagen en rekeningen van soms tienduizenden euro’s, met grote financiële problemen tot gevolg.
Het toeslagensysteem is de afgelopen dagen tijdens de verhoren vaker aangeduid als een “fabrieksproces” dat maar moeilijk te stoppen bleek, ook al doken regelmatig schrijnende verhalen van ouders op.
Snel schetste het beeld dat de afdeling Toeslagen slechts bezig was met een afvinklijst. “Als je ergens het vinkje niet goed zet, gaat het er niet om of het fraude is of niet. Dan is het van: hupsakee, weg met die toeslagen.”
Belastingdienst te vaak in het defensief
De oud-bewindsman vond dat de Belastingdienst soms te defensief reageerde op kritiek van buiten. “Er zit een kern van waarheid in die kritiek. Dat moet je proberen te pakken.”
Naar de reden van die defensieve toon kon Snel alleen maar gissen. “Misschien was het de cultuur, misschien de felheid van de aanvallen? Ik weet het niet.”
“Ik kwam in het defensieve vast te zitten. Ik hoop dat ik daar een volgende keer sneller uitkom.”
Snel wees op risico’s voor nieuw stelsel
Snel werd de afgelopen dagen meerdere keren aangewezen als de persoon die op het laatste moment een wijziging blokkeerde waarmee de ellende met het terugvorderen van de toeslagen wellicht eerder gestopt had kunnen worden.
Op Sociale Zaken, het ministerie dat de regels bepaalt voor de kinderopvang, werd hard aan die oplossing gewerkt, maar Financiën, verantwoordelijk voor de uitvoering, waarschuwde voor de risico’s.
In het plan van Sociale Zaken kwam de uitvoering bij DUO te liggen, in plaats van bij van de Belastingdienst. “Van Ark (destijds staatssecretaris van Sociale Zaken, red.) mocht zelf de beslissing nemen. Ik zei alleen maar dat het risicovol was.”
Tamara van Ark werd eerder op de dag gehoord en verklaarde dat ze uiteindelijk op basis van de informatie die ze van Snel kreeg, besloot ervan af te zien het toeslagenstelsel om te bouwen.
RTL 25.11.2020 De ‘kern’ van wat er mis is gegaan in het schandaal met de kinderopvangtoeslag is dat Nederland een stelsel kent ‘zonder een druppeltje menselijke maat’. Dat zegt oud-staatssecretaris Menno Snel (Financiën) in een verhoor over zijn rol in de affaire.
Toeslagen is een ‘enorme fabriek’, zegt Snel, waarbij het alleen maar gaat om het afvinken van velden in formulieren.
Te defensief
De Belastingdienst in zijn algemeen was vaak ‘veel te defensief’ als er kritiek kwam. Ja, de fiscus kreeg veel te verduren, maar als kritiek terecht was, moest de Belastingdienst daar beter mee omgaan.
De ondervragingscommissie las bijvoorbeeld een conceptbrief voor van ambtenaren over de handelswijze van de Belastingdienst, die Snel in de uiteindelijke versie veel steviger heeft aangezet.
Oud-staatssecretaris Snel: toeslagen is een fabriek zonder greintje menselijke maat ..
Collega’s bij de afdeling Toeslagen hadden volgens de voormalig bewindsman niet eens het idee dat ze elkaar konden bellen om dossiers of onderwerpen te bespreken. Zijn voorganger Weekers schetste eerder deze week in zijn verhoor een vergelijkbaar beeld.
Ook hij gebruikte het woord ‘fabriek’, met daarin ook nog eens oude, krakkemikkige systemen.
Telegraaf 25.11.2020 In een uiterst stroef verhoor kraakt voormalig staatssecretaris van Financiën Menno Snel stevige noten over de Belastingdienst. Die heeft een ’te laag lerend vermogen’. En de fiscus heeft rondom de toeslagen ’een systeem zonder een druppeltje menselijke maat’ gebouwd.
Snel, die vorig jaar opstapte wegens de affaire, geeft woensdagmiddag bij zijn verhoor aan dat hij bij zijn aantreden niks meekrijgt over de problematiek bij de kinderopvangtoeslag. Bij zijn overdracht ging het wat dat onderwerp betreft alleen over het plan dat het vorige kabinet al had om de toeslag te vervangen door directe financiering van de kinderopvang. Snel had met zijn topambtenaren in eerste instantie ook ’niet zo veel’ overleg over de kinderopvangtoeslag. „Omdat daar ook geen aanleiding toe leek. Later werd dat anders.”
Inmiddels ziet Snel wat er allemaal misging rondom toeslagen. „De kern van wat er misgaat bij Toeslagen is dat er een systeem is gebouwd zonder een druppeltje menselijke maat”, zegt hij. Snel wijst erop dat er bij Toeslagen geen ruimte was om even een collega te bellen die met soortgelijke problemen zit: „Dat is nooit ingebouwd.”
De reactie van de fiscus op de problemen noemt hij ’te defensief’. „Het lerend vermogen van de Belastingdienst is veel te laag”, voegt Snel daar nog aan toe.
Volgens Snel liepen hem ’de rillingen over de rug’ toen hij hoorde over het label ’opzet/grove schuld’. Ouders die dat stempeltje kregen, konden bijvoorbeeld geen betalingsregeling meer krijgen. Het leidde bijvoorbeeld tot uithuiszettingen of invorderen van auto’s van gedupeerden. „Een grens die ontzettend slecht uitpakte en kwetsbare mensen sneller tot onderwerp van onderzoek maakte”, noemt Snel het. Als hij erover hoort is dat een ’moment dat de broek van mijn kont zakt’.
’Veelheid aan problemen’
Tamara van Ark zag op haar beurt bij haar aantreden als staatssecretaris van Sociale Zaken in 2017 een ’veelheid aan problemen’ rond de kinderopvangtoeslag, zegt ze in haar verhoor woensdagochtend. Maar het grootste probleem, de ’alles-of-niets-aanpak’ rond de terugvordering, heeft zij niet helder genoeg op het netvlies gehad.
Van Ark, inmiddels minister voor Medische Zorg, heeft spijt van wat er is gebeurd . Dat zegt ze woensdagochtend in de Tweede Kamer tijdens haar verhoor over de toeslagenaffaire. Daarin werden tienduizenden ouders gedupeerd door de eigen overheid. Een van de oorzaken: bij een kleine fout moeten ouders meteen grote bedragen aan toeslagen terugbetalen
Minister Tamara van Ark (Medische Zorg) tijdens een eerder overleg in de Tweede Kamer.
In de podcast Kwestie van Centen bespreken Herman Stam en parlementair verslaggever Leon Brandsema wat er na de eerste verhoorweek aan het licht is gekomen in de toeslagenaffaire:
Maar daar krijgt Van Ark naar eigen zeggen bij haar aantreden bij de start van kabinet-Rutte III in oktober 2017 niks van mee. „Ik had daar graag vanaf willen weten, daarmee had veel leed van ouders kunnen voorkomen”, zegt ze woensdagochtend. Van Ark was tot afgelopen zomer als staatssecretaris van Sociale Zaken verantwoordelijk voor beleid en wetgeving rond de kinderopvang(toeslag).
Van Ark verhaalt hoe ze bij haar aantreden al wel de problemen meekrijgt over mensen met grote schulden, en dat die ook worden veroorzaakt door flinke terugvorderingen van toeslagen. De VVD-bewindsvrouw spreekt er ook geregeld over met haar topambtenaren. In die gesprekken gaat het over oorzaken zoals de voorschotsystematiek of het late vaststellen van iemands inkomen rond de toeslagen. Maar niet over de alles-of-niets-aanpak. Van Ark: „Ik heb de eerste afslag gemist.”
NOS 25.11.2020 Ex-staatssecretaris Snel is er gefrustreerd over dat er in zijn tijd bij Financiën vaak stukken pas na lange tijd boven water kwamen. “Hoe kan dat? Uw vraag is de mijne”, zei hij tegen de parlementaire ondervragingscommissie die de kinderopvangtoeslagaffaire onderzoekt. “Hoe kan het als we 36 miljoen stukken hebben doorgezocht en er komt iemand een maand later met iets wat daarop lijkt? Ik weet het niet.”
Hij voegde eraan toe dat hij daarover net zo gefrustreerd is als de commissie en dat hij dat eerder “netjes” heeft aangegeven aan de Kamer door te zeggen dat de informatiehuishouding verre van optimaal is. Tegen de commissie noemde hij het “echt gewoon een bende”.
Volgens hem ging het vooral moeizaam als hij wilde terugzoeken wat er eerder was gebeurd in bijvoorbeeld 2013 en 2014. Maar hij zei ook dat het in de loop van de jaren beter werd. Snel was van 2017 tot eind 2019 staatssecretaris van Financiën en hij stapte uiteindelijk op vanwege de kinderopvangtoeslagaffaire.
Twee departementen
Net als zijn ex-collega Van Ark vanochtend, zei hij dat een deel van de problemen rond de kinderopvangtoeslagen ermee samenhangt dat er twee departementen bij zijn betrokken. Van Ark sprak vanochtend van een “recept voor ellende”. Snel zei dat als je beleid en uitvoering bij verschillende departementen organiseert, de toch al lange lijnen nog langer worden. Verder karakteriseerde hij de afdeling Toeslagen van de Belastingdienst als een enorme fabriek. Volgens hem werd de menselijke maat uit het oog verloren.
Snel: toeslagen fabriek zonder menselijke maat
Als hij eerder had geweten hoe erg de situatie was, was het anders gegaan, stelt hij. In de overdracht bij zijn aantreden als staatssecretaris stond volgens Snel niks over de problemen rond de kinderopvangtoeslag. Kort na zijn aantreden, in oktober 2017, kreeg hij wel een kritisch rapport van de Nationale ombudsman over de toeslagen onder ogen.
Hij dacht toen nog met het overnemen van de aanbevelingen de problemen te hebben opgelost (er waren wat aanpassingen in de uitvoering). En de ouders kregen er excuses voor aangeboden dat ze vaak van het kastje naar de muur werden gestuurd.
Compensatie
Snel zei dat pas vanaf het voorjaar van 2019 de kindertoeslagaffaire zijn agenda ging bepalen. Toen pas zag hij de ernst van de situatie. Hij kreeg toen ook het besef dat het niet meer ging om de vraag óf de ouders gecompenseerd moesten worden, maar over hóe dat moest gebeuren.
Volgens hem had hij midden 2019 de heldere intentie om de betrokkenen “niet te zuinig” te compenseren. Hij vond dat voor de afweging daarover geld geen rol mocht spelen. Maar ondanks zijn wens voor een ruimharige vergoeding, heeft hij daarover in juni toch nog geen concreet voorstel gedaan aan het kabinet.
Hij zag toen toch nog juridische bezwaren, vooral over de mogelijke precedentwerking. Snel voelde zich in de discussie over de compensatie gesteund door Van Ark. En hij besloot een commissie in te stellen die de vergoedingen moest onderzoeken.
Vandaag is de zevende dag van de verhoren van de commissie. Morgen is de achtste en laatste dag. Dan worden achtereenvolgens minister Hoekstra en premier Rutte gehoord.
AD 25.11.2020 De compensatie voor slachtoffers van de toeslagenaffaire heeft volgens oud-staatssecretaris van Financiën Menno Snel veel te lang op zich laten wachten. De Belastingdienst was te defensief en hij is daar te veel in mee gegaan, zei hij tegen de parlementaire ondervragingscommissie kinderopvangtoeslag. ,,Dit is niet uitlegbaar.”
Pas voor de zomer van 2019 ging op Financiën de knop om en kwam Snel naar eigen zeggen ‘uit de tunnel’. Vanaf dat moment veranderde ook zijn woordkeuze: hij zag slachtoffers niet langer als ‘ongelukkig geval’, maar beschouwde hen als ouders die ‘aangereden waren door de overheid’. Er kwam uiteindelijk een compensatieregeling, maar Snel voerde die zelf niet meer uit: de D66’er trad op 18 december vorig jaar af.
Achteraf, zegt Snel, is 2018 ‘een verloren jaar geweest’. Hij had het gevoel dat hij voortdurend achter de feiten aanliep. Informatie die uit de Belastingdienst moest komen, verkreeg hij zeer moeizaam. Daardoor duurde het lang voor hij in actie kon komen. Snel: ,,Dat vind ik oneindig spijtig.”
Wat volgens hem ook niet hielp was dat hij met de Tweede Kamer ‘eindeloos steggelde’ over incomplete dossiers. Het ging volgens hem toen te veel over ‘bijzaken’. Tegelijkertijd verwijt hij zichzelf dat hij zolang mee is gegaan in de defensieve houding van de fiscus. ,,Ik zat daarin vast.” Snel zegt te hopen dat hij een volgende keer in een dergelijke situatie ‘sneller uit die tunnel’ komt.
Fabriek zonder menselijke maat
Snel zegt geen verklaring te hebben voor het feit dat cruciale informatie bij de Belastingdienst kon ‘verdampen’ en hem niet bereikte. Bij zijn aantreden kreeg hij een overdrachtsdossier. Daarin stonden honderd punten opgesomd, maar het harde invorderingsbeleid bij Toeslagen, waardoor ouders zelfs bij een klein foutje hun volledige kinderopvangtoeslag terug moesten betalen, stond daar niet tussen.
Snel noemt Toeslagen ‘een fabriek zonder menselijke maat’. ,,Kern van het probleem is dat er een systeem is gebouwd waarbij één verkeerd vinkje hupsakee ertoe leidt dat een toeslag wegvalt.” Zulke wetgeving mag de politiek nooit meer maken, meent hij. De gevolgen waren immers ‘snoeihard’, aldus Snel.
Kern van het probleem is dat er een systeem is gebouwd waarbij één verkeerd vinkje hupsakee ertoe leidt dat een toeslag wegvalt, aldus Menno Snel.
Andere afslag
Ook Snels toenmalige evenknie op het ministerie van Sociale Zaken, staatssecretaris Tamara van Ark, zei tijdens haar verhoor er pas later lucht van te hebben gekregen dat de wet, waar zij verantwoordelijk voor was, zo hard uitpakte. ,,Ik had het heel graag toen geweten, want ik denk dat het voor ouders heel erg is geweest”, aldus Van Ark. In dat geval zou zij ‘een andere afslag hebben genomen’.
Dat gebeurde echter niet. Van Ark zag wel dat mensen door toedoen van teruggevorderde toeslagen in de schulden raakten, maar dat dit ook kwam doordat zij bij een kleine fout álles terug moesten betalen ‘stond niet op mijn netvlies’. ,,Dat spijt mij heel erg.”
Van Ark kreeg de opdracht om een stelselwijziging door te voeren: kinderopvangcentra zouden voortaan directe financiering van het Rijk krijgen, zodat de kinderopvangtoeslag aan ouders geschrapt kon worden. De staatssecretaris trok echter in 2018 de stekker uit dit project, omdat ze een ict-debacle vreesde. Ook was haar verteld dat het op dat moment beter liep bij Toeslagen. En dus veranderde er niets en gingen de dwanginvorderingen nog een jaar door.
Achteraf heeft Van Ark, die in juli minister voor Medische Zorg werd, het gevoel dat ze ‘in de voortuin een mooi perkje aan het maken was terwijl de achtertuin in de hens stond’. De ‘grote overheidsbelofte om mensen in nood te helpen’ is volgens de VVD-politica geschaad.
Ik heb het gevoel dat ik in de voortuin een mooi perkje aan het maken was terwijl de achtertuin in de hens stond, aldus Tamara van Ark.
Donderdag komt Rutte
Donderdag is de laatste dag van de verhoren door de commissie. Minister van Financiën Wopke Hoekstra en minister-president Mark Rutte worden dan onder ede verhoord. De commissie komt op 17 december met haar bevindingen.
NOS 25.11.2020 Ex-staatssecretaris Van Ark had de problemen rond de ‘alles-of-niets-benadering’ bij de kinderopvangtoeslagen graag eerder op het netvlies gehad. Ze vindt het heel erg dat dat niet eerder is gebeurd, zei ze in haar verhoor door de Parlementaire Ondervragingscommissie.
VVD’er Van Ark was van 2017 tot juli 2020 staatssecretaris van Sociale Zaken. De alles-of niets-benadering betekende dat mensen die een kleine fout hadden gemaakt bij het aanvragen van de toeslag of die bijvoorbeeld geen eigen bijdrage betaalden, hun hele toeslag moesten terugbetalen en daardoor vaak in grote financiële problemen kwamen.
Wrang
Van Ark, die nu minister voor Medische Zorg is, noemde het wrang dat het ‘grote thema van de ondervragingscommissie’ geen onderdeel was van de informatie die ze in het begin van haar ambtsperiode kreeg. “Ik heb stappen gezet bij de schuldenproblematiek en in de kinderopvangtoeslag, maar ik heb de eerste afslag gemist.”
Pas veel later kreeg ze door hoe schrijnend de situatie was en hoe diep de ellende. Het spijt Van Ark dat ze niet meer heeft doorgevraagd toen de Belastingdienst met voorstellen kwam voor ‘proportioneel terugvorderen’. Dan had ze misschien eerder wat aan de problemen kunnen doen. “Dat vind ik frustrerend, daar word ik boos om en daar ben ik verdrietig om. Het gaat om de mensen die hier last van hebben gehad.” Ook op andere punten steekt ze soms de hand in eigen boezem.
Ander systeem
In het regeerakkoord van de huidige coalitie waren afspraken gemaakt over voorbereiding van een heel ander systeem van financiering van de kinderopvang. Maar na diverse gesprekken besloot het kabinet in 2018 op voorstel van Van Ark de verantwoordelijkheid toch bij de Belastingdienst te laten. Van Ark had de indruk gekregen dat die dienst het wel aankon en dat er dan minder ICT-risico’s zouden zijn dan bij een totale verandering.
Van Ark noemde twee ministeries die met twee wetten over één beleidsterrein moeten werken (Sociale Zaken en Financiën) een recept voor ellende. “Belangrijkste les is misschien wel dat wat er bij mensen buiten gebeurt, dat we dat niet moeten zien vanuit wantrouwen, maar dat we dat zien als een schreeuw om hulp. We moeten mensen niet zien als een casus of een dossier, maar als mensen met een hulpvraag. Daar hebben we de overheid voor in het leven geroepen.”
‘De overheid heeft een belofte verbroken’
Complex stelsel
De oud-staatssecretaris zei dat haar wel meteen na haar aantreden duidelijk werd dat er veel problemen waren bij de kinderopvangtoeslag. Ze werd door haar ambtenaren gewezen op de complexiteit van het stelsel, de systematiek van voorschotten (mensen moeten van tevoren hun inkomen schatten), dat het inkomen pas laat definitief werd vastgesteld en dat de verantwoordelijkheid voor het grootste deel bij de ouders lag.
Vandaag is de zevende dag van de verhoren van de commissie.
NU 25.11.2020 Tamara van Ark, tussen 2017 en 2020 staatssecretaris van Sociale Zaken, was dicht bij een nieuw beleid voor het anders financieren van de kinderopvangtoeslag, waarmee veel gedupeerde ouders geholpen zouden zijn. Op het laatste moment werd daar echter van afgeweken.
“Ik wist van de hoge terugvorderingen, maar niet van de alles-of-nietsbenadering”, zei Van Ark woensdag tijdens haar verhoor door de ondervragingscommissie die de toeslagenaffaire onderzoekt.
Die benadering betekende dat ouders alle verkregen kinderopvangtoeslag moesten terugbetalen als zij (per ongeluk) een fout hadden gemaakt bij het betalen van de eigen bijdragen. Zo ontstonden zaken waarbij de invorderingsbedragen veel hoger lagen dan wat de ouders zelf hadden betaald.
“Als ik toen de afslag had kunnen nemen, dan had ik veel leed kunnen besparen. Dat vind ik heel erg”, zei Van Ark.
‘Wrang dat fraudejacht toen niet op netvlies stond’
Toen Van Ark als nieuwe staatssecretaris op Sociale Zaken kwam, werd er al gewerkt aan een nieuw systeem om de kinderopvangtoeslagen vanuit de overheid direct naar de opvangorganisaties over te maken.
Op die manier hebben ouders niet meer te maken met (hoge) terugvorderingen doordat hun inkomen verandert. Zo’n 80 procent van de ouders die kinderopvangtoeslag kregen, had hiermee te maken.
De ontspoorde fraudejacht stond toen nog niet op het netvlies bij Van Ark. “Het is wrang dat het grote thema geen onderdeel was van de informatie die ik toen had of aangereikt had gekregen.”
Voor de aanpassing was een stelselwijziging nodig. De voorbereidingen daarvoor waren al getroffen – de IT-systemen waren gereed – maar op dat moment kwam toenmalig staatssecretaris van Financiën Menno Snel met bezwaren. De Belastingdienst was tot die tijd verantwoordelijk voor de uitvoering van de kinderopvangtoeslag, Sociale Zaken maakte de regels.
Snel blokkeerde nieuw plan uiteindelijk
Een stelselwijziging brengt veel risico’s met zich mee, waarschuwde Snel. Van Ark: “Van de Belastingdienst kreeg ik ronduit te horen: we hebben problemen gehad, maar die zijn wij te boven gekomen en we kunnen nu met de kinderopvangtoeslag aan de slag.”
Van Ark zei verrast te zijn dat er vanuit de Belastingdienst op het laatste moment een oplossing kwam, maar hakte na veel “gewikt en gewogen te hebben” uiteindelijk de knoop door.
“Als ik toen had geweten wat ik nu weet, dan had ik er geen vertrouwen in gehad de kinderopvangtoeslag bij de Belastingdienst te houden, want er zijn verschrikkelijke dingen gebeurd”, zei Van Ark terugblikkend.
Ze kan zich nu wel “voor het hoofd slaan” omdat ze de problemen toen niet zag. De documenten die ze toen onder ogen kreeg, waren voor de bewindsvrouw toen net niet duidelijk genoeg om de problemen zoals we die nu kennen te zien.
“Als ik het nu teruglees, dan krijg ik het gevoel dat ik in de voortuin een mooi perkje aan het maken ben, terwijl de achtertuin in de hens stond.”
MSN 25.11.2020 Voormalig staatssecretaris Tamara van Ark heeft het besluit om de groep gedupeerde toeslagenouders die in de zomer van 2019 in beeld waren al snel te compenseren, niet geblokkeerd. Dat zegt de bewindsvrouw onder ede tegen de ondervragingscommissie die onderzoek doet naar de Toeslagenaffaire.
Het ministerie van Financiën en toenmalig verantwoordelijk staatssecretaris Menno Snel, zijn zelf tot het besluit gekomen om toen nog niet te compenseren, aldus Van Ark.
Stranden voorstel
De afgelopen weken werd in verhoren opgetekend welke bezwaren haar ministerie van Sociale Zaken maakte tegen de poging om een eerste groep van vele tientallen ouders al vroeg te compenseren. Dat gebeurde uiteindelijk pas na het onderzoek van de commissie-Donner, die eind 2019 de eerste bevindingen publiceerde.
In eerste instantie was Van Ark enthousiast over het plan van Snel om alvast te compenseren, maar enkele dagen later strandde het voorstel in de aanloop naar de ministerraad. De commissie wilde weten welke rol Van Ark en haar departement daarin hebben gespeeld.
Bezwaren tegen compenseren
De ambtenaren van Sociale Zaken hadden inderdaad bezwaren tegen het direct compenseren, geeft de bewindsvrouw toe. Ook vond zij het zelf belangrijk dat de commissie-Donner er kwam. “Maar ik heb niet op voorhand daarop een blokkade gelegd”, zegt Van Ark. Dat er tussen Financiën en Sociale Zaken onderling werd gediscussieerd over wie de rekening voor de compensatie moest betalen, wist ze toen nog niet.
Wel heeft Van Ark met haar collega Snel besproken dat er nog wat haken en ogen aan zijn eerste voorstel zaten. Maar ze heeft naar eigen zeggen geen druk uitgeoefend om het voorstel van tafel te halen. En het is uiteindelijk aan het verantwoordelijke departement zelf, Financiën in dit geval, om daarover een beslissing te nemen, aldus Van Ark.
Aangetoond
In een reeks verhalen van RTL Nieuws en Trouw is afgelopen anderhalf jaar de toeslagenaffaire stukje bij beetje aan het licht gekomen. Duidelijk werd dat intern bij de Belastingdienst al jaren bekend is dat de fraudejacht onschuldige slachtoffers maakte. De vraag is in hoeverre ook de politieke leiding hiervan op de hoogte was.
MSN 25.11.2020 Voormalig staatssecretaris Tamara van Ark heeft het besluit om de groep gedupeerde toeslagenouders die in de zomer van 2019 in beeld waren al snel te compenseren, niet geblokkeerd. Dat zegt de bewindsvrouw onder ede tegen de ondervragingscommissie die onderzoek doet naar de Toeslagenaffaire.
Het ministerie van Financiën en toenmalig verantwoordelijk staatssecretaris Menno Snel, zijn zelf tot het besluit gekomen om toen nog niet te compenseren, aldus Van Ark. De afgelopen weken werd in verhoren opgetekend welke bezwaren haar ministerie van Sociale Zaken maakte tegen de poging om een eerste groep van vele tientallen ouders al vroeg te compenseren. Dat gebeurde uiteindelijk pas na het onderzoek van de commissie-Donner, die eind 2019 de eerste bevindingen publiceerde.
In eerste instantie was Van Ark enthousiast over het plan van Snel om alvast te compenseren, maar enkele dagen later strandde het voorstel in de aanloop naar de ministerraad. De commissie wilde weten welke rol Van Ark en haar departement daarin hebben gespeeld.
De ambtenaren van Sociale Zaken hadden inderdaad bezwaren tegen het direct compenseren, geeft de bewindsvrouw toe. Ook vond zij het zelf belangrijk dat de commissie-Donner er kwam. “Maar ik heb niet op voorhand daarop een blokkade gelegd”, zegt Van Ark. Dat er tussen Financiën en Sociale Zaken onderling werd gediscussieerd over wie de rekening voor de compensatie moest betalen, wist ze toen nog niet.
Wel heeft Van Ark met haar collega Snel besproken dat er nog wat haken en ogen aan zijn eerste voorstel zaten. Maar ze heeft naar eigen zeggen geen druk uitgeoefend om het voorstel van tafel te halen. En het is uiteindelijk aan het verantwoordelijke departement zelf, Financiën in dit geval, om daarover een beslissing te nemen, aldus Van Ark.
MSN 25.11.2020 In haar tijd als staatssecretaris van Sociale Zaken zag Tamara van Ark een “veelheid aan problemen” met het toeslagenstelsel. Maar in die lijst kwam de harde uitwerking van de regels voor ouders die hun eigen bijdrage niet volledig hebben betaald niet voor. “Dat vind ik nu heel erg”, zegt Van Ark. “Ik heb de eerste afslag gemist.”
Een ondervragingscommissie die onderzoek doet naar de politieke verantwoordelijkheid voor de toeslagenaffaire, hoorde Van Ark woensdagochtend onder ede over haar rol daarin. De commissie kijkt niet alleen naar de ontspoorde fraudejacht, maar ook naar de ouders die in de knel zijn gekomen door de strenge toeslagenwet. Die schreef voor dat ouders enorme bedragen aan ontvangen kinderopvangtoeslag moesten terugbetalen als zij niet volledig de eigen bijdrage hebben betaald, terwijl de eigen bijdrage een veel kleiner bedrag is.
“Het is wrang dat het grote thema waar uw commissie nu onderzoek naar doet, geen onderdeel was van de informatie die ik heb gekregen”, zegt Van Ark. In de dossiers die zij als kersverse bewindsvrouw in oktober 2017 zat, ging het niet over deze problemen met de toeslagen. Als staatssecretaris richtte ze zich vooral op schuldenproblematiek. Volgens de commissie is het opvallend dat een van de oorzaken van de schuldenproblemen, de ‘alles-of-niets-benadering’ van de toeslagenwet, niet door de bewindsvrouw werd onderzocht. De overheid is immers de grootste schuldeiser.
Van Ark keek ook naar kinderopvangtoeslag, maar dat ging vooral over de manier van uitkeren, die veel problemen met zich meebracht. De kinderopvangtoeslag wordt voorgeschoten. Het precieze bedrag waar ouders in een bepaalde periode recht op hadden wordt later vastgesteld. In veel gevallen moet er nog worden bijbetaald omdat ouders niet genoeg kregen, of kregen ze juist te veel, waardoor ze later nog een ‘correctiebedrag’ moesten terugbetalen.
MSN 25.11.2020 In haar tijd als staatssecretaris van Sociale Zaken zag Tamara van Ark een “veelheid aan problemen” met het toeslagenstelsel. Maar in die lijst kwam de harde uitwerking van de regels voor ouders die hun eigen bijdrage niet volledig hebben betaald niet voor. “Dat vind ik nu heel erg”, zegt Van Ark. “Ik heb de eerste afslag gemist.”
Een ondervragingscommissie die onderzoek doet naar de politieke verantwoordelijkheid voor de toeslagenaffaire, hoorde Van Ark woensdagochtend onder ede over haar rol daarin. De commissie kijkt niet alleen naar de ontspoorde fraudejacht, maar ook naar de ouders die in de knel zijn gekomen door de strenge toeslagenwet. Die schreef voor dat ouders enorme bedragen aan ontvangen kinderopvangtoeslag moesten terugbetalen als zij niet volledig de eigen bijdrage hebben betaald, terwijl de eigen bijdrage een veel kleiner bedrag is.
“Het is wrang dat het grote thema waar uw commissie nu onderzoek naar doet, geen onderdeel was van de informatie die ik heb gekregen”, zegt Van Ark. In de dossiers die zij als kersverse bewindsvrouw in oktober 2017 zat, ging het niet over deze problemen met de toeslagen. Als staatssecretaris richtte ze zich vooral op schuldenproblematiek. Volgens de commissie is het opvallend dat een van de oorzaken van de schuldenproblemen, de ‘alles-of-niets-benadering’ van de toeslagenwet, niet door de bewindsvrouw werd onderzocht. De overheid is immers de grootste schuldeiser.
Van Ark keek ook naar kinderopvangtoeslag, maar dat ging vooral over de manier van uitkeren, die veel problemen met zich meebracht. De kinderopvangtoeslag wordt voorgeschoten. Het precieze bedrag waar ouders in een bepaalde periode recht op hadden wordt later vastgesteld. In veel gevallen moet er nog worden bijbetaald omdat ouders niet genoeg kregen, of kregen ze juist te veel, waardoor ze later nog een ‘correctiebedrag’ moesten terugbetalen.
MSN 25.11.2020 Tamara van Ark, tussen 2017 en 2020 staatssecretaris van Sociale Zaken, was dicht bij een nieuw beleid voor het anders financieren van de kinderopvangtoeslag, waarmee veel gedupeerde ouders geholpen zouden zijn. Op het laatste moment werd daar echter van afgeweken.
“Ik wist van de hoge terugvorderingen, maar niet van de alles-of-nietsbenadering”, zei Van Ark woensdag tijdens haar verhoor door de ondervragingscommissie die de toeslagenaffaire onderzoekt.
Die benadering betekende dat ouders alle verkregen kinderopvangtoeslag moesten terugbetalen als zij (per ongeluk) een fout hadden gemaakt bij het betalen van de eigen bijdragen. Zo ontstonden zaken waarbij de invorderingsbedragen veel hoger lagen dan wat de ouders zelf hadden betaald.
“Als ik toen de afslag had kunnen nemen, dan had ik veel leed kunnen besparen. Dat vind ik heel erg”, zei Van Ark.
‘Wrang dat fraudejacht toen niet op netvlies stond’
Toen Van Ark als nieuwe staatssecretaris op Sociale Zaken kwam, werd er al gewerkt aan een nieuw systeem om de kinderopvangtoeslagen vanuit de overheid direct naar de opvangorganisaties over te maken.
Op die manier hebben ouders niet meer te maken met (hoge) terugvorderingen doordat hun inkomen verandert. Zo’n 80 procent van de ouders die kinderopvangtoeslag kregen, had hiermee te maken.
De ontspoorde fraudejacht stond toen nog niet op het netvlies bij Van Ark. “Het is wrang dat het grote thema geen onderdeel was van de informatie die ik toen had of aangereikt had gekregen.”
Voor de aanpassing was een stelselwijziging nodig. De voorbereidingen daarvoor waren al getroffen – de IT-systemen waren gereed – maar op dat moment kwam toenmalig staatssecretaris van Financiën Menno Snel met bezwaren. De Belastingdienst was tot die tijd verantwoordelijk voor de uitvoering van de kinderopvangtoeslag, Sociale Zaken maakte de regels.
Snel blokkeerde nieuw plan uiteindelijk
Een stelselwijziging brengt veel risico’s met zich mee, waarschuwde Snel. Van Ark: “Van de Belastingdienst kreeg ik ronduit te horen: we hebben problemen gehad, maar die zijn wij te boven gekomen en we kunnen nu met de kinderopvangtoeslag aan de slag.”
Van Ark zei verrast te zijn dat er vanuit de Belastingdienst op het laatste moment een oplossing kwam, maar hakte na veel “gewikt en gewogen te hebben” uiteindelijk de knoop door.
“Als ik toen had geweten wat ik nu weet, dan had ik er geen vertrouwen in gehad de kinderopvangtoeslag bij de Belastingdienst te houden, want er zijn verschrikkelijke dingen gebeurd”, zei Van Ark terugblikkend.
Ze kan zich nu wel “voor het hoofd slaan” omdat ze de problemen toen niet zag. De documenten die ze toen onder ogen kreeg, waren voor de bewindsvrouw toen net niet duidelijk genoeg om de problemen zoals we die nu kennen te zien.
“Als ik het nu teruglees, dan krijg ik het gevoel dat ik in de voortuin een mooi perkje aan het maken ben, terwijl de achtertuin in de hens stond.”
MSN 25.11.2020De Belastingdienst heeft rondom de toeslagen ’een systeem zonder een druppeltje menselijke maat’ gebouwd. Dat zegt oud-staatssecretaris van Financiën Menno Snel in zijn verhoor over de toeslagenaffaire.
Volg de berichten van politiek verslaggever Leon Brandsema onderaan dit artikel.
Snel, die vorig jaar opstapte wegens de affaire, geeft woensdagmiddag bij zijn verhoor aan dat hij bij zijn aantreden niks meekreeg over de problematiek. Bij zijn overdracht ging het wat kinderopvangtoeslag betreft alleen om het plan dat het vorige kabinet al had om de toeslag te vervangen door directe financiering van de kinderopvang. Snel had met zijn topambtenaren in eerste instantie ook ’niet zo veel’ overleg over de kinderopvangtoeslag. „Omdat daar ook geen aanleiding toe leek. Later werd dat anders.”
Inmiddels ziet Snel wat er allemaal misging rondom toeslagen. „De kern van wat er misgaat bij Toeslagen is dat er een systeem is gebouwd zonder een druppeltje menselijke maat”, zegt hij. Snel wijst erop dat er bij Toeslagen geen ruimte was om even een collega te bellen die met soortgelijke problemen zit: „Dat is nooit ingebouwd.” De reactie van de Belastingdienst op de problemen noemt hij ’te defensief’.
’Veelheid aan problemen’
Tamara van Ark zag op haar beurt bij haar aantreden als staatssecretaris van Sociale Zaken in 2017 een ’veelheid aan problemen’ rond de kinderopvangtoeslag, zegt ze in haar verhoor woensdagochtend. Maar het grootste probleem, de ’alles-of-niets-aanpak’ rond de terugvordering, heeft zij niet helder genoeg op het netvlies gehad.
Van Ark, inmiddels minister voor Medische Zorg, heeft spijt van wat er is gebeurd . Dat zegt ze woensdagochtend in de Tweede Kamer tijdens haar verhoor over de toeslagenaffaire. Daarin werden tienduizenden ouders gedupeerd door de eigen overheid. Een van de oorzaken: bij een kleine fout moeten ouders meteen grote bedragen aan toeslagen terugbetalen
In de podcast Kwestie van Centen bespreken Herman Stam en parlementair verslaggever Leon Brandsema wat er na de eerste verhoorweek aan het licht is gekomen in de toeslagenaffaire:
Maar daar krijgt Van Ark naar eigen zeggen bij haar aantreden bij de start van kabinet-Rutte III in oktober 2017 niks van mee. „Ik had daar graag vanaf willen weten, daarmee had veel leed van ouders kunnen voorkomen”, zegt ze woensdagochtend. Van Ark was tot afgelopen zomer als staatssecretaris van Sociale Zaken verantwoordelijk voor beleid en wetgeving rond de kinderopvang(toeslag).
Van Ark verhaalt hoe ze bij haar aantreden al wel de problemen meekrijgt over mensen met grote schulden, en dat die ook worden veroorzaakt door flinke terugvorderingen van toeslagen. De VVD-bewindsvrouw spreekt er ook geregeld over met haar topambtenaren. In die gesprekken gaat het over oorzaken zoals de voorschotsystematiek of het late vaststellen van iemands inkomen rond de toeslagen. Maar niet over de alles-of-niets-aanpak. Van Ark: „Ik heb de eerste afslag gemist.”
NU 23.11.2020 Slachtofferhulp Nederland gaat gedupeerden van de affaire rond de kinderopvangtoeslagen bijstaan. Wie benadeeld is door het handelen van de Belastingdienst, kan net zo getraumatiseerd zijn als slachtoffers van een ongeval of misdrijf, aldus de organisatie.
Omdat de Belastingdienst de gedupeerden niet kan helpen bij hun praktische of psychosociale problemen, heeft staatssecretaris Alexandra van Huffelen (Toeslagen) Slachtofferhulp gevraagd deze taak op zich te nemen.
De gedupeerden worden ondersteund door medewerkers die getraind zijn in emotionele ondersteuning en het reduceren van stressreacties. Slachtofferhulp kan ook helpen bij het aanvragen van schadevergoedingen en de benadeelde ouders begeleiden in het strafproces.
“Als je onterecht wordt beschuldigd van fraude, dwangbevelen van tienduizenden euro’s krijgt, je huis kwijtraakt en de afwikkeling jaren op zich laat wachten, dan laat dat zijn sporen na”, aldus bestuursvoorzitter Rosa Jansen van Slachtofferhulp Nederland. “Gedupeerden hebben te maken met langdurende stress en spanningen in het gezin. Ze schamen zich voor hun omgeving en zijn het vertrouwen kwijt.”
Politici werden maandag verhoord
In de afgelopen week werden (oud-)topambtenaren en experts opgeroepen om onder ede gehoord te worden over de toeslagenaffaire. Maandag vervolgt de ondervragingscommissie haar onderzoek naar wat er precies fout is gegaan. Dan is het de beurt aan politici die het destijds voor het zeggen hadden, onder wie Eric Wiebes (Financiën) en voormalig minister van Sociale Zaken Lodewijk Asscher.
Ouders die recht hadden op de toeslag werden door de fiscus onterecht beschuldigd van fraude, waarna hun toeslag werd stopgezet en teruggevorderd.
NOS 23.11.2020 Gedupeerden van de kinderopvangtoeslagaffaire krijgen vanaf vandaag slachtofferhulp aangeboden. Een groot aantal mensen heeft niet alleen financiële maar ook psychische problemen, nadat zij ten onrechte tot fraudeur waren bestempeld door de Belastingdienst. Zij kunnen volgens Slachtofferhulp net zo getraumatiseerd zijn geraakt als mensen die te maken hebben gehad met een misdrijf of ongeval.
“Als je onterecht beschuldigd wordt van fraude, dwangbevelen van tienduizenden euro’s krijgt, je huis kwijtraakt en de afwikkeling jaren op zich laat wachten, dan laat dat zijn sporen na”, zegt voorzitter Rosa Jansen van Slachtofferhulp Nederland. “Gedupeerden hebben te maken met langdurige stress, spanningen in het gezin, schamen zich voor hun omgeving en zijn het vertrouwen kwijt.”
Slachtofferhulp Nederland is door staatssecretaris Alexandra van Huffelen gevraagd om de getroffen groep hulp te verlenen, voor degenen die daar behoefte aan hebben. Gedupeerden kunnen zichzelf melden of ze worden aangemeld door de Belastingdienst.
Wanhoop
De medewerkers van Slachtofferhulp bieden in de eerste plaats emotionele bijstand. “Het is voor slachtoffers van deze affaire belangrijk dat zij gehoor vinden en erkenning krijgen”, legt Jansen uit. “Dat begint met aandacht geven aan de ontstane emoties, zoals woede en wanhoop.” Ook krijgen gedupeerden hulp met het opnieuw oppakken van hun leven en via Slachtofferhulp informatie over procedures.
Toch zullen compensatie en het oplossen van de schulden volgens Jansen pas echt zorgen voor herstel en verwerking bij de ouders. “Dat kunnen wij gedeeltelijk doen, maar het grootste gedeelte zal door de Belastingdienst geleverd moeten worden. Daar zullen we heel nauw mee moeten samenwerken. Dat zij het financiële en juridische deel oplossen en wij het emotionele gedeelte.”
Duizenden gezinnen zijn slachtoffer geworden van de kinderopvangtoeslagaffaire. De toeslag die ze hadden gekregen, moesten ze terugbetalen. Een paar honderd mensen kwamen daardoor in grote problemen.
Verhoor
Sinds vorige week onderzoekt een parlementaire commissie hoe het zo mis kon gaan. Er zijn al verschillende ambtenaren ondervraagd of zij wisten dat de Belastingdienst de ouders ten onrechte hard aanpakte en waarom zij dit niet voorkwamen of oplosten.
Deze week worden (oud-)bewindslieden gehoord. Vandaag staan verhoren van de oud-staatssecretarissen Frans Weekers en Eric Wiebes (Financiën) en voormalig minister van Sociale Zaken Lodewijk Asscher op het programma.
De verhoren worden vanaf 09.30 uur rechtstreeks uitgezonden op NPO 1 en zijn ook te volgen op NOS.nl en in de NOS-app. Klik hier voor de livestream.
AD 23.11.2020 Geen enkel kabinetslid zegt door te hebben gehad dat duizenden ouders na een klein foutje met de kinderopvangtoeslag stelselmatig de vernieling in werden geholpen. Er waren weliswaar signalen, maar of ze nou Eric Wiebes of Lodewijk Asscher heten, echt doorvragen deden ze nooit.
‘Achteraf’ had het anders gemoeten, ‘met de kennis van nu’ hadden ze er wat aan moeten doen. Alle clichés die parlementaire enquêtes doorgaans kenmerken komen dezer dagen ook langs bij de parlementaire ondervragingscommissie kinderopvangtoeslag.
De verhoorde (ex-)bewindspersonen zeggen niet alles nog scherp voor de geest kunnen halen. Voormalig minister van Sociale Zaken Lodewijk Asscher (PvdA) overkomt het een paar keer dat hij dingen ‘niet meer precies weet’, oud-staatssecretaris van Financiën Eric Wiebes (VVD) kan zich een aantal keren iets ‘niet meer herinneren’. Allemaal geven ze toe dat ze er destijds niet echt mee bezig waren.
Wat ze allebei wel op het netvlies hebben staan is dat ze nooit hebben ingezien dat de wet op de kinderopvangtoeslag zó hard uitpakte: ouders die een foutje maakten en hun eigen bijdrage niet (helemaal) hadden betaald moesten de kinderopvangtoeslag volledig terugbetalen. Zo stond het in de wet. En dat ouders vervolgens slachtoffer werden van een nietsontziende fraudejacht heeft zich destijds volledig aan hun waarneming onttrokken, vertellen ze onder ede aan de commissie.
,,Ik had niet door dat er zo’n berg onrecht en leed onder zat”, zegt Asscher. Natuurlijk heeft hij zich het afgelopen jaar afgevraagd of hij steken heeft laten vallen. ,,Als ik ergens spijt van heb is dat ik niet heb doorgevraagd toen.”
Als ik ergens spijt van heb is dat ik niet heb doorgevraagd toen, aldus Lodewijk Asscher.
Ook Wiebes is soms schuldbewust, bijvoorbeeld over die keer dat hij de Kamer onjuist informeerde. Commissielid Renske Leijten (SP) brengt hem in herinnering dat de staatssecretaris in september 2017 nog ontkende dat er ouders en kinderopvanginstellingen grote schade hadden geleden van het abrupt stopzetten en terugvorderen van kinderopvangtoeslag. ,,Daar is niets van gebleken”, antwoordde Wiebes destijds op vragen van CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt.
Maar de Belastingdienst had toen al een grote nederlaag geleden bij de Raad van State en ook lag er al een vernietigend rapport van de Nationale Ombudsman over de benadeling van ouders die klanten waren bij het Eindhovense gastouderbureau Dadim. Leijten kan er niet bij: ,,Hoe kunt u zulke antwoorden dan laten passeren?” Achteraf bezien is het antwoord dat hij gaf ‘verbijsterend’ en ‘idioot’, erkent Wiebes. ,,Ik had beter moeten opletten.” Verdere consequenties trekt hij echter niet, ook al geldt het onjuist informeren van de Kamer als een politieke doodzonde.
Soms lopen de lezingen uiteen over wat er precies is gebeurd. Frans Weekers, die in 2014 als staatssecretaris aftrad vanwege aanhoudende problemen met toeslagen, zegt dat hij Asscher er destijds op heeft aangesproken dat volledige terugvordering van kinderopvangtoeslagen heel hard kon uitpakken. Weekers gaf zijn collega een memo met het verzoek hiernaar te kijken, maar het beleid veranderde niet. ,,Ik heb me erbij neergelegd’’, zegt Weekers over wat er toen gebeurde. ,,Je gaat als staatssecretaris niet over alles. Wat betreft toeslagen zat ik met handen en voeten gebonden aan het beleid van vakministers.”
Asscher ontkent echter dat Weekers alarm sloeg over ouders die hard aangepakt werden. Het bewuste memo gaat volgens hem vooral over de aanpak van wat toen ‘opa- en-oma-criminaliteit’ heette, ofwel een vergoeding voor kinderopvang voor grootouders die voorheen nog gratis oppasten.
Ook Wiebes heeft andere ervaringen dan andere getuigen die door de commissie zijn gehoord. Zo zei voormalig directeur Belastingdienst Hans Blokpoel vorige week dat hij meermaals ‘buikpijn’ had gevoeld over de ‘snoeiharde’ wetgeving en die ook had aangekaart. Wiebes zegt daar niks van gemerkt te hebben. ,,Er was geen buikpijnnota of buikpijngesprek’.” Sterker nog: een nota die hij in 2014 van zijn ambtenaren ontving riep bij hem het tegenovergestelde beeld op. ,,Ik las het als: we zijn een beetje te soft.”
Wiebes worstelt vooral met de vraag hoe het kan dat er zoveel mensen slachtoffer konden worden. ,,Ik wist niet dat dit de lont was die een zeer grote sociale bom tot ontploffing zou brengen.” Dat de Belastingdienst de rechtsbescherming van ouders ernstig heeft geschaad is volgens hem buiten zijn medeweten gebeurd.
‘Houtje-touwtjesysteem’
Weekers wijst de commissie er nog op dat de Belastingdienst er destijds ‘beroerd’ voor stond. Er was sprake van een ‘houtje-touwtjesysteem’. Tegelijkertijd lag de nadruk lange tijd op het belang van fraudebestrijding, omdat er ‘gruwelijk veel bezuinigd’ moest worden: ,,Het was destijds zo dat elke cent die in verkeerde zakken terechtkwam als doodzonde werd gezien.’’
NOS 23.11.2020 Het verhoor met oud-minister Asscher is afgelopen. Woensdag gaan de verhoren verder met de voormalig staatssecretarissen Van Ark en Snel.
ÉÉN UUR GELEDEN
Asscher: toeslagensysteem had problemen al in zich
Asscher wordt gevraagd naar zijn analyse van het ontstaan van de problemen. “De oorzaak ligt bij het feit dat politici te weinig geconfronteerd worden met de gevolgen van hun beleid.” Het systeem van toeslagen had de problemen met terugvorderingen die later aan het licht kwamen al in zich, vindt Asscher. De uitvoering werd vervolgens neergelegd bij de Belastingdienst. “Een dienst die al enorm onder druk stond. En ook de checks en controles bij die dienst stonden enorm onder druk.” Verder vindt Asscher dat er te veel gehoor is gegeven aan de verontwaardiging in de politiek en de maatschappij over fraude en de roep om harde maatregelen.
“Ik vel over mijn eigen optreden een hard oordeel, namelijk dat ik bij de brief van de bezorgde grootmoeder had moeten onderzoeken of dit niet het topje van de ijsberg was.”
ÉÉN UUR GELEDEN
Afstand tussen Financiën en Sociale Zaken te groot, geeft Asscher toe
De afstand tussen de twee ministeries die verantwoordelijk waren voor de kinderopvangtoeslag was te groot, erkent Asscher op vragen van de commissie. Daardoor werd over en weer niet duidelijk hoe groot de problemen waren. “Waarom zijn de alarmbellen niet gaan rinkelen, dat komt omdat ik die informatie niet kreeg”, zegt hij. Hij herhaalt dat hij terugkijkend wel vindt dat hij op individuele signalen van burgers en hun brieven had kunnen reageren door daar meer navraag naar te doen.
Asscher en zijn ministerie waren bezig met een nieuw systeem voor kinderopvangtoeslag
Asscher zegt dat hij als minister werkte aan een systeem voor de kinderopvangtoeslag waarbij geen problematische terugvorderingen meer zouden ontstaan. De financiering zou rechtstreeks naar de opvang gaan, en per kwartaal. Ouders hoefden dan niet meer over hele jaren terug te betalen. “Iedereen zag dat als de snelste en beste oplossing”, zegt Asscher. Aan de schrijnende gevallen die al liepen werd inderdaad niets gedaan, geeft hij toe. “Ik dacht oprecht dat ik met de snelste oplossing bezig was.” Asscher weet ook niet goed waarom niet tegelijkertijd de ouders in nood zijn geholpen.
28 MINUTEN GELEDEN
Het verhoor van oud-minister Asscher gaat weer verder
De ondervragingscommissie wil van Asscher weten hoe het kan dat op het ministerie van SZW soms niet in stukken is terug te vinden of de minister ze nu wel of niet heeft gezien. Asscher is het ermee eens dat de administratie kennelijk onduidelijk is vastgelegd. Hij heeft niet de indruk dat ambtenaren stukken voor hem hebben weggehouden, maar hij is het met de commissie eens dat het tot onduidelijkheid leidt. Zo heeft Asscher een notitie van toenmalig staatssecretaris Wiebes over de problemen bij het terugvorderen van de kinderopvangtoeslagen niet ontvangen. Wiebes bevestigde dat eerder in zijn verhoor.
ÉÉN UUR GELEDEN
Er wordt tot 20.15 uur geschorst
Dan gaat het verhoor met oud-minister Asscher weer verder.
2 UUR GELEDEN
Asscher: ik wist niet wat de CAF-teams precies deden
Asscher had wel gehoord van de CAF-aanpak en dat er zeven gevallen van fraude waren geconstateerd, maar wat de CAF-teams precies deden wist hij niet. Ook niet dat bij vermoedens van fraude door het kinderdagverblijf, de ouders als fraudeurs werden aangepakt.
Hij heeft in die tijd in een brief aan een bezorgde grootmoeder geschreven dat hij niets kon doen voor haar zoon en schoondochter omdat het een individueel geval betreft. Zij waren door de CAF-aanpak in de problemen gekomen. Asscher noemt dat nu “een koude brief” waarin hij formalistisch reageerde. “Met die brief had ik het ministerie in moeten roepen: jongens wat is dit?” Hij schaamt zich er voor hoe dit toen is gelopen, zegt hij. “Het blijkt een signaal geweest te zijn van een groter patroon.” Asscher zegt dat het bij zijn oordeel ook niet hielp dat alle dossiers door een “fraudebril” bekeken werden. Daardoor ontbrak begrip voor de situatie van de ouders.
2 UUR GELEDEN
Asscher: de wet- en regelgeving voor toeslagen was erg ingewikkeld
“Er leefde een breed verlangen om de wet- en regelgeving over toeslagen te vereenvoudigen”, zegt Asscher. Mensen moesten voor een jaar van tevoren informatie aanleveren. Als die achteraf niet bleek te kloppen, moesten ze vaak terugbetalen. Het ministerie heeft er in eerste instantie voor gekozen om mensen meer voorlichting te geven, zodat zij op de juiste wijze de formulieren invulden. Asscher dacht dat dit ook misbruik kon voorkomen en kon voorkomen dat ouders met onwettige constructies in zee gingen.
Hij wist toen niet dat mensen “oneerlijk werden getroffen door de bergen aan terugvorderingen”, zegt hij. “Als ik had doorgevraagd had ik kunnen zeggen: hier moeten we wat aan doen. Maar ik wist niet dat er zo veel leed onder zat. Ik kan dat helaas niet terugdraaien.”
2 UUR GELEDEN
Balans was doorgeslagen in fraudebestrijding, zegt Asscher
De wet fraudebestrijding toeslagen, die na de Bulgarenfraude werd ingevoerd, heeft er volgens Asscher toe bijgedragen dat de fraudeaanpak bij de kinderopvangtoeslag nog strenger werd. Asscher zei eerder dat hij in het ministersberaad over fraudeaanpak had gezegd dat dat streng moest, om het draagvlak voor sociale voorzieningen te behouden. Maar de fraudeaanpak moest niet zo streng worden dat daar het draagvlak voor zou verdwijnen.
3 UUR GELEDEN
Asscher: hoge terugvorderingen niet redelijk
Oud-minister Asscher wist niet dat de wet waar hij verantwoordelijk voor was, zo’n grote invloed had op de ouders die te goeder trouw handelden. De wet hield in dat als ouders niet de eigen bijdrage voor de kinderopvang hadden betaald, zij dan de hele toeslag van duizenden euro’s moesten terugbetalen. Dit is de alles-of-niets benadering gaan heten.
Asscher vindt het nu redelijk klinken om in zulke gevallen alleen de eigen bijdrage bij ouders te vorderen. Maar dat is destijds niet door ambtenaren aan hem voorgelegd, zegt hij. Er stond wel in een nota “dit is zuur voor ouders”, zegt Asscher. “Daar had ik op moeten aanslaan, daar heb ik spijt van.” Asscher heeft verschillende signalen gemist die er op wezen dat er harde terugvorderingen plaatsvonden. Hij vindt dat “buitengewoon erg” voor alle ouders die daar last van hebben gehad.
3 UUR GELEDEN
Geen grote waarschuwing toen Asscher minister werd, zegt hij
In de startnota, toen Asscher begon als minister, stond dat er iets werd gedaan aan de fraude met kinderopvangtoeslag. Ook stond er algemene informatie in, zegt Asscher. Verder ging het destijds vooral over de kwaliteit van kinderdagverblijven en gastouderbureaus na de grote zedenzaak bij het Hofnarretje.
In het regeerakkoord hadden de regeringspartijen destijds afgesproken iets te gaan doen aan de ingewikkeldheid van het toeslagensysteem. Ok was er een probleem met het feit dat opa’s en oma’s die altijd gratis op hun kleinkinderen pasten, nu geld kregen als professionele opvang.
3 UUR GELEDEN
Asscher: fraudebestrijding was geen financieel doel
Oud-minister Asscher zegt dat het geen financieel doel was om fraude met kinderopvangtoeslag te bestrijden en daarmee geld te besparen. De ondervragingscommissie heeft in de stukken staan dat de doelstelling 25 miljoen euro was. Asscher bestrijdt dat. “We hadden in die tijd wel grotere problemen, zoals de financiële crisis. Het probleem was ook dat niet genoeg ouders gebruik maakten van de toeslagen.” Met de kinderopvangtoeslag zijn jaarlijks miljarden euro’s gemoeid.
3 UUR GELEDEN
Verhoor voormalig minister Asscher gaat beginnen
Hij is de laatste bewindspersoon die vandaag wordt gehoord. Hij heeft geen schriftelijke verklaring vooraf, en legt de belofte af dat hij de waarheid en niets dan de waarheid zal zeggen.
3 UUR GELEDEN
Voormalig minister Asscher vanaf 18.00 uur aan het woord
De ex-minister van Sociale Zaken komt vanaf 18.00 uur aan het woord, anderhalf uur later dan op de planning stond. De verhoren lopen behoorlijk uit.
3 UUR GELEDEN
Wiebes over zijn ontkennende antwoord op Kamervragen
Wiebes over zijn eigen antwoord: dat was schandalig
4 UUR GELEDEN
Wiebes klaar, loopt weg en verzucht: ‘wat een verdrietige boel’
Het verhoor is afgelopen. Wiebes heeft aan het slot nog benadrukt dat de mensen bij de Belastingdienst niet uit kwader trouw hebben behandeld. Hij gelooft dat iedereen op het ministerie zijn best heeft gedaan om het werk goed te doen. Hij spreekt over allerlei puzzelstukjes en niemand die de hele puzzel zag. Na het afsluiten van het verhoor doet Wiebes zijn mondkapje op en terwijl hij weg beent, zegt hij; “wat een verdrietige boel. Verschrikkelijk.”
4 UUR GELEDEN
‘Mijn antwoord was fout, er is geen rechtvaardiging voor’
“Verbijsterend”, “onbegrijpelijk”, “idioot”, “fout”. Dit zegt ex-staatssecretaris Wiebes over zijn antwoord op Kamervragen in 2014. Daarin schreef hij dat “er niets van gebleken” was is dat er problemen waren voor ouders, kinderopvanginstellingen, gastouders en bemiddelingsbureaus met het plotseling stopzetten en terugvorderen van de kinderopvangtoeslag. Dat klopte niet. “Ik heb er geen enkele rechtvaardiging voor”, zegt hij enkele malen.
De commissie stelt veel kritische vragen over het functioneren van Wiebes als staatssecretaris Financiën. “Uw periode kan uitgegumd worden. U hebt het niet gezien en heeft niets gedaan”, zegt SP-Kamerlid Leijten van de commissie. “Ja,” verzucht Wiebes. “Hier is zo iets enorms misgegaan.” Wiebes kan niet zeggen hoe het komt. “Dat er iets mis ging, is totaal niet doorgedrongen.”
Voorzitter Van Dam: ‘Wat deed u dan als staatssecretaris in het paleis van de grote getallen?’
Het verhoor is twee uur aan de gang en voorzitter Van Dam neemt het woord met een prangende vraag. “Wat is eigenlijk het werk van een staatssecretaris?” Van Dam ziet een beeld van een politicus die de problemen niet heeft gezien, die door ambtenaren op het verkeerde been is gezet (“bent u niet belazerd”) en ook de problemen van de toeslagenwet niet heeft kunnen oplossen. “Ik krijg er een beetje een fatalistisch beeld bij.” Wiebes heeft een advies van de Nationale Ombudsman voor meer maatwerk afgewezen.
Van Dam: “Wat doet u dan daar in het Paleis van Grote Getallen?”
Wiebes is het er niet mee eens. Hij werd zijn hele periode geconfronteerd met allerlei zaken die misgingen op het ministerie. “Je bent aan een stuk door allerlei problemen en ongelukken aan het oplossen.” Hij erkent opnieuw dat hij de problemen van de ouders niet heeft opgemerkt. “Ik heb die lont niet zien branden, waardoor later die bom ontplofte en dat vind ik buitengewoon aangrijpend.”
Eric Wiebes (VVD) was van 2014 tot 2017 staatssecretaris op het ministerie van Financiën ANP
NOS 23.11.2020 Ex-staatssecretaris Wiebes heeft naar eigen zeggen niet in de gaten gehad dat ouders en gastouders in grote problemen zaten door het terugvorderen en stopzetten van kinderopvangtoeslag. “Ik heb het niet gezien”, zei Wiebes, van 2014 tot 2017 staatssecretaris Financiën tijdens zijn verhoor door de Parlementaire Ondervragingscommissie Kinderopvangtoeslag.
Ondanks signalen van ambtenaren in memo’s, kritische rapporten van de Ombudsman en doordringende vragen van Kamerleden, had de VVD’er niet door dat er “bom” ontplofte.
Wiebes vertelde tegen de commissie dat hij het terugvragen van geld bij de ouders en gastouders vooral zag als een teken dat de complete toeslagenwet niet deugde. De lijst met problemen door deze slechte wetgeving was heel lang en dus kwam de kindertoeslagenaffaire niet prominent in zijn vizier.
Sociale bom
Tegen de commissie trekt hij het boetekleed aan. Wiebes zegt dat hij zich “zeer zwaar medeverantwoordelijk voelt” dat hij niet heeft gezien dat deze slechte wet een “brandende lont was die een sociale bom tot ontploffing bracht”.
De commissie stelt veel kritische vragen in het verhoor om te achterhalen waarom Wiebes niet onder ogen zag. “Uw staatssecretarisschap kan eigenlijk uitgegumd worden. U heeft niets gezien”, constateert commissielid Leijten van de SP. Wiebes probeert uit te leggen dat er sprake was van puzzelstukjes waarbij niemand de hele puzzel overzag. “Ja, hier is zo enorm iets misgegaan.”
Kijk hier hoe Wiebes uitlegt dat hij de kinderopvangaffaire zag in een “lange rij” van problemen door de slechte wet:
Wiebes: ‘We hebben niet gezien dat het eigenlijk een brandende lont was’
Frans Weekers, van 2010 tot 2014 verantwoordelijk voor de Belastingdienst, kwam in de ochtend bij de commissie, die vorige week (top-)ambtenaren ondervroeg en deze week (oud-)bewindslieden.
Hij had liever een minder streng fraudebeleid van de fiscus gehad, zo zei hij tijdens zijn verhoor. Hij heeft gezocht naar een manier om het harde toeslagenbeleid te omzeilen. Dat ging dan over ouders die (zonder slechte intentie) hun eigen bijdrage niet hadden betaald en daardoor de hele kinderopvangtoeslag moesten terugbetalen, een veelvoud van het achterstallige bedrag. Weekers vond het een beter idee om alleen de eigen bijdrage alsnog te laten betalen, vertelde hij.
Wijsheid achteraf
Maar dat was niet het beleid van Sociale Zaken en daarbij deed ook de Raad van State in die tijd uitspraak dat het volledige bedrag terugvorderen juridisch het juiste was. “Met wijsheid achteraf zou je kunnen zeggen: was ik mijn gut feeling maar blijven volgen. Dan was mensen wellicht een vreselijke tijd bespaard gebleven.”
Die wijsheid achteraf is dat duizenden ouders onterecht als fraudeur werden aangemerkt, vaak tienduizenden euro’s moesten terugbetalen en in grote financiële en sociale problemen raakten.
Antenne
Weekers zegt dat ambtenaren vaak een “maatschappelijke antenne” ontbeerden. Hij hoorde daardoor niet wat er misging en liep achter de feiten aan. Aan het eind van zijn verhoor zei Weekers dat het onmogelijk is als bewindspersoon “om de ins en outs van een uitvoeringsinstantie als de Belastingdienst in de greep te krijgen”.
De Tweede Kamer onderzoekt in twee weken hoe het heeft kunnen misgaan in de kinderopvangtoeslagenaffaire. Wat was bedoeld als financiële steun voor gezinnen met jonge kinderen, werd voor duizenden mensen een jarenlang slepende zaak.
Lodewijk Asscher, minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid van 2012 tot 2017 wordt gehoord door de parlementaire enquetecommissie Kinderopvangtoeslag, tijdens de vierde dag van de hoorzittingen van de tijdelijke commissie. Ⓒ ANP
Telegraaf 23.11.2020 PvdA-fractieleider Lodewijk Asscher heeft moeten erkennen veel signalen te hebben gemist rond de toeslagenaffaire. Dat zit hem vooral in de harde terugvordering van grote bedragen kinderopvangtoeslag bij kleine fouten: „Ik heb dat toen niet gezien, was me er niet bewust van.”
Dat vertelt Asscher in zijn verhoren over de toeslagenaffaire. Hij moest, net als oud-staatssecretarissen Eric Wiebes en Frans Weekers eerder op de maandag, verantwoording afleggen over hun rol in de affaire waarin tienduizenden ouders klem kwamen te zitten door een fraudejacht van de eigen overheid.
Asscher was in het vorige kabinet als minister van Sociale Zaken verantwoordelijk voor het beleid en de wetgeving rond de kinderopvang(toeslag). Daaronder viel de wet die ervoor zorgde dat de Belastingdienst grote bedragen terugvorderde bij ouders die kleine fouten hadden gemaakt bij aanvraag van de kinderopvangtoeslag.
De eerste week van het grootschalige onderzoek naar de toeslagenaffaire kende een aantal schokkende onthullingen. In de podcast Kwestie van Centen bespreken Herman Stam en parlementair verslaggever Leon Brandsema wat er tot dusver aan het licht is gekomen:
„Ik had niet door dat er zo’n berg onrecht en leed onder zat”, zegt Asscher over die harde terugvordering die duizenden ouders heeft geraakt. De ondervragingscommissie refereert aan een brief die een bezorgde grootmoeder aan Asscher stuurde over de problematiek. De PvdA’er reageerde daarop door te stellen dat hij niet op individuele gevallen in kan gaan. Een soortgelijke reactie stuurde hij naar iemand die hem erop wees dat het om meer gevallen ging.
„Als ik het teruglees, vervult het me met schaamte”, zegt Asscher over die eerste ’koude’ brief. „Ik kan niet in een individueel geval interveniëren, dat is ook zo. Maar als ik die brief nu lees, vind ik het heel pijnlijk. Met name naar deze grootmoeder toe, die bezorgd schrijft hoe het met haar zoon en schoondochter gaat.”
Verschillende terugblik
De twee voormalige staatssecretarissen van Financiën Weekers en Wiebes (nu minister van Economische Zaken) kijken in hun verhoren op een verschillende manier terug op de toeslagenaffaire. Weekers wijst naar Asscher, die niks wilde doen aan het harde terugvorderen van de kinderopvangtoeslag. Maar zijn opvolger Wiebes heeft dat probleem nooit als heel groot ervaren.
Weekers gaf in zijn verhoor aan het probleem aangekaart te hebben bij Asscher. Die moest op zijn ministerie namelijk de wet veranderen om hier wat aan te kunnen doen. Weekers gaf een memo over de problematiek aan Asscher met de boodschap om er persoonlijk aandacht voor te hebben. Maar een paar maanden later kreeg hij van Asschers ministerie een afwijzende reactie over het wijzigen van de wet. Weekers: „Daar heb ik me bij neergelegd.”
Asscher zegt in zijn verhoor overigens dat het memo alleen maar moeilijk uit te voeren oplossingen bevatte, waarbij ingegrepen moest worden in schenkingen binnen families of geen kinderopvangtoeslag meer betaald zou worden bij opvang binnen de familiesfeer.
Opvallend genoeg gaf Wiebes een heel ander beeld. Hij zei helemaal niet veel te hebben gemerkt van de ’buikpijn’ die Belastingdienst-topambtenaren vorige week zeiden te hebben gehad rond de harde terugvordering. „Ik heb vanaf het begin gedacht dat er een groot probleem was met kinderopvangtoeslag, maar niet met disproportioneel terugvorderen”, zei Wiebes.
Hij memoreerde een notitie van zijn ambtenaren waarin hij zelf dat probleem in de kantlijn krabbelde. Maar dat was volgens hem ’geen buikpijnnota’. „Hij leek mij eerder bedoeld om mij voor het tegenovergestelde te waarschuwen: we waren te soft.”
Het probleem zat er volgens hem in dat de kinderopvangtoeslag ’in de praktijk een onuitvoerbaar stuk wetgeving was’ voor ouders bij het aanvragen van de toeslag. „Een soort examen dat je moet doen waar je alleen maar een voldoende krijgt als je alle vragen goed beantwoordt”, noemde Wiebes het.
’Houtje-touwtje’
Weekers vertelde in zijn verhoor ook over wat hij aantrof bij de Belastingdienst toen hij in 2010 aantrad als staatssecretaris van Financiën. Dat was niet best. De afdeling toeslagen stond er ’beroerd’ voor, zegt Weekers. Hij stipt, net als verschillende ambtenaren in hun verhoren vorige week, aan dat de fiscus het uitkeren van toeslagen maar moeilijk aan kon.
De Belastingdienst was volgens Weekers vooral ’een collecterende organisatie’: „Dat zat in het dna.” Het uitkeren kwam er vervolgens bij door het instellen van het toeslagenstelsel, een paar jaar voor Weekers’ aantreden. De systemen konden dat maar moeilijk aan, volgens de VVD’er hing alles ’houtje-touwtje’ aan elkaar.
Volgens politiek commentator Wouter de Winther kunnen de politieke verhoren gevaarlijk zijn voor bewindspersonen, ook omdat het verkiezingstijd is. „Daarom worden ze vooraf getraind”, zegt hij in de politieke podcast Afhameren:
Ook Wiebes, die vier jaar na Weekers aantrad, zag bij zijn start nog allerlei problemen bij de fiscus. Hij schetste het beeld van „een dienst die overrompeld was geweest door allerlei wetgeving, langzaam aan het opkrabbelen was en een achterstand aan het inlopen was. En daar was de hele oproer over fraude bovenop gekomen.”
Later in de week volgen nog meer politieke verhoren. Woensdag is de huidige minister voor Medische Zorg Tamara van Ark, tot deze zomer als staatssecretaris van Sociale Zaken verantwoordelijk voor kinderopvang aan de beurt. En ook Menno Snel, die eind vorig jaar als staatssecretaris van Financiën opstapte vanwege de toeslagenaffaire, aan de beurt. Donderdag volgen de verhoren van minister Wopke Hoekstra (Financiën) en premier Mark Rutte.
Telegraaf 23.11.2020 De ambtelijke ’buikpijn’ over het harde karakter van de regels rond de kinderopvangtoeslag, heeft voormalig staatssecretaris van Financiën Eric Wiebes nooit bereikt. Hij gelooft dat ambtenaren het moeilijk vonden dat de wet vaak heel hard uitpakte, maar dat is volgens hem nooit aangekaart. „Er is geen buikpijnnota”, zegt de bewindsman.
Verschillende topambtenaren verklaarden vorige week onder ede dat ze hun zorgen over het systeem vaak hebben aangekaart bij de politieke top. Zij konden er moeilijk mee leven dat ouders grote bedragen toeslagen moesten terugbetalen als ze niet volledig aan de eigen bijdrage, een veel kleiner bedrag, hadden voldaan.
Dit zou zelfs wekelijks zijn aangestipt. Wiebes herkent dat totaal niet. „En de signalen op papier spreken ook echt een andere taal”, zegt hij over documenten die hij als staatssecretaris kreeg. De „buikpijnsignalen” die hij wel kreeg, gingen over het stelsel. Op een gegeven moment is Wiebes terloops wel geïnformeerd over de harde werking van de toeslagen, maar dat was volgens hem alleen in relatie tot één specifieke zaak.
In de podcast Kwestie van Centen bespreken Herman Stam en parlementair verslaggever Leon Brandsema wat er tot dusver aan het licht is gekomen in het onderzoek naar de toeslagenaffaire:
’Te soft’
Een nota die recent in de media verscheen waaruit zou blijken dat Wiebes op de hoogte was van de harde werking van de regels, zag Wiebes juist als een waarschuwing dat de afdeling Toeslagen van de Belastingdienst mogelijk „te soft” was. Hij herkende de nota niet uit die tijd, benadrukte hij. In voorbereiding op het verhoor, heeft hij het document wel gelezen.
Volgens politiek commentator Wouter de Winther kunnen de politieke verhoren gevaarlijk zijn voor bewindspersonen, ook omdat het verkiezingstijd is. „Daarom worden ze vooraf getraind”, zegt hij in de politieke podcast Afhameren:
Wiebes had zelf grote zorgen over de uitvoerbaarheid van de toeslagenwetgeving. „Het is een soort examen waarbij je alleen een voldoende haalt als je acht vragen goed beantwoordt.” Het regende daardoor terugvorderingen, maar ook nabetalingen. „Allebei fout”, vindt Wiebes. Het betekent namelijk dat mensen of meer, of minder kregen dan waar zij recht op hadden. „Dat is twee keer ellende.”
De voormalig staatssecretaris, inmiddels minister, wordt ook gehoord onder ede wegens zijn rol in de toeslagenaffaire. Jarenlang was Wiebes politiek verantwoordelijk voor de Belastingdienst.
NU 23.11.2020 Eric Wiebes, staatssecretaris van Financiën tussen 2014 en 2017, heeft niet zien aankomen dat de strenge wetgeving rondom de kinderopvangtoeslag zou leiden tot de problemen die we nu kennen. Wiebes’ grootste zorg was destijds ook helemaal niet de hoge terugvorderingen van de ouders, maar het toeslagensysteem als geheel.
“We hebben gewoon niet gezien dat wat nu onwelgevallige wetgeving blijkt, eigenlijk een brandende lont was die een gigantische sociale bom tot ontploffing zou brengen”, zei Wiebes maandag tijdens zijn verhoor door de ondervragingscommissie over de toeslagenaffaire.
De centrale vraag die steeds terugkomt in de inmiddels zes dagen durende verhoren is: waarom greep niemand in? Er was bij (oud-)topambtenaren en politici steeds een sterk vermoeden dat de wet te hard was.
“We hebben een tijd lang gedacht dat dit weer zo’n lastig ding in de belastingwetgeving was. We wisten niet dat dit zo groot zou worden”, zei Wiebes daarover.
Commissielid Renske Leijten (SP) vond dit te makkelijk. Er waren namelijk genoeg signalen om de bom te kunnen ontdekken. In een interne memo uit 2017 staat bijvoorbeeld al dat de Belastingdienst laakbaar handelde, in datzelfde jaar kwam de Nationale ombudsman met een kritisch rapport over het handelen van de fiscus.
De memo heeft Wiebes, inmiddels minister van Economische Zaken, nooit gezien, zei hij. “De aanpak is in een optelsom totaal dramatisch geweest. Maar als je die optelsom niet kent, dan houdt het op.”
Verhoren toeslagenaffaire van start: Hoe fraudejacht ontspoorde
Wiebes las en hoorde nergens de buikpijn binnen fiscus
Er gebeurde meer onder het toeziend oog van Wiebes als staatssecretaris. Er woedde een discussie binnen de ambtelijke top van Financiën dat het toeslagenbeleid te hard was. Een van hen verklaarde vorige week “buikpijn” te hebben van de gang van zaken, maar die buikpijn herkende Wiebes niet.
Hij las het nergens terug en hoorde er ook niemand over. “Er was geen buikpijnnota en geen buikpijngesprek. Er was veel buikpijn, maar dat ging over het stelsel.”
Wiebes zag het terugvorderen van de hoge bedragen namelijk niet als probleem, maar de kinderopvangtoeslag met het voorschottenstelsel als geheel. “Je hebt enorme nabetalingen en enorme terugvorderingen. Dat is twee keer ellende.” De bewindsman wilde daarom het mes in het stelsel zetten.
‘Heb maar een paar armzalige verklaringen in de aanbieding’
Even leek het erop dat Wiebes wel actie zou ondernemen. Hij had het plan om alleen de eigen bijdragen van de kinderopvangtoeslag terug te vorderen, in plaats van alle uitbetaalde toeslagen waardoor zoveel ouders in de problemen zijn gekomen.
Hij werd door zijn ambtenaren gevraagd om hierover contact op te nemen met toenmalig minister van Sociale Zaken Lodewijk Asscher, maar dat is nooit meer gebeurd. Wiebes dacht namelijk op zijn beurt dat hij gebeld zou worden door Asscher. Zo bleef een mogelijk vroege oplossing tussen de ministeries hangen.
‘Leemlagen’ belemmeren goede communicatie binnen fiscus
“Ik heb maar een paar armzalige verklaringen in de aanbieding”, zei Wiebes tot slot. Hij was ook boos, maar wist niet op wie.
Een van die Wiebes hieruit heeft getrokken is dat een goede organisatie fouten kan maken, als er maar de honger is om die te herstellen.
Het probleem bij de fiscus is dat de communicatie tussen de verschillende lagen hapert. Het woord “leemlaag” waardoor de informatie nauwelijks doorsijpelt naar andere afdelingen, werd volgens Wiebes veel gebruikt bij de Belastingdienst.
“Al ben je schaal vier in de organisatie, je moet kunnen aankaarten wat er niet deugt”, aldus de bewindsman.
AD 23.11.2020 VVD-politicus Eric Wiebes heeft als staatssecretaris van Financiën de Kamer verkeerd geïnformeerd. Dat heeft hij toegegeven aan de ondervragingscommissie die de toeslagenaffaire onderzoekt. ,,Ik had beter moeten opletten”, stelt hij.
Wiebes ontkende in september 2017 dat er ouders en kinderopvanginstellingen grote schade hadden geleden van het abrupt stopzetten en terugvorderen van kinderopvangtoeslag. ,,Daar is niets van gebleken”, antwoordde hij op vragen van CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt. Achteraf bezien is dat een ‘verbijsterend antwoord’, zei Wiebes tegen de commissie. ,,Ik had dit antwoord nooit mogen doorlaten.”
SP-Kamerlid Renske Leijten toonde in haar ondervraging van Wiebes weinig begrip voor de verklaring. Zij wijst erop dat de Belastingdienst op dat moment al een grote nederlaag bij de Raad van State had geleden en dat er ook al een vernietigend rapport van de Nationale Ombudsman lag over de benadeling van ouders die klanten waren bij het Eindhovense gastouderbureau Dadim. ,,Hoe kunt u zulke antwoorden dan laten passeren?”, vroeg zij zich af.
Idioot
Volgens Wiebes waren de antwoorden aangeleverd door ambtenaren en was het besef wat er aan de hand was nog niet bij hem doorgedrongen. ,,Ik heb het echt te weinig bekeken en het is een idioot antwoord”, erkende hij.
Volgens hem is het moeilijk verantwoordelijkheid te dragen voor ‘dingen in het donker’. ,,Hier is zolang niet gezien wat er aan de hand was. Dit is op een kolossale manier misgegaan.” Toch was er volgens hem geen kwade opzet in het spel.
Hier is zolang niet gezien wat er aan de hand was. Dit is op een kolossale manier misgegaan, aldus Eric Wiebes
Wiebes zei eerder in zijn verhoor niets te hebben gemerkt van de ‘buikpijn’ die topambtenaren van Financiën vorige week nog zeiden te hebben gevoeld over de harde terugvordering van kinderopvangtoeslag. ,,Er was geen buikpijnnota of buikpijngesprek’’, zei de VVD-bewindsman tegen de parlementaire ondervragingscommissie.
Te soft
Volgens Wiebes kan het best zijn dat er op Financiën door sommige mensen buikpijn werd gevoeld, maar die geluiden bereikten hem niet. Sterker nog: een nota die hij in 2014 van zijn ambtenaren ontving riep bij hem het tegenovergestelde beeld op. ,,Ik las het als: we zijn een beetje te soft.”
Voormalig directeur Belastingdienst Hans Blokpoel zei vorige week maandag nog dat hij meermaals ‘buikpijn’ had gevoeld over de ‘snoeiharde’ wet. Die maakte het mogelijk dat mensen die hun eigen bijdrage niet hadden betaald hun kinderopvangtoeslag volledig terug moesten betalen. Door deze ‘alles of niets’-benadering raakten duizenden gezinnen in grote financiële problemen. Volgens voormalig topambtenaren van Financiën werd er over aan de bel getrokken. Dat deze harde praktijk toch doorging was volgens hen te wijten aan het ministerie van Sociale Zaken, dat het beleid niet wilde veranderen.
Sociale bom
Wiebes zet de verwijten van voormalig kopstukken van de fiscus in een ander daglicht. Volgens hem is de belangrijkste vraag hoe het kan dat er zoveel mensen slachtoffer konden worden. ,,Ik wist niet dat dit de lont was die een zeer grote sociale bom tot ontploffing zou brengen’’, zei hij tegen de commissie. Dat de Belastingdienst de rechtsbescherming van ouders ernstig heeft geschaad is volgens hem buiten zijn medeweten gebeurd.
Ik wist niet dat dit de lont was die een zeer grote sociale bom tot ontploffing zou brengen, aldus Eric Wiebes.
Eerder vandaag getuigde Wiebes voorganger Frans Weekers voor de commissie. Hij zei dat hij toenmalig minister van Sociale Zaken Lodewijk Asscher er destijds op heeft aangesproken dat volledige terugvordering van kinderopvangtoeslagen heel hard kon uitpakken. Weekers gaf zijn collega een memo met het verzoek hiernaar te kijken, maar het beleid veranderde niet.
Met handen en voeten gebonden
Weekers had aanvankelijk zelf met een ‘coulantere regeling’ willen komen, waarbij ouders door alsnog een eigen bijdrage te betalen hun toeslag mochten houden. Maar hij werd er later door ambtenaren van Financiën op gewezen dat hiervoor een wetswijziging nodig was. De verantwoordelijkheid daarvoor lag echter bij Sociale Zaken. Tijdens een kabinetsberaad wendde Weekers zich tot Asscher met het memo, maar na vier maanden kwam het antwoord dat Sociale Zaken de regeling niet ging aanpassen. Asscher verschijnt later vanmiddag voor de commissie om zijn kant van het verhaal te geven.
,,Ik heb me erbij neergelegd’’, zei Weekers over die repliek. ,,Je gaat als staatssecretaris niet over alles. Wat betreft toeslagen zat ik met handen en voeten gebonden aan het beleid van vakministers.”
Beroerd
Doordat de ‘alles-of-niets’-benadering in stand bleef, kwamen later duizenden ouders in grote problemen doordat hun kinderopvangtoeslag werd stopgezet en zij al ontvangen bedragen volledig terug moesten betalen. Dat dit kon ontaarden in een fraudejacht, is wel een ander verhaal, meent Weekers. ,,Als mensen onterecht als fraudeurs worden aangemerkt, kun je dat met geen enkele wetswijziging opvangen.”
Als mensen onterecht als fraudeurs worden aangemerkt, kun je dat met geen enkele wetswijziging opvangen
Weekers zei het ‘moeilijk te verteren’ te vinden dat zoveel ouders ‘in de ellende zijn gestort’. Volgens hem stond de Belastingdienst er destijds ‘beroerd’ voor en was er sprake van een ‘houtje-touwtjesysteem’. Tegelijkertijd lag de nadruk destijds op het belang van fraudebestrijding, omdat er ‘gruwelijk veel bezuinigd’ moest worden: ,,Het was destijds zo dat elke cent die in verkeerde zakken terechtkwam als doodzonde werd gezien.”
Na zijn aftreden heeft Weekers nooit in het openbaar terug willen blikken op zijn tijd als staatssecretaris. Tot vanmorgen dus. ,,Het was bepaald niet het hoogtepunt van mijn carrière”, zei hij. ,,Ik kijk er nu met meer voldoening op terug.”
Asscher en Rutte nog aan de beurt
Na de ambtenarij zijn deze week (voormalige) politieke kopstukken aan de beurt om zich te verantwoorden voor de toeslagenaffaire. Het verhoor van oud-staatssecretaris van Financiën Frans Weekers is om 09.30 uur begonnen. Later vandaag zullen Eric Wiebes (VVD) en Lodewijk Asscher (PvdA) onder ede moeten getuigen. Ook woensdag en donderdag gaan de verhoren nog door. Minister-president Mark Rutte is donderdag als laatste aan de beurt.
Het zijn allemaal kopstukken die in het vorige kabinet mogelijk kennis hadden van de jacht op mensen die zouden frauderen met kinderopvangtoeslag. Achteraf bleek dat 20.000 Nederlanders door hun aanvraag voor toeslag in een financiële nachtmerrie belandden.
MSN 23.11.2020 De ambtelijke ‘buikpijn’ over het harde karakter van de regels rond de kinderopvangtoeslag, heeft voormalig staatssecretaris van Financiën Eric Wiebes nooit bereikt. Hij gelooft dat ambtenaren het moeilijk vonden dat de wet vaak heel hard uitpakte, maar dat is volgens hem nooit aangekaart. “Er is geen buikpijnnota”, zegt de bewindsman.
Verschillende topambtenaren verklaarden vorige week onder ede dat ze hun zorgen over het systeem vaak hebben aangekaart bij de politieke top. Zij konden er moeilijk mee leven dat ouders grote bedragen toeslagen moesten terugbetalen als ze niet volledig aan de eigen bijdrage, een veel kleiner bedrag, hadden voldaan.
Dit zou zelfs wekelijks zijn aangestipt. Wiebes herkent dat totaal niet. “En de signalen op papier spreken ook echt een andere taal”, zegt hij over documenten die hij als staatssecretaris kreeg. De “buikpijnsignalen” die hij wel kreeg, gingen over het stelsel. Op een gegeven moment is Wiebes terloops wel geïnformeerd over de harde werking van de toeslagen, maar dat was volgens hem alleen in relatie tot één specifieke zaak.
‘Te soft’
Een nota die recent in de media verscheen waaruit zou blijken dat Wiebes op de hoogte was van de harde werking van de regels, zag Wiebes juist als een waarschuwing dat de afdeling Toeslagen van de Belastingdienst mogelijk “te soft” was. Hij herkende de nota niet uit die tijd, benadrukte hij. In voorbereiding op het verhoor, heeft hij het document wel gelezen.
Wiebes had zelf grote zorgen over de uitvoerbaarheid van de toeslagenwetgeving. “Het is een soort examen waarbij je alleen een voldoende haalt als je acht vragen goed beantwoordt.” Het regende daardoor terugvorderingen, maar ook nabetalingen. “Allebei fout”, vindt Wiebes. Het betekent namelijk dat mensen of meer, of minder kregen dan waar zij recht op hadden. “Dat is twee keer ellende.”
De voormalig staatssecretaris, inmiddels minister, wordt ook gehoord onder ede wegens zijn rol in de toeslagenaffaire. Jarenlang was Wiebes politiek verantwoordelijk voor de Belastingdienst.
NU 23.11.2020 Oud-staatssecretaris van Financiën Frans Weekers waarschuwde toenmalig minister van Sociale Zaken Lodewijk Asscher tevergeefs voor het te strenge beleid voor de kinderopvangtoeslag. Weekers vond dit beleid te hard en gaf Asscher een memo waarin hij hier aandacht voor vroeg.
“Dat er iets moest gebeuren, was wel duidelijk”, zei Weekers maandag tijdens zijn verhoor over de toeslagenaffaire.
Hij gaf huidig PvdA-leider Asscher daarom “in de marge” van een kabinetsoverleg een memo mee waarin hij waarschuwde voor de hardheid van het beleid. Hoewel Asschers tas al boordevol notities en beleidsstukken zat, hoopte Weekers dat zijn waarschuwing prioriteit zou krijgen.
“Ik was in de veronderstelling dat Sociale Zaken met aanpassingen zou komen”, zei Weekers. Maar dat gebeurde niet. Het ministerie liet weten dat de wet niet zou worden aangepast en daar bleef het voor Weekers ook bij. “Ik heb geen verdere actie ondernomen.”
De oud-staatssecretaris zegt wat betreft de toeslagen met “handen en voeten gebonden” te zijn geweest. De Belastingdienst was namelijk alleen verantwoordelijk voor de uitvoering van de kinderopvangtoeslag, Asscher ging als minister van Sociale Zaken over het beleid. “Je gaat als bewindsman niet over alles”, zei Weekers. “Ik wilde ook niet dat anderen in mijn portefeuille gingen rommelen.”
Verhoren toeslagenaffaire van start: Hoe fraudejacht ontspoorde
‘Had ik mijn gutfeeling maar gevolgd’
Met de wijsheid van achteraf had Weekers gewild dat hij destijds anders had gehandeld. “Had ik mijn gutfeeling maar gevolgd en doorgezet om tot het uiterste te gaan.”
Hij had namelijk een voorstel klaarliggen om ouders die bij de aanvraag van de kinderopvangtoeslag een fout hadden gemaakt te ontzien. Volgens dat voorstel zouden zij eenmalig alleen de eigen bijdragen hoeven terug te betalen in plaats van alle verkregen toeslagen, waardoor zoveel mensen in de problemen zijn gekomen. Een soort “take it or leave it”.
Nu is het makkelijk praten, erkent Weekers. Dat hij zijn plan toch niet doorzette, had te maken met een belangrijke uitspraak van de Raad van State. Daarin werd bevestigd dat de Belastingdienst het gehele bedrag mocht terugvorderen, zoals in de wet stond. “Mijn handelingsvrijheid was beperkter dan ik dacht.”
Kabinet-Rutte I wilde fraude hard aanpakken
Weekers is de eerste voormalige bewindspersoon die onder ede wordt gehoord door de Parlementaire ondervragingscommissie Kinderopvangtoeslag, die de toeslagenaffaire onderzoekt. Hij had tussen 2010 en 2014 als staatssecretaris de Belastingdienst in zijn portefeuille.
Zodoende was hij politiek medeverantwoordelijk voor het alles-of-nietsbeleid, waarmee alle gekregen toeslagen werden teruggevorderd als er een (kleine) fout met de eigen bijdrage werd gemaakt, en de ontspoorde fraudejacht.
Dat beleid was zo afgesproken in het eerste kabinet van Rutte (2010-012). “Onterecht verstrekte uitkeringen zullen daadwerkelijk worden teruggevorderd, ongeacht de hoogte van de fraude”, stond er in het regeerakkoord van de VVD, het CDA en gedoogpartner PVV.
Weekers sprak voor het eerst sinds zijn aftreden over de zaak. De afdeling Toeslagen van de Belastingdienst stond er volgens hem “beroerd” voor. Tot 2012 was het volgens hem een “houtje-touwtjesysteem”.
Later op de dag worden Eric Wiebes, voormalig staatssecretaris van Financiën en nu minister van Economische Zaken, en Asscher gehoord.
NOS 23.11.2020 Vandaag begint de tweede week van de verhoren onder ede over de affaire van de kinderopvangtoeslag. Deze week is het de beurt aan de politiek.
De (oud-)bewindspersonen Frans Weekers (VVD), Eric Wiebes (VVD) en Lodewijk Asscher (PvdA) worden vandaag gehoord. De voormalige staatssecretarissen Menno Snel (D66) en Tamara van Ark (VVD) komen woensdag en minister Wopke Hoekstra (CDA) en premier Mark Rutte (VVD) donderdag. Nog nooit moesten zo veel kabinetsleden voor een Kamercommissie verschijnen.
De verhoren zijn vanaf 09.30 uur live te volgen op NPO 1, op NOS.nl en in de NOS-app. Klik hier voor de livestream. Geen tijd om te kijken? In een liveblog praten we je voortdurend bij.
De VVD’er Weekers was staatssecretaris tijdens de zogeheten Bulgarenfraude, waarbij Bulgaren via valse inschrijvingen op grote schaal toeslagen aanvroegen. Daarop riepen de Tweede Kamer en de samenleving om een betere fraudebestrijding voor misbruik van toeslagen. Een van de vragen aan Weekers zal zijn of dit consequenties had voor de kinderopvangtoeslag.
In 2014 volgde Wiebes hem op. Waarom deed hij niets aan de compensatie van de ouders? En wist toenmalig minister Asscher van Sociale Zaken hoe groot de financiële problemen van de ouders waren? Volgens ambtenaren die afgelopen week gehoord werden, hadden de bewindspersonen op zijn minst op de hoogte kunnen zijn.
Het is afwachten of de commissieleden net zo streng zijn tegen hen als zij afgelopen week soms tegen de topambtenaren waren. Maar dat het interessante verhoren worden, staat vast.
Lees hier de artikelen over de Ondervragingscommissie Kinderopvangtoeslag van vorige week terug:
Verhoren kinderopvangtoeslag op de helft, wie krijgt volgende week de schuld?
Oud-baas fiscus: toeslagenaffaire is door mensen veroorzaakte ramp
De Kamer onderzoekt in twee weken hoe het heeft kunnen misgaan in de kinderopvangtoeslagenaffaire. Wat was bedoeld als financiële steun voor gezinnen met jonge kinderen, werd voor duizenden mensen een jarenlang slepende zaak. Ouders werden door de Belastingdienst onterecht aangemerkt als fraudeur en moesten soms tienduizenden euro’s terugbetalen, met financiële en sociale problemen als gevolg.
NU 22.11.2020 Maandag vervolgt de ondervragingscommissie de zoektocht naar wat er fout is gegaan bij de aanpak van fraude met de kinderopvangtoeslag. Nadat ambtenaren zich afgelopen week hebben moeten verantwoorden, is het nu de beurt aan de politici die destijds aan de knoppen draaiden.
Afgelopen week werden (oud-)topambtenaren en experts opgeroepen om onder ede gehoord te worden.
In de tweede week is het de beurt aan (oud-)politici die aan roer stonden. Wat wisten zij?
Maandag 23 november:
Frans Weekers – staatssecretaris van Financiën 2010-2014
Weekers vond volgens toenmalig directeur van de Belastingdienst Peter Veld de alles-of-nietsaanpak te streng. Maar hij was volgens de belastingambtenaar niet specifiek betrokken bij de CAF 11-zaak rond een Eindhovens gastouderbureau.
Weekers gaf zijn zorgen in ieder geval geen politiek vervolg. Mogelijk omdat hij onder grote maatschappelijke en politieke druk een oplossing voor de zogenoemde Bulgarenfraude moest vinden.
Dat was, blijkt nu, de opmaat naar een veel te streng beleid voor de opsporing van fraudeurs. Weekers trad in 2014 af vanwege een andere kwestie.
Eric Wiebes – staatssecretaris van Financiën 2014-2017
Wiebes, nu minister van Economische Zaken, volgde Weekers op. Wiebes heeft in algemene zin aandacht voor de fraudebestrijding, omdat hij weet hoe lastig zijn voorganger het had.
In 2014 bespraken de Belastingdienst en het ministerie van Sociale Zaken, dat het beleid voor de toeslagen bepaalt, de harde opstelling van de fiscus. Volgens oud-directeur van de Belastingdienst Veld vond Wiebes het beleid destijds “ook wel straf” en zag hij in dat de regels veranderd moeten worden. Maar er werd geen actie ondernomen.
Lodewijk Asscher – minister van Sociale Zaken 2012-2017
Het gaat in de toeslagenaffaire veel over de Belastingdienst, maar officieel is het ministerie van Sociale Zaken de beleidsbepaler op dit terrein. De fiscus voert uit en spoort fraude op. Zodoende is PvdA-leider en voormalig minister Asscher opgeroepen voor verhoor.
Er is tot op het hoogste niveau binnen het ministerie van Sociale Zaken en het ministerie van Financiën gewerkt aan een andere aanpak, omdat werd ingezien dat ouders in de knel kwamen.
Vlak voor de Kerst in 2014 zou Asscher daarover worden geïnformeerd, maar volgens toenmalig topambtenaar Marcelis Boereboom zijn de documenten nooit in de tas van de minister beland. Asscher verklaarde zich de stukken niet te kunnen herinneren.
Overigens onderschreef Asscher in 2015 tijdens een Kamerdebat de aanpak van de Belastingdienst, die volledige bedragen terugvordert als ouders een fout hebben gemaakt.
Woensdag 25 november:
Tamara van Ark – staatssecretaris van Sociale Zaken 2017-2020
Van Ark, nu minister voor Medische Zorg, was net als Asscher beleidsmatig verantwoordelijk voor de kinderopvangtoeslag.
Toen oud-staatssecretaris van Financiën Menno Snel in juni 2019 ouders een schadevergoeding wilde toezeggen, ging Van Ark ervoor liggen. Volgens ambtenaren van Sociale Zaken vond ze dat het plan niet goed uitgewerkt was.
Onder het bewind van Van Ark werd lang gewerkt aan een ander toeslagenstelsel voor de kinderopvang, maar dat werd op het allerlaatste moment geblokkeerd door het ministerie van Financiën. Directeur kinderopvang bij Sociale Zaken Maaike van Tuyll zegt dan ook verbaasd te zijn over de draai.
Menno Snel – staatssecretaris van Financiën 2017-2019
Snel was staatssecretaris van Financiën toen Van Ark voorstelde het toeslagenstelsel aan te passen. Het idee was dat ouders dan minder snel de dupe worden van de harde aanpak van de fiscus.
Maar Snel voorzag volgens Van Tuyll financiële risico’s. Bovendien zou de afdeling Toeslagen “het best draaiende onderdeel” van de Belastingdienst zijn.
Volgens oud-directeur van de Belastingdienst Jaap Uijlenbroek besefte Snel op 4 juni 2019 dat het roer rigoureus om moest. Hij kondigde dan ook aan de wet aan te passen. De problemen bleven zich echter voordoen en Snel trad in december van dat jaar af.
Donderdag 26 november:
Wopke Hoekstra – minister van Financiën 2017-heden
Primair is de staatssecretaris van Financiën belast met de Belastingdienst en niet de minister van Financiën, die als politiek leider van het departement wel eindverantwoordelijk is. Hoekstra is redelijk uit de wind gebleven.
Wel gaf hij de opdracht voor een onderzoek dat ertoe leidde dat Financiën aangifte deed tegen de eigen Belastingdienst. Een ongekende stap. Na het aftreden van Snel was Hoekstra even het gezicht van de fiscus, maar dat veranderde toen D66 met Alexandra van Huffelen een nieuwe staatssecretaris leverde.
Mark Rutte – minister-president 2010-heden
Ook premier Rutte werd nooit het gezicht van de toeslagenaffaire, hoewel hij het dossier in januari van dit jaar qua heftigheid vergeleek met de vliegramp met MH17 en de aardbevingen in Groningen.
De rol van Rutte ligt vooral bij de Ministeriële Commissie Aanpak Fraude waar hij leiding aan gaf in zijn vorige kabinet. Tussen 2013 en 2016 schroefde deze commissie de jacht op fraude op.
De documenten van deze commissie zijn geheim. Ook de Kamer kreeg ze niet te zien. De ondervragingscommissie heeft de stukken wel in bezit en kan die gebruiken bij het verhoor van Rutte.
NOS 21.11.2020 “Het lelijkste is als we elkaar allemaal de schuld gaan geven.” Dat zei secretaris-generaal van het ministerie van Sociale Zaken Loes Mulder donderdag in haar verhoor in de Tweede Kamer over de kinderopvangtoeslagaffaire. Toch is dat precies het beeld dat blijft hangen, na de eerste week van verhoren door de Parlementaire ondervragingscommissie Kinderopvangtoeslag.
Grof gezegd gaven de ministeries van Financiën, waar de Belastingdienst/Toeslagen onder valt, en het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid elkaar deze week de schuld van de toeslagenaffaire.
De Kamer onderzoekt in twee weken hoe het heeft kunnen misgaan in de kinderopvangtoeslagenaffaire. Wat was bedoeld als financiële steun voor gezinnen met jonge kinderen, werd voor duizenden mensen een jarenlang slepende zaak. De ouders werden door de Belastingdienst onterecht aangemerkt als fraudeur en moesten soms tienduizenden euro’s terugbetalen. Met financiële en sociale problemen als gevolg.
‘Beleid uitgevoerd’
Topambtenaren van de Belastingdienst en Financiën die werden verhoord, zeiden dat zij het beleid van Sociale Zaken uitvoerden. En dat zij geen juridische ruimte hadden om ouders minder hard aan te pakken.
Oud-staatssecretaris Frans Weekers, tot 2014 verantwoordelijk voor de fiscus, deelde de twijfel van zijn hoogste ambtenaar of het beleid niet te hard was. “Hij schreef ‘ja’ in de marge van mijn notitie daarover”, zei voormalig directeur-generaal Peter Veld van de Belastingdienst. Volgens hem wist toenmalig minister Lodewijk Asscher van Sociale Zaken van de twijfels, maar er veranderde niets.
Nooit aan de bel getrokken
Sociale Zaken zegt juist dat de Belastingdienst nooit hard aan de bel heeft getrokken. En nooit heeft gezegd dat de wetgeving niet deugde en moest worden aangepast.
Directeur-generaal Marcelis Boereboom van Sociale Zaken had wel gehoord dat de Belastingdienst de ‘alles-of-niets aanpak’ “buitenproportioneel” vond. Het betekende dat als ouders hun eigen bijdrage niet hadden betaald, zij de hele kinderopvangtoeslag van duizenden euro’s moesten terugbetalen. Maar ook toen veranderde er niets.
“Wij hadden niet het beeld dat we opdracht hadden gegeven voor een fraudejacht”, zei directeur Kinderopvang bij Sociale Zaken Maaike van Tuyll. Toch gingen de zogeheten Combiteams Aanpak Facilitators (CAF-teams) van de Belastingdienst aan de slag met het volgens haar op extreme wijze verzamelen van fraudebewijzen.
Beleidslawine
Zo kon jarenlang de benadeling van burgers doorgaan, terwijl de ambtelijke molens draaiden.
Ambtenaren dachten het politiek gewenste beleid uit te voeren. Topambtenaren veranderden van functie zonder het kinderopvangdossier over te dragen. Een compensatieplan voor de ouders van staatssecretaris Menno Snel sneuvelde om vage redenen. Een heel nieuw kinderopvangsysteem dat verbetering had moeten brengen werd door het kabinet na twee jaar voorbereiding stopgezet. Er waren expertmeetings, memo’s, powerpointpresentaties en rapporten.
Door de beleidslawine, die ook nog regelmatig van richting veranderde, verloor uiteindelijk iedereen het zicht op wat er werkelijk aan de hand was. Namelijk dat ouders die de overheid financieel wilde helpen, door diezelfde overheid in langdurige schulden geduwd werden. Dat ouders die door de kinderopvangtoeslag makkelijker aan werk moesten komen, hun baan moesten opzeggen om weer zelf op hun kinderen te passen.
Het ‘verdwenen memo’ van juridisch adviseur Sandra Palmen van de Belastingdienst had hier in maart 2017 een eind aan kunnen maken. “Hoe heeft iemand hier ooit toestemming voor kunnen geven?”, vroeg Palmen zich af. Maar haar advies bleef tot een paar weken geleden genegeerd en weggestopt.
Ook de gedupeerde ouders keken deze week naar de verhoren. Geëmotioneerd en met een mengeling van hoop en ergernis.
‘Ik kijk nu naar iemand die zoveel macht heeft gehad over ons leven’
Ligt de schuld van deze affaire bij ministers die een moeilijk uitvoerbare regeling hebben bedacht? Of bij de topambtenaren die te weinig hebben gecontroleerd of het wel goed ging? Of ligt de schuld bij de uitvoerende ambtenaren, die hardvochtige regels op ouders hebben toegepast en dat volgens sommigen hadden moeten weigeren?
Jaap Uijlenbroek, oud-directeur-generaal van de Belastingdienst, voegde daar nog een schuldige partij aan toe: de Tweede Kamer zelf. Hij wijst erop dat de Kamer al in 2015 signalen had dat ouders soms enorme bedragen moesten terugbetalen. De Kamer nam toen genoegen met de uitleg van minister Asscher dat het juridisch niet anders kon.
Dit is een door mensen veroorzaakte ramp, was de conclusie van Uijlenbroek in het verhoor. “Er zijn fouten gemaakt van het hoogste niveau tot het allerlaagste niveau”, zei hij. “Zo ontsporen treinen.”
Beurt aan politiek
Dan is het volgende week de beurt aan de politiek, te weten de (oud-)bewindspersonen Frans Weekers, Eric Wiebes, Lodewijk Asscher, Menno Snel, Tamara van Ark, Wopke Hoekstra en Mark Rutte. Nog nooit moesten zo veel kabinetsleden voor een Kamercommissie verschijnen.
Volgende week zijn de verhoren van de (oud-)bewindspersonen live te volgen op NPO Politiek, NOS.nl en via de NOS-app.
Het is afwachten of de commissieleden in hun verhoren net zo streng tegen hen zijn als zij afgelopen week soms tegen de topambtenaren waren. Maar vast staat dat zij lange vragenlijsten hebben.
Heeft oud-staatssecretaris Weekers een te hard fraudebestrijdingsbeleid mogelijk gemaakt? Of probeerde hij juist iets te regelen voor de ouders? Toen Wiebes hem in 2014 opvolgde, kreeg die toen te horen dat de kinderopvangtoeslag een probleem was?
Waarom deed Asscher, minister van 2012 tot 2017, niets aan de ‘alles-of-niets aanpak’? Waarom gaf hij wel toestemming voor een nieuw kinderopvangsysteem? En waarom trokken de staatssecretarissen Snel en Van Ark daar in een volgend kabinet ogenschijnlijk de stekker uit?
Dacht het kabinet er met het aftreden van Snel eind vorig jaar van af te zijn? Of vinden minister Hoekstra en premier Rutte nog steeds dat zij medeverantwoordelijk zijn? En wat doen zij aan het zo snel mogelijk compenseren van de ouders?
Het worden boeiende verhoren, op zoek naar een reconstructie van deze door mensen veroorzaakte ramp.
Lees hier de artikelen van de afgelopen week terug:
Oud-baas fiscus: toeslagenaffaire is door mensen veroorzaakte ramp
Topambtenaar SZW: Belastingdienst voerde ‘fraudejacht’ op ouders
Toeslagendirecteur: druk op Belastingdienst was hoog en het beleid was niet van ons
‘Er was geen ruimte voor minder strenge aanpak toeslagenouders’
Advocaat: toeslagenaffaire doet denken aan Kafka, liep tegen muur aan
Oud-fiscusbaas: harde aanpak ‘toeslagenouder’ wens van Sociale Zaken
Oud-directeur fiscus: buikpijn over toeslagenaffaire, top wist ervan
NU 21.11.2020 Halverwege de verhoren over de kinderopvangtoeslagaffaire, is er een voorzichtige schets te maken van wat zich binnen de ministeries heeft afgespeeld. Lang bleven de (oud-)topambtenaren buiten beeld, maar deze week kreeg de ondervragingscommissie de kans om met hen in te kleuren hoe de toeslagenfuik is ontstaan.
“De eerste gesprekken met ouders waren het moeilijkste wat ik in mijn carrière heb gedaan”, zei huidig directeur Belastingdienst Agaath Cleyndert woensdag. “Dat we hen niets anders konden bieden dan te luisteren en excuses, was heel pijnlijk.”
“Dit had nooit mogen gebeuren”, sprak Maaike van Tuyll, directeur Kinderopvang bij het ministerie van Sociale Zaken, een dag later. Het leed van de ouders greep beiden zichtbaar aan.
Tot nu toe kwam informatie in het toeslagendossier vaak via Wob-verzoeken, memo’s, Kamerbrieven, factsheets en andere formele wegen. De mensen achter die stukken kregen deze week pas een gezicht.
Belastingdienst-directeur geëmotioneerd door toeslagenaffaire
Nog lang geen compleet beeld van de omvang
De emotie laat ook zien dat het gruwelijk is misgegaan. De ondervragingscommissie probeert deze weken te ontrafelen hoe: wat is er precies gebeurd en wie waren er verantwoordelijk?
Komende week kunnen ze die vragen stellen aan de toenmalige politiek leiders, als ze premier Mark Rutte, staatssecretaris Eric Wiebes (nu minister) en oud-minister en huidig PvdA-leider Lodewijk Asscher onder ede horen.
De vragen zijn nu nog lang niet te beantwoorden op basis van de verhoren met de (oud-)ambtenaren, een advocaat en een hoogleraar.
De overheid heeft zelfs nog niet eens in beeld hoeveel mensen precies de dupe zijn geworden van het hardvochtige beleid van de overheid. “Een ongemakkelijk gevoel”, zei directeur Kinderopvang Van Tuyll daarover. Er zijn nu negenduizend mensen in beeld; zeer waarschijnlijk zijn het er veel meer.
Belastingdienst niet te nemen bastion voor ouders
De wet was te hard en werd daarbovenop ook te streng toegepast. Met het vooringenomen uitgangspunt van de belastingambtenaren dat ouders toch wel schuldig waren, was daar niet tegenop te boksen.
Dat ondervond ook advocaat Eva González Pérez, die sinds het eerste uur bij de toeslagenaffaire betrokken is en tientallen ouders bijstaat. Zij kreeg incomplete dossiers van de fiscus in de rechtbank, werd afgepoeierd door Belastingdienst-medewerkers en stuitte op een muur van onwil tijdens een gesprek met ambtenaren om juist tot een oplossing te komen.
González Pérez werd als eerste gehoord en schetste de Belastingdienst als een niet te nemen bastion voor ouders die hun recht wilden halen.
De olietanker op ramkoers bleek lastig bij te sturen
In zekere zin bevestigden de hoge ambtenaren op Financiën die de dagen erna werden verhoord dat beeld ook wel. Jaap Uijlenbroek, tot begin dit jaar de hoogste ambtenaar bij de Belastingdienst, wist dat vrijdag nog het meest treffend te vertellen.
In juni 2019 was voor Uijlenbroek een kantelpunt waarop hij wist: dit zit helemaal fout, we moeten de ouders anders behandelen. Het kostte hem niet veel moeite om Menno Snel, op dat moment de staatssecretaris van Financiën, ervan te overtuigen dat het roer om moest.
De schrijnende verhalen die de ouders al jaren vertelden, waren eindelijk door de muren van het ministerie van Financiën doorgedrongen.
Maar zelfs na dat besef van de hoogste ambtelijke en politieke top bij de Belastingdienst, werden ouders nog steeds hard aangepakt. De Kamer moest andermaal ingrijpen om erger leed te voorkomen.
“Het besef dat het moet van de wet zat overal heel diep verankerd”, zei Uijlenbroek. “Het is een ramp in slowmotion. Het gaat en gaat maar door. Zelfs tot op de dag vandaag.” De olietanker op ramkoers bleek lastig bij te sturen.
Belastingdienst werkt als een ‘fabrieksproces’
Gerard Blankestijn, tot 2018 directeur Toeslagen bij de fiscus, noemde de werking van de fiscus in bredere zin “een fabrieksproces”.
Uijlenbroek en Blankestijn leken daarmee de verantwoordelijkheid voor de ramp van zich af te schuiven door het bij ‘het systeem’ neer te leggen. “Dé dader gaat u niet vinden”, concludeerde Uijlenbroek dan ook. “Door een fout in het systeem ontsporen treinen.”
Er werd ook gewezen naar de collega’s van Sociale Zaken, het ministerie dat de regels van de kinderopvangtoeslag bepaalt. Er was gewaarschuwd vanuit Financiën dat het terugvorderen buiten alle proporties was. Ze kregen er zelfs buikpijn van.
Men was bij de fiscus kennelijk niet ziek genoeg
Maar kennelijk was men niet ziek genoeg, want op Sociale Zaken konden ze de noodkreten nauwelijks horen. De ambtenaren die donderdag werden gehoord, hadden al die jaren niemand van de Belastingdienst aan hun bureaus gezien. “We zitten niet in een ander land”, merkte Loes Mulder, de hoogste ambtelijke baas op Sociale Zaken, op.
Aan iedereen werd aan het einde gevraagd welke lessen er zijn geleerd. Eén antwoord was misschien het meest treffend, omdat er juist iets ontbrak: het direct onderhouden van contacten met de gedupeerde ouders.
De Tweede Kamer is akkoord met een verlenging van de missie in Irak tot eind 2021. Maar partijen dringen er wel op aan om druk te zetten op de Iraakse regering om het harde optreden tegen betogers te stoppen.
De missie maakt deel uit van de strijd van een internationale coalitie tegen terreurgroep IS. Ongeveer zestig Nederlandse militairen trainen Iraakse en Koerdische militairen. Ook zijn er kleine bijdrages aan missies van de NAVO en EU.
De dreiging van IS is nog steeds niet verdwenen en daarom moet Nederland volgens een ruime meerderheid van de Kamer actief blijven in het Arabische land. Over de verlenging werd 19.12.2019 gedebatteerd.
AD 08.05.2020
AD 20.12.2019
Motie van wantrouwen
Informatie over burgerdoden heeft geen rol gespeeld in de beslissing over de verlenging van de missie in Syrië en Irak.
Dat zei premier Mark Rutte 27.11.2019 in een urenlang debat. Het kabinet overleefde een motie van wantrouwen van de SP.
Telegraaf 05.03.2020
AD 04.03.2020
De Tweede Kamer debatteerde met premier Rutte en minister Bijleveld over het bombardement. De vraag was vooral wie daar op welk moment vanaf wist. Een motie van wantrouwen van de SP tegen Rutte en Bijleveld kreeg geen Kamermeerderheid.
Met terugwerkende kracht is het lastig te begrijpen hoe er in juni 2015 door het toenmalige kabinet is gereageerd op het bericht dat bij een aanval van een Nederlandse F-16 op een IS-bommenfabriek in het Iraakse Hawija waarschijnlijk burgerslachtoffers waren gevallen. Internationale media spraken direct al van zo’n zeventig slachtoffers.
Hoewel het kabinet twee weken later over een verlenging van de missie van de militairen moest beslissen, is de informatie niet gedeeld in de ministerraad. Toenmalig Defensieminister Jeanine Hennis vermoedt dat ze premier Rutte destijds wel heeft geïnformeerd en ze weet het zeker over toenmalige collega Koenders van Buitenlandse Zaken. Die twee zeggen daar geen herinnering aan te hebben.
Daar moet allemaal niets achter worden gezocht, hield Rutte gisteren 27.11.2019 vol tegenover een kritische Tweede Kamer. Alles is destijds ‘volgens de regels verlopen’. De informatie over de burgerdoden ‘is niet bewust achtergehouden uit angst dat de verlenging in gevaar zou komen’, zoals de oppositie vermoedt.
Telegraaf 11.02.2020
Mogelijke burgerslachtoffers waren “niet relevant” voor het besluit om te verlengen, zo verdedigde Rutte het Kabinetsoptreden. “Er is altijd een risico op burgerslachtoffers.”
Alle procedures zijn correct gevolgd na de melding van burgerslachtoffers door een Nederlandse aanval in Irak in 2015, benadrukte premier Mark Rutte woensdagavond. Maar hij snapt ook het “ongemak” dat er bij de Kamer hierover heerst.
Rutte kon zich informatie van Hennis niet herinneren
Daarna sleepte het dossier zich weer verder…….!!!!!!
Het industriegebied in Hawija Irak is volledig verwoest foto NOS
Schadecompensatie
Dertig slachtoffers en nabestaanden van Nederlandse bombardementen in Irak willen daarvoor gecompenseerd worden door de Nederlandse staat. Dat bevestigt hun advocaat Liesbeth Zegveld.
Bij een aanval door een Nederlandse F-16 op de plaats Hawija kwamen in juni 2015 zeker zeventig onschuldige burgers om het leven, onthulden de NOS en NRC vorige maand. Het bombardement was gericht op een autobommenfabriek van IS, maar doordat daar veel meer munitie lag dan gedacht, werd ook de wijk eromheen verwoest.
Telegraaf 07.03.2020
Zegveld vertegenwoordigt 28 nabestaanden van het bombardement op Hawija en twee mensen die slachtoffer zijn geworden van een Nederlandse aanval op een woonhuis in de stad Mosul, een paar maanden later. Daarbij vielen vier doden.
“Waar het om gaat is de vraag: wat heeft Nederland gedaan om te voorkomen dat er zo veel burgerslachtoffers zouden vallen”,zegt Zegveld. “Het is natuurlijk een IS-gebied, maar bewoners hadden bijvoorbeeld gewaarschuwd kunnen worden met pamfletten met de tekst: mensen, het is niet zeker dat het hier vannacht veilig is.”
Geen rechtszaak
De slachtoffers hebben aangegeven hulp te willen en zijn via een journalist en een lokale organisatie in contact gekomen met Zegveld. De zaak is nog in een pril stadium; de groep nabestaanden breidt zich nog steeds uit. De advocaat heeft nu twee vertaalde verklaringen.
Ze zegt een rechtszaak te willen voorkomen. “Het is een schande als het tot een vordering zou moeten leiden.” Ze wil met de lijst met namen naar Defensie in de verwachting dat die de nabestaanden gaat compenseren.
Defensieminister Bijleveld liet tijdens een debat woensdagavond 27.11.2019 nogmaals weten inderdaad met een regeling voor nabestaanden bezig te zijn. Hoe die eruit moet komen te zien is onduidelijk. Eerder zei ze dat het geen erkenning is van schuld, maar een blijk van goede wil.
‘Nederland had plicht om te helpen’
Advocaat Zegveld vindt dat Nederland de slachtoffers eerder had moeten helpen. “Het is idioot als je mensen vijf jaar laat zitten. Er is geen proactieve houding. Ze hadden heel veel schade kunnen beperken door mensen tegemoet te komen, dat is ook hun plicht.”De advocaat zegt ook dat Nederland de plicht had om na de aanval hulp te bieden.
Instanties die de NOS heeft gesproken, denken dat er in totaal honderden mensen zijn die een naaste zijn verloren of materiële schade hebben.
Een Nederlands bombardement in Irak vier jaar geleden is gruwelijk misgegaan, zo blijkt uit onderzoek van NOS en NRC. Tientallen burgers kwamen bij een luchtaanval op een bommenfabriek in Hawija om het leven. Hoe dat precies heeft kunnen gebeuren, is onduidelijk. Inwoners van het stadje vinden de schuldvraag niet zo interessant.
Zij vragen zich vooral af wanneer ze eindelijk een schadevergoeding krijgen.
De enorme ravage die het bombardement op 3 juni 2015 aanricht blijft bij de internationale media niet onopgemerkt. Op beelden van die nacht is te zien hoe het ziekenhuis in Hawija overspoeld wordt met gewonden. Inwoners spreken van “een atoombom die insloeg” en die vijftig kilometer verderop, in Kirkuk, nog te horen was. “Een complete woonwijk is verwoest”, schrijft persbureau Reuters.
De wijk werd door de Amerikaanse generaal John Hesterman op een persconferentie na de luchtaanval omschreven als een “industriegebied”. Dat is wat overdreven als je oude foto’s van de wijk bekijkt. Er stonden inderdaad grote gebouwen: een elektriciteitscentrale, een brandweerkazerne en een ijsfabriek. Maar er was vooral laagbouw: kleine panden waar winkeltjes, een naaiatelier en een theehuis voor een levendige sfeer zorgden.
NOS 08.05.2020 De Tweede Kamer vergadert volgende week plenair over het Nederlandse bombardement op de Iraakse plaats Hawija in 2015. Het is voor het eerst sinds het uitbreken van de coronacrisis dat er in de plenaire zaal over iets anders wordt gepraat dan de coronacrisis. Voor de vierde keer moet minister Bijleveld van Defensie zich verantwoorden over de kwestie.
Het debat werd in maart al aangevraagd naar aanleiding van publicaties van de NOS en NRC. Daarin stond dat voorafgaand aan het bombardement op de bommenfabriek van IS al rekening werd gehouden met “nevenschade”, ook al bleek uit de berekeningen dat er nul burgerdoden bij zouden vallen. In werkelijkheid kwamen 70 mensen om en werden 400 gebouwen verwoest of beschadigd. In de fabriek bleken veel meer bommen opgeslagen te liggen dan waar bij het opstellen van de berekeningen vanuit was gegaan.
Daar kwam in maart nog bij dat minister Bijleveld moest toegeven dat de Amerikanen al sinds 2017 de 70 burgerdoden meerekenden in hun statistieken. In december had Bijleveld nog het tegendeel beweerd. Voordat de minister in de Kamer verantwoording kon afleggen, brak de coronacrisis uit en werd het onderwerp vooruitgeschoven.
Amerikanen waarschuwden voor burgerdoden
Twee weken geleden kwam er opnieuw informatie vrij. De NOS en NRC meldden op 21 april dat de CIA vooraf had gewaarschuwd dat er burgerdoden zouden kunnen vallen. Een Amerikaanse luchtmachtcommandant die betrokken was bij het Nederlandse bombardement op Hawija had bovendien bedenkingen bij die aanval, en hield rekening met burgerdoden.
Voor alle coalitielanden in de strijd tegen IS gold in 2015: als vooraf duidelijk was dat er ook maar één burgerdode zou vallen, mocht een aanval niet worden uitgevoerd. Ook de Tweede Kamer is voorgehouden dat het aantal ingecalculeerde burgerdoden nul moest zijn.
De Tweede Kamer heeft het afgelopen halfjaar meermaals gevraagd om het Amerikaanse defensieonderzoek naar de aanval. Maar volgens minister Bijleveld kon dat niet met de Kamer gedeeld worden, omdat het een vertrouwelijk document is.
AD 07.05.2020 De Nederlandse militair die in juni 2015 het groene licht gaf voor het Nederlandse bombardement op de Iraakse stad Hawija wist niet dat de Amerikaanse geheime dienst CIA had gewaarschuwd dat er bij de aanval burgerslachtoffers konden vallen. Hij kon die informatie niet meewegen bij zijn beslissing om de aanval goed te keuren. Uiteindelijk vielen er bij de aanval vermoedelijk zeventig burgerdoden.
Dat schrijft minister Ank Bijleveld van Defensie aan de Tweede Kamer. Nederland was niet betrokken bij het deel van het proces waarmee de Amerikanen bepaalden welke doelen er in de strijd tegen IS werden gebombardeerd.
De Amerikaanse aarzelingen bij de aanval, mede op basis van informatie die de Amerikaanse geheime dienst CIA van informanten kreeg, bleef tot ruim na de Nederlandse luchtaanval enkel in Amerikaanse handen. De risico’s die de VS zag, werden overigens ingeperkt in het uiteindelijke, aangepaste aanvalsplan waarmee de Nederlandse commandant akkoord ging.
De informatie die ten grondslag lag aan de aanval kwam vorige maand naar buiten nadat NOS en NRC met succes een beroep deden op de Freedom of Information Act, de Amerikaanse versie van de Wet openbaarheid van bestuur. Bijleveld had de Kamer altijd voorgehouden dat de stukken geheim waren en niet met het parlement konden worden gedeeld.
Bijleveld zegt niet te weten waarom de documenten nu toch openbaar zijn gemaakt terwijl haar Amerikaanse ambtsgenoot Mark Esper in maart van dit jaar nog per brief benadrukte dat dat niet kon. Zelf kreeg Defensie het Amerikaanse onderzoek op 22 januari 2016.
Zorgvuldig proces
Toch houdt Bijleveld vol dat het proces uitgebreid was en zorgvuldig is verlopen. Omdat de Amerikanen in eerste instantie aarzelingen hadden, werden er ‘mitigerende maatregelen’ (die negatieve effecten verminderen of wegnemen) genomen die het risico op burgerslachtoffers tot nul moesten terugbrengen.
Zo werden er precisiebommen afgeworpen en vond de aanval ’s nachts plaats. Bij de berekening van de nevenschade zou die beperkt blijven tot het industriële gebied. ,,Daarnaast”, schrijft Bijleveld, ,,werd ingeschat dat bij een nachtaanval er enkel sprake zou zijn van materiële nevenschade.”
Op basis van de inschatting van de nevenschade en de mogelijke impact van secundaire explosies ‘was de verwachting’ dat er bij het Nederlandse F-16-bombardement ‘geen burgerslachtoffers zouden vallen’.
Op basis daarvan besliste de Nederlandse militair die belast was met het eindoordeel, de zogeheten red card holder, na overleg met een Nederlandse juridisch adviseur dat de aanval kon worden uitgevoerd.
Meer explosieven
Het liep anders. De luchtaanval op het doelwit, een fabriek waar bermbommen werden gemaakt, leverde veel meer schade op dan op basis van de Amerikaanse informatie werd verwacht en er kwamen vermoedelijk zeventig burgers om het leven. In de fabriek lagen veel meer explosieven ‘dan bekend was of kon worden ingeschat door de anti-IS-coalitie’.
De aanval op Hawija was anders dan aanvallen op andere bommenfabrieken, stelt Bijleveld. Toen het daar zo mis ging, pasten de Amerikanen hun procedures voor dergelijke aanvallen op ‘gelijksoortige bommenfabrieken’ aan.
Dat de werkwijze op basis van nieuwe informatie zou worden aangepast, was volgens de minister eveneens standaard gebruik. Ook zou het doelwit niet in de hoogste risicocategorie vallen, zoals uit de Amerikaanse stukken zou blijken.
Volgens Bijleveld wordt er in die categorie onderscheid gemaakt tussen ‘high’ en ‘low’ en viel de bommenfabriek in Hawija onder de lagere rubriek omdat ‘burgerslachtoffers kunnen worden voorkomen als daartoe geplande mitigerende maatregelen worden toegepast’.
Geen juridische verplichting
Zonder die maatregelen, stelt Bijleveld, ‘was deze aanval voor de coalitie überhaupt niet uitvoerbaar geweest, gezien uit de stukken blijkt dat er bij dit doel geen burgerslachtoffers mochten worden verwacht’. Dat er bij aanvallen geen burgerslachtoffers te betreuren mochten zijn, was volgens Bijleveld het ‘uitgangspunt’ van alle bombardementen tegen IS.
Dat was echter geen formele bindende afspraak en ook geen juridische verplichting. ,,Ieder land is immers zelf verantwoordelijk voor de eigen wapeninzet en de proportionaliteitsafweging die daar aan vooraf gaat.
NOS 29.04.2020 Een groep van 52 Irakezen heeft deze week een schadeclaim ingediend bij het ministerie van Defensie. Ze stellen dat ze het slachtoffer zijn van de Nederlandse luchtaanval op de Iraakse stad Hawija in 2015. Een aantal van hen verloor een of meerdere familieleden, anderen zeggen dat ze zwaar lichamelijk letsel hebben overgehouden aan het bombardement op de autobommenfabriek van terreurgroep IS.
In de fabriek lag veel meer munitie opgeslagen dan gedacht, waardoor de fabriek explodeerde. Honderden omliggende huizen raakten beschadigd of werden verwoest. Bij de aanval kwamen zeker 70 burgers om het leven. De slachtoffers die nu een schadeclaim hebben ingediend, verloren samen 21 naasten.
Volgens Liesbeth Zegveld, de advocaat van de Irakezen, was de aanval “niet proportioneel in het licht van het verwachte concrete en directe militaire voordeel”. Zegveld vindt dat er meer voorzorgsmaatregelen hadden moeten worden getroffen om te voorkomen dat er bij de aanval zoveel mensen zouden omkomen.
Minister beloofde schadevergoeding
Minister Bijleveld van Defensie heeft in de Tweede Kamer meerdere keren gezegd dat geen enkele dode was ingecalculeerd, maar dat de hoeveelheid munitie die in de fabriek lag niet was te voorzien. Volgens Zegveld erkent het kabinet daarmee dat er sprake was van een ongeluk, wat Nederland in haar ogen aansprakelijk maakt voor het aangedane leed.
Nadat in oktober bekend was geworden dat Nederland verantwoordelijk was voor de aanval, zegde minister Bijleveld de Kamer al toe te gaan kijken naar de mogelijkheid om een schadevergoeding uit te keren. Hoe ze dat wil gaan doen, is nog niet bekend. Zegveld zegt daar niet langer op te willen wachten en heeft daarom de claim ingediend.
Vijf kinderen
Een van de Irakezen is de 39-jarige witgoedmonteur Abdallah. Hij verloor bij de aanval zijn vrouw en vijf kinderen. Twee andere kinderen overleefden de aanval. Het gezin was op de vlucht en op doorreis, maar mochten van IS niet verder reizen. Hierdoor moesten ze naar eigen zeggen noodgedwongen een woning huren in Hawija.
Het gezin woonden op ruim 200 meter van de bommenfabriek. Hun huis stortte door de explosie na de bomaanval in. Sommige van zijn kinderen waren op slag dood. Anderen overleden op weg naar het ziekenhuis. Volgens Zegveld heeft de Iraakse overheid vastgesteld dat het gezin geen banden had met IS.
Ook de 63-jarige Shuja’a verloor een zoon. Hij werkte als nachtwaker in een autoshowroom op het terrein waar ook de bommenfabriek stond. De man raakte ernstig gewond bij de aanval en overleed enkele dagen later aan zijn verwondingen.
Nabestaanden van het bombardement op Hawija dienen schadeclaim in bij Defensie
De Zoetermeerse postbode Alaa en zijn vrouw Wafaa, wier zoon een oog verloor, behoren ook tot de indieners. Wafaa heeft blijvend letsel door de glasscherven die ze in haar rug heeft gekregen. Ze willen onder andere dat hun medische kosten worden vergoed.
Volgens Zegveld zijn er behalve de 52 Irakezen nog meer slachtoffers uit Hawija die zich achter de claim gaan scharen, maar worden hun gegevens momenteel verzameld.
Twee miljoen dollar
Eerder diende Zegveld al een schadeclaim in namens Basim Razzo. Hij verloor in hetzelfde jaar zijn familie bij een Nederlandse aanval op Mosul, omdat er werd gedacht dat zijn huis een IS-hoofdkwartier was. Dat bleek niet niet zo te zijn.
Razzo wil 2 miljoen dollar van de Nederlandse overheid. Volgens Zegveld is er binnenkort een gesprek tussen het ministerie van Defensie en Razzo over de schadeclaim.
Telegraaf 21.04.2020 De Amerikaanse inlichtingendienst CIA waarschuwde een week voor de Nederlandse luchtaanval op de Iraakse stad Hawija al voor mogelijke burgerslachtoffers omdat een woonwijk vlakbij lag. Na de operatie is de procedure voor aanvallen op dergelijke doelen aangescherpt.
Dat blijkt uit documenten die NRC en NOS na tussenkomst van de rechter hebben gekregen van het Amerikaanse ministerie van Defensie. Minister Ank Bijleveld van Defensie heeft de informatie niet gedeeld met de Tweede Kamer.
Bij de aanval op de stad nabij Kirkuk kwamen naar schatting zeker zeventig burgers om het leven. Het doelwit was een bommenfabriek van terreurgroep Islamitische Staat (IS). De aanval werd vooraf in de categorie geplaatst met de hoogste kans op burgerslachtoffers.
De CIA had op basis van vier informanten de internationale coalitie tegen IS getipt over de bommenfabriek en tegelijk gewezen op de nabije woonwijk en de mogelijkheid van burgerslachtoffers. „Daardoor had men redelijkerwijs kunnen concluderen dat er burgerslachtoffers hadden kunnen vallen als gevolg van de aanval”, aldus een Amerikaanse commandant in augustus 2015.
Bomfabriek
Uit de stukken blijkt dat de procedures in september 2015 zijn aangepast. Er werd bepaald dat er meer onderzoek moest komen naar doelen met kans op secundaire explosies in dichtbevolkte gebieden. In Hawija was vooraf niet ingeschat hoeveel explosieven er lagen opgeslagen in de bomfabriek.
Bijleveld liet de Kamer weten dat de operatie volgens de regels is verlopen. Dat er burgerslachtoffers vielen kwam volgens haar omdat er veel meer explosieven in de fabriek lagen dan vooraf ingeschat. Maar dat vooraf ook al werd gewaarschuwd voor mogelijke burgerslachtoffers heeft ze niet gemeld.
Het is een precaire kwestie voor de minister. Eerder moest zij de Kamer al vertellen dat die over de aanval verkeerd is geïnformeerd. Bijleveld kreeg vorig jaar al een motie van wantrouwen van bijna de hele oppositie aan haar broek over de zaak.
De Kamer heeft eerder gezegd alle informatie te willen hebben. Bijleveld heeft het Amerikaanse ministerie van Defensie meermaals gevraagd geheime documenten over de zaak met de Kamer te mogen delen, maar kreeg hiervoor geen toestemming.
NU 21.04.2020 De Amerikaanse krijgsmacht waarschuwde op voorhand voor burgerdoden bij het voorgenomen Nederlandse bombardement op een bommenfabriek van IS in de Iraakse stad Hawija. Dat blijkt dinsdag uit stukken van de Amerikaanse krijgsmacht, die zijn opgevraagd door NRC en NOS.
Bij het bombardement door Nederlandse F-16’s in de nacht van 2 op 3 juni 2015 kwamen naar schatting zeventig burgers om het leven.
NOS en NRC deden een beroep op de Amerikaanse Freedom of Information Act om de stukken in handen te krijgen. Ze bevatten onder meer een Amerikaans defensieonderzoek naar het bombardement in Hawija.
Uit de documenten blijkt dat de inlichtingendienst CIA op voorhand had gewaarschuwd voor potentiële burgerslachtoffers, omdat de fabriek in een woongebied stond. Het doelwit werd wat dat betreft gerekend tot de hoogste risicocategorie.
Minister Ank Bijleveld (Defensie) schreef aan de Tweede Kamer dat de grote gevolgen van het bombardement niet waren te voorzien. De enorme explosies in Hawija werden veroorzaakt door een grote hoeveelheid munitie in de fabriek. Die was groter dan “bekend was of kon worden ingeschat”, aldus Bijleveld. Ze stelde dat het bombardement volgens de geldende procedures is verlopen.
In de nasleep van het bombardement scherpte de internationale coalitie in september 2015 de procedure voor aanvallen op IS-bommenfabrieken aan. Dat heeft het kabinet niet aan de Kamer verteld, hoewel het parlement meerdere keren om die informatie heeft gevraagd.
Geen analyse van risico op secundaire explosies
De Amerikaanse documenten wekken ook de indruk dat inlichtingen van CIA-informanten in het gebied niet zijn benut. De mogelijkheid van secundaire explosies door opgeslagen explosieven en munitie in de fabriek is nooit serieus verkend.
“Het was niet redelijk om te veronderstellen dat er geen nevenschade zou zijn, aangezien het doel een bommenfabriek was met civiele gebouwen dicht bij het gebied”, schreef een Amerikaanse luchtmachtcommandant in een analyse.
Het kabinet had met de Tweede Kamer afgesproken dat bombardementen niet mochten worden uitgevoerd als op voorhand werd ingeschat dat er burgerdoden konden vallen.
Volgens minister Bijleveld was het Amerikaanse defensieonderzoek naar de aanval vertrouwelijk en kon het daarom niet aan de Kamer worden verstrekt.
NOS 21.04.2020 Een Amerikaanse luchtmachtcommandant die betrokken was bij het Nederlandse bombardement op Hawija in Irak had bedenkingen bij die aanval, en hield er vooraf al rekening mee dat er burgers zouden omkomen. Hij kreeg de opdracht een aanvalsplan op te stellen waarbij de bommenfabriek vernietigd zou worden en het aantal burgerdoden op papier nul zou zijn. Op zijn advies is de procedure daarna aangepast.
Dat staat in een onderzoek dat het Amerikaanse ministerie van Defensie in 2015 naar de Nederlandse luchtaanval heeft gedaan. Het is één van de documenten (.pdf) die het Amerikaanse ministerie, met tussenkomst van een Amerikaanse rechter, heeft verstrekt aan de NOS en NRC.
Nederlandse F16-piloten gooiden in 2015 meerdere bommen op een IS-bommenfabriek in Hawija, waarbij zeker 70 burgers om het leven kwamen en ruim 400 gebouwen werden beschadigd of verwoest. De CIA meldde al een week voor het bombardement dat er nevenschade zou kunnen ontstaan “omdat er een woonwijk vlakbij ligt”. Door het bombardement werden 136 gebouwen vernietigd, waarvan er 25 in de woonwijk stonden. Nog eens 127 gebouwen raakten zwaar beschadigd.
De Tweede Kamer heeft het afgelopen halfjaar meermaals gevraagd om het Amerikaanse defensieonderzoek naar de aanval. Maar volgens minister Bijleveld van Defensie kon dat niet met de Kamer gedeeld worden, omdat het een vertrouwelijk document is.
Het gaat om het grootste onderzoek naar de zaak. De minister heeft in de Tweede Kamer altijd volgehouden dat Defensie en het Openbaar Ministerie de zaak hebben onderzocht en dat de luchtaanval volgens de geldende procedures is verlopen. Dat er aan Amerikaanse zijde na afloop kanttekeningen zijn geplaatst bij die procedure, en dat de procedure daarop is aangepast, is de Kamer echter nooit verteld.
Volledig irrelevant
Voor alle coalitielanden in de strijd tegen IS gold in 2015: als vooraf duidelijk was dat er ook maar één burgerdode zou vallen, mocht een aanval niet worden uitgevoerd. Ook met de Tweede Kamer was afgesproken dat het aantal vooraf ingecalculeerde doden burgerdoden nul zou zijn.
Daarom werd gewerkt met Collateral Damage Estimation (CDE): een Amerikaanse methode waarmee wordt uitgerekend hoe burgerdoden kunnen worden voorkomen. Uit deze CDE-berekening bleek dat het aantal doden alleen nul zou zijn als de aanval op Hawija ’s nachts zou worden uitgevoerd, met zes kleine precisiegeleide bommen waarvan sommige met een vertraging zouden ontploffen. Behalve de bommenfabriek zou dan alleen een “schuur” worden geraakt.
Maar dit bleek een papieren werkelijkheid. “Al deze details waren volledig irrelevant in het licht van wat er daadwerkelijk gebeurde na afloop”, schrijft de Amerikaanse luchtmachtcommandant, wiens mannen de berekening voor Hawija maakten.
Tweede explosie
Een CDE kan namelijk niet berekenen wat het effect is van “secundaire explosies”. En dat was precies het probleem bij de aanval op Hawija: nadat de bommen waren ingeslagen ontplofte de enorme hoeveelheid munitie in de fabriek, waardoor het omliggende gebied werd verwoest.
Minister Bijleveld schreef in november aan de Kamer dat dat kwam doordat er veel meer munitie in de fabriek lag dan “bekend was of kon worden ingeschat”. Volgens de Amerikanen daarentegen is er nooit een serieuze analyse gemaakt van het mogelijke effect van een tweede explosie, omdat ze geen enkele informatie hadden over “de hoeveelheid en soort munitie in de fabriek”. Toch stemde de Nederlandse ‘red card holder’ in met de aanval, dat is de militair die formeel toestemming geeft voor dergelijke acties.
“Het was niet redelijk om te veronderstellen dat er geen nevenschade zou zijn, aangezien het doel een bommenfabriek was met civiele gebouwen dicht bij het gebied”, aldus Luchtmachtcommandant VS.
De luchtmachtcommandant beschrijft in zijn analyse hoe hij voor een ingewikkelde opdracht stond, omdat hij moest toewerken naar een situatie waarin het aantal geschatte burgerdoden op papier nul zou zijn. “Mijn mannen hebben uren aan het doel gewerkt, alleen maar om deze CDE ‘uitvoerbaar’ te maken”. Het probleem is volgens hem dat “de klant” enerzijds het doelwit volledig wil vernietigen, maar anderzijds geen burgerdoden wil. “Dit kan ertoe leiden dat er een buitensporige hoeveelheid kleine bommen wordt gebruikt om aan beide tegenstrijdige eisen te voldoen.”
Volgens de luchtmachtcommandant was de omvang van de explosie weliswaar een verrassing, maar niet dat er burgers bij de aanval zouden omkomen. “Het was niet redelijk om te veronderstellen dat er geen nevenschade zou zijn, aangezien het doel een bommenfabriek was met civiele gebouwen dicht bij het gebied.”
Meer onderzoek
Dat de aanval riskant was blijkt ook uit de waarschuwing die de CIA vooraf gaf. Op basis van vier informanten had de CIA de internationale coalitie getipt over de aanwezigheid van de bommenfabriek, waarbij meteen gewezen werd op de mogelijkheid van burgerdoden in de aangrenzende woonwijk. Niet voor niets kreeg de aanval vooraf de kwalificatie ‘CDE 5’; de gradatie met het hoogste risico op burgerdoden.
De luchtmachtcommandant adviseert daarom dat sommige aanvallen voortaan wellicht niet uitgevoerd moeten worden als het belang niet groot genoeg is. Zover wil de opsteller van het rapport niet gaan. Het leidt tot de aanbeveling dat er in de toekomst “meer onderzoek moet worden gedaan naar doelen in dichtbevolkte gebieden met mogelijke secundaire explosies.” Die is overgenomen door de toenmalige opperbevelhebber van de internationale strijd tegen IS.
Er staat ook nog een tweede aanbeveling in het rapport, maar de inhoud daarvan is weggelakt.
Bekijk hieronder een aantal belangrijke passages uit de documenten:
1/3 Al in juni 2015 wordt het aantal van 70 burgerdoden door de Amerikanen genoemd als hard cijfer NOS
2/3 De luchtmachtcommandant vond het niet redelijk om te denken dat er geen burgerdoden zouden vallen NOS
3/3 De Amerikaanse opperbevelhebber Sean MacFarland neemt de aanbeveling over NOS
Anderhalf jaar procederen
In oktober 2018 deden de NOS en NRC, met een beroep op de Freedom of Information Act (FOIA), een verzoek om alle Hawija-onderzoeken bij Centcom, het hoofdkwartier van het Amerikaanse leger. Nadat antwoord uitbleef is met behulp van een Amerikaanse advocaat, een procedure gestart bij de Amerikaanse rechter.
Die bepaalde in januari dat beide partijen afspraken moesten maken over het verloop van de procedure en de rechtbank daarvan op de hoogte moesten houden. De uitkomst was dat voor 1 april alle documenten verstrekt zouden worden. Dat is afgelopen vrijdag gebeurd.
AD 21.04.2020 De Amerikanen wisten voorafgaand aan het Nederlandse bombardement op de Iraakse stad Hawija dat er mogelijk veel burgerslachtoffers zouden vallen. Toen er ook daadwerkelijk zo’n zeventig burgers omkwamen bij de luchtaanval, paste de anti-IS-coalitie de procedure voor bombardementen aan om herhaling te voorkomen.
Dat melden NOS en NRC op basis van Amerikaanse stukken die zij kregen na een beroep op de Freedom of Information Act, de Amerikaanse versie van de Wob. Het kabinet heeft het Amerikaanse onderzoek naar de misgelopen luchtaanval nooit met de Kamer gedeeld, terwijl de Kamer daar meermaals om heeft gevraagd.
Volgens Defensie konden zij het stuk niet geven, omdat het Amerikaanse rapport geheim was. Nu het door de Amerikanen is vrijgegeven, gaat het alsnog naar de Kamer. Het is niet duidelijk of de Amerikaanse aarzelingen bij het bombardement ook vooraf werden gedeeld met Nederland of de andere landen die in de coalitie doelen van IS bestookten.
Uit de Amerikaanse documenten blijkt dat de bommenfabriek in Hawija in de hoogste risicocategorie viel. Bij de Nederlandse luchtaanval vielen in de nacht van 4 op 5 juni 2015 naar schatting zeventig burgerdoden. De Amerikaanse geheime dienst CIA had in de regio vier informanten die waarschuwden voor een groot aantal burgerslachtoffers, omdat er woongebieden in de buurt waren.
Een hoge Amerikaanse legerofficier stelt in augustus 2015 dat er veel maatregelen zijn genomen om de kans op burgerslachtoffers naar nul terug te brengen. Zo werden door de F-16 meerdere kleine precisiebommen afgeworpen en vond de aanval ’s nachts plaats. De inschatting was dat alleen een schuur in de buurt van de explosievenfabriek zou worden geraakt.
Er bleek echter, schreef Bijleveld in november 2019 aan de Kamer, veel meer munitie in de fabriek aanwezig dan vooraf werd ingeschat. De Amerikanen stellen volgens de NOS echter dat er nooit een serieuze analyse was gemaakt van het mogelijke effect van een tweede explosie, omdat ze geen enkele informatie hadden over ‘de hoeveelheid en soort munitie in de fabriek’.
Procedure aangescherpt
Toen er na afloop van de luchtaanval toch veel meer ‘nevenschade’ te betreuren was, werd geconstateerd dat de regels wel waren nageleefd, maar dat de regels onvolkomenheden verwoonden. In september 2015 werd de procedure voor luchtaanvallen daardoor aangescherpt.
Er moest in het vervolg ‘meer onderzoek worden gedaan naar doelen die zich in dichtbevolkte gebieden bevinden en die het risico van secundaire explosies kennen’. Volgens het ministerie van Defensie worden die procedures ‘continu geëvalueerd’ en aangepast.
Regeringspartij D66 wil ‘zo snel als verantwoord’ in deze coronacrisis een debat met minister Ank Bijleveld van Defensie. ,,Ik zou er moedeloos van kunnen worden, maar ben juist strijdbaar om de waarheid boven tafel te krijgen”, stelt Kamerlid Salima Belhaj.
Ook SP-Kamerlid Sadet Karabulut wil dat de Kamer ondanks de coronamaatregelen ‘zo snel mogelijk’ een debat inplant. ,,Dit is onacceptabel.” Volgens Karabulut is de positie van Bijleveld ‘onhoudbaar.’ De CDA-bewindsvrouw moest zich al drie keer eerder in debatten verantwoorden over Hawija.
Kamervragen
Uiterlijk volgende week moet zij een lijst met 90 Kamervragen over Hawija beantwoorden. Die werden gesteld nadat Bijleveld in maart aan het parlement meldde dat de burgerdoden die in juni 2015 bij een Nederlandse aanval in Irak vielen, wel degelijk werden meegeteld in de Amerikaanse statistieken.
Eerder ontkende de CDA-bewindsvrouw tegenover de Kamer keer op keer dat de Amerikanen deze doden meetelden. Door een Amerikaanse administratieve fout werden de burgerslachtoffers pas in december 2019 in de statistieken opgenomen.
MSN 21.04.2020 De Amerikaanse krijgsmacht waarschuwde op voorhand voor burgerdoden bij het Nederlandse bombardement op een bommenfabriek van IS in de Iraakse stad Hawija. Dat blijkt uit stukken van de Amerikaanse krijgsmacht, die zijn opgevraagd door NRC en NOS.
Bij het bombardement door Nederlandse F16’s in de nacht van 2 op 3 juni 2015 vielen naar schatting zeventig dodelijke burgerslachtoffers.
NOS en NRC deden een beroep op de Amerikaanse Freedom of Information Act om de stukken in handen te krijgen. Ze bevatten onder meer een Amerikaanse defensieonderzoek naar het bombardement in Hawija.
Uit de documenten blijkt dat de inlichtingendienst CIA op voorhand waarschuwde voor burgerslachtoffers, omdat de fabriek in een woongebied stond. Het doelwit werd wat dat betreft gerekend tot de hoogste risicocategorie.
Minister Ank Bijleveld (Defensie) schreef aan de Tweede Kamer dat de enorme effecten van het bombardement niet konden worden voorzien. De enorme explosies in Hawija werden veroorzaakt door een grote hoeveelheid munitie in de fabriek. Die was groter dan “bekend was of kon worden ingeschat”, aldus Bijleveld. Ze stelde dat het bombardement volgens de geldende procedures verliep.
In de nasleep van het bombardement scherpte de internationale coalitie in september 2015 de procedure voor aanvallen op IS-bomfabrieken aan. Dat werd door het kabinet niet aan de Kamer verteld, hoewel het parlement meerdere keren om die informatie heeft gevraagd.
Geen analyse van risico op secundaire explosies
De Amerikaanse documenten wekken ook het beeld dat inlichtingen van CIA-informanten in het gebied. Er werd nooit een serieuze verkenning gedaan van mogelijke secundaire explosies door opgeslagen explosieven en munitie in de fabriek.
“Het was niet redelijk om te veronderstellen dat er geen nevenschade zou zijn, aangezien het doel een bommenfabriek was met civiele gebouwen dicht bij het gebied”, schreef een Amerikaanse luchtmachtcommandant in een analyse.
Het kabinet had met de Tweede Kamer afgesproken dat bombardementen niet mochten worden uitgevoerd, als op voorhand werd ingeschat dat er burgerdoden konden vallen.
Volgens minister Bijleveld was het Amerikaanse defensieonderzoek naar de aanval vertrouwelijk en kon het daarom niet aan de Kamer worden verstrekt.
AD 07.04.2020 De Tweede Kamer is het gegoochel met cijfers over burgerdoden bij een Nederlandse aanval in Irak beu en wil een tijdlijn zien. Zo hoopt zij precies na te gaan wanneer minister Ank Bijleveld van Defensie wat wist en in hoeverre zij de Kamer – al dan niet bewust – verkeerd heeft geïnformeerd.
Bijleveld meldde vorige maand aan het parlement dat de burgerdoden die in juni 2015 bij een Nederlandse aanval in Irak vielen, wel degelijk werden meegeteld in de Amerikaanse statistieken. Eerder ontkende de CDA-bewindsvrouw tegenover de Kamer keer op keer dat de Amerikanen deze doden ook meetelden in hun rapportages over burgerslachtoffers die in de strijd tegen IS vielen.
De Kamer wil daarom nu een overzicht van alle ‘mondelinge en schriftelijke’ contacten zien die het ministerie van Defensie had met Centcom, het Amerikaanse hoofdkwartier van waaruit de militaire missie tegen IS wordt aangestuurd. Ook wordt gevraagd of het kabinet nog wel vertrouwen heeft in de informatie die Centcom verstrekt.
Explosievenfabriek
Het zijn een paar van de in totaal 90 kritische Kamervragen over het omstreden Nederlandse bombardement op de Iraakse stad Hawija, die Bijleveld vóór 28 april moet beantwoorden. Bij die F-16-aanval vielen bijna vijf jaar geleden ongewild ongeveer zeventig burgerslachtoffers omdat in het doelwit, een explosievenfabriek, meer springstof bleek opgeslagen dan gedacht.
Bijleveld hield in de drie Kamerdebatten over de kwestie vol dat de Amerikanen de doden ‘nooit bevestigd’ hadden en dat zij dus ook niet kon bevestigen dat die doden werkelijk te betreuren waren. Dat bleek te wijten aan een administratieve fout, die op 5 december 2019 werd rechtgezet. Toen werden de zeventig burgerslachtoffers alsnog in de statistieken opgenomen.
De correctie van de Amerikanen kwam pas op 28 februari per brief bij Bijleveld terecht. Toch wachtte zij tot 24 maart voordat zij de Kamer informeerde. De Kamer wil daarom weten ‘om welke reden het toezenden aan de Kamer zolang op zich heeft laten wachten’.
De organisatie Airwars, die al jaren onderzoek doet naar burgerslachtoffers die vallen bij bombardementen, stelde al eerder dat er in grafieken een opmerkelijke piek te zien was tussen mei en juli 2015. De verklaring daarvoor, stelde de organisatie, kon alleen de Nederlandse aanval op Hawija zijn.
Dat de Amerikanen op 5 december hun statistieken aanpasten, is extra pijnlijk voor Bijleveld omdat zij op 19 december in het laatste debat over de kwestie nog volhield dat de zeventig burgerdoden ‘geen onderdeel’ uitmaakten van de grafieken.
NOS 24.03.2020 De Amerikanen gaan er wel degelijk al jaren van uit dat er bij de luchtaanval op Hawija zeventig burgerdoden zijn gevallen. Dat schrijft minister Bijleveld vandaag in een brief aan de Tweede Kamer. Dat is anders dan de minister eerder aan de Tweede Kamer meldde.
De kwestie draait om de vraag of de Amerikanen de zeventig burgerdoden wel of niet meerekenen in hun statistieken. In december liet Bijleveld de Kamer weten het te hebben nagevraagd bij Centcom (het hoofdkwartier van de militaire missies) en dat de burgerslachtoffers in Hawija die “zeer waarschijnlijk bij deze wapeninzet zijn gevallen, geen deel uitmaken van het totale aantal van 1347”. Bijleveld doelde daarmee op het totale aantal door de Amerikanen gerapporteerde burgerdoden in Syrië en Irak.
Daar komt Bijleveld nu dus van terug. Ze heeft het nagevraagd bij haar Amerikaanse collega van Defensie, en die heeft via zijn onderminister laten weten dat de Amerikanen al sinds 2017 de doden in Hawija meetellen in de statistieken. Volgens Bijleveld ligt de schuld van het verkeerd inlichten bij de Amerikanen. “Ik betreur dat deze informatie afwijkt van de informatie die eerder van Centcom is ontvangen en is gemeld in het interpellatiedebat”, schrijft ze aan de Kamer.
Rutte
Dat de Amerikanen geen duidelijkheid zouden geven over het aantal doden vormde een cruciaal element in de verdedigingslinie van premier Rutte en minister Bijleveld in het debat in november. Omdat de Amerikanen het officiële dodental nooit hadden vastgesteld, was de ernst van de situatie op het ministerie van Defensie nooit helemaal duidelijk. Het is daarom niet vreemd dat zowel de Tweede Kamer als collega-ministers nooit zijn gewezen op de ernst van het incident, zo was de redenatie van het kabinet.
“Centcom zegt zelf dat er op geen enkele manier is vast te stellen hoeveel burgerslachtoffers er zijn gevallen,” zei Rutte in het debat. Na afloop noemde hij het aantal “een gerucht” en “geen relevant getal”.
Debat
Eerder al lieten Amerikaanse defensiewoordvoerders aan NRC en NOS weten dat het aantal van zeventig doden wel degelijk deel uitmaakte van de statistieken. Dat het aantal nooit “bevestigd was”, zoals het kabinet meermalen schreef, is volgens hen logisch. Centcom baseert zich doorgaans op berichtgeving van media en ngo’s, omdat onderzoek op de grond nagenoeg onmogelijk is. De conclusie dat het “waarschijnlijk” is dat er zeventig burgerdoden zijn gevallen, is dan ook de hardste conclusie die Centcom kan geven.
Bij het Nederlandse bombardement op Hawija vielen in 2015 dus zeventig burgerslachtoffers.
Door de Tweede Kamer was al een debat aangevraagd om het voor de vierde maal te hebben over de luchtaanval op Hawija, naar aanleiding van documenten die waren vrijgegeven. Het is vanwege de coronacrisis onduidelijk wanneer het debat zal plaatsvinden.
Te gek voor woorden
GroenLinks-Kamerlid Isabelle Diks vindt het “te gek voor woorden” dat Bijleveld nu met deze nieuwe informatie komt. Toch heeft de bestrijding van corona wat haar betreft vanzelfsprekend voorrang.
SP’er Sadet Karabulut wil voor nu een zogeheten schriftelijk overleg, zodat er toch gedebatteerd kan worden over de kwestie zonder dat de Kamerleden en de minister bij elkaar hoeven te komen. “Maar we komen hier over te spreken”, laat ze weten. “De minister heeft veel vragen te beantwoorden.”
Telegraaf 24.03.2020 De burgerdoden van de Nederlandse luchtaanval op Hawija in Irak zijn wel degelijk opgenomen in de Amerikaanse maandelijkse rapporten over burgerslachtoffers van de internationale strijd tegen terreurgroep IS. Minister Ank Bijleveld van Defensie zei eerder in de Tweede Kamer dat dit niet zo was. De bewindsvrouw schrijft aan de Kamer dat te betreuren.
Bijleveld had eind vorig jaar, toen ze de Kamer inlichtte, andere informatie van de Amerikanen gekregen. „Ik ben uitgegaan van de informatie die ik via officiële kanalen van CENTCOM ontving”, schrijft ze aan de Kamer. CENTCOM is het Amerikaanse militaire hoofdkwartier belast met de strijd tegen IS. Eind vorige maand heeft het Pentagon Bijleveld laten weten dat Hawija toch is meegenomen in de statistieken.
Luchtaanval op IS
De Tweede Kamer wil precies weten hoe de Nederlandse luchtaanval op de IS-bommenfabriek in Hawija in juni 2015 is verlopen. Al direct na de aanval repten internationale media over zeventig burgerslachtoffers, maar een officieel dodental is nooit vastgesteld. De Kamer is in de maanden na de aanval onjuist over de burgerdoden geïnformeerd door toenmalig minister Jeanine Hennis van Defensie. Pas afgelopen najaar werd de Kamer op de hoogte gebracht.
Bijleveld overleefde begin november ternauwernood een „heel heftig debat” over de kwestie. Ondanks „oprechte excuses” steunde bijna de hele oppositie een motie van wantrouwen tegen haar. Later die maand moest premier Mark Rutte zich ook in de Kamer in een urenlang debat voor de kwestie verantwoorden. Vooral dat de alarmbellen binnen het kabinet niet afgingen nadat media zoveel burgerdoden hadden gemeld, riep veel vragen op.
Een definitief eindrapport van de Amerikanen naar de aanval van Nederlandse F-16’s is er ook nooit gekomen. Bijleveld heeft nu van het Pentagon te horen gekregen dat zo’n ’closure report’ destijds „geen vereiste” was voor onderzoek naar meldingen over burgerslachtoffers. De Amerikanen blijven er verder bij dat de rapporten over de aanval op Hawija niet gedeeld kunnen worden met de Tweede Kamer, ook niet vertrouwelijk. Bijleveld had daarom verzocht.
NOS 06.03.2020 Basim Razzo, een Irakees die zijn familie verloor bij een Nederlandse luchtaanval in Mosul in 2015, wil ruim twee miljoen dollar van de Nederlandse overheid. De man stelt de staat aansprakelijk voor de dood van zijn vrouw, dochter, broer, en neef en voor het verlies van zijn huis en inkomen.
Volgens zijn advocaat Liesbeth Zegveld was de luchtaanval een “internationale onrechtmatige daad” omdat het woonhuis geen militair doelwit was. “Gezien de zeer beperkte en tegenstrijdige inlichtingen had Nederland moeten afzien van de aanval”, schrijft ze aan Defensie.
Het verhaal van Basim Razzo
Razzo werkt in 2015 bij een telecombedrijf en woont met zijn vrouw en 21-jarige dochter in een villawijk in Mosul. Zijn broer en schoonzus wonen met hun twee kinderen in de villa ernaast. Zijn zoon verblijft in Erbil. Op videobeelden die de VS heeft vrijgegeven is te zien hoe op 21 september 2015 twee bommen beide huizen in enkele seconden verwoesten. Alleen Basim en zijn schoonzus overleven de aanval.
Vergissing
In november erkende minister Bijleveld van Defensie dat de aanval was uitgevoerd door Nederlandse F-16-piloten, en dat het een vergissing was. De inlichtingen “die hebben geleid tot het identificeren van het doel waren onjuist”, liet ze de Kamer weten.
Een van de Nederlandse piloten die de aanval uitvoerden, zei tegen De Telegraaf dat hij nachtenlang niet kon slapen toe hij ontdekte dat bij de aanval een onschuldige familie om het leven was gekomen. Dat was “een klap in mijn gezicht”, vertelde hij.
Het Amerikaanse ministerie van Defensie deed uitgebreid onderzoek naar de aanval. The New York Times kreeg het rapport in 2017 in handen. Daarin staat dat de internationale coalitie dacht dat de twee villa’s van IS’ers waren.
Met een drone hadden ze de huizen ongeveer anderhalf uur geobserveerd. Ze zagen geen wapens, maar het viel op dat er geen vrouwen en kinderen bij de huizen te zien waren, alleen mannen. Ook werd de poort opengedaan als er een auto aankwam, wat de indrukt wekte dat er een toegangscontrole was. Achteraf kwamen ze tot de conclusie dat er niets was dat de familie linkte aan IS.
Vijftienduizend dollar
Als blijk van goede wil boden de Amerikanen na de aanval Razzo 15.000 dollar aan. Dat heet hij geweigerd, omdat het volgens hem in geen verhouding staat tot alle schade die hij heeft geleden.
Sinds de aanval is Razzo naar eigen zeggen niet meer in staat om te werken. Hij kreeg granaatscherven in zijn rug en kan maar een paar honderd meter lopen. Een vervolgoperatie zou uitkomst kunnen bieden, maar daar heeft hij het geld niet voor.
Het huis van Basim Razzo voor de aanval Basim Razzo
Omdat de aanval is uitgevoerd door Nederlandse piloten, en Nederland de inlichtingen heeft beoordeeld en de aanval heeft goedgekeurd, wordt de staat nu aansprakelijk gesteld.
Bijleveld
Nadat minister Bijleveld in november had erkend dat Nederland betrokken was bij de luchtaanvallen in Hawija en Mosul, kondigde ze zelf al aan dat ze gaat onderzoeken hoe ze de slachtoffers van beide aanvallen financieel kan compenseren. Op de uitkomst van dat onderzoek wil Razzo dus niet wachten.
Uit eerdere betalingen die Nederland heeft gedaan aan nabestaanden in Afghanistan, blijkt dat de kans klein is dat Nederland een bedrag voorstelt dat in de buurt komt van de eis van Razzo. Tot dusver ging het om nooit meer dan enkele tienduizenden euro’s.
Advocaat Zegveld heeft het kabinet drie weken gegeven om te reageren.
Telegraaf 06.03.2020 De Irakees die vier familieleden verloor door een Nederlands vergisbombardement op Mosoel, vraagt de Nederlandse staat smartengeld. De claim kan oplopen tot twee miljoen dollar.
Basim Razzo verloor zijn dochter, vrouw, broer en neef bij het bombardement in de nacht van 21 september 2015. Hij raakte niet alleen zijn dierbaren kwijt maar ook zijn huis, grond, baan en reputatie. Ook raakte hij blijvend gehandicapt. En dat allemaal omdat de Amerikaanse inlichtingendienst had gemeld dat Razzo’s huis eigenlijk een IS-hoofdkwartier was. Razzo had niets met IS te maken.
De Telegraaf onthulde in november dat een Nederlandse F-16-vlieger de aanval op het woonhuis had gepland en uitgevoerd, op basis van die foute informatie. De vlieger deed zijn verhaal in deze krant en in het boek Missie F-16: „Ik werd misselijk toen ik het hoorde. Ik kon twee nachten niet slapen.”
’Bombardement onrechtmatig’
Minister Bijleveld van Defensie stelde na de onthullingen over Nederlandse vergisbombardementen dat Nederland ’wel verantwoordelijk maar niet aansprakelijk is’ in geval van burgerslachtoffers in de strijd tegen IS. Advocate Liesbeth Zegveld stelt de staat toch aansprakelijk. „Het bombardement is onrechtmatig.
Het gebruik van geweld tegen personen die niet rechtstreeks aan vijandelijkheden deelnemen is verboden op grond van geschreven en ongeschreven humanitair recht. Zeker gezien de beperkte en tegenstrijdige inlichtingen had Nederland dienen af te zien van de luchtaanval.” Volgens Zegveld is Nederland medeverantwoordelijk, omdat het samen optrekt met de Amerikanen, van wie de inlichtingen kwamen.
Razzo heeft goede hoop: „Ik ben natuurlijk nerveus voor de uitkomst van de zaak. Dit is de laatste kans.” Bij een poging om de schade te verhalen in de VS kreeg hij een aanbod van slechts 15.000 dollar. „Dat heb ik natuurlijk van de hand gewezen. Ik zei: dat is belachelijk, een belediging.” Zijn Amerikaanse advocaat had de schade becijferd op tussen de 1 en 2 miljoen dollar.
De aanval werd uitgevoerd op basis van slechts anderhalf uur videomateriaal van een Amerikaanse drone. Op die beelden waren geen wapens of verdachte activiteiten te zien, alleen iemand die het hek open deed voor een naderende BMW. Dat werd uitgelegd als signaal dat er een hooggeplaatst figuur aan kwam rijden.
Basim Razzo
’Vrouw bedekt onder puin’
„Ik keek nog wat YouTube-filmpjes die nacht”, vertelt Razzo. „Ik riep mijn dochter Tuka dat ze moest gaan slapen. Rond middernacht ging ik naast mijn vrouw in bed liggen. Ik werd wakker van een ongelofelijke explosie, een geluid dat ik nog nooit had gehoord.
Het rook branderig. Ik zag de sterrenhemel, dus het dak van de slaapkamer was ingestort. Ik keek opzij en zag dat mijn vrouw met puin was bedekt. Ik wist meteen dat ze weg was. Ik riep naar mijn dochter Tuka. Geen antwoord.”
De Nederlandse vlieger had ook de planning gedaan voor de aanval. „Het was een officiële missie waarvan we al dagen van tevoren wisten dat we hem gingen doen. Ik was de mission commander. Alles tot aan de debriefing was succesvol. Pas weken later hoorde ik dat er iets aan de hand was met deze missie.”
MSN 06.03.2020 Een burgerslachtoffer van een Nederlandse luchtaanval in Irak eist 2,3 miljoen dollar (ruim twee miljoen euro) aan smartengeld en andere vergoedingen van Nederland. De 61-jarige Basim Razzo, hoofd van een Irakese familie waarvan vier leden omkwamen bij een Nederlandse luchtaanval in september 2015, heeft vrijdag minister Ank Bijleveld (Defensie, CDA) aansprakelijk gesteld.
Het is de eerste schadeclaim van een burgerslachtoffer als gevolg van een Nederlandse militaire actie in de strijd tegen Islamitische Staat (2014-2018). Het kabinet schreef begin november vorig jaar dat bij twee Nederlandse luchtaanvallen burgerdoden waren gevallen, vier in Mosul en een onbekend aantal in Hawija, in het noorden van Irak.
Bij het bombardement op Mosul was er volgens Amerikaanse inlichtingen een hoofdkwartier van IS gevestigd in de twee villa’s. In werkelijkheid woonden er twee families die geen banden hadden met IS. Razzo, opgeleid in de VS en in Mosul actief als accountmanager voor het Chinese telecombedrijf Huawei, brak tijdens het bombardement zijn heup, linkervoet en schaambeen. Door granaatscherven in zijn rug kan hij niet meer lopen en werken. Zijn vrouw, dochter, broer en neefje kwamen om. Beide villa’s werden verwoest.
Volgens Razzo’s advocaat Zegveld was de aanval onrechtmatig. „Het oorlogsrecht verbiedt het bombarderen van burgerdoelen, en er was geen legitieme reden waarom dat hier toch gebeurde”, aldus de advocaat.
Het inlichtingenproces dat voorafging aan het bombardement toont volgens Zegveld grote tekortkomingen. Uit Amerikaanse documenten blijkt volgens haar dat analisten verregaande conclusies trokken op basis van relatief kortdurende beelden van drones boven de villa’s. Verdeeld over drie dagen was er een uur en 35 minuten gefilmd. Dat is „uitzonderlijk kort en afwijkend van de militaire norm”, zegt Zegveld.
Volgens Nederland moet een doel „uren en zelfs dagen achter elkaar” worden gefilmd om een goed beeld te krijgen, aldus de advocaat. De beelden van de Amerikaanse drones toonden slechts de villa’s en een man die een hek opende voor een naderende auto. Strijders, wapens, zwarte vlaggen of andere signalen van de aanwezigheid van IS werden niet waargenomen. Wel dook er later informatie op dat er in de buurt van de villa’s een IS-hoofdkwartier was geweest. Het Amerikaanse leger heeft beelden van de aanval op YouTube gezet.
Eerder, in 2017, hadden de VS al hun fout toegegeven aan Razzo en hem een bedrag van 15.000 dollar geboden. Dat heeft hij geweigerd omdat het bedrag veel te laag was om alle schade te compenseren en bijvoorbeeld een rugoperatie te kunnen betalen. Omdat Nederland toegaf de bom te hebben gegooid, heeft Razzo nu minister Bijleveld aansprakelijk gesteld.
Overigens lijkt de kans klein dat Razzo de gevraagde twee miljoen dollar krijgt. Bij eerdere schadevergoedingen, bijvoorbeeld in Afghanistan, heeft Defensie nooit zulke hoge bedragen uitgekeerd.
AD 04.03.2020 De hoogste generaal van de luchtmacht, Dennis Luyt, wil opheldering van het Openbare Ministerie waarom ze een bombardement in Irak bestempelen als ‘moord’. Denk-kamerleden noemden dat ook zo in een debat vorig jaar november en worden daarvoor nu niet vervolgd nadat 3500 militairen aangifte deden.
De uitleg van het OM om de Kamerleden niet te vervolgen maakt veel los onder militairen. Generaal Luyt kan zich niet voorstellen dat het geweld dat militairen mét toestemming van de politiek mogen gebruiken, wordt bestempeld als ‘moord’, zo laat hij in een reactie op Twitter weten. Zeker niet als dat binnen de regels van het oorlogsrecht wordt gedaan. Ook Kamerleden zijn ontstemd. VVD-er André Bosman heeft een debat aangevraagd met minister Ferd Grapperhaus van Justitie en Veiligheid.
Inmiddels is er overleg tussen ministers Ank Bijleveld van Defensie en Ferd Grapperhaus van Justitie en Veiligheid over de passage in een brief die het OM stuurde aan advocaat Michael Ruperti. Hij deed namens de 3500 mensen aangifte tegen de Denk-Kamerleden Özturk en Azarkan omdat ze militairen beschuldigden van moord. Dat gebeurde in een debat over een bombardement waarbij 74 doden vielen, zeer waarschijnlijk ook burgers.
Het OM vindt de uitlating niet strafbaar. In beginsel is het beledigend, maar in dit geval niet onnodig grievend omdat moord juridisch immers ‘doden met voorbedachten rade’ is, zo staat in de brief. Bij dit bombardement – net als bij zo veel militaire acties – is daarvan sprake, aldus het OM. Al heeft die voorbedachten rade geen betrekking op de eventuele burgerdoden.
Vooral die uitleg schokt veel militairen die aangifte deden. Bij advocaat Michael Ruperti kwamen vanmorgen tientallen reacties binnen van militairen. Ruperti heeft aangekondigd een procedure te starten om af te dwingen dat het OM de Denk-Kamerleden alsnog moet vervolgen.
Volgens hem klopt de redenering van het OM niet. Sinds de strafzaak tegen militair Eric O. die bij een schietincident betrokken was in Irak in 2003 ligt er een afspraak dat militairen die handelen volgens het oorlogsrecht en het geweldsmandaat dat de politiek hen opdraagt, niet vervolgd kunnen worden voor moord. Als er iets misgaat en er onbedoeld dodelijke slachtoffers vallen, kunnen ze wel worden vervolgd omdat ze het dienstvoorschrift niet hebben nageleefd.
NOS 04.03.2020 Het Openbaar Ministerie gaat twee Kamerleden van Denk niet vervolgen voor het gebruik van het woord ‘moord’ in verband met een bombardement door de Nederlandse luchtmacht in 2015 in Irak. Bij dat bombardement op een bommenfabriek van Islamitische Staat in de stad Hawija kwamen meer dan zeventig burgers om.
De uitspraken zijn gedaan in de Tweede kamer en vallen daarom onder de parlementaire onschendbaarheid, concludeert het OM. Daarbij is de term ‘moord’ dagelijks taalgebruik wanneer iemand een ander doodt. Dodelijk geweld door militairen binnen hun bevoegdheden valt niet onder deze term, maar het OM vindt de uitlatingen niet onnodig beledigend.
Denk-Kamerleden Öztürk en Azarkan zouden daarom niets strafbaars hebben gedaan. Tijdens een Kamerdebat in november nam Denk-Kamerlid Öztürk het woord ‘moord’ in de mond. “Deze minister ziet niet de ernst van deze moord in”, zei hij. Zijn partijgenoot Azarkan verdedigde dat ’s avonds in het tv-programma Pauw.
Azarkan niet verrast
Azarkan zei vanochtend in het NOS Radio 1 Journaal dat het OM hem nog niet op de hoogte had gebracht van het besluit, maar dat het nieuws hem niet verbaast. “Vrijwel elke rechtsgeleerde was van mening dat wat de heer Öztürk in de Kamer zei onder het recht valt van een Kamerlid.”
Ook zou Öztürk nooit de militairen zelf hebben willen aanvallen. “Het was een debat met de minister van Defensie. Daar richtte hij zich toe. Dat advocaat Ruperti daar een heel circus van maakt en aangifte doet, terwijl hij weet dat dat kansloos is, dat is buitengewoon jammer.”
Advocaat Ruperti deed samen met 1200 militairen en veteranen aangifte tegen de beide Kamerleden. Zij zouden zich schuldig hebben gemaakt aan het zaaien van haat, belediging en laster. Ook eisten ze dat de Kamerleden openlijk hun excuses zouden aanbieden.
Ruperti zei tegen het AD dat hij naar het gerechtshof stapt om het OM te dwingen de zaak voor de rechter te brengen.
Vakbond mogelijk naar rechter
De militaire vakbond ACOM laat het er niet bij zitten. “We vinden dit weer een trap na, niet van de Kamerleden maar van het Openbaar Ministerie”, zei voorzitter Jan Kropf in het NOS Radio 1 Journaal. “Dit betekent dat iedereen, militairen maar ook politieagenten, die in de lijn van hun werk een slachtoffer maakt een moordenaar is.”
Kropf stelt dat je met de redenering van het OM militairen die op missie gaan van poging tot moord kunt beschuldigen. “Ik vind dat een hele rare kwalificatie.”
Vakbond ACOM overweegt naar de rechter te stappen om het OM tot vervolging van de Kamerleden te dwingen. “Wat natuurlijk de discussie is, is of het vrij mogen spreken in een Kamerdebat betekent dat je dit moet toelaten. Want waar ligt dan de grens?”
VVD-Kamerlid Bosman noemt het besluit van het OM bizar. “Deze uitspraak zet de militair in een volstrekt fout daglicht en doet onrecht aan de inzet van de militair”, schrijft hij op Twitter. Hij wil uitleg van minister Grapperhaus van Justitie.
AD 04.03.2020 Het Openbaar Ministerie betreurt de ophef die is ontstaan over de uitleg om twee DENK-kamerleden niet te vervolgen nadat ze militairen beschuldigden van moord na een bombardement in Irak.
De officier van justitie schreef in een brief aan de 3500 militairen die aangifte deden dat de DENK-kamerleden Özturk en Azarkan niets strafbaars hebben gedaan omdat er in juridische zin sprake is van moord, zoals bij heel veel militaire operaties. Die uitleg leidde bij militairen van hoog tot laag geschokte reacties. Luchtmachtgeneraal Dennis Luyt wilde opheldering van het OM en ook minister van Defensie Ank Bijleveld reageerde ontstemd. ,,Ik sta voor mijn mensen. De kwalificatie moord of moordenaars in verband met het werk dat zij moeten doen, werp ik verre van mij.’’
Het OM vindt nu dat het beter had moeten uitleggen dat militairen niet beticht kunnen worden van een strafbaar feit zolang zij binnen hun geweldsinstructie handelen. In het dagelijks taalgebruik wordt moord echter wel vaak gebruikt voor het doden van een ander, en zo hebben ook de twee DENK-kamerleden dat volgens het OM ook gedaan. Voor het OM valt dat binnen de vrijheid van het politieke debat en is dat niet strafbaar.
Advocaat Michael Ruperti, die aangifte deed namens de 3500 militairen, neemt geen genoegen met die uitleg. ,,In brief staat duidelijk dat militaire operaties gekwalificeerd worden als moord. Dat hadden ze niet moeten doen.”
MSN 04.03.2020 DENK-Kamerlid Selçuk Öztürk wordt niet vervolgd om zijn ‘moord-opmerking’, waarmee hij eind vorig jaar in opspraak kwam. Het Openbaar Ministerie oordeelt dat hij niets strafbaars heeft gedaan. Dat schrijft het AD.
Aangifte militairen
Ruim zeshonderd militairen en veteranen deden vorig jaar aangifte tegen Tweede Kamerlid Selcuk Öztürk (DENK). Zij vonden dat die over de schreef ging toen hij de Nederlandse luchtaanval die Iraakse burgers in 2015 het leven kostte ‘moord’ noemde. Öztürk maakte zich volgens de militairen daarmee schuldig aan het zaaien van haat, belediging en laster.
Kamerdebat
De gewraakte term viel eind vorig jaar in het Kamerdebat over de luchtaanval. Het kwam Öztürk meteen op een schrobbering te staan van voorzitter Khadija Arib en vrijwel alle andere aanwezige Kamerleden. Ze vroegen hem zijn woorden terug te nemen, maar hij weigerde. De nabestaanden spreken ook van moord, stelde hij.
Parlementaire onschendbaarheid
Volgens het AD schrijft het Openbaar Ministerie (OM) nu in een brief aan de advocaat van Öztürkdat hij niet vervolgd kan worden. Omdat hij zijn uitspraak deed tijdens een debat in de Tweede Kamer, geniet hij parlementaire onschendbaarheid.
Uitspraak op tv
Later die avond herhaalde mede-partijgenoot Farid Azarkan de uitspraak op tv. Maar ook Azarkan wordt volgens het OM niet veroordeeld. De uitspraak was weliswaar ‘beledigend’, maar volgens de brief niet ‘onnodig grievend’ en daarom niet strafbaar.
Telegraaf 04.03.2020 De Denk-Kamerleden die Nederlandse militairen beschuldigden van moord na een bombardement in Irak, worden niet vervolgd. Bij de aanval vielen vermoedelijk ook burgerdoden.
De Kamerleden hebben volgens het Openbaar Ministerie niets strafbaars gedaan. Bij de militaire actie was er sprake van „doden met voorbedachten rade” en dat is in juridische zin „moord”, aldus het OM. Vooral die uitleg schokt militairen die aangifte deden. Dat meldt het AD
Denk-Kamerlid Selçuk Özturk raakte in november in opspraak tijdens een debat over een Nederlands bombardement bij het Iraakse Hawija, waarbij 74 slachtoffers vielen, vermoedelijk ook veel burgers. Dat kon gebeuren omdat de informatie niet deugde. De vliegers viel niets te verwijten.
Toch zei Özturk dat de militairen „willens en wetens” onschuldige burgers hebben vermoord. Zijn partijgenoot Farid Azarkan herhaalde dat diezelfde avond op tv.
NU 18.02.2020 Het ministerie van Defensie wist dat het bombardement op de Iraakse stad Hawija in 2015 gevaarlijker kon uitpakken dan was gebleken uit de risicoanalyse, blijkt uit documenten die de rijksoverheid maandag heeft vrijgegeven. Door het bombardement vielen minstens zeventig doden.
In de documenten is te lezen dat er voorafgaand aan het bombardement een Collateral Damage Estimate (CDE) is uitgevoerd. Hierbij wordt berekend hoe groot de risico’s van een aanval zijn.
Defensie keek ook naar aanvallen die in het verleden zijn uitgevoerd en wat voor schade bijkomende explosies als gevolg van de bommen zouden veroorzaken. Hieruit bleek dat de extra schade van het bombardement groter kon zijn dan in de CDE was berekend.
Wel zou deze schade naar verwachting binnen het complex blijven dat Defensie wilde aanvallen. Ook had de missie alleen tot materiële schade moeten leiden, doordat deze ’s nachts werd uitgevoerd. De officier die moest bepalen of de aanval zou doorgaan, besloot dat het militaire voordeel belangrijker was dan de mogelijke extra schade.
De vliegers die de missie hebben uitgevoerd, hebben dit volgens het ministerie van Defensie “zorgvuldig en zonder fouten” gedaan. Ook zou het juiste doel zijn geraakt. De bijkomende schade van de missie kwam neer op de verwoesting van vierhonderd gebouwen.
Kabinet verzweeg burgerdoden lange tijd
In juni 2015 voerden Nederlandse F-16’s een luchtaanval uit op een bommenfabriek van IS. Bij de aanval werd ook een woonwijk verwoest.
In de fabriek bleken veel meer explosieven te liggen dan vooraf werd aangenomen. Naast de tientallen dodelijke slachtoffers raakten ongeveer honderd mensen gewond.
Een aantal dagen na de aanval zei de toenmalige defensieminister Jeanine Hennis-Plasschaert in een antwoord op Kamervragen dat er voor zover bekend geen burgerslachtoffers waren gevallen.
De Luchtmacht wist echter direct dat er zogenoemde nevenschade was. Ook bleek later uit een Amerikaans rapport dat de kans groot was dat er bij de aanval wel degelijk burgerslachtoffers waren gevallen. De Kamer bleek dus verkeerd geïnformeerd.
Huidig minister van Defensie Ank Bijleveld verklaarde in november vorig jaar – een aantal weken nadat NRC en de NOS eigen onderzoek naar de luchtaanval publiceerden – dat het ministerie van Algemene Zaken en premier Mark Rutte op de hoogte waren van de burgerdoden. Een dag later zei Rutte dat hij zich dit niet kon herinneren.
NOS 18.02.2020 Het onderzoek van het Openbaar Ministerie naar het bombardement in Hawija was beperkt en kwam pas na een jaar op gang. Dat blijkt uit interne documenten en antwoorden van het OM die in bezit zijn van NOS en NRC.
Bij de aanval van een Nederlandse F-16 op de bommenfabriek van IS in 2015 kwamen zeker zeventig Iraakse burgers om het leven, bleek in oktober vorig jaar. Een complete wijk werd verwoest. Het was een van de bloedigste aanvallen van de internationale coalitie in de strijd tegen IS.
Het onderzoek van het OM kende meerdere beperkingen. Pas na vijftien maanden werden de piloten voor het eerst gehoord. Betrokken militairen uit andere coalitielanden kregen bovendien niet het verzoek om mee te werken en er is geen onderzoek gedaan in Irak. Bovendien had het Openbaar Ministerie alleen de beschikking over informatie die in het bezit was van Nederland.
Minister Bijleveld van Defensie werd in november naar de Kamer geroepen om zich te verantwoorden voor het incident. Het kabinet beschouwde de zaak als afgehandeld omdat het Openbaar Ministerie de gebeurtenis heeft onderzocht. “Die hebben ernaar gekeken en die hebben vastgesteld dat hier rechtmatig is gehandeld”, zei Bijleveld.
Geen onderzoek rechtmatigheid
De rechtmatigheid van de aanval is echter nooit specifiek onderzocht. Dat gebeurt alleen als Defensie aangifte doet tegen een militair. Het uitgangspunt was volgens het OM om “effectief onderzoek te doen naar de feiten en omstandigheden waaronder de burgerslachtoffers zijn gevallen.” Het onderzoek was niet gericht op de vraag “of de geweldsaanwending rechtmatig is”. Die vraag zou pas opkomen als er nieuwe aanwijzingen waren dat militairen het oorlogsrecht hadden geschonden.
Wel is er geprobeerd om meer duidelijkheid te krijgen over het aantal burgerdoden, al waren de onderzoeksmethoden “zeer beperkt” omdat onderzoekers Irak niet in konden en men “in grote mate afhankelijk was van informatie van derden”.
Het OM wilde naar buiten toe voorkomen dat het beeld zou ontstaan “alsof het OM ‘goedkeuring’ heeft gegeven aan de inzet”, schrijft een medewerker in een mail aan zijn collega’s. “Dit is wat het OM betreft een ongewenst effect.”
Jaloud-zaak
Het doel van het onderzoek was vooral om problemen in de toekomst te voorkomen, zo blijkt uit antwoorden van het OM. “Gezien de mogelijkheid van een klacht (…) dient Nederland effectief onderzoek te doen”.
Aanleiding voor deze werkwijze was de Jaloud-zaak. In 2014 had het Europees Hof voor de Rechten van de Mens geoordeeld dat het Openbaar Ministerie ernstig tekort was geschoten in het onderzoek naar de dood van de Irakees Azhar Jaloud. Die was in 2004 doodgeschoten bij een checkpoint in Irak. Het OM oordeelde dat de Nederlandse luitenant die hierbij betrokken was geen blaam trof. De familie van Jaloud startte een zogeheten artikel 12-procedure, om het OM alsnog tot vervolging te dwingen.
Vanwege het stevige oordeel van het Europees Hof in de Jaloud-zaak, en de mogelijkheid dat ook nabestaanden van toekomstige slachtoffers een procedure beginnen, besloot het Openbaar Ministerie voortaan elk incident te onderzoeken waarbij melding wordt gedaan van burgerdoden.
Jaar later
Dat het vijftien maanden duurde voordat de twee piloten van het Hawija-bombardement werden gehoord is opvallend, omdat in de Jaloud-zaak het Europees Hof het OM juist had verweten dat de betrokken militair “met een vertraging van zes uur” werd geïnterviewd. Die militair had daardoor volgens het Europees Hof de kans gekregen zijn eigen versie van de werkelijkheid te construeren.
Dat het onderzoek zo lang op zich liet wachten lag in eerste instantie aan Defensie. Hoewel er op de video van de piloten een ongekende explosie te zien is, en de fabriek dicht bij een woonwijk lag, spreekt de luchtmachtcommandant in zijn verslag van het bombardement met geen woord over de mogelijkheid van burgerdoden. Hij benoemt alleen de aanzienlijke schade aan diverse gebouwen. Was dat wel gebeurd, dan was er volgens het OM direct een onderzoek gestart.
Verslaggever Lex Runderkamp bezocht de plek waar de Nederlandse F-16-bom viel. Hij zag vier jaar na dato nog veel schade:
Dit is de plek waar de Nederlandse F-16-bom viel
Maar ook als Den Haag een paar dagen later bericht krijgt van het Pentagon, dat er waarschijnlijk burgerdoden zijn gevallen bij de aanval, wordt het OM niet ingelicht. Defensie besluit in plaats daarvan zelf onderzoek te gaan doen.
Ook het ministerie van Justitie en Veiligheid, waar ze weet hebben van de mogelijke burgerdoden, informeert het OM niet. Mogelijk gaan ze ervan uit dat het OM al is ingelicht door Defensie. “Er wordt nu, zoals gebruikelijk, onderzoek uitgevoerd (…) Ook het OM en de Koninklijke Marechaussee zijn hierbij betrokken”, schrijft een ambtenaar twee dagen na de aanval aan de minister van Justitie. Dat klopt dus niet.
Telefonisch interview
Pas als Defensie een tweede rapport uit de Verenigde Staten ontvangt, wordt in maart 2016 – negen maanden na de aanval – het OM op de hoogte gebracht. Die starten nog dezelfde dag een onderzoek.
Maar ook het OM wacht dan nog een half jaar met horen van de piloten. Het onderzoek loopt vertraging op doordat het specialistisch onderzoeksteam van de marechaussee dat belast is met de zaak, onderzoek moet doen naar een mortierongeluk in Mali. Pas in september 2016 vindt het eerste interview plaats. Een van de twee piloten is op dat moment met verlof in Nederland, en moet telefonisch worden geïnterviewd door de marechaussee vanuit Jordanië.
Het OM werkt inmiddels aan een nieuwe procedure waarin onder andere geregeld moet worden dat Defensie eerder melding maakt van mogelijke burgerdoden als men daar weet van heeft. Hoe dat geregeld moet worden, is nog onduidelijk, laat het OM weten. “We kunnen Defensie hier niet zonder meer toe verplichten.”
De vlucht werd uitgevoerd vanaf de luchtmachtbasis in Jordanië Defensie
NOS 18.02.2020 Bij een Nederlandse luchtaanval in Irak in 2015 zijn zeker zeventig mannen, vrouwen en kinderen om het leven gekomen, bleek eind oktober. Driemaal werd er over gedebatteerd in de Tweede Kamer, maar een belangrijke vraag bleef onbeantwoord: hoe heeft het mis kunnen gaan? Nu, vier maanden later, is een deel van die vraag te beantwoorden.
Een reconstructie op basis van interne documenten die op verzoek van NOS en NRC zijn verstrekt met een beroep op de Wet openbaarheid van bestuur en gesprekken met diverse betrokkenen.
In het voorjaar van 2015 weet bijna niemand in Hawija dat aan de rand van hun stad de grootste bommenfabriek van terreurgroep IS ooit staat. Voor de bezetting door IS was het een druk gebied met garages en kleine autobedrijfjes. Nu worden er autobommen gefabriceerd, die mogelijk worden ingezet in een groot deel van Irak. Het fabrieksterrein is afgesloten voor burgers, om te voorkomen dat het bestaan van de fabriek uitkomt.
Trucks, humvees en bommenauto’s
Toch krijgt de internationale coalitie eind mei lucht van de bommenfabriek. Meerdere bronnen uit Hawija – mogelijk infiltranten bij IS – bevestigen dat er tientallen trucks, humvees en bommenauto’s in het gebouw staan. Het is een geweldige opsteker voor de coalitie, die samen met de Koerdische Peshmerga probeert de frontlinie bij het nabijgelegen Kirkuk te verdedigen en regelmatig te maken heeft met IS-autobommen.
Beelden van een drone, die permanent boven Hawija hangt, worden bestudeerd. Hoeveel auto’s rijden de fabriek binnen? Hoe groot is de fabriek en hoeveel munitie zou er kunnen liggen? Hoe ziet het dagelijks leven op straat eruit? De coalitie krijgt foto’s van dicht bij de fabriek, waarop te zien is dat er nog meer auto’s en explosieven naar binnen worden gebracht.
Nul doden
Voor alle coalitielanden geldt in 2015: als vooraf duidelijk is dat er ook maar één burgerdode zal vallen, mag een aanval niet uitgevoerd worden. Om dat te berekenen, wordt gebruikgemaakt van Amerikaanse software die de zogenaamde Non-combatant Casualty Cut-off Value (NCV) berekent: het aantal burgers dat mogelijk om zal komen bij de aanval. De procedure begint met het trekken van een cirkel rondom het doel waar de schade naar verwachting zal optreden.
Op onderstaande satellietbeelden is goed te zien hoe het het complete industrieterrein in Hawija is weggevaagd door de aanval. Beweeg naar links of rechts om het verschil te zien.
voor en na
De berekening wordt gemaakt door Amerikaanse militairen in Qatar, maar omdat Nederland de aanval op Hawija heeft toegewezen gekregen, kijkt een Nederlandse militair – de zogeheten Red Card Holder – over de schouder van zijn Amerikaanse collega’s mee. De bommenfabriek ligt op tweehonderd meter van een woonwijk. Zonder voorzorgsmaatregelen lijken burgerdoden niet te voorkomen, dus worden er maatregelen in het systeem ingevoerd.
Ondanks het gebruik van een precisiegeleide glijbom volgt uit de berekening dat er mogelijk een klein aantal burgers zal omkomen. Pas als wordt ingevoerd dat de aanval ’s nachts zal plaatsvinden – als niemand meer op straat is – komt de uitkomst op NCV = 0. De aanval mag in principe doorgaan.
Maar in de Amerikaanse procedure, de Collateral Damage Estimation (CDE), kan één ding niet: het is niet in staat om uit te rekenen hoe groot de impact is van de tweede ontploffing, die zal ontstaan door het exploderen van de munitie in de fabriek. Een losse inschatting moet worden gemaakt, op basis van eerdere aanvallen op bommenfabrieken.
Daaruit komt naar voren dat de nevenschade groter zou kunnen zijn dan de CDE aangeeft. Maar omdat de impact naar verwachting beperkt zal blijven tot het industriegebied, gaat men ervan uit dat er alleen materiële schade zal zijn. De aanval krijgt groen licht van de Nederlandse Red Card Holder.
Volledig fout
Op 2 juni scheert rond middernacht de eerste Nederlandse F-16 vlak over de stad. De bewoners van Hawija weten dan hoe laat het is: ze rennen in het donker naar buiten, in afwachting van de bom die zal vallen. Een paar minuten later volgt een tweede F-16, een korte knal en een gigantische tweede explosie die 400 huizen tot op een kilometer verderop gedeeltelijk doet instorten en op 60 kilometer nog te horen is. Meer dan 70 burgers verliezen het leven.
IS is een geweldige slag toegebracht. De Koerdische militairen in Kirkuk zijn opgelucht. Maar de schade in Hawija is gigantisch. De uitkomst van de berekeningen blijkt volledig fout te zijn. Er ligt 18.000 kilo springstof in de fabriek, veel meer dan ze verwacht en berekend hadden. Niet alleen het industriegebied, maar ook de nabijgelegen wijken worden daardoor getroffen. Of de informatie van een informant uit Hawija – die NOS en NRC vertelde dat hij gemeld heeft dat vier vrachtwagens de fabriek daags voor de aanval waren binnengereden – de internationale coalitie heeft bereikt is niet duidelijk.
De F-16’s vliegen nog een extra rondje boven Hawija om een Battle Damage Assessment te doen, maar door de enorme hitte en rook blijkt dat onmogelijk. Onbemande vliegtuigjes moeten worden ingezet om de schade op te nemen. Later die week worden nog meerdere vluchten uitgevoerd, en blijkt hoe groot de schade op de grond is.
Ook vier jaar later was die nog goed te zien, zag onze verslaggever in oktober !!
Op het ministerie van Defensie in Den Haag kijkt men na afloop puur naar de rechtmatigheid van de aanval. Hoe men zo verrast kon zijn door de hoeveelheid explosieven, en of de procedures wel voldoen, wordt niet onderzocht. Alleen de Amerikanen hebben daarnaar gekeken. In een rapport dat ook naar Nederland is gestuurd, komen ze met twee aanbevelingen, waarvan één door het Amerikaanse Centcom wordt overgenomen, zo staat in het rapport.
Wat die aanbevelingen zijn wil Defensie niet kwijt, omdat de informatie door de Amerikanen is geclassificeerd. Wel is duidelijk dat Nederland sinds Hawija geen enkele aanval meer heeft uitgevoerd op bommenfabrieken in de buurt van woonwijken.
NOS 18.02.2020 Voor het Nederlandse bombardement in het Iraakse Hawija, waarbij zeker zeventig burgers om het leven kwamen, was bekend dat “de verwachte nevenschade groter zou kunnen zijn” dan uit berekeningen naar voren kwam. Dat blijkt uit interne documenten van Defensie, die met een beroep van NOS en NRC op de Wet openbaarheid van bestuur zijn vrijgegeven.
De berekeningen werden gemaakt in de zogenoemde CDE, de Collateral Damage Estimation. Daarmee werd ingeschat hoeveel burgerdoden er te verwachten waren. Voor alle landen in de internationale coalitie gold in 2015: als vooraf duidelijk was dat er ook maar één burgerdode zou vallen, mocht een aanval niet worden uitgevoerd. Ook bij de aanval op Hawija was dat berekende aantal nul.
Maar de Amerikaanse software was niet in staat om uit te rekenen hoe groot de impact zou zijn van een tweede ontploffing, die kan ontstaan bij het bombarderen van een bommenfabriek, zoals in Hawija. Dus werd een inschatting gemaakt op basis van eerdere aanvallen op bommenfabrieken. Men concludeerde daaruit dat de verwachte nevenschade groter zou kunnen zijn dan de berekeningen lieten zien, maar dat de schade “niet buiten het industriële complex zou reiken en er bij nacht dus alleen materiële schade zou zijn”.
Met de kennis van nu blijkt dat een misvatting te zijn geweest. Meer dan 400 gebouwen raakten beschadigd, en meer dan zeventig burgers kwamen om het leven. Defensie wijt dat aan de aanwezigheid van meer munitie in de fabriek dan men van tevoren wist. De procedure deugde wel, concludeert het ministerie.
“De mogelijke schade werd door de Nederlandse Red Card Holder (RCH) beoordeeld als niet buitensporig in verhouding tot het verwachte militaire voordeel”. Zo staat beschreven in het onderzoek dat Defensie zelf naar het incident deed.
Verslaggever Lex Runderkamp was vorig najaar in Hawija; vier jaar na de bomaanval was daar nog veel schade te zien.
Dit is de plek waar de Nederlandse F-16-bom viel
Driemaal moest het kabinet zich dit najaar voor de kwestie verantwoorden in de Tweede Kamer. Volgens premier Rutte kon de Kamer al die jaren niet worden bijgepraat over het incident omdat het “protocol” het op dat moment niet toeliet vanwege de veiligheid van de vliegers.
“Het is niet zo dat kennis over wel of geen burgerslachtoffers gedeeld had kunnen worden met de Kamer, want vanwege de veiligheid van vliegers was het protocol op dat moment dat dit niet met de Kamer werd gedeeld”,Premier Rutte op 27 november in de Tweede Kamer
NRC en NOS vroegen ook alle documenten op die betrekking hebben op het transparantiebeleid van het kabinet, maar nergens blijkt dat er een protocol was dat niet toestond dat de Kamer werd geïnformeerd. Het enige protocol dat is gedeeld is “de procedure minimaliseren/melden burgerslachtoffers”, waarin de afspraken staan die de betrokken ministeries maakten bij de aanvang van de missie tegen IS in 2014.
Uit dat protocol blijkt juist het tegendeel: “Per casus (…) wordt bezien of de Tweede Kamer op de hoogte moet worden gesteld”, zo is de afspraak bij incidenten met burgerdoden. In geen enkel document wordt verwezen naar de veiligheid van de vliegers of afspraken die met vliegers zouden zijn gemaakt.
Pas als minister van Defensie Bijleveld in 2019 gehoor wil geven aan de wens van Kamer om transparanter te zijn, wordt de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV) gevraagd om een analyse te maken van de “mogelijke risico’s voor de veiligheid” wanneer het beleid zou worden aangepast. Wat de uitkomst van die analyse is, wordt niet vermeld.
NU 10.02.2020 Als Nederland deelneemt aan een militaire ingreep in het buitenland en burgerslachtoffers veroorzaakt, dan kan de Staat volgens de wet verplicht worden om schadeclaims van bijvoorbeeld nabestaanden te honoreren, blijkt uit een in 2014 opgesteld document dat maandag door het ministerie van Defensie is vrijgegeven.
In de nota worden geen procedures genoemd die slachtoffers moeten doorlopen. Ook eventuele geldbedragen worden niet verder uitgelicht.
De richtlijnen van het departement staan haaks op de lijn die Defensieminister Ank Bijleveld volhield rondom de doden bij luchtaanvallen in 2015 in de Iraakse stad Hawija. Tenminste zeventig mensen kwamen daarbij om het leven. Bijleveld stelde dat nabestaanden voor compensatie in eerste instantie bij Irakese autoriteiten moesten aankloppen, omdat Irak onder andere Nederland had gevraagd om hulp in de strijd tegen Islamitische Staat (IS).
Een woordvoerder van Defensie laat in gesprek met het NRC weten dat het departement nog steeds achter dat standpunt staat. Echter blijkt uit het document dat er geen verdrag is met Irak waarin mogelijke schadeclaims zijn opgenomen. “Noch is er de verwachting dat dit verdrag er gaat komen.”
‘Document gaat rol spelen in mogelijke zaak Irakezen tegen de Staat’
Het dagblad berichtte al eerder dat tientallen Irakezen een schadeclaim voorbereiden tegen de Nederlandse Staat, omdat zij vinden dat ze slachtoffer zijn geworden van de luchtaanval in Hawija. Hun advocaat Liesbeth Zegveld voorspelt dat het document “een rol gaat spelen bij de komende procedure”.
Nederland nam van oktober 2014 tot en met juni 2016 deel aan de missie om IS te bestrijden in Irak. In 2018 werd de missie weer hervat en uitgebreid naar Syrië. Nederlandse F-16’s hebben ongeveer drieduizend missies voltooid en in zeven van de tien missies hun wapens ingezet.
NOS 10.02.2020 Defensie heeft in 2014 intern al afgesproken dat Nederland een schadevergoeding zou betalen aan nabestaanden van eventuele slachtoffers van Nederlands militair ingrijpen in Irak.
Dat blijkt uit stukken uit dat jaar die het ministerie van Defensie vandaag naar de Tweede Kamer heeft gestuurd. Toch heeft het kabinet geen enkele poging gedaan om nabestaanden van Nederlandse bombardementen in Hawija en Mosul te compenseren.
Bij een bombardement door een Nederlandse F-16 kwamen in 2015 in Hawija zeker zeventig burgers om het leven. Het doelwit was een bommenfabriek van Islamitische Staat, maar daar lag zo’n grote hoeveelheid explosieven dat een nabijgelegen wijk volledig werd verwoest.
Nadat de NOS en NRC Handelsblad daar in oktober over hadden bericht, zei minister Bijleveld dat zij ervan uitging dat Irak voor de schadevergoeding voor de nabestaanden zou opdraaien. “Het is de internationale afspraak dat het in het land zelf wordt afgewikkeld”, zei Bijleveld, al moest ze wel erkennen dat dit “niet allemaal zo makkelijk en soepel” zou gaan.
Compensatieregelingen
Uit de interne stukken die nu naar de Kamer zijn gestuurd, blijkt dat Defensie in 2014 ervan uitging dat Nederland een verantwoordelijkheid zou hebben voor eventuele burgerslachtoffers.
“Indien er sprake is van burgerslachtoffers door Nederland, worden er compensatieregelingen opgesteld”, meldt een bijlage bij de nota ‘Procedure minimaliseren/melden burgerslachtoffers’ van het ministerie van Defensie.
“Er is geen verdrag met Irak waarin eventuele schadeclaims zijn opgenomen, noch is er de verwachting dat er een verdrag gaat komen. De Nederlandse staat kan op basis van wettelijke aansprakelijkheid worden aangesproken. Deze aansprakelijkheid is niet uit te sluiten. We kennen hiervoor geen standaardprocedures of geldbedragen.”
Verslaggever Lex Runderkamp bezocht de plek waar de Nederlandse F-16-bom viel. Zo zag het er in oktober uit:
Dit is de plek waar de Nederlandse F-16-bom viel
“Dit document gaat zeker een rol spelen bij de komende procedure van de slachtoffers van Hawija en Mosul”, zegt advocaat Liesbeth Zegveld die zestig nabestaanden bijstaat. “Er blijkt namelijk duidelijk uit dat Nederland verantwoordelijkheid neemt voor burgerslachtoffers, inclusief de civiele procedures die hieruit voortvloeien. En zo hoort het ook.”
Volgens minister Bijleveld is nooit met zekerheid vastgesteld dat er bij de Nederlandse luchtaanval op de bommenfabriek in Hawija burgers zijn omgekomen. Bij een aanval op Mosul in 2015, waarbij het doel geen IS-hoofdkwartier maar een woonhuis bleek te zijn, staat volgens de minister wel vast dat er twee burgers zijn overleden. Toch heeft defensie ook in die zaak nooit contact gezocht met de nabestaanden.
Pas na de publicatie van NOS en NRC over Hawija heeft de minister aan de Kamer toegezegd om te gaan kijken naar de mogelijkheid om een schadevergoeding uit te keren.
Niet eerder mogelijk
Een woordvoerder van het ministerie van Defensie zegt dat het tot nu toe niet mogelijk was om over te gaan tot het aanbieden van een vrijwillige vergoeding, want dat zou hebben “geleid tot het openbaar worden van de exacte locatie, datum en het vermoedelijke aantal burgerslachtoffers van deze aanvallen. Naar het oordeel van het kabinet was dit gedurende de hele inzetperiode omwille van veiligheidsredenen niet mogelijk.”
Met andere woorden: zolang de aanvallen niet publiekelijk door het kabinet waren erkend, hoefde er niet te worden overgaan tot het uitkeren van vergoedingen.
De volledige reactie van Defensie
Zoals de minister in de brief van 4 november 2019 heeft aangegeven, geldt op grond van het algemene internationaalrechtelijke beginsel van soevereiniteit van een staat, dat het aan Irak zelf is hoe wordt omgegaan met schade die als gevolg van het verzoek tot militaire steun wordt veroorzaakt.
Hieruit vloeit voort dat Iraakse burgers in eerste instantie terecht kunnen bij de Iraakse autoriteiten. Voor staatsaansprakelijkheid en de verdeling daarvan is geen specifiek verdrag tussen Nederland en Irak vereist. De uitspraken over de verantwoordelijkheid van Irak zijn gebaseerd op de algemeen geldende rechtsregels daaromtrent in het internationaal recht.
Zowel voor Hawija als Mosul is Defensie van mening dat er geen sprake is van onrechtmatig geweldgebruik. Daarmee is er geen sprake van civielrechtelijke aansprakelijkheid en vormen deze gevallen geen aanleiding om over te gaan tot het uitkeren van een schadevergoeding. Wel kan Defensie besluiten over te gaan tot een vrijwillige vergoeding.
Het aanbieden van een vrijwillige vergoeding voordat Defensie betrokkenheid bij de Hawija- en Mosul-casus had vrijgegeven, had echter geleid tot het openbaar worden van de exacte locatie, datum en het vermoedelijke aantal burgerslachtoffers van deze aanvallen. Naar het oordeel van het kabinet was dit gedurende de hele inzetperiode omwille van veiligheidsredenen niet mogelijk. De Kamer is hierover geïnformeerd in de brief van 4 november jl.
Momenteel onderzoekt Defensie de mogelijkheden om de getroffen gemeenschappen n.a.v. de wapeninzet te compenseren door middel van een vrijwillige vergoeding.
AD 24.01.2020 In november erkende het ministerie van Defensie dat het Nederlandse bommen waren die het huis én het gezin van Basim Razzo vernietigde. Nu bijna drie maanden later heeft weduwnaar Razzo nog niets gehoord van de Nederlandse autoriteiten. ,,Ik vind dat ik recht heb op een verontschuldiging.’’
Jarenlang zweeg het Nederlandse ministerie van Defensie. Maar afgelopen november gaf minister Ank Bijleveld (CDA) toe dat de bommen die op 20 september 2015 de woningen van Basim Razzo en zijn broer in de Iraakse stad Mosul vernietigde, waren afgeworpen door een Nederlandse piloot.
Bij de aanval kwamen Basims vrouw Mayada, zijn dochter Tuqa (21), zijn broer Mohannad en zijn neef Najib (18) om. Het Nederlandse bombardement bleek gebaseerd op onjuiste informatie van de Amerikanen. Die dachten dat de twee woonhuizen een hoofdkwartier van terreurgroep IS waren. Maar de bewoners bleken niets met IS te maken te hebben, gaf de VS later toe.
Uit fatsoen en als een morele daad van erkenning verwacht ik dat Nederland contact opneemt, aldus Basim Razzo.
Razzo, die zelf zwaargewond raakte bij de aanval: ,,Ik kan geen reden bedenken waarom ik nog niets van de Nederlandse overheid heb gehoord. Uit fatsoen en als een morele daad van erkenning van verantwoordelijkheid verwacht ik dat ze contact opnemen en het juiste doen. Ik vind dat ik recht heb op een officiële verontschuldiging en daarna een echte compensatie voor het verlies van vier levens en twee huizen.’’
De Irakees wordt inmiddels bijgestaan door de Nederlandse advocate Liesbeth Zegveld. Zij gaat de Nederlandse staat aansprakelijk stellen voor de materiële (zijn woning, zijn auto en de medische kosten) en de immateriële schade (het overlijden van vier familieleden). ,,Maar het is eigenlijk schandelijk dat we daarvoor een juridische procedure moeten volgen’’, stelt Zegveld. ,,Er is zeker een schikking mogelijk.’’
Ik heb vertrouwen in de menselijkheid van het Nederlandse systeem en vertrouw erop dat ik gerechtigheid krijg, aldus Basim Razzo.
Razzo zelf: ,,Ik heb vertrouwen in de menselijkheid van het Nederlandse systeem en ik vertrouw erop dat ik gerechtigheid zal krijgen.’’ Een eerdere ‘genoegdoening’ van het Amerikaanse leger van 15.000 dollar weigerde hij vanwege het lage bedrag en omdat de VS niet de verantwoordelijkheid voor de aanval op zich wilde nemen.
Nederland, dat onderdeel uitmaakt van de door de Amerikanen aangevoerde anti-IS coalitie, wilde jarenlang geen openheid van zaken geven, maar in november erkende Bijleveld de Nederlandse betrokkenheid bij twee incidenten: de aanval op de woning van Razzo en een bombardement in de Iraakse stad Hawija. Bij die aanval op een bommenfrabriek van IS vielen in de directe omgeving meer dan zestig burgerslachtoffers omdat er in het complex veel meer explosieven aanwezig dan de Coalitie dacht.
Hawija
Bij het bombardement in Hawija is veel lastiger te reconstrueren wie precies slachtoffers zijn van de aanval, bij de aanval in Mosul is dat duidelijk: Basim en de enige andere overlevende, zijn schoonzus. Razzo is niet lastig te traceren. ,,Mijn gegevens zijn doorgegeven aan het ministerie.’’ Hij spreekt ook vloeiend Engels; Razzo woonde jarenlang in de VS voor hij terugverhuisde naar Irak.
Een woordvoerder van het ministerie van Defensie zegt niet te weten waarom er nog geen contact met Razzo is opgenomen. Wel zegt hij dat er over enkele weken een brief naar de Tweede Kamer gaat waarin de minister verder ingaat op de afhandeling van de bombardementen. ,,Nederland is wel verantwoordelijk, maar niet aansprakelijk. Desondanks willen we kijken wat we op vrijwillige basis voor de gemeenschappen kunnen doen.’’
NU 17.01.2020 Tientallen mensen eisen een schadevergoeding van de Nederlandse staat voor het vernietigen van een woonwijk in de Iraakse stad Hawija in 2015, meldt Trouw. De slachtoffers worden bijgestaan door advocaat Liesbeth Zegveld.
Zegveld bereidt een zaak tegen de Nederlandse staat voor. Inmiddels hebben zich zestig mensen bij haar gemeld, omdat ze een compensatie van de staat willen voor de veroorzaakte schade.
Dit aantal kan nog oplopen. De hoogleraar, gespecialiseerd in oorlogsrecht, werkt samen met de hulporganisatie Al Gad in de Iraakse stad Kirkuk. Bij deze organisatie hebben zich al duizenden mensen gemeld.
Al Gad werkt sinds oktober aan de Hawija-zaak. Tofan Awad, die de organisatie leidt, identificeert de slachtoffers en controleert of de meldingen kloppen. Hij verzamelt ooggetuigenverklaringen en ondersteunend bewijs.
‘Bewijsmateriaal verzamelen is niet makkelijk’
Bewijsmateriaal verzamelen is “bepaald niet makkelijk”, stelt Awad in Trouw. Hawija was in 2015 bezet door Islamitische Staat (IS). Doordat er geen overheidsziekenhuizen en plaatselijke overheid waren, was er geen goede burgerregistratie. Sterfgevallen moeten nu door getuigen bevestigd zijn en ook gewonden moeten met bewijs komen.
Volgens de organisatie zijn waarschijnlijk niet alle meldingen van slachtoffers van de Nederlandse bom.
Zegveld vraagt zich in Trouw af of de staat zal vasthouden aan de opstelling dat er rechtmatig gehandeld is, maar dat er onjuiste inlichtingen waren over de hoeveelheid explosieven in de fabriek en over de nabijheid van burgers. “Ik hoop dat Nederland voor slachtoffers van Hawija alsnog zijn verantwoordelijkheid neemt”, zegt ze.
Burgerdoden werden lang verzwegen
In juni 2015 voerden Nederlandse F-16’s een luchtaanval uit op een bommenfabriek van IS. Bij de aanval werd ook een woonwijk verwoest. In de fabriek bleken veel meer explosieven te liggen dan vooraf werd aangenomen.
Er vielen minstens zeventig doden. Ook raakten ongeveer honderd mensen gewond. Het Nederlandse kabinet gaf dit in oktober toe, nadat de burgerdoden eerder werden verzwegen.
Zegveld zegt in Trouw dat er “extra leed is toegevoegd door te zwijgen”.
NOS 17.01.2020 Zestig mensen hebben zich gemeld bij advocaat Liesbeth Zegveld omdat ze een schadevergoeding willen van de Nederlandse Staat wegens het bombardement op Hawija in Irak. Volgens de advocaat kan dat aantal nog oplopen. Zegveld bereidt namens de slachtoffers een schadeclaim voor.
In oktober onthulden NOS en NRC dat in 2015 bij een aanval van een Nederlandse F-16 in Irak zeker zeventig burgers zijn gedood. Door het bombardement op een autobommenfabriek van IS en de daarop volgende explosies werd een wijk in Hawija verwoest. Het was een van de bloedigste aanvallen van de internationale coalitie in de strijd tegen IS.
Rol van Nederland
Slachtoffers en nabestaanden hebben de hulp gevraagd van Zegveld. “Waar het om gaat is de vraag: wat heeft Nederland gedaan om te voorkomen dat er zo veel burgerslachtoffers zouden vallen”, zei ze eerder. Ze vindt dat bewoners gewaarschuwd hadden kunnen worden met pamfletten dat er een bombardement zou komen.
Sinds het nieuws over het bombardement bekend werd heeft de Tweede Kamer meerdere keren over de kwestie gedebatteerd. Daarbij ging het over de vraag of er doelbewust informatie is achtergehouden na het Nederlandse bombardement. Premier Rutte zei in een debat eind november dat er geen sprake is van een doofpot.
Wel erkende hij dat er in een brief van toenmalig minister Hennis over de luchtaanval een fout stond. Er werd gesuggereerd dat er geen burgerdoden waren, terwijl er zo’n 70 slachtoffers bleken te zijn.
NU 04.01.2020 De Verenigde Staten en hun bondgenoten staken vanwege de verhoogde dreiging van een aanval uit Iran per direct en voor onbepaalde tijd trainingen van Iraakse militairen in opleiding, laat een woordvoerder van de NAVO zaterdag weten. De bescherming van alle troepen die meedoen aan de militaire operatie Inherent Resolve (OIR) wordt opgeschaald.
Dat besluit zou ook Nederlandse militairen en experts onder verscherpt toezicht stellen. Nederland nam samen met veertien andere bondgenoten van de VS deel aan OIR.
“De veiligheid van ons personeel in Irak gaat boven alles”, zegt woordvoerder Dylan White van de NAVO. “Wij blijven alle nodige voorzorgsmaatregelen nemen. De NAVO-missie wordt voortgezet, maar de trainingsactiviteiten worden tijdelijk opgeschort.”
Uit een Kamerbrief (meer) van medio oktober blijkt dat in Noord-Irak en Bagdad ten minste zestig Nederlandse militairen actief zijn, mogelijk gesteund door twintig experts. De Nederlandse militairen geven onder meer trainingen aan Koerdische en Iraakse militairen in het gebied.
Uitgerekend in Bagdad vond in de nacht van vrijdag op zaterdag een nieuwe luchtaanval plaats. Een konvooi van de door Iran gesteunde militiegroepering Popular Mobilisation Forces (PMF) werd onder vuur genomen. Ten minste zes mensen kwamen daarbij om het leven, aldus Iraakse staatsmedia.
Het land vermoedt dat de Amerikanen achter de aanval zitten. In de drie uitgebrande auto’s zouden medici en geen hooggeplaatste militairen hebben gezeten.
Een woordvoerder van de OIR ontkent zaterdagochtend dat de internationale coalitie de laatste dagen luchtaanvallen heeft uitgevoerd ten noorden van Bagdad.
Trump: ‘VS wil oorlog met Iran voorkomen, niet starten’
Conflict tussen Iran en VS escaleert na dood Iraanse generaal
De spanningen tussen de VS en Iran zijn opgelaaid nadat de Amerikanen vrijdag de Iraanse generaal Qassem Soleimani doodden bij een luchtaanval op een vliegveld in Irak. Soleimani gold als de belangrijkste militair en op grootayatollah Ali Khamenei na machtigste man in Iran. Hij wordt zaterdag begraven in Bagdad.
Iran zint op wraak en dreigt hard terug te slaan naar de Amerikanen. President Donald Trump nam daarom de beslissing om drieduizend extra militairen naar het gebied te sturen om de veiligheid in de regio te waarborgen. Eerder deze week ging een bataljon van 750 militairen hen al voor.
Sinds mei hebben de Amerikanen al ongeveer veertienduizend extra militairen naar het Midden-Oosten gestuurd naar aanleiding van de groeiende onrust.
Democraat Sanders wil met wet macht Trump aan banden leggen
De lijn van Trump kwam hem op kritiek van de Democraten te staan. Chuck Schumer, de Democratische fractievoorzitter in de Senaat, vindt dat Trump “niet het recht heeft om een oorlog met Iran te beginnen”. Volgens hem moet het Amerikaanse Congres, waarin de Democraten de scepter zwaaien, daar toestemming voor geven.
Presidentskandidaat Bernie Sanders wil verdere “militaire plannen” van Trump met een wetsvoorstel dwarsbomen. In de nacht van vrijdag op zaterdag introduceerde hij een maatregel waarmee het Congres straks vrijwel iedere uitgave van Trump in het Midden-Oosten moet goedkeuren.
Telegraaf 19.12.2019 Nederlandse militaire gewondenverzorgers hebben eind 2016 in Irak honderden levens gered tijdens de slag om Mosul. Aan de inzet van deze special forces medics werd geen ruchtbaarheid gegeven, maar deze komt naar buiten nu veertien militairen van het Korps Commandotroepen en MARSOF-mariniers ervoor worden onderscheiden.
Elitemilitairen geven altijd hoog op van hun training. Daarop zijn kapitein Matthijs en de korporaals Nick, Henk en Joris geen uitzondering. Maar wat zij tussen oktober en december 2016 te verstouwen kregen, daar kon geen training hen op voorbereiden. De commando’s waren in Noord-Irak voor het opleiden van lokale speciale eenheden, toen de strijd tegen IS naar een climax ging met de aanval op Mosul, het laatste bolwerk van het kalifaat.
In het veld krijgen teamleider Matthijs en gewondenverzorger Nick door dat er grote behoefte is aan militairen die een opvangpost kunnen bemannen buiten Mosul. De plek waar de eerste medische handelingen zullen worden verricht om gewonden te stabiliseren voor vervoer naar een ziekenhuis, een uur verderop in Erbil. Met niet meer dan wat ze in hun rugzakken hebben, vertrekt een groepje commando’s en mariniers richting het aanstaande front.
Ⓒ Ministerie van Defensie
„’s Ochtends stond ik nog op de schietbaan instructie te geven, ’s avonds waren we bezig de tenten op te zetten die we van de Irakezen hadden gekregen; en toen kwamen al de eerste gewonden”, vertelt geneeskundige Henk. Zijn leidinggevende Matthijs knikt. „We hebben spullen en medicijnen bij elkaar gezocht en zijn aan de slag gegaan. Ons werk doen op een geïsoleerde plek, met weinig middelen, zonder hulp van buitenaf; dat is waarvoor special forces zijn opgezet.”
Van ’s ochtends vroeg tot het invallen van de duisternis krijgen de Nederlanders een stroom van ernstig gewonden in hun tenten. Eerst veel burgers, dan vooral militairen. De mensen worden neergelegd op veldbedjes en daar moeten Nick, Henk en Joris werk doen dat in Nederland het domein is van traumateams: schotwonden ontsmetten en hechten, tourniquets waarmee ernstige bloedingen worden gestopt aanleggen en door explosieven afgeblazen ledematen verbinden. Tijd om erover na te denken is er nauwelijks. De ambulances blijven komen.
Levensreddend werk in een tentje in Irak.
Ⓒ Ministerie van Defensie
„Je komt in een soort van rush. Je doet je ding en blijft doorgaan. De positieve feedback van de Irakezen helpt en wanneer je ziet dat je mensen kunt redden, krijg je daar ook een boost van”, vertelt korporaal Henk. „Er waren ook wel minder leuke dingen”, zegt Nick met gevoel voor understatement. „Mensen die onder je ogen dood gaan en kinderlijkjes die worden binnengebracht; maar je kunt het er wel met de man naast je over hebben. Als je dan denkt: we hebben er alles aan gedaan, dan is het goed.”
Collega Joris knikt. „Als we ’s avonds het bloed van de vloer dweilden, hadden we het er ook wel over. Natuurlijk maak je krankzinnige situaties mee. Dat je aan het lunchen bent in een ruimte waar in de hoek drie bodybags liggen. Je kunt die stoffelijke overschotten meegeven aan een ambulance, maar wat als er dan nieuwe gewonden worden binnengebracht die naar het ziekenhuis moeten? Dan kun je die ambulance beter laten wachten en de lege plekken voor die patiënten gebruiken. Dat soort ethische dilemma’s waren er vrijwel permanent en er is niemand die deze voor je oplost.”
Bewijs
Maar liefst 798 gewonden passeren de Nederlandse post, die mee verhuist met het opschuivende front. De Nederlanders ’verliezen’ maar tien tot twintig patiënten. Het team concludeert dat de meeste gewonden het zonder de eerste hulp niet hadden gehaald. Het belang dat de Irakezen aan het werk hechten, is volgens Matthijs het ultieme bewijs van het Nederlandse succes. Toen de commando’s en mariniers vanwege het wachten op politieke toestemming voor een verplaatsing niet actief waren, werd een deel van de operatie in Mosul stilgelegd.
Ⓒ Ministerie van Defensie
„Zonder de zekerheid dat iemand voor ze zou zorgen wanneer ze gewond raakten, was de wil van de Irakezen om te vechten niet groot”, legt de officier uit. „Dat is logisch. Als militair wil je die zekerheid hebben. Ik weet na Mosul dat als je gewond raakt, je niet in betere handen kunt zijn dan bij deze jongens.”
’Zonder hen was ik dood in Iraakse greppel geëindigd’
De Nederlandse cameraman Sebastiaan Knoops werkte zich bij CNN op naar de eredivisie van de tv-journalistiek: filmen in oorlogs- en crisisgebieden. Alles ging crescendo, tot een oktoberdag in 2016, die hij alleen dankzij onwaarschijnlijk veel geluk en Nederlandse gewondenverzorgers wist te overleven.
Knoops is die dag vanuit het Iraakse Erbil onderweg naar Mosul. De CNN-ploeg rijdt in een gepantserde suv en heeft een Britse oud-militair van de elite-eenheid SAS bij zich als veiligheidsadviseur. De dreiging blijkt alleen niet van het slagveld te komen, maar vanuit het brein van de lokale chauffeur.
„Hij kreeg een epileptische aanval”, vertelt Knoops. „De chauffeur duwde het gaspedaal daardoor helemaal in en de auto ging steeds harder rijden. Onze veiligheidsman probeerde zijn voet van het pedaal te krijgen, maar dat lukte niet. We schijnen tegen de 200 km/u te hebben gereden en toen flipte de auto. Ik ben eruit geslingerd en met mijn hoofd tegen een rots geklapt.”
Cameraman Sebastiaan Knoops dankt zijn leven aan de hulp van de Nederlandse commando’s in Irak.
Midden in de woestijn eindigen met zwaar inwendig letsel, ernstig hoofd- en hersenletsel en veel bloedverlies. De kans dit te overleven zou normaal heel erg klein zijn, constateert Knoops nu. Maar na het ongeluk keren zijn kansen. Een ambulancebemanning ziet de crash gebeuren. Nog voor de wielen van de over de kop geslagen suv zijn gestopt met draaien, beginnen de broeders met de hulpverlening. Het tweede geluk is dat de Nederlandse commando’s zich twee dagen eerder hebben gemeld bij de lokale autoriteiten. Daardoor weten de ambulancemedewerkers waar ze Knoops heen kunnen brengen.
„Een van de risico’s die je loopt met hersenschade, is stikken”, vertelt de Nederlander. „De commando’s hadden twee uur voor mijn ongeluk zuurstofflessen gekregen, Daarmee konden ze me redden. Ze brachten me daarna naar Erbil. Ik was de hele tijd bij bewustzijn, maar ik kan me er niets meer van herinneren. De hele maand na het ongeluk ben ik kwijt. Ik heb alles wat er is gebeurd van anderen gehoord.”
“De hele maand na het ongeluk ben ik kwijt”
In Erbil kiezen de elitemilitairen er op advies van een Nederlandse arts voor Knoops naar een privéziekenhuis te brengen. Die keuze blijkt essentieel. De zorg in het hospitaal is uitstekend. De artsen doen hun werk zo goed, dat de cameraman in Nederland niet opnieuw onder het mes hoeft. Hij kan er beginnen met revalidatie. Terwijl Knoops werkt aan wat een volledig herstel zal worden, staan de commando’s aan zijn bed.
„Ze hadden nog wat voor me meegenomen: mijn laarzen. Ik dacht dat ik die kwijt was geraakt, maar zij bleken die voor me te hebben bewaard. Ik kreeg ze terug met het stof en de modder er nog op. Het is heel simpel, zonder de Nederlanders was ik dood in een Iraakse greppel geëindigd. Daarom ben ik ze enorm dankbaar.”
Telegraaf 19.12.2019 De Tweede Kamer is akkoord met een verlenging van de missie in Irak tot eind 2021. Maar partijen dringen er wel op aan om druk te zetten op de Iraakse regering om het harde optreden tegen betogers te stoppen.
De missie maakt deel uit van de strijd van een internationale coalitie tegen terreurgroep IS. Ongeveer zestig Nederlandse militairen trainen Iraakse en Koerdische militairen. Ook zijn er kleine bijdrages aan missies van de NAVO en EU.
De dreiging van IS is nog steeds niet verdwenen en daarom moet Nederland volgens een ruime meerderheid van de Kamer actief blijven in het Arabische land. Over de verlenging werd donderdag gedebatteerd.
In het midden en zuiden van Irak wordt al vele weken betoogd tegen de slechte economische toestand, de corruptie en de invloed van Iran. De politie treedt hard op. Er vielen al meer dan vijfhonderd doden.
Demonstraties Irak
De Kamer is zeer bezorgd over het neerslaan van de demonstraties. Er moet een „stevig signaal” naar de regering in Bagdad worden gestuurd dat een regering die zo optreedt niet op steun hoeft te rekenen, zei Joël Voordewind (ChristenUnie). Volgens Bram van Ojik (GroenLinks) moet gekeken worden of de missie kan worden aangepast.
Het kabinet deelt de zorgen van de Kamer. We gaan niet zonder voorwaarden door met de missie, aldus minister Stef Blok (Buitenlandse Zaken). Als de Iraakse regering grenzen overschrijdt, zal dat volgens hem helder worden aangegeven. Door Nederland getrainde troepen zouden niet betrokken zijn bij het onderdrukken van de protesten.
Meerderheid
Een ruime meerderheid van de Kamer steunt de verlenging. Sadet Karabulut (SP) vindt dat de bijdrage moet worden opgeschort vanwege het harde optreden tegen de betogers. SP, PVV en DENK stemmen tegen verlenging.
AD 19.12.2019 De Tweede Kamer is akkoord met een verlenging van de missie in Irak tot eind 2021. Maar partijen dringen er wel op aan om druk te zetten op de Iraakse regering om het harde optreden tegen betogers te stoppen.
De missie maakt deel uit van de strijd van een internationale coalitie tegen terreurgroep IS. Ongeveer zestig Nederlandse militairen trainen Iraakse en Koerdische militairen. Ook zijn er kleine bijdrages aan missies van de NAVO en EU.
De dreiging van IS is nog steeds niet verdwenen en daarom moet Nederland volgens een ruime meerderheid van de Kamer actief blijven in het Arabische land. Over de verlenging werd vanmiddag gedebatteerd.
In het midden en zuiden van Irak wordt al vele weken betoogd tegen de slechte economische toestand, de corruptie en de invloed van Iran. De politie treedt hard op. Er vielen al meer dan vijfhonderd doden.
Demonstraties
De Kamer is zeer bezorgd over het neerslaan van de demonstraties. Er moet een ‘stevig signaal’ naar de regering in Bagdad worden gestuurd dat een regering die zo optreedt niet op steun hoeft te rekenen, zei Joël Voordewind (ChristenUnie). Volgens Bram van Ojik (GroenLinks) moet gekeken worden of de missie kan worden aangepast.
Het kabinet deelt de zorgen van de Kamer. We gaan niet zonder voorwaarden door met de missie, aldus minister Stef Blok (Buitenlandse Zaken). Als de Iraakse regering grenzen overschrijdt, zal dat volgens hem helder worden aangegeven. Door Nederland getrainde troepen zouden niet betrokken zijn bij het onderdrukken van de protesten.
Een ruime meerderheid van de Kamer steunt de verlenging. Sadet Karabulut (SP) vindt dat de bijdrage moet worden opgeschort vanwege het harde optreden tegen de betogers. SP, PVV en Denk stemmen tegen verlenging.
NOS 19.12.2019 Minister Bijleveld van Defensie gaat nog een keer bij de Amerikaanse legerleiding navragen op welk moment duidelijk was dat er bij het bombardement van Nederlandse F16’s op het Iraakse Hawija zeker 70 burgers zijn gedood.
Dat zegde ze toe in het interpellatiedebat over de kwestie in de Tweede Kamer. Het kabinet heeft tot nu toe gezegd dat nooit officieel is vastgesteld hoeveel burgerdoden er zijn gevallen, en dat daarom de ernst van de situatie nooit echt is doorgedrongen in Den Haag. Pas vorige maand drong dat besef door, zegt het kabinet.
Maar een Amerikaanse kolonel meldt vandaag aan de NOS en NRC Handelsblad dat de 70 doden van de luchtaanval in 2015 al sinds 1,5 jaar worden meegerekend in het totale aantal burgerdoden dat bij de missie in Irak is gevallen. Tijdens het debat eisten Kamerleden van onder meer SP en D66 daar opheldering over. Vooral oppositiepartijen vermoeden dat de Kamer onjuist is geïnformeerd over de burgerslachtoffers door Nederlands vuur.
Officiële lijn
Bijleveld verwees naar de officiële informatie die ze van de Amerikanen krijgt. “Daar moet ik het mee doen, de informatie uit de officiële lijn.” Ze heeft op verzoek van de Kamer specifiek gevraagd of de mogelijke burgerdoden van Hawija zijn meegeteld bij het totaal. Ze las het officiële antwoord van het Amerikaanse hoofdkwartier Centcom in de Kamer voor.
Daarin staat dat alleen de daadwerkelijk vastgestelde burgerdoden zijn meegeteld. Bij Hawija is het wel aannemelijk dat er onschuldige slachtoffers zijn gevallen, maar het precieze aantal is volgens Centcom niet vast te stellen.
“Ik vind het waardeloos wat er nu gebeurt”, zei Bijleveld tijdens het debat. De kolonel die de NOS en NRC gesproken hebben is volgens haar niet een woordvoerder van Centcom.
“Maar ik ben uiteraard bereid om nog een keer navraag te doen. En als ik nieuwe informatie krijg, zal ik dat delen met de Kamer. Ik wil geen enkele burgerdode verzwijgen. Het kabinet vindt het al akelig genoeg dat dit gebeurd is in Hawija.”
Woordvoerder Centcom
In het debat meldde minister Bijleveld dat kolonel Myles Caggins geen officiële woordvoerder van Centcom is. Hij is dat wel, maar niet voor het hoofdkwartier van Centcom in Florida. Caggins werkt namens Centcom in Bagdad als woordvoerder van de internationale coalitie Operatie Inherent Resolve, waar Nederland deel van uitmaakt.
Sinds 2016 worden de burgerdoden-rapportages niet meer gemaakt door het Centcom-hoofdkwartier in Florida, maar door een team dat werkzaam is voor de internationale coalitie. Namens hen voert Caggins het woord. Het Nederlandse ministerie van Defensie onderhoudt contacten met Centcom via een Nederlandse liaison die werkzaam is namens Nederland in Florida.
MSN 19.12.2019 Het lag nog op de loer, op de laatste dag voor het Kerstreces: een nieuw politiek ongeluk. Na het aftreden van staatssecretaris Menno Snel (Financiën, D66), woensdag vanwege de toeslagenaffaire, waren donderdag alle ogen gericht op CDA’er Ank Bijleveld. De minister van Defensie wachtte een lastig debat rondom ‘Hawija’, het Nederlandse bombardement in Irak in juni 2015. Het was alweer het derde debat over dit onderwerp in twee maanden tijd, de SP had het aangevraagd.
De centrale vraag in het debat: vielen er nu wel of niet zeventig doden als gevolg van die bomaanval, ruim vier jaar geleden? Een Nederlandse F-16 mikte op een bommenfabriek van terreurgroep IS en veroorzaakte onbedoeld een kettingreactie aan explosies. Volgens Bijleveld is het precieze aantal burgerdoden nooit vastgesteld door ‘Centcom’, het Amerikaanse opperbevel.
De minister bezwoer de Tweede Kamer donderdag dat dit deze week nog „op zeer hoog niveau” door de Amerikanen is bevestigd. Hierover waren twijfels ontstaan door berichtgeving in radioprogramma De Nieuws BV. Volgens Bijleveld zijn de Hawija-slachtoffers nooit meegeteld in de officiële lijst met burgerdoden in de strijd tegen IS.
Maar klopt dit wel? Donderdag concludeerde Airwars, een collectief dat onderzoek doet naar burgerslachtoffers, dat ‘Hawija’ wel degelijk in tabellen is verwerkt. Een opvallende piek in het aantal burgerdoden rond juni 2015 zou alleen te verklaren zijn door het Nederlandse bombardement.
Vlak voor het debat kwamen NRC en NOS met nog een bevestiging. Volgens kolonel Myles Caggins, woordvoerder bij Centcom in Bagdad, telt de internationale anti-IS-coalitie „de ongeveer zeventig doden uit de luchtaanval op Hawija in 2015 al zeker achttien maanden mee in het totale aantal burgerdoden”. Het zette het debat op scherp. Houdt het kabinet iets achter?
Begin november leek er nog niet veel aan de hand. Toen bevestigde Defensie de zeventig doden nog. Eind van de maand trokken zowel Bijleveld als premier Mark Rutte (VVD) dat getal echter plotseling in twijfel. In een Kamerdebat, op 27 november, zeiden ze dat helemaal niet vaststond dat er zoveel doden waren gevallen – navraag bij Centcom had dat uitgewezen. Na het debat betitelde de premier tegenover BNR de getallen over zeventig doden zelfs als „geruchten” en „irrelevant”.
Deze donderdag was Bijleveld in het debat duidelijk verrast door de verklaring van Caggins dat de zeventig doden wat de VS betreft onbetwist zijn. Ze noemde de kolonel „een meneer die ik niet ken” en de almaar groeiende verwarring „vervelend en waardeloos”. Ze voelde zich zelfs genoodzaakt om te citeren uit een officieel antwoord van Centcom waarin het opperbevel zwart op wit verklaart dat de burgerdoden in Hawija „waarschijnlijk” zijn maar „onmogelijk te bevestigen” – en dus ook niet in de tabellen staan.
„Ik zal nooit enigerlei slachtoffer ontkennen”, zei de minister, „maar ik moet het doen met de officiële lijn”. Die was „altijd consistent” geweest, aldus Bijleveld. „Maar wat het ingewikkeld maakt is dat die kolonel nu weer wat anders zegt.”
Het leidde tot irritatie in de Kamer. Hoe kan het opperbevel steeds iets anders zeggen? Nemen de Amerikanen Nederland soms „niet serieus genoeg”, wilde Isabelle Diks (GroenLinks) weten. En is die onduidelijke informatievoorziening niet problematisch bij missies waarin ook Nederlandse militairen hun leven riskeren? CDA-Kamerlid Martijn van Helvert eiste op hoge toon dat Kamervoorzitter Khadija Arib een brief stuurt aan Centcom waarin de Kamer „zeer nauwkeurige communicatie” eist van het Amerikaanse leger.
De ergernis over de onduidelijke communicatie van de Amerikanen kwam Bijleveld niet slecht uit. Wat een debat had moeten worden over de vraag of de minister de Kamer onjuist heeft geïnformeerd, werd uiteindelijk een debat over de enorme ruis die er kennelijk op de transatlantische lijn zit.
Met medewerking van Jannie Schipper en Kees Versteegh.
Correctie (19 december 2019): In een eerdere versie werd er verwezen naar een piek in data over burgerslachtoffers in maart 2017, dat moet juni 2015 zijn. Hierboven is de tekst aangepast.
AD 19.12.2019 De mist rond het Nederlandse bombardement in het Iraakse Hawija is na drie Kamerdebatten nog altijd niet opgetrokken. Er blijft onduidelijkheid bestaan over informatie die minister Ank Bijleveld van Defensie daarover aan de Kamer heeft gegeven. ,,Ik vind het eerlijk gezegd ook waardeloos dat dit gebeurt.”
Bijleveld moest zich gisteren weer verantwoorden voor de luchtaanval die een Nederlandse F-16 uitvoerde in de nacht van 2 op 3 juni 2015 in Irak. Daarbij was een bommenfabriek het doelwit, maar omdat daar meer springstof lag dan gedacht, vielen er burgerdoden. Mogelijk wel zeventig.
Dit keer wordt Bijleveld in de problemen gebracht door woordvoerders van het Amerikaanse commandocentrum Centcom. Na vragen door verschillende media geven die woordvoerders antwoorden die lijnrecht ingaan tegen de informatie die Bijlevelds ministerie van Defensie ontving.
Zo zei een woordvoerder tegen radioprogramma De Nieuws BV dat er door Centcom wel degelijk een eindrapport van de Nederlandse aanval was opgemaakt. Bijleveld had dit altijd ontkend. Daar blijft ze ook bij: ,,Centcom heeft keer op keer bevestigd dat er geen closure report is.” Defensie kreeg een voorlopig rapport en een aanvullend rapport en daarmee beschouwde Centcom de zaak gesloten. Waarom er geen derde rapport kwam met ‘closure’ erop, is niet bekend.
Piek
Het komt behoorlijk onzorgvuldig en chaotisch over, aldus GroenLinks-Kamerlid Isabelle Diks.
Maar toen het debat al in volle gang was, kwamen NOS en NRC met nieuws over de officiële tabel van het aantal bevestigde burgerslachtoffers, die tussen mei en juli 2015 opeens een opmerkelijke piek laat zien in het aantal doden. Bijleveld schreef de Kamer dat dit níet door Hawija veroorzaakt is, maar een woordvoerder van de missie tegen IS zegt dat de zeventig burgerdoden die daar vielen wél worden meegeteld in de statistieken – al anderhalf jaar.
,,U zegt: het heeft niets met Hawija te maken”, zei SP-Kamerlid Sadet Karabulut, die het debat aanvroeg. ,,Maar dat blijkt wél zo te zijn.” GroenLinks-Kamerlid Isabelle Diks vroeg zich af ‘wat is er in vredesnaam aan de hand met de informatie-uitwisseling tussen Centcom en het ministerie’. ,,Het komt behoorlijk onzorgvuldig en chaotisch over.” Ook Bijleveld was zichtbaar getergd door de nieuwe informatie van ‘een kolonel in Bagdad’.
Officieel antwoord
Volgens de CDA-bewindsvrouw had ze deze week nog officieel de vraag aan Centcom gesteld of Hawija onderdeel is van het totaal aantal bevestigde slachtoffers. ,,Ik lees u het officiële antwoord even voor, in het Engels: ‘No, Centcom only reports confirmed numbers’.” Alleen bevestigde doden. En ze herhaalde: ,,Ik moet handelen op basis van officiële informatie en documenten, niet op mediaberichten.”
De Kamer wil wel dat Bijleveld nogmaals bij Centcom informeert hoe het nou écht zit. Bijleveld kan het boek Hawija daarmee nog niet dichtdoen. Vorige maand voerde Bijleveld al twee keer eerder een moeizaam debat met de Kamer over de kwestie, waarbij ze een motie van wantrouwen doorstond omdat de coalitiepartijen haar bleven steunen.
NOS 19.12.2019 “Een gerucht” en “geen relevant getal”. Dat zei premier Rutte na afloop van het debat eind november over de zeventig burgerdoden van het Nederlandse bombardement in Hawija. Toch stelt een woordvoerder van het Amerikaanse Centcom, het hoofdkwartier van de Amerikaanse militaire missies, dat de 70 burgerdoden al zeker 1,5 jaar worden meegeteld in de statistieken.
Vanmiddag wordt minister Bijleveld van Defensie daarom opnieuw over de kwestie bevraagd in de Tweede Kamer.
Het was een cruciaal element in de verdedigingslinie van premier Rutte en minister Bijleveld tijdens het debat. Omdat de Amerikanen het officiële dodental nooit hadden vastgesteld, was de ernst van de situatie op het ministerie van Defensie nooit helemaal duidelijk.
“Centcom zegt zelf dat er op geen enkele manier is vast te stellen hoeveel burgerslachtoffers er zijn gevallen,” aldus Rutte. Het is daarom niet vreemd dat zowel de Tweede Kamer als collega-ministers nooit zijn gewezen op de ernst van het incident, zo is de redenatie van het kabinet. Sterker nog, zo stelde Rutte na afloop, het is nog altijd niet duidelijk hoeveel mensen zijn omgekomen.
Doden tellen al anderhalf jaar mee
Dat ligt toch anders, blijkt uit antwoorden die NRC en NOS vandaag ontvingen van de Amerikaanse woordvoerder van de missie in Bagdad, kolonel Myles Caggins. “De internationale coalitie telt de ongeveer zeventig doden uit de 2015 Hawija luchtaanval al zeker achttien maanden mee in het totale aantal burgerdoden”, mailt hij op vragen van NOS en NRC. In totaal zouden er 1347 doden zijn gevallen bij aanvallen van de internationale coalitie, waaronder dus de 70 uit Hawija.
Gisteren nog liet Bijleveld weten het zelf ook te hebben nagevraagd bij Centcom, en dat de burgerslachtoffers die “zeer waarschijnlijk bij deze wapeninzet zijn gevallen, geen onderdeel uitmaken van het totale aantal van 1347”.
‘Misverstand’
Los van de antwoorden van kolonel Caggins zijn er nog meer aanwijzingen dat de Amerikanen al veel langer uitgaan van 70 doden.
Zo staat dat dodental in een e-mail die NOS en NRC in december 2018 ontvingen van Centcom. Kolonel Sean Ryan, op dat moment woordvoerder van de operatie tegen IS, liet weten dat bij de aanval op Hawija “helaas 70 burgers zijn gedood.”
Als minister Bijleveld in het tweede debat geconfronteerd wordt met de e-mail zegt ze dat dit is nagevraagd bij Centcom en dat dit op een misverstand berust. “Het is ook voor Centcom onduidelijk waarom de betrokken woordvoerder tegenover NRC en NOS is afgeweken van de officiële conclusies”, zegt ze. Ook Centcom komt met een nieuwe verklaring: “Het aantal burgerdoden kunnen we niet bevestigen.”
Na het debat hebben NOS en NRC opnieuw contact gezocht met kolonel Ryan, die inmiddels een andere baan heeft bij het Amerikaanse leger. Hij neemt het aantal van zeventig niet terug en laat weten dat zijn informatie in 2018 afkomstig was van de strike cell, een team uit Qatar dat alle informatie voor en na een luchtaanval bijhoudt. Volgens Ryan wordt deze informatie “constant geëvalueerd en geüpdatet”. Als er nieuw bewijs is over burgerdoden, dan past het team de informatie aan.
Op de vraag van NOS en NRC aan Centcom hoe het kan dat volgens Ryan het aantal doden in 2018 wél is vast te stellen, en op dit moment niet meer, komt geen antwoord.
Een enorme piek in 2015
Een tweede aanwijzing is een rapport (.pdf) uit 2018 van de National Defense University, een Amerikaanse militaire opleiding. In een grafiek met het aantal door Centcom officieel gerapporteerde burgerslachtoffers, is een enorme piek te zien in juni 2015, het moment van de aanval op Hawija. Volgens de grafiek zijn er tussen de vijftig en honderd officieel gemelde doden en gewonden in die maand.
Minister Bijleveld liet gisteren weten, na vragen van SP-Kamerlid Sadet Karabulut, dat in de grafiek inderdaad het aantal officieel bevestigde burgerslachtoffers te zien is. Maar het gaat hier volgens Bijleveld niet om de aanval op Hawija. In deze periode voerde de internationale coalitie namelijk “alleen al in de omgeving Kirkuk ruim veertig luchtaanvallen uit”.
De ontkenning van Bijleveld is opvallend, omdat er in deze periode nauwelijks bevestigde burgerslachtoffers zijn gevallen. Airwars – dat fulltime onderzoek doet naar burgerslachtoffers – analyseerde alle rapportages over burgerslachtoffers van Centcom. De conclusie: Centcom heeft over deze periode (mei-juli 2015), los van Hawija, slechts zes burgerdoden en vier gewonden bij luchtaanvallen in Irak gemeld.
Chris Woods, de directeur van Airwars, vindt het antwoord van de minister dan ook onbegrijpelijk. “Iedereen die even de tijd neemt om de cijfers te analyseren, ziet dat het wel om Hawija moet gaan.”
De tachtig mysterieuze doden
De derde aanwijzing is een maandrapportage die Centcom in april 2017publiceerde. Daarin schrijft Centcom onderaan het verslag dat er nog tachtig doden zijn gevallen die “tot nu toe niet zijn gerapporteerd”.
Drie Amerikaanse hoge militairen lieten na deze publicatie aan Airwars en het Amerikaanse Foreign Policy weten dat het om doden gaat die gevallen zijn bij bombardementen van niet-Amerikaanse landen. “Maar de bondgenoten hebben de Verenigde Staten en de internationale coalitie onder druk gezet om details over deze aanvallen niet naar buiten te brengen”, aldus Foreign Policy.
Chris Woods van Airwars is, na het analyseren van alle aanvallen, ervan overtuigd dat zeventig van de tachtig doden betrekking hebben op Hawija. Volgens hem hebben de Amerikanen de cijfers in 2017 naar buiten gebracht uit frustratie over het gebrek aan transparantie bij de andere coalitielanden, waaronder Nederland.
NU 19.12.2019 Opnieuw is er onduidelijkheid over het aantal doden als gevolg van het Nederlandse bombardement op de Iraakse stad Hawija. Minister Ank Bijleveld (Defensie) moest zich donderdag opnieuw tegenover de Tweede Kamer verantwoorden naar aanleiding van nieuwe berichten dat er wel degelijk bevestigd wordt dat er zeventig doden zijn gevallen, terwijl het kabinet blijft volhouden dat er geen specifieke aantallen zijn vastgesteld.
“De aantallen zijn niet bevestigd”, hield Bijleveld de Kamer voor in een speciaal ingelast interpellatiedebat.
Eerder deze week meldde het radioprogramma De Nieuws BVdat uit navraag is gebleken dat Centcom, het Amerikaanse commandocentrum dat het aantal slachtoffers bij de luchtaanvallen in kaart brengt, wel een afsluitend rapport heeft opgemaakt over de bombardementen op Hawija. En daar zijn zeventig doden bij gevallen, wist de woordvoerder tegenover De Nieuws BV te melden.
Minister Bijleveld en premier Mark Rutte stelden onlangs in een debat juist dat dit zogenoemde closure report over de aanval op Hawija, nooit is opgemaakt.
SP wil opheldering en erkenning
Rutte en Bijleveld moesten in het debat eind november opheldering bieden of het kabinet voor de Kamer bewust heeft verzwegen dat bij het bombardement burgerslachtoffers zijn gevallen. Dat was volgens Rutte niet het geval, omdat er dus geen definitief oordeel was geveld over het specifieke aantal doden. Het aantal van zeventig doden deed hij tegenover BNR Nieuwsradio af als “geen relevant getal” en een “een gerucht”.
SP-Kamerlid Sadet Karabulut wil opheldering over de tegenstrijdige berichten. Ook eist zij erkenning van het kabinet dat er wel degelijk burgerdoden zijn gevallen en duidelijkheid of er toch een eindrapport is en of de Kamer door het kabinet verkeerd is geïnformeerd. Zij roept het kabinet op om de rapporten van Centcom openbaar te maken.
Bijleveld: woordvoerder heeft zich vergist
Om de zaak voor het kabinet nog gecompliceerder te maken, meldden NRC Handelsblad en NOS nog tijdens het debat dat kolonel Myles Caggings, woordvoerder bij Centcom in Bagdad, dat de zeventig doden in Hawija al zeker achttien maanden meetellen in de overzichten van het aantal burgerdoden. Ook de Amerikaanse kolonel Sean Ryan bevestigt de zeventig burgerdoden
Bijleveld benadrukte donderdag nogmaals dat het kabinet de Kamer juist heeft geïnformeerd. Volgens de CDA-bewindsvrouw heeft de woordvoerder van Centcom zich tegenover De Nieuws BV vergist. De woordvoerder heeft verwezen naar een rapport uit juni 2015, maar dat rapport heeft nooit de stempel closure report gekregen. Bijleveld: “Navraag leert dat de woordvoerder doelde op het rapport waar de kamer over is gerapporteerd. Deze week heeft Centcom nogmaals bevestigd dat er geen closure report is.”
De kolonels in de berichtgeving van NRC en NOS zijn volgens Bijleveld niet de officiële woordvoerders van Centcom. Dat er opnieuw onduidelijk is ontstaan noemt de minister “waardeloos”.
D66 eist actie van kabinet: zorg voor eindrapport
Maar daar neemt onder meer coalitiepartij D66 geen genoegen mee. Kamerlid Salima Belhaj wil dat de minister gaat uitzoeken waarom er nooit een eindrapportage is opgemaakt en wat Nederland heeft gedaan om duidelijkheid hierover te krijgen.
Zij wil dat het kabinet bij Centcom alsnog het verzoek doet om een eindrapportage op te maken en om volledige medewerking te verlenen. “Transparantie over burgerdoden hoort bij een volwaardige democratie.”
AD 18.12.2019 De Tweede Kamer is niet verkeerd geïnformeerd over een eindrapport van de Amerikanen over het Nederlandse bombardement op het Iraakse Hawija. Daarbij vielen in 2015 mogelijk 70 burgerdoden. Dat schrijft minister Ank Bijleveld van Defensie vanavond aan de Tweede Kamer. Morgen wacht haar op de valreep van het kerstreces wederom een zwaar debat over de kwestie.
Deze week meldde radioprogramma De Nieuws B.V. dat het Amerikaanse commandocentrum Centcom op vragen van het programma antwoordde dat er wel degelijk een zogeheten closure report was opgemaakt. Bijleveld ontkende vorige maand in een Kamerdebat dat de Amerikanen ooit zo’n definitief eindrapport hadden opgemaakt. Bij de luchtaanval van een Nederlandse F-16 op een bommenfabriek in Irak waren waarschijnlijk zeventig burgerslachtoffers te betreuren.
Dat leidde tot vragen uit de Tweede Kamer. Had de minister de Kamer nou weer verkeerd geïnformeerd? SP-Kamerlid Sadet Karabulut slaagde er met hulp van regeringspartij D66 in een debat aan te vragen. In aanloop naar dat – voor Bijleveld derde – debat over de kwestie schrijft de CDA-bewindsvrouw dat er sprake is van ‘verwarring’.
Een persvoorlichter van Centcom gaf aan De Nieuws B.V. weliswaar mondeling aan dat er een closure report is gemaakt, maar bij navraag door het ministerie van Defensie op ‘zeer hoog militair niveau’ wordt ‘nogmaals bevestigd dat er nooit een closure report is opgevraagd’. De persvoorlichter heeft volgens Bijleveld voor ‘verwarring’ gezorgd.
Persvoorlichter
Bijleveld heeft twee Centcom-rapporten: het voorlopige rapport van 15 juni 2015 over de Nederlandse aanval en het aanvullende onderzoek van 20 augustus 2015. Uit navraag blijkt dat de persvoorlichter op dat rapport heeft gedoeld, aldus Bijleveld. Daarop zijn niet de woorden ‘closure report’ te lezen, melden ingewijden, wat wél op het afgeronde Amerikaanse onderzoek naar twee burgerdoden door een Nederlandse bom in de Iraakse stad Mosul staat.
Ondanks Bijlevelds ontkenning kan het debat morgen nog wel eens spannend worden voor de minister. Coalitiepartijen zijn bang dat D66 uit is op de scalp van de CDA-minister nu D66-staatssecretaris Snel vandaag het veld ruimde over de toeslagenaffaire bij de Belastingdienst. Begin november haalde een motie van wantrouwen tegen Bijleveld het net niet, omdat de voltallige coalitie achter haar bleef staan.
Het is overigens niet de eerste keer dat Centcom-woordvoerders tegen de media andere dingen zeggen dan hoge militairen aan het ministerie laten weten. Eerder was er al verwarring over het schriftelijke antwoord van Centcom op vragen van NRC dat er in Hawija zeventig burgerdoden waren gevallen. Volgens Bijleveld houdt Centcom echter tegen haar ministerie vol dat het exacte aantal niet met zekerheid is te zeggen.
Elsevier 04.12.2019 Oud-minister van Defensie Jeanine Hennis (VVD) voelt zich in de rug aangevallen door de Haagse rel over de burgerdoden bij een bombardement in Irak in juni 2015. Zij kreeg het verwijt dat zij de Kamer zou hebben voorgelogen, maar kon zich hiertegen niet verdedigen. In Elsevier Weekblad spreekt zij zich voor het eerst uit over deze kwestie.
Minister Ank Bijleveld (CDA) meldde op 4 november in een Kamerbrief dat er bij het bombardement 70 burgerdoden vielen en dat Hennis destijds de Kamer verkeerd had ingelicht. Hennis kreeg de avond tevoren te horen wat Bijleveld van plan was. Uit de reportage in Elsevier Weekblad blijkt dat zij hierdoor compleet werd overvallen. Zij was onderweg, had geen toegang tot de documenten van destijds en kon zich niet verweren.
Kwestie werd in Irak opgepikt en uitvergroot op sociale media
Hennis bezweert dat ze de Kamer niet heeft voorgelogen. De kwestie werd ook in Irak opgepikt en op sociale media uitvergroot. ‘Als het aantal van 70 burgerdoden toen bekend was geweest, dan had ik dat heus wel onthouden,’ zegt ze in het interview.
Elsevier Weekblad trok dagenlang met Hennis op in Bagdad. Zij bemiddelt daar tussen het politieke gezag en de leiders van een volksopstand. Bij het neerslaan van massale demonstraties zijn in de Iraakse steden 400 doden gevallen.
Hennis werkt en leeft in Bagdad onder zeer strenge bewaking. Een van haar voorgangers als VN-vertegenwoordiger kwam om het leven bij een bomaanslag. Hennis wordt geregeld met de dood bedreigd. De Haagse rel om het bombardement in 2015 leidt nu in Irak tot haatcampagnes op social media. Die zijn volgens bronnen in Bagdad terug te voeren op slechts enkele IP-adressen in Iran, in Saudi-Arabië en bij de Irakezen die haar uit de weg willen ruimen.
Dat geldt evenzeer bij politiek wapengekletter. Het spel van spinnen, halve waarheden verkondigen en zelfs liegen wordt bij een politiek conflict door partijen pijlsnel tevoorschijn getoverd. Belanghebbenden hopen zo dat media hun versie van de werkelijkheid overnemen, met als doel de (potentiële) achterban ervan te overtuigen dat zij wat voor elkaar boksen.
In de aanloop naar de Provinciale Statenverkiezingen op 20 maart nemen de activiteiten van de politieke partijen toe.
Op weg naar de verkiezingen: Baudet en Klaver denken macht Rutte III te breken
Zowel Forum voor Democratie als GroenLinks weet het zeker; zij zijn de partij die de macht van het kabinet-Rutte III kan breken. Want de coalitie van VVD, CDA, D66 en de ChristenUnie gaat bij de naderende verkiezingen de toch al krappe meerderheid in de Eerste Kamer verliezen, is de overtuiging van de twee partijen.
“Wij hebben straks een sleutelpositie in alle onderhandelingen, op alle dossiers”,zei partijleider Baudet tijdens de ledendag in Den Haag. “Ze zullen ons, hoe klein we ook in de Tweede Kamer zijn, echt nodig gaan hebben.”
Vertrouwen is op het dieptepunt
Nog maar 35 procent van de kiezers hoopt dat onze huidige regeringde rit uitzit. Dat is de laagste score tijdens deze regeerperiode, blijkt uit een peiling van Maurice de Hond.
De politieke week stond onder meer in het teken van het klimaatakkoord en het kinderpardon. De coalitiepartijen zijn daarover verdeeld en premier Mark Rutte noemde het al een ,,ingewikkelde politieke kwestie”. Op de vraag of de kiezer vindt dat het kinderpardon moet worden versoepeld, zegt ongeveer de helft ja, en de helft nee.
Bij het CDA (de partij die zich onlangs van tegen- tot voorstander bekeerde) is die verhouding ook ongeveer 50-50, maar bij de kiezers van VVD en D66 is er een duidelijke meerderheid tegen, respectievelijk voor.
Wat zijn de belangrijkste dossiers en wat worden de grootste struikelblokken?
Gele Hesjes
De Nederlandse ‘gele hesjes’ keren zich tegen premier Mark Rutte en willen dat Nederland net als het Verenigd Koninkrijk uit de Europese Unie stapt.
De protesten zijn geïnspireerd op de gelijknamige protestbeweging Les Gillets Jaunes in Frankrijk. Ook de Franse protestbeweging voert actie voor meer koopkracht en tegen de hervormingen van de Franse regering.
Premier Mark Rutte beloofde al na de eerste verkiezingen die hij won, dat hij het aantal wetten en regels juist wil laten dalen. Maakt de VVD zich daar dan ook ook hard voor ???
Het aantal wetten en regels is de afgelopen tien jaar met ongeveer duizend wetten en regels toegenomen. Per 1 januari 2019 bedroeg het totale aantal regelingen 9.834.
In het afgelopen decennium werden alleen in de jaren 2013 en 2014 meer regels en wetten geschrapt dan er bijkwamen.
Segers: ja-woord voor steun aan kabinet
De ChristenUnie geeft het ja-woord „om er alles aan te doen om met dit kabinet door te gaan.” Dat zegt voorman Gert-Jan Segers van de partij die met het CDA, de VVD en D66 in de coalitie zit.
Hoe zit het met de Koopkracht Rutte 3 ??
Van de belofte dat burgers er in 2019 toch in Koopkracht op vooruitgaan, geloven de klagers niks, want er komen ook nog allerlei maatregelen aan, zoals de uitvoering van het klimaatakkoord. En die zullen ook wel voor rekening van de gewone man en vrouw komen, denken deze kiezers.
De supermarktprijzen moeten worden aangepast vanwege een belastingverhoging. Vanaf 1 januari 2019moet er 3 procentpunt meer btw betaald worden over voedingsmiddelen. Dat betekent dat veel producten iets duurder zijn geworden.
Bovendien vragen velen zich af: wat heeft dit kabinet in het eerste jaar eigenlijk voor elkaar gekregen? Voor grote onderwerpen zoals de snelle stijging van de AOW-leeftijden de pensioenendie niet meestijgen, is geen oplossing gevonden.
Lonen
De eerste cijfers van de loonstrookjes vallen toch echt wel wat tegen !!!!
Het piepte en kraakte, zo overleefde Rutte 3 eerste grote test
Rond 20:00 uur dinsdagavond 29.01.2019 kwam het bericht naar buiten dat de deal rond was: er komt een acuut pardon voor de asielzoekers die al langer dan vijf jaar in Nederland zijn (een kleine 700 kinderen met hun ouders). De pardonregeling gaat van tafel voor nieuwe gevallen. De discretionaire bevoegdheid wordt verbouwd.
Dit voorstel lag volgens bronnen in de ChristenUnie ook al bij de formatie van Rutte III op tafel, met uitzondering van de discretionaire bevoegdheid. Destijds kreeg dit van niemand steun, behalve van de ChristenUnie.
Kortom, de tot nu toe zwaarste beproeving van Rutte 3, werd door de fractievoorzitters zelf gesust. Premier Rutte bemoeide zich nauwelijks met de impasse rondom het kinderpardon, zeggen ingewijden tegen RTL Nieuws. Een reconstructie van een coalitie die langs de rand van de afgrond liep.
AD 20.02.2019
Thierry Baudet loopt weg bij debat 13.02.2019
Partijleider Thierry Baudet is weggelopenbij een Kamerdebat over klimaat. De voorman van Forum voor Democratie was, na een oproep van andere Kamerleden, van plan om minister Wiebes (Klimaat) te bevragen over een kritisch rapport waarin staat dat het Energieakkoord 107 miljard euro kost.
Het rapport, opgesteld door een klimaatkritische groep, is vanmiddag overhandigd aan VVD-prominent Frits Bolkestein. Baudet deed woensdagmiddag een debataanvraag over de rekensom van de groep waaruit zou blijken dat het Energieakkoord van 2013 veel duurder is geworden dan door het vorige kabinet is beweerd.
Uitgerekend op het moment van de aanvraag was er al een debat bezig met minister Wiebes over energie en klimaat. Politici van andere partijen blokkeerden daarom het verzoek van Baudet en kwamen met een tegenvoorstel. „Kom met ons mee naar de commissiezaal en stel direct uw vragen”, opperde onder andere CDA-Kamerlid Agnes Mulder.
Inpakken
Baudet gaf gehoor aan de oproep om direct naar het debat te komen. Daar wilde hij wel eerst weten of minister Wiebes bekend is met het rapport en inhoudelijke vragen kan beantwoorden. De VVD-bewindsman gaf aan nog niet bekend te zijn met de volledige inhoud van het rapport. Baudet pakte daarop zijn spullen weer in: „Dan weet ik genoeg.”
AD 06.02.2019
Het Debat 05.02.2019
Premier Rutte ziet geen reden om gehaast klimaatmaatregelen voor te stellen als niet duidelijk is wat de gevolgen zijn. Hij reageert daarmee op de kritiek van de linkse oppositie in het klimaatdebat dat het kabinet niets doet en geen beslissingen durft te nemen.
Telegraaf 06.02.2019
Rutte: “Ik begrijp best dat we elkaar tot de verkiezingen op 20 maart nog de maat gaan nemen. Maar tegelijk hebben we 31 jaar de tijd om deze transitie door te maken.” Hij doelt op de doelstelling van 95 procent CO2-reductie in 2050. Het eerstvolgende doel is een reductie van 49 procent in 2030.
CO2-lekkage
Voor Nederland is het belangrijk om naar Europese en internationale ontwikkelingen te kijken en samen op te trekken met andere landen, zegt Rutte. Hij wijst op de risico’s van eenzijdige Nederlandse maatregelen, zoals “CO2-lekkage”.
Daarvan is sprake als Nederland relatief schone bedrijven met te hoge belastingen of te strenge regels “wegjaagt” naar het buitenland, waar die bedrijven dan juist met meer CO2-uitstoot gaan produceren. Of als Nederland eigen energiebronnen schrapt maar dan juist ‘vuilere’ energie in het buitenland moet inkopen. Ook wil Rutte niet dat het klimaatbeleid in Nederland banen kost.
Consensus
Rutte hoopt in april en mei consensus te kunnen bereiken met een groot deel van de Tweede Kamer. Dan zijn de doorrekeningen van het concept-klimaatakkoord klaar, heeft het kabinet daar keuzes uit gemaakt en gaan de ‘echte’ politieke debatten plaatsvinden.
Hij is daar optimistisch over: “Het zou zomaar kunnen dat dat met een draagvlak kan van meer dan 100 zetels. En dat we dan met deze partijen vooruit kunnen kijken naar een transitie die 11 en uiteindelijk 31 jaar gaat duren.”
Reactie
De twaalf CDA-lijsttrekkers voor de Provinciale Statenverkiezingen vinden dat Nederland niet moet doorslaan in de ambitie om de CO2-uitstoot te verlagen. Dat het kabinet in Europa pleit voor 55 procent reductie, is volgens hen slecht voor het draagvlak, de betaalbaarheid, de haalbaarheid en “een eerlijk speelveld” voor Nederlandse bedrijven.
In een ingezonden stuk in De Telegraaf schrijven de twaalf dat de provincies een belangrijke rol gaan spelen bij de uitvoering van de klimaatmaatregelen. Ze onderschrijven het in de coalitie afgesproken doel van 49 procent minder CO2-uitstoot in 2030, maar een hogere reductie zien ze niet zitten.
“De realiteit is dat veel van de ons omringende landen niet verder komen dan 40 tot 45 procent”, schrijven ze. “Dat maakt de Nederlandse ambitie riskant. Een Nederlandse ‘kop’ op de Europese doelen betekent dat wij voor veel geld de problemen van andere landen oplossen en dat de concurrentiepositie van mkb’ers en grote bedrijven verslechtert.”
Woensdagmiddag 05.02.2019 was het eindelijk zover: de politieke kopstukken van alle politieke partijen debatteerden in de plenaire zaal over het klimaatakkoord, de eind 2018 gepresenteerde lijst van Nederlandse plannen om de stijgende opwarming van de aarde tegen te gaan.
Het rapport van 200 pagina’s dik met zo’n 600 mogelijke maatregelen leidde vlak na de publicatie al tot een knetterende ruzie in de coalitie. VVD-fractievoorzitter Dijkhoff zei in De Telegraaf dat hij er weinig voor voelde het akkoord echt uit te voeren. Verder noemde hij zijn D66-collega Jetten een “drammer” en sloot hij een val van dit kabinet over het klimaat niet uit.
Pijnlijk
Dijkhoff gooide met zijn scherpe uitspraken olie op het vuur. De aanpak van het broeikaseffect is een van de moeilijkste opgaven van het derde kabinet-Rutte en niet alleen omdat in het regeerakkoord is afgesproken om de CO2-uitstoot in 2030 met 49 procent te verminderen ten opzichte van 1990.
De coalitie denkt er onderling echt anders over. D66 en ChristenUnie hebben haast en willen drastische maatregelen. De VVD en het CDA trappen liever op de rem, ook uit vrees voor voelbare pijn in de portemonnee van de achterban.
Flinke spanning
De oppositie had zich vorige week verheugd op een pittig klimaatdebat, maar toen de hoofdrolspelers niet op kwamen dagen, werd later vandaag als datum geprikt. “De oppositie ziet door Dijkhoffs interview dat er flinke spanning staat op dit onderwerp binnen de coalitie”, zegt NOS-verslaggever Xander van der Wulp. “Ze willen deze gelegenheid graag gebruiken om te proberen de politieke verschillen bloot te leggen.”
Alle ingrediënten voor een goed debat zijn aanwezig, zegt Van der Wulp. “Het is een mooi onderwerp met alle politieke kopstukken en premier Rutte in de arena.” Het debat gaat ook nog over de Urgenda-zaak, waar de rechter bepaalde dat Nederland nog meer en sneller klimaatmaatregelen moet nemen. “Toch kom ik met een teleurstellende voorspelling. Echt vuurwerk valt er niet te verwachten.”
Rijen gesloten
De coalitie heeft na een heleboel intern gedoe afgelopen weken – het Telegraaf-interview, de CDA-draai naar een soepel kinderpardon – de rijen vorige week gesloten, zegt Van der Wulp. De coalitie lukte het, ondanks grote meningsverschillen, nieuwe afspraken te maken over het in Nederland laten van gewortelde asielkinderen. “Alle vier de partijen zullen vandaag dus netjes de kabinetslijn verwoorden.”
De oppositie zal zeker nog proberen de onderlinge verschillen aan de oppervlakte te krijgen. “De verschillen tussen Jetten en Dijkhoff zijn zo groot dat de oppositie best hoop mag hebben dat dit lukt. Maar de oppositie zal geen aanpassingen gedaan krijgen”.
Telegraaf 06.02.2019
Pikant moment
Het wachten van de coalitie is namelijk op berekeningen van het Planbureau voor de Leefomgeving. Daar wordt nu onderzocht hoeveel de voorgestelde maatregelen zullen kosten. Het duurt nog even voor de conclusies worden gedeeld, op 13 maart staat deze belangrijke publicatie gepland.
Een pikant getimed moment, zegt Van der Wulp, zo vlak voor de Provinciale Statenverkiezingen. “Het klimaat zal een belangrijk thema worden in de campagne, maar pas daarna gaan de coalitiepartijen kijken hoe ze het onderling écht op kunnen lossen.”
De Tweede Kamerdebatteert dinsdagmiddag 05.02.2019 met minister Eric Wiebes (Economische Zaken) en premier Mark Rutte over het conceptklimaatakkoord. Dat is een vurige wens van de oppositie, hoewel veel concrete cijfers nog ontbreken.
Eigenlijk stond het debat vorige week woensdag op de agenda, maar onder druk van de oppositie werd het een week uitgesteld.
De partijen wilden dat VVD-fractievoorzitter Klaas Dijkhoff zich in de plenaire zaal van het parlement zou melden, maar in plaats daarvan was Dilan Yesilgoz aanwezig, de klimaatwoordvoerder van de partij.
De oppositie, aangevoerd door PvdA-leider Lodewijk Asscher, wilde met Dijkhoff debatteren omdat juist hij zich in de media zeer kritisch had uitgelaten over de klimaatplannen.
Hoewel Asscher en gelijkgestemden wisten dat Dijkhoff niet op de sprekerslijst stond, liet de reuring voorafgaand aan het debat zien hoe politiek gevoelig het onderwerp is.
Waar debatteert de Tweede Kamer uiteindelijk over?
Ruim honderd partijen uit het bedrijfsleven, vakbonden, belangenclubs en de politiek hebben met elkaar ruim zeshonderd maatregelen bedacht om het gezamenlijke doel te halen: in 2030 49 procent minder CO2-uitstoot ten opzichte van 1990.
Die CO2-reductie is nodig om de opwarming van de aarde zo veel mogelijk te beperken, zoals is afgesproken tijdens de Klimaatconferentie van Parijs in 2015.
Om het percentage van 49 procent te halen, zijn maatregelen nodig. In het regeerakkoord is daarom door VVD, CDA, D66 en ChristenUnie afgesproken om een klimaatakkoord te maken.
Waarom leek het even alsof de VVD geen akkoord wilde sluiten?
Nadat de partijen, verenigd in de zogenoemde klimaattafels, hun plannen hadden gepubliceerd, leek het even alsof Dijkhoff er afstand van nam in een interview in De Telegraaf.
Volgens de VVD’er was het niet “zijn” akkoord en was D66-fractievoorzitter Rob Jetten een “drammer” omdat hij wel zo snel mogelijk aan de slag wil gaan met de klimaatplannen. Hij zinspeelde zelfs op de val van het kabinet. Dijkhoff hoopte zo de klimaatsceptici uit zijn achterban gerust te stellen.
Het wekte vooral verbazing bij de andere partijen, want Dijkhoff heeft zelf bij een deel van de klimaatonderhandelingen gezeten. Toen gebruikte hij deze grote woorden niet.
Uiteindelijk heeft Dijkhoff moeten beloven dat hij nog steeds achter het CO2-doel staat. Hij mag dit dinsdag nogmaals in de Kamer doen.
Wordt er dinsdag over het uiteindelijke klimaatakkoord gesproken?
Nee, er is namelijk nog geen akkoord. Er wordt gesproken over een concept. De maatregelen die nu zijn gepubliceerd, zijn een eerste zet.
Het Centraal Planbureau (CPB) en het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) gaan de maatregelen die de klimaattafels hebben opgeschreven uitrekenen op haalbaarheid en betaalbaarheid.
Als die cijfers er op 13 maart zijn, gaan het kabinet en de coalitie ‘shoppen’ met welke maatregelen zij de doelstelling van 49 procent minder CO2-uitstoot willen halen. Dat pakket krijgt uiteindelijk de sticker ‘Klimaatakkoord’.
AD 31.01.2019
Kamer stelt klimaatdebat 30.01.2019 uit na wegblijven VVD’er Dijkhoff
De oppositie was woedend over wegblijven Dijkhoff bij klimaatdebat. Nog voordat het debat begon, vroeg de oppositie daarom om een schorsing van enkele minuten, zodat Dijkhoff alsnog via “berichtjes of een belletje” naar de plenaire zaal van de Tweede Kamer gehaald kon worden.
Uiteindelijk zijn alle oppositiepartijen uit protest opgestapt bij het klimaatdebat op 30.01.2019 in de Tweede Kamer. Reden was dat VVD-fractievoorzitter Dijkhoff, die in de krant vergaande uitspraken deed over het concept-Klimaatakkoord, zelf niet aanwezig was. Ook CDA-leider Buma was er niet, al had hij wel gezegd dat hij zou komen. Jetten (D66) en Segers (ChristenUnie) waren er ook niet.
De voltallige oppositie is woedend over het wegblijven van VVD-fractievoorzitter Klaas Dijkhoff bij het debat over het klimaatakkoord. Het veelbesproken klimaatinterview met de liberaal in De Telegraaf is de aanleiding voor het debat, maar Dijkhoff schittert door afwezigheid.
‘Bizar’
Juist daarom was de afwezigheid van Dijkhoff zeer opvallend, omdat hij enkele weken terug nog een interview gaf waarin hij het Klimaatakkoord zwaar bekritiseerde. Dat interview leidde tot onrust in de coalitie. ,,Dijkhoff hóórt hier nu dit debat te voeren”, klaagde Asscher. ,,Het is uitgesproken bizar en laf als je een proefballon alleen in de krant oplaat en het debat vervolgens niet voert.”
Het wordt vandaag een lange dag voor de coalitie. De Tweede Kamer debatteert over twee hoofdpijndossiers. Eerst staat de versoepeling van het kinderpardon op de agenda en direct daarna gaat het over het klimaatakkoord.
Gisteravond 29.01.2019werd alsnog een akkoord bereikt: een groep van 700 kinderen wordt opnieuw beoordeeld. Naar verwachting mag 90 procent van hen in Nederland blijven. Met hun ouders erbij gaat het in totaal om zo’n 1300 mensen.
Daar staat tegenover dat het kinderpardon wordt afgeschaft, zodat er in de toekomst geen schrijnende zaken meer gaan spelen zoals rond Lili en Howick. Ook wordt de druk bij de staatssecretaris weggehaald om in sommige gevallen, zoals bij de twee Armeense tieners, over zijn hart te strijken. Die verantwoordelijkheid gaat naar de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND).
Wisselgeld
Beide punten heeft de VVD “binnengehaald”, zegt politiek verslaggever Xander van der Wulp. Het is als het ware wisselgeld voor de grootste regeringspartij, die als enige van de vier coalitiepartijen nog tegen een verruiming van het kinderpardon was.
Over beide onderwerpen liep afgelopen weken de spanning op. Vooral de onderhandelingen over het kinderpardon verliepen in crisissfeer.
In een interview met NRC blikt Segers terug op een roerige week.
In het kabinet is er flinke onenigheid over onder meer het kinderpardon en het klimaatakkoord. De partijen vinden elkaar steeds maar niet op deze punten. Ook de uitspraken van VVD’er Klaas Dijkhoff zorgden voor spanning. Die zei onder meer een kabinetscrisis over het concept-klimaatakkoord niet uit te sluiten.
In NRC zegt Segers het belangrijk te vinden dat het kabinet niet valt. „Met vier partijen is het al ingewikkeld, maar na de volgende verkiezingen wordt het met misschien wel vijf of zes partijen nog moeilijker.”
Terwijl het kinderpardon een steeds heftiger splijtzwam in het kabinet wordt, is het dus ook alle hens aan dekvoor (of tegen) het klimaatbeleid, ziet Philip van Tijn. Op dit ‘dossier’ zit het kabinet in de beklaagdenbank, letterlijk zelfs en is het ook hierover niet eens.
Maatschappelijk draagvlak
Het draagvlak voor klimaatmaatregelen brokkelt af. Dat blijkt uit een enquête van het EenVandaag Opiniepanel. Ruim de helft van de deelnemers is negatief over het klimaatakkoord en de steun voor de Klimaatwet is spectaculair gedaald.
De leden van het opiniepanel waren in juni 2018 (73 procent) nog enthousiast over het idee om de uitstoot in 2030 te halveren, nu is dat geslonken naar 59 procent.
Ook het draagvlak voor het Parijsakkoord is gedaald. Een half jaar geleden steunde 67 procent het doel om in 2050 klimaatneutraal te leven, nu is dat net iets meer dan de helft.
Telegraaf 08.02.2019
Kabinetscrisis
Het klimaatakkoord van ed nijpels kan eveneens niet rekenen op een warm bad. De helft van het opiniepanel maakt zich zorgen over de gevolgen. Slechts 33 procent vindt het een goed akkoord.
EenVandaag heeft ook gevraagd of kiezers van de coalitiepartijen het thema klimaat een kabinetsval waard vinden. Bij kiezers van D66 (69 procent), CDA (56 procent) en ChristenUnie (54 procent) is dat het geval.
Bij D66 en CU vinden ze het een kabinetscrisis waard als de klimaatmaatregelen niet ver genoeg gaan. Bij CDA-kiezers vrezen ze juist dat de groene plannen onbetaalbaar zijn voor de burger. VVD-kiezers vinden het voortbestaan van het kabinet wel belangrijker.
Het kinderpardon splijt het kabinet – hoe kon het zo ver komen?
De Asielkwestie is inmiddels uitgegroeid tot de zwaarste beproeving van de coalitie tot nu toe. Maandag 28.01.2019 was er tot laat in de avond spoedberaad om een crisis af te wenden.
De regeringspartijen van Rutte III blijven koortsachtig op zoek naar een uitweg uit de impasse rond het kinderpardon.
Woensdag 30.01.2019 staat een belangrijk Kamerdebat over het kinderpardon op de agenda. Is het onderwerp voor het CDA, D66 en de ChristenUnie, die een rem willen op het uitzetten van uitgeprocedeerde gezinnen, belangrijk genoeg om een kabinetscrisis met de VVD te riskeren? Dit schreven we er tot nu toe over.
De groeiprognoses voor de Nederlandse economie voor 2019 zijn nog altijd heel redelijk. En als je kijkt naar zaken die je portemonnee raken, is de start van 2019 helemaal niet zo slecht.
Business Insider houdt, in samenwerking met nieuwsapp Upday, elke maand zeven prijzen bij die van belang zijn voor de waarde van je bezittingen en die je maandelijkse uitgaven beïnvloeden.
De huizenprijs: €2.319 per maand erbij in een jaar tijd
Ook in het slotkwartaal van 2018 ging de gemiddelde huizenprijs razend hard omhoog: een plus van 10,3 procent vergeleken met het laatste kwartaal van 2017, zo bleek deze maand uit cijfers van makelaarsclub NVM.
Hypotheekrentes staan voorlopig nog op extreem lage niveaus.
Sparen: gat met inflatie wordt nog groter door hogere btw
Terwijl de inflatie al maanden rond de 2 procent schommelt, zien spaarders rentes niet meebewegen. Variabele spaarrentes dalen gestaag en ook in januari kreeg je maximaal 0,35 procent rente op een vrij opneembare spaarrekening, volgens gegevens van de site Spaarinformatie.nl.
De economische nieuwsberichten van 2019 benadrukken vooral de gevaren voor beleggers: de ontwrichtende gevolgen van een eventuele no deal-Brexit en de groeivertraging in China.
Voor olie geldt iets vergelijkbaars als voor aandelen. Menig analist wijst op risico’s van groeivertraging in China en het gevaar van een groeidip in West-Europa, met als gevolg een lager energieverbruik, minder vraag naar olie en dus mogelijk prijsdalingen.
Tegelijk laat de start van 2019 een lichte stijging van de olieprijs zien tot een niveau van 60 dollar voor een vat Noordzee-olie.
“Het variabele tarief voor stroom is 17 procent gestegen sinds vorige maand en maar liefst 36 procent sinds januari 2018”, aldus online consumentenadviseur Pricewise.nl.
Het kabinet wil dat in 2030 alle nieuw verkochte auto’s elektrisch zijn. Dat kost de belastingbetaler miljarden: in de periode 2021 tot en met 2025 gaat het om 3,9 miljard. In de periode daarna nog eens maximaal 1,5 miljard, tot 2030. Het kabinet wil dat de vervuiler betaalt en dus zal de ‘traditionele’ automobilist dat moeten ophoesten.
“Dat hangt heel erg af van je inkomen”, zegt een woordvoerder van budgetvoorlichter Nibud desgevraagd. “Voor huishoudens met een laag inkomen kan 10 euro per maand een aderlating zijn. Want een tientje per maand is op jaarbasis 120 euro.”
Dat komt ook omdat ons land nog heel veel traditionele automobilisten heeft. Als die miljoenen benzine- en dieselrijders morgen allemaal zouden overstappen op een elektrische auto hebben we een probleem. Er zijn niet genoeg auto’s, niet genoeg laadpalen en er is onvoldoende stroom. “Er wordt dus bewust gekozen voor de weg van de geleidelijkheid”.
Goede isolatie voor woningen
Minister Eric Wiebes(Economische Zaken en Klimaat) benadrukte vrijdag dat het belangrijk is dat “iedereen meedoet” en daarom wordt ook het milieuvriendelijker maken vanwoningen in het plan betrokken.
Om zo min mogelijk warmte – en daarmee energie – verloren te laten gaan, moeten volgens het akkoord in de periode van 2022 tot 2030zo’n 1,5 miljoen woningen en gebouwen goed geïsoleerd en aardgasvrij gemaakt worden. Woningcorporaties gaan de komende jaren tienduizenden huizen duurzamer maken. In het voorstel staat wel de voorwaarde dat de huur en de energierekening samen niet hoger mogen zijn dan het huidige bedrag dat bewoners betalen. “Zo krijgen huurders een betere woning tegen gelijke of lagere maandlasten” , staat in het rapport.
Zeespiegel
Het klimaatpanel van de Verenigde Naties benadrukte in het IPCC-rapport van afgelopen oktober dat de zeespiegel na 2100 blijft stijgen, ook als de opwarming van de aarde beperkt blijft tot 1,5 graad. Instabiliteit van het zee-ijs in Antarctica of onomkeerbaar ijsverlies op Groenland kan een stijging van meerdere meters opleveren. Het IPCC stelt dat deze onzekerheden getriggerd kunnen worden tussen een temperatuurstijging van 1,5 graad en 2 graden.
In Nederland houden we dus rekening met een flinke stijging in 2100, maar niet overal zijn ze op korte termijn goed voorbereid op zo’n stijging.
Deltawerken
De Deltawerken moeten doordat de zeespiegel veel sneller stijgt dan verwacht, tien tot twintig jaar eerder worden vervangen. Dit gaat tientallen miljarden euro’s kosten. Dat stelt de nieuwe deltacommissaris Peter Glaszaterdag in een interview met het AD.
Uit voorspellingen van nationale en internationale klimaatexperts blijkt dat de zeespiegel in 2100 naar verwachting zo’n 2 meter gestegen zal zijn. Volgens Glas, de nieuwe topambtenaar op dit gebied, moet Nederland daarom op watergebied “bijschakelen”.
14.000 ton smeltwater per seconde
Zo bleek vorige maand uit een ander onderzoek dat het smeltende gletsjerijs in het Arctisch gebied momenteel de grootste bijdrage aan de stijging van de zeespiegel levert. Per seconde stroomt er volgens dat rapport 14.000 ton water de zee in.
Haasnoot onderzocht de mogelijke gevolgen van versnelde zeespiegelstijging en daaruit bleek dat Nederland zich goed moet voorbereiden. “In Nederland houden we rekening met een stijging van 1 meter in 2100”, vertelt de onderzoeker. “Maar dat zou met die versnelling weleens veel hoger uit kunnen vallen, en dat betekent dat je minder tijd hebt om je voor te bereiden. De stijging stopt niet in 2100. Wat doe je als het meer wordt dan die 1 meter?”
De nieuwe topambtenaar pleit ervoor om tijdig te beginnen met de voorbereidingen voor deze aangepaste planning. Glas pleit er ook voor dat het kabinet zich gaat inzetten om de klimaatdoelen van Parijs te halen. “Dat is de beste strategie om niet aan draconische maatregelen te hoeven denken”, stelt hij.
‘Goed beleid is randvoorwaarde om Nederland leefbaar te houden’
Glas beklemtoont dat niet meer ter discussie mag staan óf er klimaatbeleid gaat worden uitgevoerd. “Het halen van de Parijse afspraken is de randvoorwaarde voor succes om Nederland leefbaar te houden. Er is geen alternatief.”
De klimaatafspraken hebben de afgelopen week geleid tot veel frictie in de coalitie. De VVD verklaarde zich opeens niet te kunnen herkennen in het klimaatakkoord waar talloze partijen vorig jaar maandenlang over hebben nagedacht. Dit leidde tot veel irritatie bij de coalitiepartners D66, ChristenUnie en CDA.
In 2020 moet de CO2-uitstoot met een kwart zijn afgenomen ten opzichte van 1990. Een rechter heeft de Staat dit doel zelfs opgelegd in een door de duurzaamheidsorganisatie Urgenda aangespannen zaak.
Het PBL kwam eerder deze week met berekeningen dat Nederland de internationaal afgesproken klimaatdoelen voor 2020 bij lange na niet gaat halen.
Met het huidige beleid komt de reductie niet verder dan 21 procent, meldt het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) vrijdag.
Geen draconische klimaatmaatregelen
Ingewikkeld noemde hij de vraag hoe het kabinet denkt de klimaatdoelen te halen nu het Planbureau voor de Leefomgeving definitief heeft geconstateerd dat de voorliggende plannen ontoereikend zijn.
Hierover zei de premier dat gezocht zal worden naar maatregelen die uitvoerbaar zijn en draagvlakin de samenleving hebben. ‘Er ligt een uitspraak van de rechter die wij hebben uit te voeren,’ zei Rutte, die ‘draconische maatregelen’ overigens uitsloot.
En hij herhaalde de mantra voor het definitieve Klimaatakkoord: ‘De mensen het financieel moeten kunnen meemaken; ze moeten het in hun persoonlijke leven kunnen meemaken en de lasten tussen bedrijven en burgers moeten eerlijk verdeeld zijn.’
Stap voor stap
Dat het kabinet fors achterloopt bij het halen van de klimaatdoelen wijt Rutte aan de economische groei die in Nederland hoger was dan in omliggende landen. Maar hij denkt dat de doelen gehaald worden. ‘Stap voor stap.’
Hij slaagde er niet in duidelijk te maken hoe hij dat denkt te realiseren, gezien ook de beloftes van eerdere kabinetten die nooit werden waargemaakt. Dat toont volgens hem slechts hoe ‘taai’ de materie is.
Geen toontje lager zingen
Een toontje lager zingen, wil hij niet. Rutte denkt zelfs andere Europese landen te kunnen overtuigen om afspraken te maken tot een vermindering van 55 procent in plaats van de afgesproken 49 procent minder uitstoot. ‘Dat is een debat dat gaande is.’
Ingrijpender maatregelen dan andere landen zal Nederland niet willen nemen. ‘Anders krijg je een weglekeffect van banen en verplaatsing van CO2-uitstoot. Dat heeft geen zin.’
Gevraagd waarom het kabinet sinds 2015, toen Urgenda de rechtszaak tegen de Staat won, geen actie heeft ondernomen, verwees hij naar maatregelen die wel degelijk genomen waren: ‘We liggen nu op 21 procent, terwijl het 25 procent moet zijn. En het vorige kabinet heeft tal van maatregelen genomen in de landbouw en de bebouwde omgeving.’
Oproep in Davos
Rutte deed deze week op het World Forum in Davos voor de zoveelste keer een oproep aan de internationale gemeenschap om alles op alles te zetten om ‘Parijs’ te halen. Op de vraag of hij niet terecht werd gewezen dat hij eerst zelf maar eens aan de klimaatdoelen moest voldoen, zei Rutte: ‘Nee, dit zijn problemen waarmee alle volwassen industriële landen worstelen.’
Hij krijgt in internationale gremia niet de indruk dat de klimaatdoelen als onhaalbaar worden gezien. Volgens Rutte doet zelfs Brazilië zijn best. Dat had hij opgemaakt uit zijn gesprek met de nieuwe president Jair Bolsonaro.‘Terwijl het beeld bestond dat ze uit het Akkoord van Parijs wilden stappen.’
Trump haakte eerder wel af
Hij was ook optimistisch over de steden en staten in Amerika die ‘Parijs’ willen halen, terwijl president Donald Trump afhaakte. En over China dat zou bewegen. ‘Dat is van belang. Wij kunnen Nederland wel schoon doorgeven aan de volgende generaties, maar dat heeft niet zoveel zin als we niet ook de rest van de wereld schoon doorgeven. We kunnen ambitieuze doelstellingen realiseren als ook andere concurrerende landen dat doen. Anders zou je gekke Henkie zijn.’
Welke maatregelen uit het concept-Klimaatakkoord het kabinet concreet zal voorstellen, blijkt pas in april: na de verkiezingen van Provinciale Staten op 20 maart.
Hoewel voorzitter van de ‘klimaattafels’ Ed Nijpels en minister van Economische Zaken en Klimaat Eric Wiebes (VVD) op 21 december 2018 een ontwerp-klimaatakkoord presenteerden, overheerst de onzekerheid over dit hoofdpijndossier. Want wat de 600 voorgenomen maatregelen gaan kosten, moet nog door het Centraal Plan Bureau (CPB) worden getoetst.
Ook berekent het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) of de plannen wel voldoende zijn om het klimaatdoel – in 2030 de helft minder CO2-uitstoot ten opzichte van 1990 – daadwerkelijk te halen.
VVD en CDAzijn weliswaar blij met de gepresenteerde maatregelen, maar het kostenplaatje baart beide coalitiepartijen al tijden zorgen. CDA-fractievoorzitter Sybrand van Haersma Buma waarschuwde afgelopen zomer in een interview met Elsevier Weekblad al voor een ‘Fortuyn-revolte’ als burgers financieel te zwaar worden belast door de klimaatmaatregelen.
De voorbije maanden herhaalde Buma die waarschuwing meerdere malen. Ook vreest hij voor ‘verkeerd beleid’ dat zorgt voor een uittocht van grote bedrijven uit Nederland, waarna die in het buitenland hun CO2-uitstoot niet zullen verminderen.
VVD-fractieleider Klaas Dijkhoff vindt dat Nederland ‘het moet fiksen, maar wel op een faire en eerlijke manier, zodat het betaalbaar blijft’. Minister Wiebes herhaalde in het Haagse café Nieuwspoort diverse keren dat ‘breed maatschappelijk draagvlak’ belangrijk is.
De linkerkant van de coalitie is op klimaatgebied ambitieuzer en legt vooral de nadruk op het belang van verregaande verduurzaming. ‘We zijn het aan de komende generaties verplicht om nu in beweging te komen. En dat doen we,’ aldus ChristenUnie-leider Gert-Jan Segers. Vergelijkbare taal sprak Rob Jetten. ‘Dit concept-klimaatakkoord bestaat uit ruim 600 afspraken voor de toekomst. Zo is de politiek op z’n best. Als het leiderschap toont.
Niet stilzitten, maar in actie komen. Met één duidelijk doel: een schone toekomst voor deze en volgende generaties,’ schreef hij op Twitter. Ook bracht de D66-fractievoorzitter bovenstaande video uit waarin het akkoord werd gevierd als een overwinning van ’klimaataanpakkers’ op ‘klimaatontkenners’ als Donald Trump en Thierry Baudet. ‘Dit klimaatakkoord is voor jouw toekomst. We maken Nederland klimaatleider in de wereld.’
In de oppositie zijn de tegenstellingen nog veel groter. Jesse Klaver (GroenLinks) hekelde de plannen omdat die volgens hem niet ver genoeg gaan. ‘De lat voor een eerlijk en effectief klimaatbeleid ligt hoog en dit ontwerpakkoord haalt die lat niet.’ Hij is van mening dat grote bedrijven te veel inspraak hebben, en riep premier Rutte op hen weg te sturen bij de onderhandelingen. Lammert van Raan, Kamerlid voor de Partij voor de Dieren, is ook voorstander van het wegsturen van multinationals als Shell.
Aan de andere kant van het politieke spectrum overheerst juist de kritiek dat de plannen ‘onhaalbaar’ en ‘onbetaalbaar’ zijn voor burgers, die niet zijn geraadpleegd bij het opstellen ervan. Zo spreekt PVV-leider Geert Wilders van ‘klimaatwaanzin van dit kabinet’, waarvan mensen wakker zouden liggen. ‘De burger mag bloeden van de VVD en het CDA.’ Thierry Baudet (Forum voor Democratie) verwijt die partijen ‘dictatoriale maatregelen’, en stelt dat er ‘een soort heimelijke GroenLinkser aan het roer’ staat van het kabinet.
Verkiezingen Provinciale Staten en Europees Parlement
Met zowel een verdeelde coalitie als oppositie lijken de onderhandelingen over de uitwerking van het klimaatakkoord in de Tweede Kamer lang en moeizaam te gaan verlopen, zeker met de Provinciale Statenverkiezingen (20 maart) in aantocht. Naar verwachting zullen de partijen zich de komende tweeënhalve maand stevig gaan profileren, niet in de laatste plaats op het thema klimaat. Eén vraag staat centraal: wie gaat de energietransitie betalen?
De nieuw verkozen leden van de Provinciale Staten en de kiescolleges – voor Nederlandse ingezetenen van Caribisch Nederland – kiezen op 27 mei de nieuwe leden van de Eerste Kamer. Mocht de coalitie daar zijn meerderheid kwijtraken, is de kans groot dat de concrete uitvoering van nieuw klimaatbeleid alleen maar moeilijker zal worden.
Een kleine week eerder, op 23 mei, gaat Nederland ook al naar de stembus voor de Europese verkiezingen, waarbij de leden van het Europees Parlement worden gekozen. De afgelopen 25 jaar was de animo voor deze vijfjaarlijkse verkiezingen laag: het opkomstpercentage lag telkens tussen de 30 en 40 procent.
Desalniettemin zijn diverse Nederlandse politieke partijen al enkele maanden druk met de voorbereidingen, onder meer omdat naast een zetel in het parlement in Straatsburg ook de opvolging van Jean-Claude Juncker, voorzitter van de Europese Commissie, op het spel staat. Namens Nederland hebben Frans Timmermans (PvdA/Sociaal-democraten) en Bas Eickhout (GroenLinks/Groenen) zich kandidaat gesteld om de machtigste man van de Europese Unie te worden.
Met het oog op de verkiezingen in de eerste helft van het komend jaar, is de verwachting dat de meeste partijen zich vooral zullen richten op het verleiden van kiezers met stevige plannen en zogenoemde proefballonnetjes. Dat lijkt de kans dat het in oktober 2017 gesloten Regeerakkoord het komend jaar verder wordt uitgevoerd aanzienlijk te verkleinen, zeker met de alles overschaduwende splijtzwam, het klimaatakkoord, in het achterhoofd.
Terugblik;
Demonsteren
Elke donderdag en vrijdag gaan in diverse Europese steden duizenden scholieren en studenten de straat op. Dat doen ze naar eigen zeggen om aandacht te vragen voor de klimaatverandering. Vooral in Brussel stromen de straten vol, maar ook in Nederland lijken de ‘klimaatmarsen’ van jongeren in opmars. Vier vragen en antwoorden over ‘spijbelen voor het klimaat’.
De organisatie is in handen van een groep scholieren van de Daltonschool in Den Haag. Daar doet Stijn Warmenhoven uit 6 VWO de woordvoering. De scholier zegt teleurgesteld te zijn in het onlangs gepresenteerde klimaatakkoord. “Het zijn helaas vooral de burgers die moeten veranderen. Natuurlijk moeten die veranderen, maar de grote bedrijven die juist veel uitstoten moeten ook veranderen. Voor hun is het klimaatakkoord niet streng genoeg.”
AD 01.02.2019
3000 deelnemers
De organisatoren hopen op zeker 3000 deelnemers voor de mars. Zeker is al dat er gestart gaat worden op het Malieveld.
Van de belofte dat burgers er in 2019 toch inKoopkrachtop vooruitgaan, geloven de klagers niks, want er komen ook nog allerlei maatregelen aan, zoals de uitvoering van het klimaatakkoord. En die zullen ook wel voor rekening van de gewone man en vrouw komen, denken deze kiezers.
Een vliegtaks, een hogere benzineprijs, hogere parkeertarieven voor benzineauto’s, een mogelijk verbod op de verkoop van benzine- en dieselauto’s in 2030, dure warmtepompen.
Dat bevestigen ingewijden die betrokken waren bij de onderhandelingen over het klimaatakkoord. In het omstreden pakket aan groene maatregelen wordt geopperd om het bezit van een auto af te straffen met een maandelijkse ’innovatietoeslag’ van twee euro.
Om automobilisten een beetje te ontzien kwam Dijkhoff in een coalitieberaad met partijtoppers en ministers – het zogeheten cockpitoverleg – met een alternatief om geld op te halen voor het uitdelen van megasubsidies voor stekkerauto’s. Hij opperde tot verbazing van de coalitiepartners om dan maar de vliegtaks te verhogen van 7 naar 15 euro.
Volgens bronnen stelde het ChristenUnie-smaldeel daarop voor om de belasting op vliegtickets dan maar direct te verdrievoudigen.
AD 24.01.2019
VVD altijd openlijk pro-luchtvaart
Het is opmerkelijk dat uitgerekend de VVD met een hogere belasting(ofwel Vliegtaks) voor de luchtvaart op de proppen komt. De liberalen hebben een warm hart voor de luchtvaartsector en hielden afgelopen jaar als enige een pleidooi voor snellere groei van Schiphol.
Echter, Premier Mark Rutte is optimistisch dat de coalitiepartijen tot een definitief klimaatakkoord komen. „We kunnen hier uitkomen”, zei hij in het tv-programma Buitenhof.
Kortom, het uiteindelijke Nee van Dijkhoff levert weer nieuwe spanningen in de Coalitie !!! Ferme teksten van VVD-fractieleider Klaas Dijkhoff, over het klimaatakkoord dat in december 2018 aan coalitie werd gepresenteerd. Toch is het vooral voor de bühne.
Klaas Dijkhoff heeft een duidelijk signaal voor zijn achterban. ,,Het is niet mijn akkoord.’’ Dat ‘even gewoon uitvoeren’, dat ‘gaat hij niet doen’. En coalitiepartner Rob Jetten (D66) die zo positief is over dat klimaatakkoord en ambitie van het kabinet verwacht ‘is nu aan het drammen, ja’
Wat een verschil met de Dijkhoff die de klimaatwet ondertekende. In een gelikt VVD-filmpje met milieuwoordvoerder Dilan Yeşilgöz was het nog ‘mooi’ dat die er kwam. Gaaf, noemde ze het zelfs. Dijkhoff: ,,Dat klinkt goed.’’
Op de keper beschouwd zegt Dijkhoff nu niets nieuws. Het werk van de klimaattafels is een pakket van liefst 600 voorgestelde maatregelen door (burger)organisaties om de uitstoot van broeikasgassen de komende jaren met bijna de helft gaat terugdringen.
Het hoofddoel: in 2030 49 procent minder broeikasgas de lucht in te laten gaan dan in 1990.
Stenen in de vijver
Want Dijkhoff vreest voor ‘de effecten op de portemonnee van gewone mensen’. Overigens iets waar CDA-leider Sybrand Buma zich al even veel zorgen over zegt te maken. Hij liet dus vanmorgen ook gretig weten dat het klimaatakkoord ‘niet heilig is’. En dat ‘het kabinet zelf keuzes moet maken om te zorgen dat de rekening voor gewone burgers betaalbaar blijft’.
Dat Buma en Dijkhoff stenen in de vijver gooien, is te verklaren. Juist de VVD, en ook het CDA, kregen de afgelopen weken delen van hun achterban over zich heen. Want de ‘klimaatgekte’ moest bij de VVD niet terugslaan op bedrijven, maar toch ook niet op de ‘hardwerkende Nederlander’. Die klimaathobby van D66 mag niet teveel pijn geven.
Nasleep
De coalitiepartijen hebben deze week verschillende malen moeten overleggen over de opmerkingen van VVD-fractievoorzitter Klaas Dijkhoff over het klimaat. Dat zei minister-president Mark Rutte na de ministerraad vrijdag 18.01.2019. Hij sprak van een ,,pittige week“.
Volgens Rutte hoort het bij het politiek dat als de spanning oploopt dat er langer gesproken moet worden. Hij wilde niet zeggen of in de coalitie het vertrouwen beschadigd is. ,,Het heeft tijd nodig.” Hij voegde eraan toe dat de tijd wonden ook kan helen zonder dat er een litteken ontstaat.
Jammer van spierballentaal
Dat VVD-fractievoorzitter Klaas Dijkhoff afstand heeft genomen van het klimaatakkoord, heeft ervoor gezorgd dat het ‘knetterde’ tussen de coalitiepartijen. De irritatie tussen de regeringspartijen is bijna een week later nog niet weg.
Aanleiding was het gewraakte interview met Dijkhoff afgelopen zaterdag 12.01.2019, waarin hij zei dat hij niet was gebonden aan het klimaatakkoord.
Minister van Binnenlandse Zaken Ollongren (D66) zegt vanochtend dat het een illusie is dat er nooit discussie is binnen een coalitie van vier partijen. “Die zullen ook af en toe heftig zijn. Laat het dan ook maar een keer knetteren. Ik vind het jammer dat het moet met allemaal spierballentaal, maar inmiddels gaan wij weer gewoon vergaderen.”
Dijkhoff zal zijn achterban dus vooral nog eens onder ogen moeten komen, als de coalitie tot klimaatmaatregelen is gekomen. En misschien moeten uitleggen dat ‘de drammers’ hem aan zijn eerdere afspraken hebben gehouden !!
Telegraaf 19.01.2018
Gatenkaas
In politiek Den Haag woedt een hevige strijd over de kostenverdeling van het klimaatbeleid. Deze week zei premier Rutte dat uit de doorrekening van het CPB moet blijken dat ’het bedrijfsleven fair meedoet’. Maar die lastenverdeling is helemaal niet te maken, stelt de Rabo-analyse. „Veel kosten van het klimaatakkoord zullen ook over drie maanden niet duidelijk zijn”, zeggen de economen over de CPB-exercitie.
Het klimaatakkoord is een financiële gatenkaas. Veel kosten zijn ongedekt of verborgen en onduidelijk is wie ervoor opdraait. Daardoor zal het Centraal Planbureau (CPB) niet kunnen berekenen hoeveel lasten de burgers op hun nek gaan krijgen.
Die conclusie is te trekken uit de grondige kostenanalyse die het economisch bureau van de Rabobank heeft gemaakt op verzoek van De Telegraaf. De Rabo-economen voorzien dat de doorrekening van het CPB ’complex en incompleet’ zal zijn. Die doorrekening wordt na de Provinciale Statenverkiezingen (20 maart) voorzien.
Analyse Klimaatakkoord 13.03.2019 klaar
De planbureaus komen voor de provinciale verkiezingen met een analyse over de effecten en kosten van het klimaatakkoord.
Het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) en het Centraal Planbureau (CPB) zijn gevraagd om een doorrekening van de ruim 600 groene plannen te maken. De voltallige oppositie in de Tweede Kamer heeft vorige week geëist dat de informatie over de kosten vóór de verkiezingen naar buiten komt.
Het PBL en CPB laten weten dat ze op woensdag 13 maart 2019 met hun analyses komen. Dat is een week voor de verkiezingen. „De planbureaus achten het van belang om hun bevindingen zo spoedig mogelijk te kunnen laten meewegen in de voortgaande discussie over het klimaatakkoord”, zo laten de planbureaus in een verklaring weten.
De coalitiefracties reageren vrij laconiek op het nieuws dat Nederland de milieudoelen niet haalt. Niemand wil de druk over het klimaat nog verder opvoeren.
De klimaatdoelen voor 2020 raken uit zicht. Moet het kabinet beter zijn best doen om in de buurt te komen van de gemaakte afspraken? Of moeten de doelen van tafel en moet er een nieuw, realistisch scenario komen – Klimaatplan B – om minder ambitieuze klimaatdoelen te halen?
Telegraaf 24.01.2019
Het huidige kabinetsbeleid volstaat niet om de voor volgend jaar gestelde klimaatdoelen te halen.
Urgenda sleepte de Nederlandse staat voor de rechter, omdat die doelen met het huidige beleid niet gehaald zouden worden. De rechter gaf de duurzaamheidsorganisatie meermaals gelijk. Het Hof beoordeelde eind vorig jaar dat de staat maatregelen moest nemen.
In de door actiegroep Urgenda aangespannen rechtszaak kreeg de overheid tot twee keer toe opdracht de uitstoot van CO2 met minstens een kwart terug te dringen ten opzichte van 1990. Maar de teller blijft volgens het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) steken op iets meer dan een vijfde, bevestigen Haagse bronnen.
CO2 uitstoot
Nederland heeft bij de klimaatakkoorden van Parijs afgesproken dat het de uitstoot van broeikasgassen in 2020 met een kwart moet hebben verminderd ten opzichte van 1990. Daarvoor zijn ingrijpende maatregelen nodig, bijvoorbeeld het vervroegd sluiten van meerdere kolencentrales.
AD 31.01.2019
Vier van de vijf overgebleven kolencentrales moeten voor 2020 sluiten. Dat vond GroenLinks op 25 januari 2019. Met het plan wil de partij voldoen aan het Urgenda-vonnis, schrijft Rob Ramaker. Maar abrupt afscheid nemen van kolen is duur én contraproductief.
Het doel van het klimaatakkoord is helder: in 2030 moet Nederland dus minimaal 49 procent minder broeikasgassen uitstoten ten opzichte van 1990. Maar dan moet de politiek wel keuzes maken, zegt het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL).
Telegraaf 01.02.2019
De doelstelling voor 2030 staat in het regeerakkoord van het kabinet. Rutte III wil ook binnen de EU het voortouw nemen.
Duurzaamheidsorganisatie Urgenda heeft zelf berekeningen gemaakt hoe het doel uit de zogenoemde Urgenda-rechtszaak gehaald kan worden. In deze, door de actiegroep tegen de staat aangespannen zaak, heeft de rechter beslist dat in 2020 de uitstoot van broeikasgassen met 25 procent moet zijn gedaald ten opzichte van 1990.
Maar dat doel wordt bij lange na niet gehaald, blijkt uit berekeningen die vrijdag officieel bekend worden, maar sinds maandag al rondzingen in Den Haag. Volgens bronnen in Den Haag zal de daling van de uitstoot waarschijnlijk blijven steken rond de 20 procent.
Het kabinet moet de uitstoot van CO2 naar aanleiding van de zogenoemde Urgenda-zaak mogelijk met 9 megaton meer terugbrengen. De kans is hierdoor groot dat het kabinet op korte termijn nog eens extra ingrijpende maatregelen moet nemen om het klimaatprobleem aan te pakken, zo bevestigen Haagse bronnen tegen de NOS.
De rechter heeft in oktober 2018 in een door Urgenda aangespannen rechtszaak bepaald dat Nederland de uitstoot van broeikasgassen in 2020 met 25 procent moet hebben teruggebracht ten opzichte van 1990. Dat percentage lijkt bij lange na niet gehaald te worden. De Nederlandse Staat heeft een zorgplicht en moet burgers beschermen, vindt de rechter.
Het Planbureau voor de Leefomgeving (PLB) keek afgelopen weken naar de gerechtelijke uitspraak en komt komende vrijdag met de definitieve doorrekening.
Deze maatregelen staan los van het klimaatakkoord, waar het kabinet nu mee bezig is. In dat akkoord wordt gezocht naar besparingen voor een langere termijn tot 2030. De berekening van het Planbureau voor de Leefomgeving kan nog enigszins veranderen, pas vrijdag stellen ze het definitieve getal vast.
CO2 belasting
Jesse Klaver is ‘levensgevaarlijk bezig’ met zijn wetsvoorstel voor een nationale CO2-belasting. Dat heeft voorzitter Hans de Boer van werkgeversorganisatie VNO-NCW vanmorgen gezegd bij het NPO Radio 1-programma 1op1. Volgens De Boer verspreidt de GroenLinks-voorman ‘fake news’ en is hij ‘straks verantwoordelijk voor 50.000 klimaatwerklozen’.
Het kabinet-Rutte III toont nauwelijks ambitie om de zorgkosten in de toekomst binnen de perken te houden. Die scherpe kritiek uit Ruben Wenselaar, topman van de grote zorgverzekeraar Menzis, morgen in een interview met deze krant.
De zorgkosten rijzen momenteel de pan uit. Maar we willen allemaal het beste van het beste en daar zit nu eenmaal een behoorlijk prijskaartje aan. Dat moeten we accepteren, stelt Wenselaar.
Werkdruk
Personeel in de zorg heeft ondanks extra geld uit Den Haag nog altijd te maken met een te hoge en nog steeds stijgende werkdruk. Bovendien blijven veel collega’s de zorg verruilen voor ander werk. Dat komt naar voren in een onderzoek van de Beroepsvereniging Verpleegkundigen & Verzorgenden Nederland (V&VN), waarin 17.000 mensen naar hun ervaringen in de zorg werden gevraagd.
In 2018 zeiden iets meer mensen te overwegen de zorg te verlaten dan bij de enquête in het voorafgaande jaar. Dat percentage steeg van 11 naar 13 procent. Verder zeiden zeven van de tien ondervraagden dat het afgelopen jaar de werkdruk hoger is geworden.
Extra geld
Vorig jaar maart trok het kabinet 347 miljoen euro extra uit om het personeelstekort in de zorg aan te pakken. Met dat geld zou de krapte in 2022 opgelost moeten zijn.
Volgens Sonja Kersten, directeur van de beroepsvereniging, wordt dat geld niet goed besteed: “Geld om mensen de zorg in te trekken is heel goed, maar je moet natuurlijk vooral ook kijken naar mensen die het werk nu doen en hoe we die kunnen behouden voor de zorg.”
Overstappen naar andere sector
Jolanda de Graaf is wijkverpleegkundige in Barneveld. Ze ziet dat mensen enthousiast in de zorg gaan werken maar op een later moment afhaken: “Mensen lopen zichzelf voorbij. We hebben dagelijks te maken met leed, verdriet, eenzaamheid, palliatieve zorg en overlijden van patiënten. Dat zijn veel dingen die je op je bordje krijgt en die je eigenlijk met elkaar wilt kunnen delen, maar daar is geen tijd voor.”
En dus ziet De Graaf collega’s overstappen naar andere sectoren. “Als je om je heen kijkt zijn er genoeg andere banen voor hetzelfde salaris die veel minder belastend zijn.” Ook De Graaf zelf vraagt zich ondanks haar enthousiasme voor het vak weleens af of ze het vol blijft houden: “Er moet echt snel wat gebeuren.”
Uitstroom
Kersten herkent dat: “Mensen vinden hun vak geweldig, maar ze ervaren een torenhoge werkdruk.” Volgens de V&VN is dat een belangrijke reden voor de uitstroom van personeel uit de zorg. Zolang mensen blijven uitvallen is het volgens de V&VN ‘dweilen met de kraan open’.
Minister De Jonge van Volksgezondheid, Welzijn en Sport zegt dat hij hard werkt aan een oplossing. “We weten dat het begint te lukken om meer mensen te werven voor de zorg.”
De Jonge erkent dat de werkdruk voor verpleegkundigen nog volop voelbaar is. “Maar ik denk ook niet dat we moeten doen alsof er op het departement een knop staat waarmee je overal blikken met nieuwe mensen open kunt trekken. Het is gewoon een kwestie van hard werken om dat voor elkaar te krijgen.”
Maandag praat de Tweede Kamer met deskundigen over arbeidsmarktbeleid in de zorg.
De jihadistische dreiging is de afgelopen periode veranderd, maar de kans op aanslagen in Nederland blijft substantieel. En dus blijft het Dreigingsniveau op 4 van de 5 staan. Dat blijkt uit het 48ste Dreigingsbeeld Terrorisme Nederland (DTN) van de NCTV. De steekpartij op Amsterdam Centraal Station illustreert de dreiging in Nederland.
De in het vorige DTN geconstateerde verandering van de dreiging heeft zich doorgezet. Het aantal aanslagen in Europa is sinds oktober vorig jaar sterk verminderd. Ook is het vermogen van ISIS tot plannen en uitvoeren van aanslagen in Europa aangetast.
AD 01.10.2018
Dat het dreigingsniveau toch niet wijzigt heeft twee belangrijke redenen. Ten eerste opereren er ook in Nederland internationale jihadistische netwerken, al dan niet aan ISIS of Al Qa’ida verbonden. Deze netwerken hebben de intentie hebben om aanslagen in Europa te plannen. De tweede reden is de geweldsdreiging die blijft uitgaan van de Nederlandse jihadistische beweging. Er zijn aanhangers van deze beweging die zich bezighouden met het plannen van aanslagen, maar dit heeft tot op heden niet tot concrete dreiging geleid.
Telegraaf 11.09.2018
Jihadistisch beweging in Nederland
Ondanks een stagnerende groei, geeft de omvang van de Nederlandse jihadistische beweging reden tot zorg. Deze groep, die in de jaren 2013-2016 flink is gegroeid, is mogelijk bevattelijke voor een ‘wraaknarratief’ waarbij de schuld van de val van het ‘kalifaat’ gelegd wordt bij het Westen. Dit kan als rechtvaardiging worden gebruikt voor aanslagen.
De beweging bevindt zich in de fase van heroriëntatie na de ineenstorting van het kalifaat. Het gebrek aan uitreismogelijkheden, door de ineenstorting van het kalifaat, leidt tot meer nadruk op da’wa, het verspreiden van de jihadistische boodschap. Dit kan leiden tot een verdere groei van het aantal jihadisten in Nederland. Naast aanhangers van het jihadisme zijn er in Nederland nog enkele duizenden sympathisanten van het jihadisme, vooral van ISIS.
Telegraaf 06.11.2018
Internationaal
Ondanks de zware verliezen bestaat ISIS nog steeds. De afgelopen maanden is zichtbaar geworden dat ISIS in zowel Irak als Syrië de jihadstrijd voortzet, maar dan in de vorm van een insurgency: guerrilla tactieken, zoals korte hit-and-run aanvallen en ontvoeringen. De factoren die hebben geleid tot de opkomst van ISIS zijn geenszins weggenomen. Hierdoor blijft er een voedingsbodem voor onvrede bestaan, die door een organisatie als ISIS gekanaliseerd en uitgebuit kan worden.
Voor de dreiging in en tegen het Westen is het van belang dat in een aantal buurlanden tientallen jihadisten, die zijn veroordeeld voor een terroristisch misdrijf, binnenkort vrijkomen. Ook in Nederland zullen enkele veroordeelde jihadisten vrij komen.
Salafisme
De invloed van het salafisme in Nederland groeit al een aantal jaar. Een deel van de salafistische beweging propageert en legitimeert actieve onverdraagzaamheid en anti-democratische activiteiten. Hiermee vormt dit gedeelte van de salafistische beweging op termijn mogelijk een dreiging tegen de nationale veiligheid. Binnen het salafisme bevinden zich ook personen die terroristisch geweld legitimeren. Dat doen zij doorgaans verhuld in religieuze termen.
Er is sprake van groeiend zelfvertrouwen bij rechtsextremisten. De focus blijft gericht op acties tegen de vermeende islamisering van Nederland, de komst van asielzoekers en het vermeende verlies van de Nederlandse identiteit. Geweld door eenlingen of kleine groepen is denkbaar. In de afgelopen maanden hebben linkse actiegroepen nauwelijks extremistische acties uitgevoerd.
Deze moskee in Enschede werd al eens bekogeld met een molotovcocktailⒸ GinoPress
NCTV
Er is een toename van rechts-extremistisch geweld in West-Europa. Ook in Nederland is er een stijging. Dat stelt het Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding (NCTV) in een rapport dat maandag verscheen.
In Nederland zullen extreem-rechtse stromingen niet snel overgaan op grootschalig terroristisch geweld dat tot veel slachtoffers zal leiden. Maar gewelddadige incidenten kunnen wel leiden tot angst in de samenleving. Dat kan de democratie ondermijnen, concludeert de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV) in het rapport De golfbewegingen van rechts-extremistisch geweld in West-Europa. Vier vragen en antwoorden over het onderzoek van de NCTV.
Op het gebied van luchtvaart staat verantwoordelijk minister Cora van Nieuwenhuizen voor de loodzware taak om de opening van vliegveld Lelystad Airport in goede banen te leiden. Dat dat niet makkelijk verloopt, is duidelijk: de opening van de luchthaven is met minimaal een jaar uitgesteld tot 2020.
Begin december kreeg Van Nieuwenhuizen een nieuwe tegenslag te verwerken. De Europese Commissie ging niet akkoord met het de regeling die ervoor moet zorgen dat vluchten van Schiphol naar Lelystad worden verplaatst. Van Nieuwenhuizen is met de Europese Commissie in gesprek om de regeling aan te passen.
Alsof dat nog niet genoeg was, besloot een ruime Kamermeerderheid 20 december een motie aan te nemen die autonome groei op Lelystad Airport verbiedt. Diezelfde motie verbiedt overigens ook vrachtverkeer vanaf het nieuwe vakantievliegveld.
Lelystad moet een deel van de vakantievluchten van Schiphol overnemen. Tot 2023 zou het om maximaal 10.000 starts en landingen per jaar gaan, daarna maximaal 45.000. Op Lelystad mogen volgens de plannen alleen maatschappijen gaan vliegen die vluchten op Schiphol opgeven.
Vooral in Gelderland en Overijssel is er veel weerstand ontstaan tegen de lage aanvliegroutes. Een eerder onderzoek met meetgegevens over de geluidsoverlast bleek fouten te bevatten.
Lelystad
Met een nieuw plan hoopt minister Cora van Nieuwehuizen (Infrastructuur en Waterstaat) luchtvaartmaatschappijen te verleiden de overstap te maken van Schiphol naar Lelystad Airport, de luchthaven die in 2020 open moet gaan voor commerciële vluchten.
De minister wil vakantieverkeer prikkelen om van Schiphol weg te gaan door die vluchten voorrang te verlenen bij de verdeling van de slots (vliegrechten) voor Lelystad Airport, staat in een brief die de minister donderdag naar de Tweede Kamer heeft gestuurd.
Zeker 11.671 panden zijn mogelijk onveilig en worden tegen het licht gehouden.
11.000 risicovolle huizen in aardbevingsgebied Groningen hiervan ligt het overgrote deel van de woningen die mogelijk onveilig zijn, ligt in Appingedam (2.528) en Delfzijl (2.523). Daarna volgen Groningen (2.281), Loppersum (2.202), Midden-Groningen (1.363) en Het Hogeland (683). Slechts een klein aantal panden staat in Oldambt (91). De woningen zijn verspreid over in totaal 15.634 adressen.
AD 28.11.2018
Plan van aanpak
Sietsma benadrukt dat nog niet zeker is of er 11.671 gebouwen, waaronder flats en gedeelde huizen, worden versterkt. Uit onderzoek moet naar voren komen of dit nodig is, staat in het openbaar gemaakte plan van aanpak.
Het plan van aanpak van waarnemend coördinator Sietsma is opgesteld na raadpleging van de regio. Maar burgemeesters in het gebied hebben er wel kanttekeningen bij. “De nieuwe lijst geeft volgens ons geen volledig en goed beeld van de situatie. We sturen er daarom op aan dat de lijst aangevuld wordt met panden die logisch gezien ook op de lijst moeten staan (zoals de complexe schades)”, schrijven vier burgemeesters in een brief aan de bewoners. Het is niet na te gaan hoe de lijst tot stand is gekomen, en hij “zit ook niet altijd logisch in elkaar”, stellen ze.
AD 25.01.2019
De gaswinning heeft geleid tot bodemdaling en aardbevingen in het gebied, waardoor veel panden zijn beschadigd. Omdat in de loop der jaren de kans op nog zwaardere aardbevingen groter is geworden is het nodig om panden te versterken, zolang de productie nog niet onder de 12 miljard kuub gas per jaar zit. Dat duurt waarschijnlijk nog wel even.
Complicerende factor is een gebrek aan kennis van de ondergrond. Het is niet duidelijk wat de toekomstige gaswinning voor gevolgen heeft voor de bodem, maar de productie sneller terugbrengen is volgens minister Wiebes niet mogelijk omdat dan de leveringszekerheid in gevaar komt.
Zeven jaar
Over zeven jaar moet volgens toezichthouder Staatstoezicht op de Mijnen (SodM) de versterkingsoperatie zijn voltooid. Het SodM belooft de Groningers de voortgang goed in de gaten te houden. “Alleen als de versterking is uitgevoerd én de afbouw van de gaswinning volgens plan verloopt, is het in Groningen net zo veilig als elders in Nederland. Daarom houdt het SodM op allebei toezicht”, aldus inspecteur-generaal Kockelkoren.
Telegraaf 08.12.2018
Afschakelplan
Ook is Nederland is niet goed voorbereid op situaties waarin noodgedwongen het gas tijdelijk moet worden afgesloten voor gebruikers. Dat blijkt uit een vertrouwelijk crisisplan van het ministerie van Economische Zaken en Klimaat (EZK). EenVandaag kreeg dat plan in handen na een beroep op de Wet openbaarheid bestuur (Wob).
Het crisisplan in het kort
Crisisplan beschrijft wat mogelijke stappen zijn als Nederland ineens voor langere tijd geen gas op kan pompen uit Groningen.
In het plan wordt beschreven wat er moet gebeuren als we bijvoorbeeld ook niet genoeg gas uit het buitenland kunnen halen om aan de vraag te voldoen.
Het blijkt echter dat maatregelen, zoals bedrijven gedwongen afsluiten van Gronings gas, voor moeilijkheden zorgen.
Zo kunnen gasafnemers moeilijk gedwongen worden tot afsluiting, omdat de gasafsluiting zich op eigen terrein van het bedrijf in kwestie bevindt. Er zijn weinig mogelijkheden om toegang te eisen tot eigen terrein.
Het kabinet wil de gaswinning in Groningen vóór 2030 stilgelegd hebben. Komend jaar wordt daarom 19,4 miljard kuub uit de grond gehaald. Het huidige winningsniveau ligt op 21,6 miljard kuub.
In het plan wordt geschetst dat de gevolgen voor de Nederlandse maatschappij groot zijn bij een tekort aan gas op langere termijn. Het plan dateert van januari 2018 maar is vrijdag openbaar geworden na een beroep op de Wet openbaarheid bestuur (Wob).
Er hangt een ‘no deal’ – geen akkoord – in de lucht. Op 29 maart 2019 moet de Britse uittreding geregeld zijn. Op 15 januari komt het Lagerhuis bij elkaar om te stemmen over de deal die nu op tafel ligt. Stemt een meerderheid het plan weg, dan is er vrijwel geen tijd meer om de deal aan te passen en is een ‘harde Brexit’ een feit.
Bij een harde Brexit krijgen bedrijven die handeldrijven met het Verenigd Koninkrijk veel meer papierwerk voor hun kiezen. Voor sommige producten komen importtarieven van 17 procent. Grenscontroles komen terug en dat betekent lange wachttijden bij havens en vliegvelden.
De export naar het Verenigd Koninkrijk van de Land- en tuinbouw is nu nog 8 miljard, wat daarmee gaat gebeuren, is onzeker. Voor Nederlandse vissers is het onduidelijk of ze in Britse wateren mogen blijven vissen. Ook bestaan er vragen over het uitwisselen van informatie tussen politie en justitie. De levering van medicijnen kan onder druk komen te staan doordat Europese wet- en regelgeving vervalt. Ten slotte heeft de Brexit gevolgen voor militaire EU-missies waar het Verenigd Koninkrijk niet langer aan deel hoeft te nemen.
Om de Brexit het hoofd te bieden, worden duizenden nieuwe krachten gezocht, voor bij de douane, de Nederlandse Voedsel en Waren Autoriteit (NVWA), maar ook de Immigratie en Naturalisatiedienst (IND). Aan Rutte de taak dit in goede banen te leiden en te zorgen dat Nederland zo min mogelijk schade aan de mogelijke chaos ondervindt.
Terugblik
Rem op de Noodwet
De speciale bevoegdheden die het kabinet achter de hand houdt om te kunnen ingrijpen bij onvoorziene gevolgen van een harde Brexit worden beknot. Een meerderheid van de Tweede Kamer zal zich naar verwachting scharen achter voorstellen daartoe van CDA, D66 en ChristenUnie.
In plaats van één jaar na de Brexit kan het kabinet een half jaar noodmaatregelen nemen. Ook moet het kabinet eventuele noodwetten binnen een week aan de Kamer voorleggen. Bovendien moet zwart op wit komen dat de zogeheten ’ministeriële regelingen’ nooit in strijd zijn met de grondwet.
‘Zeer ongebruikelijk’
Een groot deel van de Tweede Kamer ziet de noodzaak van een noodwet bij een no-deal-brexit in, maar wil niet dat bewindslieden zulke ruime bevoegdheden krijgen. Ook de Raad van State is kritisch. Het adviesorgaan van de regering noemt het “zeer ongebruikelijk” en “zeer onwenselijk” om een minister zoveel macht te geven.
‘Buitenspel’
Maar een ruime Kamermeerderheid zal vandaag 24.01.2019 duidelijk maken dat het parlement nog steeds te veel buitenspel staat. Ook de regeringspartijen D66 en CDA zijn nog lang niet overtuigd. Zij vinden bijvoorbeeld dat de noodmaatregelen binnen tien weken moeten zijn ingediend én goedgekeurd door de Tweede Kamer en dat ze anders moeten vervallen.
Backstop
De Europese hoofdonderhandelaar voor de Brexit acht het onhaalbaar om de zogenoemde ’backstop’ een beperkte looptijd te geven. De garantieregeling moet volgens Michel Barnier voor onbepaalde tijd zijn, omdat anders niet gegarandeerd kan worden dat de grens tussen EU-lidstaat Ierland en het Britse Noord-Ierland openblijft.
Een andere kwestie die de coalitie het komend jaar dreigt te splijten, is het kinderpardon. Na de slepende zaak met de Armeense kinderen Lili en Howick, die in september te elfder ure toch mochten blijven omdat staatssecretaris van Justitie en Veiligheid Mark Harbers (VVD) zijn discretionaire bevoegdheid gebruikte, kwamen tal van oproepen voor een ruimer kinderpardon.
Zo verzamelde televisiepresentator Tim Hofman met een petitie ruim 250.000 handtekeningen voor een ruimer kinderpardon, die hij aanbood in de Tweede Kamer. Daarmee wilde hij vooral de christelijke regeringspartij CDA overtuigen, die er net als de VVD niets in ziet om 400 uitgeprocedeerde ‘gewortelde’ kinderen en hun gezinnen alsnog toe te laten in Nederland.
De twee partijen staan lijnrecht tegenover de ChristenUnie, voorstander van een nieuw kinderpardon. Op het partijcongres in november stemde een ruime meerderheid nog vóór een motie voor een uitzetstop van ‘gewortelde’ asielkinderen.
Die motie was ondertekend door 140 ChristenUnie-leden, onder wie de Armeense Hayarpi Tamrazyan, die al sinds eind oktober ‘kerkasiel’ krijgt, eerst in Katwijk, daarna in de Bethelkerk in Den Haag. Omdat de overheid geen kerkdienst mag onderbreken, wordt al ruim twee maanden een dienst gehouden in het buurt- en kerkhuis.
Fractieleider Gert-Jan Segers noemde de aangenomen motie op zijn partijcongres een ‘duidelijk signaal’, maar blijft naar eigen zeggen trouw aan het regeerakkoord. Kamerlid Joël Voordewind greep de motie aan om de discussie met de andere regeringspartijen VVD, CDA en D66 te heropenen. Aangezien ook laatstgenoemde partij volgens het eigen verkiezingsprogramma een ruimer kinderpardon wil, ligt onenigheid in de coalitie op de loer.
Terugblik;
Overleg kinderpardon
Het overleg tussen coalitiepartijen VVD, CDA, D66 en ChristenUnie over een soepeler kinderpardon zit muurvast. Vandaag 24.01.2019 spraken de coalitiepartners opnieuw over de mogelijkheid om hier ’gewortelde’ asielkinderen vaker een verblijfsvergunning te verstrekken. „Maar voor mij is duidelijk wat er in het regeerakkoord staat en ik ga er vanuit dat andere partijen die afspraken ook respecteren”, zegt VVD-Kamerlid Azmani. Daarmee staat de VVD recht tegenover CDA, D66 en CU.
Migratiedeskundigen zetten vraagtekens bij de plotselinge koerswijziging van het CDA over het kinderpardon.
Onderzoeker Carolus Grütters van het Centrum van Migratierecht van de Radboud Universiteit vindt het moment waarop het CDA twijfelt aan het Nederlandse kinderpardon vreemd. „Ze beroepen zich op een uitspraak van het Europese Hof van Justitie, maar die uitspraak is al in juni vorig jaar gedaan.” De onderzoeker aan het Nijmeegse Centrum van Migratierecht vreest dan ook dat andere motieven een rol spelen. „Wat is de waarde van zo’n voorstel, in aanloop naar de verkiezingen?”
Adempauze
De regeringspartijen krijgen een adempauze om het eens te worden over verruiming van het kinderpardon. Tot eind volgende week worden er geen asielzoekers met kinderen uitgezet die al langer dan vijf jaar in Nederland verblijven.
Maar dat is puur toeval, benadrukt staatssecretaris Mark Harbers (Asiel). Hij heeft geen opdracht gegeven om de uitzettingen stil te leggen. Er stonden er simpelweg geen gepland.
AD 24.01.2019
Volgende week
Volgende week buigt de Kamer zich over het kinderpardon. De coalitiepartijen overleggen donderdag 24.01.2019 opnieuw om voor dat debat een oplossing te vinden voor het meningsverschil tussen VVD en haar drie regeringspartners.
Of er een uitzetstop komt voor gezinnen van afgewezen asielzoekers, blijft onzeker. Een oplossing binnen de coalitie is nog niet in zicht. Staatssecretaris Mark Harbers van justitie wil voorlopig geen veranderingen doorvoeren in het uitzetbeleid, zei hij dinsdag in het vragenuur van de Tweede Kamer.
De regeringspartijen willen dat de regels rond kinderen in de asielprocedure soepeler worden. Meer kinderen en hun ouders kunnen zo in aanmerking komen voor een verblijfsvergunning, bevestigen de partijen naar aanleiding van berichtgeving.
400 lopende gevallen
Daarvoor zou in ieder geval het zogenoemde ‘meewerkcriterium’ veranderd moeten worden. Daarin wordt van asielzoekers gevraagd dat zij meewerken aan hun eigen uitzetting. Wie bijvoorbeeld een afspraak mist met de IND, loopt kans buiten de pardonregeling te vallen.
Telegraaf 15.02.2019 Duurzaamheidsorganisatie Urgendapresenteert vrijdag samen met ruim 150 woningcorporaties een plan voor extra reductie van CO2. De Nederlandse staat moet ervoor zorgen dat er in 2020 minstens een kwart minder broeikasgassen worden uitgestoten dan in 1990, maar daar lijkt nog een flink gat in te zijn. Dat is te dichten door kolencentrales te sluiten, maar als de overheid dat niet wil, kunnen veertig kleinere maatregelen ook helpen, stellen Urgenda en de woningcorporaties.
In 1990 was de uitstoot van broeikasgassen 221 megaton. Dat moet terug met 25 procent in 2020, naar 166 megaton. Vorig jaar was dat nog maar 13 procent lager (193 megaton). De overheid denkt evenwel op 21 procent uit te komen, en ziet daarmee een gat van 9 megaton.
Om te laten zien dat zo’n opgave „niet draconisch en onhaalbaar is, zoals het kabinet ons graag wil doen geloven”, wil Urgenda met alle partners laten zien dat die 9 megaton goed te halen is. „Als de overheid niet steeds echte maatregelen blijft uitstellen.”
De planindieners komen vrijdag met de eerste van hun veertig maatregelen. Ze willen 100.000 huurwoningen verduurzamen (bijvoorbeeld gasloos en met zonnepanelen) en huurders daarmee helpen aan een substantieel lagere energierekening. Dat is te financieren met geld van de verhuurdersbelasting, aldus het voorstel. Dat betekent extra CO,2-besparing én draagvlak bij de Nederlandse burger.
De gemeenteraad in de hoofdstad is opvallend eensgezind over de noodzaak van het fonds, inclusief VVD en CDA.
NOS 14.02.2019 De gemeenteraad van Amsterdam heeft vrijwel unaniem ingestemd met een klimaatfonds van 150 miljoen euro. Het geld is bedoeld voor projecten tot 2025. Dat betekent dat er 25 miljoen euro per jaar beschikbaar is. Alle partijen gingen ermee akkoord, op Forum voor Democratie na.
Het fonds werd vorige maand al gepresenteerd door de wethouder Duurzaamheid, Marieke van Doorninck (GroenLinks). Het college (met behalve GL ook D66, PvdA en SP) heeft de ambitie om de CO2-uitstoot in 2030 terug te brengen met 55 procent. In 2050 moet dat percentage 95 zijn. Ook wil Amsterdam over ruim vijftien jaar aardgasvrij zijn.
Waar het klimaatthema in politiek Den Haag geregeld tot frictie en spanning leidt, ook in de coalitie, was de gemeenteraad in de hoofdstad opvallend eensgezind over de noodzaak voor het fonds. Ook oppositiepartijen VVD en CDA, die landelijk waarschuwen dat de kosten voor de burger niet te hoog mogen oplopen, stemden in met de komst van het fonds.
Zonnepanelen voor de straat?
Met het geld wil Amsterdam ook burgerinitiatieven ondersteunen. De stad roept burgers op met voorstellen te komen om de klimaatdoelen te halen. Als voorbeeld noemde wethouder Van Doorninck eerder in Het Parool een buurtcoöperatie die in de hele straat zonnepanelen wil realiseren.
Forum voor Democratie noemt het fonds verspilling van geld. De partij had liever gezien dat het wordt besteed aan het herstellen van kades. “Deze plannen zijn peperduur en niemand weet wie het bonnetje gaat betalen”, citeert Het Parool FvD’er Kevin Kreuger.
Niet wachten op Den Haag
Milieuorganisatie Milieudefensie noemt de 150 miljoen een “heel mooi bedrag, waar Amsterdam een flinke stap mee kan zetten”. Campagneleider Energie Evert Hassink zegt dat de gemeente het geld bijvoorbeeld kan gebruiken voor een garantiefonds, waarvan minder vermogende mensen gebruik kunnen maken om hun huis te isoleren. Ook zou het verstandig zijn als een deel van het geld wordt geïnvesteerd in het vergroenen van de stadsverwarming, zegt hij.
Hassink vindt het van belang dat een grote stad als Amsterdam het voortouw neemt en niet wacht op het Rijk. Bovendien kunnen zaken op grotere schaal worden geregeld.
“Op het platteland en in kleinere gemeentes moet veel naar meer individuele oplossingen worden gezocht, zoals warmtepompen, maar die zijn relatief duur. Amsterdam heeft de luxe dat het huidige warmtenet makkelijk uitgebreid kan worden.”
Telegraaf 14.02.2019 De uitstoot van het broeikasgas koolstofdioxide (CO2) in Nederland is in het vierde kwartaal van 2018 met 0,5 procent toegenomen ten opzichte van een jaar eerder. Huishoudens en de transportsector stootten meer CO2 uit, energiebedrijven minder. Dit meldt het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) op basis van de jongste kwartaalcijfers over de CO2-uitstoot.
De CO2-uitstoot van huishoudens was in het vierde kwartaal 1,8 procent hoger dan in hetzelfde kwartaal van 2017. Vooral de uitstoot door het verbruik van motorbrandstoffen nam toe. Het verbruik van gas bleef nagenoeg gelijk aan het vierde kwartaal van 2017. In het laatste kwartaal van 2018 was het aandeel van huishoudens in de totale CO2-uitstoot ruim 21 procent.
In de transportsector was de uitstoot in het vierde kwartaal 2,8 procent hoger dan een jaar eerder. Het aandeel in de totale uitstoot was bijna 12 procent. De uitstoot van de luchtvaart nam het meest toe, de binnenvaart stootte minder CO2 uit.
Bij energiebedrijven, waterbedrijven en afvalbeheer was de uitstoot in de laatste drie maanden van vorig jaar 1,7 procent lager dan een jaar eerder. Deze bedrijven waren in het vierde kwartaal verantwoordelijk voor bijna 29 procent van de totale uitstoot. Elektriciteitsbedrijven verbruikten bij hun productie minder steenkool en meer aardgas. Bij het verbranden van aardgas wordt minder CO2 uitgestoten dan bij steenkool.
Greenpeace zegt in een reactie dat „het weer niet gelukt is om een stap te zetten in de aanpak van de CO2-uitstoot. Het is glashelder dat het Nederlandse klimaatbeleid nog ver achterloopt op de feiten. De cijfers bevestigen wederom dat het voor de regering en de industrie nog steeds geen menens is met het klimaat.”
De meeste klimaatwetenschappers zijn het erover eens dat CO2-uitstoot bijdraagt aan klimaatverandering.
Telegraaf 13.02.2019 Partijleider Thierry Baudet is weggelopen bij een Kamerdebat over klimaat. De voorman van Forum voor Democratie was, na een oproep van andere Kamerleden, van plan om minister Wiebes (Klimaat) te bevragen over een kritisch rapport waarin staat dat het Energieakkoord 107 miljard euro kost.
Het rapport, opgesteld door een klimaatkritische groep, is vanmiddag overhandigd aan VVD-prominent Frits Bolkestein. Baudet deed woensdagmiddag een debataanvraag over de rekensom van de groep waaruit zou blijken dat het Energieakkoord van 2013 veel duurder is geworden dan door het vorige kabinet is beweerd.
Uitgerekend op het moment van de aanvraag was er al een debat bezig met minister Wiebes over energie en klimaat. Politici van andere partijen blokkeerden daarom het verzoek van Baudet en kwamen met een tegenvoorstel. „Kom met ons mee naar de commissiezaal en stel direct uw vragen”, opperde onder andere CDA-Kamerlid Agnes Mulder.
Inpakken
Baudet gaf gehoor aan de oproep om direct naar het debat te komen. Daar wilde hij wel eerst weten of minister Wiebes bekend is met het rapport en inhoudelijke vragen kan beantwoorden. De VVD-bewindsman gaf aan nog niet bekend te zijn met de volledige inhoud van het rapport. Baudet pakte daarop zijn spullen weer in: „Dan weet ik genoeg.”
MSN 13.02.2019 Partijleider Thierry Baudet is weggelopen bij een Kamerdebat over klimaat. De voorman van Forum voor Democratie was, na een oproep van andere Kamerleden, van plan om minister Wiebes (Klimaat) te bevragen over een kritisch rapport waarin staat dat het Energieakkoord 107 miljard euro kost.
Het rapport, opgesteld door een klimaatkritische groep, is vanmiddag overhandigd aan VVD-prominent Frits Bolkestein. Baudet deed woensdagmiddag een debataanvraag over de rekensom van de groep waaruit zou blijken dat het Energieakkoord van 2013 veel duurder is geworden dan door het vorige kabinet is beweerd.
Uitgerekend op het moment van de aanvraag was er al een debat bezig met minister Wiebes over energie en klimaat. Politici van andere partijen blokkeerden daarom het verzoek van Baudet en kwamen met een tegenvoorstel. „Kom met ons mee naar de commissiezaal en stel direct uw vragen”, opperde onder andere CDA-Kamerlid Agnes Mulder.
Inpakken
Baudet gaf gehoor aan de oproep om direct naar het debat te komen. Daar wilde hij wel eerst weten of minister Wiebes bekend is met het rapport en inhoudelijke vragen kan beantwoorden. De VVD-bewindsman gaf aan nog niet bekend te zijn met de volledige inhoud van het rapport. Baudet pakte daarop zijn spullen weer in: „Dan weet ik genoeg.”
NU 12.02.2019 Staatssecretaris Menno Snel (Belastingen) is “blij met de interesse voor een Europese vliegtaks” onder zijn EU-collega’s in Brussel. Hij zei dat na afloop van een vergadering van de ministers van Financiën waar hij zijn voorstel voor een Europese vliegbelasting presenteerde. Volgens Snel is er brede belangstelling voor.
In Nederland is al afgesproken per 2021 een vliegtaks van 7 euro per ticket voor alle bestemmingen in te voeren.
“We gaan daarmee door. Maar als er eerder een Europese taks zou komen, dan zijn we bereid ons aan te passen”, aldus Snel. “We kunnen het beter samen doen.” Een aantal lidstaten, waaronder Frankrijk en Duitsland, heeft al een vliegtaks.
EU-commissaris Pierre Moscovici zei een Europese vliegbelasting “een goed idee” te vinden. Maar hij benadrukt dat een wetsvoorstel niet meer van de huidige Europese Commissie kan komen, omdat haar mandaat deze herfst afloopt.
Volgens Snel wordt het onderwerp voor het eerst echt besproken op een bijeenkomst van de EU-ministers in april in Boekarest. Hij heeft ze ook uitgenodigd voor de internationale CO2-conferentie hierover die Nederland in juni organiseert.
NOS 12.02.2019 Nederland wil dat alle EU-landen een vliegbelasting invoeren. Staatssecretaris Snel van Financiën heeft dat voorstel gedaan in Brussel. Het kabinet wil over twee jaar in Nederland een vliegtaks van 7 euro per ticket invoeren.
“Als we de klimaatdoelen willen halen, moeten we ook wat aan het vliegverkeer doen. Nu is 2,5 procent van alle CO2-uitstoot afkomstig van vliegtuigen”, zei Snel tegen de ministers van de andere lidstaten. “Daar moeten we in Europees verband wat aan doen.”
Volgens de staatssecretaris is het voorstel niet alleen bedoeld om de CO2-uitstoot van vliegtuigen terug te dringen. Hij wil ook proberen om de verschillen tussen landen en vliegmaatschappijen weg te nemen. “Doordat elk land verschillende tarieven gebruikt is er sprake van oneerlijke concurrentie”, zei hij.
Deze zes landen hebben al een vorm van vliegbelasting:
Duitsland
Zweden
Frankrijk
Verenigd Koninkrijk
Italië
Oostenrijk
Naast de landen in het bovenstaande kader, hebben ook Nederland, Denemarken en Ierland een vliegbelasting gehad, maar die later weer afgeschaft.
Een echt voorstel van de Europese Commissie valt op z’n vroegst pas dit najaar te verwachten. Na de verkiezingen voor het Europees Parlement in mei, wordt eerst een nieuwe Europese Commissie samengesteld.
Na afloop van de vergadering met de andere Europese ministers, zei Snel dat hij dit voorstel nu alvast heeft gedaan zodat iedereen aan het idee kan wennen.
Volgens de staatssecretaris had alleen Spanje kritiek en waren de overige landen redelijk enthousiast. Hij citeerde tijdens de bijeenkomst een veel gebruikte uitdrukking uit de milieuhoek: “Tax bads, not goods”, ofwel, “belast het slechte, niet het goede”.
NOS 12.02.2019 Nederland is van alle EU-landen het verst verwijderd van het verwezenlijken van de klimaatdoelstellingen van 2020. In 2017 kwam 6,6 procent van de in Nederland opgewerkte energie uit duurzame bronnen, zoals windmolens en zonnepanelen. Volgend jaar moet dat 14 procent zijn. In geen enkele EU-lidstaat is het gat zo groot.
Elf lidstaten hebben hun doelstellingen voor 2020 al gehaald, blijkt uit onderzoek van Eurostat, het statistiekbureau van de EU. Koploper Zweden wekt meer dan de helft van de energie op uit duurzame bronnen. Ook Finland, Letland, Denemarken en Oostenrijk zitten boven de 30 procent.
Op het lijstje met landen die het verst van hun doelstelling verwijderd zijn, wordt Nederland gevolgd door Frankrijk en Ierland. Luxemburg haalde in 2017 weliswaar nog minder energie uit hernieuwbare bronnen dan Nederland (6,4 procent), maar heeft met 11 procent een lagere doelstelling voor volgend jaar. De doelstellingen zijn per land afhankelijk van hun uitgangspunt en economisch potentieel.
Nederland traditioneel laag
Nederland, van oudsher een olie- en gasland, staat al jaren laag op het EU-lijstje. In 2014 eindigde ons land met 5,5 procent voorlaatste, één plaats boven Frankrijk.
In 2017voorspelde de Europese Commissie al dat Nederland de doelstellingen van 2020 niet ging halen. Het Nederlandse ministerie van Economische Zaken stelde toen dat de commissie zich had gebaseerd op oude cijfers.
Nederland verwacht de achterstand in duurzame energie te gaan inlopen met onder meer de bouw van grote windmolenparken op zee. Die windmolenparken worden pas na 2020 opgeleverd en tellen daarom nog niet mee voor de Europese doelstellingen in 2020.
De EU heeft afgesproken dat in de hele unie volgend jaar een vijfde van de energie duurzaam moet worden opgewekt. In 2017 was dat 17,5 procent. Voor 2030 is de doelstelling 32 procent.
Telegraaf 11.02.2019 De twaalf lijsttrekkers van D66 bij de provinciale verkiezingen van volgende maand willen in totaal ruim 5 miljard euro investeren in concrete maatregelen om klimaatverandering tegen te gaan. De plannen worden maandag aangeboden aan Ed Nijpels, de voorzitter van het klimaatberaad.
„De provincie gaat over bouwen, wegen en energie”, zegt Michiel Scheffer, D66-lijsttrekker in Gelderland. „Onderwerpen die alles met klimaat te maken hebben. Daarom zijn klimaatplannen ook in de provincie ontzettend nodig.”
D66 wil geld steken in bijvoorbeeld laadpalen voor elektrische fietsen en auto’s, fietssnelwegen, isolatie van huur- en koopwoningen, zonnepanelen op de daken van huizen, scholen en bedrijven. Ook moet er volgens de regeringspartij worden geïnvesteerd in opleidingen voor vakmensen op het gebied van duurzame technologie.
Op landelijk niveau wordt gewerkt aan de nadere uitwerking van het klimaatakkoord, een verzameling van honderden voorstellen om Nederland op termijn CO2-neutraal te maken. „Met deze plannen laat D66 ook regionaal zien wat er allemaal mogelijk is”, aldus Tweede Kamerlid Matthijs Sienot.
D66-lijsttrekkers reageren daarmee op de oproep van het CDA vorige week, dat juist op de rem wil staan.
NOS 11.02.2019 De twaalf D66-lijsttrekkers voor de Provinciale Statenverkiezingen willen dat provincies hun reserves besteden aan schone energie, laadpalen en isolatie van huizen. Dat zeggen ze tegen de NOS. Het gaat in totaal om 5,3 miljard euro. Bij de meeste provincies gaat het om geld dat is verdiend door de verkoop van aandelen van energiebedrijven.
De partij reageert daarmee op coalitiepartij CDA, die vorige week juist met een tegenovergestelde boodschap kwam. De twaalf lijsttrekkers van de christendemocraten schreven in De Telegraaf dat Nederland niet moet doorslaan in zijn ambitie om de CO2-uitstoot te verlagen.
Rijke provincie
Hoeveel geld iedere provincie te besteden heeft, is heel verschillend. Sommige, zoals Gelderland, hebben door de verkoop van de Nuon-aandelen veel geld in kas. Dat wordt veelal belegd in staatsobligaties. “Dat ligt nu op de plank”, zegt Michiel Scheffer, lijsttrekker van D66 in Gelderland. “Net als onze voorouders honderd jaar geleden hebben geïnvesteerd in Nuon, willen wij dat geld weer herinvesteren om duurzame groei mogelijk te maken.”
In Gelderland gaat het om een totaalbedrag van 2,5 miljard euro. “Iedere inwoner moet 2000 euro krijgen om zijn of haar huis te verduurzamen. Als een schenking of lening, afhankelijk van hun inkomen”, zegt Scheffer. Ook moeten er meer fietspaden komen, en krijgen ROC’s geld om mensen op te leiden voor de energietransitie, als het aan hem ligt.
Bomen en fietssnelwegen
Niet alle provincies hebben zo veel geld in kas. Maar al het geld dat uitgegeven wordt, moet worden getoetst aan duurzaamheid, zegt de lijsstrekker van D66 in Overijssel Wybren Bakker. “Je moet bij alle uitgaven de vraag stellen, helpt deze investeringen om ons klimaat te verbeteren. Alleen als het antwoord ja is, wordt het geld besteed”. Zo wil hij 600 miljoen euro gebruiken om onder andere meer dan een miljoen extra bomen te planten en extra fietssnelwegen aan te leggen.
Ook in Zeeland zijn de ambities groot. D66-lijsttrekker Ton Veraart wil 500 miljoen halen van de balans van PZEM, het voormalige Delta, waar de provincie grootaandeelhouder is. “Met dat geld kunnen we de overstap naar elektrisch rijden een boost geven. Dat is hard nodig in zo’n dun bevolkt gebied.”
In Flevoland denkt de D66-lijsttrekker Tiko Smetsers ongeveer 25 miljoen euro te kunnen vrijmaken. “Dat doen we deels door geld vrij te maken uit de huidige provinciebegroting, en wij hebben ooit verdiend aan de verkoop van Nuon-aandelen.” Smetsers wil met dat geld de inwoners helpen om zelf isolatiemaatregelen te nemen.
AD 09.02.2019 De ChristenUnie is kritisch op de andere christelijke regeringspartij, het CDA, vanwege diens houding over het klimaat. Doorn in het oog is het opiniestuk van twaalf provinciale CDA-lijsttrekkers waarin zij deze week stelden dat het klimaatbeleid van het kabinet niet te ambitieus moet zijn.
De ChristenUnie heeft die ambitie wel en erkende dat er in de coalitie ‘hier en daar verschillend over wordt gedacht’. ,,Wij hebben óók twaalf lijsttrekkers’’, sneerde partijleider Gert-Jan Segers naar ‘een zekere partij’ op het verkiezingscongres in Zwolle. ,,Samen met onze lijsttrekkers willen we een ambitieus klimaatakkoord waar we echt streven naar minder opwarming, naar schone energie, naar schone lucht.’’
Segers wees op de verschillen in de coalitie, waar VVD, CDA, D66 en ChristenUnie samenwerken. Van de vier meningsverschillen die hij noemde, sloegen er drie op de klimaatdiscussie. ,,We verschillen op asielbeleid, duurzaamheid, zorg voor de schepping en klimaat’’, zei de ChristenUnie-leider. Daarmee wees hij vooral op de verschillen tussen ChristenUnie en D66 enerzijds en VVD en CDA anderzijds.
Eerlijk
Volgens Segers moet het akkoord, dat dit voorjaar na de doorrekeningen van de planbureaus gesloten moet worden, de lasten eerlijk verdelen. Hij wil mensen met een smalle beurs ontzien. Maar dat betekent niet dat er concessies moeten worden gedaan aan de ambitie. ,,Niet de lat lager leggen omdat andere landen mogelijk gaan aarzelen, maar laten we onze verantwoordelijkheden richting de schepping en onze kinderen waarmaken.’’
Het rentmeesterschap – het idee dat de aarde goed moet worden achtergelaten voor volgende generaties – is een belangrijk begrip in de christelijke politiek. Ook Segers haalde dat aan. ,,We weten dat we rentmeesters zijn.’’
Volgens Eerste Kamer-lijsttrekker Mirjam Bikker is rentmeesterschap logisch. ,,Als je leeft van de rente die de aarde ons geeft moet je nuchter kijken naar je voetafdruk, of die niet te groot is.’’ Volgens haar gaat een klimaatakkoord ‘niet om 38 zeteltjes in de Eerste Kamer’. ,,Dit gaat verder dan deze kabinetsperiode.’’
Het verkiezingscongres van de ChristenUnie was het eerste congres sinds het aantreden van kabinet-Rutte III dat de leden geen beladen motie over de verruiming van het kinderpardon inbrachten. De deal in de coalitie over dat onderwerp werd gevierd. Partijlid Hayarpi Tamrazyan sprak haar dankbaarheid uit voor de steun die zij en haar familie hebben gekregen tijdens de maanden dat de familie in kerkasiel zat.
Door het coalitieakkoord over het kinderpardon mag het Armeense gezin in Nederland blijven. ,,Dit is bewijs dat de christelijke politiek zin heeft’’, zei Tamrazyan, ,,en een belangrijke rol kan spelen in het leven van kwetsbare mensen.’’
Time-out voor kibbelende Kamerleden
ChristenUnie-leider Gert-Jan Segers wil Kamervoorzitter Khadija Arib de bevoegdheid geven om Kamerleden die zich schuldig maken aan wangedrag een time-out te geven. De aanleiding van zijn pleidooi is de aanvaring tussen PVV-Kamerlid Machiel de Graaf en Denk-Kamerlid Selçuk Öztürk, deze week.
Öztürk insinueerde dat De Graaf gefraudeerd zou hebben, maar gaf daarvoor geen bewijs. De Graaf reageerde woest en zei dat hij zijn Denk-collega ‘zou najagen’. ,,Dan ben je van mij.’’ Hoewel De Graaf zijn woorden later terugnam, overweegt Denk aangifte te doen. Arib zei er ‘een heel naar gevoel’ aan te hebben overgehouden.
,,Het was een beschamende vertoning en een dramatisch voorbeeld voor een samenleving die soms al zo verdeeld is’’, stelde Segers op zijn partijcongres in Zwolle. ,,Het parlement is de plek waar we onze verschillen met beschaafde woorden beslechten.’’
Een time-out moet volgens hem voortaan de gemoederen tot bedaren brengen. ,,Zoals een wedstrijd stil moet worden gelegd bij antisemitische spreekkoren, zoals twee scholieren na een vechtpartij even tot bedaren moeten worden gebracht, zo zou het goed zijn als parlementariërs van de voorzitter een afkoelingsperiode kunnen krijgen.’’
Er is een maatschappelijke discussie nodig over de opties die Nederland heeft als de zeespiegel harder stijgt bij falend klimaatbeleid.
NOS 09.02.2019 Omdat de gevolgen zo ingrijpend zijn, is het nodig dat er nu al wordt nagedacht over de keuzes die Nederland moet maken als internationaal klimaatbeleid faalt. Dat zeggen verschillende experts op het gebied van zeespiegelstijging in Vrij Nederland.
Als de wereld er niet in slaagt om de uitstoot van broeikasgassen tegen te gaan en het Parijse Klimaatakkoord niet wordt nageleefd, zal de aarde meer opwarmen dan 1,5 of 2 graden. Dat zal ertoe leiden dat de zeespiegel steeds verder zal stijgen.
“De experts hebben één gedeelde zorg: in Nederland wordt te weinig nagedacht over een plan B, voor als de zeespiegel sneller gaat stijgen dan waar we rekening mee houden in het Deltaprogramma”, staat in Vrij Nederland. Een maatschappelijk debat hierover ontbreekt, zeggen de deskundigen, terwijl dat wel nodig is omdat er belangrijke keuzes gemaakt moeten worden. “Niet in de toekomst, maar nu.”
Steden op palen
De wereldwijde zeespiegelstijging laat sinds een aantal jaren een versnelling zien. Daarop wees ook de Deltacommissaris in een rapport dat een half jaar geleden aan de Tweede Kamer is gestuurd. Dat rapport ging over de gevolgen van zeespiegelstijging voor Nederland. Maar waar er nu al wel volop discussie is over klimaatmaatregelen om de CO2-uitstoot terug te dringen, en er ook wordt nagedacht over onze dijken, wordt er niet gesproken over de mogelijkheid dat dit samen toch te weinig is.
“Eén meter, of twee, dat lukt nog met een combinatie van zandsuppleties, dijken en natuurlijke opslibbing”, zegt de Utrechts hoogleraar fysische geografie Maarten Kleinhans. “Dus als regeringen zich daadwerkelijk aan Parijs zouden houden, dan is dit het scenario.” Maar als ‘Parijs’ niet lukt, dan is er volgens hem een groot probleem. “Ik ben het helemaal eens met de inschatting dat als de zeespiegel meer dan anderhalf à twee meter gaat stijgen, we het niet meer gaan redden met dit land.”
In dat geval moeten we een plan B beschikbaar hebben, vinden de zeespiegelexperts. Er moet nagedacht worden over verschillende opties. Zo zullen steeds hogere dijken ook steeds breder worden, iets wat op veel plekken nu onmogelijk is. Nog bredere rivieren maken zou ook kunnen, net als steden op palen bouwen, of het aanleggen van eilanden in zee. En dan is er ook nog een optie, waar nu nog niemand het over wil hebben: ‘De huidige kustlijn opgeven en het hogerop zoeken.’
De zeespiegel stijgt steeds sneller; het ijsverlies op Groenland en Antarctica neemt toe en satellieten meten een versnelling van de wereldwijde zeespiegelstijging. Lag de snelheid van die stijging in de 20ste eeuw onder de 2 millimeter per jaar, na het jaar 2000 was het rond de 3 millimeter en de afgelopen jaren is dat opgelopen tot 4,3 millimeter per jaar. Hoezeer die versnelling zal doorzetten is onzeker.
“We moeten een gecontroleerde terugtrekking op termijn gaan overwegen”, zegt polair meteoroloog Michiel van den Broeke van de Universiteit Utrecht. Zijn collega Roderik van de Wal: “In Nederland bestaat erg de houding dat we met aanpassen de problemen wel zullen oplossen. Dat is een misvatting.” Niet dat een versnelde zeespiegelstijging in de komende decennia al tot grote problemen zal leiden. Maar voor de termijn daarna is er veel onzeker.
Glacioloog Michiel Helsen, werkzaam als docent klimaatverandering, vindt het tijd voor een maatschappelijke discussie. “Op termijn is het mogelijk dat we West-Nederland niet kunnen behouden. Het lijkt me zinvol voor de maatschappij om de discussie te voeren welke delen van Nederland we tot welke prijs willen verdedigen.” Roderik van de Wal voegt daaraan toe: “Als we zo doorgaan, zal een groot deel van Nederland opgegeven moeten worden. Verhuizen naar Duitsland zou een onderwerp van gesprek moeten zijn.”
Naleving klimaatafspraken cruciaal
De experts zijn er allemaal van overtuigd dat het naleven van het Parijse Klimaatakkoord cruciaal is voor de toekomst van Nederland. “Nederland is voor z’n voortbestaan direct afhankelijk van het succes of het falen van het huidige internationale klimaatbeleid.” Toch is het op dit moment zeer onzeker of de afspraken wereldwijd echt nageleefd zullen worden.
Ook minister van Infrastructuur en Waterstaat Cora van Nieuwenhuizen is van mening dat het lot van Nederland min of meer afhankelijk is van mondiale klimaatafspraken. Dat zei ze tegen de NOS tijdens de laatste internationale klimaatconferentie in Polen. De minister reageerde daarmee op zorgen die er in Zeeland leven over de stijgende zeespiegel.
Toch vinden de experts dat er door de politiek onvoldoende wordt nagedacht over de gevolgen op lange termijn van zeespiegelstijging. “Voor zover ik weet, wordt er door de overheid voor de lange termijn weinig nagedacht over alternatieven voor het kustbeleid, anders dan het opspuiten van zand en het ophogen van dijken”, zegt Caroline Katsman, hoofddocent fysische oceanografie aan de TU Delft.
Omgaan met onzekerheden
Terwijl dat wel belangrijk is, vindt Marjolein Haasnoot van Deltares en auteur van het eerder genoemde rapport over de gevolgen van zeespiegelstijging voor Nederland. Zo moet er bij heel grote infrastructurele werken volgens haar rekening worden gehouden met een potentieel grote zeespiegelstijging.
“Voor alle maatregelen is tijd nodig. Nu is de tijd er nog om daarover na te denken en een goed plan te maken. (…) Als het gaat om zeespiegelbeleid moet je kunnen omgaan met onzekerheden. Je kunt niet wachten tot je precies weet wat er gaat gebeuren. Als je het zeker weet, dan gebeurt het al, en zou het bovendien veel te snel kunnen gaan.”
Kamerlid Dik-Faber reageert op CDA’ers die vinden dat Nederland niet moet doorslaan met zijn klimaatambities.
NOS 08.02.2019 De ChristenUnie neemt afstand van de oproep van provinciale CDA-lijsttrekkers over het klimaat. Die zeiden eerder deze week dat Nederland niet moet doorslaan in de ambitie om de CO2-uitstoot te verlagen.
Volgens de Friese CDA-lijsttrekker De Rouwe wordt het debat nu gekaapt door “drammers en dromers” over het klimaat. De provinciale politici willen dat er realistische voorwaarden worden gesteld om de klimaatopgaven tot een succes te maken.
In een ingezonden stuk in het AD schrijft Kamerlid Dik-Faber van coalitiepartner ChristenUnie samen met weerman Reinier van den Berg dat Nederland een land van aanpakkers is. Volgens de twee “past het niet in onze volksaard om de lat lager te leggen als het spannend wordt, zoals enkele provinciale CDA-politici bepleiten”. Ze vinden dat er juist een stapje moet worden bijgezet.
“Goed rentmeesterschap om de schepping te bewaren voor volgende generaties is geen vage droom, maar een concrete verantwoordelijkheid die voor elke Nederlander geldt”. schrijven Dik en Van den Berg.
Telegraaf 08.02.2019 Hulp van onze buurlanden kan de invoering van CO2-heffing voor de industrie wel eens dichterbij brengen. Het kabinet probeert hiertoe met landen in Noordwest-Europa een kopgroep te vormen, bevestigt het ministerie van Economische Zaken en Klimaat aan De Telegraaf.
Het moet voorkomen dat ons land na eventuele invoering van zo’n heffing onaantrekkelijker wordt voor bedrijven, vergeleken met buurlanden.
Duizenden scholieren spijbelden gisteren intussen voor het klimaat in Den Haag. Het leverde volle treinen op, en drukte bij hamburgerketens.
RO 08.02.2019 Minder grondstoffen gebruiken en beter omgaan met de materialen die we al hebben. Op die manier wil het kabinet gezamenlijk al in 2030 de helft minder primaire grondstoffen gebruiken. Het uiteindelijke doel is om in 2050 een volledig circulaire economie tot stand te brengen.
De ministerraad heeft op voorstel van staatssecretaris Van Veldhoven van Infrastructuur en Waterstaat ingestemd met het Uitvoeringsprogramma circulaire economie. Het programma was aangekondigd in de kabinetsreactie op de transitie-agenda’s circulaire economie op 29 juni jongstleden.
Slim omgaan met grondstoffen
Van Veldhoven: “Slim en zuinig omgaan met onze grondstoffen scheelt CO2-uitstoot en helpt dus bij het halen van de klimaatdoelen uit het Regeerakkoord. Daarnaast is bijvoorbeeld circulair ontwerpen en bouwen big business en liggen daar grote kansen voor Nederlandse bedrijven. Inzetten op een circulaire economie is op die manier goed voor het klimaat en goed voor de portemonnee.”
Uitvoeringsprogramma circulaire economie
Het Uitvoeringsprogramma staat bol van de kansrijke projecten, veelbelovende activiteiten en goede voorbeelden. Vijf sectoren krijgen extra aandacht: biomassa en voedsel, kunststoffen, maakindustrie, bouw en consumptiegoederen. Deze gebieden zijn belangrijk voor onze economie en kennen een hoge belasting van het milieu. Een paar voorbeelden van projecten:
Bio-asfalt van hout: de natuurlijke lijmstof die bomen hun stevigheid geeft, komt vrij bij het maken van karton en papier. Het kan in de toekomst gebruikt worden bij het maken van asfalt.
Beter hergebruik en ontwerp matrassen: project dat inzet op recyclen van afgedankte matrassen (95% in 2025) en het duurzamer ontwerpen van nieuwe matrassen – 75% van de nieuwe matrassen in 2025 is gemakkelijk uit elkaar te halen om de materialen opnieuw te gebruiken.
Plastic Pact: samenwerking tussen de overheid en het bedrijfsleven om minder plastic afval te maken en het overige afval beter te hergebruiken en te recyclen. Presentatie nog in februari 2019.
De Rijksdienst voor Ondernemend Nederland heeft een grondstoffenscan ontwikkeld zodat bedrijven kunnen waar en hoe zij hun risico’s op schaarste kunnen verkleinen.
Het Rijksvastgoedbedrijf en Rijkswaterstaat zijn grote opdrachtgevers en beheerders van vastgoed en infrastructuur. Het doel is dat beide organisaties in 2030 circulair werken. Recent werd het eerste circulaire viaduct geopend.
Economie zonder afval
Nederland werkt hard om in 2050 een economie zonder afval te zijn: een circulaire economie. Het Uitvoeringsprogramma kijkt vijf jaar vooruit en zal ieder jaar worden bijgewerkt. Het Planbureau voor de Leefomgeving maakt iedere twee jaar een rapport over de voortgang.
De premier waarschuwt voor te gehaaste maatregelen die juist slecht zijn voor de CO2-reductie of die banen kosten.
NOS 05.02.2019 Premier Rutte ziet geen reden om gehaast klimaatmaatregelen voor te stellen als niet duidelijk is wat de gevolgen zijn. Hij reageert daarmee op de kritiek van de linkse oppositie in het klimaatdebat dat het kabinet niets doet en geen beslissingen durft te nemen.
Rutte: “Ik begrijp best dat we elkaar tot de verkiezingen op 20 maart nog de maat gaan nemen. Maar tegelijk hebben we 31 jaar de tijd om deze transitie door te maken.” Hij doelt op de doelstelling van 95 procent CO2-reductie in 2050. Het eerstvolgende doel is een reductie van 49 procent in 2030.
CO2-lekkage
Voor Nederland is het belangrijk om naar Europese en internationale ontwikkelingen te kijken en samen op te trekken met andere landen, zegt Rutte. Hij wijst op de risico’s van eenzijdige Nederlandse maatregelen, zoals “CO2-lekkage”.
Daarvan is sprake als Nederland relatief schone bedrijven met te hoge belastingen of te strenge regels “wegjaagt” naar het buitenland, waar die bedrijven dan juist met meer CO2-uitstoot gaan produceren. Of als Nederland eigen energiebronnen schrapt maar dan juist ‘vuilere’ energie in het buitenland moet inkopen. Ook wil Rutte niet dat het klimaatbeleid in Nederland banen kost.
Consensus
Rutte hoopt in april en mei consensus te kunnen bereiken met een groot deel van de Tweede Kamer. Dan zijn de doorrekeningen van het concept-klimaatakkoord klaar, heeft het kabinet daar keuzes uit gemaakt en gaan de ‘echte’ politieke debatten plaatsvinden.
Hij is daar optimistisch over: “Het zou zomaar kunnen dat dat met een draagvlak kan van meer dan 100 zetels. En dat we dan met deze partijen vooruit kunnen kijken naar een transitie die 11 en uiteindelijk 31 jaar gaat duren.”
NU 05.02.2019 Het kabinet staat bij monde van premier Mark Rutte en minister Eric Wiebes (Economische Zaken en Klimaat) open voor een CO2- heffing voor de Nederlandse industrie. Dat werd duidelijk in het debat over een conceptklimaatakkoord dinsdagavond.
“We staan open voor alle oplossingen”, zei Wiebes over zo’n heffing. “Er zijn geen taboes en we gaan dat bekijken”, aldus Rutte.
Met name oppositiepartijen PvdA, GroenLinks en SP pleitten voor een CO2-heffing voor bedrijven. In de voorstellen van de klimaattafels, het orgaan waarin per sector klimaatmaatregelen zijn gepubliceerd, was die optie niet meegenomen.
Daardoor werd het aanvankelijk ook niet doorgerekend door het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) en het Centraal Planbureau (CPB) op haalbaarheid en betaalbaarheid. PvdA-fractievoorzitter Asscher heeft de planbureaus echter alsnog gevraagd de effecten van een CO2-heffing te berekenen.
Rutte en Wiebes blijven wel sceptisch. De premier denkt namelijk niet dat “een platte boete” tot de gewenste CO2-reductie zal leiden. Alles staat namelijk in het teken van 49 procent minder broeikasgassen in 2030 ten opzichte van 1990.
Wiebes waarschuwt dat bedrijven “de grens over rennen” als het ondernemen in Nederland te duur wordt. Afgezien van de vele reserveringen, zijn de bewindslieden toch bereid alle opties uiteindelijk serieus te overwegen.
Verschillende gedachten over CO2-heffing
Binnen de coalitie wordt er ook verschillend gedacht over een CO2-heffing. D66 en ChristenUnie hebben hier geen bezwaar tegen, VVD en CDA zijn hier veel kritischer op.
In het conceptklimaatakkoord is een zowel een boete- als een subsidiesysteem voor de industrie bedacht. Daarvoor moeten bedrijven plannen indienen om het klimaatdoel voor hun sector te halen. Lukt dat niet of als ze niet meewerken, krijgen ze een boete. Halen ze dat wel, komen ze in aanmerking voor subsidie van de overheid. Zo worden bedrijven gestimuleerd te innoveren, is de gedachte.
Overigens betalen bedrijven in Europees verband al voor hun CO2-uitstoot via een internationaal handelssysteem (ETS).
AD.05.02.2019 Het plan van de klimaattafels om de CO2-uitstoot fors te verminderen, is voor geen enkele partij in de Tweede Kamer nog heilig. Hoe het dan wel moet, daarover steggelen ze nog even door.
Hij moest en zou zich komen verantwoorden tegenover zijn collega’s: VVD-fractievoorzitter Klaas Dijkhoff. Zonder hem weigerde de voltallige oppositie vorige week een debat over klimaat te voeren. Dijkhoff had eerder gezegd de honderden voorstellen die de verschillende klimaattafels in december deden niet automatisch over te willen nemen. En hij had D66-collega Rob Jetten een drammer genoemd.
Maar hoe hard de oppositiepartijen het vanavond in het alsnog gehouden debat ook probeerden: het lukte hen niet een wig te drijven tussen de regeringspartijen. Sterker, Jetten benadrukte in het debat ook niet automatisch zijn handtekening te willen zetten onder alle voorstellen.
Zo bleek tijdens het debat dat er inmiddels geen enkele partij meer is die het ‘klimaatakkoord’ nog onveranderd wil overnemen. Bijna een jaar onderhandelden tientallen maatschappelijke organisaties onder leiding van oud-minister Ed Nijpels over allerlei plannen waarmee Nederland de doelstellingen uit het klimaatakkoord van Parijs kan halen. Maar hoe hard ook de groene partijen vooraf zeiden dat het kabinet niet om de voorstellen heen kon, ook zij zijn ontevreden met wat er op tafel ligt.
CO2-heffing
Belangrijkste struikelblok is een zogeheten CO2-heffing voor de industrie. GroenLinks, SP, PvdA en Partij voor de Dieren willen dat die er per se komt. Die heffing per uitgestoten ton CO2 moet de vervuilende industrie dwingen schoner te produceren.
Het voorstel van de klimaattafels vinden ze te soft: die stelden voor dat de industrie plannen maakt om de CO2-uitstoot fors te verminderen. En pas als ze zich daar niet aan houdt, kan er een boete volgen.
De regeringspartijen zijn niet per se tegen zo’n CO2-heffing, maar willen eerst bezien of het plan van de klimaattafels niet beter werkt. Momenteel worden de verschillende scenario’s doorgerekend. ,,En als blijkt dat het niet werkt, snap ik ook wel dat een vorm van CO2-heffing op tafel komt’’, zei Dijkhoff.
Het was de enige minimale toenadering tijdens het hele debat. Alle partijen gaven vooral aan wat ze anders willen. De VVD wil niet dat mensen zelf geld moeten lenen om hun huis op een arme warmtebron aan te sluiten wanneer wijken van het gas afgaan.
Daarvoor moet een door de overheid gefinancierd warmtefonds komen. De PvdA wil niet dat de aanschaf van elektrische auto’s wordt gesubsidieerd door benzineauto’s zwaarder te belasten. ,,Dat is een verschuiving van arm naar rijk. Welke lobby heeft dat nou weer verzonnen?’’, zei voorman Lodewijk Asscher vlak voor het debat.
Verschil
En zo heeft elke partij zijn eigen bezwaren. Het is nogal een verschil met anderhalve maand geleden toen er nog door verantwoordelijk minister Eric Wiebes (Economische Zaken en Klimaat) werd gedaan alsof er al een klimaatakkoord lag toen de klimaattafels hun voorstellen presenteerden.
Die voorstellen worden nu doorgerekend door planbureaus. Op 13 maart moet duidelijk zijn wat ze opleveren en wat ze kosten. Pas daarna komt het kabinet met voorstellen en gaat het debat verder.
Alle partijen benadrukken dat het belangrijk is dat de plannen burgers niet te veel raken in de portemonnee. En bijna allemaal dat de doelen wel gehaald moeten worden. Alleen PVV en Forum voor Democratie vinden alle klimaatvoorstellen onzin. ,,Het is geldklopperij’’, zegt PVV-leider Geert Wilders.
Dijkhoff krijgt kritiek van oppositie in klimaatdebat
De partijen in de Tweede Kamer discussiëren over het concept-Klimaatakkoord, maar welke maatregelen het kabinet gaat kiezen weet nog niemand.
NOS 05.02.2019 VVD-fractievoorzitter Dijkhoff krijgt in het klimaatdebat in de Tweede Kamer veel kritiek van oppositiepartijen op zijn optreden in de media over het concept-Klimaatakkoord. Hij noemde fractievoorzitter Jetten van regeringspartij D66 in een interview een “klimaatdrammer”. Dijkhoff zegt daarover: “Het was inderdaad niet het interview met de meest hoffelijke woordkeus.”
“Wat is een klimaatdrammer?”, wil Denk-leider Kuzu van hem weten. Dijkhoff: “Dan heb ik het over mensen die niet blij zijn met draagvlak, maar juist bij draagvlak de turbo erop zetten en dan verder van hun doelen afdwalen dan als je het behoedzaam had gedaan.” Achter dat deel van zijn boodschap blijft Dijkhoff staan.
Achterhaald
Op aandringen van de oppositiepartijen licht hij zijn kritiek in de media op bepaalde klimaatplannen toe. Dijkhoff vindt sommige plannen achterhaald, zoals subsidie voor elektrische auto’s als consumenten die toch wel kopen. Ook vindt hij dat alle maatregelen op haalbaarheid en draagvlak moeten worden beoordeeld en wil hij niet haasten. “We nemen niet klakkeloos dingen over.”
PvdA-leider Asscher vindt dat Dijkhoff als fractievoorzitter van de grootste partij niet in de media zijn handen kan aftrekken van het klimaatbeleid van de coalitie.
Dijkhoff zegt tegen Asscher dat hij alleen duidelijk wilde maken dat alles nog onzeker is en moet worden doorgerekend. SGP-Kamerlid Stoffer trekt de conclusie dat het beleid dus minder streng kan als dat beter is:
Het debat gaat verder voor een groot deel over wat eerlijk klimaatbeleid zou zijn. Maar wat eerlijk is, daarover verschillen de meningen. Moet er een CO2-heffing komen voor bedrijven? Ja, vindt GroenLinks-leider Klaver.
“De bedrijven willen geen CO2-belasting omdat ze bang zijn om de regie kwijt te raken”, zegt Klaver. “Maar er moet een belasting komen waar de overheid invloed op heeft. We weten uit het verleden dat een boetesysteem zoals het kabinet wil niet werkt.”
ChristenUnie-leider Segers vraagt zich af of er met Klaver te praten is als blijkt dat andere oplossingen om de CO2-uitstoot te verminderen beter zijn. Segers: “Het doel moet het belangrijkst zijn, niet het middel.” Klaver zegt dat er met hem valt te praten, maar houdt toch vast aan een CO2-heffing als beste middel.
Dat betwijfelt Dijkhoff, al wacht hij nog op de berekeningen van het kabinet. “Als je bedrijven met CO2-belasting het land uit schopt en ze gaan in een ander land verder maar dan minder schoon, dan maakt het dus voor de totale uitstoot niets uit.”
Vliegen
PVV-leider Wilders is tegen klimaatbeleid. “Maar ik heb wel geleerd dat als je iets van andere mensen vraagt, dat je het dan zelf ook moet doen.” Hij noemt een lijstje op met vliegreizen van D66-fractievoorzitter Jetten zoals Macedonië, Kosovo, Oman, Sicilië, Ethiopië en Schotland. “Wat vindt u hier nu zelf van?” vraagt Wilders aan Jetten. Jetten geeft toe dat hij geen heilige is.
Volgens PVV-leider Wilders is het klimaatbeleid pas eerlijk als de partijen die maatregelen voorstellen zelf het goede voorbeeld geven, zoals minder vliegen. D66-fractievoorzitter Jetten zegt dat hij zijn best doet en ook voorstander is van een vliegtaks:
Wilders en Jetten over wel of niet vliegen: wat is eerlijk?
Status Klimaatakkoord
De discussie gaat ook over de status van het Klimaatakkoord. Ook al hebben veel maatschappelijke partijen en het bedrijfsleven erover onderhandeld, het is formeel nog een concept dat eerst moet worden doorgerekend. Daarna gaan het kabinet en de coalitiepartijen pas bepalen welke maatregelen wel en niet doorgaan.
SP-leider Marijnissen wil daar niet op wachten: “De energierekening van mensen stijgt terwijl grote bedrijven de dans ontspringen. Mensen worden bang gemaakt omdat iedereen een lening moet afsluiten om een warmtepomp te nemen. Een klimaatakkoord dat al faalt voordat het er is moet van tafel.”
CDA-leider Buma ergert zich aan Klaver die het Klimaatakkoord, dat er officieel nog niet is, toch inzet maakt van de verkiezingen. “Dit onderwerp gaat juist over de verkiezingen heen.” Klaver vraagt op zijn beurt aan Buma wat het CDA dan wil met het klimaat:
Klaver en Buma: is het klimaatbeleid een verkiezingsonderwerp?
De oppositie had zich vorige week verheugd op een pittig klimaatdebat, maar toen de hoofdrolspelers niet op kwamen dagen, werd vandaag als datum geprikt.
Het debat gaat de hele avond door, met later vanavond premier Rutte en minister Wiebes aan het woord.
Telegraaf 05.02.2019 Nederland moet juist wel voorop lopen bij het aanpakken van de milieuvervuiling. We zijn tot nu toe het vieste jongetje van de klas in Europa, stelt voorman Rob Jetten van regeringspartij D66. Volgens hem is er een inhaalslag nodig.
Jetten reageerde dinsdagochtend in het WNL-programma Goedemorgen Nederland op bedenkingen van coalitiepartner CDA. Op de dag van een groot debat in de Tweede Kamer over het concept-Klimaatakkoord pleiten christendemocraten voor meer realisme en gezond verstand bij de uitvoering van de plannen.
Volgens hen moet er meer naar draagvlak worden gezocht „in plaats van doordrukken.” En Nederland moet niet vooruitlopen bij de rest van Europa, omdat anders de concurrentiepositie van bedrijven verslechtert, aldus de lijsttrekkers van het CDA bij de Provinciale Statenverkiezingen in een opiniestuk in De Telegraaf. Eerder trapte ook al regeringspartij VVD op de rem.
Jetten heeft er vertrouwen in dat de coalitie er uiteindelijk uitkomt. Wel wijst hij op de noodzaak van steun van andere partijen in de Eerste Kamer, waar de coalitiepartijen hun meerderheid lijken te verliezen. Hij sluit daar echter samenwerking met partijen als PVV en Forum voor Democratie uit, als deze „klimaatontkenners” niets of minder willen doen tegen de klimaatverandering. „Onbespreekbaar”, aldus de D66-fractievoorzitter.
Telegraaf 05.02.2019 Premier Rutte stelt dat niemand gedwongen zal worden om direct een warmtepomp of elektrische auto te kopen. „Het hoeft niet morgen, we gaan het op een nette manier doen en niet mensen het leven onmogelijk maken.”
De sussende woorden van de minister-president in het klimaatdebat maken in de Tweede Kamer nog niet veel indruk. Van links tot rechts maken partijen zich zorgen over de klimaatkassa.
VVD-fractievoorzitter Klaas Dijkhoff was kritisch over de autoplannen uit het klimaatakkoord. Hij roept het kabinet op om te kijken naar andere middelen dan subsidie. Als voorbeeld gaf de liberaal België, daar garandeert de overheid een bepaalde schaalgrootte bij de inkoop van elektrische auto’s in ruil voor korting.
Vliegen
PVV-leider Geert Wilders richtte zijn peilen op D66-leider Rob Jetten. Op basis van het instagram-account van Jetten ontdekte Wilders een liefde voor vliegen. „U heeft zeker twintig vliegreizen gemaakt naar de andere kant van de wereld. Grote mond dat het allemaal niet mag, maar u bent zelf een grote vervuiler.”
Jetten verdedigde zijn reizen: „Ik vlieg wel eens, dat is slecht voor het milieu. En daarom ben ik een groot voorstander van een vliegtaks.” Wilders beet hard terug: „Wel eens? U heeft de hele wereld over gevlogen. Mensen zijn al blij als ze een keer per jaar op vakantie naar Portugal kunnen. Hoe kunt het van andere vragen dat ze fors moeten betalen voor een vliegreis?”
Klavertaks
De linkse oppositie hamerde op een andere verdeling van de klimaatlasten. Ze willen de rekening meer op het bordje van het bedrijfsleven leggen door een nationale CO2-heffing voor de industrie te introduceren. GroenLinks-leider Jesse Klaver oppert een belasting die moet oplopen naar 50 per ton CO2-uitstoot. De ’Klavertaks’ moet in het eerste jaar een miljard opleveren. Deze inkomsten wil de milieupartij gebruiken om de energierekening van huishoudens te verlagen.
Klaver: „Zonder CO2-belasting gaan we het klimaatdoel niet halen.” D66-leider Rob Jetten staat open voor het nadenken over de invoering van zo’n nationale taks. Hij wacht een doorrekening van het planbureau af. Thierry Baudet van Forum voor Democratie ging vol in de aanval tegen Klaver: „U heeft een kinderlijke visie op de economie. Een miljard ophalen en teruggeven aan de burger. Denkt u dat het bedrijfsleven dit niet gaat doorrekenen aan de consument en dat bedrijven die het niet kunnen betalen failliet gaan.”
SP-leider Lilian Marijnissen kwam met een eigen voorstel voor een CO2-heffing. De socialisten willen een minder hoge taks en meer stapsgewijs verhogen. „De opbrengsten moeten naar een fonds waarmee 800.000 huizen in tien jaar tijd kunnen worden verduurzaamd. Huizenbezitters hoeven dan geen lening af te sluiten voor een warmtepomp.”
Geen taboes
Het kabinet gaat daarbij in eerste instantie uit van de honderden voorstellen uit het ontwerp-klimaatakkoord, dat het resultaat is van langdurig overleg tussen diverse organisaties, bedrijven en overheden. Maar premier Rutte herhaalde nog maar eens dat er wat hem betreft geen taboes zijn.
Daarbij tekende de premier wel aan dat hij nog altijd bedenkingen heeft bij de CO2-heffing die de linkse partijen willen invoeren. Hij vreest dat daardoor bedrijven, en daarmee ook banen, het land uit worden gejaagd. Ook kan zo’n belasting volgens Rutte investeringen in vergroening juist in de weg staan.
NOS 05.02.2019 Vanmiddag is het eindelijk zover: de fractievoorzitters van alle politieke partijen debatteren in de plenaire zaal over het klimaatakkoord, de eind 2018 gepresenteerde lijst van Nederlandse plannen om de stijgende opwarming van de aarde tegen te gaan.
Het rapport van 200 pagina’s dik met zo’n 600 mogelijke maatregelen leidde vlak na de publicatie al tot een knetterende ruzie in de coalitie. VVD-fractievoorzitter Dijkhoff zei in De Telegraaf dat hij er weinig voor voelde het akkoord echt uit te voeren. Verder noemde hij zijn D66-collega Jetten een “drammer” en sloot hij een val van dit kabinet over het klimaat niet uit.
Pijnlijk
Dijkhoff gooide met zijn scherpe uitspraken olie op het vuur. De aanpak van het broeikaseffect is een van de moeilijkste opgaven van het derde kabinet-Rutte en niet alleen omdat in het regeerakkoord is afgesproken om de CO2-uitstoot in 2030 met 49 procent te verminderen ten opzichte van 1990.
De coalitie denkt er onderling echt anders over. D66 en ChristenUnie hebben haast en willen drastische maatregelen. De VVD en het CDA trappen liever op de rem, ook uit vrees voor voelbare pijn in de portemonnee van de achterban.
Flinke spanning
De oppositie had zich vorige week verheugd op een pittig klimaatdebat, maar toen de hoofdrolspelers niet op kwamen dagen, werd later vandaag als datum geprikt. “De oppositie ziet door Dijkhoffs interview dat er flinke spanning staat op dit onderwerp binnen de coalitie”, zegt NOS-verslaggever Xander van der Wulp. “Ze willen deze gelegenheid graag gebruiken om te proberen de politieke verschillen bloot te leggen.”
Het debat is te volgen op NPO Politiek vanaf 16.15 uur.
Alle ingrediënten voor een goed debat zijn aanwezig, zegt Van der Wulp. “Het is een mooi onderwerp met alle politieke kopstukken en premier Rutte in de arena.” Het debat gaat ook nog over de Urgenda-zaak, waar de rechter bepaalde dat Nederland nog meer en sneller klimaatmaatregelen moet nemen. “Toch kom ik met een teleurstellende voorspelling. Echt vuurwerk valt er niet te verwachten.”
Rijen gesloten
De coalitie heeft na een heleboel intern gedoe afgelopen weken – het Telegraaf-interview, de CDA-draai naar een soepel kinderpardon – de rijen vorige week gesloten, zegt Van der Wulp. De coalitie lukte het, ondanks grote meningsverschillen, nieuwe afspraken te maken over het in Nederland laten van gewortelde asielkinderen. “Alle vier de partijen zullen vandaag dus netjes de kabinetslijn verwoorden.”
De oppositie zal zeker nog proberen de onderlinge verschillen aan de oppervlakte te krijgen. “De verschillen tussen Jetten en Dijkhoff zijn zo groot dat de oppositie best hoop mag hebben dat dit lukt. Maar de oppositie zal geen aanpassingen gedaan krijgen”.
Pikant moment
Het wachten van de coalitie is namelijk op berekeningen van het Planbureau voor de Leefomgeving. Daar wordt nu onderzocht hoeveel de voorgestelde maatregelen zullen kosten. Het duurt nog even voor de conclusies worden gedeeld, op 13 maart staat deze belangrijke publicatie gepland.
Een pikant getimed moment, zegt Van der Wulp, zo vlak voor de Provinciale Statenverkiezingen. “Het klimaat zal een belangrijk thema worden in de campagne, maar pas daarna gaan de coalitiepartijen kijken hoe ze het onderling écht op kunnen lossen.”
Over het concept-klimaatakkoord brak al een stevige coalitieruzie uit, die inmiddels lijkt gesust. Nu praat de Kamer er eindelijk over. “De rijen in de coalitie zijn gesloten.”
AD 05.02.2019 De Tweede Kamer kruist vandaag de degens met premier Mark Rutte en minister Eric Wiebes (Economische Zaken en Klimaat) over het ontwerp-klimaatakkoord dat in december werd gepresenteerd. Ditmaal mét de fractieleiders van de vier regeringspartijen.
Vorige week werd het debat nog afgeblazen, omdat zij tot ergernis van de oppositie niet waren komen opdagen en hun fractiespecialisten het woord wilden laten doen.
Het Klimaatakkoord, een opsomming van honderden mogelijke maatregelen om de uitstoot van broeikasgassen terug te dringen, is opgesteld op verzoek van het kabinet.
Er zijn lange en moeizame onderhandelingen tussen organisaties, bedrijven en overheden aan voorafgegaan. Het is nu aan de politiek om te kiezen welke voorstellen ook echt in de praktijk worden gebracht.
Knopen doorhakken
Een doorrekening door economen en klimaatdeskundigen, die medio maart wordt verwacht, moet nog wel inzicht bieden in de effecten en kosten van alle geopperde maatregelen.
Pas dan kunnen echt knopen worden doorgehakt. Maar met name VVD en CDA maken zich nu al druk om de hoogte van de rekening die wellicht bij de burger wordt neergelegd.
Snel aan de slag
D66 en ChristenUnie willen juist snel aan de slag met de aanbevelingen.
Ook de oppositie, die bijvoorbeeld in de discussie rond de afschaffing van de dividendbelasting nog één blok vormde, is over dit onderwerp sterk verdeeld.
De linkse partijen willen een voortvarend klimaatbeleid, waarbij het leeuwendeel van de rekening wordt betaald door grootverbruikers van energie in het bedrijfsleven. PVV en FVD vinden maatregelen tegen klimaatverandering hoe dan ook weggegooid geld.
Elsevier 05.02.2019 De Tweede Kamer debatteert vanmiddag en vanavond met premier Mark Rutte en minister van Economische Zaken en Klimaat Eric Wiebes (beiden VVD) over het concept-klimaatakkoord. Vorige week werd het debat nog afgeblazen omdat VVD-fractievoorzitter Klaas Dijkhoff, die opschudding had veroorzaakt met stevige uitspraken over het klimaatakkoord, niet kwam opdagen. De afgelopen dagen zijn de spanningen tussen de coalitiepartijen weer flink opgelopen.
CDA-lijsttrekkers: ‘Stoppen met dromen en drammen’
De twaalf lijsttrekkers van het CDA voor de Provinciale Statenverkiezingen stellen dinsdag in een ingezonden brief in De Telegraaf vier voorwaarden voor ‘reëler klimaatplannen‘. Volgens de christen-democraten is het hoog tijd om te ‘stoppen met dromen en drammen over klimaat’, omdat de plannen van de ‘klimaattafels’ tekortschieten om de doelen van het Akkoord van Parijs uit 2015 te halen.
CDA
✔@cdavandaag
Om Parijs te halen is meer realisme en gezond verstand nodig in de uitvoering. Daarin schieten de plannen van de klimaattafels tekort. Daarom stellen onze 12 provinciale lijsttrekkers in de @telegraaf 4 voorwaarden: http://bit.ly/2MQlcXd#EenHeleGoedeMorgen = een schone morgen 102
Allereerst pleiten de CDA’ers voor ‘draagvlak in plaats van doordrukken’: het concept-klimaatakkoord, dat eind december werd gepresenteerd, ontbeert volgens de provinciale lijsttrekkers duidelijkheid over ‘de werkelijke klimaatopgave’. Ook moet de transitie van fossiele naar duurzame energie ‘voor iedereen haalbaar en betaalbaar zijn’. Vooral de overgang naar elektrische auto’s, het isoleren van huizen en die van het gas afhalen en de hogere energierekening zijn volgens het CDA voor veel mensen niet te betalen.
De lijsttrekkers vinden ook dat de klimaatplannen in ‘een realistischer tempo’ moeten worden uitgevoerd. De CDA’ers willen niet te veel haast maken met het realiseren van de doelen (49 procent minder CO2-uitstoot in 2030, 95 procent minder in 2050) om ‘maximaal te profiteren van de technologische vooruitgang’.
Tot slot willen zij de grote ambities van het kabinet – dat in Europa steun zoekt voor een CO2-reductie van 55 procent in plaats van 49 procent – afremmen, omdat anders de concurrentiepositie van bedrijven in Nederland in gevaar zou komen: ‘Daarom moet Nederland aansluiten bij de Europese doelen, ook als die lager zijn dan de ambities waar het kabinet nu vanuit gaat.’
De weerstand binnen het CDA tegen het concept-klimaatakkoord komt niet helemaal als een verrassing. Afgelopen zomer waarschuwde fractievoorzitter Sybrand van Haersma Buma in gesprek met Elsevier Weekblad al voor een ‘revolte’ als gevolg van te ambitieuze klimaatplannen. Ook zei hij in december dat hij vreest voor ‘verkeerd beleid’ waardoor bedrijven zich niet langer in Nederland willen vestigen of het land verlaten, zonder dat de CO2-uitstoot omlaag gaat.
Drie weken geleden nam VVD-fractievoorzitter Klaas Dijkhoff tegenover De Telegraaf ook al in felle bewoordingen afstand van het klimaatakkoord, omdat ‘gewone mensen’ te weinig zouden zijn gehoord bij het opstellen van de maatregelen, die burgers bovendien met torenhoge kosten zouden opzadelen. De VVD-fractievoorzitter haalde uit naar Rob Jetten (D66) en Jesse Klaver (GroenLinks) die hij ‘drammers’ noemde.
Rob Jetten: Nederland moet wél vooroplopen
Rob Jetten, fractieleider van coalitiepartij D66, reageerde dinsdagochtend in WNL-televisieprogramma GoedemorgenNederland. Hij zei de oproep om de plannen ‘haalbaar en betaalbaar’ te houden te steunen: ‘Volgens mij is er ook niemand voor een onbetaalbaar klimaatakkoord.’ Jetten ziet het als de grootste opdracht voor het kabinet om mensen te helpen die ‘zelf niet kunnen investeren in hun huis’.
Met de wens van de CDA’ers om op de rem te trappen in plaats van de ambities te verhogen, is Jetten het niet eens. ‘Ik denk dat Nederland juist wel voorop moet lopen. We zijn tot nu toe het vieste jongetje van de klas in Europa.’ Wat hem betreft moet Nederland een ‘grote inhaalslag’ maken op het gebied van schone energie.
Ook is hij ervan overtuigd dat Nederlandse bedrijven ‘staan te trappelen om met het klimaat aan de slag te gaan’. Volgens hem hebben die vaak al plannen om hun fabriek te verduurzamen, maar moet de overheid hen niet dwingen om dat binnen een jaar te doen. Wel is hij voorstander van ‘hele harde afspraken’ met het bedrijfsleven.
Over de samenwerking met coalitiepartners VVD en CDA is de D66-leider ondanks hun weerstand optimistisch gestemd: ‘Ik denk dat het mooie van deze combinatie is dat D66 en ChristenUnie echt pleiten voor een ambitieus klimaatakkoord,’ aldus Jetten, ‘en dat de collega’s van VVD en CDA ons wijzen op: “het moet haalbaar en betaalbaar zijn”.
En daar zijn wij natuurlijk ook helemaal voor, dus in deze combinatie kunnen we denk ik een klimaatakkoord maken met veel draagvlak.’ Wel erkende hij dat het ‘spannend’ kan worden als na de Provinciale Statenverkiezingen (20 maart) de coalitie haar meerderheid in de Eerste Kamer verliest. ‘Dan zullen we ook moeten samenwerken met anderen partijen,’ zei Jetten, die samenwerking met PVV en Forum voor Democratie uitsluit, omdat die ‘ontkennen dat er überhaupt klimaatverandering is of daar niks aan willen doen’.
VVD en CDA stappen uit lokale coalities om klimaat
Terwijl de coalitiepartijen bezweren dat ze er samen uit willen komen, blijken meningsverschillen over het klimaatbeleid in diverse gemeenten een splijtzwam. Zo werd maandag bekend dat de VVD in Rijswijk uit het college van burgemeester en wethouders stapt.
VVD Rijswijk@VVDRijswijk
Haastige spoed bij energiebeleid Rijswijk leidt tot opstappen VVD Rijswijk uit de coalitie.
De VVD Rijswijk is een partij die al sinds 1948 bestuurlijke verantwoordelijkheid neemt in Rijswijk. Deze beslissing is dus veelzeggend en weegt ons zwaar.
Omdat in de plaatselijke Energievisie is vastgelegd dat de Zuid-Hollandse gemeente in 2040 ‘energieneutraal’ moet zijn, moet de hele stad van het gas af. GroenLinks en de lokale partij WIJ.Rijswijk wilden vandaag debatteren over de maatregelen om dat doel te bereiken, maar de VVD wil eerst afwachten tot het Centraal Planbureau (CPB) en het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) het concept-klimaatakkoord hebben doorgerekend.
Volgens de VVD, die benadrukt niet tegen energiemaatregelen te zijn, willen GroenLinks en WIJ.Rijswijk – die een minderheidscoalitie vormen met D66 – de maatregelen ‘erdoor drukken’. De meeste andere oppositiepartijen zijn het met de VVD eens.
Ook in Winterswijk (Gelderland) zijn de gemoederen hoog opgelopen over het klimaat- en energiebeleid, al speelden persoonlijke vetes ook een grote rol. Al weken heerst er in de gemeenteraad onvrede over het zogenoemde koersdocument duurzaamheid 2030, dat volgens veel partijen onbegrijpelijk, vaag of te weinig ambitieus was. ‘We hebben een goede koers voor het koersdocument: het kan linea recta de shredder in,’ zei de fractievoorzitter van de lokale partij Winterswijks Belang. Vrijdag werd bekend dat na een nachtelijke ruzie, waarbij een wethouder en de fractievoorzitter van het CDA voor ‘leugenaar’ werden uitgemaakt, die partij het vertrouwen in Winterswijks Belang heeft opgezegd.
Partijen sturen zwaargewichten naar debat
Vorige week zouden de veelbesproken uitspraken van Dijkhoff al aan bod komen tijdens het Kamerdebat, maar omdat de VVD-fractievoorzitter verstek liet gaan en werd vervangen door partijgenoot Dilan Yesilgöz, werd het debat op aandringen van de oppositie een week uitgesteld. Dinsdag is Dijkhoff wel aanwezig, net als de meeste andere fractievoorzitters. Alleen 50Plus, Partij voor de Dieren en de SGP sturen niet hun eerste man of vrouw.
Omdat het concept-klimaatakkoord nog niet door het CPB en het PBL is doorgerekend, zullen concrete maatregelen vermoedelijk weinig aan bod komen in het debat. Naar verwachting zullen vooral de oppositiepartijen zich nogmaals willen profileren: linkse partijen als GroenLinks vinden het akkoord niet ver genoeg gaan en benadrukken dat een CO2-heffing voor de industrie noodzakelijk is, terwijl rechtse partijen als PVV en Forum voor Democratie het klimaatakkoord het liefst van tafel vegen. Die partijen vinden de doelen veel te duur en ineffectief.
NOS 05.02.2019 De twaalf CDA-lijsttrekkers voor de Provinciale Statenverkiezingen vinden dat Nederland niet moet doorslaan in de ambitie om de CO2-uitstoot te verlagen. Dat het kabinet in Europa pleit voor 55 procent reductie, is volgens hen slecht voor het draagvlak, de betaalbaarheid, de haalbaarheid en “een eerlijk speelveld” voor Nederlandse bedrijven.
In een ingezonden stuk in De Telegraaf schrijven de twaalf dat de provincies een belangrijke rol gaan spelen bij de uitvoering van de klimaatmaatregelen. Ze onderschrijven het in de coalitie afgesproken doel van 49 procent minder CO2-uitstoot in 2030, maar een hogere reductie zien ze niet zitten.
“De realiteit is dat veel van de ons omringende landen niet verder komen dan 40 tot 45 procent”, schrijven ze. “Dat maakt de Nederlandse ambitie riskant. Een Nederlandse ‘kop’ op de Europese doelen betekent dat wij voor veel geld de problemen van andere landen oplossen en dat de concurrentiepositie van mkb’ers en grote bedrijven verslechtert.”
‘Realistische voorwaarden’
“Al te goed is buurmans gek”, zei de Friese lijsttrekker Sander de Rouwe vanmorgen in het NOS Radio 1 Journaal. Hij vindt het prima dat de voorstellen van het concept-klimaatakkoord worden onderzocht en dat het kabinet daar een keuze uit maakt. “Het is positief dat er iets gaat gebeuren, maar het is nog belangrijker dat we realistische voorwaarden stellen.”
Voormalig Kamerlid De Rouwe zegt dat het debat op dit moment gekaapt wordt door “drammers en dromers” over het klimaat. “En daar voelen we ons als CDA niet bij thuis. We willen het aanpakken, maar met oog voor de draagbaarheid en in een realistisch tempo. Dat zijn wat ons betreft onderdelen die steeds een beetje ondersneeuwen. Vandaar dat wij nu zeggen: wij trekken hier de streep.”
De Rouwe zegt dat je al kunt discussiëren over de doelstelling om de CO2-uitstoot 49 procent te verlagen. “Maar je hoort in Nederland nu steeds meer mensen, met name ter linkerzijde, zeggen: laten we er nog een schepje bovenop doen. En dan ga je wat ons betreft echt de verkeerde kant op. Dan slaan we door.” Hij vindt dat Nederland niet voorop moet lopen in Europa, omdat de burgers daar volgens hem de dupe van worden.
‘Komt goed uit’
NOS-verslaggever Xander van der Wulp zei vanmorgen dat de brief van de lijsttrekkers uit de provincies CDA-leider Buma goed zal uitkomen. Hij doet vanmiddag in de Tweede Kamer mee aan het debat over het klimaatakkoord. Daar was gedoe over in de coalitie, nadat VVD-fractieleider Dijkhoff in De Telegraaf had uitgehaald naar ‘klimaatdrammers’ als zijn coalitiegenoot Jetten (D66), die de plannen volgens hem één op één willen uitvoeren en daarbij niet letten op de kosten voor gewone mensen.
“Nadat het weer is goedgemaakt in de coalitie heeft Buma vanmiddag weinig bewegingsruimte in het debat, want hij zal de kabinetslijn moeten verdedigen. Dat stuk komt dus wel goed uit, want nu hoeft hij niet meer te zeggen hoe het CDA tegenover alle klimaatplannen staat.”
D66-fractievoorzitter Jetten reageerde vanmorgen in het tv-programma Goedemorgen Nederland. Hij zei dat Nederland juist wel voorop moet lopen bij het aanpakken van de milieuvervuiling. Hij wijst op onderzoek waaruit blijkt dat Nederland in Europa het vieste jongetje van de klas is. Daarom is een inhaalslag nodig, zegt Jetten.
NOS 05.02.2019 Mogelijk mogen bedrijven opgelegde dwangsommen in de toekomst niet meer aftrekken van de belasting. Nu kan dat nog wel en minister Hoekstra zei in de Tweede Kamer dat hij gaat onderzoeken of dat kan veranderen.
De minister kwam met de toezegging naar aanleiding van vragen van D66-Kamerlid Van Weyenberg. Vorige week werd duidelijk dat de provincie Noord-Holland het Amerikaanse bedrijf Harsco op het terrrein van Tata Steel in IJmuiden een dwangsom heeft opgelegd van 25.000 euro voor het overtreden van milieuregels.
Raar dat het aftrekbaar is
Om dezelfde reden kreeg het bedrijf al dertig keer eerder een dwangsom van 5000 euro. Van Weyenberg ergert zich eraan dat bedrijven de bedragen kunnen aftrekken van de winstbelasting. “We geven een dwangsom, omdat je je niet aan de regels houdt, en dan is het raar dat we het effect van die dwangsom verkleinen doordat die aftrekbaar is.”
Hoekstra vindt de vraag van D66 begrijpelijk en logisch als je kijkt naar dit specifieke geval. Hij benadrukte dat de provincie nu een groot aantal dwangsommen heeft opgelegd, maar dat dat tot nu toe niet tot een verandering van het gedrag van het bedrijf heeft geleid.
Misschien volgend jaar al
De minister gaat nu eerst onderzoeken of dit kan worden aangepast en zo ja hoe. Hij wil weten hoe vaak dit voorkomt en wat de gevolgen voor de uitvoering zijn. “Maar ik heb een positieve grondhouding”, voegde hij eraan toe.
Als het onderzoek wat oplevert, zouden de regels misschien volgend jaar al kunnen worden veranderd.
AD 05.02.2019 Weet de oppositie een wig te drijven tussen de coalitiepartijen rond het klimaatakkoord? Duidelijk is dat CDA en VVD anders in de klimaatwedstrijd staan dan partners D66 en ChristenUnie.
De Kamer debatteert vanmiddag met premier Mark Rutte en minister Eric Wiebes (Economische Zaken en Klimaat) over het klimaatakkoord, maar de oppositie zal de pijlen vooral richten op VVD-fractievoorzitter Klaas Dijkhoff, die zich eerder kritisch uitliet over het akkoord, en de spanningen binnen de coalitie. Volg alle ontwikkelingen in ons liveblog.
Tata Steel Nederland kan de deuren sluiten als er een CO2-taks komt. Dat heeft directievoorzitter Theo Henrar gezegd tegen BNR Nieuwsradio. Volgens hem worden de kosten van de voormalige Hoogovens in IJmuiden dan zo hoog dat ze niet meer gecompenseerd kunnen worden door energiebesparing.
Henrar reageerde op het wetsvoorstel van GroenLinks-voorman Jesse Klaver om een nationale heffing in te voeren voor de uitstoot van CO2. Eerder zei voorzitter Hans de Boer van werkgeversorganisatie VNO-NCW al dat Klaver ‘levensgevaarlijk bezig’ is.
De topman van Tata wijst ook op berekeningen van milieuonderzoeksbureau CE Delft. ,,Als we inderdaad de Klavertaks zouden doorrekenen, dan zouden we 600 miljoen à 2 miljard euro aan belasting moeten betalen. Dat is meer dan ons verdienvermogen, dan zijn we technisch failliet.’’
Gekke
Theo Henrar benadrukt dat zijn bedrijf in 2050 CO2-neutraal kan zijn als het de kans krijgt te innoveren. Hij vindt het dan ook absurd dat Tata hier zou moeten sluiten: ,,Daar wordt het klimaat niet beter van, want de productie zal elders plaatsvinden door andere staalbedrijven die vervuilender zijn.’’
Volgens het voorstel van Klaver moeten bedrijven vanaf volgend jaar 25 euro per ton uitgestoten CO2 betalen. In 2021 stijgt dat bedrag naar 50 euro om uiteindelijk, in 2050, op 200 euro per ton CO2 uit te komen. Met het geld dat de nieuwe belasting de schatkist oplevert – 2 miljard in 2021 – kan de energiebelasting al in 2020 omlaag, aldus Klaver.
Een boete voor bedrijven die in 2050 niet aan de richtlijnen voldoen, vindt Henrar een veel beter plan. Laat de ondernemingen zelf plannen maken voor het verlagen van de CO2-uitstoot, die terug moet naar nul in 2050, zei ook Bernard Wientjes, voorzitter Vereniging van de Nederlandse Chemische Industrie (VNCI) recent. ,,Geef bedrijven die daarin succesvol zijn vervolgens toegang tot subsidies, anderen krijgen een boete. Belonen en bestraffen, dan richt je je pijlen op een doelstelling die heel concreet en haalbaar is.’’
Invoering van een CO2-heffing vormt een serieuze bedreiging voor het voortbestaan van Tata Steel in IJmuiden. Ⓒ Foto Hollandse Hoogte
Telegraaf 05.02.2019 Invoering van een CO2-heffing voor de industrie dreigt het einde te betekenen voor de staalindustrie in Nederland. Die conclusie trekt het rapport ’Effecten van CO2-beprijzing in industrie’ van CE Delft uit december vorig jaar.
Een heffing van 20 euro per ton uitgestoten CO2 doet de kostprijs voor Tata Steel IJmuiden al met 3 tot 8 procent stijgen. „De vraag is of Tata Steel een dergelijke prijsstijging in de prijzen kan verwerken”, stelt het rapport dat is geschreven in opdracht van het ministerie van Economische Zaken. „Onze verwachting is dat dit niet het geval zal zijn.”
Tata Steel Nederland, opgericht als Koninklijke Hoogovens, biedt direct werk aan negenduizend werknemers en produceert staal sinds 1924. Ze is gespecialiseerd in dun, sterk staal voor de auto-industrie. Vergeleken bij de buitenlandse concurrentie werkt IJmuiden zeer energiezuinig.
’Klavertaks doodsteek’
GroenLinks en de PvdA willen echter een nog hogere CO2-heffing. De sociaaldemocraten denken aan een taks oplopend tot 80 euro per ton in 2050. Jesse Klaver wil een heffing van 100 euro per 2030.
„De CO2-taks van GroenLinks komt voor ons neer op 600 miljoen euro, oplopend naar 1,2 miljard per jaar”, reageert Theo Henrar, directeur van Tata Steel Nederland. „Dat kunnen wij simpelweg niet betalen, we zouden dan technisch failliet zijn. De Klaver-taks is de doodsteek voor de Hoogovens, de hele regio en 30.000 directe en indirecte banen.”
Tata Steel investeerde naar eigen zeggen al veel geld in energiebesparing en ontwikkelde in Nederland een nieuwe technologie waarmee straks nog 20 procent efficiënter kan worden gewerkt. Deze zogenoemde Hisarna-technologie is te combineren met CO2-levering aan tuinders of CO2-opslag onder de grond.
Henrar: „De vraag voor de toekomst is: willen we schoon staal uit Nederland of vuil staal uit het buitenland? Wij investeren vele miljoenen en gaan naar nul CO2-uitstoot vanaf 2050.”
MSN 05.02.2019 Alle twaalf CDA-lijsttrekkers voor de Provinciale Statenverkiezingen schrijven dinsdag in de Telegraaf dat zij realistischer klimaatplannen willen dan het kabinet voorstaat. “Wij kunnen de klimaatopgave tot een succes maken (…) als we stoppen met dromen en drammen en kiezen voor haalbare, betaalbare en realistische plannen”, schrijven zij.
De campagne voor de Provinciale Statenverkiezingen was al begonnen toen Klaas Dijkhoff (VVD) in diezelfde krant afstand nam van concept-klimaatakkoord. De Tweede Kamer debatteert dinsdagmiddag vanaf 16.15 uur over het concept-klimaatakkoord.
Klimaatdebat
De groep schrijft dat de klimaataanpak aan vier voorwaarden moet voldoen: er moet draagvlak zijn, de veranderingen moeten voor iedereen te betalen zijn, het moet niet te snel gaan en Nederland zou niet meer moeten doen dan andere Europese landen.
“Een Nederlandse ‘kop’ op de Europese doelen betekent dat wij voor veel geld de problemen van andere landen oplossen en de concurrentiepositie voor MKB’ers en grote bedrijven verslechtert”, schrijven de lijsttrekkers. Uit cijfers blijkt echter dat Nederland een achterblijver in Europa is. Het lukt Duitsland en het Verenigd Koninkrijk wél om CO2-uitstoot te verminderen.
Voordat het concept-akkoord was gesloten, sprak CDA-leider Sybrand Buma in augustus in Elsevier ook al de vrees uit dat de afspraken niet goed zouden uitpakken voor gewone mensen en zou leiden tot een tweedeling in de maatschappij. “Ik vrees een herhaling van 2002, de Pim Fortuyn-revolte, maar dan niet rond het thema migratie, maar rond het thema klimaat”, zei hij.
MSN 05.02.2019 Nederland moet juist wel voorop lopen bij het aanpakken van de milieuvervuiling. We zijn tot nu toe het vieste jongetje van de klas in Europa, stelt voorman Rob Jetten van regeringspartij D66. Volgens hem is er een inhaalslag nodig.
Jetten reageerde dinsdagochtend in het WNL-programma Goedemorgen Nederland op bedenkingen van coalitiepartner CDA. Op de dag van een groot debat in de Tweede Kamer over het concept-Klimaatakkoord pleiten christendemocraten voor meer realisme en gezond verstand bij de uitvoering van de plannen.
Volgens hen moet er meer naar draagvlak worden gezocht ,,in plaats van doordrukken”. En Nederland moet niet vooruitlopen bij de rest van Europa, omdat anders de concurrentiepositie van bedrijven verslechtert, aldus de lijsttrekkers van het CDA bij de Provinciale Statenverkiezingen in een opiniestuk in De Telegraaf. Eerder trapte ook al regeringspartij VVD op de rem.
Jetten heeft er vertrouwen in dat de coalitie er uiteindelijk uitkomt. Wel wijst hij op de noodzaak van steun van andere partijen in de Eerste Kamer, waar de coalitiepartijen hun meerderheid lijken te verliezen. Hij sluit daar echter samenwerking met partijen als PVV en Forum voor Democratie uit, als deze ,,klimaatontkenners” niets of minder willen doen tegen de klimaatverandering. ,,Onbespreekbaar”, aldus de D66-fractievoorzitter.
NU 04.02.2019 De Tweede Kamer debatteert dinsdagmiddag met minister Eric Wiebes (Economische Zaken) en premier Mark Rutte over het conceptklimaatakkoord. Dat is een vurige wens van de oppositie, hoewel veel concrete cijfers nog ontbreken.
Eigenlijk stond het debat vorige week woensdag op de agenda, maar onder druk van de oppositie werd het een week uitgesteld.
De partijen wilden dat VVD-fractievoorzitter Klaas Dijkhoff zich in de plenaire zaal van het parlement zou melden, maar in plaats daarvan was Dilan Yesilgoz aanwezig, de klimaatwoordvoerder van de partij.
De oppositie, aangevoerd door PvdA-leider Lodewijk Asscher, wilde met Dijkhoff debatteren omdat juist hij zich in de media zeer kritisch had uitgelaten over de klimaatplannen.
Hoewel Asscher en gelijkgestemden wisten dat Dijkhoff niet op de sprekerslijst stond, liet de reuring voorafgaand aan het debat zien hoe politiek gevoelig het onderwerp is.
Waar debatteert de Tweede Kamer uiteindelijk over?
Ruim honderd partijen uit het bedrijfsleven, vakbonden, belangenclubs en de politiek hebben met elkaar ruim zeshonderd maatregelen bedacht om het gezamenlijke doel te halen: in 2030 49 procent minder CO2-uitstoot ten opzichte van 1990.
Die CO2-reductie is nodig om de opwarming van de aarde zo veel mogelijk te beperken, zoals is afgesproken tijdens de Klimaatconferentie van Parijs in 2015.
Om het percentage van 49 procent te halen, zijn maatregelen nodig. In het regeerakkoord is daarom door VVD, CDA, D66 en ChristenUnie afgesproken om een klimaatakkoord te maken.
Waarom leek het even alsof de VVD geen akkoord wilde sluiten?
Nadat de partijen, verenigd in de zogenoemde klimaattafels, hun plannen hadden gepubliceerd, leek het even alsof Dijkhoff er afstand van nam in een interview in De Telegraaf.
Volgens de VVD’er was het niet “zijn” akkoord en was D66-fractievoorzitter Rob Jetten een “drammer” omdat hij wel zo snel mogelijk aan de slag wil gaan met de klimaatplannen. Hij zinspeelde zelfs op de val van het kabinet. Dijkhoff hoopte zo de klimaatsceptici uit zijn achterban gerust te stellen.
Het wekte vooral verbazing bij de andere partijen, want Dijkhoff heeft zelf bij een deel van de klimaatonderhandelingen gezeten. Toen gebruikte hij deze grote woorden niet.
Uiteindelijk heeft Dijkhoff moeten beloven dat hij nog steeds achter het CO2-doel staat. Hij mag dit dinsdag nogmaals in de Kamer doen.
Wordt er dinsdag over het uiteindelijke klimaatakkoord gesproken?
Nee, er is namelijk nog geen akkoord. Er wordt gesproken over een concept. De maatregelen die nu zijn gepubliceerd, zijn een eerste zet.
Het Centraal Planbureau (CPB) en het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) gaan de maatregelen die de klimaattafels hebben opgeschreven uitrekenen op haalbaarheid en betaalbaarheid.
Als die cijfers er op 13 maart zijn, gaan het kabinet en de coalitie ‘shoppen’ met welke maatregelen zij de doelstelling van 49 procent minder CO2-uitstoot willen halen. Dat pakket krijgt uiteindelijk de sticker ‘Klimaatakkoord’.
Waarom debatteert de Kamer er dan nu al over?
Voordat het kabinet en de coalitie zo ver zijn, willen de andere partijen er ook graag wat over te zeggen hebben. De oppositie hoopt de richting van het uiteindelijke akkoord zo mede te kunnen bepalen.
Tot nieuwe inzichten zal dit niet leiden. Zo willen de linkse partijen een grotere bijdrage van de industrie via een CO2-heffing onder het motto ‘de vervuiler betaalt’.
PVV en Forum voor Democratie zullen hun pleidooi herhalen dat er überhaupt geen klimaatmaatregelen moeten komen omdat ze niet geloven dat de mens invloed heeft op de opwarming. Het klimaatakkoord is daarom een verspilling van geld en tijd, vinden zij.
Het kabinet en de coalitie zeggen dat ze hechten aan een breed draagvlak. In dat geval zullen ze dinsdagmiddag moeten meeschrijven met de wensen van de oppositie.
Wat heeft de Urgenda-zaak hiermee ter maken?
Officieel niets. Duurzaamheidsorganisatie Urgenda heeft met succes bij de rechter afgedwongen dat de Staat minder CO2 moet uitstoten. In dit geval gaat het om minimaal 25 procent minder CO2 in 2020 ten opzichte van 1990, een afspraak die voortvloeit uit het Energieakkoord uit 2013.
Dat wordt niet gehaald, berekende het PBL twee weken geleden al. De overheid moet dus op korte termijn extra klimaatmaatregelen nemen. Omdat het in zowel de Urgenda-zaak als het klimaatakkoord om CO2-reductie gaat, zijn beide dossiers wel met elkaar verweven.
Telegraaf 01.02.2019 Belgen die naar ons land vluchten voor een goedkope tankbeurt maken het voor Nederland nog moeilijker om het door de rechter opgelegde klimaatdoel voor 2020 te halen. Elke tankbeurt telt namelijk mee als vervuiling in de CO2-boekhouding, ook zonder gemaakte kilometers.
Het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) corrigeerde onlangs de voorspellingen voor 2020. Ten opzichte van 2017 stoten auto’s naar verwachting 1,6 megaton CO2 meer uit. Dat komt onder andere door de groeiende economie en toenemende import van niet-zuinige tweedehands auto’s. Maar er is een derde factor: de forse verhoging van de accijns op diesel in België.
Vroeger was het voor Nederlandse dieselrijders aantrekkelijk om naar een pomp te vluchten bij onze zuiderburen, maar door meerdere accijnsverhogingen worden de Belgen nu zelf massaal de grens over gejaagd. Bovendien blijft de Nederlandse dieselrijder voortaan in eigen land tanken. Deze combinatie zorgt naar verwachting voor een verkoopgolf van diesel.
Internationale regels schrijven voor dat de CO2-uitstoot van auto’s wordt gemeten aan de hand van de omvang van de brandstofverkoop. De uitstoot in Nederland neemt bij zo’n verkoopgolf dus boekhoudkundig toe. Zelfs als de tanktoerist direct rechtsomkeert maakt: het telt volledig mee als uitstoot in onze rekenmodellen.
Goedkope diesel
„Jarenlang was de situatie gunstig voor de mobiliteit hier. Nu is het precies andersom”, zegt PBL-onderzoeker Pieter Hammingh. „Het prijsverschil tussen België en Nederland wordt de komende jaren wel iets kleiner door de jaarlijkse indicatie van accijnstarieven bij ons, maar diesel blijft dan alsnog goedkoper dan in België.”
Overigens is de benzineprijs bij onze zuiderburen nog altijd zachter geprijsd dan bij ons. In Nederland rijden meer auto’s op benzine en is de prijs aan de pomp wereldwijd gezien nog steeds torenhoog. De vlucht naar België loont dus nog steeds én daarmee dragen wij ons steentje bij aan de ’vervuiling’ van ons buurland. Dat is al jaren zo en op dat vlak ziet het planbureau dan ook geen verschil.
Vorige week vrijdag maakte het PBL bekend dat Nederland door de bijgestelde verwachtingen het klimaatdoel van 2020 niet meer kan halen. De rechter heeft in de omstreden Urgenda-zaak geëist dat ons land dan al de CO2-uitstoot met een kwart heeft gereduceerd ten opzichte van 1990. Het kabinet komt in april, na de verkiezingen, met extra klimaatmaatregelen.
Het planbureau heeft niet uitgerekend hoe groot de invloed van het Belgische tanktoerisme is ten opzichte van de andere twee factoren, maar de deskundigen concluderen wel dat het een rol speelt. In Den Haag fantaseren sommige politieke partijen nu over een verlaging van de maximumsnelheid van 130 naar 100 km/u. Daarmee zou de CO2-uitstoot met circa 1,6 megaton dalen, maar moeten we langzamer rijden dan de Belgen.
OmroepWest 01.02.2019 Van veel scholen in onze regio mogen de leerlingen donderdag 7 februari ‘spijbelen’ om naar Den Haag te gaan. Wel moeten de leerlingen dan toestemming hiervoor krijgen van hun ouders. In navolging van onder andere België willen middelbare scholieren gezamenlijk demonstreren voor een ambitieuzer klimaatbeleid.
‘Wij vinden de maatschappij erg belangrijk, en vooral voor de jongeren. Daarom geven wij toestemming om mee te doen’, vertelt een medewerker van het Bonaventure College, dat vestigingen heeft in Leiden en Roelofarendsveen. ‘Maar de leerlingen moeten dan wel via een filmpje of foto aantonen dat ze bij de staking waren. Anders zien we het als ongeoorloofd verlof.’
Ook een groot deel van de scholen die onder de Stichting VO Haaglanden vallen, heeft de leerlingen toestemming gegeven om te ‘spijbelen’. Rector Hanneke ten Hove van het Gymnasium Haganum: ‘We kunnen ons voorstellen dat leerlingen graag naar de staking gaan. Als de ouders het goed vinden, mogen ze wat ons betreft gaan. En tot dusverre hebben we zo’n vijftig aanmeldingen.’
‘Dit moeten we ook doen’
Onder de Stichting VO Haaglanden vallen naast het Gymnasium Haganum ook onder andere het Haags Montessori Lyceum, Segbroek College en Dalton Den Haag. Scholieren van laatstgenoemde school zijn de initiatiefnemers van de demonstratie in Nederland. ‘Ik zag op het Journaal dat duizenden jongeren in België gingen demonstreren. Toen stuurde ik een berichtje naar vrienden met: dit moeten we ook doen’, aldus Stijn Warmerhoven tegen de NOS.
Ook leerlingen van het Delftse Grotius College (‘Tot dusverre hebben we nog geen reacties’), de Goudse Waarden (‘Nog geen leerling heeft officieel verlof aangevraagd’) en het Hofstad Lyceum in Den Haag (‘We hebben nu vijf aanmeldingen, maar ik verwacht er maandag en dinsdag veel meer’) mogen hieraan deelnemen.
Van ‘gaan in gesprek’ tot ‘ongeoorloofd verlof’
Directeur Frank de Wit van het Scala College – met drie vestigingen in Alphen aan den Rijn – geeft aan dat zijn school in gesprek gaat als leerlingen willen meedoen. ‘Maar tot nu toe hebben nog geen leerlingen of ouders zich hiervoor gemeld.’
Van alle door Omroep West gebelde scholen is het Driestar College vooralsnog de enige school in onze regio die leerlingen geen toestemming geeft om donderdag te staken. ‘Willen onze leerlingen meedoen met de staking, dan wordt dit gezien als ongeoorloofd verlof’, aldus de reactie van de school.
NU 31.01.2019 Fractieleider Klaas Dijkhoff zal volgende week namens de VVD alsnog het woord voeren tijdens het debat over het conceptklimaatakkoord. Oppositieleden hadden daar donderdag op aangedrongen.
PvdA-leider Lodewijk Asscher vroeg om het debat, mede namens Dijkhoff.
Het debat stond eigenlijk voor afgelopen woensdag op de agenda, maar de oppositieleden wilden niet verdergaan zonder de fractievoorzitter van de VVD.
In plaats van Dijkhoff stond VVD-klimaatwoordvoerder Dilan Yesilgoz op de sprekerslijst. Omdat Dijkhoff zich in de media juist zeer kritisch had uitgelaten over de gepresenteerde klimaatplannen, wilde de oppositie dat hij ook tekst en uitleg zou komen geven in het parlement.
Asscher noemde het “laf” dat de VVD’er niet aanwezig was in de plenaire zaal van de Tweede Kamer en verweet hem te duiken voor het politieke debat.
CDA-leider Sybrand Buma zal ook aanwezig zijn, beloofde hij. Wel merkte hij net als ChristenUnie-leider Gert-Jan Segers op dat Asscher hem ook had kunnen bellen als hij zijn aanwezigheid zo op prijs had gesteld.
Ook D66-fractieleider Rob Jetten zal namens zijn partij het woord voeren, daarmee zijn alle fractieleiders van de coalitie aanwezig.
Dijkhoff nam openlijk afstand van klimaatakkoord
Dijkhoff zei twee weken terug onder andere tegen De Telegraaf dat het onlangs gepresenteerde conceptklimaatakkoord niet “zijn” akkoord is en noemde Jetten een “drammer” omdat hij liever vandaag dan morgen met het klimaatakkoord aan de slag gaat.
Overigens moest de VVD’er naderhand alsnog beloven dat hij nog steeds achter het klimaatdoel van het kabinet staat om de CO2-uitstoot ten opzichte van 1990 met 49 procent te verminderen.
Yesilgoz was woensdag op haar beurt minstens zo verbolgen over de houding van de oppositie. Zij stond immers al ruime tijd op de sprekerslijst, dus dat hadden de verontwaardigde oppositieleden volgens haar gewoon kunnen weten.
Ze verweet haar collega’s dan ook “politieke spelletjes” en vond het jammer dat er geen inhoudelijk debat over het conceptklimaatakkoord gevoerd kon worden.
Wanneer het debat volgende week wordt gehouden, is nog onbekend. Vrijdag wordt de Kameragenda gepubliceerd.
Het debat over het concept-klimaatakkoord ging gisteren niet door, omdat de oppositie boos was dat de fractieleiders van de coalitie afwezig waren.
NOS 31.01.2019 Het Kamerdebat over het concept-klimaatakkoord, dat gisteren niet doorging omdat de oppositie opstapte, wordt volgende week alsnog gehouden. De vier fractievoorzitters van de coalitie hebben beloofd dat ze dan wel meedoen.
Gisteren werd het debat afgeblazen omdat VVD-fractievoorzitter Dijkhoff er niet bij was. De oppositie vond dat dit niet kon, omdat juist hij een paar weken geleden uitspraken over het klimaatakkoord deed die tot politieke spanning leidden.
Ook de fractievoorzitters van CDA, D66 en ChristenUnie kwamen niet opdagen en lieten de beurt aan de klimaatwoordvoerders van hun fractie.
Vanmiddag vroeg PvdA-leider Asscher in de Tweede Kamer om het debat volgende week opnieuw in te plannen “met een warme uitnodiging aan alle betrokkenen, die precies weten over wie ik het heb”.
Hij deed het verzoek namens de voltallige oppositie “alsmede de heer Dijkhoff”. De oppositie had achter de schermen bij de VVD-fractievoorzitter aangedrongen op zijn steun.
Ergernis
De leiders van de andere coalitiefracties lieten weten dat ook zij er volgende week bij zijn. Maar zij staken hun ergernis over de gang van zaken niet onder stoelen of banken.
“Er kan voortaan gewoon even gebeld worden”, zei Buma (CDA). “Ik heb tegenwoordig ook WhatsApp. En ik vind het van mijn kant dan niet meer dan hoffelijk, om daarop in te gaan. Een sms’je of een mailtje kan ook.” Segers (ChristenUnie) sloot zich daarbij aan: “Volgens mij heeft de heer Asscher ook mijn nummer, dus volgende keer: bel even.”
De gewoonte in de Tweede Kamer is dat alleen een debat met kabinetsleden officieel wordt aangevraagd, via de Kamervoorzitter. Een debat met collega-fractievoorzitters regel je onderling.
Telegraaf 31.01.2019 Er komt waarschijnlijk volgende week een nieuw debat over het klimaatakkoord. De fractievoorzitters van alle coalitiepartijen hebben hun deelname toegezegd.
Aanvankelijk zou de Tweede Kamer woensdag al spreken over het klimaatakkoord, maar door een blokkade van de oppositie is op het laatste moment besloten om het van de agenda af te halen. Premier Rutte en minister Wiebes (Klimaat) waren daardoor voor niets naar de nationale vergaderzaal gekomen.
De voltallige oppositie was woedend vanwege het ontbreken van VVD-fractievoorzitter Dijkhoff. PvdA-voorman Asscher noemde zijn afwezigheid ’laf’. Ook de andere oppositiepartijen hadden er geen goed woord voor over. Ze wilden graag met Dijkhoff in debat over zijn veelbesproken interview in De Telegraaf. Daarin sprak hij kritisch over het klimaatakkoord van Ed Nijpels.
De VVD verdedigde het ontbreken van Dijkhoff bij het debat. De liberalen wijzen erop dat het debat zou gaan over het klimaatakkoord en niet over het interview in De Telegraaf.
De voltallige oppositie én Dijkhoff deden vandaag een verzoek voor een nieuw klimaatdebat. De fractievoorzitters van CDA, D66 en CU hebben ook hun komst toegezegd. Ze beklaagden zich wel over de houding van de oppositie. Segers en Buma gaven aan dat ze gewoon gebeld kunnen worden als hun aanwezigheid op prijs wordt gesteld. Buma grapte nog: „Ik heb tegenwoordig zelfs whatsapp. Stuur gewoon ’een hele goedemorgen Buma’ met een verzoek.”
Het debat zal naar verwachting volgende week plaatsvinden.
AD 31.01.2019 De Tweede Kamer gaat alsnog in debat over het ontwerp-Klimaatakkoord, waarvan de kosten en baten momenteel nog worden doorgerekend. Het debat werd gisteravond afgeblazen, omdat – tot ergernis van de oppositie – de fractievoorzitters van de coalitiepartijen niet zelf waren komen opdraven, maar de portefeuillehouders stuurden.
PvdA-leider Lodewijk Asscher stelde gisteren voor het debat zo snel mogelijk opnieuw in te plannen, liefst volgende week. Daarbij riep hij de fractieleiders van VVD, CDA, D66 en ChristenUnie op ditmaal wel zelf te komen, in plaats van hun fractiespecialisten op klimaatgebied. Klaas Dijkhoff (VVD), Sybrand Buma (CDA), Rob Jetten (D66) en Gert-Jan Segers (CU) beloofden er te zullen zijn.
Buma merkte vanmiddag tijdens de regeling van werkzaamheden wel op dat Asscher voorafgaand aan het debat ook best even had kunnen bellen of te vragen of de fractievoorzitters deel wilden nemen. ,,Ik heb tegenwoordig WhatsApp, maar via een sms’je of mailtje had het ook gekund. Dan vind ik het van mijn kant niet meer dan hoffelijk om dat te doen, ook al zou ik daar zelf niet voor kiezen.’’ Daar sloot Segers zich bij aan. ,,De heer Asscher heeft ook mijn nummer, dus voor de volgende keer: bel even, dan kunnen we het wat sneller regelen.’’
Woede
De fractievoorzitters van de coalitiepartijen haalden zich gisteren de woede op de hals van de oppositie door weg te blijven bij een debat over het Klimaatakkoord. Op verzoek van de oppositie werd het debat – dat de hele avond zou duren – afgeblazen.
,,Wees een echte man”, zei SP-Kamerlid Sandra Beckerman tegen VVD-fractievoorzitter Klaas Dijkhoff, die niet kwam opdagen. ,,Laf”, vond PvdA-leider Lodewijk Asscher, die daarop namens de oppositiepartijen een oproep deed aan Dijkhoff en de andere fractievoorzitters van de coalitiepartijen om alsnog te komen.
Maar zij kwamen niet, ook niet na een schorsing van tien minuten. De coalitiepartijen wilden hun gespecialiseerde Kamerleden het woord laten voeren. ,,Spijtig dat we het hier niet over de inhoud kunnen hebben”, aldus VVD-Kamerlid Dilan Yesilgöz. Volgens CDA-Kamerlid Agnes Mulder speelde de oppositie ‘een toneelstuk van de bovenste plank’.
‘Bizar’
Toch was de afwezigheid van Dijkhoff opvallend, omdat hij enkele weken terug een interview gaf waarin hij het Klimaatakkoord zwaar bekritiseerde. Dat interview leidde tot onrust in de coalitie. ,,Dijkhoff hóórt hier nu dit debat te voeren”, klaagde Asscher. ,,Het is uitgesproken bizar en laf als je een proefballon alleen in de krant oplaat en het debat vervolgens niet voert.”
AD 31.01.2019 De kosten van fiscale voordelen op elektrische auto’s mogen in de toekomst niet meer onverwacht hoog uitvallen. Partijen twijfelen: is de huidige 700 miljoen euro aan subsidie het waard?
Eerder deze week schreef staatssecretaris Snel (Belastingdienst) aan de Tweede Kamer dat het totaal aantal verkochte volledig elektrische personenauto’s vorig jaar uitkwam op ruim 25.000 stuks, ruim twee keer zoveel als verwacht. Vooral de peperdure Tesla S, Tesla X en Jaguar I-Pace vlogen als zoete broodjes over de toonbank bij dealers. Het overgrote deel voor zakelijk gebruik, met leasecontracten voor vijf jaar.
De hoge verkoopcijfers zijn begrijpelijk, gezien het gemiddelde fiscale voordeel van 28.000 euro dat de overheid geeft op de aanschaf van zulke ‘groene’ voertuigen. Subsidie die zo vooral bij mensen met een hoog inkomen terechtkwam die er goedkoop luxe auto’s mee konden kopen. In totaal kost dat de belastingbetaler de komende vijf jaar 700 miljoen euro.
Sky is the limit
Steeds meer partijen vragen zich af of dat geld wel goed is besteed. Omgerekend per auto per jaar is het nogal een hoge prijs voor de beoogde milieuwinst: 1700 euro per vermeden ton CO2-uitstoot. Ter vergelijking, op de Europese markt zijn nu uitstootrechten te koop voor zo’n 23 euro per ton.
,,Het lijkt erop dat de sky the limit is als ergens het stempel groen op staat”, sneert CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt. ,,Nu kreeg een kleine groep van tienduizend Tesla- en Jaguar-leaserijders honderden miljoenen belastingkorting.”
Snel vindt desondanks dat de subsidies ‘doelmatig’ zijn. In het regeerakkoord Rutte III zijn namelijk afspraken gemaakt dat in 2030 de nieuw verkochte auto’s volledig emissievrij zijn. ,,Fiscale stimulering is nodig om die transitie naar emissievrij rijden te versnellen.”
Omtzigt: ,,Ik ben, ook in de toekomst, niet tegen subsidies op elektrisch rijden. Maar die moeten wel in verhouding staan tot de milieuwinst. Tot nu toe blijken de kosten telkens vele malen hoger uit te vallen dan vooraf ingeschat. Dus kloppen de rekenmodellen niet. Daar moet zeker naar worden gekeken.”
Opmerkelijk is dat de Algemene Rekenkamer al in 2015 waarschuwde dat het maximale stimuleringsbedrag per elektrische auto hoog kon uitpakken, ‘onder andere door de mogelijkheid om regelingen te stapelen’. Ook voorzagen de rekenmeesters dat vooral zakelijke rijders zouden profiteren en dat de milieuwinst beperkt zou zijn. Toch werd het fiscale steunpakket doorgezet.
Niet gelukkig
Ook de VVD is niet gelukkig met de huidige kostenpost van 700 miljoen euro die in 2018 werd gecreëerd. ,,Dit is niet de meest zinnige besteding. Het voelt niet goed”, aldus Kamerlid Helma Lodders. ,,Als we beleid maken, moeten we dat op basis van de juiste gegevens kunnen doen, zeker ook bij autobelastingen. Die informatie dient op orde te zijn.”
De klimaatdoelen voor 2030, waar elektrisch rijden aan bijdraagt, moeten voor iedereen ‘behapbaar en betaalbaar’ zijn, aldus de liberaal. Lodders wil nog geen oordeel geven over een voorstel vanaf de klimaattafel voor een aanschafsubsidie van 6.000 euro op een elektrische auto vanaf 2021, die de jaren daarna langzaam terugloopt. ,,Voorstellen en ideeën worden nog uitgewerkt en doorgerekend, ook door ons.”
D66 ziet het zo: ,,We moeten goed ramen en sowieso de subsidies op elektrisch rijden langzaam maar zeker afbouwen als die manier van vervoer straks het nieuwe normaal wordt”, zegt Kamerlid Steven van Weyenberg. ,,Want daar gaan we heen, dat is onvermijdelijk.‘’
NU 31.01.2019 Minister Arie Slob (Basis- en Voortgezet Onderwijs) vindt het sympathiek als scholieren willen actievoeren, maar ze moeten dat niet onder schooltijd doen. De leerplicht gaat voor, vindt de minister.
In België gingen de afgelopen tijd tienduizenden scholieren de straat op voor een reeks klimaatmarsen.
Ze eisen dat hun regering meer actie onderneemt om klimaatverandering tegen te gaan. In Nederland staat voor volgende week donderdag een actie gepland. De organisatie verwacht dat tienduizend leerlingen komen opdagen, zei een van de kinderen achter de actie tegen de scholenvereniging VOS/ABB.
Door volgende week donderdag mee te doen aan de klimaatmars, zullen scholieren waarschijnlijk niet meteen de leerplichtambtenaar op hun dak krijgen. Scholen in Nederland mogen zelf bepalen hoe ze met incidenteel verzuim omgaan. Pas als een scholier in een periode van vier weken meer dan zestien uur afwezig is, moet de school dit melden bij de gemeente.
De instantie voor leerplichtambtenaren zei deze week dat er formeel gezien “pas sprake is van spijbelen als de school deze activiteit niet vindt aansluiten bij het onderwijsprogramma”. Als de school deelname wel gerechtvaardigd vindt, hoeft er ook geen melding van te worden gemaakt.
Nederlandse scholieren organiseren op 7 februari 2019 een klimaatmars in Den Haag.
NOS 31.01.2019 Op 7 februari gaan Nederlandse scholieren spijbelen zodat ze naar een klimaatmars in Den Haag kunnen. Minister Slob van Onderwijs ziet leerlingen die dag liever in de schoolbanken. Toch blijkt uit een rondgang van de NOS dat veel scholen er geen probleem mee hebben.
Middelbare scholieren in ons land willen naar Belgisch voorbeeld gezamenlijk demonstreren voor een ambitieuzer klimaatbeleid. Bij de zuiderburen trekken al vier donderdagen op rij tienduizenden leerlingen naar Brussel om aandacht voor hun boodschap te vragen. Ook in onder andere Australië, Zwitserland en Zweden gingen duizenden leerlingen de straat op.
De demonstratie in ons land is een initiatief van scholieren van de Daltonschool in Den Haag. De reacties op dat plan zijn “heel positief”, zegt organisator Stijn Warmenhoven van die school in het NOS Radio 1 Journaal. “We zijn in gesprek met de gemeente en milieuorganisaties.”
Toestemming van de ouders
Hij zegt veel vragen van scholen te krijgen over wat er precies de bedoeling is van de demonstratie. Veel scholen zeggen tegen de NOS dat ze positief tegenover de protestmars staan. Toch stellen ze een aantal voorwaarden aan deelname. Zo moeten leerlingen een briefje met toestemming van de ouders aanleveren en een foto in Den Haag maken waar ze zelf op te zien zijn.
Ook op het Vossius Gymnasium in Amsterdam krijgen scholieren toestemming om deel te nemen aan de klimaatmars:
Op deze Amsterdamse school is een brief met handtekening genoeg
Veel mensen vragen zich op sociale media af of dit spijbelen voor het klimaat wel zomaar kan. Mag dat officieel wel? Ja, zegt de VO-raad, de vereniging van scholen in het voortgezet onderwijs. De keuze om de afwezigheid van de leerling te melden ligt namelijk bij de school.
Pas als een scholier in vier weken tijd meer dan 16 uur afwezig is moet de school de absentie verplicht melden bij de leerplichtambtenaar. Bij een eenmalige staking op 7 februari is hier nog geen sprake van.
Toch kan niet iedereen zich vinden in deze houding. Minister Arie Slob van Onderwijs vindt het prima dat leerlingen actief betrokken zijn, maar heeft liever dat ze in het weekend demonstreren. “Onderwijs is onderwijs en aan spijbelen gaan we geen ruimte bieden”, zei hij tegen Nieuwsuur.
Er is zelfs een bus vanuit het oosten van het land geregeld voor 120 leerlingen, aldus Stijn Warmenhoven.
Of de woorden van de minister veel uithalen, is nog de vraag. Warmenhoven zegt dat zijn initiatief inmiddels 6000 volgers op Instagram heeft, en hoort uit het hele land positieve geluiden. Hij verwacht minstens 3000 demonstranten op het Malieveld in Den Haag, waar de klimaatmars begint. “Er is zelfs een bus vanuit het oosten van het land geregeld voor 120 leerlingen.”
In België wisten veel scholen een paar weken geleden nog niet wat ze met de klimaatspijbelaars aanmoesten: hard straffen of hun initiatief toejuichen omdat ze betrokken zijn? “Leerlingen willen juist dat er straffen voor staan. Het gaat om de rebelse actie. Wanneer scholen het legaliseren is het geen protest meer”, zei de Vlaamse lerares Johanna Vandenbussche eerder al.
Het begon in Zweden
Bij de zuiderburen begon de klimaatdemonstratie te leven na voorbeelden uit andere landen. De eerste die in actie kwam was de Zweedse scholiere Greta Thunberg (16). Ze begon in augustus, drie weken voor de parlementsverkiezingen, te spijbelen voor het klimaat. Ze staat nog steeds iedere vrijdag bij het Zweedse parlement in Stockholm. Ze wil dat de overheid meer tegen klimaatverandering doet.
Haar actie kreeg navolging in Australië. Daar spijbelden in november duizenden leerlingen in verschillende steden om de straat op te kunnen om te protesteren. Ook in Duitsland, Finland, Zwitserland en Ierland gingen jongeren de straat op om te demonstreren.
Onduidelijk is of er na 7 februari nog meer demonstraties in ons land volgen, zoals in België nu ook het geval is. Ook is niet bekend of de scholen die nu soepel omgaan met de demonstratie er dan nog hetzelfde over denken. “Ik hoop het wel”, zegt Warmenhoven. “Maar voor deze eerste demonstratie krijgen we van veel scholen toestemming. Dat is natuurlijk hartstikke top.”
De partijen accepteerden niet dat VVD-fractievoorzitter Dijkhoff en de andere fractievoorzitters van de coalitie er bij zo’n belangrijk debat niet zijn.
NOS 30.01.2019 Alle oppositiepartijen zijn uit protest opgestapt bij het klimaatdebat in de Tweede Kamer. Reden is dat VVD-fractievoorzitter Dijkhoff, die in de krant vergaande uitspraken deed over het concept-Klimaatakkoord, zelf niet aanwezig was. Ook CDA-leider Buma was er niet, al had hij wel gezegd dat hij zou komen. Jetten (D66) en Segers (ChristenUnie) waren er ook niet.
PvdA-leider Asscher voerde het verzet van de oppositie aan. Asscher: “Klaas Dijkhoff hoort hier het debat te voeren over de schade die hij zelf heeft aangericht.” PVV-leider Wilders vindt dat de fractievoorzitters van de regeringspartijen bij de belangrijke debatten over het kinderpardon en het klimaat moeten zijn. “Twee debatten achter elkaar zijn ze er niet. We moeten onszelf als Kamer ook serieus nemen.”
‘Proefballonnetjes’
FvD-leider Baudet vindt dat Dijkhoff er hoort te zijn omdat hij voortdurend “proefballonnetjes” oplaat. “En nu duikt de hele coalitie door geen fractievoorzitters naar dit debat te sturen.” Ook de SP, 50Plus en Denk vinden dat Dijkhoff en de andere fractievoorzitters bij het debat horen omdat het over een van de belangrijkste onderwerpen van dit moment gaat.
GroenLinks-leider Klaver: “Ze duiken en ik denk dat dat niet kan, zeker niet in deze tijd.” Na deze discussie die meteen aan het begin van het debat plaatsvond, werd er voor tien minuten geschorst. Asscher wilde Dijkhoff en de anderen bellen en appen om ze over te halen om toch naar de grote vergaderzaal te komen. Maar dat was tevergeefs.
Asscher trok de conclusie dat het niet doordrong “bij de kibbelcoalitie” dat het de oppositiepartijen menens was. De oppositiepartijen kondigden aan het debat op deze manier niet te willen voeren en dus te vertrekken.
Een beetje verrast
De regeringspartijen waren toch een beetje verrast door deze gezamenlijke actie. Ze wisten niet of ze nu zelf verder wilden of niet. Maar uiteindelijk besloten zij dat een debat zonder bijna de helft van de Tweede Kamer niet veel zin zou hebben.
Gedurende deze discussie tussen de Kamerleden onderling zaten minister Wiebes en premier Rutte in het ministersvak af te wachten. Het debat zou over diverse onderwerpen gaan zoals de Urgenda-zaak en het concept-Klimaatakkoord, dat nog moet worden doorgerekend.
Zij konden dus na twintig minuten weer terug naar hun ministerie. Morgen probeert de oppositie weer een nieuw klimaatdebat aan te vragen in de hoop dat Dijkhoff en Buma er dan wel bij willen zijn.
NU 30.01.2019 Onder druk van de oppositie is een meerderheid in de Tweede Kamer voor uitstel van het debat over het klimaatakkoord dat woensdagavond zou plaatsvinden. Lodewijk Asscher (PvdA) en Geert Wilders (PVV) vinden het “laf” dat VVD-fractievoorzitter Klaas Dijkhoff niet aanwezig is.
Nog voordat het debat begon, vroeg de oppositie om een schorsing van enkele minuten, zodat Dijkhoff alsnog via “berichtjes of een belletje” naar de plenaire zaal van de Tweede Kamer gehaald kon worden.
De oppositieleiders willen de VVD’er vragen stellen over het klimaatbeleid, omdat juist hij afstand leek te nemen van de conceptakkoorden die in december werden gepresenteerd door de zogenoemde klimaattafels, het polderorgaan voor de klimaatafspraken.
In De Telegraafzei Dijkhoff dat het niet “zijn” akkoord is en nam hij opzichtig afstand van de voorstellen die zijn gepubliceerd. Hij zinspeelde zelfs openlijk met de val van het kabinet en noemde D66-fractieleider Rob Jetten een “drammer”.
Na zulke grote woorden hadden oppositieleden de VVD’er zelf wel in de Kamer verwacht om er met hen over te debatteren.
“Als je rommel maakt, moet je het zelf opruimen”, zei SP-Kamerlid Sandra Beckerman. “Dit kan echt niet”, aldus Asscher. Hij vindt dat Dijkhoff zich verstopt voor het debat in de Kamer.
VVD laakt ‘politieke spelletjes’
Voor de VVD was Dilan Yesilgöz aanwezig, woordvoerder klimaat bij de partij. Zij verwijt de oppositie juist “politieke spelletjes”. “Mijn naam staat al weken op de sprekerslijst, dus als je het daar niet mee eens bent, vraag dat dan gewoon in de Kamer. Ga niet een inhoudelijk debat uit de weg”, zei Yesilgöz nadat iedereen de zaal had verlaten.
Uiteindelijk wordt donderdag een nieuw debat aangevraagd, het is onduidelijk of dat deze week nog kan worden gehouden.
Kamerleden kunnen bovendien niet afdwingen wie welke partij naar een debat stuurt. De oppositie hoopt toch dat in ieder geval Dijkhoff zich bedenkt en zich alsnog aanmeldt.
Het annuleren van dit debat betekent in ieder geval dat ook minister Eric Wiebes (Klimaat) en premier Mark Rutte voor niets naar het parlement zijn gekomen.
Planbureau:Staat haalt klimaatdoelen niet, uitstoot zelfs toegenomen
Telegraaf 30.01.2019 Het geplande debat over het klimaatakkoord gaat niet door. De voltallige oppositie wil niet vergaderen zonder VVD-fractievoorzitter Klaas Dijkhoff. Het veelbesproken klimaatinterview met de liberaal in De Telegraaf vormde voor de oppositie aanleiding om fractievoorzitters te sturen naar de nationale vergaderzaal, maar Dijkhoff zelf schitterde door afwezigheid.
PvdA-leider Lodewijk Asscher noemt het ‘laf’ dat hij ontbreekt. PVV-voorman Geert Wilders vindt het onbegrijpelijk: „Het is aangezwengeld door Dijkhoff. Hij is er niet en de rest van de coalitieleiders ook niet. Dat kan niet. Dit debat heeft voor mij geen zin zo.”
Ook Thierry Baudet van Forum voor Democratie is woest: „Terugkrabbelen in de krant, maar hier niet in debat gaan.” SP-Kamerlid Sandra Beckerman: „Als je rommel maakt moet je het zelf opruimen. Dijkhoff heeft rommel gemaakt en wil dat niet zelf opruimen.”
CDA-Kamerlid Agnes Mulder was niet te spreken over het optreden van de oppositie: „Dit is een toneelstuk van de bovenste plank. Het moet over de inhoud gaan.”
De VVD steunde het voorstel om het debat van de agenda te vegen, maar Kamerlid en klimaatwoordvoerder Dilan Yesilgoz verdedigde de afwezigheid van haar chef. „Ik had me voorbereid op een debat over het concept-klimaatakkoord. Mensen in het land maken zich zorgen over de haalbaarheid en betaalbaarheid. Als ze een debat willen over het interview moet de oppositie daar een debat over aanvragen.”
Dijkhoff zorgde onlangs voor opschudding in de coalitie met een kritisch interview in De Telegraaf over de honderden klimaatplannen uit het polderoverleg van Ed Nijpels. De oppositie wil nu donderdag opnieuw een debat aanvragen. VVD geeft aan dat Dijkhoff dit debat niet uit de weg wil gaan.
AD 30.01.2019 De fractievoorzitters van de coalitiepartijen hebben zich de woede op de hals gehaald van de oppositie door weg te blijven bij een debat over het Klimaatakkoord. Op verzoek van de oppositie is het debat – dat de hele avond zou duren – afgeblazen.
,,Wees een echte man”, zei SP-Kamerlid Sandra Beckerman tegen VVD-fractievoorzitter Klaas Dijkhoff, die vanmiddag niet kwam opdagen bij het klimaatdebat. ,,Laf”, vond PvdA-leider Lodewijk Asscher, die daarop namens de oppositiepartijen een oproep deed aan Dijkhoff en de andere fractievoorzitters van de coalitiepartijen om alsnog te komen.
Maar zij kwamen niet, ook niet na een schorsing van tien minuten. De coalitiepartijen wilden hun gespecialiseerde Kamerleden het woord laten voeren. ,,Spijtig dat we het hier niet over de inhoud kunnen hebben”, aldus VVD-Kamerlid Dilan Yesilgöz. Volgens CDA-Kamerlid Agnes Mulder speelde de oppositie ‘een toneelstuk van de bovenste plank’.
‘Bizar’
Toch was de afwezigheid van Dijkhoff opvallend, omdat hij enkele weken terug een interview gaf waarin hij het Klimaatakkoord zwaar bekritiseerde. Dat interview leidde tot onrust in de coalitie. ,,Dijkhoff hóórt hier nu dit debat te voeren”, klaagde Asscher. ,,Het is uitgesproken bizar en laf als je een proefballon alleen in de krant oplaat en het debat vervolgens niet voert.”
Eerder vandaag stonden CDA-leider Sybrand Buma en ChristenUnie-fractievoorzitter Gert-Jan Segers nog wél op de lijst om het klimaatdebat te voeren. Morgen zal de oppositie opnieuw een debat aanvragen over het Klimaatakkoord. Zij zullen dan weer eisen dat de fractievoorzitters van de coalitiepartijen daarbij aanwezig zijn.
Telegraaf 30.01.2019 Scholieren in ons land hebben redelijk vrij spel om te spijbelen of te demonstreren voor een bepaald (goed) doel. De Landelijke Vereniging van Leerplichtambtenaren, Ingrado, stelt dat er formeel pas sprake is van spijbelen als de school de activiteit van de leerling niet vindt aansluiten bij het onderwijsprogramma.
,,Dus als leerlingen, zoals nu veel gebeurt in België en Zwitserland, spijbelen om zo aandacht te krijgen voor het klimaat of de opwarming van de aarde, dan kan dat prima als de school dat vindt passen bij hun kerndoel. Vindt de school het niet passen, dan kan er een straf uitgedeeld worden,” vertelt Carry Roozemond van Ingrado.
Ze vervolgt: ,,De leerplichtambtenaar komt pas in beeld als een leerling 16 uur ongeoorloofd afwezig is in een periode van vier lesweken. Dat moet een school melden bij ons. Die leerplichtambtenaar kan informeren of er niet teveel verzuimd wordt en waarom er verzuimd wordt.
Maar dan nog kan de school het toestaan of uitleggen om die demonstratie bijvoorbeeld als maatschappelijke stage te zien. We vinden wel dat kinderen niet zomaar massaal de straat op moeten gaan; er moet uitleg zijn waar het voor dient en de school moet het goed vinden.”
Mogelijk op 7 februari 2019 gaan leerlingen staken om aandacht te krijgen voor het klimaat en op 15 maart 2019 voor beter onderwijs en meer geld. Veel scholen staan daar achter, maar vragen wel bewijs dat de leerling ook daadwerkelijk heeft gedemonstreerd en willen ook toestemming van de ouders.
Er zijn ook scholen die zeggen de leerlingen als ongeoorloofd absent te registeren. ,,Maar dat ene dagje komt niet bij ons binnen als ongeoorloofd verzuim, want dat is geen 16 uur. Ik wíl dit niet eens weten,” zegt Roozemond.
Al 20 vrijdagen gedemonstreerd
De 10-jarige Lilly Plat uit Huis ter Heide demonstreert al 20 vrijdagen een uur voor het gemeentehuis van Zeist voor een beter klimaat. De particuliere Keenschool vindt het goed; de leerplichtambtenaar ook na toelichting van de school. Ook de onderwijsinspectie maakt zich niet druk erom. Woordvoerder Jansen: ,,Wij komen pas om de hoek kijken als zoiets niet past binnen de kerndoelen. Misschien past het bij burgerschapsvorming en leert Lilly zo welke rol je hebt in de samenleving en hoe een democratie werkt.”
Rechtse oppositiepartijen zullen de VVD onder vuur nemen. Ze vinden dat de partij in het crisisoverleg over het kinderpardon slappe knieën heeft getoond.
NOS 30.01.2019 Het wordt vandaag een lange dag voor de coalitie. De Tweede Kamer debatteert over twee hoofdpijndossiers. Eerst staat de versoepeling van het kinderpardon op de agenda en direct daarna gaat het over het klimaatakkoord.
Over beide onderwerpen liep afgelopen weken de spanning op. Vooral de onderhandelingen over het kinderpardon verliepen in crisissfeer.
Het debat over het kinderpardon begint om 10.15 uur en is live te volgen op NPO Politiek en NOS.nl en via een liveblog.
Volgens de planning van de Tweede Kamer begint het debat over het klimaatakkoord om 16.00 uur.
Gisteravond werd alsnog een akkoord bereikt: een groep van 700 kinderen wordt opnieuw beoordeeld. Naar verwachting mag 90 procent van hen in Nederland blijven. Met hun ouders erbij gaat het in totaal om zo’n 1300 mensen.
Daar staat tegenover dat het kinderpardon wordt afgeschaft, zodat er in de toekomst geen schrijnende zaken meer gaan spelen zoals rond Lili en Howick. Ook wordt de druk bij de staatssecretaris weggehaald om in sommige gevallen, zoals bij de twee Armeense tieners, over zijn hart te strijken. Die verantwoordelijkheid gaat naar de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND).
Wisselgeld
Beide punten heeft de VVD “binnengehaald”, zegt politiek verslaggever Xander van der Wulp. Het is als het ware wisselgeld voor de grootste regeringspartij, die als enige van de vier coalitiepartijen nog tegen een verruiming van het kinderpardon was.
“Het is een oplossing waar voor alle partijen iets in zit”, zegt Van der Wulp. “En je zou kunnen zeggen dat dat best knap is, nadat ze weken rollebollend over straat zijn gegaan.”
Het debat over het kinderpardon wordt minder spannend, denkt hij, nu de coalitiepartijen elkaar weer omarmen. Ze zullen vooral willen uitstralen dat ze er sterker uit zijn gekomen.
De rechtse oppositie zal zijn pijlen vooral op de VVD richten, is de verwachting. Deze partijen zullen de concurrent op rechts een slappe houding verwijten. “Wat dat betreft spreekt de voorpagina van De Telegraaf boekdelen”, zegt Van der Wulp. De krant stelt dat de VVD door de knieën is gegaan voor de coalitiepartijen.
De linkse oppositie is tevreden over het pardon voor de groep kinderen die in Nederland geworteld zijn, maar heeft nog veel vragen over het afschaffen van de kinderpardonregeling.
Klimaatakkoord
Na het debat over het kinderpardon volgt een debat over het klimaatakkoord. Ook dat ligt gevoelig. VVD-fractieleider Dijkhoff noemde een paar weken geleden in De Telegraaf de kans nihil dat het klimaatakkoord helemaal wordt uitgevoerd. Ook noemde hij coalitiegenoot Jetten (D66) een klimaatdrammer. Dijkhoff zei verder dat hij nog eerder het kabinet zou laten vallen dan dat hij de burgers voor de kosten van klimaatmaatregelen laat opdraaien.
“De coalitiepartijen wacht een lange dag”, concludeert Van der Wulp. “Ik denk dat het verstandig is dat ze bij het ontbijt een paracetamolletje nemen.”
Telegraaf 29.01.2019 Het draagvlak voor klimaatmaatregelen brokkelt af. Dat blijkt uit een enquête van het EenVandaag Opiniepanel. Ruim de helft van de deelnemers is negatief over het klimaatakkoord en de steun voor de Klimaatwet is spectaculair gedaald.
De leden van het opiniepanel waren in juni 2018 (73 procent) nog enthousiast over het idee om de uitstoot in 2030 te halveren, nu is dat geslonken naar 59 procent.
Ook het draagvlak voor het Parijsakkoord is gedaald. Een half jaar geleden steunde 67 procent het doel om in 2050 klimaatneutraal te leven, nu is dat net iets meer dan de helft.
Kabinetscrisis
Het klimaatakkoord van ed nijpels kan eveneens niet rekenen op een warm bad. De helft van het opiniepanel maakt zich zorgen over de gevolgen. Slechts 33 procent vindt het een goed akkoord.
EenVandaag heeft ook gevraagd of kiezers van de coalitiepartijen het thema klimaat een kabinetsval waard vinden. Bij kiezers van D66 (69 procent), CDA (56 procent) en ChristenUnie (54 procent) is dat het geval.
Bij D66 en CU vinden ze het een kabinetscrisis waard als de klimaatmaatregelen niet ver genoeg gaan. Bij CDA-kiezers vrezen ze juist dat de groene plannen onbetaalbaar zijn voor de burger. VVD-kiezers vinden het voortbestaan van het kabinet wel belangrijker.
Het kabinet komt in april met nadere maatregelen om te zorgen dat in 2020 de uitstoot van broeikasgassen met 25 procent is teruggebracht ten opzichte van 1990.
NOS 25.01.2019 Het kabinet heeft als doel om de klimaatdoelen in 2020 te halen. Premier Rutte zei dat naar aanleiding van de conclusie van het Planbureau voor de Leefomgeving, dat Nederland die doelen juist niet gaat bereiken. Volgens Rutte zal het vonnis in de Urgenda-zaak worden uitgevoerd.
“Vonnissen behoren we uit te voeren, dus dat gaan we ook doen”, zei hij. Hij verwees daarmee naar de uitspraak van het gerechtshof in de Urgenda-zaak, waarin staat dat Nederland in 2020 de CO2-uitstoot met 25 procent verlaagd moet hebben ten opzichte van 1990.
Behoorlijke klus
Het kabinet gaat er nu over nadenken welke extra maatregelen er nodig zijn en wil daar in april knopen over doorhakken. De premier wil niet op de voorstellen vooruitlopen, maar hij erkende wel dat het “een ingewikkeld vraagstuk is en een behoorlijke klus”.
Volgens Rutte is bij de maatregelen draagvlak belangrijk, net als de uitvoerbaarheid en “de politieke context”.
In de praktijk niet haalbaar
Achter de schermen was de afgelopen dagen te horen dat het kabinet er zelf ernstig rekening mee houdt dat de doelen in de praktijk niet haalbaar zijn, net als het Planbureau voor de Leefomgeving dus.
Deze week werd gespeculeerd over maatregelen als het verlagen van de maximumsnelheid. Minister Van Nieuwenhuizen van Infrastructuur zei daarover dat je nog tientallen andere maatregelen kunt noemen, maar dat het kabinet nu nog niet kan inschatten wat het meest effectief is. Ook zij noemde het draagvlak belangrijk.
Volgens Van Nieuwenhuizen is het ondenkbaar dat de burger niks gaat merken.
NU 25.01.2019 Nu het kabinet met het huidige beleid de reductie van het CO2-doel niet haalt, komt het eerder sluiten van een oude kolencentrale steeds dichterbij, schrijft minister Eric Wiebes (Economische Zaken en Klimaat) vrijdag aan de Tweede Kamer.
Wiebes schreef in het voorjaar van 2017 al aan de Kamer dat als de opgave van 25 procent minder CO2-uitstoot in 2020 ten opzichte van 1990 niet wordt gehaald, het sluiten van kolencentrales op tafel ligt.
Dat scenario komt dichterbij nu het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) concludeerde dat de Staat de energie- en klimaatdoelen voor 2020 niet gaat halen als er niets aan het beleid wordt gewijzigd. Duurzaamheidsorganisatie Urgenda dwong in 2015 bij de rechter af dat de overheid moet zorgen voor minimaal een kwart minder CO2-uitstoot in 2020.
Naar aanleiding van deze cijfers herhaalt Wiebes nu dat “het vervroegd sluiten van een kolencentrale die geen biomassa bijstookt in beeld komt”. Dat gaat in dit geval om de Hemwegcentrale in Amsterdam, eigendom van het Zweedse Vattenval en aandeelhouder van Nuon.
Pakket aan maatregelen komend voorjaar
Deze centrale kan op korte termijn ook dicht zonder dat de leveringszekerheid van energie in gevaar komt. In de regeringsplannen moet de Hemwegcentrale in 2024 de deuren sluiten.
Met het sluiten van alleen deze kolencentrale worden niet de benodigde tonnen CO2 bespaard. Andere maatregelen worden daarom in april bekendgemaakt. Het kabinet kijkt de komende weken naar “alle mogelijke maatregelen die bij kunnen dragen aan CO2-reductie in 2020”.
Daarbij wordt gekeken naar de technische, juridische en financiële haalbaarheid en naar de maatschappelijke gevolgen, schrijft Wiebes.
NOS 25.01.2019 Bedrijven moeten een CO2-heffing gaan betalen van 50 euro per ton koolstofdioxide. 71 economen komen met dat idee in het vakblad ESB, omdat ze vrezen dat met het huidige concept-klimaatakkoord de gestelde doelen niet worden gehaald.
Het belangrijkste doel is een reductie van de uitstoot van broeikasgassen in 2030 met 49 procent ten opzichte van 1990. In het voorlopige klimaatakkoord staan honderden voorstellen om dat te bereiken. De plannen worden nog doorgerekend, maar waren de afgelopen tijd al onderwerp van discussie in politiek Den Haag.
In het ontwerpakkoord is geen algemene CO2-heffing voor de industrie opgenomen, maar een boetesysteem voor bedrijven zonder goede duurzaamheidsplannen.
Onder de ondertekenaars is een groot aantal vooraanstaande hoogleraren en economen, zoals Rick van der Ploeg, Arnoud Boot, Coen Teulings, Bas Jacobs en Sweder van Wijnbergen. Zij vinden dat het conceptakkoord teleurstelt en willen dat de industrie meteen in actie komt. Een boetesysteem is volgens de economen niet effectief.
Het Planbureau voor de Leefomgeving heeft herhaald dat Nederland een aantal klimaatdoelen voor volgend jaar niet haalt, terwijl de rechter dat in de zogenoemde Urgenda-zaak wel heeft bevolen.
Laat de markt zijn werk doen en geef CO2-vervuiling de prijs die het verdient.
De 71 economen
De ondertekenaars van het pleidooi zeggen dat de CO2-heffing niet is bedoeld om de lasten voor bedrijven te verhogen, maar als stimulans om de uitstoot te verminderen. De opbrengst van de heffing kan volgens de economen gebruikt worden als steun voor bedrijven die bang zijn dat ze worden ingehaald door buitenlandse concurrentie.
Met een ander deel van de opbrengst van de heffing kunnen huishoudens worden gecompenseerd voor de stijgende energiekosten. Op die manier kan Nederland ook internationaal een leidersrol op zich nemen, denken de economen.
“Het is nu aan de Nederlandse politiek”, schrijven zij. “Terecht wijzen politici op het belang van maatschappelijk draagvlak voor de energietransitie. Laat de markt zijn werk doen en geef CO2-vervuiling de prijs die het verdient.”
Hoge kosten
Het ontwerp-akkoord dat er nu ligt, bleek de afgelopen weken een splijtzwam in de coalitie. VVD en CDA zijn bang voor hoge kosten voor burgers, D66 en de ChristenUnie wijzen op het grote belang voor de toekomstige generaties.
Ook de oppositiepartijen GroenLinks en PvdA zijn voor een CO2-heffing. Werkgeversorganisatie VNO-NCW is daar juist fel tegen en zegt dat de industrie al genoeg betaalt voor alle vervuiling. Voorzitter Hans de Boer is bovendien bang dat door een extra koolstofbelasting onder meer het Nederlandse staal duurder wordt.
Overigens staan niet alle bedrijven onwelwillend tegenover zo’n heffing. Shell gaf deze maand aan dat een heffing “best bespreekbaar is” onder bepaalde voorwaarden.
NU 25.01.2019 Binnen de coalitie van VVD, CDA, D66 en ChristenUnie nemen de laatste twee partijen het voortouw om de druk op het kabinet op te voeren, nu blijkt dat de klimaatdoelen niet worden gehaald. Premier Mark Rutte laat weten dat concrete plannen in april zullen worden gepresenteerd.
In 2020 moet de CO2-uitstoot met een kwart zijn afgenomen ten opzichte van 1990. Een rechter heeft de Staat dit doel zelfs opgelegd in een door de duurzaamheidsorganisatie Urgenda aangespannen zaak.
Maar met het huidige beleid komt de reductie niet verder dan 21 procent, meldt het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) vrijdag.
De laatste jaren is de uitstoot van broeikasgassen zelfs toegenomen door de economische groei. Dit betekent dat het kabinet extra maatregelen moet nemen.
D66: ondenkbaar dat overheid zich buiten de wet plaatst
D66 en ChristenUnie, de twee partijen die binnen de coalitie staan voor een voortvarend klimaatbeleid, voeren de druk op minister Eric Wiebes (Klimaat) op.
“Er is nu geen uitstel meer mogelijk: minister Wiebes moet snel maatregelen nemen voor een schone toekomst”, laat D66-leider Rob Jetten in een reactie op de PBL-cijfers weten.
“De overheid is verplicht haar burgers te beschermen en moet die uitspraak daarom nu naleven. Als de overheid dat niet doet, plaatst de overheid zich buiten de wet en wordt het fundament van onze democratische rechtsstaat aangetast. Dat is ondenkbaar”, aldus Jetten.
ChristenUnie-Kamerlid Carla Dik-Faber wil “alles op alles” zetten om de klimaatdoelen alsnog te halen. “We willen daarom dat het kabinet maatregelen voorbereidt om de voor 2020 gestelde klimaatdoelen alsnog te halen. Het is de opdracht van de minister om heel snel met plannen te komen voor hoe we dat gaan doen.”
CDA en met name de VVD stellen zich terughoudender op in de klimaatdiscussie. “We gaan nu kijken of we maatregelen kunnen nemen om de vervuiling verder terug te dringen. Maatregelen die uitvoerbaar en haalbaar zijn”, laat VVD-Kamerlid Dilan Yesilgoz weten. De christendemocraten hebben niet gereageerd.
Rutte: ‘Rechtelijke uitspraak moeten we gewoon uitvoeren’
Premier Mark Rutte denkt dat er maatregelen genomen kunnen worden zonder aan het regeerakkoord te tornen. De premier wilde op geen enkele manier ingaan wat er moet gebeuren, behalve dat het “een enorme klus” is.
Het doel moet uiteindelijk wel gehaald worden, vindt Rutte. “Er ligt een rechtelijke uitspraak, die hebben wij gewoon uit te voeren.”
In Europees verband roept Rutte op om de CO2-uitstoot te verlagen tot 55 procent. Daarmee is hij ambitieuzer dan de doelen die er liggen. Dat Nederland nu zelf een gesteld doel niet haalt, ondergraaft niet zijn internationale geloofwaardigheid op dit dossier. “Het laat zien hoe taai dit is”, aldus Rutte.
Urgenda voorlopig nog niet naar de rechter
Urgenda-directeur Marjan Minnesma laat aan NU.nl weten dat ze nog niet naar de rechter stapt. “Ik geef het kabinet nog een kans om te doen wat de rechter zegt.”
Maar dan moet de overheid wel met concrete plannen komen, vindt Minnesma. Er liggen volgens haar genoeg voorstellen voor het oprapen die veel CO2 reduceren en de burgers weinig tot geen geld kosten.
Als voorbeelden noemt ze het verlagen van de maximumsnelheid op de wegen en het overstappen van kolen- naar gascentrales. Ook denkt ze aan het schrappen van de verhuurdersheffing voor woningcorporaties, zodat die meer kunnen investeren in de verduurzaming van huurwoningen.
De overheid heeft volgens Minnesma geen excuus om de doelen niet te halen. “Het zou wat zijn als ik even geen belasting wil betalen en dat vervolgens ook niet doe.”
Ook GroenLinks-leider Jesse Klaver denkt dat de klimaatdoelen gehaald kunnen worden. Zijn partij wil daarvoor vier van de vijf kolencentrales sluiten. Klaver: “De kabinetten-Rutte hadden jarenlang de tijd om íets te doen om het klimaatdoel te halen. Maar wat deden ze? Bar weinig. En nu blijkt de uitstoot zelfs toegenomen.”
Telegraaf 25.01.2019 Het kabinet komt na de provinciale verkiezingen met extra klimaatmaatregelen voor 2020. Het pakket staat los van het omstreden klimaatakkoord. Premier Rutte: „Het doel is om dit doel te halen.”
Rutte stelt dat het kabinet „geen draconische maatregelen” gaat nemen. VVD-minister Cora van Nieuwenhuizen (Infrastructuur) stelt dat het kabinet nu eerst alle potentiële maatregelen in kaart gaat brengen. „In april komen we met een afgewogen pakket waar draagvlak voor is.”
Het kabinet wil met de extra maatregelen gehoor geven aan de uitspraak van de rechter. In het omstreden ’Urgenda-vonnis’ bepaalde de magistraat dat de CO2-uitstoot in 2020 met een kwart gedaald moet zijn ten opzichte van 1990.
Uit onderzoek van het Planbureau voor de Leefomgeving blijkt dat Nederland blijft steken op 21 procent reductie. Bronnen rond het kabinet bevestigen dat er een lijstje is gemaakt met potentiële maatregelen. Daarop staat onder andere de sluiting van alle kolencentrales en een verlaging van de maximumsnelheid op alle snelwegen.
De verkeersminister liet eerder deze week weten aan De Telegraaf dat in het regeerakkoord is afgesproken dat de maximum snelheid niet omlaag gaat. Na afloop van de ministerraad, waar ze klimaatminister Wiebes verving, was de bewindsvrouw minder stellig. „Ik ga nu niet in op mogelijke maatregelen.”
AD 25.01.2019 In dit kabinet kozen VVD en CDA om de plannenmakerij voor het klimaat over te laten aan maatschappelijke partijen. Daarbij wilden ze vooral niet hun nek uitsteken om kiezers van de noodzaak van een duurzame transitie te overtuigen. Geen wonder dat de burgers zich boos maken, nu ze opeens met een reeks klimaatmaatregelen worden geconfronteerd.
Volgens Diederik Samsom, tafelvoorzitter bij het Klimaatberaad, valt het met de kosten van de klimaatplannen reuze mee. Waarom maken veel burgers zich dan toch zo druk?
Temidden van het rumoer over het klimaatakkoord, dat zoals gebruikelijk in dit kruideniersland vooral draaide om de vraag: wie moet het allemaal betalen? – schreef oud-PvdA-leider en energie-expert Diederik Samsom afgelopen week een glasheldere column in de Volkskrant.
Na een maandenlange campagne van De Telegraaf en Elsevier tegen de veronderstelde ‘klimaatgekte’ met koppen als: ‘KLIMAATKASSA. Waslijst groene ingrepen plundert portemonnee van de burger’ stelde Samsom zichzelf de vraag hoe groots, revolutionair, onhaalbaar en onbetaalbaar de klimaatdoelen eigenlijk zijn.
Het kabinet gaat extra klimaatmaatregelen nemen om volgend jaar 25 procent minder CO2 uit te stoten, zoals de rechter heeft geëist. Premier Rutte belooft dat die maatregelen ‘niet draconisch’ zullen zijn.
,,Het doel is dit doel te halen”, sprak Rutte vrijdagmiddag bij zijn wekelijkse persconferentie. Hij doelt op de uitspraak van het gerechtshof waarin Nederland wordt verplicht om in 2020 een kwart minder CO2 uit te stoten dan in 1990. Het Planbureau voor de Leefomgeving rekende vandaag voor dat dit niet gaat lukken: we liggen nu op koers voor een CO2-reductie van 21 procent.
,,Dat betekent dat er extra maatregelen nodig zijn”, kondigde Rutte aan. Welke dat zijn, wil hij nu nog niet zeggen. ,,Het gaat om een flink pakket.” De komende maanden onderhandelt de coalitie van VVD, CDA, D66 en ChristenUnie hierover. Pas in april – ná de Provinciale Statenverkiezingen op 20 maart – worden de maatregelen bekendgemaakt.
Kolencentrales dicht
Vaststaat dat de kolencentrale Hemweg in Amsterdam wordt gesloten. Dat levert een besparing op van ongeveer 1,7 megaton CO2. Dat is niet genoeg, want in totaal moet 9 megaton minder CO2 worden uitgestoten. Als het aan GroenLinks ligt, worden nóg eens drie kolencentrales gesloten. Dat kost de overheid mogelijk miljarden euro’s.
Het zou 0,8 megaton CO2-reductie opleveren als de maximumsnelheid op de snelweg omlaag gaat van 130 naar 100 kilometer per uur. Voor de VVD lijkt dat onverkoopbaar: het verhogen van de maximumsnelheid was de laatste jaren juist het paradepaardje van de partij.
Maximaal vijf minuten douchen
Coalitiepartij D66 heeft wel gezegd dat snelheidverlaging ‘een optie’ is. Andere maatregelen die worden genoemd zijn het verduurzamen van huizen en het afschaffen van de koopzondag. Ook zou het ongeveer 1,5 megaton CO2 opleveren als Nederlanders maximaal vijf minuten per dag onder de douche staan.
Dat zijn verregaande klimaatkeuzes. Toch beloofde Rutte dat hij ‘niet van plan is om draconische maatregelen te nemen’. ,,Wij zullen maatregelen zoeken die uitvoerbaar zijn, waarvoor draagvlak is en die de politieke toets doorstaan”, aldus de premier.
Dwangsom
Dat laatste belooft nu al een heet hangijzer te worden. Coalitiepartijen D66 en ChristenUnie zijn erop gebrand dat Nederland voldoet aan het vonnis van de rechter. ,,Er is geen tijd te verliezen”, zegt D66-fractievoorzitter Rob Jetten. VVD en CDA trappen juist op de rem. VVD’er Klaas Dijkhoff benadrukt dat de nieuwe maatregelen ‘betaalbaar en behapbaar’ moeten zijn.
Als Nederland de CO2-uitstoot in 2020 niet met een kwart terugdringt, kan de klagende partij, stichting Urgenda, een dwangsom eisen. Directeur Marjan Minnesma van Urgenda liet al doorschemeren dat zij dan ongeveer een half miljard euro per jaar van de Staat zal eisen. Alleen als de rechter van mening is dat de Staat méér aan CO2-reductie kan doen, kan zo’n dwangsom worden opgelegd.
Nederland gaat niet voldoen aan de rechterlijke uitspraak dat de uitstoot van CO2 volgend jaar een kwart minder moet zijn dan in 1990.
NOS 25.01.2019 Nederland gaat een aantal klimaatdoelen voor volgend jaar niet halen. Dat concludeert het Planbureau voor de Leefomgeving in de nota Kortetermijnraming voor emissies en energie in 2020.
Die conclusie komt niet als een verrassing. Eerder deze week lekte al uit dat er een extra besparing van negen megaton CO2-uitstoot nodig is om volgend jaar aan de 25-procentseis te kunnen voldoen.
Urgenda
Die eis werd in oktober in hoger beroep bevestigd door het hof in de Urgenda-zaak en komt erop neer dat de uitstoot van broeikasgassen in 2020 een kwart minder moet zijn dan in 1990.
Dat gaat niet lukken. Volgens het PBL wordt het waarschijnlijk 21 procent minder ten opzichte van 1990, maar het bureau houdt rekening met een bepaalde marge. Dat betekent in het gunstigste geval een daling met 24 procent, maar het kan ook tegenvallen en dan wordt het mogelijk niet meer dan 17 procent, schrijft het PBL.
Het gerechtshof stelde in de Urgenda-zaak al dat een onzekerheidsmarge niet acceptabel is. In de praktijk betekent dit dat het kabinet niet lager mag uitkomen dan 25 procent reductie, en dus rekening moet houden met tegenvallers.
Hernieuwbare energie
Het PBL schrijft ook dat het aandeel hernieuwbare energie in 2020 naar verwachting uitkomt op zo’n 12 procent. Het doel dat de EU heeft afgesproken is 14 procent.
Ook een derde doel is niet in beeld. De energiebesparing in 2020 blijft waarschijnlijk ook onder de norm die is afgesproken.
Dat de doelen niet worden gehaald heeft een aantal oorzaken, zegt het Planbureau in een toelichting. Zo gaat de transitie van vuile energie naar schone energie langzamer dan zou moeten en stoten we door de aantrekkende economie meer broeikasgassen uit en stijgt ook het energieverbruik.
Door de mand gevallen
Milieuorganisatie Greenpeace doet naar aanleiding van de cijfers een oproep aan premier Rutte om per direct vier kolencentrales te sluiten en “de grote vervuilers aan te pakken”. Volgens Greenpeace is “het zelfbenoemde groenste kabinet ooit” genadeloos door de mand gevallen.
Greenpeace noemt het onacceptabel dat het kabinet zegt dat het Urgenda-vonnis niet meer haalbaar is. “De rechtsstaat is in het geding”, zegt woordvoerder Faiza Oulahsen.
Ook Natuur & Milieu is duidelijk: het kabinet kan niets anders doen dan maatregelen aankondigen om de CO2-uitstoot drastisch te verlagen. “Vandaag moeten er knopen worden doorgehakt”, zegt directeur Marjolein Demmers. “Er zijn genoeg effectieve maatregelen die snel uit te voeren zijn.”
Daarbij denkt Demmers aan het sluiten van drie kolencentrales, het verminderen van de maximum snelheid naar 100 km en het terugbrengen van het aantal varkens.
NU 25.01.2019 De Nederlandse Staat haalt de klimaat- en energiedoelen voor 2020 bij lange na niet. Volgens de Urgenda-rechtszaak moeten de broeikasgassen (vooral CO2) in Nederland volgend jaar met 25 procent zijn verminderd ten opzichte van 1990, maar dat cijfer blijft steken op 21 procent. De uitstoot is sinds 2017 zelfs toegenomen.
Dat blijkt uit een kortetermijnraming van het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) voor 2020 die vrijdag is gepubliceerd. De gegevens zijn een update van de cijfers uit 2017 die waren opgenomen in de Nationale Energieverkenning (NEV).
De afspraken vloeien voort uit het in 2013 gesloten energieakkoord. Duurzaamheidsorganisatie Urgenda dwong de Staat in 2015 via een rechtszaak zich te houden aan de zelfopgelegde CO2-doelen. Het gerechtshof in Den Haag bevestigde die uitspraak nog eens nadat de Staat in hoger beroep ging.
Het PBL concludeert zelf dat de reductieopgave uit de Urgenda-zaak “niet binnen bereik” is. Het planbureau geeft ook een onzekerheidsmarge mee. De geraamde 21 procent CO2-vermindering valt binnen een bandbreedte van 17 tot 24 procent. In absolute hoeveelheden gaat het om 2 tot 17 megaton boven het afgesproken plafond van 166 megaton.
Het kabinet zou nu moeten laten weten hoe het de doelen voor 2020 alsnog wil gaan halen.
Urgenda stapt voorlopig nog niet naar de rechter
Urgenda-directeur Marjan Minnesma laat aan NU.nl weten dat ze nog niet naar de rechter stapt nu de doelen niet worden gehaald met het huidige beleid. “Ik geef het kabinet nog een kans om te doen wat de rechter zegt.”
Maar dan moet de overheid wel met concrete plannen komen, vindt Minnesma. Er liggen volgens haar genoeg voorstellen voor het oprapen die en veel CO2 reduceren en de burgers weinig tot geen geld kosten.
Als voorbeelden noemt ze het verlagen van de maximumsnelheid op de wegen, het overstappen van kolen- naar gascentrales en het schrappen van de verhuurdersheffing voor woningcorporaties waardoor er meer geïnvesteerd kan worden in de verduurzaming van huurwoningen.
De overheid heeft volgens Minnesma geen excuus om de doelen niet te halen. “Het zou wat zijn als ik even geen belasting wil betalen en dat vervolgens ook niet doe.”
Uitstoot sinds berekeningen in 2017 toegenomen
De uitstoot van broeikasgassen neemt in 2020 ten opzichte van 2017 naar verwachting zelfs toe met 5 megaton. Voor een groot deel ligt de oorzaak daarvan bij de hogere economische groei. Meer specifiek gaat het om het toegenomen verkeer, de import van onzuinige auto’s en dat er minder over de grens wordt getankt.
De toename wordt ook veroorzaakt doordat het energieverbruik bij huishoudens en de industrie minder hard daalt in 2020 dan verwacht.
Tegenover al deze forse tegenvallers, is er ook een heel klein lichtpuntje te melden voor het kabinet. Dankzij overheidsbeleid verwacht het PBL tussen 2017 en 2020 een broeikasgasreductie van 0,3 megaton.
Ook twee andere door de overheid gestelde klimaatdoelen worden niet gehaald. Het percentage opgewekte duurzame energie bedraagt volgend jaar 12,2 procent, dat is minder dan het Europese doel van 14 procent. Tot slot loopt Nederland nog achter met het besparen van energie. Deze twee doelen waren geen onderdeel van de Urgenda-zaak.
Wiebes maakt later bekend welke maatregelen hij wil nemen
Minister van Economische Zaken en Klimaat Eric Wiebes zal later op de dag bekendmaken wat de plannen zijn om de CO2-reductie van 25 procent toch te halen.
Urgenda heeft de optie om een boete af te dwingen als de doelen niet worden gehaald, maar Urgenda-directeur Marjan Minnesma liet donderdag al aan NU.nl weten dat liever niet te willen.
“Ik wil die kaart niet spelen. Ik ga ervan uit dat we in een rechtsstaat leven. Het zou een unicum zijn als de overheid zegt: ‘We lappen die uitspraak aan onze laars'”, aldus Minnesma donderdag.
Premier Mark Rutte had bij aanvang van zijn derde kabinet hoge verwachtingen van zijn klimaatbeleid en sprak over “het groenste kabinet ooit”. De energietransitie was volgens de premier de grootste opgave sinds de wederopbouw na de Tweede Wereldoorlog.
Het energieakkoord uit 2013 heeft in principe niets te maken met het klimaatakkoord. De eventuele extra maatregelen uit de Urgenda-zaak staan dus los van de plannen in het klimaatakkoord, dat in december werd gepresenteerd en waarover het kabinet en de Tweede Kamer nog moeten debatteren.
Het gaat in beide gevallen wel om CO2-reductie, maar het zijn verschillende akkoorden met verschillende doelen.
Telegraaf 25.01.2019 De klimaatdoelen voor 2020 worden niet gehaald. Het Planbureau voor de Leefomgeving becijferde dat de CO2-uitstoot 21 procent is gedaald ten opzichte van 1990. Het was de bedoeling om de uitstoot van broeikasgassen met een kwart te beperken.
Het kabinet moet nu harder aan de weg timmeren om het zichzelf opgelegde doel van 49 procent minder uitstoot in 2030 te halen. Bovendien heeft de rechter in de omstreden Urgenda-zaak geoordeeld dat Nederland het klimaatdoel van 2020 moet halen.
Maximumsnelheid
Binnen de coalitie wordt het Urgenda-vonnis inmiddels als een onhaalbare kaart beschouwd. Als gehoor wordt gegeven aan dit vonnis zou Nederland in een jaar tijd 9 megaton CO2 minder moeten uitstoten. Alleen met draconische maatregelen, zoals het verlagen van de maximumsnelheid van 130 naar 100 kilometer per uur, zou ons land snel in de buurt kunnen komen.
Minister Van Nieuwenhuizen (Infrastructuur) liet eerder deze week aan De Telegraaf weten dat automobilisten niet hoeven te vrezen voor een snelheidsverlaging.
Half miljard euro
Het kabinet heeft al een half miljard op de plank liggen voor extra klimaatmaatregelen, maar dit bedrag is bijvoorbeeld niet genoeg voor de sluiting van alle kolencentrales. Binnen de coalitie wordt wel geopperd dat een snelle sluiting van de Hemwegcentrale in Amsterdam in het vooruitzicht ligt.
Een andere tegenvaller voor het kabinet is dat het doel van het Energieakkoord waarschijnlijk niet gehaald gaat worden. De Europese Unie wil dat alle lidstaten in 2020 minimaal 14 procent hernieuwbare energie produceren. Nederland blijft ondanks de massale bouw van windmolenparken steken op 12,2 procent.
Economie
Vorig jaar was het PBL nog optimistischer over het halen van de klimaat- en energiedoelen. De verwachtingen zijn naar beneden bijgesteld vanwege onder andere de hogere economische groei. Het energieverbruik is daardoor minder gedaald en de import van onzuinige auto’s is toegenomen.
Het planbureau rekent wel met bandbreedtes. De daling van CO2-uitstoot kan volgend jaar liggen tussen de 17 en 24 procent. Dat zou nog kunnen betekenen dat Nederland het klimaatdoel uit de Urgenda-zaak bijna haalt. Maar deskundigen zijn over dit scenario zeer pessimistisch.
AD 25.01.2019 Coalitiepartijen ChristenUnie en D66 houden het kabinet aan de klimaatdoelstellingen voor 2020. Minister Eric Wiebes (Klimaat) moet zo snel mogelijk met plannen komen om de opgelegde doelstelling van 25 procent CO2-reductie te halen. Volgens het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) wordt dat hoe dan ook niet gehaald met de huidige maatregelen. Het kabinet komt in april met maatregelen.
Het is de opdracht van de minister om heel snel met plannen te komen over hoe we dat gaan doen, aldus Carla Dik-Faber, ChristenUnie.
,,De opgave is fors, maar ik vind dat alles op alles moeten worden gezet om die doelen te halen’’, zegt Tweede Kamerlid Carla Dik-Faber. De ChristenUnie voelt het volgens haar als een plicht om te zorgen voor een schone energievoorziening en gezondere lucht, ‘in het belang van onze kinderen en kleinkinderen’. ,,Het is de opdracht van de minister om heel snel met plannen te komen over hoe we dat gaan doen.’’
Het planbureau maakte vanmiddag bekend dat de verwachte Nederlandse CO2-uitstoot in 2020 met ‘forse onzekerheden is omgeven’. Wel stelt het planbureau dat de door de rechter opgelegde doelstelling van 25 procent CO2-reductie niet gehaald zullen worden. Volgend jaar komt de reductie van de uitstoot van broeikasgassen naar verwachting uit op 21 procent ten opzichte van 1990. Daarbij geldt een bandbreedte van 17 tot 24 procent.
,,De bandbreedte in de verwachte uitstoot geeft aan dat de raming met forse onzekerheden is omgeven’’, schrijven de PBL-onderzoekers in hun rapport. Ze wijzen op wisselende gas- en kolenprijzen, mogelijk uitvallende kerncentrales over de grens en weersinvloeden op wind- en waterkracht. Ook is onzeker hoeveel stroom Nederland gaat importeren uit het buitenland.
Al die zaken kunnen ervoor zorgen dat de uitstoot van CO2 fors lager óf hoger komt te liggen. Volgens Dik-Faber laat de raming zien ‘voor welke opgave we met elkaar staan’.
Ingewikkeld
Eerder deze week werd al bekend dat Nederland de klimaatdoelen voor volgend jaar niet gaat halen. De uitstoot van broeikasgassen daalt te weinig om aan het Urgenda-vonnis te voldoen. De rechter heeft het kabinet bevolen de CO2-uitstoot in 2020 met minstens 25 procent te verlagen.
Het kabinet zit in de maag met deze nieuwe doorrekening van het PBL en komt in april met een pakket maatregelen, dus na de Provinciale Statenverkiezingen in maart. Het kabinet weet dat het wat moet doen, maar nog niet wat het gaat doen, aldus minister Cora van Nieuwenhuizen (Infrastructuur). ,,We gaan alles eerst zorgvuldig in kaart brengen, we gaan alles op een rijtje zetten.
Dat is geen eenvoudige opgave’’, aldus de bewindsvrouw. Zij verwacht in april een ‘afgewogen pakket waar draagvlak voor is’. Ze wilde geen mogelijke maatregelen noemen, zoals de verlaging van de maximumsnelheid op snelwegen.
De coalitiepartijen kunnen de grote bandbreedte van het PBL ook aangrijpen om minder drastische maatregelen te nemen. Als de CO2-reductie volgend jaar uitkomt op 24 procent – wat volgens het PBL mogelijk is – zijn minder verregaande acties nodig om het klimaatdoel te halen.
Dat de verwachte CO2-reductie tegenvalt, komt volgens het PBL onder meer door de sterke economische groei in Nederland. Ook zijn er meer vervuilende auto’s geïmporteerd en tanken Nederlanders minder vaak over grens.
‘Geen draconische maatregelen’
Premier Mark Rutte benadrukte vanmiddag tijdens zijn wekelijkse persconferentie dat ‘het doel is om het doel te halen’. Het kabinet zal echter geen ‘draconische maatregelen’ nemen. ,,Het doel heiligt niet alle middelen’’, aldus Rutte.
Dat de doelen niet worden gehaald ligt aan twee factoren, meent Rutte. De eerder genomen maatregelen leiden tot onvoldoende reductie van de uitstoot van CO2. Dat in combinatie met de bloeiende economie heeft er volgens de premier voor gezorgd dat de doelen uit het zicht zijn geraakt.
Wat gebeurt er als het klimaatdoel niet wordt gehaald?
Als Nederland de CO2-uitstoot in 2020 niet met een kwart heeft teruggedrongen, houdt de Staat zich niet aan de uitspraak van de rechter. De klagende partij, stichting Urgenda, kan dan een dwangsom eisen. Directeur Marjan Minnesma van Urgenda heeft al laten doorschemeren dat zij dan ongeveer een half miljard euro per jaar van de Staat zal eisen.
Of de rechter daarin meegaat, is nog de vraag. Een dwangsom is niet hetzelfde als een boete: een dwangsom dient alleen als prikkel om een doel alsnog te bereiken. Als de rechter vindt dat de Staat niets meer kán doen om CO2-uitstoot te minderen, zal de rechter geen dwangsom opleggen.
NU 24.01.2019 Het aantal wetten en regels is de afgelopen tien jaar met ongeveer duizend toegenomen. Per 1 januari 2019 bedroeg het totale aantal regelingen 9.834.
Premier Mark Rutte beloofde al na de eerste verkiezingen die hij won dat hij het aantal wetten en regels juist wil laten dalen. Daar maakt de VVD zich ook hard voor.
In het afgelopen decennium werden alleen in de jaren 2013 en 2014 meer regels en wetten geschrapt dan er bijkwamen.
De cijfers komen van het ministerie van Economische Zaken en Klimaat. Op verzoek van de SP zijn de gegevens naar de Eerste Kamer gestuurd.
Staatssecretaris Mona Keijzer (Economische Zaken) schrijft dat het aantal geldende wetten, bestuursmaatregelen en ministeriële regelingen sinds 2009 “in geringe mate” is gestegen. Volgens haar kan uit de cijfers geen stellige conclusie worden getrokken over hoe de regeldruk wordt ervaren.
AD 24.01.2019 Onder de drie kabinetten van VVD-premier Rutte is het aantal wetten en regels in Nederland met ruim 11 procent toegenomen. In tien jaar tijd kwamen er duizend nieuwe regels bij. Dat terwijl de VVD in verkiezingscampagnes telkens minder regels belooft.
Uit nieuwe cijfers van het ministerie van Economische Zaken en Klimaat blijkt dat Nederland dit jaar bijna tienduizend wetten, ministeriële regelingen en bestuursmaatregelen telt. Dat zijn er duizend meer dan in 2010, het jaar waarin VVD’er Mark Rutte voor het eerst premier werd.
Vooral het aantal wetten is hard gestegen, met ruim 17 procent. Ook zijn er zeshonderd ministeriële regelingen bijgekomen. Dat zijn regels die een minister zelf kan opstellen, zonder dat het parlement er iets over te zeggen heeft. Meestal gaat het om regels die nodig zijn om wetten uit te voeren. De laatste jaren worden er ook steeds minder regels afgeschaft.
Extra formulieren
,,De overheidsbemoeienis neemt toe”, zegt Wim Voermans, hoogleraar staats- en bestuursrecht aan de Universiteit Leiden. ,,De overheid is koortsachtig aan het herverdelen en verfijnen. Dat doet ze onder meer door aan allerlei knoppen in het belastingstelsel te draaien, om maar te zorgen dat de koopkrachtplaatjes voor iedereen positief uitpakken. Dat mondt uit in extra regels.”
Ook hebben werknemers in de zorg en het onderwijs last van nieuwe ministeriële regelingen, zegt Voermans. ,,Bij ministeriële regelingen gaat het vaak om extra formulieren die moeten worden ingevuld. Daar krijgen burgers, bedrijven en instellingen mee te maken.”
‘Pijnlijk’
In een brief aan de Eerste Kamer schrijft staatssecretaris Mona Keijzer van Economische Zaken dat het aantal regels sinds 2009 ‘in geringe mate’ is gestegen. ,,Pijnlijk”, zegt SP-senator Geert Reuten, die om de cijfers had gevraagd. ,,Een stijging van meer dan 11 procent noem ik niet gering. Ik denk dat het kabinet niet blij is met deze toename.”
De VVD voert al jarenlang campagne voor minder regels. ,,De overheid moet ernaar streven alleen wetten en regels te maken die absoluut noodzakelijk zijn”, reageert VVD-Kamerlid Martin Wörsdörfer. ,,Helaas blijkt het afschaffen van wetten en regels moeilijker dan het invoeren ervan.”
Volgens staatssecretaris Keijzer betekent de toename van regels niet automatisch dat de regeldruk – de mate waarin mensen er last van hebben – óók toeneemt.
En als er geen BREXIT komt oftewel ‘van pro-brexit naar anti-brexit’, dan is het zeker niet voorbij, want die geest gaat nooit meer terug in de fles. In de peilingen zie je niet voor niets dat de helft van Nederland wil dat we de EU verlaten, aldus Geert Wilders-PVV.
De PVV-leider voorspelde eerder al dat dit een van de belangrijkste thema’s zou worden in de Nederlandse verkiezingscampagne 2017.
,,Een stem op de PVV is een stem voor een Nederlands referendum over een NEXIT”,aldus Geert Wilders.
Ja of nee Baudet ???
Is Forum voor Democratie nu wél of niet voor een nexit? De lijsttrekker van de partij voor de Eerste Kamerverkiezingen, Henk Otten, heeft er in een debat op Radio 1 opnieuw onduidelijkheid over geschapen. Eerder deed hij dat ook al tijdens zijn optreden bij WNL.
Op de radio zei de FvD-lijsttrekker vanmiddag dat hij ‘eerst wil kijken hoe de brexit afloopt’. Otten zei zelfs dat ‘het woord nexit’ niet in het verkiezingsprogramma van de partij voor komt. Dat is overigens wel zo. ‘Forum voor Democratie is van mening dat de EU onhervormbaar is en is daarom voorstander van een NEXIT’, staat er letterlijk.
Bovendien heeft partijleider Thierry Baudet zich altijd en meermaals voor een vertrek van Nederland uit de EU uitgesproken.
AD 19.02.2019
Lijsttrekkers senaat clashen over nexit en klimaat in debat
Op het onderwerp Europa clashte Otten met Jorritsma. Otten noemde de brexit ‘wat onzeker’ voor de Britten. Dat vond Jorritsma een understatement. ,,Wat onzeker? Je moet er toch niet aan denken dat wij in diezelfde chaos terechtkomen?’’ Otten wilde na vragen van D66’er Bredenoord niet zeggen of zijn partij nog altijd voorstander is van een nexit, een Nederlands vertrek uit de EU.
Gele Hesjes
Aan de demonstratie doen mensen mee uit alle delen van Nederland en uit onder meer Duitsland en België. De Nederlandse ‘gele hesjes’ keren zich tegen premier Mark Rutte en willen dat Nederland net als het Verenigd Koninkrijk uit de Europese Unie stapt.
Iedereen die wel eens een vriend heeft gehad die zelfmoord wil plegen, weet hoe machteloos je uiteindelijk staat. Dat gevoel bekruipt je ook als je dezer dagen naar het Brexit-proces in Londen kijkt, schrijft Arendo Joustra. Alle hulp is aangeboden, maar tot slot bereik je een punt dat je niets meer kunt doen. Je kunt slechts toekijken hoe je vriend in een zwart gat verdwijnt.
Je kunt natuurlijk betogen dat het Brexit-proces een ultieme demonstratie is van hoe een eerste klas democratie optima forma functioneert. En dat klopt natuurlijk in ook enigszins. Zeker in vergelijking met de andere 27 lidstaten. Die herhalen steeds dat zij zo mooi eensgezind zijn, maar die eensgezindheid is niet het resultaat van een democratisch proces. Het is eerder een bezwering, ook om te voorkomen dat kiezers in andere lidstaten het eveneens in hun hoofd halen de Europese Unie (EU) af te zweren.
Democratie is middel om tot besluit te komen, geen doel op zich
Maar democratie is uiteindelijk een vorm om tot besluitvorming te komen. Het is een middel, geen doel op zich. En besluitvorming – over hoe het afscheid van de EU vorm moet worden gegeven – is in Londen nog ver weg. Dat heeft ook te maken met het Britse systeem, waarbij de ene partij in de regering zit en de andere in de oppositie. Een beetje rekening houden met de ander, met de minderheid, zit er vaak niet in. Het vermogen om compromissen te sluiten en te polderen is daardoor maar matig ontwikkeld.
Toch moet dat nu gaan gebeuren om een meerderheid te krijgen voor de wijze waarop het Verenigd Koninkrijk de EU verlaat. Anders komt er geen afspraak, en dat is de slechtst denkbare oplossing. Zowel voor de kiezers die op 23 juni 2016 in meerderheid voor een vertrek uit de Europese Unie hebben gekozen, als voor de kiezers die vonden dat het Verenigd Koninkrijk beter lid kon blijven.
No-Brexit ??
Ondertussen is er een online-petitie tegen Brexit gericht aan de Britse regering met het verzoek bij de Europese Unie te blijven. Deze heeft in nog geen twee dagen tijd al 700.000 ondertekenaars vergaard. De site met deze petitie is van het Britse parlement, dat in debat moet over alle petities die meer dan 100.000 ondertekenaars krijgen. Britse media berichtten dat de site werd overspoeld met ondertekenaars en daardoor enige tijd onbruikbaar werd.
In theorie kan de regering de EU laten weten dat het land bij nader inzien toch lid blijft. Daar is geen instemming van derden voor nodig.
Maar in het duizend-en-een dag geleden gehouden referendum over EU-lidmaatschap stemde in 2016 een meerderheid voor de Brexit. De meeste Britse parlementsleden, ook voorstanders van lidmaatschap, tornen niet aan de uitslag van het referendum.
Kortom, moet het volgende debat op 22 mei 2019 plaatsvinden (de dag voor de Europese verkiezingen)?
Het zou eigenlijk onzin zijn als de Britten meedoen als ze er toch uitgaan. Of misschien twee weken eerder, vlak voor een top in Roemenië waar over de toekomst van de EU wordt gepraat?
EU: brexituitstel tot 22 mei 2019 onder voorwaarde
En uiteindelijk is de Europese Unie is bereid de brexit uit te stellen tot 22 mei 2019 onder de voorwaarde dat het Britse Lagerhuis het akkoord over de scheidingsvoorwaarden volgende week goedkeurt. Dat maken de EU-regeringsleiders donderdagavond bekend na urenlang beraad. May is akkoord met de voorwaarden, meldt de voorzitter van de Europese Raad, Donald Tusk, donderdagavond laat tijdens een persconferentie in Brussel.
Stemt het Britse parlement het akkoord voor de derde keer weg, dan kan uitstel worden verleend tot 12 april 2019, de laatste dag voor de Britten om te beslissen of ze aan de Europese verkiezingen willen deelnemen.
De regeringsleiders hebben daar na urenlang beraad een knoop over doorgehakt op een top in Brussel, verklaarde de Oostenrijkse bondskanselier Sebastian Kurz. Hiermee ligt de keuze, voor wat voor soort brexit er komt en wanneer, weer helemaal in Londen.
Een dag nadat in Nederland de Nexit-partij Forum voor Democratie er met de winst vandoor ging, praatte ook premier Rutte in Brussel met de andere EU-leiders over de brexit.
Is de Europese Unie bereid de brexit uit te stellen tot 22 mei2019 op voorwaarde dat het Britse Lagerhuis het akkoord over de scheidingsvoorwaarden goedkeurt? Dat staat in een conceptverklaring die EU-president Donald Tusk heeft opgesteld.
Met die verklaring blijft Tusk bij zijn verklaring van gisteren. Toen gaf de EU-president ook al aan te kunnen instemmen met een klein uitstel van de brexit, mits het Britse parlement volgende week wel instemt met de scheidingsdeal. Ook Rutte bezigde die woorden, vandaag voor het begin van de EU-top in Brussel. ,,Ik wil de druk vooral bij het Britse parlement leggen.’’
Om te beginnen willen ze weten wat de waarde van de brief over het gewenste uitstel is die May gisteren aan haar collega’s heeft geschreven. “Is dat een persoonlijke brief, een brief van haar partij, of het parlement? We weten het niet”, zegt een hoge EU-diplomaat.
De gesprekken op 21.03.2019 van Europese regeringsleiders in Brussel over een uitstel van de brexit duurde aanzienlijk langer dan gepland. Na een korte pauze om 20.45 uur praatte ze verder onder het diner. Eigenlijk zouden ze dan de China-strategie bespreken. De geplande persconferentie van 19.00 uur werd uitgesteld tot na het eten. Op het menu staan onder meer eend, linzen en langoustines.
De leiders hadden ’s middags al een kleine twee uur gesproken met de Britse premier Theresa May over haar verzoek voor een uitstel tot 30 juni. Die datum stuit op bezwaren omdat tussen 23 en 26 mei 2019 Europese verkiezingen worden gehouden. May heeft gezegd daar niet aan te willen meedoen.
Een voorstel van EU-president Donald Tusk om de brexit uit te stellen tot 22 mei 2019 op voorwaarde dat het Britse Lagerhuis het akkoord over de scheidingsvoorwaarden goedkeurt, werd niet direct door iedereen omarmd. En aangezien een besluit unanimiteit vereist, wordt er doorgepraat.
Er circuleren nu namelijk ook al andere data, in april en mei. Ook een langer uitstel, waar May niet om heeft gevraagd, wordt naar verluidt door sommige landen geopperd. Het is heel duidelijk: er ligt een brief van May, waarin ze vraagt om een kort uitstel van de brexit, uiterlijk tot 30 juni; en als het Britse parlement komende dinsdag ‘ja’ zegt tegen de deal die er al ligt, nou, dan komen we er wel uit met dat uitstel.
AD 21.03.2019
De EU eist dat het Britse parlement uiterlijk volgend week 30.03.2019 de deal goedkeurt die het al twee keer heeft weggestemd.
De Britse premier May heeft de Britse parlementsleden opnieuw opgeroepen om voor het uittredingsverdrag met de Europese Unie te stemmen dat nu op tafel ligt. Datzelfde parlement stemde het akkoord al twee keer met een grote meerderheid weg. Toch wil May het opnieuw in stemming brengen.
De Brief
May zei de frustratie van Britten te delen die genoeg hebben van eindeloze brexit-debatten en politieke spelletjes. “Het is hoog tijd dat we een besluit nemen”, zei ze en waarschuwde dat het vertrouwen van het Britse volk in het parlement “onherstelbare schade” oploopt als het zich niet achter het akkoord schaart.
Met grote tegenzin
De EU liet vandaag bij monde van Donald Tusk, de voorzitter van de Europese Raad, weten dat het Britse parlement het verdrag in de loop van volgende week moet goedkeuren. Alleen dan is de EU bereid nog enige tijd te geven om de brexit voor te bereiden. May had om drie maanden uitstel gevraagd. “Met grote tegenzin”, zei ze vanavond.
Als het parlement het verdrag volgende week niet goedkeurt, verlaten de Britten de EU op 29 maart zonder uittredingsakkoord: het slechts denkbare scenario voor beide partijen, omdat er dan harde grenzen komen tussen de EU en het Verenigd Koninkrijk met grote gevolgen voor beide economieën.
Geen nieuwe stemming
Bijkomend probleem is dat de voorzitter van het Lagerhuis maandag heeft gezegd dat er niet nogmaals over het uittredingsverdrag kan worden gestemd, zonder dat er belangrijke veranderingen zijn aangebracht. Dat is tot nu toe niet het geval en de EU zegt dat er niet opnieuw over de voorwaarden van uittreding onderhandeld kan worden.
Telegraaf 20.03.2019
Tien dagen voor de brexit-datum van 29 maart 2019 weet Europa nog steeds niet waar het aan toe is.
Michel Barnier, de Europese hoofdonderhandelaar over de brexit, heeft gezegd dat een uitstel van de vertrekdatum van de Britten uit de EU goed gemotiveerd en zinvol moet zijn. Tien dagen voor de deadline van 29 maart 2019, riep hij de Britse regering ertoe op duidelijkheid te verschaffen en met een plan te komen.
Telegraaf 20.03.2019
Bovendien moet het verzoek om uitstel unaniem door de andere 27 lidstaten goedgekeurd worden. Barnier zei dat de 27 landen een verzoek tot uitstel goed moeten afwegen.
Het voortduren van de huidige onzekerheid kost bedrijven geld en levert politieke schade op, zei Barnier vandaag in Brussel. Hij liet doorschemeren dat een uitstel alleen zinvol is als daardoor de kans op ondertekening van de brexitdeal vergroot wordt.
18.03.2019 – Nog 11 dagen !!!
Douane-expert Hans Maessen uit Roermond aan het woord
Moet een simpele jongen uit Roermond de Britten nou uit gaan leggen hoe de kwestie rond de Noord-Ierse grens op te lossen is?
Blijkbaar wel. Douane-expert Hans Maessen adviseert de brexit-hardliners onder de Conservatieven en zat ook al met Theresa May om de tafel. ,,May heeft geen kennis, haar ministers niet en haar adviseurs niet. Het is heel ernstig.”
Geen 3e stemming
Premier May mag haar brexit-akkoord niet in exact dezelfde vorm opnieuw in stemming brengen in het Lagerhuis. Dat heeft de voorzitter van het huis, Speaker John Bercow bepaald. Hij beriep zich daarbij op een precedent uit 1604.
In een zeer ongebruikelijke interventie oordeelde hij dat het volgens parlementsregels niet is toegestaan om twee keer in één parlementaire periode exact dezelfde motie in te dienen.
Flinke domper
De uitspraak is een flinke domper voor May, die van plan leek om in de aanloop naar de EU-top later deze week voor een derde keer haar akkoord aan het parlement voor te leggen. May hoopte dat ze, ook al heeft het Lagerhuis vorige week nog het akkoord met een meerderheid van 149 zetels afgewezen, de druk bij een derde stemming tot een maximum kon opvoeren.
Het zou voor haar tegenstanders, zeker de hardliners in de brexit-flank van de Conservatieve partij, steeds meer de keuze worden tussen ofwel het akkoord van May, ofwel een verzoek tot lang uitstel van de brexit-datum met mogelijk zelfs afstel van het vertrek uit de Europese Unie.
Substantieel
Bercow bepaalde dat hij een derde stemming alleen zal toestaan als er iets ‘substantieels’ is gewijzigd aan het akkoord. Hij zei dat de tweede stemming over het akkoord vorige week wel volgens de regels was omdat May via nieuwe verklaringen en toezeggingen uit de EU iets substantieels aan haar deal had toegevoegd.
Het Brexit-cliché
Het begint zo langzamerhand een cliché te worden, maar afgelopen week was het toch echt een cruciale week voor de Brexit. Woensdagavond13.03.2019 veegde het Britse Lagerhuis een No Deal-scenario van tafel, donderdagavond 14.03.2019 stemden diezelfde Britse volksvertegenwoordigers voor uitstel van de Brexit. Een scenario waarmee het land tijd koopt maar feitelijk niets opschiet, concludeerde NRC correspondent Melle Garschagen.
Wat nu?
De deal die Theresa May sloot met de EU dan maar? Of toch een nieuw referendum? Zij die nog vol zelfvertrouwen durven te voorspellen wat er nu gaat gebeuren zijn ook op de NRC-redactie inmiddels in de minderheid. De EU wordt in al dit rumoer ondertussen sterker en sterker. Misschien, zo zegt men daar, is het maar beter dat de Britten gewoon gaan, zoals NRC-columnist Caroline de Gruyter onlangs beschreef in een mooi en goed gelezen essay.
Het blijft ook voor het NRC een dagelijkse uitdaging om de Brexit zowel voor lezers die het onderwerp goed volgen als voor hen die net instappen begrijpelijk te maken. Dat proberen ze met hun wekelijkse nieuwsbrief, speciale Brexit-podcasts, vraag/antwoord-sessies, dit vrij bizarre Brexit-beslisschema, of gewoon met goede stukken en columns, waar NRC-correspondent deze week de Professor Herman Wekkerprijs voor ontving.
Uitstel Brexit
En op donderdag 15.03.2019 was de derde stemming op rij in het Britse parlement. Dinsdag hoopte May nog dat haar herziene deal erdoor zou komen, maar dit resulteerde in haar tweede grote nederlaag.
De gewijzigde overeenkomst heeft de zorgen over de zogeheten ‘backstop’ voor de Ierse grenskwestie niet weggenomen. Het risico dat het VK voor onbepaalde tijd in deze ‘backstop’ vast komt te zitten, is volgens het parlement nog steeds te groot.
Vervolgens is er woensdag 14.03.2019 gestemd over of de Britten zonder deal uit de EU willen treden. Zo’n ‘no deal-Brexit’ is een scenario waar Brussel en Londen niet op zitten te wachten, omdat dit naar verwachting leidt tot een grote economische en maatschappelijke chaos.
AD 15.03.2019
Een meerderheid in het Britse Lagerhuis gaf uiteindelijk zijn toestemming voor het uitstellen van de brexit, de eerste meevaller voor premier May in dagen. Met 412 stemmen voor en 202 stemmen tegen is de motie voor uitstel aangenomen. Alle 27 EU-lidstaten moeten echter nog akkoord gaan met een latere scheidingsdatum voordat de brexit daadwerkelijk kan worden uitgesteld.
“Dit betekent dat het niet langer de intentie is van de Britten om op 29 maart 2019b de EU te verlaten”, zegt correspondent Suse van Kleef. “May moet nu dus toestemming gaan vragen in Brussel.”
Daar vindt ze waarschijnlijk gehoor bij voorzitter Tusk van de Europese Raad. Maar hij is, in tegenstelling tot May, een voorstander van een lang uitstel. May wil een korte termijn tot 30 juni 2019voorstellen.
Met de uitslag in het Lagerhuis is een no-deal-brexit nog niet van de baan. Als één van de Europese lidstaten een veto uitspreekt tegen het uitstel, dreigt dat scenario nog altijd op 29 maart 2019.
De uitslagen van de stemming over het uitstel worden bekendgemaakt:
Naast de stemming over het uitstel, waren ook amendementen ingebracht over de rol van het parlement in het brexit-proces. Met 312 tegen 314 stemmen krijgt het Lagerhuis nipt geen controle over de vervolgstappen, een enorme opluchting voor de regering. Ook het plan om via peilingen in het Lagerhuis te zoeken naar een alternatieve brexit-deal strandde, met 311 tegen 314 stemmen.
Verder haalde een voorstel voor een tweede referendum over de brexit het zoals verwacht niet. Met slechts 85 stemmen voor en 334 tegen heeft een nieuwe volksraadpleging het niet gehaald. De Labour-fractie zei voorafgaand aan de stemming al zich te onthouden, waardoor het amendement voor een tweede referendum al vrijwel kansloos was.
De vele stemmingen van vandaag volgden op twee dagen van nederlagen voor premier May. Die debatteerde zich dinsdag tevergeefs schor om haar deal met de EU te redden. Gisteren verwierp een meerderheid in het Lagerhuis een brexit zonder akkoord met de EU als mogelijkheid. Een alternatief daarvoor is uitstel van de brexit.
Benieuwd naar wat er allemaal gebeurde in het Britse Lagerhuis vanavond? Lees dan onze liveblog.
Zo jong als het jaar is, maakt BOB een stevige kans om in Groot-Brittannië het woord van het jaar 2019 te worden. Het is de afkorting van Bored of Brexit, dat je het best kunt vertalen met helemaal klaar met de Brexit. In eigen land hebben we daar een tik van meegekregen; er is zeker de laatste maanden geen journaal voorbijgegaan zonder dat de Brexit op welke wijze ook aan de orde kwam. En ook de lezers van Elsevier Weekblad zullen zich ook in dit opzicht niet verweesd voelen.
Zelfs Rutte haalt het niet bij
Allereerst de verschijning van Theresa May. Tevoren een niet onbelangrijke politicus van de Tories, kernminister, maar nu (na Donald Trump) de bekendste politicus ter wereld, evenzeer bewonderd als verguisd; aangevallen en in bescherming genomen, weggezet als aartsdomoor en geroemd als briljante strateeg.
Wel lijkt nauwelijks iemand zijn bewondering te verbergen voor een vrouw die als enige het lef had/heeft om te proberen de troep op te ruimen, bijna als een Winston Churchill in 1939. En menige feminist tiert alweer dat kennelijk een vrouw het vuile werk moet doen. Laten die feministen daar trots op zijn! Kunt u zich trouwens voorstellen dat Kajsa Ollongren of Ingrid van Engelshoven (beiden D66) van de ene op de andere dag zo’n reuzenstap zou maken? Carola Schouten (ChristenUnie) zie ik het nog wel doen.
Of ze het nu uiteindelijk wel of niet optimaal gedaan blijkt te hebben, het is ongelofelijk om te zien wat ze überhaupt allemaal doet. Wij hebben een behoorlijk kwiek baasje als premier, maar zelfs bij hem is geen begin van een vergelijking. Laat staan als we May vergelijken met Balkenende of lang geleden Van Agt, die de indruk wekte nauwelijks ooit iets uit te voeren – en niet alleen de indruk.
Wij vinden het al heel wat als Mark Rutte ’s morgens naar Brussel gaat, ’s middags naar Parijs en de volgende ochtend de ministerraad voorzit. En altijd monter oogt en ontspannen praat. Terecht een prestatie: ik moet de CEO nog zien (u weet wel, die die miljoenen verdient omdat hij zo hard werkt en zo veel verantwoordelijkheden heeft) die ‘m dat nadoet. Maar toch, dan May.
Op één dag vier Europese hoofdsteden af, bij thuiskomst in een mantelpakje op een winteravond voor de deur van 10 Downing Street een persverklaring en ’s morgens vroeg weer op pad en in de late ochtend in het Lagerhuis. Nog los van al die bezigheden waar geen camera bij is.
Liever Lagerhuis dan ‘Brussel’
Er speelt zich een fascinerend schouwspel af. Aan de ene kant is het een volstrekt bezopen verschijnsel: enkele mensen die tegen elkaar schreeuwen, ieder omringd door zijn getrouwen die meekrijsen, nauwelijks in toom gehouden door een halvegare die Mr. Speaker heet en voortdurend Order! Order! roept, maar intussen de adrenaline opjaagt, zeshonderd man die elke zoveel seconden Hear! Hear! schreeuwen – al met al krijg je de neiging om ze een draai om de oren te geven en ze te overschreeuwen met de kreet Speelkwartier is over! Weer aan het werk!
Maar dit is hun werk en dat is in feite al zo sinds de Magna Carta, die werd getekend in 1215 en de basis vormt van de parlementaire democratie. Niet alleen in Groot-Brittannië, maar in de hele wereld. Dat rare land, dat nu helemaal op drift lijkt, heet niets voor niets de moeder van alle democratieën en het Lagerhuis met al die malloten de moeder van alle parlementen. Waarbij je natuurlijk moet bedenken dat het spel zich vooral achter de schermen afspeelt en de Britten hebben zelfs nog nooit gehoord van ‘achterkamertjes’.
Brusselse bureaucraten als Timmermans voelden nooit hitte van de strijd
Dat land en dat parlement hebben in die achthonderd jaar veel overleefd en ze zullen dit heus ook overleven. Die bureaucraten in Brussel, de Frans Timmermansen zal ik maar zeggen, hebben eigenlijk nog niets overleefd, zijn met een gouden lepel in hun EU-bek geboren, functioneren in een onvolwaardige democratie en hebben nooit de hitte van de strijd gevoeld.
Misschien goed om te bedenken als we weer naar die rare Britse folklore zitten te kijken, naar die tweelingbroer van de duivel, Jeremy Corbyn, en die altijd goedgekapte, keurig geklede, onversaagde, zonder hapering in volzinnen pratende May.
De toon van de Britse kranten was niet mals over de stemming die premier May (met schorre stem) gisteren met overmacht verloor in het Lagerhuis.
Met 391 stemmen tegen en 242 stemmen voor werd de tweede versie van de afspraken die May maakte met de EU over brexit naar de prullenbak verwezen. Ondertussen tikt de klok onverbiddelijk verder: brexit moet over zestien dagen een feit zijn.
Hoe nu verder?? Dat is de vraag die, niet voor het eerst, bij veel Britten en andere Europeanen op de lippen ligt. Voor vandaag en morgen is er nog een brexitprogramma in het Lagerhuis, wat er daarna gebeurt is ongewis.
No deal of uitstel?
Net als gisteren mogen Lagerhuisleden vanavond weer stemmen rond 20.00 uur. De vraag is dan of de Britse parlementariërs op 29 maart de EU willen verlaten zonder akkoord, het zogenoemde no deal-scenario.
“Maar dat willen ze waarschijnlijk niet”, voorspelt correspondent Suse van Kleef. “En dan stemmen ze morgen weer, over een uitstelverzoek.” De vraag die dan voorligt, is of premier May naar de EU moet om meer tijd te vragen.
Bekijk hieronder een aantal mogelijke scenario’s (het onderste is gisteravond dus gesneuveld):
1/2 NOS
2/2 NOS
Maar de twee vragen worden overschaduwd door een andere vraag die boven de markt hangt, legt Van Kleef uit. “Wat willen de Lagerhuisleden dan wel met die brexit? Hoe moet die eruitzien? Wat wordt de richting? Wat is de route? Op dit moment is er geen meerderheid voor wat dan ook, zestien dagen voor de brexitdatum. En dat is eigenlijk bizar.”
‘Ongelooflijke vermoeidheid’
Dat vindt ook een groeiend aantal mensen in Brussel. “Daar zitten ze met een ongelooflijke vermoeidheid met dit verhaal”, vertelt correspondent Thomas Spekschoor. “Vooral als je de microfoon uitzet, hoor je: als het zo moet, laat het dan maar uitkomen op een no deal-brexit. We kunnen niet blijven wachten op die Britten.”
Voor uitstel gaan de handen niet per se op elkaar in de EU. Premier Rutte bijvoorbeeld twitterde gisteravond dat daar alleen over kan worden gesproken als er een concreet plan is aan Britse zijde. Dus wat gaan de Britten met dat uitstel doen? Nieuwe verkiezingen? Een nieuw referendum? Wat betreft beide opties liggen geen concrete plannen klaar.
De stemming van gisteren roept niet alleen de vraag op ‘hoe nu verder?’, maar ook ‘hoe nu verder met May?’ Van Kleef: “Ze is in office, not in power, zeggen ze hier. Dus nog wel in functie, maar ontdaan van alle macht.” May verloor de stemming gisteren met grote meerderheid: 75 van haar eigen conservatieve parlementariërs negeerden het standpunt van hun eigen regering. “Ze is de regie totaal kwijt.”
“Vandaag en morgen stemt het parlement over no deal en mogelijk over uitstel. Dus zij bepalen, May niet”, zegt Van Kleef. “En als ze voor dat uitstel gaan, dan moet May daarmee naar Brussel en dan bepaalt de EU dus. Eigenlijk is May alleen nog maar de boodschapper, slechts in naam nog premier.”
De stemming van gisteren liep stuk op de zogeheten backstop, kijk hieronder wat dat precies is:
Zoals al werd verwacht heeft het Britse Lagerhuis de aangepaste brexit-deal van premier Theresa May dinsdag 12.03.2019weggestemd. Met 391 stemmen tegen en 242 stemmen voor werd ook de nieuwe versie van de afspraken die May maakte met de Europese Commissie over het Britse vertrek naar de prullenmand verwezen.
Het Lagerhuis heeft May’s brexit-deal met een meerderheid van 149 stemmen afgewezen.
De premier kondigde een nieuwe stemming aan voor woensdag over een vertrek uit de EU zonder deal.
Haar partijgenoten zijn daarbij niet gebonden aan steminstructies.
‘Brexit kan worden teruggedraaid’ !!??
Het ziet ernaar uit dat de Britse premier Theresa May dinsdag 12.03.2019 opnieuw een nederlaag gaat lijden in het parlement, wanneer haar brexitdeal in stemming wordt gebracht. Dat zeggen twee invloedrijke parlementariërs.
Dinsdag 12.03.2019 is het weer D-day. Dan brengt May nogmaals haar brexitdeal in stemming, minder dan drie weken voor de geplande brexitdatum van 29 maart. De deal werd in januari massaal weggestemd, maar May hoopt voor dinsdag nieuwe toezeggingen te krijgen van de EU waardoor haar parlement nu toch kan instemmen.
Maar stevige toezeggingen zijn er niet, zeggen Nigel Dodds van de Democratic Unionist Party (DUP) en Steve Baker van de Conservative party. Dit kan tot uitstel of zelfs afstel leiden, waarschuwen Dodds en Baker in The Sunday Telegraph.
Verschuiving deadline Brexit ??
Antonio Tajani, de voorzitter van het Europees Parlement, denkt dat de Brexit maximaal enkele weken uitgesteld kan worden.
In een interview met Duitse media, dat zaterdag verschijnt, zegt de Italiaan dat het cruciaal is dat er voor de deadline van 29 maart 2019 een overeenkomst wordt gesloten tussen de Europese Unie en het Verenigd Koninkrijk. Als dat niet gebeurt, kan de deadline enkele weken verschoven worden, maar niet meer dan dat.
De 65-jarige Tajani stelt dat hij ten koste van alles een harde Brexit, dus zonder bindende afspraken, wil voorkomen. Dat zou volgens de Italiaanse politicus voor grote schade en chaos aan beide kanten zorgen.
Volkswoede ??
Een tweede brexit-referendum zal leiden tot volkswoede in Groot-Brittannië. Dat voorspelt Boris Johnson, de voormalige Britse minister van Buitenlandse Zaken en groot voorstander van een vertrek uit de Europese Unie.
Op een persconferentie in New Delhi zei Johnson dat hij grote problemen verwachtte wanneer de Britse premier May zou toegeven aan steeds luidere oproepen een tweede referendum te houden over brexit.
Belangrijkste argument daarvoor van voorstanders van zo’n referendum: inmiddels is meer duidelijk over wat de economische en sociale gevolgen zullen zijn van een Brits vertrek en is het dus verstandig alle voor- en nadelen nog eens te wegen.
Johnson voorziet dat de zeer beladen eerste brexitcampagne dan nog eens over moet. ,,Ik denk dat de woede bij de bevolking intens zal zijn. Mensen worden knettergek bij de gedachte nog eens over dit ding te stemmen.
Amendement verworpen
Het Britse parlement heeft een brexit-amendement verworpen van oppositiepartij Labour. Dat betekent naar verwachting dat de partij van Jeremy Corbyn nu formeel een tweede referendum zal steunen, berichten Britse media.
De Britse tegenhanger van de Tweede Kamer, het House of Commons, stemde woensdagavond 27.02.2019 over een serie amendementen. Het ging onder meer om het voorstel van Labour, dat met een alternatief brexitplan kwam. De grootste oppositiepartij wil onder meer dat het Verenigd Koninkrijk na de brexit onderdeel blijft uitmaken van een douane-unie met de Europese Unie.
De brexitwoordvoerder van Labour, Keir Starmer, reageerde teleurgesteld op de uitkomst van de stemming. ,,We moeten al het mogelijke doen om banen en de economie te beschermen”, schreef hij op Twitter. ,,Daarom zal Labour een amendement indienen of steunen voor een volksstemming om een schadelijke Tory-brexit te voorkomen.”
Telegraaf 26.02.2019
Stemming
Mocht het parlement de mogelijkheid van een ‘no deal-Brexit’ uitsluiten, dan wil May een stemming over uitstel van het vertrek van het VK uit de EU. De twee eventuele stemmingen zouden volgens BBC News plaatsvinden op 13 maart 2019. De Brexit staat nu nog gepland op 29 maart 2019.
Kortom, Theresa May stelt voor dat het Britse Lagerhuis gaat stemmen over een harde Brexit in het geval dat het parlement niet akkoord gaat met haar deal met de Europese Unie. Ook wil ze een eventuele stemming over uitstel van de Brexit.
Zondag werd al bekend dat May de tweede stemming over haar EU-deal in het parlement heeft uitgesteld. Een nieuwe stemming over haar deal met de Europese Unie werd woensdag verwacht, maar is nu uitgesteld tot 12 maart 2019.
Opstand Ministers ??
Britse ministers dreigen met opstand tegen premier Theresa May. Bezorgde bewindslieden eisen dat stappen worden gezet om een chaotische brexit zonder deal te voorkomen, berichten Britse media.
Het Britse kabinet vergaderde dinsdagochtend 26.02.2019 over de naderende brexit. De krant Daily Mail bericht dat tot vijftien ministers kunnen aftreden als de premier niet met garanties komt. Conservatieve dissidenten zouden stiekem hebben vergaderd over de vraag hoe ze kunnen voorkomen dat hun land volgende maand zonder deal uit de Europese Unie stapt.
Het parlement heeft eerder een streep gehaald door de brexitdeal van May. De premier komt naar verwachting met concessies om een opstand binnen haar regering te voorkomen. Brexiteers hebben volgens de BBC te horen gekregen dat ze een ,,erg lastige boodschap” tegemoet kunnen zien.
Brexit-Referendum
De Britse Labourpartij zal deze week een amendement indienen of steunen dat oproept tot een nieuwBrexit-referendum, heeft partijleider Jeremy Corbyn aangekondigd.
Anti-Brexit parlementariërs van Labour en de grote meerderheid binnen de partij die voor een verlenging van EU-lidmaatschap is zullen uiterst blij zijn met die beslissing. Corbyn zegt dat hij “een amendement zal indienen of steunen voor een referendum om een schadelijke Tory-Brexit te voorkomen.”
Dat betekent dat Labour zijn parlementsleden voor het eerst oproept een amendement te steunen dat oproept tot een nieuw referendum. Die grote doorbraak komt nadat een aantal parlementariërs vorige week Labour verlieten en zeiden dat de weigering van Corbyn een nieuwe referendum te steunen daar een van de redenen voor was.
Telegraaf 25.02.2019
Uitstel 2 maanden
De Europese leiders willen dat de Britse premier May alles op alles zet om een harde no-deal-brexitte voorkomen. “Ze lopen nu slaapwandelend richting de afgrond”,zei premier Rutte op een bijeenkomst van de Europese leiders in Sharm-el-Sheikh.
Zondag 24.02.2019 werd eerder al bekend dat May de tweede stemming voor haar brexitdeal in het parlement heeft uitgesteld. Een nieuwe deal met de Europese Unie werd komende woensdag verwacht, maar is nu uitgesteld tot uiterlijk 12 maart. Als die deal niet wordt geaccepteerd door het parlement, dient May volgens de krant een uitstelverzoek in bij de EU.
De Britse Premier May overweegt nu 25.02.2019 de brexit twee maanden uit te stellen. Volgens de krant The Telegraph is dat een van de opties die op tafel liggen als de huidige deal over de uittreding van het Verenigd Koninkrijk uit de Europese Unie opnieuw wordt weggestemd door het Britse parlement. Die stemming is gisteren door May uitgesteld tot 12 maart 2019, zeventien dagen voor de officiële brexitdatum.
Volgens The Guardian ziet de EU niets in een uitstel van twee maanden, omdat er in dat geval al snel nieuwe deadlinestress dreigt. Als er uitstel wordt aangevraagd door de Britten, zouden de EU-onderhandelaars veel liever de brexitdatum verschuiven naar 2021, melden bronnen aan de krant.
Ondertussen zijn steeds meer Europese leiders te porren voor uitstel, een optie die May volgens de krant The Telegraph overweegt.
Wederom uitstel !! …. tot 13.03.2019 !!
De Britse premier Theresa May heeft zondag 24.02.2019 beloofd haar Brexit-deal uiterlijk op 12 maart 2019 in stemming te brengen in het Britse Lagerhuis. Oorspronkelijk zou dat komende woensdag gebeuren.
May beklemtoonde eerder op zondag dat haar pogingen om een acceptabele Brexitdeal voor elkaar te krijgen in een slotfase verkeren. Ze waarschuwde partijgenoten dat de Brexit niet in het zicht van de haven mag stranden.
Nog geen doorbraak op 20.02.2019
Overleg over een doorbraak Brexit-impasse rond het Brexit-akkoord tussen de Britse premier Theresa May en voorzitter Jean-Claude Juncker van de Europese Commissie heeft woensdag 20.02.2019 niet tot een doorbraak geleid.
Wel laten zij in een gezamenlijkeverklaring weten in Brussel een “constructief gesprek”over de Brexit te hebben gehad.
Telegraaf 21.02.2019
Telegraaf 20.02.2019
Ook hebben zij afgesproken om de opties van een vertrek van het Verenigd Koninkrijk uit de Europese Unie op een “positieve manier te blijven verkennen”.
Het voornaamste probleem is de backstop, de regeling die een harde grens tussen Noord-Ierland en Ierland na het Britse vertrek moet voorkomen. Het Britse parlement steunt het terugtrekkingsakkoord niet als er geen eindtijd aan de backstop wordt gekoppeld.
Zeven parlementsleden vertrekken uit Britse Labourpartij om koers Brexit
Een kleine groep ministers zal maandag aankondigen de Labour, de grootste Britse oppositiepartij, te gaan verlaten. Volgens de BBC zijn ze het oneens met de koers van de partij over de Brexit.
AD 19.02.2019
De leider van de Labour wil nieuwe verkiezingen. Hij wil opnieuw met de EU gaan onderhandelen over een Brexit als hij die stembusgang wint.
Onderhandelingen 14.02.2019
Het Britse Lagerhuis heeft tegen een motie gestemd waarin premier May steun vraagt voor haar poging om opnieuw te onderhandelen over het scheidingsakkoord met de Europese Unie. 303 parlementsleden stemden tegen en 258 leden voor. De stemming is meer symbolisch dan bindend.
Vorige maand stemde het parlement tegen het akkoord van May en de EU. Nu, zes weken voor de brexit, lijdt May weer een nederlaag. De rechterflank van May’s Conservatieven onthield zich van stemming, waardoor May de stemming verloor.
Labour-leider Corbyn zei in het Lagerhuis dat de stemming laat zien dat er geen steun is voor May’s plannen en dat de regering het parlement niet langer kan negeren zonder met een goed plan te komen.
No deal
Het verlies van de stemming brengt het risico van een brexit zonder deal of een uitgestelde brexit opnieuw dichterbij.
In het Britse Lagerhuis ging het er vandaag ook luchtig aan toe. Andrea Leadsom (Conservatieven) vond het tijd voor een gedichtje: “Labour is rood, Tories zijn blauw…”. En daar had Peter Wishart van de Schotse Nationale Partij een passend antwoord op:
Premier Mark Rutte zegt dat ,,de tijd dringt”, rond de Brexit. Hij sprak dinsdag met de Britse premier Theresa May. ,,De tijd dringt voor de brexit. Londen is nu aan zet”, twitterde Rutte na het gesprek. ,,Het belang van een gezamenlijk akkoord is duidelijk. Ik juich overleg in Brussel toe.”
Deze dagen voeren brexitonderhandelaars van de EU en het Verenigd Koninkrijk gesprekken met elkaar op zoek naar een uitweg uit de impasse rond het Britse vertrek uit de EU per 30 maart 2019. Met die gesprekken proberen beide partijen te voorkomen dat de breuk tussen Londen en de EU chaotisch, zonder afspraken, verloopt.
Het Britse Lagerhuis wil dat het terugtrekkingsverdrag wordt opengebroken vanwege de zogenoemde backstop, een regeling die moet garanderen dat er geen harde grens tussen Noord-Ierland en Ierland komt na de brexit.
Londen en Brussel op zoek naar uitweg
De hoofdonderhandelaars voor de brexit, Michel Barnier namens de EU en de Brit Stephen Barclay, ontmoeten elkaar maandagavond 11.02.2019 in Brussel. Ze gaan praten over een mogelijke uitweg voor de impasse rond het vertrek van de Britten uit de EU per 30 maart 2019.
Telegraaf 12.02.2019
Barnier heeft gemeld ,,uit te kijken naar de ontmoeting’’ en te zullen ,,luisteren naar hoe het Verenigd Koninkrijk een uitweg ziet.”
Premier Theresa May en Europees Commissievoorzitter Jean-Claude Juncker kwamen vorige week overeen dat hun teams in gesprek gaan over een oplossing waarmee het Britse parlement de afspraken over een ordelijke brexit kan goedkeuren. Het Lagerhuis wil dat het terugtrekkingsverdrag wordt opengebroken vanwege de zogenoemde backstop, een regeling die moet garanderen dat er geen harde grens tussen Noord-Ierland en Ierland komt na de brexit.
,,De EU zal het terugtrekkingsverdrag niet heropenen”, aldus Barnier. Wel staat de EU open voor een aanpassing van de bij het scheidingsverdrag horende politieke verklaring over de toekomstige relatie tussen Londen en Brussel, stelt hij.
Britten willen uitstel
Een kleine meerderheid van de Britten wil dat de brexit wordt uitgesteld, blijkt uit een in opdracht van de The Independent uitgevoerde enquête. Zo’n 53 procent wil dat die extra tijd gebruikt wordt voor een tweede referendum of vervolggesprekken met de EU-onderhandelaars in Brussel.
Met minder dan zeven weken te gaan tot de brexit-datum van 29 maart 2019 is er in het Verenigd Koninkrijk (VK) nog geen zicht op een oplossing van de politieke impasse.
Juncker en May druipen af na hun gesprek in Brussel. Een Brexitdeal laat nog altijd op zich wachten. Ⓒ Hollandse Hoogte / Anadolu Agency
Overleg 07.02.2019 op weg naar 11.02.2019
De Britse premier Theresa May en Europees Commissievoorzitter Juncker hebben een „robuust en constructief”gesprek gehad in hun poging uit de impasse rond de Brexit te geraken.
De twee leiders May en Juncker zijn overeengekomen dat hun teams verder onderhandelen over een oplossing die kan rekenen op de grootst mogelijke steun in het Britse parlement. Juncker en May zullen de resultaten „voor het eind” van de maand bespreken.
Telegraaf 08.02.2019
Het gesprek verliep in een „geest van samenwerking” met als doel het vertrek van het Verenigd Koninkrijk ordelijk te laten verlopen, staat in een gezamenlijke verklaring. May deed verslag van de stemming van vorige week in het parlement, dat wil dat het terugtrekkingsverdrag wordt opengebroken vanwege de zogenoemde backstop. Ze kwam met „verscheidene opties” om de bezwaren hierover weg te nemen, maar daarover werden geen details bekendgemaakt.
Aanvulling akkoord
Juncker onderstreepte opnieuw dat het verdrag niet kan worden heropend. Wel verklaarde hij open te staan voor aanvulling van de politieke verklaring die erbij hoort. Daarin zou kunnen komen te staan dat er sneller afspraken kunnen worden gemaakt over de toekomstige relatie. Als daarover een deal wordt gesloten, hoeft de backstop die als garantie in het terugtrekkingsakkoord is opgenomen niet te worden geactiveerd.
De backstopregeling moet garanderen dat er nooit een harde grens komt tussen het Britse Noord-Ierland en de Ierse republiek, en is de voornaamste reden dat er voor het scheidingsverdrag geen meerderheid is in het Lagerhuis.
Guy Verhofstadt, Brexitonderhandelaar namens het Europees Parlement, gaf na een gesprek met May ook aan dat de politieke verklaring een bindender karakter kan krijgen. Een brexit zonder deal komt volgens hem neer op een ramp. Om die te voorkomen is het essentieel dat May zich verzekert van de steun van oppositiepartij Labour, aldus de Belgische oud-premier.
De onderhandelaars van beide partijen, Michel Barnier en Stephen Barclay, ontmoeten elkaar maandag 11.02.2019.
AD 04.02.2019
Vervroegde verkiezingen, nieuwe onderhandelingen en zelfs evacuatie van de koningin: alles komt nu voorbij in de Brexit-discussie.
Telegraaf 05.02.2019
,,De noodevacuatieplannen bestaan al sinds de Koude Oorlog, maar worden nu nieuw leven ingeblazen indien er maatschappelijke onrust zou uitbreken in het geval van een No-dealbrexit’’, bericht de Sunday Times op gezag van een anonieme bron binnen de Britse overheid.
Verkiezingen
De Britse premier Theresa May overweegt om in juni 2019 algemene verkiezingen uit te schrijven. Dat meldden verschillende Britse media op gezag van anonieme bronnen.
Downing Street 10 zou plannen hebben opgesteld om de artikel 50-procedure voor het vertrek uit de Europese Unie te verlengen. May zou dan in april de steun van het Lagerhuis voor een nieuwe brexitdeal zoeken, gevolgd door verkiezingen.
De Conservatieven staan er in de peilingen goed voor, terwijl de Labourpartij van Jeremy Corbyn er juist flink op achteruit is gegaan.
Strijden in Brussel
May schreef zondag zelf in de krant Sunday Telegraph dat ze in Brussel gaat ,,strijden voor Groot-Brittannië en Noord-Ierland”. ,,De klok tikt en het zal niet gemakkelijk zijn de veranderingen uit te onderhandelen die het parlement wil zien. Maar als we een blok vormen en met één stem spreken, denk ik dat we vooruit kunnen.”
De zittingstermijn van het Britse Lagerhuis is vijf jaar, tenzij de regering eerder verkiezingen uitschrijft.
AD 06.02.2019
AD 30.01.2019
Amendement aangenomen
Het Britse Lagerhuis heeft vandaag 29.01.2019 met een kleine meerderheid alsnog het amendement aangenomen dat erop aanstuurt dat de ‘backstop’ uit het brexit-akkoord wordt geschrapt. 317 parlementariërs stemden voor het Brady-amendement en 301 tegen. Dat betekent dat premier May opnieuw naar de Europese Unie zal gaan om te proberen de onderhandelingen over de deal te heropenen.
May kreeg de noodzakelijke steun van een groep Conservatieve parlementariërs die bij de stemming over het oorspronkelijke akkoord op 15 januari 2019 tegen stemden. Het akkoord, waarover twee jaar was onderhandeld, werd toen verworpen met een grote meerderheid.
Telegraaf 29.01.2019
Zo begrijp je een debat in het Britse Lagerhuis
Dinsdag 29.01.2019 maakte de Britse premier Theresa May zich op voor weer een cruciaal Brexit-debatin het Lagerhuis. Hoe gaat haar plan B vallen? Het debat zal ouderwets spektakel opleveren. Tien tradities en rituelen uitgelegd.
Hard Border ??
Vanavond 29.01.2019 praat en stemt het Britse Lagerhuis wederom over de Brexit. Een woord dat je al maanden hoort terugkomen is de Irish Backstop. Al meer dan een jaar domineert deze Engelse term het Europese nieuws, maar wat is het precies? En waarom blijft het terugkomen?
De backstop is een noodoplossing voor die grens
De Europese Unie en het VK voeren twee onderhandelingen – tenminste, dat is het plan: eerst over de terugtreding. Als die onderhandelingen voor 29 maart (Brexit-dag) slagen, wordt er daarna over de toekomstige handelsrelatie gesproken. We zitten nu in die eerste fase.
De Ierse grenskwestie maakt in principe onderdeel uit van die tweede fase. De EU wil echter koste wat kost voorkomen dat die Ierse grens er komt, en heeft daarom de backstop bedacht: een noodplan dat in werking treedt als er de tweede fase geen oplossing wordt bedacht.
Uiteindelijk is er een nieuwe oplossing bedacht: het hele VK blijft – indien de backstop noodzakelijk blijft – in de Europese douane-unie. Zo worden er checks tussen Noord-Ierland en de rest van het VK voorkomen, en blijft de grens tussen Ierland en Noord-Ierland ook open.
Deze versie staat in het uiteindelijke akkoord waar de EU en de Britse regering na lang onderhandelen mee naar huis kwamen. Maar ook deze oplossing vormt een probleem.
Een ander probleem is dat er geen tijdlimiet op zit: de Britten zouden zomaar ‘oneindig lang’ in een douane-unie vast komen te zitten met de EU.
Volgens de EU is dit logisch: de hele backstop is immers bedacht om een permanente grens met te voorkomen. Een tijdelijke oplossing is volgens hen per definitie geen oplossing, gezien er daarna alsnog een harde grens zou ontstaan.
Britten willen opnieuw onderhandelen over Backstop, EU niet
Theresa May, plus een hoop Britse politici, willen nu opnieuw onderhandelen over de backstop. De EU heeft gezegd dat dat is uitgesloten.
Theresa May gokt er echter op dat de EU iets opener zal staan voor aanpassingen als zij met een alternatief voorstel komt dat steun heeft van het Britse Lagerhuis. Echter, dat plan is er momenteel nog niet.
Hoe het Britse Parlement controle wil krijgen over de Brexit, ten koste van Theresa May
Theresa May mag haar borst natmaken: het Britse Lagerhuis is van zins de regie over de Brexit op zich te nemen, ten koste van haar leiderschap.
May slaagt er maar niet in om het verdrag over de Brexit door het Lagerhuis te loodsen. Daarom neemt de lagere kamer van Britse parlement nu het heft in eigen handen. De leden stellen een serie amendementen voor om de Brexit uit te stellen en een scenario zonder deal te voorkomen.
Wat staat er in de wetsvoorstellen, wat betekenen ze en maken ze überhaupt kans om geaccepteerd te worden? We zetten de belangrijkste op een rijtje.
Een ‘no-deal’ afwenden door uitstel
Yvette Cooper van de Labour-partij. Foto: Getty
Zoals het nu staat, verlaat het VK de Europese Unie op 29 maart 2019, ongeacht of de deal met Brussel door het parlement geaccepteerd wordt of niet. May verzekerde de voorbije twee jaar dat die datum heilig was en vertrek zonder meer zou plaatsvinden. Een amendement van Labour-parlementslid Yvette Cooper voorkomt dit echter.
Coopers amendement voorziet in de opstelling van een aparte wet – die ook uit haar koker komt – die het Lagerhuis toestaat om te stemmen over een uitstel van de Brexit als het parlement niet instemt met May’s deal voor de laatste week van februari.
Als het Lagerhuis dit amendement aanneemt, betekent dat niet automatisch dat May een uitstel moet aanvragen in Brussel – mits ze voor 26 februari 2019 een deal kan beklinken. Coopers kansen zijn goed, ook omdat ze bereid is het uitstel te beperken tot twee of drie maanden.
Een debat over álle scenario’s, inclusief een tweede referendum
Partijleider van Labour Jeremy Corbyn. Foto: Reuters
Van minder radicale snit is het voorstel van Labour-partijleider Jeremy Corbyn. Hij wil een parlementaire debat en stemming over elke Brexit-optie. Daaronder valt ook eventueel een tweede referendum.
Door over alle opties te debatteren en stemmen, wil Labour de steun in het parlement beter zichtbaar maken. De deal van May kon immers aan beide kanten van het Lagerhuis op afkeuring rekenen, soms om tegengestelde redenen.
Bovenaan de lijst met opties zou Labour hun eigen voorkeur zetten: een VK in de Europese douane-unie en met ‘sterke banden’ met de eenheidsmarkt.
Labour zal dit amendement waarschijnlijk wel steunen, aangezien het in lijn ligt met een motie die recent aangenomen werd op het partijcongres. De Tory’s zullen er echter minder enthousiast over zijn, aangezien zij geen zin hebben om Corbyn een overwinninkje te gunnen.
Een heel andere optie voor een doorbraak is het idee voor een zogeheten Citizen Assembly, een burgerplatform, om de beslissing aan hen over te leten. Aanjagers van dit plan zijn Labour-leden Stella Creasy en Lisa Nandy.
Dit amendement zou ook meteen dwingen dat May de Brexit uitstelt zodat er genoeg tijd is voor dit burgerplatform om opgezet te worden.
Het platform moet zitting bieden aan ‘250 leden die een representatieve afspiegeling van de bevolking vormen’ en zal rapporteren aan het Lagerhuis. Deze Citizen Assembly zal zijn licht laten schijnen over het proces ‘omtrent het vertrek van het VK uit de EU’. Of het ook een binded advies kan uitbrengen, is niet duidelijk.
Een van de controversieelste ingrediënten van Theresa May’s deal is de zogeheten ‘backstop’ voor Noord-Ierland, de noodoplossing die moet voorkomen dat er een harde grens ontstaat tussen het Britse Noord-Ierland en de Republiek Ierland.
Deze enige landsgrens van het VK zou van de een op andere dag een harde grensovergang worden, mocht de Brexit zonder deal plaatsvinden. Iedereen wil deze grens voorkomen, de ideeën over de aanpak verschillen echter nogal. Onder die zogeheten backstop blijft Noord-Ierland lid van de EU, een doorn in het oog van overtuigde Brexiteers.
Er liggen twee amendementen over dit onderwerp klaar. De eerste wil de backstop in duur beperken tot en met 31 december 2021. Een tweede voorziet in ‘alternatieve regelingen’om die harde grens te voorkomen. De eerste lijkt vooralsnog het meest kansrijk.
Plan B
Uiteindelijk heeft de Britse premier Theresa May haar ‘plan B’ gepresenteerd in het Britse Lagerhuis. Het is hetzelfde plan als het plan dat eerder werd weggestemd, plus een aantal beloftes.
Yes/No-Brexitdeal !?!?
De minister van Onderwijs, Damian Hinds, zei maandag 28.01.2019 bij de BBC in een reactie op het krantenbericht dat de regering geen ‘no-deal’ nastreeft en dat ook een duidelijke meerderheid in het parlement een goede overeenkomst met de Europese Unie wil.
Nieuwe campagne wijst bedrijven op Brexit
Met radiospotjes dringt een nieuwe overheidscampagne vanaf maandag bij het bedrijfsleven aan om zich voor te breiden op de gevolgen van de brexit. De actie richt zich op het midden- en kleinbedrijf (mkb) en (zorg)instellingen.
Volgens de regering kunnen veel bedrijven zich nog beter voorbereiden op het Britse vertrek uit de Europese Unie.
De groeiprognoses voor de Nederlandse economie voor 2019 zijn nog altijd heel redelijk. En als je kijkt naar zaken die je portemonnee raken, is de start van 2019 helemaal niet zo slecht.
Business Insider houdt, in samenwerking met nieuwsapp Upday, elke maand zeven prijzen bij die van belang zijn voor de waarde van je bezittingen en die je maandelijkse uitgaven beïnvloeden.
De huizenprijs: €2.319 per maand erbij in een jaar tijd
Ook in het slotkwartaal van 2018 ging de gemiddelde huizenprijs razend hard omhoog: een plus van 10,3 procent vergeleken met het laatste kwartaal van 2017, zo bleek deze maand uit cijfers van makelaarsclub NVM.
Hypotheekrentes staan voorlopig nog op extreem lage niveaus.
Sparen: gat met inflatie wordt nog groter door hogere btw
Terwijl de inflatie al maanden rond de 2 procent schommelt, zien spaarders rentes niet meebewegen. Variabele spaarrentes dalen gestaag en ook in januari kreeg je maximaal 0,35 procent rente op een vrij opneembare spaarrekening, volgens gegevens van de site Spaarinformatie.nl.
De economische nieuwsberichten van 2019 benadrukken vooral de gevaren voor beleggers: de ontwrichtende gevolgen van een eventuele no deal-Brexit en de groeivertraging in China.
Voor olie geldt iets vergelijkbaars als voor aandelen. Menig analist wijst op risico’s van groeivertraging in China en het gevaar van een groeidip in West-Europa, met als gevolg een lager energieverbruik, minder vraag naar olie en dus mogelijk prijsdalingen.
Tegelijk laat de start van 2019 een lichte stijging van de olieprijs zien tot een niveau van 60 dollar voor een vat Noordzee-olie.
“Het variabele tarief voor stroom is 17 procent gestegen sinds vorige maand en maar liefst 36 procent sinds januari 2018”, aldus online consumentenadviseur Pricewise.nl.
’Te weinig angst voor harde Brexit’
Het Britse pond steeg dit jaar maar liefst 4% ten opzichte van de euro, vanuit de verwachting dat het niet tot een harde Brexit komt. Volgens enkele vooraanstaande vermogensbeheerders is het echter niet denkbeeldig dat het VK zonder akkoord de EU op 29 maart 2019 verlaat.
Een paar weken geleden stemde een overweldigende meerderheid van het Britse parlement tegen het door Theresa May met de EU bereikte Brexit-akkoord. Dinsdagavond 29.01.2019 stemmen de parlementariërs opnieuw over een nauwelijks aangepast akkoord en de verwachting is dat de premier dan een minder pijnlijke nederlaag lijdt.
D66 komt met eigen Noodwet
Nederland moet BritseNederlanders en Nederlandse Britten ofwel de Nederbritten na de brexit de keuze tussen een Brits en een Nederlandspaspoort besparen. Zij moeten voorlopig een dubbele nationaliteit kunnen krijgen, vindt D66. De regeringspartij komt daarom met een eigenhandig geschreven noodwet.
Het lukt de Britse regering en de Europese Unie maar niet afspraken te maken over een ordentelijk vertrek van de Britten uit de EU. Daardoor dreigen ze veel van de 100.000 Nederlandersin het Verenigd Koninkrijk en de 46.000 Britten in Nederland een pijnlijke keuze op te dringen. Zo kan een Nederlander in Londen die straks noodgedwongen voor een Brits paspoort kiest, niet zomaar meer wonen, werken, studeren en stemmen in Nederland.
D66 probeerde aanvankelijk het kabinet zover te krijgen gedupeerden van de brexit een dubbele nationaliteit te bieden. Maar die voelt daar niets voor. Het kabinet is spaarzaam met dubbele paspoorten, omdat die de integratie in de weg zouden kunnen staan.
D66 nodigt andere partijen uit de schouders te zetten onder de initiatiefwet en die samen te dragen. ,,Er moet nu een vangnet komen”, zegt Tweede Kamerlid Sjoerd Sjoerdsma in NRC Handelsblad. ,,Dit vraagt echt om samenwerking van links tot rechts. Samen moeten we ervoor zorgen dat Nederlanders in het Verenigd Koninkrijk en de Britten in Nederland niet te dupe zijn van de brexitchaos.”
Rem op de Noodwet
De speciale bevoegdheden die het kabinet achter de hand houdt om te kunnen ingrijpen bij onvoorziene gevolgen van een harde Brexit worden beknot. Een meerderheid van de Tweede Kamer zal zich naar verwachting scharen achter voorstellen daartoe van CDA, D66 en ChristenUnie.
In plaats van één jaar na de Brexit kan het kabinet een half jaar noodmaatregelen nemen. Ook moet het kabinet eventuele noodwetten binnen een week aan de Kamer voorleggen. Bovendien moet zwart op wit komen dat de zogeheten ’ministeriële regelingen’ nooit in strijd zijn met de grondwet.
‘Zeer ongebruikelijk’
Een groot deel van de Tweede Kamer ziet de noodzaak van een noodwet bij een no-deal-brexit in, maar wil niet dat bewindslieden zulke ruime bevoegdheden krijgen. Ook de Raad van State is kritisch. Het adviesorgaan van de regering noemt het “zeer ongebruikelijk” en “zeer onwenselijk” om een minister zoveel macht te geven.
‘Buitenspel’
Maar een ruime Kamermeerderheid zal vandaag 24.01.2019 duidelijk maken dat het parlement nog steeds te veel buitenspel staat. Ook de regeringspartijen D66 en CDA zijn nog lang niet overtuigd. Zij vinden bijvoorbeeld dat de noodmaatregelen binnen tien weken moeten zijn ingediend én goedgekeurd door de Tweede Kamer en dat ze anders moeten vervallen.
Backstop
De Europese hoofdonderhandelaar voor de Brexit acht het onhaalbaar om de zogenoemde ’backstop’ een beperkte looptijd te geven. De garantieregeling moet volgens Michel Barnier voor onbepaalde tijd zijn, omdat anders niet gegarandeerd kan worden dat de grens tussen EU-lidstaat Ierland en het Britse Noord-Ierland openblijft.
Noodwet
Coalitiepartijen hameren op aanpassingen in de geplande noodwet Brexit. Die geeft het kabinet speciale macht voor het geval de Britten zonder enige regeling eind maart de Europese Unie verlaten. ChristenUnie (CU) en CDA willen een „extra drempel” voor de regering om de noodwet Brexit aan te spreken. De partijen komen met dat voorstel tijdens een debat donderdag in de Tweede Kamer met VVD-minister Stef Blok (Buitenlandse Zaken) over de noodmaatregelen.
Telegraaf 24.01.2019
AD 24.01.2019
Nationaliteit
Britten die in Nederland wonen, komen ook bij een no-deal-brexit niet in aanmerking voor een dubbele nationaliteit. Ze zullen moeten kiezen of ze Brits blijven of Nederlander willen worden, zei minister Blok in de Tweede Kamer.
Volgens de minister van Buitenlandse Zaken is het verliezen van een andere nationaliteit als je de Nederlandse aanneemt “helemaal verweven in onze nationaliteitswetgeving”. Hij vindt het niet logisch om daar bij een brexit zonder afspraken met de Europese Unie van af te wijken.
AD 22.01.2019
Stand van zaken Brexit 21.01.2019
De Britse premier Theresa May heeft maandagmiddag haar ‘plan B’ gepresenteerd in het Britse Lagerhuis. Het is hetzelfde plan als het plan dat vorige week werd weggestemd, plus een aantal beloftes.
Volg hier alle ontwikkelingen.
De Britse premier Theresa May heeft in het Lagerhuis gezegd dat ze nog een keer gaat kijken naar het probleem van de ‘backstop’ over de grens tussen het Verenigd Koninkrijk en Ierland en dat ze daar met Brussel over gaat praten. Ze voorziet meer brexit-onderhandelingen. May zou maandag in het parlement met een alternatief komen voor haar weggestemde overeenkomst met Brussel.
Ze ontvouwde in haar toespraak geen enkel plan of alternatief voor de bestaande overeenkomst met de EU over de brexit. Ze herhaalde haar standpunten over de brexit en beklemtoonde fel tegen uitstel van de brexit of een nieuw referendum over het lidmaatschap van de EU te zijn.
Zo wil ze geen harde brexit en ‘we moeten ook eerlijk zijn naar burgers toe over wat dit inhoudt’. Een harde brexit zonder deal wordt als een doemscenario gezien. Met een alternatief voor het huidige plan kwam de premier dus niet. “Er is geen grote koerswending”, aldus correspondent Melle Garschagen.
Het Lagerhuis heeft afgelopen dinsdag met een enorme meerderheid Mays brexitdeal afgewezen. Ze zei dat ze het parlement gaat raadplegen in de volgende ronde van brexit-onderhandelingen. Of ze de komende week wel steun krijgt van het Britse Lagerhuis is de vraag.
Ierland
De Britse premier Theresa May overweegt het Goedevrijdagakkoord met Ierland te wijzigen om zo de impasse rond de Brexit te doorbreken.
Volgens The Telegraph wil May op deze manier haar plan B door het Britse Lagerhuis loodsen. De premier zou maandag een alternatief voor haar weggestemde Brexit-deal aan de parlementsleden moeten voorleggen.
De Britse regering hoeft niet bij Ierland aan te kloppen voor rechtstreekse onderhandelingen over de brexit. ,,Dit is een onderhandeling tussen de EU en het Verenigd Koninkrijk’’, beklemtoonde de Ierse minister Helen McEntee (Europese Zaken) vanmorgen bij omroep RTÉ.
De Britse premier Theresa May legde vanmiddag in het parlement een verklaring af over haar ‘plan B’ voor de brexit.
AD 17.01.2019
Het BREXIT drama
Premier Mark Rutte heeft met teleurstelling gereageerd op de dramatische nederlaag van zijn Britse collega Theresa May. ,,Ik betreur, maar respecteer de uitslag van de stemming in het Britse Lagerhuis over de huidige brexitdeal’’, twittert de minister-president.
Eerder zei Mark Rutte nog te rekenen op een goede afloop. Hij benadrukte toen nog ‘alle vertrouwen’te hebben in de Britse premier. Nu stelt Rutte dat het ‘aan het Verenigd Koninkrijk’ is om te beslissen hoe er verder wordt gegaan.
AD 16.01.2019
Uitstel
De Britse regering kan uitstel krijgen om alsnog een brexitdeal door het parlement te loodsen. Dat zegt premier Mark Rutte. Als de Britten daarom vragen, zal de Europese Unie daar ‘welwillend’ naar kijken, hoewel grote aanpassingen ondenkbaar lijken.
AD 17.01.2019
Maar als we nog een paar maanden langer in dit cirkeltje blijven draaien, heeft uitstel geen zin, aldus Premier Rutte.
Alleen verliezers
Minister Stef Blok van Buitenlandse Zaken stelt dat de EU-landen geen trek hebben in ‘majeure aanpassingen’ aan de huidige brexitdeal. ,,Zo gaat het niet werken. Als dat de strategie van het Verenigd Koninkrijk is, is die tot mislukken gedoemd.’’
Volgens Blok kent de door May verloren brexitstemming ‘alleen maar verliezers’. ,,Het is niet verrassend, maar nog steeds wel teleurstellend. Het pakket dat nu is weggestemd was voor Nederland en overigens óók voor het Verenigd Koninkrijk een heel goede uitkomst.’’
Telegraaf 19.01.2019
Volgens Blok heeft het akkoord dat het Verenigd Koninkrijk en de Europese Unie sloten ‘de juiste balans’. ,,Je kunt niet van de EU verwachten dat we onze mensen in het Verenigd Koninkrijk in een lastige positie brengen en onze ondernemers aan strengere eisen te laten voldoen, terwijl de Britten toegang houden tot de interne markt.’’ Grote aanpassingen lijken hem daarom niet bespreekbaar.
Brussel staat open voor respijt, ‘maar dan moeten ze wel een idee hebben hoe ze het dan willen oplossen’, meent Rutte. ‘Als we nog een paar maanden langer in dit cirkeltje blijven draaien’, heeft uitstel volgens de premier geen zin.
AD 16.01.2019
Aanblijven
Premier May mag aanblijven van het Britse parlement. Hetzelfde parlement dat haar zwaarbevochten brexitdeal een dag eerder zo meedogenloos afknalde.
Want uiteindelijk heeft de Britse premier May woensdagavond 16.01.2019 een motie van wantrouwen overleefd. 306 parlementariërs stemden voor de motie, 325 stemden tegen. De motie was ingediend door oppositiepartij Labour, na de vernietigende nederlaag die May dinsdag leed met de stemming over haar brexitdeal.
Labourleider Corbyn zei dat het land nu door ,,een zombieregering” wordt geleid en dat premier May totaal geen controlemeer over de gebeurtenissen heeft. Corbyn mikte met zijn motie op nieuwe verkiezingen.
AD 17.01.2019
‘Serieuze oplossingen’
Ondertussen is Brussel in gespannen afwachting van de volgende stappen van de Britse premier Theresa May richting de EU nu zij een motie van wantrouwen in het Lagerhuis heeft overleefd en premier blijft.
Er circuleren ‘veel ideeën en gedachten’ om te voorkomen dat de Britten de EU (en zichzelf) grote schade toebrengen door zonder afspraken de EU te verlaten, aldus een hoge ambtenaar, en een ervan is uitstel van de brexit.
Initiatief tot uitstel
Het initiatief tot uitstel moet volgens de procedures van de Britten zelf komen. Mocht May uitstel vragen dan moet zij rechtvaardigen waarvoor de extra tijd nodig is. De EU wil horen ‘met welke serieuze oplossingen de meerderheid van het Britse parlement de brexitdeal kan steunen’, aldus een EU-diplomaat.
Motie van wantrouwen
Corbyn diende eerder al een motie van wantrouwen in tegen May, maar die haalde het niet. May heeft Corbyn vandaag voor de tweede keer geschreven en gevraagd om een gesprek.
Ze noemt het verkeerd dat Corbyn de parlementsleden wil verbieden met haar te praten, en zegt graag de voorstellen van Labour te willen bespreken. Maar volgens de Britse zender Sky News heeft May ook gezegd dat Corbyns eis om hoe dan ook een no deal-brexit uit te sluiten, een onmogelijke voorwaarde voor haar is.
Mogelijk is de regering van May bereid die toezegging te doen. In een gelekte telefonische vergadering zei minister van Financiën Philip Hammond dat de ‘no deal’-optie van tafel zou kunnen, meldt The Telegraph.
Een andere krant, The Times, stelt dat een aantal belangrijke voorstanders van brexit de regering hun eigen plan Bwil presenteren. Daarin willen ze een belofte van de premier dat er een tijdslimiet wordt gesteld aan de verguisde backstop-constructie in de weggestemde deal.
Die backstop is een soort verzekeringspolis over de grens tussen Noord-Ierland en Ierland die het Verenigd Koninkrijk aan de EU blijft binden. “Maar voor de EU is zo’n tijdslimiet juist altijd onbespreekbaar geweest”.
Tja, het is namelijk best wel ingewikkeld hoor !!!
Doemscenario ineens dichtbij
Het begint nu echt door te dringen: de scheiding tussen het Verenigd Koninkrijk en de EU komt ras dichterbij. En het kan wel eens een heel nare breuk worden.
Het kabinet heeft de hoop op een brexit-akkoord tussen het Verenigd Koninkrijk en de EU nog niet opgegeven. Maar veel hoop resteert niet. Wat in tweeënhalf jaar niet is gelukt, zal in tweeënhalve maand hoogstwaarschijnlijk niet alsnog lukken.
Nu premier May de vertrouwensstemming in het Britse parlement heeft overleefd, heeft ze tot maandag 21.01.2019 om met een alternatief brexitplan te komen. Een plan B dat wél een meerderheid in het parlement kan halen.
Dan nog moeten alle 27 EU-leiders instemmenmet uitstel, dat tot uiterlijk 2 juli 2019 kan duren tenzij het Verenigd Koninkrijk alsnog meedoet aan de Europese verkiezingen eind mei 2019.
AD 16.01.2019
Terugblik
“We moeten kalm blijven, de dialoog voortzetten en transparant blijven”, zei brexit-hoofdonderhandelaar Michel Barnier vanochtend in het Europarlement. Ondertussen lijkt niemand nog te weten hoe het verder moet met de Brexit.
May’s Brexitdeal werd gisteravond met verpletterende cijfers verworpen. Dat wil nog niet zeggen dat de rol van Theresa May is uitgespeeld. Vandaag (woensdag 16.01.2019) werd gestemd over een motie van wantrouwen tegen May, die ze heeft overleefd.
Uitstel van de stemming in december. Een allerlaatste emotioneel pleidooi weloverwogen te stemmen in het landsbelang. En achter de schermen paniek en een poging dwarse Conservatieven ervan te overtuigen dan maar liever niet te laten stemmen in plaats van tégen te stemmen. Het mocht allemaal niet baten.
AD 18.01.2019
Bij het traditionele geschuifel door de ‘division lobbies’ was het overvol in de lobby van de tegenstanders van Mays deal, waar 432 Conservatieven en oppositieleden elkaar vonden voor een historische aframmeling voor een zittende premier.
Vervelend voor Theresa May – helemaal als een op de drie van je eigen Kamerleden je laat vallen – maar nog vervelender voor de meeste Britten. Want waar zij onderhand de buik van vol hebben, is een nieuwe verlenging van een ongekende, en onderhand ook gênante, politieke crisis.
AD 18.01.2019
Obstakel
Theresa May overleeft als premier en wilde geen concessies doen – daarmee is ze een obstakel geworden voor het laten slagen van de Brexit. Opiniepeilingen suggereren dat Britse kiezers aan de ene kant af willen van de vermeend negatieve aspecten van het lidmaatschap van de Europese Unie; tegelijk willen ze alle voordelen behouden die dat lidmaatschap meebrengt.
Een Brexit-deal sluiten die deze twee dingen verenigt, is simpelweg onmogelijk. Geen enkele Britse premier zou die klus kunnen klaren. In de praktijk schiet elke deal tekort.
Het was dus niet verrassend dat de overeenkomst die May met de EU sloot, dinsdag werd weggestemd in het Britse Lagerhuis. Maar de omvang van de nederlaag was wel verrassend.
Zo besloot May om Artikel 50 te activeren (het onderdeel van het Europees Verdrag dat gaat over uittreding van een lidstaat, red.), voordat ze met haar regering een duidelijke Brexit-strategie had uitgestippeld.
Vervolgens verspilde ze eerst maanden en toen jaren, waarbij ze meer met haar eigen partij onderhandelde dan met de Europese Unie.
Bij de start van de Brexit-procedure in 2017 heeft May een aantal rode lijnen gedefinieerd. Die hebben betrekking op douane-regelingen, immigratie en de zeggenschap van het Europese Hof van Justitie. Op basis hiervan was alleen een vrij simpel vrij handelsakkoord mogelijk van het Canadese type.
Van belang is vooral dat de rode lijnen van May het onvermijdelijk maakten, dat er controles zouden komen bij de grens van Ierland en Noord-Ierland.
May heeft op geen enkel moment in de afgelopen twee jaar een poging gedaan om begrip te tonen voor de 48 procent van de Britse kiezers die ervoor hadden gekozen om bij de EU te blijven. Ook heeft ze nooit toenadering gezocht tot oppositiepartijen die ze nodig had om een deal door het parlement te loodsen.
Zelfs nu, na de historische nederlaag in het Lagerhuis, geeft ze geen signalen af waaruit blijkt dat ze begrijpt dat ze zaken fundamenteel anders moet aanpakken. Anders zal ze nooit een parlementaire meerderheid achter zich krijgen.
Vooralsnog houdt May vast aan haar rode lijnen en lijkt ze niet van zins een substantieel andere deal te willen aanvaarden.
Daarmee lijkt het overleven van May als premier een obstakel te zijn geworden voor het sluiten van compromissen waar een meerderheid van het Lagerhuis zich in kan vinden.
AD 19.01.2019
Gevolgen voor Nederland
Naturalisatie
Het aantal Britten dat zich tot Nederlander laat naturaliseren naturaliseren is in vier jaar tijd bijna vertienvoudigd, waarschijnlijk vanwege de brexit. Hun aantal steeg van 19 in 2015 tot 169 in de eerste elf maanden van 2018. Voor de Britten is het een ingrijpende stap: ze geven in de meeste gevallen hun eigen nationaliteit op.
In de cijfers van de laatste vier jaar lijkt het effect van de naderende Brexit goed waarneembaar. Het aantal naturalisaties klom van 19 (2015) naar 41 (2016) naar 125 (2017) naar 169 (tot en met november 2018). Het aantal Britten dat afgelopen december voor het Nederlanderschap koos, is bij de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) nog niet bekend, maar het totaal over 2018 komt dus nog hoger uit.
De gevolgen van een no-deal-brexit voor Nederland zijn groot en raken veel beleidsterreinen. Dat blijkt uit een overzicht van minister Blok van Buitenlandse Zaken.
De minister beschrijft welke maatregelen al zijn genomen om Nederland voor te bereiden op een no-deal-scenario.
AD 24.01.2019
Ook Nederlanders in het Verenigd Koninkrijk maken zich zorgen over de gevolgen van de brexit. Toch is het onvermijdelijk dat dat scenario gepaard zal gaan met “verstoringen en problemen”, aldus Blok.
RO 21.03.2019 Steeds meer bedrijven bereiden zich voor op de gevolgen van Brexit. Dat blijkt uit de eerste resultaten van nieuw onderzoek door Kantar Publicin opdracht van het ministerie van Buitenlandse Zaken.
Medio maart zei 32 procent van de ondernemers zich actief (in grote mate of behoorlijk) aan het voorbereiden te zijn. In de zomer van 2018 was dat nog 18 procent en in 2017 was maar 9 procent van de ondernemers aan de slag met voorbereidingen op Brexit.
Daarnaast zegt 44 procent zich een beetje voor te bereiden. In totaal is dus driekwart van de bedrijven in meer of mindere mate bezig met Brexit. Het aantal ondernemers die helemaal niets doen aan voorbereidingen, is fors gedaald van 46 naar 20 procent.
Gevolgen
De toegenomen voorbereiding hangt samen met groeiende zorgen onder ondernemers over de gevolgen van een vertrek van het Verenigd Koninkrijk uit de Europese Unie. De groep die denkt dat Brexit redelijk grote gevolgen zal hebben voor de Nederlandse economie, is toegenomen naar 65 procent – tegen 54 procent in 2018.
Daarentegen denkt nog maar 21 procent dat Brexit niet zulke grote of bijna geen gevolgen zal hebben voor het Nederlandse bedrijfsleven, terwijl dat in 2018 nog 31 procent was en in 2017 nog 35 procent.
Ook verwachten nu meer ondernemers dat Brexit grote gevolgen zal hebben voor hun eigen bedrijf. Zo voorziet 28 procent redelijk tot zeer grote gevolgen, terwijl dat in 2018 nog 21 procent was. De meerderheid (77 procent) ziet vooral negatieve gevolgen van Brexit. Net als in 2017 en 2018 maken bedrijven zich vooral zorgen om extra regelgeving (douaneformaliteiten, controles en inspecties) en invoerheffingen.
Voorbereiden
Bedrijven bereiden zich op verschillende manieren voor: door het nieuws te volgen, uit te zoeken hoe het zit met de douaneregels, invoerheffingen en BTW en door in gesprek te gaan met leveranciers, afnemers en andere schakels in hun keten. Ruim een kwart geeft aan afspraken te maken over levering en prijzen na de Brexit. Een op de vijf maakt afspraken met transporteurs of oriënteert zich op andere markten, producten of leveranciers.
Burgers
Kantar heeft ook onderzoek gedaan naar de beleving van Brexit onder doorsnee burgers in Nederland. Opvallend hier is de sterk toegenomen informatiebehoefte. Waar in 2018 de meeste mensen (92 procent) nauwelijks behoefte hadden aan informatie over Brexit, heeft nu meer dan een vijfde van de burgers in zeer grote mate (3 procent) of behoorlijk (18 procent) behoefte aan informatie over Brexit.
Slechts drie op de tien Nederlanders geven aan geen behoefte te hebben aan deze informatie. Vragen die vooral leven, gaan over de toekomstige relatie met het Verenigd Koninkrijk, gevolgen van Brexit voor de Nederlandse economie en voor het reizen van en naar het Verenigd Koninkrijk.
Nederlanders in het VK
Bij Nederlanders die in het Verenigd Koninkrijk wonen, blijft de ongerustheid over de gevolgen van Brexit en de informatiebehoefte hoog. Deze groep maakt zich de meeste zorgen over nieuwe douaneformaliteiten, het recht om er te mogen blijven wonen en werken en een groeiende culturele afstand tussen de EU en het Verenigd Koninkrijk.
Drie op de tien Nederlanders in het land bereidt zich behoorlijk (21 procent) of in grote mate (9 procent) voor op de mogelijke gevolgen van Brexit. Dit was in 2018 nog 22 procent.
Het volledige onderzoek van Kantar verschijnt binnenkort.
Telegraaf 21.03.2019 Met nog een goede week te gaan tot de datum waarop de Brexit een feit had moeten zijn, staat alles door chaos aan Britse zijde nog steeds op losse schroeven. In Brussel vroeg premier May haar 27 EU-collega’s om uitstel.
Vijf vragen over een uitgestelde Brexit:
Waarom is uitstel nodig?
Omdat de scheidingsdeal die de Britse premier met de EU heeft uitonderhandeld al twee keer door haar eigen parlement is verworpen. Een derde stemming ging deze week niet door. Maar het is de bedoeling dat er komende week nogmaals over wordt gestemd, al is dat nog niet helemaal zeker.
Krijgt May haar uitstel?
Op de Europese top in Brussel krijgt ze veel vragen. De EU-leiders willen weten hoe ze het voor elkaar denkt te gaan boksen wat betreft de steun in haar eigen parlement. Alleen als de deal wordt aangenomen krijgt ze een uitstel van enkele maanden. Dit is nodig om wetgeving op orde te krijgen, het gaat om een zogeheten ’technisch uitstel’.
Gaat de deal het alsnog halen?
De kans dat May wederom in het stof zal bijten is zeker niet denkbeeldig gezien de twee grote nederlagen die May telkens in haar eigen parlement leed. Maar de redenering is nu dat hoe dichter bij de afgrond van een no deal Brexit van 29 maart, hoe moeilijker het wordt voor twijfelaars om tegen te stemmen.
Voor Brexiteers geldt dat van langer uitstel mogelijk afstel komt, voorstanders van een zachte Brexit of diegenen die liever in de EU blijven vrezen een no deal-scenario dat tot chaos zal leiden.
Maar wat als de deal wederom wordt weggestemd?
Dan is er een groot probleem. Buiten harde Brexiteers wil niemand een no deal-scenario, maar dat scenario ligt dan wel nadrukkelijk op tafel. De EU-leiders zullen opnieuw bij elkaar moeten komen. Om een rampscenario de pas af te snijden zal er een lang uitstel voor de Britten moeten komen.
Het VK zal Europese verkiezingen moeten organiseren en blijft bijna drie jaar na het Brexit-referendum gewoon lid van de EU. Hoe het verder gaat na mogelijk nieuwe Britse verkiezingen of een nieuw referendum weet niemand.
Is er nog vertrouwen in May?
May heeft erop gezinspeeld dat ze op zal stappen als het tot een lang uitstel van de Brexit mocht komen. Zowel in eigen land als op het Europese continent zijn er eigenlijk nog maar weinig mensen die niet hoofdschuddend naar haar optredens kijken. Ze is weinig flexibel geweest en van haar autoriteit is weinig over.
Tegelijkertijd is er in Brussel het besef dat het geen pas geeft om alleen May de schuld van de chaos in de schoenen te schuiven, de hele Britse politiek houdt elkaar in een wurggreep. Premier Rutte nam het donderdag bij aankomst in Brussel voor haar op. „Ik probeer me in haar schoenen te verplaatsen. Wat May meemaakt is bijna onmenselijk.”
Telegraaf 21.03.2019 Een onlinepetitie gericht aan de Britse regering met het verzoek bij de Europese Unie te blijven, heeft in nog geen twee dagen tijd al 700.000 ondertekenaars vergaard. De site met deze petitie is van het Britse parlement, dat in debat moet over alle petities die meer dan 100.000 ondertekenaars krijgen. Britse media berichtten dat de site werd overspoeld met ondertekenaars en daardoor enige tijd onbruikbaar werd.
In theorie kan de regering de EU laten weten dat het land bij nader inzien toch lid blijft. Daar is geen instemming van derden voor nodig. Maar in het duizend-en-een dag geleden gehouden referendum over EU-lidmaatschap stemde in 2016 een meerderheid voor de Brexit. De meeste Britse parlementsleden, ook voorstanders van lidmaatschap, tornen niet aan de uitslag van het referendum.
Met het opzeggen van het lidmaatschap eind maart 2017 is vastgelegd dat het land 29 maart om 23.00 uur Britse tijd de EU verlaat (het is dan bij ons net 30 maart). Premier Theresa May is in Brussel en vraagt de EU om uitstel van de brexit tot eind juni, omdat het Lagerhuis de overeenkomst die May in de afgelopen twee jaar met Brussel voor de brexit heeft getroffen, al twee keer heeft weggestemd.
Telegraaf 21.03.2019 De EU is bereid om de Britse premier Theresa May meer tijd te geven voor de brexit onder voorwaarde dat het Britse parlement ’ja’ zegt tegen de brexitdeal die May in november met Brussel heeft gesloten. Dat zei premier Mark Rutte bij het begin van de EU-top in Brussel. „Ik wil de druk vooral bij het Britse parlement leggen.”
Rutte weigerde te speculeren wat de EU zal doen als het Lagerhuis, dat de principeovereenkomst al twee keer heeft afgewezen, dat opnieuw zou doen. „Dan zetten we weer een volgende stap.” Volgens bondskanselier Angela Merkel moet de EU „tot het laatste uur proberen tot een ordelijke brexit te komen.” Als het Britse parlement niet instemt met Mays deal, dan „zullen we beslissen wat we nog kunnen doen.”
Wat de Franse president Emmanuel Macron betreft is het bij een derde nee-stem afgelopen en wordt iedereen dan naar een vertrek zonder deal geleid. „Dat is zeker.” Hij zei wel open te staan voor een kort, technisch uitstel. „We kunnen niet in deze situatie blijven. De EU moet ook verder.”
May heeft de EU gevraagd om uitstel van de brexit, het vertrek van het Verenigd Koninkrijk uit de Europese Unie. Dat staat nu op 29 maart gepland maar zij wil de deadline verplaatsten naar 30 juni. De 27 andere leiders moeten daar unaniem mee instemmen. Ze spreken daar donderdag over. Rutte verwacht dat de 27 EU-leiders „vandaag een knikje zullen geven” richting May.
May zei in Brussel te zijn om een kort uitstel te bespreken om het Lagerhuis tijd te geven om „te leveren.” Rutte zei dat de EU begrijpt dat er meer tijd nodig is om een goedgekeurde deal juridisch in Britse wetten te „verankeren.”
AD 21.03.2019 De EU is bereid om de Britse premier Theresa May meer tijd te geven voor de brexit onder voorwaarde dat het Britse parlement de brexitdeal goedkeurt die May in november met Brussel sloot.
Dat zei premier Mark Rutte bij het begin van de EU-top in Brussel. ,,Ik wil de druk vooral bij het Britse parlement leggen.’’ Rutte weigerde te speculeren wat de EU zal doen als het Lagerhuis, dat de principeovereenkomst al twee keer heeft afgewezen, dat opnieuw zou doen. ,,Dan zetten we weer een volgende stap.’’
Volgens bondskanselier Angela Merkel moet de EU ‘tot het laatste uur proberen tot een ordelijke brexit te komen.’ Als het Britse parlement niet instemt met Mays deal, dan ‘zullen we beslissen wat we nog kunnen doen.’
Wat de Franse president Emmanuel Macron betreft is het bij een derde nee afgelopen en wordt iedereen naar een vertrek zonder deal geleid. ,,Dat is zeker.’’ Hij zei wel open te staan voor een kort, technisch uitstel. ,,We kunnen niet in deze situatie blijven. De EU moet ook verder.’’
Uitstel
May heeft de EU gevraagd om uitstel van het vertrek van het Verenigd Koninkrijk uit de Europese Unie. Dat staat nu op 29 maart gepland, maar zij wil de deadline verplaatsen naar 30 juni. De andere leiders moeten daar unaniem mee instemmen. Rutte verwacht dat de 27 EU-leiders ‘vandaag een knikje zullen geven’ richting May.
De premier zei in Brussel te zijn om een kort uitstel te bespreken om het Lagerhuis tijd te geven ‘te leveren’. Rutte zei dat de EU begrijpt dat er meer tijd nodig is om een goedgekeurde deal juridisch in Britse wetten te ‘verankeren’.
Het verzoek van May om uitstel van de brexit tot 30 juni roept veel vragen en mogelijk politieke complicaties op, liet EU-president Donald Tusk eerder al weten nadat hij de andere regeringen had geraadpleegd. De andere EU-leiders moeten formeel instemmen met uitstel, slechts één veto is genoeg om het uitstel van tafel te krijgen.
Behalve de Britse premier May is ook oppositieleider Jeremy Corbyn vandaag in Brussel. Hij zal daar aan diverse Europese leiders het alternatieve brexitplan van de Labourpartij voorleggen.
Volgens zijn partij spreekt Corbyn onder anderen met zeven regeringsleiders en de secretaris-generaal van de Europese Commissie, Martin Selmayr.
Een eerder alternatief plan van Labour werd in het Lagerhuis weggestemd. De grootste oppositiepartij wilde daarin onder meer dat het Verenigd Koninkrijk na de brexit deel blijft uitmaken van een douane-unie met de Europese Unie.
Tusk met de Italiaanse premier Giuseppe Conte, de Australische kanselier Sebastian Kurz en de premier van Luxemburg, Xavier Bettel. Ⓒ EPA
Telegraaf 21.03.2019 De Europese Unie is bereid de brexit uit te stellen tot 22 mei op voorwaarde dat het Britse Lagerhuis het akkoord over de scheidingsvoorwaarden goedkeurt. Dat staat in een conceptverklaring die EU-president Donald Tusk heeft opgesteld.
De 27 regeringsleiders zijn de kwestie nog aan het bespreken, nadat zij premier Theresa May een kleine twee uur hadden gesproken over haar verzoek voor een uitstel tot 30 juni. Die datum stuit op bezwaren omdat tussen 23 en 26 mei Europese verkiezingen worden gehouden. May wil daar onder geen beding aan meedoen. Een verlenging tot na 22 mei is daarom niet mogelijk, aldus de ontwerpverklaring.
De verwachting is dat May het terugtrekkingsakkoord volgende week voor de derde keer voorlegt aan haar parlement. Als het Lagerhuis dan opnieuw nee zegt, volgt mogelijk een nieuwe EU-top op donderdag, een dag voor de huidige brexitdatum van 29 maart 2019.
AD 21.03.2019 De Europese Unie is bereid de brexit uit te stellen tot 22 mei op voorwaarde dat het Britse Lagerhuis het akkoord over de scheidingsvoorwaarden goedkeurt. Dat staat in een conceptverklaring die EU-president Donald Tusk heeft opgesteld.
De 27 regeringsleiders zijn de kwestie nog aan het bespreken, nadat zij premier Theresa May een kleine twee uur hadden gesproken over haar verzoek voor een uitstel tot 30 juni. Die datum stuit op bezwaren omdat tussen 23 en 26 mei Europese verkiezingen worden gehouden. May wil daar onder geen beding aan meedoen. Een verlenging tot na 22 mei is daarom niet mogelijk, aldus de ontwerpverklaring.
Met de verklaring blijft Tusk bij zijn verklaring van gisteren. Toen gaf de EU-president ook al aan te kunnen instemmen met een klein uitstel van de brexit, mits het Britse parlement volgende week wel instemt met de scheidingsdeal. Ook Rutte bezigde die woorden, vandaag voor het begin van de EU-top in Brussel. ,,Ik wil de druk vooral bij het Britse parlement leggen.’’
Derde keer stemmen
De verwachting is dat May het terugtrekkingsakkoord volgende week voor de derde keer voorlegt aan haar parlement. Als het Lagerhuis dan voor een derde keer nee zegt, volgt mogelijk een nieuwe EU-top op donderdag, een dag voor de huidige brexitdatum van 29 maart. Rutte wilde eerder vandaag nog niet speculeren wat de EU zal doen als het Lagerhuis de principeovereenkomst opnieuw afwijst. ,,Dan zetten we weer een volgende stap.’’
Premier Rutte overlegt vooraf met voorzitter Tusk van de Europese RaadAFP
EU-leiders buigen zich vanmiddag over het verzoek van premier May om de brexit uit te stellen tot 30 juni.
NOS 21.03.2019 Een dag nadat in Nederland de nexit-partij Forum voor Democratie er met de winst vandoor ging, praat premier Rutte in Brussel met de andere EU-leiders over de brexit. Op tafel ligt het verzoek van de Britse premier May om de brexit-deadline van 29 maart uit te stellen naar eind juni, zodat de Britten de tijd hebben om ordentelijk de EU te verlaten.
Dat verzoek vereist de instemming van alle 27 andere lidstaten, maar die hebben grote twijfels. De leiders willen garanties van de Britse premier. Om te beginnen willen ze weten wat de waarde van de brief over het gewenste uitstel is die May gisteren aan haar collega’s heeft geschreven. “Is dat een persoonlijke brief, een brief van haar partij, of het parlement? We weten het niet”, zegt een hoge EU-diplomaat.
En dan de inhoud.
Wat gaan de Britten doen met de negentig dagen uitstel? Opnieuw politiek ruzie maken of wordt uiteindelijk de overeenkomst die met de EU is gesloten, goedgekeurd?
Kort uitstel
Volgens premier May kan er volgende week opnieuw gestemd worden in het Britse Lagerhuis, maar dat is geen garantie en al helemaal geen zekerheid dat de deal ook wordt aangenomen. Ondanks alle bezwaren lijken de EU-leiders weinig anders te kunnen dan het verzoek van May te honoreren. De Duitse bondskanselier Merkel zei dat kort uitstel mogelijk is.
Maar zij wil dat het uitstel hooguit tot eind mei duurt. Op 23 mei zijn er Europese verkiezingen en voor die datum moeten de Britten absoluut uit de EU zijn vertrokken. Juristen in Brussel maken zich grote zorgen over de legitimiteit van besluiten. “We moeten de bestuurbaarheid van de EU niet in de waagschaal stellen”, zo klinkt het her en der in de wandelgangen.
Als de Britten namelijk blijven tot eind juni, praten ze gewoon mee over wie de nieuwe voorzitter van de Europese Commissie wordt. Ze zitten aan tafel bij de onderhandelingen over de nieuwe begroting en in de maand juni zal de nieuwe strategische agenda voor de EU worden opgesteld.
Nieuwe stemming
Aan het eind van de middag mag premier May haar zegje doen bij de EU-leiders. Als ze daarmee klaar is, moet ze de vergaderzaal uit en dan praten de 27 andere leiders verder over haar verzoek tot uitstel.
Als ze daarmee instemmen is het wachten op volgende week dinsdag, wanneer waarschijnlijk de derde stemming wordt gehouden in het Lagerhuis. Bij de vorige twee stemmingen werden de afspraken over brexit met een grote meerderheid afgewezen.
Als het Britse parlement de deal aanneemt kan alles netjes geregeld worden en verlaten de Britten nog voor de zomer de EU. De 27 leiders zullen vandaag bepalen op welke datum dat gebeurt.
Als het Lagerhuis opnieuw de afspraken verwerpt, wordt volgende week een extra crisistop in Brussel gehouden. Op tafel liggen dan drie mogelijkheden: lang uitstel, een kort uitstel en May de gelegenheid geven om voor een vierde keer te proberen de deal door het parlement te loodsen, of zonder afspraak op 29 maart afscheid nemen van elkaar – het zogenoemde no-dealscenario.
Telegraaf 21.03.2019 Behalve de Britse premier Theresa May is donderdag ook oppositieleider Jeremy Corbyn in Brussel. Hij zal daar aan diverse Europese leiders het alternatieve Brexitplan van zijn partij Labour voorleggen.
Corbyn zal proberen de Europese leiders ervan te overtuigen dat zijn plan door het Lagerhuis komt. Volgens zijn partij spreekt Corbyn onder anderen met zeven regeringsleiders en de secretaris-generaal van de Europese Commissie, Martin Selmayr.
Een eerder alternatief plan van Labour werd in het Lagerhuis weggestemd. De grootste oppositiepartij wilde daarin onder meer dat het Verenigd Koninkrijk na de Brexit deel blijft uitmaken van een douane-unie met de Europese Unie.
AD 21.03.2019 Behalve de Britse premier Theresa May is ook oppositieleider Jeremy Corbyn vandaag in Brussel. Hij zal daar aan diverse Europese leiders het alternatieve brexitplan van zijn partij Labour voorleggen.
Corbyn zal proberen de Europese leiders ervan te overtuigen dat zijn plan door het Lagerhuis komt. Volgens zijn partij spreekt Corbyn onder anderen met zeven regeringsleiders en de secretaris-generaal van de Europese Commissie, Martin Selmayr.
Een eerder alternatief plan van Labour werd in het Lagerhuis weggestemd. De grootste oppositiepartij wilde daarin onder meer dat het Verenigd Koninkrijk na de brexit deel blijft uitmaken van een douane-unie met de Europese Unie.
MSN 20.03.2019 De Britse premier Theresa May zei woensdag dat ze diepe spijt heeft van haar besluit om van de Europese Unie uitstel van de brexit te vragen. Ze dringt er bij het parlement op aan haar plan nu te steunen. De brexitdeal werd twee keer eerder verworpen in het Lagerhuis.
,,Deze vertraging is een kwestie van grote persoonlijke spijt voor mij”, zei May in een verklaring voor haar ambtswoning Downing Street 10. ,,Ik hoop van harte dat de parlementsleden een manier zullen vinden om de deal te steunen die ik met de EU heb onderhandeld, een deal die (de uitkomst van) het referendum uitvoert en de beste deal is die onderhandelbaar is. Ik zal dag en nacht blijven werken om er steun voor te vinden”, zei ze.
Ze voegde eraan toe dat ze niet bereid is de brexit verder uit te stellen dan 30 juni. Eerder op woensdag vroeg May de EU om het Verenigd Koninkrijk toe te staan de vertrekdatum met drie maanden te verlengen tot 30 juni. Verwacht wordt dat de EU-leiders de kwestie bespreken tijdens een top op donderdag.
Elsevier 20.03.2019 De Britse premier Theresa May heeft de Europese Unie (EU) gevraagd om uitstel van de Brexit. Maar of de EU daar ook mee instemt, is nog maar zeer de vraag. De Franse president Emmanuel Macron lijkt dwars te gaan liggen. Op verzoek van oppositiepartij Labour komt er woensdag een spoeddebat in het Lagerhuis.
Vier vragen en antwoorden;
Wat wil May precies?
De Britse premier wil graag uitstel van uittreding tot 30 juni. Ze deed dat verzoek in een brief aan EU-president Donald Tusk. De tijd dringt voor May, want haar land moet over 9 dagen de EU verlaten.
Maandag kreeg May nog een zware nederlaag voor haar kiezen. De voorzitter van het Britse Lagerhuis John Bercow besloot toen dat het terugtredingsakkoord dat vorige week werd afgewezen niet opnieuw in stemming mag worden gebracht. Een flinke tegenvaller voor May, die aanstuurde op een derde stemming over haar deal.
Parlementariërs zitten dus niet te wachten op May’s deal, maar willen ook geen Brexit zonder akkoord over de scheidingsvoorwaarden en dus heeft May een mandaat gekregen om de EU om uitstel te vragen.
In haar brief aan Tusk schrijft May dat ze haar akkoord toch nog een derde keer wil voorleggen aan het Lagerhuis. Daardoor is het volgens de Britse premier niet mogelijk een derde stemming te houden voordat de Europese leiders deze week bijeen komen.
De premier maakte ook duidelijk dat ze niet wil dat haar land weer meedoet aan de Europese verkiezingen. Dat is volgens haar niet in het belang van het Verenigd Koninkrijk of de Europese Unie. De verkiezingen voor het Europees Parlement zijn in mei.
Europees Commissievoorzitter Jean-Claude Juncker staat volgens zijn woordvoerder telefonisch in contact met May over ‘de beste manier’ om toestemming te krijgen.
Een heikel punt bij uitstel zijn de verkiezingen voor het Europees Parlement. Die worden van 23 tot 26 mei gehouden en elk EU-land is verplicht die te organiseren. Volgens een woordvoerder van de Europese Commissie kan een kort uitstel daarom niet langer dan tot 23 mei duren. May zou hiervan op de hoogte zijn gesteld.
May wil overigens helemaal niet dat haar land weer meedoet aan de Europese verkiezingen. Meedoen is volgens haar niet in het belang van het Verenigd Koninkrijk of de Europese Unie.
Hoe nu verder?
May wil haar Brexit-deal, die al twee keer werd weggestemd, vóór 30 juni nogmaals voorleggen aan het Lagerhuis in een poging om bij de derde keer wel een meerderheid achter zich te krijgen. Maar voor het zover is, volgt morgen (donderdag) en vrijdag een top van de Europese Raad in Brussel, waar alle 28 regeringsleiders van de lidstaten van de Europese Unie (EU) bijeenkomen. Ook onder anderen hoofdonderhandelaar Michel Barnier en Juncker zullen aanwezig zijn. Bij de top moet May al haar collega’s ervan overtuigen hun goedkeuring te geven aan de verlenging van de uittredingstermijn in artikel 50, waarin het Britse vertrek uit de EU wordt geregeld.
Alles over het vertrek van de Britten uit de EU in ons Brexit-dossier
Volgens de EU moeten er zinvolle argumenten zijn om de Brexit uit te stellen. Een woordvoerder van de Franse president Emmanuel Macron zei woensdag dat uitstel ‘niet automatisch is gegarandeerd’. Het Franse tijdschrift Le Point meldt dat Macron zich zal verzetten tegen een verlenging, waardoor er geen sprake is van unanimiteit en het Verenigd Koninkrijk dus afkoerst op een harde Brexit. Het gerucht ging ook dat Italië mogelijk dwars zou gaan liggen, maar premier Giuseppe Conte heeft dinsdag gezegd dat hij toch voorstander is van een kort uitstel.
Na de top heeft May nog precies een week tot uittredingsdatum van vrijdag 29 maart. Mocht de EU haar de kans op uitstel niet geven, werkt de Britse premier waarschijnlijk komend weekend (23 en 24 maart) door aan een aangepaste deal, waarover het Lagerhuis dan in de week van 25 tot 29 maart moet stemmen. Als er dan nog steeds geen meerderheid is voor May’s deal, noch voor een tweede referendum of afstel (wat beide zeer onwaarschijnlijk lijkt), is de no deal op vrijdag 29 maart om 23.00 uur een feit.
Hoe reageert het Britse pond?
Het uitstellen van de Brexit tot zeker 30 juni doet het pond geen goed. De Britse munt is in korte tijd 0,9 procent minder waard geworden ten opzichte van de euro. Het pond ging woensdag rond 14.00 uur naar €1,1589. Ook de koers van het pond ten opzichte van de dollar is gedaald: 1 pond is nu ongeveer 1,31 dollar waard.
Telegraaf 20.03.2019 De EU zal het VK een kort uitstel van de Brexit-datum gunnen, maar alleen als het Lagerhuis volgende week voor een derde keer over het al twee keer verworpen akkoord stemt en het aanneemt. Dat stelt de voorzitter van de Europese Raad Donald Tusk.
Donderdag verzamelen de 28 leiders van de EU-landen zich in Brussel voor een Europese top. Een besluit over de door de Britten gewenst verlenging zal er waarschijnlijk nog niet vallen. Daarvoor kwam het verzoek woensdag te laat binnen. De door May gewenst datum – 30 juni – zorgt voor veel vragen. Volgens de Europese Commissie is dit niet mogelijk zonder dat de Britten eind mei meedoen aan de Europese verkiezingen.
Maar het zijn uiteindelijk de 27 EU-landen (zonder het VK) die over instemming met verlenging gaan. Dit moet unaniem gebeuren. De vraag is hoe May haar collega’s vandaag duidelijk kan maken dat de deal echt door het Britse parlement zal geraken. Daar is het immers al keer op keer misgegaan en van het gezag van de premier is zowel in eigen land als op het Europese vasteland nog maar weinig over.
Voorzitter van de Europese Raad Tusk noemde de kans op succes “broos, misschien zelfs een illusie”. Maar opgeven wil hij niet. De EU wil een desastreus no deal-scenario voorkomen. “Ondanks dat de Brexit-vermoeidheid steeds zichtbaarder en gerechtvaardigder is, kunnen we niet opgeven tot het allerlaatste moment te zoeken naar positieve oplossingen.”
De EU eist dat het Britse parlement uiterlijk volgend week de deal goedkeurt die het al twee keer heeft weggestemd.
NOS 20.03.2019 De Britse premier May heeft de Britse parlementsleden opnieuw opgeroepen om voor het uittredingsverdrag met de Europese Unie te stemmen dat nu op tafel ligt. Datzelfde parlement stemde het akkoord al twee keer met een grote meerderheid weg. Toch wil May het opnieuw in stemming brengen.
May zei de frustratie van Britten te delen die genoeg hebben van eindeloze brexit-debatten en politieke spelletjes. “Het is hoog tijd dat we een besluit nemen”, zei ze en waarschuwde dat het vertrouwen van het Britse volk in het parlement “onherstelbare schade” oploopt als het zich niet achter het akkoord schaart.
Met grote tegenzin
De EU liet vandaag bij monde van Donald Tusk, de voorzitter van de Europese Raad, weten dat het Britse parlement het verdrag in de loop van volgende week moet goedkeuren. Alleen dan is de EU bereid nog enige tijd te geven om de brexit voor te bereiden. May had om drie maanden uitstel gevraagd. “Met grote tegenzin”, zei ze vanavond.
Als het parlement het verdrag volgende week niet goedkeurt, verlaten de Britten de EU op 29 maart zonder uittredingsakkoord: het slechts denkbare scenario voor beide partijen, omdat er dan harde grenzen komen tussen de EU en het Verenigd Koninkrijk met grote gevolgen voor beide economieën.
Geen nieuwe stemming
Bijkomend probleem is dat de voorzitter van het Lagerhuis maandag heeft gezegd dat er niet nogmaals over het uittredingsverdrag kan worden gestemd, zonder dat er belangrijke veranderingen zijn aangebracht. Dat is tot nu toe niet het geval en de EU zegt dat er niet opnieuw over de voorwaarden van uittreding onderhandeld kan worden.
Tusk zit morgen een top van EU-regeringsleiders in Brussel voor. Ook daar zal worden gesproken over uitstel van de brexit. Uiteindelijk beslissen de regeringsleiders hierover.
Telegraaf 20.03.2019 Het Britse parlement houdt woensdag een spoeddebat over het verzoek van premier Theresa May aan de EU om de Brexit uit te stellen tot 30 juni. Volgens de huidige planning verlaat het Verenigd Koninkrijk 29 maart om 23.00 uur Britse tijd de Europese Unie. Het is dan bij ons net 30 maart.
Het Britse Lagerhuis heeft tot twee maal toe de basisovereenkomst die premier May met Brussel over de Brexit heeft gesloten, afgewezen. May zei in het Lagerhuis dat ze daarom EU-president Donald Tusk in een brief om uitstel tot eind juni heeft gevraagd.
De ’Brexitman’ van de grootste oppositiepartij, Keir Starmer van Labour, heeft onmiddellijk om een debat verzocht. In de visie van zijn partij is het uitstel te kort om een nieuwe koers in het Brexitbeleid in te slaan en uit de impasse te komen.
Parlementsvoorzitter John Bercow gaf Starmer zijn zin en besloot dat er een spoeddebat van drie uur lang komt, meldden Britse media.
In Londen is de politieke spanning hoog opgelopen. May overlegt de komende uren met de oppositie en met de hardline brexiteers.
NOS 20.03.2019 Alleen als het Britse Lagerhuis volgende week akkoord gaat met de brexitdeal van premier May, gaan de EU-lidstaten akkoord met een kort uitstel van de datum waarop het Verenigd Koninkrijk de EU verlaat. Dat heeft Donald Tusk, de voorzitter van de Europese Raad, bekendgemaakt na overleg met premier May.
May vroeg Brussel vanmorgen schriftelijk de brexit op te schorten van 29 maart naar 30 juni. Ze hoopt in de tussentijd een meerderheid in het Lagerhuis achter haar brexitdeal te krijgen. De afspraken tussen May en Brussel zijn al twee keer met overmacht weggestemd door het Britse parlement.
De oppositie voelt zich door het korte uitstel voor het blok gezet:
‘Britse oppositie woedend over kort uitstel brexit’
Op scherp
Tusk zet de zaak op scherp met zijn voorwaarde dat het Britse parlement nu wél akkoord gaat; als de deal opnieuw wordt weggestemd dreigt het VK volgende week vrijdag zonder afspraken de EU te verlaten, de zogenoemde no deal-brexit.
Overigens heeft Lagerhuisvoorzitter Bercow eerder deze week gezegd dat de brexitdeal niet zonder significante veranderingen opnieuw in stemming gebracht mag worden.
Tusk liet nogmaals weten dat de afspraken tussen Brussel en premier May onder geen voorwaarde worden opengebroken voor wijzigingen.
In Westminster staat de zaak nu onder hoogspanning. May overlegt de komende uren met de oppositie en met de hardline brexiteers. Mogelijk komt ze daarna met een verklaring.
May heeft eerder benadrukt dat uitstel tot 30 juni het maximaal haalbare is voor haar. Ze waarschuwt dat een langer uitstel kan leiden tot afstel van de brexit.
Morgen EU-top
Tusk zit morgen de top van EU-regeringsleiders in Brussel voor. Ook daar zal worden gesproken over uitstel van de brexit. Uiteindelijk beslissen de regeringsleiders hierover.
Tusk zei dat de kwestie van het uitstel volgende week geregeld kan worden, mits er overeenstemming is over de deal. Zo nodig organiseert hij een extra top over de uitgestelde brexitdatum.
De datum die May voorstelt, 30 juni, brengt wettelijke en politieke problemen met zich mee, zei Tusk. Die hebben te maken met de verkiezingen voor het Europees Parlement van 23 tot en met 26 mei.
De Europese Commissie, het dagelijks bestuur van de EU, suggereerde vanmiddag dat het VK ofwel voor 23 mei moet vertrekken, of dat de datum moet worden uitgesteld tot zeker eind van dit jaar. In dat laatste geval moet het VK meedoen met de Europese verkiezingen, vindt Commissie-voorzitter Juncker.
AD 20.03.2019 De EU is bereid tot een kort uitstel van de brexit, die eigenlijk op 29 maart zou plaatsvinden. Maar dan moet het Britse parlement wel uiterlijk volgende week instemmen met de scheidingsdeal die premier Theresa May in november met Brussel sloot.
Dat verklaarde EU-president Donald Tusk in Brussel aan de vooravond van de EU-top waar de 27 andere EU-leiders zich over het verzoek buigen.
Het verzoek van May om uitstel van de brexit tot 30 juni roept veel vragen en mogelijk politieke complicaties op, liet Tusk weten nadat hij de andere regeringen had geconsulteerd. De andere EU-leiders moeten formeel instemmen met uitstel, slechts één veto is genoeg om het uitstel van tafel te krijgen.
Het Lagerhuis heeft de brexitdeal van May met Brussel al twee keer eerder verworpen, in januari en twee weken geleden. Het Lagerhuis heeft zich echter ook uitgesproken tegen een vertrek zonder afspraken over de scheidingsvoorwaarden.
Volgens Tusk kunnen de EU-leiders een kort uitstel na goedkeuring in het Britse parlement vlot afhandelen zodat May meer tijd heeft om de uittreding wettelijk te regelen in eigen land. Maar als het haar niet lukt om de deal alsnog door het parlement te loodsen, dan dreigt een wanorderlijk vertrek, zonder afspraken over de scheiding, op 29 maart. Dat wil eigenlijk niemand in de EU, ook het Lagerhuis niet.
Nederlandse bedrijven exporteren elk jaar voor kapitalen naar het Verenigd Koninkrijk. In de eerste zeven maanden van 2018 werd met deze handel bijna 23 miljard euro verdiend. Het bedrijfsleven is bang dat een brexit, met name een ‘no deal’ de export in gevaar zal brengen.
Dit zijn de producten waarmee in de eerste zeven maanden van 2018 het meeste geld werd verdiend met export naar het Verenigd Koninkrijk (bron: CBS):
Tusk: ,,Zelfs al lijkt de hoop op succes fragiel, zelfs een illusie, we kunnen niet opgeven. Tot het allerlaatste moment moeten we zoeken naar een positieve oplossing. Vanzelfsprekend gebeurt dit niet door de onderhandelingen te heropenen.’’
Premier Mark Rutte benadrukte vanmiddag nog dat het nu cruciaal is om te weten wat de Britten willen bereiken met het uitstel. Rutte wil ook dat er in het Britse parlement steun is voor die bedoelingen. Hij wil daarmee voorkomen dat ‘we in dezelfde cirkels blijven ronddraaien, dat we in diezelfde situatie blijven hangen’.
Telegraaf 20.03.2019 Het verzoek van de Britse premier Theresa May om de brexit uit te stellen tot 30 juni stuit op verzet in Brussel in verband met de Europese verkiezingen. Die worden van 23 tot 26 mei gehouden en elk EU-land is verplicht die te organiseren. Volgens een woordvoerder van de Europese Commissie kan een kort uitstel daarom niet langer dan tot 23 mei duren en heeft voorzitter Jean-Claude Juncker hier May woensdag telefonisch op gewezen.
May wil niet wil dat haar land weer meedoet aan de Europese verkiezingen. Dat schrijft ze in haar brief aan EU-president Donald Tusk waarin ze om verlenging vraagt van het artikel 50, dat terugtrekking van een lidstaat regelt. Meedoen is volgens haar niet in het belang van het Verenigd Koninkrijk of de Europese Unie.
Voor het uitstel heeft de Britse regering de toestemming nodig van alle andere 27 regeringsleiders van de EU. Zij komen donderdag en vrijdag bijeen in Brussel. Europees Commissievoorzitter Jean-Claude Juncker staat volgens zijn woordvoerder telefonisch in contact met May over „de beste manier” om toestemming te krijgen.
De EU heeft ook steeds duidelijk gemaakt dat het uitstel met goede argumenten omkleed moet zijn. Er kan volgens EU-hoofdonderhandelaar Michel Barnier geen sprake zijn van het heropenen van het terugtrekkingsakkoord dat May in november sloot met Brussel. Een woordvoerder van de Franse regering zei woensdagmiddag dat het uitstel „niet automatisch is gegarandeerd.”
De brexit staat gepland voor 29 maart om 23.00 uur Britse tijd. In de rest van de EU is het dan 30 maart. Volgens May is het nog steeds mogelijk dat het Verenigd Koninkrijk zonder een akkoord uit de EU vertrekt, zei ze in Londen.
AD 20.03.2019 De Britse premier Theresa May heeft de Europese Unie gevraagd om uitstel van de brexit tot 30 juni. Ze deed dat verzoek in een brief aan EU-president Donald Tusk. In Brussel wordt terughoudend gereageerd op dit verzoek.
De tijd dringt voor May, want haar land moet over 9 dagen (29 maart) de EU verlaten. De Britten kunnen die deadline niet eenzijdig verlengen. Daar moeten de andere 27 EU-lidstaten unaniem mee instemmen.
May schrijft in de brief aan Tusk dat ze haar deal nog een keer wil voorleggen aan het Lagerhuis. Ze wilde dat eigenlijk deze week al doen, maar parlementsvoorzitter John Bercow stak daar een stokje voor. Daardoor is het volgens de Britse premier niet mogelijk een derde stemming te houden voordat de Europese leiders deze week bijeen komen.
Verzet
Het verzoek van May om de brexit uit te stellen tot 30 juni stuit op verzet in Brussel, in verband met de Europese verkiezingen. Die worden van 23 tot 26 mei gehouden en elk EU-land is verplicht die te organiseren. Volgens een woordvoerder van de Europese Commissie kan een kort uitstel daarom niet langer dan tot 23 mei duren. Daar is May vandaag telefonisch op gewezen door Europese commissie-voorzitter Jean-Claude Juncker
May schrijft in haar brief aan Tusk zelf dat ze niet wil dat haar land weer meedoet aan de Europese verkiezingen. Dat is volgens haar niet in het belang van het Verenigd Koninkrijk of de Europese Unie.
De EU heeft ook steeds duidelijk gemaakt dat het uitstel met goede argumenten omkleed moet zijn. Er kan volgens EU-hoofdonderhandelaar Michel Barnier geen sprake zijn van het heropenen van het terugtrekkingsakkoord dat May in november sloot met Brussel. Een woordvoerder van de Franse regering zei vanmiddag dat het uitstel ,,niet automatisch is gegarandeerd’’.
Onvermogen
De Britse nieuwszender Sky bericht dat sommige kabinetsleden naar verluidt fors uitstel hebben geëist van het Britse vertrek uit de EU, maar dat zou May hebben geweigerd. Een hoge regeringsbron zegt tegen Sky dat de Britten al drie jaar wachten en ,,genoeg hebben van het onvermogen van het parlement een knoop door te hakken. De premier deelt die frustratie’’.
May motiveerde haar verzoek vandaag in het Lagerhuis. Ze zei dat het in haar ogen ‘onacceptabel’ is Britse kiezers te vragen drie jaar na het brexitreferendum toch weer nieuwe Europarlementariërs naar Brussel te sturen. ,,Als premier ben ik niet bereid de brexit verder uit te stellen dan tot 30 juni’’, beklemtoonde ze.
Het Britse Lagerhuis heeft May een mandaat gegeven om de EU om uitstel te vragen. De parlementariërs hebben haar brexitdeal al twee keer weggestemd, maar willen ook geen brexit zonder akkoord over de scheidingsvoorwaarden.
Telegraaf 20.03.2019 De Britse premier Theresa May zal de Europese Unie alleen vragen om ,,kort uitstel” van de Brexit. Ze stuurt naar verwachting aan op een verlenging van de deadline met ongeveer drie maanden, bericht Sky News.
Het Verenigd Koninkrijk moet op 29 maart de Europese Unie verlaten, tenzij uitstel wordt verleend. Andere EU-lidstaten moeten daar wel unaniem mee instemmen. May wil woensdag een brief sturen aan EU-president Donald Tusk waarin ze vraagt om uitstel.
Sky bericht dat sommige kabinetsleden naar verluidt fors uitstel hebben geëist van het Britse vertrek uit de EU, maar dat zou May hebben geweigerd. Een hoge regeringsbron zegt tegen Sky dat de Britten al drie jaar wachten en ,,genoeg hebben van het onvermogen van het parlement een knoop door te hakken. De premier deelt die frustratie”.
Het Lagerhuis heeft de Brexitdeal van May twee keer afgewezen, maar wil ook geen Brexit zonder deal. Een ruime meerderheid van de Lagerhuisleden heeft de regering een mandaat gegeven om uitstel te regelen met de EU. Daar bestaat veel frustratie over de politieke impasse in Londen.
De voorzitter van de Europese Commissie, het dagelijks bestuur van de EU, herhaalde woensdag nog eens dat de Britten niet op extra concessies hoeven te rekenen. ,,Er komen geen heronderhandelingen, geen nieuwe onderhandelingen en geen aanvullende garanties”, beklemtoonde Jean-Claude Juncker in een gesprek met radiozender Deutschlandfunk.
De Europese leiders komen deze week bijeen, maar Juncker verwacht dan nog geen beslissing over het uitstellen van de Brexit. Hij denkt dat volgende week een nieuwe topbijeenkomst nodig is.
In een brief aan EU-kopstuk Tusk schrijft de premier dat ze niet bereid is tot langer uitstel.
NOS 20.03.2019 De Britse premier May heeft EU-kopstuk Tusk in een brief gevraagd de brexit tot 30 juni uit te stellen. Vanmorgen werd al duidelijk dat ze schriftelijk zou vragen om een kort uitstel van de scheiding met de EU.
De EU-lidstaten willen May volgens de Europese Commissie morgen een kort uitstel voorleggen tot 23 mei of een langer uitstel tot zeker het einde van het jaar. “Dit is de enige manier waarop het functioneren van de EU-instituties veilig wordt gesteld”, staat in een document van de Commissie, dat is ingezien door persbureau Reuters. May zegt dat ze niet bereid is het vertrek tot na 30 juni uit te stellen.
Ze verwijst in de brief ook naar de nederlaag die ze maandag leed. Toen bepaalde de voorzitter van het Lagerhuis, Bercow, dat May haar weggestemde brexit-akkoord niet ongewijzigd voor een derde maal in stemming mag brengen. “Maar het blijft mijn bedoeling om de deal opnieuw aan het Lagerhuis voor te leggen”, schrijft ze.
‘Geen optie’
Volgens May is een lang uitstel geen optie, omdat ze het tijd vindt dat de politiek zich weer met andere zaken gaat bezighouden. “De uitkomst van een lang uitstel zou in het Lagerhuis leiden tot eindeloos navelstaren over Europa en geen aandacht voor zaken die belangrijk zijn voor onze kiezers.”
Zonder goedgekeurd uitstel verlaat het Verenigd Koninkrijk over negen dagen de Europese Unie, zonder afspraken over de scheidingsvoorwaarden. Vorige week gaf het Lagerhuis May toestemming om de EU om uitstel te vragen, in de hoop dat er in die extra tijd alsnog een deal met Brussel wordt gevonden waar het parlement achter kan staan.
Omdat May vraagt om kort uitstel, denkt correspondent Tim de Wit dat ze is gezwicht voor druk vanuit haar Conservatieve partij. “De ministers die pro-brexit zijn, willen dat ze uitsluit dat het een lang uitstel wordt. Stel: het wordt een uitstel van een jaar, misschien twee jaar, dan is de vrees dat er helemaal geen brexit komt.”
Kans op no-deal groeit
Voorzitter Tusk van de Europese Raad, zei eerder al open te staan voor een lang uitstel van de brexit. Gisteren meldde de Europese brexit-onderhandelaar Barnier dat de Britten wel een goede motivering moeten hebben voor uitstel.
Alle EU-lidstaten moeten een verplaatsing van de scheidingsdatum steunen. Als één lidstaat zijn veto uitspreekt, dreigt een no-deal-brexit op 29 maart nog steeds.
“De kans op een no-deal-brexit is echt toegenomen als het een uitstel van drie maanden wordt”, zei De Wit vanochtend in het NOS Radio 1 Journaal. “Je kunt natuurlijk wel alles drie maanden gaan opschuiven, maar als je in die drie maanden nog steeds geen oplossing vindt, is het een no-deal. Dat is waar je op terugvalt wanneer er geen afspraken worden gemaakt.”
Juncker loopt niet warm
Morgen en overmorgen is premier May bij een EU-top, waar waarschijnlijk ook zal worden gesproken over het uitstel. Jean-Claude Juncker, de voorzitter van de Europese Commissie verwacht niet dat er op die top al uitsluitsel komt over Mays verzoek. Mogelijk komt er volgende week een extra top, zegt hij.
Wel geeft Juncker al aan dat hij in elk geval niets voelt voor nieuwe onderhandelingen met de Britten. “We hebben al grote stappen gezet in de richting van Groot-Brittannië, dat kan nu niet meer.”
MSN 20.03.2019 In aanloop naar de EU-top donderdag en vrijdag vraagt de Britse premier Theresa May om drie maanden uitstel voor de brexit. Ze wil graag uitstel tot 30 juni, schrijft May aan EU-president Donald Tusk. Het is onzeker of de EU akkoord gaat met dat voorstel.
“Ik ben tegen een lange verlenging”, zei May in het Britse parlement. Een lange verlenging zou volgens haar uitdraaien op het eindeloos wegen van opties en navelstaren van het parlement. Daar heeft het Britse volk geen baat bij, vindt ze.
Brexit-puinhoop
Of de EU het het verzoek om uitstel honoreert is nog maar zeer de vraag, zegt politiek verslaggever Fons Lambie. “In Brussel en in Den Haag vraagt men zich af: hoe gaat dat korte uitstel dan de brexit-puinhoop oplossen?” Premier Mark Rutte deed vorige week geen moeite zijn frustratie over de gang van zaken te verbergen.
EU-leiders zullen afwachtend reageren op zo’n uitstelverzoek, aldus Lambie. Donald Tusk, de voorzitter van de Europese Raad, zei eerder dat wat hem betreft alleen een langdurig uitstel zin heeft.
EU: uitstel tot 30 juni ‘moeilijk’
De Europese Commissie ziet een uitstel tot 30 juni in ieder geval niet zitten. Wat de Commissie betreft zijn er twee opties: uitstel tot de Europese verkiezingen op 23 mei of een langer uitstel tot minstens het einde van het jaar. De Commissie noemt een verlenging tot 30 juni juridisch en politiek lastig, blijkt uit een document dat persbureau Reuters inzag.
Derde stemming over de deal
May schrijft verder ook aan Tusk dat ze nog steeds wil dat het Britse parlement voor een derde keer stemt over het brexitakkoord dat ze sloot met de Europese Unie.
Die stemming wil ze pas na de EU-top houden. Dat komt doordat de voorzitter van het Lagerhuis, John Bercow, zei dat de brexitdeal niet nogmaals ongewijzigd aan het parlement voorgelegd mag worden. Blijkbaar hoopt May dat er op de EU-top nog veranderingen kunnen worden losgepeuterd die significant genoeg zijn om een derde stemming mogelijk te maken.
De klok tikt door
Nadat vorige week de brexitdeal die May sloot met de Europese Unie opnieuw werd weggestemd, maar het Britse parlement óók tegen een no deal-brexit stemde, had May geen andere keuze dan om uitstel te vragen. De brexitdeadline is namelijk volgende week vrijdag.
En dan moet het Verenigd Koninkrijk de EU verlaten, tenzij uitstel wordt verleend. Andere EU-lidstaten moeten daar wel unaniem mee instemmen.
MSN 20.03.2019 De Britse premier Theresa May zal de Europese Unie alleen vragen om „kort uitstel” van de Brexit. Ze stuurt naar verwachting aan op een verlenging van de deadline met ongeveer drie maanden, bericht Sky News.
Het Verenigd Koninkrijk moet op 29 maart 2019 de Europese Unie verlaten, tenzij uitstel wordt verleend. Andere EU-lidstaten moeten daar wel unaniem mee instemmen. May wil woensdag een brief sturen aan EU-president Donald Tusk waarin ze vraagt om uitstel.
Sky bericht dat sommige kabinetsleden naar verluidt fors uitstel hebben geëist van het Britse vertrek uit de EU, maar dat zou May hebben geweigerd. Een hoge regeringsbron zegt tegen Sky dat de Britten al drie jaar wachten en „genoeg hebben van het onvermogen van het parlement een knoop door te hakken. De premier deelt die frustratie.”
Het Lagerhuis heeft de brexitdeal van May twee keer afgewezen, maar wil ook geen brexit zonder deal.
Tien dagen voor de brexit-datum van 29 maart 2019 weet Europa nog steeds niet waar het aan toe is.
NOS 19.03.2019 Michel Barnier, de Europese hoofdonderhandelaar over de brexit, heeft gezegd dat een uitstel van de vertrekdatum van de Britten uit de EU goed gemotiveerd en zinvol moet zijn. Tien dagen voor de deadline van 29 maart, riep hij de Britse regering ertoe op duidelijkheid te verschaffen en met een plan te komen.
Het voortduren van de huidige onzekerheid kost bedrijven geld en levert politieke schade op, zei Barnier vandaag in Brussel. Hij liet doorschemeren dat een uitstel alleen zinvol is als daardoor de kans op ondertekening van de brexitdeal vergroot wordt.
Bovendien moet het verzoek om uitstel unaniem door de andere 27 lidstaten goedgekeurd worden. Barnier zei dat de 27 landen een verzoek tot uitstel goed moeten afwegen.
Merkel
Bondskanselier Merkel heeft verklaard dat ze zo lang mogelijk zal strijden voor een ordentelijk vertrek van de Britten uit de EU. De belangen van Duitsland, het Verenigd Koninkrijk en de Europese Unie staan op het spel, zegt Merkel.
Haar minister voor Europese Zaken Michael Roth zei dat het geduld van Europa door de Britten op de proef wordt gesteld. Hij dringt er bij Londen op aan snel een concreet voorstel te doen. Zijn Franse ambtgenoot Nathalie Loiseau vraagt zich of uitstel wel zin heeft. Tijd geven is de oplossing niet, Londen moet een besluit nemen, zei ze.
Impasse
Bijna drie jaar na het referendum in het Verenigd Koninkrijk over de vraag of de Britten uit de Europese Unie moeten stappen, is het nog altijd onzeker of de brexit doorgaat, en wanneer dat zal gebeuren.
De brexit is hét thema van de Europese top die overmorgen in Brussel begint. Premier May zal op de top voorstellen de brexit met zeker drie maanden uit te stellen, nu haar plan om de brexit-overeenkomst nogmaals aan het Lagerhuis voor te leggen door parlementsvoorzitter Bercow is getorpedeerd.
Zijn argument, op basis van een parlementsregel uit de vroege zeventiende eeuw, is dat een voorstel niet in ongewijzigde vorm nogmaals in stemming kan worden gebracht. Mogelijk wordt zelfs een uitstel van twee jaar verleend.
Na de Europese top zal het Lagerhuis maandag nog een debat houden over de vraag hoe de impasse over de brexit doorbroken kan worden.
DUP
De Noord-Ierse partij DUP, die de regering van premier May gedoogsteun geeft, blijft gekant tegen de brexitdeal die May met de EU gesloten heeft en die tweemaal door het Lagerhuis is afgewezen.
Nigel Dodds, vice-fractievoorzitter van de DUP, zei dat de kans dat zijn partij de brexitdeal zal steunen niet groter is geworden, ondanks “het goede gesprek” dat hij vandaag met de regering heeft gehad. De DUP blijft gekant tegen de grensregeling met Ierland, dat lid blijft van de Europese Unie.
Telegraaf 19.03.2019 De Britse premier Theresa May zal de EU om uitstel van de Brexit vragen tot eind juni met de mogelijkheid om dat uitstel met twee jaar te verlengen. Dat meldden Britse media dinsdag. Het vertrek van Groot-Brittannië uit de EU staat nu gepland voor 29 maart.
May zal dat vragen in een brief dinsdag of woensdag aan EU-president Donald Tusk. Tusk heeft al laten weten dat hij wil dat de regeringsleiders van de EU-landen openstaan voor een lang uitstel van de brexit als het Verenigd Koninkrijk het nodig acht zijn Brexitstrategie te heroverwegen en daar consensus rond te bouwen.
De BBC meldde na een bijeenkomst van het Britse kabinet dat May om uitstel gaat vragen. Volgens een bron was er in het kabinet „geen overeenstemming” en was er zelfs woede over de beslissing van May.
AD 19.03.2019 De Britse premier Theresa May zal de EU om uitstel van de brexit vragen tot eind juni met de mogelijkheid om dat uitstel met twee jaar te verlengen. Dat meldden Britse media vandaag. Frankrijk en Italië zijn nog niet erg te spreken over het plan.
May zal dat vragen in een brief vandaag of morgen aan EU-president Donald Tusk. Tusk heeft al laten weten dat hij wil dat de regeringsleiders van de EU-landen openstaan voor een lang uitstel van de brexit als het Verenigd Koninkrijk het nodig acht zijn brexitstrategie te heroverwegen en daar consensus rond te bouwen.
De BBC meldde na een bijeenkomst van het Britse kabinet dat May om uitstel gaat vragen. Volgens een bron was er in het kabinet ‘geen overeenstemming’ en was er zelfs woede over de beslissing van May.
‘Niet vanzelfsprekend’
Het uitstel van de brexit is niet vanzelfsprekend en niet automatisch. Dit heeft de Franse regering in een verklaring beklemtoond. Voor uitstel van de brexit moet er eerst een geloofwaardig alternatief komen. Dat moet dus in de komende dagen of uren worden opgesteld, waarschuwt Parijs.
De Italiaanse premier Giuseppe Conte heeft vandaag gezegd voorstander te zijn van een kort uitstel. Als dat lang zou worden, zullen de brexitproblemen alleen maar vooruit geschoven worden.
De basisovereenkomst die May met de EU heeft gesloten voor het vertrek van haar land uit de Europese Unie is tot twee maal toe afgewezen door het Lagerhuis. Een derde poging van May haar brexitdeal door het parlement te loodsen is maandag geblokkeerd door parlementsvoorzitter John Bercow.
AD 19.03.2019 Met nog precies tien dagen te gaan tot de brexit groeit het aantal ondernemers dat zegt er klaar voor te zijn. Een kwartaal geleden gaf nog 24 procent van de ondernemers die zaken doet met het Verenigd Koninkrijk aan erop voorbereid te zijn, nu ligt dat op 28 procent.
De Kamer van Koophandel peilt de laatste kwartalen het sentiment en de voorbereidingen van ondernemend Nederland. Aan het onderzoek deden ditmaal 233 ondernemers mee. Van die groep zegt 17 procent niét voorbereid te zijn. Drie maanden geleden was dat nog 29 procent.
Van de ondervraagde ondernemers geeft 24 procent aan dat als het Verenigd Koninkrijk zonder akkoord de Europese Unie verlaat (en die kans bestaat nog altijd) zij nauwelijks of geen idee te hebben wat dit voor de eigen onderneming betekent. 37 procent zegt dat grotendeels te weten, 39 procent enigszins. Bij een no-deal scenario verlaat het Verenigd Koninkrijk zonder overgangsperiode de Europese Unie.
Als het aankomt op voorbereidingen, zegt 45 procent geen plan te hebben of maatregelen getroffen te hebben voor een no-deal scenario. 14 procent heeft dat in grote mate, 37 procent in enige mate. De overige 4 procent weet het niet.
Van de ondernemers die een plan heeft of maatregelen heeft genomen, houdt iets minder dan de helft extra voorraden aan. Die voorraden leggen ze met name in Nederland aan, meer in het bijzonder in de regio Rotterdam.
Bedrijfsvoering
Uit een eerder onderzoek van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) bleek dat vooral de industrie en de landbouw de gevolgen van een brexit vrezen. Zo verwacht een op de vier bedrijven gevolgen voor de bedrijfsvoering, vooral vanwege de afnemende vrijheid van verkeer van goederen en diensten.
Na Duitsland verdient Nederland het meest aan Groot-Brittannië. Jaarlijks importeert Nederland voor dik 20 miljard euro aan spullen uit het Verenigd Koninkrijk, Schiphol alleen al verstouwt elk jaar 10 miljoen reizigers van en naar Groot-Brittannië.
Wat de precieze gevolgen voor de Nederlandse economie zijn, is afhankelijk van de inhoud van de deal. Welke kant het opgaat, blijft gissen. De Britse premier Theresa May zag haar brexit-overeenkomst al twee keer crashen in het parlement.
Uiterlijk morgen, een dag voor de start van de EU-top, zouden de leden van het Lagerhuis voor een derde keer moeten stemmen over het verdrag dat met Brussel is gesloten. De Britse parlementsvoorzitter John Bercow liet echter gisteren weten dat May niet zomaar voor de derde keer het Lagerhuis over haar brexitdeal kan laten stemmen. Ze zal wat hem betreft een andere deal moeten presenteren, anders komt er geen stemming. Niet uitgesloten is dat de May zich donderdag op de EU-top meldt met het verzoek om een langer uitstel van de Britse uittreding.
AD 19.03.2019 De Britse parlementsvoorzitter John Bercow heeft in het Lagerhuis gezegd dat premier Theresa May niet zo maar voor de derde keer het Lagerhuis over haar brexitdeal kan laten stemmen. Ze moet een andere deal presenteren, anders komt er geen stemming.
‘Speaker’ Bercow zei dat de tweede stemming vorige week dinsdag terecht was, omdat er nieuwe documenten en inzichten waren bijgekomen. Maar twee keer over hetzelfde stemmen kan volgens Bercow niet. May beoogt een derde stemming, er is echter niks nieuws aan de bestaande deal toegevoegd.
May werft steun voor haar plannen, die afgelopen week en half januari door een meerderheid werden afgewezen. Ze overweegt haar basisovereenkomst met de EU over het vertrek van haar land uit de Europese Unie toch nog een keer in stemming te brengen. Ze rekent erop dat een aantal parlementsleden met name uit haar Conservatieve partij en tien Noord-Ierse unionisten bij nader inzien toch maar ‘ja’ stemmen.
Maar de onverwachte verklaring van Bercow maandag in het Britse Lagerhuis haalt een lelijke streep door de brexitplannen van de regering. Bercow haalde voor zijn zijn besluit een al 415 jaar oude regel van stal, omschreven Erskine May, het parlementaire procedurehandboek. De parlementsvoorzitter heeft de regering niet vooraf op de hoogte gesteld van zijn verklaring, zei een regeringswoordvoerster.
Premier Theresa May zag haar brexit-overeenkomst al twee keer crashen in het parlement. Uiterlijk woensdag, een dag voor de start van de EU-top, zouden de leden van het Lagerhuis voor een derde keer moeten stemmen over het verdrag dat met Brussel is gesloten. Dit is nu feitelijk niet meer mogelijk. Ze zal zich naar alle waarschijnlijkheid nu donderdag op de EU-top melden met het verzoek om een langer uitstel van de Britse uittreding.
AD 18.03.2019 Moet een simpele jongen uit Roermond de Britten nou uit gaan leggen hoe de kwestie rond de Noord-Ierse grens op te lossen is? Blijkbaar wel. Douane-expert Hans Maessen adviseert de brexit-hardliners onder de Conservatieven en zat ook al met Theresa May om de tafel. ,,May heeft geen kennis, haar ministers niet en haar adviseurs niet. Het is heel ernstig.”
In Nederland kennen we Hans Maessen vooral als de voorzitter van het Republikeins Genootschap. ,,Maar dat heeft niets met de brexit te maken”, zegt Maessen met een afwerend gebaar, terwijl hij in het grand café van theaterhotel de Oranjerie in zijn woonplaats Roermond de laatste happen van een stuk Wener kersenvlaai naar binnen werkt.
Zo is het maar net. De discussie over de schaduwkanten van onze monarchie wil de 61-jarige Maessen heus elke dag gepassioneerd aanzwengelen, maar de laatste tijd voert voor hem een ander hoofdpijndossier de boventoon. Die bloody brexit. Naast overtuigd republikein is Maessen namelijk ook al vier decennia actief in de ‘douanerie’, zoals hij dat zelf noemt.
De Limburger, die met zijn bedrijf Maco Customs Service adviezen geeft over douanekwesties met landen buiten de EU, werd opgemerkt toen hij voor Britse vakgenoten een presentatie hield over de brexit.
Zijn boodschap daar: ,,Er zijn douanetechnieken waarmee je zonder infrastructuur toch een buitengrens kunt organiseren, en dat mag allemaal volgens de huidige wet.”
Hardline brexiteers
Dat was natuurlijk spek naar de bek van heren als Jacob Rees-Mogg, David Davis en Owen Paterson, hardline brexiteers in het Britse Lagerhuis. Hun European Research Group (ERG), de groep conservatieve Lagerhuisleden die rebelleren tegen hun eigen premier Theresa May, wil een échte brexit, met een échte – maar dan weer geen fysieke – grens tussen Noord-Ierland en Ierland.
En dus niet de gehate backstop: een noodoplossing bij die grens, waardoor het Verenigd Koninkrijk misschien wel tot sint-juttemis deel blijft uitmaken van de douane-unie van de Europese Unie (EU).
Kort en goed: Maessen werd door Rees-Mogg en consorten gevraagd om hen bij te staan als douane-expert en probeert het evangelie van de harde grens zonder fysieke grensmaatregelen waar hij maar kan te verkondigen, tot Downing Street 10 aan toe.
Want u bent bij May op de thee geweest.
,,Klopt. Die mannen zeiden: gaat u eens mee naar mevrouw May om het uit te leggen. We zijn er een klein uurtje geweest, in de bibliotheek van Downing Street 10, aan een ronde tafel. Wij waren met zijn vijven, May had tien mensen bij zich.
Minister Liam Fox van Buitenlandse Handel, haar douane-expert, en nog wat stagiairs en voorlichters, die zitten dan in de vensterbank. Ik legde uit hoe het mogelijk was, een harde grens zonder fysieke maatregelen óp de grens. Op het eind zei May: ‘Maar we willen helemáál geen douaneformaliteiten.’
Waarop ik haar vertelde dat die er nu eenmaal zouden zijn als het Verenigd Koninkrijk (VK) de EU zou verlaten. ‘Het doel is om geen douane-infrastructuur op de grens te hebben’, zei ik. Maar dat kwartje viel niet. May blijft maar vasthouden aan een douane-unie als enige oplossing voor de grens.”
Heeft May kaas gegeten van douanezaken?
,,Nee. Daar zit het probleem. En dat geldt niet alleen voor May. Steve Barkley, de brexitminister, begrijpt er ook weinig van. Niemand heeft verstand van douanezaken. Ik zeg altijd: customs are not sexy. Als je er niet mee te maken hebt, wil je er ook niets van weten.
En dat breekt nu heel erg op. Sinds de grenzen in de EU open gingen, is douanekennis gecentraliseerd in Brussel. Engeland heeft een heel zwakke douanesector, er is een enorm gebrek aan kennis. May heeft geen kennis, haar ministers niet en haar adviseurs niet. Het is heel ernstig.”
Heeft u meer kennis in huis dan de hele regering-May?
,,Dat vind ik vervelend om te zeggen. Maar het is toch te gek voor woorden dat ik als Roermondse jongen daar in Londen zit om het uit te leggen? Dat slaat toch helemaal nergens op?”
In de brexit-deal staat dat het VK in de douane-unie blijft, zolang er geen technische oplossing is voor het inrichten van een harde grens met Ierland zonder fysieke maatregelen.
,,Maar die technische oplossingen zijn er dus wél, en het kán gewoon volgens de huidige wetgeving. Dat probeer ik ze steeds uit te leggen. Je moet alleen de regels kennen en er van beide kanten werk van willen maken.”
Leg dat eens uit.
,,Camera’s aan de grens, dat wordt niks. Die schieten de Noord-Ieren meteen kapot. Wat je moet doen, is de controles verplaatsen van de buitengrenzen naar het binnenland, naar de bedrijven zelf. Die mogelijkheid kent de Europese wetgeving.
Bedrijven die producten exporteren moeten een douaneaangifte hebben om BTW terug te krijgen, dus ze hebben er belang bij om die papieren in te vullen. Er zijn digitale systemen beschikbaar om goederen die de grens passeren te volgen. En om het aantal administratieve handelingen te beperken, zou je kleine, niet BTW-plichtige bedrijfjes kunnen vrijstellen.
Tenslotte zul je producteisen op elkaar af moeten stemmen, hygiëne-eisen voor planten en dieren bijvoorbeeld. Het is een kwestie van willen.”
Critici zullen stellen dat je zonder fysieke grenspost smokkel in de hand werkt.
,,Smokkel zal er altijd zijn, bijvoorbeeld op producten waar hoge invoerrechten op zitten. Zoals elektrische fietsen uit China. Die worden door de EU geweerd, omdat de Chinezen ze tegen dumpprijzen produceren.
Stel je voor: een bedrijf uit Engeland moet die fietsen straks via de haven van Felixstowe invoeren. Dat zie je als douane. Vervolgens moeten ze naar Noord-Ierland, daarvandaan illegaal de grens naar Ierland over, en dan moet je ze ook nog eens op het Europese vasteland zien te krijgen. Dat is nauwelijks te realiseren. En dat zijn dan de dingen waar we een brexit-deal op stuk laten lopen?”
May krijgt de brexit-deal niet door het Lagerhuis, maar in de rest van de EU lijkt iedereen tevreden. Heeft de EU goed onderhandeld?
,,Goed? We hebben heel slecht onderhandeld. Het is een blamage! In de Europese Raad waren de regeringsleiders er in een kwartier over uit. Dat geeft aan dat de overeenkomst niet in balans was. Een deal is een compromis, dat moet aan beide kanten pijn doen, daar moet je over steggelen.
In de persoon van May zat er een zwakke onderhandelingspartner aan de andere kant van de tafel, dat heeft zeker niet meegeholpen. Maar Barnier (de EU-onderhandelaar, red.) heeft een overeenkomst gesloten die in het VK niet door het parlement komt. En niemand die dat hier ter discussie stelt. Dat is toch gek?
Brussel wil de Britten een lesje leren, ze laten voelen dat een uittreding pijn doet. Barnier oppert bijvoorbeeld dat er dan maar een harde grens moet komen tussen Noord-Ierland en de rest van het VK. Dat is een affront! Alsof je voorstelt om Limburg maar bij Duitsland te voegen.
Het heeft wel wat weg van het Verdrag van Versailles na de Eerste Wereldoorlog, waarbij de Duitsers vernederd werden. We zouden toch geleerd moeten hebben dat je dat niet kunt flikken? Maar het is wel de houding van de EU. Je zou ruimhartig moeten zijn. Je moet straks toch weer samen verder, zaken doen?”
De ERG waar u voor werkt wordt vaak afgeschilderd als een groep radicalen.
,,En dat is dus niet terecht. Het zijn fatsoenlijke mensen. Ze zijn ontstaan na 1992, toen de EU met het Verdrag van Maastricht ook een interne markt kreeg en de lidstaten een deel van hun soevereiniteit opgaven. Toen zei een groep Conservatieven tegen elkaar: ‘Hé, dat wilden we toch eigenlijk niet?’ en toen is de ERG opgericht. Ze zijn voor een zelfstandig VK dat vrij kan handelen met de hele wereld. Dat is toch niet verboden?”
Wat stelt u voor?
,,A better deal. De uittredingsovereenkomst moet van tafel en de definitieve brexitdatum moet worden uitgesteld van eind 2020 naar eind 2021, zodat de EU en het VK kunnen onderhandelen over een goed vrijhandelsakkoord plus een technische oplossing aan de Noord-Ierse grens.”
En die technische oplossing van u, die werkt.
Er is nog niemand geweest die me heeft gezegd dat het niet werkt. Dus werkt het.”
Deal or No Deal?
De verschillende brexit-scenario’s
Veel scheidingen verlopen soepeler als er afspraken worden gemaakt. Dat was ook het idee toen de Britten in 2016 in meerderheid voor uittreding uit de Europese Unie (EU) stemden. Namens de EU ging Michel Barnier de onderhandelingen aan met de Britse premier Theresa May. Samen sloten ze na veel vijven en zessen een akkoord.
Daarin staat onder meer dat het Verenigd Koninkrijk (VK) 40 miljard euro aan de EU betaalt als compensatie voor het verlaten van de unie. Verder staan er afspraken in over onderlinge handel en rechten van EU-burgers die in het VK wonen en VK-burgers in de EU. Voor de grens tussen Ierland (een EU-land) en Noord-Ierland (onderdeel van het VK) is nog geen definitieve oplossing gevonden.
Om de deal in werking te laten treden moet die voor 29 maart zijn goedgekeurd door zowel de 27 EU-lidstaten als het Britse parlement. In de EU is dat geen probleem, maar in Londen ziet een meerderheid van het Lagerhuis het door May gesloten akkoord niet zitten.
Wordt de deal voor 29 maart niet aangenomen en is er geen akkoord over uitstel van de brexitdatum, dan treedt het no deal-scenario in werking. Wat er dan gebeurt, is ongewis. EU-wetten zijn dan aan de andere kant van het Kanaal niet meer van kracht. Bovendien is er dan per direct een harde grens tussen Ierland en Noord-Ierland, een nachtmerrie voor alle partijen.
uitleg
Wat houdt de backstop in?
De backstop is een verzekeringspolis om de grens tussen Ierland en Noord-Ierland na de brexit onder alle omstandigheden open te houden.
Nu gelden binnen de Europese Unie nog overal dezelfde regels: goederen kunnen zonder grenschecks of tarieven de hele unie door reizen. Na de brexit doet het Verenigd Koninkrijk daar niet meer aan mee: de nieuwe buitengrens van de EU komt tussen Ierland en het aangrenzende Noord-Ierland te liggen.
Maar dat is in strijd met het Goede Vrijdagakkoord, het vredesakkoord dat werd gesloten na decennia bloedige strijd tussen protestanten en katholieken. Daarin staat: Er komt nooit meer een harde grens op het Ierse eiland.
Na de brexit hebben beide partijen twee jaar om een handelsakkoord te sluiten waarin een oplossing is gevonden voor het openhouden van de grens. Als dat niet lukt, treedt de backstop in werking. De Britten blijven dan in het gezamenlijk handelsgebied van de EU, zodat goederen vrij de grens over kunnen: een open grens dus.
Dat betekent dat de Britten zich aan allerlei Europese regels moeten blijven houden. Onacceptabel voor veel Britse eurosceptici: zij vrezen dat het Verenigd Koninkrijk door de backstop voor altijd vastgeketend blijft aan de Europese Unie.
NOS 18.03.2019 Premier May mag haar brexit-akkoord niet in exact dezelfde vorm opnieuw in stemming brengen in het Lagerhuis. Dat heeft de voorzitter van het huis, Speaker John Bercow bepaald. Hij beriep zich daarbij op een precedent uit 1604.
In een zeer ongebruikelijke interventie oordeelde hij dat het volgens parlementsregels niet is toegestaan om twee keer in één parlementaire periode exact dezelfde motie in te dienen.
Flinke domper
De uitspraak is een flinke domper voor May, die van plan leek om in de aanloop naar de EU-top later deze week voor een derde keer haar akkoord aan het parlement voor te leggen. May hoopte dat ze, ook al heeft het Lagerhuis vorige week nog het akkoord met een meerderheid van 149 zetels afgewezen, de druk bij een derde stemming tot een maximum kon opvoeren.
Het zou voor haar tegenstanders, zeker de hardliners in de brexit-flank van de Conservatieve partij, steeds meer de keuze worden tussen ofwel het akkoord van May, ofwel een verzoek tot lang uitstel van de brexit-datum met mogelijk zelfs afstel van het vertrek uit de Europese Unie.
Substantieel
Bercow bepaalde dat hij een derde stemming alleen zal toestaan als er iets ‘substantieels’ is gewijzigd aan het akkoord. Hij zei dat de tweede stemming over het akkoord vorige week wel volgens de regels was omdat May via nieuwe verklaringen en toezeggingen uit de EU iets substantieels aan haar deal had toegevoegd.
Het lijkt voor May op dit moment geen zin te hebben om op heel korte termijn weer nieuwe toezeggingen te vragen. De EU heeft al gezegd niet bereid te zijn nog meer water bij de wijn te doen.
Oppositieleden en de Conservatieve brexit-flank reageerden positief op de uitspraak van Bercow. “Dit zorgt ervoor dat we ons nog meer moeten richten op een verandering van de brexit-koers”, zei oud-minister en prominent Owen Paterson tegen de BBC.
De premier beraadt zich nu op haar volgende stappen.
AD 15.03.2019 Premier Mark Rutte overlegt vrijdagmorgen met EU-president Donald Tusk op het Catshuis. Het overleg is ter voorbereiding van de tweedaagse Europese top van eind volgende week. De Britse uittreding uit de Europese Unie zal daarbij centraal staan.
Het Britse Lagerhuis stemde donderdagavond voor uitstel van de brexit. Die staat gepland voor 29 maart. Er zou een kort uitstel moeten komen als het Brits parlement uiterlijk 20 maart een brexitdeal goedkeurt. Lukt dat niet, dan zou er een langer uitstel moeten komen. Tusk wil de regeringsleiders van de EU-landen tijdens de komende top oproepen open te staan voor een lang uitstel.
Rutte zei eerst duidelijk te willen weten wat de Britse regering wil voordat er gesproken kan worden over een uitstel. Hij voert de druk op Londen op. ,,Wat heeft het voor zin om nog maanden door te blijven jengelen met elkaar terwijl je nu al twee jaar in dit cirkeltje ronddraait’’, reageerde hij nadat het Lagerhuis voor uitstel had gestemd.
Eerder zei minister Stef Blok (Buitenlandse Zaken) dat Nederland ,,welwillend’’ tegenover een uitstel staat. De Britse regering moet dan wel met een ,,fatsoenlijke toelichting’’ komen, zei hij in de Tweede Kamer. Hoe uitgebreid die toelichting moet zijn, is afhankelijk van de lengte van het uitstel.
NU 14.03.2019 Het Britse Lagerhuis heeft donderdagavond met een grote meerderheid ingestemd met uitstel van de Brexit-datum. Oorspronkelijk zouden de Britten op 29 maart 23.00 uur Britse tijd uit de Europese Unie treden. Maar omdat er nog geen deal is gesloten, wil Londen meer tijd. De regeringsleiders van de EU moeten wel unaniem instemmen met het verzoek.
412 parlementsleden stemden voor uitstel en 202 tegen. De Britse premier Theresa May heeft nog niet laten weten met welk verzoek ze precies naar Brussel gaat.
May hoopt dat ze voor 21 maart, wanneer er een nieuwe EU-top plaatsvindt in Brussel, met een nieuwe stemming alsnog een meerderheid vindt voor haar deal. Mocht haar dit lukken, dan wil ze de EU vragen om een kortdurend uitstel van de Brexit tot 30 juni.
Dit betekent dat er volgende week opnieuw gestemd gaat worden over de deal van May, die al twee keer is afgewezen. Een amendement dat deze stemming kon tegenhouden, met het argument dat er niet twee keer over hetzelfde voorstel mag worden gestemd, is donderdag niet aangenomen.
Mocht er voor 21 maart geen meerderheid worden gevonden, dan zal de premier naar Brussel gaan met het verzoek om langdurend uitstel. Dit zal er wel in resulteren dat de Britten zullen meedoen aan de verkiezingen van het Europees Parlement, die gepland staan voor mei.
Brits lagerhuis accepteert motie voor uitstel van Brexit
Lagerhuis stemt tegen amendement voor nieuw referendum
Voorafgaand aan de stemming heeft de voorzitter van het Huis vier amendementen ter stemming gebracht. Geen van deze wetsaanpassingen is aangenomen.
Zo stemde een grote meerderheid van het Lagerhuis tegen een tweede Brexit-referendum. Oppositiepartij Labour liet een aantal weken geleden nog weten voor zo’n nieuw referendum te zijn, maar onthield zich donderdag grotendeels van stemming.
Ook het amendement dat de weg zou vrijmaken voor een serie indicatieve, niet-bindende stemmingen in het parlement over de verschillende Brexit-opties, werd niet aangenomen. Dit amendement werd wel met een minimale meerderheid tegengehouden. Het Lagerhuis had hiermee kunnen onderzoeken of er naast de deal van premier May nog andere opties zijn, waarvoor wel een meerderheid te vinden is.
Tusk sprak eerder al steun uit voor ‘langdurend uitstel’ van Brexit
De voorzitter van de Europese Raad, Donald Tusk, zei eerder op donderdag dat EU-lidstaten moeten openstaan voor “langdurend uitstel” van de Brexit. Hij stelde wel dat een voorwaarde hiervoor is dat de Britse regering met een plan moet komen waar ook voldoende steun voor is in het parlement.
De Nederlandse regering is ook bereid mee te werken aan een langdurend uitstel van de Brexit, zei de minister van Buitenlandse Zaken Stef Blok donderdag tegen persbureau Reuters. Ook Blok benadrukte dat het dan wel duidelijk moet zijn waarom Londen uitstel wil.
Lagerhuis stemde woensdag tegen harde Brexit
Donderdag was de derde stemming op rij in het Britse parlement. Dinsdag hoopte May dat haar herziene deal erdoor zou komen, maar dit resulteerde in haar tweede grote nederlaag.
De gewijzigde overeenkomst heeft de zorgen over de zogeheten ‘backstop’ voor de Ierse grenskwestie niet weggenomen. Het risico dat het VK voor onbepaalde tijd in deze ‘backstop’ vast komt te zitten, is volgens het parlement nog steeds te groot.
Vervolgens is er woensdag gestemd over of de Britten zonder deal uit de EU willen treden. Zo’n ‘no deal-Brexit’ is een scenario waar Brussel en Londen niet op zitten te wachten, omdat dit naar verwachting leidt tot een grote economische en maatschappelijke chaos.
Brits lagerhuis verwerpt amendement voor indicatieve stemmingen
NOS 14.03.2014 Een meerderheid in het Britse Lagerhuis heeft zijn steun uitgesproken voor het uitstellen van de brexit, de eerste meevaller voor premier May in dagen. Met 412 stemmen voor en 202 stemmen tegen is de motie voor uitstel aangenomen. Alle 27 EU-lidstaten moeten echter nog akkoord gaan met een latere scheidingsdatum voordat de brexit daadwerkelijk kan worden uitgesteld.
“Dit betekent dat het niet langer de intentie is van de Britten om op 29 maart de EU te verlaten”, zegt correspondent Suse van Kleef. “May moet nu dus toestemming gaan vragen in Brussel.”
Daar vindt ze waarschijnlijk gehoor bij voorzitter Tusk van de Europese Raad. Maar hij is, in tegenstelling tot May, een voorstander van een lang uitstel. May wil een korte termijn tot 30 juni voorstellen.
Met de uitslag in het Lagerhuis is een no-deal-brexit nog niet van de baan. Als één van de Europese lidstaten een veto uitspreekt tegen het uitstel, dreigt dat scenario nog altijd op 29 maart.
De uitslagen van de stemming over het uitstel worden bekendgemaakt:
Naast de stemming over het uitstel, waren ook amendementen ingebracht over de rol van het parlement in het brexit-proces. Met 312 tegen 314 stemmen krijgt het Lagerhuis nipt geen controle over de vervolgstappen, een enorme opluchting voor de regering. Ook het plan om via peilingen in het Lagerhuis te zoeken naar een alternatieve brexit-deal strandde, met 311 tegen 314 stemmen.
Verder haalde een voorstel voor een tweede referendum over de brexit het zoals verwacht niet. Met slechts 85 stemmen voor en 334 tegen heeft een nieuwe volksraadpleging het niet gehaald. De Labour-fractie zei voorafgaand aan de stemming al zich te onthouden, waardoor het amendement voor een tweede referendum al vrijwel kansloos was.
De vele stemmingen van vandaag volgden op twee dagen van nederlagen voor premier May. Die debatteerde zich dinsdag tevergeefs schor om haar deal met de EU te redden. Gisteren verwierp een meerderheid in het Lagerhuis een brexit zonder akkoord met de EU als mogelijkheid. Een alternatief daarvoor is uitstel van de brexit.
Benieuwd naar wat er allemaal gebeurde in het Britse Lagerhuis vanavond? Lees dan onze liveblog.
Het Britse parlement stemde donderdag voor een uitstel van de brexit, maar daarvoor is ook goedkeuring nodig van alle andere 27 EU-lidstaten.
NOS 14.03.2019 De Britse regering moet van premier Rutte snel duidelijk maken wat zij wil, voordat er verder gepraat kan worden over een uitstel van de brexit. Het Britse parlement stemde donderdag voor een uitstel van de brexit, maar daarvoor is ook goedkeuring nodig van alle andere 27 EU-lidstaten. Als die goedkeuring er niet komt, stappen de Britten op 29 maart alsnog uit de Europese Unie, zonder deal.
“De politieke, maatschappelijke, financiële en economische schade in Groot-Brittannië is niet te overzien”, zei Rutte kort na de stemming in het Lagerhuis. “En dan weten ze nog niet wat ze willen. Dat moeten we nu toch een keer horen.”
De premier vraagt zich af wat uitstel van de brexit voor zin heeft. “Je krijgt dadelijk een situatie dat we maanden blijven doorpraten zoals we dat al maanden doen”, zei hij. “Wat heeft het voor zin om nog maanden door te blijven jengelen met elkaar, terwijl je nu al twee jaar in dat cirkeltje ronddraait.”
‘We kunnen niet nog maanden blijven tollen in dat gepruts’
Het zou volgens Rutte al een hoop problemen oplossen als de Britten stoppen met het trekken van “rode lijnen”. “Als de Britten zeggen dat Noord-Ierland nog een tijd in de interne markt kan blijven én lid kan blijven van het Verenigd Koninkrijk, dan is het probleem opgelost. Als ze zeggen dat Engeland in de toekomst onderdeel wordt van de douane-unie, dan is het probleem opgelost. Maar ze hebben al die rode lijnen getrokken. De Britse politiek moet nu hom of kuit geven.”
Rutte zegt dat hij nu “helemaal niets” doet. “Zij hebben besloten eruit te treden. Als ze willen uitstellen, moeten ze ook zeggen waarom.”
Benieuwd naar wat er allemaal gebeurde in het Britse Lagerhuis vanavond?Lees dan onze liveblog.
Het is ook maar de vraag of premier May uitstel van de andere EU-lidstaten krijgt. “Het hangt er een beetje van af of de Britten een goede reden hebben”, zei EU-correspondent Sander van Hoorn in het NOS Journaal. “Als premier May volgende week de derde stemming over de brexit-deal overleeft, dan is er een deal. Dan heb je een klein uitstel nodig om dingen technisch te regelen.”
‘Boeman’
Maar heel anders wordt het volgens Van Hoorn als die deal opnieuw wordt weggestemd, voor de derde keer. “Dan zal de verleiding hier in Brussel heel groot zijn om te zeggen: nee, dan liever die bittere pil.” Het kan wel zijn dat er een ander sentiment ontstaat als de Europese regeringsleiders volgende week met elkaar overleggen. “Er kan dan gezegd worden: laten we niet de boeman zijn, laten we dat uitstel geven.”
Of zo’n uitstel dan veel uithaalt, is maar de vraag. Van Hoorn: “Dan heb je de situatie waarin we nu zitten over een paar maanden weer. Dat er eigenlijk niets veranderd is, dat er geen deal is. En dat er over een paar maanden, vlak voor de zomer, een no-deal-brexit is.”
AD 14.03.2019 Eigenlijk weet helemaal niemand het meer. Er wordt vanavond in Londen opnieuw gestemd, maar waarover eigenlijk? Officieel over een verzoek tot uitstel van de brexit, maar waarom dan en hoe lang? En wil de EU dat wel?
Het is om gek van te worden. De brexit is zonder overdrijven het belangrijkste moment in de naoorlogse geschiedenis van Groot-Brittannië, en misschien ook wel in het iets kortere leven van de Europese Unie, maar het lijkt wel alsof iedereen het overzicht is verloren. Niets is zeker, alles is nog mogelijk. Zelfs dat ene moment aan de horizon dat steeds dichterbij komt (de brexit op 29 maart om 23.00 uur Britse tijd, 0.00 uur onze tijd) kan nog verschuiven naar, ja, naar wanneer eigenlijk?
Veel hangt af van wat er vanavond gaat gebeuren. Het Britse Lagerhuis gaat stemmen of het uitstel wil van de brexit. Dat betekent dat Artikel 50, dat de uittreding van een EU-lidstaat regelt, moet worden verlengd. Als het parlement dat niet wil, ligt de weg naar een brexit zonder deal wijd open en is het inderdaad op 29 maart gebeurd. Als het anders beslist, en daar ziet het naar uit, dan moet premier Theresa May voor de zoveelste keer naar Brussel.
Maar dan? May hoeft er niet op te rekenen dat de EU vriendelijk zegt: ‘Ja hoor, prima dat uitstel, fijn dat u langskomt’. Onze eigen premier Mark Rutte verwoordde het als volgt: ,,Als de Britten een verzoek doen, dan moet het wel geloofwaardig en overtuigend zijn.” Er moet dus een Brits plan zijn, want doorwandelen op dezelfde weg heeft geen zin meer. Er moet een idee zijn over een oplossing, een zinvol alternatief voor de deal die er al sinds november ligt, maar geen goedkeuring vindt in het Britse parlement.
Hoewel beide partijen het allerliefst een brexit zonder akkoord willen vermijden (niemand weet hoeveel schade dat gaat veroorzaken, maar iedereen vreest het ergste), blijven ze het spel keihard spelen. De EU zit demonstratief met de handen over elkaar: wij hebben alles gegeven, zei hoofdonderhandelaar Michel Barnier. ,,Het is nu aan de Britten.”
Maar wat kan May doen? Er circuleren onder meer deze drie opties: 1. Ze kan toch voor een no-deal gaan (er is geen plan!) en nog wat extra tijd aanvragen om zich voor te bereiden op een vertrek zonder afspraken. 2. Ze kan met een plan komen om het Verenigd Koninkrijk in de interne markt te laten en zo een harde grens tussen Ierland en Noord-Ierland vermijden. Ze moet dan wel nieuwe verkiezingen uitschrijven om daar een mandaat voor te krijgen. 3. Er komt een tweede referendum over de brexit.
Bij elk van de scenario’s speelt echter ook de tijd een rol. In mei zijn er verkiezingen en op 1 juli treedt het nieuwe Europese parlement aan. Stel dat er uitstel komt, moeten de Britten dan toch gewoon naar de stembus? En als ze daarna alsnog uit de EU stappen, wat dan? Het zijn vragen waar iedereen een mening over heeft, maar waar geen duidelijk antwoord op is. Dat geldt zo ongeveer voor alles dezer dagen.
De EU-leiders komen in elk geval volgende week donderdag en vrijdag bij elkaar in Brussel. Dat is iets wat zeker is. Wat ze gaan bespreken, weet nog geen mens.
AD 14.03.2019 Het Britse parlement wil dat de brexit wordt uitgesteld. 412 parlementsleden stemden vanavond voor en 202 tegen een verschuiving van de deadline van 29 maart. Eerder op de avond stemde het Lagerhuis al tegen het idee van een tweede referendum over de brexit.
Andere EU-lidstaten moeten nog wel unaniem instemmen met een verlenging van de huidige deadline; een enkel veto is genoeg.
In de aangenomen motie staat dat de regering wil proberen eenmalig uitstel te regelen tot 30 juni. Dat zou echter alleen zinvol zijn als op uiterlijk 20 maart alsnog een deal is goedgekeurd door het Lagerhuis. Een dag later komen de Europese leiders bijeen, en die willen volgens de Britse regering ongetwijfeld weten wat Londen gaat doen als uitstel wordt verleend.
Britse parlementariërs hebben de brexitdeal die May sloot met de EU tot dusver twee keer getorpedeerd: in januari en afgelopen dinsdag. Het Lagerhuis heeft zich echter ook uitgesproken tegen een vertrek zonder afspraken over de scheidingsvoorwaarden. Dat heeft geleid tot een patstelling die volgens May ook tot gevolg kan hebben dat moet worden aangestuurd op veel langer uitstel van de brexit.
Waarnemers denken dat May het schrikbeeld van langer brexituitstel wil gebruiken om brexiteers in haar eigen partij te overtuigen toch voor haar deal te stemmen. Uitstel kan onder meer tot gevolg hebben dat het Verenigd Koninkrijk weer moet meedoen aan de Europese parlementsverkiezingen van dit jaar, wat zowel de Britten als Europa niet zien zitten.
Europees president Donald Tusk wil in elk geval dat de EU-landen openstaan voor een lang uitstel van de brexit. Ook Nederland staat daar positief tegenover, maar dan moeten de Britten wel met goede argumenten komen, zei minister Stef Blok van Buitenlandse Zaken vanmiddag. ,,Nederland is op zich welwillend maar het is wel van groot belang dat Londen daarbij goed aangeeft waarvoor ze dat uitstel willen gebruiken.’’
Na de stemming herhaalde premier Mark Rutte vanavond dat geluid. ,,Wat heeft het voor zin om nog maanden door te blijven jengelen met elkaar terwijl je nu al twee jaar in dit cirkeltje ronddraait”, aldus Rutte. Het besluit van het Lagerhuis om uitstel te vragen, noemde hij een ‘stapje zoals er zoveel stapjes zijn’.
Tweede referendum weggestemd
Behalve over het uitstel werd vanavond ook gestemd over een tweede brexit-referendum. Dat ziet het Lagerhuis op dit moment niet zitten; een voorstel hierover werd met een grote meerderheid van 334 tegen 85 stemmen weggestemd.
Premier May houdt haar beleid rond de brexit voorlopig in ieder geval wel zelf in handen. Een voorstel om de ‘brexitagenda’ van het parlement voortaan door het Lagerhuis zelf te laten bepalen en niet door de regering, sneuvelde vanmiddag nipt met 314 stemmen tegen en 312 voor.
Het voorstel kwam van drie parlementsleden, die vonden dat het na de twee smadelijke nederlagen van May en haar brexitdeal in het parlement tijd werd dat het Lagerhuis zelf met een alternatief kwam. De Lagerhuisleden wilden dat woensdag 20 maart zou worden ingegrepen, als mogelijk een derde poging van de premier haar deal erdoor te drukken, mislukt.
ANP 14.03.2019 EU-president Donald Tusk gaat de regeringsleiders van de EU-landen oproepen open te staan voor een lang uitstel van de brexit als het Verenigd Koninkrijk het nodig acht zijn brexitstrategie te heroverwegen en daar consensus rond te bouwen. Tusk spreekt in aanloop naar de voorjaarstop van volgende week in Brussel veel leiders en gaat hun vragen serieus te kijken naar deze optie.
De Britse premier Theresa May zei woensdag dat haar land fors uitstel riskeert als niet snel een uitweg wordt gevonden uit de impasse in het Lagerhuis. Parlementariërs hebben haar akkoord over een ordelijke brexit al twee keer verworpen en keerden zich woensdag ook tegen een vertrek zonder afspraken over de scheidingsvoorwaarden.
May zegt dat haar regering kan aansturen op een korte technische verlenging als het Lagerhuis de deal alsnog steunt. Zo niet dan dreigt volgens haar een veel langer uitstel. Dat kan betekenen dat het Verenigd Koninkrijk toch moet meedoen aan de Europese verkiezingen.
Het Britse parlement stemt donderdag over de vraag of May uitstel tot 30 juni moet gaan regelen. In Brussel wordt gezegd dat een kort uitstel alleen zinvol is als de Britten uitzicht bieden op een oplossing.
Trouw 13.03.2019 “Dit doet mij diep verdriet”, zei Theresa May. Ze had waarschijnlijk gehoopt dat haar partijgenoten hun neus dicht zouden knijpen. Dat ze bij het stemmen hun adem zouden inhouden en denken: vooruit dan maar. Dat hun verstand ze zou zeggen dat dit akkoord over hoe hun land over twee weken de Europese Unie verlaat, misschien niet het meest ideale is, maar dat het beter was dan niets
Maar het Britse parlement stemde May’s akkoord vanavond – met 391 stemmen tegen en 242 voor – bijna net zo verpletterend weg als het in januari deed met de eerste versie, waar nog een minder uitgebreide toelichting bij zat. Alle onderhandelingsuren in en buiten Brussel leverden maar enkele tientallen bijgedraaide Lagerhuisleden op. In januari verloor May de stemming met 432 stemmen tegen en 202 voor.
De premier zelf, die vanwege een stevige verkoudheid met krassende stem het Lagerhuis te woord stond, had de hele middag haar best gedaan om de alternatieven zo onaantrekkelijk mogelijk voor te stellen. Terwijl haar echtgenoot Philip op de publieke tribune toekeek, betoogde ze dat een tegenstem het land in chaos zou storten.
Ze zei dat het risico dat het Verenigd Koninkrijk de EU verlaat zonder deal, of de kans dat het de EU juist helemaal niet verlaat, nu is toegenomen. “Als een van die dingen gebeurt, dan geeft het geen pas om de EU daarvan de schuld te geven. Daarvoor ligt de verantwoordelijkheid in dit huis”, zei ze.
Ze had waarschijnlijk meer kans op succes gehad als regeringsjurist Geoffrey Cox enthousiaster had gereageerd op de toezeggingen waarmee de premier maandagnacht uit Straatsburg terugkeerde. Ze had daar een nieuwe bijlage uitonderhandeld, die voorziet in een arbitragecommissie die in actie kan komen als de EU eventueel te kwader trouw zou handelen en het Verenigd Koninkrijk opzettelijk zou vastklemmen in EU-regels via de omstreden backstop-regeling, die moet voorkomen dat er grensposten verschijnen in Noord-Ierland.
Maar Cox vertelde het parlement dat ook die commissie het risico dat het Verenigd Koninkrijk via die backstop aan de EU vastgebakken zou zitten niet helemaal wegnam. Ook de belofte van een taskforce, die zou onderzoeken of er technologische oplossingen waren, deed dat in zijn ogen niet.
Nu het akkoord is weggestemd, is de toekomst ongewis….!!
Cox’ analyse was voor veel wantrouwige parlementariërs cruciaal. Meteen daarna zei de Noord-Ierse gedoogpartij DUP dat zij het akkoord niet zou steunen. Ook de Conservatieven uit het harde brexitkamp zagen nog te veel bezwaren, om over de mening van oppositiepartij Labour maar te zwijgen.
Toekomst
Nu het akkoord is weggestemd, is de toekomst ongewis. Althans, op de langere termijn. De kans dat de Britten dit jaar alsnog zullen meedoen aan de Europese verkiezingen is net zo reëel als dat er grensposten zullen verrijzen in Calais en Dover.
Voor de komende dagen ligt er al een serie stemmingen vast. Vandaag is de eerste, waarin ieder lid van het Lagerhuis op eigen gezag antwoord kan geven op de vraag of het op 29 maart de EU wil verlaten zonder akkoord. Is het antwoord op die vraag nee, wat de verwachting is, dan volgt donderdag een stemming waarin het Lagerhuis beslist of er uitstel wordt aangevraagd bij de EU.
May waarschuwde dat ‘de problemen nog niet voorbij zijn’, mocht dat uitstel gewenst zijn. “De EU zal willen weten wat we daarmee willen doen. Willen we artikel 50 intrekken, een tweede referendum houden of willen we een ander akkoord? Dat besluit moeten we nemen.” Tot nog toe was in het parlement geen meerderheid voor een van deze opties.
Een mogelijkheid zou zijn dat er nieuwe verkiezingen worden gehouden om die impasse te doorbreken, een mogelijkheid waarover het conservatieve Lagerhuislid Charles Walker openlijk speculeerde. Van regeringszijde werd dat nog ontkend, maar dat was voor May zich met een deel van haar kabinet in crisisberaad terugtrok.
Telegraaf 13.03.2019 Als de Britse regering zou vragen om een verlenging van de huidige deadline voor de Brexit, dan wil EU-hoofdonderhandelaar Michel Barnier wel eens weten waarom. ,,Verlengen om wat te doen? De onderhandelingen zijn afgerond. We hebben een terugtrekkingsakkoord’’, zei de Fransman tijdens een debat in het Europees Parlement woensdagochtend, geïrriteerd zwaaiend met het 585 pagina’s dikke verdrag.
Volgens Barnier is de EU ,,tot het uiterste gegaan”. ,,We kunnen niet meer geven. Als het Verenigd Koninkrijk nog steeds op een ordelijke wijze de EU wil verlaten, dan is en blijft dit akkoord het enige beschikbare. Ik wil dat dat goed begrepen wordt.”’
Het parlement discussieerde over de situatie die is ontstaan nu het Britse parlement opnieuw de deal van premier Theresa May over de scheidingsvoorwaarden heeft weggestemd. Als het Lagerhuis woensdagavond de optie verwerpt om de EU zonder afspraken te verlaten neemt de kans toe dat Londen om verlenging zal vragen.
Volgens de liberale leider Guy Verhofstadt moet worden voorkomen dat de Brexit over de Europese verkiezingen van eind mei wordt getild. In dat geval zouden de Britten ook naar de stembus moeten. ,,Dan wordt Europa gegijzeld door de Brexiteers en gaan de verkiezingen niet meer over waar ze over moeten gaan, namelijk over wat de EU nodig heeft.”
Op de Duitse tv zei de leider van de christendemocraten Manfred Weber dat er ,,geen sprake van kan zijn dat een land dat de EU wil verlaten de toekomstige loop van de EU beïnvloedt.” Brexiteer Nigel Farage, de oud-leider van de UKIP, riep de EU-leiders op tegen een verzoek om uitstel van de Brexit te stemmen, mocht dat komen.
Leden van het Lagerhuis wachten op de uitslag van de no-deal-stemmingANP
NOS 13.03.2019 Een meerderheid van het Lagerhuis wil niet dat Groot-Brittannië zonder deal uit de Europese Unie stapt. Het Lagerhuis in Londen sprak zich met 321 tegen 278 stemmen uit voor het voorstel dat een no-deal-brexit moet worden voorkomen.
Het voorstel van premier Theresa May werd na een eerste stemronde wat aangescherpt. In het oorspronkelijke voorstel stond een verwijzing naar 29 maart, de deadline die tot nu toe geldt voor het vertrek uit de EU. In het amendement werd die datum geschrapt en vervangen door de mededeling dat het Lagerhuis simpelweg tegen een brexit zonder deal is.
Morgen vergadert het Lagerhuis opnieuw over de kwestie. Dan wordt er gestemd over uitstel van de brexit. De regering-May stelt als nieuwe datum 30 juni voor, maar het is de vraag of de EU daarmee instemt. Tot nu toe houdt de unie strikt vast aan de afgesproken datum van 29 maart.
Voor uitstel is de instemming van alle andere EU-lidstaten nodig.
De vergadering van vanavond verliep chaotisch. Ook werd er allerwegen druk gespeculeerd over het stemgedrag en de intenties van brexiteers en remainers. Ook NOS-correspondent Tim de Wit kwam er niet onmiddellijk uit:
AD 13.03.2019 Het Britse parlement wil geen chaotische brexit zonder afspraken. Een meerderheid van 321 parlementariërs sprak zich vanavond uit voor een motie die een no-dealbrexit moet voorkomen. 278 stemmers waren tegen.
De aangenomen motie gaat verder dan het oorspronkelijke voorstel van de regering. Dat draaide om de vraag of het parlement tegen een brexit zonder deal was op 29 maart. Vlak voor de stemming werd een amendement aangenomen waardoor de tekst van e motie ingrijpend werd veranderd. De verwijzing naar 29 maart werd weggehaald en vervangen door de mededeling dat het Lagerhuis in alle gevallen tegen een brexit zonder deal is.
Een brexit zonder afspraken wordt door veel politici, economisch experts, bedrijven en burgers gezien als rampscenario. Toch kunnen zij nu niet opgelucht ademhalen. De uitkomst van de stemming betekent niet dat zo’n no-dealbrexit nu definitief van tafel is.
Als de Britten er niet in slagen om voor 29 maart een deal te sluiten of een uitstel van de brexit te regelen in Brussel, dan verlaten ze de EU ‘gewoon’ zonder deal. Het parlement heeft zich nu dus tegen die mogelijkheid uitgesproken, maar moet vervolgens dus wel nog zorgen dat het er echt niet van komt.
Tijdens het debat voorafgaand aan de stemming vielen er harde woorden. Vooral May’s mantra, ‘geen deal is beter dan een slechte deal”, moest het ontgelden. “Dit is het moment waarop we de totaal onzinnige slogan eindelijk naar het rijk der fabelen verwijzen”, zei de prominente Labour-parlementariër Hilary Benn.
,,Het argument is simpel: een vertrek zonder deal zal de allergrootste economische schade aanrichten.” Zelf kon May het woord niet doen. De brexitmarathon eist zijn tol en de premier is haar stem kwijtgeraakt de afgelopen dagen. Milieu-minister Michael Gove deed het woord voor haar.
Morgen hectische dag
Morgen gaat het circus weer verder met weer een hectische dag in het Britse parlement. ‘s Middags zullen de Lagerhuisleden debatteren over een uitstel van de brexit. Rond 20.00 Nederlandse tijd zullen ze daarover stemmen.
Het Verenigd Koninkrijk kan overigens niet eenzijdig beslissen de brexit op te schorten. Als het parlement morgenavond stemt voor een uitstel, dan moet Theresa May daar een officieel verzoek tot doen. En dat moeten alle 27 overgebleven EU-lidstaten unaniem goedkeuren.
Telegraaf 13.03.2019 Het Britse Lagerhuis begint woensdag met de besprekingen over hoe het nu verder moet met de Brexit. Als eerste komt de discussie aan de orde over een vertrek uit de Europese Unie zonder afspraken. De parlementariërs zullen in de middag debatteren over die optie, die om 20.00 uur Nederlandse tijd in stemming zal worden gebracht. Een meerderheid zegt niets te voelen voor een no-deal.
Na de nieuwe nederlaag van premier Theresa May, wier jongste brexitakkoord met Brussel ook duidelijk (391-242) werd verworpen in het parlement, is de politieke chaos groter dan ooit. Alles lijkt mogelijk: weg uit de EU zonder enige regeling, uitstel van de scheidingsdatum 29 maart, vervroegde verkiezingen of zelfs een nieuw referendum met als resultaat misschien wel blijven in de EU.
Behalve de lidstaten van de EU en redelijk veel Britten noemt het bedrijfsleven een no-deal Brexit een rampscenario. Topondernemers waarschuwden eens te meer voor enorme toestanden op de markt en de aanvoer daar naartoe. Andere critici verwachten tekorten aan voedsel en medicijnen. De harde brexiteers houden echter vol dat het wel zal meevallen.
AD 13.03.2019 Het Britse Lagerhuis begint vandaag met de besprekingen over hoe het nu verder moet met de brexit. Als eerste komt de discussie aan de orde over een vertrek uit de Europese Unie zonder afspraken.
De parlementariërs zullen in de middag debatteren over die optie, die om 20.00 uur Nederlandse tijd in stemming zal worden gebracht. Een meerderheid zegt niets te voelen voor een no-deal.
Na de nieuwe nederlaag van premier Theresa May, wier jongste brexitakkoord met Brussel ook duidelijk (391-242) werd verworpen in het parlement, is de politieke chaos groter dan ooit. Alles lijkt mogelijk: weg uit de EU zonder enige regeling, uitstel van de scheidingsdatum 29 maart, vervroegde verkiezingen of zelfs een nieuw referendum met als resultaat misschien wel blijven in de EU.
Behalve de overblijvende lidstaten van de EU en redelijk veel Britten noemt het bedrijfsleven een no-dealbrexit een rampscenario. Topondernemers waarschuwden eens te meer voor enorme toestanden op de markt en de aanvoer daar naartoe. Andere critici verwachten tekorten aan voedsel en medicijnen. De harde brexiteers houden echter vol dat het wel zal meevallen.
NOS 13.03.2019 “Vernederende nederlaag”, “Tot wanhoop gedreven”, “Huis vol dwazen” en “Schorre horrorshow”. De toon van de Britse kranten was niet mals over de stemming die premier May (met schorre stem) gisteren met overmacht verloor in het Lagerhuis.
Met 391 stemmen tegen en 242 stemmen voor werd de tweede versie van de afspraken die May maakte met de EU over brexit naar de prullenbak verwezen. Ondertussen tikt de klok onverbiddelijk verder: brexit moet over zestien dagen een feit zijn.
Hoe nu verder? Dat is de vraag die, niet voor het eerst, bij veel Britten en andere Europeanen op de lippen ligt. Voor vandaag en morgen is er nog een brexitprogramma in het Lagerhuis, wat er daarna gebeurt is ongewis.
No deal of uitstel?
Net als gisteren mogen Lagerhuisleden vanavond weer stemmen rond 20.00 uur. De vraag is dan of de Britse parlementariërs op 29 maart de EU willen verlaten zonder akkoord, het zogenoemde no deal-scenario.
“Maar dat willen ze waarschijnlijk niet”, voorspelt correspondent Suse van Kleef. “En dan stemmen ze morgen weer, over een uitstelverzoek.” De vraag die dan voorligt, is of premier May naar de EU moet om meer tijd te vragen.
Bekijk hieronder een aantal mogelijke scenario’s (het onderste is gisteravond dus gesneuveld):
1/2 NOS
2/2 NOS
Maar de twee vragen worden overschaduwd door een andere vraag die boven de markt hangt, legt Van Kleef uit. “Wat willen de Lagerhuisleden dan wel met die brexit? Hoe moet die eruitzien? Wat wordt de richting? Wat is de route? Op dit moment is er geen meerderheid voor wat dan ook, zestien dagen voor de brexitdatum. En dat is eigenlijk bizar.”
‘Ongelooflijke vermoeidheid’
Dat vindt ook een groeiend aantal mensen in Brussel. “Daar zitten ze met een ongelooflijke vermoeidheid met dit verhaal”, vertelt correspondent Thomas Spekschoor. “Vooral als je de microfoon uitzet, hoor je: als het zo moet, laat het dan maar uitkomen op een no deal-brexit. We kunnen niet blijven wachten op die Britten.”
Voor uitstel gaan de handen niet per se op elkaar in de EU. Premier Rutte bijvoorbeeld twitterde gisteravond dat daar alleen over kan worden gesproken als er een concreet plan is aan Britse zijde. Dus wat gaan de Britten met dat uitstel doen? Nieuwe verkiezingen? Een nieuw referendum? Wat betreft beide opties liggen geen concrete plannen klaar.
De stemming van gisteren roept niet alleen de vraag op ‘hoe nu verder?’, maar ook ‘hoe nu verder met May?’ Van Kleef: “Ze is in office, not in power, zeggen ze hier. Dus nog wel in functie, maar ontdaan van alle macht.” May verloor de stemming gisteren met grote meerderheid: 75 van haar eigen conservatieve parlementariërs negeerden het standpunt van hun eigen regering. “Ze is de regie totaal kwijt.”
“Vandaag en morgen stemt het parlement over no deal en mogelijk over uitstel. Dus zij bepalen, May niet”, zegt Van Kleef. “En als ze voor dat uitstel gaan, dan moet May daarmee naar Brussel en dan bepaalt de EU dus. Eigenlijk is May alleen nog maar de boodschapper, slechts in naam nog premier.”
De stemming van gisteren liep stuk op de zogeheten backstop, kijk hieronder wat dat precies is:
NOS 13.03.2019 Formeel zegt de EU dat er alles aan is gedaan en dat de de stemming in het Lagerhuis wordt betreurd, maar ondertussen nemen de frustraties bij de ambtenaren, diplomaten en politici toe. Ze voelen zich machteloos, omdat geen enkel bod uit de EU de Britten tevreden kan stellen. De roep om een einde aan de onderhandelingen, en daarmee een harde scheiding en no deal op 29 maart, neemt toe.
Gisteravond klonken in het Europees Parlement de rebelse stemmen om als EU de stekker er maar uit te trekken als eerste. Later op de avond begonnen diplomaten ook steeds hardere taal uit te slaan. De EU wil altijd praten, maar het geduld is op. “Het vertrouwen in de Britse politiek is bijna nul”, zo analyseert een Brusselse bron de situatie.
En dus denkt vrijwel niemand dat uitstel enige zin heeft. Ook premier Rutte wil hier alleen over praten als er ook een plan is aan Britse zijde. Anders, zo zeggen de diplomaten in Brussel, kunnen we beter de bittere pil nu slikken omdat uitstel zonder plan uiteindelijk een paar maanden later alsnog tot een hard vertrek uit de EU zal leiden, dus zonder deal van de Britten.
Bovendien gaat het volgens veel Brusselse volgers al lang niet meer over het vertrek van de Britten. Het gaat om de politieke macht in Londen.
Frans Timmermans, de vicevoorzitter van de Europese Commissie, zei gisteren in een gesprek met de NOS dat iedereen in Groot-Brittannië bezig is met partijpolitiek. “May is bezig haar eigen partij bij elkaar te houden en de oppositie is alleen maar bezig om het haar zo moeilijk mogelijk te maken. Ik zie dat met lede ogen aan. Ik vind het verschrikkelijk om te zien.”
Terwijl het Britse Lagerhuis zich vandaag buigt over de vraag of ze met of zonder deal uit de EU moeten stappen, zal de Europese Commissie zich verder buigen over de plannen waarin de lidstaten worden voorbereid op een vertrek zonder deal.
Brexit-moeheid
Vandaag is er wel een debat in het Europees Parlement over de nu ontstane situatie, maar veel politici waren daar gisteravond nog niet mee bezig. Tijdens de stemming in januari hadden de Groenen nog een speciale zaal waar politici en medewerkers samen naar schermen keken waarop de stemming in Londen te volgen was.
Nu was het stil. De meeste parlementariërs waren gewoon aan het werk. Slechts een enkeling volgde het debat. Philippe Lamberts, een van de voormannen van de Groenen in het Parlement, zei dat het een keer mooi is geweest.
Zelfs brexiteer van het eerste uur Nigel Farage zat met zijn partij een beetje stilletjes in een van de vele barretjes in Straatsburg een glaasje tonic te drinken. Farage, die anders altijd wel wat over de brexit wilde zeggen, wimpelde het verzoek voor een gesprek af. De man die bij de vorige stemming nog met een privévliegtuig tussen Londen en Straatsburg heen en weer vloog, heeft geen zin. Ook hij oogt inmiddels brexit-moe.
Meer nieuws uit Brussel en Straatsburg? Schrijf je dan hier in voor de wekelijkse nieuwsbrief Brussel Inside, waarin de Europa-correspondenten van de NOS je bijpraten over de belangrijkste ontwikkelingen. De nieuwsbrief verschijnt iedere zondagochtend.
AD 12.03.2019 Een ruime meerderheid van het Britse Lagerhuis stemde vanavond tegen de brexitdeal die premier Theresa May gisteren overeenkwam met de Europese Commissie. 391 parlementariërs wezen May’s akkoord met Brussel over een geregeld vertrek uit Europa af, 242 stemden voor haar voorstel.
Een verschil tussen voor- en tegenstanders van 149 afgevaardigden. In januari stemde het Lagerhuis over een eerdere versie van de deal. Toen verloor May met historisch groot verschil van 230 stemmen.
Rond het middaguur was het vandaag eigenlijk al duidelijk in Londen: Theresa May’s brexitdeal zou weer worden weggestemd door het Britse parlement. Dat besef kwam na de publicatie van het juridisch advies van advocaat-generaal Geoffrey Cox over de backstop, de noodoplossing om de Noord-Ierse grens open te houden na de brexit.
Nadat May gisteravond in Straatsburg op het laatste moment een vernieuwde deal sloot met de EU, waren de verwachtingen hooggespannen. Ze had het voor elkaar, zei ze: juridisch bindende toezeggingen over backstop, vastgelegd in een paar inlegvelletjes die werden toegevoegd aan de brexitdeal.
Maar toen advocaat-generaal Cox zich erover boog, bleek hij die documenten heel anders te interpreteren. De onafhankelijk adviseur vindt dat -met de vernieuwde deal- de kans dat het Verenigd Koninkrijk voor eeuwig gevangen zal komen te zitten in de backstop zeker kleiner is geworden.
Maar, het juridisch risico daarop blijft hetzelfde, oordeelt hij. Het is nog steeds een mogelijkheid, en het VK kan niet eenzijdig uit de backstop stappen. Geen waterdichte garanties dus. En dat was wel wat de brexiteers en de gedoogpartner DUP eisten, in ruil voor hun steun aan de deal.
Niet genoeg vooruitgang geboekt
Direct na de publicatie van het juridisch advies van Cox daalde de waarde van het Pond flink. Ook op de financiële markten werd dus de conclusie getrokken dat de kans dat de deal er doorheen zou komen nu klein was. May had gehoopt dat haar toezeggingen de ERG (een groep conservatieve brexiteers) en haar Noord-Ierse gedoogpartner de DUP zover zouden krijgen zich achter de deal te scharen.
Toen de ERG echter aan het begin van de middag bekendmaakte dat ook hun eigen juristen een negatief stemadvies gaven was het helemaal einde verhaal May en haar inlegvelletjes. Ook de DUP zei nee: ,,We erkennen dat de premier een beetje progressie heeft gemaakt in haar gesprekken met de EU”, verklaarde de Noord-Ierse partij. ,,Maar wij zijn van mening dat er -op dit moment- niet genoeg vooruitgang is geboekt.”
Rutte betreurt verwerpen akkoord
Premier Mark Rutte betreurt dat het Britse Lagerhuis het brexitakkoord opnieuw heeft verworpen. ,,Een oplossing voor de huidige impasse moet uit Londen komen.’’ Mochten de Britten nu willen vragen om uitstel van de brexit, dan moeten zij wel met ‘een overtuigende rechtvaardiging’ komen, waarschuwt Rutte. De Europese Unie hamert er al langer op dat zij het Verenigd Koninkrijk alleen meer tijd gunt als zij erop mag rekenen dat dat respijt ook een oplossing oplevert.
Ook de EU ‘betreurt’ het resultaat van de stemming in het Britse Lagerhuis en is ‘teleurgesteld dat de Britse regering er niet in is geslaagd een meerderheid te krijgen voor het terugtrekkingsakkoord van november’. Dat verklaart de woordvoerder van EU-president Donald Tusk in een reactie op de nederlaag van May.
,,De EU van haar zijde heeft er al het mogelijke aan gedaan. Gezien alle extra garanties die we in december, januari en gisteren hebben gegeven is moeilijk te zien wat meer we nog kunnen doen. Als er een oplossing is, kan die alleen in Londen worden gevonden.’’
De hoofdonderhandelaar namens de EU, Michel Barnier, twitterde ook dat ‘de impasse alleen in het VK kan worden opgelost.’ Met nog maar 17 dagen tot de officiële dag van het Britse vertrek uit de EU vreest de Europese Commissie dat de kans op een brexit zonder afspraken met de EU over de scheiding en de toekomst ‘aanzienlijk’ is toegenomen. ,,Onze voorbereidingen op een wanorderlijke brexit zijn nu belangrijker dan ooit’’, aldus Barnier.
May probeerde haar parlement nog te overtuigen tijdens het debat voorafgaand aan de stemming. “Als de deal er vanavond niet doorheen komt, dan dreigt het gevaar dat de brexit helemaal niet doorgaat”, zei ze. “Democratie moet boven partijbelang of persoonlijke ambities gaan. Het is tijd om ons achter de deal te scharen.” Het was niet haar sterkste moment.
Haar stem liet haar in de steek, op sommige momenten was ze moeilijk te verstaan. Daardoor was de overtuiging in haar boodschap ver te zoeken. De schorre premier was vandaag de verpersoonlijking van de slijtageslag die het brexitproces is geworden. Vermoeid sleept het tot het bot verdeelde Britse parlement zich naar de finish. Alleen weet niemand precies waar die ligt, en hoe ze daar eigenlijk moeten komen.
En nu? Dat is de grote vraag. Als er niets gebeurt, dan verlaat het VK de EU op 29 maart zonder deal: een chaotische brexit zonder afspraken. Een rampscenario, vinden veel mensen. Ook de meeste Britse politici willen dat absoluut voorkomen.
Morgen stemmen ze over de mogelijkheid van een no-deal-brexit. Als die wordt verworpen, dan rest die parlementariërs nog maar een optie: donderdag voor een uitstel van de brexit stemmen. May zou daar dan in Brussel om moeten gaan vragen. En dan maar hopen dat de EU instemt.
Telegraaf 12.03.2019 De EU „betreurt” het resultaat van de stemming in het Britse Lagerhuis en is „teleurgesteld dat de Britse regering er niet in is geslaagd een meerderheid te krijgen voor het terugtrekkingsakkoord van november.” Dat verklaart de woordvoerder van EU-president Donald Tusk in een reactie op de nederlaag van premier Theresa May.
„De EU van haar zijde heeft er al het mogelijke aan gedaan. Gezien alle extra garanties die we in december, januari en gisteren hebben gegeven is moeilijk te zien wat meer we nog kunnen doen. Als er een oplossing is, kan die alleen in Londen worden gevonden.”
De hoofdonderhandelaar namens de EU, Michel Barnier, twitterde ook dat „de impasse alleen in het VK kan worden opgelost.” Met nog maar 17 dagen tot de officiële dag van het Britse vertrek uit de EU vreest de Europese Commissie dat de kans op een Brexit zonder afspraken met de EU over de scheiding en de toekomst „aanzienlijk” is toegenomen. „Onze voorbereidingen op een wanorderlijke Brexit zijn nu belangrijker dan ooit”, aldus Barnier.
Ook premier Mark Rutte betreurt dat het Britse Lagerhuis het Brexitakkoord opnieuw heeft verworpen. „Een oplossing voor de huidige impasse moet uit Londen komen.”
Mochten de Britten nu willen vragen om uitstel van de Brexit, dan moeten zij wel met „een overtuigende rechtvaardiging” komen, waarschuwt Rutte. De Europese Unie hamert er al langer op dat zij het Verenigd Koninkrijk alleen meer tijd gunt als zij erop mag rekenen dat dat respijt ook een oplossing oplevert.
Het Britse parlement stemt woensdag of het Verenigd Koninkrijk de Europese Unie dan maar zonder goede scheidingsafspraken moet verlaten. Als het Lagerhuis ook dat afwijst, stemt het een dag later over uitstel van de Brexit.
De EU is volgens bronnen in Brussel bereid om een verlenging van de Brexitdeadline op 29 maart om 23.00 uur (middernacht 30 maart in Brussel) te overwegen als May daarom zou vragen. Maar de 27 EU-leiders, die volgende week voor een al lang geplande top bijeenkomen, moeten daar unaniem mee instemmen en willen niet een verlenging toestaan zonder zicht op een oplossing.
De Schotse Nationale Partij (SNP) in het Lagerhuis wil dat er een tweede referendum komt over de uittreding uit de EU. Dat heeft fractievoorzitter Ian Blackford gezegd. De Schotse premier Nicola Sturgeon is volgens hem graag bereid met de regering-May mee te gaan als die een verstandige weg inslaat, maar wel onder de voorwaarde van een nieuwe volksraadpleging.
Oppositieleider Jeremy Corbyn reageerde op het opnieuw wegstemmen van premier May’s Brexitakkoord met de opmerking dat de deal nu wel heel duidelijk ’dood’ is. De voorman van Labour liet erop volgen dat er geen sprake van kan zijn dat het Verenigd Koninkrijk de Europese Unie verlaat zonder dat er iets is afgesproken. „Een no-deal moet van tafel.”
Nieuwe verkiezingen
Daarover zal het Lagerhuis woensdag debatteren en stemmen. Als een meerderheid van de leden tegen een Brexit zonder enige regeling is dan moeten ze het eens worden over een nieuw voorstel, dat onderhandelbaar is. Corbyn heeft er al eens een gepresenteerd. Dat zal hij opnieuw doen. Het liefst heeft Labour dat er nieuwe verkiezingen komen. „Misschien is het daar tijd voor.”
NU 12.03.2019 Het Britse Lagerhuis heeft dinsdag de Brexit-overeenkomst opnieuw afgewezen. De stemming eindigde in een vernietigend eindsaldo van 149 stemmen tegen. Een uittreding zonder deal of uitstel van de Brexit zijn nu nog de enige opties. Het Lagerhuis zal woensdag stemmen over de vraag of een harde Brexit moet worden uitgesloten.
NOS 12.03.2019 Zoals al werd verwacht heeft het Britse Lagerhuis de aangepaste brexit-deal van premier Theresa May dinsdag 12.03.2019 weggestemd. Met 391 stemmen tegen en 242 stemmen voor werd ook de nieuwe versie van de afspraken die May maakte met de Europese Commissie over het Britse vertrek naar de prullenmand verwezen.
De nederlaag voor May is minder verpletterend dan bij de stemming in januari. Toen werd de vorige versie van de brexit-deal afgewezen met 432 tegen 202, een vernederend verschil van 230 stemmen. Evenals toen heeft de gedoogpartner van May, de tienkoppige Noord-Ierse DUP-fractie, ook vanavond tegen de brexit-afspraken gestemd.
Volgens correspondent Tim de Wit is de politieke crisis in Groot-Brittannië nu nog groter geworden:
Correspondent Tim de Wit over wat de uitslag betekent voor de brexit
Direct na de stemming zei premier May dat ze zich blijft inzetten voor een ordelijk vertrek uit de Europese Unie. Morgen stemt het Lagerhuis over het al of niet uitsluiten van een ‘no deal’, de situatie waarin het VK de EU zonder afspraken verlaat. Verwacht wordt dat de Lagerhuisleden in grote meerderheid tegen een no deal-scenario stemmen. In dat geval wordt donderdag gestemd over een mogelijk uitstel van het moment waarop het VK uit de EU stapt.
May zegt de beslissing van het parlement te betreuren:
Als er een meerderheid is voor uitstel, gaat May naar Brussel om dat te bespreken, zei ze vanavond. Maar ze benadrukte dat uitstel geen oplossing is voor de problemen waar het Verenigd Koninkrijk al twee jaar in is verwikkeld.
Corbyn: deal is dood
Oppositieleider Jeremy Corbyn waarschuwde dat de deal na deze twee nederlagen dood is. Hij zei opnieuw het brexit-voorstel van Labour ongewijzigd in stemming te brengen, een plan dat eerder al is weggestemd.
In het Lagerhuis hebben parlementariërs de hele middag gedebatteerd over de aanpassingen die May gisteravond overeenkwam met de voorzitter van de Europese Commissie, Jean-Claude Juncker. Daarbij werd door veel politici vastgesteld dat de deal die vandaag voorlag niet wezenlijk verschilt van de vorige, ondanks Mays verzekering dat de nieuwe afspraken binnen een steviger juridisch raamwerk waren gemaakt.
Het Britse bedrijfsleven zegt in een reactie “Genoeg is genoeg. Dit moet nu echt de laatste dag zijn dat de politiek faalt.” Britse ondernemers hebben voortdurend gewaarschuwd voor de gevolgen van een chaotische brexit voor Britse werknemers en de werkgelegenheid in het VK.
EU: Londen aan zet
De brexitonderhandelaar van de Europese Unie, Michel Barnier, liet in een reactie op de stemming in het Lagerhuis weten dat de EU onmogelijk het Verenigd Koninkrijk nog verder tegemoet kan komen. “Deze impasse kan alleen in het Verenigd Koninkrijk zelf worden opgelost”, twitterde Barnier. “Onze voorbereidingen voor een ‘no deal’ zijn nu belangrijker dan ooit tevoren”, laat hij hierop volgen.
De EU stelt in een verklaring ook dat Londen met een “geloofwaardige verklaring” moet komen als het in Brussel aanklopt voor uitstel van de brexit.
Ook premier Rutte betreurt de nieuwe afwijzing door het Lagerhuis en net als Barnier zegt hij dat Londen nu aan zet is. Hij twittert dat het kabinet “keihard aan het werk is” om de schade van een eventuele no deal-brexit voor Nederland beperkt te houden.
En dat is relevant, want het no deal-scenario blijft – ongeacht wat er deze week verder gebeurt – wel degelijk boven de markt hangen, zegt correspondent Tim de Wit. “De Britten vallen terug op een vertrek zonder deal, zolang er verder niets is afgesproken, zolang er niets geregeld is. Dus een no deal kunnen we, ook na deze week, zeker niet uitsluiten.”
NU 12.03.2019 Het Britse Lagerhuis heeft dinsdag de Brexit-overeenkomst van de Britse premier Theresa May opnieuw met een overweldigende meerderheid afgewezen. Daarmee zijn een uittreding zonder deal of uitstel van de Brexit nog de enige opties.
Het aangepaste Brexit-plan van May kreeg 242 stemmen voor en 391 stemmen tegen, een vernietigend eindsaldo van 149 stemmen tegen.
In haar eerste reactie op haar grote nederlaag, zei premier May dat het Lagerhuis woensdag stemt over de vraag of een harde Brexit moet worden uitgesloten. Daar zal naar verwachting een parlementaire meerderheid voor worden gevonden.
Die stemming zal voor de parlementariërs van de Conservatieve Partij niet langs de partijlijnen verlopen, kondigde May aan. Ze zullen volgens haar hun eigen geweten volgen.
Teleurgestelde reacties op stemming in EU
In een eerste reactie op de uitslag van de stemming zei EU-onderhandelaar Michel Barnier, net als toen het vorige akkoord werd weggestemd, dat de oplossing voor de “impasse alleen in het Verenigd Koninkrijk doorbroken kan worden”. Volgens Barnier heeft de EU “er alles aan gedaan om het uittredingsakkoord over de drempel te krijgen”. Rutte sprak vergelijkbare woorden en zegt dat “een oplossing uit Londen moet komen”.
EU-president Donald Tusk is ook teleurgesteld “dat de Britse regering er niet in is geslaagd een meerderheid te realiseren voor het uittredingsakkoord”. De Ierse minister van Buitenlandse Zaken zegt de uitkomst ook te betreuren, maar zegt ook dat het “proces in Londen geduldig afgewacht moet worden”.
May heeft ook na de stemming nogmaals benadrukt dat er bij de EU geen bereidheid meer is om nogmaals te onderhandelen over het reeds bereikte akkoord. Er zijn dan ook geen plannen om opnieuw met de EU in gesprek te gaan.
Bij wegstemmen van ‘no-deal’ wordt donderdag weer gestemd
Woensdag zal het Lagerhuis om 20.00 uur Nederlandse tijd stemmen over een eventuele harde Brexit. Mocht er dan voor worden gekozen om een ‘no deal-Brexit’ uit te sluiten, dan zal donderdag opnieuw een stemming plaatsvinden.
Die stemming is bedoeld om te besluiten of de Britse uittreding moet worden uitgesteld. Volgens premier May zullen de parlementariërs zich dan ook moeten uitspreken over de vraag of er een tweede Brexit-referendum moet komen.
Als wordt gekozen voor uitstel, dan moeten de leiders van de overige 27 EU-lidstaten daar toestemming voor geven. Zij hebben al laten weten een harde Brexit te willen voorkomen.
Ook oppositieleider van Labour, Jeremy Corbyn, hamerde er na de stemming van dinsdagavond op dat een vertrek uit de EU zonder een akkoord, absoluut voorkomen moet worden.
Wijzigingen niet genoeg voor parlementaire steun
May wist eerder deze week een aantal concessies los te krijgen van de Europese Unie, die de uittredingsovereenkomst aanvaardbaar moesten maken voor het Britse parlement. Dat stemde het oorspronkelijke plan eerder al weg met een verpletterend eindsaldo van 230 stemmen tegen.
In de loop van dinsdag werd echter al duidelijk dat het May niet was gelukt om genoeg steun te verwerven voor haar aangepaste deal.
De Noord-Ierse Democratic Unionist Party (DUP), die de regering van May van essentiële gedoogsteun voorziet, en de European Research Group (ERG), een verbond van Brexit-haviken uit Mays eigen Conservatieve Partij, lieten weten dat de aanpassingen aan haar Brexit-voorstel niet afdoende waren.
Hoe oud Iers akkoord Mays Brexit in de weg zit
Advies topjurist zette deal op losse schroeven
Een belangrijke rol was dinsdag weggelegd voor Geoffrey Cox, de hoogste juridisch adviseur van de Britse regering.
Cox kwam met een verklaring waarin hij stelt dat de gewijzigde overeenkomst nog steeds het risico met zich meebrengt dat het Verenigd Koninkrijk voor onbepaalde tijd komt vast te zitten in de als tijdelijk bedoelde ‘backstop’-oplossing voor de Ierse grenskwestie.
Dat zou kunnen gebeuren als de EU zich tijdens de onderhandelingen niet van goede wil toont, aldus de topadviseur. Desondanks raadde hij de Britse parlementariërs aan May te steunen, omdat de vraag of er een productieve permanente handelsrelatie met de EU kan ontstaan volgens hem geen juridisch, maar een politiek vraagstuk is.
Voor de DUP en de ERG gaf de verklaring van Cox de doorslag om May hun steun te ontzeggen.
AD 12.03.2019 Een ruime meerderheid van het Britse Lagerhuis stemde vanavond tegen de brexitdeal die premier Theresa May gisteren overeenkwam met de Europese Commissie. 391 parlementariërs wezen May’s akkoord met Brussel over een geregeld vertrek uit Europa af, 242 stemden voor haar voorstel. Een verschil tussen voor- en tegenstanders van 149 afgevaardigden. In januari stemde het Lagerhuis over een eerdere versie van de deal. Toen verloor May met historisch groot verschil van 230 stemmen.
Rond het middaguur was het vandaag eigenlijk al duidelijk in Londen: Theresa May’s brexitdeal zou weer worden weggestemd door het Britse parlement. Dat besef kwam na de publicatie van het juridisch advies van advocaat-generaal Geoffrey Cox over de backstop, de noodoplossing om de Noord-Ierse grens open te houden na de brexit.
Nadat May gisteravond in Straatsburg op het laatste moment een vernieuwde deal sloot met de EU, waren de verwachtingen hooggespannen. Ze had het voor elkaar, zei ze: juridisch bindende toezeggingen over backstop, vastgelegd in een paar inlegvelletjes die werden toegevoegd aan de brexitdeal.
Maar toen advocaat-generaal Cox zich erover boog, bleek hij die documenten heel anders te interpreteren. De onafhankelijk adviseur vindt dat -met de vernieuwde deal- de kans dat het Verenigd Koninkrijk voor eeuwig gevangen zal komen te zitten in de backstop zeker kleiner is geworden.
Maar, het juridisch risico daarop blijft hetzelfde, oordeelt hij. Het is nog steeds een mogelijkheid, en het VK kan niet eenzijdig uit de backstop stappen. Geen waterdichte garanties dus. En dat was wel wat de brexiteers en de gedoogpartner DUP eisten, in ruil voor hun steun aan de deal.
Niet genoeg vooruitgang geboekt
Direct na de publicatie van het juridisch advies van Cox daalde de waarde van het Pond flink. Ook op de financiële markten werd dus de conclusie getrokken dat de kans dat de deal er doorheen zou komen nu klein was. May had gehoopt dat haar toezeggingen de ERG (een groep conservatieve brexiteers) en haar Noord-Ierse gedoogpartner de DUP zover zouden krijgen zich achter de deal te scharen.
Toen de ERG echter aan het begin van de middag bekendmaakte dat ook hun eigen juristen een negatief stemadvies gaven was het helemaal einde verhaal May en haar inlegvelletjes. Ook de DUP zei nee: ,,We erkennen dat de premier een beetje progressie heeft gemaakt in haar gesprekken met de EU”, verklaarde de Noord-Ierse partij. ,,Maar wij zijn van mening dat er -op dit moment- niet genoeg vooruitgang is geboekt.”
Rutte betreurt verwerpen akkoord
Premier Mark Rutte betreurt dat het Britse Lagerhuis het brexitakkoord opnieuw heeft verworpen. ,,Een oplossing voor de huidige impasse moet uit Londen komen.’’ Mochten de Britten nu willen vragen om uitstel van de brexit, dan moeten zij wel met ‘een overtuigende rechtvaardiging’ komen, waarschuwt Rutte. De Europese Unie hamert er al langer op dat zij het Verenigd Koninkrijk alleen meer tijd gunt als zij erop mag rekenen dat dat respijt ook een oplossing oplevert.
Ook de EU ‘betreurt’ het resultaat van de stemming in het Britse Lagerhuis en is ‘teleurgesteld dat de Britse regering er niet in is geslaagd een meerderheid te krijgen voor het terugtrekkingsakkoord van november’. Dat verklaart de woordvoerder van EU-president Donald Tusk in een reactie op de nederlaag van May.
,,De EU van haar zijde heeft er al het mogelijke aan gedaan. Gezien alle extra garanties die we in december, januari en gisteren hebben gegeven is moeilijk te zien wat meer we nog kunnen doen. Als er een oplossing is, kan die alleen in Londen worden gevonden.’’
De hoofdonderhandelaar namens de EU, Michel Barnier, twitterde ook dat ‘de impasse alleen in het VK kan worden opgelost.’ Met nog maar 17 dagen tot de officiële dag van het Britse vertrek uit de EU vreest de Europese Commissie dat de kans op een brexit zonder afspraken met de EU over de scheiding en de toekomst ‘aanzienlijk’ is toegenomen. ,,Onze voorbereidingen op een wanorderlijke brexit zijn nu belangrijker dan ooit’’, aldus Barnier.
May probeerde haar parlement nog te overtuigen tijdens het debat voorafgaand aan de stemming. “Als de deal er vanavond niet doorheen komt, dan dreigt het gevaar dat de brexit helemaal niet doorgaat”, zei ze. “Democratie moet boven partijbelang of persoonlijke ambities gaan. Het is tijd om ons achter de deal te scharen.” Het was niet haar sterkste moment.
Haar stem liet haar in de steek, op sommige momenten was ze moeilijk te verstaan. Daardoor was de overtuiging in haar boodschap ver te zoeken. De schorre premier was vandaag de verpersoonlijking van de slijtageslag die het brexitproces is geworden. Vermoeid sleept het tot het bot verdeelde Britse parlement zich naar de finish. Alleen weet niemand precies waar die ligt, en hoe ze daar eigenlijk moeten komen.
En nu? Dat is de grote vraag. Als er niets gebeurt, dan verlaat het VK de EU op 29 maart zonder deal: een chaotische brexit zonder afspraken. Een rampscenario, vinden veel mensen. Ook de meeste Britse politici willen dat absoluut voorkomen. Morgen stemmen ze over de mogelijkheid van een no-deal-brexit. Als die wordt verworpen, dan rest die parlementariërs nog maar een optie: donderdag voor een uitstel van de brexit stemmen. May zou daar dan in Brussel om moeten gaan vragen. En dan maar hopen dat de EU instemt.
Theresa May verdedigt haar deal in het Lagerhuisen de concessies die ze gisteren los wist te peuteren in Straatsburg. Volgens haar dreigt de hele Brexit op losse schroeven komen te staan, nu haar voorstel voor de tweede keer in het Lagerhuis is weggestemd. Ⓒ EPA
Telegraaf 12.03.2019 Theresa May heeft opnieuw een vernietigende nederlaag geleden. Met 242 stemmen voor en 391 stemmen tegen verwierp het Lagerhuis zoals verwacht de aangepaste overeenkomst. Vooral de Noord-Ierse Unionisten en de groep van harde brexiteers binnen de Conservatieve partij moesten niets van de aanpassingen weten die May gisteren had weten los te peuteren bij de EU in Straatsburg.
De nederlaag is kleiner dan die van januari toen haar deal met 230 stemmen tegen werd weggestemd. Maar het aantal tegenstemmen is zo groot, dan opnieuw onderhandelen met Brussel een heilloze weg is. Verwacht wordt nu dat morgen het Lagerhuis ook tegen een ’no deal’ stemt. Als het Lagerhuis een dag later niet vóór een uitstel van de Brexit stemt, dan komt daarmee het scenario waar Londen slaapwandelend de afgrond van een harde Brexit inloopt, dichterbij.
Maar zowel in Brussel als in Londen worden grote vraagtekens geplaatst bij wél een aanvraag van Londen voor uitstel. De vrees is dat een beperkt uitstel – tot aan de Europese verkiezingen – neerkomt op een verlenging van de lijdensweg zonder dat er een oplossing in zicht komt. Uitstel zou alleen zinvol zijn als er in Engeland nieuwe verkiezingen worden gehouden of een nieuw referendum, zo wordt gesteld in Brussel. Maar dat gaat maanden duren.
Theresa May had haar hoop gesteld op een reeks van nieuwe concessies waar ze gisteren mee terugkwam uit Straatsburg. Die – volgens haar juridisch bindende – concessies hadden de overeenkomst beter verteerbaar hadden moeten maken voor haar grootste tegenstanders.
Maar die weg werd vandaag afgesneden door Geoffrey Cox, de hoogste openbaar aanklager. In een advies stelde die dat de concessies de mogelijkheid van Londen om eenzijdig uit de overeenkomst te kunnen stappen niet hadden vergroot, een belangrijke eis van de harde Brexiteers.
Ook de aangepaste brexitdeal lijkt vanavond te sneuvelen. In januari werd de vorige versie weggestemd met een grote meerderheid van 230 stemmen verschil.
NOS 12.03.2019 De Noord-Ierse DUP, de gedoogpartner van premier May, zal vanavond tegen de nieuwe versie van de brexitdeal stemmen. In een verklaring noemt de DUP de aanpassingen die May overeen is gekomen met de Europese Commissie “onvoldoende”. De afwijzing van de Noord-Ieren betekent dat May het bij de stemming in het Lagerhuis zonder de broodnodige tien stemmen van de DUP moet stellen.
Eerder had de groep conservatieve brexiteers onder leiding van Lagerhuislid Rees-Mogg al laten weten grote twijfels te hebben over bij de nieuwe brexit-versie. Ook volgens deze hardliners stellen de aanpassingen van gisteravond weinig voor en dreigt het Verenigd Koninkrijk nog tot in lengte van dagen in de greep te blijven van EU-regelgeving. Deze groep gaat in meerderheid tegen de deal stemmen, is de uitkomst van een vergadering van Rees-Mogg en de zijnen.
Het ziet er niet naar uit dat het pakket afspraken over de brexit vanavond wordt aangenomen. “Te veel tegenstanders in May’s eigen partij weigeren de brexitdeal te steunen”, zegt correspondent Tim de Wit. In januari werd de vorige versie weggestemd met een grote meerderheid van 230 stemmen verschil.
Zo’n 25 Conservatieven die in januari tegen hebben gestemd, hebben aangegeven dat ze van gedachten zijn veranderd.
‘Brexit op scherp’
May waarschuwde de eurosceptische parlementariërs dat ze de brexit op scherp zetten met hun nee-stem. “Als deze afspraken worden weggestemd kan de brexit helemaal verloren gaan”, zei ze met een schorre stem. May heeft gisteren nog tot laat in de avond overleg gevoerd in Straatsburg met voorzitter Juncker van de Europese Comissie over toevoegingen aan de deal om de weerstand in Westminster te breken.
AD 10.03.2019 Vicepremier Kajsa Ollongren roept het Britse parlement op om van het naderende vertrek uit de Europese Unie af te zien. ,,Brexit levert niets op behalve een steeds groter wordende chaos’’, zei de D66-minister van Binnenlandse Zaken op het congres van haar partij.
Nu het Lagerhuis komende week stemt over de brexit, vraagt ze de Britse Tweede Kamer zich te bedenken en toch in de EU te blijven.
De Nederlandse regering is altijd tegen het vertrek van de Britten geweest en maakt zich, nu dat in grote wanorde dreigt te gaan verlopen, met de dag meer zorgen. Maar premier Mark Rutte slikt oproepen als die van Ollongren tot dusver in, uit angst dat die in Londen als bemoeizucht van het vasteland worden opgevat en alleen maar averechts werken.
Zogenaamde sterke man
Ollongren wijt de ,,ontsporing’’ van het Verenigd Koninkrijk aan de opkomst van ,,de zogenaamde sterke man’’. Aan brexiteers als Boris Johnson en Nigel Farage, zelfverklaarde ,,ridders van de soevereiniteit’’ die nu ,,onder de tafel zitten terwijl premier Theresa May hun rommel probeert op te ruimen’’. Ze waarschuwde dat zulke sterke mannen overal de macht proberen te grijpen.
NU 10.03.2019 Het Verenigd Koninkrijk trekt binnenkort de deur naar de Europese Unie achter zich dicht. Of toch niet? Er staan nog negentien dagen op de teller en we weten nog steeds niet hoe Brexit eruit gaat zien. In deze rubriek proberen we één vraag te beantwoorden: wat gebeurde er deze week in Brexit-land?
Net als op 15 januari zullen Britse parlementariërs dinsdag stemmen over het scheidingsakkoord van de Britse premier Theresa May. In januari werd dit akkoord nog van tafel geveegd. May verloor de stemming met maar liefst 230 stemmen verschil, een historische nederlaag.
Heeft May de stemmen dit keer wel?
Zoals het er nu naar uitziet, is de kans wederom klein dat het Britse Lagerhuis akkoord gaat met het akkoord van May. In de afgelopen twee maanden is de situatie in Westminster niet veranderd, simpelweg omdat de premier ook niet van standpunt is veranderd. Het akkoord dat er ook in januari lag, ligt er nu nog steeds.
De rechtervleugel van de Conservatieve Partij, de zogeheten ‘Brexiteers’, zijn nog steeds tegen Mays akkoord, omdat er nog niets is veranderd aan de ‘backstop’-regeling. Deze regeling moet er voor zorgen dat er nooit meer een harde grens verschijnt tussen Noord-Ierland en Ierland.
Van haar overburen in het parlement heeft May ook nog geen extra stemmen kunnen stelen, zo lijkt het. Een voorstel van de Labour-partij om May te steunen in ruil voor een ‘zachtere’ Brexit, waarbij het Verenigd Koninkrijk in een permanente douane-unie met de EU blijft, werd snel afgewezen door de premier.
May schuift dus niet op. Heeft ze geprobeerd om extra stemmen te winnen?
Ja, deze week probeerde May op drie manieren Labour-parlementariërs zover te krijgen om voor haar deal te stemmen. De premier richt zich met name op stemmen van Labour, omdat de partij tot op het bot verdeeld is over de Britse uittreding uit de EU.
Dit deed ze allereerst door beloftes te doen over de rechten van Britse werknemers. Deze zullen niet achteruitgaan na het vertrek uit de EU, beloofde May. De grootste Britse vakbond, Trades Union Congress, liet zich kritisch uit over de belofte van May. Volgens de vakbond zijn het slechts “heel kleine procedurele aanpassingen”, die niets doen om de rechten van werknemers te beschermen.
.@FitzMP is right, the UK has a proud tradition of leading the way in workers’ rights. That’s why we’ve pledged new measures to protect and improve those rights as we leave the EU, giving Parliament, unions and businesses an enhanced role in shaping workers’ rights after Brexit. https://t.co/fH44vYj4EU
Ook presenteerde May een plan om 1,6 miljard pond (zo’n 1,85 miljard euro) te investeren in armere regio’s in Engeland, gebieden die voornamelijk voor een Brexit stemden in 2016.
Al snel werd dit investeringspotje door de Britse oppositie omgedoopt tot een poging tot omkoping. Onder anderen parlementslid Anna Soubry, die twee weken geleden uit de Conservatieve Partij stapte en uitgesproken voorstander is van een tweede referendum, noemde het plan een “wanhopige poging om stemmen te kopen”.
Naast het nieuwe investeringspotje en de belofte over de rechten van werknemers, zei May ook te kijken naar een mogelijke stemming in het Lagerhuis over de toekomstige relatie met de EU. Vergeet niet, de onderhandelingen over de toekomstige relatie beginnen pas als er een akkoord is bereikt over de scheiding.
Mays laatste hoop, een advocaat met een bombastische stem
Inclusief dinsdag heeft May nog twee werkdagen om ervoor te zorgen dat ten minste 320 Lagerhuisleden zich achter haar scheidingsakkoord scharen. Aangezien de poging om Labour-parlementariërs binnen te halen mislukte, is al haar hoop gevestigd op één man: Geoffrey Cox.
Cox, die bekendstaat om zijn bombastische manier van spreken, is de hoogste juridische adviseur van de Britse regering en leidt de onderhandelingen met de EU over de backstop. Hij is al wekenlang in gesprek met EU-onderhandelaar Michel Barnier over het verkrijgen van juridisch bindende garanties dat het VK niet voor eeuwig in de noodregeling ‘vast blijft zitten’.
“De enige zekerheid is onzekerheid als de stemming wordt verloren”, aldus Theresa May, Britse premier.
Tot dusver hebben deze onderhandelingen te weinig opgeleverd voor de regering van May. Hierdoor ziet het ernaar uit dat de ‘Brexiteers’ uit de Conservatieve Partij en de Noord-Ierse gedoogpartij DUP ook dinsdag tegen zullen stemmen. Pas als Cox iets los weet te weken, zou dit kunnen veranderen.
Leaving meeting of EU27 ambassadors on #Brexit@MichelBarnier said: “We stand united. We are not interested in the blame game, we are interested in the result. We are still working.“
Waarschuwing van May in aanloop naar stemming over scheidingsakkoord
Vrijdag gaf premier May nog een laatste waarschuwing aan de rechtervleugel van haar partij. In een loods in de vissersstad Grimsby waarschuwde ze dat wanneer het scheidingsakkoord wordt weggestemd er mogelijk helemaal geen Brexit komt. “De enige zekerheid is dan onzekerheid”, stelde May.
RTL 10.03.2019 Het ziet ernaar uit dat de Britse premier Theresa May dinsdag opnieuw een nederlaag gaat lijden in het parlement, wanneer haar brexitdeal in stemming wordt gebracht. Dat zeggen twee invloedrijke parlementariërs.
Dinsdag is het weer D-day. Dan brengt May nogmaals haar brexitdeal in stemming, minder dan drie weken voor de geplande brexitdatum van 29 maart. De deal werd in januari massaal weggestemd, maar May hoopt voor dinsdag nieuwe toezeggingen te krijgen van de EU waardoor haar parlement nu toch kan instemmen.
Maar stevige toezeggingen zijn er niet, zeggen Nigel Dodds van de Democratic Unionist Party (DUP) en Steve Baker van de Conservative party. Dit kan tot uitstel of zelfs afstel leiden, waarschuwen Dodds en Baker in The Sunday Telegraph.
Last-minute
De Britse minister van Buitenlandse Zaken Jeremy Hunt reageert op de uitspraken: hij zegt dat het mogelijk is dat de keuze van de Britten om uit de EU te stappen wordt teruggedraaid.
Premier May worstelt momenteel met de last-minute wijzigingen die ze wil aanbrengen in het EU-exitverdrag, om daarmee voldoende steun te verkrijgen. Dinsdag is het aan de parlementsleden om een deal al dan niet goed te keuren.
Chaotisch vertrek
Wordt het exitverdrag weggestemd dan zal May mogelijk om uitstel van de brexit vragen. Ook is een chaotisch vertrek van de Britten uit de EU, dus zonder overeenkomst, een mogelijkheid.
Volgens Hunt hebben de Britten nu de kans om op korte termijn de EU te verlaten. Die mogelijkheid moet volgens hem worden aangegrepen, omdat de tegenstanders van de brexit anders de ‘wind in de zeilen krijgen’.
Backstop
De afgelopen weken hebben de Britten vrijwel non-stop geprobeerd om van de EU op de valreep nog juridisch bindende veranderingen te krijgen. Het draait daarbij (opnieuw) helemaal om de zogenaamde backstop.
De backstop is eigenlijk een verzekeringspolis om te garanderen dat er geen harde grens ontstaat tussen Ierland en Noord-Ierland. Het probleem is: als die nodig blijkt te zijn, blijft het VK voor onbepaalde tijd in een douane-unie met de EU, en dat willen ze helemaal niet, want dan moeten ze aan veel EU-regels blijven voldoen.
AD 09.03.2019 De officiële B-day is aanstaande, maar nog steeds weet niemand wat er op 29 maart gaat gebeuren. Komt er een brexit-deal? Komt er geen brexit-deal? Of gaan we nog door met onderhandelen? En zo ja, hoe lang dan? Toch is er na bijna drie jaar rumoer wel het een en ander duidelijk geworden aan deze kant van Het Kanaal.
1. Over de doemdenkers: wordt dit de totale ondergang?
De Unie moet veranderen of ze zal sterven, aldus Guy Verhofstadt.
Alsof er een bom insloeg. Misschien kunt u zich nog de cover van deze krant herinneren, de dag na De Dag, met daarop een angstige David Cameron, Angela Merkel en Mark Rutte, die er bij stonden als op het schilderij De Schreeuw van Edvard Munch. De Britten weg uit de EU! ,,Een ramp”, stamelde europarlementsvoorzitter Martin Schulz. ,,De Unie moet veranderen of ze zal sterven”, somberde de liberale voorman Guy Verhofstadt.
De meest dramatische reactie kwam van Donald Tusk, voorzitter van de Europese Raad: ,,Dit is het begin van de vernietiging van niet alleen de EU, maar van de totale Westerse politieke beschaving.”
Nou, we zijn er nog, dus het viel redelijk mee. Maar het was wel een gedoe, en het einde is nog niet in zicht. Het was de bedoeling van het inmiddels beruchte Artikel 50 om een vertrek van een lidstaat zo goed mogelijk te regelen, maar dat het zo ingewikkeld zou zijn en voor zoveel reuring zou zorgen, daar hadden maar weinig mensen rekening mee gehouden.
Volgens de opsteller van het artikel, de Brit John Kerr, was het eigenlijk bedoeld om ongewenste autoritaire leiders in goede orde naar de uitgang te begeleiden. ,,Ik had nooit gedacht dat het Verenigd Koninkrijk het zou gebruiken”, zei hij ooit verbouwereerd in een interview.
En een chaos zoals we die nu meemaken, had hij ook niet voorzien. Zelfs nu, met nog een paar weken te gaan, weet niemand wat er op 29 maart gaat gebeuren. En als de Britten eenmaal vertrokken zijn, dan pas gaan de onderhandelingen over de toekomstige relatie beginnen.
Veel scheidingen verlopen soepeler als er afspraken worden gemaakt. Dat was ook het idee toen de Britten in 2016 in meerderheid voor uittreding uit de Europese Unie (EU) stemden. Namens de EU ging Michel Barnier de onderhandelingen aan met de Britse premier Theresa May. Samen sloten ze na veel vijven en zessen een akkoord.
Daarin staat onder meer dat het Verenigd Koninkrijk (VK) 40 miljard euro aan de EU betaalt als compensatie voor het verlaten van de unie. Verder staan er afspraken in over onderlinge handel en rechten van EU-burgers die in het VK wonen en VK-burgers in de EU. Voor de grens tussen Ierland (een EU-land) en Noord-Ierland (onderdeel van het VK) is nog geen definitieve oplossing gevonden.
Om de deal in werking te laten treden moet die voor 29 maart zijn goedgekeurd door zowel de 27 EU-lidstaten als het Britse parlement. In de EU lijkt dat geen probleem, maar in Londen ziet een meerderheid van het Lagerhuis het door May gesloten akkoord niet zitten.
Wordt de deal voor 29 maart niet aangenomen en is er geen akkoord over uitstel van de brexitdatum, dan treedt het no deal-scenario in werking. Wat er dan gebeurt, is ongewis. EU-wetten zijn dan aan de andere kant van het Kanaal niet meer van kracht. Bovendien is er dan per direct een harde grens tussen Ierland en Noord-Ierland, een nachtmerrie voor alle partijen.
uitleg
Nederland verdient kapitalen in het VK
Voor deze sectoren staan miljarden op het spel
Nederlandse bedrijven exporteren elk jaar voor kapitalen naar het Verenigd Koninkrijk. In de eerste zeven maanden van 2018 werd met deze handel bijna 23 miljard euro verdiend. Het bedrijfsleven is bang dat een brexit, met name een ‘no deal’ de export in gevaar zal brengen.
Dit zijn de producten waarmee in de eerste zeven maanden van 2018 het meeste geld werd verdiend met export naar het Verenigd Koninkrijk (bron: CBS):
Toen in de zomer van 2017 bekend werd dat de grijze Fransman namens de EU zou gaan onderhandelen met Londen, waren de Britten er snel uit: dit was ‘de gevaarlijkste man in de Europese Unie’. Sterker, hij was een Fransman, en erger kun je de Britten niet beledigen. ‘EEN OORLOGSVERKLARING!’ schreeuwde tabloid The Sun. ‘EEN OORLOGSDAAD!’ ging de Sunday Times er overheen. En toen hij ook nog eens aankondigde dat hij bij voorkeur in het Frans wilde onderhandelen, was de boot helemaal aan.
Gedoe in Londen dus, maar ook in Brussel was Barnier niet onomstreden. Hij was weliswaar ooit minister (van Milieu) en eurocommissaris (voor de Interne Markt), maar langzaam een beetje weggezakt in de mottenballen. Moest uitgerekend hij dit proces gaan leiden? Ja, dat moest, vond de Europese Commissie. Waarmee Barnier meteen ook nog eens een ‘marionet’ werd.
Inmiddels is in Brussel iedereen vol lof over Barnier en zijn team. Zij hebben geleverd. Er ligt een omvangrijk akkoord, waarin vele duizenden zaken tot in de kleinste details geregeld zijn (wist u bijvoorbeeld dat er elk jaar 250.000 honden en katten met hun Britse baasje naar het vasteland reizen? Van die dingen.) Barnier had een duidelijke opdracht.
Hij moest de financiële zaken goed afhandelen, de weg vrij maken voor nieuwe handelsafspraken en de interne markt beschermen. Eindoordeel in Brussel: geslaagd. In Groot-Brittannië kijken ze er anders tegenaan, maar dat is hun probleem, vinden ze hier: ,,Zij wilden weg, wij niet.”
3. Over de Europese eenheid: kruiwagen vol kikkers of gesloten bolwerk?
Zeg ‘migratie-quotum’ en in Hongarije ontploffen ze van woede
Het zou de Britse strategie worden, daar was iedereen van overtuigd. Natuurlijk moest er onderhandeld worden met mr Barnier en zijn mensen, maar wie zegt dat het verboden is om tegelijkertijd ook te gaan praten met elke afzonderlijke lidstaat? Dat is precies wat Theresa May probeerde.
Een handelsvoorstelletje daar, een veiligheidsplannetje hier, een visaregeling voor arbeidsmigranten links en rechts; daar heeft iedereen voordeel van, en de Britten in het bijzonder. Als de overgebleven lidstaten (of ‘de EU27’, zoals ze nu heten) allemaal voor hun eigen belang gaan, dan kunnen ze samen geen vuist meer maken.
Maar zo liep het niet. May vond geen gehoor. Barnier wel. Als hij niet in zijn kantoor zat op de vijfde verdieping van het Berlaymontgebouw aan de Brusselse Wetstraat, dan was hij in een of andere Europese hoofdstad om te masseren, te overtuigen en de vinger aan de pols te houden.
Natuurlijk waren en zijn er enorme meningsverschillen tussen de verschillende EU-lidstaten. Zeg ‘migratie-quotum’ en in Hongarije ontploffen ze van woede; zeg ‘financiële soberheid’ en in Italië krijg je de reactie ‘Dat maken we zelf wel uit’; zeg ‘verbod op diesel’ en in Duitsland springen alle stoplichten op rood.
Maar over de brexit vormen de EU27, in elk geval naar buiten, nog steeds een gesloten front. Slechts een heel enkele keer schiet er iemand uit zijn rol, zoals onlangs de Poolse minister van Buitenlandse Zaken Jacek Czaputowicz.
Die had zelf een oplossing geknutseld voor de harde grens tussen Ierland en Noord-Ierland, maar werd onmiddellijk teruggefloten. En hij ging ook terug. Het is de Britten niet gelukt om het vasteland uit elkaar te spelen.
4. Over nexit, frexit, italexit enzovoort: wie gaat de Britten achterna?
De Europese Unie wordt niet kleiner, maar wel anders
Niemand dus. Al hadden sommigen dat graag anders gezien. De populistische partijen waren in juichstemming toen de dag na die 23e juni in 2016 de uitslag van het Britse referendum bekend werd. Dat wilden zij ook! Herinnert u zich de tweet van Geert Wilders nog? ‘Hoera voor de Britten.
Nu is het onze beurt. Tijd voor een Nederlands referendum. #ByeByeEU.’ In Frankrijk klapte Marine Le Pen haar handen stuk: ‘Du #Brexit au #Frexit’ (Van brexit naar frexit). Ook Donald Trump, toen nog presidentskandidaat, wist hoe het zou aflopen: ,,De EU valt waarschijnlijk uit elkaar nu.”
Het is bij dat ene referendum gebleven. De ellende die een nexit, czexit, italexit of welke exit dan ook met zich meebrengt, zowel politiek als sociaal en economisch, zal geïnteresseerden eerder afschrikken dan aansporen.
Maar dat wil niet zeggen dat alles koek en ei is in Europa. Het rommelt van boven tot onder en van links naar rechts. Er is grote onvrede over het democratisch gehalte van landen als Polen en Hongarije, de noordelijke landen zijn boos over de financiële laksheid van Italië en het migratievraagstuk is nog lang niet opgelost.
Nog altijd leggen de gedeelde belangen meer gewicht in de schaal dan de meningsverschillen, maar er wordt met spanning uitgekeken naar 26 mei, de dag waarop de Europese burger naar de stembus mag. Krijgen de christendemocraten, sociaaldemocraten en de liberalen genoeg stemmen om hun meerderheid vast te houden?
De verwachting is van niet. Stomen de Groenen op? Zou kunnen. Gaan de populisten terrein winnen? Waarschijnlijk wel. De verhoudingen gaan veranderen. De Europese Unie wordt niet kleiner, maar wel anders.
NU 09.03.2019 Antonio Tajani, de voorzitter van het Europees Parlement, denkt dat de Brexit maximaal enkele weken uitgesteld kan worden.
In een interview met Duitse media, dat zaterdag verschijnt, zegt de Italiaan dat het cruciaal is dat er voor de deadline van 29 maart een overeenkomst wordt gesloten tussen de Europese Unie en het Verenigd Koninkrijk. Als dat niet gebeurt, kan de deadline enkele weken verschoven worden, maar niet meer dan dat.
De 65-jarige Tajani stelt dat hij ten koste van alles een harde Brexit, dus zonder bindende afspraken, wil voorkomen. Dat zou volgens de Italiaanse politicus voor grote schade en chaos aan beide kanten zorgen.
“Een Brexit zonder contractuele overeenkomsten zou de grootste fout aller tijden zijn”, aldus Tajani tegen de Duitse kranten. “We moeten dat koste wat het kost voorkomen. Maar het is uiteindelijk een Brits probleem, niet het onze. Zij kozen ervoor om de EU te verlaten.”
De parlementsvoorzitter benadrukt dat het uitstel zijn grenzen zal hebben. “Ik ben ervan overtuigd dat het slechts enkele weken uitgesteld kan worden, in het beste geval tot begin juli.” Groot-Brittannië kan volgens Tajani die tijd gebruiken om nieuwe verkiezingen of een nieuw referendum te houden.
Het Britse parlement stemt dinsdag voor de tweede keer over een Brexit-plan van premier Theresa May. Als die stemming mislukt, zal May waarschijnlijk een stemming aanvragen of de deadline uitgesteld moet worden.
ANP 08.03.2019 Volgens de Britse premier Theresa May hoeft de Europese Unie nog slechts ,,een zet” te geven om de impasse rond de brexit te doorbreken. Maar premier Mark Rutte ziet het niet. ,,Ik weet werkelijk niet wat ze bedoelt”, zei hij na de ministerraad.
Rutte overlegt vrijdagavond weer telefonisch met May over de Britse uittreding uit de EU. De opties om tot een oplossing te komen raken uitgeput. ,,Daarom ben ik ook bezorgd.” Hij hoopt dat de gesprekken die de EU-onderhandelaar Michel Barnier met de Britten voert tot een uitkomst leiden.
Er is begin volgende week volgens hem ook opnieuw overleg voorzien tussen May en voorzitter Jean-Claude Juncker van de Europese Commissie. Het Britse parlement stemt in die week ook over de brexitdeal van May. De Britten verlaten de EU op 29 maart. Zonder een deal wordt het een chaotisch vertrek.
Backstop
Volgens Rutte zijn de rode lijnen die de Britten hebben getrokken ,,buitengewoon star” en ,,blokkeren die een andere oplossing dan de huidige backstopconstructie”. De backstop is de regeling om een harde grens tussen Noord-Ierland en Ierland na het Britse vertrek te voorkomen.
Er wordt momenteel gekeken of er een juridische bindende verklaring kan worden opgesteld waarin duidelijk wordt gemaakt dat de backstop niet langer dan noodzakelijk zal gelden.
Premier May van Groot-Brittannië komt waarschijnlijk later met maatregelen voor een harde Brexit. Ⓒ AFP
Telegraaf 05.03.2019 Groot-Brittannië zou 80 tot 90 procent van de handelstarieven op geïmporteerde goederen schrappen als het land de Europese Unie zonder afspraken met Brussel verlaat. Dat schrijft Sky News op basis van overheidsdocumenten die de Britse nieuwszender heeft ingezien.
De plannen zouden grote impact kunnen hebben op tal van Britse fabrikanten, omdat die in dat geval bescherming mislopen tegen rivaliserende goederen uit het buitenland. Alleen bij producten in voor de Britten erg gevoelige sectoren, zoals auto’s, rundvlees en zuivel, zouden tarieven gehandhaafd blijven.
Volgens Sky komt de regering van premier Theresa May waarschijnlijk met de details van de plannen naar buiten als het parlement volgende week niet instemt met een Brexit-deal. De tijd dringt voor de premier, want haar land moet over 24 dagen de Europese Unie verlaten.
Haar topadviseur Geoffrey Cox is momenteel in Brussel om te kijken of iets geregeld kan met betrekking op de backstop, de door brexiteers gehate garantieregeling die moet zorgen dat de grens tussen EU-lidstaat Ierland en het Britse Noord-Ierland openblijft.
Telegraaf 05.03.2019 BMW haalt de productie van de Mini waarschijnlijk volledig naar Nederland als het tot een harde Brexit komt. De autobouwer laat nu al Mini Countryman en de Mini Cabrio exclusief voor de wereldmarkt bij VDL Nedcar in Limburgse Born bouwen.
BMW-directielid Peter Schwarzenbauer heeft in aanloop van de autoshow in het Zwitserse Genève tegen de Britse televisiezender Sky News gezegd bij een no-deal Brexit te overwegen de assemblage van de Mini naar Nederland te halen, omdat BMW daar al een fabriek heeft, doelend op VDL Nedcar in Born.
„Als dit de uitkomst is, wat de worst-case scenario is, dan overwegen we wat nodig is voor de lange termijn. Voor de Mini is de Brexit ongetwijfeld een gevaar.”
Forse uitbreiding Limburg
Op dit moment wordt een deel van de Mini’s in het Britse Oxford gemaakt, waar 4500 mensen werken. Familiebedrijf VDL bouwt in het Limburgse Born naast de Mini Countryman en de Mini Cabrio ook de BMW X1.
Afgelopen jaar rolden er ruim 200.000 auto’s van de band voor het Duitse automerk, 30.000 meer dan het jaar ervoor.
VDL kocht vorige week nog 38 hectare grond van provincie Limburg, waar de eerste auto’s over vier jaar van de band kunnen rollen. Het concern is al langer van plan de capaciteit voor autoproductie op te schroeven.
Afhankelijkheid van BMW verminderen
Daarvoor zoekt VDL Nedcar ook nadrukkelijk naar een tweede opdrachtgever om de afhankelijkheid van BMW te verminderen, liet topman Willem van der Leegte twee weken geleden weten tijdens de presentatie van de jaarcijfers.
VDL Nedcar is met een omzet van 3,7 miljard euro in 2018 het grootste onderdeel van het familieconglomeraat.
AD 02.03.2019 Een tweede brexit-referendum zal leiden tot volkswoede in Groot-Brittannië. Dat voorspelt Boris Johnson, de voormalige Britse minister van Buitenlandse Zaken en groot voorstander van een vertrek uit de Europese Unie.
Op een persconferentie in New Delhi zei Johnson dat hij grote problemen verwachtte wanneer de Britse premier May zou toegeven aan steeds luidere oproepen een tweede referendum te houden over brexit.
Belangrijkste argument daarvoor van voorstanders van zo’n referendum: inmiddels is meer duidelijk over wat de economische en sociale gevolgen zullen zijn van een Brits vertrek en is het dus verstandig alle voor- en nadelen nog eens te wegen.
Johnson voorziet dat de zeer beladen eerste brexitcampagne dan nog eens over moet. ,,Ik denk dat de woede bij de bevolking intens zal zijn. Mensen worden knettergek bij de gedachte nog eens over dit ding te stemmen.
De campagne van 2016 was zeer bitter en splijtend”, aldus Johnson die zeker weet dat een meerderheid van de Britten opnieuw vóór brexit zal stemmen. Dat laatste blijkt overigens niet uit recente peilingen: die geven een klein voordeel aan degenen die tegen Brexit zijn.
Vechten
Ondertussen blijft het vechten in het kabinet van premier May tussen voor- en tegenstanders van een brexit. Het Verenigd Koninkrijk zal in het geval van een ‘no-dealbrexit’ eenzijdig besluiten alle EU-richtlijnen ten aanzien van voedselveiligheid en dierenwelzijn nog zeker negen maanden te volgen, aldus The Telegraph gisteren op zijn site.
Die maatregel moet de Britse boeren beschermen. Het ministerie van Milieu, Voeding en Plattelandszaken heeft voor dat plan vorige week groen licht gekregen van het kabinet, schrijft de krant.
De Verenigde Staten willen dat Groot-Brittannië na de brexit juist de barrières voor Amerikaanse landbouw- en veeteeltproducten wegneemt of ten minste vermindert. Dat zou de kansen op een bilateraal vrijhandelsverdrag zeer ten goede komen.
Met nog iets minder dan een maand te gaan, ligt er nog steeds geen Brexit-akkoord. De Backstop is een van de grootste hindernissen.
ANP 27.02.2019 Het Britse parlement heeft een brexit-amendement verworpen van oppositiepartij Labour. Dat betekent naar verwachting dat de partij van Jeremy Corbyn nu formeel een tweede referendum zal steunen, berichten Britse media.
De Britse tegenhanger van de Tweede Kamer, het House of Commons, stemde woensdagavond over een serie amendementen. Het ging onder meer om het voorstel van Labour, dat met een alternatief brexitplan kwam. De grootste oppositiepartij wil onder meer dat het Verenigd Koninkrijk na de brexit onderdeel blijft uitmaken van een douane-unie met de Europese Unie.
De brexitwoordvoerder van Labour, Keir Starmer, reageerde teleurgesteld op de uitkomst van de stemming. ,,We moeten al het mogelijke doen om banen en de economie te beschermen”, schreef hij op Twitter. ,,Daarom zal Labour een amendement indienen of steunen voor een volksstemming om een schadelijke Tory-brexit te voorkomen.”
NOS 27.02.2019 Minister Bruins roept leveranciers van medische hulpmiddelen nog eens op zich voor te bereiden op een no-deal-brexit. Volgens Bruins hebben nog steeds niet alle fabrikanten, leveranciers en groothandels de noodzakelijke maatregelen genomen.
Bruins benadrukt dat Britse keuringsinstanties bij een no-deal geen deel meer uitmaken van het EU-systeem dat de kwaliteit en veiligheid van hulpmiddelen waarborgt.
Alleen nieuwe voorraden
De Europese Commissie heeft wel gezegd dat hulpmiddelen met een Europees certificaat van Britse keuringsinstanties die nu al in de handel zijn ook na een no-deal-brexit mogen worden gebruikt en verhandeld.
Maar dit geldt niet voor nieuwe voorraden van diezelfde producten die na 29 maart worden gefabriceerd, zegt de minister. “Want er kan dan geen toezicht meer worden gehouden op Britse keuringsinstanties die de veiligheid van deze producten beoordelen.”
Ontheffingen
Bruins zegt dat problemen kunnen worden voorkomen als fabrikanten hun ‘productdossier’ overzetten van een Britse naar een door de EU erkende instantie.
De minister heeft de wettelijke bevoegdheid om in bepaalde gevallen ontheffingen te verlenen. Daardoor kunnen producten waarvan certificaten niet in de EU erkend worden tijdelijk in Nederland worden toegelaten. Maar dat kan alleen in zeer uitzonderlijke gevallen, als de continuïteit van de zorg in het geding is en er geen alternatieve producten voorhanden zijn.
Telegraaf 27.02.2019 Minister Bruno Bruins (Medische Zorg) roert de trom om problemen in de zorg door de Brexit te voorkomen. Hij heeft fabrikanten en leveranciers van onder meer medische hulpmiddelen, zoals pacemakers en verband, nogmaals opgeroepen zich voor te bereiden op een harde Brexit. Bij zo’n Brits vertrek uit de Europese Unie zijn er geen afspraken over hoe het verder moet.
Helaas zijn er nog bedrijven die zonder nadere actie mogelijk niet meer voldoen aan Europese wet- en regelgeving, aldus de bewindsman. Die wetgeving blijft weliswaar hetzelfde, maar die geldt door een harde Brexit niet meer in het Verenigd Koninkrijk.
Bruins kan weliswaar ontheffingen verlenen, waardoor medische hulpmiddelen waarvan de certificaten niet erkend worden in de EU tijdelijk worden toegelaten. „Dit kan echter alleen in zeer uitzonderlijke situaties, waarin de continuïteit van zorg in het geding is en er géén alternatieve producten beschikbaar zijn”, benadrukt hij.
Britse keuringsinstanties en inspecties maken bij een Brexit zonder deal geen deel meer uit van het EU-systeem dat de kwaliteit en veiligheid van hulpmiddelen waarborgt.
RO 27.02.2019 Minister Bruno Bruins (Medische Zorg) heeft fabrikanten en leveranciers van medische hulpmiddelen en in-vitro-diagnostica via hun brancheorganisaties nogmaals opgeroepen zich op een no deal-Brexit voor te bereiden.
Bruins wijst er in zijn brief bij herhaling op dat Britse keuringsinstanties en inspecties bij een no deal geen deel meer uitmaken van het EU-systeem dat de kwaliteit en veiligheid van hulpmiddelen waarborgt. De Europese Commissie heeft aangegeven dat medische hulpmiddelen en in-vitro diagnostica (producten voor bijvoorbeeld laboratoriumonderzoek) met een CE-certificaat van Britse keuringsinstanties (Notified Bodies) die op dit moment al in de handel zijn, ook ná een no deal-Brexit in de EU verhandeld en gebruikt mogen worden.
Dit geldt echter volgens de Commissie niet voor nieuwe voorraden van diezelfde producten die na 29 maart gefabriceerd worden. Er kan dan immers geen toezicht meer worden gehouden op Britse keuringsinstanties die de veiligheid van deze producten beoordelen.
Omdat nog niet alle fabrikanten, leveranciers en groothandels de noodzakelijke voorbereidingen hebben getroffen, roept Bruins hen nu nogmaals op tot actie. Beschikbaarheidproblemen kunnen bijvoorbeeld voorkomen worden als fabrikanten hun productdossier vóór 29 maart overzetten van een Britse Notified Body naar een door de EU27 erkende keuringsinstantie.
Bruins: ‘Helaas beseffen nog niet alle bedrijven – in het VK maar ook daarbuiten – dat zij zonder nadere actie mogelijk niet meer voldoen aan Europese wet- en regelgeving. Deze wetgeving verandert immers niet door Brexit, maar het VK maakt daarvan straks geen deel meer uit.’
Daarnaast roept Bruins leveranciers en groothandelaren wederom op om met zorginstellingen afhankelijkheden in kaart te brengen van producten afkomstig uit het VK of met een CE-certificaat van een Britse keuringsinstantie. Hiervoor moeten ze bijtijds alternatieve producten – die op de Europese markt beschikbaar zijn – in beeld hebben.
In EU27-verband heeft Bruins eerder al het initiatief genomen tot een gezamenlijke aanpak wanneer er door een no deal-Brexit tekorten zouden ontstaan. Nationaal heeft hij de wettelijke bevoegdheid om ontheffingen te verlenen, waardoor producten waarvan de certificaten niet erkend worden in de EU tijdelijk worden toegelaten.
Dit kan echter alleen in zeer uitzonderlijke situaties, waarin de continuïteit van zorg in het geding is en er géén alternatieve producten beschikbaar zijn.
VWS voert al geruime tijd campagne om de zorgsector te informeren over de mogelijke gevolgen van een no deal-Brexit. Op www.brexitloket.nl/zorg staan informatiedocumenten en een link naar de Brexit Impact Scan.
NU 27.02.2019 De regering van het Verenigd Koninkrijk schat dat de economie zich door een ‘no deal-Brexit’ de komende vijftien jaar tussen de 6 en 9 procent zwakker ontwikkelt dan bij een uittreding mét deal. Dat schrijft The Guardian op basis van een officieel bericht van de regering.
Een Brexit zonder afspraken raakt Noord-Ierland en het noordoosten van het VK het hardst. Deze gebieden zouden respectievelijk een negatieve impact van 9 en 10,5 procent op hun economie merken.
De “cumulatieve impact” van het scenario zou voor Noord-Ierland groter en langduriger zijn. Bedrijven die hier gevestigd zijn, zouden zelfs het risico lopen om failliet te gaan, omdat ze onvoldoende tijd hebben zich voor te bereiden op een no deal-scenario.
Ook zouden voedselprijzen flink omhoog gaan. Maar liefst 30 procent van het voedsel van Noord-Ierland komt uit de Europese Unie, waardoor de prijzen omhoog zouden schieten bij een EU-uittreding zonder afspraken. Ook is er kans op tekorten, als mensen in voorbereiding op de prijsstijgingen massaal inkopen.
De regering waarschuwt verder dat de goederenstroom via Engelse havenplaats Dover maandenlang “zeer aanzienlijk verminderd” wordt in het no deal-scenario.
Elsevier 26.02.2019 Britse ministers dreigden dinsdagochtend in opstand te komen tegen premier Theresa May, en Labour-leider Jeremy Corbyn wil een nieuw referendum over de Brexit. Houdt u het nog bij? Elsevier Weekblad zet de laatste vier ontwikkelingen over de Britse uittreding uit de Europese Unie op een rij.
Lagerhuis krijgt laatste woord
Theresa May geeft het Lagerhuis zeggenschap over een mogelijk Brexit-uitstel. Als op 12 maart geen akkoord voor de Brexit is goedgekeurd, mogen parlementariërs uiterlijk op 13 maart besluiten of ze zonder akkoord uit de EU willen stappen. Als de parlementariërs alleen mét een akkoord de EU willen verlaten, mogen zij een dag later stemmen over een mogelijk uitstel van de Brexit.
Stemt het Lagerhuis in met een harde Brexit – zonder akkoord – dan is deze op 29 maart 2019 een feit.
Maar dit gebeurt alleen als het Lagerhuis daar expliciet mee instemt, beloofde May, die zelf geen voorstander is van uitstel. ‘Uitstel tot na eind juni betekent dat het Verenigd Koninkrijk moet meedoen aan de Europees Parlementsverkiezingen. Wat voor boodschap geeft dat aan de meer dan zeventien miljoen Britten die er bijna drie jaar geleden voor stemden om de EU te verlaten?’
Muiterij in de Conservatieve Partij
May kwam dinsdag met haar toezeggingen na muiterij in de eigen partij. Conservatieve dissidenten eisten dat de premier de garantie zou geven dat er géén harde Brexit komt. Wilde May die garantie niet geven, dan zouden zeker zes ministers opstappen. De dissidenten zouden vooraf in het geheim hebben vergaderd. Dinsdagochtend kwam het kabinet bijeen om te vergaderen over de kwestie. De oplossing die nu op tafel ligt, is een middenweg.
May benadrukte na afloop dat ‘kort uitstel, tot uiterlijk het einde van juni, vrijwel zeker eenmalig zou moeten zijn’. Dat tijdsbestek geeft haar meer tijd om te onderhandelen met de EU. De premier benadrukte dat uitstel niet betekent dat een vertrek zonder akkoord helemaal is uitgesloten.
Het parlement haalde in januari een streep door het Brexit-akkoord dat May eerder sloot met de EU, het zogenoemde Chequers-akkoord. De premier moet nu met een beter akoord komen.
Daarover is zij in gesprek met de leiders van verschillende EU-landen. Een obstakel vormt nog steeds de Noord-Ierse grenskwestie oftewel de backstop.
Na de Brexit ontstaat op het Ierse eiland in principe een harde grens tussen het Verenigd Koninkrijk en Europa. Noord-Ierland is onderdeel van het Verenigd Koninkrijk, maar Ierland blijft een EU-lidstaat. Die harde grens is ongewenst. Daarover zijn het Verenigd Koninkrijk en Europa het eens.
De opvallende draai van Labour
Labourleider Jeremy Corbyn liet maandag weten dat hij een nieuw Brexit-referendum steunt als het parlement Labours alternatieve plan voor een gereguleerd vertrek uit de EU woensdag afwijst. Corbyn wil hiermee ‘een schadelijke Torybrexit’ voorkomen.
Wat er precies in het alternatieve Brexit-plan van Labour staat, is nog niet helemaal duidelijk, maar zeker is dat het Verenigd Koninkrijk lid blijft van de douane-unie. Woensdag stemt het Lagerhuis over het voorstel.
Maar wordt het van tafel geveegd, en komt het uiteindelijk neer op Mays deal of ‘no deal’, dan moet het volk het laatste woord krijgen, liet parlementslid Emily Thornberry weten. Tegen partijleden zou Corbyn hebben gezegd dat May ‘roekeloos tijd verspeelt’ in een poging ‘parlementsleden te dwingen te kiezen tussen haar mismaakte akkoord en een rampzalige no-deal’.
De premier haalde dinsdag hard uit naar Corbyn. ‘Hij wil een referendum houden dat verdeeldheid zal zaaien en ons land weer terug naar af brengt,’ zei May. Ze verweet Corbyn dat hij de uitslag van het referendum uit 2016 over het vertrek uit de EU niet respecteert.
Corbyn klaagde op zijn beurt dat May en haar regering een puinhoop maken van de Brexit. Bedrijven verhuizen naar het buitenland en banen gaan verloren, zei de Labourleider. ‘Zelfs nu, met nog een maand te gaan tot onze in de wet vastgelegde vertrekdag, heeft de premier niet duidelijk gemaakt wat ze wil bereiken in de nieuwe onderhandelingen.’
NU 26.02.2019 Theresa May stelt voor dat het Britse Lagerhuis gaat stemmen over een harde Brexit in het geval dat het parlement niet akkoord gaat met haar deal met de Europese Unie. Ook wil ze een eventuele stemming over uitstel van de Brexit.
Zondag werd bekend dat May de tweede stemming over haar EU-deal in het parlement heeft uitgesteld. Een nieuwe stemming over haar deal met de Europese Unie werd woensdag verwacht, maar is nu uitgesteld tot 12 maart.
“We zijn nog in discussie met de EU over mogelijke veranderingen in het akkoord met betrekking tot de backstop voor Noord-Ierland”, zegt May dinsdag in een toespraak in het parlement. Zij beloofde dat alle eventuele wijzigingen in haar EU-deal worden voorgelegd aan het Lagerhuis. “Nog voor de belangrijke stemming.”
Op 12 maart wordt die stemming over haar deal met de EU verwacht. Als haar akkoord niet voldoende steun krijgt, dan wil ze een stemming over een ‘no deal-Brexit’, oftewel een harde Brexit.
Mocht het parlement de mogelijkheid van een ‘no deal-Brexit’ uitsluiten, dan wil May een stemming over uitstel van het vertrek van het VK uit de EU. De twee eventuele stemmingen zouden volgens BBC News plaatsvinden op 13 maart. De Brexit staat nu nog gepland op 29 maart.
Het besluit van May volgt op kabinetsberaad over de Brexit. Daarin beloofde ze dat er een stemming komt over de optie ‘no deal-Brexit’.
Ministers zetten May onder druk om optie harde Brexit
Ministers van het kabinet van Theresa May zouden namelijk dreigen met een revolutie als de Britse premier de optie ‘no deal-Brexit’ niet formeel uitsluit. Op deze manier komt May de ontevreden ministers tegemoet.
May wil ook geen Brexit zonder een akkoord met de Europese Unie, maar heeft deze optie nooit helemaal uitgesloten.
De Britse ministers Margot James, Richard Harrington en Claire Perry, die tegen de Brexit zijn, dreigen volgens Britse media met opstappen als May de optie zonder EU-akkoord blijft openhouden.
Meer ministers zouden volgen als het trio opstapt. In het weekend zeiden drie andere ministers in de Britse krant The Daily Mail dat ze hoe dan ook een ‘no deal-Brexit’ willen verhinderen.
Greg Clark, David Gauke en Amber Rudd eisen dat May de Brexit uitstelt als er niet snel een doorbraak rond de Brexit-deal wordt bereikt.
Telegraaf 26.02.2019 De Britse premier Theresa May wil het Lagerhuis zeggenschap geven over mogelijk brexit-uitstel. Als op 12 maart geen deal is goedgekeurd die de Britse uittreding uit de EU regelt, is het de bedoeling dat parlementariërs mogen stemmen over hoe het verder moet.
May probeert volgens Britse media een regeringscrisis te voorkomen. Bezorgde ministers hebben de premier onder druk gezet om te voorkomen dat het land op 29 maart zonder deal uit de EU vertrekt. Ze vrezen dat zo’n chaotische ’no-deal-brexit’ rampzalig uitpakt voor het Verenigd Koninkrijk.
Het Lagerhuis heeft eerder met grote meerderheid tegen de brexitdeal van May gestemd. Ze belooft nu dat het parlement aan zet komt als dat weer gebeurt. Parlementariërs mogen dan uiterlijk op 13 maart besluiten of ze zonder deal uit de EU willen stappen. Als daar onvoldoende steun voor is, mag een dag later worden gestemd over uitstel van de brexit.
„Het Verenigd Koninkrijk vertrekt op 29 maart alleen zonder deal als het Lagerhuis daar expliciet mee heeft ingestemd”, beloofde May, die zelf geen voorstander is van uitstel. „Uitstel tot na eind juni betekent dat het Verenigd Koninkrijk moet meedoen aan de Europese parlementsverkiezingen.”
’Eenmalig’
May benadrukte dat „kort uitstel, tot uiterlijk het einde van juni, vrijwel zeker eenmalig zou moeten zijn.” Ook beklemtoonde de premier dat uitstel niet betekent dat een vertrek zonder deal helemaal is uitgesloten. Dat kan volgens haar alleen door een deal rond te krijgen of de brexit af te blazen door de artikel 50-procedure in te trekken, wat ze niet van plan is.
De premier haalde ook uit naar de leider van de grootste oppositiepartij, Jeremy Corbyn van Labour. „Hij wil een referendum houden dat verdeeldheid zal zaaien en ons land weer terug naar af brengt”, zei May. Ze verweet haar politieke rivaal de uitslag van het referendum uit 2016 over het vertrek uit de EU niet te respecteren.
’Maakt er een potje van’
Corbyn klaagde op zijn beurt dat May en haar regering een potje maken van de brexit. Bedrijven verhuizen naar het buitenland en banen gaan verloren, stelde de Labourleider. „Zelfs nu, met nog een maand te gaan tot onze in de wet vastgelegde vertrekdag, heeft de premier niet duidelijk gemaakt wat ze wil bereiken in de nieuwe onderhandelingen.”
AD 26.02.2019 De Britse premier Theresa May raakt steeds verder in de problemen. Zelfs haar eigen ministers dreigen in opstand te komen. Ze eisen dat stappen worden gezet om een chaotische brexit zonder deal te voorkomen, berichten Britse media. May wil het Lagerhuis nu zeggenschap geven over een mogelijk brexit-uitstel en daarmee een regeringscrisis voorkomen.
Het Britse kabinet vergaderde vanochtend over de naderende brexit. De krant The Daily Mail bericht dat tot vijftien ministers kunnen aftreden als de premier niet met garanties komt. Conservatieve dissidenten zouden stiekem hebben vergaderd over de vraag hoe ze kunnen voorkomen dat hun land volgende maand zonder deal uit de Europese Unie stapt.
Het parlement heeft eerder een streep gehaald door de brexitdeal van May. De premier komt naar verwachting met concessies om een opstand binnen haar regering te voorkomen. Brexiteers hebben volgens de BBC te horen gekregen dat ze een ‘erg lastige boodschap’ tegemoet kunnen zien.
‘Rampzalig’
Afgelopen weekend zeiden drie ministers al tegen The Daily Mail dat ze hoe dan ook ‘een rampzalige’ no-dealbrexit willen verhinderen. De drie, Greg Clark, David Gauke en Amber Rudd, eisen dat May de brexit uitstelt, wanneer er niet snel een doorbraak komt.
May heeft een tweede stemming in het parlement over haar brexitdeal uitgesteld. Een nieuw debat over de deal met de Europese Unie werd morgen verwacht, maar is nu uitgesteld tot uiterlijk 12 maart. Als op 12 maart geen deal is goedgekeurd door het parlement, dient May volgens de krant een uitstelverzoek in bij de EU. Het parlement mag dan later stemmen over hoe het verder moet.
,,Het Verenigd Koninkrijk vertrekt op 29 maart alleen zonder deal als het Lagerhuis daar expliciet mee heeft ingestemd’’, zei May. Ze benadrukte dat ‘kort uitstel, tot uiterlijk het einde van juni, vrijwel zeker eenmalig zou moeten zijn’. Ook beklemtoonde de premier dat uitstel niet betekent dat een vertrek zonder deal helemaal is uitgesloten. ,,Dat kan alleen door Artikel 50 in te trekken, wat ik niet zal doen, of een deal rond te krijgen.’’
AD 26.02.2019 Labour, de belangrijkste Britse oppositiepartij, wil mogelijk toch een tweede referendum steunen over het Britse vertrek uit de Europese Unie. Als het parlement deze week niet instemt met een eigen plan van Labour, zal partijleider Jeremy Corbyn zich achter een tweede volksraadpleging scharen, om de ‘destructieve’ brexit van de conservatieven van premier Theresa May tegen te houden.
Labour wil deze week steun in het parlement voor een plan dat onder meer bepaalt dat het land na de brexit in een douane-unie blijft met de Europese Unie. Als dat het niet haalt, wil de partij een amendement indienen of steunen dat een tweede referendum eist. Dat heeft Corbyn maandagavond aan parlementsleden van zijn partij voorgelegd.
De links-radicale Corbyn ligt ook in eigen gelederen onder vuur over zijn brexitbeleid of het gebrek daaraan. Corbyn hoopte dat de brexitcrisis tot nieuwe verkiezingen zou leiden, maar de datum van de brexit, 29 maart nadert snel. Vorige week besloten negen fractieleden van Labour de partij de rug toe te keren en als onafhankelijken door te gaan. Allen hebben kritiek op de brexitstrategie van Corbyn. Bovendien verwijten ze hem dat hij niet krachtig optreedt tegen het ,,institutioneel antisemitisme’’ binnen Labour.
AD 26.02.2019 Dat het Verenigd Koninkrijk de EU verlaat op 29 maart met een deal, dat gelooft in Londen eigenlijk niemand meer.
Mocht er voor die tijd überhaupt een akkoord tussen het Verenigd Koninkrijk en de Europese Unie liggen, dan moet er namelijk ook nog de nodige brexitwetgeving door het Britse parlement. Dat voor elkaar krijgen voor 29 maart wordt door experts gezien als onmogelijk.
De enige manier om op tijd te vertrekken is zonder deal: een chaotische brexit zonder afspraken. Maar dat rampscenario wil bijna iedere Britse parlementariër voorkomen. En dus wordt er openlijk gepraat over uitstel. Hoe lang, daar zijn de meningen over verdeeld: Britse regeringsbronnen hebben het over een paar maanden. In Brussel fluisteren ze over jarenlange vertraging.
Theresa May maakte dit weekend bekend dat er pas op 12 maart opnieuw zal worden gestemd over de brexitdeal. Het zorgde voor ongeloof en irritatie onder de Lagerhuisleden: weer uitstel, nog langer doormodderen en nog steeds geen zekerheid voor burgers en bedrijven.
Dat maakt dat morgen wel eens een ontzettend belangrijke dag kan worden in het slepende brexitproces. Het Lagerhuis stemt onder andere over het Cooper-amendement, waarmee het parlement May dwingt uitstel van de brexit te vragen als haar deal op 12 maart door het parlement wordt weggestemd. Aangezien een meerderheid eerder al aangaf geen trek te hebben in een no deal-brexit, is dat scenario hoogstwaarschijnlijk (tijdelijk) van de baan als het amendement wordt aangenomen.
Uitstel dus, in dat geval. May zal hoogstwaarschijnlijk mikken op een korte verlenging van de onderhandelingsperiode. Een paar maanden, waarin ze een ordelijk vertrek uit de EU kan regelen.
Langer uitstel is heel moeilijk te verkopen aan de Britse brexitstemmer, en aan haar eigen partij: de brexiteers binnen de Conservatieve Partij waarschuwen nu al dat ze de regering omver zullen werpen als het vertrek wordt uitgesteld.
Met een paar maanden vertraging gaan ze misschien nog wel met tegenzin akkoord, maar als de brexit op de lange baan wordt geschoven dan heeft May een groot probleem in eigen land.
NU 26.02.2019 Ministers van het kabinet van Theresa May dreigen met een revolutie als de Britse premier de optie ‘no deal-Brexit’ niet formeel uitsluit.
May wil ook geen Brexit zonder een akkoord met de Europese Unie, maar heeft de optie nooit helemaal uitgesloten.
De Britse ministers Margot James, Richard Harrington en Claire Perry, die behoren tot het kamp dat tegen de Brexit is, dreigen volgens Britse media met opstappen als May de optie zonder EU-akkoord blijft openhouden.
Dinsdag komt de regering-May bijeen om de positie omtrent de Brexit te bepalen. Meer ministers zouden volgen als het trio opstapt, zo schrijft BBC News.
In het weekend zeiden drie andere ministers in de Britse krant The Daily Mail dat ze hoe dan ook een ‘no deal-Brexit’ willen verhinderen. Greg Clark, David Gauke en Amber Rudd eisen dat May de Brexit uitstelt als er niet snel een doorbraak rond de Brexit-deal wordt bereikt.
May zou uitstel willen bij gebrek aan steun voor Brexit-deal
May zou sterk overwegen om de Brexit met twee maanden uit te stellen als zij geen steun krijgt voor haar deal.
Zondag werd bekend dat May de tweede stemming over haar EU-deal in het parlement heeft uitgesteld. Een nieuwe stemming over de deal met de Europese Unie werd woensdag verwacht, maar is nu uitgesteld tot uiterlijk 12 maart.
Als die deal niet wordt geaccepteerd door het parlement, zou May een uitstelverzoek willen indienen bij de EU.
Telegraaf 26.02.2019 Britse ministers dreigen in opstand te komen tegen premier Theresa May. Bezorgde bewindslieden eisen dat stappen worden gezet om een chaotische Brexit zonder deal te voorkomen, berichten Britse media.
Het Britse kabinet vergadert dinsdagochtend over de naderende Brexit. De krant Daily Mail bericht dat tot vijftien ministers kunnen aftreden als de premier niet met garanties komt. Conservatieve dissidenten zouden stiekem hebben vergaderd over de vraag hoe ze kunnen voorkomen dat hun land volgende maand zonder deal uit de Europese Unie stapt.
Het parlement heeft eerder een streep gehaald door de Brexitdeal van May. De premier komt naar verwachting met concessies om een opstand binnen haar regering te voorkomen. Brexiteers hebben volgens de BBC te horen gekregen dat ze een „erg lastige boodschap” tegemoet kunnen zien.
The Sun schrijft dat May zal voorstellen een vertrek zonder deal op 29 maart uit te sluiten. Dat betekent in de praktijk dat de premier bereid is om aan te sturen op Brexit-uitstel als het parlement over twee weken nog geen groen licht heeft gegeven voor haar deal, bericht de krant.
NU 26.02.2019 De Britse centrale bank gaat geld beschikbaar stellen voor de Britse bankensector voor het geval de financiële instellingen een liquiditeitstekort hebben bij een Brexit zonder akkoord, heeft het hoofd van de Bank of England Mark Carney dinsdag bekendgemaakt.
Om ervoor te zorgen dat de bankensector niet in een crisis belandt bij een ‘no deal-Brexit’, mogen banken in maart en april wekelijks in plaats van maandelijks aankloppen voor geld bij de centrale bank.
Carney benadrukte dinsdag wel dat hij nog geen signalen heeft ontvangen dat Britse banken in een crisis zullen belanden bij een dergelijk scenario. Hij noemt het een “normaal onderdeel van het nemen van voorzorgsmaatregelen”. Na de uitslag van het referendum in 2016 nam de Britse centrale bank al een vergelijkbare stap.
Verder waarschuwde Carney voor de economische gevolgen van een ‘no deal-Brexit’. “Als we in mei geen deal bereikt hebben en er ook geen transitieperiode is, dan garandeer ik jullie dat de economische groei verder terugvalt dan de voorspelling uit februari”, zei de voorzitter van de centrale bank.
In november waarschuwde de Bank of England al dat een dergelijk scenario zou leiden tot de ergste ineenstorting van de Britse economie sinds de Tweede Wereldoorlog.
NU 25.02.2019 De Britse oppositiepartij Labour is bereid een tweede Brexit-referendum te steunen als het parlement het alternatieve plan van de partij voor de Brexit woensdag zal afwijzen, blijkt uit een maandagavond gepubliceerde verklaring van de partij.
Leider Jeremy Corbyn wil hiermee voorkomen dat het land wordt gedwongen tot de “schadelijke” Brexit-deal van premier Theresa May.
Labour dient dinsdag een amendement in waarin vijf eisen voor hun steun voor de deal van May uiteen worden gezet. Daarnaast staat de partij achter een uitstel van de geplande uittreding uit de EU op 29 maart, om zo een ‘no deal-Brexit’ te voorkomen.
Dinsdag zal May het parlement toespreken over de huidige stand van zaken. Woensdag volgt er een debat in het Lagerhuis, met afsluitend een stemming over ingediende amendementen.
Het is niet duidelijk of Labour zelf met het amendement voor een tweede referendum zal komen als hun voorwaarden worden weggestemd. Ook is nog niet bekend wat precies in het amendement zal staan.
De kans blijft klein dat er een tweede referendum zal komen. Niet alle leden van Labour zijn voor een zogeheten ‘People’s Vote’. Ook heeft May al meerdere keren aangegeven dat dit referendum er hoe dan ook niet komt.
De partij van Corbyn staat onder druk en zag afgelopen week negen parlementariërs vertrekken. Acht van deze leden sloten zich aan bij een nieuwe groep: The Independent Group (TIG).
Labour heeft op dit moment nog 246 leden, de Conservatieve Partij van premier May heeft er 314.
NU 25.02.2019 Honda maakte vorige week bekend dat het zijn fabrieken in het Verenigd Koninkrijk en Turkije zal sluiten. Het vertrek uit het Engelse Swindon werd al snel gelinkt aan de Brexit, aangezien de in het Verenigd Koninkrijk gevestigde autofabrikanten zich al langer zorgen maken over het vertrek van het land uit de EU. Wat staat er op het spel?
Het vertrek van Honda kwam boven op het nieuws van eind vorig jaar dat Nissan de productie van de X-Trail SUV zou verplaatsen naar Japan. De andere grote fabrikanten – BMW, Ford, Toyota en Vauxhall (Opel) – hebben eveneens hun zorgen geuit, net als kleinere spelers als Aston Martin, Bentley, Jaguar Land Rover, McLaren en Rolls-Royce.
Vertrek niet uitgesloten
Een zogeheten ‘no deal-Brexit’ zou volgens Ford “catastrofaal” zijn. Het merk liet bovendien weten dat het “alles in het werk zal stellen om de competitiviteit van zijn Europese activiteiten te waarborgen”, een verkapte waarschuwing voor een mogelijk vertrek.
BMW heeft het jaarlijkse onderhoud van de Mini-fabriek naar de Brexit-week verschoven, om zo de mogelijke impact van een onderdelentekort in te perken. Ook het Duitse merk, dat tevens eigenaar is van Rolls-Royce, sluit niet uit dat het op termijn zal vertrekken.
Een harde Brexit zal voor Toyota betekenen dat het in de toekomst wel twee keer na zal denken voordat het nieuwe investeringen zal doen, zo gaf de topman van Toyota Motor Europe eind vorig jaar te kennen.
PSA, het nieuwe moederbedrijf van Vauxhall, heeft weliswaar nieuwe investeringen in de bouw van bedrijfswagens toegezegd, maar sluit net als de andere fabrikanten niet uit dat er andere fabrieken dichtgaan.
De Honda-fabriek in Swindon. (Foto: Getty Images)
Investeringen lopen hard terug
De auto-industrie in het Verenigd Koninkrijk is volgens brancheorganisatie SMMT goed voor een jaarlijkse omzet van zo’n 82 miljard pond, 94 miljard euro. Daarnaast is de sector goed voor meer dan 856.000 arbeidsplaatsen, waarvan 186.000 in de autofabrieken.
Gevolgen van de Brexit zijn al goed zichtbaar. Vorig jaar werden ongeveer 1,52 miljoen voertuigen gebouwd, een daling van 9,1 procent. Het investeringsniveau ging met 46,5 procent onderuit naar 675,5 miljoen euro in 2018. Het gemiddelde van de afgelopen jaren lag volgens de SMMT op zo’n 2,86 miljard euro per jaar.
De organisatie heeft berekend dat de handelstarieven van de EU voor jaarlijks 3,1 miljard euro aan extra kosten voor import zullen zorgen. Daar komt nog eens 2 miljard euro voor export bovenop. Nieuwe geïmporteerde auto’s zullen daardoor gemiddeld 1.700 euro duurder worden.
De SMMT hoopt dan ook dat het Verenigd Koninkrijk op een of andere manier “vrije toegang” tot de Europese markt kan houden. Daarnaast hoopt de organisatie dat het land betrokken kan blijven bij Europese wet- en regelgeving voor de bouw van auto’s.
Ongeveer 10 procent van het aantal werknemers in de Britse auto-industrie komt uit een EU-land. Om de ongeveer vijfduizend vacatures in de sector te vullen, hoopt de SMMT dat het mogelijk blijft mensen uit de EU aan te nemen.
De Bentley Bentayga. Bentley is eigendom van Volkswagen. (Foto: Getty Images)
Druk bij Bentley er vol op
Veel bedrijven hebben nu al met de Brexit te maken. Aston Martin bestelt zijn onderdelen twaalf weken vooruit. Het exclusieve merk heeft daarom in december al zijn noodplan in werking gezet. Tevens heeft het voorraden aangelegd en is het met vervoerder UPS aan het kijken welke toevoerhavens het zou kunnen gebruiken anders dan Dover, waar grote drukte wordt verwacht. Ook heeft Aston Martin volgens CEO Andy Palmer groen licht gegeven voor het laten invliegen van onderdelen met lijndiensten.
Bij Bentley is alvast begonnen met de bouw van auto’s die voor de export naar de Verenigde Staten en China bestemd zijn, zo zei topman Adrian Hallmark vorige maand. Het merk staat onder grote druk van moederbedrijf Volkswagen om weer winstgevend te worden.
De grootaandeelhouders van Volkswagen, de familie Piëch en de familie Porsche, hebben beide hun ongenoegen geuit over de gang van zaken bij Bentley. Een woordvoerder van de familie Piëch liet eerder dit jaar weten dat het Britse merk maximaal twee jaar de tijd zou krijgen om weer winst te draaien.
“Een harde Brexit zou funest zijn, want dat raakt ons in een jaar waarin we een goede kans hebben meer dan quitte te spelen en voor een ommekeer te kunnen zorgen”, aldus Hallmark in gesprek met Reuters.
ANP 26.02.2019 Britse ministers dreigen in opstand te komen tegen premier Theresa May. Bezorgde bewindslieden eisen dat stappen worden gezet om een chaotische brexit zonder deal te voorkomen, berichten Britse media.
Het Britse kabinet vergadert dinsdagochtend over de naderende brexit. De krant Daily Mail bericht dat tot vijftien ministers kunnen aftreden als de premier niet met garanties komt. Conservatieve dissidenten zouden stiekem hebben vergaderd over de vraag hoe ze kunnen voorkomen dat hun land volgende maand zonder deal uit de Europese Unie stapt.
Het parlement heeft eerder een streep gehaald door de brexitdeal van May. De premier komt naar verwachting met concessies om een opstand binnen haar regering te voorkomen. Brexiteers hebben volgens de BBC te horen gekregen dat ze een ,,erg lastige boodschap” tegemoet kunnen zien.
The Sun schrijft dat May zal voorstellen een vertrek zonder deal op 29 maart uit te sluiten. Dat betekent in de praktijk dat de premier bereid is om aan te sturen op brexit-uitstel als het parlement over twee weken nog geen groen licht heeft gegeven voor haar deal, bericht de krant.
Elsevier 25.02.2019 De klok tikt door voor de Brexit. Gaat het Lagerhuis niet akkoord met de afspraken die premier Theresa May met de Europese Unie heeft gemaakt, dan volgt op 29 maart een Brexit zonder afspraken – een ‘harde’ Brexit. Maar er wordt gewerkt aan een oplossing. Vier vragen en antwoorden daarover.
Wanneer volgt een nieuwe stemming?
Omdat het Lagerhuis geen genoegen nam met de afspraken die premier May met de Europese Unie (EU) had gemaakt, werd de deal op 15 januari weggestemd. May werd weggestuurd met de opdracht om met een betere deal terug te komen. Daar is ze nu al een tijdje over aan het praten met de leiders van verschillende EU-landen. Eigenlijk zou komende woensdag opnieuw door het Lagerhuis worden gestemd, maar May heeft dat moment uitgesteld tot uiterlijk 12 maart. Er resten daarna slechts 17 dagen tot de officiële datum van de Brexit.
Het korte antwoord is ‘nee’. De Europese Unie heeft al snel na de laatste stemming in het Lagerhuis duidelijk gemaakt dat er niet opnieuw onderhandeld zal worden. Maar natuurlijk wordt er wel veel met elkaar gesproken. En dat zou kunnen leiden tot bepaalde toezeggingen waarmee May hoopt de stemming in het Lagerhuis te kunnen beïnvloeden. Vooral speelt daarbij de ‘backstop‘ een grote rol.
Na de Brexit ontstaat er aan de overkant van Het Kanaal in principe een harde grens tussen het Verenigd Koninkrijk en Europa op het Ierse eiland. Noord-Ierland is onderdeel van het Verenigd Koninkrijk, terwijl Ierland een EU-lidstaat blijft.
Die harde grens is echter ongewenst. Daarover zijn het Verenigd Koninkrijk en Europa het eens.
In het akkoord dat er nu ligt, is voorzien in een transitiefase tot 31 december 2020. In die periode blijft er vrij verkeer van goederen en personen tussen het Verenigd Koninkrijk en de Europese Unie.
Ook de onderhandelingen over de Ierse grens hebben in die transitieperiode plaats.
In het akkoord is nu een vangnet opgenomen (de backstop). Mocht er op 31 december 2020 nog geen handelsakkoord gesloten zijn, dan blijft de Ierse grens open. Dat zorgt ervoor dat de handelsbarrières beperkt blijven en het Verenigd Koninkrijk binnen de douane-unie blijft en dwingt Noord-Ierland ook om zich aan extra Europese regels te blijven houden.
De backstop heeft geen einddatum. De Europese Unie heeft daarmee een sterke kaart in handen. Tot 31 december 2020 kan de EU dreigen met de backstop om betere voorwaarden te onderhandelen en als de backstop een feit is, moet een gezamenlijke commissie besluiten wanneer de backstop kan worden opgeheven . Veel parlementariërs voelen zich daardoor gegijzeld door de Europese Unie.
Is er nog een alternatief?
Niemand lijkt eigenlijk gebaat bij een harde Brexit. Aan beide kanten van de grens levert dit veel gedoe en daarmee economische schade op. Als de deadline van de Brexit iets verschoven zou worden, is er wellicht een kans dat er tóch afspraken gemaakt kunnen worden tussen beide partijen.
May zou volgens Britse kranten graag twee maanden uitstel willen hebben om zo verder te kunnen onderhandelen over een betere deal. Maar de Europese Unie ziet meer in een uitstel tot 2021 (een uitstel van 21 maanden). Dan zou een goede handelsovereenkomst tussen het Verenigd Koninkrijk en de Europese Unie gesloten kunnen worden en speelt het probleem van de backstop ook niet meer. Tegelijkertijd zouden veel Britse parlementariërs zo’n lang uitstel waarschijnlijk verafschuwen en kan dit tegenvoorstel vanuit de Europese Unie volgens de Britse krant The Guardian misschien ook worden gezien als een pressiemiddel om met de deal die nu op tafel ligt tóch akkoord te gaan.
En nu?
Er wordt nog veel onderling gesproken en onderhandeld. Maar veel nieuws zal er niet op tafel komen in de komende weken, zo lijkt het. Dan is het opnieuw aan het Lagerhuis. Mocht de deal van May er weer niet doorheen komen, dan kan ze besluiten de Brexit tijdelijk uit te stellen. Daarvoor moet ze wel een officieel verzoek doen aan de Europese Unie én daarop goedkeuring krijgen.
NU 25.02.2019 De Britse oppositiepartij Labour is bereid een tweede Brexit-referendum te steunen als het parlement het alternatieve plan van de partij voor de Brexit woensdag zal afwijzen, blijkt uit een maandagavond gepubliceerde verklaring van de partij.
Leider Jeremy Corbyn wil hiermee voorkomen dat het land wordt gedwongen tot de “schadelijke” Brexit-deal van premier Theresa May. Dat zal hij maandagavond aankondigen op een bijeenkomst van de partij, aldus het persbericht.
Labour dient dinsdag een amendement in waarin vijf eisen voor hun steun voor de deal van May uiteen worden gezet. Daarnaast staat de partij achter een uitstel van de geplande uittreding uit de EU op 29 maart, om zo een ‘no deal-Brexit’ te voorkomen.
Dinsdag zal May het parlement toespreken over de huidige stand van zaken. Woensdag volgt er een debat in het Lagerhuis, met afsluitend een stemming over ingediende amendementen.
Het is niet duidelijk of Labour zelf met het amendement voor een tweede referendum zal komen als hun voorwaarden worden weggestemd. Ook is nog niet bekend wat precies in het amendement zal staan.
De kans blijft klein dat er een tweede referendum zal komen. Niet alle leden van Labour zijn voor een zogeheten ‘People’s Vote’. Ook heeft May al meerdere keren aangegeven dat dit referendum er hoe dan ook niet komt.
De partij van Corbyn staat onder druk en zag afgelopen week negen parlementariërs vertrekken. Acht van deze leden sloten zich aan bij een nieuwe groep: The Independent Group (TIG).
Labour heeft op dit moment nog 246 leden, de Conservatieve Partij van premier May heeft er 314.
MSN 25.02.2019 De Britse Labourpartij zal deze week een amendement indienen of steunen dat oproept tot een nieuw Brexit-referendum, heeft partijleider Jeremy Corbyn aangekondigd.
Anti-Brexit parlementariërs van Labour en de grote meerderheid binnen de partij die voor een verlenging van EU-lidmaatschap is zullen uiterst blij zijn met die beslissing. Corbyn zegt dat hij “een amendement zal indienen of steunen voor een referendum om een schadelijke Tory-Brexit te voorkomen.”
Dat betekent dat Labour zijn parlementsleden voor het eerst oproept een amendement te steunen dat oproept tot een nieuw referendum. Die grote doorbraak komt nadat een aantal parlementariërs vorige week Labour verlieten en zeiden dat de weigering van Corbyn een nieuwe referendum te steunen daar een van de redenen voor was.
De Labour-leider stond onder immense druk om steun te verlenen aan een tweede referendum, nadat op het partijcongres afgelopen herfst was afgesproken dat een nieuw referendum een optie moest zijn. Corbyn hoopte dat de Brexitcrisis tot nieuwe verkiezingen zou leiden, maar daar is met het naderen van de uittredingsdatum van 29 maart nog geen sprake van.
Corbyn kondigde ook aan dat zijn partij een door Labour-parlementariër Yvette Cooper en conservatief parlementslid Oliver Letwin ingediend amendement te steunen dat Theresa May dwingt Brexit uit te stellen als ze niet voor 13 maart een goedgekeurde deal heeft.
De Labour-leider kwam maandagavond met zijn mededeling voorafgaand aan een bijeenkomst van Labour-parlementariërs in Westminster. “De premier laat roekeloos de tijd verlopen in een poging parlementsleden te dwingen te kiezen tussen haar prutsdeal en een rampzalige No Deal. Wij kunnen en zullen dat niet accepteren.”
Labour-parlementariër die een van de gangmakers is van de campagne People’s Vote voor een nieuw referendum verwelkomt het nieuws: “Eindelijk accepteert Labour nu het principe dat de bevolking het laatste woord moet hebben over Brexit.”
Premier Rutte praat in Egypte met de Britse premier May en premier Bettel van Luxemburg (l) AFP
Ze willen dat de Britse premier May alles op alles zet om een no-deal-brexit te voorkomen.
NOS 25.02.2019 De Europese leiders willen dat de Britse premier May alles op alles zet om een harde no-deal-brexit te voorkomen. “Ze lopen nu slaapwandelend richting de afgrond”, zei premier Rutte op een bijeenkomst van de EU-leiders in Sharm-el-Sheikh.
In de Egyptische badplaats is de eerste top van de Europese Unie en de Arabische Liga, het samenwerkingsverband van Arabische landen. “Word wakker”, zo sprak Rutte de Britten toe via een interviewer van de BBC. “Ik waarschuw als een vriend, maar doe iets.”
Ook de Duitse bondskanselier Merkel zei zich grote zorgen te maken over de situatie. Als er voor 29 maart geen overeenstemming is tussen de EU en Groot-Brittannië, dan verlaat het Verenigd Koninkrijk de EU zonder afspraken.
Premier May liet weten dat ze nog steeds vertrouwen heeft dat er een deal is voor de deadline. “Het ligt binnen ons bereik om met een deal te vertrekken”, zei ze. May praat morgen het Britse parlement bij over de bijeenkomst in Sharm-el-Sheikh.
Merkel had vanochtend een speciale ontmoeting met May. Later sprak May ook nog apart met Rutte. En voordat ze later vandaag terugkeert naar Londen, heeft ze nog een onderhoud met de Ierse premier Varadkar en voorzitter Juncker van de Europese Commissie.
Uitstel
Ondertussen zijn steeds meer Europese leiders te porren voor uitstel, een optie die May volgens de krant The Telegraph overweegt. Een uitstel van twee maanden zou een van de opties zijn die op tafel liggen als het Britse parlement de huidige deal over de brexit wegstemt.
De Deense premier Rasmussen heeft al laten weten dat hij uitstel geen enkel bezwaar vindt. Maar volgens de premier van Malta, Joseph Muscat, kan bij een mogelijk uitstel niet over alles opnieuw worden onderhandeld. “Wat op tafel ligt is het uitgangspunt.”
AD 25.02.2019 De Britse premier Theresa May overweegt de brexit met twee maanden uit te stellen om te voorkomen dat er een no-dealbrexit komt. Dat schrijft de Engelse krant The Telegraph.
Zondag werd eerder al bekend dat May de tweede stemming voor haar brexitdeal in het parlement heeft uitgesteld. Een nieuwe deal met de Europese Unie werd komende woensdag verwacht, maar is nu uitgesteld tot uiterlijk 12 maart. Als die deal niet wordt geaccepteerd door het parlement, dient May volgens de krant een uitstelverzoek in bij de EU.
In het weekend hebben drie ministers in The Daily Mail gezegd dat ze hoe dan ook ,,een rampzalige” no-dealbrexit willen verhinderen. De drie, Greg Clark, David Gauke en Amber Rudd, eisen dat May de brexit uitstelt, wanneer er niet snel een doorbraak komt over de brexitdeal.
De Britse premier May was dit weekend op een topconferentie van de Europese Unie en de Arabische Liga in Sharm al-Sheikh, Egypte. Ze overlegt in de marge van de top met EU-president Donald Tusk. Eerder in het weekend heeft May beklemtoond dat haar pogingen om een acceptabele brexitdeal voor elkaar te krijgen in een slotfase verkeren. Ze waarschuwde partijgenoten dat de brexit niet in het zicht van de haven mag stranden.
The Guardian meldt maandag dat de leiders van de EU-landen, onder wie Mark Rutte, een uitstel van de Brexit tot 2021 bespreken. De leiders zouden zich steeds meer ergeren aan May’s aanpak. Met de twee extra maanden denken ze de toekomstige relatie met het Verenigd Koninkrijk beter vast te kunnen leggen.
Een uitstelperiode van twee maanden lijkt de EU niets, volgens de Engelse krant, omdat het daarna mogelijk weer uitgesteld moet worden.
NU 25.02.2019 De Britse premier Theresa May overweegt de Brexit met twee maanden uit te stellen, om te voorkomen dat er een ‘no deal-Brexit’ komt, meldt de Engelse krant The Telegraph.
Zondag werd ook bekend dat May de tweede stemming over haar Brexit-deal in het parlement heeft uitgesteld. Een nieuwe deal met de Europese Unie werd woensdag verwacht, maar is nu uitgesteld tot uiterlijk 12 maart.
Als die deal niet wordt geaccepteerd door het parlement, dient May volgens de krant een uitstelverzoek in bij de EU.
In het weekend hebben drie ministers in de Britse krant The Daily Mail gezegd dat ze hoe dan ook een ‘no deal-Brexit’ willen verhinderen. De drie, Greg Clark, David Gauke en Amber Rudd, eisen dat May de Brexit uitstelt als er niet snel een doorbraak rond de Brexit-deal wordt bereikt.
Een woordvoerder van de Britse regering heeft maandagochtend laten weten dat Downing Street meerdere opties overweegt voor het scenario waarin het Lagerhuis de May-deal wegstemt.
Leiders EU-landen bespreken uitstel tot 2021
De Britse krant The Guardian meldt maandag dat de leiders van de EU-landen, onder wie Mark Rutte, uitstel van de Brexit tot 2021 bespreken.
De leiders zouden zich steeds meer ergeren aan Mays aanpak. Met de twee extra jaren denken ze de toekomstige relatie met het Verenigd Koninkrijk beter te kunnen vastleggen.
In een uitstelperiode van twee maanden ziet de EU volgens The Guardian niets, omdat de Brexit daarna mogelijk weer uitgesteld moet worden.
Volgens Britse media is dat een van de scenario’s die op tafel liggen als het parlement opnieuw tegen de deal stemt. De EU wil in dat geval juist uitstel tot 2021.
NOS 25.02.2019 De Britse premier May overweegt de brexit twee maanden uit te stellen. Volgens de krant The Telegraph is dat een van de opties die op tafel liggen als de huidige deal over de uittreding van het Verenigd Koninkrijk uit de Europese Unie opnieuw wordt weggestemd door het Britse parlement. Die stemming is gisteren door May uitgesteld tot 12 maart, zeventien dagen voor de officiële brexitdatum.
Volgens The Guardian ziet de EU niets in een uitstel van twee maanden, omdat er in dat geval al snel nieuwe deadlinestress dreigt. Als er uitstel wordt aangevraagd door de Britten, zouden de EU-onderhandelaars veel liever de brexitdatum verschuiven naar 2021, melden bronnen aan de krant. Een diplomaat zegt dat onder anderen Martin Selmayr, de hoogste ambtenaar van de Europese Commissie, dat plan ziet zitten.
Met een uitstel van 21 maanden zou er beter nagedacht kunnen worden over de toekomstige relatie tussen het Verenigd Koninkrijk en de Europese Unie. Ook kan de omstreden backstop zo overbodig worden gemaakt. Dat is het onderdeel van het oorspronkelijke akkoord waarmee de grens tussen Ierland en Noord-Ierland na de brexit open wordt gehouden. Veel parlementsleden zijn tegen die tijdelijke oplossing.
Compromis
Verenigd Koninkrijk-correspondent Tim de Wit betwijfelt of twee maanden genoeg zijn om alsnog een deal te krijgen. “Want als May de huidige problemen niet kan oplossen, zou dat in twee maanden dan wel lukken? Dat valt nog te bezien.”
Het plan voor twee maanden uitstel moet volgens De Wit worden gezien als een compromis van May naar haar achterban. “Om even de druk van de ketel te halen en tegelijk om de brexit niet op de hele lange baan te schuiven.”
‘Twee jaar beter’
De EU heeft liever gewoon een goede oplossing en zit niet te wachten op twee maanden uitstel, zegt EU-correspondent Bert van Slooten. “Doe het dan bijvoorbeeld twee jaar”, zegt hij. “Dan heb je volgens de EU genoeg tijd om er allemaal uit te komen.”
Bronnen zeggen tegen The Guardian dat de EU steeds ongeduldiger wordt met de houding van de Britten en de aanpak van May. Ingewijden schatten de kans op een no-deal-brexit nu op meer dan 50 procent. Er zou vooral veel irritatie zijn over dat recente ontmoetingen tussen May en EU-functionarissen worden afgeschilderd als onderhandelingen, terwijl dat volgens bronnen van de krant niet het geval is. Diplomaten zeggen dat May nog steeds geen alternatief voor de backstop heeft geboden.
De backstop is een cruciaal punt gebleken in de brexit-onderhandelingen. Wat is het?
MSN 25.02.2019 Het lijkt weer een bewogen Brexitweek te worden. Terwijl premier Theresa May haar bezoek aan een top tussen de EU en de Arabische wereld afsluit, probeert zij tevens verdere concessies van Europa los te krijgen over de Ierse backstop.
Tegelijkertijd werd afgelopen weekend bekend dat May een stemming over Brexit die voor woensdag op de agenda stond, verder uitstelt. Die beslissing kwam haar maandag in Egypte weer op kritiek te staan. “We gaan slaapwandelend af op een No Deal-scenario”, reageerde premier Mark Rutte.
“Het is onacceptabel en je beste vrienden moeten je waarschuwen. Word wakker. Dit is echt. Kom tot een conclusie en maak de deal rond”, aldus Rutte volgens de BBC. Of het May lukt om bij haar Europese ambtsgenoten daadwerkelijk nieuwe toezeggingen te krijgen over de backstop, is maar de vraag.
Zulke concessies zijn echter wel nodig, wil het Lagerhuis met de deal van May akkoord gaan. Volgens de BBC is Rutte vooralsnog “niet optimistisch” over Mays nieuwe onderhandelingspogingen.
Dutch PM tells @bbcnews – “we are sleep walking into no deal scenario. It’s unacceptable and your best friends have to warn you. Wake up . This is real. come to a conclusion and close the deal.”
Maandag had May behalve met Rutte ook contact met EU-voorzitter Juncker, die de ontmoeting “goed en constructief” noemde. Wat precies werd besproken, is onduidelijk. Mogelijk is het eventuele uitstel van de Brexit (nu nog 29 maart) ter sprake gekomen.
Maandagochtend berichtte de Britse krant The Telegraph namelijk dat May overweegt de Brexit uit te stellen, als haar deal in maart weer door het parlement wordt weggestemd. Downing Street bevestigde later op de ochtend dat de regering inderdaad vervolgscenario’s verkent.
Ook sprak May in Egypte met Angela Merkel. Een woordvoerder van de premier bevestigde dat de twee over een eventueel uitstel van de Brexit hebben gesproken, maar dat dit niet op verzoek van May gebeurde.
Wat betreft de EU is twee maanden uitstel niet genoeg, zo bericht financieel persbureau Bloomberg. Als het inderdaad tot uitstel komt, zou Brexit pas in 2021 moeten plaatsvinden. Later op maandag staat nog een persconferentie van May gepland. Volgens Bloomberg zou voor woensdag al een stemming in het Lagerhuis gepland zijn over uitstel.
Theresa May en Jean-Claude Juncker maandag tijdens een ontmoeting in Egypte.
Telegraaf 25.02.2019 Onderhandelaars van de EU en het Verenigd Koninkrijk komen dinsdag weer bijeen in een poging de patstelling over het Brexitakkoord te doorbreken. De Europese Commissie deelde dit mee nadat voorzitter Jean-Claude Juncker en de Britse premier Theresa May een gesprek hadden gehad op een top in Egypte, waarbij volgens een woordvoerder „goede vooruitgang” werd geboekt.
Gezocht wordt naar mogelijkheden om het Britse parlement achter het terugtrekkingsakkoord te krijgen. Een van de opties is een aanvulling van de politieke verklaring die bij het akkoord hoort. Daarin zou het tijdelijke karakter worden benadrukt van de ’backstop’, de regeling om een harde grens tussen Noord-Ierland en Ierland na het Britse vertrek per 30 maart te voorkomen. Eventuele extra garanties hierover zijn ook onderwerp van gesprek. Daarnaast wordt gekeken naar „alternatieve regelingen” voor de backstop.
Juncker en May kwamen overeen dat het werk klaar moet zijn voor de EU-top van 21 maart. In de week daarvoor is een stemming gepland in het Lagerhuis. Berichten over uitstel van de Brexit werden niet bevestigd.
EU-president Donald Tusk zei op een persconferentie in de Egyptische badplaats Sharm al-Sheikh wel dat uitstel een „rationeel besluit” zou zijn, gezien het ontbreken van een meerderheid in het Lagerhuis. Hij denkt dat die optie ook steeds waarschijnlijker wordt.
Maar May heeft tegen Tusk gezegd dat ze het uitstelscenario kan vermijden. Als zij wel een verzoek tot uitstel zou doen, kan ze volgens Tusk rekenen op „maximaal begrip” van de andere 27 EU-landen. Hij heeft in ieder geval de „juridische en politieke context” met haar doorgenomen.
EU-onderhandelaar Michel Barnier ontvangt dinsdag in Brussel Brexitminister Stephen Barclay en advocaat-generaal Geoffrey Cox. Die laatste is een belangrijke juridische adviseur van May.
Telegraaf 24.02.2019 De Britse premier Theresa May overweegt de Brexit met twee maanden uit te stellen om te voorkomen dat er een no-deal Brexit komt. Dat schrijft de Engelse krant The Telegraph.
Zondag werd ook bekend dat May de tweede stemming voor haar Brexitdeal in het parlement heeft uitgesteld. Een nieuwe deal met de Europese Unie werd woensdag verwacht, maar is nu uitgesteld tot uiterlijk 12 maart. Als die deal niet wordt geaccepteerd door het parlement, dient May volgens de krant een uitstelverzoek in bij de EU.
In het weekend hebben drie ministers in The Daily Mail gezegd dat ze hoe dan ook „een rampzalige” no-deal Brexit willen verhinderen. De drie, Greg Clark, David Gauke en Amber Rudd, eisen dat May de Brexit uitstelt, wanneer er niet snel een doorbraak komt over de brexitdeal.
Volgens de oppositie is May’s besluit om de stemming verder uit te stellen “het toppunt van onverantwoordelijkheid”.
NOS 24.02.2019 Premier May heeft de stemming over de aangepaste brexitdeal, voorzien voor komende woensdag, uitgesteld. May belooft dat het parlement vóór 12 maart over de deal kan debatteren. Dat is zeventien dagen voor de afgesproken datum waarop het Verenigd Koninkrijk de Europese Unie verlaat.
May is vandaag op een topconferentie van de Europese Unie en de Arabische Liga in Egypte. In de marge van die top overlegt May nog over aanpassingen aan de brexitdeal met EU-president Tusk, bondskanselier Merkel en premier Rutte. Ze zegt dat de besprekingen in een slotfase zitten en waarschuwt partijgenoten dat de brexit niet in het zicht van de haven mag stranden.
Economie en veiligheid
In januari stemde het Lagerhuis in grote meerderheid tegen May’s eerste brexitdeal met de EU. Sindsdien probeert ze in de EU aanpassingen in de tekst te realiseren zodat een meerderheid van het Lagerhuis toch akkoord gaat met de deal. Als dat niet lukt dreigt het Verenigd Koninkrijk zonder goede afspraken de Europese Unie te verlaten, de zogenoemde no deal.
Drie van May’s ministers hebben eerder deze week gezegd dat ze hoe dan ook “een rampzalige” no-dealbrexit willen verhinderen. De drie, Greg Clark, David Gauke en Amber Rudd, eisen dat May de brexit uitstelt, wanneer er niet snel een doorbraak is over haar deal. Volgens de drie ministers is een no-dealbrexit rampzalig voor de Britse economie en de veiligheid.
Vangnet
Volgens oppositiepartij Labour is May’s besluit om de stemming verder uit te stellen “het toppunt van onverantwoordelijkheid” en probeert ze de zaak zo op te rekken dat parlementsleden gedwongen worden te kiezen tussen haar deal of no deal.
Labour-leider Corbyn zegt dat hij in het Lagerhuis zal samenwerken om een no-deal-brexit te voorkomen. Woensdag wordt in het Lagerhuis wel gestemd over een aantal moties, onder meer een voorstel om May te vragen de deadline voor het vertrek uit de EU uit te stellen als er half maart geen overeenstemming is over een akkoord.
Labour zou nu steeds meer neigen naar de optie van een tweede referendum over de brexit, zeggen meerdere leden van de oppositie. Een woordvoerder noemde een nieuw referendum een vangnet, als het land zonder deal de EU dreigt te verlaten.
Telegraaf 24.02.2019 De Britse premier Theresa May heeft op een bezoek in Egypte gezegd dat er komende week nog geen aangepaste brexitdeal is om in het parlement over te debatteren. Ze zei dat dit zeker voor 12 maart gaat gebeuren, maar niet zoals verwacht woensdag.
De Britse premier is op een topconferentie van de Europese Unie en de Arabische Liga in Sharm al-Sheikh. Ze overlegt in de marge van de top met EU-president Donald Tusk. Eerder in het weekend heeft May beklemtoond dat haar pogingen om een acceptabele brexitdeal voor elkaar te krijgen in een slotfase verkeren. Ze waarschuwde partijgenoten dat de brexit niet in het zicht van de haven mag stranden.
Drie Conservatieve parlementariërs zijn pas uit de partij gestapt en in het weekend hebben drie ministers in de The Daily Mail gezegd dat ze hoe dan ook „een rampzalige” no-dealbrexit willen verhinderen. De drie, Greg Clark, David Gauke en Amber Rudd, eisen dat May de brexit uitstelt, wanneer er niet snel een doorbraak komt over de brexitdeal.
Haar eerste deal met de EU is weggestemd door het Lagerhuis. May houdt sindsdien vol dat ze met wat wijzigingen in de tekst over wat er met Brits Ierland (Noord-Ierland) na de brexit moet gebeuren, alsnog een meerderheid in het Lagerhuis over de streep trekt. Het probleem is echter dat de EU de oorspronkelijke overeenkomst niet wil veranderen. Minister Michael Gove zei zondag echter dat May „vooruitgang boekt bij het veranderen van de deal.”
’Verduidelijkingen’
In Britse media wordt als oplossing een soort ’inlegvel’ genoemd, een toegevoegde verklaring. De Ierse minister van Buitenlandse Zaken, Simon Coveney, zei zondag nog dat de gemaakte deal niet kan worden veranderd, „maar we kunnen er wel garanties en verduidelijkingen aan toevoegen.”
Voorstanders van de brexit vinden de huidige deal onaanvaardbaar, omdat die voor onbepaalde tijd Noord-Ierland een andere status geeft dan de rest van het Verenigd Koninkrijk. En bovendien wordt het land ’gevangen gehouden’ in een douane-unie met de EU zo lang het probleem niet is opgelost van de grens tussen het EU-land Ierland en het Britse noorden van het eiland.
Steeds meer leden van het Lagerhuis willen in het eerstvolgende debat een nieuwe poging doen de regie van de brexit naar zich toe te trekken.
AD 24.02.2019 De Britse premier Theresa May heeft op een bezoek in Egypte gezegd dat er komende week nog geen aangepaste brexitdeal is om in het parlement over te debatteren. Ze zei dat dit zeker voor 12 maart gaat gebeuren, maar niet zoals verwacht woensdag.
De Britse premier is op een topconferentie van de Europese Unie en de Arabische Liga in Sharm al-Sheikh. Ze overlegt in de marge van de top met EU-president Donald Tusk. Eerder in het weekend heeft May beklemtoond dat haar pogingen om een acceptabele brexitdeal voor elkaar te krijgen in een slotfase verkeren. Ze waarschuwde partijgenoten dat de brexit niet in het zicht van de haven mag stranden.
Drie Conservatieve parlementariërs zijn pas uit de partij gestapt en in het weekend hebben drie ministers in de The Daily Mail gezegd dat ze hoe dan ook ,,een rampzalige” no-dealbrexit willen verhinderen. De drie, Greg Clark, David Gauke en Amber Rudd, eisen dat May de brexit uitstelt, als er niet snel een doorbraak komt over de brexitdeal.
Haar eerste deal met de EU is weggestemd door het Lagerhuis. May houdt sindsdien vol dat ze met wat wijzigingen in de tekst over wat er met Brits Ierland (Noord-Ierland) na de brexit moet gebeuren, alsnog een meerderheid in het Lagerhuis over de streep trekt. Het probleem is echter dat de EU de oorspronkelijke overeenkomst niet wil veranderen. Minister Michael Gove zei zondag echter dat May ,,vooruitgang boekt bij het veranderen van de deal”.
‘Inlegvel’
In Britse media wordt als oplossing een soort ‘inlegvel’ genoemd, een toegevoegde verklaring. De Ierse minister van Buitenlandse Zaken, Simon Coveney, zei zondag nog dat de gemaakte deal niet kan worden veranderd, ,,maar we kunnen er wel garanties en verduidelijkingen aan toevoegen”.
Steeds meer leden van het Lagerhuis willen in het eerstvolgende debat een nieuwe poging doen de regie van de brexit naar zich toe te trekken.
‘Gevangen gehouden’
Voorstanders van de brexit vinden de huidige deal onaanvaardbaar, omdat die voor onbepaalde tijd Noord-Ierland een andere status geeft dan de rest van het Verenigd Koninkrijk. En bovendien wordt het land ‘gevangen gehouden’ in een douane-unie met de EU zo lang het probleem niet is opgelost van de grens tussen het EU-land Ierland en het Britse noorden van het eiland.
MSN 24.02.2019 De Britse premier Theresa May heeft zondag beloofd haar Brexit-deal uiterlijk op 12 maart 2019 in stemming te brengen in het Britse Lagerhuis. Oorspronkelijk zou dat komende woensdag gebeuren.
May beklemtoonde eerder op zondag dat haar pogingen om een acceptabele Brexitdeal voor elkaar te krijgen in een slotfase verkeren. Ze waarschuwde partijgenoten dat de Brexit niet in het zicht van de haven mag stranden.
De Britse premier is aanwezig op de eerste top tussen de EU en de Arabische Liga in het Egyptische Sharm al-Sheik. Daar wordt over onderlinge samenwerking en migratie gesproken, maar ook de Brexit is onderwerp van gesprek.
May probeert wijzigingen aan haar Brexit-deal aan te brengen in overleg met de andere EU-leiders. Ze overlegt zondag met EU-president Donald Tusk.
Haar overeenkomst is eerder al weggestemd door het Lagerhuis, maar May houdt sindsdien vol dat ze met wat wijzigingen in de tekst over wat er met Brits Ierland (Noord-Ierland) na de Brexit moet gebeuren, alsnog een meerderheid in het Lagerhuis over de streep trekt.
Het probleem is echter dat de EU de oorspronkelijke overeenkomst niet wil veranderen. Minister Michael Gove zei zondag wel dat May “vooruitgang boekt bij het veranderen van de deal”.
Ruttes boodschap aan het VK: ‘wees niet naïef’ (via De Telegraaf):
Aanvullende verklaring biedt mogelijk uitkomst
Drie van Mays ministers hebben in de The Daily Mail gezegd dat ze hoe dan ook een “rampzalige” no deal-Brexit willen verhinderen.
De drie, Greg Clark, David Gauke en Amber Rudd, eisen dat May de Brexit uitstelt, wanneer er komende week geen doorbraak is over haar deal.
In Britse media wordt als mogelijke oplossing een soort ‘inlegvel’ genoemd, een toegevoegde verklaring.
De Ierse minister van Buitenlandse Zaken, Simon Coveney, zei zondag nog dat de gemaakte deal niet kan worden veranderd, “maar we kunnen er wel garanties en verduidelijkingen aan toevoegen”.
Ierse grens blijft breekpunt
Voorstanders van de Brexit vinden de huidige deal onaanvaardbaar, omdat die voor onbepaalde tijd Noord-Ierland een andere status geeft dan de rest van het Verenigd Koninkrijk en bovendien het land ‘gevangen houdt’ in een douane-unie met de EU.
Dat zou gelden zo lang het grootste struikelblok niet is weggenomen: de grens tussen het EU-land Ierland en het Britse noorden van het eiland.
NU 24.02.2019 De Britse premier Theresa May heeft zondag beloofd haar Brexit-deal uiterlijk op 12 maart in stemming te brengen in het Britse Lagerhuis. Oorspronkelijk zou dat komende woensdag gebeuren.
May beklemtoonde eerder op zondag dat haar poging om een acceptabele Brexit-deal voor elkaar te krijgen in een slotfase verkeert. Ze waarschuwde partijgenoten dat de Brexit niet in het zicht van de haven mag stranden.
De Britse premier is aanwezig op de eerste top van de EU en de Arabische Liga in het Egyptische Sharm El Sheikh. Daar wordt over onderlinge samenwerking en migratie gesproken, maar ook de Brexit is onderwerp van gesprek.
May probeert in overleg met de andere EU-leiders wijzigingen aan haar Brexit-deal aan te brengen. Ze overlegt zondag met EU-president Donald Tusk.
De overeenkomst is eerder weggestemd door het Lagerhuis. May houdt sindsdien vol dat ze met wat wijzigingen in de tekst, in het stuk over wat er met het Britse Noord-Ierland na de Brexit moet gebeuren, alsnog een meerderheid in het Lagerhuis over de streep zal trekken.
Het probleem is echter dat de EU de oorspronkelijke overeenkomst niet wil veranderen. Minister Michael Gove zei zondag wel dat May “vooruitgang boekt bij het veranderen van de deal”.
Waarom Noord-Ierland een probleem is bij onderhandelingen Brexit
Aanvullende verklaring biedt mogelijk uitkomst
Drie van Mays ministers hebben in de The Daily Mail gezegd dat ze hoe dan ook een “rampzalige” ‘no deal-Brexit’ willen verhinderen.
De drie, Greg Clark, David Gauke en Amber Rudd, eisen dat May de Brexit uitstelt, als er komende week geen doorbraak is bereikt.
In Britse media wordt als mogelijke oplossing een soort inlegvel genoemd, een toegevoegde verklaring.
De Ierse minister van Buitenlandse Zaken, Simon Coveney, zei zondag nog dat de gemaakte deal niet kan worden veranderd. “Maar we kunnen er wel garanties en verduidelijkingen aan toevoegen”, aldus Coveney.
Ierse grens blijft breekpunt
Voorstanders van de Brexit vinden de huidige deal onaanvaardbaar, omdat die Noord-Ierland voor onbepaalde tijd een andere status geeft dan de rest van het Verenigd Koninkrijk. Bovendien houdt dit het land ‘gevangen’ in een douane-unie met de EU.
Dat zou gelden zolang het grootste struikelblok niet is weggenomen: de grens tussen het EU-land Ierland en het Britse noorden van het eiland.
NU 24.02.2019 Het Verenigd Koninkrijk trekt binnenkort de deur naar de Europese Unie achter zich dicht. Of toch niet? Er staan nog 33 dagen op de teller en we weten nog steeds niet hoe Brexit eruit gaat zien. In deze rubriek proberen we één simpele vraag te beantwoorden: “Wat gebeurde er deze week in Brexit-land?”
Deze week was de week van Labour
Oh, hadden ze iets te vieren? Nee, niet echt. De Labourpartij zag negen parlementariërs afscheid nemen. Acht daarvan sloten zich aan bij een nieuwe groep in het Britse Lagerhuis die zichzelf The Independent Group (TIG) noemt.
De parlementariërs waren het niet eens met de manier waarop partijleider Jeremy Corbyn omging met Brexit. Ook wilden ze weg wegens de beschuldigingen van antisemitisme aan het adres van Labour.
Woensdag voegden zich nog eens drie parlementariërs bij het gezelschap van de acht Labour-dissidenten, ditmaal ging het echter om partijgenoten van premier Theresa May. Ook zij waren het niet eens met de Brexit-strategie van hun eigen partij. Daarbij zou Brexit volgens hen geleid hebben tot een verrechtsing van hun partij, iets waar ze niet langer mee konden leven.
Jazeker. Wat de elf dissidenten verbindt, is het verzet tegen een Brexit zonder deal. Zij willen de stem zijn van de kiezers die voor ‘remain’ (blijven) kozen in juni 2016. Waar de groep daarnaast voor staat, is nog een beetje vaag.
Macht hebben ze wel. Ze zijn in een klap de vierde grootste groep in het Lagerhuis samen met de Liberaal-Democraten (LibDem). Daarbij is de meerderheid van Theresa Mays coalitie kleiner geworden met hun vertrek, dus zelfs met ‘slechts’ elf stemmen kunnen ze al heel invloedrijk zijn.
De stap van de elf rebellen zal echter geen effect hebben op het Brexit-proces. Ze stemden al eerder tegen de plannen van May en zowel de Labour als de Conservatieve parlementariërs gingen tegen hun partijlijn in. Dat zal niet veranderen.
Zeven dagen verder, zijn we deze week dichter bij een akkoord gekomen?
Kort samengevat: nee.
Woensdag ontmoetten Jean-Claude Juncker, president van de Europese Commissie en Theresa May elkaar. Net als vorige week werd er geen vooruitgang geboekt op het pijnpunt van de onderhandelingen: de ‘backstop’. Dat is de noodoplossing die ervoor moet zorgen dat er nooit meer een grensovergang op het Ierse eiland verschijnt en is al maandenlang het struikelblok in de onderhandelingen.
Diplomaten rond de onderhandelingen meldden donderdag dat de twee partijen mogelijk met een wettelijke verklaring komen waarin wordt benadrukt dat de backstop slechts een tijdelijke maatregel is.
Dat betekent niet dat er een einddatum aan de noodoplossing wordt verbonden, wat een aantal Britse politici wel willen. Hierdoor is het dus lastig om te zien hoe zo’n verklaring het verschil gaat maken in het Britse Lagerhuis.
Met een verder tikkende klok en weinig tot geen vooruitgang is het moeilijk om positief te blijven. Dat geldt ook voor Commissie-president Juncker. “Ik heb last van Brexit-moeheid. Dit alles is een ramp”, zei de Luxemburger donderdag.
Juncker herhaalde nog maar eens dat een ‘no deal’-scenario een ramp zou zijn voor de Britse, maar ook de Europese economie en gemeenschap. “Ik probeer alles om zo’n scenario te voorkomen, maar ik ben er niet optimistisch over”, sloot Juncker af.
“I’m telling you so that you don’t think it was Mrs May!” EU’s Juncker arrived to work with a plaster on his face on Thursday morning and he joked that UK Prime Minister Theresa May wasn’t to blame. https://t.co/RroqVgLN6b
De onderhandelingen worden volgende week weer voortgezet, ditmaal echter niet in Europa, maar in Afrika. EU-leiders zullen Theresa May ontmoeten in de Egyptische badplaats Sharm-el-Sheikh bij de EU-Arabische Liga-top.
President van de Europese Raad heeft al gezegd dat hij May zal ontmoeten tijdens de top om over Brexit te praten. In de Britse media wordt er al volop gespeculeerd over een mogelijke ‘deal in de woestijn’, maar die mogelijkheid werd al afgeschoten door een EU-diplomaat in gesprek met Sky News.
Dinsdag en woensdag wordt er in het Britse Lagerhuis gesproken over Brexit. May zal het parlement dinsdag toespreken over de stand van zaken in Brexit-land, waarna een debat volgt. De volgende dag volgt er een debat in het Lagerhuis, waarna er weer gestemd kan worden over moties.
AD 21.02.2019 De maand januari, waarin premier Theresa May een belangrijke brexitstemming in het Britse Lagerhuis genadeloos verloor, heeft gezorgd voor een piek in het aantal Britten dat zich laat naturaliseren tot Nederlander. Er vonden tachtig naturalisaties plaats, tegen tweehonderd over heel 2018.
Het aantal naturalisaties – wie hiervoor kiest verliest zijn of haar Britse nationaliteit – stijgt al sinds het hele brexitproces begon. In 2015 waren er nog maar 19 overstappers, in 2016 41, in 2017 125 en vorig jaar dus tweehonderd, blijkt uit cijfers van de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND). In december 2018 zetten zo’n dertig Britten de ingrijpende stap, een maand later waren het er dus bijna drie keer zoveel.
Veel van de 46.000 Britten die in Nederland wonen en/of werken hebben geen idee wat hun status in ons land is als de brexit eenmaal een feit is, vooral als de deal die premier Theresa May met de Europese Unie (EU) sloot niet door het Britse Lagerhuis komt. Door een Nederlands paspoort te nemen en hun Britse in te leveren, zijn ze van die onzekerheid af en verliezen ze bijvoorbeeld niet de luxe om vrij door de EU te kunnen reizen.
Ook Nederlanders in Groot-Brittannië (dat zijn er 100.000) die zich gedwongen zien een Brits paspoort te nemen, raken in de meeste gevallen hun Nederlandse paspoort kwijt. Nederland juicht een dubbele nationaliteit niet toe, omdat die integratie in de weg zouden staan.
Noodwet
D66 is bezig met een noodwet, die ervoor moet zorgen dat Nederlandse Britten en Britse Nederlanders deze ingrijpende keuze bespaard blijft. Zij moeten voorlopig een dubbele nationaliteit kunnen krijgen, vindt Kamerlid Sjoerd Sjoerdsma. Minister Stef Blok (VVD, Buitenlandse Zaken) was vorige maand niet enthousiast over het voorstel.
,,Deze ontwikkeling onderstreept de absolute noodzaak van een vangnet voor Nederlanders in het Verenigd Koninkrijk en Britten hier”, zegt Sjoerdsma in een reactie. ,,De urgentie voor de noodwet groeit met de dag nu een no deal Brexit en chaos dreigt.”
Naturalisatie of door optie
Britten die op de een of andere manier een Nederlandse achtergrond hebben, kunnen via een andere route Nederlander worden: door optie. De snelle en eenvoudige optieroute is bedoeld voor Britten die al een band met ons land hebben, bijvoorbeeld omdat ze hier op zijn geboren of opgegroeid, een Nederlandse ouder hebben of getrouwd zijn met een Nederlander en al langer dan vijftien jaar in ons land wonen. Wie door optie Nederlander wordt, mag zijn of haar Britse paspoort houden.
De laatste cijfers over Britten die door optie Nederlander worden, dateren van 2017. Toen kozen 1128 Engelsen, Schotten, Noord-Ieren of Welshmen voor deze weg. Ter vergelijking: in 2010 waren dat er nog slechts 140. Het lijkt aannemelijk dat sinds 1 januari 2018 nog een paar duizend Britten door optie Nederlander zijn geworden.
Zaterdag vertelt een aantal Britten in deze krant waarom zij de ingrijpende stap zetten om hun paspoort in te wisselen voor een Nederlands exemplaar. ‘Ik voel me verraden door mijn land.’
NU 20.01.2019 Overleg over de patstelling rond het Brexit-akkoord tussen de Britse premier Theresa May en voorzitter Jean-Claude Juncker van de Europese Commissie heeft woensdag niet tot een doorbraak geleid.
Wel laten zij in een gezamenlijke verklaring weten in Brussel een “constructief gesprek” over de Brexit te hebben gehad.
Ook hebben zij afgesproken om de opties van een vertrek van het Verenigd Koninkrijk uit de Europese Unie op een “positieve manier te blijven verkennen”.
Het voornaamste probleem is de backstop, de regeling die een harde grens tussen Noord-Ierland en Ierland na het Britse vertrek moet voorkomen. Het Britse parlement steunt het terugtrekkingsakkoord niet als er geen eindtijd aan de backstop wordt gekoppeld.
Bespreking over welke garanties gegeven kunnen worden
May en Juncker bespraken welke bindende garanties er kunnen worden gegeven om te onderstrepen dat de backstop van tijdelijke aard is. Beiden bevestigden opnieuw geen harde grens te willen. Een van de mogelijkheden is om de politieke verklaring die bij het akkoord hoort aan te passen of te wijzigen.
EU-hoofdonderhandelaar Michel Barnier en de Britse minister Stephen Barclay gaan hiermee aan de slag.
Juncker en May begonnen op 7 februari met nieuwe gesprekken om de Brexit-impasse te doorbreken. Zij hebben afgesproken om voor het einde van februari opnieuw met elkaar te praten.
NU 20.02.2019 Het Verenigd Koninkrijk heeft tot halverwege maart om een Brexit-deal met de Europese Unie te sluiten, zeggen EU-diplomaten woensdag. De deal is zo volgens hen nog op tijd om goedgekeurd te worden op de EU-top die op 21 maart van start gaat.
“Ze hebben tot 10 maart, misschien 15 maart op zijn laatst”, stelt een van de diplomaten in gesprek met persbureau Reuters. Als dat niet lukt, moet het VK volgens de ambtenaar de Brexit uitstellen of een ‘no deal-scenario’ onder ogen zien.
In de laatste week van februari wordt er in het Britse Lagerhuis gestemd over een nieuwe deal van premier Theresa May met de EU. Die moet echter nog wel gemaakt worden. Woensdag is May daarom in Brussel om opnieuw te onderhandelen over een akkoord met de EU.
De 28 nationale leiders die op de EU-top van 21 en 22 maart bijeenkomen, moeten die deal vervolgens ook nog goedkeuren. De uittreding van het VK uit de EU staat officieel over 37 dagen gepland, op 29 maart.
Om in het Lagerhuis een meerderheid voor Brexit-afsprakenpakket te behalen, moet May iets doen aan de zogenoemde backstop-regeling die onderdeel is van het oorspronkelijke akkoord, en die voor de Britten een groot struikelblok blijkt. De backstop heeft betrekking op de grens tussen Ierland en Noord-Ierland.
Telegraaf 20.02.2019 In navolging van een achttal Labour-parlementariërs hebben nu ook drie afgevaardigden van de Conservatieve partij van premier Theresa May de fractie verlaten en zich aangesloten bij de nieuwe Independent Group. Anna Soubry, Sarah Wollaston en Heidi Allen zeggen in een gezamenlijke brief aan May dat „de rampzalige wijze” waarop de regering de Brexit aanpakt voor hen de laatste druppel was.
Oud-minister Soubry legde later uit dat de Conservatieve partij is gekaapt door anti-EU-hardliners. „De waarheid is: de slag is voorbij en het andere kamp heeft gewonnen”, zei de politica tegen verslaggevers. Ze hoopt dat meer conservatieve parlementariërs haar voorbeeld volgen.
Het naderende Britse vertrek uit de Europese Unie heeft het Verenigd Koninkrijk in een politieke crisis gestort. De twee grootste politieke partijen, de Conservatieven en oppositiepartij Labour, zijn intern verdeeld over hoe om te gaan met de Brexit. De deal die premier May sloot met Brussel sneuvelde eerder in de Britse Tweede Kamer, het House of Commons.
Volgens de conservatieve overloper Wollaston kan een tweede volksraadpleging uitkomst bieden. De parlementariër zei dat May haar deal goedgekeurd zou kunnen krijgen als ze er volgens ook een referendum over laat houden.
Maandag besloten zeven fractieleden van Labour, onder wie Luciana Berger, de partij de rug toe te keren en als onafhankelijken door te gaan. Dinsdagavond sloot Joan Ryan zich aan. Allen hebben kritiek op de brexitstrategie van partijleider Jeremy Corbyn. Bovendien verwijten ze hem dat hij niet krachtig optreedt tegen het „institutioneel antisemitisme” binnen Labour.
NOS 20.02.2019 Drie Conservatieve leden van het Britse Lagerhuis zijn opgestapt uit onvrede over de “desastreuze” manier waarop de brexit verloopt. Ze zijn tegen de brexit.
De leden van de partij van premier May sluiten zich aan bij de nieuwe Independent Group, die maandag werd gevormd. Tot nu toe bestond die uit acht parlementariërs die uit de Labourpartij stapten. Zij konden zich ook niet vinden in de brexit, en hekelden het leiderschap van Jeremy Corbyn.
Het vertrek komt op een moment dat premier May juist probeert haar partij te verenigen rond haar brexit-plannen. May zegt dat ze bedroefd is over de stap van de drie, maar dat ze blijft vechten voor de deal die ze heeft uitonderhandeld.
Beweging naar rechts
De drie Conservatieve Lagerhuisleden hebben al lange tijd kritiek op de brexit-strategie van May. “Zij danst in hun ogen veel te veel naar de pijpen van de brexit-vleugel in de partij”, zegt correspondent Tim de Wit. “Die brexit-vleugel is er de belangrijkste oorzaak van dat haar brexit-deal niet door het parlement is gekomen. Deze drie vinden dat May het gematigde deel van de partij over het hoofd ziet. Zij willen een zo zacht mogelijke brexit en zoveel mogelijk banden met de EU behouden.”
In een gezamenlijke brief aan de premier zeggen ze dat zij zich laat leiden door Conservatieve eurosceptici: de Noord-Ierse DUP en de European Research Group. Daarmee heeft de partij een “beweging naar rechts” gemaakt.
“De brexit heeft de Conservatieve Partij geherdefinieerd, alle pogingen de partij te moderniseren zijn tenietgedaan”, schrijven ze in de brief.
“Ze zijn als de dood voor een no-deal-scenario, dat grote gevolgen kan hebben voor de Britse economie”, zegt De Wit.
Politieke midden
Voor May betekent het dat haar krappe meerderheid van 12 zetels in het Lagerhuis nog kleiner is geworden. “Aan de andere kant, deze drie zijn hoe dan ook tegen haar brexit-deal, ze hadden sowieso tegen gestemd. Ze willen het liefst dat er een nieuw referendum komt. Maar hun vertrek maakt het er voor May niet makkelijker op. De kans bestaat natuurlijk dat er meer volgen”, zegt De Wit.
“Er is nu een uitweg, een plek waar je heen kunt als je onderdeel wilt blijven uitmaken van het politieke midden. Ook bij Labour spelen meer mensen met de gedachte om die overstap te maken.”
Premier May is onderweg naar Brussel voor nieuwe besprekingen over de brexit-crisis, ook al hebben de EU-leiders gezegd dat er over de deal die in december werd gesloten niet opnieuw kan worden onderhandeld.
Telegraaf 20.02.2019 Wanneer er geen afspraken met Groot-Brittannië komen over een Brexit, moeten Britten die voor hun werk naar Nederland verhuizen niet meteen onder het juk van de inburgeringswetten komen te vallen. Dat vindt D66 uit vrees dat de taallessen Britse bedrijven er van kunnen weerhouden om zich na de Brexit in Nederland te vestigen.
,,Als er niets gebeurt, gelden voor Britten straks dezelfde regels als voor mensen uit Kirgizië”, schetste D66-Kamerlid Paternotte woensdag in een debat over integratie. Dat betekent dat mensen verplicht binnen drie jaar moeten inburgeren. Bij dit onderwijs gaat van alles mis, omdat er de afgelopen jaren door slecht toezicht een wildgroei aan malafide taalscholen is ontstaan.
Omdat Britten doorgaans weinig moeite hebben om hun draai in de polder te vinden, vindt Paternotte dat zij niet meteen zouden hoeven beginnen met inburgeren. ,,Geef ze een maand of vijftien de tijd om hier te settelen”, stelt hij voor.
’Sympathiek idee’
Minister Koolmees (Sociale Zaken) vindt het een ‘sympathiek idee’. Hij gaat er over in gesprek met staatssecretaris Harbers (Immigratie) en minister Blok (Buitenlandse Zaken). Voor mensen die al eerder naar Nederland kwamen, verandert er niets.
In het debat over de verbouwing van het stelsel voor inburgeren stelden veel Kamerfracties dat het hard nodig is om de eisen voor taalbeheersing en kennis van de Nederlandse cultuur aan te scherpen. Zo wordt gekeken naar mogelijkheden om Turkse migranten te verplichten in te burgeren. Nu zijn ze vrijgesteld omdat de EU een associatieverdrag met Turkije heeft.
Ook migranten uit EU-landen hoeven namelijk niet in te burgeren. Mogelijk komt daar in de toekomst verandering in. Onder meer CDA en SP willen dat ook meer werk wordt gemaakt van de integratie van Oost-Europese werknemers, die de afgelopen jaren in steeds groteren getale naar Nederland zijn gekomen.
Minister Koolmees vindt zo’n verplichting alleen in strijd met het vrij verkeer van personen in de EU. Hij vindt bovendien dat werkgevers van Oost-Europeanen hier in zouden moeten investeren.
NU 19.02.2019 Een chaotische Brexit zou niet alleen de Britse, maar ook de Europese economie een flinke schok opleveren, zegt vicepresident Luis de Guindos van de Europese Centrale Bank in de Franse krant Le Monde.
De Europese financiële sector is volgens De Guindos goed voorbereid op de Brexit, maar dan moet er wel een terugtredingsakkoord worden getekend.
Lukt dat niet, dan zou zo’n chaotische Brexit volgens ECB-vicepresident De Guindos een “significante schok” voor de Europese economie zijn.
Het terugtredingsakkoord waarover de Britse regering en de Europese Unie ruim anderhalf jaar hebben overlegd, zit momenteel vast in het Britse Lagerhuis.
Patstelling in het Britse parlement
Hoewel premier Theresa May achter de deal stond, is er geen meerderheid voor te vinden in het Britse parlement. De Britse premier probeert nu te heronderhandelen, maar de kans lijkt klein dat de Europese Unie daarin meegaat.
De Europese Commissie herhaalde dinsdag wederom het standpunt dat er niet opnieuw onderhandeld wordt. Woensdag gaat de Britse premier weer op bezoek bij Jean-Claude Juncker, de voorzitter van de Europese Commissie.
Uitstel of chaos
Volgens de huidige planning vertrekken de Britten 30 maart middernacht (Nederlandse tijd) uit de Europese Unie.
De kans is aanwezig dat de resterende 27 EU-lidstaten instemmen met uitstel van de Brexit, hoewel daar wel unaniem over besloten moet worden. Komt er geen deal en ook geen uitstel, dan ‘crasht’ het Verenigd Koninkrijk uit de Europese Unie zonder afspraken.
De concurrentiepositie van financiële dienstverleners, reisorganisaties en telecombedrijven verbetert namelijk.
NOS 19.02.2019 Een brexit waarbij de EU en het VK geen akkoord bereiken en de WTO-regels gaan gelden voor de onderlinge handel is niet slecht voor alle sectoren van de Nederlandse economie. Dat blijkt uit een onderzoek van het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL). De concurrentiepositie van financiële dienstverleners, reisorganisaties en telecombedrijven verbetert dan namelijk.
“De dienstensector kan er iets op vooruitgaan”, zegt onderzoeker Mark Thissen van het PBL. “Dat komt doordat de kosten voor hun concurrenten, Britse bedrijven die in de EU diensten aanbieden, omhooggaan. Die krijgen bij zo’n brexit te maken met hogere exporttarieven. En dat geldt niet voor Nederlandse bedrijven die in de Europese Unie actief zijn, dus hun positie verbetert.”
Concurrentiepositie landbouw en handel verslechtert
Voor drie van de onderzochte sectoren is het effect op korte termijn dus positief, voor zeven andere sectoren is het effect negatief: de landbouw, voedingsmiddelenindustrie, chemische industrie, meubelindustrie, groothandel, detailhandel en vervoer over land.
Het gaat dan vooral om sectoren die veel producten exporteren naar Groot-Brittannië. “Dit zijn bedrijven die concurreren met Britse bedrijven”, aldus Thissen. “En hun concurrentiepositie gaat erop achteruit, omdat zij importtarieven moeten gaan betalen en die Britse bedrijven niet.”
Ook sectoren die veel onderdelen uit Groot-Brittannië halen voor het maken van hun eindproduct zien hun concurrentiepositie verslechteren, doordat ze door importtarieven meer moeten gaan betalen voor die onderdelen.
Er zijn ook nog twaalf sectoren waar het brexit-effect maar klein is of de sectoren zijn zelf te klein om een duidelijk effect vast te stellen. Dan gaat het onder meer om de vastgoedmarkt, eet- en drinkgelegenheden en de elektrotechnische industrie.
Grote provincies minder last
Het PBL keek ook naar de effecten voor afzonderlijke provincies. Voor alle provincies betekent een brexit waarbij de WTO-regels van kracht worden een verslechtering van hun concurrentiepositie.
Wel hebben de economisch grotere provincies (Noord-Holland, Zuid-Holland en Noord-Brabant) minder last van zo’n brexit dan economisch kleinere provincies. Dat komt doordat bedrijven daar vaker concurreren met andere bedrijven vlakbij en ook meer dingen inkopen bij toeleveranciers in de buurt. Hierdoor concurreren ze minder vaak met Britse bedrijven en zijn ze minder afhankelijk van Groot-Brittannië. Ook zitten er in deze provincies meer bedrijven in de dienstensector, die gemiddeld genomen hun concurrentiepositie versterken.
AD 19.02.2019 Een chaotisch vertrek van de Britten uit de Europese Unie zal in eerste instantie vooral door de voedingsmiddelensector worden gevoeld. Een nieuw onderzoek van het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) naar de gevolgen van een harde brexit op de korte termijn meldt onder meer een verzwakkend effect van de concurrentiepositie door hogere kosten.
Het Verenigd Koninkrijk is een belangrijke afzetmarkt voor de Nederlandse voedingsmiddelenindustrie, aldus het PBL. Daarbij wordt veel geconcurreerd met Britse bedrijven. Een heffing op voedingsmiddelen zou bijvoorbeeld direct effect hebben op de positie van de Nederlandse bedrijven in deze sector. Het rapport beschrijft de effecten na uittreding van het Verenigd Koninkrijk, los van hoe overheden en consumenten daarop zullen reageren.
Naast de levensmiddelenbranche zullen ook de chemiesector, de handel en de landbouw al op korte termijn last krijgen van het Britse afscheid, maar minder dan de levensmiddelenbranche. Sectoren als de financiële dienstverlening, telecom en de reisbranche zullen hun concurrentie positie juist versterken.
Minder afhankelijk
Verder meldt het PBL dat ‘economisch grotere’ regio’s als Zuid-Holland, Noord-Brabant en Noord-Holland relatief minder hard door de brexit worden getroffen, omdat bedrijven hier minder afhankelijk zijn van nauwe banden met de Britten. Daarnaast tellen de regio’s relatief gezien meer bedrijven uit de dienstenbranche, die in eerste instantie voordeel hebben van de brexit.
Het PBL-onderzoek, in opdracht van het ministerie van Economische Zaken en Klimaat, volgt op eerdere rapporten over het effect van de brexit voor bedrijfstakken en de specifieke kosten van het Britse vertrek per regio. Het PBL benadrukt dat in de studie niet wordt ingezoomd op de langetermijneffecten op de welvaart van de gemiddelde Nederlander. In doorsnee gaan onderzoekers hier uit van een negatief effect.
Elsevier 16.02.2019Europa stevent af op een harde Brexit. Pieter Cleppe van denktank Open Europe legt in deze bijdrage uit waarom en hoe een harde Brexit moet worden vermeden.
Nu het uittredingsakkoord dat de Britse premier Theresa May met de andere lidstaten van de Europese Unie (EU) had gesloten door een overweldigende meerderheid in het Brits parlement is verworpen, komt er een soort van heronderhandeling over de Brexit. Ook al willen de EU-onderhandelaars dat niet zo noemen en zeggen ze alleen open te staan voor een wijziging van de niet-juridisch bindende politieke verklaring, toch wordt achter de schermen bekeken of een juridisch bindende ‘verduidelijking’ aan het verdrag kan worden toegevoegd.
Backstop is het probleem
Wat moet er precies veranderen? Een meerderheid van het Britse parlement schaarde zich achter het zogeheten Brady-amendement, dat bepaalt dat de backstop oftewel de achtervangregeling om een harde grens tussen Ierland en Noord-Ierland te vermijden, moet worden vervangen door ‘alternatieve bepalingen’.
Die backstop bepaalt nu dat als er geen andere oplossing komt om een harde Noord-Ierse grens te vermijden aan het eind van de transitieperiode, die loopt van 29 maart 2019 tot ten laatste eind 2022, bedrijven uit het Verenigd Koninkrijk een douanevrije toegang tot de Europese Unie blijven genieten. Hierdoor zullen douanecontroles niet nodig zijn. Tijdens deze overgangsperiode heeft het Verenigd Koninkrijk volledige toegang tot de Europese interne markt, op voorwaarde dat het alle EU-regels overneemt zonder daarover te kunnen stemmen.
Geen eigen handelsbeleid mogelijk
Het Verenigd Koninkrijk wordt volgens sommige Brexiteers dus tijdelijk een soort vazalstaat op het gebied van Europese regelgeving. Want zodra de backstop in werking treedt, staat het het Verenigd Koninkrijk vrij om regels te wijzigen – al is er een aantal minimale beperkingen – maar blijft het onderworpen aan het douaneregime van de EU. Het zal dan – net als Turkije trouwens, grotendeels – geen eigen handelsbeleid kunnen voeren.
Als de Europese Unie bijvoorbeeld een akkoord zou sluiten met de Verenigde Staten of China, betekent dit dat een vrijere toegang voor Amerikaanse of Chinese ondernemingen tot de EU ook zal gelden voor de Britse markt, maar dat de Britten niet automatisch de extra toegang zullen genieten die Europese bedrijven krijgen. Het Verenigd Koninkrijk zal formeel geen mogelijkheid hebben om zulke handelsgesprekken te blokkeren of te beïnvloeden.
Het meest problematisch voor de Britten is dus dat hun land volgens het door premier May onderhandelde akkoord een vazalstaat blijft op vlak van handelsbeleid tot de Europese Unie haar goedkeuring geeft om dit vervangen door een alternatieve overeenkomst.
Er moet een alternatief komen
Fantastisch onderhandeld door de afgevaardigden van de Europese Unie dus? Niet zo snel. De Britse economie is momenteel de vijfde grootste economie ter wereld. Zeker vanwege het politieke gewicht van de Brexiteers staat het daarom vast dat men aan de overzijde van Het Kanaal deze regeling niet langdurend zal accepteren.
Overigens staat in het uittredingsakkoord dat de regeling bedoeld is als tijdelijk. Dit kan juridisch gezien ook niet anders, omdat Artikel 50 van het Verdrag betreffende de Europese Unie, dat de uittrede van een lidstaat regelt, niet toelaat om via dat artikel permanente handelsaspecten te regelen. Daarvoor moet de procedure van een ander artikel worden gevolgd, waarbij lidstaten en soms zelfs deelstaten over een vetorecht beschikken.
Het uittredingsverdrag vermeldt ook dat de Europese Unie een verplichting heeft om te goeder trouw te proberen een alternatieve regeling overeen te komen. De Franse president Emmanuel Macron heeft al gedreigd om de Britten aan de backstop te houden, tenzij er snel een akkoord wordt gesloten over de visserij.
Bij dit soort uitspraken heeft het Verenigd Koninkrijk volgens het internationaal recht de mogelijkheid om eenzijdig het uittredingsverdrag op te zeggen. Met alle gevolgen van dien, niet alleen voor Ierland, maar ook voor de productieketens van grote industriële ondernemingen, die sterk afhankelijk zijn van een vlotte doorgang van goederen zonder tijdrovende douanecontroles. Zoveel valt er dus ook niet te verliezen bij toegevingen.
Verzekering backstop is minder sterk dan zij lijkt
Wat betekent dit? Het betekent enerzijds dat de Britten niet moeten overdrijven over het risico dat ze op het gebied van internationale handel voor eeuwig en altijd een vazalstaat van de EU zouden worden. Het betekent anderzijds ook dat Ierland geen ijzersterke verzekering heeft dat het Verenigd Koninkrijk op een bepaald ogenblik geen afwijkende handelstarieven van die van de EU zal toepassen.
Als Ierland zich samen met de overige EU-lidstaten bijzonder inflexibel zou blijven opstellen over elke aanpassing van de backstop, bestaat het gevaar van een ‘harde’ Brexit, uittreding uit de Europese Unie zonder akkoord, waarbij heel wat handel met het Verenigd Koninkrijk eenvoudigweg illegaal wordt.
In enkele maatregelen is reeds voorzien, maar zelfs in de luchtvaart is de voorbereiding op een harde Brexit nog onvoldoende, met het risico op annulering van miljoenen vluchten. Bovendien zullen Nederland, België en Ierland voor 29 maart niet voldoende extra douanepersoneel hebben geworven om de dan vereiste controles te kunnen uitvoeren. Van de Belgische bedrijven zou 80% nog niet voorbereid zijn. In Nederland en Groot-Brittannië is het overigens niet veel beter. Chaos is dus verzekerd, tenzij een akkoord wordt gesloten.
Strategie EU richt zich op Labour
Voor een akkoord moet men met twee zijn. De strategie van de Europese Unie lijkt te zijn om elke concessie tegenover de Britse Conservatieven en hun Noord-Ierse coalitiepartner DUP te weigeren, in de hoop dat Theresa May met oppositiepartij Labour een ‘zachte’ Brexit overeenkomt.
Labour wil immers dat het Verenigd Koninkrijk in een douane-unie met de EU blijft, al wil de partij tegelijk dat het dan ook invloed krijgt op het Europese handelsbeleid. Het is onwaarschijnlijk dat de EU dit accepteert van een niet-lidstaat, want waarom zou Turkije die mogelijkheid dan ook niet krijgen? Toch heeft een groep Duitse academici dit voorstel onlangs gedaan.
Daarbij is Labour-leider Jeremy Corbyn zelf ook scherp uitgevallen over de backstop. ‘Het zou de eerste keer in de Britse geschiedenis zijn dat we een verdrag overeenkomen dat we niet kunnen opzeggen,’ zei hij.
Premier May stelt nu als alternatief voor de backstop drie opties voor: ‘een beperking in de tijd, een unilateraal exit-mechanisme of een alternatief plan’.
Wat dat laatste dan wel mag zijn, daar hebben we voorlopig naar te raden, maar het gebrek aan de mogelijkheid voor de Britten om zonder toelating van de EU een eigen handelsbeleid te gaan voeren, is zowel voor de Conservatieven als voor Labour een breekpunt.
Op zoek naar een oplossing
Deze week volgt een nieuw debat in het Brits parlement. Theresa May probeert intussen de Europese Unie zover te krijgen dat die op bepaalde punten toegeeft.
De Poolse minister van Buitenlandse Zaken, Jacek Czaputowicz, zorgde voor onrust in de EU door als eerste een taboe te doorbreken en te pleiten voor een beperking van de backstop tot vijf jaar. Dat zou betekenen dat het Verenigd Koninkrijk tot 1 januari 2028 onder het handelsregime van de EU valt.
Ook al zou de door Brexiteers gewenste eenzijdige afschaffing van douanetarieven onmogelijk zijn, het Verenigd Koninkrijk kan dan onderwijl wel over handelsakkoorden onderhandelen met de rest van de wereld, die op zijn vroegst in 2028 in werking zouden kunnen treden. Tot die datum zou naar een oplossing kunnen worden gezocht voor industriële productieketens en vooral ook voor het vermijden van controles bij de Noord-Ierse grens.
Velen hebben betoogd dat het absoluut onmogelijk is dat het Verenigd Koninkrijk van de Europese Unie afwijkende douanetarieven gaat heffen zonder dat dan ook douanecontroles in Noord-Ierland noodzakelijk worden.
Toch verklaarde het hoofd van de douane van Zwitserland, dat zich eveneens buiten de douane-unie van de EU bevindt en een eigen handelsbeleid kan voeren, op een hoorzitting van het Britse parlement dat het wel degelijk mogelijk is om met technologie een ‘onzichtbare grens’ in Noord-Ierland te realiseren.
Vrijstelling voor kleinere ondernemingen?
Bij de grens met Zwitserland zijn het vooral kleinere ondernemingen die last hebben van de douanecontroles. Onder meer daarom heeft de Britse regering voorgesteld om kleinere ondernemingen dan maar vrij te stellen van zulke controles aan de Noord-Ierse grens. Zeker daar zou dit een pragmatische oplossing kunnen zijn omdat er minder handel is met de Ierse Republiek dan met het Britse vasteland.
Niettemin weigerde de EU hierover te spreken, uit vrees voor een ‘gat’ in de Europese douanegrens, al zijn de havens van Antwerpen en Rotterdam – de twee grote toegangspoorten tot de Europese douanegrens volgens de Antwerpse burgemeester ‘zo lek als een vergiet’. De vraag is waarom het Ierse vredesproces dan geen ‘gaatje’ in de douane-unie waard is.
Als het Verenigd Koninkrijk eenvoudigweg geen douanecontroles zou gaan uitvoeren op de Ierse grens, zoals sommige Brexiteers voorstellen, is Ierland niettemin juridisch verplicht om die te gaan uitvoeren. Toen een ambtenaar van de Europese Commissie dit plichtsgetrouw meedeelde, wat door de Ierse media als de voorbode van een ‘harde grens’ werd voorgesteld, werd hij een dag later door Brexit-onderhandelaar Michel Barnier gecorrigeerd.
Barnier beweerde plots dat het toch wel mogelijk moet zijn ‘om een operationele manier te vinden om checks uit te voeren zonder opnieuw een grens te creëren’. De Britse regering is al vaak bespot wanneer ze ‘technologische oplossingen’ voorstelt om hetzelfde resultaat te bereiken, maar of Barnier ondernemingen pragmatisch vrij wil stellen of iets anders beoogt, is niet duidelijk.
Ierland in douane-unie met het Verenigd Koninkrijk?
Een originele oplossing, die misschien tegen 2028 haalbaar is, is dat Ierland, dat nu al niet tot de Schengenzone behoort, eenvoudigweg een douane-unie met het Verenigd Koninkrijk gaat vormen en de twee landen samen een handelsbeleid gaan voeren. Ierland blijft dan – naar het voorbeeld van het Italiaanse Livigno – wel bij de Europese Unie horen.
Intussen hopen velen, zoals de Belgische premier Charles Michel, blijkbaar nog altijd dat de Brexit gewoon ongedaan wordt gemaakt. Nog afgezien van het feit waarom veel Europese politici die nu zo jammeren over de Brexit nooit luisterden naar de terechte Britse bezorgdheid over de drang van de EU naar steeds meer geld en macht, is hiervoor weinig animo voor in het Verenigd Koninkrijk. Slechts tweederde van degenen die ‘remain‘ (bij de EU blijven) stemden en slechts eenachtste van de Brexit-kiezers zijn voorstander van een tweede referendum.
Al in 1988 gaf de toenmalige Britse premier Margaret Thatcher een in het Verenigd Koninkrijk bekende toespraak in Brugge waarbij ze waarschuwde tegen ongebreidelde Europese machtsuitbreiding. Uiteindelijk werd haar latere opvolger David Cameron door democratische druk van onderuit gedwongen om een referendum over het thema te beloven. De rest is geschiedenis.
Tot dusver weigert de EU te spreken over zaken als een beperking in de tijd van de backstop. Europese leiders als Mark Rutte lijken dit standpunt trouw te steunen, ondanks de mogelijke gevolgen. Toch zou dit een eerbaar compromis kunnen zijn voor een complex vraagstuk.
Het zou – wanneer het Poolse voorstel wordt gevolgd – de noodzaak van een oplossing tot 2028 uitstellen. Bovendien zou de nieuw gecreëerde deadline net genoeg druk zetten om tot een oplossing te komen. Want als die druk er niet is, stijgt de kans dat het Verenigd Koninkrijk het volledige uittredingsakkoord eenzijdig opzegt.
Zo’n breuk met een cruciale veiligheidspartner moeten we koste wat het kost vermijden, zeker in een tijd waarin de Amerikaanse president Donald Trump suggereert dat de Europeanen maar voor hun eigen veiligheid moeten gaan zorgen.
Op dit moment zijn er al drie verschillende ‘deadlines’ voor een oplossing: 29 maart van dit jaar, juli 2020 – dan moet worden beslist of de transitieperiode wordt verlengd – en 1 januari 2023 – wanneer de transitieperiode afloopt. Een vierde deadline toevoegen is dan toch niet het einde van de wereld?
Zouden toegevingen overtuigen?
Misschien lukt het de Britse premier Theresa May om haar eigen Conservatieve Partij en de Noord-Ierse coalitiepartij DUP genoegen te doen nemen met een juridisch bindende ‘verduidelijking’ van het feit dat de EU een verbintenis heeft om te goeder trouw een alternatieve regeling voor het Noord-Ierse probleem te vinden. In zo’n geval zullen duidelijke toegevingen van Europese zijde nodig zijn.
Het is ook nog steeds mogelijk dat May dan maar met oppositiepartij Labour een akkoord sluit, hoe moeilijk zoiets in de Britse politiek ook ligt, en een ‘zachte’ Brexit overeenkomt, zonder tijdsbeperking van hoelang het Verenigd Koninkrijk een vazalstaat blijft op vlak van handel. Maar het gebrek aan zo’n deadline zou dan zoals gezegd weleens de kiem kunnen zaaien voor een latere harde breuk met het Verenigd Koninkrijk.
Uiteindelijk heeft Ierland de sleutel in handen, en misschien is dat geen slechte zaak, want een Iers ‘nee’ en de daaropvolgende ‘no deal‘ zouden er in de eerste plaats voor zorgen dat Ierland misschien nog meer economische schade lijdt dan het Verenigd Koninkrijk zelf, los van de politieke risico’s in Noord-Ierland. De Ierse economie zou immers met 4 procent kunnen krimpen.
Niet koppig zijn …
Intussen lijkt ook het Europees Parlement bereid onnodige risico’s te nemen op kosten van de bevolking. Groen europarlementariër Philippe Lamberts, lid van de Brexit Steering Group in het Europees Parlement, beweerde zowaar dat een no deal het ‘minste van twee kwaden is’ in vergelijking met ‘een nederlaag over de backstop‘.
Dit terwijl een no deal volgens het Internationaal Monetair Fonds de economie van de 27 overblijvende EU-lidstaten zomaar even 1,5 procent van het bruto binnenlands product zou kosten, met meer dan een miljoen baanverliezen in de lidstaten tot gevolg.
De Europese politici kunnen beter een voorbeeld nemen aan de fractievoorzitter van regeringspartij CSU in het Duitse parlement, die de weigering van de Europese Unie en van de Duitse bondskanselier Angela Merkel om te heronderhandelen ‘bevreemdend’ noemde, waaraan hij toevoegde: ‘Het is van het uiterste belang dat er een flexibel antwoord komt, zonder dat daarom het volledige akkoord wordt heropend (…) Het is niet “Europees” om koppig te zijn.’
AD 15.02.2019 De Autoriteit Financiële Markten krijgt miljoenen euro’s extra van de Nederlandse overheid. De toezichthouder zegt het geld nodig te hebben om de gevolgen van de brexit op te vangen.
Directeur Merel van Vroonhoven zegt bij persbureau Bloomberg dat het budget minimaal met 10 procent omhoog gaat. ,,Het kan nog meer worden, in het geval dat we een no-deal brexit krijgen.’’.
Volgens het recentste jaarverslag bedraagt het budget van de AFM iets minder dan 100 miljoen euro. Dat zou dus betekenen dat er 10 miljoen euro bijkomt. De AFM was vanmiddag niet meer bereikbaar om dat bedrag te bevestigen. In januari meldde de toezichthouder al dat het ministerie van Financiën extra budget had toegezegd, maar niet hoeveel.
Met het geld gaat de AFM fors investeren in ICT-systemen, en worden nieuwe mensen aangenomen. In 2017 had de toezichthouder een personeelsbestand van 642 fte.
Game changer
De AFM laat aan Bloomberg weten dat na de brexit mogelijk 30 procent van de Europese aandelenhandel in Nederland gaat plaatsvinden. Nu is dat 5 procent. Van de Europese obligatiehandel zal zelfs 90 procent naar ons land gaan. ,,Brexit is een game changer voor Nederland, het zal heel veel impact hebben. ,,We zullen veel meer transacties moeten afhandelen.’’
Volgens Van Vroonhoven hebben dertig tot vijftig Britse financiële bedrijven een vergunning aangevraagd om in Nederland actief te mogen zijn. Het gaat vooral om tradingbedrijven.
Premier Mark Rutte waarschuwt bedrijven voor een mogelijke brexit zonder deal, die grote gevolgen kan hebben.
AD 15.02.2019 Een motie die steun uitspreekt voor het huidige brexitbeleid en de strategie van de Britse premier Theresa May is donderdag weggestemd in het Lagerhuis. Ruim driehonderd parlementsleden (303) stemden tegen de motie, 258 waren voor. Verscheidene brexiteers die zijn verenigd in de European Research Group, onder leiding van Conservatieve hardliner Jacob Rees-Mogg, onthielden zich van stemming. Vooraf had Rees-Mogg gezegd dat de motie er niet echt toe deed.
De uitslag van de stemming toont desalniettemin aan dat het parlement de aanpak van May om een alternatief te vinden voor de grenskwestie in Ierland en een chaotische no-dealbrexit te voorkomen duidelijk in twijfel trekt.
De motie heeft echter geen dwingende consequenties. May wachtte de uitslag van de stemming ook niet af en vertrok al daarvoor naar Downing Street 10. Haar woordvoerder zei dat de premier blijft proberen om de overeenkomst met Brussel aan te passen. De EU wijst opnieuw onderhandelen echter steevast af. Dat zal niet anders zijn wanneer brexitminister Stephen Barclay volgende week weer zal overleggen.
Door deze nieuwe nederlaag is het geloof dat May een parlementaire meerderheid kan vinden voor een akkoord verder afgenomen en de kans op een no-dealbrexit vergroot. De volgende stemronde in het Lagerhuis in de strijd over de uittreding uit de EU is vermoedelijk 27 februari. Er is geen enkel zicht op een doorbraak.
Het streven van de regering-May is nog steeds de EU op 29 maart te verlaten. Een amendement voor uitstel, ingediend door de Schotse nationalisten, haalde het niet omdat ook Labour het niet wilde steunen. De grootste oppositiepartij kreeg het verwijt met haar stemgedrag een vertrek uit de EU zonder afspraken dichterbij te brengen.
ANP 14.02.2019 Een motie die steun uitspreekt voor het huidige brexitbeleid en strategie van de Britse premier Theresa May is donderdag weggestemd in het Lagerhuis. Ruim driehonderd parlementsleden stemden tegen de motie, 258 voor. Verscheidene brexiteers die zijn verenigd in de European Research Group, onder leiding van Conservatieve hardliner Jacob Rees-Mogg, onthielden zich. Vooraf zei Rees-Mogg al dat de motie er niet echt toe deed.
Het parlement trekt niettemin de aanpak van May om een alternatief te vinden voor de grenskwestie in Ierland en een chaotische no-dealbrexit te voorkomen duidelijk in twijfel. De motie heeft echter geen dwingende consequenties. May’s woordvoerder zei dat de premier blijft proberen de overeenkomst met Brussel aan te passen. De EU wijst opnieuw onderhandelen echter steevast af. Dat zal niet anders zijn wanneer brexitminister Stephen Barclay volgende week weer zal overleggen.
Door deze nieuwe vernedering is het geloof dat May een parlementaire meerderheid kan vinden voor een akkoord verder afgenomen en de kans op een no-dealbrexit vergroot. De volgende stemronde in het Lagerhuis in de strijd over de uittreding uit de EU is vermoedelijk 27 februari. Er is geen enkel zicht op een doorbraak.
Het streven van de regering-May is nog steeds de EU op 29 maart te verlaten. Een amendement voor uitstel, ingediend door de Schotse nationalisten, haalde het niet omdat ook Labour het niet wilde steunen. De grootste oppositiepartij kreeg het verwijt met haar stemgedrag een vertrek uit de EU zonder afspraken dichterbij te brengen.
NOS 14.02.2019 Het Britse Lagerhuis heeft tegen een motie gestemd waarin premier May steun vraagt voor haar poging om opnieuw te onderhandelen over het scheidingsakkoord met de Europese Unie. 303 parlementsleden stemden tegen en 258 leden voor. De stemming is meer symbolisch dan bindend.
Vorige maand stemde het parlement tegen het akkoord van May en de EU. Nu, zes weken voor de brexit, lijdt May weer een nederlaag. De rechterflank van May’s Conservatieven onthield zich van stemming, waardoor May de stemming verloor.
Labour-leider Corbyn zei in het Lagerhuis dat de stemming laat zien dat er geen steun is voor May’s plannen en dat de regering het parlement niet langer kan negeren zonder met een goed plan te komen.
No deal
Het verlies van de stemming brengt het risico van een brexit zonder deal of een uitgestelde brexit opnieuw dichterbij.
In het Britse Lagerhuis ging het er vandaag ook luchtig aan toe. Andrea Leadsom (Conservatieven) vond het tijd voor een gedichtje: “Labour is rood, Tories zijn blauw…”. En daar had Peter Wishart van de Schotse Nationale Partij een passend antwoord op:
Telegraaf 14.02.2019 Het kabinet kan na een harde Brexit binnen een week een luchtvaartdeal rond krijgen om massale uitval van vluchten van en naar het Verenigd Koninkrijk te voorkomen. Dat verwacht minister Cora van Nieuwenhuizen (Infrastructuur).
Na de Brexit komen Europese luchtvaartafspraken te vervallen. Dit kan in het slechtste scenario gigantische gevolgen hebben voor Schiphol en de regionale luchthavens. Het zou betekenen dat 4,5 procent van de vluchten niet meer uitgevoerd mag worden. Dit raakt 3,4 miljoen passagiers en kan leiden tot 269 miljoen euro economische schade.
De Europese Commissie, het Europees Parlement en de Raad van Ministers onderhandelen volgende week over een noodplan met de Britten om zo’n luchtvaartcrisis te voorkomen. Als dit niet lukt, moet Nederland na de Brexit op eigen houtje een oplossing zien te vinden.
Draaiboek
„Er ligt een draaiboek klaar om direct met de Britse collega’s in gesprek te gaan. De onderhandelingen kunnen binnen een uur starten”, zei minister Van Nieuwenhuizen gisteren tegenover bezorgde Kamerleden tijdens een Brexit-debat. „We willen er in ieder geval voor zorgen dat er gewoon doorgevlogen kan worden.”
De VVD-bewindsvrouw weigert om nu al met de Britten te onderhandelen: „We hebben afgesproken om de Europese eenheid te bewaren.” Ze sprak wel haar zorgen uit over het Brusselse vergadercircus: „De tijd voor een oplossing dringt. Er moet echt een knoop worden doorgehakt.”
Luchtvaartverdrag uit 1946
De Nederlandse noodoplossing komt neer op het terugvallen van een bestaand luchtvaartverdrag met de Britten uit 1946. Verder zou iedere vlucht een eigen vergunning moeten krijgen. D66 vroeg de minister om reizigers te waarschuwen voor de risico’s van het kopen van vliegreizen na de Brexit. De bewindsvrouw voelt daar niets voor: „We gaan uit van een Europese oplossing en anders proberen we het zelf op te lossen.”
AD 14.02.2019 Reizigers die na 29 maart van, naar of via het Verenigd Koninkrijk vliegen, hoeven niet bang te zijn dat die vlucht als gevolg van de brexit niet doorgaat. In Europees verband wordt hard gewerkt aan een oplossing en als die er niet komt, ziet minister Cora van Nieuwenhuizen (VVD, Infrastructuur) andere mogelijkheden om te zorgen dat er gewoon kan worden doorgevlogen.
Als het tot een brexit komt zonder goede scheidingsafspraken (harde brexit), vervallen ook bestaande afspraken over vliegverbindingen tussen Groot-Brittannië en het Europese continent. Dat treft niet alleen Britse luchtvaartmaatschappijen, maar bijvoorbeeld ook KLM en Transavia. Van Nieuwenhuizen is evenwel optimistisch en noemt de inspanningen om daar een Europese oplossing voor te vinden ,,kansrijk”.
Lukt dat toch niet, dan kan een luchtvaartverdrag tussen Nederland en Groot-Brittannië uit 1946 worden afgestoft. Dat moet dan wel worden aangepast aan de huidige situatie, maar dat hoeft volgens Van Nieuwenhuizen geen ingewikkelde en tijdrovende klus te zijn. ,,Het kan in een superoptimistische variant in een week geregeld zijn”, zei de bewindsvrouw tegen de Tweede Kamer.
Bewerkelijk
In de tussentijd kunnen als ‘terugvaloptie’ zogenoemde chartervergunningen worden afgegeven voor vluchten tussen Nederlandse en Britse luchthavens. Dat is wel ,,uitermate bewerkelijk en onhandig’’, erkent Van Nieuwenhuizen, maar het zou een tijdelijke oplossing kunnen zijn.
D66-Kamerlid Jan Paternotte sprak eerder zijn zorg uit over de gevolgen van een harde brexit voor de luchtvaart. Mensen die tickets willen kopen bij een Britse luchtvaartmaatschappij, moeten wat hem betreft worden gewaarschuwd dat hun vlucht na 29 maart weleens niet door zou kunnen gaan.
NOS 14.02.2019 “Wij Britten zijn altijd wel in voor een grapje”, reageert Peter Wilson, de Britse ambassadeur in Nederland op Bloks brexit-beest. Hij tilt niet zwaar aan de blauwe mascotte die vanochtend opdook op het bureau van de minister van Buitenlandse Zaken.
De harige knuffel die simpelweg ‘brexit’ is gedoopt, is onderdeel van een campagne waarin het Nederlandse bedrijfsleven wordt aangespoord zich voor te bereiden op een Brits vertrek, met alle verschillende scenario’s. “There is no need to feel blue about it”, grapte Wilson in het radioprogramma Nieuws en Co. Met andere woorden: zit er niet over in.
Innige band
Hij vindt het goed te begrijpen dat Blok zijn burgers wil voorbereiden op alle scenario’s. “Wij doen hetzelfde in de UK, zeggen dat we ons moeten voorbereiden op het scenario dat er een brexit komt zonder deal.” Hij benadrukt dat het topprioriteit voor zowel de EU als het Verenigd Koninkrijk is om wél tot vervangende afspraken te komen.
Wilson onderstreept dat Nederland en Groot-Brittannië een diepe en innige band hebben. “Die was er al voor brexit en zal er na brexit ook blijven.” En subtiel verwijzend naar het brexit-monster: “We hebben hetzelfde gevoel voor humor. Het is belangrijk om dat gevoel en de oprechtheid te houden. Onze burgers kunnen het goed vinden met elkaar. Dat zie ik absoluut doorgaan, ongeacht wat er gebeurt in het brexitdebat.”
Belachelijk monster?
De foto van Blok met de Brexit-pop heeft de pers in Groot-Brittannië (en ver daarbuiten) wel even beziggehouden vandaag. De sensatiekrant The Sun noemt het een “belachelijk monster”, dat bedoeld is om bedrijven bang te maken. Ook gerenommeerde media als The Guardian en de BBC besteedden er aandacht aan.
De laatstgenoemde concludeert: “Het harige monster is een poging om wat van de somberheid weg te nemen, in ieder geval voor de Nederlanders.” En dat lijkt gelukt, als we de sociale media mogen geloven.
Telegraaf 14.02.2019 Een foto op Twitter van minister Blok die bedrijven waarschuwt voor de naderende Brexit levert veel hilariteit op.
Zelfs de BBC heeft inmiddels een bericht gemaakt over ’het blauwe monster’in Den Haag.
De Brexit is zacht en blauw. Tenminste, zo wordt ze voorgesteld in een nieuwe, opmerkelijke campagne-uiting van Buitenlandse Zaken. Daarbij ligt op het bureau van minister Stef Blok (Buitenlandse Zaken) een mensgroot, blauwharig monster met op zijn witte T-shirt het woord ’Brexit’. Blok kijkt ernaar alsof hij erdoor is overvallen en niet goed weet wat hij ermee aan moet.
Impactscan
Dat is ook de boodschap van de campagne richting Nederlandse bedrijven: is jouw bedrijf klaar voor de Brexit?
Het blauwe monster zorgde online voor een hausse aan reacties, onder anderen van collega-minister Hugo de Jonge (Volksgezondheid): „Stef? Geen even een teken van leven zodat we zeker weten dat het goed is afgelopen.” Velen vragen zich af wie er in het monsterpak zit.
De foto van Blok met het blauwe Brexit-monster is inmiddels ook door internationale media opgepikt. „Oh mijn god, de Nederlandse regering heeft eindelijk zijn brexitmuppet onthuld”, twittert Danny Kemp van het Franse persbureau AFP. „De muppet is die blauwe…de andere kerel is minister van Buitenlandse Zaken @ministerblok.”
Buitenlandse Zaken is tevreden met de bekendheid die de campagne in korte tijd heeft gekregen. Donderdag rond 15.00 uur hadden al 3.800 bedrijven de Brexit Impactscan gedaan, meer dan ooit op één dag. Sinds het loket vorig jaar maart openging, deden gemiddeld 186 mensen per dag een brexitscan.
Humor
„De aanleiding is natuurlijk niet leuk”, reageert Blok. „Het betekent enorm veel voor Nederlanders en Nederlandse bedrijven als de Britte de EU verlaten. Dan is het zaak dat ondernemers goed voorbereid zijn. Die boodschap breng je nu eenmaal beter met humor dan met serieuze teksten.”
AD 14.02.2019 Wat het precies is, lijkt niemand écht te weten, maar de foto waarop minister Stef Blok (Buitenlandse Zaken) met een blauw ‘brexitbeest’ poseert doet de wenkbrauwen op sociale media in ieder geval flink fronsen.
Blok plaatste het kiekje vanmorgen zelf op Twitter. ‘Heb jij al gecheckt welke gevolgen Brexit voor jou of je bedrijf heeft?’, schrijft hij erbij. En: ‘Zorg dat Brexit jou niet in de weg zit…. of ligt.’
Het blijkt te gaan om de nieuwe mascotte van de brexitcampagne, waarin het kabinet probeert ondernemers aan te zetten zich goed voor te bereiden voor het vertrek van Groot-Brittannië uit de EU. Het beest, Brexit genaamd, prijkt ook op de website van het brexitloket, waar ondernemers via een vragenlijst kunnen checken of hun bedrijf klaar is voor de brexit.
Alles goed?
De foto leidt op sociale media tot de nodige verbazing en hilariteit. ‘Verder alles goed, meneer Blok?’, reageert iemand onder het bericht. ‘Is dit serieus?’, vraagt iemand anders zich af. Weer iemand anders vraagt de minister of ze het pak even mag lenen.
Ook vicepremier en minister Hugo de Jonge (Volksgezondheid, Welzijn en Sport) en D66-Kamerlid Sjoerd Sjoerdsma doen een duit in het zakje:
The Dutch
Het opmerkelijke beest is ook in het Verenigd Koninkrijk niet onopgemerkt gebleven. ‘De Nederlandse regering ziet brexit niet als een olifant in de kamer maar als een gigantisch muppetachtig monster dat ligt op een bureau’, noteert de BBC, die in het onderschrift ook nog even vermeld dat minister Blok links op de foto staat.
Werkt
Dat de opvallende campagne aanslaat, blijkt wel uit de cijfer. In de eerste acht uur na het verschijnen van de foto met het brexitbeest, werd de Brexit Impact Scan, waarmee bedrijven potentiële knelpunten in kaart kunnen brengen – 4000 keer ingevuld. Een record. ,,Dat illustreert dat het nodig was, maar dat het ook aanslaat’’, aldus Blok.
Over wie er echt in het pak zit, doet het ministerie van Buitenlandse Zaken het zwijgen toe. De geheimhouding is ‘een bewuste keuze’, want wie brexit ‘is’, is ‘niet relevant’. Tevreden is constateert dat de foto ‘viral’ is gegaan en trending was op Twitter. Precies dat was de bedoeling. Dit artikel eigenlijk ook.
De campagne is namelijk een goed voorbeeld van ‘earned media’, de aandacht die je gratis krijgt van de media en het publiek, zegt hoogleraar marketing Peeter Verlegh. Voor ‘paid media’, aandacht waar je voor betaalt, sluiten steeds meer mensen zich af. ,,Als het via andere kanalen tot je komt, wint het ook aan geloofwaardigheid. Vooral nu de overheid – vroeger neutraal en betrouwbaar – meer gewantrouwd wordt. Het is leuker als iemand anders dan wc-eend zegt dat wc-eend te beste is.’’
Niet dat de campagne, bedacht door het Amsterdamse reclamebureau The Odd Shop – een toepasselijke Engelse naam – gratis is. Die kost, inclusief advertenties en radiospotjes, 550.000 euro. Al in januari werd aangekondigd dat er in februari ‘een karakter’ zou worden gelanceerd om ‘letterlijk te laten zien’ waar brexit het bedrijfsleven mee confronteert. De leus die erbij hoort is daarom: ‘Zorg dat de brexit je niet in de weg zit’.
Blok benadrukt dat de aanleiding ‘niet leuk’ is, maar dat het wel belangrijk is Nederlandse ondernemers ‘met de neus op de feiten te drukken’. ,,Dan helpt humor vaak meer dan ernstige teksten.’’ Volgens hoogleraar Verlegh, verbonden aan de VU in Amsterdam, is humor een effectieve manier om de aandacht te trekken. ,,En Blok acteert goed mee.’’ Maar het kan ook gevaarlijk zijn: ,,Het kan ook negatieve reacties uitlokken. Bovendien: om aandacht goed te laten werken, is er ook een inhoudelijke link nodig. Wat leert dit beest je nu over de brexit?’’
‘Tijd dringt’
Het kabinet hamert al langere tijd een goede voorbereiding van bedrijven op de brexit, ongeacht of er wel of geen deal gesloten wordt met het Verenigd Koninkrijk. Premier Mark Rutte benadrukte vorige maand dat ‘de tijd dringt’. ,,Er is geen tijd te verliezen.’’
Volgens Rutte moet ernstig rekening worden gehouden met de variant waarin Europa en het Verenigd Koninkrijk er niet uit komen. ,,De bal rolt naar de klif van Dover, kortom het slechtste scenario’’, zei hij daarover Mocht er toch een deal worden gesloten, dan hebben bedrijven langer de tijd om zich voor te bereiden. ,,Maar het is nog steeds denkbaar dat er op 29 maart geen deal is, en dan is de VK ineens geen land meer van de Europese Unie.’’
De premier sprak vandaag met de Britse premier Theresa May. Volgens Rutte is Londen nu aan zet.
NOS 12.02.2019 Premier Rutte vindt dat de tijd dringt rond de brexit. In een tweet schrijft hij: “De tijd dringt. Londen is nu aan zet.”
Hij sprak vandaag met de Britse premier Theresa May. Na afloop van het gesprek twitterde hij: “Het belang van een gezamenlijk akkoord is duidelijk. Ik juich overleg in Brussel toe.”
Deze dagen voeren onderhandelaars van de Europese Unie en het Verenigd Koninkrijk gesprekken met elkaar om een oplossing te vinden voor het Britse vertrek uit de Europese Unie per 30 maart. Met die gesprekken proberen beide partijen te voorkomen dat de breuk tussen Londen en de EU chaotisch en zonder afspraken zal gaan.
Het Britse Lagerhuis wil dat het terugtrekkingsverdrag wordt opengebroken vanwege de zogenoemde back-stop. Dat is een regeling die moet garanderen dat er geen harde grens tussen Noord-Ierland en Ierland komt na de brexit.
AD 11.02.2019 De naderende brexit heeft duidelijk zijn weerslag op de Britse economische groei. Volgens het Britse statistiekbureau was in het vierde kwartaal van 2018 sprake van een groeivertraging tot 0,2 procent op kwartaalbasis, tegen een groei van 0,6 procent in de vorige meetperiode.
Het gaat om voorlopige cijfers. Het Britse pond verloor stevig aan waarde na de publicatie van de cijfers. Door de brexitperikelen blijven ondernemers en consumenten onzeker, wat een rem zet op de economie, terwijl het zwakkere pond de prijzen aanjaagt waardoor de budgetten van huishoudens onder druk staan. Over heel 2018 werd een economische vooruitgang opgetekend van 1,3 procent, tegen 1,5 procent een jaar eerder. De groeivertragingen waren steviger dan waar kenners in doorsnee op rekenden.
Britse huishoudens waren ook iets voorzichtiger met hun uitgaven. Hier was in de laatste maanden van vorig jaar sprake van een groei met 0,4 procent, tegen een plus van 0,5 procent een jaar eerder. Ook bedrijven hielden hun hand meer op de knip.
Verder meldde het statistiekbureau een stevige afname van de Britse export. Hier was op kwartaalbasis sprake van groei met 0,9 procent. Dit was eerder 2,7 procent. De invoer van goederen steeg naar 1,3 procent, tegen een stabilisatie in de voorgaande meetperiode. De industriële productie en de bouwoutput werden in de slotmaand van 2018 onverwachts minder.
Bescheiden groei
Volgens kenners van ING staan de Britten nog de nodige uitdagingen te wachten en zal de Britse economie ook de komende periode maar bescheiden groeien. De economen benadrukken daarbij dat de no-dealbrexit die boven de markt hangt voor veel onzekerheid zorgt. Zeker nu de deadline van 29 maart met rasse schreden dichterbij komt. Een renteverhoging in de eerste helft van 2019 door de Bank of England lijkt volgens ING hoogst onwaarschijnlijk.
De Britse handelsminister Liam Fox zei vanuit een bijeenkomst in Zwitserland dat de afkoelende groei niet alleen te wijten is aan de brexit. Hij wees daarbij onder meer op de zwakkere economische groei in China, waar ook andere Europese landen last van hebben.
Barnier herhaalde dat het brexit-akkoord niet opengebroken gaat worden. De bal ligt bij premier May om met een voorstel te komen, aldus de Fransman.
NOS 11.02.2019 EU-brexit-toponderhandelaar Michel Barnier voert de druk op de Britse premier May op. In Luxemburg suggereerde hij dat ze moet luisteren naar voorstellen van de Britse oppositieleider, Labour-voorman Jeremy Corbyn. Een aantal voorwaarden die Corbyn heeft gesteld aan May noemde Barnier “interessant”.
Ook zei hij dat er “iets moet gaan schuiven” bij de Britten:
Corbyn wil dat het Verenigd Koninkrijk in de douane-unie blijft en ook op andere vlakken veel dichter bij de EU blijft. Dat zou ook betekenen dat Londen veel minder de vrije hand krijgt in het bepalen van zijn economische koers en op het vlak van buitenlands beleid.
Barnier herhaalde wat Brussel de afgelopen tijd steevast benadrukt: het brexit-akkoord zoals dat is gesloten met May wordt niet opengebroken. De Fransman herhaalde dat het akkoord de beste garantie is om de brexit ordelijk te laten verlopen, en voegde eraan toe dat de tijd dringt. Het is de bedoeling dat het Verenigd Koninkrijk op 29 maart de EU verlaat.
Wij hebben nooit aangestuurd op een brexit, wij hebben nooit een brexit geëist, aldus Michel Barnier.
Over de backstop, waartegen het Britse Lagerhuis te hoop loopt, zei Barnier dat de EU die nog steeds als een “verzekeringspolis” ziet en niet als kenmerkend voor de toekomstige betrekkingen met Londen. De backstop treedt in werking als de EU en het Verenigd Koninkrijk er niet in slagen om in de twee jaar durende overgangsperiode een definitief akkoord te bereiken. Er is dan afgesproken dat het VK in de douane-unie met de EU blijft, en dus de Europese regels blijft volgen en geen eigen handelsdeals kan sluiten.
Zonder backstopzou er een harde grens ontstaan tussen Ierland (EU) en Noord-Ierland (dan niet-EU), wat voor de Britten onacceptabel is.
Wat is toch die backstop? In deze video leggen we het uit:
Barnier zei in Luxemburg verder dat de bal in Londen ligt. “Wij hebben nooit aangestuurd op een brexit, wij hebben nooit een brexit geëist. De verantwoordelijkheid begon in Londen en ligt nog steeds in Londen.”
May’s gok
Intussen gaan de gesprekken tussen Brussel en Londen verder, vooral op ambtelijk niveau. May praat over twee weken opnieuw met voorzitter Juncker van de Europese Commissie.
Volgens VK-correspondent Tim de Wit lijkt het erop dat May erop gokt dat parlementariërs uiteindelijk willen voorkomen dat er een no-deal-brexit komt, zonder duidelijke afspraken. May zou twijfelaars in het parlement over de streep kunnen trekken door aanpassingen af te dwingen in de politieke verklaring die naast het brexit-conceptakkoord is opgesteld. De Lagerhuis-leden die eerst tegen stemden, zouden daarmee een ‘draai’ kunnen verantwoorden.
Meer weten over Europa van binnenuit en van buitenaf? Schrijf je dan hier in voor de wekelijkse nieuwsbrief Brussel Inside, waarin de Europa-correspondenten van de NOS je bijpraten over de belangrijkste ontwikkelingen. De nieuwsbrief verschijnt iedere zondagochtend.
Telegraaf 11.02.2019 De hoofdonderhandelaars voor de Brexit, Michel Barnier namens de EU en de Brit Stephen Barclay, ontmoeten elkaar maandagavond in Brussel. Ze gaan praten over een mogelijke uitweg voor de impasse rond het vertrek van de Britten uit de EU per 30 maart.
Barnier heeft gemeld „uit te kijken naar de ontmoeting” en te zullen „luisteren naar hoe het Verenigd Koninkrijk een uitweg ziet.”
Premier Theresa May en Europees Commissievoorzitter Jean-Claude Juncker kwamen vorige week overeen dat hun teams in gesprek gaan over een oplossing waarmee het Britse parlement de afspraken over een ordelijke brexit kan goedkeuren. Het Lagerhuis wil dat het terugtrekkingsverdrag wordt opengebroken vanwege de zogenoemde backstop, een regeling die moet garanderen dat er geen harde grens tussen Noord-Ierland en Ierland komt na de Brexit.
„De EU zal het terugtrekkingsverdrag niet heropenen”, aldus Barnier. Wel staat de EU open voor een aanpassing van de bij het scheidingsverdrag horende politieke verklaring over de toekomstige relatie tussen Londen en Brussel, stelt hij.
Telegraaf 09.02.2019 Nederland profiteert volop van de Brexit. Het aantal bedrijven dat vanwege het vertrek van het Verenigd Koninkrijk uit de EU naar Nederland is verkast, is afgelopen jaar meer dan verdubbeld. Dat levert duizenden banen en honderden miljoenen euro’s aan investering op.
En dat zijn nog maar de eerste boten van de Brexit-zilvervloot die ons land binnenvaren. Naast de ruim veertig bedrijven die in 2018 de overstap al bevestigd hebben, is ons land momenteel met nog 250 bedrijven in gesprek die vanwege het Britse vertrek uit de Europese Unie een ander land zoeken om zich te vestigen.
Aantrekkelijk
Dat blijkt uit cijfers die de NFIA, de overheidsinstantie die buitenlandse investeerders binnenhaalt, vandaag publiceert. Nederland is vooral aantrekkelijk voor bedrijven in de media, logistiek en financiële sector. De goede kwaliteit van het onderwijs en de gezondheidszorg, in combinatie met de goede bereikbaarheid, maken Nederland tot een populaire bestemming.
MSN 09.02.2019 Nederland profiteert volop van de Brexit. Het aantal bedrijven dat vanwege het vertrek van het Verenigd Koninkrijk uit de EU naar Nederland is verkast, is afgelopen jaar meer dan verdubbeld. Dat levert duizenden banen en honderden miljoenen euro’s aan investering op.
En dat zijn nog maar de eerste boten van de Brexit-zilvervloot die ons land binnenvaren. Naast de ruim veertig bedrijven die in 2018 de overstap al bevestigd hebben, is ons land momenteel met nog 250 bedrijven in gesprek die vanwege het Britse vertrek uit de Europese Unie een ander land zoeken om zich te vestigen.
Dat blijkt uit cijfers die de NFIA, de overheidsinstantie die buitenlandse investeerders binnenhaalt, vandaag publiceert. Nederland is vooral aantrekkelijk voor bedrijven in de media, logistiek en financiële sector. De goede kwaliteit van het onderwijs en de gezondheidszorg, in combinatie met de goede bereikbaarheid, maken Nederland tot een populaire bestemming.
NOS 07.02.2019 Geen enkel EU-land krijgt het bij een no-deal-brexit zo zwaar te verduren als Ierland. Toch stellen de Ieren zich keihard op in de onderhandelingen met de grote Britse buur. De Ierse regering geeft, nu het er in deze cruciale slotfase echt op aankomt, geen centimeter toe. “Voor ons gaat het veel minder om de economie. Maar juist veel meer om de vrede, om de open grens in Noord-Ierland. Dat is echt belangrijker”, zegt senator Neale Richmond.
De Ieren zijn economisch enorm verweven met Groot-Brittannië waardoor een chaotische brexit, waarbij de Britten op 29 maart zonder afspraken uit de EU crashen, voor een flinke recessie zal zorgen.
In de haven van Dublin gaan jaarlijks een miljoen vrachtwagens van en naar het Britse eiland. Dat gaat nu allemaal vlekkeloos, zonder controles en zonder opstoppingen. “Als je ’s ochtends om half vijf in Dublin met de vrachtwagen vertrekt, ben je om twee uur ’s middags in Calais”, zegt havendirecteur Eamonn O’Reilly.
Correspondent Tim de Wit sprak met de havendirecteur van Dublin en met een senator:
Wat is belangrijker voor Ierland: vrede of economische voorspoed?
“Vooral het vervoer van verse producten van en naar de EU gaat dwars door Groot-Brittannië. Denk aan de export van Ierse verse vis naar de Franse markt. Of de import van bloemen uit Nederland. Als de onderhandelingen over de brexit klappen, gaat dat echt voor chaos zorgen.”
Het Ierse ministerie van Financiën rekende uit dat de economie in dat scenario met ruim vier procent zal krimpen. Dat is enorm voor een land dat juist net weer is opgekrabbeld uit de financiële crisis van tien jaar geleden. Een gebarsten huizenbubbel en hoge werkloosheid hadden Ierland aan de rand van de afgrond gebracht. Met hulptegoeden van het Internationaal Monetair Fonds (IMF) en de Europese Centrale Bank klom het land de afgelopen jaren langzaam uit het dal.
Backstop
En net nu de groeicijfers weer goed zijn, dreigt de volgende crisis: brexit. Want dat proces zit met nog vijftig dagen te gaan tot het Britse vertrek uit de EU muurvast. Premier May wil namelijk dat de EU haar tegemoet komt op de ‘backstop’, het onder Britse politici zo verfoeide onderdeel van het brexit-akkoord waarmee de grens tussen Ierland en Noord-Ierland gegarandeerd open kan blijven.
Maar juist op dat punt weigert de Ierse regering ook maar een centimeter toe te geven. “Die garantie moet in dit brexit-akkoord”, zegt Richmond. “Het staat voor vrede op het Ierse eiland. Daar valt simpelweg niet over te discussiëren. En we hebben er al twee jaar lang over gepraat, we hebben al flink water bij de wijn gedaan. Dit is het gewoon. Premier May is ervoor verantwoordelijk dat ze dit akkoord door haar parlement krijgt. Niet wij.”
Bij de grens kreeg je een geweer in je gezicht, dat heb ik als kind nog meegemaakt, aldus Neale Richmond, Ierse senator.
Richmond herinnert daarbij aan de Troubles, de bloedige jaren van geweld in Noord-Ierland, waarbij in 35 jaar tijd meer dan 3000 mensen om het leven kwamen. “Elke dag waren er nieuwsberichten over autobommen die afgingen, mensen die in hun knieën waren geschoten, vaders of moeders die ’s avonds niet meer thuis kwamen. Bij de grens kreeg je een geweer in je gezicht, dat heb ik als kind nog meegemaakt. Dat willen we nooit meer meemaken.” De Ierse regering is namelijk bang dat de invoering van grenscontroles kan leiden tot het oplaaien van het geweld in de regio.
En dat voorkomen is, erkent Richmond, belangrijker dan de economische schade die brexit teweeg kan brengen. “Ja, vasthouden aan die open grens is onze belangrijkste prioriteit. Hoe zeer we ons nu ook voorbereiden op het slechtst denkbare brexitscenario, we zullen in dat geval niet kunnen voorkomen dat er duizenden banen verloren gaan.”
‘Poot stijf houden’
Richmond: “Het probleem is: als we nu toegeven aan de Britse regering, gaat de brexit-vleugel van May’s partij morgen om nog meer vragen. Ze zullen nergens genoegen meenemen. Daarom moeten we onze poot stijf houden.”
Ondanks de zorgen in de haven in Dublin, staat de havendirecteur vierkant achter de Ierse regering. “Die Noord-Ierse grens ligt hier zo gevoelig. Er is daarom vooral steun voor hoe de regering zich opstelt.”
Ook een meerderheid van de Ierse bevolking staat achter de harde opstelling van premier Varadkar. Daarnaast is maar liefst 85 procent van de Ieren positief over het EU-lidmaatschap. Dat is één van de hoogste percentages in alle EU-lidstaten.
AD 07.02.2019 Theresa May was weer eens in Brussel. Ze had een ‘robuust, maar constructief’ gesprek over de brexit met EU-chef Jean-Claude Juncker. Wat dat betekent, weet inmiddels niemand meer.
Nog maar een kleine zeven weken en het is zo ver. Dan verlaten de Britten de Europese Unie. Maar het is nog steeds niet duidelijk hoe. Met of zonder deal? En in geval van met: hoe ziet die deal er dan uit? Niemand die het weet. Hier in Brussel worden ze daar aardig zenuwachtig van, en de reflexen zijn niet altijd meer onder controle.
Is dit de weg?
Jullie zijn nooit ergens voor! Nooit!, aldus Guy Verhofstadt.
Vorige week nog, in een plenair debat, ging de liberale voorman Guy Verhofstadt ouderwets tekeer tegen een paar minzaam lachende brexiteers even verderop in de bankjes. ,,Premier May is hartstikke welkom hier in Brussel’’, zei hij. ,,Maar wat komt ze doen? Wat is haar mandaat?’’ Geen idee, was zijn eigen onuitgesproken antwoord. ,,Jullie Britten zijn alleen maar tegen. Tegen deze deal. Tegen een no-deal. Tegen een backstop. Jullie zijn nooit ergens voor! Nooit!! Is dat dan de weg? IS DAT DAN DE WEG?’’
Jazeker, knikte een grijnzende Nigel Farage, brexiteer van het eerste uur en de belichaming van de Britse anti-Europese sentimenten, dat is zeker de weg. Farage en zijn kompanen hadden eerder al een waarschuwing gekregen van de voorzitter, omdat ze voortdurend rubbish (letterlijk: vuilnis) riepen als iemand iets zei over de brexit. ,,Het is hier niet het Britse Lagerhuis, heren.’’
‘De arrogantie!’
Het gaat deze dagen niet voor- of achteruit in de politieke arena. Ook de normaal zo vriendelijke Pool Donald Tusk, voorzitter van de Europese Raad (bestaande uit de leiders van de EU-lidstaten), leverde dinsdag een bijdrage. Het ging over het grote twistpunt: de grens tussen Ierland en Noord-Ierland. ,,Wij gaan niet gokken met vrede’’, zei hij. ,,En ik vraag me af hoe de speciale plek in de hel er uitziet voor diegenen die zo graag een brexit willen, maar nog niet het vaagste idee hebben over hoe die veilig uit te voeren.’’
In het Verenigd Koninkrijk reageerden sommigen woedend (‘De arrogantie!’), anderen onderkoeld (‘Dit was niet de beste diplomatiek ter wereld’). Verhofstadt meldde prompt dat ‘Lucifer ze niet eens binnenlaat’. Enzovoort.
Afspraak is afspraak
Achter de schermen wordt er intussen, zo zegt een Brusselse diplomaat, enorm hard gewerkt om ‘de allerergste effecten van een no-deal brexit te voorkomen’. Er liggen 20 wetgevende voorstellen op het gebied van onder meer luchtvaart en wegtransport klaar voor behandeling door het parlement.
Ook wordt er nog steeds onderhandeld over een uitweg in het grote dilemma: wat gebeurt er als er uiteindelijk toch geen goede afspraken komen voor controles aan de grens tussen Ierland en Noord-Ierland (lees: tussen de EU en het Verenigd Koninkrijk)? Blijven de Britten in een soort douane-unie met de EU of komen er toch weer slagbomen?
De EU wil nog steeds, en laat geen gelegenheid na om dat te benadrukken, onder geen beding de scheidingsovereenkomst openbreken. ,,Afspraak is afspraak’’, klinkt er in diplomatieke kringen. En: ,,Voor je het weet ben je overal weer over aan het onderhandelen.’’
De Britten weten wel wat ze niet willen (een douane-unie), maar niet wat ze wel willen. ,,Het is moeilijk om er achter te komen wat er nodig om de partner over de streep te trekken’’, zei een diplomaat deze week. ,,We hebben nog even, en hoop doet leven. Maar het wordt wel krap.’’
Juncker en May druipen af na hun gesprek in Brussel. Een Brexitdeal laat nog altijd op zich wachten. Ⓒ Hollandse Hoogte / Anadolu Agency
Telegraaf 07.02.2019 De Britse premier Theresa May en Europees Commissievoorzitter Juncker hebben een „robuust en constructief” gesprek gehad in hun poging uit de impasse rond de Brexit te geraken.
De twee leiders zijn overeengekomen dat hun teams verder onderhandelen over een oplossing die kan rekenen op de grootst mogelijke steun in het Britse parlement. Juncker en May zullen de resultaten „voor het eind” van de maand bespreken.
Het gesprek verliep in een „geest van samenwerking” met als doel het vertrek van het Verenigd Koninkrijk ordelijk te laten verlopen, staat in een gezamenlijke verklaring. May deed verslag van de stemming van vorige week in het parlement, dat wil dat het terugtrekkingsverdrag wordt opengebroken vanwege de zogenoemde backstop. Ze kwam met „verscheidene opties” om de bezwaren hierover weg te nemen, maar daarover werden geen details bekendgemaakt.
Aanvulling akkoord
Juncker onderstreepte opnieuw dat het verdrag niet kan worden heropend. Wel verklaarde hij open te staan voor aanvulling van de politieke verklaring die erbij hoort. Daarin zou kunnen komen te staan dat er sneller afspraken kunnen worden gemaakt over de toekomstige relatie. Als daarover een deal wordt gesloten, hoeft de backstop die als garantie in het terugtrekkingsakkoord is opgenomen niet te worden geactiveerd.
De backstopregeling moet garanderen dat er nooit een harde grens komt tussen het Britse Noord-Ierland en de Ierse republiek, en is de voornaamste reden dat er voor het scheidingsverdrag geen meerderheid is in het Lagerhuis.
Guy Verhofstadt, Brexitonderhandelaar namens het Europees Parlement, gaf na een gesprek met May ook aan dat de politieke verklaring een bindender karakter kan krijgen. Een brexit zonder deal komt volgens hem neer op een ramp. Om die te voorkomen is het essentieel dat May zich verzekert van de steun van oppositiepartij Labour, aldus de Belgische oud-premier.
De onderhandelaars van beide partijen, Michel Barnier en Stephen Barclay, ontmoeten elkaar maandag 11.02.2019.
AD 07.02.2019 De Britse premier Theresa May en Europees Commissievoorzitter Juncker hebben een ‘robuust en constructief’ gesprek gehad in hun poging uit de impasse rond het brexitverdrag te geraken. Ze zijn overeengekomen dat hun teams verder onderhandelen over een oplossing die kan rekenen op de grootst mogelijke steun in het Britse parlement. Juncker en May zullen de resultaten ‘voor het eind’ van de maand bespreken.
Het gesprek verliep in een ‘geest van samenwerking’ met als doel het vertrek van het Verenigd Koninkrijk ordelijk te laten verlopen, staat in een gezamenlijke verklaring. May deed verslag van de stemming van vorige week in het parlement, dat wil dat het terugtrekkingsverdrag wordt opengebroken vanwege de zogenoemde backstop. Ze kwam met ,,verscheidene opties’’ om de bezwaren hierover weg te nemen, maar daarover werden geen details bekendgemaakt.
Juncker onderstreepte opnieuw dat het verdrag niet kan worden heropend. Wel verklaarde hij open te staan voor aanvulling van de politieke verklaring die erbij hoort. Daarin zou kunnen komen te staan dat er sneller afspraken kunnen worden gemaakt over de toekomstige relatie. Als daarover een deal wordt gesloten, hoeft de backstop die als garantie in het terugtrekkingsakkoord is opgenomen niet te worden geactiveerd.
De backstopregeling moet garanderen dat er nooit een harde grens komt tussen het Britse Noord-Ierland en de Ierse republiek, en is de voornaamste reden dat er voor het scheidingsverdrag geen meerderheid is in het Lagerhuis.
De onderhandelaars van beide partijen, Michel Barnier en Stephen Barclay, ontmoeten elkaar maandag 11.02.2019.
De Britse premier May in Brussel, na haar overleg met Juncker en Tusk EPA
NOS 07.02.2019 De Britse premier May houdt vast aan 29 maart als datum voor de brexit. Ze is naar eigen zeggen vastbesloten het Verenigd Koninkrijk met een deal de EU uit te geleiden en dat binnen de gestelde termijn te doen. In Brussel, na afloop van overleg met Europese Commissie-voorzitter Juncker en voorzitter Tusk van de Europese Raad, zei ze: “Het wordt hard onderhandelen de komende dagen.”
Tusk zei dat het overleg wat hem betreft niet heeft geleid tot vorderingen. “Nog altijd geen doorbraak in zicht, de gesprekken gaan door”, aldus Tusk, die geen persconferentie gaf en alleen op Twitter reageerde. De teams van beide kanten zoeken verder naar oplossingen voor de impasse. May heeft Tusk ook laten weten dat zijn “speciale plek in de hel”-commentaar van gisteren het proces niet helpt.
“Wat ik zie en hoor van leiders is dat ze willen samenwerken, zodat het Verenigd Koninkrijk de Europese Unie kan verlaten met een deal”, zei May. “Het wordt niet makkelijk, maar voorzitter Juncker en ik zijn het eens dat we nu de gesprekken moeten voeren om verder te komen. We moeten een manier vinden om tegemoet te komen aan de zorgen van het parlement.”
Grens met Ierland
Daarmee verwijst May naar de grieven van het Britse Lagerhuis, ook binnen haar eigen Conservatieve fractie, over de beoogde deal tussen het VK en de EU. Het akkoord werd begin januari weggestemd en sindsdien probeert May aanpassingen te bewerkstelligen. Met name de manier waarop de grens met EU-lidstaat Ierland eruit moet komen te zien, ligt gevoelig.
Om te voorkomen dat er een harde grens tussen Noord-Ierland en Ierland komt, is in de beoogde deal een zogenoemde backstop-regeling opgenomen. Die houdt in dat het VK deel blijft uitmaken van de Europese douane-unie tot er een definitief akkoord is over de grens. Brexit-voorstanders vrezen dat daarmee geprobeerd wordt de Britten in de EU te houden.
Een woordvoerder van May zei dat vandaag duidelijk is geworden dat er een “verzekeringspolis” komt voor Noord-Ierland. Die moet in overleg met de EU nog verder worden vormgegeven. Wat de EU betreft is vooralsnog de enige haalbare “verzekeringspolis” een backstop.
‘No-deal-brexit catastrofe’
Premier May sprak ook met de liberale politicus Guy Verhofstadt, die namens het Europees Parlement onderhandelt over de brexit. Hij noemde een no-deal-brexit een “economische en humanitaire catastrofe” en roept op tot een zo nauw mogelijke samenwerking tussen de EU en het VK.
“Het is belangrijk dat mevrouw May ons ervan heeft verzekerd dat er een backstop komt”, zei Verhofstadt. Hij hoopt verder dat May meer steun vindt bij de oppositiepartij Labour, die het liefst wil dat het land in de douane-unie blijft. “Er moet een zo groot mogelijke meerderheid komen, zodat we deze onderhandelingen kunnen afsluiten.”
Meer weten over Europa van binnenuit en van buitenaf? Schrijf je dan hier in voor de wekelijkse nieuwsbrief Brussel Inside, waarin de Europa-correspondenten van de NOS je bijpraten over de belangrijkste ontwikkelingen. De nieuwsbrief verschijnt iedere zondagochtend.
Telegraaf 07.02.2019 De Britse premier Theresa May is van plan de tweede stemming over haar Brexitdeal pas eind februari te houden, een maand voor de officiële uittreding uit de Europese Unie. Dat schrijft The Telegraph woensdagavond. Het is volgens de krant een actie waarvan ministers denken dat uitstel van het artikel 50-proces nu onvermijdelijk is.
Julian Smith, die Conservatieve parlementariër die toeziet op de partijdiscipline, heeft het kabinet te kennen gegeven dat de stemming niet volgende week is, zoals verwacht, maar in de week van 25 februari, omdat May niet genoeg tijd heeft om te onderhandelen over herziening van het akkoord met Brussel. Dat ziet de EU overigens nog altijd niet zitten.
Vertraging splijt de regering nog verder. Bij de ’remainers’ zal de angst groeien dat het uitdraait op een no deal.
NOS 07.02.2019 De Britse premier May wil de tweede stemming in het parlement over haar brexitakkoord uitstellen tot het eind van de maand, meldt de Britse krant The Telegraph.
Eigenlijk zou er volgende week opnieuw gestemd moeten worden over de deal, maar volgens de krant heeft de premier niet genoeg tijd om tot een aangepast voorstel te komen. The Telegraph schrijft dat de stemming wordt verplaatst naar de week van 25 februari.
Een groot struikelblok is wat er moet gebeuren met de grens tussen EU-lid Ierland en Noord-Ierland. In Mays weggestemde versie van het akkoord is afgesproken dat de grens hoe dan ook open blijft, ook als er geen handelsakkoord wordt gesloten na een vertrek uit de EU.
Dat zou betekenen dat het Verenigd Koninkrijk langer lid blijft van de douane-unie, iets wat de brexiteers absoluut niet willen.
‘Vertraging haast onvermijdelijk’
May zoekt nu naar een “alternatieve regeling” en gaat vandaag weer naar Brussel om over de brexitdeal te praten. EU-president Tusk liet gisteren weten dat er geen nieuw voorstel komt vanuit de Europese Unie.
De Telegraph schrijft dat het haast onvermijdelijk is dat het brexitproces vertraging oploopt. Het ‘remain’-kamp vreest dat door uitstel de kans op een no-deal-brexit, een brexit zonder akkoord, toeneemt. Het Verenigd Koninkrijk stapt formeel op 29 maart uit de EU, tenzij voor die tijd een andere afspraak wordt gemaakt.
NOS 06.02.2019 Bij een no-deal-brexit zijn er op dit moment ongeveer 50 medicijnen die mogelijk niet beschikbaar zijn en een risico opleveren voor mensen met levensbedreigende aandoeningen en voor kwetsbare groepen. Dat heeft minister Bruno Bruins van Volksgezondheid geschreven in een brief aan de Tweede Kamer over de gevolgen van een brexit voor de gezondheidszorg.
De Nederlandse Patiëntenfederatie is geschrokken. “Medicijnen zijn een eerste levensbehoefte. Het zou dramatisch zijn als medicijnen na 29 maart niet langer beschikbaar zijn”, zegt directeur Dianda Veldman.
Om welke medicijnen het gaat wil de minister niet bekendmaken, om hamsteren en speculatie op schaarste te voorkomen en mensen niet nodeloos bezorgd te maken. De Patiëntenfederatie begrijpt wel dat de minister niet bekend maakt welke medicijnen mogelijk na 29 maart wegvallen, omdat er anders onmiddellijk een run ontstaat op de apotheken.
“Wij raden mensen altijd aan om twee weken voordat hun voorraad op is naar de apotheek te gaan, laat ze dat vooral nu ook doen. Maar ga niet hamsteren, want anders is er voor andere patiënten misschien niks meer”, aldus Veldman. “Wij vinden gewoon dat de minister dit moet oplossen en moet zorgen dat er na de brexit gewoon voor iedereen de juiste medicijnen zijn.”
In Nederland zijn naar schatting 14.000 verschillende geneesmiddelen op de markt. Het College ter beoordeling van Geneesmiddelen (CBG) heeft ze allemaal door een zeef gehaald en vastgesteld dat 2700, een vijfde dus, uit het Verenigd Koninkrijk komt. Ongeveer 50 daarvan zijn op dit moment ‘kritisch’ omdat ze worden gebruikt voor de behandeling voor levensbedreigende aandoeningen of voor kwetsbare groepen en er geen of onvoldoende alternatieven op de Nederlandse markt te krijgen zijn.
De apothekersvereniging KNMP laat weten dat begrip te hebben voor het besluit van de minister om de lijst van 50 geneesmiddelen niet openbaar te maken. De apothekers beschikken zelf ook niet over de lijst, de groothandel wel.
“Wij weten welke medicijnen er op de lijst staan. Wij kijken nu naar alternatieven en of deze ook beschikbaar zij bij een harde brexit”, zegt directeur Geo Aldershof van BG Farma, de bond van farmaceutische groothandelaren. “Het is allemaal nog koffiedik kijken. In bepaalde gevallen zullen we wel alternatieven hebben, in andere gevallen niet. Als er medicijnen zijn waar we geen alternatieven voor kunnen vinden, gaan we kijken of we ze toch via het Verenigd Koninkrijk kunnen krijgen met andere vergunningen.” Of patiënten zich zorgen moeten maken? “We stellen alles in het werk om tekorten te voorkomen”.
Op sociale media reageren sommige mensen verbaasd. “Juist door het niet bekend te maken zaai je onrust en veroorzaak bezorgdheid bij mensen”, zegt Facebookvolger Ria. Om welke medicijnen het gaat wil Richard ook weten. “Het is nu al zo lastig de medicatie mee te krijgen. Er komt nu al niet genoeg binnen”. Ook Marjolein ziet beren op de weg “De medicatie voor mijn nierziekte komt uit Liverpool.”
Anderen zien het als ‘bangmakerij’ van de overheid (of de media). “Waarom zou Nederland zonder formele ‘deal’ geen Britse pillen meer mogen importeren?”, vraagt Michiel. “Kan je alleen nog handelen met EU-landen dan? Is China ook EU soms?”, vraagt Saskia. En Ad wil weten waarom de medicijnen na een no-deal opeens niet meer betrouwbaar zouden zijn: “Alle producten die nu uit het Verenigd Koninkrijk komen, zijn goedgekeurd door de EU. Waarom zouden die opnieuw moeten worden gekeurd als het VK geen lid meer is?”
Toch is dat aanleggen van een voorraad een probleem denkt Patrick Sturkenboom van Fisher Farma, een groothandel die goed is voor 12 procent van de levering van alle medicijnen in Nederland. “De minister leeft in een utopie als hij denkt dat wij heel makkelijk voorraden kunnen aanleggen. Los van het feit dat we sowieso al tekorten aan medicijnen hebben zijn alle landen nu begonnen aan het inslaan van voorraden. Ook het Verenigd Koninkrijk, dus het is niet zo dat we nu meer kunnen bestellen. In sommige gevallen kunnen we zelfs minder bestellen dan normaal.”
Nieuwe keuringen
Het is volgens Sturkenboom een ongeschreven afspraak dat de medicijnen die in land worden geproduceerd eerst aan de behoefte in eigen land moeten voldoen. “Het is niet de bedoeling dat een land een tekort aan medicijnen krijgt doordat rijkere bedrijven in het buitenland alles opkopen.” Bij medische hulpmiddelen is het probleem kleiner omdat het veel minder complex is. Medicijnen moeten aan strengere regels voldoen.
Een no-deal-brexit scheurt het Verenigd Koninkrijk af van de EU, waarbij regels en certificaten vervallen en de veiligheid van medicijnen niet langer gegarandeerd zijn. “Engeland wordt echt gezien als een derde land en dat betekent dat als er geen overeenkomst over wordt gesloten, medicijnen en medische hulpmiddelen uit het Verenigde Koninkrijk in Europese lidstaten opnieuw gekeurd moeten worden.”
In Nederland wordt volgens consultantskantoor EY jaarlijks voor 6,64 miljard euro aan medicijnen uitgegeven, waarvan 340 miljoen euro voor dierengeneeskunde. Het Verenigd Koninkrijk (VK) is een belangrijke speler op de Europese medicijnmarkt. In 2017 voerde het voor 13,9 miljard euro uit naar EU-landen, waarvan 1,98 miljard naar Nederland. Een deel daarvan voert Nederland weer door naar andere landen.
RO 06.02.2019 Eind vorig jaar heeft minister Bruno Bruins (Medische Zorg) de Tweede Kamer een overzicht gestuurd van maatregelen ter voorbereiding op een eventuele no deal Brexit. Vandaag heeft hij een voortgangsbrief over de stand van zaken rondom genees- en hulpmiddelen gestuurd. Centraal in de voorbereiding staat het waar mogelijk voorkomen, dan wel zo beperkt mogelijk houden van eventuele beschikbaarheidsproblemen van genees- en hulpmiddelen.
Geneesmiddelen
Het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen (CBG) werkt, zoals eerder aan de Kamer gemeld, aan een overzicht van kritische geneesmiddelen waarvoor bij een no deal scenario mogelijk risico’s kunnen ontstaan voor de beschikbaarheid. Een overzicht van circa 2700 producten die een relatie hebben met het VK is teruggebracht tot op dit moment nog ongeveer 50. Daarbij is onder andere gekeken naar alternatieven binnen de EU.
Met koepelorganisaties van groothandels en apothekers worden acties voorbereid voor het geval er daadwerkelijk een probleem zou ontstaan met de levering van één van deze middelen. Het gaat dan bijvoorbeeld om magistrale bereiding in Nederland of import uit een ander land. Uiteindelijk kan ook een ontheffing worden afgegeven waardoor deze middelen ook na een no deal Brexit uit het VK geïmporteerd kunnen blijven worden.
Dat een middel op de lijst wordt genoemd, betekent daarom nog niet dat er ook daadwerkelijk een tekort zal ontstaan.
Openbaarmaking van het overzicht kan onwenselijke gevolgen hebben zoals hamsteren en speculatie met prijzen. Niet alleen in Nederland, maar ook in andere landen. Om het belang van patiënten niet te schaden wordt het overzicht daarom niet gepubliceerd, maar wel besproken met relevante partijen die een rol spelen bij de te nemen voorzorgsmaatregelen. Ook het Europees Geneesmiddelenagentschap publiceert geen overzichten.
Medische hulpmiddelen
Producten met een CE-certificaat uit het VK die voor de Brexit datum al gebruikt werden of in de handel waren gebracht, kunnen gebruikt blijven worden. Maar nieuwe voorraden van deze producten mogen na een no deal Brexit niet meer gebruikt worden.
Het blijft daarom cruciaal dat zorginstellingen hun inkoop uit het VK goed in kaart brengen voor met name medische hulpmiddelen. Hierbij kan gebruik gemaakt worden van de Brexit Impact Scan. Ook inkooporganisaties, groothandels en leveranciers spelen een belangrijke rol richting fabrikanten om erop aan te dringen dat die hun zaken op orde moeten brengen.
Nederland heeft het initiatief genomen om met de andere EU-lidstaten (EU27) en de Europese Commissie te komen tot een gezamenlijke aanpak op het gebied van medische hulpmiddelen, wanneer de continuïteit van zorg in een specifiek geval in gevaar zou komen.
Op nationaal niveau bestaat de mogelijkheid om een ontheffing te verlenen voor de import en het gebruik van individuele hulpmiddelen waar een tekort is ontstaan. Deze wettelijke mogelijkheid is nadrukkelijk alleen bedoeld voor zeer uitzonderlijke situaties, waarin de continuïteit van zorg in het geding is, en er geen alternatieven voor het medisch hulpmiddel beschikbaar zijn.
NU 05.02.2019 De Britse premier Theresa May gaat proberen een andere Brexit-deal te sluiten nu het Lagerhuis zich niet kan vinden in de zogenoemde backstop. Volgens minister Stef Blok van Buitenlandse Zaken hebben de Britten de Ierse grenskwestie onderschat.
De backstop is een vangnet dat bedoeld is om de grens tussen Ierland en Noord-Ierland te houden zoals die is: onbewaakt en vrij van bomaanslagen.
NU.nl reisde met minister Blok naar de grensovergang bij Co. Louth tussen Ierland en Noord-Ierland, vlak bij het plaatsje Killeen.
Gedurende The Troubles, het gewelddadige conflict vanaf de jaren zestig tot 10 april 1998, vonden hier meerdere dodelijke bomaanslagen plaats.
“Twintig jaar geleden stonden bij deze grensovergang nog wachttorens”, zegt Blok kijkend naar de autoweg achter hem. Een streep op het asfalt dat Ierland van Noord-Ierland scheidt, is de enige tastbare herinnering aan het bloedige verleden. “De mensen hier willen niet meer terug naar de tijd van The Troubles.”
‘Akkoord is niet onderhandelbaar’
“De backstop maakt deel uit van het uittredingsakkoord. Die is duidelijk en het akkoord is niet onderhandelbaar”, zegt de Ierse minister van Buitenlandse Zaken Simon Coveney in gesprek met NU.nl.
De Ieren verwijzen naar de harde eisen die de Britten zelf hebben gesteld tijdens de onderhandelingen. Het VK wil geen deel uitmaken van de Europese douane-unie en ook niet van de Europese interne markt, maar wil ook niet dat grensposten herrijzen.
Blok: “De Britten hebben onderschat hoe complex het is om een terugkeer naar The Troubles te vermijden. Maar we weten dat de Britten ook geen harde grens willen.”
Blok op grens Noord-Ierland: ‘Onrust en geweld vermijden’
Geen grenzen na decennia van geweld
Tijdens The Troubles kwamen meer dan 3.500 mensen om in het gewelddadige conflict op het eiland.
De Ierse katholieke nationalisten streefden naar één verenigd Ierland, terwijl de protestante Noord-Ierse unionisten zich rekenden tot het Verenigd Koninkrijk. Eind jaren zestig escaleerde het conflict waarna de Ierse terreurorganisatie IRA tegenover de Noord-Ierse politie en Britse militairen stond.
Vooral in grenssteden liep het uit de hand. De fysieke barrières in de vorm van douaneposten, prikkeldraad en wachttorens waren doelwit van aanslagen.
Het geweld van beide kanten hield aan tot de partijen in 1998 tot een wapenstilstand kwamen. Na twee jaar onderhandelen werd het Goedevrijdagakkoord getekend en er kwam een eind aan het geweld.
Straatbeeld van de Noord-Ierse hoofdstad Belfast in juni 1974. (Foto: AFP)
Brexit kan einde van vredesakkoord betekenen
Een belangrijke voorwaarde voor het slagen van het Goedevrijdagakkoord was en is dat de grens tussen Ierland en Noord-Ierland onzichtbaar blijft: geen controleposten en geen gewapende Britse militairen meer.
Omdat het VK en Ierland in 1998 beide lid zijn van de EU en dus deel uitmaken van een gemeenschappelijke markt met vrij verkeer van mensen en goederen, is een harde fysieke grens sinds het vredesakkoord niet meer nodig.
Maar nu de Britten hebben besloten de EU te verlaten, wordt de Ierse grens opeens een EU-buitengrens met alle strikte importregels die daarbij horen. Als er geen overeenstemming wordt bereikt over de toekomstige handelsrelatie tussen het VK en de EU, bestaat de kans dat er grenscontroles moeten worden ingevoerd. Dat zou het einde van het Goedevrijdagakkoord betekenen.
Deze uitkomst is voor de Ieren onacceptabel. “Dit gaat om de bescherming van het vredesproces dat twintig jaar geleden is ingezet”, zegt de Ierse minister van Europese Zaken Helen McEntee. “De vrede is nog fragiel, slachtoffers en families van slachtoffers zitten nog midden in een verwerkingsproces. Er moet nog een hoop gebeuren om de samenleving te helen.”
Onlangs werd Ierland opgeschrikt door nieuwe bomaanslagen. In het Noord-Ierse Londonderry ging een autobom af. Er raakte niemand gewond, maar de schrik zit er goed in: volgens de Noord-Ierse politie zit de New IRA achter de bom.
In het belang van het vredesproces hebben de Britten gedurende de onderhandelingen de afgelopen twee jaar ook laten weten geen harde grens te willen.
Daarom spraken het VK en de EU af dat er een vangnet moet komen: de backstop. Op dit moment ligt er een conceptovereenkomst die het Verenigd Koninkrijk vanaf 29 maart (de dag waarop het VK de EU verlaat) een overgangsperiode biedt waarin het land deel blijft uitmaken van de gemeenschappelijke Europese markt. In de tussentijd wordt er onderhandeld over een definitief handelsakkoord tussen het VK en de EU.
In de conceptdeal staat dat de backstop in werking treedt als de EU en het VK het niet voor 2022 met elkaar eens kunnen worden over een nieuwe handelsrelatie. Om te voorkomen dat een harde grens ontstaat tussen het VK en de EU-buitengrens, blijft het hele VK in de Europese douane-unie. Het is de bedoeling dat de regeling tijdelijk is, maar voor de zekerheid heeft de backstop geen eindtermijn.
Dit betekent dat de Britten na het verlaten van de Europese Unie voor onbepaalde tijd gebonden kunnen zijn aan EU-regels, zonder zelf aan tafel te zitten en zonder de mogelijkheid zelf handelsakkoorden te kunnen sluiten. Daar kunnen de hardliners in de Conservative Party niet mee leven. Zij hebben de conceptdeal van May afgewezen en eisen aanpassingen, maar de onderhandelingsruimte is minimaal.
Een brandende auto in Belfast in juli 1996. (Foto: ANP)
Wat de Britten wel willen, is niet duidelijk
De bal ligt nu eerst bij May en het Britse Lagerhuis. Zij willen aanpassingen, maar lijken zelf nog niet goed te weten hoe. Blok: “Ik heb helaas nog geen concrete voorstellen gezien. En je moet realistisch zijn: er is heel weinig ruimte om af te wijken van het akkoord.”
Een voorstel van May waarbij het VK en Ierland zonder tussenkomst van de EU afspreken de grenzen open te houden, werd vrij resoluut verworpen. Concessies van de zijde van de Ieren hoeft het VK niet te verwachten. “We zitten in een situatie die te danken is aan de Britten. Ik denk dat het wat oneerlijk is om naar Dublin te kijken voor oplossingen”, aldus Coveney.
De Britten zullen zaken moeten doen met de EU en die is wat minister Blok betreft verenigd. “Er is geen reden om onze eenheid te verlaten.”
Ook het plan van een aantal hardliners van de Conservative Party om de backstop te schrappen en in te zetten op technologisch geavanceerde grenscontroles waarbij geen grensposten nodig zijn, werd al snel afgewezen. Dit is niet binnen een aantal jaren te realiseren.
Premier May reist dinsdag af naar Noord-Ierland. Naar verwachting zal zij daar een speech over de Ierse grenskwestie geven.
Elsevier 05.02.2019 De Britse economie groeit steeds minder hard. Bedrijven uit binnen- en buitenland zetten vanwege de grote onzekerheid over de politieke situatie hun investeringen op een laag pitje. Zo verplaatst de Japanse automaker Nissan productielijnen van het Verenigd Koninkrijk terug naar Japan.
De gevolgen van de keus voor een Brexit zijn steeds duidelijker te merken in het Verenigd Koninkrijk. Sinds de Britten in juni 2016 bij referendum stemden voor een vertrek uit de Europese Unie, groeit de economie van het land langzamer dan in de rest van Europa.
Van een crisis is nog geen sprake. De Britten stemden voor vertrek uit de EU in een tijd dat de wereldeconomie harder begon te groeien, zodat de Britse economie in de jaren erna kon meesurfen op die conjunctuurgolf. Wel krijgt het land steeds meer tegenwind.
Levensonderhoud is zo’n 6 procent duurder geworden
Britse huishoudens zijn geconfronteerd met een fors hogere inflatie. Sinds het referendum zijn de kosten van levensonderhoud in het Verenigd Koninkrijk zo’n 6 procent hoger geworden, ruim tweemaal zoveel als in Nederland (3 procent). Ze kunnen daardoor minder uitgeven.
De hoge inflatie komt doordat beleggers hun vertrouwen in het land verloren en het pond van de hand deden. De waarde van de Britse munt daalde sinds het referendum van 1,25 euro naar 1,15 euro. Het Verenigd Koninkrijk importeert veel voedsel uit het buitenland: tomaten uit Spanje, kant-en-klaarmaaltijden uit Nederland. Daar moet het nu meer voor betalen.
Van oudsher gewilde vestigingsplaats
Dat gedaalde vertrouwen is ook terug te zien in het aantal investeringen in het Verenigd Koninkrijk. De Bank of England berekende afgelopen najaar dat er sinds het referendum zo’n 15 procent minder wordt geïnvesteerd dan was geraamd.
Dit komt doordat Britse ondernemers hun investeringen uitstellen, maar vooral doordat buitenlandse bedrijven afwachten door de onzekerheid rond de Brexit. Van oudsher is het land een gewilde vestigingsplaats voor multinationals, vanwege zijn open economie.
Nationale luchthaven in buitenlandse handen
Zo is de nationale luchthaven Heathrow in handen van buitenlandse investeerders (onder meer uit Spanje en Qatar), iets wat in veel andere Europese landen ondenkbaar is.
Die reputatie van openheid heeft aanzienlijk te lijden van het Brexit-referendum. In 2015, het jaar voor het referendum, werd nog 21 procent van alle buitenlandse investeringen in Europa gedaan in het Verenigd Koninkrijk. In 2017, het jaar na het referendum, was dit gezakt tot 18 procent.
Investeringsplannen fors teruggeschroefd
Dat dit percentage niet nog lager is geworden, komt doordat bedrijven hun investeringen op lange termijn plannen. De uitbreiding van een chemische fabriek blaas je niet zomaar af.
Er zijn wel tal van aanwijzingen dat buitenlandse bedrijven hun plannen in het Verenigd Koninkrijk hebben teruggeschroefd. Het effect hiervan wordt pas in de loop der jaren zichtbaar. Afgelopen weekend lekte uit dat de Japanse automaker Nissan zijn assemblagefabriek in Noord-Engeland niet uitbreidt, maar productie verplaatst naar Japan. In het andere geval had het honderden banen in het Verenigd Koninkrijk kunnen opleveren.
Investeringen met de helft teruggebracht
De automakers die in het Verenigd Koninkrijk produceren (ook Toyota, BMW en Honda), brachten hun plannen om te investeren in het land met de helft terug. Vrijwel allemaal exporteren ze veel naar Europa en het is de vraag of dit straks nog wel kan als het Verenigd Koninkrijk de EU zonder akkoord verlaat.
Daar blijft het niet bij. Vliegtuigbouwer Airbus waarschuwde de Britten dat het zijn productie weghaalt uit het Verenigd Koninkrijk als het land de EU zonder akkoord verlaat.
Deuk in het vertrouwen
Het lagere aantal investeringen kost tot dusver weinig werkgelegenheid, ook doordat de wereldwijde conjunctuur meezit. Maar over enkele jaren kan het gebrek aan investeringen de Britse economie flink opbreken. Het kost op termijn wel banen en groei.
Dit gebeurt zelfs als de Brexit wordt afgeblazen, want investeringen in nieuwe fabrieken en kantoren hebben tijd nodig voor ze banen en groei opleveren. De oude situatie is niet zomaar hersteld. Om nog maar te zwijgen van de deuk in het vertrouwen van bedrijven.
NOS 05.02.2019 De Britse premier May komt donderdag naar Brussel om met Commissievoorzitter Juncker te praten over het openbreken van het brexit-akkoord. De EU wil graag horen wat de premier van plan is, zegt een woordvoerder van de Europese Commissie over het bezoek. “We wachten opnieuw af wat de premier ons te vertellen heeft”.
Eerder sloot Brussel al nieuwe onderhandelingen over de deal uit.
Het Lagerhuis heeft May vorige week opgedragen om Brussel zo ver te krijgen dat de controversiële afspraken over de Iers-Noord-Ierse grens worden aangepast. Een noodplan (backstop) voor het openhouden van die grens is het belangrijkste pijnpunt voor het Britse parlement dat medio januari de oorspronkelijke brexit-afspraken met een grote meerderheid naar de prullenbak verwees.
De Britse politici vrezen dat de afspraken ertoe leiden dat hun land nog jaren de EU-regels moet naleven en geen handelsafspraken kan maken met de rest van de wereld.
Overleg met Ierse zakenwereld
May zoekt nu een “alternatieve regeling” voor de kwestie. De premier is vandaag in Noord-Ierland voor gesprekken met zakenlieden over de manieren om de grens tussen Ierland en Noord-Ierland open te houden als het Verenigd Koninkrijk uit de EU is gestapt. Ook praat ze met politici van de DUP, de Noord-Ierse partij die May nodig heeft om te kunnen regeren.
Ierland hamert erop dat de grens open blijft, zoals is afgesproken in het Goede Vrijdag-akkoord in 1998, dat een einde maakte aan een burgeroorlog tussen pro-Ierse katholieken en pro-Britse protestanten. De backstop is volgens Ierland een goede garantie voor die open grens.
Morgen reist de Ierse premier Varadkar naar Brussel voor overleg met Juncker over de grensparagraaf.
AD 05.02.2019 Genieten van de spannende detective Luther of de voetbalsamenvattingen bij Match of the Day? In het geval van een harde brexit bestaat de kans dat de BBC tijdelijk niet meer in Nederland mag uitzenden. Voorlopig durft niemand uit te sluiten dat de zenders dan op zwart gaan.
Als het Verenigd Koninkrijk op de geplande brexitdatum, 29 maart, zonder deal de Europese Unie verlaat, zijn de uitzendlicenties van de Britse publieke omroep BBC in landen als Nederland en België in principe niet meer geldig. En dus zou een aanbieder als Ziggo kanalen als BBC One en BBC Two niet meer mogen doorgeven. ,,Wij vinden het nog te vroeg om daarover te speculeren’’, zegt een woordvoerder van Ziggo. ,,Maar het heeft inderdaad met licenties te maken. Daar gaat het Commissariaat voor de Media over.’’
Veel scheidingen verlopen soepeler als er afspraken worden gemaakt. Dat was ook het idee toen de Britten in 2016 in meerderheid voor uittreding uit de Europese Unie (EU) stemden. Namens de EU ging Michel Barnier de onderhandelingen aan met de Britse premier Theresa May. Samen sloten ze na veel vijven en zessen een akkoord.
Daarin staat onder meer dat het Verenigd Koninkrijk (VK) 40 miljard euro aan de EU betaalt als compensatie voor het verlaten van de unie. Verder staan er afspraken in over onderlinge handel en rechten van EU-burgers die in het VK wonen en VK-burgers in de EU. Voor de grens tussen Ierland (een EU-land) en Noord-Ierland (onderdeel van het VK) is nog geen definitieve oplossing gevonden.
Om de deal in werking te laten treden moet die voor 29 maart zijn goedgekeurd door zowel de 27 EU-lidstaten als het Britse parlement. In de EU lijkt dat geen probleem, maar in Londen ziet een meerderheid van het Lagerhuis het door May gesloten akkoord niet zitten.
Wordt de deal voor 29 maart niet aangenomen en is er geen akkoord over uitstel van de brexitdatum, dan treedt het no deal-scenario in werking. Wat er dan gebeurt, is ongewis. EU-wetten zijn dan aan de andere kant van het Kanaal niet meer van kracht. Bovendien is er dan per direct een harde grens tussen Ierland en Noord-Ierland, een nachtmerrie voor alle partijen.
Nieuwe vergunning
Het Commissariaat bevestigt dat de BBC na de brexit een nieuwe vergunning moet aanvragen. Of daarover nu al gesprekken lopen, wil een woordvoerder niet zeggen. ,,Over dat soort gevoelige informatie laten we ons nooit uit.’’
De BBC distribueert zijn publieke zenders naar Europa via de commerciële tak van de omroep. Om te garanderen dat de BBC ook na de brexit in de EU mag blijven uitzenden, heeft de omroep plannen voor het openen van een kantoor in Brussel of Amsterdam. Een besluit daarover wordt echter pas ná de brexit genomen. Of en hoe de omroep in de tussentijd in Nederland te zien blijft, is hoogst onzeker. Het Commissariaat voor de Media ‘weet het niet’ en ook bij Ziggo moeten ze het antwoord schuldig blijven.
Gary Lineker is met Match of the Day, een overzicht van de gespeelde wedstrijden in de Engelse Premier League, een van de publiekstrekkers van de BBC.
RO 04.02.2019 Er komt tijdelijk fiscaal overgangsrecht voor burgers en bedrijven. Dit komt erop neer dat in het geval van een no deal Brexit voor de belastingen wordt gedaan alsof het Verenigd Koninkrijk de Europese Unie nog niet verlaten heeft. Het overgangsrecht geldt in beginsel voor de rest van het jaar. Dit voornemen schrijft staatssecretaris Menno Snel in een brief aan de Tweede Kamer.
Staatssecretaris Snel van Financiën: “Voor Nederlandse burgers en bedrijven in het Verenigd Koninkrijk brengt een no deal Brexit al veel onzekerheid met zich mee. Hoewel met een no deal Brexit zeker veel gaat veranderen, wil ik mensen met deze overgangsperiode de gelegenheid geven zich hier op voor te bereiden.”
Op het moment dat een no deal Brexit plaatsvindt en het Verenigd Koninkrijk een zogenaamd derde land wordt, zullen zonder maatregelen personen en bedrijven direct geconfronteerd worden met een andere fiscale behandeling dan voorheen.
Burgers die in het Verenigd Koninkrijk wonen en in Nederland belasting betalen verliezen dan bijvoorbeeld het recht op heffingskortingen en het recht op bepaalde aftrekposten zoals de hypotheekrenteaftrek. Voor sommige fiscale regelingen is het namelijk van belang of je in een EU-land woont of daarbuiten.
Met dit tijdelijke fiscale overgangsrecht kunnen burgers en bedrijven zich langer op deze nieuwe situatie voorbereiden en wordt voor bedrijven voorkomen dat ze in hetzelfde boekjaar verschillende fiscale behandelingen krijgen.
Kamerbrief; Fiscaal overgangsrecht bij een no deal Brexit
Telegraaf 04.02.2019 Burgers en bedrijven voor wie een Brexit zonder deal tussen Groot-Brittannië en de Europese Unie direct fiscale gevolgen heeft, krijgen langer de tijd om aan de nieuwe situatie te wennen. Staatssecretaris Menno Snel (Financiën) werkt aan een overgangsregeling, laat hij weten aan de Tweede Kamer.
In het geval van een harde Brexit, zonder goede scheidingsafspraken, wordt het Verenigd Koninkrijk na het vertrek uit de EU eind maart een zogenoemd derde land. Mensen die in het Verenigd Koninkrijk wonen en in Nederland belasting betalen, verliezen dan bijvoorbeeld het recht op heffingskortingen en het recht op bepaalde aftrekposten zoals de hypotheekrenteaftrek.
Die abrupte veranderingen knellen volgens Snel des te meer, omdat ze in de loop van het belastingjaar plaatsvinden. Daarom werkt de staatssecretaris aan een oplossing waarbij voor veel belastingwetten nog dit hele jaar zal worden gedaan alsof Groot-Brittannië nog gewoon lid is van de EU.
Telegraaf 03.02.2019 De Europese data zijn volgens Price van doorslaggevend belang bij beslissingen om buitenlandse verdachten aan te klagen of vrij te laten. „Dat zullen we ooit aan het publiek moeten uitleggen en we moeten dat misschien zelfs ooit tegen slachtoffers en getuigen zeggen.”
Het bureau vraagt zeshonderd keer per dag strafbladen op bij andere landen, waarvan twee derde bij Europese partners. Binnen de Europese Unie komt die informatie veelal binnen enkele dagen, maar buiten de EU duurt dat soms meer dan honderd dagen of komen er helemaal geen gegevens.
NU 03.02.2019 Het Verenigd Koninkrijk heeft geen zicht meer op gevaarlijke criminelen als het land na een ‘no-deal-Brexit’ geen toegang meer heeft tot Europese informatie over veroordelingen.
Daarvoor waarschuwt het hoofd van het Britse bureau dat de strafbladen beheert, Rob Price, in de krant The Independent.
De Europese data zijn volgens Price van doorslaggevend belang bij beslissingen om buitenlandse verdachten aan te klagen of vrij te laten. “Dat zullen we ooit aan het publiek moeten uitleggen en we moeten dat misschien zelfs ooit tegen slachtoffers en getuigen zeggen.”
Het bureau vraagt zeshonderd keer per dag strafbladen op bij andere landen, waarvan twee derde bij Europese partners. Binnen de Europese Unie komt die informatie veelal binnen enkele dagen, maar buiten de EU duurt dat soms meer dan honderd dagen of komen er helemaal geen gegevens.
AD 02.02.2019 Een no-dealbrexit kan ertoe leiden dat Groot-Brittannië opgescheept zit met giftige afvalbergen. De exportvergunningen voor miljoenen tonnen afval worden waardeloos als de Britten zonder overeenkomst uit de Europese Unie stappen.
Lekkende afvalbergen kunnen vervuiling veroorzaken, blijkt uit documenten die de krant The Guardian heeft ingezien. ,,Het kan allemaal heel snel heel akelig worden’’, zei een anonieme belangrijke parlementariër tegen de krant.
Het Britse milieuagentschap EA is ook bang dat een stagnatie in de export van runderen en lammeren ertoe leidt dat boerderijen te veel mest moeten bergen, wat eveneens tot milieuvervuiling kan leiden.
Het EA is van plan een crisiscentrum in te richten met 5000 mensen als de Britten zonder akkoord uit de EU gaan. Dat kan al medio deze maand operationeel zijn. Het grootste probleem van afvalbergen zal de stank zijn, vreest het agentschap.
,,De geur zal vanzelfsprekend een probleem zijn, omdat de afvalresten verrotten, en er kan een tweede probleem zijn als er afvalwater vrijkomt. Dat wordt snel een politiek probleem omdat er geen mogelijkheden zijn het afval te verplaatsen”, staat in een interne mail van het EA.
Elsevier 01.02.2019 Terwijl de Britse premier Theresa May haar best doet om nieuwe afspraken met Europa te maken, tikt de klok voor de Brexit ongenadig door. Komt Londen met Brussel niet tot een nieuw akkoord – en blijft het Lagerhuis tegen het eerdere akkoord stemmen – dan volgt op 29 maart een ‘harde Brexit’: een vertrek van het Verenigd Koninkrijk uit de Europese Unie zonder nadere afspraken.
Zo’n harde Brexit levert veel extra gedoe op voor burgers en bedrijven. Wil je goederen van het ene land naar het andere land brengen, dan komt daar plotseling een hoop extra papierwerk bij kijken.
Volgens een Brits onderzoek heeft daarom eenvijfde van de bedrijven al een deel van de activiteiten verplaatst naar het buitenland. Nog eens 12 procent van de ondervraagde bedrijven maakt plannen of is bezig om bedrijfsactiviteiten te verhuizen, zo schrijft de Britse krant The Independent.
Het onderzoek werd uitgevoerd onder 1.200 directeuren en werd gehouden tussen 17 en 19 januari.
De meeste bedrijven (69 procent) kiezen ervoor om een deel van de activiteiten naar Europa te verplaatsen.
Britse bedrijven wapenen zich tegen de Brexit
Ook de Britse publieke omroep BBC maakte donderdag bekend in een gesprek met The Times dat het overweegt om na de Brexit een kantoor te openen in Amsterdam of Brussel. Dat nieuwe kantoor met een handjevol medewerkers zou moeten garanderen dat de uitzendingen van de BBC in Europa te zien blijven. Nu is dat nog een vanzelfsprekendheid, maar na 29 maart niet meer.
Het Britse bedrijf Dyson, bekend van de stofzuigers zonder stofzuigerzakken, vertrekt eveneens uit het Verenigd Koninkrijk. Het hoofdkantoor van het bedrijf wordt verplaatst naar Singapore, zo maakte het bedrijf vorige week bekend. Volgens oprichter James Dyson, zelf een voorstander van de Brexit, heeft die verplaatsing niet te maken met het vertrek van het Verenigd Koninkrijk uit de Europese Unie. Het bedrijf zou met een hoofdkantoor in Singapore beter op de toekomst zijn voorbereid . Maar de timing van de beslissing is volgens critici opmerkelijk.
Ook Unilever bereidt zich voor, zo maakte het concern donderdag bij de presentatie van de jaarcijfers bekend. Het voedingsmiddelenconcern gaat voorraden ijsje aanleggen in zowel Groot-Brittannië als Europa. Het concern is bang dan vanwege vertragingen aan de grens na 29 maart leveringen in gevaar zouden kunnen komen.
Bekijk de geschiedenis van de Brexit in de tijdslijn:
No deal?
Premier Theresa May probeert momenteel in Europa enkele wijzigingen door te voeren in de deal die zij eerder overeenkwam met de leiders van de Europese Unie. De reden daarvoor is het Brady-amendement waar het Britse parlement dinsdag voor stemde. In dat amendement wordt opgeroepen om een alternatief te verzinnen voor de backstop.
Om uit te leggen waarom de backstophét hete hangijzer is van dit moment, moeten we even terug naar de afspraken zoals die er nu liggen tussen het Verenigd Koninkrijk en de Europese Unie maar nog niet goedgekeurd zijn door het Britse parlement.
Na de Brexit ontstaat er aan de overkant van het Kanaal in principe een harde grens tussen het Verenigd Koninkrijk en Europa op het Ierse eiland. Noord-Ierland is onderdeel van het Verenigd Koninkrijk terwijl Ierland een EU-lidstaat blijft.
Die harde grens is echter ongewenst. Daar zijn het Verenigd Koninkrijk en Europa het over eens.
In het akkoord dat er nu ligt, is voorzien in een transitiefase tot 31 december 2020. In die periode blijft er vrij verkeer van goederen en personen tussen het Verenigd Koninkrijk en de Europese Unie.
Ook de onderhandelingen over de Ierse grens vinden in die transitieperiode plaats.
In het akkoord is nu een vangnet opgenomen (de backstop). Mocht er op 31 december 2020 nog geen handelsakkoord gesloten zij,n dan blijft de Ierse grens open. Dat zorgt ervoor dat de handelsbarrières beperkt blijven en het Verenigd Koninkrijk binnen de douane-unie blijft en dwingt Noord-Ierland ook om zich aan extra Europese regels te blijven houden.
Waarom die weerstand?
De backstop heeft geen einddatum. De Europese Unie heeft daarmee een sterke kaart in handen. Tot 31 december 2020 kan de EU dreigen met de backstop om betere voorwaarden te onderhandelen en als de backstop een feit is, moet een gezamenlijke commissie besluiten wanneer de backstop kan worden opgeheven . Veel parlementariërs voelen zich daardoor gegijzeld door de EU.
Jean-Claude Juncker, voorzitter van de Europese Commissie, herhaalde deze week opnieuw dat er niet valt te onderhandelen over de backstop. Hierdoor blijft de kans dat de Brexit zal uitlopen op een harde Brexit nog altijd groot.
Elsevier 01.02.2019 Premier Mark Rutte (VVD) voert de spanning op over het verwachte Britse vertrek uit de Europese Unie. Volgens hem ‘rolt de bal richting het ravijn.’
Rutte begon zijn wekelijkse persconferentie na de ministerraad voor de tweede achtereenvolgende week met een oproep aan bedrijven en organisaties om zich goed voor te bereiden op een Brexit. Hij is pessimistisch over een ordelijk verloop van het Britse vertrek.
‘De Britten willen geen harde grens met Ierland, maar ook geen lidmaatschap van de douane-unie. Dat betekent geen grens in de Ierse zee, maar ook geen vrij verkeer,’ zei Rutte.
Als er inderdaad geen akkoord komt tussen de Britten en de Unie komen er volgens Rutte ‘serieuze problemen’. Hij vraagt zich af of bedrijven en instellingen daar wel voldoende op zijn voorbereid en verwees ze door naar het Brexitloket.
Lees het commentaar van Michiel Dijkstra over het pensioenstelsel
Weer aan slag met pensioenstelsel
Het pensioenstelsel, waarover sociale partners en kabinet het eind vorig jaar maar niet eens werden, staat ook weer op het menu. Minister van Sociale Zaken Wouter Koolmees (D66) gaat wetgeving voorbereiden om het stelsel toekomstbestendig te maken. Sociale partners kunnen zich bij hem melden.
Zonder werkgevers en werknemers is het stelsel niet te hervormen, zei Rutte.
Koude Oorlog leeft op
Op het rapport over de nieuwe kernwapendreiging, dat donderdag verscheen van de Adviesraad Internationale Vraagstukken (AIV), wilde de premier niet reageren. Wel zei hij dat Nederland het eens is met de Amerikanen, die het nucleair verdrag met Rusland over een half jaar beëindigen als Rusland doorgaat met het schenden van de afspraak uit de Koude Oorlog.
Tevreden toonde Rutte zich dat de coalitie een compromis had bereikt over het kinderpardon. ‘Een ingewikkelde situatie is tot een goed einde gebracht.’ Dat crises zich niet meer zullen voordoen in Rutte III zei hij niet te kunnen beloven.
Nieuwe politieke spanningen zijn niet uitgesloten
‘Er is een verschil met de jaren zeventig, tachtig, toen je twee partijen had die samen zeventig tot tachtig zetels hadden. Die tijd komt niet meer terug. Daarom krijg je kabinetten met vier of meer partijen. Dat, gecombineerd met enorme maatschappelijke druk, de sociale media, druk op de flanken en de internationale druk, maakt dat regeren er niet gemakkelijker op is geworden. Dus ik sluit niet uit dat zich vaker politieke spanningen zullen voordoen.’
Coalitie gaat niet uit eten
Vaker met elkaar uit eten om de coalitie te versterken gaat Rutte niet. ‘Dit zijn allemaal mannen die aan relaties werken door met elkaar te werken. Niet door met elkaar te zitten eten. Ik heb er in het bedrijfsleven ook nooit in geloofd dat je door met z’n allen aan een rots te gaan hangen, dat heet dan abseilen, een sterker team wordt. Dat word je pas als je als team gezamenlijk een probleem probeert op te lossen.’
AD 01.02.2019 De Europese Unie zal het Verenigd Koninkrijk geen enkele toezegging doen over de zogeheten ‘backstop’. Dat zei premier Mark Rutte vanmiddag tijdens zijn wekelijkse persconferentie.
De Britse regering van Theresa May wil opnieuw onderhandelen met de EU over het brexit-akkoord nadat het Britse parlement dat enkele weken geleden wegstemde. Het belangrijkste bezwaar de is backstop, een afspraak dat het Verenigd Koninkrijk in de Europese douane-unie blijft zolang er geen oplossing is voor het openhouden van de grens tussen Ierland en Noord-Ierland.
Brussel voelt echter niets voor heronderhandelingen. Rutte beaamt dat. ,,De Europese Unie zit op één lijn’’, aldus de premier. ,,Ik ben bezorgd waar de Britten mee komen, want het lijkt er op dat ze toch weer willen morrelen aan de backstop. Maar dat zal héél lastig worden. Niet omdat wij halsstarrig zijn, maar omdat deze afspraak een logisch gevolg is van wat het Verenigd Koninkrijk zelf wil.’’
Alternatief
Het Britse parlement stemde dinsdagavond met 317 tegen 301 stemmen voor een door May gesteunde motie waarin stond dat er ‘alternatieve regelingen’ moet worden gevonden voor dat noodplan. De tijd dringt, want het Verenigd Koninkrijk verlaat de Europese Unie op 29 maart.
De kans op aanpassingen van de huidige overeenkomst is echter klein. ,,We hebben het in november gezegd, we hebben het in december gezegd, we hebben het na de eerste stemming in het Lagerhuis gezegd en we zeggen het vandaag opnieuw: dit blijft de beste en enige deal die mogelijk is’’, aldus voorzitter Jean-Claude Juncker van de Europese Commissie, het dagelijks bestuur van de Europese Unie.
Maatregelen
Rutte greep de persconferentie aan opnieuw te benadrukken dat Nederlandse bedrijven maatregelen treffen, mocht het op een ‘no deal’-brexit uitdraaien. ,,Alsjeblieft bedrijven, bereid je voor. Als het fout gaat, dan hebben die exporterende bedrijven echt een probleem. Dat kunnen wij niet doen voor ze.’’
De premier deed een paar weken geleden dezelfde oproep. Bedrijven zouden volgens hem met elk scenario rekening moeten houden, dus ook een variant waarin Europa en het Verenigd Koninkrijk er niet uit komen. ,,De bal rolt naar de klif van Dover, kortom het slechtste scenario’’, zei hij toen. Het kabinet probeert de schade te beperken, maar ‘er zullen hoe dan ook consequenties zijn voor bedrijven’.
AD 01.02.2019 Britse burgers kunnen na de brexit voor korte periodes visumvrij in de Schengenzone reizen. Dat zijn de EU-landen overeengekomen. Op voorwaarde dat EU-burgers die op vakantie, familiebezoek of zakenreis naar Groot-Brittannië willen, dat ook visumvrij kunnen doen.
De Britse regering verklaarde eerder dat ze geen visa voor EU-burgers zal eisen na 29 maart, als het Verenigd Koninkrijk uit de EU stapt. De visumvrije periode voor de Schengenlanden bedraagt maximaal 90 dagen binnen een periode van 180 dagen.
Het Schengengebied bestaat uit 22 landen. Van de EU-landen horen alleen Roemenië, Bulgarije, Kroatië en Cyprus er vooralsnog niet bij. Niet-EU-landen Noorwegen, IJsland, Zwitserland en Liechtenstein maken er wel deel van uit.
Het Europees Parlement moet het besluit nog goedkeuren.
AD 01.02.2019 De zorgen over een no-dealbrexit nemen steeds meer toe in Groot-Brittannië. Eén op de drie Britse bedrijven overweegt werknemers naar het continent over te plaatsen of heeft dat al gedaan, blijkt uit een nieuwe poll.
Nu 29 maart, de datum van uittreding, snel nadert en een harde brexit realistischer wordt, komen meer en meer Britse bedrijven in actie. Volgens nieuw onderzoek van lobbyclub Institute of Directors (IoD) onder 1200 bedrijven heeft een vijfde al banen overgeplaatst naar elders in Europa. Nog eens 12 procent van de ondernemers heeft plannen daartoe, aldus IoD, dat 30.000 ondernemers vertegenwoordigt.
Drie op de tien geraadpleegde ondernemers meent dat de brexit een significant risico vormt voor hun bedrijfsvoering. ,,Ondernemers kunnen niet langer de harde keuzes negeren waarmee ze te maken hebben bij het beschermen van hun bedrijven’’, zegt IoD-directeur Edwin Morgan.
Japanse giganten zoals Panasonic en Sony hebben al laten weten hun Europese hoofdkwartier te verhuizen, onder meer naar Amsterdam (Sony). Afgelopen maand dreigde Airbus-topman Tom Enders vanwege de brexit af te zien van toekomstige investeringen en mogelijk zelfs fabrieken te sluiten. Ook het Duitse elektronicabedrijf Siemens waarschuwde hiervoor. Automaker Jaguar Landrover is ook zeer bezorgd
Het onderzoek van het IoD is niet het enige. Afgelopen weekend meldde de Britse Kamer van Koophandel al dat duizenden bedrijven voorbereidingen treffen om hun activiteiten te verplaatsen naar elders in de EU.
Ondertussen waarschuwt de douane ondernemers in ons land om niet te wachten met maatregelen. ,,We zien in enquêtes en rondvragen dat bedrijven nog niet altijd stappen ondernemen’’, stelt directeur Nanette van Schelven in het FD. ,,De bewustwording dat ze daar zelf medeverantwoordelijk voor zijn, zien we nog niet genoeg terug.’’
Om het bedrijfsleven extra te waarschuwen stuurt de douane ruim 72.000 ondernemers die zakendoen met het VK een brief, waarin ze worden gewezen op de gevolgen van een harde brexit.
Bij een no-dealbrexit wordt de grenscontrole ineens een stuk strenger en ingewikkelder, zeker voor ondernemers die nog geen toegang hebben tot de douanesystemen. De douane heeft daarvoor honderden nieuwe werknemers nodig. Van Schelven benadrukt dat de douane geen coulance aan de dag kan leggen: ,,Douaneformaliteiten zijn douaneformaliteiten. Daar kunnen we geen keuzes in maken.’’
Telegraaf 01.02.2019 Een op de vijf Britse bedrijven heeft al banen uit het Verenigd Koninkrijk verplaatst in verband met de Brexit. Nog eens 12 procent heeft daar plannen voor of denkt erover na. Dat blijkt uit een onderzoek van de Britse belangenvereniging Institute of Directors (IoD) onder 1200 directeuren, waar de krant The Independent over schrijft.
Van de bedrijven die personeel verplaatst hebben naar een ander land, deed ruim twee derde dat naar een land binnen de Europese Unie. Ongeveer een vijfde van de bedrijven heeft nu zijn noodplan voor de Brexit in werking gesteld. Nog eens 18 procent heeft een noodplan opgesteld, maar wacht nog af.
Verontrustende cijfers
„Het is niet plezierig om deze verontrustende cijfers te onthullen”, zegt Edwin Morgan van het IoD tegen de krant. „De zwaarbevochten reputatie van het Verenigd Koninkrijk als een stabiel en voorspelbaar zakelijk milieu staat steeds verder onder druk”, liet hij weten.
Het onderzoek werd half januari gehouden, voor de laatste schermutselingen rond de Brexit in het Britse Lagerhuis deze week.
Telegraaf 31.01.2019 De datum van 29 maart 2019 nadert. Dan moet er een oplossing zijn voor de Brexit. Maar volgens Martin Visser is de puinhoop enorm.
Telegraaf 31.01.2019 Na de brexit wil de Britse publieke omroep BBC een bijkantoor openen in Amsterdam of Brussel. Dat bevestigt de baas van de omroep, Lord Tony Hall, in The Times. Het gerucht doet al een tijdje de ronde.
De vestiging van een kantoor moet garanderen dat de BBC zijn programma’s in de Europese Unie kan blijven uitzenden. De afspraken daarover vervallen waarschijnlijk door de brexit op 29 maart. Volgens Hall wordt de keus voor de vestigingsplaats van het zakelijke kantoor, dat hooguit vier of vijf werknemers zal tellen, pas na die datum gemaakt.
De BBC heeft op dit moment alleen een redactie in Brussel, voor Belgisch en EU-nieuws.
AD 31.01.2019 Hoe vaak moet je ‘nee’ horen voordat uiteindelijk het kwartje valt? Of moet je juist net zo lang blijven zeuren tot je krijgt wat je wil? De Britten testen de EU tot het uiterste in de onderhandelingen over de brexit.
Daar gaan we weer. Voor de zoveelste keer krijgt de Britse premier May in eigen huis te horen dat de deal die ze met de EU heeft gesloten niet deugt. Voor de zoveelste keer moet ze aankloppen in Brussel met de vraag of er alsjeblieft weer onderhandeld mag worden. En voor de zoveelste keer klinkt er een keihard ‘nee’: de overeenkomst die op tafel ligt over het vertrek van het Verenigd Koninkrijk uit de Europese Unie wordt niet (lees: NIET) opengebroken.
EU-onderhandelaar Michel Barnier had gisteren precies 13 seconden nodig voor zijn reactie op de nakende komst van May naar Brussel: ,,De EU blijft verenigd en we houden vast aan de deal die we hebben gesloten met het Verenigd Koninkrijk.” En dat was na de reactie van de woordvoerder van Donald Tusk, de voorzitter van de Europese Raad: ,,Er wordt niet meer onderhandeld over het akkoord.”
Alternatieven
Deze gang van zaken mag inmiddels geen verbazing meer wekken. Al kun je niet echt om het merkwaardige feit heen dat wat May deze keer wil al met zoveel woorden in het akkoord staat, namelijk een alternatief voor de door iedereen zo gevreesde of verfoeide harde grens tussen Ierland en Noord-Ierland. Afgesproken is, ook door May, dat niemand die zogenaamde backstop wil, dat die alleen in werking treedt als er geen alternatieven zijn gevonden, en dat er de komende tijd serieus gezocht gaat worden naar die alternatieven.
Het voortdurende gejojo laat precies zien met welke instelling beide partijen in de zomer van 2017 begonnen aan de onderhandelingen. De EU: júllie willen weg, dus kom maar op. De Britten: de EU beweegt uiteindelijk wel, no way dat ze zo lang de eenheid kan bewaren, op een gegeven moment moet het breken.
Het leek er even op dat Londen een succesje boekte toen begin vorige week de Poolse minister van Buitenlandse Zaken uit de bocht vloog. Zijn land heeft al problemen genoeg, de ellende van een brexit zonder overeenkomst hoeft daar niet per se nog eens bij te komen.
Dit was zijn idee om uit de impasse te geraken: wel een backstop, maar voor maximaal vijf jaar. Ierland schrok zich rot, Brussel ook, de minister moest terug in zijn hok.
En nu? Een oud Brussels adagium zegt dat er geen oplossing is, totdat er wel een oplossing is. Maar is die er in dit geval wel, als niemand beweegt – en zoals het er nu naar uit ziet, wil niemand ook maar één millimeter richting de ander schuiven. Dat zou voor May politieke zelfmoord betekenen en voor de Europese Unie een precedent dat ze onder geen beding wil scheppen.
Dus drijven we rechtstreeks af op een brexit zonder deal. Er zijn nog iets meer dan 57 dagen voor die oplossing die er niet is tot ze er wel is. Dat zijn ruim 1360 uren, 82.000 minuten en voor de volhouders bijna 5 miljoen seconden.
NU 30.01.2019 De EU zal niet nog eens met het Verenigd Koninkrijk onderhandelen over de zogenoemde backstop, een regeling voor de Ierse grens. “De grens tussen Ierland en Noord-Ierland is een Europese grens en een prioriteit voor ons”, zei voorzitter Jean-Claude Juncker van de Europese Commissie woensdag in het Europees Parlement.
Juncker zei ook in nauw contact te blijven met de Britse premier Theresa May.
Een van de pijnpunten is de onder Brexiteers onpopulaire backstop, die moet garanderen dat er geen harde grens terugkeert tussen het Britse Noord-Ierland en EU-lidstaat Ierland.
Als tijdens de transitieperiode die volgt op de Brexit geen andere manier wordt gevonden om de grens open te houden, blijft het Verenigd Koninkrijk voor onbepaalde tijd deel uitmaken van een douane-unie met de EU. Londen kan dan niet eenzijdig uit die regeling stappen.
Het Britse parlement stemde dinsdagavond met 317 tegen 301 stemmen voor een door May gesteunde motie waarin stond dat er “alternatieve regelingen” moet worden gevonden voor dat noodplan. De tijd dringt, want het Verenigd Koninkrijk verlaat de Europese Unie op 29 maart.
“We weten dat het Lagerhuis tegen veel dingen is. Tegen een ‘no deal-Brexit’, tegen een backstop. Maar we weten nog steeds niet waar ze vóór zijn”, zei Juncker verwijzend naar het debat en de stemmingen in het Britse parlement op dinsdag
“We hebben die garantie nodig, ook als we het niet gebruiken. Geen enkel vangnet is echt veilig als je het op elk moment kunt verwijderen”, aldus de EC-voorzitter. De EU moet “kalm, verenigd en vastbesloten” blijven, zei hij.
“De premier is er duidelijk over geweest dat dit geen makkelijk proces zal worden en dat er aan de kant van de EU schroom zal zijn om de onderhandelingen over de uittreding te heropenen”, reageerde een woordvoerder van May.
‘Ze willen ons van alles de schuld geven’
Michel Barnier, de Brexitonderhandelaar namens de EU, wees erop dat de backstop niet een onbuigzaam “dogmatisch iets” is, maar een “oplossing voor de problemen die de Brexit veroorzaakt”.
Hij zei dat de EU altijd mét het Verenigd Koninkrijk heeft gewerkt, nooit tegen. “Daarom vind ik het moeilijk te aanvaarden dat ze ons nu van alles de schuld willen geven”, zei hij over Britse politici. “Maar wij zullen niets aanvaarden wat de toekomst van de EU in gevaar brengt.”
Eerder op woensdag zeiden ook de Ierse premier Leo Varadkar en een woordvoerder van de Duitse bondskanselier Angela Merkel dat het Europese blok niet van plan is weer aan te schuiven aan de onderhandelingstafel.
Varadkar zei bovendien tegen het Ierse parlement dat er geen plannen zijn om een EU-noodtop te organiseren om over de Britse wensen te spreken.
De Ierse regering liet weten geen haalbare alternatieven te zien voor de backstop. Andere mogelijkheden zouden al zijn onderzocht en afgevallen.
De Duitse minister Heiko Maas (Buitenlandse Zaken) riep Londen ondertussen op snel duidelijk te maken wat voor wijzigingen het voor ogen heeft.
Telegraaf 30.01.2019 Er wordt niet heronderhandeld over de backstopregeling voor de Ierse grens in het terugtrekkingsakkoord tussen Londen en Brussel. ,,De grens tussen Ierland en Noord-Ierland is een Europese grens en een prioriteit voor ons”, zei Europees Commissievoorzitter Jean-Claude Juncker woensdag in het Europees Parlement. Hij zei ook in nauw contact te blijven met de Britse premier Theresa May.
“We weten dat het Lagerhuis tegen veel dingen is. Tegen een no-dealbrexit, tegen een backstop. Maar we weten nog steeds niet waar ze voor zijn”, aldus Juncker, verwijzend naar het debat en de stemmingen in het Britse parlement dinsdag.
De politici droegen May op de onderhandelingen over de scheiding te gaan overdoen en de backstop, een garantie dat er nooit meer een harde grens op het Ierse eiland komt, door een alternatief te vervangen.
,,We hebben die garantie nodig, ook als we het niet gebruiken. Geen enkel vangnet is echt veilig als je het op elk moment kunt verwijderen”, aldus Juncker. De EU moet ,,kalm, verenigd en vastbesloten” blijven, zei hij.
Michel Barnier, de brexitonderhandelaar namens de EU, wees erop dat de backstop niet een onbuigzaam ,,dogmatisch iets” is maar een ,,oplossing voor de problemen die de brexit veroorzaakt.” Hij zei dat de EU altijd mét het Verenigd Koninkrijk heeft gewerkt, nooit tegen.
,,Daarom vind ik het moeilijk te aanvaarden dat ze ons nu van alles de schuld willen geven”, zei hij over Britse politici. ,,Maar wij zullen niets aanvaarden wat de toekomst van de EU in gevaar brengt.”
Telegraaf 30.01.2019 Ierland ziet geen mogelijkheden om de backstopregeling voor de Ierse grens te vervangen door een alternatief, zoals het Britse parlement wil. De Ierse minister Simon Coveney (Buitenlandse Zaken) zei tegen omroep RTÉ dat allerlei mogelijke alternatieven al zijn getest en afgevallen.
Het Britse parlement stemde dinsdag voor een motie waarin wordt gevraagd de backstop te vervangen door „alternatieve regelingen.” Premier Theresa May steunde dat voorstel en wekte daarmee wrevel bij Coveney. „Helaas adviseerde ze haar partij tegen haar eigen deal te stemmen”, zegt de Ierse minister. Hij noemt het „uitzonderlijk” dat de Britse regering de handen aftrekt van de eigen deal met de EU.
Coveney maakte duidelijk niets te zien in mogelijke alternatieven voor de backstop die zijn geopperd door Londen, zoals een beperkte looptijd voor de backstop of technische oplossingen. „We hebben al die zaken al bekeken. We hebben ze getest en vastgesteld dat ze niet werken. En nu hebben we een premier die pleit voor dezelfde zaken die al getest zijn.”
Telegraaf 30.01.2019 De Britse premier Theresa May spreekt woensdagmiddag met oppositieleider Jeremy Corbyn. Het is voor het eerst in twee weken dat de leider van Labour instemt met een gesprek met May.
Corbyn had voor een gesprek met May geëist dat ze eerst zou garanderen dat er geen no-dealbrexit komt. May weigerde dat.
Corbyn zal er naar eigen zeggen weer op hameren dat van een no-dealbrexit geen sprake kan zijn. Hij gaat May er aan herinneren dat het parlement dat dinsdag in grote meerderheid heeft bevestigd. Het ging weliswaar slechts om een adviserende motie.
May kreeg van een kleine en vooral Conservatieve meerderheid dinsdag de opdracht de overeenkomsten met de EU over de Brexit te veranderen. Het gaat om passages over de status van het Britse deel van Ierland (Noord-Ierland) dat aan de republiek Ierland, lid van de EU, grenst.
De Europese Brexit-onderhandelaar Michel Barnier heeft net als andere topfiguren in Brussel beklemtoond dat de EU niet weer met Londen gaat onderhandelen over de gemaakte afspraken.
AD 30.01.2019 Slechts een minderheid van de Nederlandse industriële bedrijven zegt volledig voorbereid te zijn op de brexit. Dat komt naar voren uit een enquête die werkgeversorganisaties VNO-NCW en FME samen met KPMG Meijburg en de Nederlands Britse Kamer van Koophandel (NBCC) hebben gehouden onder tweehonderd ondernemers uit de sector.
Van hen zegt 17 procent de voorbereiding op het vertrek van het Verenigd Koninkrijk te hebben afgerond, voor zover dat mogelijk is. Circa 36 procent is al wel begonnen met het treffen van maatregelen, maar is nog niet klaar. Daar staat tegenover dat 38 procent van de industriële bedrijven zich nog oriënteert op de te zetten stappen, terwijl één op de tien ondernemers nog niet is begonnen.
Groot risico
De brexit vormt volgens de organisaties een groot risico voor de Nederlandse industrie, die voor zo’n 15 miljard euro exporteert naar het Verenigd Koninkrijk. De onzekerheid wordt alleen maar groter door de beslissing van de Britse regering om toch bij Brussel te heronderhandelen over de zogeheten backstopregeling in het eerder gesloten brexitakkoord.
Ondernemers in de Nederlandse industrie vrezen vooral dat een no-dealbrexit vertragingen aan de grens, ingewikkeldere procedures en meer administratieve rompslomp oplevert.
AD 30.01.2019 Hans de Boer, voorzitter van werkgeversorganisatie VNO-NCW, vreest dat toenemende irritaties vanuit de Europese Unie (EU) richting de Britten een brexit zonder deal gevaarlijk dichtbij brengen. ,,We moeten echt voorkomen dat we door emoties met een harde brexit opgezadeld worden.’’
De Boer uitte zijn zorgen vanochtend tijdens een brexitseminar voor de industriële sector in Eindhoven, waar ook minister Sigrid Kaag (D66, Buitenlandse Handel) te gast was. ,,Ik merk dat ze in Brussel een hekel aan Theresa May beginnen te krijgen’’, zegt De Boer, verwijzend naar de in de omgang soms nogal starre Britse premier. ,,De goodwill die de Britten nog hebben is echt heel laag.’’
De voorman van VNO-NCW was maandag nog in Brussel voor overleg. Hij zegt geschrokken te zijn van het sentiment. ,,Men is daar wel klaar met de Britten. Die zeggen steeds wat ze niet willen, maar maken nooit duidelijk wat ze dan wel willen en laten nauwelijks zien zich goed voor te bereiden op uittreding. Sommige mensen in Brussel zeggen gewoon: ‘Laat het op 29 maart dan ook maar gebeuren, die harde brexit.’ Zo achterlijk zijn we toch niet, mag ik hopen. Dat moeten we ten koste van alles voorkomen.’’
De Boer roept premier Mark Rutte en andere EU-leiders op om de irritaties weg te slikken en te doen wat mogelijk is om alsnog voor elkaar te krijgen dat er een deal door het Britse Lagerhuis komt. Maar hoe dan? De werkgeversvoorzitter ziet ook in dat grote aanpassingen van de deal er vanuit Europees perspectief niet in lijken te zitten.
Daarvoor is geen steun bij de 27 overblijvende EU-lidstaten. ,,Een klein beetje schuiven kan misschien.’’ De Boer roept nogmaals op tot uitstel van de deadline van 29 maart. ,,De druk maximaal opvoeren en dan maar hopen dat ze aan de overkant eindelijk het heilige licht gaan zien en het gezond verstand laten boven komen.’’
Minister Kaag zegt de emoties en irritaties te zien en te begrijpen. ,,Maar ik word niet snel kwaad. Dat heeft ook geen enkele zin. Wat er gebeurt is fascinerend, historisch en het politieke proces is heel vermoeiend. Ik snap dat daar gevoelens bij loskomen. Maar het zijn geen nuttige emoties om tot een oplossing te komen. Rationeel handelen moet voorop blijven staan.’’
Kaag gaf vanochtend voor een zaal vol met industriëlen – de Nederlandse industrie zet jaarlijks 15 miljard euro om in het Verenigd Koninkrijk – toe zelf ook geen idee te hebben wat het brexitproces zal gaan brengen. ,,En premier May weet het ook niet.’’
Als Kaag en May het al niet weten, hoe moeten ondernemers zich dan voorbereiden op wat komen gaat? De minister kan er weinig anders van maken dan: ,,Bereid je voor op elk scenario.’’
Honderdduizenden bedrijven
Zo’n Nederlandse 75.000 bedrijven drijven handel met het Verenigd Koninkrijk, een veelvoud daarvan heeft te maken met toeleveranciers die dat doen. Het maakt de brexit voor honderdduizenden bedrijven een relevante kwestie, die gevolgen gaat hebben voor de bedrijfsvoering.
In een tijd dat bedrijfsprocessen tot op de seconde nauwkeurig zijn gepland, kan elke vertraging bij de douane de boel in de soep laten lopen. Moet je nagaan als er op 30 maart in Dover 100 tot 200 kilometer file staat, schetst De Boer zo’n beetje het allerdonkerste scenario dat op de loer ligt.
Willem van der Leegte, de grote baas van de Brabantse miljardenfirma VDL, zei dinsdag dat zijn bedrijf nu al bezig is met vooruitfabriceren van producten die afhankelijk zijn van Britse onderdelen. Maar veel ondernemingen zijn nog lang niet zover. VNO-NCW heeft voor bedrijven een speciale Brexit Impact Scan ontwikkeld, die in beeld brengt of ze al een beetje klaar zijn voor de uittreding van het Verenigd Koninkrijk uit de EU.
De scan is nu door een kleine 50.000 ondernemers ingevuld. Dat aantal moet rap omhoog, stelt werkgeversvoorman De Boer. Hij schat in dat de helft van de bedrijven zich serieus voorbereidt op de Brexit. ,,Dat wil zeggen dat de helft nog niks gedaan heeft. Dat lijkt nergens op.’’
Kaag roept ondernemers op ‘een hele diepe duik’ te nemen en zich nu eindelijk eens serieus voor te bereiden, ook op een spijkerharde brexit. ,,We hebben nog 59 dagen, dat moet voldoende zijn. Dit is niet de tijd om in paniek te raken, het is de tijd om te handelen.’’
Er lijkt geen mogelijkheid te zijn voor een andere regeling voor de grens tussen Ierland en Noord-Ierland.
NOS 30.01.2019 Britse premier May maakt vandaag een begin met haar missie om bij de Europese Unie een andere regeling voor de grens met Ierland te bewerkstelligen, maar die poging lijkt tot mislukken gedoemd.
De voorzitter van de Europese Commissie, Juncker, zei dat de stemming in het Lagerhuis niets verandert. Hij herhaalde dat het akkoord de beste en enig mogelijke overeenkomst is.
Ook voorzitter Tusk van de raad van Europese regeringsleiders herhaalt dat de brexit-deal met het Verenigd Koninkrijk niet wordt opengebroken.
Het Lagerhuis machtigde May met een kleine meerderheid om nieuwe onderhandelingen over de grenskwestie te beginnen, maar kort voor het eerste gesprek met Tusk zegt May dat haar regering er nog niet uit is op welk punt de grensregeling gewijzigd zou moeten worden.
Geen alternatief
De voornaamste EU-onderhandelaars, Michel Barnier en de Duitse Sabine Weyand, hebben keer op keer herhaald dat alle opties zijn nagegaan en dat in goed overleg met de Britten is gekozen voor de zogenoemde backstopregeling.
Die komt erop neer dat een regeling van kracht wordt om te voorkomen dat een harde grens ontstaat tussen EU-lidstaat Ierland en het Britse Noord-Ierland. De regeling geldt voor onbepaalde tijd, tot een definitief akkoord is gesloten.
Waarom ligt die ‘backstop’ toch zo gevoelig? We leggen het uit in deze video.
Tot het zover is blijft het Verenigd Koninkrijk deel uitmaken van de Europese douane-unie. De Britse brexit-voorstanders zijn fel op de regeling tegen, omdat ze vrezen dat die het argument wordt om de Britten in de Europese Unie te houden.
De Ierse minister van Buitenlandse Zaken Coveney zei ook dat de brexit-onderhandelaars uitputtend alle mogelijkheden hebben bekeken, en dat de huidige regeling de beste is gebleken.
May-Corbyn
Het Lagerhuis nam gisteren met geringe meerderheid ook een niet-bindende motie aan die het onwenselijk noemt dat het VK zonder nadere afspraken uit de EU stapt, via de zogenoemde no-deal.
Labour is uitgesproken tegen een no-deal. Vanmiddag is er ook een gesprek tussen premier May en oppositieleider Corbyn, waarin zij zullen proberen op één lijn te komen over de voorwaarden voor de brexit. Maar een doorbraak in dat gesprek wordt niet verwacht.
Telegraaf 29.01.2019 Het Britse parlement heeft een voorstel afgekeurd dat had kunnen leiden tot uitstel van de brexit. Het amendement van oppositielid Yvette Cooper was bedoeld om een no-dealbrexit te voorkomen. Het kreeg ook steun vanuit de conservatieve partij van premier Theresa May.
Het voorstel had uiteindelijk een brexit-deadline voor de regering tot gevolg gehad kunnen hebben. Die zou dan tot 26 februari de tijd hebben gekregen om alsnog een deal goedgekeurd te krijgen. Als dat niet was gelukt, had het parlement mogen stemmen over het uitstellen van de brexit.
De Britse Tweede Kamer, het House of Commons, stemde uiteindelijk met 321 tegen 298 stemmen tegen het voorstel. Premier May maakte eerder wel afspraken met Brussel, maar die sneuvelden vervolgens in het Britse parlement. Dat is verdeeld over hoe het nu verder moet. Ondertussen komt de dag waarop de Britten uit de EU stappen, 29 maart, steeds dichterbij.
Telegraaf 29.01.2019 Een meerderheid van het Britse parlement heeft zich tegen de zogeheten backstop gekeerd. In het zogenoemde Brady amendement wordt opgeroepen het plan te vervangen door een alternatief regeling om een harde grens te voorkomen tussen EU-lid Ierland en het Britse Noord-Ierland.
Het amendement van de conservatieve parlementariër Graham Brady had de steun van de Britse regering. Premier Theresa May wil met een stevig mandaat van het parlement op zak in Brussel gaan praten over aanpassingen aan de brexitdeal, berichten Britse media. De backstop ligt erg gevoelig in de Britse politiek.
De backstop is de garantieregeling die ervoor moet zorgen dat de grens tussen Ierland en Noord-Ierland sowieso open blijft na de brexit. Dat betekent feitelijk dat het Verenigd Koninkrijk deel blijft uitmaken van een douane-unie met de EU tot een andere manier is gevonden om de grens open te houden.
NOS 29.01.2019 Het Britse Lagerhuis heeft met een kleine meerderheid het amendement aangenomen dat erop aanstuurt dat de ‘backstop’ uit het brexit-akkoord wordt geschrapt. 317 parlementariërs stemden voor het Brady-amendement en 301 tegen. Dat betekent dat premier May opnieuw naar de Europese Unie zal gaan om te proberen de onderhandelingen over de deal te heropenen.
May kreeg de noodzakelijke steun van een groep Conservatieve parlementariërs die bij de stemming over het oorspronkelijke akkoord op 15 januari tegen stemden. Het akkoord, waarover twee jaar was onderhandeld, werd toen verworpen met een grote meerderheid.
Nieuwe kans
“Een stem voor het Brady-amendement is een stem om de premier de kans te geven te laten zien of ze een akkoord kan bereiken waarmee we kunnen instemmen. Zo niet, dan voelen we ons er niet aan gehouden”, verklaarde de groep in aanloop naar de stemming.
Deze uitkomst wordt gezien als een kleine overwinning voor premier May, waarmee ze tijd koopt. Ze zal de EU erop wijzen dat het parlement haar steunt in haar poging de deal open te breken. Haar woordvoerder zegt in een reactie op de Lagerhuis-stemming dat May zich bemoedigd voelt door het aantal parlementariërs dat haar heeft gesteund.
De backstop was altijd hét pijnpunt in de brexit-onderhandelingen. Hier leggen we uit wat het is:
De voorzitter van de Europese Raad, Donald Tusk, liet meteen na de stemming weten dat de backstop onderdeel is van het akkoord en dat daarover niet opnieuw valt te onderhandelen. Het akkoord blijft de beste en enige manier om het vertrek van de Britten uit de Europese Unie goed te laten verlopen, liet hij weten.
De backstop is het onderdeel van het oorspronkelijke akkoord waarmee de grens tussen Ierland en Noord-Ierland na de brexit open wordt gehouden. Dat is van belang voor zowel de EU als de Britten, maar de Britten zijn het niet eens met de manier waarop het nu in het akkoord staat. Ze willen het anders regelen, maar hebben nog geen alternatieven aangedragen.
No-deal-brexit uitsluiten
Het Lagerhuis nam ook het Spelman-amendement aan, waarin de regering wordt opgeroepen een no-deal-brexit uit te sluiten. Maar er staat niet in hoe de regering daartoe zou kunnen worden gedwongen. De overwinning was nipt: 318 voor en 310 tegen. Premier May was hiertegen. De enige manier om een no-deal-brexit van tafel te krijgen is volgens haar een akkoord met de EU.
Vijf andere amendementen haalden het niet. Daaronder was ook de oproep van Labour-politicus Cooper om wettelijk vast te leggen dat de brexit niet op een no-deal kan uitdraaien. Het voorstel was om de brexit-datum van 29 maart uit te stellen als er op 26 februari nog geen akkoord zou zijn waarmee het Lagerhuis kon instemmen. 298 parlementariërs stemden voor het Cooper-amendement, 321 tegen.
AD 29.01.2019 Het aantal Britten dat zich tot Nederlander laat naturaliseren is in vier jaar tijd bijna vertienvoudigd, waarschijnlijk vanwege de brexit. Hun aantal steeg van 19 in 2015 tot 169 in de eerste elf maanden van 2018. Voor de Britten is het een ingrijpende stap: ze geven in de meeste gevallen hun eigen nationaliteit op.
In de cijfers van de laatste vier jaar lijkt het effect van de naderende Brexit goed waarneembaar. Het aantal naturalisaties klom van 19 (2015) naar 41 (2016) naar 125 (2017) naar 169 (tot en met november 2018). Het aantal Britten dat afgelopen december voor het Nederlanderschap koos, is bij de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) nog niet bekend, maar het totaal over 2018 komt dus nog hoger uit.
Veel van de 46.000 Britten die in Nederland wonen en/of werken hebben geen idee wat hun status in ons land is nadat de brexit eenmaal een feit is, vooral als de deal die premier Theresa May met de Europese Unie sloot niet door het Britse Lagerhuis komt. Door een Nederlands paspoort te nemen en hun Britse in te leveren, zijn ze van die onzekerheid af.
Mensen kunnen behalve via naturalisatie ook door optie Nederlander worden. Dat is makkelijker en gebeurt veel vaker. Hierbij gaat het om mensen die op een bepaalde manier al een band met Nederland hebben, bijvoorbeeld omdat ze hier geboren zijn of een Nederlandse ouder hebben.
Ook het aantal Britten dat via optie een Nederlands paspoort krijgt, stijgt sterk. In 2017 werden 1128 Britten via deze weg Nederlander, terwijl dat er in 2010 nog maar 140 waren, blijkt uit CBS-cijfers.
Ingrijpend proces
Bij naturalisatie heeft iemand van nature geen Nederlandse achtergrond. Het is een extra ingrijpend proces, omdat Nederland in principe eist dat iemand die deze stap zet, zijn andere paspoort inlevert. Dat betekent dus dat ze niet meer mogen stemmen in hun vaderland, om maar wat te noemen. Naturalisatie wordt afgesloten met een speciale ceremonie, waarin iemand een verklaring van verbondenheid met zijn of haar nieuwe land aflegt.
Ook Nederlanders in Groot-Brittannië (dat zijn er 100.000) die zich gedwongen zien een Brits paspoort te nemen, raken in de meeste gevallen hun Nederlandse paspoort kwijt. D66 is bezig met een noodwet, die ervoor moet zorgen dat Nederlandse Britten en Britse Nederlanders deze ingrijpende keuze bespaard blijft. Zij moeten voorlopig een dubbele nationaliteit kunnen krijgen, vindt D66.
Kamerlid Sjoerd Sjoerdsma noemde de brexit deze week in NRC Handelsblad ‘een unieke situatie die om unieke maatregelen vraagt’. „De chaos in het Britse parlement wordt alleen maar groter en een harde brexit komt met steeds grotere sprongen dichterbij”, zei Sjoerdsma. „Daardoor staat het leven van Nederlanders in het Verenigd Koninkrijk op losse schroeven. Dat mogen we niet laten gebeuren. Er moet nu een vangnet komen.”
Minister Stef Blok (VVD, Buitenlandse Zaken) lijkt vooralsnog echter weinig voor het D66-plan te voelen. Blok vindt het toestaan van een dubbele nationaliteit ingrijpend en niet nodig. Nederland wil dubbele paspoorten zoveel mogelijk voorkomen, omdat die integratie in de weg zouden staan.
Eerder bleek uit onderzoek van het Duitse persbureau DPA al dat veel EU-landen te maken kregen met een stijging van het aantal Britten dat zich wilde laten naturaliseren. Dat gold met name voor Ierland. Dat kreeg vorig jaar 100.000 paspoortaanvragen van Britten.
Hoewel de Britten verdeeld zijn over de brexit, zijn beide kampen ontevreden: ‘mensen die eruit willen zijn boos en mensen die willen blijven zijn boos’.
Telegraaf 29.01.2019 Voor- en tegenstanders van de Brexit in de Conservatieve Partij van de Britse premier Theresa May hebben volgens Britse media een bestand gesloten. Gematigde voorstanders van de Brexit en Conservatieven die het land in de EU willen houden, hebben volgens Britse media achter de schermen aan een compromis gewerkt waarmee ze voorlopig kunnen leven.
Ze kunnen dan makkelijker een meerderheid voor het regeringsbeleid van May krijgen en voorkomen dat de partij zich opsplitst. De premier zag haar oorspronkelijke brexitdeal weggevaagd in een stemming op 16 januari. Zowel voor- als tegenstanders van de Brexit hoonden het akkoord dat May voorlegde. Dinsdag buigt het Britse parlement zich opnieuw over de Brexit, maar het is onduidelijk of het compromis van de Conservatieven al uitgebreid ter sprake komt.
Een onderdeel is dat er over een andere regeling voor Noord-Ierland na de Brexit opnieuw moet worden onderhandeld met de EU. De Conservatieve parlementariër Graham Brady stelt dit dinsdag in een motie in het Lagerhuis voor. Premier May heeft al gezegd dat ze dat wil.
Telegraaf 29.01.2019 De Britse premier Theresa May heeft bevestigd dat volgens haar de akkoorden met de EU over het vertrek van het Verenigd Koninkrijk uit de Europese Unie moeten worden gewijzigd. Ze wil daar met Brussel over praten.
Ze kan anders geen brexitdeal door het parlement aanvaard krijgen. Het gaat om de afwikkeling van de brexit in het Britse deel van Ierland (Noord-Ierland), dat een grens met EU-lid Ierland heeft. Deze ‘backstop’ is in het bestaande akkoord over de brexit een doorn in het oog van zowel voor- als tegenstanders van de brexit.
Inlegvel
De EU heeft gezegd de tekst van het akkoord niet meer te willen wijzigen. Een Brits conservatief parlementslid, Graham Brady, heeft daarom al ‘een inlegvel’ gesuggereerd.
De brexitcoördinator van het Europese Parlement, Guy Verhofstadt, heeft dinsdag in de krant The Independent beklemtoond dat het parlement niet zal instemmen met wijzigingen in de tekst. Voor de geldigheid van een brexitdeal is de instemming van het Europese Parlement nodig.
Het Lagerhuis is dinsdag begonnen zich weer te buigen over de brexit, nadat het in een vrijwel ongekend grote meerderheid 16 januari de oorspronkelijke brexitdeal van May had weggestemd. Brady lanceert naar verluidt een motie waarmee May wordt opgeroepen voor een andere regeling van de ‘backstop’ terug naar Brussel te gaan.
Enkele parlementariërs proberen dinsdagavond met hun motie het initiatief naar zich toe te trekken. Ze denken dat May de regie helemaal kwijt is en dat het parlement een no-dealbrexit onmogelijk moet maken.
Zo is er het voorstel van Yvette Cooper van de oppositiepartij Labour en van de Conservatief Nick Boles. Zij eisen samen dat de brexit wordt uitgesteld, zodra op 26 februari blijkt dat May geen brexitdeal heeft die het parlement goedkeurt.
Cooper en Boles willen voorkomen dat er een no-dealbrexit komt. Hetzelfde heeft de Conservatief Dominic Grieve voor ogen. Hij stelt daarom voor dat het parlement het initiatief neemt door zelf te bepalen wanneer er over het brexitbeleid wordt gestemd en niet meer wacht tot de regering de brexit op de agenda zet.
AD 29.01.2019 Theresa May gaat de EU vragen om de brexitscheidingsovereenkomst open te breken. De Britse premier hoopt zo de brexiteers in haar eigen partij en de Noord-Ierse gedoogsteuner DUP achter zich te krijgen in de cruciale periode voor de deadline van 29 maart. Of de EU zit te wachten op het heropenen van een deal waar ze twee jaar mee bezig zijn geweest valt te betwijfelen: tot nu toe maakte Brussel op alle mogelijke manieren duidelijk dat een heronderhandeling geen optie is.
Ook May hield haar eigen parlement de afgelopen weken voor dat het onmogelijk was. Daar stapt ze nu dus vanaf. De belofte van May komt op een zeer belangrijke dag in het Britse Lagerhuis. Vanavond stemmen de Britse parlementariërs over amendementen op haar brexitplan. Nadat May’s brexitdeal met de EU twee weken geleden met grote meerderheid werd weggestemd, werd er tevergeefs gezocht naar een oplossing.
Een aantal groepen rebellerende parlementariërs is het beu en probeert vandaag de macht te grijpen in het brexitproces door het indienen van wijzigingen op May’s plan. In totaal zijn er zeven amendementen geselecteerd door de voorzitter van het Lagerhuis: vanaf 20.00 Nederlandse tijd wordt daarover gestemd. Mochten er een of meerdere amendementen worden aangenomen, dan kan dat grote gevolgen hebben voor het brexitproces.
Vanuit de conservatieve brexithoek ligt er een plan dat May dwingt om naar Brussel te reizen om de zo gehate backstop -de noodoplossing voor de Noord-Ierse grens- uit het akkoord te schrappen en te vervangen door ‘alternatieve regelingen’.
May besloot gisteren dat ze voor dit amendement (op haar eigen plan!) zal stemmen, en verzocht haar partijgenoten hetzelfde te doen. Met de belofte die ze nu doet – de EU verzoeken de juridisch bindende scheidingsdeal open te breken – lijkt een meerderheid voor dit amendement mogelijk.
Voor zowel een groot deel van de brexiteers als voor de DUP is de backstop namelijk de belangrijkste dealbreaker. May wil hiermee een signaal afgeven aan de EU: als we de backstop aanpassen, kan ik voor een meerderheid zorgen en zo de deal door mijn parlement loodsen.
Maar of Brussel gevoelig is voor dat argument is onwaarschijnlijk. Verschillende kopstukken herhaalden de afgelopen weken de bekende standpunten: heronderhandeling over de scheidingsovereenkomst is geen optie. Dit is de enige deal die mogelijk is. Er bestaat geen deal zonder backstop. Hoe May denkt de EU zo ver te krijgen om hun principes aan de kant te zetten en hun rode lijnen te vergeten is totaal onduidelijk.
Alle partijen willen dat er geen harde grens komt na de brexit, maar de meningen zijn sterk verdeeld over hoe dat moet worden geregeld. En dus is er nog steeds vrees voor het scenario dat de onderhandelingen klappen, er geen deal wordt gesloten en een harde grens onvermijdelijk is.
Dat is voor veel Noord-Ieren onverteerbaar. Sommigen waarschuwen zelfs voor een terugkeer van het geweld tussen katholieken en protestanten dat de regio teisterde voor het Goede Vrijdagakkoord van 1998.
Uitstel
Als er vanavond andere amendementen worden aangenomen kan het nog ingewikkelder worden voor May. Zo hoopt een rivaliserende groep parlementariërs op succes voor het plan van Labourparlementariër Yvette Cooper. Zij vraagt om een nieuwe wet waarin staat dat de premier uitstel van de brexitdatum van 29 maart moet aanvragen bij de EU als er op 26 februari nog steeds geen deal door het Britse parlement is.
Dit amendement maakt ook een goede kans op een meerderheid omdat veel parlementariërs dit zien als de manier om een no-dealbrexit (een brexit zonder akkoord) uit te sluiten. Zo zal het VK op 29 maart niet zonder afspraken de EU uit crashen, denken zij.
Het is ook nog mogelijk dat meerdere amendementen er doorheen komen. Als beide bovengenoemde wijzigingen worden aangenomen ontstaat een situatie waarin May een vernieuwde deal (met een aangepaste of geschrapte backstop) moet zien te sluiten met de EU, en die ook nog eens voor 26 februari door het eigen parlement moet krijgen. Een zo op het eerste gezicht onmogelijke missie.
Wat houdt de backstop in?
De backstop is een verzekeringspolis om de grens tussen Ierland en Noord-Ierland na de brexit onder alle omstandigheden open te houden.
Nu gelden binnen de Europese Unie nog overal dezelfde regels: goederen kunnen zonder grenschecks of tarieven de hele unie door reizen. Na de brexit doet het Verenigd Koninkrijk daar niet meer aan mee: de nieuwe buitengrens van de EU komt tussen Ierland en het aangrenzende Noord-Ierland te liggen.
Maar dat is in strijd met het Goede Vrijdagakkoord, het vredesakkoord dat werd gesloten na decennia bloedige strijd tussen protestanten en katholieken. Daarin staat: Er komt nooit meer een harde grens op het Ierse eiland.
Na de brexit hebben beide partijen twee jaar om een handelsakkoord te sluiten waarin een oplossing is gevonden voor het openhouden van de grens. Als dat niet lukt, treedt de backstop in werking. De Britten blijven dan in het gezamenlijk handelsgebied van de EU, zodat goederen vrij de grens over kunnen: een open grens dus.
Dat betekent dat de Britten zich aan allerlei Europese regels moeten blijven houden. Onacceptabel voor veel Britse eurosceptici: zij vrezen dat het Verenigd Koninkrijk door de backstop voor altijd vastgeketend blijft aan de Europese Unie.
In het Britse Lagerhuis wordt vandaag over een aantal wijzigingen in amendementen gestemd. Premier May hoopt vervolgens alsnog een brexit-akkoord met de EU te kunnen sluiten.
NOS 29.01.2019 En weer zijn de ogen vandaag op het Britse Lagerhuis gericht. Het parlement gaat proberen om de brexit-koers van de regering te beïnvloeden. Gaat dat lukken?
Parlementariërs stemmen vanavond over een aantal amendementen, oftewel wijzigingen op het brexit-akkoord zoals premier May dat heeft gesloten met de Europese Unie. Twee weken geleden verwierp het Lagerhuis dat akkoord met een overweldigende meerderheid. Sindsdien is May bezig om te kijken hoe ze haar deal alsnog bij een volgende stemming door het parlement kan loodsen.
Geen backstop
Een van de amendementen komt uit May’s eigen partij. Vooraanstaand Conservatief parlementslid Graham Brady wil namelijk dat de zogenaamde ‘backstop’ uit de deal wordt geschrapt. De backstop is het door veel brexit-gezinde parlementsleden gehate onderdeel van het akkoord waarmee de Noord-Ierse grens onder alle omstandigheden opengehouden kan worden.
Maar Brady en met hem tientallen andere pro-brexit parlementariërs vindt dat Groot-Brittannië in deze backstop veel te veel EU-regels moet blijven volgen, zonder dat ze er iets over te zeggen hebben. Daarnaast kunnen de Britten er niet zonder toestemming van de EU van af. Allemaal redenen voor brexiteers om het te willen schrappen.
In december legden we in een video al uit waarom de backstop zo gevoelig ligt:
De regering steunt dit amendement, ook al druist het in tegen de deal zoals hij op tafel ligt. May heeft namelijk iets concreets nodig om aan Brussel te laten zien: kijk, als jullie me tegemoetkomen op de backstop, krijg ik het akkoord alsnog door het parlement heen.
Het probleem is alleen dat de EU maar blijft herhalen dat het niet opnieuw gaat onderhandelen, en zeker niet over de backstop. Een akkoord zonder backstop, is geen akkoord, zeggen Commissievoorzitter Juncker en Raadsvoorzitter Tusk voortdurend. Toch hoopt May dat er, onder de alsmaar toenemende druk, over een oplossing te praten valt.
Het is echter een gok van May dit amendement te steunen. Verliest ze, dan staat ze alsnog met lege handen. En of dit amendement een meerderheid haalt, is alles behalve zeker. Verschillende brexit-gezinden bij de Conservatieven twijfelen behoorlijk. Ze vinden dat dit amendement nog te vaag blijft. Daarmee is dit een belangrijk amendement om op te letten vanavond.
Geen ‘no deal’
Het tweede amendement dat veel aandacht krijgt, is ingediend door Labour. Yvette Cooper, bekend Labour-parlementariër, wil wettelijk vastleggen dat de brexit niet uit kan draaien op No Deal, een chaotische brexit zonder akkoord. Dat wil ze doen door de brexit-datum van 29 maart uit te stellen als er op 26 februari nog altijd geen meerderheid is gevonden voor een deal.
Premier May is fel tegen deze ingreep omdat die in haar ogen het parlement veel te veel macht geeft. Dan verliest ze de controle over het tijdspad en kan ze het gevreesde no-deal-scenario niet langer gebruiken als drukmiddel in de onderhandelingen. Aan de ene kant richting Brussel en aan de andere kant om twijfelende parlementariërs alsnog achter haar deal te krijgen.
Ook bij dit amendement zal het erom spannen of het een meerderheid haalt. May zal proberen haar wil op te leggen aan haar fractie, maar al zo’n vijftien Conservatieven hebben verklaard Cooper te steunen. Daarmee zal het waarschijnlijk op een paar stemmen aankomen.
Voorzitter
Tot slot is ook de rol van de Speaker bepalend. Kamervoorzitter John Bercow bepaalt immers welke amendementen in stemming worden gebracht. Hij hoeft daarvoor geen verantwoording af te leggen. In de loop van de middag maakt hij bekend hoe de avond eruit zal zien.
Telegraaf 29.01.2019 Het Britse Lagerhuis verwacht na nieuwe debatten over de Brexit dinsdag te stemmen over voorstellen hoe nu verder te gaan, en vooral over hoe een no-dealbrexit kan worden voorkomen. De brexitdeal van premier Theresa May met de EU werd twee weken geleden door het Lagerhuis met overweldigende meerderheid weggestemd.
May houdt desondanks in grote lijnen vast aan haar deal. Een aantal parlementariërs wil daarom ingrijpen en heeft moties ingediend, onder meer om het initiatief naar zich toe te trekken.
De belangrijkste en meest kansrijke is volgens Britse media afkomstig van een lid van Labour, Yvette Cooper, en van Nick Boles van de Conservatieve Partij. Volgens hun motie moet de regering worden gedwongen de Brexit uit te stellen als er niet op tijd een akkoord met de EU is waar het parlement mee instemt.
May zou nog tot 26 februari de tijd krijgen en anders moet de Brexit worden uitgesteld. Dit voorkomt de no-dealbrexit. Een grote meerderheid in het Lagerhuis wil absoluut geen chaotisch vertrek uit de EU.
De motie is, indien aangenomen, historisch, omdat het Lagerhuis zich al eeuwenlang geen regeringstaken heeft toegeëigend, maar hiermee op de stoel van de premier gaat zitten.
Het EU-lidmaatschap van het Verenigd Koninkrijk eindigt, zoals nu voorzien, op 29 maart 2019.
AD 28.01.2019 De Britse premier Theresa May heeft volgens de krant The Sun in privégesprekken haar kabinetsleden verzekerd dat er geen brexit komt zonder duidelijke afspraken met de EU. May zou een ‘no-dealbrexit’ uitsluiten, maar houdt dat voor zich om druk op de Europese Unie te kunnen blijven uitoefenen.
De minister van Onderwijs, Damian Hinds, zei maandag bij de BBC in een reactie op het bericht van The Sun dat de regering geen ‘no-deal’ nastreeft en dat ook een duidelijke meerderheid in het parlement een goede overeenkomst met de Europese Unie wil.
May heeft een serie afspraken gemaakt over de manier waarop haar land ordelijk de EU verlaat. Maar die overeenkomst is twee weken terug met een enorme meerderheid in het Britse Lagerhuis weggestemd. Dinsdag buigen May en het parlement zich erover hoe het verder moet. May heeft haar standpunten niet veranderd en parlementsleden willen daarom dinsdag ingrijpen.
Zo komen een lid van Labour, Yvette Cooper, en een van de Conservatieve regeringspartij, Nick Boles, samen met een motie die de regering moet dwingen de brexit uit te stellen als er niet op tijd een akkoord met de EU is. Dit voorkomt de ‘no-dealbrexit’.
De motie is, indien aangenomen, historisch, omdat het Lagerhuis zich al eeuwenlang geen regeringstaken heeft toegeëigend, maar hiermee plotseling op de stoel van de premier gaat zitten. Van alle voorstellen voor moties is dit de meest kansrijke volgens Britse media. Dat komt doordat een grote meerderheid van het Lagerhuis een ‘no-dealbrexit’ wil voorkomen.
Volgens de planning stapt het Verenigd Koninkrijk op 29 maart uit de EU. Het land werd 1 januari 1973 lid van de Europese Gemeenschap, maar is nooit enthousiast geweest over grote Europese projecten.
AD 26.01.2019 Nederland moet Britse Nederlanders en Nederlandse Britten na de brexit de keuze tussen een Brits en een Nederlands paspoort besparen. Zij moeten voorlopig een dubbele nationaliteit kunnen krijgen, vindt D66. De regeringspartij komt daarom met een eigenhandig geschreven noodwet.
Het lukt de Britse regering en de Europese Unie maar niet om afspraken te maken over een ordentelijk vertrek van de Britten uit de EU. Daardoor dreigen ze veel van de 100.000 Nederlanders in het Verenigd Koninkrijk en de 46.000 Britten in Nederland een pijnlijke keuze op te dringen. Zo kan een Nederlander in Londen die straks noodgedwongen voor een Brits paspoort kiest, niet zomaar meer wonen, werken, studeren en stemmen in Nederland.
Minister Stef Blok (Buitenlandse Zaken, VVD) verklaarde afgelopen week herhaaldelijk weinig te voelen voor het versoepelen van de wet voor deze groep mensen. Het kabinet is spaarzaam met dubbele paspoorten, omdat die de integratie in de weg zouden staan. D66 nodigt nu andere partijen uit de schouders te zetten onder de initiatiefwet en die samen te dragen.
,,Er moet nu een vangnet komen’’, zegt Tweede Kamerlid Sjoerd Sjoerdsma in NRC Handelsblad. ,,Dit vraagt echt om samenwerking van links tot rechts. Samen moeten we ervoor zorgen dat Nederlanders in het Verenigd Koninkrijk en de Britten in Nederland niet de dupe worden van de brexitchaos.’’
AD 24.01.2019 De speciale brexitnoodwet wordt na felle kritiek door de Tweede Kamer aangepast. De wet geeft de regering verregaande bevoegdheid om in het geval van een harde brexit in te grijpen zonder dat het parlement er iets over te zeggen heeft. De Kamer perkt die bevoegdheid deels in, bleek vanavond in een debat over de wet.
Het kabinet bereidt zich voor op het voor Nederland zwartste scenario: een scheiding van het Verenigd Koninkrijk en de EU zónder afspraken. Maar, zegt verantwoordelijk minister Stef Blok van Buitenlandse Zaken, we kunnen ons niet overal op voorbereiden. Er kunnen ook acute situaties ontstaan die niet zijn voorzien en waarbij er direct moet worden ingegrepen.
Te ver
Delen van de wet gingen de Kamer, waaronder regeringspartijen CDA en D66, echter te ver. Blok paste zijn wet daarop aan, maar daarmee was niet alle kritiek verstomd. Ook ChristenUnie-Kamerlid Stieneke van der Graaf sprak in een debat van een wet ‘die wonderlijk in elkaar steekt’ en de minister ‘een wel heel ruime machtiging geeft’. VVD’er Anne Mulder zei mogelijkheden voor verbetering te zien.
Daarmee wil een Kamermeerderheid op voorspraak van D66’er Kees Verhoeven en CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt de geldigheid van de wet aan banden leggen: zes maanden in plaats van een jaar. Ook krijgt de Kamer de bevoegdheid om de regering binnen drie weken terug te fluiten. Blok zei zich ‘gehoord de gevoeligheden in de Kamer’ niet te verzetten tegen de wijzigingsvoorstellen, waarover volgende week wordt gestemd.
Volgens de SP is de speciale brexitwet helemaal niet nodig. Als zich een noodgeval voordoet, stelde Kamerlid Renske Leijten, kan de Kamer desnoods op een zaterdag bijeen komen om zich erover te buigen. ,,Onvoorziene omstandigheden zijn voor mij niet voldoende om de glijbaan van regeren per decreet op te gaan.’’
Regeringspartij CDA is een van de tegenstanders van de ‘ondemocratische’ brexit-noodwet van minister BlokANP
Bij een no-deal-brexit krijgen Nederlandse ministers de mogelijkheid om snel, op eigen houtje, wetten aan te passen. Maar dat gaat de Kamer een stap te ver.
NOS 24.01.2019 De Tweede Kamer krijgt toch meer controle op de brexit-noodwet van het kabinet. Minister Blok is bereid om enkele aanpassingen te doen aan de wet, die een groot deel van de Tweede Kamer “ondemocratisch” vindt.
De noodwet geeft ministers meer macht bij een vertrek van de Britten uit de Europese Unie zonder akkoord. Op eigen houtje kunnen bewindspersonen daardoor wetten veranderen en aanpassen; goedkeuring van het parlement is in eerste instantie niet nodig.
Half jaar
Maar de Tweede Kamer voelt zich buitenspel gezet en vreest een “machtsgreep”. Regeringspartijen CDA en D66 willen dat een genomen noodwet niet een jaar, maar slechts een half jaar geldt. Ook moet zo’n wet binnen tien weken door de Tweede Kamer zijn goedgekeurd. Als dat niet is gebeurd, vervalt de maatregel. Ook moet de genomen maatregel binnen 24 uur naar de Tweede Kamer zijn gestuurd.
Minister Blok zei in het debat over de noodwet dat hij bereid is om de gevraagde aanpassingen van de coalitiepartijen door te voeren. Enige tijd geleden moest hij ook al de wet aanpassen vanwege kritiek.
Noodrem
Een groot deel van de Kamer ziet de noodzaak van een noodwet bij een no-deal-brexit wel in. Het uittreden van de Britten zonder afspraken “kan ingrijpende consequenties hebben voor het personen- en goederenverkeer”, benadrukt minister Blok.
Hij hoopt dat de wet niet nodig is, maar hij vindt het belangrijk om een soort “uiterste noodrem” achter de hand te hebben. “We kunnen niet uitsluiten dat er iets onverwachts gebeurt”, zei de minister. Voorbeelden kan hij niet geven, omdat het volstrekt onduidelijk is wat er kan gebeuren.
AD 24.01.2019 Het afscheid van de Britten staat op losse schroeven. Of je nu een bedrijf runt in Naaldwijk, drie hoog woont in Zoetermeer of graag winkelt in de Haagse binnenstad: de commotie rond de brexit raakt ons allemaal. Hoe gaat de regio om met die onzekerheid?
,,Je kunt hier naar de brexit kijken”, zegt John Meijer (49), wijzend op het uitzicht vanuit een van de vergaderzalen van het hoofdkantoor van de Bom Group in Hoek van Holland. In de verte is net het rood te zien van de Stena Hollandica die rustig wacht tot hij weer mag overvaren naar Harwich, in het Verenigd Koninkrijk. Aan de rechterkant kijkt Meijer uit op kassen, de core business van de Bom Group.
NOS 17.01.2019 Een no deal-brexit treft niet alleen goederenverkeer, dat dan stil komt te staan aan de grens, maar ook de digitale snelweg. Daarvoor waarschuwt branchevereniging Nederland ICT. Persoonsgegevens mogen zonder akkoord namelijk niet zomaar meer naar het Verenigd Koninkrijk.
“Dit treft niet alleen ict-bedrijven, maar alle bedrijven die persoonsgegevens in het Verenigd Koninkrijk hebben staan”, zegt directeur Lotte de Bruijn van de branchevereniging. Daarbij gaat het bijvoorbeeld ook om bedrijven die software gebruiken die data in het Verenigd Koninkrijk opslaat.
De branchevereniging roept de Autoriteit Persoonsgegevens daarom op om een overgangsregeling in te stellen van minimaal vijftien maanden. “Als die er niet komt, lopen veel bedrijven het risico op boetes”, zegt De Bruijn. Zo’n overgangsregeling was opgenomen in het brexit-akkoord van de Britse premier Theresa May, maar dat werd dinsdagavond weggestemd in het Lagerhuis.
Veilig land
Persoonsgegevens mogen niet zomaar worden doorgestuurd naar andere landen. Nu mogen persoonsgegevens nog naar het Verenigd Koninkrijk vanwege de Europese privacywetgeving. Na een brexit zonder akkoord raakt het Verenigd Koninkrijk de status van een veilig land voor persoonsgegevens automatisch kwijt.
“Het land krijgt dan dezelfde status als landen als India, Maleisië en andere landen zonder goede privacywetgeving”, zegt ict-jurist Arnoud Engelfriet. Bedrijven en organisaties mogen dan dus niet meer zomaar data van hun klanten of medewerkers in het Verenigd Koninkrijk opslaan.
De Britten kunnen dat oplossen door zelf nieuwe privacywetgeving aan te nemen, en die wetgeving vervolgens ook nog door de Europese Commissie goed te laten keuren. Dat is eerder onder meer gebeurd met de privacywetgeving van Canada en Israël.
De kans is echter klein dat dat nog voor de brexit gaat lukken. In de tussentijd kunnen bedrijven wel zelf juridische voorzorgsmaatregelen nemen. “Maar het is heel lastig om te weten waar bedrijven zich nou precies op moeten voorbereiden”, zegt De Bruijn van Nederland ICT. “Daarom pleiten we voor een overgangsperiode.”
In overtreding
Sturen bedrijven toch data naar het Verenigd Koninkrijk zonder voorzorgsmaatregelen, dan zijn ze in overtreding. “En de boetes daarop zijn niet mals”, zegt De Bruijn.
Engelfriet merkt in zijn praktijk dat bedrijven nerveus beginnen te worden van de brexit. “Sommige bedrijven zeggen: ik verhuis mijn data wel weg uit het Verenigd Koninkrijk en ga liever naar Ierland of Duitsland”, zegt Engelfriet. “Maar je kunt soms ook niet zomaar weg met je datacenter.”
BB 16.01.2019 Als het Verenigd Koninkrijk met een harde brexit de Europese Unie verlaat, heeft dit op middellange termijn een negatief economisch effect op Amsterdam en regio van 1 miljard euro. Daarnaast zijn er gevolgen voor de dienstverlening, luchtvaart, investeringsstromen, het dataverkeer, de haven, EU-gesubsidieerde projecten en de arbeidsmarkt.
Analyse
Dat blijkt uit een analyse die Amsterdam vorig jaar heeft laten uitvoeren, zo staat in een brief van wethouder Economische Zaken Udo Kock aan de Amsterdamse gemeenteraad. Er zijn duizenden bedrijven in de metropoolregio Amsterdam die handel drijven met het Verenigd Koninkrijk. Ongeveer 18 procent van de economie in deze regio zal door een harde brexit, getroffen worden, aldus Kock.
Kansen
De situatie biedt ook kansen voor Amsterdam. Op dit moment hebben ongeveer dertig bedrijven wegens de brexit gekozen om zich in de Amsterdamse regio te vestigen. Nog eens ongeveer honderd overwegen dit. Bij een harde brexit, een uittreding zonder afspraken, mogen de ongeveer 15.000 Britse Amsterdammers, die voor de brexit op 29 maart rechtmatig in Nederland verblijven, in elk geval nog vijftien maanden in Nederland blijven.(ANP)
MSN 16.01.2019 Een no deal-Brexit zal de gemeente Amsterdam een miljard euro kosten. Dat schrijft wethouder Udo Kock van Economische Zaken woensdag in een brief aan de raad.
Kock schrijft dat de kans op een Brexit zonder akkoord met de Europese Unie groter is geworden nadat het Britse Lagerhuis dinsdagavond het uittredingsakkoord van premier Theresa May heeft weggestemd. De toenemende onzekerheden over de toekomst van het Verenigd Koninkrijk zijn slecht voor de economie van de hoofdstad.
Het gaat om een afname van een miljard euro van het bruto regionaal product, dat voor de Metropoolregio Amsterdam in totaal omstreeks 160 miljard euro bedraagt.
Wethouder Kock schrijft dat er “duizenden bedrijven” zijn die vanuit Amsterdam handeldrijven met het Verenigd Koninkrijk. Volgens Kock wordt “circa 18 procent van de Amsterdamse economie geraakt door de Brexit”.
Het kabinet maakt tijdens Prinsjesdag (18 september) de begroting voor volgend jaar bekend. De besprekingen over de plannen zijn vorige week begonnen in het Catshuis in Den Haag.
Na acht wekenzomerreces begon de Tweede Kamer deze week aan het nieuwe politieke seizoen. Dit zijn de belangrijkstedossiers voor Rutte III.
Begroting voor 2019
Minister Wopke Hoekstra (CDA) van Financiën presenteert over twee weken de eerste begroting van Rutte III. Naar verluidt gaan alle inkomensgroepen erop vooruit, vooral door de inkomstenbelasting die omlaaggaat. Daarnaast gaat er extra geld naar Defensie, Onderwijs en Zorg.
De laatste kostenpost blijft veruit de grootste: De Telegraaf meldde maandag dat er deze kabinetsperiode zelfs meer geld extra naartoe gaat – dus bovenop wat er al wordt uitgegeven – dan naar de hele begroting van het ministerie van Defensie.
Premier Mark Rutte zei vorige week dat iedereen in de portemonnee moet gaan voelen dat het beter gaat met Nederland. Hij verwees daarbij naar recente ramingen van het Centraal Planbureau, waaruit blijkt dat de meeste mensen er volgend jaar op vooruit gaan. Gemiddeld gaan alle huishoudens er volgend jaar met 1,3 procent op vooruit. Maar voor bepaalde groepen – gepensioneerden (stijging 1,1 procent) en vooral uitkeringsgerechtigden (0,5 procent) – is dat percentage lager. 7 procent van alle huishoudens gaat er zelfs op achteruit, terwijl de economie opnieuw groeit.
,,We zijn aan het kijken hoe we die cijfers nog wat verder kunnen verbeteren”, zei Rutte. ,,We proberen het beleid op basis van deze ramingen zo vorm te geven dat het zo gunstig mogelijk uitpakt.”
AD 14.09.2018
Startpunt
“Het startpunt is niet slecht”, zei Rutte dinsdag in de tuin van het Catshuis tegen NU.nl. De premier is samen met zijn kabinetsploeg bijeengekomen om over de begroting van volgend jaar te praten.
Rutte verwees naar de recente ramingen van het Centraal Planbureau, waaruit blijkt dat de meeste mensen er volgend jaar op vooruit gaan. Gemiddeld gaan alle huishoudens er volgend jaar met 1,3 procent op vooruit. Maar voor bepaalde groepen – gepensioneerden (stijging 1,1 procent) en vooral uitkeringsgerechtigden (0,5 procent) – is dat percentage lager. 7 procent van alle huishoudens gaat er zelfs op achteruit, terwijl de economie opnieuw groeit.
De verontwaardiging over afschaffing – die ruim een half miljard duurder uitvalt dan gedacht – is begrijpelijk, maar dat verandert de noodzaak niet, houden premier Mark Rutte (VVD) en de coalitiepartijen vol. Op Prinsjesdag (dinsdag 18 september) presenteert de regering een nadere verantwoording van het plan.
Telegraaf 04.09.2018
Telegraaf 04.09.2018
Telegraaf 03.08.2018
Nieuwe voorman MKB-Nederland trekt meteen van leer tegen afschaffing dividendtaks
Maandag 03.09.2018 koos belangenclub MKB-Nederland ondernemer Jacco Vonhof tot nieuwe voorzitter. Die gaf tegen De Telegraaf onmiddellijk aan dat middelgrote en kleine bedrijven niets op hebben met de voorgenomen afschaffing van de dividendbelasting door het kabinet-Rutte 3. Dit terwijl zusterorganisatie VNO-NCW, die opkomt voor de belangen van het grootbedrijf, juist vóór is.
Vonhof pleit ervoor om de dividendbelasting niet af te schaffen, maar in plaats daarvan de loonkosten voor bedrijven en werknemers fors te verlagen. Daar profiteren zowel ondernemers als werkenden van, via lagere loonkosten en een hoger nettoloon.
Publieke sector
Jesse Klaver GL legt aan de vooravond van Prinsjesdag een harde eis neer bij het kabinet: investeer volgend jaar 2 miljard om de crisis in de publieke sector te bestrijden. Volgens hem is het geld nodig om ‘de crisis in de publieke sector’ op te lossen, die is ontstaan na jaren van bezuinigingen. Dat zei Klaver zondagmiddag in de Afas Live in Amsterdam.
Klaver zet met deze eis de politieke verhoudingen met het kabinet op scherp. Deze 2 miljard wordt het politieke strijdpunt in aanloop naar Prinsjesdag, de Eerste Kamerverkiezingen en het vaststellen van de voorjaarsnota, voorspelt Klaver.
Kabinet wil hogere rente voor studieschuld om €226 miljoen op te halen
Het plan stond al in het Regeerakkoord en moet het rijk 226 miljoen euro opleveren en is bedoeld om het leenstelsel betaalbaar te houden.. Studentenvakbond LSVb noemt het ‘onacceptabel en rekent voor dat bij een gemiddelde studieschuld van 21.000 euro, het maandbedrag aan aflossing en rente stijgt van 70 naar 82 euro.
De zorgpremie wordt volgend jaar gemiddeld ruim een tientje per maand duurder. Die schatting van het kabinet wordt met Prinsjesdag bekendgemaakt, melden Haagse bronnen tegen persbureau ANP. Mensen met een kleine beurs gaan er niet op achteruit, omdat de zorgtoeslag ook stijgt. Het eigen risico blijft 385 euro.
Btw-verhoging
Alle plannen en lastenverlagingen moeten natuurlijk ergens van worden betaald en dat komt deels uit de verhoging van de btw. Het lage btw-tarief wordt 1 januari 2019 verhoogd van 6 naar 9 procent en dat gaat Nederlandse huishoudens volgend jaar gemiddeld zo’n 300 euro kosten, berekenden economen van ING vorige maand. Kortom: dat gaat de consument merken als hij in de supermarkt de aardappelen in het mandje legt. Of bijvoorbeeld een boek of theaterkaartjes koopt.
Aan minister Hoekstra de lastige taak deze plannen door de Tweede Kamer te loodsen.
Minister Eric Wiebes van Economische Zaken en Klimaat (VVD) moet voor het eind van het jaar met concrete maatregelen komen om de gestelde klimaatdoelen te halen. Hiervoor moet hij de resultaten van de vijf ‘klimaattafels’ beoordelen en bespreken met de Kamer, inclusief een doorrekening door het Planbureau voor de Leefomgeving en het Centraal Planbureau (effecten op lastenverdeling).
De voorstellen gaan ongetwijfeld grote invloed hebben op de portemonnee en het leven van alle Nederlanders. Zo moeten huishoudens van het aardgas af en gaat de belasting op vliegen omhoog.
Wetsvoorstellen die nog in de pijplijn zitten:
Het Belastingplan 2019: een pakket fiscale maatregelen met grote gevolgen. Het lage btw-tarief gaat van 6 naar 9 procent. Er komt een ‘sociale vlaktaks’ met twee tarieven inkomstenbelasting: 36 procent voor het inkomen tot zo’n 70.000 euro en 49 procent daarboven. De algemene heffingskorting en de arbeidskorting stijgen; vooral lagere en middeninkomens profiteren daarvan. Ook daalt de winstbelasting voor bedrijven. Het plan bevat ook het schrappen van de dividendbelasting, al bestaat de kans dat het kabinet dit omstreden voorstel schielijk intrekt.
Van de nieuwe Inburgeringswet zijn de contouren bekend, maar de tekst moet nog komen.
Wet op een minimumprijs voor CO2 bij energieopwekking. Vanwege het milieu en het klimaat moeten de kosten van stroomproductie omhoog. Voor de consument gaat de belasting op gas fors omhoog en die op stroom juist omlaag.
Verbod op het gebruik van steenkool voor energieopwekking. Hierbij geldt een overgangstermijn voor de energiecentrales.
Belasting op vliegtickets. Per jaar wil de fiscus 200 miljoen euro binnenhalen.
Oprichting van een Instituut Mijnbouwschade Groningen, dat objectief moet vaststellen welk bedrag aan vergoeding de bewoners van het bevingsgebied krijgen.
Uitbreiding slachtofferrechten in het strafproces, opdat het voor slachtoffers van verkeersongelukken en misdrijven minder lastig wordt schade te claimen bij verzekeraars en daders.
Verhoging van de kinderbijslag.
Premiedifferentiatie vast-flex. De werkloosheidspremie werd altijd per bedrijfstak vastgesteld. Straks geldt een premie voor alle sectoren, maar wordt verschil gemaakt tussen vaste en flexibele medewerkers.
Afschaffing dividendbelasting gaat door, maar bedrijven betalen ervoor
De coalitie bereikte een akkoord over de begroting van 2019 en de financiering van de afschaffing van de dividendbelasting. Die omstreden maatregel kost ruim een half miljard euro meer dan gepland. Nederlandse banken en energie-intensieve bedrijven draaien waarschijnlijk grotendeels op voor de opgelopen kosten voor de afschaffing ervan.
Mark Rutte houdt z’n poot stijf: in het begrotingsakkoord voor 2019 blijft de omstreden afschaffing van de dividendbelasting overeind, zo meldt onder meer de NOS. Maar de geschatte extra kosten van ongeveer een half miljard euro per jaar worden naar verluidt door het bedrijfsleven zelf opgehoest. Dit gebeurt onder meer door de vennootschapsbelasting minder te verlagen dan eerder gepland. Het tarief zou nu zakken naar 22 procent in plaats van 21 procent.
Rutte krijgt indirect steuntje in de rug van Unilever-baas Paul Polman
Unilever is belangrijk voor de Nederlandse economie, zei topman Polman donderdag in Wageningen. Het bedrijf pompt jaarlijks zo’n 1 miljard euro in de economie, en daar profiteren ook heel veel kleinere bedrijven van. Polman noemde de afschaffing van de dividendbelasting ook een goede zaak, omdat multinationals bij hun vestigingsbeleid volgens hem wel degelijk kijken naar dit soort fiscale randvoorwaarden.
De coalitie besprak vanaf maandag 20.08.2018 de begroting voor komend jaar, met de voorgenomen afschaffing van de dividendbelasting als een van de meest opvallende maatregelen. Volgens regeringspartijen VVD, CDA en D66 gaan burgers, van wie het merendeel tegen het schrappen van de taks is, niet opdraaien voor de kosten. De rekening zou bij aandeelhouders van bedrijven moeten komen te liggen.
AD 22.08.2018
Nadat de afgelopen week bleek dat het afschaffen van de dividendbelasting – die in geen enkel verkiezingsprogramma was opgenomen – aanzienlijk meer kost dan in eerste instantie werd verwacht, reageerden linkse oppositiepartijen als SP en GroenLinks verontwaardigd. Toen het kabinet in oktober aantrad, werd verwacht dat de overheid ongeveer 1,4 miljard euro zou mislopen door de maatregel. Maar vanwege de economische groei en toegenomen winsten door bedrijven, zouden de kosten uitkomen op 2 miljard of nog meer. Dat meldde het AD donderdag op basis van bronnen in Den Haag.
Telegraaf 20.08.2018
‘Kabinet: niet burgers, maar aandeelhouders bedrijven krijgen rekening’
Maandag meldt De Telegraaf dat het kabinet de rekening van de belastingverlaging voor buitenlandse aandeelhouders van grote bedrijven als Unilever en Shell niet bij de burger wil neerleggen. De aandeelhouders zelf moeten betalen, zeggen anonieme bewindspersonen tegen de ochtendkrant.
AD 22.08.2018
De VVD, pleitbezorger van het schrappen van de dividendbelasting, erkent dat het aankondigen van de maatregel ‘dramatisch’ is geweest. Zo kwamen premier Mark Rutte en minister van Economische Zaken Eric Wiebes (beiden VVD) in april onder vuur te liggen toen ze in een ellenlang debat het bestaan van memo’s over de afschaffing – de premier ontkende eerder nog dat die er waren – moesten verdedigen. Ondanks een motie van afkeuring overleefde het kabinet het debat.
Telegraaf 20.08.2018
Rutte ontweek vrijdag al vragen over dividendbelasting
Maar toch blijft het kabinet, en dan vooral de VVD en D66-minister Menno Snel (Financiën), achter het voornemen staan omdat het goed zou zijn voor het vestigingsklimaat van grote bedrijven. Als er geen dividendbelasting is voor buitenlandse aandeelhouders, zouden bedrijven sneller naar Nederland komen. Vrijdag, tijdens Rutte’s eerste persconferentie sinds het zomerreces, wilde de premier niet antwoorden op vragen over de toegenomen kosten van de afschaffing: ‘Ik vind het netjes dat we op Prinsjesdag (dinsdag 18 september 2018, red.) met het hele beeld komen.’
Telegraaf 23.08.2018
Peiling
Hoewel afgelopen weekeinde uit een peiling van Maurice de Hond bleek dat maar 16 procent van de Nederlanders de afschaffing steunt, denkt de VVD niet dat er veel ophef over het besluit zal ontstaan. ‘Volgend jaar heeft niemand het er meer over,’ citeert De Telegraaf een (opnieuw anonieme) minister van de partij. Die zou bovendien teleurgesteld zijn dat er in media ‘een Oranjegevoel’ zou ontbreken, terwijl de maatregel de internationale concurrentiepositie van Nederland juist ten goede zou komen.
Nog maar 16% voor afschaffing dividendbelasting. VVD kiezers gedaald van 58% in november jl naar 35% nu. CDA en D66 lijden de grootste electorale schade over dit onderwerp. http://bit.ly/2N0J6yK 09:45 – 19 aug. 2018
Dijkhoff: kritiek op afschaffing bedoeld om Rutte te beschadigen
Ruim een maand geleden, in een interview in het zomernummer van Elsevier Weekblad, zei VVD-fractieleider Klaas Dijkhoff dat kritiek op het afschaffen van de taks louter is bedoeld om premier Rutte te beschadigen. ‘Stampij. Stampij. Actie Beschadiging Lijsttrekker VVD.’
Telegraaf 21.08.2018
Koopkracht
In 2019 moet iedereen daadwerkelijk in de portemonnee voelen dat het beter gaat met Nederland. Dat zei premier Mark Rutte na afloop van het kabinetsoverleg in het Catshuis in Den Haag. Daar wordt de komende dagen de begroting voor volgend jaar besproken.
Al met al doet onze economie het duidelijk beter dan het gemiddelde van de landen van de eurozone. Volgens een nieuwe schatting van Europees statistiekbureau Eurostatging de economie van het eurogebied met 0,4 procent vooruit op kwartaalbasis, net als in het eerste kwartaal.
CPBraming: de Nederlandse economie ontwikkelt zich gunstig, dit jaar een groei van 2,8% en volgend jaar 2,5%. Verhoging lage BTW tarief duwt inflatie in 2019 omhoog naar 2,4%. Meer informatie: http://bit.ly/2MPOjJo 7:01 AM – Aug 16, 2018
cMEV raming: de economie groeit in 2018 en 2019 door in een bovengemiddeld tempo. De werkloosheid daalt in 2019 verder naar een historisch laag niveau van 3,5%, de overheidsschuld daalt naar 49%. Meer informatie: http://bit.ly/2MtFS9U 7:02 AM – Aug 16, 2018
CPB koopkrachtraming: bijna alle huishoudens kennen in 2019 een positieve koopkrachtontwikkeling, met uitschieters tot boven de 4%. De presentatie van de koopkrachtontwikkeling is gewijzigd; de spreiding van koopkrachteffecten krijgt meer aandacht http://bit.ly/2MNknxG 7:03 AM – Aug 16, 2018
Premier Mark Rutte lijkt vrede te hebben met de koopkrachtplaatjeszoals die er nu liggen. Wel kijkt hij nog naar “finetuning” van de cijfers, maar concrete stappen worden pas op Prinsjesdagbekendgemaakt.
Reactie economen
De koopkracht van werkende Nederlanders valt mogelijk minder hoog uit dan het kabinet verwacht. Daarvoor waarschuwen Economen van de Rabobank in een vandaag verschenen rapport. Als er niet wordt ingegrepen, hoeven Nederlanders ‘niet op fraaie koopkrachtplaatjes te rekenen’ bij Prinsjesdag.
Een domper voor werkend Nederland, maar ook voor kabinet Rutte-III, aldus Economen Rabobank.
De Nederlandse economie groeide het afgelopen jaar met 2,9 procent, maar de lonen slechts met 1,4 procent. Daarmee weten de cao-lonen maar net boven de inflatie van 1,3 procent te blijven. Dat is opmerkelijk, aangezien er meer werk is en de werkloosheid daalt. Problemen met het vinden van personeel zou de salarissen juist een flinke zet omhoog moeten geven.
‘Een domper voor werkend Nederland, maar ook voor kabinet Rutte-III: zonder loongroei is het nog maar de vraag hoe gunstig de koopkrachtplaatjes zullen zijn die het ‘de gewone, normale Nederlander’ met Prinsjesdag voorschotelt’, aldus het economisch bureau van de bank in het rapport, dat zich naar eigen zeggen daarom genoodzaakt voelt de discussie over de loonstijging aan te gaan.
AD 28.08.2018
Meer doen
Werkende Nederlanders komende jaren laten meedelen in de economische groei vergt een stap verder van VVD, CDA, D66 en ChristenUnie, aldus Economen Rabobank.
Het kabinet zou dan ook maatregelen moeten treffen om de nettolonen te laten stijgen, stellen de economen. Een verlaging van de belasting op arbeid zou daarbij voor de hand liggen, omdat het daarmee voor werkgevers goedkoper wordt om loonsverhogingen door te voeren. Werknemers houden daarnaast per extra euro meer over.
‘Opvallend genoeg heeft het kabinet juist die route grotendeels voor zichzelf versperd’, schrijven de economen, die onafhankelijk van de bankbelangen opereren. Van de lastenverlichting van zes miljard euro door de vereenvoudiging van het belastingstelsel, blijft volgens de Rabobank na 2021 structureel slechts 600 miljoen euro over. ‘Werkende Nederlanders komende jaren laten meedelen in de economische groei vergt dus een stap verder van VVD, CDA, D66 en ChristenUnie.’
Die stap verder kan bestaan uit het inzetten op vaste banen, menen de economen. Werknemers met een vast contract hebben een sterkere onderhandelingspositie. Ze kunnen daardoor makkelijker loonsverhogingen afdwingen. Nu kiezen ondernemers nog vaak voor zzp’ers, omdat die bij een gelijk nettosalaris vaak goedkoper zijn.
Verbeteren
Het kabinet maakt tijdens Prinsjesdag (18 september) de begroting voor volgend jaar bekend. De besprekingen over de plannen zijn vorige week begonnen in het Catshuis in Den Haag.
Premier Mark Rutte zei vorige week dat iedereen in de portemonnee moet gaan voelen dat het beter gaat met Nederland. Hij verwees daarbij naar recente ramingen van het Centraal Planbureau, waaruit blijkt dat de meeste mensen er volgend jaar op vooruit gaan. Gemiddeld gaan alle huishoudens er volgend jaar met 1,3 procent op vooruit. Maar voor bepaalde groepen – gepensioneerden (stijging 1,1 procent) en vooral uitkeringsgerechtigden (0,5 procent) – is dat percentage lager. 7 procent van alle huishoudens gaat er zelfs op achteruit, terwijl de economie opnieuw groeit.
,,We zijn aan het kijken hoe we die cijfers nog wat verder kunnen verbeteren”, zei Rutte. ,,We proberen het beleid op basis van deze ramingen zo vorm te geven dat het zo gunstig mogelijk uitpakt.”
Startpunt
“Het startpunt is niet slecht”, zei Rutte dinsdag in de tuin van het Catshuis tegen NU.nl. De premier is samen met zijn kabinetsploeg bijeengekomen om over de begroting van volgend jaar te praten.
Rutte verwees naar de recente ramingen van het Centraal Planbureau, waaruit blijkt dat de meeste mensen er volgend jaar op vooruit gaan. Gemiddeld gaan alle huishoudens er volgend jaar met 1,3 procent op vooruit. Maar voor bepaalde groepen – gepensioneerden (stijging 1,1 procent) en vooral uitkeringsgerechtigden (0,5 procent) – is dat percentage lager. 7 procent van alle huishoudens gaat er zelfs op achteruit, terwijl de economie opnieuw groeit.
,,We zijn aan het kijken hoe we die cijfers nog wat verder kunnen verbeteren”, zei Rutte. ,,We proberen het beleid op basis van deze ramingen zo vorm te geven dat het zo gunstig mogelijk uitpakt.”
Het kabinet zet voor 2019 in op onder meer lastenverlichting en extra investeringen in Defensie, de ouderenzorg en infrastructuur. ,,Er ligt de komende periode ook een belangrijke taak op het terrein van de energietransitie – het terugdringen van de opwarming van de aarde”, aldus Rutte.
AD 22.08.2018
Het overleg vandaag was informeel van aard. Vanaf morgen behandelen de bewindslieden de begroting voor volgend jaar. Die moet tijdens Prinsjesdag, de derde dinsdag van september, worden gepresenteerd.
Ondertussen maken de banken zich ook zorgen: ze vrezen te moeten opdraaien voor het kabinetsbesluit over de dividendbelasting, schrijft hetFinancieele Dagblad (FD) maandag. Dit omdat banken vanaf 2019 belasting moeten betalen over zogeheten converteerbare obligaties, die tot nu toe aftrekbaar was. Dit kost ze jaarlijks 150 miljoen euro, waarvoor de banken vermoedelijk geen compensatie krijgen.
AD 01.09.2018
Oppositie was woedend over ‘geheime’ deal Belastingdienst en Shell
Eind juni was de oppositie ook al verontwaardigd over een oude deal tussen de Belastingdienst en Shell, dat via een speciale constructie via het Britse kanaaleiland Jersey de dividendbelasting voor zijn aandeelhouders had ontweken. Door de afspraak met het olie- en gasbedrijf zou de Nederlandse staat miljarden euro’s aan belasting hebben misgelopen, onthulde Trouw.
Later die week zei Rutte dat hij, in tegenstelling tot wat hij eerder die week had beweerd, toch op de hoogte was van de deal. Onder anderen partijleiders Lodewijk Asscher (PvdA) en Lilian Marijnissen (SP) hekelden de premier. Laatstgenoemde sprak van een ‘stinkende deal’ en een ‘gênante vertoning’.
Telegraaf 08.09.2018
Telegraaf 08.09.2018
Telegraaf 08.09.2018
Bedrijfsleven is verdeeld over afschaffen dividendtaks
Mark Rutte heeft een probleem: hij krijgt nauwelijks steun uit het Nederlandse bedrijfsleven voor de afschaffing van de dividendbelasting. Uit een rondgang van het FD blijkt dat chipmachinemaker ASML, mediabedrijf Wolters Kluwer en tankopslagbedrijf Vopak geen rekening houden met de maatregel bij hun plannen. Philips staat er neutraal in.
Shell, Unilever en AkzoNobel steunen de maatregel, maar dat is volgens de krant logisch: zij hebben jarenlang gelobbyd voor de afschaffing.
Telegraaf 29.08.2018
Bezuinigingen NPO
Drie regeringspartijen willen de Bezuinigingen op NPO mogelijk eenmalig ‘verzacht’ op de publieke omroep voor het komende jaar verzachten. CDA, D66 en ChristenUnie zouden daarvoor eenmalig 30 miljoen euro willen uittrekken.
Daarmee zou de Nederlandse Publieke Omroep (NPO) voor 2019 de helft minder hoeven te bezuinigen dan de 62 miljoen euro die nu nodig is voor een sluitende begroting. Betrokkenen benadrukken dat een definitief besluit nog niet is genomen. Het is een onderdeel van de begrotingsonderhandelingen die nu worden gevoerd. Op Prinsjesdag wordt duidelijk of de NPO minder hoeft te snijden dan zij gisteren aankondigde.
Eerder al wilde CDA, CU en D66 de bezuinigingen voor de publieke omroep eenmalig verzachten. Bronnen melden aan de NOS dat de drie coalitiepartijen daarvoor eenmalig rond 30 miljoen euro willen uittrekken. Daarmee zou ongeveer de helft van het tekort bij de publieke omroep worden gecompenseerd.
Als de politiek niets doet, moet de NPO volgend jaar door tegenvallende reclame-inkomsten 62 miljoen euro bezuinigen. Vandaag maakte de NPO bekend hoe ze dat wil opvangen.
Telegraaf 13.09.2018 Neêrlands favoriete volksvermaak, na praten over het weer, is koopkrachtplaatjes kijken. We staren ons blind op de puntenwolken van het Centraal Planbureau, we hopen dat het kabinet maatregelen neemt om onze koopkracht te repareren, en politici slaan elkaar om de oren met tienden van procenten erbij of eraf. In het jaar dat Jan Modaal, stamvader van de koopkracht, zijn vijftigste verjaardag viert, rijst de vraag: is al die aandacht wel terecht?
Prinsjesdag? Koopkrachtdag! Tussen alle hoedjes en koetsen door heeft de gemiddelde Nederlander komende dinsdag maar één vraag: wat zit er voor mij in het koffertje van minister Wopke Hoekstra van Financiën?
De plannen van het kabinet – zaken als een hogere btw, een vereenvoudiging van de inkomstenbelasting, een lager eigenwoningforfait – hebben stuk voor stuk invloed op wat we te besteden hebben. De afgelopen weken is het Centraal Planbureau druk bezig geweest met berekenen hoe groot die invloed precies is, en hoe de gevolgen van losse maatregelen op elkaar ingrijpen.
Het resultaat van die berekeningen, vermengd met nog wat getallen waar het kabinet geen invloed op heeft – prijsstijging, zorgpremie – levert de koopkrachtontwikkeling voor 2019 op. Veren om mee te pronken voor het kabinet, of een stok om mee te slaan voor de oppositie – en niet zelden allebei. Een typisch Hollands vermaak, bovendien. De meeste regeringen worden afgerekend op het aantal banen dat ze creëren, of op economische groei of lage werkloosheid. „Maar hier zijn we toevallig ooit met koopkracht begonnen, en dat sloeg aan”, zegt Jasja Bos van financieel voorlichtingsbureau Nibud.
Jan Modaal
Dat ’ooit’ is dit jaar precies vijftig jaar geleden. Op 22 november 1968 werd Jan Modaal geboren, in Den Haag, op het kantoor van de Sociaal-Economische Raad, het overlegorgaan van werkgevers en werknemers. Modaal is een bijzondere man: bij zijn geboorte had hij al direct twee kinderen (6 en 11 jaar), een echtgenote die fulltime voor die kinderen zorgde, en een inkomen net onder de ziekenfondsgrens. Het gezin woonde in een huurhuis. Zoals de familie Modaal waren er, anno 1968, heel veel gezinnen in Nederland. En de SER had uitgerekend hoeveel deze groep ’modalen’ in de jaren tot 1971, onder de katholieke premier Piet de Jong, te besteden zou hebben.
Het eerste koopkrachtplaatje, met opnieuw het gezin Modaal als ijkpunt, dateert van een klein halfjaar later, van maart 1969. Auteur: het Centraal Planbureau, ook toen al. Het kabinet-De Jong is bezig de verzorgingsstaat op te bouwen, en moet daarvoor flink wat belasting inhouden op het loon van werkenden.
Het CPB moet ervoor waken dat Jan Modaal niet ’aan zijn taks komt’: de belastingdruk moet niet zo hoog worden, dat gezinnen geen geld meer overhouden om uit te geven, met alle economische rampspoed van dien. De koopkracht van Jan Modaal moet op peil blijven, en liefst verbeteren.
Fictieve levens
Inmiddels komt het CBP met de koopkrachtvooruitzichten van vele Jannen Modaal: eentje met een hoog inkomen, eentje zonder kinderen, een gepensioneerde Jan Modaal… Het Nibud voorspelt op Prinsjesdag zelfs voor honderd Jannen Modaal wat hun koopkracht het komende jaar gaat doen.
En zo lijken we te zijn vergeten dat het om fictieve Jannen gaat, met fictieve levens. Levens waarin nooit iets veranderd – er komen geen kinderen bij, Modaal raakt zijn baan niet kwijt, maakt ook geen promotie, en hij gaat ook niet in een ander huis wonen. Bovendien doen de inflatie, de lonen en de zorgpremie precies wat het CPB voorspelt.
Gezinnen die aan ál die criteria voldoen, bestaan niet, zegt zélfs CPB-directeur Laura van Geest. „De koopkrachtplaatjes die wij schetsen zijn een stilleven”, mijmerde ze in maart van dit jaar. „Ze bieden beleidsmakers inzicht op hoofdlijnen, maar zijn minder geschikt voor de vertaling naar de privé-portemonnee.” De koopkracht van een los gezin kan veel hoger of lager uitvallen dat wat het CPB ons dinsdag voorspiegelt, en als de lonen of prijzen iets anders doen dan verwacht, kantelt het beeld voor hele groepen tegelijk.
Verdelen
Niet dat politici zich daar iets van aantrekken. Henk Krol, de onvermoeibare leider van 50Plus, laat geen gelegenheid onbenut om te benadrukken dat zijn achterban bij het verdelen van de koopkracht wordt overgeslagen. En hij is niet de enige: christelijke politici strijden voor de koopkracht van gezinnen met maar één inkomen, D66 traditiegetrouw voor die van alleenstaanden. Wat meer naar links zal niemand verbaasd zijn als Asscher (PvdA) en Marijnissen (SP) zich de komende week druk maken over de koopkracht van lagere inkomens.
En zelfs ministers vergalopperen zich aan de vooruitzichten. Lees wat Ad Melkert, minister van Sociale Zaken in het eerste paarse kabinet, toenmalig koningin Beatrix in de mond legde bij de Troonrede van 1997. „Mede door een aanzienlijke lastenverlichting gaan vrijwel alle groepen van de bevolking er in koopkracht op vooruit.” Toen die woorden in 1998 totaal niet bleken te kloppen, onder meer door te veel optimisme rond de pensioenen, brak in de Tweede Kamer een koopkrachtoproer uit. PvdA, VVD en D66 moesten in allerijl reparaties uitvoeren.
Of kijk naar ’Marx Rutte’, de premier die bijna de controle over zijn eigen partij verloor toen VVD’ers zagen wat een meer inkomensafhankelijke zorgpremie met hun koopkracht deed. Het deerde niet dat het om ’stillevens’ van het CPB ging, de liberale beer was los en PvdA-leider Samsom moest Rutte komen redden.
Fenomeen
En zo zitten we dus opgescheept met een fenomeen dat ’per ongeluk’ een succes is geworden. De voorspellingen van het CPB worden steeds gedetailleerder, maar dat lost de grote onzekerheden bij de berekeningen niet op. En onthoud, zegt Van Geest: „Losse gebeurtenissen, zoals trouwen en kinderen krijgen, zijn veel bepalender voor de beurs van Jan Modaal dan de uitkomsten van onze koopkrachtplaatjes.”
Hoe dat allemaal uitvalt weten we pas twee jaar ná Prinsjesdag. De koopkrachtcijfers over 2017 die het Centraal Bureau voor de Statistiek deze week naar buiten bracht, zijn voor dat jaar de eerste die geen stilleven meer zijn. Maar ja, dan is het te laat om de koopkracht te repareren.
„Mensen kijken nou eenmaal naar de koopkrachtplaatjes, omdat ze een concreet beeld geven van de korte termijn”, zegt Nibud-econoom Bos. Hij vindt het wel goed dat beleidsmakers, ondanks alle tekortkomingen, naar koopkrachtplaatjes kijken. „Huishoudens identificeren zich er toch mee. En voor de lage inkomens geven ze wel degelijk een goed beeld. Natuurlijk gaat het om tienden van procenten erbij of eraf. Maar als je op of net boven het minimum leeft, maakt dat echt een groot verschil.”
AD 13.09.2018 Lagere inkomens gaan er komend jaar het minst op vooruit in de portemonnee. Middeninkomens en alleenverdieners boeken juist de grootste koopkrachtwinst.
Dat blijkt uit de gedetailleerde koopkrachttabel uit de Macro Economische Verkenningen, onderdeel van de Prinsjesdagstukken, die in handen is van het AD.
Daaruit blijkt dat het kabinet afgelopen augustus tijdens de begrotingsonderhandelingen erin is geslaagd om de koopkracht van gepensioneerden en uitkeringsgerechtigden op te krikken. Mochten gepensioneerden aanvankelijk nog rekenen op een mager plusje van 1,1 procent extra koopkracht, op Prinsjesdag zal bekend worden dat zijn er in doorsnee 1,5 procent op vooruitgaan, evenveel als de gemiddelde koopkrachtstijging.
Werkenden gaan er in de plannen 1,6 procent op vooruit. Uitkeringsgerechtigden komen er in de berekeningen het meest bekaaid af. Zij moeten het doen met een doorsnee koopkrachtwinst van 0,9 procent. Dat is wel hoger dan de 0,5 procent waar ze in augustus nog leken uit te komen. Overigens krijgen niet alle uitkeringsgerechtigden er iets bij; 7 procent levert zelfs in. Ter vergelijking: van de gepensioneerden gaat 97 procent er komend jaar op vooruit, het grootste aandeel van alle groepen.
Hoewel de meeste gezinnen met kinderen zich mogen verheugen op koopkrachtstijging gaat 7 procent er komend jaar op achteruit.
Telegraaf 13.09.2018 96 procent van de Nederlanders gaat er volgend jaar op vooruit. Dat cijfer wordt op Prinsjesdag officieel bekend gemaakt, maar Haagse bronnen kunnen dit nu al melden aan deze krant. De oppositie is echter steeds sceptischer over zulke zonnige, economische voorspellingen.
Het kabinet heeft de afgelopen weken aan de begroting voor volgend jaar gesleuteld. Na doorrekening van die plannen blijkt dat een doorsnee huishouden er naar verwachting 1,5 procent koopkracht bij krijgt volgend jaar.
De cijfers over de koopkracht zijn nadrukkelijk verwachtingen. Gisteren werd duidelijk dat die niet altijd uitkomen. Uit de cijfers van vorig jaar bleek dat de doorsnee Nederlander er 0,5 procent op vooruit is gegaan, terwijl de economie met 3,2 procent groeide en er een procent koopkrachtgroei was verwacht. De helft van de Nederlanders ging er vorig jaar zelfs op achteruit, zoals de gepensioneerden.
’Vooral bedrijven gematst’
Het zorgt ervoor dat leden van de oppositie sceptisch worden over zonnige voorspellingen. In de berekeningen wordt er immers rekening gehouden met allerlei factoren. Maar als bijvoorbeeld de lonen weer niet zo stijgen als verwacht, zakt die voorspelling in. Meerdere oppositieleden denken dat het opnieuw achteraf zal tegenvallen. „Dit kabinet kiest er namelijk voor om de bedrijven lastenverlichting te geven in plaats van de burgers, waardoor zij vooral van de groei profiteren”, legt PvdA-Kamerlid Nijboer uit.
„Net als de oppositie balen wij dat de cijfers van vorig jaar tegenvallen”, zegt CDA-Kamerlid Slootweg. De christendemocraat heeft er echter vertrouwen in dat komend jaar, de eerste echte eigen begroting van dit kabinet, er serieuze verandering zal zijn. „Volgend jaar komen de echte belastingverlagingen voor de mensen.” VVD en D66 zien bovendien dat bedrijven nu écht loonsverhogingen afspreken in cao’s. GroenLinks wil dat de overheid niet alleen afwacht of bedrijven echt meer salaris gaan uitbetalen, maar zelf ook het goede voorbeeld gaat geven met hogere lonen in de publieke sector.
Begrotingsoverschot
De NOS meldde vandaag ook andere cijfers. Zo zou er een begrotingsoverschot zijn van 1 procent. Het kabinet geeft dus komend jaar minder uit dan er binnenkomt. Op de lange termijn ligt dit anders. Dan is er een negatief structureel EMU-saldo. Dat staat op -0,4 procent.
De lastendruk zou volgens de NOS verder toenemen. Die staat dit jaar op 38,7 procent en zou volgend jaar uitkomen op 39,1 procent. Vooral bedrijven worden hier naar verluidt door geraakt.
Het gaat hierbij nadrukkelijk om voorspellingen. Zo werd vandaag nog bekend dat de koopkracht van vorig jaar tegenviel, ondanks de economische groei.
NOS 13.09.2018 Huishoudens met middeninkomens en alleenverdieners gaan er volgend jaar het meest op vooruit en mensen met lagere inkomens het minst. Dat schrijft het AD op basis van de stukken voor Prinsjesdag, komende dinsdag. Haagse bronnen bevestigen de berichtgeving. Eerder vandaag werd via de NOS bekend dat de koopkracht per huishouden volgend jaar gemiddeld met 1,5 procent stijgt.
Gepensioneerden kunnen rekenen op een stijging van 1,5 procent. De meeste uitkeringsgerechtigden zien een koopkrachttoename van 0,9 procent tegemoet. Volgens het AD hebben de coalitiepartijen afgelopen zomer vooral voor deze twee groepen compenserende maatregelen bedacht, omdat de cijfers anders veel lager waren geweest.
Werkenden gaan er in de plannen 1,6 procent op vooruit, dus iets meer dan het gemiddelde. Sommige gezinnen met kinderen hebben pech: 7 procent gaat er volgend jaar op achteruit. Welke kenmerken of inkomens deze gezinnen hebben is niet bekend.
96 procent van de huishoudens
Voor 96 procent van alle huishoudens geldt dat de koopkracht stijgt. Voor de andere 4 procent is er sprake van een daling of een gelijkblijvende koopkracht.
Het kabinet geeft geld uit aan koopkrachtreparatie maar investeert ook miljarden in defensie, onderwijs en infrastructuur, zoals in het regeerakkoord is aangekondigd. Deze extra uitgaven hebben wel tot gevolg dat het structurele EMU-saldo verslechtert en uitkomt op -0,4 procent. De Europese ondergrens is -0,5 procent.
De overheidsbegroting komt overigens wel in de plus uit, namelijk op een begrotingsoverschot van 1 procent, door onder meer de schikking van 775 miljoen euro met ING.
NU 13.09.2018 De koopkracht zal volgend jaar voor gepensioneerden en uitkeringsgerechtigden meer stijgen dan bleek uit de laatste prognose van het Centraal Planbureau (CPB). De gemiddelde koopkrachtstijging bedraagt 1,5 procent, bevestigen ingewijden aan NU.nl na berichtgeving van het AD.
In de Macro Economische Verkenningen (MEV) die donderdag door de krant zijn ingezien, staat dat de koopkrachtstijging voor gepensioneerden met 1,5 procent aansluit bij het gemiddelde.
Eerder werd op basis van een raming van het Centraal Planbureau (CPB) in augustus een gemiddelde koopkrachtstijging van 1,3 procent verwacht.
Voor uitkeringsgerechtigden blijft de stijging onder het landelijk gemiddelde, maar is die met 0,9 procent wel hoger dan de eerder geraamde 0,5 procent. 7 procent van de uitkeringsgerechtigden krijgt er niets bij, maar levert in.
Vorig jaar groeide de koopkracht met 0,5 procent. Uit de MEV blijkt dat 96 procent van de huishoudens er in 2019 op vooruitgaat. Dat geldt ook voor gezinnen met kinderen, hoewel 7 procent van hen erop achteruitgaat.
Het kabinet liet na die cijfers van het CPB al weten nog eens te gaan kijken naar de koopkracht. “We zijn aan het kijken hoe we de cijfers verder kunnen verbeteren”, verklaarde premier Mark Rutte daarna.
AD 13.09.2018 Het kabinet maakt op Prinsjesdag bekend dat de gemiddelde koopkrachtstijging 1,5 procent wordt. Bijna alle huishoudens (96 procent) gaan er op vooruit. Dat bevestigen bronnen in Den Haag, na berichtgeving door de NOS.
Het kabinet beloofde al dat Nederlanders in de portemonnee zouden gaan voelen dat ‘we uit de crisis zijn’. In augustus werd al bekend dat er extra geld werd uitgetrokken om de koopkrachtcijfers er nog wat beter uit te laten zien. Vooral voor de laagste inkomens zou er wat extra’s worden gedaan. naar verluidt door wat te sleutelen aan het belastingtarief voor die groep. Dat lijkt te zijn gelukt. Ging men voor de Prinsjesdag-onderhandelingen er nog vanuit dat de doorsnee Nederlander er 1,3 procent op vooruit zou gaan, nu komt dat percentage uit op 1,5 procent.
Het geldt bovendien voor meer mensen dan eerder werd becijferd door het CPB. Niet 93, maar 96 procent van de Nederlanders moet gaan profiteren. Dat betekent dat het kabinet die groep nog heeft laten groeien door de begroting aan te passen.
Overigens moeten de koopkrachtcijfers die op Prinsjesdag worden gepresenteerd met een korreltje zout genomen worden. Het gaat om een gemiddelde, dat bij elk individueel huishouden anders uitpakt. Bovendien gaat het om een voorspelling die in de praktijk de ene keer lager en een andere keer hoger uit valt. Zo voorspelde het kabinet twee jaar geleden dat in 2017 de gemiddelde koopkracht van burgers met 1 procent zou stijgen. Achteraf is dat 0,5 procent geworden, maakte het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) donderdagochtend bekend.
ING-schikking
De begroting vertoont komend jaar een overschot. Door de schikking van 775 miljoen euro door ING komt dat zelfs nog iets hoger uit dan het eerder geraamde overschot van 0,9 procent. Dit betekent overigens niet dat de begroting op langere termijn een even zonnige aanblik vertoont: als er nu geen periode van hoogconjunctuur zou zijn, waardoor de belastinginkomsten momenteel bovengemiddeld hoog zijn, zou de overheid volgend jaar voor het eerst in jaren zelfs geld tekort komen. Dit zogeheten structurele begrotingstekort neemt volgens het CPB komend jaar toe tot 0,4 procent, dat is vlakbij het Europese maximum van -0,5 procent.
Dividendbelasting
Het kabinet rekent er nu op dat de afschaffing van de dividendbelasting grofweg een half miljard meer gaat kosten dan de 1,4 miljard waar eerder op werd gerekend. Het kabinet dicht dat gat door de winstbelasting minder te verlagen dan aanvankelijk de bedoeling was: het tarief daalt van 25 naar 22,25 procent in plaats van naar 21 procent. Het verlaagde tarief voor winsten tot 200.000 euro gaat wel ‘gewoon’ naar beneden van 20 naar 16 procent. Het midden- en kleinbedrijf wordt op die manier ontzien.
Het kabinet geeft morgen alle fracties in de Tweede Kamer onder embargo alle Prinsjesdagstukken, maar het koopkrachtcijfer -altijd een belangrijk getal- is nu dus al uitgelekt.
Wat we al weten van de plannen van Prinsjesdag 2019?
– Het kabinet trekt extra geld uit voor de politie en het bestrijden van cybercrime. Volgend jaar komt er eenmalig 30 miljoen euro beschikbaar voor het aanpakken van digitale dreigingen. De politie kan rekenen op nog eens 58 miljoen euro. Dat geld komt bovenop de ongeveer 260 miljoen die al wordt geïnvesteerd in de politie, melden Haagse bronnen.
– Om de hogere kosten van 600 miljoen voor de afschaffing van de dividendbelasting te dekken, wordt het hoogste tarief van de vennootschapsbelasting verlaagd naar 22 procent.
– Het staat niet in de Prinsjesdag-stukken, maar het is wel iets waar het kabinet rekening mee houdt: de publieke omroep wordt te hulp geschoten, nu het bestel kampt met tegenvallende reclame-inkomsten. Eenmalig komt er 40 miljoen euro beschikbaar. Met het geld moet de NPO zich beter kunnen voorbereiden op de toekomst.
– Een fiets van de zaak moet fiscaal net zo interessant worden als een leaseauto. Het kabinet wil daarom de regels versimpelen. Een werknemer kan dan op een e-bike van 2.000 euro rijden voor een paar tientjes per jaar.
– De zorgpremie gaat in 2019 omhoog met gemiddeld ruim een tientje per maand, verwacht het kabinet. Het kabinet gaat voor 2019 uit van een jaarlijkse basispremie van 1432 euro, zeggen ingewijden. Dat is 124 euro meer in vergelijking met dit jaar. Op maandbasis gaat het om 10,33 euro extra. Dit is een richtlijn voor de zorgverzekeraars, die in het najaar hun tarieven bepalen.
NOS 13.09.2018 Oppositiepartijen reageren kritisch op de koopkrachtcijfers van Prinsjesdag die via de NOS al bekend zijn geworden. Volgend jaar gaat het overgrote deel van de Nederlanders er gemiddeld 1,5 procent op vooruit.
PVV-leider Wilders vindt dat te weinig. “Wat heb je eraan als je energierekening met honderden euro’s stijgt, als je ziektekostenverzekering duurder wordt, als je boodschappen duurder worden. Wat heb je dan aan een paar tientjes?”
Overigens heeft het Centraal Planbureau bij de geraamde koopkrachttoename van 1,5 procent al rekening gehouden met allerlei kostenstijgingen, zoals de hogere btw en een hogere zorgverzekeringspremie.
50Plus wil het eerst zien en dan geloven. “In de afgelopen jaren werd steeds beloofd dat ouderen erop vooruitgaan en dan bleek het achteraf niet zo te zijn”, zegt fractievoorzitter Krol.
Kamertje met tralies
Dat er weer Prinsjesdagcijfers eerder bij journalisten bekend zijn dan bij de 150 Kamerleden leidt daar tot ophef. De fracties in de Tweede Kamer krijgen de stukken pas morgen in de loop van de dag. Ze moeten ze geheimhouden tot Prinsjesdag. Net als voorgaande jaren pleit de SP ervoor dat het kabinet de Prinsjesdagstukken nu meteen openbaar maakt.
“Er zitten mensen op die ministeries die niet deugen”, zegt SP-Kamerlid Van Raak. “Die horen in een ander kamertje met tralies ervoor.”
D66-leider Pechtold protesteert tegen die kwalificatie door Van Raak. “Of je noemt man en paard, anders moet je je mond houden. Een hele beroepsgroep wegzetten kan niet.” Kamervoorzitter Arib is het daarmee eens: “Ambtenaren kunnen zich niet verdedigen.”
“Het is zeer kwalijk maar we weten niet wie het zijn”, zegt PvdA-Kamerlid Nijboer. “Het kan ook de drukker zijn.” De meeste oppositiepartijen steunen het verzoek van de SP om onmiddellijke openbaarmaking. Maar een meerderheid in de Kamer van in ieder geval de coalitiepartijen VVD, CDA, D66 en ChristenUnie houdt vast aan morgen.
De coalitiepartijen zijn ondertussen zeer tevreden over de cijfers die het kabinet op Prinsjesdag zal presenteren, zegt politiek verslaggever Ron Fresen:
NU 13.09.2018 Er bestaan grote verschillen in de koopkrachtontwikkeling tussen individuele personen. Zo groeide de gemiddelde koopkracht in Nederland vorig jaar met een half procent, maar nam de koopkracht bij 46 procent van de bevolking juist af. Dat maakte het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) donderdag bekend. In 2016 nam de koopkracht nog met 3 procent toe.
Het gaat daarbij om de zogenoemde doorsnee-ontwikkeling, tussen individuele personen verschilt de koopkrachtontwikkeling. Zo gingen werknemers er het meest op vooruit, terwijl gepensioneerden hun koopkracht zagen afnemen.
Volgens het statistiekbureau bleef de stijging van de koopkracht achter bij de groei van de economie. Dat komt onder meer doordat de reële lonen niet stegen; de cao-lonen en de consumentenprijzen dikten gemiddeld evenveel aan.
Werknemers zagen grootste koopkrachtstijging
Werknemers hadden volgens het CBS de sterkste koopkrachtstijging met in doorsnee 1,4 procent. Zij profiteerden van maatregelen als de verruiming van de arbeidskorting en profiteerden ook van een verbetering van de arbeidsmarkt. Toch daalde de koopkracht bij 42 procent van de werknemers, omdat ze bijvoorbeeld minder uren gingen werken.
Gepensioneerden hadden ook vorig jaar weer last van het niet of beperkt indexeren van aanvullende pensioenen. Samen met de relatief grote stijging van de consumentenprijzen leidde dit voor hen tot een koopkrachtdaling van in doorsnee 0,3 procent.
NOS 13.09.2018 Het kabinet zal op Prinsjesdag een gemiddelde koopkrachtstijging van 1,5 procent presenteren. Volgend jaar gaat 96 procent van de Nederlandse huishoudens erop vooruit. De cijfers staan in de Macro-Economische Verkenningen, een belangrijk financieel stuk voor Prinsjesdag waarin de NOS inzage heeft gehad.
Er was het kabinet veel aan gelegen om met gunstige cijfers te komen omdat iedereen moet voelen dat de economische crisis echt voorbij is. Vergeleken met eerdere officiële berekeningen is de stijging 0,2 procentpunt hoger dan gedacht.
De koopkracht had nog een stuk hoger kunnen uitvallen, en daar had het kabinet ook op gehoopt. Maar door de economische groei gaan mensen meer kopen en daardoor betalen ze automatisch meer btw. Dat heeft een negatief effect op de koopkracht. Dat de btw-percentages per 1 januari worden verhoogd, is in deze berekeningen meegenomen.
Rekening doorgeschoven
Het kabinet geeft geld uit aan koopkrachtreparatie maar investeert ook miljarden in defensie, onderwijs en infrastructuur, zoals in het regeerakkoord is aangekondigd. Deze extra uitgaven hebben wel tot gevolg dat het structureel EMU-saldo verslechtert en uitkomt op -0,4 procent. De Europese ondergrens is -0,5 procent.
Het EMU-saldo is een financiële meetlat voor Europese landen waarmee de gezondheid van de overheidsfinanciën wordt uitgedrukt. Eigenlijk zou dat percentage nul of hoger moeten zijn. Economen en rekenmeesters zijn in de regel kritisch over een negatief EMU-saldo omdat de rekening dan deels wordt doorgeschoven naar de toekomst.
Maar het kabinet vindt een negatief saldo nu acceptabel omdat het goed gaat met de economie en mensen de afgelopen jaren veel hebben ingeleverd. Dit jaar komt de overheidsbegroting overigens wel in de plus uit, op een begrotingsoverschot van 1 procent, door onder meer de schikking van 775 miljoen euro met ING.
Politiek verslaggever Ron Fresen over de ‘trukendoos’ die het kabinet opentrekt:
UvA-hoogleraar overheidsfinanciën Roel Beetsma noemt de neiging van politici om meer uit te geven bij economische voorspoed een bekend patroon. “Dat zie je niet alleen in Nederland, maar ook elders”, zegt hij. “Ik denk wel dat de druk in Nederland groter is, omdat we nu bijvoorbeeld een regering hebben met vier partijen. Die moeten allemaal iets doen voor hun achterban.”
Beetsma vindt de extra uitgaven geen goed idee. “Op enig moment komen we weer in een laagconjunctuur terecht en dan hebben die maatregelen een negatief effect op de overheidsfinanciën. Dan word je extra hard geraakt door belastingmaatregelen of uitgaven die in het verleden, in betere tijden, besloten zijn.”
Bedrijfsleven
De collectieve lasten blijven in de kabinetsplannen stijgen. Dit is de lastendruk, zoals belastingen en premies, voor burgers en bedrijven. Dit jaar was die 38,7 procent, voor 2019 is dat 39,1 procent. Vooral bij bedrijven neemt de lastendruk toe.
De dividendbelasting voor aandeelhouders van grote ondernemingen wordt afgeschaft en dat kost aan gederfde belastinginkomsten 1,9 miljard euro. Het kabinet legt een deel van de rekening neer bij het bedrijfsleven, maar niet bij het midden- en kleinbedrijf. Bedrijven gaan eerder belasting betalen over leningen via een zogenoemde bovengrens op hun rekening courant.
NOS 13.09.2018 De koopkracht van een gemiddeld huishouden is vorig jaar een stuk lager uitgevallen dan eerder voorspeld, bleek vanochtend. En dat is niet zo gek, want in de afgelopen tien jaar is de Prinsjesdag-voorspelling van het Centraal Planbureau voor het jaar daarna geen enkele keer precies uitgekomen.
Het is zeker niet zo dat de koopkracht in de praktijk altijd lager uitvalt dan voorspeld. De uiteindelijke koopkracht was namelijk vijf keer hoger dan voorspeld en vijf keer lager. Gemiddeld zat het CPB er in die tien jaar 0,76 procentpunt naast.
De grootste meevaller was in 2014 toen de koopkracht met 1,2 procent steeg, terwijl er een daling van 0,5 procent verwacht was. De grootste tegenvaller was tijdens de crisis, in 2011. Toen daalde de koopkracht met maar liefst 1,2 procent, terwijl een daling van maar 0,25 procent was verwacht.
NOS
“Als je kijkt naar het gemiddelde over een langere periode dan komen onze voorspellingen goed overeen met de realiteit”, zegt koopkrachtspecialist Patrick Koot van het Centraal Planbureau. “Maar als je kijkt van jaar op jaar dan zie je dat we het ongeveer net zo vaak overschatten als onderschatten.”
Dat de uiteindelijke koopkracht anders uitvalt dan de voorspelling heeft in het algemeen drie oorzaken, zegt Koot. “De belangrijkste is hoe de inflatie zich ontwikkelt. We ramen dat, maar als de prijsstijgingen toch anders uitpakken dan gaat het hard, dat werkt meteen door in de koopkracht.”
De tweede onzekerheidsfactor is de ontwikkeling van de lonen. “We voorspellen die op basis van modellen en cijfers uit het verleden, maar uiteindelijk weet je niet wat er uit de onderhandelingen tussen werkgevers en vakbonden komt.”
De derde oorzaak zijn beleidsveranderingen die na Prinsjesdag bekend worden. “Bijvoorbeeld als er extra bezuinigd moet worden. Vooral in de crisis was dat soms het geval”, zegt Koot.
Koopkracht in 2019 omhoog?
Voor volgend jaar verwachtte het CPB in augustus een fikse koopkrachtstijging van 1,3 procent. “Maar dit is dus nog onzeker, het kan nog beide kanten op na Prinsjesdag”, zegt Koot. De koopkrachtstijging zou dus uiteindelijk ook nog richting de 0 of richting de 2 procent kunnen gaan, afhankelijk van nieuwe maatregelen en de ontwikkeling van de lonen en inflatie.
Deze week kwam naar buiten dat we volgend jaar meer gaan betalen voor onze zorgverzekering en voor gas en elektra. Dat betekent waarschijnlijk dus wat meer inflatie en dat zou slecht zijn voor onze koopkracht. Maar daar staan mogelijk weer kabinetsmaatregelen tegenover die goed zijn voor de koopkracht. Volgende week, op Prinsjesdag, komt het CPB weer met een nieuwe koopkrachtvoorspelling. Daarin zijn dan alle maatregelen en de nieuwste ramingen meegenomen.
2018: +0,4 procent
Voor 2018, het jaar waar we nog middenin zitten, verwachtte het CPB in augustus een gemiddelde koopkrachtstijging van 0,4 procent. Tijdens Prinsjesdag 2017 was die voorspelling nog +0,6%. Maar het cijfer zal nu niet erg meer veranderen. “Het beeld voor 2018 staat inmiddels wel aardig vast. De helft van het jaar zit er al op en we hebben al allerlei cijfers van het CBS, bijvoorbeeld over de inflatie. Dat geeft al een redelijke zekerheid.”
AD 13.09.2018 Voor het eerst is meer dan de helft kiezers ontevreden over Rutte III, blijkt uit de Prinsjesdag-peiling van I&O Research. Als reden noemen ontevreden kiezers spontaan massaal de afschaffing van de dividendbelasting.
Op dit moment is 56 procent van alle kiezers ontevreden over het kabinet Rutte III, 40 procent is tevreden. De discussie over de dividendbelasting is de grote aanjager van de ontevredenheid. Bijna twee derde is hier tegen.
Dit zijn met name kiezers van SP, GroenLinks, Partij voor de Dieren en Forum voor Democratie. Maar ook kiezers van D66, CDA en ChristenUnie zijn in meerderheid geen fan van de maatregel.
VVD blijft de grootste
Als er nu verkiezingen voor de Tweede Kamer zouden worden gehouden, zou de VVD nog steeds de grootste partij van Nederland zijn, met 26 zetels. Maar ten opzichte van de Tweede Kamerverkiezingen leveren VVD (-7), CDA (-4) en D66 (-6) zetels in.
De ChristenUnie is de enige regeringspartij die op (lichte) winst staat (7 zetels, +2). Samen zouden de coalitiepartijen nu 61 zetels halen.
Aan de linkerkant van het spectrum groeit GroenLinks volgens de peiling gestaag door, nu naar 19 zetels. Daarmee zou het de tweede partij van Nederland zijn. De linkse partijen samen zouden nu 44 zetels halen.
Minister Schouten populair
Carola Schouten, minister van Landbouw, krijgt een 6,8 van de kiezers, waarmee ze de meest populaire minister is. Opvallend zijn de relatief lage scores voor de VVD-ministers.
Cora van Nieuwenhuizen is de best gewaardeerde minister van VVD-huize op een zesde plaats van alle bewindslieden. Premier Mark Rutte eindigt net boven Eric Wiebes, Sander Dekker en hekkensluiter Stef Blok.
AD 13.09.2018 Leden van regeringspartij D66 komen in het geweer om de voorgenomen afschaffing van de dividendbelasting tegen te houden. Tijdens het komende partijcongres op 6 oktober in Den Bosch kan fractieleider Alexander Pechtold zijn borst natmaken: er liggen ten minste drie voorstellen waarin de D66-fractie wordt verzocht zich tegen de omstreden maatregel te keren.
Het regeerakkoord is een totaalpakket waaruit je niet kunt cherrypicken, maar nu er een ander bedrag voor komt te staan, klopt dat totaalpakket niet meer, aldus Marcel Steeman, motieschrijver.
Partijgenoten zijn de afgelopen tijd samengekomen om via zogeheten moties de fractie op andere gedachten te brengen. De afdelingen Castricum en Heiloo hebben de handen ineengeslagen en roepen bewindspersonen en Kamerleden van D66 op om ‘het standpunt met betrekking tot de afschaffing van de dividendbelasting zoals verwoord in het regeerakkoord te heroverwegen’. Daarnaast zouden de D66-politici zich tot het uiterste moeten inspannen de belasting in zijn huidige vorm te behouden, zo luidt de strekking van de motie.
Motieschrijver Marcel Steeman bespeurt in de partij grote ontevredenheid over de maatregel. ,,Normaal is het nog weleens sappelen om voldoende handtekeningen onder een motie te krijgen, maar nu waren ze heel vlot binnen. Dit onderwerp leeft duidelijk.”
Geen draagvlak
Steeman en zijn medestanders stellen vast dat er in de samenleving heel weinig draagvlak is om de dividendbelasting af te schaffen. Daarnaast kost de maatregel meer dan in het regeerakkoord is opgeschreven. ,,Het regeerakkoord is een totaalpakket waaruit je niet kunt cherrypicken, maar nu er een ander bedrag voor komt te staan, klopt dat totaalpakket niet meer. Ik ben benieuwd hoe het congres daar tegenaan kijkt”, stelt de voormalig wethouder.
De andere moties waarin de dividendmaatregel wordt betwist, zijn nog niet openbaar. Mogelijk worden deze nog in elkaar geschoven voor ze aan het partijcongres worden voorgelegd. Het overleg daarover is nog gaande, stelt een woordvoerder van de partij.
Tweede Kamerlid Steven van Weyenberg, die namens D66 het woord voert over belastingzaken, zegt uit te zien naar de discussie met partijgenoten. Volgens hem is het bekend dat D66 inhoudelijk geen voorstander is van de maatregel. ,,Tegelijkertijd betekent afspraak ook afspraak. En we hebben ook veel moois binnengehaald waar we de andere coalitiepartijen aan zullen houden.”
AD 11.09.2018 De premie voor een zorgverzekering gaat volgend jaar gemiddeld omhoog met ruim een tientje per maand. Dat wordt met Prinsjesdag bekendgemaakt, melden bronnen rond het kabinet. Het grootste deel van de stijging komt door hogere lonen en prijzen in de zorg.
Het kabinet gaat voor 2019 uit van een jaarlijkse basispremie van 1432 euro, 124 euro meer in vergelijking met vorig jaar. Op maandbasis gaat het om 10,33 euro extra, zeggen ingewijden. Dit is een richtlijn voor zorgverzekeraars, die in het najaar zelf hun tarieven bepalen.
In 2018 steeg de zorgpremie slechts 1,50 euro per maand, maar in maart voorspelde zorgverzekeraar CZ al dat de premie volgend jaar harder zal oplopen. Deze verzekeraar rekende toen op minimaal 7 euro per maand extra. Het kabinet is nu dus nog pessimistischer.
Vijf redenen
De zorgpremie stijgt om vijf redenen: ten eerste lopen, door de goede economie, de lonen en prijzen in de zorg op. Verder is de premie vorig jaar te hoog geraamd en dus ook de bijdrage door gepensioneerden, ondernemers en werkgevers. Dat moet rechtgetrokken worden door de zorgpremie voor komend jaar te verhogen.
Ten derde groeien de zorgkosten (zonder lonen en prijzen) ook. Hieronder vallen extra zorg die geleverd wordt door de vergrijzing, nieuwe of betere behandelingen en medische hulpmiddelen of medicijnen die het pakket in zijn gestroomd. Daarnaast wordt de financiering van de wijkverpleging sinds 2015 langzamerhand overgeheveld naar de zorgverzekering. Dat zal komend jaar nog voelbaar zijn in de premie.
Bevroren
Tot slot stijgt de premie een beetje extra voor iedereen doordat er volgend jaar niets verandert aan het eigen risico. In het regeerakkoord is afgesproken dat het maximale verplichte eigen risico deze kabinetsperiode wordt bevroren op 385 euro per jaar.
Tegenover de hogere premie staat voor mensen met een minimuminkomen een hogere zorgtoeslag. Voor eenpersoonshuishoudens stijgt de maximale zorgtoeslag met 92 euro. Dat is minder dan de stijging van de premie, doordat ook de lonen oplopen en er dus meer zelf bijgedragen moet worden.
Voor meerpersoonshuishoudens stijgt de maximale zorgtoeslag met 277 euro, zij gaan er dus op vooruit.
Het ministerie van Volksgezondheid wil de cijfers tot Prinsjesdag niet bevestigen.
NOS 11.09.2018 Premier Rutte kwam vandaag opnieuw tegenover de oppositie te staan om het afschaffen van de dividendbelasting. Dit keer werd de aanleiding gevormd door interne stukken die het kabinet heeft vrijgegeven na verzoeken van journalisten van onder andere de NOS en RTL Nieuws, met een beroep op de Wet openbaarheid van bestuur.
SP-leider Marijnissen: “De premier heeft altijd beweerd dat er geen stukken waren, en nu blijken er ineens archiefkasten vol te zijn.” Volgens Rutte haalt Marijnissen twee zaken door elkaar. De stukken die op de formatietafel van VVD, CDA, D66 en ChristenUnie lagen. “Dat bleek er achteraf één te zijn”, zegt hij. En deze stukken van de verschillende ministeries. “Deze horen bij het gewone werk van kabinetten”, zegt Rutte.
Al in 2005 afgeschaft
Uit de stukken blijkt onder meer dat al zeker sinds 2005 Unilever, andere grote Nederlandse bedrijven en de Amerikaanse Kamer van Koophandel lobbyen bij de overheid voor het afschaffen van de dividendbelasting.
Het kabinet Balkenende-III, van CDA en VVD, beloofde het bedrijfsleven in 2005 ook al dat de dividendbelasting op termijn zou worden afgeschaft. Maar zover kwam het nooit, mede doordat andere Nederlandse bedrijven bang waren dat de rekening voor de kostenpost bij hen terecht zou komen.
Het kabinet Balkenende-IV, van CDA, PvdA en ChristenUnie, liet ook weten geen bezwaar te hebben tegen het afschaffen van de dividendbelasting, als het Nederlandse bedrijfsleven zelf maar de rekening zou betalen. Die bedroeg destijds zo’n 500 miljoen euro.
Bekijk hier voorbeelden uit de honderden pagina’s die het kabinet na de WOB-verzoeken heeft vrijgegeven:
WOB-verzoeken
Door verschillende journalisten zijn verschillende WOB-verzoeken over het afschaffen van de dividendbelasting ingediend. Bijvoorbeeld voor het vrijgeven van alle documenten over de interne en externe contacten van het ministerie van Financiën over de periode van 9 oktober 2017 tot 15 april 2018.
Ook is gevraagd om de openbaarmaking van interne stukken als gesprekken en overleggen met bij naam genoemde (markt)partijen, over de periode van 1 januari 2004 tot 11 januari 2018. De verzoeken werden grotendeels ingewilligd, maar veel pagina’s zijn wit gemaakt en blijven geheim.
De volledige pakketten documenten zijn te vinden bij Documenten op www.rijksoverheid.nl
Vestigingsklimaat
Ook het kabinet Rutte-III kreeg, net als de voorgaande vier kabinetten, te maken met de lobby uit het bedrijfsleven. En net als bij de vorige vier kabinetten kwamen er verzoeken binnen van onder andere Unilever om een gesprek te voeren met de staatssecretaris en de minister van Financiën.
Dat het afschaffen van de dividendbelasting gunstig was voor het vestigingsklimaat werd de afgelopen tien jaar door vrijwel geen van de direct betrokkenen betwijfeld.
Volgens SP-leider Marijnissen tonen de stukken aan “dat Rutte vanaf 2010 bezig is met zijn persoonlijke project: de dividendbelasting.” Rutte bestrijdt dat het een persoonlijk project is. “We wilden gewoon niet dat deze grote bedrijven, die overnamegevoelig zijn, zouden vertrekken. Je kunt maar één keer zo’n bedrijf verliezen.”
Onaanvaardbaar risico
Rutte zegt dat vorig jaar de noodzaak ontstond om na al die jaren de knoop door te hakken. Door gevolgen van de brexit, de concurrentie met Groot-Brittannië – dat geen dividendbelasting kent – en de toenemende overnamegevoeligheid van bepaalde bedrijven.
“Als die grote bedrijven zouden vertrekken valt er werkgelegenheid weg, ook bij toeleverende bedrijven in het mkb”, zegt Rutte. “Dat is een onaanvaardbaar risico voor de structuur van onze economie.”
Volgens PvdA-leider Asscher zijn dat hele grote woorden. Hij wil voor Prinsjesdag een onderbouwing van deze stelling. Volgens Klaver van GroenLinks staat Rutte helemaal alleen. “De dividendbelasting gaat helemaal niet worden afgeschaft en dat weet de minister-president ook.”
Op Prinsjesdag, dinsdag 18 september, maakt het kabinet meer details bekend over zijn plannen met de dividendbelasting.
AD 11.09.2018 De omstreden afschaffing van de dividendbelasting lag niet al veel eerder op tafel bij kabinetsonderhandelingen, zoals afgelopen vrijdag in een uitzending van RTL Z werd beweerd. Dat zegt premier Rutte vandaag in de Kamer in reactie op Kamervragen van Lilian Marijnissen (SP).
Dit gaat over de normale stukken die elke minister en staatssecretaris ontvangt ter voorbereiding van gesprekken met bedrijven, aldus Premier Rutte.
Uit interne documenten van het ministerie van financiën zou volgens RTL Z blijken dat een interne belastingcommissie van de VVD al in 2011 bij toenmalig staatssecretaris van Financiën en partijgenoot Frans Weekers pleitte voor afschaffing van de dividendbelasting. In 2015 herhaalde de VVD het pleidooi bij toenmalig staatssecretaris en tevens partijgenoot Eric Wiebes.
Dat Rutte nooit sprak over de stukken rond het dossier – terwijl hij daar meermaals naar is gevraagd in Kamerdebatten over de formatie van Rutte III – komt volgens hem omdat het om twee verschillende dingen gaat. ,,Dit gaat over de normale stukken die elke minister en staatssecretaris ontvangt ter voorbereiding van gesprekken met bedrijven. Het is bekend dat er veel bedrijven zijn die pleiten voor afschaffing van de dividendbelasting.”
,,Noch in het regeerakkoord van Rutte I of II staat iets over de afschaffing van de dividendbelasting. Dat hebben we pas bij dit regeerakkoord afgesproken”, gaat Rutte verder. ,,Want wat was nieuw in 2017? Het risico dat bedrijven als Akzo en Unilever het risico liepen overgenomen te worden. Deze maatregel – als onderdeel van een groter pakket – moet ervoor zorgen dat de bedrijven in Nederland blijven en dat de werkgelegenheid intact blijft.”
‘Ongeloofwaardig’
Marijnissen, bijgestaan door onder meer Klaver (GroenLinks) en Azarkan (Denk), neemt Rutte kwalijk dat hij blijft volhouden dat hij geen herinneringen heeft aan stukken over de dividendbelasting tijdens de formatie, terwijl hij al jaren met bedrijven praat over het onderwerp. ,,Hij heeft er de geloofwaardigheid van zijn partij voor over. Ook van het kabinet en zelfs van de democratie”, zei ze.
,,Eerst waren erg geen stukken, daarna wel. Eerst had Rutte geen herinneringen, daarna wel. Eerst waren er geen onderzoeken, daarna wel. Eerst zou het 1,6 miljard euro kosten, nu twee miljard. En nu blijkt dat Rutte al sinds 2010 bezig is met zijn persoonlijke project: het afschaffen van de dividendbelasting.”
Dividendbelasting
Dividendbelasting is een belasting op winst die bedrijven uitkeren aan de aandeelhouders. Die uitkering heet dividend. Beleggers betalen 15 procent belasting over die uitkering.
De oppositie hekelde de maatregel ook omdat het schrappen van de dividendbelasting niet in de verkiezingsprogramma’s van VVD, CDA, D66 en ChristenUnie stond, maar wel in het regeerakkoord landde. Het plan scheelt twee miljard euro aan belastinginkomsten per jaar.
AD 10.09.2018 De VVD dringt achter de schermen al jarenlang aan op het afschaffen van de dividendbelasting. Dat blijkt uit interne documenten van het ministerie van financiën. Dagblad Trouw had om die stukken verzocht met een beroep op de Wet openbaarheid van bestuur (Wob).
Al in 2011 pleitte een interne belastingcommissie van de VVD daarvoor bij toenmalig staatssecretaris van Financiën en partijgenoot Frans Weekers. In 2015 herhaalde de VVD het pleidooi bij toenmalig staatssecretaris en tevens partijgenoot Eric Wiebes.
Met de stukken zijn ook memo’s geopenbaard van de VVD waarin gepleit wordt voor het afschaffen van de dividendbelasting. Dat is opvallend, vindt Trouw, aangezien premier Mark Rutte en minister Eric Wiebes eerder hebben gezegd zich dergelijke stukken niet te kunnen herinneren. Bovendien wordt in verkiezingsprogramma’s van de VVD geen melding gemaakt van de wens om de dividendbelasting af te schaffen.
AD 09.09.2018 GroenLinks-leider Jesse Klaver eist nog voor 2019 2 miljard euro extra voor beroepen in het onderwijs, de zorg, de politie. Volgens hem is het geld nodig om ‘de crisis in de publieke sector’ op te lossen, die is ontstaan na jaren van bezuinigingen. Dat zei Klaver vanmiddag in de Afas Live in Amsterdam.
Klaver sluit zich met zijn eis aan bij die van de deze week opgerichte groep Publieke Sector in Actie. Zij zetten op 2 oktober in Den Haag een landelijke actiedag op poten en eisen eveneens 2 miljard euro. Dat bedrag is niet toevallig gekozen. Ongeveer hetzelfde bedrag loopt de schatkist mis als de dividendbelasting wordt afgeschaft, zoals het kabinet-Rutte III wil. Een groot deel van de Tweede Kamer keert zich tegen dat plan. Als de dividendbelasting intact blijft, zo redeneert GroenLinks, dan is er 2 miljard euro ‘over’ om uit te geven.
Kantines
Jullie strijd is onze strijd, aldus Jesse Klaver.
Klaver bezocht het afgelopen jaar kantines in het hele land om met gewone mensen te praten. Hij hoorde er verhalen over hoge werkdruk, te weinig collega’s, te veel administratie, te weinig waardering en te weinig salaris. Voor de afsluitende kantinesessie werd poptempel Afas Live, waar Klaver tijdens de verkiezingscampagne van 2017 ook stond, omgebouwd tot kantine. ,,We wilden de poptempel en de kantines samenbrengen”, aldus Klaver.
In de gelegenheidskantine, met lange rode banken en tafels en gefrituurde vegetarische snacks, vertelden mensen die in de publieke sector werken over wat er mis is. Het ging over hoge werkdruk, waardoor een kraamverzorgde 17 dagen achter elkaar geen vrij had en uiteindelijk omviel, de ziektewet in. Over regels waardoor iemand uit de kinderopvang iedere ochtend eerst de temperatuur in de koelkast en in de slaapkamer moet noteren. Over leraren die opgeleid zijn om Frans te geven, maar in een klas van 25 scholieren 23 leerlingen hebben die extra zorg nodig hebben. Zorg waarvoor de leraren niet zijn opgeleid en geen tijd hebben. En over verzorgenden die na een nachtdienst nog uren langer blijven werken omdat het werk niet gedaan is.
Strijd
,,Jullie strijd is onze strijd”, zei Klaver tegen de verpleegkundigen, leraren, kraamverzorgers, buschauffeurs en fysiotherapeuten die naar de Afas Live waren gekomen. De GroenLinks-leider noemde PO in Actie, het lerarencollectief dat meer geld voor salarissen en tegen werkdruk wist los te krijgen, als lichtend voorbeeld. ,,Als je de moed hebt om op te staan, kan er een keerpunt ontstaan.”
Volgens Klaver wordt de publieke sector het strijdpunt rond Prinsjesdag en richting de campagne voor de Provinciale Statenverkiezingen van volgend jaar. ,,Ze kunnen ons negeren met Prinsjesdag, ze kunnen ons negeren op de actiedag, ze kunnen ons negeren bij de verkiezingscampagne in maart. Maar ik beloof jullie, dit kabinet gaat dan de meerderheid verliezen en dan moeten ze wel luisteren.”
Volgens GroenLinks waren de 1500 mensen die vandaag naar Amsterdam waren gekomen voor de helft GroenLinks-lid en voor de helft kantinetourbezoeker. Die laatste groep was wel speciaal uitgenodigd om erbij te zijn. De gemiddelde leeftijd in deze laatste kantinebijeenkomst was 45 jaar, stelde de organisatie. Bij de meetups in de poptempels lag de gemiddelde leeftijd fors lager. Met de kantinetour wilde GroenLinks ook nadrukkelijk een andere doelgroep aanboren. Klaver heeft zich tot doel gesteld om van GroenLinks een brede volkspartij te maken.
Telegraaf 09.09.2018 GroenLinks wil dat het kabinet volgend jaar 2 miljard euro investeert in de publieke sector. Politiek leider Jesse Klaver spreekt van „een harde eis.” Het geld is volgens hem hard nodig om de crisis op te lossen die jaren van bezuinigingen hebben veroorzaakt.
Klaver sprak de afgelopen maanden in het hele land uitvoerig met onder meer zorgmedewerkers, leraren, gevangenispersoneel, politieagenten en anderen uit de publieke sector. Hij presenteerde zondag de bevindingen van die ’kantinetour’ in AFAS Live in Amsterdam.
Onder meer politieagenten en leerkrachten in het basisonderwijs voeren al maanden actie voor meer salaris en een lagere werkdruk. Maar ook elders in de publieke sector wordt veel geklaagd. De actiegroep van basisschoolleraren PO in Actie riep daarom afgelopen week al op tot bredere acties begin oktober.
Klaver wil die beweging wel aanvoeren. „Jullie eis is onze eis”, zei hij. Hij benadrukte dat actie vanuit de publieke sector zelf zal moeten komen. „Den Haag is het politieke hoofdtoneel, maar het script van verandering wordt in de samenleving geschreven.”
De genoemde 2 miljard euro komt – niet toevallig – overeen met de som die ongeveer gemoeid is met het omstreden besluit van het kabinet om de dividendbelasting af te schaffen. Klaver denkt dat de komende jaren „een veelvoud van dat bedrag” nodig zal zijn om de crisis in de publieke sector echt op te lossen.
GroenLinks denkt erover het kabinet te hulp te schieten als dat komend voorjaar zijn meerderheid in de Eerste Kamer verliest. Maar daarvoor stelde Klaver eerder wel drie voorwaarden. De btw-verhoging moet van tafel, de dividendbelasting moet blijven en het plan om arbeidsgehandicapten onder het minimumloon te betalen moet de vuilnisbak in. Nu dat laatste al is gebeurd, lijkt Klaver zijn prijs te verhogen.
BB 09.09.2018 GroenLinks wil dat het kabinet volgend jaar 2 miljard euro investeert in de publieke sector. Politiek leider Jesse Klaver spreekt van ‘een harde eis’. Het geld is volgens hem hard nodig om de crisis op te lossen die jaren van bezuinigingen hebben veroorzaakt.
Kantinetour
Klaver sprak de afgelopen maanden in het hele land uitvoerig met onder meer zorgmedewerkers, leraren, gevangenispersoneel, politieagenten en anderen uit de publieke sector. Hij presenteerde zondag de bevindingen van die ‘kantinetour’ in AFAS Live in Amsterdam.
Meer salaris en lagere werkdruk
Onder meer politieagenten en leerkrachten in het basisonderwijs voeren al maanden actie voor meer salaris en een lagere werkdruk. Maar ook elders in de publieke sector wordt veel geklaagd. De actiegroep van basisschoolleraren PO in Actie riep daarom afgelopen week al op tot bredere acties begin oktober.Klaver wil die beweging wel aanvoeren. ,´Jullie eis is onze eis’, zei hij. Hij benadrukte dat actie vanuit de publieke sector zelf zal moeten komen. ´Den Haag is het politieke hoofdtoneel, maar het script van verandering wordt in de samenleving geschreven.´
Crisis in publieke sector oplossen
De genoemde 2 miljard euro komt – niet toevallig – overeen met de som die ongeveer gemoeid is met het omstreden besluit van het kabinet om de dividendbelasting af te schaffen. Klaver denkt dat de komende jaren ´een veelvoud van dat bedrag’ nodig zal zijn om de crisis in de publieke sector echt op te lossen.GroenLinks denkt erover het kabinet te hulp te schieten als dat komend voorjaar zijn meerderheid in de Eerste Kamer verliest. Maar daarvoor stelde Klaver eerder wel drie voorwaarden. De btw-verhoging moet van tafel, de dividendbelasting moet blijven en het plan om arbeidsgehandicapten onder het minimumloon te betalen moet de vuilnisbak in. Nu dat laatste al is gebeurd, lijkt Klaver zijn prijs te verhogen. (ANP)
NOS 08.09.2018 Al sinds tenminste 2005 lobbyen grote Nederlandse bedrijven bij de overheid tegen de dividendbelasting. Dat blijkt uit interne stukken die het kabinet heeft vrijgegeven na zogeheten WOB-verzoeken.
Zo sprak Unilever in april 2005 al met het toenmalige kabinet over de dividendbelasting en opnieuw in 2007. “Ons bedrijf heeft de laatste jaren intensief gepleit voor afschaffing van de dividendbelasting en er is een aantal goede stappen gemaakt in die richting”, schreef het bedrijf destijds in een mail aan staatssecretaris van Financiën De Jager. Unilever zegt nog veel meer over de dividendbelasting in de mail, maar dat is allemaal onleesbaar gemaakt (pag. 69).
Ook Philips kaartte de dividendbelasting aan in 2007 en ook nog eens samen met AkzoNobel, Shell en Unilever. “Deze partijen gaven aan graag een afschaffing van de dividendbelasting per juli 2008 geëffectueerd te zien”, staat in een verslag.
Rutte en Shell
In oktober 2010 werd Rutte voor het eerst premier en twee maanden later overlegde hij met Shell over “het Nederlandse vestigingsklimaat en de dividendbelasting.”
Uiteindelijk kondigde het kabinet Rutte-3 in het regeerakkoord van oktober 2017 de afschaffing van de dividendbelasting aan. Het leidde meteen tot veel kritiek van oppositiepartijen.
De maatregel kost 1,4 miljard en buitenlandse aandeelhouders profiteren ervan. Het argument voor afschaffing is dat dat goed is voor het Nederlandse vestigingsklimaat, maar dat effect is moeilijk hard te maken met concrete cijfers.
“We zoeken onderbouwing”
Uit de nu vrijgegeven stukken blijkt ook dat ambtenaren hiermee worstelen. “We zoeken onderbouwing voor het argument waarom afschaffen dividendbelasting helpt bij het voorkomen van vijandige overnames en het aantrekken van kapitaal uit het buitenland (dat wordt in het regeerakkoord genoemd)”, mailt een ambtenaar van het ministerie van Financiën.
“Empirisch onderzoek over verstoringen dividendbelasting is niet beschikbaar. Dat bleek deze zomer ook wel. Dat maakte de discussie ook zo lastig op dat vlak”, zegt een collega bij het ministerie van Economische Zaken.
Ambtenaren halen ook studies aan die zeggen dat er een duidelijk effect is: “Uit de studiecommissie Belastingstelsel kan worden afgeleid dat de dividendbelasting een negatief element vormt voor de vestigingslocatie van ondernemingen. Buitenlandse partijen zullen zonder dividendbelasting eerder geneigd zijn te beleggen in Nederlandse aandelen.”
Deze zomer bleek dat de afschaffing niet 1,4 miljard euro, maar zo’n 2 miljardper jaar gaat kosten. Het kabinet is nog steeds van plan om per 1 januari 2020 een einde te maken aan de dividendbelasting.
NOS 07.09.2018 De Kamer van Koophandel van Amerikaanse bedrijven in Nederland AmCham is tegen het kabinetsvoorstel voor het afschaffen van de dividendbelasting. In een verklaring zegt AmCham dat de financiële dekking van de maatregel niet deugt.
Eerder had AmCham nog begrip voor het kabinetsvoorstel, maar dat is veranderd nu het plan een half miljard euro duurder dreigt uit te vallen. De organisatie is er niet blij mee dat het kabinet dit gat gaat dichten door de vennootschapsbelasting minder sterk te verlagen, naar 22 in plaats van 21 procent.
Tegelijkertijd wordt de succesvolle 30%-regeling, die voorziet in een specifiek belastingregime voor expats en van groot belang is voor de Nederlandse kenniseconomie, zonder fatsoenlijk overgangsregime ingekort van acht naar vijf jaar, staat in de verklaring.
Afschaffing had nauwelijks voordelen voor Amerikaanse multinationals, want die zijn al vrijgesteld op basis van het belastingverdrag tussen Nederland en de VS.
Negatieve beeldvorming
Volgens AmCham kan het gereserveerde bedrag van circa 1,9 miljard euro beter worden gebruikt om het vestigingsklimaat op andere manieren te versterken. Dat kan door een verdere verlaging van de vennootschapsbelasting, in ieder geval tot 21%, en door de 30%-regeling voor expats ongemoeid te laten.
AmCham betreurt dat ten gunste van een beperkt aantal Nederlandse multinationals de lasten voor andere bedrijven worden verzwaard. Het middel is in de huidige voorstellen erger dan de kwaal.
Verder zegt AmCham bezorgd te zijn over het ontbreken van maatschappelijk draagvlak voor de maatregel. Dat leidt volgens de Kamer tot negatieve beeldvorming over multinationals. De organisatie benadrukt echte bedrijven te vertegenwoordigen, geen brievenbusfirma’s, en wijst erop dat Amerikaanse bedrijven in Nederland zo’n 450.000 banen genereren.
NOS 07.09.2018 De Landelijke Studentenvakbond (LSVb) reageert verontwaardigd op plannen van het kabinet voor de studielening. Een lening wordt fors duurder als gevolg van een wetsvoorstel van minister Van Engelshoven van Onderwijs.
In het wetsvoorstel dat dinsdag naar de Tweede Kamer is gestuurd, staat dat de rente op leningen die per 2020 worden afgesloten voortaan voor 10 jaar wordt vastgezet. Nu is dat nog 5 jaar. Een rente die langer vaststaat is hoger. Dat bij het studievoorschot in de toekomst wordt aangesloten bij de 10-jaarsrente was vorig jaar al aangekondigd in het regeerakkoord.
De minister schat in dat studenten per 2020 18 procent per maand meer moeten gaan terugbetalen. Wie van de volledige 35 jaar gebruik maakt om terug te betalen, kan duizenden euro’s duurder uit zijn. Als de gemiddelde rentes in de afgelopen tien jaar zouden gelden, zou het maandelijks terug te betalen bedrag voor een afgestudeerde met een schuld van 21.000 euro van 70 naar 82 euro gaan.
Dieper in de schulden
De LSVb wijst erop dat met de wet studenten dieper in de schulden worden gewerkt. “Wij roepen de regering een halt toe en eisen dat zij deze maatregel schrappen”, zegt voorzitter Geertje Hulzebos.
Ook het Interstedelijk Studenten Overleg (ISO) is niet te spreken over het wetsvoorstel. De organisatie noemt het een klap in het gezicht van studenten. “Weer worden studenten onevenredig hard in hun portemonnee getroffen. Het siert de regering niet om de staatskas te spekken met het kostbare geld van een schuldengeneratie”, zegt ISO-voorzitter Tom van den Brink.
De wet levert de Nederlandse schatkist 226 miljoen euro op. Dat geld is nodig om het leenstelsel op de langere termijn betaalbaar te houden, zegt de minister. Van Engelshoven benadrukt dat de gewijzigde rentemaatstaf geen gevolgen heeft voor het te betalen maandbedrag als er sprake is van onvoldoende draagkracht vanwege een laag inkomen. De maatregel geldt alleen voor studenten die na 2019 aan hun opleiding beginnen.
AD 07.09.2018 De rente op studieleningen gaat in 2020 omhoog voor alle studenten die dan aan een studie beginnen. Het maandbedrag dat zij na afloop van hun studie moeten terugbetalen, wordt 18 procent hoger. Ex-studenten zijn daardoor in de toekomst duizenden euro’s duurder uit.
Dit is weer een klap in het gezicht van de student en niet conform de afspraken, aldus Tom van den Brink, Voorzitter Interstedelijk Studentenoverleg.
Dat staat in een wetsvoorstel dat Onderwijsminister Ingrid Van Engelshoven deze week naar de Tweede Kamer heeft gestuurd. Volgens haar is de renteverhoging nodig voor de financiële houdbaarheid van het leenstelsel op langere termijn, schrijft ze in de toelichting op de wetswijziging. De bewindsvrouw heeft zich hiermee de woede van studenten op de hals gehaald.
Studentenorganisaties zien dit als de zoveelste teleurstelling. Eerst werd de basisbeurs afgeschaft. Vervolgens werd er door de invoering van het leenstelsel beter onderwijs beloofd, omdat er meer geld zou worden geïnvesteerd in de kwaliteit van het onderwijs.
De afspraken blijken toe nu toe niet te zijn nagekomen. En nu moeten de studenten als klap op de vuurpijl de knip trekken om het leenstelsel betaalbaar te houden, stelt voorzitter Tom van den Brink van het Interstedelijk Studentenoverleg (ISO). ,,Dat is weer een klap in het gezicht van de student en niet conform de afspraken. Wij worden gepakt voor de financiële tegenvallers van het ministerie van Onderwijs.”
De rente stijgt omdat de minister de rente op leningen niet meer voor vijf jaar vast gaat zetten, maar voor tien jaar. Rente die langer vaststaat is hoger. De maatregel was al aangekondigd in het regeerakkoord. Met het wetsvoorstel wordt duidelijk wat dit voor studenten betekent.
Een gemiddelde studielening is nu 21.000 euro. Onder de sociale voorwaarden van het leenstelsel mag een student 35 jaar doen om dat bedrag af te lossen. Wie van die maximale termijn gebruik maakt, is straks duizenden euro’s duurder uit. Bij de gemiddelde schuld is het maandbedrag nu ongeveer 70 euro (bij een 5-jaarsrente) en straks, als de rente 10 jaar vaststaat, ongeveer 82 euro.
,,Op deze manier verliezen studenten het vertrouwen in de politiek”, stelt Geertje Hulzebos, voorzitter van de Landelijke Studentenvakbond (LSVb). ,,Zij bouwen meer schulden op door het afschaffen van de basisbeurs en nu ook nog eens door het verhogen van de rente op die schuld.”
Van den Brink hoopt dat de Tweede Kamer een stokje steekt voor het wetsvoorstel. ,,Ik verwacht vooral van het CDA en de ChristenUnie – partijen die altijd mordicus tegen het leenstelsel waren – dat zij hier kritisch op zijn.”
Minister Van Engelshoven zit momenteel in Argentinië en laat via haar woordvoerder weten dat ‘deze een maatregel in het regeerakkoord staat’ ,,Die is nodig om de houdbaarheid van de overheidsfinanciën op lange termijn te borgen.”
NU 07.09.2018 In een wetsvoorstel dat deze week naar de Tweede Kamer is gestuurd, staat dat studenten vanaf 2020 meer geld aan studieschulden kwijt zijn doordat de rente verhoogd wordt. De Landelijke Studentenvakbond (LSVb) vindt de maatregel onacceptabel en wil die van tafel.
Het plan moet het Rijk 226 miljoen euro opleveren en is bedoeld om het leenstelsel betaalbaar te houden.
De maatregel zou gaan gelden voor studenten die vanaf 2020 aan een studie in het hoger onderwijs beginnen.
Vanaf dan wordt de rente van studieleningen gekoppeld aan de rente die de overheid betaalt op staatsleningen met een looptijd van tien jaar.
Nu is dat nog de rente op staatsschuld met een looptijd van vijf jaar. De zogeheten tienjaarsrente is door de langere looptijd hoger dan de vijfjaarsrente.
In de afgelopen tien jaar was de tienjaarsrente 0,78 procentpunt hoger dan de vijfjaarsrente. Dit betekent een 18 procent hoger maandbedrag voor studenten. met een volledige draagkracht.
Gemiddeld maandbedrag stijgt met 12 euro
Bij een gemiddelde studieschuld van 21.000 euro is het maandbedrag dat oud-studenten momenteel aan rente en aflossing terugbetalen 70 euro. Dat stijgt tot zo’n 82 euro.
Volgens de LSVb “loopt dit op tot duizenden euro’s, terwijl bij het afschaffen van de basisbeurs sociale leenvoorwaarden waren beloofd”.
“Op deze manier verliezen studenten het vertrouwen in de politiek. Zij bouwen meer schulden op door het afschaffen van de basisbeurs en nu ook nog eens door het verhogen van de rente op die schuld”, zegt voorzitter Geertje Hulzebos.
RO 07.09.2018 Het kabinet stopt met het uitwerken van het plan voor loondispensatie in de Participatiewet en start een breed offensief om mensen met een arbeidsbeperking die langs de kant staan aan het werk te helpen.
Kern van het offensief is dat het kabinet gaat inzetten op het vereenvoudigen van regels voor werkgevers, het lonend maken van (meer) werken voor mensen met een beperking, ook als zij in deeltijd werken en ervoor zorgen dat werkgevers en mensen die op zoek zijn naar een baan elkaar beter gaan vinden. Staatssecretaris Tamara van Ark houdt onverminderd vast aan het doel om meer mensen met een arbeidsbeperking aan het werk te helpen. Zij stuurt vandaag een nieuw voorstel aan de Tweede Kamer.
Uit de verkenning in de afgelopen maanden is gebleken dat het niet mogelijk is om het oorspronkelijk voorstel voor loondispensatie in de Participatiewet zo in te richten dat het voor iedereen simpeler en beter wordt. Voor werkgevers en voor mensen die niet zelfstandig het minimumloon per uur kunnen verdienen. Ook zou de invoering een erg lange aanlooptijd vragen waardoor mensen lang in onzekerheid zouden zijn.
Staatssecretaris Van Ark: ‘’Het is nu duidelijk dat het oorspronkelijke voorstel niet op eenvoudige manier uitgevoerd kan worden. Het zou te complex worden. Eenvoud is een harde voorwaarde. Dan verzet ik liever nu de bakens om datzelfde doel alsnog te bereiken: mensen die nu aan de kant staan aan werk te helpen.”
Meer dan de helft van de mensen met een arbeidsbeperking zit momenteel thuis. Dat heeft verschillende oorzaken. Werkgevers hebben te maken met complexe regels. Dat belemmert hen om mensen met een arbeidsbeperking in dienst te nemen. Voor mensen met een beperking die in deeltijd werken loont werken niet altijd omdat het loon verrekend wordt met een uitkering. Bovendien werken gemeenten vaak met heel veel verschillende regels.
In de discussie over het aan werk helpen van mensen met een arbeidsbeperking is duidelijk geworden wat er moet verbeteren:
Werken met loonkostensubsidie moet lonen, ook voor mensen die in deeltijd werken
De matching tussen werkgevers en werknemers krijgt een extra impuls
De regels rond banenafspraak en quotum moeten eenvoudiger worden
De Wajongregels worden logischer en mensen die gaan studeren of meer werken stimuleren
Beschut werk krijgt een extra impuls
In de brief die ze vandaag naar de Kamer stuurt staat een eerste uitwerking. De komende periode gaat ze daar met betrokken partijen verder mee. “Werken, een baan hebben, is heel belangrijk, zeker als dat niet vanzelf gaat. Dit binnen bereik brengen voor mensen met een beperking is onze ambitie, zodat iedereen volwaardig mee kan doen,” zegt Van Ark.
NU 07.09.2018 Het kabinet zet een streep door het plan om arbeidsgehandicapten minder te betalen dan het minimumloon. De regeringspartijen hebben geconcludeerd dat het plan niet uitvoerbaar is.
Haagse bronnen bevestigen donderdag berichtgeving hierover door de NOS. De maatregel stond in het regeerakkoord en moest ertoe leiden dat ondernemers meer arbeidsgehandicapten in dienst kon nemen. Een deel van de werknemers ging er in de plannen op achteruit.
Staatssecretaris Tamara van Ark (Sociale Zaken en Werkgelegenheid) ontvouwde het plan in maart. Bij nieuwe contracten zouden werkgevers alleen moeten betalen voor wat iemand kan produceren.
Ze betalen minder als de werknemer vanwege een beperking minder snel werkt of minder taken kan vervullen dan collega’s. Daarmee zou de zogenoemde loondispensatie in de nieuwe situatie ook voor mensen met een bijstandsuitkering gelden.
Het zou een besparing van 500 miljoen euro en meer werkplekken voor arbeidsgehandicapten moeten opleveren.
De plannen leidden tot veel protest. Zo noemde het College voor de Rechten van de Mens het plan discriminatie, omdat er andere regels zouden gaan gelden voor arbeidsgehandicapten ten opzichte van hun collega’s. Ook regeringspartijen D66 en ChristenUnie hadden grote moeite met het plan.
Huidige regels blijven gehandhaafd
Volgens de NOS heeft Van Ark de afgelopen maanden met betrokken partijen gesproken en geconcludeerd dat het plan niet uitvoerbaar en ongewenst was. De huidige regels rond loonkostensubsidies aan arbeidsgehandicapten blijven gehandhaafd.
“Fatsoen heeft gewonnen. Heel goed nieuws”, zegt CNV-voorzitter Maurice van Limmen in een reactie. Ook mensen met een arbeidsbeperking moeten als volwaardig werknemer aan de slag kunnen, aldus de vakbondsman.
Telegraaf 06.09.2018 De coalitie is alsnog akkoord met extra geld voor de publieke omroep. Bronnen melden aan De Telegraaf dat er een zak geld klaarligt met daarin eenmalig 40 miljoen euro aan gemeenschapsgeld.
De NPO kan dat geld krijgen, maar dan moet er wel eerst een doorwrocht verbeterplan op tafel komen.
Over geld voor de publieke omroep wordt nu al bijna een jaar gesteggeld. In november vorig jaar werd duidelijk dat bij de publieke omroep de reclame-inkomsten dalen en dat dit een blijvend probleem lijkt. Een gat van 62 miljoen euro gaapte.
Mediaminister Slob (CU) eiste aanvankelijk dat de met publiek geld gespekte NPO zelf voor dit probleem zou opdraaien. Commerciële media hebben immers met soortgelijke problemen te kampen, maar houden zonder overheidssteun de broek op. Hij oogstte alom lof.
AD 06.09.2018 Het kabinet maakt toch extra geld vrij voor de Nederlandse Publieke Omroep (NPO), die noodgedwongen moet bezuinigen. Er wordt eenmalig 40 miljoen euro vrijgemaakt voor de NPO. Verantwoordelijk minister Arie Slob gaat samen met de omroepen een plan maken voor de toekomst, waarbij ook het structurele gat in de begroting wordt meegenomen.
Dat bevestigen ingewijden aan deze site. Door onder meer dalende reclame-inkomsten kampt de NPO met een begrotingsgat van 62 miljoen euro. Het kabinet hield lang vol dat de publieke omroep dit zelf moest oplossen, maar nu is er toch eenmalig geld beschikbaar om de ergste en meest acute financiële problemen het hoofd te bieden.
Eind augustus was al duidelijk dat drie regeringspartijen de bezuinigingen op de publieke omroep voor het komende jaar willen verzachten. CDA, D66 en ChristenUnie zouden daarvoor eenmalig 30 miljoen euro willen uittrekken. Nu zou ook de VVD akkoord zijn gegaan met een geldinjectie en wordt gesproken over een investering van tien miljoen extra. Doel van het extra geld is de NPO meer tijd te geven om toe te werken naar een toekomstbestendige publieke omroep die het hoe dan ook de komende jaren met minder overheidsgeld zal moeten doen.
Met de financiële injectie zou de NPO voor 2019 circa de helft minder hoeven te bezuinigen dan de 62 miljoen euro die nu nodig is voor een sluitende begroting. Het kabinet voert momenteel begrotingsonderhandelingen. Op Prinsjesdag wordt duidelijk of de NPO daadwerkelijk minder hoeft te snijden dan was gedacht.
Eenmalig
Het initiatief voor een eenmalige bijdrage kwam van het CDA en kreeg later steun van D66 en ChristenUnie. De tientallen miljoenen extra worden worden door minister Slob (Basis- en Voortgezet Onderwijs en Media) niet zomaar aan de NPO gegeven. Hij zal met de omroepen gaan praten over de besteding ervan en hoe de publieke omroepen zich in financiële zin op de beste manier klaar kunnen stomen voor de toekomst.
De NPO wil vooral met bezuinigingen op programma’s uit de geldzorgen komen, meldde minister Slob eerder, nadat de omroepen hun bezuinigingsvoorstellen aan hem hadden voorgelegd. Ook kon, aldus de NPO, worden bespaard op de eigen organisatie en extra geld worden gevonden met de verkoop van online reclame.
Slob meent dat, voordat de omroepen het mes zetten in programma’s, ze eerst maar eens hun reserves moeten aanspreken. Dat is verplicht. Hij denkt dat de NPO daaruit volgend jaar minstens 24 miljoen euro zou kunnen putten. Vandaag wordt in de Tweede Kamer gedebatteerd over de toekomst van media. Verwacht wordt dat vertegenwoordigers uit Hilversum naar Den Haag zullen komen om nog meer geld te vragen van de regering.
NU 06.09.2018 Het kabinet maakt toch extra geld vrij voor de publieke omroep. Er wordt eenmalig 40 miljoen euro vrijgemaakt voor de NPO.
De verantwoordelijke minister Arie Slob (Media) gaat samen met de NPO een plan maken voor de toekomst, waarbij ook het structurele gat in de begroting wordt meegenomen. Dat bevestigen ingewijden, na berichtgeving van De Telegraaf.
Door onder meer dalende reclame-inkomsten kampt de NPO met een gat in de begroting van 62 miljoen euro. Het kabinet hield lang vol dat de publieke omroep dat zelf moest oplossen, maar nu wordt er toch eenmalig geld vrijgemaakt.
Het geld wordt niet zomaar aan de omroepen overhandigd, benadrukt een bron. Slob heeft het geld ter beschikking en zal met de omroepen gaan praten over de besteding van het geld en hoe de omroepen voorbereid kunnen worden op de toekomst.
“We hebben de afgelopen periode meermaals duidelijk gemaakt dat een eventuele miljoenenkorting op ons budget omroepen en programmamakers hard zal treffen en dus ten koste zal gaan van de kwaliteitsprogrammering van de NPO”, laat de NPO in een reactie weten.
“Achter de schermen werken we al maanden keihard om deze dreigende bezuinigingen te voorkomen. Maar als de berichten in de krant kloppen, zijn we blij dat de politiek het belang van een sterke publieke omroep erkent en ook ondersteunt.”
Niet gesneden in journalistieke programma’s
Bij de najaarspresentatie van de NPO liet directeur video Frans Klein aan NU.nl weten dat de bezuinigingen niet tot gevolg hebben dat er in journalistieke programma’s gesneden wordt, al erkende hij wel dat de journalistieke programmering een andere invulling krijgt.
“Brandpunt+ verdwijnt na december inderdaad van televisie, maar daar gaan we online mee verder. Op die manier kunnen we op de lineaire televisie weer werken aan nieuwe journalistieke programma’s”, aldus Klein, die met deze nieuwe koers vooral meer jongere kijkers hoopt te trekken.
Hij noemde verder de zomerprogrammering als optie om op te kunnen bezuinigen, zoals het programma M. van Margriet van der Linden.
NOS 06.09.2018 De regeringspartijen maken incidenteel 40 miljoen euro vrij voor de publieke omroep. Dat bedrag moet de teruglopende STER-inkomsten voor een deel compenseren. Door die tegenvallende reclame-inkomsten kampt de omroep met een gat van naar schatting 62 miljoen euro in 2019.
Bronnen bevestigen het bedrag van 40 miljoen zoals dat vanmorgen in De Telegraaf stond. Vorige week meldde de NOS al dat coalitiepartijen 30 miljoen wilden vrijmaken.
Lange tijd hield minister Slob van Mediazaken vol dat de omroep de teruglopende inkomsten zelf moest oplossen met bezuinigingen, maar nu komt er toch geld.
Toekomstplan
Voorwaarde voor de steun is wel dat er een goed plan voor de toekomst van de NPO komt. Als dat plan aan de verwachtingen voldoet, sluiten de coalitiepartijen niet uit dat de 40 miljoen euro ook in de jaren na 2019 beschikbaar komt voor de omroep.
Een woordvoerder van de NPO zegt de politieke besluitvorming af te wachten. “Maar als de berichten kloppen zijn we blij dat de politiek het belang van een sterke publieke omroep erkent en ook ondersteunt.”
Vandaag houdt de Tweede Kamer een overleg over Mediazaken. Dat is te volgen via NPO Politiek. Minister Slob zei bij het begin meteen dat hij niet zal ingaan op mogelijke Prinsjesdagplannen die via media naar buiten komen.
“Ik houd me aan de regels waar de Kamer zelf heel streng op is.” Die regels houden in dat er niet mag worden gelekt uit de Prinsjesdagstukken, die het kabinet op de derde dinsdag van september presenteert.
Petitie
Op het Plein voor de Tweede Kamer hebben tientallen programmakers van de Publieke Omroep een manifest aangeboden aan Kamerleden. Onder hen waren Hans Goedkoop (Andere Tijden) en Aart Zeeman (Brandpunt).
In hun petitie vragen zij om het tekort van 62 miljoen aan te vullen en het budget van de NPO mee te laten groeien met de inflatie “en ons niet afhankelijk te maken van de reclame-inkomsten”.
AD 06.09.2018 Het kabinet maakt toch extra geld vrij voor de Nederlandse Publieke Omroep (NPO), die noodgedwongen moet bezuinigen. Er wordt eenmalig 40 miljoen euro vrijgemaakt voor de NPO. Verantwoordelijk minister Arie Slob gaat samen met de omroepen een plan maken voor de toekomst, waarbij ook het structurele gat in de begroting wordt meegenomen.
Dat bevestigen ingewijden aan deze site. Door onder meer dalende reclame-inkomsten kampt de NPO met een begrotingsgat van 62 miljoen euro. Het kabinet hield lang vol dat de publieke omroep dit zelf moest oplossen, maar nu is er toch eenmalig geld beschikbaar om de ergste en meest acute financiële problemen het hoofd te bieden.
Eind augustus was al duidelijk dat drie regeringspartijen de bezuinigingen op de publieke omroep voor het komende jaar willen verzachten. CDA, D66 en ChristenUnie zouden daarvoor eenmalig 30 miljoen euro willen uittrekken. Nu zou ook de VVD akkoord zijn gegaan met een geldinjectie en wordt gesproken over een investering van tien miljoen extra. Doel van het extra geld is de NPO meer tijd te geven om toe te werken naar een toekomstbestendige publieke omroep die het hoe dan ook de komende jaren met minder overheidsgeld zal moeten doen.
Met de financiële injectie zou de NPO voor 2019 circa de helft minder hoeven te bezuinigen dan de 62 miljoen euro die nu nodig is voor een sluitende begroting. Het kabinet voert momenteel begrotingsonderhandelingen. Op Prinsjesdag wordt duidelijk of de NPO daadwerkelijk minder hoeft te snijden dan was gedacht.
Eenmalig
Het initiatief voor een eenmalige bijdrage kwam van het CDA en kreeg later steun van D66 en ChristenUnie. De tientallen miljoenen extra worden worden door minister Slob (Basis- en Voortgezet Onderwijs en Media) niet zomaar aan de NPO gegeven. Hij zal met de omroepen gaan praten over de besteding ervan en hoe de publieke omroepen zich in financiële zin op de beste manier klaar kunnen stomen voor de toekomst.
De NPO wil vooral met bezuinigingen op programma’s uit de geldzorgen komen, meldde minister Slob eerder, nadat de omroepen hun bezuinigingsvoorstellen aan hem hadden voorgelegd. Ook kon, aldus de NPO, worden bespaard op de eigen organisatie en extra geld worden gevonden met de verkoop van online reclame.
Slob meent dat, voordat de omroepen het mes zetten in programma’s, ze eerst maar eens hun reserves moeten aanspreken. Dat is verplicht. Hij denkt dat de NPO daaruit volgend jaar minstens 24 miljoen euro zou kunnen putten. Vandaag wordt in de Tweede Kamer gedebatteerd over de toekomst van media. Verwacht wordt dat vertegenwoordigers uit Hilversum naar Den Haag zullen komen om nog meer geld te vragen van de regering.
Telegraaf 06.09.2018 De coalitie is alsnog bereid de NPO-broekzakken eenmalig met belastinggeld te vullen, maar dan wel onder voorwaarden. Eerst moet er een serieus toekomstplan worden overlegd, is het idee.
Telegraaf 06.09.2018 Met recht kan gezegd worden dat de NPO met belastinggeld wordt gefinancierd. Voor elke euro reclame-inkomsten krijgt het er van de Staat drie euro bij. Over deze systematiek heeft Hilversum nooit geklaagd, totdat de advertentiemarkt begon te krimpen. Waar de hele mediawereld hard moest ingrijpen om het hoofd boven water te houden, deed de NPO alsof zijn neus bloedde. Alle dieren zijn gelijk, maar sommige dieren zijn meer gelijk dan anderen, schreef George Orwell al.
Telegraaf 04.09.2018 De Tweede Kamer komt dinsdag na acht weken reces voor het eerst weer bijeen. Zoals gebruikelijk is het wachten vooral op de begroting voor 2019, die over twee weken wordt gepresenteerd. Het is de eerste Miljoenennota van dit kabinet. Maar ook voor de vergaderdagen tot Prinsjesdag ontbreekt het de parlementariërs niet aan gespreksstof.
Zo zal minister Stef Blok van Buitenlandse Zaken zich nog in de Kamer moeten verantwoorden over omstreden uitlatingen die hij afgelopen zomer deed op een besloten bijeenkomst. Hij zei onder meer dat hij geen land kent waar verschillende culturen vreedzaam samenleven. Bovendien haalde de VVD’er zich de woede van Suriname op de hals door dat land een „failed state” (mislukte staat) te noemen.
Niet alleen de oppositie viel over Bloks uitlatingen, ook vanuit de coalitie klonk scherpe kritiek, al vonden de regeringspartijen zijn misstap niet zwaar genoeg om de Kamer terug te roepen van reces. Minister-president Mark Rutte noemde de woordkeuze van zijn partijgenoot „ongelukkig en onzorgvuldig.” Maar Blok kan wat hem betreft wel door als minister, ook omdat hij zijn woorden heeft teruggenomen.
Verder zal de dividendbelasting vast weer ter sprake komen. Het kabinet bevestigde vorige week dat het een streep zet door die heffing op de winstuitkering van bedrijven aan hun aandeelhouders, zoals in het regeerakkoord is afgesproken. De maatregel, een vurige wens van de VVD die bij geen enkele andere partij op applaus kan rekenen, pakt wel een stuk duurder uit dan destijds was becijferd.
De publieke tribune van de Tweede Kamer zal bij de eerste debatten na de vakantie leeg zijn. Kamervoorzitter Arib heeft besloten dat bezoekers niet welkom zijn vanwege de aangekondigde staking van politieagenten.
NOS 04.09.2018 Na acht weken zomerstop, of reces zoals het in politiek Den Haag heet, komt de Tweede Kamer vandaag voor het eerst weer bij elkaar. De komende tijd staat vooral in het teken van Prinsjesdag.
De derde dinsdag in september valt dit jaar vroeg, al op de 18de. Dat betekent dat de Kamer twee weken kan praten over lopende zaken, voordat de jaarlijkse cyclus van begrotingsbehandelingen begint.
Debat Blok nog deze week
De belangrijkste nog lopende zaak is de uitglijder van minister Blok van Buitenlandse Zaken. Vrijwel zeker deze week nog zal de Kamer hem aan de tand voelen over zijn uitspraken over de multiculturele samenleving en Suriname.
Blok bood tijdens het reces al verschillende malen excuses aan voor die uitspraken, en er gingen zelfs brieven met verontschuldigingen naar het buitenland. Toch wil de oppositie dat hij nogmaals uitleg komt geven.
Als Blok daar niet opnieuw een uitglijder maakt, is de verwachting dat hij dat debat zonder extra schade zal overleven. Hij zal vooral het vertrouwen bij diplomaten, in binnen- en buitenland, moeten herstellen.
Mensenrechtentulp
Gisteren kreeg Blok daar nog een probleem bij. De coalitiepartijen CDA, D66 en ChristenUnie zijn boos dat de minister de Mensenrechtentulp uitreikte aan Zeid Ra’ad Al Hussein, de scheidend Hoge Commissaris voor de Mensenrechten van de VN.
Blok ging daarbij volgens de coalitiepartners voorbij aan de omstreden rol van Zeid bij de zaak van seksueel misbruik door VN-personeel in de Centraal-Afrikaanse Republiek. Hij zou klokkenluiders niet serieus hebben genomen en de zaak in de doofpot hebben willen stoppen.
VVD onder vuur
Bloks partij, de VVD, heeft sowieso geen geweldig reces achter de rug. Kamerlid Han ten Broeke schrijft dezer dagen zijn afscheidsbrief aan Kamervoorzitter Arib. Hij besloot vorige week op te stappen nadat bekend was geworden dat hij in 2013 door een medewerkster van de fractie is beschuldigd van seksueel grensoverschrijdend gedrag.
Ook een ander prominent fractielid van de liberalen, oud-minister Jeanine Hennis-Plasschaert, heeft haar vertrek aangekondigd. Ze wordt VN-gezant in Irak. Daarmee blijven er maar weinig ervaren VVD’ers over in het parlement.
De VVD ligt verder onder vuur omdat die partij de vurigste pleitbezorger is van de omstreden afschaffing van de dividendbelasting. Binnen de coalitie zijn afspraken gemaakt om ervoor te zorgen dat het voorstel de eindstreep haalt, maar van harte ging het niet. De oppositie is fel tegen.
Minder goed nieuws in het koffertje
Als minister Hoekstra van Financiën op Prinsjesdag naar de Kamer komt, zit er in zijn koffertje minder goed nieuws dan het kabinet had gehoopt. Vooral de kosten van het dichtdraaien van de Groningse gaskraan beperken de financiële ruimte.
Waarschijnlijk vertoont de Miljoenennota veel overeenkomsten met het regeerakkoord van vorig jaar. De afspraken die toen gemaakt werden tussen VVD, CDA, D66 en ChristenUnie worden nu omgezet in beleid.
Veel mensen zullen er iets op vooruitgaan, maar het kabinet had in zijn eerste eigen begroting graag meer willen uitdelen. Zeker nu het met de economie zo goed gaat.
NU 03.09.2018 Na een reces van twee maanden begint dinsdag het nieuwe politieke jaar. Wat zijn de thema’s die dit jaar het Binnenhof zullen domineren? NU.nl zet op een rij wat u in het reces heeft gemist en waar u de komende tijd op moet letten.
De uitspraken van minister Stef Blok (Buitenlandse Zaken), de dividendbelasting en opnieuw gedoe bij VVD. Het reces is dit jaar niet onopgemerkt voorbij gegaan.
Blijft Blok minister van Buitenlandse Zaken?
De VVD-minister van Buitenlandse Zaken deed in juli de nodige stof opwaaien met zijn omstreden uitspraken over de multiculturele samenleving, Suriname en oost-Europa. Hij zei geen “vreedzame multiculturele samenlevingen” te kennen, noemde Suriname een failed state en zei er niet in te geloven dat oost-Europese landen zich aan de vluchtelingenafspraken zullen houden.
Blok heeft het reces gebruikt om op verschillende manieren excuses aan te bieden voor de ophef die is ontstaan na zijn uitspraken. Voor de coalitiepartijen VVD, CDA, D66 en CU was dat voldoende; de Kamer hoefde niet terug te komen van reces.
De verwachting is dat de Kamer aanstaande woensdag of donderdag met Blok in debat zal gaan. Voor een deel van de oppositie is immers nog steeds niet duidelijk hoe Blok echt denkt over de uitspraken die hij heeft gedaan.
Wat premier Rutte betreft kan zijn partijgenoot gewoon aanblijven. Na het vertrek van Zijlstra, die had verzonnen dat hij bij een gesprek met Poetin aanwezig was, lijkt de VVD niet opnieuw een minister te willen verliezen. Ook CDA-vicepremier Hugo de Jonge vindt dat Blok op zijn post kan blijven.
Of Blok blijft zitten of niet, de schade na zijn uitspraken is hoe dan fors.
Blok is niet de enige VVD’er die dit reces in opspraak is gekomen. Kamerlid Wybren van Haga en zijn bedrijf Sjopperdepop haalden opnieuw het nieuws.
Van Haga kwam in opspraak toen bekend werd dat hij verhuurregels in Amsterdam had overtreden. De VVD-integriteitscommissie concludeerde dat Van Haga niet tegelijkertijd ondernemer en Kamerlid kon zijn, waarna de vastgoedbaas zijn werkzaamheden op afstand zette.
In het reces bleek echter dat Van Haga zijn bedrijf toch niet op afstand heeft gezet. VVD-fractievoorzitter Klaas Dijkhoff wilde niet ingaan op de betrokkenheid van het Kamerlid bij de vastgoedonderneming.
Het is alweer de zoveelste integriteitskwestie binnen de VVD, maar de partij kan Van Haga niet dwingen op te stappen. De coalitie leunt op 76 zetels en met een afsplitsing van Van Haga verliezen VVD, CDA, D66 en CU hun meerderheid.
VVD’ers Ten Broeke, Hennis-Plasschaert en Azmani vertrekken
Terwijl Van Haga bleef zitten, vertrok deze zomer de ervaren VVD-buitenlandwoordvoerder Han ten Broeke. Twee weken geleden kwam hij in opspraak vanwege verzwegen pr-activiteiten die in de registers van de Tweede Kamer gemeld hadden moeten worden.
Na excuses kon Ten Broeke aanblijven. Toen vorige week bekend werd dat hij vijf jaar geleden een “ongelijkwaardige relatie” had met een fractiemedewerker, stapte hij op. Volgens de medewerkster zou er sprake zijn van grensoverschrijdend seksueel gedrag. De twee spraken in een juridisch document af dat zij het niet met elkaar eens zijn over wat er precies is voorgevallen, maar de zaak wel te laten rusten.
Toen het bestaan van de juridische overeenkomst bekend werd, besloot het VVD-Kamerlid op te stappen.
Met het vertrek verliest de VVD-fractie opnieuw een bak aan ervaring. Met bijna 4300 dagen in de Kamer behoort Ten Broeke tot een van de meest ervaren Kamerleden.
Maar daar blijft het niet bij. Ook oud-defensieminister Jeanine Hennis-Plasschaert verlaat de VVD-fractie. Zij wordt hoofd van de VN-missie in Irak. Daarmee neemt opnieuw een gekozen volksvertegenwoordig voortijdig afscheid. Ook het ervaren VVD-Kamerlid Malik Azmani kondigde zijn vertrekaan. Hij wil de komende Europese Parlementsverkiezingen in mei volgend jaar de lijsttrekker voor de VVD worden.
Ondanks kritiek bijt coalitie zich vast in afschaffing dividendbelasting
Een kwestie die tijdens het reces maar niet wilde verdwijnen en de komende periode ook niet zal verdwijnen is de afschaffing van de dividendbelasting.
Vorige week werd bekend dat buitenlandse bedrijven en beleggers amper voordelen zien in de afschaffing van de belasting die de staatskas elk jaar 2 miljard euro oplevert. Alleen Shell, AkzoNobel, Unilever, het kabinet en de coalitie lijken nog achter de maatregel te staan, nu ook de SGP de steun intrekt.
Ondanks de aanhoudende kritiek blijft de VVD vasthouden aan de maatregel die door premier Rutte inmiddels zelf als “bizar” wordt omschreven. Ook het CDA heeft zich in de afschaffing vastgebeten en lijkt niet te willen loslaten. Van D66 en CU is bekend dat het besluit niet hun idee is geweest, maar zij zullen het plan niet torpederen. Als de afschaffing niet doorgaat, zal het kabinet vallen, vreest CU-leider Gert-Jan Segers.
Het is dan ook onwaarschijnlijk dat het besluit in de Tweede Kamer zal sneuvelen. Vorige week zijn de begrotingsafspraken voor 2019 gemaakt die op Prinsjesdag zullen worden gepresenteerd. De afschaffing van de dividendbelasting zal gewoon onderdeel uitmaken van de plannen.
Verliest de coalitie de meerderheid in de Eerste Kamer?
Maar ook al komt de afschaffing van de taks er, het geeft de oppositie een flinke stok om het kabinet en de coalitiepartijen mee te slaan. Het belastingvoordeel van 2 miljard euro voor buitenlandse beleggers is campagnemateriaal waar de oppositie gretig gebruik van zal maken. Campagnemateriaal dat verzameld wordt voor de komende Provinciale Statenverkiezingen in maart volgend jaar. Deze verkiezingen zijn bepalend voor de samenstelling van de Eerste Kamer.
De verkiezing zal een cruciaal tussenrapport voor het kabinet-Rutte III worden: verliest de coalitie daar de meerderheid, dan gaat doorregeren heel lastig worden. De vraag is wie er dan in aanmerking kan komen voor een gedoogconstructie in de Eerste Kamer: een linkse partij zal voor de VVD en CDA moeilijk te verkroppen zijn, terwijl steun van PVV uitgesloten lijkt.
Voor de coalitie is het dan ook zaak om de komende maanden een aantal belangrijke overwinningen binnen te halen, met als speerpunt de beloofde lastenverlichting. Vanaf volgend jaar treedt een aantal maatregelen in werking met als doel dat bijna iedereen meer geld overhoudt.
Tegelijkertijd werkt het kabinet ook aan een nieuw klimaatbeleid. In de Tweede Kamer is er brede steun voor de Klimaatwet. Naast bedenkers GroenLinks en PvdA zijn dat ook SP, ChristenUnie, D66, VVD en CDA. Waarschijnlijk wordt de wet nog voor de kerstvakantie in de Tweede Kamer behandeld.
Maar het nieuwe beleid gaat geld kosten en de grote vraag het komend jaar is bij wie de rekening zal komen te liggen. Dragen de meest vervuilende bedrijven genoeg bij? Betaalt de omslag zichzelf deels terug door middel van innovatie? Of gaan de belastingen voor burgers omhoog?
Elsevier 03.09.2018 Na acht weken zomerreces begint de Tweede Kamer deze week aan het nieuwe politieke seizoen. Dit zijn de vijf belangrijkste dossiers voor Rutte III.
1. De onhandige uitspraken van Stef Blok
‘Noem mij een voorbeeld, van een multi-etnische of multiculturele samenleving, waar de oorspronkelijke bevolking nog woont. (…) En waar een vreedzaam samenlevingsverband is. Ik ken hem niet,’ zei minister van Buitenlandse Zaken Stef Blok (VVD) op een besloten bijeenkomst in juli. Beelden daarvan lekten daarna uit naar tv-programma Zembla. ‘Suriname is een failed state,’ ging de minister verder. ‘En dat heeft ernstig te maken met de etnische opdeling.’
De uitspraken kwamen Blok op een storm van kritiek te staan. Hij maakte daarvoor meerdere malen excuses, maar de oppositie ruikt bloed: woensdag 5 september volgt een moeilijk Kamerdebat over zijn positie waar oppositiepartijen PvdA, SP en DENK in juli al om vroegen. Zelfs als hij dat debat overleeft, blijft de vraag wat dat betekent voor zijn positie voor de rest van de kabinetsperiode.
De verontwaardiging over afschaffing – die ruim een half miljard duurder uitvalt dan gedacht – is begrijpelijk, maar dat verandert de noodzaak niet, houden premier Mark Rutte (VVD) en de coalitiepartijen vol. Op Prinsjesdag (dinsdag 18 september) presenteert de regering een nadere verantwoording van het plan.
3. Begroting voor 2019
Minister Wopke Hoekstra (CDA) van Financiën presenteert over twee weken de eerste begroting van Rutte III. Naar verluidt gaan alle inkomensgroepen erop vooruit, vooral door de inkomstenbelasting die omlaaggaat. Daarnaast gaat er extra geld naar Defensie, Onderwijs en Zorg.
De laatste kostenpost blijft veruit de grootste: De Telegraaf meldde maandag dat er deze kabinetsperiode zelfs meer geld extra naartoe gaat – dus bovenop wat er al wordt uitgegeven – dan naar de hele begroting van het ministerie van Defensie.
Alle plannen en lastenverlagingen moeten natuurlijk ergens van worden betaald en dat komt deels uit de verhoging van de btw. Het lage btw-tarief wordt 1 januari 2019 verhoogd van 6 naar 9 procent en dat gaat Nederlandse huishoudens volgend jaar gemiddeld zo’n 300 euro kosten, berekenden economen van ING vorige maand. Kortom: dat gaat de consument merken als hij in de supermarkt de aardappelen in het mandje legt. Of bijvoorbeeld een boek of theaterkaartjes koopt.
Aan minister Hoekstra de lastige taak deze plannen door de Tweede Kamer te loodsen.
Minister Eric Wiebes van Economische Zaken en Klimaat (VVD) moet voor het eind van het jaar met concrete maatregelen komen om de gestelde klimaatdoelen te halen. Hiervoor moet hij de resultaten van de vijf ‘klimaattafels’ beoordelen en bespreken met de Kamer, inclusief een doorrekening door het Planbureau voor de Leefomgeving en het Centraal Planbureau (effecten op lastenverdeling).
De voorstellen gaan ongetwijfeld grote invloed hebben op de portemonnee en het leven van alle Nederlanders. Zo moeten huishoudens van het aardgas af en gaat de belasting op vliegen omhoog.
Wetsvoorstellen die nog in de pijplijn zitten:
Het Belastingplan 2019: een pakket fiscale maatregelen met grote gevolgen. Het lage btw-tarief gaat van 6 naar 9 procent. Er komt een ‘sociale vlaktaks’ met twee tarieven inkomstenbelasting: 36 procent voor het inkomen tot zo’n 70.000 euro en 49 procent daarboven. De algemene heffingskorting en de arbeidskorting stijgen; vooral lagere en middeninkomens profiteren daarvan. Ook daalt de winstbelasting voor bedrijven. Het plan bevat ook het schrappen van de dividendbelasting, al bestaat de kans dat het kabinet dit omstreden voorstel schielijk intrekt.
Van de nieuwe Inburgeringswet zijn de contouren bekend, maar de tekst moet nog komen.
Wet op een minimumprijs voor CO2 bij energieopwekking. Vanwege het milieu en het klimaat moeten de kosten van stroomproductie omhoog. Voor de consument gaat de belasting op gas fors omhoog en die op stroom juist omlaag.
Verbod op het gebruik van steenkool voor energieopwekking. Hierbij geldt een overgangstermijn voor de energiecentrales.
Belasting op vliegtickets. Per jaar wil de fiscus 200 miljoen euro binnenhalen.
Oprichting van een Instituut Mijnbouwschade Groningen, dat objectief moet vaststellen welk bedrag aan vergoeding de bewoners van het bevingsgebied krijgen.
Uitbreiding slachtofferrechten in het strafproces, opdat het voor slachtoffers van verkeersongelukken en misdrijven minder lastig wordt schade te claimen bij verzekeraars en daders.
Verhoging van de kinderbijslag.
Premiedifferentiatie vast-flex. De werkloosheidspremie werd altijd per bedrijfstak vastgesteld. Straks geldt een premie voor alle sectoren, maar wordt verschil gemaakt tussen vaste en flexibele medewerkers.
Fleur Verbeek (1991) werkt sinds oktober 2017 op de webredactie. Ze studeerde Journalistiek aan de Hogeschool van Utrecht.
AD 31.08.2018 De afschaffing van de dividendbelasting moet alsnog van tafel, vindt voormalig D66-leider Jan Terlouw. De coalitie van VVD, CDA, D66 en ChristenUnie heeft gisteren juist afgesproken de omstreden maatregel door te zetten.
Terlouw wijst er in de podcast Betrouwbare Bronnen op dat de overgrote meerderheid van de Nederlanders en de Tweede Kamer de heffing op de winstuitkering aan aandeelhouders wil behouden. ,,En dan gaat het toch gebeuren! Wat heeft dat nog met democratie te maken?”
De D66-coryfee begrijpt dat zijn partij gebonden is aan het regeerakkoord, maar ,,waarom kan het kabinet niet zeggen: het gaat niet door want jullie willen het niet?” Terlouw hoopt dat zo nodig zijn partijgenoten in de Eerste Kamer, die de coalitieafspraken niet hebben ondertekend, een stokje voor het besluit steken.
Als dat betekent dat Unilever uit Nederland vertrekt, ,,dan zij dat zo”, vindt Terlouw. ,,Als de macht gaat berusten bij het kapitaal, dan is de democratie wezenlijk in gevaar.”
Akkoord
De coalitie bereikte gisteravond een akkoord over de begroting van 2019 en de financiering van de afschaffing van de dividendbelasting. Die omstreden maatregel kost ruim een half miljard euro meer dan gepland. Nederlandse banken en energie-intensieve bedrijven draaien waarschijnlijk grotendeels op voor de opgelopen kosten voor de afschaffing ervan.
De maatregel is van meet af aan zeer omstreden. Geen van de vier regeringspartijen had afschaffing van de dividendbelasting in het verkiezingsprogramma opgenomen. Desondanks besloot het kwartet tot afschaffing van de belasting op de winstuitkering van ondernemingen aan hun aandeelhouders.
Terlouw noemt de maatregel in een reactie op Radio 1 ,,een raadselachtig besluit, op het laatste moment genomen”. Ook blijkt nu dat veel mensen tegen zijn en dat het duurder wordt dan aangenomen, aldus de voormalig D66-leider. ,,Het wordt zo evident niet gedragen door de bevolking.”
Vestigingsklimaat
Minister-president Mark Rutte heeft de maatregel altijd fanatiek verdedigd omdat die zou leiden tot een beter Nederlands vestigingsklimaat. Handhaving van de dividendbelasting zou voor grote bedrijven een reden kunnen zijn om hun hoofdkantoor niet in Nederland te vestigen of te verplaatsen naar het buitenland.
Volgens het Centraal Planbureau is er echter geen hard bewijs dat de maatregel effect heeft en komt de opbrengst ten goede aan buitenlandse overheden. Ook ambtenaren van Financiën uitten in memo’s aan de formerende partijen grote twijfels over het nut van de maatregel. Ook vele grote beursgenoteerde bedrijven en buitenlandse beleggers zien nauwelijks voordelen in de afschaffing van de dividendbelasting, bleek deze week uit een rondgang van het FD.
Terlouw stelt op Radio 1 ,,geen deining” te willen veroorzaken. Hij weet ook niet of zijn oproep navolging krijgt van D66-leden in de Eerste Kamer. Terlouw dacht dat de podcast pas over twee maanden zou worden uitgezonden. ,,En nu worden deze uitspraken van mij er al uit gepikt.”
Telegraaf 31.08.2018 De afschaffing van de dividendbelasting moet alsnog van tafel, vindt voormalig D66-leider Jan Terlouw. De coalitie van VVD, CDA, D66 en ChristenUnie heeft donderdag juist afgesproken de omstreden maatregel door te zetten.
Terlouw wijst er in de podcast Betrouwbare Bronnen op dat de overgrote meerderheid van de Nederlanders en de Tweede Kamer de heffing op de winstuitkering aan aandeelhouders wil behouden. „En dan gaat het toch gebeuren! Wat heeft dat nog met democratie te maken?”
De D66-coryfee begrijpt dat zijn partij gebonden is aan het regeerakkoord. Maar ’waarom kan het kabinet niet zeggen: het gaat niet door want jullie willen het niet?’, vraagt hij zich af.
Terlouw hoopt dat zo nodig zijn partijgenoten in de Eerste Kamer, die de coalitieafspraken niet hebben ondertekend, een stokje voor het besluit steken.
Als dat betekent dat Unilever uit Nederland vertrekt, ’dan zij dat zo’, vindt Terlouw. „Als de macht gaat berusten bij het kapitaal, dan is de democratie wezenlijk in gevaar.”
NOS 31.08.2018 D66-coryfee Jan Terlouw hoopt dat de afschaffing van de dividendbelasting alsnog sneuvelt in de Eerste Kamer, nu duidelijk is hoeveel weerstand de maatregel oproept. “Als de macht gaat berusten bij het kapitaal, dan is de democratie wezenlijk in gevaar”, zegt hij in de podcast Betrouwbare Bronnen.
De oud-fractieleider en -vicepremier zegt dat een zeer ruime meerderheid van de Nederlanders de heffing op de winstuitkering aan de aandeelhouders wil behouden. En volgens hem gaat het plan het in de Tweede Kamer alleen maar halen omdat D66 en de ChristenUnie nu eenmaal hun handtekening onder het regeerakkoord hebben gezet. Hij wijst erop dat de leiders van die twee regeringspartijen herhaaldelijk hebben laten weten dat ze er eigenlijk niets in zien.
Democratie
Terlouw kan er niet bij dat de maatregel desondanks doorgaat. “Wat heeft dat nog met democratie te maken?”, vraagt hij zich af. Hij vindt dat het kabinet zou moeten zeggen: “Het gaat niet door, want jullie willen het niet”.
Terlouw hoopt dat het plan in de senaat sneuvelt. Er gaan geluiden dat een meerderheid daar nog niet zeker is. Dat betekent wel dat de senatoren in meerderheid tegen het hele Belastingplan moeten stemmen, dat minister Hoekstra op Prinsjesdag presenteert. In het Belastingplan zijn alle maatregelen met elkaar verknoopt en er staan ook lastenverlichtingen in.
NU 30.08.2018 De kabinetsbegroting voor 2019 is rond, heeft VVD-fractieleider Klaas Dijkhoff donderdagavond bekendgemaakt na overleg tussen het kabinet en de leiders van de vier coalitiepartijen. ”We hoeven niet langer te vergaderen.”
Over de inhoud van het akkoord wilden de fractieleiders niets kwijt. ”Het CDA is heel blij met het resultaat”, zei fractieleider Sybrand Buma. Vrijdag moet de ministerraad een hamerslag op het akkoord geven.
Minister van Financiën Wopke Hoekstra Financiën zei tevreden te zijn. “Het is een heel mooi verhaal geworden. Het was een goed en constructief overleg.”
VVD, CDA, D66 en ChristenUnie moesten het eens worden over de financiering van de afschaffing van de dividendbelasting. Verder moesten ze het nog eens worden over de koopkrachtplaatjes.
”Mensen gaan er volgend jaar in koopkracht op vooruit en dat plaatje ziet er denk ik goed uit”, zei D66-leider Alexander Pechtold.
De afschaffing van de dividendbelasting is het lastigste onderwerp voor de coalitie. D66 en ChristenUnie zijn er niet blij mee. Ook in de samenleving is er weinig steun, blijkt uit peilingen.
De afschaffing van de dividendbelasting kost een half miljard meer dan gepland door de sterke economische groei. Een voorstel dat op tafel lag, was dat banken en bedrijven die veel energie gebruiken hiervan 200 miljoen euro moeten betalen. Verder zou de bankenbelasting verhoogd worden met 40 miljoen euro en 100 miljoen worden gebruikt van de opbrengst van de afschaffing van de renteaftrek op converteerbare obligaties.
Kabinet akkoord over begroting 2019
Winstbelasting grote bedrijven minder verlaagd dan gepland
Een ander voorstel dat werd besproken ging over de winstbelasting voor grote bedrijven. Die zou minder worden verlaagd dan gepland. Het zou nu 22 procent worden in plaats van 21 procent.
Het laatste coalitieoverleg tussen de vier fractieleiders en de top van het kabinet vond plaats op het ministerie van Financiën. Het kabinet sloot hiermee twee weken van coalitieonderhandelingen af over de begroting, die op Prinsjesdag wordt gepresenteerd.
Voor de zomer werd de coalitie het al eens over de hoofdlijnen voor de begroting van 2019. Daardoor is er in totaal 1,2 miljard euro extra voor Defensie, politie, justitie, zorg en onderwijs. Een geplande bezuiniging op verpleeghuizen en instellingen voor gehandicapten is geschrapt.
NOS 30.08.2018 De coalitiepartijen VVD, CDA, D66 en ChristenUnie hebben een akkoord bereikt over de begroting van 2019. De coalitiepartijen maakten dat bekend na afloop van een laatste overleg, vanavond op het ministerie van Financiën.
Er zijn in ieder geval afspraken gemaakt over hoe de dividendbelasting kan worden afgeschaft. De partijen willen nog geen details bekendmaken over de plannen voor volgend jaar. Die worden op Prinsjesdag gepresenteerd, de derde dinsdag van september.
VVD-fractievoorzitter Klaas Dijkhoff vertelde in Nieuwsuur dat de begroting rond is:
“Wij zijn tevreden, het is zeer goed voor het CDA”, zei CDA-leider Buma na afloop.
De partijen moeten nog verder praten over de koopkrachtplaatjes, maar het is al wel duidelijk dat de mensen er volgend jaar op vooruitgaan. “Dat plaatje ziet er denk ik goed uit”, zei D66-leider Pechtold.
Het kabinet gaat nu de puntjes op de i zetten, zei minister Hoekstra van Financiën na afloop. Hij is tevreden met het resultaat en de constructieve gesprekken die de coalitiepartijen hebben gevoerd. “Ik ben tevreden. Het is een heel mooi verhaal aan het worden.”
Gat in de begroting
De afgelopen twee weken hebben de coalitiepartijen intensief vergaderd over de begroting. Het grootste probleem was het gat van zo’n 600 miljoen extra vanwege de voorgenomen afschaffing van de dividendbelasting. Dit bedrag komt boven op de 1,4 miljard euro die de afschaffing al kost. Het kabinet wil deze maatregel om te zorgen dat Nederland aantrekkelijk is voor grote internationale bedrijven.
De coalitie moest extra geld zoeken op de begroting, en gedacht wordt aan het minder verlagen van het hoogste tarief van de vennootschapsbelasting. In het regeerakkoord is afgesproken om het tarief van 25 naar 21 procent te verlagen. Dat wordt waarschijnlijk 22 procent.
AD 30.08.2018 De begroting voor 2019 is rond. Dat maakte VVD-fractieleider Klaas Dijkhoff vanavond bekend na overleg tussen het kabinet en de leiders van de vier coalitiepartijen.
Ze zijn het eens geworden over de financiering van de afschaffing van de dividendbelasting. Die omstreden maatregel kost ruim een half miljard euro meer dan gepland.
Nederlandse banken en energie-intensieve bedrijven draaien waarschijnlijk grotendeels op voor de opgelopen kosten voor de afschaffing van de dividendbelasting. Het gat van 500 miljoen euro wordt onder meer gedekt door verhoging van de bankenbelasting, afschaffing van de renteaftrek op converteerbare obligaties (zogeheten coco’s) en een verhoging van de energiebelasting voor grootindustriëlen.
Banken zouden daarnaast 40 miljoen extra bankenbelasting betalen. Met de afschaffing van de renteaftrek op coco’s, die banken gebruiken om hun buffers op te hogen, is in totaal een bedrag van 150 miljoen gemoeid: zeker 100 miljoen daarvan zou worden gebruikt om de dividendstrop te dempen. De Nederlandse Vereniging van Banken (NVB) zegt in een eerste reactie: ,,We kunnen ons niet voorstellen dat de inzet van het kabinet voor het vestigingsklimaat niet zou gelden voor de financiële instellingen.”
Daarnaast ligt nog altijd het plan voor om de winstbelasting (vpb) voor grotere bedrijven minder te verlagen dan gepland. In het regeerakkoord staat dat het vpb-tarief voor winsten boven 200.000 euro omlaag gaat van 25 naar 21 procent. Het aangepaste percentage zou volgens een ingewijde nu ‘rond de 22 procent’ gaan liggen. Voor winsten onder 200.000 gaat het (verlaagde) tarief wel zoals eerder afgesproken van 21 naar 16 procent.
Druk
De omstreden afschaffing van de dividendbelasting zette veel druk op het overleg, zeker nadat deze krant twee weken geleden wist te melden dat de afschaffing van de dividendbelasting zeker een half miljard euro meer kost dan de 1,4 miljard euro waarop was gerekend in het regeerakkoord. Nadat regeringspartijen VVD, CDA, D66 en ChristenUnie besloten om de rekening niet neer te leggen bij gezinnen zagen het midden- en kleinbedrijf (MKB) en boeren en tuinders verenigd in LTO de bui hangen. Zij zetten de hakken in het zand. ,,Draai dan die hele afschaffing maar terug’’ foeterde Marc Calon van het LTO. ,,Dat zullen we niet accepteren,’’ waarschuwde Leendert-Jan Visser van het MKB.
Ze vinden het onredelijk dat kleinere Nederlandse ondernemers moeten opdraaien voor de financiering van een belastingmaatregel die ten goede komt aan het grote buitenlandse bedrijfsleven. Het kabinet lijkt hen nu tegemoet te willen komen door banken en de grootindustrie de rekening te presenteren.
Lastig
Tot de afschaffing van de fiscale aftrekbaarheid van rente op coco’s besloot het kabinet overigens voor de zomer al. Wat er met de opbrengst van 150 miljoen per jaar zou gebeuren moest in augustus besloten worden. Het kabinet kiest er nu dus mogelijk voor twee derde te gebruiken om de dividendstrop te dekken.
De coalitiepartners ChristenUnie en D66 hebben grote moeite met de afschaffing van de dividendbelasting, in het CDA zijn politiek leider Sybrand Buma en senator Marnix van Rij de enigen die het voornemen hartstochtelijk verdedigen. Buiten VVD-premier Mark Rutte zijn er bovendien weinig liberalen die een lans breken voor de maatregel. Volgens Rutte is die echter noodzakelijk om ervoor te zorgen dat Nederland aantrekkelijk blijft als vestigingsland voor multinationals. Critici betwijfelen daarentegen of afschaffing effectief zal zijn.
Koopkracht
Het kabinet en de leiders van de vier coalitiepartijen moesten het ook nog eens worden over de koopkrachtplaatjes. ,,Mensen gaan er volgend jaar in koopkracht op vooruit en dat plaatje ziet er denk ik goed uit”, zei D66-leider Alexander Pechtold na afloop van het overleg.
Het laatste coalitieoverleg vond plaats op het ministerie van Financiën. Het kabinet sloot hiermee twee weken van onderhandelingen af over de begroting, die op Prinsjesdag wordt gepresenteerd.
NOS 30.08.2018 Het afschaffen van de dividendbelasting wordt breed gedragen, maar voorstanders komen nauwelijks aan het woord in de media, stelt Unilever-topman Paul Polman. Hij reageert daarmee voor het eerst op de toenemende kritiek op het kabinetsbesluit.
Unilever besloot onlangs het hoofdkantoor te vestigen in Rotterdam. Het afschaffen van de dividendbelasting speelde daarbij een rol. Aandeelhouders bepalen eind oktober of de verhuizing doorgaat.
“Het is niet interessant voor de kranten, maar mondiaal is de tendens dat de dividendbelasting naar beneden gaat. In de krant is het leuker als een vliegtuig neerstort, dan wanneer het blijft vliegen. Mensen aanspreken die het een goede maatregel vinden is geen nieuws.”
Volgens Polman past het afschaffen van de dividendbelasting bij een goed investeringsklimaat:
Volgens Polman is het goed dat Nederland de maatregel doorvoert. “Het is een dubbele belasting, andere landen hebben het niet. Daardoor hebben sommige bedrijven ervoor gekozen naar die landen te gaan. Voor aandeelhouders die nu ergens geen belasting betalen en dat in de toekomst wel zouden moeten doen, is een land minder interessant.”
Polman deed zijn uitlatingen bij de aanbouw van een nieuw voedselresearchcentrum van Unilever bij Wageningen University. De bouw van het Foods Innovation Centre moet mei volgend jaar klaar zijn en kost 100 miljoen euro.
Het centrum onderstreept volgens Polman het belang van multinationals voor Nederland. “We werken samen met zo’n 4200 kleinere bedrijven in Nederland en jaarlijks investeert Unilever ongeveer 1 miljard euro in Nederland. Dat is natuurlijk veel meer dan je normaal zou doen als je een gewoon bedrijf zou zijn geweest”, aldus de Unilever-topman.
Rotterdam
Premier Rutte verdedigde de afschaffing door te zeggen dat Nederlandse multinationals nu aantrekkelijker zijn voor buitenlandse beleggers. Shell en Unilever lobbyden al jaren voor het afschaffen van de dividendbelasting. De maatregel was ook van invloed bij het besluit van Unilever om het hoofdkantoor te vestigen in Rotterdam en niet in Londen.
Vorige week werd echter bekend dat de afschaffing onder Britse beleggers helemaal geen issue is, zo verzekerde Rients Abma, directeur van de Nederlandse vereniging voor institutionele beleggers. Een week daarvoor werd duidelijk dat het afschaffen van de dividendbelasting mogelijk 600 miljoen euromeer kost dan eerder werd gedacht.
Het kabinet heeft overigens nog geen akkoord bereikt over de begroting voor volgend jaar. Het voornaamste punt van discussie is afschaffen van de dividendbelasting en het dekken daarvan.
NOS 30.08.2018 Het is zo goed als zeker dat het hoogste tarief van de vennootschapsbelasting minder wordt verlaagd dan was afgesproken. Volgens het regeerakkoord gaat het tarief van 25 naar 21 procent. Het ziet ernaar uit dat de coalitie daar 22 procent van wil maken.
De maatregel is bedoeld om de extra kosten op te vangen die gepaard gaan met het afschaffen van de dividendbelasting.
Het overleg tussen de regeringspartijen is nog niet klaar, ook omdat de partijen nog meer maatregelen willen nemen. Daarover zijn ze het nog niet eens zijn.
Problemen
Vanochtend was er overleg over de begroting tussen de fractievoorzitters van de regeringspartijen en de top van het kabinet. Voor vanavond staat er weer zo’n bijeenkomst op het programma. Tussendoor was ook een ‘gewone’ begrotingsvergadering van het kabinet.
De hoofdrolspelers willen er weinig over kwijt. Op de vraag waarom de besprekingen zo lang duren antwoordde D66-leider Pechtold wel dat er “nogal wat wensen, vragen en ook problemen liggen”.
Minister Hoekstra van Financiën zei dat hij “realistisch en optimistisch” is over het verloop van de begrotingsgesprekken. “We lopen het proces netjes af.”
Begrotingsregels
Bij de begrotingsonderhandelingen blijft het schrappen van de dividendbelasting en dan vooral de dekking van die maatregel het belangrijkste discussiepunt.
Er is van veel kanten kritiek op het verdwijnen van deze belasting, een voorstel dat is afgesproken in het regeerakkoord. Twee weken geleden werd duidelijk dat de maatregel mogelijk 600 miljoen euro meer kost dan eerder werd gedacht.
Dat heeft te maken met de Haagse begrotingsregels: omdat de economie goed draait, wordt er meer dividendbelasting betaald, een ‘meevaller’. Maar de meevaller verdwijnt door het afschaffen van de dividendbelasting en de begrotingsregels schrijven voor dat dit moet worden gecompenseerd via een hogere belasting ergens anders.
De discussie spitst zich nu dus toe op wie voor de kosten moet opdraaien. Behalve over een minder grote verlaging van de vennootschapsbelasting wordt ook gepraat over afschaffing van de renteaftrek op ‘coco’s’ (bufferobligaties).
NU 30.08.2018 Er ligt bij het kabinet een oplossing op tafel om de tegenvaller rond de afschaffing van de dividendbelasting op te lossen. Vooral banken en bedrijven die veel energie gebruiken gaan ervoor opdraaien.
Dat bevestigen bronnen na berichtgeving van het AD. De fractievoorzitters van VVD, CDA, D66 en ChristenUnie praten donderdagavond verder over de begroting van volgend jaar.
Naast de tegenvaller van de dividendbelasting is het koopkrachtplaatje het andere onderwerp waarover nog overeenstemming bereikt moet worden.
Door de sterke economie kost de afschaffing van de dividendbelasting een half miljard extra. Volgens het plan van de coalitie moeten bedrijven die veel energie gebruiken, zoals die in de chemische industrie, hiervan 200 miljoen euro opbrengen.
Hogere banken- en winstbelasting
Verder zou de bankenbelasting met 40 miljoen euro verhoogd worden en wordt 100 miljoen gebruikt van de opbrengst van de afschaffing van de renteaftrek op converteerbare obligaties.
Volgens het AD ligt er ook nog een plan op tafel om de winstbelasting voor grote bedrijven minder dan gepland te verlagen. In de huidige plannen zou de vennootschapsbelasting van 25 naar 21 procent verlaagd worden, maar dit zou nu ook rond de 22 procent worden.
Unilever nog steeds voor afschaffen dividendbelasting
Unilever-topman Paul Polman benadrukte donderdag opnieuw voor het afschaffen van de dividendbelasting te zijn. Het voedingsmiddelenconcern is een van de grote ondernemingen die hier al langere tijd voor gelobbyd heeft.
Polman zei tijdens een toespraak in Wageningen dat Unilever belangrijk voor de Nederlandse economie is en dat ook veel kleinere bedrijven hiervan profiteren. “Veel van die bedrijven zijn hier vertegenwoordigd. Het is de ruggengraat van de Nederlandse economie”, aldus de bestuurder.
Elsevier 29.08.2018 De verontwaardiging over de nadere afschaffing van de dividendbelasting is begrijpelijk en terecht, zeggen diverse vooraanstaande politici van de coalitiepartijen. Maar dat verandert de noodzaak niet, houden premier Mark Rutte (VVD) en andere coalitiepartijen vol. Opmerkelijk, nu ook bekend wordt dat veel grote bedrijven de voordelen van het plan niet zien.
‘De opwinding over de dividendbelasting is niet onterecht,’ zei minister van Binnenlandse Zaken en vicepremier Kajsa Ollongren (D66) dinsdag bij Dit is de dag van NPO Radio 1. Onder meer omdat de maatregel duurder uitpakt dan verwacht – 2 miljard euro in plaats van 1,4 miljard dankzij de aantrekkende economie – zijn oppositiepartijen en veel burgers niet te spreken over de afschaffing. ‘Ik begrijp het sentiment,’ aldus Ollongren.
Volgens de D66-minister lijkt het afschaffen van de taks op een ‘cadeautje voor grote bedrijven die het niet per se moeilijk hebben,’ maar zal het besluit bedrijven in Nederland houden, waardoor het land ‘concurrerend’ blijft. Dat zou gunstig zijn voor de financiële positie van veel Nederlanders, meent het kabinet.
Veel beursgenoteerde bedrijven en beleggers betwijfelen nut afschaffing
Maar veel grote beursgenoteerde bedrijven en buitenlandse beleggers zien nauwelijks de voordelen van het plan, blijkt uit een rondgang van het Financieele Dagblad (FD) langs vooraanstaande AEX-bedrijven. Zo zeggen chipmachinefabrikant ASML, mediabedrijf Wolters Kluwer en tankopslagbedrijf Vopak dat de dividendtaks ‘geen rol speelt bij de afweging van hun plannen,’ terwijl ING Bank er geen mening over heeft en weinig met beleggers spreekt over het belastingplan. Ook Philips zegt er neutraal in te staan.
Deze week in Elsevier Weekblad
Wanneer gaat kabinet-Rutte III eens leveren?
Uit de reactie van grote beleggers blijkt eenzelfde beeld. Het Amerikaanse BlackRock, ’s werelds grootste vermogensbeheerder en tevens de grootste aandeelhouder van Shell Unilever, noemt het al dan niet afschaffen van de dividendbelasting tegenover het FD ‘geen belangrijke overweging’ bij beleggingsbeslissingen. Volgens de krant steunen alleen Shell, Unilever en AkzoNobel – die bij het kabinet- Rutte III lobbyden om de taks afgeschaft te krijgen – het plan.
Coalitie verdedigt plan tegen wil en dank: ‘Bizarre maatregel op zichzelf’
Toch piekeren de coalitiepartijen VVD, CDA, D66 en ChristenUnie er niet over om alsnog af te zien van het plan. Afgaande op de publieke verantwoording van de politici lijkt dat soms tegen wil en dank. ‘De afschaffing van de dividendbelasting is natuurlijk een bizarre maatregel op zichzelf. Belastingvoordeel geven aan buitenlandse aandeelhouders doet niemand voor zijn lol,’ zei Rutte vorige week al. Maar, benadrukte de premier, ‘ons land zou echt armer worden, echt banenverlies hebben als we dit soort maatregelen niet nemen’.
Ook de verdediging van D66-fractievoorzitter Alexander Pechtold was weinig overtuigend: ‘Het blijkt dat de maatregel moeilijk uitlegbaar is, maar hij past in een groter plaatje.’ Vicepremier Hugo de Jonge (CDA) zei dat het lastig is om deze maatregel uit te leggen, ‘maar lastiger zou het zijn om te moeten uitleggen: deze bedrijven zijn verdwenen, on ourwatch, en we hebben niet gedaan wat we eraan konden doen’.
ChristenUnie is tegen, maar steunt plan omdat kabinet anders zou vallen
ChristenUnie-leider Gert-Jan Segers reageerde vrijdag in een openhartig relaas op Facebook dat hij veel boze en verontwaardigde berichten heeft gekregen over de afschaffing van de dividendbelasting. Zijn partij is tegen, schrijft Segers onomwonden. Maar het staat nu eenmaal in het Regeerakkoord, benadrukt hij: ‘Van dat akkoord moesten wij de nadelen enerzijds en de winst anderzijds óók wegen. Een akkoord waarbij wij de afschaffing van de dividendbelasting moesten slikken, terwijl de andere partijen soms weer moesten slikken bij de winstpunten van de ChristenUnie.’
Ik heb jullie mails van de afgelopen dagen over de afschaffing van de dividendbelasting goed gelezen. Ik heb jullie tweets met bezwaren langs zien komen. De artikelen met het advies om deze belasting niet af te schaffen zijn me zeker niet ontgaan. En nu besluitvorming over het nieuwe belastingplan gaande is, wil ik jullie een paar van mijn overwegingen meegeven.
Ik wil me ook verantwoorden. Ik ben namelijk niet een soort politieke CEO, maar een volksvertegenwoor…
Volgens Segers, die in zijn Facebook-bericht alle ‘winstpunten’ opnoemt die hij in het Regeerakkoord heeft weten te bereiken, zou het kabinet vallen als hij een halszaak maakt van het terugdraaien van de afschaffing van de dividendtaks. ‘En dan geldt dat mijn “ja”, ja” is, toen en nu. Een “ja” tegen een per saldo mooi Regeerakkoord, maar wel inclusief die beruchte meloen. Wat ik daarom niet wil doen, is mijn woord breken en deze coalitie – vanwege een vorig jaar voorgenomen besluit – beëindigen.’
Meeste Nederlanders tegen, ‘teleurgestelde VVD mist Oranjegevoel’
Anderhalve week geleden bleek uit een peiling van Maurice de Hond dat maar 16 procent van de Nederlanders de afschaffing steunt, maar toch denkt de VVD niet dat er veel ophef over het besluit zal ontstaan. ‘Volgend jaar heeft niemand het er meer over,’ citeerde De Telegraaf een (anonieme) minister van de partij. Die zou bovendien teleurgesteld zijn dat er in media ‘een Oranjegevoel’ zou ontbreken.
Ruim een maand geleden, in een interview in het zomernummer van Elsevier Weekblad, zei VVD-fractieleider Klaas Dijkhoff dat kritiek op het afschaffen van de taks louter is bedoeld om premier Rutte te beschadigen. ‘Stampij. Stampij. Actie Beschadiging Lijsttrekker VVD.’
Het kabinet bezweert dat het de rekening voor de belastingverlaging voor buitenlandse aandeelhouders van grote bedrijven als Unilever en Shell niet bij de burger wil neerleggen. Op Prinsjesdag (dinsdag 18 september) presenteert de regering een nadere verantwoording van het plan.
Matthijs van Schie (1992) is sinds 1 februari 2018 webredacteur bij Elsevier Weekblad. Hij studeerde geschiedenis en internationale betrekkingen aan de Erasmus Universiteit Rotterdam.
NU 29.08.2018 Gezaghebbende buitenlandse bedrijven en beleggers zien amper voordelen aan het afschaffen van de dividendbelasting. Naast de bedrijven die eerder steun uitspraken, zoals Shell, Unilever en AkzoNobel, is er weinig animo voor het kabinetsvoorstel te vinden.
Dat blijkt woensdag uit een rondgang van het Financieele Dagblad (FD) onder de begunstigden van de omstreden maatregel.
Het voornemen van het kabinet stuit de laatste weken op steeds meer verzet. In eerste instantie zou het voorstel van het kabinet 1,4 miljard euro per jaar gaan kosten. Maar door de gunstige economie is het prijskaartje inmiddels gestegen naar 2 miljard euro.
Het FD sprak woordvoerders van buitenlandse beleggers en grote bedrijven als chipmachinemaker ASML, mediabedrijf Wolters Kluwer en tankopslagbedrijf Vopak. De bedrijven zeggen dat het wel of niet afschaffen van de dividendbelasting in Nederland geen invloed heeft op hun toekomstplannen.
Keuze tot beleggen hangt af van prestaties bedrijven
De keuze om te beleggen in Nederlandse bedrijven hangt vooral af van de prestaties en de vooruitzichten van de ondernemingen. Ook het Amerikaanse BlackRock, de grootste aandeelhouder van Shell en Unilever, zegt dat de dividendbelasting “geen belangrijke overweging is” bij grote beslissingen.
Voor Unilever heeft de voorgenomen afschaffing wel invloed. Dit bedrijf besloot eerder dit jaar zijn hoofdkantoor naar Nederland te verhuizen vanwege het kabinetsvoornemen om de dividendbelasting af te schaffen. Overigens moeten de aandeelhouders dit plan nog wel goedkeuren.
Rutte ‘voelt in zijn vezels’ dat zijn ‘bizarre plan’ goed is
Premier Mark Rutte wijst met de verdediging van zijn maatregel steeds naar buitenlandse bedrijven en beleggers die vanwege de dividendbelasting Nederland minder aantrekkelijk zouden vinden om zich te vestigen. Rutte heeft erkend dat het “een bizar plan is”, maar hij voelt “tot in zijn diepste vezels” dat het goed is voor de werkgelegenheid.
De oppositie mist de feitelijke onderbouwing van deze stelling en keert zich fel tegen de plannen. Ook de Rabobank stelt dat de werkgelegenheid niet gebaat is bij de afschaffing en de mkb-bedrijven vrezen dat zij de rekening mogen gaan betalen voor het plan.
ChristenUnie-leider Gert-Jan Segers waarschuwt dat het kabinet valt als de dividendbelasting niet wordt afgeschaft. Hij zei dit in een reactie op de toenemende kritiek van zijn achterban op het plan.
AD 29.08.20218 Grote beursgenoteerde bedrijven en buitenlandse beleggers zien nauwelijks voordelen in de afschaffing van de dividendbelasting. Uit een rondgang langs vooraanstaande AEX-bedrijven en grote, vooral Britse beleggers blijkt dat er onder deze begunstigden van de maatregel geen uitgesproken steun te vinden is voor het plan, meldt het FD.
Dat Shell, Unilever en AkzoNobel het voorstel steunen is volgens de krant bekend; zij hebben gelobbyd om de belasting afgeschaft te krijgen. Andere bedrijven en beleggers zien de noodzaak niet. Chipmachinemaker ASML, mediabedrijf Wolters Kluwer en tankopslagbedrijf Vopak zeggen dat de dividendtaks geen rol speelt bij de afweging van hun plannen. Philips zegt er neutraal in te staan.
Voor het Amerikaanse BlackRock, met een belegd vermogen van $ 6.317 miljard ’s werelds grootste vermogensbeheerder en tevens grootste aandeelhouder van Shell en Unilever, is dividendbelasting ,,geen belangrijke overweging” bij het nemen van beleggingsbeslissingen.
NU 29.08.2018 De SGP overweegt het kabinetsbesluit om de dividendbelasting af te schaffen niet te steunen. Daarmee zou de regering volkomen alleen komen te staan bij de verdediging van de maatregel, omdat de rest van de oppositie ook tegen is. Dat melden bronnen binnen de SGP aan NU.nl.
VVD, CDA, D66 en ChristenUnie konden tijdens de Kamerdebatten over het onderwerp op steun van de SGP rekenen, maar de oppositiepartij wacht inmiddels tevergeefs op een gegronde onderbouwing.
“Het is een moeras geworden waar de partijen steeds dieper in zakken”, zegt een betrokkene over de politieke discussie.
Het enthousiasme binnen de SGP voor de maatregel was al niet groot en dat is er de laatste maanden alleen maar minder op geworden, zo klinkt de onvrede binnen de partij.
Het officiële partijstandpunt luidt dat er pas een besluit wordt genomen op Prinsjesdag als alle stukken voor het afschaffen van de dividendbelasting openbaar zijn.
“Wij schorten ons oordeel op tot we de daadwerkelijke beraadslagingen over dit onderwerp aan de orde hebben, later dit jaar”, zei SGP-leider Kees van der Staaij in een recent debat over de dividendtaks.
Maar binnen de partij vraagt men zich inmiddels af welke argumenten er nog boven kunnen komen drijven die verdere steun rechtvaardigt.
Kabinet heeft kleinst mogelijke meerderheid
De coalitie heeft de kleinst mogelijke meerderheid in de Tweede Kamer van 76 zetels. Maar een oproep van GroenLinks tijdens het debat over de regeringsverklaring van begin november vorig jaar om af te zien van het plan, werd toch verworpen door 79 Kamerleden. De driemansfractie van de SGP stemde met de regering mee.
Ook in de debatten die volgden, hoefde de coalitie niet te vrezen dat moties die de dividendmaatregel van tafel veegden, zouden stranden op slechts één zetel verschil omdat ze op de SGP’ers konden rekenen.
Met name premier Mark Rutte verdedigt de maatregel. Het is inmiddels geen geheim meer dat zijn partij, de VVD, met het voorstel op de proppen kwam tijdens de kabinetsformatie. De kosten werden aanvankelijk geraamd op 1,4 miljard euro per jaar, maar omdat de economie groeit, en dus ook de belastinginkomsten stijgen, loopt dat bedrag vermoedelijk op tot 2 miljard euro.
‘Laatste ontwikkelingen maken discussie alleen maar ingewikkelder’
Buitenlandse beleggers in Nederlandse beursgenoteerde ondernemingen, de groep die hiervan zou profiteren, laten inmiddels doorschemeren dat de maatregel voor hen niet genomen had hoeven worden.
“De laatste ontwikkelingen maken de discussie alleen maar ingewikkelder”, aldus een anonieme SGP’er. “De coalitie moet met een oplossing komen.”
De regering beweert dat afschaffing van de dividendbelasting nodig is voor een beter vestigingsklimaat (en daarmee goed is voor de werkgelegenheid) en om Nederlandse bedrijven beter te beschermen tegen buitenlandse overnames. Maar feitelijke onderbouwing hiervoor ontbreekt.
Rutte heeft het inmiddels over ‘irritante maatregel’
Rutte heeft het inmiddels over een “irritante maatregel” en geeft toe niet in “absolute zekerheden te verkeren” of het plan inderdaad het gewenste effect zal hebben.
Het afschaffen van de dividendbelasting gaat pas in per 2020, maar wordt al opgenomen in de begroting voor volgend jaar. Het kabinet onderhandelt momenteel over die begroting en publiceert de stukken op Prinsjesdag (18 september).
NOS 29.08.2018 De kans bestaat dat de SGP het kabinetsplan voor afschaffing van de dividendbelasting niet gaat steunen. De partij vindt de maatregel zeer kostbaar en vraagt zich af of het doel – het behouden en aantrekken van internationale bedrijven – wel wordt gehaald. “We zullen duidelijk tot tien tellen voor we er ja tegen zeggen”, zegt een woordvoerder van de SGP.
Hij bevestigt berichtgeving op NU.nl dat de oppositiepartij overweegt tegen het omstreden plan te stemmen. De SGP helpt met enige regelmaat het kabinet aan een bredere steun en het kabinet-Rutte III kan dat wel gebruiken: de coalitie heeft met 76 zetels de kleinst mogelijke meerderheid in de Tweede Kamer. De andere oppositiepartijen hebben al gezegd dat ze het voorstel niet zullen steunen. Het afschaffen van de belasting kost mogelijk 2 miljard euro, 600 miljoen euro meer dan eerder werd gedacht.
Aarzelingen
De SGP was tot nu toe al niet enthousiast, maar zegt nu dat er “gaandeweg de tijd” steeds meer kritische vragen zijn gekomen. “We hebben echt aarzelingen”, zegt de woordvoerder van partijleider Van der Staaij. “Het gaat om enorme bedragen en de opbrengst is allerminst zeker.” De twijfel is ook gegroeid omdat sommige bedrijven zich ook openlijk afvragen of de maatregel wel werkt.
Een definitief standpunt neemt de SGP pas in na het politieke debat over het plan, dat op Prinsjesdag wordt gepresenteerd.
Het kabinet wil de maatregel, ondanks de groeiende kritiek, wel doorvoeren, zo hebben diverse bewindslieden en coalitiepartijen de afgelopen dagen gezegd.
We zullen duidelijk tot tien tellen tot we er ja tegen zeggen, aldus Woordvoerder van SGP-leider Van der Staaij.
De andere oppositiepartijen verzetten zich al maanden tegen de afschaffing van de dividendbelasting. Ze vinden dat het kabinet te veel doet voor de grote Nederlandse multinationals, zoals Shell en Unilever. Er is volgens hen ook geen wetenschappelijk bewijs dat de maatregel daadwerkelijk goed is voor het Nederlandse vestigingsbeleid.
AD 29.08.2018 Drie regeringspartijen willen de bezuinigingen op de publieke omroep voor het komende jaar verzachten. CDA, D66 en ChristenUnie zouden daarvoor eenmalig 30 miljoen euro willen uittrekken.
Daarmee zou de Nederlandse Publieke Omroep (NPO) voor 2019 de helft minder hoeven te bezuinigen dan de 62 miljoen euro die nu nodig is voor een sluitende begroting. Betrokkenen benadrukken dat een definitief besluit nog niet is genomen. Het is een onderdeel van de begrotingsonderhandelingen die nu worden gevoerd. Op Prinsjesdag wordt duidelijk of de NPO minder hoeft te snijden dan zij gisteren aankondigde.
Het initiatief voor een eenmalige bijdrage komt van het CDA, melden bronnen, en krijgt steun van D66 en ChristenUnie. De drie zouden de NPO daarmee meer tijd willen geven om werk te maken van een toekomstbestendige publieke omroep.
Te laat
Daarvoor is het volgens de VVD, die ‘echt niet met een zak geld wil klaarstaan’, te laat. ,,We hebben al zo vaak gevraagd: wees transparant over de uitgaven, leg nou eens een toekomstplan neer, focus op de kerntaken en kijk welk materiaal je al op de plank hebt liggen”, zegt Kamerlid Dilan Yesilgöz.
Met steun van oppositiepartijen in de Tweede Kamer zou het voorstel toch een meerderheid kunnen krijgen.
NU 28.08.2018 Rabobank-econoom Nic Vrieselaar ziet het nut er niet van in dat de dividendbelasting per 2020 wordt afgeschaft. De werkgelegenheid is er volgens Vrieselaar in ieder geval niet bij gebaat. “Ik zou het niet doen”, zegt Vieselaar dinsdag tegenNPO Radio 1.
Vanuit het kabinet en de coalitiepartijen wordt de omstreden maatregel steeds verdedigd met het argument dat het goed is voor het internationale vestigingsklimaat en Nederlandse multinationals minder kwetsbaar worden voor buitenlandse overnames.
Maar de Rabobank-econoom denkt dat er betere manieren zijn om dat te bevorderen. Daarbij denkt Vieselaar aan lagere werkgeverslasten op arbeid.
“Goede Nederlandse werknemers worden dan ook voor buitenlandse bedrijven goedkoper. Daar hebben we de afschaffing van de dividendbelasting niet voor nodig.”
Rekening voor kabinet loopt steeds verder op
De rekening voor het kabinet loopt ook steeds verder op naarmate de economie verder aantrekt. Hogere groei betekent immers ook hogere belastinginkomsten.
Aanvankelijk werd er rekening mee gehouden dat de schatkist ieder jaar 1,4 miljard euro misloopt door de afschaffing van de dividendbelasting. Die rekening loopt waarschijnlijk op naar 2 miljard euro. Vrieselaar: “Daar hadden we andere leuke dingen van kunnen doen.”
Het is bekend dat met name buitenlandse overheden en buitenlandse beleggers in Nederlandse bedrijven profiteren van de maatregel.
Geen relatie dividendtaks en koopkracht
De Rabobank denkt overigens niet dat de koopkracht toeneemt als de 2 miljard euro aan gederfde inkomsten aan loonsverhoging wordt besteed.
Terwijl de Nederlandse economie afgelopen jaar met 2,9 procent groeide, stegen de cao-lonen met 1,4 procent. Net genoeg om boven de inflatie van 1,3 procent uit te komen, concludeerde de Rabobank maandag in een eigen studie.
De overheid volgt doorgaans de loonontwikkeling van de markt. Een relatie tussen het afschaffen van de dividendbelasting en de koopkracht is daarom niet aan te tonen, aldus Vrieselaar.
Het Centraal Planbureau (CPB) verwacht voor volgend jaar een koopkrachtstijging voor bijna alle inkomensgroepen. Er zijn uiteraard veel verschillen als de cijfers beter worden bestudeerd. Het kabinet overlegt momenteel over de begroting voor volgend jaar en kijkt of zij wat aan het CPB-beeld willen veranderen.
Op Prinsjesdag worden de stukken voor 2019 bekendgemaakt.
NOS 28.08.2018 CDA, ChristenUnie en D66 willen de bezuinigingen voor de publieke omroep eenmalig verzachten. Bronnen melden aan de NOS dat de drie coalitiepartijen daarvoor eenmalig rond 30 miljoen euro willen uittrekken. Daarmee zou ongeveer de helft van het tekort bij de publieke omroep worden gecompenseerd.
Als de politiek niets doet, moet de NPO volgend jaar door tegenvallende reclame-inkomsten 62 miljoen euro bezuinigen. Vandaag maakte de NPO bekend hoe ze dat wil opvangen.
Frans Klein, directeur Video bij de NPO, geeft uitleg over de plannen:
Het extra bedrag van rond 30 miljoen zou eenmalig zijn zodat de omroep langer de tijd heeft om zichzelf “toekomstbestendig” te maken. De coalitiepartijen onderhandelen deze week nog over de begroting voor komend jaar, die ze op Prinsjesdag bekend maken.
Het extra geld is volgens betrokkenen nog geen gelopen race: de VVD voelt er weinig voor.
NOS 28.08.2018 Als Den Haag de aangekondigde bezuiniging van 62 miljoen euro doorzet, zal de Nederlandse Publieke Omroep (NPO) niet bezuinigen op de journalistiek. Het NOS Journaal en Nieuwsuur worden bijvoorbeeld ontzien. Dat zei directeur Video Frans Klein bij de presentatie van de programmering voor het komend seizoen.
Toch komen er ingrijpende veranderingen bij een paar gezichtsbepalende journalistieke programma’s. Zo verdwijnt Brandpunt van de televisie en wordt het actualiteitenprogramma online voortgezet. Zembla, Andere Tijden en Tegenlicht verliezen een aanzienlijk deel van hun zendtijd.
De NPO hoopt nog steeds dat de bezuinigingen kunnen worden afgewend, maar heeft zich samen met de omroepen wel voorbereid op slecht nieuws op Prinsjesdag. Klein: “Welke keuzes we ook maken, ze zullen pijnlijk zijn en op ingrijpende wijze de programmering raken. Sommige tv-titels krijgen de vraag of ze voor minder kunnen worden gemaakt. Dat gaat dus ten koste van de kwaliteit.”
De vier pijlers van de publieke omroep – journalistiek, kinderprogrammering, drama en documentaires – zullen worden ontzien, maar het geld moet volgens Klein wel ergens vandaan komen.
“Dan komt de zomerprogrammering ter discussie. Met nieuwe zomerprogramma’s zoals M en het boekenprogramma Moby Dick van Matthijs van Nieuwkerk stoppen we. Ook verdwijnen er in de dag-tv programma’s voor ouderen. En we zullen over de hele linie kijken of de vooravond wat soberder kan en we kunnen op NPO 3 minder dagen volwaardig programmeren. Meer herhalingen en meer aankoop. De kwaliteit van de hele programmering komt dus verder onder druk, maar we gaan moedig voorwaarts.”
Lastig
Shula Rijxman, voorzitter van de raad van bestuur van de NPO, legt de nadruk op het vernieuwingsbeleid van de NPO. “Dat zijn soms lastige beslissingen, want mooie programma’s verdwijnen of zijn iets minder vaak te zien. Op die manier maken we plaats voor nieuwe journalistieke formats, ideeën en talent, om alle geledingen in de maatschappij een plek te geven.”
De NPO is op televisie marktleider met een bereik van 85 procent. Maar dat is volgens Rijxman geen reden om achterover te leunen. “Mooi niet. We blijven vernieuwen, ook om die overige 15 procent van Nederland beter te bereiken. Daarom komen we later in het seizoen met een pitch voor iedereen met een goed programma-idee.”
De positie van marktleider is geen reden om achterover te leunen. Mooi niet, aldus Shula Rijxman, NPO
Komend seizoen profileert NPO 1 zich nog meer als nationale zender met aandacht voor het Rembrandtjaar, de provinciale en Europese verkiezingen en de herdenking van D-Day.
NPO 2 ziet volgens Frans Klein zijn kijkers vergrijzen en de kijkcijfers dalen. “Dat vraagt om nieuwe vertelvormen en nieuwe generaties aanspreken.” De zender wordt nog meer de plek voor verdiepende journalistiek en verhalende documentaires.
Peuter- en kleuterkanalen Zapp en Zappelin blijven op NPO 3, samen met komedie, drama, satire en absurde humor. De zender blijft gelden als kweekvijver voor vernieuwende programma’s.
Dagboeken
De NPO presenteerde verder een selectie van de programma’s die komend seizoen te zien zijn, zoals het EO-programma Een klas vol ouders. Zestien volwassenen volgen daarin twee maanden lang de lessen van groep acht, en onderzoeken of er niet te veel van de kinderen wordt gevraagd.
Ook How To Be Gay, een serie waarin Margriet van der Linden onderzoekt hoe in andere landen wordt gedacht over homoseksualiteit, is vanaf dit najaar te zien. De NTR brengt Lief dagboek, waarin mensen voorlezen uit dagboeken die ze in hun puberteit schreven. En Omroep MAX kijkt in Door andere ogen naar de levens en carrières van spraakmakende personen uit de wereld van sport, politiek, cultuur en amusement.
In de Week tegen Pesten, half september, is de transmediale dramaserie Kappen nou te zien bij de KRO-NCRV. De serie volgt Jesse in zijn eerste week op een nieuwe school. Op Instagram is Jesse ook de hele dag te volgen en confronteert hij zijn volgers met zijn dilemma’s.
Klem en Loïs
Vanaf 13 september is het langverwachte tweede seizoen van Klem(BNN/VARA) te zien en in oktober begint de driedelige thrillerserie Loïs, gebaseerd op de boeken van Simone van der Vlugt. Hoofdpersoon is een rechercheur van de Alkmaarse politie.
Een compleet overzicht van de programmering voor komend seizoen staat op npo.nl/tvseizoen1819.
NOS 28.08.2018 De verwachte bezuinigingen op de Nederlandse Publieke Omroep zullen de journalistiek niet gaan raken, zegt Frans Klein, directeur Video bij de NPO. Maar toch zullen programma’s als Zembla, Tegenlicht en Andere Tijden minder afleveringen krijgen en verdwijnt onderzoeksprogramma Brandpunt van de televisie naar online.
“Het is een dubbele boodschap naar de programmamakers”, zegt Thomas Bruning van de Nederlandse Vereniging van Journalisten (NVJ). “Er moeten wel degelijk journalistieke programma’s zich proberen te redden met minder budget. Het is leuk om te zeggen dat er niet bezuinigd wordt op de journalistiek, maar uiteindelijk gaan de programmamakers dit wel voelen.”
Hans Laroes, hoofdredacteur Journalistiek bij KRO-NCRV, is blij met de uitspraken van Klein, mits ze waar zijn. “Ik zou nu zeggen: show me the money! Ik hoor graag dat hij dit zegt, maar ik wil wel zien dat het ook wordt waargemaakt. Laten we het dan samen doen.”
Online koers
Volgens de NPO zijn de veranderingen, bijvoorbeeld in bovengenoemde programma’s, geen gevolg van bezuinigingen maar een verschuiving naar online. Televisie is niet meer alles, de focus verlegt zich langzaam. “De verdeling wordt ongeveer 80/20, we blijven wel fors aan de kant van de lineaire netten”, vertelt Klein, eerst directeur Televisie, nu directeur NPO Video, tijdens de presentatie.
In deze video vertelt Klein over de plannen van de NPO:
Maar de verschuiving betekent wel dat sommige televisieprogramma’s verloren gaan of op een andere manier gemaakt gaan worden. “We gaan naar andere platforms. Onze oudere kijkersgroep is de belangrijkste, daar nemen we geen afstand van. Maar onze nieuwe doelgroepen zitten op online, dus moeten we op nieuwe manieren verhalen gaan maken”, zegt Gijs van Beuzekom, netmanager van NPO 2. Laroes is blij met de nieuwe online koers. “We zijn er helemaal klaar voor. KRO-NCRV is een experimentele omroep. Het is doodzonde dat Brandpunt+ verdwijnt, maar we willen graag een partner in innovatie zijn.”
Ook Stan van Engelen, hoofdredacteur Media VPRO, is teleurgesteld. “We staan als VPRO achter het streven van de NPO om ruimte te maken voor journalistieke vernieuwing en om nieuwe doelgroepen te bereiken. Daar werken we ook graag aan mee. Maar we vinden het uitermate jammer dat die ruimte moet komen uit een bezuiniging op VPRO Tegenlicht, een programma dat vernieuwing aan alle kanten omarmt.”
Daarom hoopt de VPRO nog altijd dat als de bezuinigingen minder hoog uitvallen er niet te hard ingegrepen wordt in het programma.
We staan tegenover elkaar in plaats van dat we samenwerken, aldus Hans Laroes.
In NPO Start, het voormalige Uitzending Gemist, wordt geïnvesteerd. Onder leiding van vier zogenoemde hoofdredacteuren, onder wie openwaterzwemmer Maarten van der Weijden, presentatoren Margriet van der Linden, Dionne Stax en Matthijs van Nieuwkerk, wordt ingezet op films, drama en series. Zij tippen hun favoriete programma’s aan kijkers van NPO Start.
De online koers is dan ook niet het probleem, zeggen Laroes en Bruning. Wel zijn de twee het met elkaar eens dat de samenwerking tussen omroep en publieke omroep beter moet worden. “We staan tegenover elkaar in plaats van dat we samenwerken”, zegt Laroes. “We proberen er niet samen uit te komen. We hebben de formele vergaderingen wel, maar het is niet het ideale systeem.” Volgens Bruning voelt de NPO zich niet verantwoordelijk voor de redacties. “De programmamakers zijn de dupe, want de publieke omroep wijst naar de omroep en andersom.”
Daarom is Bruning bang dat de ervaring en continuïteit van de journalistieke redacties door bezuinigingen toch verloren gaat, wat Klein ook zegt. “Dat er wordt geïnvesteerd in een nieuw platform wil niet zeggen dat de ‘oude’ redactie niet goed genoeg is. Waarom zou je de bestaande redacties niet gebruiken voor vernieuwing? Ik ben bang dat dit niet gaat gebeuren en dat er veel ontslagen gaan vallen.” Volgens Klein wordt bij de nieuwe verschuiving juist de onderzoeksjournalistiek versterkt. “Alleen gebeurt dit niet alleen op televisie. We versterken het juist integraal.”
Minder amusement?
Ook de amusementsprogramma’s op de zenders van de publieke omroep worden niet gekort, zegt Klein. “Dat wordt me steeds gevraagd: waarom niet bezuinigen op amusement? Maar amusement is 5 procent van ons budget. Daar is het budget al enorm op teruggegaan.” Daarnaast worden de kinderprogrammering, drama en documentaires gespaard.
De bezuinigingen, of de “dreigende bezuinigingen” zoals de NPO ze noemt, zullen wel te merken zijn in de zomerprogrammering en de programmering overdag. De kijker kan dan rekenen op meer herhalingen, minder dagtelevisie voor ouderen en meer aangekochte producties in het buitenland.
AD 27.08.2018 De koopkracht van werkende Nederlanders valt mogelijk minder hoog uit dan het kabinet verwacht. Daarvoor waarschuwen economen van de Rabobank in een vandaag verschenen rapport. Als er niet wordt ingegrepen, hoeven Nederlanders ‘niet op fraaie koopkrachtplaatjes te rekenen’ bij Prinsjesdag.
Een domper voor werkend Nederland, maar ook voor kabinet Rutte-III, aldus Economen Rabobank.
De Nederlandse economie groeide het afgelopen jaar met 2,9 procent, maar de lonen slechts met 1,4 procent. Daarmee weten de cao-lonen maar net boven de inflatie van 1,3 procent te blijven. Dat is opmerkelijk, aangezien er meer werk is en de werkloosheid daalt. Problemen met het vinden van personeel zou de salarissen juist een flinke zet omhoog moeten geven.
‘Een domper voor werkend Nederland, maar ook voor kabinet Rutte-III: zonder loongroei is het nog maar de vraag hoe gunstig de koopkrachtplaatjes zullen zijn die het ‘de gewone, normale Nederlander’ met Prinsjesdag voorschotelt’, aldus het economisch bureau van de bank in het rapport, dat zich naar eigen zeggen daarom genoodzaakt voelt de discussie over de loonstijging aan te gaan.
Volgens de economen is onder meer de toegenomen automatisering en digitalisering verantwoordelijk voor het achterblijven van de lonen. Lonen voor bijvoorbeeld productie- en administratief werk staan door die technische ontwikkelingen onder druk.
Daarnaast is er weliswaar werk genoeg op dit moment, maar wordt dat in toenemende mate ingevuld door de buitenlandse beroepsbevolking. Zo kunnen bedrijven bepaalde productieprocessen verplaatsen naar lagelonenlanden. Ook verhuizen meer mensen binnen de Europese Unie, zoals Spanjaarden en Grieken, naar Nederland voor werk. Daardoor hebben ondernemers meer keuze bij het aannemen van personeel.
Werkende Nederlanders komende jaren laten meedelen in de economische groei vergt een stap verder van VVD, CDA, D66 en ChristenUnie, aldus Economen Rabobank.
Het kabinet zou dan ook maatregelen moeten treffen om de nettolonen te laten stijgen, stellen de economen. Een verlaging van de belasting op arbeid zou daarbij voor de hand liggen, omdat het daarmee voor werkgevers goedkoper wordt om loonsverhogingen door te voeren. Werknemers houden daarnaast per extra euro meer over.
‘Opvallend genoeg heeft het kabinet juist die route grotendeels voor zichzelf versperd’, schrijven de economen, die onafhankelijk van de bankbelangen opereren. Van de lastenverlichting van zes miljard euro door de vereenvoudiging van het belastingstelsel, blijft volgens de Rabobank na 2021 structureel slechts 600 miljoen euro over. ‘Werkende Nederlanders komende jaren laten meedelen in de economische groei vergt dus een stap verder van VVD, CDA, D66 en ChristenUnie.’
Die stap verder kan bestaan uit het inzetten op vaste banen, menen de economen. Werknemers met een vast contract hebben een sterkere onderhandelingspositie. Ze kunnen daardoor makkelijker loonsverhogingen afdwingen. Nu kiezen ondernemers nog vaak voor zzp’ers, omdat die bij een gelijk nettosalaris vaak goedkoper zijn.
Verbeteren
Het kabinet maakt tijdens Prinsjesdag (18 september) de begroting voor volgend jaar bekend. De besprekingen over de plannen zijn vorige week begonnen in het Catshuis in Den Haag.
Premier Mark Rutte zei vorige week dat iedereen in de portemonnee moet gaan voelen dat het beter gaat met Nederland. Hij verwees daarbij naar recente ramingen van het Centraal Planbureau, waaruit blijkt dat de meeste mensen er volgend jaar op vooruit gaan. Gemiddeld gaan alle huishoudens er volgend jaar met 1,3 procent op vooruit. Maar voor bepaalde groepen – gepensioneerden (stijging 1,1 procent) en vooral uitkeringsgerechtigden (0,5 procent) – is dat percentage lager. 7 procent van alle huishoudens gaat er zelfs op achteruit, terwijl de economie opnieuw groeit.
,,We zijn aan het kijken hoe we die cijfers nog wat verder kunnen verbeteren”, zei Rutte. ,,We proberen het beleid op basis van deze ramingen zo vorm te geven dat het zo gunstig mogelijk uitpakt.”
AD 27.08.2018 Om te voorkomen dat het kabinet de afschaffing van de dividendbelasting even doordrukt haalt de oppositie alles uit de kast. Het politieke verleden van minister van Financiën Wopke Hoekstra komt daarbij handig van pas.
In zijn tijd als Eerste Kamerlid van het CDA diende Wopke Hoekstra slechts drie moties in en uitgerekend één daarvan brengt hem nu in verlegenheid. In 2015 gaf hij het kabinet een standje: of het in het vervolg niet meer wetsvoorstellen gebundeld naar het parlement wilde sturen die eigenlijk niets met elkaar te maken hebben. De Eerste Kamer kan immers alleen maar voor of tegen zo’n pakket stemmen en vooral in het geval van het jaarlijkse Belastingplan heeft een tegenstem vergaande gevolgen. En toch is dat nu precies wat er met de afschaffing van de dividendbelasting opnieuw dreigt te gebeuren. ,,De Eerste Kamer wordt klemgezet op een manier waar Hoekstra zich als senator nog fel tegen verzette”, hoont 50Plus-Kamerlid Martin van Rooijen.
Gefrustreerd
Dat zat zo: Hoekstra was destijds gefrustreerd omdat hij zich als financieel woordvoerder in het pak genaaid voelde: het kabinet-Rutte 2 had het gewaagd een omstreden voorstel tot aanpassing van box 3 in de inkomstenbelasting (die betrekking heeft op het vermogen) tot onderdeel van het jaarlijkse Belastingplan te maken. De Eerste Kamer werd daarmee de mogelijkheid onthouden om tegen dit specifieke plan te stemmen – dat bovendien pas een jaar later in zou gaan – zonder tegelijkertijd het hele Belastingplan te verwerpen en daarmee hardwerkend Nederland 5 miljard euro aan lastenverlichting door de neus te boren. De CDA-fractie stemde morrend in.
Uitgerekend nu Hoekstra zelf op Financiën de scepter zwaait dreigt herhaling van deze truc. PvdA-leider Lodewijk Asscher riep het kabinet voor de zomer nog vergeefs op om de voorgenomen afschaffing van de dividendbelasting in een apart wetsvoorstel te gieten en niet in het Belastingplan te stoppen. Daarnaast zou het kabinet het effect van de maatregel vooraf moeten onderzoeken. De vier regeringspartijen stemden echter tegen deze suggestie.
Kabaal maken
50PLUS-Kamerlid Martin van Rooijen geeft echter niet op. Dinsdag 4 september, de eerste Kamerdag na het zomerreces, zal hij het kabinet opnieuw vragen de afschaffing van de dividendbelasting apart te behandelen. ,,Ik ga daar enorm kabaal over maken”, waarschuwt hij.
Dat is Van Rooijen wel toevertrouwd. Vorig jaar zorgde hij er met de nodige herrie voor dat de omstreden afschaffing van de wet-Hillen – door 50PLUS behendig tot ‘aflosboete’ omgedoopt – uiteindelijk in een apart wetsvoorstel werd gegoten. Door tijdens het debat urenlang te spreken probeerde Van Rooijen de wetsbehandeling vervolgens te traineren. Zonder resultaat overigens: de wet-Hillen is gewoon afgeschaft.
De kans lijkt klein dat het kabinet naar de oppositie zal luisteren: de regering heeft steeds benadrukt dat de afschaffing van de dividendbelasting als onderdeel gezien moet worden van samenhangend pakket aan maatregelen waar niet zomaar een onderdeel uit gehaald kan worden. Het zou nog wel kunnen dat de oppositie iets tegemoetgekomen wordt door aparte belastingplannen voor burgers en bedrijven te maken. Maar daar neemt Van Rooijen in ieder geval geen genoegen mee. ,,Dan wordt de afschaffing van de dividendbelasting alsnog gekoppeld aan de verlaging van de vennootschapsbelasting. Er is geen VVD’er of CDA’er in de Eerste Kamer die tegen belastingverlaging voor bedrijven zal durven stemmen.”
NOS 24.08.2018 Als de ChristenUnie zich nu tegen het besluit keert om de dividendbelasting af te schaffen valt het kabinet. Dat zegt partijleider Segers in een uitgebreide toelichting op Facebook. Hij benadrukt dat de partij in het regeerakkoord veel zaken binnengesleept heeft maar dat er ook concessies gedaan moesten worden.
Een deel van de achterban van de ChristenUnie wil dat de regeringspartij alsnog een stokje steekt voor de voorgenomen afschaffing van de heffing. Segers begrijpt de bezwaren maar schrijft dat er vorig jaar al een afweging is gemaakt.
Het geheel wegen
Veel ChristenUnie-leden wijzen er nu ook op dat de schatkist honderden miljoenen meer blijkt mis te lopen dan verwacht. Bovendien blijken zelfs de buitenlandse investeerders die het kabinet hoopte te charmeren, niet erg onder de indruk van de maatregel, ontdekte de NOS.
Maar Segers heeft “het geheel van het regeerakkoord moeten wegen”, schrijft hij op Facebook. Hij begrijpt de kritiek, maar “andersom hoop ik ook dat jullie begrijpen dat we rond de dividendbelasting nu voor dezelfde keus staan als vorig jaar: wel of geen kabinet”.
NU 24.08.2018 Als de dividendbelasting toch blijft, dan betekent dat het einde van het kabinet. Dat stelt ChristenUnie-partijleider Gert-Jan Segers vrijdag.
Daarom kan de ChristenUnie niet tegemoetkomen aan morrende leden, die willen dat de regeringspartij alsnog een stokje steekt voor de voorgenomen afschaffing van de heffing. Ook al is hij eigenlijk op de maatregel tegen.
Veel ChristenUnie-leden voelden al niets voor de afschaffing van de belasting, maar wijzen er nu ook op dat de schatkist honderden miljoenen meer blijkt mis te lopen dan verwacht. Bovendien blijken zelfs de buitenlandse investeerders die het kabinet hoopte te charmeren, niet erg onder de indruk van de maatregel.
Maar Segers heeft “het geheel van het regeerakkoord moeten wegen”, schrijft hij aan zijn achterban. Hij “begrijpt” de kritiek, maar “andersom hoop ik ook dat jullie begrijpen dat we rond de dividendbelasting nu voor dezelfde keus staan als vorig jaar: wel of geen kabinet”.
De ChristenUnie-voorman wil de regeringscoalitie niet op het spel zetten, omdat hij dan ook “de winst die we behaald hebben” opgeeft.
VVD houdt vast aan maatregel
De afschaffing van de belasting op de winstuitkering aan aandeelhouders is de meest omstreden maatregel van het kabinet. De VVD houdt er echter aan vast, en de grootste regeringspartij krijgt bijval van het CDA. Coalitiegenoten D66 en CU maakten van meet af aan geen geheim van hun tegenzin.
Tegenstanders van de afschaffing hebben daarom hun hoop op hen gevestigd om het besluit van tafel te krijgen. Ze wijzen erop dat de maatregel kostbaarder uitpakt en minder enthousiasme losmaakt dan gedacht, waardoor de partijen onder hun handtekening uit zouden kunnen.
Rutte noemt afschaffing ‘bizarre maatregel’
Premier Mark Rutte noemde het afschaffen van de dividendbelasting eerder deze week een “bizarre maatregel”. In de meerdere debatten die inmiddels over de maatregel zijn gevoerd, stond Rutte altijd achter het besluit.
Hij benadrukte keer op keer dat het een onderdeel is van een breder pakket aan maatregelen om het vestigingsklimaat te verbeteren. Hij voelde “tot in zijn diepste vezels” dat het goed zou zijn voor de werkgelegenheid, maar vooral de oppositiepartijen missen de feitelijke onderbouwing voor die bewering.
AD 24.08.2018 Als de dividendbelasting toch blijft, dan betekent dat het einde van het kabinet. Dat zegt ChristenUnie-voorman Gert-Jan Segers.
De ChristenUnie kan daarom niet tegemoetkomen aan morrende leden, die willen dat de regeringspartij alsnog een stokje steekt voor de voorgenomen afschaffing van de heffing, stelt Segers. De ChristenUnie-voorman wil de regeringscoalitie niet op het spel zetten, omdat hij dan ook ‘de winst die we behaald hebben’ opgeeft.
Segers is eigenlijk op de maatregel tegen, maar heeft ‘het geheel van het regeerakkoord moeten wegen’, schrijft hij aan zijn achterban. Hij ‘begrijpt’ de kritiek, maar ,,andersom hoop ik ook dat jullie begrijpen dat we rond de dividendbelasting nu voor dezelfde keus staan als vorig jaar: wel of geen kabinet”.
Niet onder indruk
Veel ChristenUnie-leden voelden al niets voor de afschaffing van de belasting, maar wijzen er nu ook op dat de schatkist honderden miljoenen meer blijkt mis te lopen dan verwacht. Bovendien blijken zelfs de buitenlandse investeerders die het kabinet hoopte te charmeren, niet erg onder de indruk van de maatregel.
De afschaffing van de belasting op de winstuitkering aan aandeelhouders is de meest omstreden maatregel van het kabinet. De VVD houdt er echter aan vast, en de grootste regeringspartij krijgt wat bijval van het CDA. Coalitiegenoten D66 en CU maakten van meet af aan geen geheim van hun tegenzin.
Tegenstanders van de afschaffing hebben daarom hun hoop op hen gevestigd om het besluit van tafel te krijgen. Ze wijzen erop dat de maatregel kostbaarder uitpakt en minder enthousiasme losmaakt dan gedacht, waardoor de partijen onder hun handtekening uit zouden kunnen.
AD 24.08.2018 Speciaalzaken in groente en fruit, bloemen en planten, vis en etenswaren en drank worden de dupe van de geplande afschaffing van de dividendbelasting, stellen vier belangenverenigingen. Zij betalen naar eigen zeggen de rekening van circa 2 miljard.
,,Door deze maatregel gaat in ieder geval de btw op primaire levensbehoeften van zes naar negen procent”. Veel van de spullen die die winkels verkopen vallen onder dat lage btw-tarief.
Duurdere boodschappen
De Centrale Vereniging voor Ambulante Handel (CVAH), AGF Detailhandel Nederland (ADN), Vereniging Bloemist Winkeliers (VBW) en de Vereniging van Nederlandse Visspecialisten (VNV) verwachten dat consumenten minder uitgeven bij kleine winkeliers. De klanten moeten immers meer gaan betalen voor hun boodschappen.
De organisaties wijzen erop dat slechts enkele grote bedrijven met buitenlandse investeerders profiteren.
Gezonde producten
Bovendien staat de maatregel haaks op het stimuleren van gezonde voeding. Gezonde producten worden namelijk extra belast.
De belangenverenigingen sloegen de handen ineen na een onderzoek van de Vereniging Bloemist Winkeliers. Daaruit bleek dat de omzet van bloemisten met ruim 6 procent daalt als gevolg van de btw-verhoging. Ook zouden er 415 banen op de tocht staan en komt 15 procent van de bloemisten in de problemen.
In landen als Spanje en Frankrijk waren btw-verhogingen ook slecht voor de verkoop van bloemen en planten.
Landbouw en MKB
Werkgevers in de landbouw en het MKB waarschuwden het kabinet eergisteren al dat zij niet willen opdraaien voor de extra 600 miljoen die het afschaffen van de dividendbelasting kost. ,,Dat zullen we niet accepteren’’, zegt directeur Leendert Visser van MKB-Nederland. ,,Draai die hele afschaffing maar terug!’’ stelt Marc Calon, voorman van Land en Tuinbouworganisatie (LTO) Nederland.
Het kabinet begon woensdag met de besprekingen over de Miljoenennota voor volgend jaar. Gevoelig politiek onderwerp in de coalitie is het afschaffen van de dividendbelasting. Die zou aanvankelijk 1,4 miljard euro kosten, maar vorige week berichtte deze krant dat door stijgende winstuitkeringen aan aandeelhouders het prijskaartje is opgelopen tot 2 miljard euro.
AD 24.08.2018 Nederlandse bedrijven moeten de portemonnee trekken om de hogere kosten van de afschaffing van de dividendbelasting te betalen. Het kabinet is het daarover eens geworden, melden bronnen rond het Binnenhof.
Over de manier waarop het gat van mogelijk 500 miljoen euro of meer gedekt moet worden, wordt waarschijnlijk dinsdag of woensdag besloten.
Eerder gingen de regeringspartijen ervan uit dat afschaffing van de dividendbelasting 1,4 miljard euro zou kosten. Inmiddels is het prijskaartje opgelopen tot ten minste 1,9 miljard. Een van de maatregelen die volgens ingewijden nadrukkelijk op tafel ligt om het gat te dekken is de winstbelasting (vpb) minder te verlagen dan in het regeerakkoord is afgesproken. Kleine ondernemers zouden gespaard kunnen worden door alleen te sleutelen aan het toptarief voor winsten boven de 200.000 euro, dat volgens het regeerakkoord zou dalen van 25 naar 21 procent. Het lagere tarief daalt dan wel gewoon van 20 naar 16 procent. Daarnaast is verhoging van zogeheten groene belastingen ook een optie die verder wordt uitgewerkt.
Vestigingsklimaat
Definitief afgevallen is het invoeren van een belasting voor bedrijven die zowel in Nederland als in een ander land zijn gevestigd. Dit zijn de bedrijven waarvan de aandeelhouders het meest gebrand zijn op afschaffing van de dividendbelasting en die, als de belasting in stand zou blijven, bedrijven ertoe zouden kunnen bewegen om Nederland als vestigingsland de rug toe te keren. Zo’n specifieke belasting zal waarschijnlijk echter geen standhouden bij de rechter, is de inschatting van het kabinet.
De afschaffing van de dividendbelasting is vooral een wens van de VVD, ook al stond de maatregel niet in het liberale verkiezingsprogramma. Het CDA is verdeeld, D66 en ChristenUnie zijn ronduit tegen, maar zullen de maatregel steunen, omdat die nou eenmaal is afgesproken. Wel eisten de coalitiepartners dat de dekking van de dividendstrop niet door gewone Nederlanders opgehoest zou moeten worden. Daarin hebben zij hun zin gekregen.
NOS 23.08.2018 Voor grote Britse beleggers in Nederlandse fondsen is de dividendbelasting helemaal geen issue. Dat zegt de directeur van de Nederlandse vereniging voor institutionele beleggers Eumedion, Rients Abma.
Premier Rutte verdedigt de afschaffing van de dividendbelasting door te zeggen dat de maatregel Nederlandse multinationals aantrekkelijker maakt voor buitenlandse beleggers. Dat zou cruciaal zijn voor het Nederlandse vestigingsklimaat.
“Ik heb geen enkele grote buitenlandse belegger gehoord over de dividendbelasting”, zegt Abma. “Niet in de aanloop naar het besluit, maar ook niet daarna. Het speelt gewoon niet.” Volgens Abma vinden buitenlandse investeerders het kabinetsvoorstel om de Nederlandse bedrijven extra bescherming te geven tegen vijandige overnames veel vervelender dan de dividendbelasting.
Britten kunnen dividendbelasting niet verrekenen
Bedrijven betalen 15 procent belasting over het dividend dat zij uitkeren aan hun aandeelhouders. Nederlandse beleggers kunnen het bedrag dat ze zo mislopen, verrekenen met hun aanslag en sommige buitenlandse beleggers kunnen dat in eigen land ook. Maar dat geldt niet voor Britse aandeelhouders. Als de dividendbelasting niet wordt afgeschaft, zullen beleggers in het huidige Britse deel van Unilever (Unilever PLC) na verhuizing van Unilever naar Rotterdam geconfronteerd worden met de Nederlandse dividendbelasting.
Adriaan de Mol van Otterloo, partner van de Britse vermogensbeheerder Intrinsic Value Investors, bevestigt dat Britse beleggers geen problemen hebben met de Nederlandse dividendbelasting. Hij was een van de activistische aandeelhouders bij de overnamestrijd bij Akzo Nobel.
Peanuts
“Een aantal maanden terug deed ik een rondje langs de velden en geen van mijn internationale collega’s noemde ooit de dividendbelasting als overweging bij beleggen in Nederland. Natuurlijk vindt niemand het leuk belasting te betalen, maar de bedragen waarover wij praten zijn peanuts in de portefeuillecontext en zijn irrelevant voor een beleggingsbeslissing”, schrijft hij in een ingezonden stuk in het FD.
De Mol van Otterloo vindt het vervelend dat buitenlandse beleggers in de discussie in Nederland de zwartepiet krijgen toegeschoven. “We betalen hier belasting bij de aan- en verkoop van aandelen. Dat is meer dan we in Nederland kwijt zijn aan dividendbelasting. Die belasting is voor ons dus geen enkel probleem.”
Hoe zit het ook alweer met de dividendbelasting en de kabinetsplannen? We leggen het uit in 37 seconden:
Uit de notities over de dividendbelasting die minister Wiebes dit voorjaar naar buiten bracht, blijkt dat Shell en Unilever hebben gelobbyd voor het afschaffen van de dividendbelasting. In die documenten werd afschaffing doorslaggevend genoemd bij het besluit van Unilever om het hoofdkantoor niet in Londen maar in Rotterdam te vestigen.
Eind oktober stemmen de aandeelhouders van Unilever, in twee buitengewone aandeelhoudersvergaderingen in Rotterdam én Londen, over de verplaatsing van het hoofdkantoor. Om goedkeuring te krijgen voor de verhuizing is een meerderheid van 75 procent van de stemmen nodig in de Londense aandeelhoudersvergadering.
Pijnlijk
Het zou voor premier Rutte pijnlijk zijn als de verhuizing naar Rotterdam niet doorgaat. Afschaffen van de belasting scheelt de schatkist volgens de laatste berichten een kleine 2 miljard euro per jaar.
Het gevoel onder Britse beleggers is dat hun rechten in Nederland minder zijn gewaarborgd dan in het Verenigd Koninkrijk, zeker nu het kabinet extra bescherming voor Nederlandse beursondernemingen in het vooruitzicht heeft gesteld, zegt Abma.
Het is dus geen gelopen race. Bij de stemming afgelopen mei over het omstreden beloningsbeleid voor de top van Unilever, stemde maar 69,8 procent van de Britse aandeelhouders voor.
Een woordvoerder van Unilever zegt in een reactie dat het bedrijf continu in gesprek is met zijn aandeelhouders. “Zij zien ook dat dit voorstel de beste manier is om op de lange termijn waarde toe te voegen voor Unilever. We wachten de uitkomst van de bijzondere aandeelhoudersvergaderingen op 25 en 26 oktober met vertrouwen af.”
NOS 23.08.2018 De Tweede Kamerfracties van D66 en ChristenUnie zullen het schrappen van de dividendbelasting in het debat na Prinsjesdag steunen. De maatregel staat nu eenmaal in het regeerakkoord en afspraak is afspraak, vinden ze.
“Ik heb mijn handtekening onder het coalitieakkoord gezet en ik houd mijn woord”, zegt ChristenUnie-leider Segers. “Het is een groot compromis dat je hebt gesloten.”
Pechtold van D66 laat zich in soortgelijke bewoordingen uit. “Het staat nu eenmaal in het regeerakkoord” en dus zal hij het bij de Algemene Politieke Beschouwingen zijn steun uitspreken. Hij voegt er wel aan toe dat het kabinet veel beter moet uitleggen waarom het afschaffen van de heffing een goed idee is. “We moeten mensen laten zien dat iedereen hierdoor meer koopkracht krijgt.”
Duurder
Vanmorgen praat het kabinet met de vier fractievoorzitters van de regeringspartijen over de begroting die het kabinet op Prinsjesdag wil presenteren.
Het afschaffen van de dividendbelasting is omstreden. Vorige week bleek dat dit zeker 500 miljoen duurder uitpakt dan eerder werd gedacht.
Het kabinet zei eerder al dat de hogere kosten geen aanleiding zijn om de maatregel, die tegen het zere been van de oppositie is, te laten varen.
AD 22.08.2018 Werkgevers in de landbouw en het MKB waarschuwen het kabinet dat zij niet willen opdraaien voor de extra 600 miljoen die het afschaffen van de dividendbelasting kost. ,,Dat zullen we niet accepteren’’, zegt directeur Leendert Visser van MKB-Nederland. ,,Draai die hele afschaffing maar terug!’’ stelt Marc Calon, voorman van Land en Tuinbouworganisatie (LTO) Nederland.
Vandaag begint het kabinet aan besprekingen over de Miljoenennota voor volgend jaar. Gevoelig politiek onderwerp in de coalitie is het afschaffen van de dividendbelasting. Die zou aanvankelijk 1,4 miljard euro kosten, maar vorige week berichtte deze krant dat door stijgende winstuitkeringen aan aandeelhouders het prijskaartje is opgelopen tot 2 miljard euro.
Haagse ingewijden melden dat het midden- en kleinbedrijf zal moeten meebetalen om het verschil van 600 miljoen euro te kunnen overbruggen. Maar Leendert Visser van MKB-Nederland gaat er vanuit dat de financiering van de afschaffing wordt gezocht bij de grote concerns. ,,Daar houden we aan vast. Als het anders is, zullen we dat niet accepteren.’’ Visser wil verder dat de ondernemersbelasting omlaag gaat.
Multinationals
De kleine ondernemers brengen veel meer geld in het laatje dan die grote bedrijven, aldus Marc Calon.
Calon (LTO) windt zich op: ,,Het kabinet is vooral gefocust op de multinationals. Maar kijk nou eens macro-economisch! Het MKB, de boeren, de kleine ondernemers, dat zijn er honderdduizenden. Die brengen veel meer geld in het laatje dan die grote bedrijven. De kleine middenstanders worden zwaar onderschat.’’
Volgens Calon is de afschaffing van de dividendbelasting een prestige-object van minister-president Rutte. ,,Het is goed voor het imago van Nederland. Maar wat levert een hoofdkantoor op aan werkgelegenheid? Een paar honderd man!’’
Om zoveel geld voor ‘een draak van een maatregel’ weg te leggen, is ‘belachelijk’, meent Calon. ,,Enkele miljarden gaan naar buitenlandse aandeelhouders, dat is een bom duiten zeg!’’ Hij weigert mee te denken over de financiering van de dekking van de 600 miljoen extra die afschaffing kost. ,,Draai het maar terug’’, vindt Calon. ,,Dat levert twee miljard op. Dan hoeft de btw niet met 3 procent omhoog en kan er meer lastenverlichting voor bedrijven komen.’’
Onderkant
Vorig jaar steunde LTO nog de gezamenlijke verklaring van VNO/NCW die de afschaffing van de dividendbelasting omarmde. Calon: ,,We hebben ons toen gedeisd gehouden. We komen nu in de fase van: hoe vertel ik het mijn moeder.’’
Volgens de LTO’er is dat niet alleen maar goed voor de ondernemers, maar ook voor de mensen aan de onderkant van de samenleving. ,,Die kunnen straks weer niet rondkomen door de btw-verhoging.’’
Mocht de coalitie van VVD, CDA, D66 en ChristenUnie bij het afschaffen van de dividendbelasting blijven, dan hoopt Calon nog op een laatste reddingsboei. ,,Ik moet het nog door de Eerste Kamer zien komen.’’ De animo bij de Nederlandse bevolking voor afschaffing is gezakt naar 15 procent, zo bleek afgelopen weekeinde uit een peiling.
NU 22.08.2018 Mkb-bedrijven en land- en tuinbouworganisaties vrezen op te draaien voor het bedrag dat de Staat zal mislopen door de afschaffing van de dividendbelasting. De werkgevers in die branches bijten alvast van zich af.
“Dat zullen we niet accepteren”, zegt Leendert Visser van MKB-Nederland woensdag in een interview met het AD. “Draai die maatregel maar terug”, laat voorzitter Marc Calon van LTO Nederland in dezelfde krant weten.
Deze en komende week stelt het kabinet de begroting voor volgend jaar op. Een al maanden in het oog springende maatregel is de afschaffing van de dividendbelasting per 2020.
Toen het plan vorig jaar oktober in het regeerakkoord werd opgenomen, werd er nog van uitgegaan dat de gemiste inkomsten oplopen op 1,4 miljard euro per jaar. Maar omdat de economie aantrekt, stijgen ook de belastinginkomsten. Zodoende kan de belasting op dividend, de winst die gemaakt wordt op aandelen, uitkomen op 2 miljard euro per jaar. In dat geval loopt de schatkist jaarlijks niet 1,4 miljard, maar 2 miljard euro mis.
‘Kabinet is vooral gefocust op de multinationals’
In de zoektocht naar de dekking van de ongeveer 600 miljoen euro komt het kabinet waarschijnlijk uit bij het bedrijfsleven. Het lijkt ondenkbaar dat consumenten opdraaien voor de maatregel die vooral ten goede komt aan multinationals en buitenlandse aandeelhouders.
Een mogelijkheid is de verlaging voor bedrijfswinsten die het kabinet voor ogen heeft te versoberen. Dat voelen met name de kleine ondernemers. Zij zien de bui al hangen. “Het kabinet is vooral gefocust op de multinationals. Maar kijk nou eens macro-economisch. Het mkb, de boeren, de kleine ondernemers; dat zijn er honderdduizenden. Die brengen veel meer geld in het laatje”, zegt Calon.
Visser laat weten dat de financiering wat hem betreft bij de grote bedrijven gezocht moet worden.
VVD moet met oplossing komen
Premier Mark Rutte heeft de afschaffing van de dividendtaks altijd ferm verdedigd. De belasting moet worden afgeschaft, omdat dat goed zou zijn voor de werkgelegenheid. Die lezing wordt echter door andere partijen betwist.
De maatregel, die in geen enkel verkiezingsprogramma stond, wordt gezien als een VVD-voorstel. Achter de schermen wordt dan ook gezegd dat die partij met een oplossing moet komen die de overige coalitiegenoten CDA, D66 en ChristenUnie geen pijn zal doen.
Een deel van de gemiste inkomsten kan worden betaald met het terugdraaien van een belastingvoordeel voor banken. Dat levert de schatkist vanaf volgend jaar 150 miljoen euro op.
Er komt mogelijk ook meer geld vrij bij de voorgenomen versobering van de expatregeling. Met die maatregel krijgen buitenlandse werknemers maximaal 30 procent van hun loon belastingvrij als vergoeding voor kosten die zij hier maken.
Daar wordt meer gebruik van gemaakt dan voorzien, waardoor een bezuiniging op die maatregel ook meer oplevert, liet staatssecretaris Menno Snel (Financiën) dinsdag weten. Dat bedrag wordt, net zoals alle andere maatregelen die betrekking hebben op de begroting voor 2019, op Prinsjesdag (18 september) bekendgemaakt.
NU 21.08.2018 Premier Mark Rutte lijkt vrede te hebben met de koopkrachtplaatjes zoals die er nu liggen. Wel kijkt hij nog naar “finetuning” van de cijfers, maar concrete stappen worden pas op Prinsjesdag bekendgemaakt.
“Het startpunt is niet slecht”, zei Rutte dinsdag in de tuin van het Catshuis tegen NU.nl. De premier is samen met zijn kabinetsploeg bijeengekomen om over de begroting van volgend jaar te praten.
Traditiegetrouw dient de jongste raming van het Centraal Planbureau (CPB) als basis voor het koopkrachtbeleid voor komend jaar. Hoewel gemiddeld genomen iedereen erop vooruitgaat, zijn er inzoomend op de getallen duidelijke verschillen.
Zo houdt circa een op de tien mensen in de laagste inkomenscategorie volgend jaar minder geld over. Dat is twee keer zoveel vergeleken met de andere inkomensgroepen. Vanuit de oppositie klonk al kritiek, maar Rutte belicht liever de kant waarmee het wel beter gaat.
Lang geleden dat koopkrachtplaatje er zo zonnig bij lag
“Om nou de nadruk te leggen op die een van de tien, ik zou de nadruk leggen op die negen op de tien”, aldus Rutte. Volgens de premier is het lang geleden dat het koopkrachtplaatje er in Nederland zo zonnig bij lag. “Dat zijn echt mooie cijfers.”
Ook staatssecretaris van Financiën Menno Snel liet doorschemeren dat men niet hoeft te rekenen op grote veranderingen ten opzichte van de CPB-cijfers. “We hebben geen reden om daar nog heel lang aan te sleutelen.”
Gemiddeld gezien gaan alle inkomensgroepen en alle huishoudens er volgend jaar op vooruit. Ook gepensioneerden en mensen met een uitkering houden meer geld over. De grootste plus is te danken aan de herziening van het belastingstelsel van volgend jaar. Er komen twee belastingschijven in plaats van de huidige vier waarvan iedereen profiteert.
Ook trekt dit kabinet meer geld uit voor hogere toeslagen voor onder meer ouderen en gezinnen met kinderen waardoor de koopkracht stijgt. Daartegenover worden veel boodschappen en diensten volgend jaar duurder vanwege de verhoging van het lage btw-tarief.
NOS 21.08.2018 De top van het kabinet blijft de afschaffing van de dividendbelasting verdedigen. De ministers en staatssecretarissen hielden vandaag hun jaarlijkse informele sessie aan het begin van het politieke seizoen. Die was dit jaar in het Catshuis in Den Haag. In een pauze benadrukten veel bewindslieden het belang van het vasthouden aan de maatregel.
Premier Rutte zei dat het kabinet het regeerakkoord wil uitvoeren en daar staat het verdwijnen van de dividendbelasting in. “Als je het niet zou doen, loop je het risico dat een paar van de grootste bedrijven van de wereld die in Nederland gevestigd zijn weggaan”, benadrukte de premier.
Duurder dan gedacht
Vorige week werd duidelijk dat de afschaffing mogelijk 600 miljoen euro meergaat kosten dan gedacht. Volgens Haagse bronnen wil het kabinet dat dekken met maatregelen waar burgers en de kleinste bedrijven weinig last van ondervinden.
Ook andere ministers wezen erop dat het kabinet het regeerakkoord wil uitvoeren. Vicepremier De Jonge noemde het schrappen van de dividendbelasting een verstandig besluit. “Het zou lastig zijn om uit te leggen als grote bedrijven vertrekken uit Nederland.”
Eerste begroting van het kabinet
De komende weken bereidt het kabinet de begroting voor. Die wordt op Prinsjesdag gepresenteerd, dat is over vier weken. De meeste bewindslieden wilden er weinig over kwijt. Ze benadrukten wel dat het de eerste begroting van dit kabinet is en dat de mensen nu mogen gaan voelen dat het beter gaat met de economie. Zo komt er een lastenverlichting. “Er zit heel veel goed nieuws in”, zei Rutte.
Bij de begrotingsbesprekingen gaat het ook over de koopkracht. Volgens ramingen van het Centraal Planbureau gaat een deel van de mensen met de laagste inkomens er in koopkracht op achteruit. Naar verluidt wil het kabinet proberen zoveel mogelijk mensen erop vooruit te laten gaan.
Een van de punten van overleg is ook de vraag hoe het stoppen met de aardgaswinning in Groningen moet worden betaald.
AD 21.08.2018 In 2019 moet iedereen daadwerkelijk in de portemonnee voelen dat het beter gaat met Nederland. Dat zei premier Mark Rutte na afloop van het kabinetsoverleg in het Catshuis in Den Haag. Daar wordt de komende dagen de begroting voor volgend jaar besproken.
Rutte verwees naar de recente ramingen van het Centraal Planbureau, waaruit blijkt dat de meeste mensen er volgend jaar op vooruit gaan. Gemiddeld gaan alle huishoudens er volgend jaar met 1,3 procent op vooruit. Maar voor bepaalde groepen – gepensioneerden (stijging 1,1 procent) en vooral uitkeringsgerechtigden (0,5 procent) – is dat percentage lager. 7 procent van alle huishoudens gaat er zelfs op achteruit, terwijl de economie opnieuw groeit.
,,We zijn aan het kijken hoe we die cijfers nog wat verder kunnen verbeteren”, zei Rutte. ,,We proberen het beleid op basis van deze ramingen zo vorm te geven dat het zo gunstig mogelijk uitpakt.”
Het kabinet zet voor 2019 in op onder meer lastenverlichting en extra investeringen in Defensie, de ouderenzorg en infrastructuur. ,,Er ligt de komende periode ook een belangrijke taak op het terrein van de energietransitie – het terugdringen van de opwarming van de aarde”, aldus Rutte.
Het overleg vandaag was informeel van aard. Vanaf morgen behandelen de bewindslieden de begroting voor volgend jaar. Die moet tijdens Prinsjesdag, de derde dinsdag van september, worden gepresenteerd.
Op tafel ligt de komende dagen ongetwijfeld ook de afschaffing van de dividendbelasting. Het omstreden plan ligt al sinds de bekendmaking onder vuur, bovenal omdat geen van de regeringspartijen de maatregel in het verkiezingsprogramma had staan.
Het nieuws dat de kosten ervan mogelijk 600 miljoen euro hoger zullen liggen dan gedacht, voert de druk op het kabinet extra op om er vanaf te zien. Uit een recente peiling van Maurice de Hond blijkt dat het draagvlak voor de maatregel afbrokkelt. Nog maar 16 procent van de Nederlanders is voor de afschaffing van de belasting op de winstuitkering van ondernemingen. In april was dat nog ruim een kwart (28 procent).
Premier Rutte heeft de maatregel van het begin af aan verdedigd, maar noemde het gisteren wel een ‘vreselijk vervelende maatregel‘. De maatregel is volgens hem toch nodig omdat we anders ‘het levensgrote risico’ lopen dat grote bedrijven en multinationals uit Nederland weggaan, op zoek naar een beter belastingklimaat. ,,Dat zou een verarming van het land zijn”, aldus Rutte. ,,Soms moet je maatregelen nemen die niet leuk zijn.”
Het wetsvoorstel voor de afschaffing zou volgende maand al ingediend moeten worden. In 2020 verdwijnt de dividendbelasting dan echt.
AD 21.08.2018 De afschaffing van de dividendbelasting is een prestigeproject geworden van premier Rutte, betoogt chef parlement Hans van Soest. Daardoor is afzien van het omstreden plan geen optie meer, terwijl dat misschien wel verstandiger is.
Het wordt wel heel lastig voor het kabinet om er nog op terug te komen
Het kabinet sluit vandaag de zomervakantie af met een informele sessie op het Catshuis. Vanaf morgen gaan de bewindslieden met elkaar in de clinch over de begroting voor 2019 die met Prinsjesdag wordt gepresenteerd. Tijdens de Catshuissessie zal premier Rutte investeren in de teamgeest van zijn ploeg. Dat is nodig na het nieuws dat de bij de coalitiepartners toch al zo weinig populaire afschaffing van de dividendbelasting veel meer geld gaat kosten dan gedacht.
De dividendbelasting is een prestigeproject geworden voor vooral Mark Rutte zelf.De ambtenaren van het ministerie van Financiën zagen niets in het afschaffen van de belasting die alleen buitenlandse aandeelhouders van hier gevestigde multinationals ten goede komt (of anders buitenlandse overheden waar ze dat niet meer kunnen aftrekken).
Maar het was Rutte die tijdens de formatie bij de onderhandelaars van de andere partijen langs ging om hen ervan te overtuigen dat het toch echt hard nodig was om Nederland aantrekkelijk te houden als vestigingsland. Bij het opstellen van het regeerakkoord gingen de partijen er nog vanuit dat die lastenverlichting 1,4 miljard euro per jaar gaat kosten. Inmiddels heeft Unilever mede na die aankondiging besloten het hoofdkantoor in Rotterdam en niet in Londen te vestigen. Het wordt wel heel lastig voor het kabinet om er nog op terug te komen, ook al blijkt nu dat de kosten oplopen tot 2 miljard euro per jaar.
Dat de dividendbelasting een prestigeproject is geworden, staat een fatsoenlijke inhoudelijke discussie in de weg. Terwijl die wel zou moeten plaatsvinden. Vorige week waarschuwde het Centraal Planbureau dat de economische groei weliswaar aanhoudt, maar de risico’s op een nieuwe recessie toenemen door onder meer de Brexit en de dreigende handelsoorlog. Juist nu zou het kabinet klinisch moeten afwegen hoe Nederland het best kan worden gewapend tegen een nieuwe economische dip. Misschien is het een verstandige maatregel, maar is er nog ruimte om te kijken of we ons belastinggeld slimmer kunnen besteden? Nee, die lijkt er niet meer te zijn. En dat is onverstandig.
NOS 21.08.2018 Het kabinet houdt vandaag zijn jaarlijkse informele sessie aan het begin van het politieke seizoen. De bewindslieden zijn deze keer bij elkaar op het Catshuis in Den Haag. Ze bespreken in een ongedwongen sfeer de actuele politieke kwesties.
Voor de korte termijn is de begroting voor volgend jaar het belangrijkste agendapunt. Die wordt op Prinsjesdag gepresenteerd, maar wordt de komende weken voorbereid.
De meeste aandacht gaat uit naar de dividendbelasting. Het plan is om die in 2020 af te schaffen, maar het is de bedoeling het wetsvoorstel dat dat moet regelen volgende maand al in te dienen. Ondanks veel kritiek houdt het kabinet vooralsnog vast aan het schrappen van de dividendbelasting.
Gaswinning
Vorige week werd duidelijk dat de afschaffing mogelijk 2 miljard euro gaat kosten, veel meer dan gedacht. Premier Rutte noemde het schrappen van de dividendbelasting gisteren een vreselijk vervelende maatregel, die wel hard nodig is om te voorkomen dat Nederlandse bedrijven weggaan.
Een andere belangrijke kwestie voor de komende tijd is onder meer ook de financiële dekking van het besluit om op termijn te stoppen met de gaswinning in Groningen.
Elsevier 20.08.2018 De coalitie bespreekt vanaf maandag de begroting voor komend jaar, met de voorgenomen afschaffing van de dividendbelasting als een van de meest opvallende maatregelen. Volgens regeringspartijen VVD, CDA en D66 gaan burgers, van wie het merendeel tegen het schrappen van de taks is, niet opdraaien voor de kosten. De rekening zou bij aandeelhouders van bedrijven moeten komen te liggen.
Nadat de afgelopen week bleek dat het afschaffen van de dividendbelasting – die in geen enkel verkiezingsprogramma was opgenomen – aanzienlijk meer kost dan in eerste instantie werd verwacht, reageerden linkse oppositiepartijen als SP en GroenLinks verontwaardigd. Toen het kabinet in oktober aantrad, werd verwacht dat de overheid ongeveer 1,4 miljard euro zou mislopen door de maatregel. Maar vanwege de economische groei en toegenomen winsten door bedrijven, zouden de kosten uitkomen op 2 miljard of nog meer. Dat meldde het AD donderdag op basis van bronnen in Den Haag.
‘Kabinet: niet burgers, maar aandeelhouders bedrijven krijgen rekening’
Maandag meldt De Telegraaf dat het kabinet de rekening van de belastingverlaging voor buitenlandse aandeelhouders van grote bedrijven als Unilever en Shell niet bij de burger wil neerleggen. De aandeelhouders zelf moeten betalen, zeggen anonieme bewindspersonen tegen de ochtendkrant.
De VVD, pleitbezorger van het schrappen van de dividendbelasting, erkent dat het aankondigen van de maatregel ‘dramatisch’ is geweest. Zo kwamen premier Mark Rutte en minister van Economische Zaken Eric Wiebes (beiden VVD) in april onder vuur te liggen toen ze in een ellenlang debat het bestaan van memo’s over de afschaffing – de premier ontkende eerder nog dat die er waren – moesten verdedigen. Ondanks een motie van afkeuring overleefde het kabinet het debat.
Rutte ontweek vrijdag al vragen over dividendbelasting
Maar toch blijft het kabinet, en dan vooral de VVD en D66-minister Menno Snel (Financiën), achter het voornemen staan omdat het goed zou zijn voor het vestigingsklimaat van grote bedrijven. Als er geen dividendbelasting is voor buitenlandse aandeelhouders, zouden bedrijven sneller naar Nederland komen. Vrijdag, tijdens Rutte’s eerste persconferentie sinds het zomerreces, wilde de premier niet antwoorden op vragen over de toegenomen kosten van de afschaffing: ‘Ik vind het netjes dat we op Prinsjesdag (dinsdag 18 september, red.) met het hele beeld komen.’
Hoewel afgelopen weekeinde uit een peiling van Maurice de Hond bleek dat maar 16 procent van de Nederlanders de afschaffing steunt, denkt de VVD niet dat er veel ophef over het besluit zal ontstaan. ‘Volgend jaar heeft niemand het er meer over,’ citeert De Telegraaf een (opnieuw anonieme) minister van de partij. Die zou bovendien teleurgesteld zijn dat er in media ‘een Oranjegevoel’ zou ontbreken, terwijl de maatregel de internationale concurrentiepositie van Nederland juist ten goede zou komen.
Nog maar 16% voor afschaffing dividendbelasting. VVD kiezers gedaald van 58% in november jl naar 35% nu. CDA en D66 lijden de grootste electorale schade over dit onderwerp. http://bit.ly/2N0J6yK 09:45 – 19 aug. 2018
Dijkhoff: kritiek op afschaffing bedoeld om Rutte te beschadigen
Ruim een maand geleden, in een interview in het zomernummer van Elsevier Weekblad, zei VVD-fractieleider Klaas Dijkhoff dat kritiek op het afschaffen van de taks louter is bedoeld om premier Rutte te beschadigen. ‘Stampij. Stampij. Actie Beschadiging Lijsttrekker VVD.’
Intussen maken de banken zich ook zorgen: ze vrezen te moeten opdraaien voor het kabinetsbesluit over de dividendbelasting, schrijft hetFinancieele Dagblad (FD) maandag. Dit omdat banken vanaf 2019 belasting moeten betalen over zogeheten converteerbare obligaties, die tot nu toe aftrekbaar was. Dit kost ze jaarlijks 150 miljoen euro, waarvoor de banken vermoedelijk geen compensatie krijgen.
Oppositie was woedend over ‘geheime’ deal Belastingdienst en Shell
Eind juni was de oppositie ook al verontwaardigd over een oude deal tussen de Belastingdienst en Shell, dat via een speciale constructie via het Britse kanaaleiland Jersey de dividendbelasting voor zijn aandeelhouders had ontweken. Door de afspraak met het olie- en gasbedrijf zou de Nederlandse staat miljarden euro’s aan belasting hebben misgelopen, onthulde Trouw.
Later die week zei Rutte dat hij, in tegenstelling tot wat hij eerder die week had beweerd, toch op de hoogtewas van de deal. Onder anderen partijleiders Lodewijk Asscher (PvdA) en Lilian Marijnissen (SP) hekelden de premier. Laatstgenoemde sprak van een ‘stinkende deal’ en een ‘gênante vertoning’.
Matthijs van Schie (1992) is sinds 1 februari 2018 webredacteur bij Elsevier Weekblad. Hij studeerde geschiedenis en internationale betrekkingen aan de Erasmus Universiteit Rotterdam.
NOS 20.08.2018 Premier Rutte noemt de afschaffing van de dividendbelasting een “vreselijk vervelende maatregel”, maar zegt dat die wel hard nodig is om te voorkomen dat Nederlandse bedrijven weggaan. Rutte reageerde op groeiende kritiek op het kabinetsbesluit dat mogelijk 2 miljard euro gaat kosten; 600 miljoen euro meer dan eerder werd gedacht.
“Je gaat toch niet voor de lol een belastingvoordeel geven aan buitenlandse aandeelhouders”, zei Rutte na afloop van het eerste coalitieoverleg na de vakantie.
Niet leuk
Maar Rutte zei er onmiddellijk met klem bij dat Nederland anders het “levensgrote risico” loopt dat Nederlandse bedrijven weggaan. “Dat is een verarming van het land.”
Grote bedrijven zijn door de lage rentestand gevoelig voor overnames, denkt Rutte en die bedrijven moeten beschermd worden. “Soms moet je maatregelen nemen die niet leuk zijn.”
De oppositiepartijen verzetten zich al maanden tegen de afschaffing van de dividendbelasting. Ze vinden dat het kabinet te veel doet voor de grote Nederlandse multinationals, zoals Shell en Unilever. Er is volgens hen ook geen wetenschappelijk bewijs dat de maatregel daadwerkelijk goed is voor het Nederlandse vestigingsbeleid.
“Het is in de eerste plaats een vreselijk vervelende maatregel”, aldus Rutte, “Niemand zit erop te wachten, maar er is een goede reden om het te doen. “
AD 20.08.2018 Premier Mark Rutte blijft achter de afschaffing van de dividendbelasting staan. Hij noemde het vanmorgen een ‘vreselijk vervelende maatregel’, die ‘toch genomen moet worden’.
Soms moet je maatregelen nemen die niet leuk zijn, aldus Premier Rutte.
Tegen de afschaffing van de dividendbelasting is groeiende kritiek. Zeker nu er aanwijzingen zijn dat de kosten ervan mogelijk tot 2 miljard gaan reiken, 600 miljoen euro meer dan eerder werd gedacht. ,,Je gaat toch niet voor de lol een belastingvoordeel geven aan buitenlandse aandeelhouders,’’ zei Rutte vanochtend na het eerste coalitieoverleg van de kabinetspartijen na de vakantie.
Volgens de premier is de maatregel toch erg nodig, omdat ons land anders ‘het levensgrote risico’ zou lopen dat grote bedrijven en multinationals uit Nederland weggaan op zoek naar een beter belastingklimaat. ,,Dat zou een verarming van het land zijn,’’ aldus Rutte. ,,Soms moet je maatregelen nemen die niet leuk zijn.’’
Overtuigd
De afschaffing van de dividendbelasting is allerminst een gelopen koers. De Eerste Kamer moet nog instemmen met dat plan van het kabinet en een aantal senatoren van de coalitiepartijen zou nog niet overtuigd zijn van de noodzaak.
In de Tweede Kamer beuken de oppositiepartijen ook onverminderd op de maatregel. Zij vinden dat het kabinet is gebogen voor de jarenlange lobby van grote bedrijven als Shell en Unilever, terwijl er geen aantoonbaar bewijs zou zijn dat die multinationals hierdoor ook echt hun werkgelegenheid in ons land houden.
Rutte erkent dat de maatregel te hekelen valt, maar handhaaft toch zijn plan. ,,Het is in de eerste plaats een vreselijk vervelende maatregel. Niemand zit erop te wachten, maar er is een goede reden om het te doen.’’
NU 20.08.2018 Nu de kritiek op de afschaffing van de dividendbelasting steeds verder aanzwelt, laat ook premier Mark Rutte zich er kritischer over uit. De minister-president heeft de maatregel, die in geen enkel verkiezingsprogramma stond, altijd ferm verdedigd.
“De afschaffing van de dividendbelasting is een bizarre maatregel in zichzelf. Belastingvoordeel geven aan buitenlandse aandeelhouders doet niemand voor zijn lol”, zei Rutte maandag na coalitie-overleg, onder andere opgetekend door het Financieele Dagblad (FD).
In de meerdere debatten die inmiddels over de dividendmaatregel zijn gevoerd, stond Rutte altijd onomwonden achter het kabinetsbesluit.
Hij benadrukte keer op keer dat het een onderdeel is van een breder pakket aan maatregelen om het vestigingsklimaat te verbeteren. Hij voelde “tot in zijn diepste vezels” dat het goed zou zijn voor de werkgelegenheid, maar vooral de oppositiepartijen missen de feitelijke onderbouwing voor die bewering.
Ook nu staat Rutte nog wel achter het besluit. Schaf je de belasting niet af, dan loop je het “levensgrote risico” dat bedrijven weggaan en zich elders vestigen waar het fiscale klimaat gunstiger is. “Dat is echt een verarming van dit land”, citeert het FD de premier.
Kosten lopen waarschijnlijk op tot 2 miljard euro
Toen de maatregel in oktober vorig jaar in het regeerakkoord werd opgeschreven, gingen de onderhandelaars er nog vanuit dat de kosten 1,4 miljard euro per jaar zouden zijn. Maar omdat de economie aantrekt, stijgen ook de belastinginkomsten.
Het bedrag, waar vooral buitenlandse aandeelhouders in Nederlandse bedrijven en buitenlandse overheden van profiteren, valt om die reden al 200 miljoen euro hoger uit. Er wordt zelfs al gesproken dat de misgelopen inkomsten oplopen tot 2 miljard euro per jaar, al wordt dat bedrag niet bevestigd door het kabinet.
Het afschaffen van de dividendtaks staat gepland voor 2020, maar de wet die dat moet regelen wordt al opgenomen in het Belastingplan voor volgend jaar. Op Prinsjesdag (18 september) wordt definitief duidelijk wat het de overheid gaat kosten.
Deze week beginnen begrotingsgesprekken
Deze week beginnen de onderhandelingen voor de begroting voor 2019 die op Prinsjesdag wordt gepubliceerd. Er moet worden gezocht naar een oplossing voor de alsmaar stijgende misgelopen inkomsten.
Staatssecretaris van Financiën Menno Snel hield zich afgelopen vrijdag nog op de vlakte over hoe eventuele tegenvallers op de begroting worden opgevuld. Wel erkende hij dat als het economisch goed gaat de opbrengsten van de dividendbelasting ook stijgen. “Als er afwijkingen zijn, moeten we die gladstrijken”, zei Snel.
Daarbij houdt de bewindsman zich strikt aan de begrotingsregels waarbij tegenvallende inkomsten niet gecompenseerd mogen worden met eventuele financiële meevallers. Die regels zorgen er ook voor dat tegenvallers, zoals die van de dividendbelasting, niet gelijk leiden tot bezuinigingen.
Kabinet kan in ieder geval rekenen op 150 miljoen euro
Het kabinet kan volgend jaar in ieder geval rekenen op 150 miljoen euro aan extra inkomsten omdat het belastingvoordeel voor banken op speciale leningen verdwijnt.
Deze leningen, die voluit contingent convertibles (coco’s) heten, verliezen hun waarde zodra het eigen vermogen van een bank onder een bepaald minimum komt. Banken kunnen zo hun buffers aanpassen om schokken in financiële markten op te vangen.
De rente op die leningen zijn voor banken aftrekbaar, maar daar zette de Europese Commissie vraagtekens bij vanwege mogelijke staatssteun aan de financiële sector.
Maar daarmee is het gat nog niet gedicht. Er wordt gesuggereerd dat het kabinet zich daarvoor wendt tot het bedrijfsleven.
AD 19.08.2018 Nog maar 16 procent van de Nederlanders is voor afschaffing van de dividendbelasting. In april was nog ruim een kwart (26 procent) voor afschaffing. Dit blijkt uit een peiling van Maurice de Hond.
Het plan voor afschaffing gaat vooral ten koste van de regeringspartijen D66 en CDA. De meeste kiezers die vorig jaar nog op deze partijen hebben gestemd, geven aan dat de kans klein is dat ze dat weer gaan doen als de afschaffing doorgaat. Ongeveer een derde zegt dan vermoedelijk wel weer op deze partijen te gaan stemmen. Bij de VVD-kiezers is dat 75 procent.
Volgens De Hond in de kans niet groot dat de regeringscoalitie een meerderheid in de Eerste Kamer zal krijgen in 2019 als het voorstel voor de afschaffing van de dividendbelasting niet van tafel gaat.
Miljoenen
Van de week maakte deze krant bekend dat de voorgenomen afschaffing van de dividendbelasting honderden miljoenen duurder uitvalt dan gepland. Volgens bronnen in Den Haag loopt de rekening op in de richting van de 2 miljard euro.
De maatregel is van meet af aan zeer omstreden. Geen van de vier regeringspartijen had afschaffing van de dividendbelasting in het verkiezingsprogramma opgenomen. Desondanks besloot het kwartet tot afschaffing van de belasting op de winstuitkering van ondernemingen aan hun aandeelhouders.
Bij het aantreden van het kabinet gingen de coalitiepartijen VVD, CDA, D66 en ChristenUnie er nog vanuit dat het schrappen van de dividendbelasting 1,4 miljard euro aan inkomsten zou schelen. In mei bleek echter al dat dit bedrag te laag was ingeschat, omdat de opbrengsten in 2017 200 miljoen hoger waren.
Economische groei
Aangejaagd door de economische groei en toegenomen winsten neemt het bedrag intussen alleen maar verder toe, stellen ingewijden. Voor de zomer werd de opbrengst in kabinetskringen over 2018 al op 1,9 miljard euro geschat, aldus een betrokkene: ,,Het kan zomaar zijn dat het meer dan 2 miljard wordt.”
Het kabinet wil de dividendbelasting per 1 januari 2020 schrappen. Het wetsvoorstel dat de afschaffing regelt, komt echter komende Prinsjesdag al naar de Tweede Kamer, als onderdeel van een omvangrijk Belastingplan. In dat wetsvoorstel staat ook hoe groot de inkomstenderving is.
NOS 17.08.2018 Het kabinet houdt voorlopig vast aan het afschaffen van de dividendbelasting. Gisteren bleek dat de maatregel meer kost dan tot nu toe werd gedacht, waardoor er opeens een gat van 600 miljoen op de begroting is.
Staatssecretaris Snel van Financiën, die over belastingen gaat, zei na de eerste ministerraad na de vakantie dat hij ervan uitgaat dat de afschaffing van de dividendbelasting doorgaat. “Het is een maatregel die geld kost, maar dat hebben wij ervoor over.”
Hij is ervan overtuigd dat het schrappen van de heffing die bedrijven betalen over de winst die zij aan hun aandeelhouders uitkeren, goed is voor het Nederlandse vestigingsbeleid. “En ik ga ervan uit dat we deze maatregel uit het regeerakkoord gewoon gaan uitvoeren.”
Financiële dekking
Het kabinet-Rutte III ging er aanvankelijk vanuit dat de omstreden maatregel 1,4 miljard euro per jaar aan inkomsten zou schelen. Maar nu zeggen ingewijden dat het kan oplopen tot 2 miljard, waardoor minister Hoekstra van Financiën nog voor Prinsjesdag een oplossing moet zoeken voor het verschil van 600 miljoen euro.
Het kabinet wil de dividendbelasting op 1 januari 2020 afschaffen, maar dat staat aanstaande Prinsjesdag al in het Belastingplan van staatssecretaris Snel. Hij moet voor elke euro die de afschaffing van de dividendbelasting kost, financiële dekking vinden.
Prinsjesdag
Premier Rutte wilde niet op de berichtgeving ingaan, omdat hij niet vooruit wil lopen op de plannen die op Prinsjesdag worden gepresenteerd. Hij zei wel dat het kabinet op dit moment bezig is om de afspraken uit het regeerakkoord uit te voeren.
Het afschaffen van de dividendbelasting is omstreden omdat de maatregel vooral ten goede komt aan grote bedrijven en er geen bewijs is dat hierdoor meer bedrijven naar Nederland komen. De oppositie spreekt van een ‘cadeautje voor multinationals’.
VK 16.08.2018 De Nederlandse economie blijft groeien, zo blijkt uit de nieuwste cijfers. Wat betekenen deze voor de plannen van het kabinet, en voor de portemonnee van de burger?
Begroten is voor dit kabinet een feest…
Miljoenennota’s maken is voor dit kabinet een feest. Gedwongen door de economische crisis stortte Rutte-II noodgedwongen de ene lastenverzwaring na de andere bezuiniging over het volk uit, maar Rutte-III geniet van een hoogconjunctuur. Minister Wopke Hoekstra van Financiën krijgt bij het opstellen van de rijksbegroting rugwind van de prachtige economische cijfers die het Centraal Planbureau (CPB) donderdag publiceerde.
Helaas voor het kabinet zijn die cijfers wel een tikje minder prachtig dan een paar maanden geleden. In maart dacht het planbureau nog dat de Nederlandse economie dit jaar met 3,2 procent zou groeien en volgend jaar met 2,7 procent. Die groeiverwachting heeft het CPB nu verlaagd naar respectievelijk 2,8 en 2,5 procent. Ook de ontwikkeling van de werkloosheid en de koopkracht ziet er sinds donderdag net iets minder rooskleurig uit dan daarvoor.
Het kabinet let bij het maken van de rijksbegroting altijd scherp op de koopkrachtontwikkeling die het CPB voorspelt. Is die wel evenwichtig? Welke kiezersgroepen blijven achter bij het gemiddelde? Moeten we voor die mensen iets extra’s doen, dus compenserende maatregelen nemen? De noodzaak daarvoor lijkt dit jaar gering. Volgens het CPB gaan alle huishoudens er in 2019 grosso modo op vooruit. Die doorsnee koopkrachtverbetering (1,3 procent) is ook substantieel groter dan dit jaar (0,4 procent).
Toch valt die voorspelling een beetje tegen. In juni ging het CPB nog uit van een koopkrachtstijging van 0,6 procent in 2018 en 1,6 procent volgend jaar. CPB-directeur Laura van Geest geeft twee redenen voor het neerwaarts bijstellen van de raming: de inflatie stijgt sneller dan eerder geraamd en de cao-lonen juist langzamer.
Het mysterie van de achterblijvende lonen is nog niet opgehelderd. Het CPB speculeert dat de onderhandelingspositie van arbeidskrachten is verzwakt ten opzichte van hun werkgevers. Dat zou onder andere liggen aan de digitalisering en robotisering van taken die vroeger door mensen werden gedaan en aan de internationalisering van de arbeidsmarkt (concurrentie uit lagelonenlanden). De economische wetenschap is er nog niet over uit. De ramingen van het CPB waren tot nu toe in elk geval telkens te optimistisch. In maart dacht het CPB nog dat de lonen met 3,2 procent zouden stijgen, in juni stelde het instituut dat bij naar 3,1 procent en in de voorspelling van donderdag is dat 2,9 procent.
Van alle huishoudens gaan de laagste inkomens (minder dan 23.700 bruto per jaar) er in 2019 het minst op vooruit (0,5 à 0,7 procent). Dit zijn hoofdzakelijk uitkeringsgerechtigden. Dit komt onder andere doordat de uitkeringen in mindere mate stijgen dan de lonen van werkenden. Een deel van deze groep (13 tot 14 procent) krijgt volgend jaar zelfs minder te besteden (tenzij het kabinet dat met nieuwe maatregelen voorkomt). Het CDA en de ChristenUnie kunnen ondertussen tevreden zijn over de koopkracht van alleenverdieners: die stijgt volgend jaar bovengemiddeld, net als die van huishoudens die meer dan 55.000 euro bruto per jaar verdienen. Het regeerakkoord pakt dus denivellerend uit.
Vergeleken met andere huishoudens komen gepensioneerden er dit jaar bekaaid vanaf, maar 2019 wordt ook voor hen een goed jaar. Maar liefst 96 procent van de AOW’ers gaat er dan in koopkracht op vooruit, voorspelt het CPB. Dat hebben de ouderen onder meer te danken aan een verhoging van de ouderenkorting, maar ook aan de verdere verlaging van de vermogensrendementsheffing en een (geraamde) rentestijging.
Gepensioneerden hebben gemiddeld meer spaargeld en beleggingen dan andere leeftijdsgroepen en profiteren daarom relatief meer van deze ontwikkelingen, voorspellen de rekenmeesters van het CPB. Ouderenpartij 50Plus eiste woensdag nog ‘compensatie voor AOW’ers’, omdat die ‘niet of nauwelijks’ zouden meedelen in de lastenverlichtingen van dit kabinet.
…totdat de dividendbelasting de sfeer bederft
Ondanks het financiële zomerweer moet het kabinet in de Miljoenennota (die het op Prinsjesdag publiceert) minimaal twee flinke tegenvallers wegwerken: de lagere aardgasbaten en – paradoxaal genoeg – een hoger dan geraamde opbrengst van de dividendbelasting. Het Rijk verliest tot en met 2022 1,9 miljard euro aan gasopbrengsten als gevolg van het besluit de gaskraan in Groningen sneller dicht te draaien dan gepland. Hoekstra zei in mei dat hij voor die tegenvaller al dekking heeft gevonden, maar niet welke. Waarschijnlijk vangt het kabinet de gastegenvaller pijnloos op met verwachte meevallers aan de uitgavenkant (besparingen op gezondheidszorg en sociale zekerheid). Een bron in Den Haag bevestigt dat.
De geplande afschaffing van de dividendbelasting, die toch al uiterst gevoelig ligt, stelt het kabinet nu ook nog voor een akelig begrotingsprobleem. Dankzij de florerende economie en de meegroeiende bedrijfswinsten brengt deze bedrijfstaks steeds meer geld in het laatje. Het AD berichtte donderdag dat de dividendbelasting de schatkist dit jaar minstens 1,9 miljard euro oplevert.
Dat is 500 miljoen euro meer dan begroot. Voor dit jaar is dat een mooie meevaller, maar de keerzijde is dat het schrappen van de dividendbelasting steeds duurder wordt. In het regeerakkoord hield het kabinet rekening met een inkomstenderving van 1,4 miljard euro vanaf 2020 (het jaar dat de belasting verdwijnt). Nu dat inkomstenverlies groter blijkt dan geraamd, moet Rutte-III volgens de begrotingsregels het verschil van 500 miljoen euro al in de aanstaande Miljoenennota compenseren. Volgens diezelfde begrotingsregels kan dat alleen met extra lastenverzwaringen, niet met budgettaire meevallers.
Het kabinet moet dus andere belastingen verhogen (of minder verlagen dan beloofd) om een impopulair douceurtje voor multinationals te kunnen bekostigen. En dat een half jaar voor de Provinciale Statenverkiezingen. Op het Binnenhof wordt druk gespeculeerd dat coalitiepartijen D66 en ChristenUnie, die eigenlijk tegen het afschaffen van de dividendbelasting zijn, de oplopende kosten zullen aangrijpen om dit onderdeel van het regeerakkoord opnieuw ter discussie te stellen tijdens de komende begrotingsonderhandelingen.
Zelfs bij initiatiefnemer VVD is het enthousiasme voor de maatregel maar matig. VVD-prominent Frank de Grave heeft publiekelijk zijn scepsis laten blijken en fractievoorzitter Klaas Dijkhoff onderkende vorig jaar in een Kamerdebat dat er geen bewijs is voor de veronderstelde heilzame uitwerking op het vestigingsklimaat. Volgens Dijkhoff is de afschaffing van de dividendbelasting ‘een gok’. Een dure gok bovendien, blijkt nu.
AD 16.08.2018 De Nederlandse economie groeit dit jaar en volgend jaar iets minder hard dan eerder werd voorzien, blijkt uit een nieuwe raming van het het Centraal Planbureau (CPB).
Het CPB voorziet nu voor 2018 een groei van 2,8 procent en van 2,5 procent in 2019. In juni ging het planbureau nog uit van een groei van respectievelijk 2,9 en 2,7 procent. ,,Ook in economisch opzicht is het een mooie zomer, met aanhoudende groei en verder dalende werkloosheid. Maar het is niet alleen maar zonneschijn. Onzekerheden rond brexit, het handelsbeleid van de VS en het economisch beleid in Italië kunnen het beeld doen kantelen”, zegt CPB-directeur Laura van Geest.
Volgens haar zijn de ‘neerwaartse risico’s’ voor de economie toegenomen. ,,De handelsconflicten die kunnen uitmonden in een handelsoorlog zijn verder verscherpt. Het risico op een harde brexit wordt met de dag groter. Het economische beleid in Italië en de groeivertraging in een aantal opkomende economieën, zoals Turkije, brengen onzekerheid met zich mee voor het eurogebied”, aldus Van Geest.
Historisch laag niveau
Het CPB wijst er wel op dat de economie blijft groeien in een bovengemiddeld tempo. Dat komt onder meer door gunstige consumptiecijfers van huishoudens, de overheidsbestedingen en investeringen in woningen. Daarbij daalt de werkloosheid naar verwachting in 2019 verder naar een ‘historisch laag niveau’ van 3,5 procent.
Het CPB voorziet in zijn nieuwe raming ook dat de inflatie iets sterker toeneemt. Dit jaar wordt het leven naar verwachting 1,6 procent duurder en volgend jaar komt de inflatie vermoedelijk uit op 2,4 procent. Volgens het planbureau wordt de inflatie vooral gestuwd door een hoger btw-tarief.
Machines
Gisteren meldde het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) nog dat de economie het goed blijft doen. De groei hebben we te danken aan de binnenlandse bestedingen, export en bedrijfsinvesteringen. Vooral de bouw maakte het afgelopen kwartaal het verschil, aldus het CBS.
Zo is in het tweede kwartaal fors meer geïnvesteerd in woningen, bedrijfsgebouwen en infrastructuur. Verder schaften bedrijven opnieuw meer auto’s aan. Ook werd meer geld uitgetrokken voor machines.
Ook consumenten laten het geld rollen en jagen daarmee de groei aan. Al zeventien kwartalen op rij geven huishoudens meer uit dan een jaar eerder. Vooral voor auto’s en elektrische apparaten wordt flink de knip getrokken. Daarnaast geven mensen meer geld uit aan diensten, met name op het gebied van horeca, vervoer en communicatie.
Eurozone
Al met al doet onze economie het duidelijk beter dan het gemiddelde van de landen van de eurozone. Volgens een nieuwe schatting van Europees statistiekbureau Eurostat ging de economie van het eurogebied met 0,4 procent vooruit op kwartaalbasis, net als in het eerste kwartaal.
CPB raming: de Nederlandse economie ontwikkelt zich gunstig, dit jaar een groei van 2,8% en volgend jaar 2,5%. Verhoging lage BTW tarief duwt inflatie in 2019 omhoog naar 2,4%. Meer informatie: http://bit.ly/2MPOjJo 7:01 AM – Aug 16, 2018
cMEV raming: de economie groeit in 2018 en 2019 door in een bovengemiddeld tempo. De werkloosheid daalt in 2019 verder naar een historisch laag niveau van 3,5%, de overheidsschuld daalt naar 49%. Meer informatie: http://bit.ly/2MtFS9U 7:02 AM – Aug 16, 2018
CPB koopkrachtraming: bijna alle huishoudens kennen in 2019 een positieve koopkrachtontwikkeling, met uitschieters tot boven de 4%. De presentatie van de koopkrachtontwikkeling is gewijzigd; de spreiding van koopkrachteffecten krijgt meer aandacht http://bit.ly/2MNknxG 7:03 AM – Aug 16, 2018
NOS 16.08.2018 De Nederlandse economie groeit volgend jaar bovengemiddeld, maar het tempo van de groei neemt wel af.
Dat stelt het Centraal Planbureau (CPB) in de conceptversie van de MEV 2019, de Macro Economische Verkenning. De MEV-cijfers en ramingen voor de economie, de koopkracht en de arbeidsmarkt vormen voor het kabinet het vertrekpunt voor de rijksbegrotingen en de koopkrachtplaatjes voor volgend jaar. Op Prinsjesdag (18 september) komt de definitieve MEV.
De economische groei komt volgend jaar uit op 2,5 procent. Dit jaar wordt er een groei van 2,8 procent verwacht. De werkloosheid blijft dit jaar en volgend jaar dalen en komt uit op het laagste niveau sinds 2001.
Turkije
Het Centraal Planbureau waarschuwt dat er steeds meer risico’s zijn voor de Nederlandse economie. Handelsconflicten kunnen uitlopen op een handelsoorlog en als er geen deal komt rond de brexit raakt dat ook de Nederlandse economie. Daarnaast wijzen de economen op de problemen in Turkije, die tot onzekerheid in het eurogebied leiden.
Vaak wordt er ook met extra belangstelling gekeken naar de cijfers over de koopkracht die het Centraal Planbureau presenteert. De mediane koopkracht stijgt in 2019 met 1,3 procent. Ook dat cijfer is naar beneden bijgesteld. De laagste inkomens gaan er het minst op vooruit. Ruim 1 op de 10 lage inkomens gaat er zelfs op achteruit.
Is het nou mediaan of gemiddelde?
Mediane koopkracht is niet hetzelfde als gemiddelde koopkracht. Een gemiddelde is de optelsom van de koopkracht van alle huishoudens gedeeld door het totale aantal huishoudens. Die koopkracht wordt voor verschillende soorten huishoudens berekend: alleen of meerpersoons, met of zonder kinderen, een- of tweeverdiener, werkend of uitkering of gepensioneerd. Zo’n gemiddelde levert een vertekend beeld op. Een kleine groep mensen met grote koopkracht vertekent het cijfer voor de mensen uit diezelfde groep die minder koopkracht hebben.
Een mediaan koopkrachtcijfer geeft daarom een beter beeld. We spreken van de mediane koopkracht als er in dezelfde groep evenveel huishoudens zijn die meer koopkracht hebben als huishoudens die minder koopkracht hebben.
Een positief koopkrachtcijfer betekent niet dat iedereen erop vooruit gaat. Het koopkrachtcijfer zegt dat de meesten erop vooruitgaan maar niet per se alle huishoudens. Koopkrachtplaatjes zijn ook statisch en houden geen rekening met de gevolgen van loonsverhoging, werk vinden of ontslagen worden, een kind krijgen, scheiden en ouder worden. Dat soort zaken hebben veel meer effect op de koopkracht.
Eerder deze week maakte het Centraal Bureau voor de Statistiek groeicijfers over het afgelopen halfjaar bekend. Daaruit blijkt dat de Nederlandse economie harder is gegroeid dan veel andere Europese economieën.
AD 16.08.2018 De voorgenomen afschaffing van de dividendbelasting valt honderden miljoenen duurder uit dan gepland. Volgens bronnen in Den Haag loopt de rekening op in de richting van de 2 miljard euro.
De maatregel is van meet af aan zeer omstreden. Geen van de vier regeringspartijen had afschaffing van de dividendbelasting in het verkiezingsprogramma opgenomen. Desondanks besloot het kwartet tot afschaffing van de belasting op de winstuitkering van ondernemingen aan hun aandeelhouders.
Bij het aantreden van het kabinet gingen de coalitiepartijen VVD, CDA, D66 en ChristenUnie er nog vanuit dat het schrappen van de dividendbelasting 1,4 miljard euro aan inkomsten zou schelen. In mei bleek echter al dat dit bedrag te laag was ingeschat, omdat de opbrengsten in 2017 200 miljoen hoger waren.
Economische groei
Aangejaagd door de economische groei en toegenomen winsten neemt het bedrag intussen alleen maar verder toe, stellen ingewijden. Voor de zomer werd de opbrengst in kabinetskringen over 2018 al op 1,9 miljard euro geschat, aldus een betrokkene: ,,Het kan zomaar zijn dat het meer dan 2 miljard wordt.”
Het kabinet wil de dividendbelasting per 1 januari 2020 schrappen. Het wetsvoorstel dat de afschaffing regelt, komt echter komende Prinsjesdag al naar de Tweede Kamer, als onderdeel van een omvangrijk Belastingplan. In dat wetsvoorstel staat ook hoe groot de inkomstenderving is.
Daarvoor heeft het ministerie van Financiën zich te baseren op de meest actuele cijfers. Voor elke euro bovenop de 1,4 miljard uit het regeerakkoord zal extra dekking moeten worden gevonden. ,,Hier staat veel druk op”, bevestigt een ingewijde.
Vestigingsklimaat
Minister-president Mark Rutte heeft de maatregel altijd fanatiek verdedigd omdat die zou leiden tot een beter Nederlands vestigingsklimaat. Handhaving van de dividendbelasting zou voor grote bedrijven een reden kunnen zijn om hun hoofdkantoor niet in Nederland te vestigen of te verplaatsen naar het buitenland.
Volgens het Centraal Planbureau is er echter geen hard bewijs dat de maatregel effect heeft en komt de opbrengst ten goede aan buitenlandse overheden. Ook ambtenaren van Financiën uitten in memo’s aan de formerende partijen grote twijfels over het nut van de maatregel.
Nieuwe raming
Vandaag bleek uit een nieuwe raming van het Centraal Planbureau dat de Nederlandse economie dit jaar en volgend jaar iets minder hard groeit dan eerder werd voorzien. Het CPB voorziet nu voor 2018 een groei van 2,8 procent en van 2,5 procent in 2019. In juni ging het planbureau nog uit van een groei van respectievelijk 2,9 en 2,7 procent.
,,Ook in economisch opzicht is het een mooie zomer, met aanhoudende groei en verder dalende werkloosheid. Maar het is niet alleen maar zonneschijn. Onzekerheden rond brexit, het handelsbeleid van de VS en het economisch beleid in Italië kunnen het beeld doen kantelen”, zegt CPB-directeur Laura van Geest.
Morgen komt het kabinet voor het eerst sinds de vakantie weer bijeen voor de ministerraad.
NU 16.08.2018 De afschaffing van de dividendbelasting gaat jaarlijks mogelijk 2 miljard euro of meer kosten, in plaats van de 1,4 miljard euro die in het regeerakkoord wordt genoemd, bevestigen bronnen in Den Haag na berichtgeving door het AD.
Het plan is om de dividendbelasting in 2020 af te schaffen, maar het wetsvoorstel dat dat moet regelen wordt volgende maand al ingediend.
AD schrijft dat het bedrag volgens ingewijden verder toeneemt door de economische groei en toegenomen winsten. Omdat de economie goed draait, wordt er meer belasting betaald – ook over dividend, de winstuitkering van bedrijven aan hun aandeelhouders.
De maatregel is een van de meest omstreden uit het regeerakkoord. Geen van de vier coalitiepartijen had afschaffing in het verkiezingsprogramma staan. Alleen de VVD van premier Mark Rutte is en blijft een uitgesproken voorstander.
Het afschaffen van deze belasting moet het vestigingsklimaat ten goede komen, maar feitelijke onderbouwing daarvoor ontbreekt.
Definitieve cijfers komen op Prinsjesdag
In eerste instantie meldde het kabinet dat de maatregel per 2020 de schatkist jaarlijks 1,4 miljard euro zou kosten, maar dat werd later verhoogd naar 1,6 miljard. Tijdens Prinsjesdag op 18 september worden de definitieve cijfers gepubliceerd.
Nederlandse aandeelhouders kunnen de afgedragen belasting over dividend via de Belastingdienst terugkrijgen. Dit maakt de afschaffing van de dividendbelasting vooral voordelig voor buitenlandse aandeelhouders in Nederlandse beursgenoteerde bedrijven.
Bedrijven zouden zo makkelijker aan buitenlands kapitaal moeten kunnen komen. Ze profiteren in ieder geval van minder administratieve lasten.
Motie van afkeuring voor Rutte
Het afschaffen van de dividendbelasting is uitgegroeid tot een hoofdpijndossier voor het kabinet en leverde Rutte in april een breed gedragen motie van afkeuring op vanwege zijn rol in de zoektocht naar de omstreden memo’s die tijdens de formatie gebruikt zijn om de belasting af te schaffen.
Rutte en de coalitiepartijen beweerden eerder dat er voor zover zij zich konden herinneren geen memo’s waren, maar die memo’s bleken er toch te zijn.
NOS 16.08.2018 Het afschaffen van de dividendbelasting kost veel meer dan gedacht. Minister Hoekstra van Financiën moet nog voor Prinsjesdag op zoek naar 600 miljoen euro op de Rijksbegroting, zeggen bronnen in Den Haag na berichtgeving in het AD.
Het kabinet-Rutte III ging er aanvankelijk van uit dat de omstreden maatregel 1,4 miljard euro aan inkomsten zou schelen. Dat bedrag zal de komende jaren alleen maar toenemen, omdat het goed gaat met de economie. Dividendbelasting wordt namelijk betaald over de winst die bedrijven uitkeren aan hun aandeelhouders. Hoe hoger de winst, hoe hoger de opbrengst voor de staatskas.
Ingewijden zeggen dat het zou kunnen oplopen tot 2 miljard per jaar. Dat betekent dat Hoekstra vanaf 2020 jaarlijks met een gat van 600 miljoen zit. Om dat te dichten zou hij bijvoorbeeld andere belastingen kunnen verhogen.
Financiële dekking
Het kabinet wil de dividendbelasting op 1 januari 2020 afschaffen, maar het voornemen staat aanstaande Prinsjesdag al in het Belastingplan van minister Hoekstra. Hij moet zich baseren op de meest actuele cijfers en voor elke extra euro die het kost financiële dekking zoeken.
Premier Rutte is een groot voorstander van de afschaffing van de dividendbelasting voor buitenlandse bedrijven. Hij denkt dat de maatregel ertoe leidt dat grote bedrijven hun hoofdkantoor eerder in Nederland houden of vestigen. De oppositie verwijt het kabinet dat het zijn oren te veel naar grote bedrijven laat hangen, die van de heffing af willen. Er is geen wetenschappelijk bewijs dat het afschaffen van dividendbelasting goed is voor het Nederlandse vestigingsbeleid.
Voormalig VVD-minister Zijlstra heeft zich teruggetrokken uit de sollicitatieprocedure voor de Wereldbank. Bronnen bevestigen een bericht daarover in De Telegraaf. Zijlstra zegt dat hij de voorkeur geeft aan een baan in het bedrijfsleven.
AD 12.06.2018
AD 12.06.2018
Vorige maand werd bekend dat de voormalig minister van Buitenlandse Zaken genoemd werd als de nieuwe Nederlandse bewindvoerder bij de Wereldbank. Zijlstra was eerder onder meer fractievoorzitter van de VVD en minister van Buitenlandse Zaken. In februari stapte hij op als minister, nadat duidelijk was geworden dat hij had gelogen over een ontmoeting met president Poetin.
Daarmee is de angel uit het conflict tussen premier Rutte en de ministers van Financiën Hoekstra en Kaag van Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking die hem moesten voordragen. Zij hadden bezwaren omdat het te vroeg was na zijn aftreden, vijf maanden geleden.
De kogel ging begin deze week door de kerk. Over die informatie beschikte de krant gisteren niet, toen ze meldden dat Rutte nog vasthield aan Zijlstra’s kandidatuur. Het is nu onduidelijk wie de opvolger van de zittende Nederlandse bewindvoerder Frank Heemskerk wordt, maar het kabinet is door het terugtrekken van Zijlstra van een groot politiek probleem verlost.
AD 04.07.2018
Geen ervaring
Er was dus flink wat weerstand tegen de lobby voor Zijlstra. Onder anderen minister Wopke Hoekstra van Financiën zou bezwaar hebben geuit tegen de benoeming omdat de VVD’er onvoldoende ervaring heeft in de financiële wereld. Bovendien zou de reputatie van Zijlstra vanwege zijn leugen zijn aangetast.
Ook de sollicitatiecommissie is tegen de benoeming. In deze commissie zitten onder meer directeuren van Buitenlandse Zaken en Financiën.
Ondertussen bleef minister-president Mark Rutte achter zijn omstreden kandidaat en politieke vriend Zijlstra staan, melden ambtelijke bronnen tegen de krant.
Volgens het Algemeen Dagblad wordt de oud-minister van Buitenlandse Zaken Bert Koenders (PvdA) aangemoedigd voor de functie bij de Wereldbank te solliciteren. Koenders was niet alleen minister van Buitenlandse Zaken, hij was ook minister van Ontwikkelingssamenwerking in het kabinet-Balkenende IV. Daarnaast bekleedde hij jarenlang verschillende hoge functies bij de Verenigde Naties.
Opvolging door Koen Davidse
Koen Davidse, nu nog plaatsvervangend hoofd van de vredesmissie van de Verenigde Naties (VN) in Mali, wordt in november bewindsvoerder bij de Wereldbank in Washington. Dat maakt het kabinet vrijdagmiddag bekend. Daarmee troeft hij onder anderen VVD’ers Frans Weekers en Halbe Zijlstra af. Laatstgenoemde was voorgedragen door premier Mark Rutte (VVD), wat tot veel ophef leidde. Zijlstra bedankte daarna voor de functie.
In een persbericht schrijven minister van Financiën Wopke Hoekstra (CDA) en minister voor Ontwikkelingssamenwerking en Buitenlandse Handel Sigrid Kaag (D66) dat Davidse ‘een kandidaat van formaat‘ is. ‘Hij kent zowel de Wereldbank, als de landen waar de bank een belangrijke bijdrage levert aan de bestrijding van armoede en het bereiken van gedeelde welvaart.’
Behalve bij het ministerie van Buitenlandse Zaken en de VN werkte Davidse al eerder bij de Wereldbank. De Wereldbank is de enige wereldwijde financiële instelling waar Nederland een permanente zetel heeft in de raad van bewindvoerders. De kiesgroep bestaat uit, naast Nederland, Armenië, Bosnië-Herzegovina, Bulgarije, Kroatië, Cyprus, Georgië, Israël, Macedonië, Moldavië, Montenegro, Roemenië en Oekraïne.
Davidse was actief bij VN-missie Mali, waaruit Nederland zich terugtrekt
Davidse was plaatsvervangend hoofd van de omstreden VN-vredesmissie MINUSMA in Mali, waaraan Nederland sinds 2014 meewerkt. Vorige maand werd bekend dat Nederland zich per 1 mei 2019 terugtrekt uit het West-Afrikaanse land, dat wordt geteisterd door jihadistische groepen en sektarische conflicten. Premier Rutte zei dat de Nederlandse bijdrage het ‘waard is geweest’, maar wilde niet spreken van een ‘eclatant succes’. Volgens Rutte heeft de VN-missie voorkomen dat radicale moslims een kalifaat in het land hebben kunnen stichten.
De sollicitatieprocedure voor de Wereldbank kwam in het nieuws toen het AD in juni schreef dat premier Rutte zich sterk maakte voor een nieuwe baan voor Halbe Zijlstra, die dit voorjaar aftrad als minister van Buitenlandse Zaken toen bleek dat hij had gelogen over een bezoek aan het buitenhuis van de Russische president Vladimir Poetin.
Zijlstra en Weekers waren concurrenten voor positie Wereldbank
Bovendien heeft Zijlstra in zijn politieke loopbaan nooit grote affiniteit getoond met ontwikkelingssamenwerking. Politieke tegenstanders vonden dat hij niet geschikt is voor een topfunctie in een internationale ontwikkelingsorganisatie. Twee weken geleden, nadat veel ophef was ontstaan over de mogelijke benoeming, bedankte Zijlstra voor functie.
Oud-CDA-staatssecretaris van Economische Zaken Karien van Gennip en VVD’er Frans Weekers (VVD) waren ook in de race om bewindvoerder te worden bij de Wereldbank, meldden Haagse bronnen aan Elsevier Weekblad.
In mei 2016 hield Zijlstra een toespraak over de gevaren van een breuk met Rusland. Daarin gebruikte hij de verzonnen ontmoeting met Poetin. ‘Ik was begin 2006 aanwezig in de datsja van Vladimir Poetin,’ zei hij. ‘Ik was medewerker (van Shell – red.). Ik was weggestopt achter in het zaaltje waarin het plaatsvond. Maar ik kon heel goed horen wat het antwoord van Vladimir Poetin was op de vraag wat hij verstond onder Groot Rusland. Want Groot Rusland is waar hij naar terug wil. En zijn antwoord was: dat is Rusland, Wit-Rusland, Oekraïne en de Baltische Staten. En Kazachstan was nice to have.’
Nadat zijn leugen uitkwam, ging Zijlstra diep door het stof, maar bleef hij aanvankelijk wel achter de inhoud van zijn boodschap staan. Dit omdat die boodschap volgens hem ‘geopolitiek’ van groot belang was. Hij vond dat hij de inhoud van Poetins toespraak wel naar buiten moest brengen. Maandagavond bleek dat Zijlstra Van der Veers woorden verkeerd had geïnterpreteerd. Volgens Van der Veer had Zijlstra Poetins uitspraken aangedikt en omgevormd tot geopolitiek dreigende taal.
Elsevier 13.07.2018 Koen Davidse, nu nog plaatsvervangend hoofd van de vredesmissie van de Verenigde Naties (VN) in Mali, wordt in november bewindvoerder bij de Wereldbank in Washington. Dat maakt het kabinet vrijdagmiddag bekend. Daarmee troeft hij onder anderen VVD’ers Frans Weekers en Halbe Zijlstra af. Laatstgenoemde was voorgedragen door premier Mark Rutte (VVD), wat tot veel ophef leidde. Zijlstra bedankte daarna voor de functie.
In een persbericht schrijven minister van Financiën Wopke Hoekstra (CDA) en minister voor Ontwikkelingssamenwerking en Buitenlandse Handel Sigrid Kaag (D66) dat Davidse ‘een kandidaat van formaat‘ is. ‘Hij kent zowel de Wereldbank, als de landen waar de bank een belangrijke bijdrage levert aan de bestrijding van armoede en het bereiken van gedeelde welvaart.’
Behalve bij het ministerie van Buitenlandse Zaken en de VN werkte Davidse al eerder bij de Wereldbank. De Wereldbank is de enige wereldwijde financiële instelling waar Nederland een permanente zetel heeft in de raad van bewindvoerders. De kiesgroep bestaat uit, naast Nederland, Armenië, Bosnië-Herzegovina, Bulgarije, Kroatië, Cyprus, Georgië, Israël, Macedonië, Moldavië, Montenegro, Roemenië en Oekraïne.
Davidse was actief bij VN-missie Mali, waaruit Nederland zich terugtrekt
Davidse was plaatsvervangend hoofd van de omstreden VN-vredesmissie MINUSMA in Mali, waaraan Nederland sinds 2014 meewerkt. Vorige maand werd bekend dat Nederland zich per 1 mei 2019 terugtrekt uit het West-Afrikaanse land, dat wordt geteisterd door jihadistische groepen en sektarische conflicten. Premier Rutte zei dat de Nederlandse bijdrage het ‘waard is geweest’, maar wilde niet spreken van een ‘eclatant succes’. Volgens Rutte heeft de VN-missie voorkomen dat radicale moslims een kalifaat in het land hebben kunnen stichten.
De sollicitatieprocedure voor de Wereldbank kwam in het nieuws toen het AD in juni schreef dat premier Rutte zich sterk maakte voor een nieuwe baan voor Halbe Zijlstra, die dit voorjaar aftrad als minister van Buitenlandse Zaken toen bleek dat hij had gelogen over een bezoek aan het buitenhuis van de Russische president Vladimir Poetin.
Zijlstra en Weekers waren concurrenten voor positie Wereldbank
Bovendien heeft Zijlstra in zijn politieke loopbaan nooit grote affiniteit getoond met ontwikkelingssamenwerking. Politieke tegenstanders vonden dat hij niet geschikt is voor een topfunctie in een internationale ontwikkelingsorganisatie. Twee weken geleden, nadat veel ophef was ontstaan over de mogelijke benoeming, bedankte Zijlstra voor functie.
Oud-CDA-staatssecretaris van Economische Zaken Karien van Gennip en VVD’er Frans Weekers (VVD) waren ook in de race om bewindvoerder te worden bij de Wereldbank, meldden Haagse bronnen aan Elsevier Weekblad.
Matthijs van Schie (1992) is sinds 1 februari 2018 webredacteur bij Elsevier Weekblad. Hij studeerde geschiedenis en internationale betrekkingen aan de Erasmus Universiteit Rotterdam.
NOS 13.07.2018 Diplomaat Koen Davidse wordt voorgedragen als de Nederlandse bewindvoerder bij de Wereldbank. Hij begint in november en wordt aangesteld voor een periode van vier jaar. Davidse is nu nog plaatsvervangend hoofd van de VN-vredesmissie in Mali.
Als nieuwe bewindvoerder van de Wereldbank volgt hij de PvdA’er Frank Heemskerk op, die de functie in Washington de afgelopen vijf jaar vervulde. De bewindvoerder beslist mee over leningen die aan ontwikkelingslanden worden verstrekt om armoede te bestrijden.
Zijlstra
Eerder werd voormalig VVD-minister Zijlstra genoemd voor de topfunctie bij de Wereldbank. Hij stapte in februari op als minister van Buitenlandse Zaken, toen bekend werd dat hij had gelogen over een ontmoeting met de Russische president Poetin. Vorige week trok Zijlstra zich terug uit de sollicitatieprocedure voor de Wereldbank.
Internationale ervaring
“Met Koen Davidse heeft Nederland een kandidaat van formaat. Hij kent zowel de Wereldbank als de landen waar de bank een belangrijke bijdrage levert aan de bestrijding van armoede en het bereiken van gedeelde welvaart”, zeggen de ministers Hoekstra (Financiën) en Kaag (Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking) over zijn voordracht.
Davidse werkte bijna 25 jaar in binnen- en buitenland voor het ministerie van Buitenlandse Zaken, de VN en de Wereldbank. Hij studeerde politicologie en internationale betrekkingen aan de Erasmus Universiteit in Rotterdam.
RO 13.07.2018 Drs. K.M. (Koen) Davidse wordt voorgedragen als nieuwe bewindvoerder bij de Wereldbank. De ministerraad heeft op voorstel van minister Hoekstra van Financiën en minister Kaag voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking ingestemd met de voordracht. Hij is momenteel plaatsvervangend hoofd van de VN-vredesmissie Minusma in Mali.
Koen Davidse volgt Frank Heemskerk op, die de functie in Washington de afgelopen vijf jaar vervulde. De benoeming van Davidse bij de kiesgroep is definitief na instemming van de andere kiesgroeplanden. Hij zal in november aantreden, voor een termijn van vier jaar.
Davidse heeft meer dan 25 jaar internationale ervaring bij het ministerie van Buitenlandse Zaken, de VN en de Wereldbank. Hij studeerde politicologie en internationale betrekkingen aan de Erasmus Universiteit in Rotterdam.
“Met Koen Davidse heeft Nederland een kandidaat van formaat. Hij kent zowel de Wereldbank, als de landen waar de bank een belangrijke bijdrage levert aan de bestrijding van armoede en het bereiken van gedeelde welvaart”, aldus de ministers Hoekstra en Kaag.
De Wereldbank is de enige wereldwijd opererende internationale financiële instelling waar Nederland een permanente zetel heeft in de Raad van Bewindvoerders. De bewindvoerder is namens de kiesgroep verantwoordelijk voor alle onderdelen van de Wereldbank Groep. De kiesgroep bestaat, naast Nederland, uit Armenië, Bosnië-Herzegovina, Bulgarije, Kroatië, Cyprus, Georgië, Israël, Macedonië, Moldavië, Montenegro, Roemenië en Oekraïne.
Telegraaf 04.07.2018 De voormalige fractieleider was in de race om PvdA’er Frank Heemskerk op te volgen als bewindvoerder bij de wereldbank in Washington. Zijlstra was na zijn aftreden als minister van Buitenlandse Zaken bezig met verschillende sollicitaties, waar de plek bij de Wereldbank er één van was.
Zijn naam werd enkele weken terug gelekt, in een poging hem van het toneel te krijgen. Vandaag beweerde een krant dat premier Rutte bezig zou zijn om een benoeming van Zijlstra alsnog te forceren. Dit blijkt onwaar, want de liberaal is al afgehaakt.
Zijlstra had onlangs nog een ’buitengewoon goed gesprek’ met de ambtelijke commissie die met de voordracht bezig is. Tegelijk had Zijlstra belangstelling voor het bedrijfsleven, waar hij nu de voorkeur aan geeft.
NU 04.07.2018 Oud-minister en VVD-coryfee Halbe Zijlstra heeft zich teruggetrokken uit de sollicitatieprocedure voor een functie bij de Wereldbank. Onlangs werd bekend dat Zijlstra in de race was voor de functie van bewindvoerder bij de organisatie, maar zegt nu te kiezen voor een baan in het bedrijfsleven. Dat laat hij weten tegenover De Telegraaf en het AD.
De trouwe kompaan van premier Mark Rutte moest eerder dit jaar aftreden als minister van Buitenlandse Zaken, omdat hij meerdere keren had gelogen over zijn aanwezigheid bij een bijeenkomst met de Russische president Vladimir Poetin.
Hierdoor kwam zijn positie onder druk te staan. De VVD en premier Rutte zetten zich echter in om Zijlstra aan de nieuwe topfunctie te helpen.
Geen ervaring
Er was echter flink wat weerstand tegen de lobby voor Zijlstra. Onder anderen minister Wopke Hoekstra van Financiën zou bezwaar hebben geuit tegen de benoeming omdat de VVD’er onvoldoende ervaring heeft in de financiële wereld. Bovendien zou de reputatie van Zijlstra vanwege zijn leugen zijn aangetast.
De sollicitatiecommissie is ook tegen de benoeming. In deze commissie zitten onder meer directeuren van Buitenlandse Zaken en Financiën.
Volgens het Algemeen Dagblad wordt oud-minister van Buitenlandse Zaken Bert Koenders (PvdA) aangemoedigd voor de functie bij de Wereldbank te solliciteren. Koenders was niet alleen minister van Buitenlandse Zaken, hij was ook minister van Ontwikkelingssamenwerking in het kabinet-Balkenende IV. Daarnaast bekleedde hij jarenlang verschillende hoge functies bij de Verenigde Naties.
NOS 04.07.2018 Voormalig VVD-minister Zijlstra heeft zich teruggetrokken uit de sollicitatieprocedure voor de Wereldbank. Bronnen bevestigen een bericht daarover in De Telegraaf. Zijlstra zegt dat hij de voorkeur geeft aan een baan in het bedrijfsleven.
Vorige maand werd bekend dat de voormalig minister van Buitenlandse Zaken genoemd werd als de nieuwe Nederlandse bewindvoerder bij de Wereldbank. Zijlstra was eerder onder meer fractievoorzitter van de VVD en minister van Buitenlandse Zaken. In februari stapte hij op als minister, nadat duidelijk was geworden dat hij had gelogen over een ontmoeting met president Poetin.
Veel serieuze kandidaten
In coalitiekringen vroeg men zich daarom af of Zijlstra wel zo kort na zijn aftreden in zo’n belangrijke functie kon worden benoemd. Naar verluidt hebben betrekkelijk veel serieuze kandidaten zich gemeld voor de baan.
De bewindvoerder bij de Wereldbank beslist mee over leningen die worden verstrekt voor de bestrijding van armoede. De organisatie is gevestigd in Washington D.C..
Wie de huidige Nederlandse bewindvoerder, de PvdA’er Heemskerk, deze zomer nu wel moet gaan opvolgen, is nog niet bekend.
AD 04.07.2018 Halbe Zijlstra heeft zich teruggetrokken als kandidaat voor het Nederlandse bewindvoerderschap van de Wereldbank. De oud-minister van Buitenlandse Zaken heeft een baan in het bedrijfsleven geaccepteerd. Zijlstra was enkele maanden in de race, maar heeft nu gekozen voor een andere functie.
Daarmee is de angel uit het conflict tussen premier Rutte en de ministers van Financiën Hoekstra en Kaag van Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking die hem moesten voordragen. Zij hadden bezwaren omdat het te vroeg was na zijn aftreden, vijf maanden geleden.
De kogel ging begin deze week door de kerk. Over die informatie beschikte deze krant gisteren niet, toen we meldden dat Rutte nog vasthield aan Zijlstra’s kandidatuur. Het is nu onduidelijk wie de opvolger van de zittende Nederlandse bewindvoerder Frank Heemskerk wordt, maar het kabinet is door het terugtrekken van Zijlstra van een groot politiek probleem verlost.
De twaalf landen waarvoor Nederland de bewindvoerder levert, willen in augustus kennisnemen van de naam van de nieuwe kandidaat. Zij nemen daar dan in september een beslissing over. Dan kan de nieuwe man of vrouw per 1 november aan de slag met beslissingen over miljardenleningen aan arme landen.
AD 04.07.2018 Binnen het kabinet woedt een hoogoplopende ruzie over een Nederlandse topbaan bij de Wereldbank. Oud-PvdA-minister van Buitenlandse Zaken Bert Koenders is door tegenstanders van kandidaat Halbe Zijlstra benaderd om te solliciteren.
Ondertussen blijft minister-president Mark Rutte achter zijn omstreden kandidaat en politieke vriend Zijlstra staan, melden ambtelijke bronnen tegen deze krant.
CDA-minister Wopke Hoekstra van Financiën en D66-minister Sigrid Kaag van Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking zien de kandidatuur van hun oud-collega Zijlstra niet zitten. Zij vinden dat Rutte het Zijlstra niet moet aandoen om hem zo kort na zijn pijnlijke aftreden in deze precaire positie te brengen.
De twee ministers vinden het bovendien gecompliceerd dat Zijlstra weer actief wordt op het gebied van Buitenlandse Zaken. Een derde argument dat zij aanvoeren is dat Zijlstra, die door zijn aftreden niet meer boven iedere twijfel is verheven, moet meebeslissen over de integriteit van andere landen.
Solliciteren
Koenders wordt in kabinetskringen gezien als een veel beter gekwalificeerde kandidaat dan Zijlstra. Daarom is hij ook benaderd om te solliciteren, zo melden ambtelijke bronnen. Koenders was niet alleen veel langer minister van Buitenlandse Zaken dan Zijlstra, die slechts vijf maanden in functie was. De sociaal-democraat was ook minister van Ontwikkelingssamenwerking in het vierde kabinet-Balkenende. Koenders bekleedde bovendien hoge ambtelijke functies bij de Verenigde Naties in Ivoorkust en Mali. De PvdA’er heeft echter meer ballen in de lucht: hij zou ook in de race zijn voor een andere functie.
Koenders wil slechts kwijt dat ‘hij niet heeft gesolliciteerd’. Dat anderen hem toch naar voren schuiven, illustreert hoe groot de weerstand tegen Zijlstra is.
Elsevier 12.06.2018 Naast Halbe Zijlstra heeft de VVD nog een tweede kandidaat voor de functie van bewindvoerder bij de Wereldbank. Ook Frans Weekers, eerder staatssecretaris en Tweede Kamerlid, is in de race, melden betrouwbare bronnen in Den Haag aan Elsevier Weekblad.
Dinsdagochtend berichtte het AD dat premier Mark Rutte (VVD) zich sterk maakt voor een nieuwe baan voor Halbe Zijlstra, die dit voorjaar aftrad als minister van Buitenlandse Zaken toen bleek dat hij had gelogen over een bezoek aan het buitenhuis van de Russische president Vladimir Poetin.
Als VVD-fractieleider pleitte Zijlstra ervoor om ontwikkelingshulp ondergeschikt te maken aan nationale- en Europese belangen. ‘Het geld wordt nog te vaak diffuus en in te veel verschillende landen uitgegeven, waar geen directe dreiging voor Nederland vanuit gaat. Het afkopen van schuldgevoel lijkt daarbij voorop te staan, in plaats van het investeren in strategische relaties,’ schreef Zijlstra toen. Deze opvattingen breken hem nu op. Politieke tegenstanders zeggen dat hij niet geschikt is voor een topfunctie in een internationale ontwikkelingsorganisatie.
Frans Weekers (VVD) had van 2010 tot 2014 als staatssecretaris van Financiën de Belastingdienst in zijn portefeuille. Hij kwam in de problemen toen bleek dat Roemenen en Bulgaren massaal misbruik maakten van fiscale toeslagen in Nederland. Weekers greep in, maar daardoor moesten talloze Nederlanders lange tijd op hun toeslagen wachten. Weekers wist zich onvoldoende te weren tegen de kritiek hierop van de Nationale ombudsman.
Weekers heeft wel ervaring opgedaan
Weekers trad af, was waarnemend burgemeester van Heerlen en Beek en werd in 2016 bewindvoerder bij de Europese Bank voor Wederopbouw en Ontwikkeling in Londen. Deze instelling wordt ook wel de ‘Oost-Europabank’ genoemd en is na de Koude Oorlog opgericht als financier van de economische ontwikkeling van voormalige communistische landen. Weekers heeft in Londen ervaring opgedaan met vergelijkbare werkzaamheden als die bij de Wereldbank in Washington: kapitaal verstrekken voor kansrijke investeringsprojecten in ontwikkelingslanden.
Premier Rutte wilde vanmiddag in gesprek met verslaggevers niet bevestigen dat hij Zijlstra als zijn kandidaat naar voren had geschoven. ‘Dit gaat over persoonlijke belangen en daar wil ik voorzichtig in zijn,’ zei Rutte.
NOS 12.06.2018 Zijn naam is gevallen: voormalig minister van Buitenlandse Zaken Halbe Zijlstra wordt genoemd als de nieuwe Nederlandse bewindvoerder bij de Wereldbank. Zijlstra was eerder onder meer fractievoorzitter van de VVD en minister van Buitenlandse Zaken. In februari stapte hij op als minister, nadat duidelijk was geworden dat hij had gelogen over een ontmoeting met president Poetin.
Het AD berichtte vanochtend dat Zijlstra in de race is voor de Wereldbank en Haagse bronnen bevestigen dat hij in beeld is bij het kabinet. Hij zou de opvolger moeten worden van Frank Heemskerk, die in de zomer ophoudt bij de Wereldbank.
Zijlstra gekwalificeerd, maar ook vraagtekens
Volgens de bronnen wordt Zijlstra gekwalificeerd voor de baan geacht vanwege zijn politiek-bestuurlijke ervaring. Maar in coalitiekringen vraagt men zich ook af of de VVD’er zo kort na zijn aftreden in zo’n belangrijke functie moet worden benoemd. Naar verluidt hebben zich betrekkelijk veel serieuze kandidaten gemeld.
Premier Rutte wilde vanmiddag weinig kwijt over een eventuele benoeming van Zijlstra: “Dat is een lopende benoemingsprocedure; het gaat over mensen, daar kan ik dus nooit iets over zeggen.” Er is nog geen officiële voordracht.
Bestrijding van armoede
Wat houdt die baan precies in?
Wie bewindvoerder is bij de Wereldbank helpt bij de bestrijding van armoede wereldwijd. Dat is in elk geval het doel dat de organisatie, gezeteld in het Amerikaanse Washington D.C., zich stelt. Onder meer door leningen te geven aan arme landen.
Bijna alle landen in de wereld zijn vertegenwoordigd in de Wereldbank, met 189 leden. Dat wil niet zeggen dat al die landen een eigen bewindvoerder in de organisatie hebben. De huidige Nederlandse bewindvoerder, Frank Heemskerk, vertegenwoordigt bijvoorbeeld naast Nederland ook Armenië, Bosnië en Herzegovina, Bulgarije, Kroatië, Cyprus, Georgië, Israël, Macedonië, Moldavië, Montenegro, Roemenië en Oekraïne.
Samen besluiten de bewindvoerders over leningen die namens de Wereldbank worden uitgekeerd. Zo tekende Heemskerk begin deze maand nog voor een lening van 90 miljoen dollar aan de Bank of Georgia, de grootste bank van Georgië. De lening moet kleine en middelgrote bedrijven die daar moeilijk aan leningen kunnen komen aan financiering helpen. Wat vervolgens weer goed is voor de economische ontwikkeling in het land.
Nederlandse bewindvoerders bij de Wereldbank
NAAM
PERIODE
EERDER AL ONDER MEER
Frank Heemskerk
2012 – nu
staatssecretaris Economische Zaken (PvdA)
Ruud Treffers
2008 – 2012
topambtenaar ministerie van Buitenlandse Zaken
Herman Wijffels
2006 – 2008
voorzitter SER (CDA)
Ad Melkert
2002 – 2006
minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (PvdA)
Pieter Stek
1996 – 2002
topambtenaar ministerie van Financiën
Eveline Herfkens
1990 – 1996
minister voor Ontwikkelingssamenwerking (PvdA)
Ook Nederland heeft hulp ontvangen van de Wereldbank. Nadat de organisatie in 1944 was opgericht, was mede-oprichter Nederland een van de eerste landen die een lening ontvingen na de Tweede Wereldoorlog.
Dat geld heeft geholpen bij de wederopbouw, en zorgde er onder meer voor dat KLM zijn vloot kon herstellen en uitbreiden.
Elsevier 12.06.2018 Premier Rutte (VVD) schuift voormalig minister van Buitenlandse Zaken Halbe Zijlstra (VVD) naar voren als de nieuwe Nederlandse bewindvoerder bij de Wereldbank in Washington. Politici in Den Haag zijn niet blij met het voorstel.
Dat meldt dagblad AD dinsdagochtend. Deze zomer zwaait oud-staatssecretaris Frank Heemskerk (PvdA) af als bewindvoerder namens Nederland en twaalf andere landen. Het kabinet moet binnenkort een besluit nemen over een opvolger.
Minister van Financiën Wopke Hoekstra (CDA)zou volgens de krant tegen de benoeming zijn. Leden van de sollicitatiecommissie – directeuren op de ministeries van Financiën, Algemene Zaken en Buitenlandse Zaken – zijn dat met hem eens. Een betrokkene benadrukt dat dit ‘echt een high-class functie’ betreft. Zijlstra zou niet voldoende ervaring in de financiële sector hebben. Ook zou de benoeming veel te vroeg komen na de ophef die leidde tot zijn aftreden in februari.
Hij gebruikte die anekdotes in een toespraak in mei 2016 over de gevaren van een breuk met Rusland. ‘Ik was begin 2006 aanwezig in de datsja van Vladimir Poetin,’ zei Zijlstra. ‘Ik was medewerker (van Shell – red.). Ik was weggestopt achter in het zaaltje waarin het plaatsvond. Maar ik kon heel goed horen wat het antwoord van Vladimir Poetin was op de vraag wat hij verstond onder Groot Rusland. Want Groot Rusland is waar hij naar terug wil. En zijn antwoord was: dat is Rusland, Wit-Rusland, Oekraïne en de Baltische Staten. En Kazachstan was nice to have.’
Nadat uitkwam dat hij had gelogen, ging Zijlstra diep door het stof, maar hij bleef aanvankelijk wel achter de inhoud van zijn boodschap staan. Dit omdat die boodschap volgens hem ‘geopolitiek’ van groot belang was en omdat hij vond dat hij de inhoud van Poetins toespraak naar buiten moest brengen. Een paar dagen later bleek dat hij de woorden van Van der Veer verkeerd had uitgelegd. Volgens Van der Veer had Zijlstra Poetins uitspraken aangedikt en omgevormd tot geopolitiek dreigende taal.
Er hebben zich geschikte kandidaten gemeld
Volgens het AD voelt de sollicitatiecommissie zich nu weggezet als een ‘spek-en-bonen-commissie’, want er zouden zich zeer geschikte sollicitanten voor de functie hebben gemeld. Hardop wordt de vraag gesteld waarom er sprake lijkt van een politieke benoeming, van iemand die niet aan de profielschets voldoet.
Forum voor Democratie-leider Thierry Baudet uitte zijn onvrede op Twitter: ‘Meer democratie, minder achterkamertjes’.
De Wereldbank is de grootste ontwikkelingsorganisatie ter wereld. Ze verstrekt miljardenleningen aan ontwikkelingslanden. Het dagelijks bestuur is in handen van 24 bewindvoerders, waarvan Nederland er één levert.
Vanaf eerste moment twijfels over geschiktheid
Voorafgaand aan de benoeming van Zijlstra tot minister van Buitenlandse Zaken werden al vraagtekens gezet bij diens gebrek aan ervaring. Zo schreef columnist Geerten Waling van Elsevier Weekblad:
‘De man die geen indrukwekkende hoeveelheid talen spreekt en wiens ervaring in het buitenland hoofdzakelijk is terug te voeren op vakantiereisjes. Oké, hij overleefde ooit een bomaanslag in Bogota – maar is dat nou een criterium voor zo’n belangrijk ambt?’
AD 12.06.2018 Halbe Zijlstra werd als eens eerder beloond door Mark Rutte voor bewezen diensten. Net als bij zijn ministerschap wordt er ook nu geschamperd over zijn geschiktheid.
De post van bewindvoerder is een gewilde in Den Haag. Het geldt voor veel topambtenaren als dé beloning na een lange carrière. Zij zien dan ook met lede ogen aan dat er af en toe politici met de prijs vandoor gaan.
De Wereldbank is ’s werelds grootste ontwikkelingsorganisatie. Het verstrekt voor miljarden euro’s aan leningen aan armere landen. Het dagelijks bestuur is in handen van 24 bewindvoerders. Nederland levert er altijd een van. Onze bewindvoerder treedt op namens twaalf andere landen: Armenië, Bosnië en Herzegovina, Bulgarije, Kroatië, Cyprus, Georgië, Israël, Macedonië, Montenegro, Moldavië, Roemenië en Oekraïne.
,,Het is een prestigieuze post’’, zegt Sweder van Wijnbergen, jarenlang als econoom werkzaam voor de Wereldbank. ,,Nederland is weliswaar geen majeure speler, daarom delen we de zetel met twaalf anderen. Het zal nog wel eens veranderen als een van die twaalf de bewindvoerder wil leveren. Maar het gaat wel ergens over. De bewindvoerders zijn als een raad van commissarissen bij een bedrijf, maar dan niet een die maar eens per jaar vergadert, maar een die er altijd is: er gaat geen lening uit zonder dat zij daar goedkeuring aan hebben gegeven.’’
Ook al is Nederland een kleine speler, zeker bij de hulp aan de allerarmste landen spelen we een belangrijke rol, weet Van Wijnbergen uit ervaring. ,,Dan is onze bewindvoerder echt invloedrijk. Wanneer die post vrijkomt, heeft het dan ook geen zin om een sollicitatiebrief te sturen. Die gaat regelrecht de prullenbak in. Dit wordt altijd politiek beslist.’’
Belonen
Vaak gaat de post bij de Wereldbank naar een ambtenaar van de ministeries van Buitenlandse Zaken of Financiën, maar de laatste decennia is hij ook meermaals door het kabinet gebruikt om bevriende politici ‘te belonen’. Of, zoals Van Wijnbergen het noemt – ‘om ‘PvdA’ers te stallen waar ze iets mee moesten’. Zo werd PvdA-Kamerlid Eveline Herfkens in 1990 bewindvoerder in Washington als goedmakertje, omdat ze was gepasseerd als minister van Ontwikkelingssamenwerking in het kabinet-Lubbers III. Ze was in 1989 al gevraagd om minister te worden, maar werd vlak voor de beëdiging gepasseerd ten faveure van partijgenoot Jan Pronk.
In 2002 zorgde toenmalig VVD-leider Gerrit Zalm ervoor dat Ad Melkert de functie kreeg. Zalm en Melkert waren in de twee kabinetten-Kok allesbehalve politieke vrienden, maar de PvdA’er en zijn gezin werden na de moord op Pim Fortuyn zwaar bedreigd. Door hem de post in Washington te gunnen, bood het toenmalig kabinet (waarin ook de LPF zat) Melkert en zijn gezin een veilig heenkomen.
Na Melkert waren achtereenvolgens CDA-prominent Herman Wijffels (voormalig Rabobank), Ruud Treffers (topambtenaar internationale samenwerking op het ministerie van Buitenlandse Zaken) en nu PvdA’er Frank Heemskerk (staatssecretaris Economische Zaken in Balkenende IV) bewindvoerder bij de Wereldbank. Zijlstra moet hem straks opvolgen.
Zijn kandidatuur is opvallend. Zijlstra heeft noch ervaring met ontwikkelingssamenwerking, noch met bankzaken. Wel is hij politiek en bestuurlijk ervaren. Voordat hij naar Den Haag kwam, werkte Zijlstra bij Shell. Daarna had hij een eigen projectmanagementbureau, dat door het olieconcern werd ingehuurd voor de invoering van een nieuw creditcardsysteem. Zijlstra was gemeenteraadslid voor de VVD in Utrecht voordat hij Kamerlid werd. In het eerste kabinet Rutte werd hij staatssecretaris van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap.
Daarna groeide hij als fractievoorzitter in de Tweede Kamer uit tot de rechterhand van premier Mark Rutte. Hij moest in die functie zowel de banden met coalitiepartij de PvdA goedhouden, als alle interne kritiek in de fractie smoren en het profiel van de VVD bewaken. Zijlstra maakte er geen geheim van dat hij beloond wilde worden voor dat ‘corvee’. Hij wilde minister worden. Samen met Rutte voerde hij namens de VVD de onderhandelingen voor de vorming van het huidige kabinet.
Toen hij minister van Buitenlandse Zaken werd, was er veel ongeloof op het Binnenhof. Wat had Zijlstra nou met diplomatie? Hoe dan ook was zijn ministerschap maar van korte duur. De ‘datsja-affaire’ kostte hem al na drie maanden de kop.
Het is niet voor het eerst dat de beoogde benoeming van een oud-bewindspersoon van de VVD tot ophef leidt. Vorig jaar strandde de benoeming van voormalig staatssecretaris van Veiligheid en Justitie Fred Teeven bij de Raad van State nadat zijn kandidatuur voortijdig was uitgelekt.
Teeven zou begin vorig jaar volgens bronnen al gefeliciteerd zijn door Piet Hein Donner – de vicevoorzitter van de Raad van State – met zijn nieuwe baan als staatsraad bij de afdeling advisering van de Raad. Het kabinet moest er alleen nog formeel een klap op geven. Maar toen de beoogde benoeming uitlekte, stak een storm van verontwaardiging op in de Tweede Kamer. Ook toenmalig regeringspartij PvdA ging twijfelen of het wel zo’n goed idee was.
De Raad van State is het hoogste adviesorgaan van de regering. Veel partijen in de Tweede Kamer vonden Teeven ongeschikt voor de functie, omdat hij als staatssecretaris in opspraak kwam met de zogeheten bonnetjesaffaire. Teeven had in een vorig leven als officier van justitie een omstreden deal gemaakt met crimineel Cees H. die volgens een onderzoekscommissie nooit gemaakt had mogen worden. Het bewijs voor de omvang van het geldbedrag dat ermee gemoeid was leek lang zoek, totdat het alsnog opdook en zowel Teeven als zijn minister Ivo Opstelten moesten aftreden.
Na alle protest tegen Teevens voordracht bij de Raad van State, zette het kabinet de benoeming maanden in de koelkast. Uiteindelijk trok hij zich zelf terug, nadat er vanuit zijn partij de VVD druk op hem was uitgeoefend. Teeven leek helemaal niets bestuurlijks meer te gaan doen: hij werd buschauffeur. Pas begin dit jaar begon hij ook als voorzitter van de raad van toezicht van Partners voor Jeugd, een samenwerkingsverband van jeugdzorgorganisaties William Schrikker en de Jeugd- & Gezinsbeschermers.
NU 12.06.2018 Het kabinet bekijkt of Halbe Zijlstra bewindvoerder kan worden bij de Wereldbank. Dat melden ingewijden rond het Binnenhof. Zijlstra stapte begin dit jaar op als minister van Buitenlandse Zaken.
Zijlstra had meerdere malen gelogen over zijn aanwezigheid bij een bijeenkomst met de Russische president Vladimir Poetin. Hierdoor kwam zijn positie onder druk te staan.
Het AD berichtte dinsdag dat Zijlstra in beeld is als opvolger van Frank Heemskerk bij de Wereldbank in Washington. Die vertrekt komende zomer bij de internationale bank die leningen, kredieten, garanties en technische assistentie aan ontwikkelingslanden verstrekt.
Volgens de krant zou premier Mark Rutte zich hard maken voor de benoeming. Rutte wilde zelf niet reageren op het nieuws. “Ik kan niets zeggen over lopende benoemingsprocedures”, wilde de premier alleen kwijt.
Onvoldoende ervaring
Er is echter al flink wat weerstand gerezen. Onder anderen minister Wopke Hoekstra van Financiën zou bezwaar hebben geuit tegen de benoeming omdat de VVD’er onvoldoende ervaring heeft in de financiële wereld.
De sollicitatiecommissie is ook tegen de benoeming. In deze commissie zitten onder meer directeuren van Buitenlandse Zaken en Financiën.
Ook D66-leider Alexander Pechtold liet dinsdag in het Radio 1 Journaal weten zeer verrast te zijn door het nieuws. Hij wil van premier Mark Rutte opheldering en uitleg waarom juist Zijlstra in zijn ogen de juiste kandidaat voor deze post zou zijn.
Beginstadium
Er zou inmiddels wel bij landen die Nederland vertegenwoordigt bij de Wereldbank voorzichtig zijn afgetast of er bezwaren leven tegen Zijlstra, meldt de Volkskrant. In die zogeheten kiesgroep vertegenwoordigt Heemskerk naast Nederland nog twaalf landen waaronder Oekraïne, Armenië en Georgië.
Een besluit over de opvolging van de PvdA’er Heemskerk, die sinds 2013 bij de bank zit, is nog niet genomen.
De Rijksvoorlichtingsdienst laat weten over personen geen mededelingen te doen. Wel wil de woordvoerder kwijt dat de procedure nog in het beginstadium zit.
Telegraaf 12.06.2018 Halbe Zijlstra is in de race voor een topfuctie bij de Wereldbank. In Den Haag gaat zijn naam rond als nieuwe Nederlandse bewindvoerder bij de VN-instelling die leningen onder toezicht verstrekt aan ontwikkelingslanden.
Het voormalige VVD-kopstuk, dat vier maanden geleden moest aftreden als minister van Buitenlandse Zaken wegens een verzinsel over de aanwezigheid in het buitenhuis van Poetin, is druk aan het solliciteren. Voor de Wereldbank is de inschrijving net gesloten. Zijlstra zou al een paar maanden geleden hebben gesolliciteerd. Zijn kansen worden niet per se beter nu zijn naam op straat is komen te liggen.
Deze zomer neemt oud-staatssecretaris Frank Heemskerk afscheid als Nederlands bewindvoerder.
AD 12.06.2018 Halbe Zijlstra is in de race als de Nederlandse bewindvoerder van de Wereldbank. Minister-president Rutte wil volgens diplomatieke bronnen zijn voormalige minister van Buitenlandse Zaken naar voren schuiven. Het voornemen stuit op weerstand in diplomatiek en politiek Den Haag.
Vijf maanden is de voormalige VVD-fractievoorzitter en mede-architect van het derde kabinet-Rutte nu zonder baan. Zijlstra moest aftreden, toen bleek dat hij had gelogen over zijn aanwezigheid als Shell-medewerker in de datsja van de Russische president Poetin. Zijn politieke vriend Rutte heeft hem nu naar voren geschoven voor de prestigieuze baan van Nederlands bewindvoerder bij de Wereldbank in Washington.
Er is nog geen besluit genomen in het kabinet over Zijlstra’s kandidatuur. ,,Ik hoop niet dat het zover komt’’, zegt een betrokkene. De wenkbrauwen worden gefronst , niet alleen bij het kabinet, maar ook in de politieke top van de coalitie. ,, Dit is een wel heel bijzonder plan’’, zegt een ingewijde. Een ander: ,,Moet Rutte dit het kabinet en de kandidaat aandoen?’’
Te weinig ervaring
CDA-minister van Financiën Wopke Hoekstra zou tegen deze benoeming zijn. Een betrokkene: ,,Dit is echt een high class-functie.’’ Zijlstra zou te weinig ervaring hebben met de financiële wereld. Ook zou dit niet het goede moment zijn om een oud-bewindsman die zo in opspraak is gekomen als Zijlstra te belonen met een belangrijke functie.
Deze zomer neemt oud-staatssecretaris Frank Heemskerk afscheid als Nederlands bewindvoerder. Het kabinet kan niet lang meer wachten met een besluit over de kwestie.
‘Spek-en-bonen-commissie’
De sollicitatiecommissie die gesprekken voert met de kandidaten voelt zich volgens ambtelijke en diplomatieke bronnen weggezet als een ‘spek-en-bonen-commissie’. Want er zijn goede sollicitanten die aan de profielschets voldoen. Waarom dan een politieke benoeming van iemand die er juist niet aan voldoet?
Directeuren van Algemene Zaken, Buitenlandse Zaken en Financiën die de commissie vormen, vinden alledrie dat Zijlstra niet geschikt is. In kringen rond de sollicitatiecommissie wordt gewezen op twee cruciale criteria. Niet alleen is Zijlstra niet thuis in de internationale financiële wereld, maar ook wordt gehint op zijn betrouwbaarheid. Die zou na zijn leugens over wat hij uit de mond van Poetin hoorde niet meer onberispelijk zijn.
Eerder probeerde Rutte al tevergeefs zijn gevallen staatssecretaris Fred Teeven aan een baan bij de Raad van State te helpen.
Premier Mark Rutte (VVD) wil een lagere EU-begroting, geen deling van schulden en transfers in de eurozone, de Europese dienstenmarkt eindelijk openbreken en een strakker EU-asielbeleid.
Telegraaf 03.02.2021
Waarbij telkens geldt dat de Europese Unie het streven dient te staken naar een ‘ever closer union’, zoals in het Verdrag van Lissabon (de EU-grondwet) staat. Dat zei Rutte woensdag in Straatsburg in een messcherpe toespraak voor het Europees Parlement.
De toespraak van Rutte was enigszins verrassend, want hij bakte allerminst zoete broodjes. Rutte weet in de regel een vijandig of sceptisch publiek in te pakken door onnavolgbare draaierij en zijn charme, maar in het vaak EU-enthousiaste Straatsburg deinsde hij er niet voor terug consequent te zijn in zijn opvattingen: geen EU-superstaat, de natiestaten blijven de basis van de EU. Opvattingen die hij ook in zijn derde EU-toespraak in ruim een half jaar uiteenzette.
Na Amsterdam en Berlijn voltooit toespraak Straatsburg drieslag
Eind 2017 sprak Rutte de liberale Europese politieke partij ALDE, waar de VVD deel van uitmaakt, toe op haar congres in Amsterdam. Rutte ging daar frontaal in de aanval op ALDE-fractievoorzitter Guy Verhofstadt (Open VLD), die een EU-superstaat wil met een EU-regering, -leger en -belastingen. In maart volgde zijn toespraak in Berlijn voor het Duitse establishment. Rutte riep zijn Duitse toehoorders op om president Emmanuel Macron (En Marche!) geen transferunie te gunnen. De toespraak in Straatsburg vervolmaakte de drieslag.
Rutte noemde het Europees Parlement al eens ‘een feestcommissie op zoek naar een feest’. Hij haalde woensdag zijn gelijk. Rutte kwam opdraven op verzoek van de Italiaanse Parlementsvoorzitter Antonio Tajani(Forza Italia), maar trof een zaal die nauwelijks halfvol was.
Toen de voor Europa irrelevante dalai lama in 2016 op bezoek kwam, zat de zaal wél vol. Het Parlement heeft blijkbaar andere prioriteiten dan luisteren naar een regeringsleider die volgens de Amerikaanse nieuwssite Politico in invloed de derde of vierde speler is in de EU.
Langetermijnbegroting.
Voorzitter van de Europese Commissie Jean-Claude Juncker presenteerde vorige maand een eerste aanzet tot de langetermijnbegroting. Tussen 2021 en 2027 wil de Europese Commissie in totaal 1.200 miljard euro gaan besteden. Maar waaraan eigenlijk?
De EU wil meer aandacht besteden aan jongeren, en het bijbrengen van ‘Europese waarden. Onder de noemer ‘DiscoverEU’ wil de Europese Commissie 700 miljoen euro uitgeven aan gratis Interrail-tickets voor jonge Europeanen. Dat zijn treinkaartjes waarmee door de EU kan worden gereisd. Het idee, dat uit de koker komt van de Duitse europarlementariër Manfred Weber (EVP), moet jongeren de ‘waarde van Europa’ laten inzien, doordat ze gratis door de Unie kunnen reizen. Burgers uit lidstaten kunnen zich na hun achttiende verjaardag aanmelden voor het gratis Interrail-programma.
De Europese Commissie kondigde onlangs aan het programma van Weber te sponsoren met 700 miljoen euro. Het initiatief is al ingegaan. Voor aanstaande zomer doneert de EU 15.000 gratis Interrail-passen aan jongeren die door de Unie willen treinen.
‘Grijp deze kans om de vrijheid van personen zelf te ervaren, leer de diversiteit van Europa beter te begrijpen, geniet van de culturele rijkdom, maak nieuwe vrienden en leer jezelf uiteindelijk beter begrijpen,’ aldus de begeleidende reclametekst op de website van DiscoverEU.
Broodpromotie
Een nog opmerkelijker voorbeeld is het geld dat de EU wil investeren in de promotie van brood. Hoewel is bepaald dat de Europese landbouwuitgaven – een grote kostenpost – moeten dalen, is er eerder al geld vrijgemaakt voor een dergelijke campagne.
SP-Kamerlid Renske Leijten verbaasde zich eerder dit jaar al over de driejarige campagne ‘Brood is een goed verhaal’ (video), dat door de EU wordt gesponsord voor meer dan 5 miljoen euro. ‘Dit is een typisch voorbeeld waarbij je ziet dat ze in Brussel denken dat voor ieder probleem een Europese oplossing voorhanden is. Als er al een probleem is. Waaruit blijkt dat de sector niet in staat is haar campagnes te voeren?,’ fulmineerde ze eerder tegen The Post Online.
‘Solidariteitscorps’
In diezelfde lijn moet er een solidariteitscorps komen, waarbij 100.000 jongeren humanitaire hulp leveren. Dat initiatief werd in 2016 gelanceerd. Door vrijwilligerswerk en traineeships voor Europeanen tussen de 17 en de 30 jaar te creëren, wil de Europese Commissie de ‘maatschappelijke cohesie’ onder de burgers van de EU verhogen.
Het bedrag dat hiervoor wordt uitgetrokken, moet worden verhoogd naar 1,26 miljard, vindt de Europese Commissie. Dan kunnen er uiteindelijk 350.000 mensen aan deelnemen.
Het plan-Juncker
Daarnaast moet er een Europees investeringsfonds worden gefinancierd, genaamd ‘het Junckerplan’. Daarmee wil de EU bedrijven stimuleren. ‘Er is een gezamenlijke Europese aanpak nodig om de neerwaartse trend te keren en Europa er economisch weer bovenop te helpen,’ meldt de Europese Commissie. Een ander onderdeel is een Europees Investeringsportaal, voor projectontwikkelaars en investeerders.
‘Beschouw het als een datingsite voor projecten en beleggers, die elkaar anders niet kunnen vinden,’ schrijft de Europese Commissie in het budgetvoorstel.
De omvang van de EU-begroting – in dit geval 1.200 miljard euro – is gebaseerd op de totale omvang van de Europese economie. Volgens de huidige rekensommen gaat 1,14 procent daarvan naar de EU-begroting.
De as van het kwaad
Premier Mark Rutte was in Straatsburg om het Europees Parlement te woord te staan. Voor zijn liberale collega Guy Verhofstadt (ALDE) de kans om met Rutte de klokken gelijk te zetten. ‘We hebben een vijfde colonne binnen de Europese Unie.’
‘Voor sommigen is een “ever closer union” nog een doel op zich. Maar voor mij niet,’ zei Rutte (VVD) vandaag in Straatsburg. Rutte sprak eerder dit jaar, tijdens een toespraak in Berlijn, ook al over zijn streven naar een steedsperfectere EU.
Voor de Vlaamse leider van de Europese liberalen Guy Verhofstadt waren Ruttes woorden aanleiding om zijn eigen visie op die ‘steeds perfectere unie’ uit te dragen. ‘Het kan efficiënter, de Unie kan zich beter verenigen,’ zegt Verhofstadt. De oud-premier van België refereert aan de Nederlandse Republiek, als ‘Europa avant la lettre.’
Rutte houdt toespraak in Europees Parlement. Foto:ANP
Verhofstadt wil een Europese Gouden Eeuw
‘Dit voorbeeld van de Gouden Eeuw, dat moet de Europese Unie navolgen,’ vindt Verhofstadt. ‘Er moet een Europese Gouden Eeuw komen, en dat in een tijd dat we worden omringd door een as van het kwaad. Daarmee bedoel ik Poetin, en Erdogan, en als hij een slechte dag heeft – en dat is bijna elke dag – Trump.’
Verhofstadt wil dat de Europese Unie zich inspant om zich in de nasleep van de MH17-ramp achter Nederland te scharen. ‘Poetin komt altijd met alles weg,’ aldus Verhofstadt.
Volgens Verhofstadt biedt de NAVO te weinig zekerheid. Hij pleit voor een eigen Europese defensiemacht.
‘Het is tijd om wakker te worden,’ zegt Verhofstadt. ‘Zeker op een moment dat de Amerikaanse president zich beter op zijn gemak voelt bij autocraten dan bij zijn oude westerse democratische bondgenoten.’
‘Binnen de Europese Unie,’ vervolgde Verhofstadt, ‘binnen de Europese familie hebben we een vijfde colonne. Laten we daar eerlijk over zijn. Ik noem ze de cheerleaders van Poetin. Farage, Le Pen, Wilders.’ Volgens Verhofstadt ontvangen deze partijen geld en informatie uit het Kremlin.
Het is een vijfde colonne die, aldus Verhofstadt, ‘trouwens samenwerkt met meneer Orbán. Het is tijd dat we de samenwerking met Orbán, Kaczynski en Salvini (politici uit de regerende partijen in Hongarije, Polen en Italië – red.) stopzetten.’
Het is onduidelijk of Verhofstadt wil dat deze landen de Europese Unie werkelijk verlaten. ‘Wij en u,’ zegt Verhofstadt tegen Rutte, ‘moeten in de voorste linies staan om tegen hen te vechten.’
Europe has a fifth column in its ranks: Putin’s cheerleaders who want to destroy Europe & liberal democracy from within: Le Pen, Wilders, Farage, Orbàn, Kaczynski, Salvini use Kremlin money & intel. Like Farage’s friend Arron Banks, who colluded w/ Russians to deliver #Brexit11:06 – 13 jun. 2018
MSN 07.11.2019 De Europese Commissie waarschuwt voor “woelige” economische tijden in de nabije toekomst. In haar herfstramingen stelt ze de groeiverwachtingen voor de eurozone voor 2019 en de komende twee jaar naar beneden bij.
Volgens vicevoorzitter Valdis Dombrovskis bedreigen internationale handelsconflicten, toenemende geopolitieke spanningen, een aanhoudend zwakke industrie en de brexit de Europese economie.
Het dagelijks EU-bestuur is al langer bezorgd over bijvoorbeeld de impact van het Amerikaanse handelsbeleid en de mogelijke gevolgen van het Britse vertrek uit de EU. Ook scoort een belangrijk industrieland als Duitsland niet zo goed.
Er dreigt een langere periode van gematigde economie in de EU, aldus Brussel. Voor dit jaar rekent de commissie op gemiddeld 1,1 procent groei voor de eurozone, omlaag van 1,2 procent bij de zomerprognose, en voor de komende twee jaar op 1,2 in plaats van 1,4 procent. De hele EU van 28 lidstaten groeit dit jaar en de komende jaren gemiddeld met 1,4 procent.
Voor Nederland lijkt de tijd van “jaren van bovengemiddeld presteren” voorbij. Door een boven verwachting goed eerste halfjaar in 2019 blijft ons land met 1,7 procent groei nog ruim boven het eurozonegemiddelde. In 2020 en 2021 daalt die groei naar 1,3 procent, denkt Brussel.
Oproep tot actie
Dombrovskis roept de lidstaten tot actie op. “Ik dring erop aan bij lidstaten met hoge overheidsschulden die terug te dringen en landen die het kunnen hun begrotingsruimte te gebruiken.” De Nederlandse overheidsschuld neemt volgend jaar naar verwachting af tot 47,1 procent van het bbp en het begrotingsoverschot daalt naar verwachting van 1,5 naar 0,5 procent in 2020.
Tevredenheid is er wel over de verder dalende werkloosheid in de eurozone, naar volgend jaar gemiddeld 7,4 procent. De inflatie blijft hangen op 1,2 procent, maar Nederland zit daar dit jaar met 2,6 procent flink boven. Dit komt door de verhoging van de btw. Volgend jaar zakt dat percentage weer tot 1,4.
De schuldratio van de eurolanden daalt naar verwachting van gemiddeld 86,9 procent van het bbp vorig jaar naar 86,4 in 2019 en 85,1 in 2020. Dat is minder hard dan waar de commissie op had gehoopt, onder meer doordat Italië zijn schuld niet verder afbouwt. Het streven is overigens 60 procent.
Elsevier 13.06.2018 Premier Mark Rutte was vandaag in Straatsburg om het Europees Parlement te woord te staan. Voor zijn liberale collega Guy Verhofstadt (ALDE) de kans om met Rutte de klokken gelijk te zetten. ‘We hebben een vijfde colonne binnen de Europese Unie.’
‘Voor sommigen is een “ever closer union” nog een doel op zich. Maar voor mij niet,’ zei Rutte (VVD) vandaag in Straatsburg. Rutte sprak eerder dit jaar, tijdens een toespraak in Berlijn, ook al over zijn streven naar een steedsperfectere EU.
Voor de Vlaamse leider van de Europese liberalen Guy Verhofstadt waren Ruttes woorden aanleiding om zijn eigen visie op die ‘steeds perfectere unie’ uit te dragen. ‘Het kan efficiënter, de Unie kan zich beter verenigen,’ zegt Verhofstadt. De oud-premier van België refereert aan de Nederlandse Republiek, als ‘Europa avant la lettre.’
Rutte houdt toespraak in Europees Parlement. Foto:ANP
Verhofstadt wil een Europese Gouden Eeuw
‘Dit voorbeeld van de Gouden Eeuw, dat moet de Europese Unie navolgen,’ vindt Verhofstadt. ‘Er moet een Europese Gouden Eeuw komen, en dat in een tijd dat we worden omringd door een as van het kwaad. Daarmee bedoel ik Poetin, en Erdogan, en als hij een slechte dag heeft – en dat is bijna elke dag – Trump.’
Verhofstadt wil dat de Europese Unie zich inspant om zich in de nasleep van de MH17-ramp achter Nederland te scharen. ‘Poetin komt altijd met alles weg,’ aldus Verhofstadt.
Volgens Verhofstadt biedt de NAVO te weinig zekerheid. Hij pleit voor een eigen Europese defensiemacht.
‘Het is tijd om wakker te worden,’ zegt Verhofstadt. ‘Zeker op een moment dat de Amerikaanse president zich beter op zijn gemak voelt bij autocraten dan bij zijn oude westerse democratische bondgenoten.’
‘Binnen de Europese Unie,’ vervolgde Verhofstadt, ‘binnen de Europese familie hebben we een vijfde colonne. Laten we daar eerlijk over zijn. Ik noem ze de cheerleaders van Poetin. Farage, Le Pen, Wilders.’ Volgens Verhofstadt ontvangen deze partijen geld en informatie uit het Kremlin.
Het is een vijfde colonne die, aldus Verhofstadt, ‘trouwens samenwerkt met meneer Orbán. Het is tijd dat we de samenwerking met Orbán, Kaczynski en Salvini (politici uit de regerende partijen in Hongarije, Polen en Italië – red.) stopzetten.’
Het is onduidelijk of Verhofstadt wil dat deze landen de Europese Unie werkelijk verlaten. ‘Wij en u,’ zegt Verhofstadt tegen Rutte, ‘moeten in de voorste linies staan om tegen hen te vechten.’
Europe has a fifth column in its ranks: Putin’s cheerleaders who want to destroy Europe & liberal democracy from within: Le Pen, Wilders, Farage, Orbàn, Kaczynski, Salvini use Kremlin money & intel. Like Farage’s friend Arron Banks, who colluded w/ Russians to deliver #Brexit11:06 – 13 jun. 2018
Berend Sommer (1990) is sinds maart 2017 webredacteur bij Elsevier Weekblad. Hij studeerde geschiedenis aan de Universiteit Leiden. Zijn debuut Duchamp verscheen in juni 2017 bij Uitgeverij Prometheus.
AD 13.06.2018 Europa moet keuzes maken en als wereldspeler duidelijke doelen stellen voor de toekomst. Premier Mark Rutte zei dat vanmorgen in een toespraak tot het Europees Parlement in Straatsburg. Rutte is de zevende regeringsleider dit jaar die met de 751 leden van het parlement in debat gaat.
De veranderde veiligheidsomgeving van Europa en de gewijzigde relaties met zelfs een belangrijke partner en bondgenoot als Amerika maken het voor Europa meer dan ooit nodig om een front te vormen, aldus de Nederlandse premier.
Hij haalde, zoals al eerder, de huifkarrentreinen uit de films met John Wayne aan. Als zij naar het westen trokken en er dreigde gevaar, dan vormden ze een cirkel om zich beter te kunnen verdedigen. ,,Jammer genoeg komt er nu door de brexit een gat in de cirkel.”
In zijn rede erkende Rutte dat zijn eigen denken over Europa een ontwikkeling heeft doorgemaakt. Eerst was het weinig meer dan economische samenwerking, inmiddels heeft hij meer oog voor wat de ruim zestig jaar oude samenwerking ook betekent voor veiligheid, stabiliteit, het overeind houden van de rechtsstaat.
Wat hem daartoe bracht maakte Rutte niet duidelijk, wel sprak hij meteen daarna over de steun die Nederland van EU-partners kreeg na de ramp met de MH17 en recenter, met de beschuldigingen aan het adres van Rusland over de rol van dat land in die tragedie.
Veel van wat Rutte daarna zei klinkt wie hem vaker over Europa hoort bekend in de oren: een deal is een deal, discussies over meer of minder Europa zijn tijdverlies omdat het beter kan gaan over waar Europa toegevoegde waarde kan leveren, en heel belangrijk is nu de voltooiing van de interne markt.
De speech van Rutte viel goed in het parlement, hij werd beloond met een niet plichtmatig, ovationeel applaus, zoals ook EP-voorzitter Tajani opmerkte. Daarna kreeg Frans Timmermans – stand-in voor commissievoorzitter Juncker – het woord. Tajani en Timmermans bleken hoge verwachtingen te hebben van de Nederlander, in de Europese raad van staats- en regeringsleiders invloedrijk, onder meer omdat hij er inmiddels één van de vier langstzittenden is.
De Duitse fractieleider van de sociaal-democraten Udo Bullmann vroeg Rutte tegen die achtergrond het voortouw te nemen in belangrijke hervormingen in Europa, het vertrouwen dat coalitiegenote Merkel daar nog voor zorgt is blijkbaar niet groot.
Namens de conservatieve ECR riep vice-fractieleider en ChristenUnie-parlementariër Peter van Dalen Rutte op de ‘constructieve oppositierol’ over te nemen die de Britten altijd hebben vervuld tegenover de dominante Frans/Duitse as.
Britten maken nu nog het hoofdbestanddeel uit van zijn fractie, maar die zijn eind maart volgend jaar vertrokken. Timmermans, Bullmann en nog anderen riepen Rutte ook op om alles in het werk te stellen opdat de Europese raad eind deze maand alsnog akkoorden vindt over een nieuw Europees asielbeleid. Van levensbelang voor Europa, aldus Timmermans, want het is de migratie die de EU aan de rand van de afgrond heeft gebracht.
Kritiek
Zoals te verwachten was mocht Rutte ook kritiek incasseren, onder meer voor de zuinige opstelling van Nederland als het gaat om de meerjarenbegroting, en over de gewraakte status van ons land als belastingparadijs. Bullmann haalde er opnieuw Ruttes huifkarren bij. Rutte wil minder water, minder hooi en minder paarden, maar wil tegelijkertijd dat de karavaan harder gaat. ,,Hoeveel zouden er op die manier in Californië zijn geraakt?”
EVP-fractieleider Manfred Weber en liberaal fractieleider Guy Verhofstadt braken een lans voor beperking van het vetorecht op bijvoorbeeld het Europese buitenlands beleid. Dat betekent dat één lidstaat niet langer besluiten kan tegenhouden.
In zijn antwoorden aan Timmermans en de fractieleiders zei Rutte niet erg optimistisch te zijn dat de EU-top eind deze maand echt knopen kan doorhakken over migratie. De meningsverschillen over een verplichte spreiding van asielzoekers over heel Europa op momenten dat Zuid-Europese landen van aankomst onder de voet worden gelopen zijn nog te groot.
Brexit
Duidelijk was Rutte over de Europese meerjarenbegroting 2021/2027, de eerste zonder Britten. Nederland wil die niet alleen bevriezen, maar ook moderniseren. Zeventig procent (landbouw en regiosteun) gaat nu nog naar prioriteiten van de vorige eeuw, aldus Rutte. Hij nam ook ferm afstand van de eis van het parlement om de begroting over zeven jaar met 300 miljard op te trekken. ,,Als u wilt dat de extremisten grote verkiezingswinst boeken, ga dan vooral door op die weg.”
In het vervolg van zijn antwoord gaf Rutte ook aan dat Nederland als één man achter Timmermans en de rest van de Commissie staat als het erom gaat de rechtsstaat in Polen overeind te houden. Op de vragen over belastingontduiking antwoordde hij dat Nederland al bezig is brievenbusmaatschappijen aan te pakken.
Rutte is voorlopig nog niet weg uit Straatsburg. Na de fractieleiders meldden zich 70 andere parlementsleden voor een één-minuutvraag.
Elsevier 13.06.2018 Premier Mark Rutte (VVD) wil een lagere EU-begroting, geen deling van schulden en transfers in de eurozone, de Europese dienstenmarkt eindelijk openbreken en een strakker EU-asielbeleid. Waarbij telkens geldt dat de Europese Unie het streven dient te staken naar een ‘ever closer union’, zoals in het Verdrag van Lissabon (de EU-grondwet) staat. Dat zei Rutte woensdag in Straatsburg in een messcherpe toespraak voor het Europees Parlement.
De toespraak van Rutte was enigszins verrassend, want hij bakte allerminst zoete broodjes. Rutte weet in de regel een vijandig of sceptisch publiek in te pakken door onnavolgbare draaierij en zijn charme, maar in het vaak EU-enthousiaste Straatsburg deinsde hij er niet voor terug consequent te zijn in zijn opvattingen: geen EU-superstaat, de natiestaten blijven de basis van de EU. Opvattingen die hij ook in zijn derde EU-toespraak in ruim een half jaar uiteenzette.
Na Amsterdam en Berlijn voltooit toespraak Straatsburg drieslag
Eind 2017 sprak Rutte de liberale Europese politieke partij ALDE, waar de VVD deel van uitmaakt, toe op haar congres in Amsterdam. Rutte ging daar frontaal in de aanval op ALDE-fractievoorzitter Guy Verhofstadt (Open VLD), die een EU-superstaat wil met een EU-regering, -leger en -belastingen. In maart volgde zijn toespraak in Berlijn voor het Duitse establishment. Rutte riep zijn Duitse toehoorders op om president Emmanuel Macron (En Marche!) geen transferunie te gunnen. De toespraak in Straatsburg vervolmaakte de drieslag.
Rutte noemde het Europees Parlement al eens ‘een feestcommissie op zoek naar een feest’. Hij haalde woensdag zijn gelijk. Rutte kwam opdraven op verzoek van de Italiaanse Parlementsvoorzitter Antonio Tajani(Forza Italia), maar trof een zaal die nauwelijks halfvol was.
Toen de voor Europa irrelevante dalai lama in 2016 op bezoek kwam, zat de zaal wél vol. Het Parlement heeft blijkbaar andere prioriteiten dan luisteren naar een regeringsleider die volgens de Amerikaanse nieuwssite Politico in invloed de derde of vierde speler is in de EU.
Elsevier 13.06.2018 Voorzitter van de Europese Commissie Jean-Claude Juncker presenteerde vorige maand een eerste aanzet tot de langetermijnbegroting. Tussen 2021 en 2027 wil de Europese Commissie in totaal 1.200 miljard euro gaan besteden. Maar waaraan eigenlijk?
De EU wil meer aandacht besteden aan jongeren, en het bijbrengen van ‘Europese waarden. Onder de noemer ‘DiscoverEU’ wil de Europese Commissie 700 miljoen euro uitgeven aan gratis Interrail-tickets voor jonge Europeanen. Dat zijn treinkaartjes waarmee door de EU kan worden gereisd. Het idee, dat uit de koker komt van de Duitse europarlementariër Manfred Weber (EVP), moet jongeren de ‘waarde van Europa’ laten inzien, doordat ze gratis door de Unie kunnen reizen. Burgers uit lidstaten kunnen zich na hun achttiende verjaardag aanmelden voor het gratis Interrail-programma.
De Europese Commissie kondigde onlangs aan het programma van Weber te sponsoren met 700 miljoen euro. Het initiatief is al ingegaan. Voor aanstaande zomer doneert de EU 15.000 gratis Interrail-passen aan jongeren die door de Unie willen treinen.
‘Grijp deze kans om de vrijheid van personen zelf te ervaren, leer de diversiteit van Europa beter te begrijpen, geniet van de culturele rijkdom, maak nieuwe vrienden en leer jezelf uiteindelijk beter begrijpen,’ aldus de begeleidende reclametekst op de website van DiscoverEU.
Broodpromotie
Een nog opmerkelijker voorbeeld is het geld dat de EU wil investeren in de promotie van brood. Hoewel is bepaald dat de Europese landbouwuitgaven – een grote kostenpost – moeten dalen, is er eerder al geld vrijgemaakt voor een dergelijke campagne.
SP-Kamerlid Renske Leijten verbaasde zich eerder dit jaar al over de driejarige campagne ‘Brood is een goed verhaal’ (video), dat door de EU wordt gesponsord voor meer dan 5 miljoen euro. ‘Dit is een typisch voorbeeld waarbij je ziet dat ze in Brussel denken dat voor ieder probleem een Europese oplossing voorhanden is. Als er al een probleem is. Waaruit blijkt dat de sector niet in staat is haar campagnes te voeren?,’ fulmineerde ze eerder tegen The Post Online.
‘Solidariteitscorps’
In diezelfde lijn moet er een solidariteitscorps komen, waarbij 100.000 jongeren humanitaire hulp leveren. Dat initiatief werd in 2016 gelanceerd. Door vrijwilligerswerk en traineeships voor Europeanen tussen de 17 en de 30 jaar te creëren, wil de Europese Commissie de ‘maatschappelijke cohesie’ onder de burgers van de EU verhogen.
Het bedrag dat hiervoor wordt uitgetrokken, moet worden verhoogd naar 1,26 miljard, vindt de Europese Commissie. Dan kunnen er uiteindelijk 350.000 mensen aan deelnemen.
Het plan-Juncker
Daarnaast moet er een Europees investeringsfonds worden gefinancierd, genaamd ‘het Junckerplan’. Daarmee wil de EU bedrijven stimuleren. ‘Er is een gezamenlijke Europese aanpak nodig om de neerwaartse trend te keren en Europa er economisch weer bovenop te helpen,’ meldt de Europese Commissie. Een ander onderdeel is een Europees Investeringsportaal, voor projectontwikkelaars en investeerders.
‘Beschouw het als een datingsite voor projecten en beleggers, die elkaar anders niet kunnen vinden,’ schrijft de Europese Commissie in het budgetvoorstel.
De omvang van de EU-begroting – in dit geval 1.200 miljard euro – is gebaseerd op de totale omvang van de Europese economie. Volgens de huidige rekensommen gaat 1,14 procent daarvan naar de EU-begroting.
NOS 13.06.2018 Premier Rutte vindt zichzelf een Europese bekeerling. “Mijn gedachten over de Europese Unie zijn veranderd”, zo zei hij in een toespraak in een half gevuld Europees Parlement in Straatsburg.
Rutte sprak openlijk over zijn nieuwe liefde voor de EU. De omslag in het denken van de VVD-premier kwam tijdens het Nederlands voorzitterschap van de Europese Unie waarin hij merkte dat Europese oplossingen, zoals de vluchtelingendeal, ook voordelig voor Nederland kunnen zijn. Ook het neerhalen van de MH17 opende Rutte de ogen. “Op dat moment zie je wat internationale solidariteit is en wat politieke druk kan betekenen”, zei hij.
De premier verklaarde zijn politieke wending met een citaat van de Britse staatsman Churchill. “Politiek is voorspellen wat er morgen gaat gebeuren en daarna uitleggen waarom het niet is gebeurd.”
Eenheid
De tijden zijn eveneens veranderd, vindt de premier. “We hebben elkaar als Europese landen nodig, we moeten eenheid uitstralen, maar daarin moeten we wel keuzes maken”, zo analyseert hij de huidige politieke situatie.
De verschillen van mening over hoe vluchtelingen moeten worden opgevangen, vindt de premier gevaarlijk. “We moeten echt overeenstemming bereiken, anders lopen we het risico dat de grenzen weer ouderwets worden gesloten.”
Klimaatafspraken
Verder wil hij dat de EU meer werk maakt van de klimaatafspraken die in Parijs zijn gemaakt. Maar, zo waarschuwde hij: “In de beperking toont zich de meester. We moeten niet alles willen, niet altijd maar meer. We moeten wat we doen, goed doen. Een paar doelen uitkiezen waarop we excelleren. Klimaat is daar één van.”
Alle Europese plannen kosten geld en Nederland is volgens de premier best bereid om daar een eerlijk deel van te betalen. Er zijn wel een paar voorwaarden. De begroting moet moderner, dus niet meer alleen geld naar landbouw en regiofondsen. Ook wil Nederland niet meer betalen dan andere zogenoemde netto-betalers. “Proportioneel en redelijk”, vindt de premier.
NOS 13.06.2018 Het aantal bijnamen neemt toe. Hij is de leider van de nuchtere landen. De aanvoerder van de Hanzebond, de noordelijke rebel van de Europese Unie. De aanvoerder van de nettobetalers. Premier Rutte staat volop in de internationale schijnwerpers. Vandaag spreekt hij in het Europees Parlement in Straatsburg.
Steeds vaker wordt de Nederlandse premier gezien als de frontman van de kleine landen. De man die met enige autoriteit de groten in de EU Merkel en Macron kan tegenspreken. Met acht jaar premierschap op de teller, kan Rutte met enig gezag spreken in Europa. Hij is daarmee één van de langst zittende premiers.
Rutte heeft tijdens zijn premierschap een soort haat-liefde verhouding ontwikkeld met Europa. Hij vergeleek de politiek in Brussel wel eens met het Wilde Westen. “We zitten met de huifkarren in een cirkel, daarbinnen hebben we stabiliteit en we proberen de boel buiten die cirkel ook stabiel te krijgen.”
‘Feestcommissie’
Voor het Europees Parlement was hij ook nooit echt vriendelijk. Hij noemde ze een feestcommissie op zoek naar een feest. Maar de houding van Rutte is veranderd. Tijdens het Nederlandse voorzitterschap zag Rutte dat Europa best handig is. Hij kon een deal sluiten over de vluchtelingen met Turkije. Maar hij zag ook de uitslag van het brexit-referendum in Groot-Brittannië. De Europese Unie bleek voor de premier opeens toch een plek te zijn waar hij zaken voor Nederland kon veranderen.
En in het hart van dat Europa gaat hij vandaag spreken over de nieuwe wereld. Over nieuwe machtsverhoudingen waar hij een antwoord op moet geven.
De toespraak van Rutte en het aansluitende debat zijn vanaf 10.00 uur te volgen op NPO politiek.
Er is sprake van een nieuwe liefde. Nederland kan zich niet meer achter de brede rug van de Britten verschuilen en moet sinds twee jaar de eigen boontjes doppen. Dat gaat met vallen en opstaan, want wie zijn nu onze echte nieuwe vrienden in Europa en wie niet.
Op financieel terrein probeert Nederland een soort noordelijke coalitie te vormen. Met de Scandinaviërs, de Baltische landen en ook de Oostenrijkers verzet Rutte zich tegen een te soepel beleid rondom de euro. Liever geen Europese minister van Financiën en schokfondsen om begrotingstekorten in landen die te veel geld uitgeven op te vangen. En dus organiseert hij een vriendelijke opstand.
Met de Fransen wil de premier het voortouw nemen in de strijd tegen de CO2-uitstoot. Vandaag zal het klimaat tijdens zijn toespraak veel aandacht krijgen. Nederland moet wat Rutte betreft meer ambitie tonen en verder gaan. Hij ziet het als zijn missie om ook de Oost-Europese landen te overtuigen dat klimaatbeleid niet iets vies is, maar dat je er zelfs gewoon aan kan verdienen.
“Breed gewaardeerd pragmatisme”
Op migratiegebied vindt hij de Oost-Europese landen dan weer tegenover zich. Rutte wil dat alle landen van de EU, dus ook Polen en Hongarije, vluchtelingen moeten opnemen. En verder moeten de mensen die nu onder vaak barre omstandigheden, na heel veel geld te hebben betaald, met bootjes over de zee naar Europa proberen te komen, worden ontmoedigd. Rutte wil net als Merkel en Macron meer afspraken met Afrikaanse landen over de opvang van asielzoekers.
De nieuwe liefde voor Europa wordt nog niet van de daken geschreeuwd. Het zelfbewustzijn is wel toegenomen. We sluiten ons niet meer automatisch aan bij alles waar de Duitsers en Fransen mee komen, klinkt het in Brussel. “Reageren vanuit eigen kracht”, noemen waarnemers het.
Die nieuwe kracht, dat nieuwe elan is ondertussen ook in Europa opgevallen. Rutte hield eerder al een toespraak met zijn visie op Europa. Vroeger gruwde hij van het woord visie. Geïnspireerd door de Duitse oud-bondskanselier Schmidt is zijn nieuwe motto: “Wie niet spreekt wordt niet gehoord.”
Ik heb bij hem tot nu toe nooit de indruk gehad dat hij er veel belangstelling voor had, Frans Timmermans, over Ruttes Europese ambities.
Geen volkslied
Wie spreekt, wordt zelf wel genoemd. Er zijn het komend jaar in Europa een aantal topfuncties die vrijkomen. En op elk lijstje komt de naam van Mark Rutte voor. Frans Timmermans, de vicevoorzitter van de Europese Commissie vindt dat niet meer dan logisch. Volgens Timmermans wordt het pragmatisme van Rutte breed gewaardeerd. “Dat pragmatisme stoelt wel op een heel stevig fundament van gedeelde waarden .”
Of Rutte de nieuwe voorzitter van de Europese Commissie wordt, als opvolger van Juncker, of de voorzitter van de Europese Raad, als opvolger van Donald Tusk, kan Timmermans niet zeggen. “Hij heeft mij nooit gezegd dat hij daar belangstelling voor heeft. Hij zal er uitermate geschikt voor zijn, daar is geen twijfel over mogelijk, maar je moet er ook belangstelling voor hebben en ik heb bij hem tot nu toe nooit de indruk gehad dat hij er veel belangstelling voor had.”
Als een echte staatsman zal Rutte vandaag om 10.00 uur over de rode loper lopen. Het volkslied wordt niet gespeeld, dat vonden de Nederlandse diplomaten iets te veel opsmuk. Het moet geen show worden zoals bij het bezoek van de Franse president Macron recent aan het parlement. Het pragmatisme gaat hand in hand met de Hollandse nuchterheid.
Of de Europese politici daar gevoelig voor zijn zullen we straks zien. Bij de vorige toespraak in het parlement, na afloop van het Nederlands voorzitterschap in 2016, was de belangstelling gering. Nu voeren de Europese fractievoorzitters van de verschillende fracties het woord.
Was er bij de VVD al eerder gedonder met Fred Teeven over de Bonnetjes-affaire, dan gaat het nu over Mark Rutte en de Memo-gate !!!
De oppositie beloofde Rutte zwaar debat over geheime memo’s dividendbelasting
Premier Mark Rutte kon zich voorbereiden op een spannend debat. Woensdagmiddag 25.04.2018ging de Tweede Kamer hem bevragen over de omstreden memo’s rond het afschaffen van de dividendbelasting. Rutte kondigde maandag aan dat hij die alsnog openbaar zou maken. De oppositie ging op oorlogspad.
In eerdere debatten zei Rutte steeds dat hij zich niet kon herinneren dat er ambtelijke memo’s waren die zijn ingezet bij de kabinetsformatie. Vorige week bleek niet alleen dat die stukken wel degelijk bestaan, maar ook dat sommige kabinetsleden dat al maanden weten en ze ook onder ogen hebben gekregen.
Regering onder druk vanwege geheimhouden stukken
GroenLinks-leider Jesse Klaver had daarom het debat aangevraagd en kreeg daarmee steun van alle partijen in de Kamer. Het debat begon woensdag 25.04.2018 om 15.00 uur.
Voor de oppositie werd het een rondje vrij schieten. GroenLinks speelde er vrijdag 20.04.2018 al handig op in, door een filmpje (Video) te maken waarin Jesse Klaver tot zesmaal toe vraagt of er memo’s over de afschaffing van de dividendbelasting circuleren.
Zijn er memo’s over de dividendbelasting? ‘Nee’, kreeg ik keer op keer te horen. Nu blijkt dat ze er wel zijn, maar mogen we ze nog steeds niet inzien.
In het Regeerakkoord hebben de vier regeringspartijen VVD, D66, CDA en ChristenUnie afgesproken dat de dividendbelasting wordt afgeschaft. Jaarlijks leverde de dividendbelasting ongeveer 1,4 miljard euro op. De oppositie stond op de achterste benen, en sprak van een lastenverzwaring.
De regering liet in het midden waarom deze belasting precies werd afgeschaft, ook ontkende Rutte hierover papieren te hebben ingezien. Onduidelijk is wat er in de memo’s staat, maar waarschijnlijk is op papier gezet wat de voor- en nadelen van een dergelijk plan waren. Rutte ging maandag overstag, en liet weten ‘bij wijze van hoge uitzondering’ deze memo’s alsnog openbaar te maken.
Wat is er nu veranderd?
In het debat over het Regeerakkoordontkenden de vier partijleiders van de formatie dat een dergelijk document aan tafel was besproken. Dagblad Trouwschreef al dat er documenten bij het ministerie van Financiën circuleerden over de afschaffing van de dividendbelasting.
Rutte werd hierover aan de tand gevoeld, tijdens de persconferentie na de ministerraad. Maar Rutte wilde de notities niet vrijgeven, omdat ze niet behoren tot de 1.400 stukken die de (in)formateur heeft ontvangen of heeft aangevraagd.
Halfslachtige mea culpa van Rutte en Wiebes na ellenlang debat
Minister van Economische Zaken en Klimaat Eric Wiebes (VVD) heeft uiteindelijk erkend dat hij vorige week vrijdag 20.04.2018 duidelijkheid had moeten verschaffen over wat hij wist over de voorgenomen afschaffing van de dividendbelasting. Hij zei toen niets te weten over een memo.
In het Tweede Kamerdebat over de kwestie leek vooral het concept van ‘herinneringen’ centraal te staan: premier Mark Rutte (VVD) moest verscheidene keren benadrukken dat hij zich niet kon herinneren dat er sprake was van memo’s over het afschaffen van dividendbelasting. Naar eigen zeggen wist hij er pas afgelopen vrijdag van.
Maar de persconferentie na de ministerraad ging vooral over de ‘fouten’ van Rutte en diens geheugen rond de affaire over de dividendbelasting. Rutte hoefde er niet voor op zijn papieren te kijken, want hij had zijn verdedigingslijn nog vers in zijn hoofd.
Waar gehakt wordt, vallen spaanders, is zo ongeveer Ruttes verhaal na het ‘memodebat’. Gevraagd hoe hij de motie van afkeuring interpreteerde, zei hij: ‘Dat is aan staatsrechtgeleerden.’ Of het vertrouwen weg was, zoals de PvdA, had geconcludeerd? Rutte – doelend op een van die staatsrechtgeleerden – : ‘Dan moet u Herman Tjeenk Willink bellen.’
Hij wilde niet zeggen of hij beschadigd is na het debat. ‘Ik vind dat echt iets voor u om daar analyses over te maken. Over het imago van de politiek wil hij ook niet filosoferen ‘omdat ik vind dat Nederland mij hier heeft neergezet om de goeie dingen te doen.’
‘Passender antwoord’
In een opmerkelijk betoog, waarin hij over zichzelf in de derde persoon sprak, zei hij woensdagavond dat hij ‘heel legalistisch op zoek was naar een antwoord over één memo‘, maar verzuimde ‘helderheid te geven’ over de achterliggende kwestie.
‘Een passender antwoord was geweest dat ik uitvoerig op de hoogte was van de zaak rond de eventuele afschaffing van de dividendbelasting,’ aldus Wiebes. De memo die hij tijdens de formatie opstelde, was gebaseerd op diverse ambtelijke stukken.
Rutte erkende ‘een fout’
Premier Rutte erkende eerder op de avond dat een fout van hem ten grondslag ligt aan de al maanden durende discussie over afschaffing van de dividendbelasting. ‘Het begint met een fout van mij,’ zei hij in het debat over de kwestie.
Motie van afkeuring van furieuze oppositie
De oppositie, nog altijd furieus over de gang van zaken, heeft vrijwel in zijn geheel een motie van afkeuring ingediend tegen Rutte. De oppositie ‘keurt de handelswijze van de minister-president af’, zei GroenLinks-leider Jesse Klaver.
Buma verdedigt einde dividendtax
CDA-leider Sybrand Buma heeft op het congres van zijn partij de afschaffing van de dividendbelasting verdedigd.
Die maatregel, die zo’n 1,6 miljard euro kost, betaalt het internationale bedrijfsleven zelf, stelt Buma. ‘Ik zou het vandaag weer doen’.
De intrekking van de heffing op de winstuitkering aan aandeelhouders is een van meest omstreden plannen van het nieuwe kabinet.
De achterban van het CDA bekreunt zich over de voorgenomen afschaffing van de dividendbelasting. Partijleden spreken van een ‘weeffout in het regeerakkoord’ en eisen op het CDA-congres in Den Bosch compensatie in de vorm van lastenverlichting voor het midden- en kleinbedrijf.
Kritische CDA’ers onder aanvoering van gewezen financieel woordvoerder Eddy van Hijum liepen vandaag op het eigen congres te hoop tegen de maatregel. Zij zien die als een cadeautje voor multinationals, en willen dat dan in ieder geval ook het mkb wordt ontzien.
Buma ,,begrijpt de vragen daarover heel goed”, ook omdat geen enkele regeringspartij het plan in het verkiezingsprogramma had staan. Maar ,,het is geen gratis geld”, stelt Buma. Door onder meer brievenbusfirma’s aan te pakken en expats minder royaal te behandelen, denkt hij de maatregel terug te verdienen.
Dividend
Dividendbelasting is een belasting op winst die bedrijven uitkeren aan de aandeelhouders. Die uitkering heet dividend. Beleggers betalen 15 procent belasting over die uitkering.
De oppositie hekelde de maatregel omdat het schrappen van de dividendbelasting niet in de verkiezingsprogramma’s van VVD, CDA, D66 en ChristenUnie stond, maar wel in het regeerakkoord landde. De vrees bestaat dat de coalitie tot het besluit kwam onder druk van multinationals en dat de beslissing verder niet onderbouwd is.
Bedrijven als Shell en Unilever zouden overwegen om hun hoofdkantoor uit Nederland terug te trekken. Afschaffing van de dividendbelasting, wat gunstig is voor aandeelhouders, zou dat kunnen voorkomen. Na het schrappen van de belasting werd in maart bekend dat Unilever Rotterdam kiest als locatie voor zijn hoofdkantoor.
De kritiek van de oppositie verscherpte door de zogenoemde ‘memo-gate’. Premier Rutte en de partijleiders van de coalitiepartijen hielden – ondanks herhaaldelijke verzoeken – vol dat ze geen herinnering hebben aan documenten die tijdens de formatie besproken zouden zijn aangaande het afschaffen van de dividendbelasting. Tijdens de kabinetsformatie bleken echter wel degelijk documenten over het onderwerp te zijn opgesteld.
Terugblik
Notities van ambtenaren over de omstreden afschaffing van de dividendbelasting zijn inderdaad tijdens de kabinetsformatie besproken, maar mogelijk niet door de fractievoorzitters. Dat zeggen ministers Wouter Koolmees en Carola Schouten, die tijdens de formatie als secondanten de stukken bespraken aan een ‘zijtafel’.
De hoofdrolspelers hebben daar geen herinnering aan. Dat kan ik me goed voorstellen, omdat alle fiscale details zijn besproken door de financieel woordvoerders, waaronder ik en mevrouw Schouten, aldus Wouter Koolmees.
De oppositie had felle kritiek op het kabinetsvoornemen om de dividendbelasting af te schaffen en wilde van de coalitiepartijen VVD, CDA, D66 en ChristenUnie weten waarop die beslissing gebaseerd was. Premier Rutte en de overige partijleiders hielden echter – ondanks herhaaldelijke verzoeken – vol dat ze geen herinnering hebben aan documenten die tijdens de formatie besproken zouden zijn.
Debat 15 november 2017 over afschaffen dividendbelasting
De Tweede Kamer notabene debatteerde woensdag 15 november 2017 nog over het besluit van het nieuwe kabinet om de dividendbelastingaf te schaffen. Premier Rutte kwam voor dit debat destijds zelfs nog naar de Tweede Kamer.
Nu blijkt echter dat er wel degelijk documenten over het voornemen bestaan, die op verzoek van de partijleiders zijn opgesteld. Koolmees zegt vanmorgen opnieuw contact te hebben gehad met alle partijen. ,,De hoofdrolspelers, de fractievoorzitters, hebben daar geen herinnering aan”, antwoordt hij op de vraag of de stukken aan de formatietafel zijn besproken. ,,Dat kan ik me goed voorstellen, omdat alle fiscale details zijn besproken door de financieel woordvoerders, waaronder ik en mevrouw Schouten. Natuurlijk hebben we het er wel regelmatig over gehad, want het gaat natuurlijk over veel geld.”
Onderzoekers van de Universiteit van Amsterdam vroegen bij het ministerie van Financiën om de stukken via een beroep op de Wet openbaarheid van bestuur (Wob). Het ministerie bevestigt het bestaan van de stukken, maar wil ze niet vrijgeven omdat het de ‘vertrouwelijkheid’ van de onderhandelingen zou schenden, meldde Trouw eerder al.
Onduidelijk was of de desbetreffende stukken daadwerkelijk de onderbouwing voor het besluit vormen, of dat daaruit mogelijke druk van buitenlandse bedrijven zou blijken, zoals gesuggereerd door de oppositie. Bedrijven als Shell en Unilever zouden overwegen om hun hoofdkantoor uit Nederland terug te trekken. Afschaffing van de dividendbelasting, wat gunstig is voor aandeelhouders, zou dat kunnen voorkomen. Vorige maand werd bekend dat Unilever Rotterdam kiest als locatie voor zijn hoofdkantoor.
AD 24.04.2018
AD 24.04.2018
Telegraaf 24.04.2018
AD 25.04.2018
AD 25.04.2018
AD 26.04.2018
AD 26.04.2018
AD 26.04.2018
Halbe Zijlstra
Net als na de bonnetjesaffaire – waarop drie VVD-bewindslieden sneuvelden – was toen ook niet duidelijk wanneer premier Rutte wat wist. Tijdens het Kamerdebat zei hij ‘geen actieve herinnering’te hebben over wanneer hij over de leugen hoorde. Rutte besloot de Kamer in elk geval niet meteen in te lichten. Halbe Zijlstra had verteld dat hij het zou oplossen, er zou een stuk verschijnen. Dat wilde Rutte niet in de weg zitten.
Hoewel de politieke leugen zelden zo’n duidelijk gezicht had als in de filmregistratie van het VVD-congres in 2016, komt zij niet uit de lucht vallen en kent zij vele gedaanten. De manier waarop er met de datsja-fabel is omgesprongen, laat zien hoe Den Haag op allerlei niveaus listig met de waarheid omgaat.
Kortom, er is hier altijd wel iets om over te zeiken. Ze zeggen in Den Haag daarom:Een dag nie gezeik, is een dag nie geleef.
Disclaimer: Dit is een non-profit site. Waar mogelijk is gebruik gemaakt van rechtenvrij materiaal via o.a. de Wikimedia Commons-licenties. Mocht u bezwaar hebben tegen de plaatsing van enig beeldmateriaal op deze site, omdat u bijvoorbeeld rechthebbende bent, laat u dan zo snel mogelijk een bericht achter opdat er zo spoedig mogelijk actie ondernomen kan worden.
Je moet ingelogd zijn om een reactie te plaatsen.