Debat in de Digitale Hofstad

Stemmen uit de Haagse Wijken

Terugblik 1 jaar Kabinet Rutte 3 – Coalitie VVD-CDA-D66-CU

AD 26.10.2018

1 jaar Rutte 3

Het kabinet is vandaag jarig. Een mooi moment om vooruit te kijken: denken de coalitiepartijen de tweede verjaardag ook te halen?

Één jaar Rutte III en er zijn nog weinig besluiten genomen door het kabinet Rutte III dat deze week precies 1 jaar bestaat. De verschillende bewindslieden (Halbe Zijlstra en minister Stef Blok) beschadigden vooral zichzelf.

Telegraaf 26.10.2018

Er is optimisme, behalve over de VVD !!!!

VVD nummer 1

In de VVD moet integriteit een hoofdthema worden en de partij moet werken aan haar moreel kompas. Partijvoorzitter Christianne van der Wal zei dat onlangs tijdens een VVD-congres in Arnhem. Van der Wal verklaarde te “balen” dat haar partij steeds de lijstjes met integriteitskwesties aanvoert.

De liberalen hadden de afgelopen jaren te kampen met vele affaires rond Haagse en lokale politici die in opspraak kwamen. Van der Wal vindt dat niet kunnen. “Wij moeten van onbesproken gedrag zijn”, zei ze. Ze riep de leden op hieraan bij te dragen.

Ook lijdt het kabinet-Rutte III aan verstikkende regeldrift die de vrijheid van de bewindslieden inperkt en de coalitiepartijen elk apart kleurloos maakt. Alles is ‘dichtgeregeld’, bewindslieden durven voor het wekelijks coalitieoverleg op maandagochtend geen stap te zetten.

Dat zeggen twee ervaren topbestuurders met aanzien in de coalitie zelf, CDA-senaatsfractievoorzitter Elco Brinkman en VVD’er Ed Nijpels, voorzitter van het door het kabinet ingestelde Klimaatberaad. Brinkman: ,,Over elke vliegbeweging in Flevoland moeten de coalitiepartners overleggen. Ze hollen van het ene coalitieoverleg naar het andere.’’

Lees ook

‘Alles verdwijnt in de Bermuda­drie­hoek van Mark Rutte’

Lees meer

Het kabinet-Rutte III bestaat vandaag precies een jaar. Ed Nijpels, die als voorzitter van Klimaatberaad veel zaken doet met ministers, is zeer kritisch over het wekelijks coalitieoverleg van VVD, CDA, D66 en ChristenUnie. Dat vindt iedere maandagochtend plaats bij vice-premier Hugo de Jonge op het ministerie van VWS.

Bij elk kabinet wordt dat geregel meer en erger, aldus Elco Brinkman.

,,Daar wordt álles geregeld. Ministers en staatssecretarissen durven geen stap te zetten voordat het daar is geaccordeerd. Het is een nieuw College van Staat’’, weet Nijpels.

AD 26.10.2018

Geregel

De vier coalitiepartijen hebben een intensief overlegcircuit opgebouwd, dat van maandagochtend tot en met vrijdagmiddag voortduurt. Het is een langjarig proces, erkent Brinkman. ,,Bij elk kabinet wordt dat geregel meer en erger. Het gaat pas bewegen als iedereen het over alles eens is.’’ Het intensieve overlegcircuit lijkt uit de hand te lopen, vindt Brinkman, die er vanuit de Eerste Kamer tot op zekere hoogte ook deel van uitmaakt: ,,De coalitie dreigt zichzelf uit te hollen.’’

Een derde topbestuurder uit de gelederen van de coalitiepartijen is de president van de Nederlandse Spoorwegen Roger van Boxtel. De voormalige D66-minister adviseert een wat lossere houding en meer vertrouwen. ,,Op een gegeven ogenblik komt er een moment dat de inkt van het regeerakkoord droog is. Dan komt het erop aan dat je elkaar als coalitiepartners wat flexibiliteit toestaat. Als die er niet is, wordt het heel moeilijk.’’

Ontspanning

Brinkman adviseert: ,,Meer ontspanning.’’ Niet alles hoeft dicht te zitten, de oppositie mag van hem ook wel eens wat binnenhalen. Nijpels ziet overlevingskansen voor de coalitie als de fracties meer ruimte krijgen. Van Boxtel, Nijpels en Brinkman vinden het een complicatie voor het cement van de coalitie dat Halbe Zijlstra en Alexander Pechtold als founding fathers van het kabinet zijn weggevallen.

Het kabinet-Rutte III heeft na 1 jaar nog weinig wetten doorgevoerd. Dit komt deels door iets waar het kabinet wél in uitblinkt: zichzelf beschadigen.

Carola Schouten bleef maar herhalen hoe schandelijk het was: de „grootschalige kalverfraude” die zojuist aan het licht was gekomen. Ze was net drie maanden minister van Landbouw toen de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit begin dit jaar ontdekte dat duizenden melkveeboeren zouden hebben gesjoemeld met de registratie van koeien. Schouten was boos en liet dat voor de camera’s duidelijk merken. Ze had de „ontzettend kwalijke” zaak meteen naar buiten gebracht „om te laten zien dat we dit niet accepteren”.

Misschien had de ChristenUnie-minister toch beter iets langer kunnen wachten met het zoeken van publiciteit. Zo grootschalig was de fraude namelijk niet, bleek deze maand. Van de 2.100 boerenbedrijven die Schouten met onmiddellijke ingang had laten stilleggen, hebben 75 moedwillig gefraudeerd, schreef de minister in een brief aan de Tweede Kamer. Ruim driehonderd bedrijven hadden niets verkeerd gedaan. In twee derde van de gevallen ging het om administratieve foutjes, niet om fraude. Excuses van Schouten aan de vermeende fraudeurs bleven uit.

Carola Schouten, behalve minister van Landbouw ook vicepremier, staat niet bekend om missers. Zij is juist de meest geliefde minister, zowel binnen het kabinet – als één van de architecten van Rutte III geldt zij als vertrouwenspersoon bij wie collega’s uithuilen of om advies vragen – als daarbuiten. Op populariteitslijstjes eindigt zij altijd bovenaan. Daar staat tegenover dat boerendochter Schouten binnen ‘haar’ agrarische sector niet meer zo lekker ligt, na haar overtrokken reactie op de ‘kalverfraude’.

De handelwijze van Schouten in deze kwestie is representatief voor die van het kabinet-Rutte III. Na een jaar regeren blinken ministers en staatssecretarissen van VVD, CDA, D66 en ChristenUnie vooral uit in het creëren van hun eigen nederlagen. Ze hebben geen last van een economische crisis die dwingt tot tussentijds bezuinigen.

Ze zijn ook (nog) niet afhankelijk van oppositiesteun in de Eerste Kamer waardoor plannen uit het regeerakkoord moeten worden aangepast aan de wensen van andere partijen. Nee, de mislukkingen van het derde kabinet van Mark Rutte zijn steeds van eigen makelij. De krassen die bewindslieden hebben opgelopen, zijn eigenhandig aangebracht.

NRC liet kiezers aan het woord in vier bolwerken van de coalitiepartijen. Lees ook: In Laren geldt Rutte niet meer als de ideale schoonzoon

Vertraging en afhankelijkheid

Vrijdag een jaar geleden stonden ze op het bordes: zestien ministers en acht staatssecretarissen van vier partijen. De grote maar onervaren ploeg – naast Rutte waren slechts vier ministers eerder staatssecretaris geweest – was het resultaat van een moeizame formatie van ruim zes maanden.

Veel aandacht ging in het eerste jaar van Rutte III uit naar coalitietegenstellingen in de Tweede Kamer. Maar in het kabinet zelf lijkt het pais en vree te zijn. De bewindslieden sporten samen, trekken gezamenlijk op en verdedigen elkaar. Er lekken geen ruzies uit de Trêveszaal. „Ze bakken elkaar geen poetsen”, constateerde informateur Gerrit Zalm vrijdag in een interview met NRC.

Wel rijzen na een jaar vragen over de effectiviteit van het kabinet. Vorige week kondigde vicepremier Hugo de Jonge (Zorg, CDA) na de ministerraad aan dat een peiling zal worden gehouden over de voorkeur voor permanente winter- of zomertijd. Het was blijkbaar het enige besluit was dat het kabinet die week genomen had.

De cijfers wijzen inderdaad uit dat het kabinet betrekkelijk weinig voor elkaar bokst. Bij het aantreden van het kabinet selecteerde NRC 36 maatregelen uit het regeerakkoord die in concrete wetgeving moesten worden omgezet. Twee voorstellen zijn al ingetrokken: het schrappen van de dividendbelasting en het onderbetalen van arbeidsgehandicapten.

Slechts vijf plannen, waaronder het afschaffen van het referendum en een fiscale korting voor huizenbezitters, werden doorgevoerd na goedkeuring van de Eerste Kamer. En dat terwijl de coalitiepartijen in het voorjaar waarschijnlijk hun meerderheid in de senaat verliezen. Wetgeving zal in de tijd die het kabinet rest alleen maar moeilijker worden.

36 wetten, waarvan 5 doorgevoerd

Rutte III is niet, zoals zijn voorloper, een hervormingskabinet van grote stelselverbouwingen en decentralisaties.

Extra investeringen in onderwijs en defensie of het sterker uitdragen van de Nederlandse identiteit, laten zich niet in wetgeving vatten. En maatregelen voor pensioenen en klimaat zijn uitbesteed aan de polder. Na de publicatie van het regeerakkoord selecteerde NRC 36 plannen die sowieso wel bij wet vastgelegd moeten worden en die en cruciaal zijn voor het slagen van Ruttes derde kabinet.

In het eerste jaar Rutte III werden vijf van die wetten doorgevoerd.

In twee gevallen ging het om het schrappen van een bestaande wet: het raadgevend referendum en de fiscale korting voor huizenbezitters werden afgeschaft. De van Rutte II geërfde Wet Voortgang Energietransitie werd afgehamerd. Nieuw is dat pas boven een vermogen van 30.000 in plaats van 25.000 euro belasting betaald hoeft te worden.

En beide Kamers stemden in met het halveren van het collegegeld voor eerstejaarsstudenten. Twee andere plannen van het kabinet zijn al in de prullenbak beland: de door Rutte zo gewenste afschaffing van de dividendbelasting en de bezuiniging op arbeidsgehandicapten.

Komend voorjaar verliest de coalitie van VVD, CDA, D66 en ChristenUnie waarschijnlijk haar meerderheid in de senaat. In de ‘regeerakkoordtracker’ van NRC volgen we hoe het de overgebleven 29 wetten dan vergaat. nrc.nl/tracker

De vertraging ligt lang niet altijd aan bureaucratie, politieke perikelen of bewindspersonen zelf. Veel wensen heeft het kabinet uitbesteed aan de polder. De grote ingrepen in het klimaatbeleid wachten op een nieuwe onderhandelingsronde van de zogeheten ‘klimaattafels’, met belangengroepen en de industrie.

De gesprekken voor een pensioenakkoord tussen werkgevers en vakbonden lopen uiterst stroef. „Het kost gewoon tijd en we zijn afhankelijk van anderen”, verontschuldigde Hugo de Jonge zich vorige week.

Zolang de kabinetsploeg de eigen ambities nog niet waarmaakt, vallen de persoonlijke fiasco’s op. Er bestaan drie manieren waarop de huidige bewindspersonen falen. Er zijn er die, zoals Carola Schouten, met grote woorden en daadkracht reageren op incidenten om vervolgens te moeten constateren dat ze hebben beloofd een niet-bestaand probleem op te lossen.

Het gevolg is gezichtsverlies en ruzie met betrokkenen of de Kamer. Er zijn er die door onzorgvuldige uitspraken of flagrante leugens politieke controverses veroorzaken of, in het uiterste geval, hun eigen vertrek inluiden.

En dan zijn er de kabinetsleden, premier Rutte met zijn dividendtaks voorop, die moeten toegeven dat maatregelen uit het eigen regeerakkoord anders uitpakken dan gehoopt en daarom worden afgeserveerd.

Hoge toon en uitglijder

Wie net als Schouten voortvarend begon maar zijn goede naam al snel zelf heeft aangetast, is Eric Wiebes (Economische Zaken en Klimaat, VVD). Hij werd de held van Groningen toen hij in maart de „historische beslissing” nam om de gaskraan helemaal dicht te draaien. Eindelijk een bewindspersoon die de veiligheid voorop stelt, verzuchtten ze in het noorden.

Die euforie bleek van korte duur toen Wiebes’ oordeel over zijn voorgangers („overheidsfalen van on-Nederlandse proporties”) niet betekende dat de versterking van vijftienhonderd woningen in het aardbevingsgebied nu wel subiet geregeld wordt.

Een ander voorbeeld van een minister die met grote woorden steeds haar eigen problemen veroorzaakt is Kajsa Ollongren. Haar zelfkastijding begon al bij de postenverdeling. Want waarom werd deze D66-belofte uitgerekend minister van Binnenlandse Zaken, waar ze meteen het referendum moest afschaffen en een door haar partij ongewenste inlichtingenwet moest verdedigen?

Naast die twee impopulaire maatregelen is Ollongren vooral in beeld geweest met haar hoge toon over nepnieuws en bestuurlijke integriteit. Zo kondigde ze groots aan „volstrekt onwenselijke” Russische desinformatie te gaan aanpakken, onder meer door een factcheckdienst van de EU te versterken.

Maar toen ze geen enkel concreet voorbeeld kon noemen van Russische inmenging en het door haar geprezen factcheckbureau keurige berichten van Nederlandse media als nepnieuws had bestempeld, moest ze onder druk van de Kamer juist pleiten voor het opheffen ervan.

Ook dreigde ze begin 2017 in te grijpen in het Limburgse Brunssum toen een omstreden gemeenteraadslid, Jo Palmen, daar wethouder werd. Een later onderzoek van de gemeenteraad trok niet de integriteit van Palmen in twijfel – hij is ook in de nieuwe coalitie in Brunssum weer wethouder – maar oordeelde dat de minister „beter haar kiezen op elkaar had kunnen houden”.

De pijnlijkste uitglijder was natuurlijk die van VVD’er Halbe Zijlstra. Hij moest in februari al opstappen als minister van Buitenlandse Zaken omdat hij jarenlang een verzonnen verhaal had verspreid over een ontmoeting met de Russische president Vladimir Poetin in 2006. Toen uitkwam dat Zijlstra, indertijd werkzaam voor Shell, nooit in Poetins datsja was geweest, nam hij in tranen afscheid van de politiek.

Halbe Zijlstra bij zijn aftreden als minister van Buitenlandse Zaken. Foto David van Dam

Ook Zijlstra’s opvolger Stef Blok (VVD) wankelde door zijn eigen woorden. De oerdegelijke, zelfs ietwat saaie Blok liet zich op een besloten bijeenkomst provocerend uit over onder meer Suriname („a failed state”) en de multiculturele samenleving („diep in onze genen zit dat we niet goed in staat zijn een binding aan te gaan met ons onbekende mensen”). Die opmerkingen lekten uit en Blok moest in de Kamer diep door het stof.

Rutte heeft in zijn derde termijn als premier een flinke kras opgelopen met de inmiddels gestrande afschaffing van de dividendbelasting. Het was de premier zelf die tijdens de kabinetsformatie zijn medeonderhandelaars verraste met een voorstel om multinationals tegemoet te komen. Het werd het onderdeel van het regeerakkoord waar de oppositie het felst tegen in verweer kwam. Maar Rutte was tot in zijn „diepste vezels” overtuigd dat het „een onverantwoord risico” was de maatregel niet te nemen.

Volg hier de voortgang van de belangrijkste wetgeving van het kabinet-Rutte III

Toen het Brits-Nederlandse zeep- en levensmiddelenconcern Unilever eerder deze maand bekendmaakte dat het hoofdkantoor tóch niet naar Nederland zou komen, kon ook de premier niet meer volhouden dat de afschaffing van de dividendbelasting – waarvan de kosten inmiddels waren opgelopen tot 1,9 miljard – nuttig was. Misschien wel het pijnlijkste moment uit Ruttes politieke carrière.

De volgende die zichzelf in de voet dreigt te schieten, is Wouter Koolmees, minister van Sociale Zaken en maandenlang coalitie-onderhandelaar namens D66. Drie van de vier thema’s die het kabinet zelf als meest urgent ziet – klimaat, integratie, arbeidsmarkt en pensioen – vallen onder hem. Terwijl zijn nieuwe plannen op het gebied van inburgering vrij onomstreden zijn, zit er bijzonder weinig schot in de zo gewenste hervorming van de arbeidsmarkt en het pensioenstelsel. Een minimum uurtarief voor zzp’ers lijkt onuitvoerbaar en mag misschien zelfs niet van de EU. Plannen om ‘vast en flex’ op de arbeidsmarkt dichterbij elkaar te brengen, stuiten op veel weerstand.

Wat betreft een pensioenakkoord is het niet meer de vraag wanneer, maar óf de sociale partners er ooit uit zullen komen. De al lopende polderonderhandelingen werden een jaar geleden overvallen toen in het regeerakkoord gedetailleerde politieke ideeën voor een nieuw pensioensysteem stonden. Door al zo duidelijk zijn wensen zwart-op-wit te zetten, luidde Koolmees waarschijnlijk – helemaal zelf – zijn politieke nederlaag in.

Zie ook: Gerommel in de Politiek versus Integriteit deel 3 – VVD nummer 1

zie ook:  Alsnog sorry van minister Stef Blok VVD of toch maar via de achterdeur ?

zie ook: Sorry van minister Stef Blok VVD of alsnog via de achterdeur ???

zie ook: Verdwijnt minister Stef Blok VVD via de achterdeur ? ? ?

zie ook: Wederom tot ziens Halbe Zijlstra VVD

zie ook: Tot ziens maar weer Minister van Buitenlandse Zaken Halbe Zijlstra VVD

zie ook: Zomerreces Tweede kamer 2018

zie ook: Op weg naar kabinet Rutte 3 – deel 8 – Kabinet-Rutte III aan de slag

zie ook: Op weg naar kabinet Rutte 3 – deel 7 – Aftrap Kabinet Rutte 3

zie ook: Op weg naar kabinet Rutte 3 – deel 6 – Regeerakkoord

zie ook: Op weg naar kabinet Rutte 3 – deel 5

zie ook: Op weg naar kabinet Rutte 3 – deel 4

zie ook: Op weg naar kabinet Rutte 3 – deel 3

zie ook: Op weg naar kabinet Rutte 3 – deel 2

zie ook: Op weg naar kabinet Rutte-3 – deel 1

zie ook: Uitslag 2e kamerverkiezing 15.03.2017 – VVD de grote winnaar

zie ook: Op weg naar de begroting 2019 van kabinet Rutte 3 – deel 2

zie ook: Op weg naar de begroting 2019 van kabinet Rutte 3  – deel 1

zie ook: Op weg naar de begroting 2018 van kabinet Rutte 3 – deel 2

zie ook: Op weg naar de begroting 2018 van kabinet Rutte 3 – deel 1

zie ook: Met de begroting 2017 op weg naar kabinet Rutte 3 – deel 2

zie ook: Met de begroting 2017 op weg naar kabinet Rutte-3 – deel 1  

Verantwoordelijk minister van Binnenlandse Zaken, Kajsa Ollongren. Ⓒ ANP

Adviesorgaan hekelt toekomstvisie kabinet

Telegraaf 20.11.2018 Het kabinet heeft geen samenhangende visie op hoe Nederland er in de toekomst uit moet zien. Op een aantal problemen gaat het kabinet in zijn plannen helemaal niet in, zoals de toekomst van de luchtvaart en het ontwikkelen van een duurzame economie.

De Raad voor de Leefomgeving schrijft dat dinsdag in een advies. Dat gaat over de Nationale Omgevingsvisie van het kabinet, die begin volgend jaar verschijnt. In een notitie van vorige maand nam het kabinet al een voorschot hierop, maar de Raad voor de Leefomgeving maakt zich zorgen. Volgens de opstellers van het advies is meer politieke aansturing van het kabinet nodig. Ook moet er beter worden samengewerkt door de departementen. Op dit moment dreigt verkokering.

De Raad voor de Leefomgeving is een belangrijk adviesorgaan van regering en parlement over duurzame ontwikkeling van leefomgeving en infrastructuur.

In zijn advies schrijft de Raad dat het beleid voor de leefomgeving de laatste jaren sterk gedecentraliseerd is. Het Rijk stootte taken af naar de regio, vaak zonder voldoende budget. Het adviesorgaan noemt dat niet langer verantwoord.

Nederland staat voor grote opgaven door onder meer de klimaatverandering, de noodzaak van een duurzamer economie- en landbeleid, de verstedelijking en de verkeersproblemen. Het Rijk moet volgens de Raad meer in de regio’s investeren en zich daarbij richten op alle regio’s. Het adviesorgaan pleit ervoor dat het ministerie van Binnenlandse Zaken voor het beleid een apart budget krijgt.

Bekijk meer van;

Minister Cora van Nieuwenhuizen van Infrastructuur en Waterstaat (VVD). „Het is belangrijk dat er nu al extra stappen worden gezet om onze straten, tuinen en leefomgeving anders in te richten tegen de gevolgen van klimaatverandering.” Ⓒ ANP

Honderden miljoenen om Nederland klimaatklaar te maken

Telegraaf 20.11.2018 Gemeenten, waterschappen, provincies en het kabinet maken 600 miljoen euro vrij om Nederland voor te bereiden op de verandering van het klimaat. Met het geld worden onder andere steden bewapend tegen monsterbuien en kunnen er extra maatregelen worden genomen om ons land voor te bereiden op periodes van extreme droogte.

Alle overheidslagen hebben met elkaar een akkoord bereikt om aan de slag te gaan met ’klimaatadaptatie’. Waar het geld precies heen gaat moet de komende jaren blijken. Per gemeente wordt nu gekeken welke maatregelen nodig zijn.

Hierom wordt komend jaar onzeker voor Rutte III

Telegraaf 26.10.2018 Rutte III is alweer een jaar aan de macht in Nederland. Politiek commentator Wouter de Winther blikt terug op een bewogen jaar en kijkt vooruit naar wat Rutte te wachten staat.

Haalt Rutte III ook zijn tweede verjaardag?

Telegraaf 26.10.2018 Het kabinet is vandaag jarig. Een mooi moment om vooruit te kijken: denken de coalitiepartijen de tweede verjaardag ook te halen? Er is optimisme, behalve over de VVD.

In augustus kwam het kabinet bijeen voor een informele heisessie. Met een zonnig humeur staan v.l.n.r. minister Van Engelshoven van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen, premier Rutte, minister Blok van Buitenlandse Zaken, minister Hoekstra van Financiën en minister Ollongren van Binnenlandse Zaken in de tuin van het Catshuis.

‘Alles verdwijnt in de Bermuda­drie­hoek van Mark Rutte’

AD 26.10.2018 Het derde kabinet-Rutte bestaat één jaar! Wat moet dit kabinet doen om de rit uit te zitten? En wat zijn de beren op de weg?

Feest is het niet vandaag, maar de uiteenlopende vierpartijencoalitie waar 26 oktober 2017 niet veel mensen wat voor gaven, lijkt het goed met zichzelf te vinden. VVD en CDA staan van nature dicht bij elkaar, D66 en de ChristenUnie kunnen toch door een deur. Maar van feestgedruis, diners in jacquet of taarten is geen sprake.

Daar is ook alle reden toe. Het eerste regeringsjaar staat in het teken van het dichtdraaien van de gaskraan en een ruzie over het afschaffen van de dividendbelasting, die pas net voorbij is. Verder is er buitengewoon weinig zichtbaar, terwijl de eerste electorale krachtmeting binnen vier maanden plaatsvindt.

Elco Brinkman, CDA-senaatsfractievoorzitter, wijst erop dat een kabinet altijd een paar punten moet zien vol te houden. ,,Rutte III moet lastenverlichting en klimaat een stap verder proberen te krijgen. Maar ze krijgen druk en weerstand die in het regeerakkoord niet was voorzien. Toch is er veel meer draagvlak voor milieubeleid dan de coalitie door alle kritiek denkt.‘’

Volgens de christen-democraat is er wel de motivatie om dit kabinet tot een succes te maken, maar omdat het niet makkelijk gaat, dreigt het verlies van focus. Bovendien gaat het ten koste van het smoel van de coalitiefracties in de Tweede Kamer. ,,Coalitiepartners zijn geneigd er andere onderwerpen bij te slepen, waardoor je het risico loopt dat je géén van de punten binnenhaalt. Dat tempert de zaak nog meer en voor je het weet ben je door je regeertijd heen.”

Coryfeeën CDA en VVD: Rutte III slaafs kabinet

AD 26.10.2018 Het kabinet-Rutte III lijdt aan verstikkende regeldrift die de vrijheid van de bewindslieden inperkt en de coalitiepartijen elk apart kleurloos maakt. Alles is ‘dichtgeregeld’, bewindslieden durven voor het wekelijks coalitieoverleg op maandagochtend geen stap te zetten.

Dat zeggen twee ervaren topbestuurders met aanzien in de coalitie zelf, CDA-senaatsfractievoorzitter Elco Brinkman en VVD’er Ed Nijpels, voorzitter van het door het kabinet ingestelde Klimaatberaad. Brinkman: ,,Over elke vliegbeweging in Flevoland moeten de coalitiepartners overleggen. Ze hollen van het ene coalitieoverleg naar het andere.’’.

Lees ook

‘Alles verdwijnt in de Bermuda­drie­hoek van Mark Rutte’

Lees meer

Het kabinet-Rutte III bestaat vandaag precies een jaar. Ed Nijpels, die als voorzitter van Klimaatberaad veel zakendoet met ministers, is zeer kritisch over het wekelijks coalitieoverleg van VVD, CDA, D66 en ChristenUnie. Dat vindt iedere maandagochtend plaats bij vice-premier Hugo de Jonge op het ministerie van VWS.

Bij elk kabinet wordt dat geregel meer en erger, aldus Elco Brinkman .

,,Daar wordt álles geregeld. Ministers en staatssecretarissen durven geen stap te zetten voordat het daar is geaccordeerd. Het is een nieuw College van Staat’’, weet Nijpels.

Geregel

De vier coalitiepartijen hebben een intensief overlegcircuit opgebouwd, dat van maandagochtend tot en met vrijdagmiddag voortduurt. Het is een langjarig proces, erkent Brinkman. ,,Bij elk kabinet wordt dat geregel meer en erger. Het gaat pas bewegen als iedereen het over alles eens is.’’ Het intensieve overlegcircuit lijkt uit de hand te lopen, vindt Brinkman, die er vanuit de Eerste Kamer tot op zekere hoogte ook deel van uitmaakt: ,,De coalitie dreigt zichzelf uit te hollen.’’

Een derde topbestuurder uit de gelederen van de coalitiepartijen is de president van de Nederlandse Spoorwegen Roger van Boxtel. De voormalige D66-minister adviseert een wat lossere houding en meer vertrouwen. ,,Op een gegeven ogenblik komt er een moment dat de inkt van het regeerakkoord droog is. Dan komt het erop aan dat je elkaar als coalitiepartners wat flexibiliteit toestaat. Als die er niet is, wordt het heel moeilijk.’’

Ontspanning

Brinkman adviseert: ,,Meer ontspanning.’’ Niet alles hoeft dicht te zitten, de oppositie mag van hem ook wel eens wat binnenhalen. Nijpels ziet overlevingskansen voor de coalitie als de fracties meer ruimte krijgen. Van Boxtel, Nijpels en Brinkman vinden het een complicatie voor het cement van de coalitie dat Halbe Zijlstra en Alexander Pechtold als founding fathers van het kabinet zijn weggevallen.

Lees ook: ‘Alles verdwijnt in de Bermudadriehoek van Mark Rutte’.

Rutte III is vooral sterk in het creëren van eigen nederlagen

Het kabinet-Rutte III heeft na 1 jaar nog weinig wetten doorgevoerd. Dit komt deels door iets waar het kabinet wél in uitblinkt: zichzelf beschadigen.

NRC 26.10.2018 Één jaar Rutte III Er zijn nog weinig besluiten genomen door het kabinet Rutte III dat deze week precies 1 jaar bestaat. De verschillende bewindslieden beschadigden vooral zichzelf.

Carola Schouten bleef maar herhalen hoe schandelijk het was: de „grootschalige kalverfraude” die zojuist aan het licht was gekomen. Ze was net drie maanden minister van Landbouw toen de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit begin dit jaar ontdekte dat duizenden melkveeboeren zouden hebben gesjoemeld met de registratie van koeien. Schouten was boos en liet dat voor de camera’s duidelijk merken. Ze had de „ontzettend kwalijke” zaak meteen naar buiten gebracht „om te laten zien dat we dit niet accepteren”.

Misschien had de ChristenUnie-minister toch beter iets langer kunnen wachten met het zoeken van publiciteit. Zo grootschalig was de fraude namelijk niet, bleek deze maand. Van de 2.100 boerenbedrijven die Schouten met onmiddellijke ingang had laten stilleggen, hebben 75 moedwillig gefraudeerd, schreef de minister in een brief aan de Tweede Kamer. Ruim driehonderd bedrijven hadden niets verkeerd gedaan. In twee derde van de gevallen ging het om administratieve foutjes, niet om fraude. Excuses van Schouten aan de vermeende fraudeurs bleven uit.

Carola Schouten, behalve minister van Landbouw ook vicepremier, staat niet bekend om missers. Zij is juist de meest geliefde minister, zowel binnen het kabinet – als één van de architecten van Rutte III geldt zij als vertrouwenspersoon bij wie collega’s uithuilen of om advies vragen – als daarbuiten. Op populariteitslijstjes eindigt zij altijd bovenaan. Daar staat tegenover dat boerendochter Schouten binnen ‘haar’ agrarische sector niet meer zo lekker ligt, na haar overtrokken reactie op de ‘kalverfraude’.

De handelwijze van Schouten in deze kwestie is representatief voor die van het kabinet-Rutte III. Na een jaar regeren blinken ministers en staatssecretarissen van VVD, CDA, D66 en ChristenUnie vooral uit in het creëren van hun eigen nederlagen. Ze hebben geen last van een economische crisis die dwingt tot tussentijds bezuinigen. Ze zijn ook (nog) niet afhankelijk van oppositiesteun in de Eerste Kamer waardoor plannen uit het regeerakkoord moeten worden aangepast aan de wensen van andere partijen. Nee, de mislukkingen van het derde kabinet van Mark Rutte zijn steeds van eigen makelij. De krassen die bewindslieden hebben opgelopen, zijn eigenhandig aangebracht.

NRC liet kiezers aan het woord in vier bolwerken van de coalitiepartijen. Lees ook: In Laren geldt Rutte niet meer als de ideale schoonzoon

Vertraging en afhankelijkheid

Vrijdag een jaar geleden stonden ze op het bordes: zestien ministers en acht staatssecretarissen van vier partijen. De grote maar onervaren ploeg – naast Rutte waren slechts vier ministers eerder staatssecretaris geweest – was het resultaat van een moeizame formatie van ruim zes maanden. Veel aandacht ging in het eerste jaar van Rutte III uit naar coalitietegenstellingen in de Tweede Kamer. Maar in het kabinet zelf lijkt het pais en vree te zijn. De bewindslieden sporten samen, trekken gezamenlijk op en verdedigen elkaar. Er lekken geen ruzies uit de Trêveszaal. „Ze bakken elkaar geen poetsen”, constateerde informateur Gerrit Zalm vrijdag in een interview met NRC.

Wel rijzen na een jaar vragen over de effectiviteit van het kabinet. Vorige week kondigde vicepremier Hugo de Jonge (Zorg, CDA) na de ministerraad aan dat een peiling zal worden gehouden over de voorkeur voor permanente winter- of zomertijd. Het was blijkbaar het enige besluit was dat het kabinet die week genomen had.

De cijfers wijzen inderdaad uit dat het kabinet betrekkelijk weinig voor elkaar bokst. Bij het aantreden van het kabinet selecteerde NRC 36 maatregelen uit het regeerakkoord die in concrete wetgeving moesten worden omgezet. Twee voorstellen zijn al ingetrokken: het schrappen van de dividendbelasting en het onderbetalen van arbeidsgehandicapten. Slechts vijf plannen, waaronder het afschaffen van het referendum en een fiscale korting voor huizenbezitters, werden doorgevoerd na goedkeuring van de Eerste Kamer. En dat terwijl de coalitiepartijen in het voorjaar waarschijnlijk hun meerderheid in de senaat verliezen. Wetgeving zal in de tijd die het kabinet rest alleen maar moeilijker worden.

36 wetten, waarvan 5 doorgevoerd

Rutte III is niet, zoals zijn voorloper, een hervormingskabinet van grote stelselverbouwingen en decentralisaties.

Extra investeringen in onderwijs en defensie of het sterker uitdragen van de Nederlandse identiteit, laten zich niet in wetgeving vatten. En maatregelen voor pensioenen en klimaat zijn uitbesteed aan de polder. Na de publicatie van het regeerakkoord selecteerde NRC 36 plannen die sowieso wel bij wet vastgelegd moeten worden en die en cruciaal zijn voor het slagen van Ruttes derde kabinet.

In het eerste jaar Rutte III werden vijf van die wetten doorgevoerd.

In twee gevallen ging het om het schrappen van een bestaande wet: het raadgevend referendum en de fiscale korting voor huizenbezitters werden afgeschaft. De van Rutte II geërfde Wet Voortgang Energietransitie werd afgehamerd. Nieuw is dat pas boven een vermogen van 30.000 in plaats van 25.000 euro belasting betaald hoeft te worden. En beide Kamers stemden in met het halveren van het collegegeld voor eerstejaarsstudenten. Twee andere plannen van het kabinet zijn al in de prullenbak beland: de door Rutte zo gewenste afschaffing van de dividendbelasting en de bezuiniging op arbeidsgehandicapten.

Komend voorjaar verliest de coalitie van VVD, CDA, D66 en ChristenUnie waarschijnlijk haar meerderheid in de senaat. In de ‘regeerakkoordtracker’ van NRC volgen we hoe het de overgebleven 29 wetten dan vergaat. nrc.nl/tracker

De vertraging ligt lang niet altijd aan bureaucratie, politieke perikelen of bewindspersonen zelf. Veel wensen heeft het kabinet uitbesteed aan de polder. De grote ingrepen in het klimaatbeleid wachten op een nieuwe onderhandelingsronde van de zogeheten ‘klimaattafels’, met belangengroepen en de industrie. De gesprekken voor een pensioenakkoord tussen werkgevers en vakbonden lopen uiterst stroef. „Het kost gewoon tijd en we zijn afhankelijk van anderen”, verontschuldigde Hugo de Jonge zich vorige week.

Zolang de kabinetsploeg de eigen ambities nog niet waarmaakt, vallen de persoonlijke fiasco’s op. Er bestaan drie manieren waarop de huidige bewindspersonen falen. Er zijn er die, zoals Carola Schouten, met grote woorden en daadkracht reageren op incidenten om vervolgens te moeten constateren dat ze hebben beloofd een niet-bestaand probleem op te lossen. Het gevolg is gezichtsverlies en ruzie met betrokkenen of de Kamer. Er zijn er die door onzorgvuldige uitspraken of flagrante leugens politieke controverses veroorzaken of, in het uiterste geval, hun eigen vertrek inluiden. En dan zijn er de kabinetsleden, premier Rutte met zijn dividendtaks voorop, die moeten toegeven dat maatregelen uit het eigen regeerakkoord anders uitpakken dan gehoopt en daarom worden afgeserveerd.

Hoge toon en uitglijder

Wie net als Schouten voortvarend begon maar zijn goede naam al snel zelf heeft aangetast, is Eric Wiebes (Economische Zaken en Klimaat, VVD). Hij werd de held van Groningen toen hij in maart de „historische beslissing” nam om de gaskraan helemaal dicht te draaien. Eindelijk een bewindspersoon die de veiligheid voorop stelt, verzuchtten ze in het noorden. Die euforie bleek van korte duur toen Wiebes’ oordeel over zijn voorgangers („overheidsfalen van on-Nederlandse proporties”) niet betekende dat de versterking van vijftienhonderd woningen in het aardbevingsgebied nu wel subiet geregeld wordt.

Een ander voorbeeld van een minister die met grote woorden steeds haar eigen problemen veroorzaakt is Kajsa Ollongren. Haar zelfkastijding begon al bij de postenverdeling. Want waarom werd deze D66-belofte uitgerekend minister van Binnenlandse Zaken, waar ze meteen het referendum moest afschaffen en een door haar partij ongewenste inlichtingenwet moest verdedigen?

Naast die twee impopulaire maatregelen is Ollongren vooral in beeld geweest met haar hoge toon over nepnieuws en bestuurlijke integriteit. Zo kondigde ze groots aan „volstrekt onwenselijke” Russische desinformatie te gaan aanpakken, onder meer door een factcheckdienst van de EU te versterken. Maar toen ze geen enkel concreet voorbeeld kon noemen van Russische inmenging en het door haar geprezen factcheckbureau keurige berichten van Nederlandse media als nepnieuws had bestempeld, moest ze onder druk van de Kamer juist pleiten voor het opheffen ervan.

Ook dreigde ze begin 2017 in te grijpen in het Limburgse Brunssum toen een omstreden gemeenteraadslid, Jo Palmen, daar wethouder werd. Een later onderzoek van de gemeenteraad trok niet de integriteit van Palmen in twijfel – hij is ook in de nieuwe coalitie in Brunssum weer wethouder – maar oordeelde dat de minister „beter haar kiezen op elkaar had kunnen houden”.

De pijnlijkste uitglijder was natuurlijk die van VVD’er Halbe Zijlstra. Hij moest in februari al opstappen als minister van Buitenlandse Zaken omdat hij jarenlang een verzonnen verhaal had verspreid over een ontmoeting met de Russische president Vladimir Poetin in 2006. Toen uitkwam dat Zijlstra, indertijd werkzaam voor Shell, nooit in Poetins datsja was geweest, nam hij in tranen afscheid van de politiek.

Halbe Zijlstra bij zijn aftreden als minister van Buitenlandse Zaken. Foto David van Dam

Ook Zijlstra’s opvolger Stef Blok (VVD) wankelde door zijn eigen woorden. De oerdegelijke, zelfs ietwat saaie Blok liet zich op een besloten bijeenkomst provocerend uit over onder meer Suriname („a failed state”) en de multiculturele samenleving („diep in onze genen zit dat we niet goed in staat zijn een binding aan te gaan met ons onbekende mensen”). Die opmerkingen lekten uit en Blok moest in de Kamer diep door het stof.

Rutte heeft in zijn derde termijn als premier een flinke kras opgelopen met de inmiddels gestrande afschaffing van de dividendbelasting. Het was de premier zelf die tijdens de kabinetsformatie zijn medeonderhandelaars verraste met een voorstel om multinationals tegemoet te komen. Het werd het onderdeel van het regeerakkoord waar de oppositie het felst tegen in verweer kwam. Maar Rutte was tot in zijn „diepste vezels” overtuigd dat het „een onverantwoord risico” was de maatregel niet te nemen.

Volg hier de voortgang van de belangrijkste wetgeving van het kabinet-Rutte III

Toen het Brits-Nederlandse zeep- en levensmiddelenconcern Unilever eerder deze maand bekendmaakte dat het hoofdkantoor tóch niet naar Nederland zou komen, kon ook de premier niet meer volhouden dat de afschaffing van de dividendbelasting – waarvan de kosten inmiddels waren opgelopen tot 1,9 miljard – nuttig was. Misschien wel het pijnlijkste moment uit Ruttes politieke carrière.

De volgende die zichzelf in de voet dreigt te schieten, is Wouter Koolmees, minister van Sociale Zaken en maandenlang coalitie-onderhandelaar namens D66. Drie van de vier thema’s die het kabinet zelf als meest urgent ziet – klimaat, integratie, arbeidsmarkt en pensioen – vallen onder hem. Terwijl zijn nieuwe plannen op het gebied van inburgering vrij onomstreden zijn, zit er bijzonder weinig schot in de zo gewenste hervorming van de arbeidsmarkt en het pensioenstelsel. Een minimum uurtarief voor zzp’ers lijkt onuitvoerbaar en mag misschien zelfs niet van de EU. Plannen om ‘vast en flex’ op de arbeidsmarkt dichterbij elkaar te brengen, stuiten op veel weerstand.

Wat betreft een pensioenakkoord is het niet meer de vraag wanneer, maar óf de sociale partners er ooit uit zullen komen. De al lopende polderonderhandelingen werden een jaar geleden overvallen toen in het regeerakkoord gedetailleerde politieke ideeën voor een nieuw pensioensysteem stonden. Door al zo duidelijk zijn wensen zwart-op-wit te zetten, luidde Koolmees waarschijnlijk – helemaal zelf – zijn politieke nederlaag in.

Bekijk ook de fotoserie die politiek fotograaf van NRC David van Dam samenstelde over één jaar Rutte III

Lees ook deze artikelen ;

oktober 26, 2018 - Posted by | Uncategorized | , , , , , , , , , , , , ,

Sorry, the comment form is closed at this time.

« Vorige | Volgende »

%d bloggers liken dit: