2e Kamer debat over toeslagenrapport ‘Ongekend onrecht’
Het demissionair kabinet stond dinsdag 19.01.2021 een zwaardebat te wachten. Het moest zich verantwoorden voor de fouten die zijn gemaakt in de kinderopvangtoeslagaffaire. De partijen gingen de ministers aan de tand voelen over het rapport ‘Ongekend onrecht‘, dat ertoe leidde dat het kabinet Rutte-III vrijdag 15.01.2021 opstapte.
In het snoeiharde rapport oordeelt een speciale Kamercommissie dat de volledige ambtelijke en politieke top verantwoordelijk is voor de jarenlang uit de bocht gevlogen fraudeaanpak van de Belastingdienst. De beginselen van de rechtsstaat waren geschonden, concludeert de commissie. Duizenden ouders stonden jarenlang ten onrechte bij de Belastingdienst aangemerkt als fraudeur, waardoor ze in grote problemen kwamen.
AD 26.01.2021
Terugblik debat
Mark Rutte krijgt forse kritiek in het debat over de toeslagenaffaire en de kabinetsval. Partijen richten hun pijlen op de premier die tien jaar aan het hoofd stond van kabinetten die volgens critici een cultuur van roekeloze fraudejacht en stelselmatige geheimhouding kweekten. Opstappen wil Rutte niet: ‘We moeten dit rechtzetten’.
,,Ik loop er niet voor weg, ik ben uiteraard ook verantwoordelijk”, zei Rutte vanavond in reactie op de scherpe kritiek uit de Tweede Kamer. ,,Dit had nooit mogen gebeuren. Kleine, administratieve fouten leidden tot grote invorderingen”.
“Dat is de kern van dit drama. En als je ziet welke vernietigende werking dit had voor de levens van mensen, dan raakt me dat enorm. Ook omdat niemand deze banen zijn gaan doen om mensen te vermorzelen, en niet te beschermen. Het is dus onze dure plicht om dit recht te zetten, geen twijfel daarover.”
En zelf opstappen, zoals PVV-leider Wilders herhaaldelijk suggereert, doet Rutte echter niet: ,,Het kabinet heeft de ultieme politieke consequentie genomen. Het kabinet is demissionair, we zijn afgetreden, opgestapt. Maar ik sta hier niet op het partijcongres, Wilders is ook geen lid van mijn partij. We staan hier niet als lijsttrekkers in een debat voor de campagne. Het is ook aan de kiezer.”
Rutte bood wel excuses aan CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt aan voor belabberde informatievoorziening aan het parlement. De CDA’er hamert erop dat er structurele verbeteringen nodig zijn om zulke tragedies voortaan te voorkomen: ,,Dat het tien jaar duurt voordat het naar boven komt, dat mag nooit meer gebeuren.”
Telegraaf 20.01.2021
‘Vingerafdrukken’
Oppositie- en coalitiefracties hekelden in de uren daarvoor vooral Ruttes aandeel bij het Toeslagendrama. De premier was dan misschien formeel niet verantwoordelijk; onder zijn leiding kon wel een giftig klimaat ontstaan waarin potentiële sjoemelaars werden opgejaagd, geheimhouding boven transparantie ging, etnisch profileren gedoogd werd en onschuldige burgers ‘vermorzeld’ konden worden door de overheid.
Zo schetsten oppositiepartijen als PVV, PvdA en GroenLinks, maar ook coalitiefracties CDA en D66. ,,Zijn vingerafdrukken zitten op elke gelakte pagina”, zei PvdA-Kamerlid – en lijsttrekker – Lilianne Ploumen. ,,Met een appel in de hand en een glimlach op zijn gezicht fietst de premier weg van zijn verantwoordelijkheid.”
D66-fractieleider Rob Jetten greep zelfs terug op een oude gerechtelijke uitspraak over Ruttes beleid als staatssecretaris van Sociale Zaken (2003), toen hij gemeenten vroeg om inwoners van Somalische afkomst extra te controleren op bijstandsfraude: ,,Dat zette aan tot rassendiscriminatie. Later klonk het bij de premier ook: ‘pleur op’ of ‘vecht je in’. Woorden doen ertoe. Onder het bewind van de kabinetten Rutte is de aanpak doorgeschoten.”
CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt – die zich al vroeg vastbeet in de Toeslagen-kwestie – haalde in zijn betoog hard uit naar de ‘Haagse kliek’, systeemfalen bij overheidsinstanties en de gebrekkige informatievoorziening van het kabinet: ,,In het Torentje wordt niks genotuleerd.”
Vrijwel alle Kamerfracties willen nu vooral snelle hulp aan alle gedupeerden, duizenden ouders wachten nog op compensatie. Omtzigt: ,,Slechts twee procent is geholpen sinds vorig jaar! De Belastingdienst verschuilde zich achter de brede rug van de rechtsstaat. Mensen kwamen te boek te staan als fraudeur, en in 94 procent van de gevallen weten we niet meer waarom dat gebeurd is.”
AD 20.01.2021
Nieuwe ‘doctrine’
Het coalitie-Kamerlid hekelde ook nieuwe, volgens hem opnieuw onvolledige, antwoorden op Kamervragen: ,,Is dit de nieuwe Rutte-doctrine? Door onvolledige informatievoorziening gaat het mis.
En het stelsel van macht-tegenmacht functioneert niet. Dat gaat fundamenteel mis”, zei Omtzigt die van een ‘bananenmonarchie’ sprak omdat de Belastingdienst bij de rechter soms ook onvolledige dossiers aanleverde. ,,Onze kliek in Den Haag kijkt meer naar de partijvoorzitter dan naar de kiezer. Dat moeten we veranderen.”
De CDA’er wil een staatscommissie naar de rechtsstaat laten kijken: ,,Ik had me een paar jaar geleden niet kunnen voorstellen dat ik dit zou vragen.”
VVD-fractievoorzitter Klaas Dijkhoff bood -net als het kabinet- zijn excuses aan voor het drama. Ook erkende de VVD’er dat zijn partij medeverantwoordelijk is voor de doorgeslagen jacht op potentiële sjoemelaars, dat overheidsdiensten te vaak uitgingen van kwade opzet, dat de menselijke maat geregeld ontbrak.
,,Ik denk dat er in mijn eigen partij te veel focus op fraudebestrijding was. Niet alles wat eruit ziet als fraude is het ook.” Hij sprak verder van een ‘clustercatastrofe’ waarbij het parlement zelf niet buiten schot mag blijven: ,,Zet de verwarming maar niet te hard vandaag, anders druipt de boter nog van ons hoofd.” Ook Rutte spreekt van ‘ons’ – waarmee hij kabinet en Kamer bedoelt.
Onder meer PVV-leider Geert Wilders verwijt premier Rutte dat hij aanblijft terwijl hij medeverantwoordelijk is: ,,Teeven, Zijlstra, Weekers, Wiebes: alle kleine goden moeten vertrekken, maar de grote baas blijft. Tienduizenden mensen zijn kapotgemaakt. Schaamteloos.” Rutte en zijn VVD vindt dat het ‘aan de kiezer’ is of de premier kan blijven.
Toeslagen
Op de agenda vandaag staan de herziening van het toeslagenstelsel en genoegdoening voor de getroffen ouders, maar het debat wordt -met nog twee maanden tot de stembusgang- beschouwd als een ‘eerste verkiezingsdebat’. De VVD van Rutte staat op eenzame hoogte ruimschoots op kop in de peilingen voor 17 maart 2021.
In een reactie op de vernietigende conclusies van de onderzoekscommissie besloot het het kabinet vorige maand dat gedupeerde ouders snel 30.000 euro compensatie moeten krijgen. Gisteren kondigde het kabinet daarbovenop aan dat alle lopende schulden die ouders bij overheidsinstanties als het UWV, DUO en de Sociale Verzekeringsbank worden kwijtgescholden.
In de Kamer klonk vooraf al de roep om meer actie: partijen eisen snellere uitbetaling aan getroffen ouders, diverse fracties – zoals GroenLinks en D66 – opperen ook om de kinderopvang helemaal gratis te maken. Dat kost al gauw vijf miljard euro per jaar. Zo verdwijnt ook automatisch het probleem van de toeslagen, is de gedachte. De VVD wil echter ‘geen staatcrèches’, zei Dijkhoff.
Gedupeerden blij maar sceptisch over schrappen schulden: ‘Eerst zien, dan geloven’
Alle schulden die gedupeerde ouders uit de toeslagenaffaire hebben bij de overheid, worden geschrapt. Dat leidt tot opluchting bij de slachtoffers, maar roept ook nieuwe vragen op. “Het is een opluchting, maar geen oplossing.”
“Ik ben er heel erg blij mee, laat ik dat vooropstellen”, zegt Natasja Dipai. Door de toeslagenaffaire heeft ze bij de overheid zo’n 80.000 euro schuld.
Die wordt nu kwijtgescholden, maar dat is niet de enige schuld die ze heeft: bij andere instanties staat ze 40.000 tot 50.000 euro in de min.
Telegraaf 19.01.2021
Blij met kwijtschelding, maar aangifte blijft staan !!!
Advocaat Vasco Groeneveld zegt dat zijn cliënten die zijn getroffen door de toeslagaffaire blij zijn met het kwijtschelden van de overheidsschulden, maar hij zet de zaak die de gedupeerde ouders tegen (oud-)bewindspersonen heeft aangespannen door. Ook advocaat Sébas Diekstra zet zijn zaak tegen de Belastingdienst door.
Groeneveld zegt dat het nieuws dat maandag naar buiten werd gebracht door staatssecretaris Alexandra van Huffelen (Financiën) door zijn cliënten met gejuich werd ontvangen. “Ik heb berichten van gejuich en blijdschap ontvangen”, aldus de advocaat. “Dit is een steun voor de toekomst, maar er moet nog worden afgerekend met het verleden.”
Groeneveld heeft een zaak aangespannen tegen vijf (oud-)bewindslieden, onder wie de ministers Tamara van Ark (Medische Zorg), Wopke Hoekstra (Financiën) en Eric Wiebes (tot voor kort Economische Zaken).
Gemeenten hebben zorgen over ‘herstelaanpak’ toeslagenaffaire
De Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG) maakt zich zorgen over de ‘herstelaanpak’ van staatssecretaris Alexandra van Huffelen (Financiën) in de toeslagenaffaire. Zo wordt erop gewezen dat private partijen nog niet voldoende meewerken bij het kwijtschelden van de schulden van de gedupeerden.
De VNG heeft hierover een brief geschreven aan het kabinet en doet daarin “voorstellen voor het vervolg”.
Zo moet het kabinet volgens de VNG onder meer regelen dat de mensen die slachtoffer zijn van de affaire een “schuldenvrije nieuwe start” krijgen. Verder moeten mensen die hun – onterechte – schuld aan de Belastingdienst hebben afgelost, gecompenseerd worden voor de “grote nood” waarin zij jaren verkeerden.
Ook moet de 30.000 euro compensatie die aan slachtoffers is beloofd, daadwerkelijk aan gedupeerde ouders toekomen. Eerder werd duidelijk dat de overheid alle schulden van deze mensen kwijtscheldt.
Het kabinet heeft private bedrijven opgeroepen schulden kwijt te schelden, maar ziet daar weinig beweging in. Gedupeerden moeten “op korte termijn” duidelijkheid krijgen over wat er met hun schulden gebeurt, vindt VNG.
VNG: ‘Belastingdienst gooit problemen over de schutting’
Eerder deze week schreef Van Huffelen dat gemeenten een “aanpak op maat” aan gedupeerden kunnen aanbieden. “Daarmee gooit de Belastingdienst zijn problemen over de schutting en zet het gemeenten voor het blok”, aldus Peter Heijkoop, CDA-wethouder in Dordrecht, namens de VNG tegen RTL Nieuws. “Wij willen niets liever dan onze inwoners helpen, maar de Belastingdienst zal zelf de problemen moeten oplossen, die het veroorzaakt heeft.”
Experts: kwijtschelden overheidsschulden in toeslagenaffaire lost nog niet alles op
Gedupeerden van de toeslagenaffaire hoeven schulden die ze hebben bij overheidsinstanties niet meer te betalen. Met die regeling wordt voorkomen dat de ouders, die allemaal ten minste 30.000 euro krijgen van het kabinet, een groot deel van dat bedrag weer moeten inleveren bij schuldeisers. Maar volgens juristen is het nog onduidelijk hoeveel ouders er nu echt mee opschieten.
“Dit is ten eerste een belangrijke stap en positief nieuws”, zegt Nadja Jungmann, lector schulden en incasso aan de Hogeschool Utrecht. “Alleen vraag ik me wel af of de gedupeerden echt met een schone lei kunnen beginnen, zoals Van Huffelen zegt. Dat kan je onder de huidige omstandigheden niet garanderen, omdat een substantieel deel van de ouders private schulden heeft. Ik vraag me af of het niet leidt tot een verschuiving van geld van de overheid naar private schuldeisers.”
De NVVK, de branchevereniging voor schuldhulpverleners, zegt dat er honderden private schuldeisers zijn. “De grootste zijn incassobureaus die namens veel schuldeisers werken”, zegt voorzitter Marco Florijn. “Denk daarbij aan zorgverzekeraars, banken, maar ook kleine schuldeisers als de bakker. Ook zijn er privé-leningen afgesloten, bijvoorbeeld bij ouders.” Ook Florijn vindt dat die meegenomen moeten worden in het plan voor de gedupeerden. “Anders krijgt een gedupeerde 30.000 euro, maar is dat geld zo weer weg omdat er bankbeslag op wordt gelegd.”
Verleiden
Staatssecretaris Van Huffelen vraagt private schuldeisers zoals energiebedrijven, banken en woningcorporaties openstaande schulden kwijt te schelden. Hierover is ze nog in overleg met hen. Ze wil private partijen ertoe “verleiden” de schulden te schrappen en heeft “goede hoop” dat dat gaat lukken. De Nederlandse Vereniging van Banken en het Verbond van Verzekeraars willen hier nog geen reactie op geven, omdat ze eerst met de leden in gesprek moeten.
Goed nieuws voor de gedupeerden van de toeslagenaffaire. Er gaat een streep door alle overheidsschulden die deze gedupeerden bij de overheid hebben. Dat heeft staatssecretaris Van Huffelen zojuist bekendgemaakt.
Het gaat om alle overheidsschulden bij instanties als DUO en schulden bij het UWV. De overheid gaat ook in gesprek met postorderbedrijven en andere private schuldeisers.
“Ik vind dat ouders een volledig schone lei verdienen, zodat zij het bedrag aan compensatie kunnen gebruiken om écht een nieuwe start te maken”, aldus Van Huffelen.
Woede
Alle gedupeerde ouders van de toeslagenaffaire krijgen ten minste 30.000 euro, maar een deel van dat geld dreigde de Belastingdienst als openstaande vorderingen weer terug te eisen.
Dat de Belastingdienst zelf vooraan stond als schuldeiser om een groot deel van de vergoeding van 30.000 euro voor slachtoffers van de toeslagenaffaire weer te innen, wekte veel woede. De Beroepsvereniging van bewindsvoerders noemde het ‘desastreus’ voor de ouders.
Gemeenten: ‘Belastingdienst moet afzien van vordering op gedupeerde ouders toeslagenaffaire’
De Belastingdienst moet afzien van alle vordering op gedupeerden van de kindertoeslagaffaire. Het is niet uit te leggen dat de fiscus nog steeds openstaande vorderingen incasseert. Dat zegt de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) vandaag.
,,Het kabinet geeft aan dat ze het grote onrecht dat ouders is aangedaan in de kindertoeslagaffaire zo veel mogelijk wil herstellen en soortgelijke fouten in de toekomst wil voorkomen”, aldus de VNG. ,,Het zijn goede intenties, maar we zien dat deze intenties voor de gedupeerde ouders weer teniet worden gedaan.”
Gratis Kinderopvang
De FNV wil dat de kinderopvang in Nederland een gratis basisvoorziening wordt voor iedereen. Dat zegt vicevoorzitter Tuur Elzinga van de vakbond.
„Gratis toegankelijke kinderopvang zou het beste antwoord op de kindertoeslagaffaire zijn. Alle werknemers profiteren hiervan. Geen heksenjacht naar vermeende fraudeurs meer, die zich van geen kwaad bewust zijn. Met verschrikkelijke, traumatische en heftige financiële gevolgen.”
Volgens Elzinga profiteren alle ouders hiervan. „Zij kunnen arbeid en zorg daarmee veel beter combineren. Het is een verstandige investering in onze gezamenlijke toekomst. Rust in de tent. In je huis, in je gezin, op je werk. Kosten voor kinderopvang hoeven zo niet langer een sta in de weg zijn.”
Wat zijn de gevolgen van gratis kinderopvang?
GroenLinks, D66 en vakbond FNV willen dat de kinderopvang in Nederland een gratis basisvoorziening wordt voor iedereen. D66 sloot zich vanochtend aan bij een pleidooi hiervoor van GroenLinks. Maar wat zouden de gevolgen zijn als dit plan wordt uitgevoerd?
Wat zijn de kosten?
Gratis opvang voor kinderen tot 12 jaar (vier dagen per week) gaat de staat naar schatting 5,4 miljard euro meer kosten dan de regelingen die nu van kracht zijn. Dat schreef staatssecretaris van Financiën Van Huffelen in een brief aan de Tweede Kamer vorig jaar, naar aanleiding van beleidsonderzoek.
Die kosten kunnen overigens aanzienlijk lager uitvallen als ouders een kleine eigen bijdrage betalen, of als de inkomensafhankelijke combinatiekorting (IACK) afgeschaft wordt. Dat is een fiscale aftrekpost die arbeidsparticipatie van ouders met jonge kinderen moet stimuleren. Als kinderopvang gratis of bijna gratis wordt, is die financiële stimulans niet langer nodig, is de gedachte.
Gaan ouders meer werken als kinderopvang gratis of bijna gratis is?
Uit een verkenningsstudie van het Centraal Planbureau blijkt dat gratis of veel goedkopere kinderopvang relatief beperkt effect heeft op de werkgelegenheid in Nederland. De IACK blijkt uit die studie een meer effectieve maatregel om de arbeidsparticipatie te bevorderen.
NU 22.01.2021 De Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG) maakt zich zorgen over de “herstelaanpak” van staatssecretaris Alexandra van Huffelen (Financiën) in de toeslagenaffaire. Zo wordt erop gewezen dat private partijen nog niet voldoende meewerken bij het kwijtschelden van de schulden van de gedupeerden.
De VNG heeft hierover een brief geschreven aan het kabinet en doet daarin “voorstellen voor het vervolg”.
Zo moet het kabinet volgens de VNG onder meer regelen dat de mensen die slachtoffer zijn van de affaire een “schuldenvrije nieuwe start” krijgen. Verder moeten mensen die hun – onterechte – schuld aan de Belastingdienst hebben afgelost, gecompenseerd worden voor de “grote nood” waarin zij jaren verkeerden.
Ook moet de 30.000 euro compensatie die aan slachtoffers is beloofd, daadwerkelijk aan gedupeerde ouders toekomen. Eerder werd duidelijk dat de overheid alle schulden van deze mensen kwijtscheldt.
Het kabinet heeft private bedrijven opgeroepen schulden kwijt te schelden, maar ziet daar weinig beweging in. Gedupeerden moeten “op korte termijn” duidelijkheid krijgen over wat er met hun schulden gebeurt, vindt VNG.
VNG: ‘Belastingdienst gooit problemen over de schutting’
Eerder deze week schreef Van Huffelen dat gemeenten een “aanpak op maat” aan gedupeerden kunnen aanbieden. “Daarmee gooit de Belastingdienst zijn problemen over de schutting en zet het gemeenten voor het blok”, aldus Peter Heijkoop, CDA-wethouder in Dordrecht, namens de VNG tegen RTL Nieuws. “Wij willen niets liever dan onze inwoners helpen, maar de Belastingdienst zal zelf de problemen moeten oplossen, die het veroorzaakt heeft.”
Daar heeft de VNG niet veel vertrouwen in. Heijkoop zegt tegen RTL Nieuws dat het beter is als minister Wouter Koolmees (Sociale Zaken) de regie op het dossier overneemt. “De Belastingdienst moet een stap opzij doen. We zien al anderhalf jaar dat die niet in staat is de problemen op een goede manier op te lossen.”
Vorige week vrijdag viel het kabinet door de toeslagenaffaire. Een commissie oordeelde eerder dat de volledige ambtelijke en politieke top verantwoordelijk is voor de uit de bocht gevlogen fraudeaanpak van de Belastingdienst.
Zo werden ouders met een tweede paspoort strenger gecontroleerd en hard aangepakt voor kleine zaken als het vergeten van een bonnetje. Duizenden ouders stonden vervolgens jarenlang ten onrechte bij de Belastingdienst aangemerkt als fraudeur, waardoor ze in grote problemen kwamen.
RTL 22.01.2021 De Belastingdienst moet snel met een oplossing komen voor álle schulden van gedupeerden in de toeslagenaffaire en desnoods zelf de rekening betalen. Dat zegt Peter Heijkoop, CDA-wethouder in Dordrecht, namens de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG).
Als de belastingdienst gedupeerde ouders met schuldproblemen vanaf volgende week geld gaat uitkeren, lost dat voor hen helemaal niets op. Dan staan private schuldeisers op de stoep, dreigen nieuwe loonbeslagen en hebben gedupeerden er helemaal niets aan.
“Het is echt heel ernstig”, zegt Heijkoop. “Zonder goed plan breng je de meest kwetsbare groep onder de slachtoffers opnieuw in de problemen. En zij hebben dan niets aan die compensatie. Zo mag je niet met deze mensen omgaan. En een plan is er nog steeds niet. We hebben hier al vaak voor gewaarschuwd.”
‘Belastingdienst moet verantwoordelijkheid nemen’
De VNG begint het vertrouwen te verliezen in de aanpak van staatssecretaris Alexandra van Huffelen (Toeslagen). De VNG vreest dat duizenden gedupeerden alleen maar verder in de problemen worden gebracht, nu er nog steeds geen oplossing is met andere schuldeisers, zoals banken, woningcorporaties en commerciële partijen. “Het is een probleem dat door de Belastingdienst is ontstaan” , zegt Heijkoop. “De Belastingdienst mag dit niet over de schutting gooien, maar moet het eindelijk oplossen. De Belastingdienst moet de rekening oppakken en haar verantwoordelijkheid nemen.”
Het kabinet wil vanaf volgende week de toegezegde 30.000 euro aan schadevergoeding gaan uitkeren. Voor ouders zonder schulden is dat prima, zegt Heijkoop: “Hen moet je zo snel mogelijk compenseren. Dat heeft al veel te lang geduurd.” Maar voor mensen met schulden betekent dit dat er dezelfde dag door allerlei schuldeisers weer beslag wordt gelegd. Naar schatting heeft ongeveer een derde van de 22.000 slachtoffers problematische schulden.
Maandag kondigde het kabinet na grote politieke druk aan dat alle schulden gedupeerden bij overheidsinstanties, worden kwijtgescholden. Staatssecretaris Van Huffelen riep private schuldeisers op dit ook te doen. Deze week bleek dat dit niet zomaar zal gebeuren. Heijkoop kan zich daar wel iets bij voorstellen: “Ik hoor goede geluiden, van bijvoorbeeld woningcorporaties, dat zij bereid zijn om misschien een deel van de schulden kwijt te schelden. Daar zijn we als gemeenten natuurlijk blij mee. Maar waarom zou je als private partij de rekening krijgen van iets dat de Belastingdienst heeft veroorzaakt?”
Want door de problemen die door de Belastingdienst werden veroorzaakt, kwamen de gedupeerden dieper en dieper in de schulden, zonder dat ze er zelf iets aan konden doen. Natasja is een van die gedupeerden:
Belastingdienst moet ‘stap opzij’ doen
Heijkoop is kritisch over de manier waarop de Belastingdienst te werk gaat. Deze week schreef Van Huffelen in een Kamerbrief dat gemeenten een ‘aanpak op maat’ kunnen bieden als gedupeerden nog schulden hebben. “Daarmee gooit de Belastingdienst zijn problemen over de schutting en zet het gemeenten voor het blok. Wij willen niets liever dan onze inwoners helpen, maar de Belastingdienst zal zelf de problemen moeten oplossen, die ze veroorzaakt heeft moeten oplossen.”
Voor de VNG is de maat vol en daarom vraagt zij aan het minister Wouter Koolmees van Sociale Zaken om de regie over te nemen. “De Belastingdienst moet een stap opzij doen. We zien al anderhalf jaar dat die niet in staat is de problemen op een goede manier op te lossen”, aldus Heijkoop.
Volgens SP-kamerlid Renske Leijten is het onontkoombaar dat de Belastingdienst niet alleen de eigen schuld bij gedupeerden kwijtscheldt, maar ook die van commerciële partijen overneemt. “Anders komt er nooit een oplossing en krijgen gedupeerden niet de beloofde schone lei.” Volgens haar laat de noodkreet van de VNG ook zien dat niet de Belastingdienst, maar een andere organisatie de schadevergoedingen moet regelen.
Later vandaag stuurt de VNG een brandbrief aan de Tweede Kamer en aan het kabinet.
MSN 22.01.2021 De Belastingdienst moet snel met een oplossing komen voor álle schulden van gedupeerden in de toeslagenaffaire en desnoods zelf de rekening betalen. Dat zegt Peter Heijkoop, CDA-wethouder in Dordrecht, namens de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG).
Als de belastingdienst gedupeerde ouders met schuldproblemen vanaf volgende week geld gaat uitkeren, lost dat voor hen helemaal niets op. Dan staan private schuldeisers op de stoep, dreigen nieuwe loonbeslagen en hebben gedupeerden er helemaal niets aan.
“Het is echt heel ernstig”, zegt Heijkoop. “Zonder goed plan breng je de meest kwetsbare groep onder de slachtoffers opnieuw in de problemen. En zij hebben dan niets aan die compensatie. Zo mag je niet met deze mensen omgaan. En een plan is er nog steeds niet. We hebben hier al vaak voor gewaarschuwd.”
‘Belastingdienst moet verantwoordelijkheid nemen’
De VNG begint het vertrouwen te verliezen in de aanpak van staatssecretaris Alexandra van Huffelen (Toeslagen). De VNG vreest dat duizenden gedupeerden alleen maar verder in de problemen worden gebracht, nu er nog steeds geen oplossing is met andere schuldeisers, zoals banken, woningcorporaties en commerciële partijen. “Het is een probleem dat door de Belastingdienst is ontstaan” , zegt Heijkoop. “De Belastingdienst mag dit niet over de schutting gooien, maar moet het eindelijk oplossen. De Belastingdienst moet de rekening oppakken en haar verantwoordelijkheid nemen.”
Problematische schulden
Het kabinet wil vanaf volgende week de toegezegde 30.000 euro aan schadevergoeding gaan uitkeren. Voor ouders zonder schulden is dat prima, zegt Heijkoop: “Hen moet je zo snel mogelijk compenseren. Dat heeft al veel te lang geduurd.” Maar voor mensen met schulden betekent dit dat er dezelfde dag door allerlei schuldeisers weer beslag wordt gelegd. Naar schatting heeft ongeveer een derde van de 22.000 slachtoffers problematische schulden.
Maandag kondigde het kabinet na grote politieke druk aan dat alle schulden gedupeerden bij overheidsinstanties, worden kwijtgescholden. Staatssecretaris Van Huffelen riep private schuldeisers op dit ook te doen. Deze week bleek dat dit niet zomaar zal gebeuren. Heijkoop kan zich daar wel iets bij voorstellen: “Ik hoor goede geluiden, van bijvoorbeeld woningcorporaties, dat zij bereid zijn om misschien een deel van de schulden kwijt te schelden. Daar zijn we als gemeenten natuurlijk blij mee. Maar waarom zou je als private partij de rekening krijgen van iets dat de Belastingdienst heeft veroorzaakt?”
Want door de problemen die door de Belastingdienst werden veroorzaakt, kwamen de gedupeerden dieper en dieper in de schulden, zonder dat ze er zelf iets aan konden doen. Natasja is een van die gedupeerden:
Belastingdienst moet ‘stap opzij’ doen
Heijkoop is kritisch over de manier waarop de Belastingdienst te werk gaat. Deze week schreef Van Huffelen in een Kamerbrief dat gemeenten een ‘aanpak op maat’ kunnen bieden als gedupeerden nog schulden hebben. “Daarmee gooit de Belastingdienst zijn problemen over de schutting en zet het gemeenten voor het blok. Wij willen niets liever dan onze inwoners helpen, maar de Belastingdienst zal zelf de problemen moeten oplossen, die ze veroorzaakt heeft moeten oplossen.”
Voor de VNG is de maat vol en daarom vraagt zij aan het minister Wouter Koolmees van Sociale Zaken om de regie over te nemen. “De Belastingdienst moet een stap opzij doen. We zien al anderhalf jaar dat die niet in staat is de problemen op een goede manier op te lossen”, aldus Heijkoop.
Schone lei
Volgens SP-kamerlid Renske Leijten is het onontkoombaar dat de Belastingdienst niet alleen de eigen schuld bij gedupeerden kwijtscheldt, maar ook die van commerciële partijen overneemt. “Anders komt er nooit een oplossing en krijgen gedupeerden niet de beloofde schone lei.” Volgens haar laat de noodkreet van de VNG ook zien dat niet de Belastingdienst, maar een andere organisatie de schadevergoedingen moet regelen.
Later vandaag stuurt de VNG een brandbrief aan de Tweede Kamer en aan het kabinet.
MSN 21.01.2021 Premier Mark Rutte heeft zich de woede van Kamerleden op de hals gehaald na zijn opmerking dat de Kamer het kabinet niet meer kan wegsturen. Dat maakt het demissionaire kabinet machtiger, grapte de premier in debat met de Tweede Kamer, het is immers al opgestapt vanwege de toeslagenaffaire.
Die “getuigt niet van een diep en oprecht besef van de schade aan de ouders en de rechtsstaat”, zegt CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt. Onafhankelijk Kamerlid Femke Merel van Kooten-Arissen kan de “zogenaamd grappige” uitlating van de premier evenmin waarderen. “Het slechts symbolisch aftreden … als ‘ultieme politieke verantwoordelijkheid’ voor het onherstelbare leed van tienduizenden ouders & hun kinderen is volstrekt waardeloos”, schrijft zij op Twitter.
“Ik wil de minister-president waarschuwen: de individuele bewindslieden kunnen nog weggestuurd worden”, zei SGP-voorman Kees van der Staaij in het debat. De kans dat de Kamer een enkele bewindspersoon naar huis stuurt is des te groter, grapte de leider van de kleine christelijke partij. Ook Kamervoorzitter Khadija Arib sprak de premier aan. “Ik neem deze opmerking terug”, zei een lachende Rutte daarom snel.
AD 20.01.2021 Premier Mark Rutte vertrouwt erop dat hij de komende verkiezingen kan winnen ondanks zijn rol in de toeslagenaffaire. De politieke concurrentie blijft proberen om hem in de aanloop naar 17 maart maximaal te beschadigen.
,,We zijn hier niet als lijsttrekkers in een debat”, zei premier – en VVD-lijsttrekker- Mark Rutte. Terwijl hij natuurlijk zelf ook wel beter wist. De salvo’s die hij dinsdagavond tijdens het debat over de toeslagenaffaire om zijn oren kreeg, zijn juist precies wat hij kan verwachten als de verkiezingsdatum dichterbij kruipt. Als een gestage druppel die de steen uitholt proberen uitdagers het beeld vast te zetten dat deze inmiddels demissionaire premier niet langer de juiste persoon is om nog vier jaar een kabinet te leiden.
Onder zijn leiding kon de afgelopen tien jaar een hardvochtig klimaat ontstaan waarin onschuldige burgers werden opgejaagd, geheimhouding boven transparantie ging (Rutte-doctrine!) en etnisch profileren gedoogd werd, stelden partijen in koor – oppositie én coalitie. ,,Uw vingerafdrukken zitten overal”, zei D66-fractieleider Rob Jetten.
Het was PVV-leider Geert Wilders die er het hardst inging. ,,U heeft de democratie verkracht”, beet hij een onbewogen Rutte toe. Al meteen na de verklaring van de premier over het aftreden van zijn kabinet sprak Wilders zijn verbazing uit over het feit dat de VVD opnieuw met Rutte als nummer één de verkiezingen in gaat. ,,Er was er maar eentje verantwoordelijk. En die gaat gewoon door.”
Uw vingerafdrukken zitten overal, aldus Rob Jetten, D66.
Gevraagd naar diens eigen rol in de affaire gaf Wilders echter niet thuis. De PVV stemde net als vele andere partijen indertijd voor een strengere fraudeaanpak, maar op zelfreflectie zat Wilders niet te wachten. ,,U kunt de boom in”, voegde hij Gert-Jan Segers van de ChristenUnie toe.
Bananenmonarchie
Meer ontzag wekte het optreden van CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt. Volgens hem is Nederland tijdens Ruttes kabinetten verworden tot een ‘bananenmonarchie’, waarbij de overheid zelfs documenten achterhoudt bij de rechter. ,,Het stelsel van macht en tegenmacht functioneert niet”, vindt Omtzigt.
Ook GroenLinks-voorman Jesse Klaver probeerde Rutte te dwingen tot meer zelfkritiek dan hij tot nu toe liet zien. ,,U bent geen toeschouwer, u bent een hoofdrolspeler!” Afgelopen vrijdag zei de premier in toelichting op de kabinetsval dat hij wel betrokken, maar ‘niet direct verantwoordelijk’ was voor de toeslagenaffaire.
Nu erkende hij dat hij zich ‘uiteraard verantwoordelijk voelt’ voor alles wat er onder zijn bewind gebeurt. Maar hij benadrukte opnieuw dat hij pas in de zomer van 2019 doorhad dat er zoveel mensen in knel konden komen door toedoen van de overheid.
,,Of ik een goede leider zou zijn, bepaalt de kiezer”, zei Rutte na de zoveelste aanval vanuit de Tweede Kamer. Tot dusver heeft de premier goede redenen om de verkiezingen met vertrouwen tegemoet te kunnen zien: zijn VVD gaat comfortabel voorop in de peilingen. Maar de concurrentie is vastbesloten om hem te beschadigen waar dat kan.
De uithaal van D66’er Jetten, die Rutte ervan betichtte in zijn periode als staatssecretaris te hebben ‘aangezet tot rassendiscriminatie’, toonde dat ook in de coalitie de handschoenen definitief uit zijn nu het kabinet demissionair verder gaat.
U bent geen toeschouwer, u bent een hoofdrolspeler!, aldus Jesse Klaver, GroenLinks.
Partijen kwamen gisteren met allerlei plannen – voor een parlementaire enquête naar de toeslagenkwestie, gratis kinderopvang, kwijtschelding van private schulden van gedupeerden en een spoedregeling – maar over die moties wordt later deze week door de Kamer gestemd.
Het debat gaf ook op andere manieren een kijkje in de verkiezingscampagne die Nederland te wachten staat. Dat de enige vraag aan nieuwbakken PvdA-leider Lilianne Ploumen van D66 kwam, was bijvoorbeeld niet toevallig. Het bevestigde het beeld dat de democraten de concurrentie vrezen, nu zij met Sigrid Kaag niet meer de enige kandidaat in huis hebben die als eerste vrouw ooit in het Torentje kan belanden – al is dat scenario voor beide partijen nog ver weg, gezien de peilingen.
Gratis
Partijen grepen het debat ook aan om plannen uit hun verkiezingsprogramma’s nog eens te pluggen. Zo zetten D66 en GroenLinks hun pleidooi voor ‘gratis’ kinderopvang nadrukkelijk in de etalage (zie kader). De toeslagenaffaire onderstreept volgens het duo de noodzaak van zo’n publieke voorziening. Ook de PvdA ziet gratis opvang wel zitten, maar VVD en CDA zetten daar vraagtekens bij, waardoor een meerderheid nog niet in zicht lijkt.
‘Gratis’ kinderopvang niet gratis
De titel is misleidend, want gratis kinderopvang bestaat net zomin als gratis onderwijs of gratis snelwegen. Voorstanders bedoelen dat de eigen bijdrage die ouders nu nog moeten betalen voortaan uit belastinggeld wordt betaald.
Het Centraal Planbureau berekende eerder dat ouders nu 2,4 miljard euro aan eigen bijdrage betalen. Maar wanneer alle kinderen tussen 0 en 12 jaar gratis naar de kinderopvang mogen, zal daar automatisch meer gebruik van worden gemaakt. Die extra kosten raamt het CPB op nog eens 3,7 miljard euro per jaar.
Opgeteld bedraagt de rekening van dit voorstel jaarlijks 6,1 miljard. Dat is evenveel als de totale begroting van het ministerie van Binnenlandse Zaken.
Staatscrèches
VVD-fractieleider Klaas Dijkhoff is beducht voor ‘staatscrèches’ en wil vasthouden aan het uitgangspunt dat er een bijdrage moet zijn aan het scheppen van werkgelegenheid. Het CDA klonk bij monde van Omtzigt nog minder enthousiast: hij waarschuwde voor ‘politieke hobby’s’: ,,Als we nou één ding van de toeslagenaffaire hebben geleerd is dat we beter iets langer kunnen nadenken”, sneerde hij.
GroenLinks-leider Jesse Klaver vindt dat de overheid helemaal moet stoppen met het gebruik van algoritmes om fraude in de sociale zekerheid op te sporen. Daarmee doelt hij op de praktijk dat mensen op basis van ogenschijnlijk willekeurige criteria door systemen worden ‘uitgespuugd’ en extra controle kunnen verwachten. Volgens Klaver zorgen dergelijke processen ervoor dat de overheid de menselijke maat uit het oog verliest.
Als we nou één ding van de toeslagenaffaire hebben geleerd is dat we beter iets langer kunnen nadenken, aldus Pieter Omtzigt, CDA-Kamerlid.
Lauwtjes
Ook wil hij af van de zogeheten kostendelersnorm, waarbij mensen een lagere uitkering krijgen omdat zij een huishouden delen met anderen. Dijkhoff reageerde lauwtjes op de linkse voorstellen: ,,Het is niet zo dat we in een keer alles delen en alles hetzelfde vinden”, zei hij tegen Klaver. Volgens hem blijft het nodig dat de overheid kritisch is op mensen die ‘creatief proberen meer te krijgen dan waar ze eigenlijk recht op hebben’.
Ondanks de verdeeldheid over precieze oplossingen en geharrewar over diverse details is de Tweede Kamer het over twee belangrijke zaken hartstochtelijk eens: zo’n schandaal als de toeslagenaffaire mag nooit meer gebeuren en de rol van het parlement zelf moet ook anders.
RTL 20.01.2021 Premier Mark Rutte voelt zich ‘uiteraard altijd direct verantwoordelijk’ voor alles wat er onder zijn bewind gebeurt, dus ook voor de toeslagenaffaire waar zijn derde kabinet vorige week over viel. “Daar zal ik nooit voor weglopen”, vertelde hij gisteravond in een debat dat tot na middernacht duurde.
Tijdens het debat over een vernietigend toeslagenrapport dat vorige maand verscheen, kreeg Rutte veel kritiek op zijn eigen rol.
Die bleef tot nu toe onderbelicht, vinden veel Tweede Kamerleden. De premier zei eerder dat hij zich wel verantwoordelijk voelt, maar niet direct betrokken was bij het schandaal.
Nadruk op fraudebestrijding
Rutte heeft, met het aftreden van zijn kabinet, dan wel verantwoordelijkheid genomen, het lijkt volgens verschillende partijen niet volledig tot Rutte door te dringen dat het toeslagenschandaal zich voornamelijk voltrok toen hij in het Torentje zat.
Rutte erkende gisteravond opnieuw dat onder zijn bewind veel nadruk werd gelegd op de bestrijding van fraude met publieke voorzieningen. Daardoor kan bij mensen die met de uitvoering zijn belast, ‘onbedoeld en niet gewenst’ het idee zijn ontstaan dat zij in de strijd tegen misbruik ‘iets meer mogen’, vertelde de premier.
Dossier Toeslagenaffaire
Het blootleggen van de misstanden bij de Belastingdienst in de Toeslagenaffaire, is terug te lezen in de artikelen en video’s die RTL Nieuws hierover heeft gepubliceerd. Bekijk het hele dossier.
Niet alleen Rutte, maar ook de rest van de Tweede Kamer zegt fouten te hebben gemaakt. Zo lieten politici zich naar eigen zeggen te veel meeslepen door de jacht op fraudeurs. Daardoor zijn wetten aangenomen die in de praktijk te hard uitpakten, gaven veel partijen toe.
Kritische blik
ChristenUnie-leider Gert-Jan Segers erkent via een motie ‘dat de Tweede Kamer medeverantwoordelijk is voor wetgeving die in de uitvoering zeer hardvochtig heeft uitgepakt en daarmee voor het leed dat in het rapport Ongekend Onrecht beschreven wordt’. Ook VVD, CDA, D66 en oppositiepartijen GroenLinks, PvdA en SGP zijn het hiermee eens.
‘De boom in met je zelfreflectie’
Alleen PVV-leider Geert Wilders wilde tijdens het debat niets weten van zelfreflectie. Meerdere partijen riepen hem daar wel toe op, ook omdat juist zijn partij vaak hamert op een keiharde aanpak van fraudeurs. Voor zelfreflectie moet je bij de psycholoog zijn, zei Wilders. “De boom in met je zelfreflectie!”
Het kabinet zei verder dat het snel tot een akkoord hoopt te komen met energiebedrijven, banken en andere schuldeisers van toeslagenouders. Met zo’n akkoord hoopt het kabinet te voorkomen dat de beloofde 30.000 euro die de gedupeerden aan compensatie krijgen, direct in de handen van bedrijven komt waar die ouders nog een openstaande schuld hebben.
Met een van de grote schuldeisers, de NS, is gisteren al een overeenkomst bereikt, vertelde staatssecretaris Alexandra van Huffelen (Financiën).
Volgende week
Volgende week wordt begonnen met het compenseren van de ouders. Daarbij zullen eerst de ouders die geen openstaande schulden hebben tegemoet worden gekomen, omdat het voor deze groep minder uitzoekwerk vergt. Zelf besloot het kabinet al alle overheidsschulden van toeslagenouders kwijt te schelden.
Van Huffelen riep grote bedrijven in het debat met de Tweede Kamer nogmaals op dat ook te doen.
Telegraaf 20.01.2021 Premier Mark Rutte heeft dinsdag, mede namens zijn inmiddels demissionaire kabinet, zijn excuses aangeboden aan CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt. Excuses waren volgens de minister-president „op zijn plaats” wegens de gebrekkige informatievoorziening in de toeslagenaffaire en in het algemeen.
In een debat over het vernietigende toeslagenrapport en de val van het kabinet die daarop volgde, zei Rutte sorry voor de ondermaatse informatiehuishouding van de verschillende ministeries.
Ook bood hij excuses aan voor het feit „dat het voor kon komen dat informatie die binnen departementen bekend was, niet de ambtelijke en politieke leiding heeft bereikt.” Daardoor kwam deze informatie ook niet bij de Kamer, die daardoor zijn controlefunctie niet goed kon uitoefenen.
Rutte spreekt wel tegen dat informatie uit politieke overwegingen niet is gedeeld met de Kamer. De commissie-Van Dam die de politieke verantwoordelijkheid voor de toeslagenaffaire onderzocht, concludeerde dat dit wel het geval was.
De Kamercommissie kreeg niet helemaal duidelijk wat er gebeurd is met een explosief memo over de fraudeaanpak bij de Belastingdienst. Een groep hooggeplaatste ambtenaren zou dat memo bespreken, ook met de toenmalige staatssecretaris van Financiën.
Maar het memo verdween uit het ’factsheet’ waar het eerst nog wel onderdeel van uitmaakte. Rutte belooft dat iemand van buitenaf, door middel van onder meer interviews met betrokken ambtenaren, gaat uitzoeken wat er in die week in de zomer van 2019 precies is gebeurd.
Omtzigt eiste op zijn beurt weer dat de Kamer moet goedkeuren wie dit onderzoek gaat doen. Zijn partijgenoot en voormalig minister Piet Hein Donner, die eerder onderzoek deed naar de toeslagenaffaire, zou volgens Omtzigt geen geschikte kandidaat zijn. Donner is volgens de prominente CDA’er niet kritisch genoeg en als voormalig vicepresident van de Raad van State te nauw betrokken bij het dossier.
Telegraaf 20.01.2021 Een voorzichtige hand in eigen boezem, maar vooral een priemende beschuldigende vinger naar demissionair premier Rutte: de Tweede Kamer gebruikt het debat over de toeslagenaffaire om de VVD-lijsttrekker richting de verkiezingen als hoofdschuldige aan te wijzen voor het schandaal dat het kabinet heeft laten vallen.
Er zijn excuses: onder meer van VVD, D66 en GL. Want ja, het gros van de partijen heeft in de afgelopen tien jaar ingestemd met allerlei wetten die een harde fraude-aanpak mogelijk maakten. Maar de eindverantwoordelijkheid, daarvoor wijzen de meeste partijen naar Rutte, de man die in die periode premier was van drie kabinetten.
Het is wat VVD-fractieleider Dijkhoff, die het debat mag openen, al voorspelt. „Zet de verwarming vandaag maar niet te hard, anders druipt de boter nog van ons hoofd”, zegt hij in zijn betoog. Het is de lijn die hij namens de liberalen neer probeert te zetten. Het toeslagenschandaal is niet alleen de schuld van Rutte en zijn kabinetten, het ligt ook aan de Kamer zelf, ambtenaren, de rechtspraak. In Dijkhoffs woorden: „Een clustercatastrofe van epische proporties.”
“U bent de enige constante”
Maar de rest van de Kamer wil het, zeker nu in campagnetijd met een in de peilingen nog altijd onaantastbare VVD, maar wat graag over de schuldvraag hebben. En de hoofdverdachte is wat hen betreft Rutte, die in zijn tien jaar als premier als eindverantwoordelijke wordt gezien. „U bent de enige constante”, wrijft PVV-leider Wilders hem aan.
’Rutte heeft de democratie verkracht’
Ook vanuit de coalitie, waar D66-fractieleider Jetten vooral wijst naar de eerste twee kabinetten-Rutte, zonder zijn partij, die volgens hem de basis hebben gelegd voor de doorgeslagen fraudejacht. Wilders gaat daar het verst in, en stelt zelfs dat Rutte de ’democratie heeft verkracht’.
Het zit de Kamer dwars dat Rutte vrijdag na het aftreden van het kabinet nog heeft gezegd dat hij ’geen directe verantwoordelijkheid’ had voor de toeslagenaffaire. „Hij was wel degelijk betrokken”, zegt GL-leider Klaver.
Kersvers PvdA-lijsttrekker Ploumen kan het aftreden van het kabinet daarom moeilijk serieus nemen. „Elk kind weet: sorry zeggen telt alleen maar als je het echt meent.” Rutte komt dinsdag terug op die woorden, en zegt ineens ’uiteraard altijd direct verantwoordelijk’ te zijn.
Over de inhoud en hoe het nu verder moet, gaat het ook. Dat het toeslagenstelsel op de schop moet, is iedereen het wel over eens, maar over hoe dat moet nog niet. VVD en PVV willen ervoor waken dat minder streng beleid de deur weer openzet voor fraudeurs. „Het blijft wel geld van anderen”, stipt Dijkhoff aan dat het door de belastingbetaler wordt opgebracht.
CU-fractieleider Segers ziet liever dat de overheid niet meer van wantrouwen, maar juist vertrouwen uitgaat. Maar Rutte blijft erbij dat fraude-aanpak zorgt voor het ’draagvlak onder het stelsel van sociale zekerheid’.
Hoe zit het met de beloofde 30.000 euro compensatie?
En SP-leider Marijnissen vindt het niet kunnen dat het nog helemaal niet duidelijk is dat de beloofde 30.000 euro compensatie nog niet is uitgewerkt. „Je zorgt er toch voor dat alles tot achter de komma is geregeld? Maar zelfs dat fatsoen heeft het kabinet niet. Het staat symbool voor de hele aanpak: de beeldvorming gaat voor alles.”
CDA-Kamerlid Omtzigt haalt op zijn beurt in een vergaand betoog de rechtstaat door de gehaktmolen. Hij noemt Nederland zelfs een ’bananenmonarchie’, als hij het heeft over hoe de overheid bij een rechtszaak tegen gedupeerde ouders stukken achterhield. Geen Kamerlid spreekt hem tegen.
Geert Wilders haalde hard uit naar demissionair premier Mark Rutte in het debat rondom de toeslagenaffaire.
NU 19.01.2021 Demissionair premier Mark Rutte is dinsdag na aandringen van de Tweede Kamer nader ingegaan op zijn rol in het kinderopvangtoeslagschandaal. De minister-president zag zich genoodzaakt het beeld recht te zetten dat hij geen betrokkenheid bij de affaire zou willen erkennen. “Ik ben uiteraard altijd direct verantwoordelijk. Ik loop daar niet voor weg.”
In het debat over het aftreden van het kabinet naar aanleiding van het vernietigende onderzoeksrapport naar het toeslagenschandaal vroegen partijen van de SP en PVV tot de PvdA, GroenLinks en D66 de minister-president naar hoe het zover heeft kunnen komen dat onder het tienjarig premierschap van Rutte dit drama zich heeft kunnen voltrekken.
De Kamer bekritiseerde de eigen rol stevig, maar sloeg aan op uitspraken die Rutte afgelopen vrijdag in de persconferentie deed waar hij zei dat hij geen directe “betrokkenheid heeft bij dit dossier”.
Kamer richt pijlen op Rutte: ‘U bent geen toeschouwer, u bent de hoofdrolspeler’
PVV-leider Geert Wilders vindt het onbestaanbaar dat Rutte zich niet terugtrekt als VVD-lijstrekker. “Rutte was overal aanwezig. Er zijn gezinnen verwoest en degene die tien jaar verantwoordelijk is gaat lachend door”, aldus Wilders.
Klaver hekelt de verdediging van Rutte dat hij verantwoordelijk, maar niet betrokken zegt te zijn. “Hij was wel degelijk betrokken”, aldus Klaver. “U bent geen toeschouwer, u bent de hoofdrolspeler.”
Ook Rob Jetten (D66) vindt de reflectie van de premier niet genoeg. De onrechtmatige fraudejacht richtte zich in het bijzonder op burgers met een dubbele nationaliteit en er was sprake van racistische en discriminatoire uitspraken bij de Belastingdienst. Volgens Jetten is deze jacht ontstaan in een politiek klimaat waar burgers die een beroep doen op steun van de overheid door de VVD zijn weggezet als profiteurs en Nederlanders met een migratieachtergrond verdacht zijn gemaakt.
Jetten bracht in herinnering dat Rutte niet alleen de voorzitter was van de ministeriële commissie fraudebestrijding die aan de wieg stond van de fraudejacht, maar ook dat hij als staatssecretaris in 2007 door de rechter veroordeeld is wegens het aanzetten tot rassendiscriminatie. En dat Rutte uitspraken deed over het “dumpen van Antilianen” en vrij recent nog de pleur-op-uitspraken. Jetten: “Erkent de premier dat zijn vingerafdrukken op het toeslagendossier zitten?”
Rutte erkent bestaan ‘institutioneel racisme in Nederland’
Rutte bestreed de suggestie dat zijn uitlatingen het directe gevolg zijn van het racisme en discriminatie bij de fiscus. Waar de premier eerder niet wilde spreken over het bestaan van institutioneel racisme in Nederland, kon hij in het Kamerdebat echter niet heen om de gedragingen van de fiscus in het toeslagenschandaal. “Er zal zeker institutioneel racisme in Nederland voorkomen”, moest Rutte toegeven.
Wel zei hij dat de harde toon en de aandacht die de fraudebestrijding kreeg in 2013-2014 ertoe heeft kunnen leiden dat ambtenaren in de uitvoering dachten dat zij verder konden gaan dan zij mochten gaan.
Rutte benadrukte dat met het opstappen van het hele kabinet de ultieme politieke verantwoordelijkheid is genomen en dat hij niet weg zegt te lopen voor zijn verantwoordelijkheid. De vragen van onder meer Wilders, Klaver en SP-leider Lilian Marijnissen of hij verder kan als VVD-lijsttrekker vindt hij een vraag voor zijn partijleden en de kiezer.
Analyse: ‘Aftreden kabinet-Rutte is meer dan alleen symbolisch’
NOS 19.01.2021 Premier Rutte zegt dat hij “uiteraard” verantwoordelijk is voor de toeslagenaffaire die ertoe geleid heeft dat zijn kabinet afgelopen vrijdag aftrad. Maar hij blijft erbij dat hij er pas in de zomer van 2019 direct bij betrokken raakte, toen volgens hem pas duidelijk werd hoe ernstig de hele zaak was.
“En dat geldt voor iedereen, dat is de hele tragiek van deze zaak”, zei Rutte in het debat over de toeslagenaffaire. Daarin was veel kritiek op zijn rol binnen de affaire. Die is volgens veel partijen tot nu toe onderbelicht geweest.
Verschillende partijen wezen erop dat Rutte vanaf 2013 voorzitter was van de ministeriële commissie fraudebestrijding. Hij zou juist aangestuurd hebben op de stevige fraudeaanpak, die uiteindelijk volledig uit de hand liep.
Rutte erkende dat die nadruk op fraudebestrijding er “onbedoeld” toe kan hebben geleid dat mensen in de uitvoering de indruk kregen dat ze meer mochten. Maar hij ziet geen direct verband tussen zijn beleid en het drama van de toeslagenaffaire.
Vingerafdrukken
Oppositie-, maar ook coalitiepartijen waren fel op de rol van Rutte. D66-fractievoorzitter Rob Jetten constateerde dat de premier “nog steeds niet wil erkennen dat zijn vingerafdrukken overal op zitten”.
“De premier duikt de hele tijd”, vond PVV-leider Geert Wilders. “U heeft tienduizenden levens verwoest, mensen zijn failliet gegaan door de schulden. En na de verkiezingen gaat u straks gewoon weer door in de politiek, met uw appeltje en uw fiets. Dat is toch niet uit te leggen?”
Wilders snapt niet dat Rutte aanblijft als VVD-lijsttrekker:
Maar volgens Rutte heeft het kabinet de ultieme politieke consequentie genomen door af te treden. Of hij door kan als lijsttrekker van de VVD is niet aan de Kamer, vond de premier.
Hij noemde de toeslagenaffaire, net als de trage afhandeling van de aardbevingsschade in Groningen, een smet op zijn premierschap tot nu toe. “Maar er zijn in die tien jaar ook een heleboel dingen goed gegaan. Nederland staat er goed voor.”
Excuses voor Omtzigt
Rutte bood zijn persoonlijke excuses aan aan CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt voor de gebrekkige informatievoorziening aan de Kamer. Daarbij gaat het onder meer over een explosief intern memo van een medewerker van de Belastingdienst, met kritiek op de fraudejacht. Omtzigt vroeg verschillende keren om het stuk, maar het bleek ineens verdwenen. Rutte zegde toe daar een onafhankelijk onderzoek naar te laten doen.
Volgens de premier zaten er geen politieke motieven achter het slecht informeren van de Tweede Kamer. De parlementaire ondervragingscommissie kwam wel tot die conclusie.
Ook Omtzigt is ervan overtuigd dat politieke redenen wel degelijk een rol speelden. Toen duidelijk werd voor het kabinet dat er duizenden ouders ten onrechte als fraudeur waren aangemerkt, gingen de dwanginvorderingen bij die ouders gewoon door. “Waarom drukte niemand de noodknop in? Iedereen was bezig de staatssecretaris uit de wind te houden”, constateerde Omtzigt.
AD 19.01.2021 Mark Rutte krijgt forse kritiek in het debat over de toeslagenaffaire en de kabinetsval. Partijen richten hun pijlen op de premier die tien jaar aan het hoofd stond van kabinetten die volgens critici een cultuur van roekeloze fraudejacht en stelselmatige geheimhouding kweekten. Opstappen wil Rutte niet: ‘We moeten dit rechtzetten’.
,,Ik loop er niet voor weg, ik ben uiteraard ook verantwoordelijk”, zei Rutte vanavond in reactie op de scherpe kritiek uit de Tweede Kamer. ,,Dit had nooit mogen gebeuren. Kleine, administratieve fouten leidden tot grote invorderingen. Dat is de kern van dit drama. En als je ziet welke vernietigende werking dit had voor de levens van mensen, dan raakt me dat enorm. Ook omdat niemand deze banen zijn gaan doen om mensen te vermorzelen, en niet te beschermen. Het is dus onze dure plicht om dit recht te zetten, geen twijfel daarover.”
En zelf opstappen, zoals PVV-leider Wilders herhaaldelijk suggereert, doet Rutte echter niet: ,,Het kabinet heeft de ultieme politieke consequentie genomen. Het kabinet is demissionair, we zijn afgetreden, opgestapt. Maar ik sta hier niet op het partijcongres, Wilders is ook geen lid van mijn partij. We staan hier niet als lijsttrekkers in een debat voor de campagne. Het is ook aan de kiezer.”
Rutte bood wel excuses aan CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt aan voor belabberde informatievoorziening aan het parlement. De CDA’er hamert erop dat er structurele verbeteringen nodig zijn om zulke tragedies voortaan te voorkomen: ,,Dat het tien jaar duurt voordat het naar boven komt, dat mag nooit meer gebeuren.”
‘Vingerafdrukken’
Oppositie- en coalitiefracties hekelden in de uren daarvoor vooral Ruttes aandeel bij het Toeslagendrama. De premier was dan misschien formeel niet verantwoordelijk; onder zijn leiding kon wel een giftig klimaat ontstaan waarin potentiële sjoemelaars werden opgejaagd, geheimhouding boven transparantie ging, etnisch profileren gedoogd werd en onschuldige burgers ‘vermorzeld’ konden worden door de overheid, zo schetsten oppositiepartijen als PVV, PvdA en GroenLinks, maar ook coalitiefracties CDA en D66. ,,Zijn vingerafdrukken zitten op elke gelakte pagina”, zei PvdA-Kamerlid – en lijsttrekker – Lilianne Ploumen. ,,Met een appel in de hand en een glimlach op zijn gezicht fietst de premier weg van zijn verantwoordelijkheid.”
D66-fractieleider Rob Jetten greep zelfs terug op een oude gerechtelijke uitspraak over Ruttes beleid als staatssecretaris van Sociale Zaken (2003), toen hij gemeenten vroeg om inwoners van Somalische afkomst extra te controleren op bijstandsfraude: ,,Dat zette aan tot rassendiscriminatie. Later klonk het bij de premier ook: ‘pleur op’ of ‘vecht je in’. Woorden doen ertoe. Onder het bewind van de kabinetten Rutte is de aanpak doorgeschoten.”
CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt – die zich al vroeg vastbeet in de Toeslagen-kwestie – haalde in zijn betoog hard uit naar de ‘Haagse kliek’, systeemfalen bij overheidsinstanties en de gebrekkige informatievoorziening van het kabinet: ,,In het Torentje wordt niks genotuleerd.” Vrijwel alle Kamerfracties willen nu vooral snelle hulp aan alle gedupeerden, duizenden ouders wachten nog op compensatie. Omtzigt: ,,Slechts twee procent is geholpen sinds vorig jaar! De Belastingdienst verschuilde zich achter de brede rug van de rechtsstaat. Mensen kwamen te boek te staan als fraudeur, en in 94 procent van de gevallen weten we niet meer waarom dat gebeurd is.”
Nieuwe ‘doctrine’
Het coalitie-Kamerlid hekelde ook nieuwe, volgens hem opnieuw onvolledige, antwoorden op Kamervragen: ,,Is dit de nieuwe Rutte-doctrine? Door onvolledige informatievoorziening gaat het mis. En het stelsel van macht-tegenmacht functioneert niet. Dat gaat fundamenteel mis”, zei Omtzigt die van een ‘bananenmonarchie’ sprak omdat de Belastingdienst bij de rechter soms ook onvolledige dossiers aanleverde. ,,Onze kliek in Den Haag kijkt meer naar de partijvoorzitter dan naar de kiezer. Dat moeten we veranderen.”
De CDA’er wil een staatscommissie naar de rechtsstaat laten kijken: ,,Ik had me een paar jaar geleden niet kunnen voorstellen dat ik dit zou vragen.”
VVD-fractievoorzitter Klaas Dijkhoff bood -net als het kabinet- zijn excuses aan voor het drama. Ook erkende de VVD’er dat zijn partij medeverantwoordelijk is voor de doorgeslagen jacht op potentiële sjoemelaars, dat overheidsdiensten te vaak uitgingen van kwade opzet, dat de menselijke maat geregeld ontbrak. ,,Ik denk dat er in mijn eigen partij te veel focus op fraudebestrijding was. Niet alles wat eruit ziet als fraude is het ook.” Hij sprak verder van een ‘clustercatastrofe’ waarbij het parlement zelf niet buiten schot mag blijven: ,,Zet de verwarming maar niet te hard vandaag, anders druipt de boter nog van ons hoofd.” Ook Rutte spreekt van ‘ons’ – waarmee hij kabinet en Kamer bedoelt.
Onder meer PVV-leider Geert Wilders verwijt premier Rutte dat hij aanblijft terwijl hij medeverantwoordelijk is: ,,Teeven, Zijlstra, Weekers, Wiebes: alle kleine goden moeten vertrekken, maar de grote baas blijft. Tienduizenden mensen zijn kapotgemaakt. Schaamteloos.” Rutte en zijn VVD vindt dat het ‘aan de kiezer’ is of de premier kan blijven.
Toeslagen
Op de agenda vandaag staan de herziening van het toeslagenstelsel en genoegdoening voor de getroffen ouders, maar het debat wordt -met nog twee maanden tot de stembusgang- beschouwd als een ‘eerste verkiezingsdebat’. De VVD van Rutte staat op eenzame hoogte in de peilingen.
In een reactie op de vernietigende conclusies van de onderzoekscommissie besloot het het kabinet vorige maand dat gedupeerde ouders snel 30.000 euro compensatie moeten krijgen. Gisteren kondigde het kabinet daarbovenop aan dat alle lopende schulden die ouders bij overheidsinstanties als het UWV, DUO en de Sociale Verzekeringsbank worden kwijtgescholden.
In de Kamer klonk vooraf al de roep om meer actie: partijen eisen snellere uitbetaling aan getroffen ouders, diverse fracties – zoals GroenLinks en D66 – opperen ook om de kinderopvang helemaal gratis te maken. Dat kost al gauw vijf miljard euro per jaar. Zo verdwijnt ook automatisch het probleem van de toeslagen, is de gedachte. De VVD wil echter ‘geen staatcrèches’, zei Dijkhoff.
MSN 19.01.2021 Premier Mark Rutte heeft, mede namens zijn inmiddels demissionaire kabinet, zijn excuses aangeboden aan CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt. Excuses waren volgens de minister-president “op zijn plaats” wegens de gebrekkige informatievoorziening in de toeslagenaffaire en in het algemeen.
In een debat over het vernietigende toeslagenrapport en de val van het kabinet die daarop volgde, zei Rutte sorry voor de ondermaatse informatiehuishouding van de verschillende ministeries.
Ook bood hij excuses aan voor het feit “dat het voor kon komen dat informatie die binnen departementen bekend was, niet de ambtelijke en politieke leiding heeft bereikt”. Daardoor kwam deze informatie ook niet bij de Kamer, die daardoor zijn controlefunctie niet goed kon uitoefenen.
Rutte spreekt wel tegen dat informatie uit politieke overwegingen niet is gedeeld met de Kamer. De commissie-Van Dam die de politieke verantwoordelijkheid voor de toeslagenaffaire onderzocht, concludeerde dat dit wel het geval was.
Memo
De Kamercommissie kreeg niet helemaal duidelijk wat er gebeurd is met een explosief memo over de fraudeaanpak bij de Belastingdienst. Een groep hooggeplaatste ambtenaren zou dat memo bespreken, ook met de toenmalige staatssecretaris van Financiën.
Maar het memo verdween uit het ‘factsheet’ waar het eerst nog wel onderdeel van uitmaakte. Rutte belooft dat iemand van buitenaf, door middel van onder meer interviews met betrokken ambtenaren, gaat uitzoeken wat er in die week in de zomer van 2019 precies is gebeurd.
Omtzigt eiste op zijn beurt weer dat de Kamer moet goedkeuren wie dit onderzoek gaat doen. Zijn partijgenoot en voormalig minister Piet Hein Donner, die eerder onderzoek deed naar de toeslagenaffaire, zou volgens Omtzigt geen geschikte kandidaat zijn. Donner is volgens de prominente CDA’er niet kritisch genoeg en als voormalig vicepresident van de Raad van State te nauw betrokken bij het dossier.
RTL 19.01.2021 Premier Mark Rutte voelt zich ‘uiteraard altijd direct verantwoordelijk’ voor alles wat er onder zijn bewind gebeurt, dus ook voor de toeslagenaffaire waar zijn derde kabinet vorige week over viel. “Daar zal ik nooit voor weglopen”, zegt hij.
Tijdens het debat over een vernietigend toeslagenrapport dat vorige maand verscheen, kreeg Rutte veel kritiek op zijn eigen rol.
Die bleef tot nu toe onderbelicht, vinden veel Tweede Kamerleden. De premier zei eerder dat hij zich wel verantwoordelijk voelt, maar niet direct betrokken was bij het schandaal.
Nadruk op fraudebestrijding
Rutte heeft, met het aftreden van zijn kabinet, dan wel verantwoordelijkheid genomen, het lijkt volgens verschillende partijen niet volledig tot Rutte door te dringen dat het toeslagenschandaal zich voornamelijk voltrok toen hij in het Torentje zat.
Rutte erkende vanavond opnieuw dat onder zijn bewind veel nadruk werd gelegd op de bestrijding van fraude met publieke voorzieningen. Daardoor kan bij mensen die met de uitvoering zijn belast, ‘onbedoeld en niet gewenst’ het idee zijn ontstaan dat zij in de strijd tegen misbruik ‘iets meer mogen’, aldus de premier.
Dossier Toeslagenaffaire
Het blootleggen van de misstanden bij de Belastingdienst in de Toeslagenaffaire, is terug te lezen in de artikelen en video’s die RTL Nieuws hierover heeft gepubliceerd. Bekijk het hele dossier.
AD 19.01.2021 Mark Rutte krijgt forse kritiek in het debat over de toeslagenaffaire en de kabinetsval. Veel partijen richten hun pijlen op de premier die tien jaar aan het hoofd stond van kabinetten die volgens critici een cultuur van roekeloze fraudejacht en stelselmatige geheimhouding kweekten.
,,Ik loop er niet voor weg”, zei Rutte vanavond in reactie op de scherpe kritiek uit de Kamer. ,,Als je zo bezig bent met fraudebestrijding kan het risico ontstaan, onbedoeld en ongewenst, dat het gevolgen heeft voor de uitvoering. Maar fraudebestrijding mag nooit ten kosten gaan van de dienstverlening.”
Oppositie- en coalitiefracties hekelden in de uren daarvoor vooral Ruttes aandeel bij het Toeslagendrama. De premier was dan misschien formeel niet verantwoordelijk; onder zijn leiding kon wel een giftig klimaat ontstaan waarin potentiële sjoemelaars werden opgejaagd, geheimhouding boven transparantie ging, etnisch profileren gedoogd werd en onschuldige burgers ‘vermorzeld’ konden worden door de overheid, zo schetsten oppositiepartijen als PVV, PvdA en GroenLinks, maar ook coalitiefracties CDA en D66. ,,Zijn vingerafdrukken zitten op elke gelakte pagina”, zei PvdA-Kamerlid – en lijsttrekker – Lilianne Ploumen. ,,Met een appel in de hand en een glimlach op zijn gezicht fietst de premier weg van zijn verantwoordelijkheid.”
D66-fractieleider Rob Jetten greep zelfs terug op een oude gerechtelijke uitspraak over Ruttes beleid als staatssecretaris van Sociale Zaken (2003), toen hij gemeenten vroeg om inwoners van Somalische afkomst extra te controleren op bijstandsfraude: ,,Dat zette aan tot rassendiscriminatie. Later klonk het bij de premier ook: ‘pleur op’ of ‘vecht je in’. Woorden doen ertoe. Onder het bewind van de kabinetten Rutte is de aanpak doorgeschoten.”
CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt – die zich al vroeg vastbeet in de Toeslagen-kwestie – haalde in zijn betoog hard uit naar de ‘Haagse kliek’, systeemfalen bij overheidsinstanties en de gebrekkige informatievoorziening van het kabinet: ,,In het Torentje wordt niks genotuleerd.”
Vrijwel alle Kamerfracties willen nu vooral snelle hulp aan alle gedupeerden, duizenden ouders wachten nog op compensatie. Omtzigt: ,,Slechts twee procent is geholpen sinds vorig jaar! De Belastingdienst verschuilde zich achter de brede rug van de rechtsstaat. Mensen kwamen te boek te staan als fraudeur, en in 94 procent van de gevallen weten we niet meer waarom dat gebeurd is.”
Nieuwe doctrine
Het coalitie-Kamerlid hekelde ook nieuwe, volgens hem opnieuw onvolledige, antwoorden op Kamervragen: ,,Is dit de nieuwe Rutte-doctrine? Door onvolledige informatievoorziening gaat het mis. En het stelsel van macht-tegenmacht functioneert niet. Dat gaat fundamenteel mis”, zei Omtzigt die van een ‘bananenmonarchie’ sprak omdat de Belastingdienst bij de rechter soms ook onvolledige dossiers aanleverde. ,,Onze kliek in Den Haag kijkt meer naar de partijvoorzitter dan naar de kiezer. Dat moeten we veranderen.”
De CDA’er wil een staatscommissie naar de rechtsstaat laten kijken: ,,Ik had me een paar jaar geleden niet kunnen voorstellen dat ik dit zou vragen.”
Later vandaag gaat Rutte in op alle vragen en de kritiek. Tijdens zijn openingswoord aan het begin van het debat herhaalde de premier dat opstappen van zijn kabinet het juiste was om te doen: ,,Als het hele systeem faalt, kan alleen samen verantwoordelijkheid worden genomen.” Wel moeten ‘kabinet en Kamer’ samen daarop aanspreekbaar zijn, vindt de premier.
VVD-fractievoorzitter Klaas Dijkhoff viel zijn partijgenoot bij. Net als het kabinet bood hij zijn excuses aan. Ook erkende de VVD’er dat zijn partij medeverantwoordelijk is voor de doorgeslagen jacht op potentiële sjoemelaars, dat overheidsdiensten te vaak uitgingen van kwade opzet, dat de menselijke maat geregeld ontbrak.
,,Ik denk dat er in mijn eigen partij te veel focus op fraudebestrijding was. Niet alles wat eruit ziet als fraude is het ook.” Hij sprak verder van een ‘clustercatastrofe’ waarbij het parlement zelf niet buiten schot mag blijven: ,,Zet de verwarming maar niet te hard vandaag, anders druipt de boter nog van ons hoofd.”
Onder meer PVV-leider Geert Wilders verweet premier Rutte dat hij aanblijft terwijl hij medeverantwoordelijk is: ,,Teeven, Zijlstra, Weekers, Wiebes: alle kleine goden moeten vertrekken, maar de grote baas blijft. Het zou Rutte sieren af te zien van het lijsttrekkerschap. Tienduizenden mensen zijn kapotgemaakt. Schaamteloos.”
Toeslagen
Op de agenda vandaag staan de herziening van het toeslagenstelsel en genoegdoening voor de getroffen ouders, maar het debat wordt -met nog twee maanden tot de stembusgang- beschouwd als een ‘eerste verkiezingsdebat’. De VVD van Rutte staat op eenzame hoogte in de peilingen.
Aanleiding voor het debat zijn het spijkerharde rapport van de Parlementaire Ondervragingscommissie Kinderopvangtoeslag (POK) en de politieke conclusies die het kabinet daar vrijdag aan verbond door op te stappen. Rutte zei vorige week nogmaals sorry en beloofde opnieuw beterschap. ‘Vervuld van diepe schaamte’ kondigde de premier aan het complete toeslagenstelsel op de schop te nemen, ook worden overheidsstukken voortaan sneller openbaar, en moet er een fundamentele omslag bij overheidsdiensten komen, waardoor mensen nooit meer zo in de problemen kunnen komen.
Eerder was al toegezegd dat gedupeerde ouders snel 30.000 euro compensatie moeten krijgen en gisteren kondigde het kabinet aan dat alle lopende schulden die ouders bij overheidsinstanties als het UWV, DUO en de Sociale Verzekeringsbank worden kwijtgescholden.
In de Kamer klonk vooraf al de roep om meer actie: partijen eisen snellere uitbetaling aan getroffen ouders, diverse fracties – zoals GroenLinks en D66 – opperen ook om de kinderopvang helemaal gratis te maken. Dat kost al gauw vijf miljard euro per jaar. Zo verdwijnt ook automatisch het probleem van de toeslagen, is de gedachte. De VVD wil echter ‘geen staatcrèches’, zei Dijkhoff.
RTL 19.01.2021 Kamerleden van verschillende partijen willen dat premier Mark Rutte nadrukkelijker kijkt naar zijn eigen rol in de toeslagenaffaire. Rutte heeft, met het aftreden van zijn kabinet, dan wel verantwoordelijkheid genomen, het lijkt volgens de partijen niet volledig door te dringen dat het toeslagenschandaal zich voornamelijk voltrok toen hij in het torentje zat.
Het is typisch dat voormalig staatssecretaris van Financiën Eric Wiebes (in dit kabinet minister) aftrad, terwijl ‘de grote VVD-baas’ Rutte bleef zitten, zegt Wilders. “Wat een schaamteloos egoïsme. Als de premier nog een beetje eergevoel over heeft, als hij nog iets van een ruggengraat over heeft, moet hij na de verkiezingen niet terugkomen.”
Het kabinet trad vrijdag terug, waarmee Rutte de ultieme politieke verantwoordelijkheid nam. Maar terwijl Rutte meer openheid beloofde, ‘komt hij vervolgens weer met een zin die alleen hij kan bedenken: ik was verantwoordelijk, maar niet betrokken’, zegt GroenLinks-leider Jesse Klaver. “Hij was wel degelijk betrokken. En het zou hem sieren als hij de fout van afgelopen vrijdag vandaag rechtzet. En niet wegduikt voor de verantwoordelijkheid, maar zegt: ik was er.”
Ook fractievoorzitter Rob Jetten vindt dat Rutte hierover niet duidelijk genoeg is geweest. Hij benadrukt de rol van de premier in het ontstaan van de harde fraudeaanpak. “Onder het bewind van de kabinetten Rutte-I en Rutte-II is die aanpak doorgeschoten.” Jetten rekent het de premier aan ‘dat de ellende en de problemen, waarvan hij wist dat ze bestonden, konden voortduren terwijl hij de scepter zwaaide’.
Dossier Toeslagenaffaire
Het blootleggen van de misstanden bij de Belastingdienst in de Toeslagenaffaire, is terug te lezen in de artikelen en video’s die RTL Nieuws hierover heeft gepubliceerd. Bekijk het hele dossier.
Vingerafdrukken
De D66’er verwijst ook naar de ‘pleurop’-uitspraak van de premier en naar de tijd dat Rutte nog staatssecretaris was, en aan gemeenten vroeg Somalische inwoners extra goed te controleren op misbruik met bijstandsuitkeringen.
Ook PvdA-leider Lilianne Ploumen haalt dat voorbeeld aan. Rutte kan volgens haar niet volhouden dat hij niet direct betrokken was bij het ontspoorde fraudebeleid. “Zijn vingerafdrukken zitten op elke witgelakte pagina.” Toch constateert zij dat Rutte “met een glimlach wegfietst van zijn verantwoordelijkheid”.
CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt hekelt vooral de gebrekkige informatievoorziening in de tijd dat Rutte premier is. “Het probleem bij het Torentje is dat er niet genotuleerd wordt”, zijn ministerie moet de telefoon niet meer opnemen als andere departementen goedkeuring willen vragen voor het openbaar maken van documenten, zegt Omtzigt.
“Kan hij reflecteren op zijn eigen rol en het ministerie van Algemene Zaken”, vraagt het bekende CDA-lid verder. “Wanneer is hij ergens voor verantwoordelijk en wanneer heeft hij besluiten genomen? Wat weet hij over discriminatie en etnisch profileren?”
Kabinet stuurt vuistdik toeslagendossier avond voor debat
Kamerleden zijn bij aanvang van het debat over de toeslagenaffaire nogal verbolgen over de enorme hoeveelheid informatie die ze plotseling hebben gekregen. Lilian Marijnissen (SP) toont een dik dossier en vraagt zich af waarom het zo laat moest.
NU 19.01.2021 CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt heeft dinsdag in het debat over het aftreden van het kabinet naar aanleiding van het vernietigende onderzoeksrapport naar het toeslagenschandaal hard uitgehaald naar het kabinet en functioneren van de Nederlandse rechtsstaat. “Er is iets fundamenteel mis in ons land.”
Omtzigt, die geldt als een van de aanjagers die het schandaal bij de Belastingdienst aan het daglicht bracht, omschreef de problemen bij de rechterlijke macht, de politiek en de subsidieafhankelijkheid van belangenorganisaties als “groot en diep”.
Het ongekende onrecht dat ouders in de affaire is aangedaan, zoals de parlementaire onderzoekscommissie dat kwalificeerde, heeft volgens het Kamerlid kunnen plaatsvinden omdat de tegenmachten in de Nederlandse democratie niet functioneren.
Hij vindt dat in de Nederlandse politiek Kamerleden in problemen komen met het kabinet en de eigen partij als zij te kritische vragen stellen. “De kliek in Den Haag kijkt meer naar partijvoorzitter dan naar de kiezer. De kiezer komt alleen in beeld tijdens verkiezingscampagne.”
Omtzigt in debat: ‘Kliek in Den Haag kijkt niet naar kiezer’
Kamer richt pijlen op premier Rutte
De Tweede Kamer debatteert dinsdag over het aftreden van het kabinet en het snoeiharde onderzoeksrapport naar het kinderopvangtoeslagschandaal.
VVD-fractievoorzitter Klaas Dijkhoff bood namens zijn partij excuses aan voor wat hij omschreef als “een clustercatastrofe van epische proporties”.
PVV-leider Geert Wilders richtte zijn pijlen op premier Mark Rutte. Hij vindt het onbegrijpelijk dat VVD-leider doorgaat als lijsttrekker. Rutte zei zelf dat hij vindt dat hij geen directe verantwoordelijkheid draagt voor het schandaal, maar volgens Wilders zijn de vingerafdrukken van Rutte overal op het dossier terug te vinden.
“Rutte was overal aanwezig. Er zijn gezinnen verwoest en degene die tien jaar verantwoordelijk is gaat lachend door”, aldus Wilders. “Dit kabinet heeft de waarheid verdoezeld, stukken zijn achtergehouden, de rechtsstaat is geschoffeerd.”
Hoewel een deel van de Kamer het met Wilders eens is dat de premier meer verantwoordelijkheid draagt dan hij zelf wil doen geloven, vinden zij ook dat de PVV niet vrijuit gaat. DENK-fractievoorzitter Farid Azarkan: “Als er iemand is die exponent is van een cultuur waar mensen op basis afkomst wordt beoordeeld is het PVV. Door het creëren van een klimaat van racisme en discriminatie heeft de PVV bloed aan de handen.”
Ook Jesse Klaver (GroenLinks) en Lilian Marijnissen (SP) en Lilian Ploumen (PvdA) benadrukten de rol die Rutte heeft gespeeld. Klaver hekelt de verdediging van Rutte die eerder stelde verantwoordelijk, maar niet betrokken te zijn bij de toeslagen. “Hij was wel degelijk betrokken”, aldus Klaver. “Het zou hem sieren als hij niet wegduikt voor verantwoordelijkheid.”
Dat vindt ook Lilianne Ploumen (PvdA). Zij wijst erop dat Rutte in 2007 is veroordeeld wegens het aanzetten tot discriminatie. Hij zette in 2003 gemeenten ertoe aan om etnisch te profileren. Zij ziet het beleid van een discriminerende overheid terug in het toeslagenschandaal.
Marijnissen vindt dat het kabinet niet heeft laten zien echt iets te willen doen om herhaling te voorkomen. Een van de zaken waar zij vindt dat het kabinet nu al actie op kan ondernemen is het doorlichten van risicoselectiemodellen en algoritmes die discriminatie in de hand werken. Klaver wil dat de overheid per direct stopt met het gebruik hiervan.
‘Zwarte bladzijde in de geschiedenis van de Nederlandse overheid’
Afgelopen vrijdag viel het kabinet over “een zwarte bladzijde in de geschiedenis van de Nederlandse overheid”, schreef het kabinet.
De Belastingdienst discrimineerde ouders met een tweede nationaliteit door hen strenger te controleren en onterecht te beboeten. Hoe hard en hoe wijdverspreid discriminatie en racisme binnen de overheid is, is nog niet duidelijk. Dat wordt nog onderzocht.
Het demissionaire kabinet kondigde na de val een aanzet aan om te voorkomen dat een dergelijk schandaal zich kan herhalen. Het toeslagensysteem moet op de schop, ouders moeten worden gecompenseerd en er is meer openheid beloofd in de richting van de Kamer en journalisten.
Het schandaal leidde vorige week tot het vertrek van Lodewijk Asscher als PvdA-lijsttrekker en Eric Wiebes (VVD) die volgens de onderzoekscommissie medeverantwoordelijkheid droegen in het vorige kabinet.
Premier Rutte zei door te willen. De VVD-leider, die volgens de commissie ook medeverantwoordelijk is omdat hij voorzitter was van de ministeriële commissie die de keiharde fraudejacht initieerde, deelt de conclusie van Asscher en Wiebes niet dat het onmogelijk is nog verder te kunnen in de politiek.
RTL 19.01.2021 CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt wil precies van het kabinet weten hoe snel de gedupeerden in de toeslagenaffaire geholpen worden. “Ik wil een tijdspad hebben”, zegt hij. “En nu een echt tijdspad en niet zo’n fake tijdspad.” Omtzigt heeft ook weinig vertrouwen in de huidige compensatieregeling. “Die verandert met de dag”, zegt hij.
Het kabinet beloofde al ruim een jaar geleden dat het werk ging maken van compensatie van de gedupeerden.
Niet wachten
“Slechts 2 procent is geholpen, en er is meer geld naar de Belastingdienst gegaan dan naar de ouders”, zegt Omtzigt. Wat hem betreft komen de getroffen ouders en hun kinderen ‘op de eerste plaats, en misschien ook op de tweede en de derde’.
Compensatie van het grote onrecht dat de slachtoffers is aangedaan ‘kan niet wachten’, vindt Omtzigt. Tienduizenden mensen werden onevenredig hard aangepakt en ten onrechte aangemerkt als fraudeur, met vaak rampzalige gevolgen voor hun persoonlijk leven. “En in 94 procent van de gevallen weten we niet meer waarom dat gebeurd is. Hoezo rechtsstaat?”, schampert de CDA’er.
Bananenmonarchie
Ook de informatievoorziening, waarover het kabinet vrijdag nog beterschap beloofde, schiet volgens Omtzigt nog steeds tekort. Aan de vooravond van het debat kwam ineens een heel pakket met informatie, maar ook vage antwoorden op een hele reeks vragen.
Er is volgens de CDA’er gewoon een ‘nieuwe Rutte-doctrine’. Die doctrine zou voorschrijven dat discussiestukken veelal niet openbaar worden gemaakt. “We hebben hem gehad, we nemen er afstand, en we hebben hem weer ingevoerd.”
Niet alleen de Kamer krijgt te weinig informatie, aldus Omtzigt. De Kamercommissie die onderzoek deed naar de toeslagenaffaire concludeerde dat zelfs stukken werden achtergehouden in rechtszaken. “Dit is een bananenmonarchie”, foetert het Kamerlid.
Dossier Toeslagenaffaire
Het blootleggen van de misstanden bij de Belastingdienst in de Toeslagenaffaire, is terug te lezen in de artikelen en video’s die RTL Nieuws hierover heeft gepubliceerd. Bekijk het hele dossier.
MSN 19.01.2021 Ook de VVD biedt haar excuses aan voor het leed dat ouders is aangedaan in de toeslagenaffaire. Het vernietigende toeslagenrapport waar de Kamer dinsdag over debatteert, wijst volgens VVD-fractievoorzitter Klaas Dijkhoff ook nadrukkelijk naar de rol van de Tweede Kamer. “Zet de verwarming maar niet te hoog, anders druipt de boter nog van ons hoofd”, zegt de liberaal.
Dat geldt dus ook voor de grootste partij in het parlement, de VVD van Dijkhoff zelf. Hij hoopt dat de Kamer naar zijn eigen rol kijkt, maar een “kritische beschouwing van onszelf” doet volgens Dijkhoff niets af aan het terechte commentaar op het inmiddels afgetreden kabinet. “Ik verdedig niemand, maar ik wil voorkomen dat we ons eigen aandeel vergeten.” Hij stelt voor ook om “externen” naar de rol van de Kamer in het schandaal te laten kijken.
Het komt Dijkhoff op flinke kritiek te staan van PVV-leider Geert Wilders. Die denkt dat de VVD’er wel degelijk zijn “politieke baas”, premier Mark Rutte, uit de wind wil houden. Die is al ruim tien jaar eindverantwoordelijk voor het kabinetsbeleid, maar “gaat straks lachend door alsof er niets gebeurd is”, zegt Wilders. “De VVD plaatst partijbelang boven landsbelang.”
Dijkhoff noemt dat een “eenzijdig beeld” en vindt het “jammer dat Wilders voorbijgaat aan de gedegen conclusies van het rapport”. Daarin wordt geconcludeerd dat in alle bestuurslagen grote fouten zijn gemaakt. “Op zoveel momenten had een andere keuze het verschil kunnen maken”. Of Rutte door kan als premier, “daar gaat de kiezer over”, aldus Dijkhoff.
Telegraaf 19.01.2021 Het debat over het toeslagenschandaal en de kabinetsval is voor coalitie en oppositie aanleiding om de VVD en demissionair premier Mark Rutte onder vuur te nemen. CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt houdt zich daar afzijdig van en neemt de rechtstaat onder vuur. Hij ziet in dit dossier Nederland zelfs als ’bananenmonarchie’.
Het kabinet trad afgelopen vrijdag in zijn geheel af, na wekenlang overleg over de gevolgen die de toeslagenaffaire moest hebben.
Fractievoorzitters voeren het woord tijdens het debat. Behalve bij het CDA: daar wordt Kamerlid Omtzigt ingezet, die mede het toeslagenschandaal aan het licht bracht. VVD-fractievoorzitter Klaas Dijkhoff trok direct bij aanvang van het debat in zijn bijdrage het boetekleed aan over de rol van de Kamer in de toeslagenaffaire. „Zet de verwarming hier maar niet te hoog, anders druipt de boter nog van ons hoofd.”
Aanval op VVD
Oppositiepartijen, maar ook D66-fractieleider Rob Jetten, bekritiseren de partij van Dijkhoff. Daarbij ligt vooral het late delen van informatie onder vuur. „Prima dat u kritiek levert op de Kamer, maar het waren parlementariërs (CDA’er Omtzigt en SP’er Renske Leijten, red.) die ergens achter probeerden te komen maar keer op keer op keer op een muur stuitten”, aldus SP-leider Lilian Marijnissen.
PVV-leider Geert Wilders gaat het hardst erin. „De premier zit vuistdiep in het toeslagendossier. Maar hij bagatelliseert alles.” Volgens de oppositieleider trad minister Eric Wiebes vorige week af om ’de positie van grote VVD-baas te beschermen’: „Ikke, ikke, ikke en de rest kan stikken, staat in de deur van het Torentje gegraveerd.”
Dijkhoff zelf laat de kritiek op zijn partij en premier van zich afglijden. De pijlen op Rutte richten vindt hij politiek spel. De vertrekkende fractieleider stelt voor om in de Kamer zorgvuldiger wetten te gaan behandelen, in plaats van tijd inruimen voor debatjes over actuele ophef: „Misschien moeten we hier één dag actualiteiten doen en drie dagen saaie dingen die heel belangrijk zijn.”
’Fundamenteel mis’
CDA’er Omtzigt houdt zich afzijdig van een aanval op de VVD en neemt in een vurig betoog het functioneren van de rechtstaat onder vuur. „De rechtstaat keek niet eens in de dossiers, wat een rechtstaat.” Dat er in rechtszaken met ouders stukken werden achtergehouden, noopt Omtzigt ertoe te stellen dat Nederland een ’bananenmonarchie’ is.
Hij ziet een probleem in de organisatie van macht en tegenmacht. „Er is zo’n innige band tussen kabinet en Kamer”, vindt hij. „Daar is iets fundamenteel mis in ons land. Onze kliek in Den Haag kijkt meer naar de partijvoorzitter dan de kiezer. En dat zullen we moeten veranderen.”
De ’checks and balances’ komen volgens hem niet van belangenorganisaties, omdat ’die allemaal uit de staatsruif eten’. Echt kritisch kunnen ze daarom volgens hem niet zijn: „Omdat dan de subsidie stopt.”
Onvermijdelijk
Het rapport ’Ongekend onrecht’ van de commissie die meerdere politieke kopstukken onder ede hoorde, sloeg dusdanig hard in, dat het aftreden als onvermijdelijk werd gezien. Rutte spreekt voorafgaand aan het debat dan ook van een rapport dat als ’een mokerslag’ aankwam.
Tegelijk met het aftreden maakte Rutte ook bekend de komende jaren vele miljarden euro’s uit te geven om de schade te herstellen. Dat gaat naar compensatie van ouders, maar ook naar verbetering van de dienstverlening door de overheid en het opkrikken van de informatievoorziening.
NOS 19.01.2021 De Partij voor de Dieren en GroenLinks constateren dat Rutte weinig zelfreflectie toont. Hij erkent wel dat hij fouten heeft gemaakt, maar hij heeft geen complete beschouwing hoe het wantrouwen in het toeslagensysteem is gegroeid. GroenLinks-leider Klaver vindt dat de premier doet alsof het allemaal toevallig is gebeurd. “U bent geen toeschouwer, u bent een hoofdrolspeler”, aldus Klaver. Rutte weerspreekt de kritiek en vindt dat hij wel degelijk reflectie toont en dat hij wel degelijk lessen uit de affaire trekt.
Regeringspartij D66 wil dat Rutte erkent dat hij zijn “vingerafdrukken” op het hele dossier zitten. Nee, zegt Rutte. Hij vindt dat Jetten partijpolitiek bedrijft. “D66 tegenover VVD is meer iets voor de campagne.”
MSN 19.01.2021 Demissionair premier Mark Rutte gaat dinsdag in debat met de Tweede Kamer over de toeslagenaffaire en de daaruit volgende val van zijn derde kabinet. Rutte moet zich verantwoorden voor zijn rol in het schandaal als premier in de afgelopen tien jaar.
Het kabinet trad afgelopen vrijdag in zijn geheel af, na wekenlang overleg over de gevolgen die de toeslagenaffaire moest hebben.
Fractievoorzitters voeren het woord tijdens het debat. Behalve bij het CDA: daar wordt Kamerlid Pieter Omtzigt ingezet. VVD-fractievoorzitter Klaas Dijkhoff trok direct bij aanvang van het debat in zijn bijdrage het boetekleed aan over de rol van de Kamer in de toeslagenaffaire. „Zet de verwarming hier maar niet te hoog, anders druipt de boter nog van ons hoofd.”
Oppositiepartijen met Rob Jetten (D66) voorop, kritiseerden de partij van Dijkhoff vanwege de bonnetjesaffaire en de afkalving van de sociale advocatuur. Maar ook de beruchte ’Rutte-doctrine’, waarin informatie te laat of niet met de Kamer wordt gedeeld, moet het ontgelden. „Prima dat u kritiek levert op de Kamer, maar het waren parlementariërs (CDA’er Pieter Omtzigt en SP’er Renske Leijten) die ergens achter probeerden te komen maar keer op keer op keer op een muur stuitten,” aldus SP-leider Lilian Marijnissen.
Het rapport ’Ongekend onrecht’ van de commissie die meerdere politieke kopstukken onder ede hoorde, sloeg dusdanig hard in, dat het aftreden als onvermijdelijk werd gezien. Rutte spreekt voorafgaand aan het debat dan ook van een rapport dat als ’een mokerslag’ aankwam.
Tegelijk met het aftreden maakte Rutte ook bekend de komende jaren vele miljarden euro’s uit te geven om de schade te herstellen. Dat gaat naar compensatie van ouders, maar ook naar verbetering van de dienstverlening door de overheid en het opkrikken van de informatievoorziening.
Dat laatste is een groot kritiekpunt van de Tweede Kamer, die meer openheid van de regering verlangt. Rutte heeft nu toegezegd veel meer documenten openbaar te maken. Maar de Kamer zal hem daarover stevig aan de tand willen voelen, net als over zijn rol in het veroorzaken van de toeslagenaffaire, in de ruim tien jaar dat hij premier is.
RTL 19.01.2021 De Tweede Kamer debatteert vanaf 13.00 uur met premier Rutte over het aftreden van het kabinet naar aanleiding van de toeslagenaffaire. De Kamer wil van het kabinet weten wat het gaat doen om dit in de toekomst te voorkomen. Het debat begint met een verklaring van premier Rutte
RTL 19.01.2021 De Kamer is verontwaardigd over de berg aan informatie die het kabinet slechts enkele uren voor het debat over de toeslagenaffaire naar de Kamer heeft gestuurd. Kamerleden konden die onmogelijk lezen in die korte tijd. Zij schamperden over de door het kabinet beloofde ‘nieuwe informatievoorziening’ na de toeslagenaffaire.
Reden is een vuistdik pakket nieuwe informatie die de Kamer slechts enkele uren kreeg voor het debat vandaag over de toeslagenaffaire. Die informatie konden de Kamerleden onmogelijk lezen voorafgaand aan het debat, betoogden verschillende fractievoorzitters. “Dat gaat natuurlijk nooit lukken”, zei SP-leider Lilian Marijnissen.
Ook PVV-leider Geert Wilders zei de informatie niet te hebben kunnen lezen voorafgaand aan het debat.
Kamerleden zijn bij aanvang van het debat over de toeslagenaffaire nogal verbolgen over de enorme hoeveelheid informatie die ze plotseling hebben gekregen. Lilian Marijnissen (SP) toont een dik dossier en vraagt zich af waarom het zo laat moest.
NOS 19.01.2021 Dat er veel anders moet met de toeslagen in de kinderopvang, daar is vrijwel iedereen het wel over eens. Maar over de vraag hoe precies is nog veel discussie, blijkt ook vandaag in het Kamerdebat over de toeslagenaffaire.
Het kabinet trad vorige week af, als gevolg van de keiharde conclusies van de parlementaire ondervragingscommissie. Rutte legde vanmiddag als inmiddels demissionaire premier een korte verklaring af in de Tweede Kamer. Volgens hem kwam de conclusie van het rapport van de ondervragingscommissie aan als een mokerslag. “Als het hele systeem heeft gefaald, kan alleen gezamenlijk verantwoordelijkheid worden gedragen”, zei hij.
Rutte: conclusie rapport toeslagenaffaire was hard als een mokerslag
Het kabinet wil dat het toeslagensysteem op de schop gaat, maar zei vorige week dat dat waarschijnlijk nog jaren zal duren. Onder meer GroenLinks, PvdA, SP, Partij voor de Dieren en en ook regeringspartij D66 vinden dat de kinderopvang helemaal of grotendeels gratis moet worden. Ook VVD-fractievoorzitter Dijkhoff wil een ander systeem, maar gratis kinderopvang gaat hem te ver, zei hij in het debat. Hij is bang voor “staatscrèches”.
Vrijwel alle deelnemers aan het Kamerdebat noemden het opstappen van het kabinet de juiste beslissing. Sommigen erkenden dat ze ook zelf steken hebben laten vallen en te strenge wetten hebben gemaakt. Er was een brede oproep om de betrokkenen nu echt snel financiële compensatie te bieden.
VVD-lijsttrekker
Meteen in het begin van het debat kreeg Dijkhoff van PVV-leider Wilders vragen over de positie van Rutte als VVD-lijsttrekker. “Er was er één die vanaf 2010 tot 2020 overal bij aanwezig was en dat is de heer Rutte”, zei Wilders. De PVV-voorman begrijpt niet dat Rutte weer de VVD-lijst aanvoert.
Dijkhoff zei daarover dat het kabinet niet wegloopt voor zijn verantwoordelijkheid en dat het niet allemaal aan één man ligt. Hij voegde eraan toe dat het parlement niet over partijen gaat, maar dat de VVD-leden de lijst van hun partij vaststellen en dat de kiezer daarna de partijen beoordeelt. Dijkhoff erkende overigens dat er ook in zijn partij een te eenzijdige focus lag op fraudebestrijding.
‘Rechtsstaat geschoffeerd’
Wilders zei dat het kabinet het parlement keihard heeft voorgelogen, dat het stukken heeft achtergehouden en dat de willekeur heerst. “Dit kabinet heeft de democratie en de rechtsstaat geschoffeerd.”
Hij betitelde Rutte als de premier van een land dat bestuurd wordt door een zieke en corrupte overheid, die tienduizenden mensen schaamteloos vogelvrij heeft verklaard. Anderen zeiden dat Rutte zijn eigen rol in de affaire naar buiten veel te klein heeft gemaakt. Volgens GroenLinks-leider Klaver was Rutte veel meer bij het schandaal betrokken dan hij zelf wil toegeven.
Vingerafdrukken
SP-leider Marijnissen zei dat het kabinet alleen is gevallen omdat doorregeren schadelijker leek voor het beeld dan opstappen. En PvdA-fractievoorzitter Ploumen voegde eraan toe dat “de vingerafdrukken van Rutte op elke pagina zitten. Marijnissen stelde verder nog voor na de parlementaire ondervraging ook nog een “echte” parlementaire enquête te houden.
Denk-voorman Azarkan pleitte voor strafrechtelijke vervolging van mensen die betrokken waren bij het door de Belastingdienst selecteren op tweede nationaliteit of etnische afkomst. “Niemand mag de wet overtreden. We moeten aan Nederland laten zien dat discrimineren en daar meerjarig over liegen niet onbestraft kan blijven.”
‘Haagse kliek kijkt meer naar partijvoorzitter dan naar kiezer’
CDA-woordvoerder Omtzigt, een van de Kamerleden die afgelopen tijd veel werk hebben gemaakt van de toeslagenaffaire, zei dat er iets fundamenteel mis is met de “checks and balances”. “Wij hebben de staat zo ingericht dat onze kliek in Den Haag meer kijkt naar de partijvoorzitter dan naar de kiezer; dat zullen we moeten veranderen.”
Omtzigt hekelde verder de manier waarop het kabinet de Kamer informeert. Ook over de beantwoording van Kamervragen over de toeslagen, gisteren, zijn hij en anderen erg ontevreden. De woordvoerder van de regeringspartij pleitte ook voor een betere regeling voor klokkenluiders. “De eerste die in dit dossier werd ontslagen, was de klokkenluider. Kan deze man alsnog een lintje krijgen, in plaats van zijn ontslagbrief?”, vroeg Omtzigt.
Pieter Omtzigt over ‘Haagse kliek’: er is iets fundamenteels mis
NOS 19.01.2021 Het debat dat vanmiddag in de Tweede Kamer wordt gehouden over de toeslagenaffaire, zal waarschijnlijk ook een verkiezingsdebat worden. Premier Rutte, met zijn VVD ruimschoots op kop in de peilingen voor 17 maart, zal daarbij het doelwit zijn van de andere partijen.
Die vaardigen bijna allemaal hun fractievoorzitter af voor het debat, wat aangeeft waar de prioriteit ligt. Alleen het CDA laat de specialist op dit dossier, Pieter Omtzigt, het woord voeren.
Het debat begint om 13.00 uur met een verklaring van Rutte over het aftreden van zijn kabinet afgelopen vrijdag. Toen zei hij dat de rechtsstaat er niet in geslaagd is burgers te beschermen tegen de almachtige overheid. “Als het hele systeem heeft gefaald, kan alleen gezamenlijk verantwoordelijkheid worden gedragen.” Daarom trad het kabinet af.
Ongeloofwaardig
Vooral de oppositiepartijen zullen Rutte erop aanvallen dat hij, ondanks het onrecht dat burgers is aangedaan, toch gewoon weer premier wil worden. Ze vinden dat hij ongeloofwaardig is geworden. Hij was als premier misschien niet direct verantwoordelijk, maar wel eindverantwoordelijk, zo is hun redenering.
Zelf heeft Rutte nooit overwogen op te stappen als lijsttrekker, omdat hij naar eigen zeggen niet direct betrokken was bij het toeslagendossier. Oppositiepartijen zullen hem verwijten dat dat juist het probleem was. Hij heeft het te lang op zijn beloop gelaten, vinden zij.
Ook het slecht informeren van de Tweede Kamer zal de premier worden aangerekend. Door de zogenoemde Rutte-doctrine, die inhoudt dat discussies tussen ambtenaren intern moeten blijven, kwamen belangrijke stukken pas heel laat boven water. Het kabinet heeft daarin beterschap beloofd; alle relevante stukken zullen voortaan meteen naar de Kamer en journalisten worden gestuurd, zo is gezegd.
Kamer: vertrek kabinet enige goede stap
Natuurlijk zal het in het debat ook gaan over de inhoudelijke kant van de affaire. Hoe heeft het zo uit de hand kunnen lopen en hoe voorkomen we dat het ooit nog een keer gebeurt? Veel aandacht zal ook uitgaan naar de gedupeerde ouders. Partijen vinden het onverteerbaar dat de compensatie van ten minste 30.000 euro, die voor de Kerst werd toegezegd, nog bij niemand binnen is. Dat kan nog wel tot mei duren.
Kwijtgescholden
Gisteren zette het kabinet wel een belangrijke stap in die compensatie. De schulden die de ouders hebben bij overheidsinstellingen en gemeenten worden kwijtgescholden. Daar zijn vele tientallen miljoenen euro’s mee gemoeid. Een fors bedrag voor een demissionair kabinet, maar vrijwel zeker zal de Tweede Kamer dat steunen. Wel zullen er nog veel vragen zijn over de uitvoering van de regeling.
Staatssecretaris Van Huffelen (D66), die vandaag ook bij het debat is, riep gisteren private partijen als banken en energiebedrijven op om ook de schulden te schrappen die de ouders daar hebben. Zo hoopt ze dat de ouders met een schone lei een nieuwe start kunnen maken.
D66 en GroenLinks komen in het debat met een voorstel om de kinderopvang gratis te maken, net als onderwijs. Op die manier kan de kinderopvangtoeslag helemaal worden afgeschaft.
NOS 19.01.2021 GroenLinks, D66 en vakbond FNV willen dat de kinderopvang in Nederland een gratis basisvoorziening wordt voor iedereen. D66 sloot zich vanochtend aan bij een pleidooi hiervoor van GroenLinks. Maar wat zouden de gevolgen zijn als dit plan wordt uitgevoerd?
Wat zijn de kosten?
Gratis opvang voor kinderen tot 12 jaar (vier dagen per week) gaat de staat naar schatting 5,4 miljard euro meer kosten dan de regelingen die nu van kracht zijn. Dat schreef staatssecretaris van Financiën Van Huffelen in een brief aan de Tweede Kamer vorig jaar, naar aanleiding van beleidsonderzoek.
Die kosten kunnen overigens aanzienlijk lager uitvallen als ouders een kleine eigen bijdrage betalen, of als de inkomensafhankelijke combinatiekorting (IACK) afgeschaft wordt. Dat is een fiscale aftrekpost die arbeidsparticipatie van ouders met jonge kinderen moet stimuleren. Als kinderopvang gratis of bijna gratis wordt, is die financiële stimulans niet langer nodig, is de gedachte.
Gaan ouders meer werken als kinderopvang gratis of bijna gratis is?
Uit een verkenningsstudie van het Centraal Planbureau blijkt dat gratis of veel goedkopere kinderopvang relatief beperkt effect heeft op de werkgelegenheid in Nederland. De IACK blijkt uit die studie een meer effectieve maatregel om de arbeidsparticipatie te bevorderen.
Daar staat tegenover dat het afschaffen van die korting werken voor ouders van jonge kinderen minder aantrekkelijk maakt. Uit dat rapport: “De IACK is gericht op alleenstaanden en tweeverdieners met jonge kinderen (vaak vrouwen), een groep die relatief sterk reageert op financiële prikkels. De IACK is per euro effectiever in het stimuleren van het arbeidsaanbod dan de kinderopvangtoeslag.” Hoe lager de bijdrage, hoe geringer het effect op de arbeidsparticipatie.
Als de opvang gratis wordt voor werkenden en niet-werkenden, dan heeft dat naar verwachting nog een ander gevolg. Als niet-werkenden ook gratis kinderopvang krijgen, dan levert dit geen financieel voordeel meer op, maar ze gaan er wel op vooruit doordat kinderopvang nu ook voor hen (gratis) toegankelijk is. Volgens het CPB stopt een klein deel daardoor zelf met werken.
“In principe investeer je een enorm bedrag om uiteindelijk de hogere inkomens te ontlasten”, aldus Emmeline Bijlsma, directeur brancheorganisatie Kinderopvang.
Zijn er nog effecten op de inkomensongelijkheid?
Ook op inkomensongelijkheid zijn de effecten heel klein, blijkt uit het onderzoek van het Centraal Planbureau. Allereerst is de groep in Nederland die gebruikmaakt van dagopvang relatief klein, afgezet tegen alle inkomens in Nederland. Daarnaast krijgen de lagere inkomens in Nederland veel kosten vergoed (tot 96% van de kosten, tegen een maximum uurprijs).
Het meest profijt hebben uiteindelijk de midden- en hoge inkomens, die in het huidige stelsel minder vergoed krijgen via de kinderopvangtoeslag dan lagere inkomens. Daardoor neemt de inkomensongelijkheid licht toe.
Heeft gratis kinderopvang effect op het geboortecijfer?
Volgens sociaal demograaf Jan Latten heeft veel door de overheid opgelegde wet- en regelgeving onbedoeld een negatief effect op het geboortecijfer. “Kijk bijvoorbeeld naar de flexibilisering van de arbeidsmarkt en toewijzingsregels voor sociale huurwoningen. Dat zorgt voor onzekerheid onder jonge mensen en als ze onzeker zijn beginnen ze minder aan kinderen.”
Daarom kan de invoering van (bijna) gratis kinderopvang een remmend effect hebben op het alsmaar dalende geboortecijfer, zegt Latten. “De invoering van gratis kinderopvang is door de beleidsmakers niet daar voor bedoeld, maar er wordt wel een financiële drempel weggenomen als het om kinderen krijgen gaat.” Latten verwacht niet een enorme correctie in het geboortecijfer.
Wat vindt de kinderopvangbranche?
Directeur van de brancheorganisatie Kinderopvang Emmeline Bijlsma is om meerdere redenen zeer kritisch over gratis kinderopvang. “Ik denk dat als je iets gratis aanbiedt, het daarom waarde verliest. Ouders gaan dan vrijblijvender om met de opvang. Dat zou betekenen dat ze hun kinderen later gaan brengen en algeheel minder betrokken zijn bij de opvang.”
Er is geen onderzoek gedaan naar de gevolgen van de kwaliteit van gratis of bijna gratis opvang. Bijlsma wijst naar Scandinavië, waar de opvang grotendeels door de overheid wordt vergoed. “Daar is de kwaliteit van kinderopvang niet hoger dan hier. De kinderopvang in Nederland behoort nu tot de top van Europa.”
Een ander bezwaar van Bijlsma is de uitvoerbaarheid van het plan. “We hebben nu al te maken met wachtlijsten en onderbezettingen en die nemen waarschijnlijk alleen maar toe. Dat betekent in de praktijk dat er nieuwe gebouwen moeten komen voor opvang en dat bestemmingsplannen moeten worden aangepast. Dat kan nooit binnen korte termijn.”
Bijlsma vindt de extra overheidskosten van 5,4 miljard euro daarom niet gerechtvaardigd. “In principe investeer je een enorm bedrag om uiteindelijk de hogere inkomens te ontlasten. Daarbij is gratis nooit echt gratis, want dat geld moet natuurlijk ergens vandaan komen.”
NOS 19.01.2021 Net als GroenLinks wil regeringspartij D66 dat kinderopvang gratis wordt. De twee partijen zullen daar vanmiddag een gezamenlijk voorstel voor doen in het Kamerdebat over de toeslagenaffaire en het aftreden van het kabinet.
Door kinderopvang gratis te maken, kan de kinderopvangtoeslag afgeschaft worden. Die toeslag stond centraal in de uit de hand gelopen fraudejacht van de Belastingdienst, waardoor duizenden ouders in de financiële problemen kwamen.
GroenLinks en D66 willen dat kinderopvang een gratis publieke voorziening wordt, net zoals onderwijs. Nu moeten ouders nog een eigen bijdrage betalen en kunnen ze dus een toeslag krijgen om de kosten te betalen.
Niet gebonden aan coalitieafspraken
Door zich aan te sluiten bij oppositiepartij GroenLinks, gaat D66 in tegen de afspraken binnen de coalitie. Maar omdat het kabinet demissionair is, zijn de partijen daar niet meer aan gebonden.
GroenLinks-leider Jesse Klaver hoopt daar de komende tijd vaker gebruik van te kunnen maken. Volgens hem is er nu, tot aan de verkiezingen, kans op een ‘sociale meerderheid’ in de Tweede Kamer.
“De toeslagenaffaire moet een keerpunt worden: vanaf hier gaan we de verzorgingsstaat weer opbouwen”, zegt Klaver. Na het gratis maken van de kinderopvang wil hij ook de bijstandswet aanpakken. Ook daar moeten de menselijkheid en het vertrouwen in de burger terugkomen, vindt Klaver.
Onlangs ontstond veel verontwaardiging over het bericht dat een vrouw in de bijstand 7000 euro moest terugbetalen, omdat haar moeder regelmatig boodschappen voor haar deed.
Den HaagFM 19.01.2021 ‘Eerst zien, dan geloven’, zegt Janet Ramesar. Ze is een van de gedupeerden van de toeslagenaffaire die maandagavond hoorde dat haar schulden zijn kwijtgescholden. Ondanks dat de felicitatie-appjes op haar telefoon binnenstromen, is de Haagse nog niet in een feeststemming. Ze is de afgelopen jaren te vaak van het kastje naar de muur gestuurd door de Belastingdienst. Dat schrijft mediapartner Omroep West.
Staatssecretaris van Financiën Alexandra van Huffelen maakte maandag bekend dat schulden bij overheidsinstanties zoals de Belastingdienst, UWV, de Dienst Uitvoering Onderwijs en de Sociale Verzekeringsbank worden kwijtgescholden. De staatssecretaris roept private schuldeisers op hetzelfde te doen. Ze is daarover nog met hen in gesprek.
Janet Ramesar denkt dat het allemaal niet zo makkelijk gaat. ‘Voor deurwaarders zijn het hun inkomsten. Die geven ze niet zomaar af. Ik had liever gehad dat er een plan lag dat al helemaal af was en dat het dan in de media kwam. Nu moeten we weer weken of maanden wachten. Mijn schulden worden nog altijd ingehouden bij mijn compensatie. Dat voelt als de toeslagenaffaire 2.0.’
In september weer studeren
Sowieso is de Haagse door de jarenlange strijd met de fiscus niet overtuigd van de goede bedoelingen. Door de toeslagenaffaire raakte Janet een paar jaar geleden haar baan kwijt en kreeg ze Veilig Thuis op haar dak. ‘Mijn zoon woont niet meer thuis. Ik ben eigenlijk alles kwijtgeraakt wat ik kwijt kon raken. Ik kan financieel helemaal niks. Ik kan niet normaal boodschappen doen. Je kan niet leven. Je leeft echt alleen maar op de automatische piloot.’
‘De meeste schulden heb ik vorige maand afgelost’, vertelt ze. ‘Ik ga er wel vanuit dat ik met terugwerkende kracht dat geld terugkrijg. Ik had nog een studieschuld en die wordt dan ook kwijtgescholden. Dat is wel mooi, want ik wil in september mijn studie weer oppakken.’
‘Niet juichen zolang het niet op papier staat’
Toch gelooft de 35-jarige Ramesar de regeling pas als de brieven van deurwaarders niet meer op de mat vallen. ‘Dit soort nieuws komt altijd vlak voordat er een debat plaatsvindt. Maar zolang er niets op papier staat, ga ik niet juichen
OmroepWest 18.01.2021 ‘Eerst zien, dan geloven’, zegt Janet Ramesar. Ze is een van de gedupeerden van de toeslagenaffaire die maandagavond hoorde dat haar schulden zijn kwijtgescholden. Ondanks dat de felicitatie-appjes op haar telefoon binnenstromen, is de Haagse nog niet in een feeststemming. Ze is de afgelopen jaren te vaak van het kastje naar de muur gestuurd door de Belastingdienst.
Staatssecretaris van Financiën Alexandra van Huffelen maakte maandag bekend dat schulden bij overheidsinstanties zoals de Belastingdienst, UWV, de Dienst Uitvoering Onderwijs en de Sociale Verzekeringsbank worden kwijtgescholden. De staatssecretaris roept private schuldeisers op hetzelfde te doen. Ze is daarover nog met hen in gesprek.
Janet Ramesar denkt dat het allemaal niet zo makkelijk gaat. ‘Voor deurwaarders zijn het hun inkomsten. Die geven ze niet zomaar af. Ik had liever gehad dat er een plan lag dat al helemaal af was en dat het dan in de media kwam. Nu moeten we weer weken of maanden wachten. Mijn schulden worden nog altijd ingehouden bij mijn compensatie. Dat voelt als de toeslagenaffaire 2.0.’
In september weer studeren
Sowieso is de Haagse door de jarenlange strijd met de fiscus niet overtuigd van de goede bedoelingen. Door de toeslagenaffaire raakte Janet een paar jaar geleden haar baan kwijt en kreeg ze Veilig Thuis op haar dak. ‘Mijn zoon woont niet meer thuis. Ik ben eigenlijk alles kwijtgeraakt wat ik kwijt kon raken. Ik kan financieel helemaal niks. Ik kan niet normaal boodschappen doen. Je kan niet leven. Je leeft echt alleen maar op de automatische piloot.’
‘De meeste schulden heb ik vorige maand afgelost’, vertelt ze. ‘Ik ga er wel vanuit dat ik met terugwerkende kracht dat geld terugkrijg. Ik had nog een studieschuld en die wordt dan ook kwijtgescholden. Dat is wel mooi, want ik wil in september mijn studie weer oppakken.’
‘Niet juichen zolang het niet op papier staat’
Toch gelooft de 35-jarige Ramesar de regeling pas als de brieven van deurwaarders niet meer op de mat vallen. ‘Dit soort nieuws komt altijd vlak voordat er een debat plaatsvindt. Maar zolang er niets op papier staat, ga ik niet juichen.’
In de kinderopvangtoeslagaffaire zijn veel ouders in de problemen gekomen doordat zij door de Belastingdienst ten onrechte als fraudeur werden behandeld, toeslagen moesten terugbetalen én werden beboet. Soms liepen de bedragen op tot tienduizenden euro’s. Het kabinet maakte vrijdag bekend af te treden om de affaire. Dinsdag is er een debat in de Tweede Kamer.
MSN 19.01.2021 Het demissionair kabinet staat dinsdag 19.01.2021 een zwaar debat te wachten. Dan moet het zich verantwoorden voor de fouten die zijn gemaakt in de kinderopvangtoeslagaffaire. De partijen zullen de ministers aan de tand voelen over het rapport ‘Ongekend onrecht’, dat ertoe leidde dat het kabinet Rutte-III vrijdag opstapte.
In het snoeiharde rapport oordeelt een speciale Kamercommissie dat de volledige ambtelijke en politieke top verantwoordelijk is voor de jarenlang uit de bocht gevlogen fraudeaanpak van de Belastingdienst. De beginselen van de rechtsstaat waren geschonden, concludeert de commissie. Duizenden ouders stonden jarenlang ten onrechte bij de Belastingdienst aangemerkt als fraudeur, waardoor ze in grote problemen kwamen.
Als het kabinet niet uit zichzelf was afgetreden, stond het een motie van wantrouwen te wachten van GroenLinks-leider Jesse Klaver. Vrijwel de hele oppositie gaf aan die motie te steunen.
De antwoorden op vragen van Kamerleden voorafgaand aan het debat lieten lang op zich wachten. De eerste druppelden maandagavond pas binnen, liet CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt op Twitter weten. “Dat wordt weer een nacht leeswerk vrees ik”.
Vrijdag hield het kabinet de eer aan zichzelf en diende premier Mark Rutte het ontslag van zijn derde kabinet in bij de koning.
RTL 18.01.2021 Alle schulden die gedupeerde ouders uit de toeslagenaffaire hebben bij de overheid, worden kwijtgescholden. Dat leidt tot opluchting bij de slachtoffers, maar roept ook nieuwe vragen op. “Het is een opluchting, maar geen oplossing.”
“Ik ben er heel erg blij mee, laat ik dat vooropstellen”, zegt Natasja Dipai. Door de toeslagenaffaire heeft ze bij de overheid zo’n 80.000 euro schuld.
Die wordt nu kwijtgescholden, maar dat is niet de enige schuld die ze heeft: bij andere instanties staat ze 40.000 tot 50.000 euro in de min.
“Toen ik geen toeslag meer kreeg, moest ik de kinderopvang uit eigen zak betalen. Maar dat konden we niet, en ik kon niet stoppen met werken”, vertelt ze. “Toen ging de auto, die ik nodig had voor mijn werk in de zorg, ook nog eens kapot, en besloten we een lening bij de bank af te sluiten.”
Die schuld blijft voorlopig staan, al heeft staatssecretaris Van Huffelen van Financiën private schuldeisers zoals energiebedrijven, banken en woningcorporaties gevraagd om die openstaande schulden kwijt te schelden.
Dossier Toeslagenaffaire
Het blootleggen van de misstanden bij de Belastingdienst in de Toeslagenaffaire, is terug te lezen in de artikelen en video’s die RTL Nieuws hierover heeft gepubliceerd. Bekijk het hele dossier.
Alles kwijt
Als ook Dipais schulden bij andere instanties worden kwijtgescholden, maakt dat haar lichamelijke en mentale schade niet goed, zegt ze. Door de toeslagenaffaire raakte ze haar baan kwijt, haar huis, haar auto, en is ze gescheiden. Door alle stress kreeg ze eind vorig jaar ook nog een beroerte. “Het is niet niks geweest. De aankondiging van de overheid is een opluchting, maar niet de oplossing.”
“Ik wil zo graag dat m’n drie dochters alles wat ik ze hierdoor niet heb kunnen geven, alsnog kunnen krijgen”, vervolgt ze. “Ik verlang naar een schone lei en een startbedrag waarmee ik m’n leven weer kan opbouwen.”
We spraken Natasja eerder al over de door het kabinet beloofde 30.000 euro compensatie, waar de slachtoffers tot op heden nog niks van hebben gezien.
Natasja staat financieel onder bewindvoering en zal daardoor überhaupt niets van de compensatie zien. “De kinderen merken er niks van en ik kan ze hun jeugd er niet mee teruggeven.”
‘Verbijsterd’
“Toen ik het las, was ik verbijsterd”, reageert slachtoffer Pearl Martins. “Ik kreeg het nieuws doorgestuurd in een appgroep waar ik met zo’n veertig medegedupeerden en politici Renske Leijten en Pieter Omtzigt in zit. Het sloeg daar in als een bom.”
Er was een hoop emotie, maar ‘natuurlijk’ ook scepsis, vertelt ze. “We hebben zo vreselijk veel meegemaakt en zijn het vertrouwen volledig kwijtgeraakt. Dat kwijtschelden moet wel gauw gebeuren en niet nog jaren doorslepen.”
Ook leidde de aankondiging van het kabinet tot een hoop nieuwe vragen. “Er zijn mensen die al hun schulden zelf hebben afgelost. Hoe gaat dat dan? We hopen dat die vragen dinsdag beantwoord worden in het debat in de Tweede Kamer.”
Schone lei
Martins heeft nog voor 27.000 euro schuld bij DUO en de Belastingdienst. Als die overheidsschuld definitief is kwijtgescholden, betekent het voor haar écht een schone lei. Onwerkelijk, noemt ze het.
“Ik zit hier vanaf 2008 in en zou na al die jaren eindelijk echt schuldenvrij zijn. Ik heb geen idee hoe dat is, om niet meer te leven in angst, niet meer op je centjes te hoeven letten, de kinderen te kunnen verwennen.”
“Ik moet het nog wel verwerken, maar ben echt blij”, zegt Martins geëmotioneerd. “Ik kan eindelijk weer lachen.”
Het kabinet-Rutte III stapte vorige week op vanwege de toeslagenaffaire.
Na een slepend proces heeft het kabinet de ultieme politieke verantwoordelijkheid genomen voor alle ellende die de slachtoffers in de toeslagenaffaire is aangedaan.
NU 18.01.2021 Advocaat Vasco Groeneveld zegt dat zijn cliënten die zijn getroffen door de toeslagaffaire blij zijn met het kwijtschelden van de overheidsschulden, maar hij zet de zaak die de gedupeerde ouders tegen (oud-)bewindspersonen heeft aangespannen door. Ook advocaat Sébas Diekstra zet zijn zaak tegen de Belastingdienst door.
Groeneveld zegt dat het nieuws dat maandag naar buiten werd gebracht door staatssecretaris Alexandra van Huffelen (Financiën) door zijn cliënten met gejuich werd ontvangen. “Ik heb berichten van gejuich en blijdschap ontvangen”, aldus de advocaat. “Dit is een steun voor de toekomst, maar er moet nog worden afgerekend met het verleden.”
Groeneveld heeft een zaak aangespannen tegen vijf (oud-)bewindslieden, onder wie de ministers Tamara van Ark (Medische Zorg), Wopke Hoekstra (Financiën) en Eric Wiebes (tot voor kort Economische Zaken).
Ook Diekstra zegt dat zijn procedure om strafrechtelijk onderzoek af te dwingen naar mogelijke strafbare feiten gepleegd door de Belastingdienst, wordt doorgezet.
“Deze rigoureuze maatregel legt de incompetentie van dit kabinet om adequaat en tijdig tot een fatsoenlijke compensatie van de slachtoffers over te gaan, nogmaals bloot”, vindt Diekstra. Hij begon namens een van de gedupeerde ouders een procedure om alsnog vervolging van de Belastingdienst voor de affaire gedaan te krijgen, nadat het Openbaar Ministerie bekend had gemaakt dat het de Belastingdienst niet strafrechtelijk zal vervolgen vanwege de kindertoeslagaffaire.
Staatssecretaris Van Huffelen riep andere schuldeisers als banken, woningcorporaties en energiebedrijven op de schulden ook kwijt te schelden. De overheid is nog in gesprek met de private schuldeisers over de eventuele invulling hiervan.
Rutte over rapport toeslagenaffaire: ‘Kunnen ons er alleen voor schamen’
NOS 18.01.2021 Gedupeerden van de toeslagenaffaire hoeven schulden die ze hebben bij overheidsinstanties niet meer te betalen. Met die regeling wordt voorkomen dat de ouders, die allemaal ten minste 30.000 euro krijgen van het kabinet, een groot deel van dat bedrag weer moeten inleveren bij schuldeisers. Maar volgens juristen is het nog onduidelijk hoeveel ouders er nu echt mee opschieten.
“Dit is ten eerste een belangrijke stap en positief nieuws”, zegt Nadja Jungmann, lector schulden en incasso aan de Hogeschool Utrecht. “Alleen vraag ik me wel af of de gedupeerden echt met een schone lei kunnen beginnen, zoals Van Huffelen zegt. Dat kan je onder de huidige omstandigheden niet garanderen, omdat een substantieel deel van de ouders private schulden heeft. Ik vraag me af of het niet leidt tot een verschuiving van geld van de overheid naar private schuldeisers.”
De NVVK, de branchevereniging voor schuldhulpverleners, zegt dat er honderden private schuldeisers zijn. “De grootste zijn incassobureaus die namens veel schuldeisers werken”, zegt voorzitter Marco Florijn. “Denk daarbij aan zorgverzekeraars, banken, maar ook kleine schuldeisers als de bakker. Ook zijn er privé-leningen afgesloten, bijvoorbeeld bij ouders.” Ook Florijn vindt dat die meegenomen moeten worden in het plan voor de gedupeerden. “Anders krijgt een gedupeerde 30.000 euro, maar is dat geld zo weer weg omdat er bankbeslag op wordt gelegd.”
Verleiden
Staatssecretaris Van Huffelen vraagt private schuldeisers zoals energiebedrijven, banken en woningcorporaties openstaande schulden kwijt te schelden. Hierover is ze nog in overleg met hen. Ze wil private partijen ertoe “verleiden” de schulden te schrappen en heeft “goede hoop” dat dat gaat lukken. De Nederlandse Vereniging van Banken en het Verbond van Verzekeraars willen hier nog geen reactie op geven, omdat ze eerst met de leden in gesprek moeten.
Volgens Jungmann wordt het een lastige taak om alle schuldeisers mee te krijgen. “Ik denk dat sociale schuldeisers zoals zorgverzekeraars en woningcorporaties gevoelig zijn voor deze oproep, maar ik vraag me af of iedereen erin meegaat. Ze moeten dan afscheid nemen van een schuld, terwijl ze aan de vooravond van een recessie staan. Je kan je zelfs afvragen of zij indirect niet ook gedupeerd zijn, want door de Belastingdienst hebben mensen hun rekeningen niet kunnen betalen.”
Afbetaalde schulden
Een ander punt is wat er gebeurt met de overheidsschulden die al zijn afbetaald door gedupeerden. “Sommige mensen hebben met alle energie de schulden aan de Belastingdienst afgelost”, zegt advocaat en CU-politicus Don Ceder, die vijftig gedupeerden bijstaat. “Krijgen ze dat geld met terugwerkende kracht terug? Ook hier moet een compensatie voor komen.”
Afgelopen vrijdag trad het kabinet af vanwege de toeslagenaffaire. Toen zei premier Rutte dat het kabinet ook in demissionaire staat alles zal doen om de gedupeerde ouders te helpen. Ook de Tweede Kamer wil dat de ouders zo snel mogelijk volledige compensatie krijgen.
NOS 18.01.2021 Gedupeerden van de toeslagenaffaire hoeven schulden die ze hebben bij overheidsinstanties niet meer te betalen. Dat heeft demissionair staatssecretaris Van Huffelen van Financiën bekendgemaakt.
Met die regeling wordt voorkomen dat de ouders, die allemaal ten minste 30.000 euro krijgen van het kabinet, een groot deel van dat bedrag weer moeten inleveren bij schuldeisers. “Ik ben er heel erg blij mee dat we ouders een schone lei kunnen bieden”, zei Van Huffelen.
Afgelopen vrijdag viel het kabinet over de toeslagenaffaire. Toen zei premier Rutte dat het kabinet ook in demissionaire staat alles zal doen om de gedupeerde ouders te helpen. Ook de Tweede Kamer wil dat de ouders zo snel mogelijk volledige compensatie krijgen.
Ook de Belastingdienst en de dienst Toeslagen zien af van de vorderingen. Vorige week zei de Belastingdienst nog dat ze dat niet wilde doen. Dat leidde tot veel verontwaardiging, omdat de ouders juist het slachtoffer zijn van de uit de hand gelopen fraudejacht van de fiscus.
Omdat ze onterecht van fraude werden beschuldigd, zijn duizenden ouders in de financiële problemen gekomen. Ze moesten meestal alle kinderopvangtoeslag terugbetalen die ze hadden gekregen, vaak nog met boete. Daardoor ontstonden er ook weer schulden bij andere organisaties.
Private schuldeisers
Ook publieke instellingen als het CAK, het UWV, de Sociale Verzekeringsbank en de gemeenten doen mee aan de regeling. Van Huffelen roept private schuldeisers, zoals banken, energiebedrijven en woningcorporaties op hetzelfde te doen. Ze is daarover nog met hen in gesprek.
Om hoeveel geld het precies gaat, is onbekend. Geschat wordt dat de ouders vele tientallen miljoenen euro’s aan schulden bij de overheid hebben openstaan. Volgens het ministerie worden ze allemaal kwijtgescholden, ongeacht wat het de schatkist kost.
NU 18.01.2021 Alle schulden die gedupeerde ouders uit de toeslagenaffaire hebben bij overheidsinstanties zoals de Belastingdienst en Toeslagen, worden kwijtgescholden. Dat heeft Alexandra van Huffelen, staatssecretaris van Financiën, maandag bekendgemaakt.
Ook schulden bij andere instanties zoals het UWV, de Dienst Uitvoering Onderwijs en de Sociale Verzekeringsbank, worden geschrapt.
De staatssecretaris roept private schuldeisers zoals energiebedrijven, banken en woningcorporaties op hetzelfde te doen. “Zodat ouders echt weer opnieuw kunnen beginnen en dat compensatiebedrag kunnen houden.”
Vorige maand maakte Van Huffelen bekend dat alle slachtoffers recht hebben op ten minste 30.000 euro. “Ik vind dat ouders een volledig schone lei verdienen, zodat zij het bedrag aan compensatie kunnen gebruiken om écht een nieuwe start te maken”, aldus de staatssecretaris. Ze benadrukt dat het bedrag van 30.000 euro het minimum is. “Ouders die recht hebben op meer, krijgen meer.”
Woningcorporaties ‘welwillend’ tegenover oproep
De overheid is nog in gesprek met de private partijen over het kwijtschelden van de schulden en kan daarom nog geen uitspraken doen over de invulling daarvan.
De banken nemen binnenkort een gezamenlijk standpunt in over het kwijtschelden van de schulden van de gedupeerde ouders, laat een woordvoerder van de Nederlandse Vereniging van Banken (NVB) weten. Volgens de belangenvereniging is het nieuws nog erg vers en hebben de banken het verzoek van Van Huffelen hierover pas net vernomen.
Woningcorporaties staan “welwillend” tegenover de oproep van de overheid om de schulden kwijt te schelden die gedupeerde ouders uit de toeslagenaffaire hebben. Ze willen wel eerst met elkaar in overleg, laat corporatiekoepel Aedes weten.
Gedupeerden moesten deel compensatie afdragen aan Belastingdienst
Vrijdag maakte de belangenvereniging voor bewindvoerders in de schuldsanering (BBW) in Trouw bekend dat gedupeerden van de kinderopvangtoeslagaffaire een deel van de compensatie die ze ontvingen, weer moesten afdragen aan de Belastingdienst. De belangenvereniging stapte uit het overleg met de Belastingdienst omdat ze het niet eens was met deze keuze.
“BBW heeft meermaals haar bezwaren kenbaar gemaakt en heeft de Belastingdienst, de overheid en andere commissieleden willen behoeden voor de huidige desastreuze plannen, maar krijgt geen enkel gehoor. BBW steunt de voorgestelde regeling niet”, aldus de belangenvereniging.
Het kabinet-Rutte III maakte vrijdag bekend af te treden na een vernietigend rapport over de toeslagenaffaire. Duizenden ouders kwamen door toedoen van de onrechtmatige fraudejacht in grote financiële en persoonlijke problemen.
Telegraaf 18.01.2021 Aan de vooravond van het Tweede Kamerdebat over de toeslagenaffaire schelden overheidsinstanties de schulden van getroffen ouders kwijt. Ook schulden bij andere instanties zoals het UWV, de Dienst Uitvoering Onderwijs en de Sociale Verzekeringsbank, worden geschrapt.
Dat maakt demissionair staatssecretaris Alexandra van Huffelen (Financiën) maandagavond bekend. Van Huffelen roept private schuldeisers, zoals banken, energieleveranciers en woningcorporaties, op hetzelfde te doen. Daar is ze nog met hen over in gesprek. Voor veel getroffen gezinnen gaat het om tienduizenden euro’s.
SP-Kamerlid Renske Leijten, een van de politieke drijvers achter de onthulling van de toeslagenaffaire, noemt de kwijtschelding ’een goede eerste stap’. „Maar de Belastingdienst moet wat ons betreft helemaal uit de compensatieregeling en er moet echte schadeloosstelling komen voor ouders”, vindt de SP’er.
Vorige maand maakte Van Huffelen bekend dat alle slachtoffers recht hebben op ten minste 30.000 euro. „Ik vind dat ouders een volledig schone lei verdienen, zodat zij het bedrag aan compensatie kunnen gebruiken om écht een nieuwe start te maken”, aldus Van Huffelen. Ze benadrukt nogmaals dat het bedrag van 30.000 euro het minimum is. „Ouders die recht hebben op meer, krijgen meer.”
De toeslagenaffaire was vrijdag na lang bakkeleien reden voor het kabinet om af te treden. Het gehele kabinet is nu demissionair. Daarbij trad minister Wiebes (Economische Zaken) per direct af. Zijn takenpakket wordt nu waargenomen door Cora van Nieuwenhuizen (Infrastructuur). De VVD zoekt nog een definitieve opvolger voor Wiebes.
Dinsdagmiddag debatteert de Tweede Kamer over de toeslagenaffaire. Hoewel de ultieme politieke verantwoordelijkheid al is genomen, belooft het een pittig debat te worden. Inhoudelijk zal het kabinet met stevige antwoorden moeten komen op de vraag hoe de overheid haar eigen burgers zo door de mangel heeft kunnen halen.
AD 18.01.2021 Alle schulden die gedupeerde ouders uit de toeslagenaffaire hebben bij overheidsinstanties zoals de Belastingdienst en bij Toeslagen, worden kwijtgescholden. Dat heeft staatssecretaris van Financiën Alexandra van Huffelen vandaag bekendgemaakt.
Ook schulden bij andere instanties zoals het UWV, de Dienst Uitvoering Onderwijs en de Sociale Verzekeringsbank, worden geschrapt. Gemeenten worden daarnaast door de Vereniging van Nederlandse Gemeenten opgeroepen een streep te zetten door schulden die gedupeerden bij hun lokale overheid hebben uitstaan.
Vorige maand maakte Van Huffelen bekend dat alle slachtoffers recht hebben op ten minste 30.000 euro. ,,Ik vind dat ouders een volledig schone lei verdienen, zodat zij het bedrag aan compensatie kunnen gebruiken om écht een nieuwe start te maken”, aldus Van Huffelen. ,,We willen dat ze het bedrag dat ze aan compensatie krijgen ook echt kunnen houden.”
We willen dat ze het bedrag dat ze aan compensatie krijgen ook echt kunnen houden, aldus Alexandre van Huffelen, staatssecretaris Financiën.
Overheid vaak grootste schuldeiser
De Tweede Kamer had het kabinet eerder opgeroepen om maatregelen te treffen zodat de compensatie niet meteen in de zakken van schuldeisers zou verdwijnen. Daarbij werd vooral gekeken naar de overheid zelf, die in veel gevallen de grootste schuldeiser is.
Eind vorige week stapte de beroepsvereniging van bewindsvoerders nog uit overleg met het kabinet. Reden was dat de Belastingdienst als schuldeiser vooraan zou staan als gedupeerden tussen nu en 1 mei hun 30.000 euro gestort zouden krijgen. Volgens de Beroepsvereniging Bewindvoerders Wsnp (BBW) zou die praktijk ‘desastreus’ uitpakken: in een doorsnee situatie zou ruim 13.000 euro van het compensatiebedrag dat de Belastingdienst uitkeert door diezelfde Belastingdienst worden ingehouden, bleek uit berekeningen van de BBW.
Hoewel er nu een oplossing is voor schulden die uitstaan bij de overheid, is het nog onduidelijk wat er gebeurt met schulden die uitstaan bij andere partijen. De staatssecretaris roept private schuldeisers het voorbeeld van de overheid na te volgen. Ze is daarover nog met hen in gesprek.
RTL 18.01.2021 Goed nieuws voor de gedupeerden van de toeslagenaffaire. Er gaat een streep door alle overheidsschulden die deze gedupeerden bij de overheid hebben. Dat heeft staatssecretaris Van Huffelen zojuist bekendgemaakt.
Het gaat om alle overheidsschulden bij instanties als DUO en schulden bij het UWV. De overheid gaat ook in gesprek met postorderbedrijven en andere private schuldeisers.
“Ik vind dat ouders een volledig schone lei verdienen, zodat zij het bedrag aan compensatie kunnen gebruiken om écht een nieuwe start te maken”, aldus Van Huffelen.
Woede
Alle gedupeerde ouders van de toeslagenaffaire krijgen ten minste 30.000 euro, maar een deel van dat geld dreigde de Belastingdienst als openstaande vorderingen weer terug te eisen.
Dat de Belastingdienst zelf vooraan stond als schuldeiser om een groot deel van de vergoeding van 30.000 euro voor slachtoffers van de toeslagenaffaire weer te innen, wekte veel woede. De Beroepsvereniging van bewindsvoerders noemde het ‘desastreus’ voor de ouders.
Dossier Toeslagenaffaire
Het blootleggen van de misstanden bij de Belastingdienst in de Toeslagenaffaire, is terug te lezen in de artikelen en video’s die RTL Nieuws hierover heeft gepubliceerd. Bekijk het hele dossier.
Vanavond komt er dus goed nieuws voor de ouders. Staatssecretaris Alexandra van Huffelen (Financiën) maakte zojuist bekend dat er een streep gaat door de schulden die deze ouders bij de overheid hebben.
‘Krankzinnig’
Dat deed zij ook op aandringen van de Tweede Kamer. Zo’n beetje de hele Kamer vond de opstelling van de Belastingdienst niet uit te leggen. SP-Kamerlid Renske Leijten reageerde verbijsterd. “Dit is echt krankzinnig.”
AD 18.01.2021 De Belastingdienst moet afzien van alle vorderingen op gedupeerden van de kindertoeslagaffaire. Het is niet uit te leggen dat de fiscus nog steeds openstaande vorderingen incasseert. Dat zegt de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) vandaag.
,,Het kabinet geeft aan dat ze het grote onrecht dat ouders is aangedaan in de kindertoeslagaffaire zo veel mogelijk wil herstellen en soortgelijke fouten in de toekomst wil voorkomen”, aldus de VNG. ,,Het zijn goede intenties, maar we zien dat deze intenties voor de gedupeerde ouders weer teniet worden gedaan.”
Alle gedupeerde ouders krijgen ten minste 30.000 euro, maar een deel van dat geld dreigt de Belastingdienst als openstaande vorderingen weer terug te eisen. De vereniging vindt het een principieel punt dat de Belastingdienst afziet van deze vorderingen.
,,Daarnaast adviseren wij een bredere maatregel waarbij alle (semi-)overheidsvorderingen op gedupeerde ouders worden weggestreept, zodat het voor de ouders veel simpeler wordt om hun schulden te regelen. Het past wat ons betreft ook bij wat de gedupeerde ouders – door de overheid – is aangedaan.”
Na de stap vooruit van het kabinet, dat koos voor een generieke compensatie, soms aangevuld met schadevergoedingen, zet de Belastingdienst volgens de VNG nu ‘direct weer twee stappen terug’.
Vrijdag stapte het kabinet op, na wekenlang overleg over de conclusies in een snoeihard rapport over de toeslagenaffaire. Het demissionair kabinet kondigde aan kritisch te zullen kijken naar het ‘functioneren van de hele overheid, omdat burgers die bij UWV, CBR, Belastingdienst of andere uitvoeringsorganisaties terechtkomen, altijd goed geholpen moeten worden’.
Telegraaf 18.01.2021 De FNV wil dat de kinderopvang in Nederland een gratis basisvoorziening wordt voor iedereen. Dat zegt vicevoorzitter Tuur Elzinga van de vakbond.
„Gratis toegankelijke kinderopvang zou het beste antwoord op de kindertoeslagaffaire zijn. Alle werknemers profiteren hiervan. Geen heksenjacht naar vermeende fraudeurs meer, die zich van geen kwaad bewust zijn. Met verschrikkelijke, traumatische en heftige financiële gevolgen.”
Volgens Elzinga profiteren alle ouders hiervan. „Zij kunnen arbeid en zorg daarmee veel beter combineren. Het is een verstandige investering in onze gezamenlijke toekomst. Rust in de tent. In je huis, in je gezin, op je werk. Kosten voor kinderopvang hoeven zo niet langer een sta in de weg zijn.”
Algemene middelen
Elzinga wil dit uit de algemene middelen financieren. „Dat is een relatief bescheiden investering met grote maatschappelijke meerwaarde. Dit verdient zich deels terug door het afschaffen van de toeslag en deels door iets hogere belasting voor winsten en hogere inkomens. De economie profiteert van deze maatregel”, aldus de vakbondsman.
Peiling: val kabinet-Rutte III maakt electoraal weinig uit
Na het besluit van het kabinet-Rutte III om af te treden vanwege de toeslagenaffaire zijn de electorale verhoudingen nauwelijks veranderd. De vier partijen die in de regering zaten, komen echter wel steeds dichter bij een meerderheid van 76 zetels, meldt opiniepeiler Maurice de Hond zondag.
De VVD gaat er vergeleken met de vorige peiling een week eerder 2 zetels op vooruit en staat in de peiling nu op 35 zetels. D66 wint 1 zetel en komt daarmee op 14 zetels. Het CDA verliest er 1, en staat daarmee nu op 17 zetels. Hetzelfde geldt voor de ChristenUnie, die van 8 naar 7 zetels gaat.
De PvdA, die lijsttrekker Lodewijk Asscher deze week vanwege de toeslagenaffaire zag vertrekken, gaat er ook 1 zetel op achteruit en staat nu op 10 zetels. De PVV (25), GroenLinks (10), Partij voor de Dieren (7) en Forum voor Democratie (4) blijven op een gelijk aantal zetels staan. De SGP verliest er 1 en gaat van 4 naar 3, de SP wint er 1 en komt daarmee op 10.
Aboutaleb
De Hond legde de deelnemers aan zijn peiling verder de vraag voor of ze vinden dat Mark Rutte (VVD), Wopke Hoekstra (CDA) en Sigrid Kaag (D66) zich moeten terugtrekken als lijsttrekker van hun partij. Een minderheid van de kiezers is daar voor. En onder de eigen kiezers vindt maar een heel klein aantal dat.
Onder degenen die de PvdA daarnaast een kans geven op een stem, wat nog maar 15 procent van de kiezers is, is daarnaast gekeken wie ze als lijsttrekker van die partij willen. De Rotterdamse burgemeester Ahmed Aboutaleb heeft duidelijk de voorkeur: 66 procent zegt zeker of waarschijnlijk op de PvdA te stemmen met hem als lijsttrekker. Kamervoorzitter Khadija Arib staat op de tweede plek met 59 procent, gevolgd door vicevoorzitter van de Europese Commissie Frans Timmermans (53 procent) en PvdA-fractievoorzitter Lilianne Ploumen (47 procent).
Asscher
Het kabinet Rutte III stapte vrijdag eensgezind op. De coalitie neemt gezamenlijk de politieke verantwoordelijkheid voor het drama waarbij duizenden ouders gedupeerd zijn.
Telegraaf 18.01.2021
De kabinetsval was onvermijdelijk.
Oppositiepartijen eisten een aftreden, de druk werd groter toen PvdA-leider Lodewijk Asscher donderdag zijn vertrek bekendmaakte. Rutte zelf heeft niet overwogen om te vertrekken: ,,Ik voel me niet direct verantwoordelijk voor dit dossier, maar ik voel me wel betrokken. Ik wil de afwikkeling tot een succes maken”, zegt de premier die de politieke conclusie ‘niet symbolisch’ noemt.
Het hele toeslagensysteem moet op de schop, ambtenaren moeten zich bewuster worden van hun vooroordelen om discriminatie tegen te gaan en in wetten moet meer ruimte zijn om uitzonderingen te maken als burgers onevenredig hard getroffen worden door beleid. Dat stelt het kabinet in reactie op het vernietigende rapport over de kinderopvangtoeslagenaffaire.
Nadat het aftreden van het kabinet werd aangekondigd, werd de schriftelijke reactie van 26 pagina’s naar de Kamer gestuurd. Daarin staat wat er volgens het kabinet moet gebeuren om soortgelijke schandalen als de toeslagenaffaire in de toekomst te voorkomen.
Volgens demissionair premier Rutte is het in ieder geval nodig dat “signalen dat het misgaat veel sneller naar boven komen”, zo zei hij in de persconferentie waarin hij het kabinetsaftreden bekend maakte.
AD 18.01.2021
Tijdens die persconferentie zei Rutte ook dat het demissionair worden van het kabinet geen gevolgen voor de compensatie van getroffen ouders. “We hebben twee prioriteiten: dat is corona en de afwikkeling van deze ingewikkelde kwestie met de kinderopvangtoeslagenaffaire.”
Overheidsinformatie
Ministeries doen vaak veel te lang over verzoeken om documenten vrij te geven of geven de informatie helemaal niet. De juridische regels die daarvoor gelden worden op grote schaal overtreden, meldt RTL Nieuws op basis van eigen onderzoek.
Ook in het onderzoek naar de toeslagenaffaire werden Wob-verzoeken gebruikt, maar hierbij liepen onder anderen journalisten, gedupeerde ouders en de commissie-Van Dam, die onderzoek deed naar de toeslagenaffaire, tegen slechte informatievoorziening aan.
De commissie concludeerde dat er “geen sprake” was van een “ruimhartige verstrekking van informatie”. Documenten werden te laat ingeleverd of bleken incompleet te zijn, of kwamen helemaal niet. Als er informatie werd verstrekt, waren vaak veel zaken zwart gelakt. Vaak gebeurde dat met het argument dat het om persoonlijke opvattingen van ambtenaren ging.
Gisteren15.01.2021 kondigde premier Rutte rond de val van zijn kabinet aan dat de overheid voortaan meer informatie zal delen.
Grondbeginselen van de rechtsstaat die geschonden werden en ouders die ongekend onrecht werd aangedaan. De conclusies van de parlementaire onderzoekscommissie logen er december vorig jaar niet om.
Vrijdag, 15.01.2021, vier weken later, treedt het kabinet af.“Het is verschrikkelijk misgegaan“, aldus premier Rutte. De politiek moet volgens Rutte nu gaan werken aan veranderingen van de systemen én de informatievoorziening om te zorgen dat “zoiets nooit meer kan gebeuren”. Een terugblik van hoe het wel gebeurde.
Het is de zomer van 2019 en CDA-Kamerlid Omtzigt is het helemaal zat. Al tijden bijt hij zich vast in wat hij ziet als een van de ernstigste misstanden binnen de overheid: ouders die toeslagen aanvragen en onterecht als fraudeurs zijn aangemerkt.
Onthullingen van Trouw en RTL Nieuws hebben de zaak aan het rollen gebracht. Ouders worden op vreemde gronden keihard aangepakt, komen in geldproblemen, verliezen hun baan of belanden in een echtscheiding. “Dit kan toch niet waar zijn?”, denkt Omtzigt. Maar wat hij ook doet of vraagt, hij komt geen stap verder. Dossiers worden niet openbaar, vragen niet beantwoord. Premier Rutte moet zich met de kwestie gaan bemoeien, vindt hij, om zo snel mogelijk een einde aan de ellende te maken.
Een jaar later. Staatssecretaris Snel is opgestapt en twee opvolgers (Van Huffelen en Vijlbrief) zijn aangesteld om orde op zaken te stellen. Maar de chaos is nog allerminst opgelost. De commissie-Donner heeft in maart geoordeeld dat er ruimhartig gecompenseerd moet worden. “Ouders hadden geen enkele kans om te ontsnappen”, oordeelt Donner. Maar na een reeks Kamerdebatten en toezeggingen is een oplossing nog steeds nauwelijks in zicht. Ook komen door Kamerleden gevraagde stukken maar niet boven tafel.
Het is juni 2020, de Kamer behandelt een compensatiewet. Na twee dagen debatteren blijkt ’s avonds laat dat opnieuw een memo is achtergehouden en niet naar de commissie-Donner is gegaan die de zaak onderzocht. Zowel Omtzigt als SP-Kamerlid Leijten, die zich eveneens al jaren inzet om de waarheid boven tafel te krijgen, ontploft. Leijten zegt dat haar “schoenen uitvallen”, Omtzigt zegt “witheet” te zijn. “Wat voor werk ben ik aan het doen? Moet ik detective worden?”, vraagt hij zich hardop af. Hoe kunnen Kamerleden hun werk doen als stukken worden achtergehouden of informatie wordt weggelakt? Ook de Kamervoorzitter beseft hoe pijnlijk het is.
Emoties lopen hoog op tijdens debat over compensatiewet toeslagenaffaire
Nog een paar maanden later: 17 december 2020. Ministers, ambtenaren, de Tweede Kamer en zelfs rechters krijgen ervan langs in het snoeiharde rapport van de Kamercommissie, die een paar weken lang verhoren afnam om in kaart te brengen wat er nu misging. Tijdens die verhoren zeggen ambtenaren en ministers “buikpijn” van dingen gehad te hebben, het vaak ook “hard” gevonden te hebben. Dat het ‘alles-of-nietsbeleid’ was dat voor de terugvorderingen had gezorgd. Ambtenaren van Financiën wezen naar Sociale Zaken en vice versa. Maar wie was uiteindelijk schuldig? De commissie oordeelt dat alle onderdelen van de staat bij zichzelf te rade moeten gaan. Ouders is “ongekend onrecht” aangedaan, en de grondbeginselen van de rechtsstaat zijn geschonden.
Ouders durven er nauwelijks meer op te hopen dat ze gecompenseerd worden. Een paar dagen na het verschijnen van het rapport maakt staatssecretaris Van Huffelen bekend dat de gedupeerden allemaal in elk geval 30.000 euro krijgen.
Commissie: ongekend onrecht bij toeslagenaffaire
Na diverse Catshuisoverleggen komt het kabinet vandaag met de conclusie dat voor alles wat er gebeurd is maar één passend antwoord bestaat: collectief aftreden. Waren er eerder deze week nog intern verschillende opvattingen over hoe verder, zeker na de verklaring van PvdA-leider Asscher gisteren leek er geen andere uitkomst meer mogelijk. Nog steeds zijn lang niet alle ouders gecompenseerd, maar daar wil het demissionaire kabinet mee verder.
Andere wapenfeiten Rutte III
Het derde kabinet van Rutte zal ook de geschiedenisboeken ingaan als het kabinet dat het raadgevend referendum afschafte en het generaal pardon verruimde. Een kabinet dat een einde maakte aan de gaswinning in Groningen, excuses maakte voor hoe mensen decennialang de dupe werden van die gaswinningen, en een begin maakte met de schadevergoedingen. Een kabinet dat regeerde in de periode dat de aanval op het Iraakse Hawija aan het licht kwam, waarbij zeventig burgerdoden vielen en waar nog een onderzoek naar loopt.
Een kabinet ook dat een klimaatakkoord sloot met een groot aantal maatschappelijke organisaties, na jaren van moeizame onderhandelingen een pensioenakkoord bereikte met bonden en werkgevers, en dat zich door de stikstof- en PFAS-problematiek worstelde. De maximumsnelheid op snelwegen omlaag bracht en uitkoopregelingen voor boeren opstartte, maar nog niet met definitieve oplossingen was gekomen toen de coronacrisis ineens daar was.
Rutte III moest gaan crisisbesturen en deed met harde lockdownmaatregelen het land op slot. Het kabinet investeerde miljarden om bedrijven, zelfstandigen en KLM op de been te houden. Het moest alles op alles zetten om een zwart scenario in de ziekenhuizen te voorkomen.
En ondertussen kreeg het veel kritiek op een corona-app die niet van de grond kwam, testbeleid dat langzaam op gang kwam en een vaccinatiestrategie die in landen om ons heen voortvarender leek. Premier Rutte deed deze week nog een oproep aan partijen in de Kamer om een avondklok, als uiterste noodmaatregel tegen het coronavirus, niet te blokkeren.
Rutte en zijn ministers gaan tot de verkiezingen demissionair door ANP
Bovenal wordt Ruttes derde kabinet nu toch het kabinet dat verantwoordelijkheid neemt voor fouten -ook begaan onder eerdere kabinetten- tegen burgers die onterecht als fraudeurs in de hoek werden gezet en waardoor veel financiële en psychische problemen zijn veroorzaakt.
Waar Asscher gisteren wél helemaal opstapte, en Wiebes vandaag, heeft Rutte niet overwogen om op te stappen als lijsttrekker. Dat is in eerste instantie aan de partij, daar heeft hij vertrouwen in, en dan aan de kiezer, zegt Rutte.
Politiek verslaggever Wilma Borgman denkt dat de stap van vandaag de meest zekere manier was voor Rutte om als lijsttrekker van de VVD nog een keer voor het premierschap te gaan. “Hij is tot de conclusie gekomen dat nu een groot gebaar maken de enige optie is.
Hij kan dan in de verkiezingscampagne zeggen dat hij erkent dat er grote fouten zijn gemaakt en dat hij daar verantwoordelijkheid voor heeft genomen. Als het kabinet was blijven zitten, hadden ze het verwijt gekregen ‘plucheplakkers’ te zijn. Rutte gaat nu als demissionair premier naar de kiezers om opnieuw vertrouwen te vragen, Als hij weer de grootste wordt kan hij met een sterker mandaat opnieuw aan een aantal jaar leiderschap beginnen.”
AD 17.01.2021 Op kousenvoeten diende de val van het kabinet zich aan. Niemand wilde ruzie. Al was daar wel een draai van Rutte voor nodig.
Het middaguur is net aangebroken als premier Mark Rutte in de ministerraad het woord neemt. ,,Alles overziend zie ik ons demissionair verder gaan. Hoe denken jullie erover?’’ Daarmee komt een einde aan het derde kabinet dat Ruttes naam draagt.
Wat volgt is een volgens aanwezigen wezensvreemde paar uur. Er is verbazing over de draai van 180 graden die Rutte heeft gemaakt. Maar ook opluchting dat het zonder ruzie is geëindigd. De bewindslieden gaan lunchen. Er is salade met gerookte zalm, witte en bruine broodjes met eiersalade, kaas en ham. En sapjes. Rutte en de vicepremiers Hugo de Jonge (CDA), Kajsa Ollongren (D66) en Carola Schouten (ChristenUnie) buigen zich over een persverklaring.
Terwijl Rutte de pers te woord staat, bekijkt de rest zijn persconferentie op een televisie in de Gravenzaal. Als de premier live gaat, sissen ministers om stilte. Eric Wiebes is er dan nog bij. Collega’s slaan hem op de schouder.
Er hangt geen sfeer van ‘goh’ of ‘tjonge’. Iedereen had deze uitkomst vandaag verwacht en heeft er vrede mee. Al leek het er een paar weken geleden nog op dat het heel anders zou aflopen.
Gefaald
Alsof je onuitgesproken gaat scheiden en elkaar bij de notaris treft, aldus anonieme bron.
Na de publicatie van het rapport van de Parlementaire Ondervragingscommissie Kinderopvangtoeslag (POK) op 17 december is er telefonisch overleg tussen de leden van het kabinet. De conclusies van het rapport zijn ernstig. De grondbeginselen van de rechtstaat zijn geschonden, de overheid heeft op alle fronten gefaald, van Tweede Kamer en kabinet tot rechterlijke macht en ambtenarenapparaat. Er wordt afgesproken om dinsdag in het Catshuis met de meest betrokken bewindspersonen bijeen te komen.
Die dinsdag vertelt staatssecretaris Alexandra van Huffelen (Belastingen) haar collega’s over haar gesprekken met slachtoffers van de toeslagenaffaire. Iedereen is onder de indruk, zeker als het geval wordt besproken van een zelfmoord. De haperende compensatie moet eerst op orde worden gebracht.
Terwijl Van Huffelen later die avond buiten aan journalisten vertelt dat getroffen ouders allemaal vóór 1 mei minimaal 30.000 euro krijgen, blijft de rest achter. Het zijn de ministers Wopke Hoekstra (Financiën), Tamara van Ark (Medische Zorg), Wouter Koolmees (Sociale Zaken), Wiebes (Economische Zaken), staatssecretaris Bas van ’t Wout (Sociale Zaken) en de premier en de vicepremiers.
Olifant in de kamer
Dan wordt voor het eerst de olifant in de kamer benoemd: de politieke gevolgen. Rutte stelt dat het voor de VVD niet nodig is om af te treden: hoe erg het rapport ook is, nu in een coronacrisis gaan experimenteren met een demissionair kabinet is te riskant. Het is terra incognita en zo’n grote gezondheidscrisis is niet het moment om dat te gaan ontdekken. Elke partij heeft een hoekje vast van het tapijt dat onder het kabinet ligt, klinkt het dreigend.
De andere aanwezigen vinden het echter nog te vroeg om die conclusie te trekken. Sommigen voelen zich geïntimideerd. Dit rapport kan toch niet helemaal zonder gevolgen blijven? Een van hen redeneert: de VVD staat torenhoog in de peilingen, dat willen ze niet laten verdampen door een kabinetscrisis. Zo gaat iedereen de feestdagen in. Al is er weinig tijd om te ontspannen, want de coronacrisis en de brexit slokken alle tijd op.
Nadat VVD-fractievoorzitter Klaas Dijkhoff op de radio publiekelijk herhaalt dat dit niet het moment is voor het kabinet om te vallen, voelen de andere drie partijen zich verder onder druk gezet. En er is vertwijfeling. Waar Rutte anders zijn best doet iedereen bij elkaar te houden, doet hij dat nu niet. ,,Alsof je onuitgesproken gaat scheiden en elkaar bij de notaris treft.’’
Op de zondag na Nieuwjaarsdag staat er weer een Catshuissessie gepland over de toeslagenaffaire. En op vrijdag 10 januari in de reguliere ministerraad wordt er verder over gesproken. Iedereen zegt dan nog geen conclusie te hebben getrokken. De inhoudelijke reactie op het POK-rapport is nog niet af, maar Rutte wil al wel van zijn collega’s weten of hun Kamerfracties ermee zullen instemmen.
Die vrijdag wordt er niet dieper op ingegaan, de maandag erna wel. Er is via Webex overleg tussen de premier, de vicepremiers en de fractievoorzitters. Rutte stelt de vraag of partijen weten wat al hun Kamerleden doen als er een motie van wantrouwen in stemming wordt gebracht. Komende vrijdag in de ministerraad wil hij graag antwoord. Via een knikje. Dat irriteert. Dit gaat toch niet om de aanleg van een snelweg?
De onderlinge irritatie loopt op. De videobelvergadering wordt gekenmerkt door verlegenheidsstiltes. Bij de VVD heerst angst dat anderen met het oog op de verkiezingen Rutte willen beschadigen en het op het Kamerdebat willen laten aankomen. Ook is er ergernis, omdat sommigen nog geen standpunt hebben bepaald.
Bij de andere drie heerst juist het gevoel dat de de VVD een spelletje speelt: Wie is de zwakste schakel? Wil hij echt dat ze hun fractie dwingen tot een ja-stem? In de toeslagenaffaire komen nog altijd nieuwe feiten naar boven, steekt Gert-Jan Segers van de ChristenUnie zijn vinger op. En juist in deze affaire voelde de
Tweede Kamer zich voorgelogen door het kabinet.
Stekker eruit
Wel zegt Rutte dat, mocht een van de vier partijen er de stekker uit willen trekken, ze dan allemaal gaan. Het kabinet moet zonder ruzie en in zijn geheel desnoods demissionair verder. Aan het eind van de sessie wordt nog gevraagd of er later die week een extra overleg moet worden gehouden Nee, zegt Dijkhoff. Elke fractie moet nu zijn eigen afweging maken.
CDA, D66 en ChristenUnie hebben het gevoel dat er powerplay wordt gespeeld. Ze willen de vrijheid hebben om op ieder mogelijk standpunt uit te komen en trekken nog meer naar elkaar toe. Er komt een belcircuit op gang tussen de vicepremiers van CDA, D66 en ChristenUnie en tussen de fractievoorzitters van die partijen. Er wordt voorzichtig afgetast: hoe denken jullie erover? Iedereen vindt dat de toeslagenaffaire niet zonder gevolgen kan blijven, maar niemand laat nog het achterste van zijn tong zien.
Wat de anderen dan nog niet weten, is dat Rutte al aan het twijfelen is geslagen. Hij voelt aan dat ze nadenken over een val en hij wil voorkomen dat die wanordelijk verloopt. Zijn eerste kabinet eindigde met een woedeaanval waarbij hij de gordijnen in het Catshuis eraf trok. Nu het land in crisis zit, wil hij niet uitstralen dat het kabinet rollebollend over straat gaat. Bovendien is Rutte die zondag de 10de gebeld door GroenLinksleider Jesse Klaver. De partij wil dat het kabinet in zijn geheel opstapt, maar, zo belooft Klaver, in de corona-aanpak zal zijn partij het kabinet blijven steunen. Dat geeft hoop dat het kabinet kan vallen en het toch gewoon de coronacrisis kan bestrijden.
Omslag
De drie vicepremiers merken die omslag in denken bij Rutte pas op dinsdagavond 12 januari. Tijdens de coronapersconferentie zegt hij tegen journalisten erop te vertrouwen dat als het kabinet demissionair wordt, het wat corona betreft missionair verder kan. Blijkbaar houdt hij toch rekening met de val van het kabinet, merken de anderen op. In een ingelaste ministerraad later die avond wordt de kabinetsreactie woordje voor woordje doorgenomen. Over aftreden spreken ze niet meer.
Er wordt nog wat gesteggeld over het voortaan openbaar maken van informatie, iets waar de POK over geklaagd heeft. Ollongren en Rutte willen alle informatie die op ministeries rondgaat voortaan ook openbaar maken, maar volgens aanwezigen gaan CDA’ers op de rem staan: álles is wel weer het andere uiterste.
De dagen erna tasten de drie partijen elkaar af. Niemand wil liever als enige de stekker eruit trekken. Woensdag overleggen Hoekstra en D66-lijsttrekker Sigrid Kaag nogmaals: zijn we het eens? Donderdag wil CDA-fractievoorzitter Pieter Heerma langs bij zijn collega Segers van de ChristenUnie, maar hij durft niet
langs alle journalisten te lopen die daar staan, omdat PvdA-leider Lodewijk Asscher net zijn vertrek heeft aangekondigd. Alles moet vooral in rust worden besproken en ordelijk afgehandeld. Uiteindelijk weten de drie van elkaar hoe ze erin staan. Ze spreken af dat niemand voor de ministerraad al openbaar maakt wat zijn of haar conclusie is.
En dan…
En dan is het vrijdag 15 januari. Voor de reguliere ministerraad is er nog gewoon een coronabijeenkomst. Ze beginnen met het afwerken van de agenda en nog een keer nemen ze de kabinetsreactie op het POK-rapport gedetailleerd door. En dan neemt Rutte het woord waarmee hij alle twijfel wegneemt over wat er gebeuren gaat: ,,Hoe denken jullie erover?’’
Voordat hij anderen die vraag laat beantwoorden, geeft hij eerst de beurt aan Wiebes. Die vertelt dat de toeslagenaffaire ‘in zijn lijf’ is gaan zitten en dat hij onmiddellijk aftreedt. Het komt bij iedereen als een verrassing, zelfs voor enkele VVD’ers want alleen Rutte en Van Ark zijn de avond daarvoor ingelicht. Anderen hadden wel gezien dat hij er al weken slecht uitzag, maar ze weten dat aan alle drukte rond de steunpakketten aan het bedrijfsleven.
Dan komen om de beurt Hoekstra, De Jonge, Kaag, Ollongren en Schouten aan het woord. Allemaal zeggen ze min of meer hetzelfde: er is zoveel misgegaan, hier moet een statement worden gemaakt. ,,Dan ga ik nu de koning bellen’’, zegt Rutte en hij staat op.
NOS 16.01.2021 Medewerkers van de Belastingdienst en andere uitvoerende overheidsorganisaties moeten trainingen krijgen over discriminatie. Dat stelt demissionair premier Rutte in een brief die hij gisteren na het vallen van het kabinet naar de Tweede Kamer stuurde. Het College voor de Rechten van de Mens moet hier een belangrijke rol in gaan spelen.
“Het gaat onder andere om trainingen over discriminatie en vooroordelen,” zegt Adriana van Dooijeweert, voorzitter van het College voor de Rechten van de Mens. “Het doel is om mensen ervan bewust te maken dat iedereen onbewust vooroordelen heeft en het risico loopt onbewust te discrimineren. Het is belangrijk om je bewust te zijn van de gevolgen van discriminatie.”
Van Dooijeweert ziet ook het instellen van een Nationaal Coördinator Discriminatie als een belangrijk wapen in de strijd tegen discriminatie.
Ook organisaties als het UWV, de Sociale Verzekeringsbank en de Dienst Uitvoering Onderwijs worden genoemd als doelgroep. Deze organisaties moeten klachten over discriminatie doorverwijzen naar het College.
Uitbreiding meldpunten antidiscriminatie
De meldpunten antidiscriminatie moeten de melder ondersteunen in het klachtenproces. “Het gaat daarbij om juridische en emotionele ondersteuning bij het indienen van een klacht over discriminatie en bij een eventuele zitting bij het College”, stelt Rutte in de brief.
Zowel bij de meldpunten als bij het College moeten meer mensen worden aangenomen. “Een aanzienlijke uitbreiding van de werkzaamheden van meldpunten vereist aanpassing van de regelgeving”, schrijft premier Rutte.
‘Trainingen zijn niet genoeg’
Antiracisme-organisatie Controle Alt Delete denkt dat de trainingen belangrijk zijn, maar dat dat niet genoeg is. “Je moet oppassen dat je door een training niet de verantwoordelijkheid neerlegt bij de individuele ambtenaren. Zij voeren hun werk uit,” zegt Dionne Abdoelhafiezkhan van Controle Alt Delete. “Het probleem zit in het hele systeem, in alle lagen van de overheid en moet dus ook breder worden aangepakt.”
Volgens Abdoelhafiezkhan is de oplossing verder om niet meer te werken met risicoprofielen waar etniciteit deel van uitmaakt. “De politiek is nu aan zet om dit aan te pakken.”
NOS 16.01.2021 “Het kan en mag niet nog een keer zo verschrikkelijk misgaan”, zei premier Rutte vrijdag over de toeslagenaffaire. En daarom moet er een heel nieuw toeslagensysteem komen, om te beginnen met de kinderopvangtoeslag.
Hoe dat nieuwe systeem precies wordt vormgegeven zal niet op korte termijn duidelijk zijn. Maar deskundigen en betrokkenen denken wel dat er snel stappen gezet kunnen worden om het systeem eerlijker te maken.
Eva González Pérez, advocate
Op korte termijn kijkt González Pérez, die de zaak mede aan het rollen bracht en tien getroffenen bijstaat, vooral naar de betrokken ambtenaren bij de Belastingdienst. “Als ik terugkijk naar de afgelopen jaren, zie ik natuurlijk dat ik steeds te maken heb gehad met dezelfde personen. Als dat soort mensen werkzaam blijft bij de Belastingdienst, sluit ik een herhaling van deze feiten niet uit.”
Ontslag op staande voet lijkt haar voor deze betrokkenen noodzakelijk, ook omdat het vertrouwen zo ernstig is beschadigd. Ze vindt dat de conclusies voor ambtenaren niet anders moeten zijn dan voor werknemers van bedrijven. “Als die het verprutsen, is ontslag op staande voet ook de gangbare weg.
Men kan wel zeggen: ‘het zijn functies, het gaat niet om de mensen’, maar die functie is wel degelijk geplakt op een mens. Je kunt de problemen niet oplossen met de mensen die ze hebben veroorzaakt.”
Een ander probleem waar volgens González Pérez snel naar gekeken moet worden, is de denkwijze van de Belastingdienst. “Mensen worden gezien als groepen, het is een fabrieksproces. De mens wordt niet gezien. Het is een groep, die is verkeerd, dus die pak je in en die zet je in een doos. En dat was het dan. Die gedachtegang moet eruit: voordat je in die doos terechtkomt, heb je je rechten en rechtsbescherming.”
Ze zegt dat de Belastingdienst in de affaire de wet alleen bekeek met het oog van ambtenaren. “Dat moet je niet doen. Die wetten zijn er niet alleen voor de Belastingdienst, die geven ook rechten en plichten aan de mensen. Als werd gezegd: ‘we willen niet dat de rechtszekerheid in het gedrang komt’, dan vond ik dat heel gek.
Want dan zeiden ze dus dat ze hun systeem niet wilden veranderen. Dan klopt de balans niet: rechtszekerheid is er juist voor de mensen. De wet was niet te moeilijk voor de burger, maar voor de Belastingdienst.”
González Pérez kijkt uit naar het debat over de toeslagenaffaire in de Tweede Kamer, volgende week. “Ik denk dat daar nog veel meer duidelijk zal worden.”
Peter Kavelaars, hoogleraar fiscale economie
Kavelaars kwam in de commissie-Van Dijkhuizen al met een voorstel over de hervorming van het toeslagenstelsel, waar toen niets mee gedaan werd. “Ik denk dat een nieuw toeslagensysteem op twee manieren kan worden aangepast.
Zo zou je de subsidie weg kunnen halen bij de ouders en onderbrengen bij de opvang. Als je de kosten verlaagt, dan is er veel minder reden om subsidie te verstrekken aan de ouders. Het aantal kinderopvanginstellingen is natuurlijk veel kleiner dan het aantal ouders, waardoor je veel minder personen hebt die bij het systeem betrokken zijn.”
Kavelaars pleit er ook voor dat er minder rekening gehouden wordt met strikt individuele omstandigheden. “Als er iets gewijzigd wordt in de persoonlijke situatie van een toeslaggerechtigde, dan is dat aanleiding om die toeslag meteen aan te passen. Dat klinkt heel sympathiek, dat je de toeslag afstemt op de precieze behoefte, maar dat maakt het heel erg ingewikkeld en bewerkelijk.
“Ik denk dat je naar een ‘ruwer’ systeem moet, dat iets minder rekening houdt met al die persoonlijke omstandigheden”, zegt Kavelaars. “Zo wordt dat bijvoorbeeld ook gedaan met een peildatum voor het belastbare vermogen in box 3, op 1 januari. Dan geldt de situatie van een persoon vanaf die datum voor het hele jaar.”
Aytac en Azan Aydin, getroffenen
Aytac Aydin denkt dat het al veel zou helpen als het eerste aanspreekpunt bij de Belastingdienst in de toekomst kennis van zaken zou hebben. “We kwamen uit bij callcenters, waar mensen zitten die niet genoeg ervaring hebben en waardoor niet voldoende nagedacht kan worden over een oplossing.”
“Callcentermedewerkers, externe callcenters, die kunnen je sowieso niet helpen”, merkte Aydin keer op keer als hij de Belastingdienst belde. “Je moet sowieso hopen dat je ooit aan de beurt komt. En wij zijn als fraudeur bestempeld, dus dan hoorden we dat we een andere afdeling moesten hebben en dat we teruggebeld zouden worden.”
Dat bleek dan iemand te zijn die fraudeurs te woord stond. “Je bent een fraudeur en zoveel schuld moet je aan ons betalen”, was dan de boodschap. Klachten over de behandeling kon hij wel kwijt, maar dat moest hij online doen. Het overheersende gevoel was dat er duizenden anderen ook schulden moesten afbetalen en dat een gang naar de rechter zinloos was. “Bij de Belastingdienst dachten ze dat ze onaantastbaar waren, dat was het grootste issue.”
De belangrijkste oplossing voor Aydin en zijn gezin is nu dat er snel een vergoeding komt, boven op de 30.000 euro compensatie die hij heeft ontvangen. “Ik wil de vergoeding zien. Het zal mijn verloren jeugdjaren niet teruggeven, maar ik kan dan wel de dingen doen die ik de afgelopen acht jaar niet heb kunnen doen. Ik ben de helft van mijn tanden kwijt omdat het het goedkoopste was om ze te laten trekken”, zegt Aydin.
Mieke van Vliet, bestuurder FNV
Het is volgens Van Vliet goed dat er nu erkenning is dat het anders moet, maar de vakbondsbestuurder maakt zich zorgen over de uitvoerbaarheid ervan. “De situatie is nog steeds zo dat werknemers van de Belastingdienst niet aan de bel durven te trekken. Dat ligt aan de grote kloof tussen mensen op de werkvloer en leidinggevenden, bij wie het vaak ontbreekt aan vakkennis. Er is wat dat betreft echt nog altijd een cultuuromslag noodzakelijk.”
Volgens Van Vliet, die in het verleden onderzoek heeft gedaan naar werkomstandigheden en de cultuur binnen de Belastingdienst, is het ook van belang dat er binnen de wetgeving ruimte komt voor medewerkers zaken individueel te bekijken. “Als er ergens een bonnetje of een handtekening ontbreekt, dan moet er nu hard worden opgetreden. Het is beter als een behandelaar de handvatten heeft om ieder afzonderlijk geval te kunnen toetsen.”
Ook de ict-systemen binnen de Belastingdienst, waar veel gebruik wordt gemaakt van algoritmes, ziet Van Vliet als lastig obstakel. “Dat zijn algoritmes die niet meer terug te herleiden zijn. Discriminatie ligt dan op de loer, waardoor het wachten is op een volgend schandaal.”
RTL 15.01.2021 Het kabinet-Rutte III is afgetreden vanwege de Toeslagenaffaire. Maar welke gevolgen heeft dit en komt het eigenlijk niet heel erg slecht uit, tijdens de coronacrisis? Politiek commentator Frits Wester legt uit wat de gevolgen zijn.
Frits, wat verandert er door het opstappen van het kabinet?
“Het klinkt wat gek, maar eigenlijk weinig tot niks. Normaal gesproken schrijft het kabinet na een val nieuwe verkiezingen uit, maar die staan toch al voor de deur op 17 maart. En hoewel het kabinet demissionair wordt, moet het gewoon de dingen blijven doen die nodig zijn. De stap is vooral symbolisch om collectief verantwoordelijkheid te nemen voor de alles wat in de toeslagenaffaire vreselijk is misgegaan in vele gelededingen van de overheid.”
Is het aftreden van het kabinet verstandig tijdens een grote crisis zoals corona?
“Voor de aanpak van de coronacrisis maakt het weinig uit. Ook na 17 maart zou het kabinet demissionair zijn en is het virus niet verdwenen. Ook dan zou het kabinet gedurende de kabinetsformatie maatregelen moeten blijven nemen. Dat het nu een paar weken eerder demissionair wordt, maakt dus voor die aanpak weinig tot geen verschil.”
Wat is de invloed van de val van het kabinet op de verkiezingen?
“Ik denk dat het weinig uit zal maken. Er zijn mensen die het aanbieden van het ontslag onnodig vinden, anderen zullen het juist respecteren. En Rutte, Hoekstra, Kaag en Seegers blijven gewoon lijsttrekker. Anders dan bij oppositiepartij PvdA waar Lodewijk Asscher is opgestapt.”
Dossier Toeslagenaffaire
Het blootleggen van de misstanden bij de Belastingdienst in de Toeslagenaffaire, is terug te lezen in de artikelen en video’s die RTL Nieuws hierover heeft gepubliceerd. Bekijk het hele dossier.
Welke partij of partijen gaan hiervoor de prijs betalen?
“Lastig te zeggen. Het gaat hier om een collectieve verantwoordelijkheid voor alles wat misgegaan is. Het raakt tal van partijen die de afgelopen jaren geregeerd hebben en ook de Kamer als geheel. Het was de Tweede Kamer die een kerstboom vol toeslagenregelingen wilde en tegelijk aandrong op strenge fraudebestrijding. Kortom, het raakt iedereen.”
PvdA’er Asscher was al opgestapt, verdwijnen leden van het kabinet zoals Rutte en Hoekstra, nu ook definitief van het politieke toneel?
“Dat heeft vooral te maken met de PvdA zelf en de kritiek op Asscher. Hoewel Asscher de laatste tijd sterk was in het politieke debat, zag je dat maar niet terug in de peilingen. Hij leek, zeker na de zijn rol in de toeslagenaffaire en de manier waarop de PvdA-kiezers en -leden daarnaar keken, niet in staat om zijn partij uit het slop te trekken.
Bovendien steunde een derde van de PvdA-leden een motie van wantrouwen tegen Asscher waar dit weekend over gestemd zou worden. De andere lijsttrekkers hebben daar vrijwel geen last van. VVD-leden vinden niet dat Rutte daarom moet opstappen en ook CDA’ers vinden het onnodig dat Hoekstra opstapt.”
MSN 15.01.2021 Het kabinet-Rutte III is afgetreden vanwege de Toeslagenaffaire. Maar welke gevolgen heeft dit en komt het eigenlijk niet heel erg slecht uit, tijdens de coronacrisis? Politiek commentator Frits Wester legt uit wat de gevolgen zijn.
Frits, wat verandert er door het opstappen van het kabinet?
“Het klinkt wat gek, maar eigenlijk weinig tot niks. Normaal gesproken schrijft het kabinet na een val nieuwe verkiezingen uit, maar die staan toch al voor de deur op 17 maart. En hoewel het kabinet demissionair wordt, moet het gewoon de dingen blijven doen die nodig zijn. De stap is vooral symbolisch om collectief verantwoordelijkheid te nemen voor de alles wat in de toeslagenaffaire vreselijk is misgegaan in vele gelededingen van de overheid.”
Is het aftreden van het kabinet verstandig tijdens een grote crisis zoals corona?
“Voor de aanpak van de coronacrisis maakt het weinig uit. Ook na 17 maart zou het kabinet demissionair zijn en is het virus niet verdwenen. Ook dan zou het kabinet gedurende de kabinetsformatie maatregelen moeten blijven nemen. Dat het nu een paar weken eerder demissionair wordt, maakt dus voor die aanpak weinig tot geen verschil.”
Wat is de invloed van de val van het kabinet op de verkiezingen?
“Ik denk dat het weinig uit zal maken. Er zijn mensen die het aanbieden van het ontslag onnodig vinden, anderen zullen het juist respecteren. En Rutte, Hoekstra, Kaag en Seegers blijven gewoon lijsttrekker. Anders dan bij oppositiepartij PvdA waar Lodewijk Asscher is opgestapt.”
Welke partij of partijen gaan hiervoor de prijs betalen?
“Lastig te zeggen. Het gaat hier om een collectieve verantwoordelijkheid voor alles wat misgegaan is. Het raakt tal van partijen die de afgelopen jaren geregeerd hebben en ook de Kamer als geheel. Het was de Tweede Kamer die een kerstboom vol toeslagenregelingen wilde en tegelijk aandrong op strenge fraudebestrijding. Kortom, het raakt iedereen.”
PvdA’er Asscher was al opgestapt, verdwijnen leden van het kabinet zoals Rutte en Hoekstra, nu ook definitief van het politieke toneel?
“Dat heeft vooral te maken met de PvdA zelf en de kritiek op Asscher. Hoewel Asscher de laatste tijd sterk was in het politieke debat, zag je dat maar niet terug in de peilingen. Hij leek, zeker na de zijn rol in de toeslagenaffaire en de manier waarop de PvdA-kiezers en -leden daarnaar keken, niet in staat om zijn partij uit het slop te trekken.
Bovendien steunde een derde van de PvdA-leden een motie van wantrouwen tegen Asscher waar dit weekend over gestemd zou worden. De andere lijsttrekkers hebben daar vrijwel geen last van. VVD-leden vinden niet dat Rutte daarom moet opstappen en ook CDA’ers vinden het onnodig dat Hoekstra opstapt.”
MSN 15.01.2021 De Tweede Kamer debatteert woensdag over het harde rapport van de commissie-Van Dam over de toeslagenaffaire. Ook als het kabinet vrijdag besluit af te treden, gaat dat debat gewoon door. De reactie op het rapport, waar het kabinet hoe dan ook vrijdag mee komt, wordt besproken.
Die inhoudelijke reactie gaat naar verwachting om de spelregels voor de manier waarop de overheid met burgers omgaat. Daarnaast moet de informatievoorziening van het kabinet worden verbeterd en komen er nogmaals excuses. Het systeem dat het toeslagenstelsel moet vervangen zal ook besproken worden.
Maar het kabinet hakt vrijdag ook een knoop door over zijn eigen lot. Mocht het kabinet collectief aftreden, dan zal het demissionaire kabinet alsnog in debat gaan met de Tweede Kamer. Kamerleden zijn uiterst kritisch op de rol van het kabinet in de toeslagenaffaire, maar ook de eigen rol van het parlement zal aan bod komen.
Een van mijn verre voorgangers als minister-president, Pieter Cort van der Linden, schreef ooit over de taak van de overheid: ‘[De staat] dringt de overmoedigen terug, beschermt de zwakken, verdeelt de risico’s, en stelt zich in het haastig gedrang aan allen tot gids.’
Dat is een hoge norm en het is duidelijk dat de overheid in het kinderopvangtoeslagdossier niet aan die norm heeft voldaan.
De rechtsstaat moet burgers beschermen tegen een almachtige overheid en dat is hier op een verschrikkelijke manier mis gegaan.
Het rapport van de Parlementaire Ondervragingscommissie Kinderopvangtoeslag is snoeihard, maar fair.
Op alle niveaus, door het hele politiek-bestuurlijk-juridische systeem heen, zijn fouten gemaakt die ertoe hebben geleid dat duizenden ouders groot onrecht is aangedaan.
Maar de politieke verantwoordelijkheid ligt uiteindelijk bij het zittende kabinet en nergens anders.
De afgelopen weken en dagen hebben we binnen het kabinet een aantal keren uitvoerig over het rapport gesproken.
Met als belangrijkste doel het opstellen van een gedegen inhoudelijke reactie op het rapport.
Een reactie die erop gericht is dat zoiets nooit meer op deze manier kan gebeuren.
Die reactie hebben we vandaag met elkaar afgerond en zullen we conform afspraak vandaag aan de Tweede Kamer aanbieden.
Daar hebben de ouders recht op.
De kabinetsreactie gaat natuurlijk over financiële compensatie aan de getroffen ouders – dat is nu het eerste dat goed geregeld moet worden.
En daar gaan we hoe dan ook mee door.
Maar natuurlijk is voor de toekomst meer nodig.
Want het kan en mag niet nog een keer zo verschrikkelijk misgaan.
Daarom moet er een heel nieuw toeslagensysteem komen, te beginnen met de kinderopvangtoeslag.
Signalen dat het ergens niet goed gaat, moeten veel sneller naar boven komen en veel sneller tot actie leiden.
En ook moet de informatievoorziening fundamenteel op de schop.
Zo zullen bijvoorbeeld voortaan de stukken die ten grondslag liggen aan een kabinetsbesluit openbaar worden gemaakt en wordt na elke ministerraad een besluitenlijst met toelichting gepubliceerd.
Vandaag was ook de vraag naar de politieke verantwoordelijkheid aan de orde.
We zijn eensgezind: als het hele systeem heeft gefaald, kan alleen gezamenlijk verantwoordelijkheid worden gedragen.
En dat heeft tot de conclusie geleid dat ik zojuist de Koning het ontslag heb aangeboden van het hele kabinet. En ik zal aansluitend aan deze persconferentie naar het paleis gaan om de Koning verder toelichting te geven.
Daarmee is het kabinet demissionair geworden
Eric Wiebes heeft, als voormalig staatssecretaris van Financiën, de persoonlijke afweging gemaakt dat hij niet demissionair doorgaat en per direct terugtreedt als minister van Economische Zaken en Klimaat.
Hij zal dit besluit zo meteen zelf toelichten.
Het is zijn beslissing, die ik respecteer.
Met zijn creatieve geest heeft Eric Wiebes vaak bijgedragen aan het oplossen van ingewikkelde vraagstukken.
We gaan hem missen.
De vraag is nu: wat betekent het aftreden van het kabinet concreet?
De verkiezingen staan gepland voor medio maart.
En van ons mag ondertussen worden verwacht dat we doen wat in nodig is in het landsbelang.
Dat doen we uiteraard in nauw overleg met, en verantwoording afleggend aan het parlement.
Tegen Nederland wil ik zeggen: onze strijd tegen het coronavirus gaat door.
Ons werk staat de komende maanden onverminderd in het teken van corona en het opvangen van de economische en maatschappelijke gevolgen door middel van alle bestaande en aangekondigde steunpakketten.
En tegen de getroffen ouders in de affaire rond de kinderopvangtoeslag wil ik dit zeggen: we zullen blijven werken aan snelle compensatie en aan de verbeteringen die nodig zijn voor de toekomst.
Met dit besluit van vandaag wil het kabinet recht doen aan al die ouders aan wie ongekend onrecht is aangedaan.
RO 15.01.2021 Het rapport ‘Ongekend onrecht’ toont een zwarte bladzijde in de geschiedenis van de Nederlandse overheid. Door een samenspel van harde regelgeving, vooringenomen handelen en vooral door geen gehoor te geven aan noodsignalen hebben tienduizenden ouders en kinderen hun leven zien veranderen in een moeras van ellende. Het kabinet biedt hier excuses voor aan, aan alle gedupeerde ouders en hun kinderen: dit had nooit mogen gebeuren.
Het kabinet neemt daarom een fors pakket maatregelen om de gedupeerde ouders van de kinderopvangtoeslag en hun kinderen sneller te helpen. Én om te voorkomen dat dit nog eens gebeurt. Dat staat in de kabinetsreactie op het rapport van de Parlementaire ondervragingscommissie Kinderopvangtoeslag (POK), die de ministerraad vandaag aan de Kamer heeft aangeboden.
Het kabinet schrijft in zijn reactie:
‘Het rapport van de POK maakt pijnlijk duidelijk dat er veranderingen nodig zijn. In het systeem van toeslagen, bij de Belastingdienst, bij Toeslagen en bij de betrokken ministeries. Het rapport noodzaakt dat we kritisch kijken naar het functioneren van de hele overheid. Want we willen niet dat het nog een keer zo misgaat.’
Een nieuwe start voor ouders en kinderen
Het kabinet wil allereerst de gedupeerde ouders en hun kinderen sneller helpen. Alle ouders die gedupeerd zijn door de harde ‘alles of niets’-uitleg van de wet of door de buitensporige fraudejacht krijgen 30.000 euro uitbetaald. We voeren overleg met schuldeisers om met hen afspraken te maken dat het bedrag ook ten goede komt aan ouders en niet direct volledig verdwijnt in aflossing van schulden.
Daarnaast verruimt het kabinet de compensatieregeling en neemt het in samenwerking met gemeenten contact op met alle gedupeerde ouders om te kijken hoe zij geholpen kunnen worden met problemen die zijn ontstaan op het gebied van zorg, wonen, werken en schulden. Het kabinet bekijkt ook hoe het gedupeerde kinderen kan helpen een goede toekomst op te bouwen. Alles is erop gericht om de ouders en hun kinderen een nieuwe start in hun leven te bieden.
Het bestaande stelsel van toeslagen is onhoudbaar. Het vraagt heel veel van mensen die een toeslag nodig hebben en leidt tot onzekerheid over terugvorderingen en nabetalingen. Het brengt mensen in problemen. Het kabinet wil daarom zo snel mogelijk beginnen met de uitwerking van een nieuwe regeling voor kinderopvang, waarbij de verantwoordelijkheid voor de financiering niet langer bij de ouders ligt en de complexiteit wordt verminderd.
Later zullen ook de andere toeslagen volgen. Het hervormen van het stelsel duurt jaren. Het is belangrijk om tijdens een langjarige stelselhervorming ook oog te houden voor een goede uitvoering van het bestaande toeslagenstelsel.
Echt luisteren
Het rapport van ‘Ongekend onrecht’ maakt duidelijk dat de overheid beter moet luisteren naar kritische geluiden van bijvoorbeeld ouders, advocaten, media en toezichthouders. Noodkreten van gedupeerde ouders werden bij de kinderopvangtoeslag te lange tijd niet opgepakt.
Het kabinet wil dat alle delen van de Rijksoverheid signalen over mogelijke problemen sneller oppakken, onder meer door nog meer gebruik te maken van burgerpanels en door de band tussen beleidsmakers en de uitvoering verder te versterken. Ook komt er meer aandacht voor de controle of wetten en regels goed werken in de uitvoering en worden die als dat niet zo is aangepast.
De overheid gaat daarnaast op zoek naar regels die in de praktijk hard uitpakken en mensen in de knel kunnen brengen. Regels zijn vaak te moeilijk, waardoor mensen onbedoeld de fout in gaan. Een foutje maakt iemand nog geen fraudeur.
Menselijke maat
Tegelijkertijd moet de dienstverlening bij alle onderdelen van de overheid beter. De Belastingdienst en Toeslagen breidt dit jaar het aantal plekken uit waar mensen langs kunnen komen met vragen en hulp. Het kabinet trekt extra geld uit zodat alle uitvoeringsorganisaties mensen beter kunnen helpen. Daarbij geldt het principe: Er is geen verkeerde deur. Mensen worden altijd op een begrijpelijke manier geholpen en niet ‘van het kastje naar de muur’ gestuurd.
Transparant
De POK is zeer kritisch over de informatievoorziening door de overheid. Ouders wisten vaak niet waarom hun toeslag werd stopgezet en de Tweede Kamer had grote moeite om de juiste informatie te krijgen.
Het kabinet wil hier radicaal verandering in brengen. De stukken die ten grondslag liggen aan een besluit van bewindslieden worden actief openbaar gemaakt. Het kabinet zal ook transparanter zijn bij het openbaar maken van stukken die zijn gemaakt voor intern beraad. In stukken voor intern beraad die naar de Tweede Kamer worden gestuurd, zullen persoonlijke beleidsopvattingen niet worden weggelakt.
De minister-president zal op korte termijn de besluitenlijst van de ministerraad publiceren, op de dag van de vergadering. Later wordt daar ook een geannoteerde besluitenlijst aan toegevoegd.
Als eerste stap publiceert het kabinet vandaag alle stukken die aan de ondervragingscommissie zijn geleverd vandaag op de website http://informatiepuntkinderopvangtoeslag.rijksoverheid.nl. De informatie die gaat over de problemen met de kinderopvangtoeslag is niet gelakt, op enkele vertrouwelijke stukken na.
NOS 15.01.2021 Het hele toeslagensysteem moet op de schop, ambtenaren moeten zich bewuster worden van hun vooroordelen om discriminatie tegen te gaan en in wetten moet meer ruimte zijn om uitzonderingen te maken als burgers onevenredig hard getroffen worden door beleid. Dat stelt het kabinet in reactie op het vernietigende rapport over de kinderopvangtoeslagenaffaire.
Nadat het aftreden van het kabinet werd aangekondigd, werd de schriftelijke reactie van 26 pagina’s naar de Kamer gestuurd. Daarin staat wat er volgens het kabinet moet gebeuren om soortgelijke schandalen als de toeslagenaffaire in de toekomst te voorkomen.
Volgens demissionair premier Rutte is het in ieder geval nodig dat “signalen dat het misgaat veel sneller naar boven komen”, zo zei hij in de persconferentie waarin hij het kabinetsaftreden bekend maakte. Tijdens die persconferentie zei Rutte ook dat het demissionair worden van het kabinet geen gevolgen voor de compensatie van getroffen ouders. “We hebben twee prioriteiten: dat is corona en de afwikkeling van deze ingewikkelde kwestie.”
‘Nieuw systeem duurt jaren’
Zo moet het volledige systeem van toeslagen op de schop, staat in de brief van het kabinet: “Het duurt waarschijnlijk nog jaren voordat het toeslagenstelsel volledig is vervangen door een ander stelsel”.
Hoe die verandering er precies uit komt te zien, moet verder worden uitgewerkt, schrijft het demissionaire kabinet. In de tussentijd moet in ieder geval “het aantal mensen dat afhankelijk is van toeslagen verminderen”, aldus de schriftelijke reactie.
Rutte: ‘Er moet een heel nieuw toeslagensysteem komen’
In het geval van de kinderopvang moet het systeem sterk vereenvoudigd worden, vindt het kabinet. Bepaalde voorwaarden, zoals het inkomen van de ouders of het aantal uren kinderopvang dat is gebruikt, moeten vervallen.
Discriminatie en racisme
In de brief wordt ook ingegaan op het feit dat de Belastingdienst ouders met meerdere nationaliteiten als groter frauderisico zag. Volgens onder meer Kamerleden en advocaten was er daarmee sprake van institutioneel racisme van de overheid. In de brief zegt het kabinet daarover: “Het kabinet realiseert zich ten volle dat dit vertrouwen diep beschadigd is bij ouders die te maken hebben gehad met discriminatoire bejegening. Helaas moeten we constateren dat dit bij de fraudeaanpak bij Toeslagen aan de orde was.”
Als concreet punt om dat in de toekomst te voorkomen schrijft het kabinet dat ze ambtenaren trainingen willen geven om “meer inzicht te bieden in vooroordelen die, vaak onbewust, een rol spelen bij de uitvoering van hun werk”.
Rutte kondigde aan dat ouders bij wie is vastgesteld dat ze door de Belastingdienst gediscrimineerd zijn, in aanmerking komen voor een extra schadevergoeding. Ook wil hij dat er een staatscommissie komt die onderzoek doet naar discriminatie en racisme door de overheid.
Schadevergoeding niet vertraagd
Voor de kerst maakte het kabinet bekend de gedupeerden 30.000 euro uit te betalen. Dat loopt volgens Rutte geen vertraging op: “Alle gedupeerde ouders die zich voor 15 februari melden, krijgen voor 1 mei uitbetaald. Als ze recht hebben op meer, zullen ze dat ook krijgen.” Welke termijn daarvoor staat, kon de premier niet zeggen.
Het kabinet zegt met schuldeisers van de gedupeerde ouders in overleg te zijn. Daarmee moet voorkomen worden dat het bedrag dat de overheid ter compensatie uitkeert gelijk in de zakken van de schuldeisers verdwijnt, staat in de brief. ”
Rutte liet niet alleen weten dat de ouders gecompenseerd moeten worden, maar ook dat het informeren van de Tweede Kamer beter moet. Critici verweten de premier in de toeslagenaffaire de ‘Rutte-doctrine’, waarmee hij zou pogen vooral zo min mogelijk informatie over hoe een besluit tot stand is gekomen naar de Kamer te sturen.
Daar komt verandering in, kondigde Rutte aan. Concreet betekent het dat er elke vrijdag na de ministerraad een lijst van besluiten gepubliceerd zal worden.
Ook zullen de documenten openbaar gemaakt worden met de overwegingen die ten grondslag liggen aan de besluiten: “Aan de informatievoorziening naar de Kamer en naar journalisten zal iets fundamenteels veranderen”.
Een probleem is volgens het kabinet onder meer geweest dat er niet geluisterd is naar critici: “Bij de problemen met de kinderopvangtoeslag heeft de overheid de werking van de regeling in de praktijk onvoldoende in kaart gebracht. We zijn onvoldoende in staat gebleken om te luisteren naar signalen van ouders en uit de praktijk van hulpverleners en de rechtspraak.”
Ook dit wil het kabinet veranderen:
Een nieuwe wet moet een jaar na invoering getoetst worden: pakt het beleid wel uit zoals bedoeld?
Mensen moeten via de telefoon en op locatie makkelijker geholpen worden door de Belastingdienst.
Niet meer van het kastje naar de muur gestuurd worden. Als iemand een instantie belt met een vraag die niet voor die instantie is, zal die persoon geholpen worden om de juiste instantie te bereiken. “Er is geen verkeerde deur”, schrijft het kabinet.
In wetten moet meer “bevoegdheden met beoordelingsruimte en hardheidsclausules” komen. Vertaald: als een wet voor iemand onevenredig hard uitpakt, moeten instanties de mogelijkheid krijgen uitzonderingen te maken en “in het voordeel van de burger te beslissen.”
Er komt een betalingsregeling als “goedwillende burgers een betalingsachterstand oplopen”. Ook zegt het kabinet: “Een (kleine) fout mag nooit leiden tot het stempel fraudeur.”
NU 15.01.2021 Na het vernietigende rapport Ongekend Onrecht over de toeslagenaffaire en de daaropvolgende val van het kabinet-Rutte III wil het demissionaire kabinet de eerste stappen zetten naar een herstel van het aangedane leed. Er moet onder meer een ander toeslagensysteem komen en een overheid die niet discrimineert. Een overzicht van maatregelen die moeten voorkomen dat burgers als vijand van de overheid worden gezien.
“Een zwarte bladzijde in de geschiedenis van de Nederlandse overheid”, die het kabinet vervult “met een diep gevoel van schaamte”. Met die woorden opent het kabinet de reactie op het vernietigende rapport over de kinderopvangtoeslagenaffaire. In de brief somt het kabinet de inzet die het de komende tijd wil leveren om herhaling te voorkomen.
De plannen in het kort;
Contact met overheid moet toegankelijker worden
Meer openheid in besluitvorming en snellere signalering van fouten
Een nieuw toeslagensysteem opzetten
Discriminatie door de overheid tegenaan
Getroffen ouders compenseren
Compensatie voor gedupeerde ouders
Voor het inmiddels demissionaire kabinet heeft het compenseren van de ouders die getroffen werden door de toeslagenaffaire “de hoogste prioriteit”.
Eerder werd bekend dat de getroffen ouders alvast 30.000 euro krijgen om de ergste noden te verlichten. Dossiers van ouders die recht hebben op een hogere schadevergoeding daarbovenop worden nog behandeld.
Ook gaat het kabinet in gesprek met schuldeisers om ervoor te zorgen dat dat geld niet meteen aan hen moet worden betaald.
Rutte zei al dat degenen die zich voor 15 februari aanmelden voor terugbetaling, het geld voor 1 mei ontvangen.
Een ander systeem van toeslagen
Naast het compenseren van de ouders moet het toeslagensysteem waarbij eerst voorschotten worden uitgekeerd en achteraf worden gecontroleerd, volledig op de schop. “Doorgaan zoals in het verleden kan niet meer”, schrijft Rutte.
Het kabinet vindt dat de financiering van kinderopvang niet meer bij ouders moet liggen en de voorwaarden om in aanmerking te komen simpeler moeten. Dit voornemen is niet nieuw, want premier Rutte zei een jaar geleden al dat hij van het toeslagensysteem af wil en alternatieven zou voorbereiden. Hij schrijft vrijdag in de brief dat het kabinet “zo snel mogelijk” wil starten met de uitwerking van een nieuw systeem. Het kan echter nog jaren duren voordat het toeslagensysteem volledig is vervangen door een nieuw stelsel, staat in de brief.
Korte metten maken met discriminatie
Bij de ontspoorde fraudejacht van de Belastingdienst werden mensen met een dubbele nationaliteit strenger gecontroleerd door de fiscus en werden zij vaker onderworpen aan de onrechtmatige boetes en terugvorderingen.
Ook maakten ambtenaren zich schuldig aan discriminerend taalgebruik. “Het kabinet is zich er ten volle bewust van dat dit vertrouwen diep beschadigd is bij ouders die te maken hebben gehad met discriminatoire bejegening.”
Met het verwijderen van het gebruik van dubbele nationaliteiten in het opstellen van de zogenoemde risicoprofielen wil het kabinet herhaling voorkomen. “Het voorkomen van discriminatie en ongeoorloofd gebruik van gegevens zoals nationaliteit is niet alleen een kwestie van data verwijderen.”
In de brief wordt een situatie bij de overheid geschetst waar ambtenaren onvoldoende bewust zijn van discriminerend gedrag. Volgens het kabinet zijn trainingen nodig om ambtenaren bewust te maken dat de inzet van tweede nationaliteiten zonder concrete verdenkingen “discriminerende aspecten” met zich meedraagt.
Medewerkers bij de Belastingdienst en Toeslagen moeten getraind worden om verantwoord met persoonsgegevens om te gaan. Dialoogsessies zijn nodig om ambtenaren duidelijk te maken “wat rechtsstatelijk handelen in de dagelijkse werkpraktijk binnen alle lagen van de organisatie betekent”.
Gedupeerde ouders die door de Belastingdienst zijn gediscrimineerd krijgen een extra schadevergoeding en er komt een Staatscommissie Discriminatie en Racisme.
Rutte: ‘Discriminatie absoluut onacceptabel in een rechtsstaat’
Sneller signaleren van fouten
“Mensen mogen uiteindelijk niet de dupe worden van fouten van de overheid”, staat in de plannen van het kabinet. “We zijn onvoldoende in staat gebleken om te luisteren naar signalen van ouders, en uit de praktijk van hulpverleners en de rechtspraak. Ook de waarschuwing van de Nationale ombudsman die het toeslagenprobleem in 2017 meldde is onterecht genegeerd.”
Het kabinet hoopt dat er met een nauwere samenwerking tussen verschillende ministeries beter wordt opgetreden. Ook andere “uitvoeringsorganisaties” van de overheid moeten nauwer gaan samenwerken met beleidsmakers en ministers.
Transparantie in besluitvorming
Het kabinet is voornemens de Tweede Kamer beter te informeren. Het is Kamerleden die de misstanden bij de Belastingdienst wilden controleren bij tijd en wijle onmogelijk gemaakt hun werk goed te kunnen uitvoeren door het weglekken van informatie en achterhouden van dossiers. Deze praktijk is de ‘Rutte-doctrine’ gaan heten; een praktijk waarbij de premier informatie achterhield over hoe een besluit tot stand is gekomen.
Critici menen dat dit indruist tegen het grondwettelijk informatierecht van de Tweede Kamer.
Het kabinet wil dat nu duidelijker wordt hoe besluiten tot stand zijn gekomen. “Persoonlijke beleidsopvattingen” zijn voortaan geen grond meer om informatie niet te delen. Er zullen meer stukken openbaar worden gemaakt en het wordt voor de Kamer mogelijk om zich door ambtenaren in technische briefings te laten informeren.
Mark Rutte fietst weg bij Paleis Huis ten Bosch, waar hij de koning het ontslag van het kabinet heeft aangeboden.Foto: ANP
Contact met overheid moet makkelijker worden
Daarnaast moet het voor mensen makkelijker worden om bij overheidsinstanties iemand “van vlees en bloed” te kunnen spreken, in plaatst van klachten of problemen digitaal te melden.
Ook hier waarschuwde de Nationale ombudsman voor in 2017, toen uit een rapport bleek dat burgers in het digitale doolhof van de overheid vastliepen.
De overheid moet toegankelijker worden, schrijft premier Mark Rutte nu. Het kabinet wil met loketten komen waar mensen met vragen heen kunnen. “Als mensen daarin vastlopen of in de knel komen, moet er een medewerker zijn met kennis van zaken die hen te woord staat en verder helpt.”
NU 15.01.2021 Er komt een nieuw toeslagensysteem dat moet voorkomen dat iets als de toeslagenaffaire opnieuw kan voorkomen. Daarnaast worden besluiten die het kabinet neemt in de toekomst transparanter. Dat heeft demissionair premier Mark Rutte vrijdagmiddag bekendgemaakt, kort na de val van het kabinet.
“Het kan en mag niet nog een keer zo verschrikkelijk misgaan. Daarom moet er een heel nieuw toeslagensysteem komen”, zei Rutte.
Als eerste moet er volgens hem een nieuw systeem komen voor de kinderopvangtoeslag. “Signalen dat het niet goed gaat moeten veel sneller naar boven komen”, aldus Rutte.
Ouders die getroffen zijn door de toeslagenaffaire en zich voor 15 februari melden krijgen voor 1 mei een eerste compensatiebedrag van 30.000 euro.
Daarnaast worden stukken die ten grondslag liggen aan kabinetsbesluiten voortaan altijd gepubliceerd. Na afloop van elke ministerraad wordt een besluitenlijst gepubliceerd.
Rutte maakte ook bekend dat er een staatscommissie Discriminatie en Racisme komt die moet voorkomen dat er etnisch geprofileerd wordt bij bijvoorbeeld de controle of mensen terecht toeslag krijgen.
Belangrijkste punten uit Ruttes verklaring over aftreden kabinet
Ouders jaren onterecht als fraudeur aangemerkt
Het besluit tot meer openheid over het kabinetsbeleid maakt deel uit van het maatregelenpakket naar aanleiding van de toeslagenaffaire. In die zaak werd de Tweede Kamer vaak niet goed genoeg geïnformeerd.
De Belastingdienst merkte jarenlang duizenden ouders die kinderopvangtoeslag kregen onterecht als fraudeur aan.
Zodra ontvangers van toeslagen maar een kleine fout maakten, moesten ze alle verkregen toeslag terugbetalen.
Omdat de fiscus ervan uitging dat dit opzettelijk gebeurde, was een betalingsregeling niet mogelijk. Daarnaast werd soms beslag gelegd op auto’s of moesten slachtoffers hun woning gedwongen verkopen. Door het handelen van de Belastingdienst raakten mensen in de schulden en liepen huwelijken stuk.
Telegraaf 15.01.2021 Sneller en royaler de toeslagouders compenseren, het toeslagenstelsel nu eindelijk op de schop nemen en veel meer informatie naar de Tweede Kamer sturen. Met dat recept wil het opgestapte kabinet de schade die de toeslagenaffaire heeft veroorzaakt repareren en voorkomen dat zo’n groot drama nog een keer gebeurt.
De eerste stap die het kabinet al voor de kerst zette is het ruimer compenseren van de toeslagenouders. Alle gedupeerden krijgen sowieso 30.000 euro. Wie recht heeft op meer, krijgt meer. Wie eigenlijk te veel heeft gekregen, hoeft niks terug te betalen. Daarnaast wordt de samenwerking met gemeenten gezocht om ook de andere schade van ouders te verzachten, bijvoorbeeld als zij uit huis zijn gezet, hun baan kwijt zijn geraakt of grote schulden hebben opgebouwd.
Daarnaast moet het toeslagenstelsel, dat eigenlijk nooit naar behoren heeft gewerkt, op de schop. Staatssecretaris Van Huffelen (Financiën) presenteerde onlangs al een aantal opties om dat voor elkaar te krijgen, en de meeste politieke partijen hebben er ook plannen voor. Dat moet na de verkiezingen op de formatietafel zijn beslag krijgen.
Er gaat ook ’extra geld’, hoeveel staat nog niet in de eerste kabinetsreactie, naar de uitvoeringsorganisaties om ’mensen beter te kunnen helpen’. Bij de Belastingdienst komen er dit jaar meer plekken waar mensen langs kunnen komen met vragen en hulpverzoeken.
En op het grote kritiekpunt vanuit de Kamer, de slechte informatievoorziening, komt er ook verandering. Het kabinet zegt in het vervolg besluiten uit de ministerraad meteen te publiceren. En als er een besluit wordt genomen, gaan ook alle stukken daar aan bij hebben gedragen naar buiten, zonder dat er kwistig in is gelakt.
NU 15.01.2021 De toeslagenaffaire bleek een te grote smet op het blazoen van het kabinet-Rutte III, dat vrijdag het ontslag heeft aangeboden. Met het motto ‘Vertrouwen in de toekomst’ ging het kabinet aan de slag, maar nu moet het nét voor de finishlijn de stekker eruit trekken.
Na de verkiezingen in maart 2017 was al snel duidelijk dat de kern gevormd zou worden door VVD, CDA en D66, maar die beschikten niet over een meerderheid.
De langste formatie ooit in de Nederlandse geschiedenis volgde. Geprobeerd werd GroenLinks erbij te betrekken om een meerderheid te vormen. Toen dit stukliep, vooral vanwege verschillende standpunten over migratie, kwam de ChristenUnie in beeld.
Een krappe meerderheid ontstond uiteindelijk 225 dagen later en leidde uiteindelijk tot ambitieus te noemen plannen. En de deur voor de coalitie werd “op een ruime kier gezet”, zo meldde premier Mark Rutte.
Op het Malieveld werd ontevredenheid zichtbaar
Rutte III was het kabinet dat, tien jaar nadat er voor het eerst over gesproken werd, met een vernieuwing van het pensioenstelsel kwam. Ook werden meters gemaakt op het gebied van het tegengaan van klimaatverandering én maakte het kabinet een einde aan tientallen jaren van gaswinning in Groningen.
Maar ook was Rutte III het kabinet dat zichtbaar worstelde met andere grote onderwerpen zoals het stikstofdossier, de Moria-deal, het wel of toch niet afschaffen van de dividendbelasting en het kinderpardon.
Het Malieveld leek in de afgelopen jaren steeds ‘volgeboekt’. Zorgmedewerkers, leraren, ‘klimaatspijbelaars’ en natuurlijk de boeren voelden zich genoodzaakt hun onvrede te uiten op het grasveld in de hofstad.
Terwijl de hoofdpijndossiers door een welwillend kabinet werden opgepakt, verdwenen bekende gezichten in de politiek van het toneel. Voor sommigen, gold dat hun positie onhoudbaar was geworden. Dat was het geval bij staatssecretaris van Justitie en Veiligheid Mark Harbers (na gegoochel met cijfers over criminaliteit onder asielzoekers), buitenlandminister Halbe Zijlstra (die loog over zijn aanwezigheid bij een bijeenkomst met Russische president Vladimir Poetin) en staatssecretaris van Financiën Menno Snel (de eerste pion die omviel vanwege de toeslagenaffaire).
Coronacrisis kwam als onvoorzienbare, grootste opgave
De coronacrisis zal uiteindelijk het grootste dossier zijn waar Rutte III om herinnerd zal worden. De premier zag zich tweemaal genoodzaakt op strenge toon het land toe te spreken. Ongekend voor Nederland in vredestijd.
De crisis vergde veel van het kabinet, zo bleek ook uit het opstappen van minister van Medische Zorg Bruno Bruins. Hij vertrok op 19 maart nadat hij onwel raakte vanwege oververmoeidheid.
“Het bestrijden van deze coronacrisis vergt topsport van het hoogste niveau. En ik heb moeten constateren dat mijn lichaam dat wegens oververmoeidheid op dit moment niet meer aankan”, zei Bruins bij zijn vertrek. Het coronadossier kwam uiteindelijk terecht bij minister Hugo de Jonge (Volksgezondheid).
Roep om vertrek klonk steeds luider
Terwijl het kabinet volop bezig was met het hoofd bieden aan de oplopende besmettingen en de zorgen om de Britse coronavariant, begon de roep om het indienen van ontslag de laatste tijd steeds luider te klinken.
Vrijdag is gebleken dat de toeslagenaffaire niet alleen voor individuen, maar uiteindelijk voor het hele kabinet een te grote blamage was om de eindstreep nog te halen.
NOS 15.01.2021 Grondbeginselen van de rechtsstaat die geschonden werden en ouders die ongekend onrecht werd aangedaan. De conclusies van de parlementaire onderzoekscommissie logen er december vorig jaar niet om.
Vandaag, vier weken later, treedt het kabinet af. “Het is verschrikkelijk misgegaan”, aldus premier Rutte . De politiek moet volgens Rutte nu gaan werken aan veranderingen van de systemen én de informatievoorziening om te zorgen dat “zoiets nooit meer kan gebeuren”. Een terugblik van hoe het wel gebeurde.
Het is de zomer van 2019 en CDA-Kamerlid Omtzigt is het helemaal zat. Al tijden bijt hij zich vast in wat hij ziet als een van de ernstigste misstanden binnen de overheid: ouders die toeslagen aanvragen en onterecht als fraudeurs zijn aangemerkt.
Onthullingen van Trouw en RTL Nieuws hebben de zaak aan het rollen gebracht. Ouders worden op vreemde gronden keihard aangepakt, komen in geldproblemen, verliezen hun baan of belanden in een echtscheiding. “Dit kan toch niet waar zijn?”, denkt Omtzigt. Maar wat hij ook doet of vraagt, hij komt geen stap verder. Dossiers worden niet openbaar, vragen niet beantwoord. Premier Rutte moet zich met de kwestie gaan bemoeien, vindt hij, om zo snel mogelijk een einde aan de ellende te maken.
Een jaar later. Staatssecretaris Snel is opgestapt en twee opvolgers (Van Huffelen en Vijlbrief) zijn aangesteld om orde op zaken te stellen. Maar de chaos is nog allerminst opgelost. De commissie-Donner heeft in maart geoordeeld dat er ruimhartig gecompenseerd moet worden. “Ouders hadden geen enkele kans om te ontsnappen”, oordeelt Donner. Maar na een reeks Kamerdebatten en toezeggingen is een oplossing nog steeds nauwelijks in zicht. Ook komen door Kamerleden gevraagde stukken maar niet boven tafel.
Het is juni 2020, de Kamer behandelt een compensatiewet. Na twee dagen debatteren blijkt ’s avonds laat dat opnieuw een memo is achtergehouden en niet naar de commissie-Donner is gegaan die de zaak onderzocht. Zowel Omtzigt als SP-Kamerlid Leijten, die zich eveneens al jaren inzet om de waarheid boven tafel te krijgen, ontploft. Leijten zegt dat haar “schoenen uitvallen”, Omtzigt zegt “witheet” te zijn.
“Wat voor werk ben ik aan het doen? Moet ik detective worden?”, vraagt hij zich hardop af. Hoe kunnen Kamerleden hun werk doen als stukken worden achtergehouden of informatie wordt weggelakt? Ook de Kamervoorzitter beseft hoe pijnlijk het is.
Nog een paar maanden later: 17 december 2020. Ministers, ambtenaren, de Tweede Kamer en zelfs rechters krijgen ervan langs in het snoeiharde rapport van de Kamercommissie, die een paar weken lang verhoren afnam om in kaart te brengen wat er nu misging.
Tijdens die verhoren zeggen ambtenaren en ministers “buikpijn” van dingen gehad te hebben, het vaak ook “hard” gevonden te hebben. Dat het ‘alles-of-nietsbeleid’ was dat voor de terugvorderingen had gezorgd. Ambtenaren van Financiën wezen naar Sociale Zaken en vice versa.
Maar wie was uiteindelijk schuldig? De commissie oordeelt dat alle onderdelen van de staat bij zichzelf te rade moeten gaan. Ouders is “ongekend onrecht” aangedaan, en de grondbeginselen van de rechtsstaat zijn geschonden.
Ouders durven er nauwelijks meer op te hopen dat ze gecompenseerd worden. Een paar dagen na het verschijnen van het rapport maakt staatssecretaris Van Huffelen bekend dat de gedupeerden allemaal in elk geval 30.000 euro krijgen.
De Kamercommissie oordeelt snoeihard en spreekt van ongekend onrecht.
Na diverse Catshuisoverleggen komt het kabinet vandaag met de conclusie dat voor alles wat er gebeurd is maar één passend antwoord bestaat: collectief aftreden. Waren er eerder deze week nog intern verschillende opvattingen over hoe verder, zeker na de verklaring van PvdA-leider Asscher gisteren leek er geen andere uitkomst meer mogelijk. Nog steeds zijn lang niet alle ouders gecompenseerd, maar daar wil het demissionaire kabinet mee verder.
Andere wapenfeiten Rutte III
Het derde kabinet van Rutte zal ook de geschiedenisboeken ingaan als het kabinet dat het raadgevend referendum afschafte en het generaal pardon verruimde. Een kabinet dat een einde maakte aan de gaswinning in Groningen, excuses maakte voor hoe mensen decennialang de dupe werden van die gaswinningen, en een begin maakte met de schadevergoedingen. Een kabinet dat regeerde in de periode dat de aanval op het Iraakse Hawija aan het licht kwam, waarbij zeventig burgerdoden vielen en waar nog een onderzoek naar loopt.
Een kabinet ook dat een klimaatakkoord sloot met een groot aantal maatschappelijke organisaties, na jaren van moeizame onderhandelingen een pensioenakkoord bereikte met bonden en werkgevers, en dat zich door de stikstof- en PFAS-problematiek worstelde.
De maximumsnelheid op snelwegen omlaag bracht en uitkoopregelingen voor boeren opstartte, maar nog niet met definitieve oplossingen was gekomen toen de coronacrisis ineens daar was.
Rutte III moest gaan crisisbesturen en deed met harde lockdownmaatregelen het land op slot. Het kabinet investeerde miljarden om bedrijven, zelfstandigen en KLM op de been te houden. Het moest alles op alles zetten om een zwart scenario in de ziekenhuizen te voorkomen.
En ondertussen kreeg het veel kritiek op een corona-app die niet van de grond kwam, testbeleid dat langzaam op gang kwam en een vaccinatiestrategie die in landen om ons heen voortvarender leek. Premier Rutte deed deze week nog een oproep aan partijen in de Kamer om een avondklok, als uiterste noodmaatregel tegen het coronavirus, niet te blokkeren.
Rutte en zijn ministers gaan tot de verkiezingen demissionair door ANP
Bovenal wordt Ruttes derde kabinet nu toch het kabinet dat verantwoordelijkheid neemt voor fouten -ook begaan onder eerdere kabinetten- tegen burgers die onterecht als fraudeurs in de hoek werden gezet en waardoor veel financiële en psychische problemen zijn veroorzaakt.
Waar Asscher gisteren wél helemaal opstapte, en Wiebes vandaag, heeft Rutte niet overwogen om op te stappen als lijsttrekker. Dat is in eerste instantie aan de partij, daar heeft hij vertrouwen in, en dan aan de kiezer, zegt Rutte.
Politiek verslaggever Wilma Borgman denkt dat de stap van vandaag de meest zekere manier was voor Rutte om als lijsttrekker van de VVD nog een keer voor het premierschap te gaan. “Hij is tot de conclusie gekomen dat nu een groot gebaar maken de enige optie is. Hij kan dan in de verkiezingscampagne zeggen dat hij erkent dat er grote fouten zijn gemaakt en dat hij daar verantwoordelijkheid voor heeft genomen.
Als het kabinet was blijven zitten, hadden ze het verwijt gekregen ‘plucheplakkers’ te zijn. Rutte gaat nu als demissionair premier naar de kiezers om opnieuw vertrouwen te vragen, Als hij weer de grootste wordt kan hij met een sterker mandaat opnieuw aan een aantal jaar leiderschap beginnen.”
NU 15.01.2021 Het kabinet-Rutte III besloot na lang beraad om af te treden naar aanleiding van het vernietigende rapport over de toeslagenaffaire. Daarmee kwam de beslissing om voor een keiharde aanpak van fraude te kiezen jaren later als een boemerang terug. NU.nl zet de belangrijkste feiten op een rijtje.
28 mei 2013: Antifraudeteam wordt gevormd
Het Managementteam Fraude wordt opgericht. Het team moet fraude met toeslagen, waaronder de kinderopvangtoeslag, zoveel mogelijk bestrijden. Het team wordt gevormd op aandringen van de Tweede Kamer, dat voorstander van een hardere aanpak is na bekendwording van de zogenoemde Bulgarenfraude: Bulgaren vestigden zich korte tijd in Nederland om uitkeringen op te strijken, om daarna snel weer uit Nederland te verdwijnen.
Een maand later is ook de Ministeriële Commissie Aanpak Fraude opgericht, onder leiding van premier Mark Rutte.
April 2014: Belastingdienst merkt 317 ouders aan als fraudeurs
De Belastingdienst merkt 317 ouders die gebruikmaakten van gastouderbureau Dadim in Eindhoven aan als fraudeurs. Dit ondanks een eerdere uitspraak van de rechtbank, waarin werd gesteld dat van misbruik geen sprake was bij het bureau. Ook in de tussentijd is geen bewijs voor fraude door deze ouders gevonden.
In de loop der jaren worden ook enkele tienduizenden anderen om diverse redenen onterecht als toeslagfraudeur bestempeld. Het kan gaan om zeer kleine vergissingen, zoals het niet aanleveren van een bonnetje. Als de burgers eenmaal als fraudeurs worden aangemerkt, worden hun toeslagen stopgezet en moeten ze tienduizenden euro’s aan reeds ontvangen toeslagen ineens terugbetalen. Voor een betalingsregeling komen ze niet in aanmerking, doordat ze als fraudeur te boek staan.
Velen kunnen zo’n bedrag niet ophoesten, waardoor ze in grote financiële problemen komen. Ook op persoonlijk vlak hebben de gedupeerden eronder te lijden; zo verliezen sommigen hun huis of hun baan en lopen huwelijken stuk.
9 augustus 2017: Nationale ombudsman is kritisch op fraudeaanpak
De Nationale ombudsman komt met een rapport waarin felle kritiek wordt geleverd op de harde aanpak van de Belastingdienst. Twee jaar later uit ook een adviescommissie onder leiding van oud-minister Piet Hein Donner in een rapport kritiek op de handelswijze in deze affaire.
4 september 2018: Media berichten over afwijzen bezwaren gedupeerde ouders
RTL Nieuws en dagblad Trouw berichten over de strenge aanpak van de Belastingdienst bij de bestrijding van toeslagenfraude. Hierdoor begint het balletje echt te rollen.
18 december 2019: Staatssecretaris Snel van Financiën stapt op
Staatssecretaris van Financiën Menno Snel (D66) stapt op. Hij overleefde een eerdere motie van wantrouwen, maar kreeg korte tijd later alsnog veel kritiek. Gedupeerde ouders ontvingen wel de dossiers die de Belastingdienst over hen had bijgehouden, maar daarin was een aanzienlijk deel van de informatie onleesbaar gemaakt. Dat leidde tot een nieuwe golf van kritiek, waardoor Snel opstapte. Hij wordt opgevolgd door partijgenoot Alexandra van Huffelen.
19 mei 2020: Hoekstra doet aangifte tegen Belastingdienst
Minister van Financiën Wopke Hoekstra doet aangifte tegen de Belastingdienst. Bij het Openbaar Ministerie waren eerder al vijf andere aangiftes tegen de dienst binnengekomen. Ook geeft de Belastingdienst toe gebruik te maken van etnisch profileren. Daardoor werden mensen met een dubbele nationaliteit strenger gecontroleerd dan anderen.
November 2020: Commissie ondervraagt betrokken politici en ambtenaren
Een parlementaire commissie ondervraagt diverse betrokkenen over hun rol in de toeslagenaffaire. Onder anderen Rutte, Hoekstra, Snel, Lodewijk Asscher (ex-minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid), Eric Wiebes (voormalig staatssecretaris van Financiën) en Tamara van Ark (oud-staatssecretaris van Sociale Zaken en Werkgelegenheid) verschijnen voor de commissie. Ook ambtenaren worden aan de tand gevoeld.
17 december 2020: Vernietigend rapport van commissie
De commissie komt met haar eindrapport Ongekend onrecht. Daarin wordt veel kritiek geuit, zowel op kabinetsleden en Tweede Kamerleden als op het ministerie van Financiën en de Belastingdienst. Ook de rechtspraak krijgt ervan langs.
De commissie vindt dat in de hele affaire de grondbeginselen van de rechtsstaat zijn geschonden, dat er spijkerhard is opgetreden en dat ouders jarenlang geen schijn van kans hebben gehad. Ook de informatievoorziening vanuit de Belastingdienst richting de politiek, de commissie en de gedupeerden zou ondermaats zijn geweest.
“Daar kunnen we ons alleen maar voor schamen”, is de reactie van premier Rutte op het rapport. Kort na de verschijning ontstaat discussie of de betrokken politici al dan niet moeten opstappen.
22 december 2020: Schadevergoeding voor gedupeerden
Staatssecretaris Van Huffelen maakt bekend dat iedere gedupeerde een schadevergoeding van 30.000 euro krijgt, ongeacht de schade die ze hebben geleden. Sommigen komen mogelijk in aanmerking voor een hogere vergoeding.
7 januari 2021: OM besluit om betrokkenen niet te vervolgen
Het Openbaar Ministerie maakt bekend dat het niet overgaat tot strafrechtelijke vervolging vanwege de toeslagenaffaire. Vijf dagen later besluiten twintig gedupeerden om alsnog aangiftes in te dienen tegen diverse betrokken politici: Asscher, Hoekstra, Snel, Van Ark en Wiebes.
14 januari 2021: Asscher stapt op
Voormalig staatssecretaris van Financiën en huidig PvdA-fractievoorzitter Lodewijk Asscher maakt bekend dat hij niet de lijsttrekker zal zijn bij de Tweede Kamerverkiezingen van 17 maart 2021. Hij vindt dat er te veel discussie rond hem is ontstaan vanwege zijn rol in het toeslagendrama. Hij stelt zich niet verkiesbaar voor de komende verkiezingen.
15 januari 2021: Kabinet dient ontslag in
Na meerdere keren te hebben overlegd over de reactie op het vernietigende rapport van eind vorig jaar, maakt het kabinet bekend collectief af te treden. Het gaat de laatste twee maanden als demissionair kabinet verder richting de Tweede Kamerverkiezingen.
NOS 15.01.2021 Het kabinet is gevallen. Wat betekent dat voor de aanpak van de coronacrisis en waarom treden er politici af, maar worden er geen ambtenaren ontslagen? Jullie stuurden ons jullie vragen over de val van het kabinet en politiek verslaggever Arjan Noorlander beantwoordde die vanmiddag in een Q&A. Hieronder kun je de belangrijkste vragen nog eens teruglezen en terugzien.
Wat heeft het voor zin om het kabinet twee maanden voor de verkiezingen nog te laten vallen? Is dat niet alleen symboolpolitiek?
Volgens Noorlander is dat deels waar. “Het is symboliek, maar symboliek is ook wel echt belangrijk in de politiek. Die symboliek betekent iets, namelijk dat het kabinet en de politiek zich realiseren dat wat hier fout is gegaan, zo slecht is dat ze daar echt voor moeten aftreden. En het is ook een belangrijke waarschuwing voor de toekomst voor mensen die met vergelijkbare zaken geconfronteerd worden.”
Kan Rutte nog wel verder als lijsttrekker van de VVD?
Anderen trekken wel consequenties: Lodewijk Asscher is niet meer beschikbaar als lijsttrekker van de PvdA en minister Wiebes van Economische Zaken is afgetreden omdat hij zich “zwaar medeverantwoordelijk” voelt voor de toeslagenaffaire.
“Rutte doet dat heel nadrukkelijk niet”, zegt Noorlander. “Hij zegt ‘ik neem als minister-president de verantwoordelijkheid, in die zin treed ik nu af, maar ik blijf gewoon lijsttrekker van de VVD. Ik vind het belangrijk om te laten zien dat ik mijn eigen fouten de komende jaren kan herstellen, dat ik daar de beste voor ben en ik laat het aan de kiezer over of die mij opnieuw een kans geeft om een kabinet in te gaan of misschien zelfs wel weer premier te worden.'”
Wat schieten de ouders er nu eigenlijk mee op dat het kabinet aftreedt?
“Het antwoord daarop is eigenlijk heel simpel”, zegt Noorlander, “die schieten daar helemaal niks mee op. Behalve dan dat ze misschien een beetje genoegdoening voelen.”
Wat volgens Noorlander voor hen wel van belang is, is de brief van het kabinet waarin staat hoe het kabinet in de toekomst wil voorkomen dat dit soort dingen gebeuren en hoe ze de ouders die in de problemen zijn geraakt beter willen gaan helpen. Ze gaan proberen de getroffen gezinnen versneld te helpen. “Dat is dus eigenlijk de winst van vandaag”, aldus Noorlander.
Heeft het aftreden van het kabinet invloed op de corona-aanpak?
Veel mensen zijn bezorgd dat de aanpak van de coronacrisis in gevaar komt en dat is volgens Noorlander ook heel logisch, want nu de coalitie verbroken is kunnen partijen veel meer hun eigen koers gaan varen.
Een van de voorbeelden die vaak wordt genoemd is volgens Noorlander het instellen van een avondklok. Het kabinet wil daar serieus naar kijken, maar bekend is dat D66 tegen is. “Die hebben dat tot nu toe niet geblokkeerd omdat ze in het kabinet zaten, maar zoiets kan natuurlijk nu veranderen. Dus in die zin wordt het een hele spannende tijd.”
Waarom worden ambtenaren en de Belastingdienst niet aangepakt?
“Officieel is het zo dat als er fouten worden gemaakt door ambtenaren, politici daar de verantwoordelijkheid voor nemen”, legt Noorlander uit. “Maar voor veel mensen is dat niet genoeg, die vinden dat ambtenaren zo ver over de schreef zijn gegaan dat ze daar strafrechtelijk voor vervolgd zouden moeten worden.”
Het Openbaar Ministerie heeft daar op verzoek van het kabinet ook naar gekeken, maar heeft geoordeeld dat ambtenaren niet vervolgd kunnen worden als ze het beleid uitvoeren dat de wetgever heeft bedacht.
Daarom hebben de gedupeerde ouders nu zelf ook een zaak aangespannen tegen de overheid, politici en ambtenaren “omdat ze toch nog een keer uitgezocht willen hebben of er toch echt niet strafbare handelingen zijn gepleegd. En dat kan, want als ambtenaren echt strafbaar zijn geweest, kunnen ze ook gewoon veroordeeld worden.”
AD 15.01.2021 Geen enkel slachtoffer van de toeslagenaffaire heeft tot op heden 30.000 euro op hun rekening gestort gekregen. Het ministerie van Financiën bevestigt de berichten van letselschadejurist Orlando Kadir en SP-Kamerlid Renske Leijten, die niemand zeggen te kennen die de compensatie al heeft ontvangen.
,,Het klopt dat er nog geen geld is overgemaakt”, stelt de woordvoerster van staatssecretaris Alexandra van Huffelen. Ze wijst zij erop dat het ministerie nooit heeft beloofd dat mensen nu al hun compensatie zouden krijgen. ,,We hebben gezegd dat het in januari gebeurt, maar het is nog maar half januari.”
Voor de kerst beloofde staatssecretaris Van Huffelen 30.000 euro aan alle gedupeerden. De eerste uitbetalingen zouden zo snel mogelijk plaatsvinden. Uiterlijk 1 mei zou het geld op de rekening staan.
Van Huffelen hecht eraan dat het proces ‘zorgvuldig’ verloopt, stelt de woordvoerster. Dat kost even tijd. ,,We willen bijvoorbeeld zeker weten dat we het goede rekeningnummer hebben, want je wilt wel dat het geld bij de juiste mensen terechtkomt.” Volgens haar hebben ambtenaren de gehele kerstvakantie doorgewerkt om de processen ‘goed te organiseren’: ,,Geloof me, wij willen dit geld zo snel mogelijk bij de mensen krijgen.”
Puinhoop
Jurist Orlando Kadir trok vanochtend aan de bel. ,,Nog geen één van mijn cliënten heeft de compensatie ontvangen, ook geen voorschot”, zegt de letselschadejurist, die zich naar eigen zeggen al negen jaar over het dossier van de toeslagenaffaire buigt. Ook Renske Leijten, Kamerlid van de SP, kent nog geen ouders die het geld al bijgeschreven hebben kregen op hun rekening.
Kadir zegt cliënten te hebben bij wie de enveloppen van de Belastingdienst alweer in de bus vallen. Daarin zou staan dat bekeken wordt of de 30.000 euro überhaupt kan worden uitgekeerd. ,,Er wordt beterschap beloofd, maar dat is niet het geval.” Daarbij is volgens hem het bedrag van 30.000 euro voor velen niet genoeg na jaren van schulden. ,,Mensen hebben tien jaar lang in de schulden gezeten die oplopen van 130.000 tot 180.000 euro. En voor hen is de ellende nog steeds niet over. Het is een grote puinhoop.”
Gouden bergen
BOinK, de belangenbehartiger van ouders in de kinderopvang, waarschuwt intussen voor de agressieve benadering van letselschadeadvocaten die een graantje mee hopen te pikken. Tegen Hart van Nederlandzei voorzitter Gjalt Jellesma dat gedupeerden worden benaderd door advocaten die gouden bergen beloven, maar hen later ook een gepeperde rekening sturen. BOinK drukt ouders daarom op het hart om voorzichtig te zijn en nog een beetje geduld te hebben.
NU 15.01.2021 In een eerste reactie hebben drie advocaten die elk een groep ouders hebben bijgestaan in de toeslagenaffaire vrijdag namens hun cliënten laten weten dat ze blij zijn dat het kabinet valt. “Maar dit gaat over politieke verantwoordelijkheid. Nu de strafrechtelijke aansprakelijkheid nog”, zegt een van de advocaten, Vasco Groeneveld.
Groeneveld deed afgelopen dinsdag namens twintig gedupeerden in de toeslagenaffaire aangifte tegen vijf (oud-)bewindslieden, onder wie de ministers Tamara van Ark (Medische Zorg), Wopke Hoekstra (Financiën) en Eric Wiebes (Economische Zaken).
Volgens Groeneveld hebben zij zich schuldig gemaakt aan een ambtsmisdrijf. “De inbreuk op de rechtsorde is te groot om het hierbij te laten”, aldus Groeneveld.
Vorige week maakte het Openbaar Ministerie bekend dat het de Belastingdienst niet strafrechtelijk zal vervolgen vanwege de affaire. Meerdere ouders spanden daarop procedures aan om die vervolging alsnog gedaan te krijgen. Namens een van die ouders begon advocaat Sébas Diekstra zo’n procedure.
Diekstra zegt dat het aftreden van de verantwoordelijke bewindspersonen – hoewel aan de late kant – “de enige juiste beslissing is na alle ellende waar de overheid vele duizenden burgers in heeft gestort”.
Maar, voegt hij toe: “Slachtoffers hebben laten weten veel moeite te hebben met het feit dat de hoofdrolspelers in deze bizarre kwestie straks hun politieke carrière weer vrolijk kunnen vervolgen. Voornamelijk omdat zij zo ernstig hebben gefaald in het beschermen van onschuldige burgers.”
Belangrijkste punten uit Ruttes verklaring over aftreden kabinet
‘Focus moet nu naar de slachtoffers gaan’
Advocaat Eva González Pérez, die tientallen ouders bijstaat en als eerst aan de bel trok over de behandeling van ouders die toeslagen ontvingen, noemt de val van het kabinet “een eerste stap in de goede richting”. “Het besef van de ernst is er, dat zie ik nu. Maar we zijn er nog niet”, zei ze tegen de NOS.
Jurist Orlando Kadir, die bijna zeshonderd slachtoffers van de toeslagenaffaire bijstaat, liet vrijdag op NPO Radio 1 weten dat de focus nu naar de slachtoffers moet gaan en het onherstelbare leed dat hen is aangedaan.
Eerder zei hij overigens al dat nog géén van zijn cliënten de voor de Kerst door staatssecretaris van Financiën Alexandra van Huffelen beloofde 30.000 euro compensatie heeft ontvangen.
Het kabinet treedt af vanwege het snoeiharde rapport over de toeslagenaffaire. Het besluit viel tijdens de wekelijkse ministerraad vrijdag. Daar werd gesproken over de politieke gevolgen van de affaire, waar vele duizenden mensen het slachtoffer van zijn geworden.
Duizenden ouders werden onterecht bestempeld als fraudeur
De Belastingdienst heeft jarenlang duizenden ouders die kinderopvangtoeslag kregen onterecht als fraudeur aangemerkt.
Dat was het gevolg van een wet die was bedoeld om fraude met toeslagen hard aan te pakken en die ook nog eens – zoals nu blijkt – veel te hardvochtig werd toegepast. Zodra ontvangers van toeslagen maar een kleine fout maakten, moesten ze alle verkregen toeslag terugbetalen: een alles-of-nietsbenadering.
Dat gebeurde bijvoorbeeld al als de eigen bijdrage van de kinderopvangtoeslag niet volledig was betaald. Of dat nu wel of niet opzettelijk gebeurde, maakte niet uit. Dat betekende in de praktijk dat ouders die 10 euro te weinig hadden betaald een rekening van 10.000 euro kregen.
Omdat de Belastingdienst ervan uitging dat dit opzettelijk gebeurde, was een betalingsregeling niet mogelijk. De fiscus maakte daarbij gebruik van vergaande invorderingsmogelijkheden, zoals beslaglegging op auto’s of gedwongen woningverkoop.
AD 15.01.2021 Advocaat Vasco Groeneveld laat weten dat zijn cliënten blij zijn met het aftreden van het kabinet. Toch zijn de gedupeerden er hiermee nog niet. ,,Dat gaat over politieke verantwoordelijkheid. Nu de strafrechtelijke aansprakelijkheid nog.”
Groeneveld heeft afgelopen dinsdag namens twintig gedupeerden in de kindertoeslagaffaire aangifte gedaan tegen vijf (oud-)bewindslieden, onder wie de ministers Tamara van Ark (Medische Zorg), Wopke Hoekstra (Financiën) en Eric Wiebes (Economische Zaken). Volgens Groeneveld hebben zij zich schuldig gemaakt aan een ambtsmisdrijf. ,,De inbreuk op de rechtsorde is te groot om het hierbij te laten”, aldus Groeneveld.
Vorige week maakte het Openbaar Ministerie bekend dat het de Belastingdienst niet strafrechtelijk zal vervolgen vanwege de affaire. Meerdere ouders spanden daarop procedures aan om die vervolging alsnog gedaan te krijgen. Namens een van die ouders begon advocaat Sébas Diekstra zo’n procedure.
Hij laat in eerste reactie weten dat het aftreden van de verantwoordelijke bewindspersonen – hoewel aan de late kant – ‘de enige juiste beslissing is na alle ellende waar de overheid vele duizenden burgers in heeft gestort’. Maar, voegt hij toe: ,,Slachtoffers hebben laten weten veel moeite te hebben met het feit dat de hoofdrolspelers in deze bizarre kwestie straks hun politieke carrière weer vrolijk kunnen vervolgen. Voornamelijk omdat zij zo ernstig hebben gefaald in het beschermen van onschuldige burgers.”
Advocaat Eva González Pérez, die tientallen ouders bijstaat en als eerste aan de bel trok over de behandeling van ouders die toeslagen ontvingen, noemt de val van het kabinet ‘een eerste stap in de goede richting’. ,,Het besef van de ernst is er, dat zie ik nu. Maar we zijn er nog niet”, zei ze tegen de NOS.
Jurist Orlando Kadir, die bijna zeshonderd slachtoffers van de toeslagenaffaire bijstaat, liet op Radio 1 weten dat de focus nu naar de slachtoffers moet gaan en het onherstelbare leed dat hen is aangedaan. Eerder zei hij overigens al dat nog géén van zijn cliënten de voor de kerst door staatssecretaris Van Huffelen beloofde 30.000 euro compensatie heeft ontvangen.
NOS 15.01.2021 Het kabinet-Rutte III is gevallen vanwege de toeslagenaffaire, waarbij duizenden mensen onterecht als fraudeur werden bestempeld en vaak tienduizenden euro’s aan kinderopvang moesten terugbetalen. Wat vinden de slachtoffers van het opstappen van het kabinet?
“Ik zit te huilen achter het stuur, ik ben zo blij”, reageert slachtoffer Kristie Rongen. “Dit is zó terecht, het had niet anders gemoeten dan dit.” Rongen kreeg een schuld van 92.000 euro en belandde in de schuldhulpverlening. “Ik heb 12 jaar in de ellende gezeten, het ergste voor mij was dat mijn dochtertje daar heel erg aan onderdoor ging. Zij wilde niet meer leven.”
Kristie Rongen EIGEN FOTO
Toch vindt ze dat demissionair premier Mark Rutte en demissionair minister Hoekstra van Financiën niet opnieuw verkiesbaar moeten zijn. “Dat zou onrechtvaardig zijn. Ze hebben te veel kapot gemaakt en moeten echt weg, net als Lodewijk Asscher.”
Etnisch profileren
Ook Nazmiye Yigit-Karaduman vindt het goed dat het kabinet is opgestapt, maar wil dat demissionair premier Rutte niet meer verkiesbaar is. “Het ontslag is een bekentenis, maar hij heeft niet letterlijk schuld bekend. Nu kan hij gewoon door.” Yigit-Karaduman moest in 2013 binnen twee jaar 32.000 euro terugbetalen. Ze moest stoppen met werken om op haar dochter te passen en belandde in een burn-out.
Nazmiye Yigit-Karaduman EIGEN FOTO
Hoewel Yigit-Karaduman in Nederland is geboren, kwam ze in haar dossier van de Belastingdienst soms tegen dat ze Turkse was. “Er zat ook een racistische tekening in mijn dossier met iemand met grote lippen in een bootje. Het is voor het eerst dat ik me een buitenlander voelde. Daarom heb ik ook mede aangifte gedaan. Het etnisch profileren moet echt stoppen.”
Demissionair premier Rutte kondigde aan dat ouders bij wie is vastgesteld dat ze gediscrimineerd zijn, een extra schadevergoeding krijgen. Ook wil hij dat er een staatscommissie komt die onderzoek doet naar discriminatie en racisme door de overheid. Voor Yigit-Karaduman zou zo’n schadevergoeding welkom zijn, maar niet genoeg. “Ik ga geen nee zeggen tegen extra geld, maar het leed is niet in bedragen te schrijven.”
Gedupeerde ouder Nazan: ‘Rutte heeft niet al die incassokosten, geen BKR-registratie’
Jurist en gedupeerde Orlando Kadir, die 600 gezinnen bijstaat, is opgelucht dat het kabinet vertrekt. Maar ook hij zet vraagtekens bij de komende verkiezingen. “Hoe kunnen Rutte en Hoekstra nog lijsttrekker zijn? Voor je achterban is dit niet in alle eenvoud uit te leggen. Het is wrang en het klopt niet. We moeten naar een integer en oprecht kabinet.”
Kadir denkt dat bij zo’n 95 procent van de gezinnen nog steeds problemen spelen als gevolg van het schandaal. “Ik heb gisteravond nog tot laat gewerkt om een uithuiszetting te voorkomen. Een ander gezin had jarenlang geen brood voor kinderen, of ziektekosten konden niet worden betaald. Dat speelt allemaal nog steeds.”
NOS
Gedupeerde Tamara Hardenbol en haar toenmalige man kregen in 2013 te horen dat ze 18.000 euro moesten terugbetalen. Binnen twee jaar moest ze 900 euro per maand terugbetalen, omdat er anders beslag op haar loon zou worden gelegd.
“Ik sta dubbel in het aftreden van het kabinet”, geeft zij als reactie. “Áls een kabinet zou moeten vallen dan is het wel hierover. Maar we zitten ook in een coronacrisis, dus de vraag is wat wijsheid is. Het geeft wel erkenning voor wat er is gebeurd, dus uiteindelijk is het goed dat het kabinet valt.”
NOS
Advocate Eva Gonzáles Pérez ziet ook bij haar 40 cliënten een gemengd beeld. “Sommigen zien het als een vorm van gerechtigheid, maar de meesten willen brede compensatie, financieel en ook moreel”, zegt zij. “Ik heb cliënten die verdrietig zijn, anderen zijn boos. Het hangt af van waar ze in de rouwcurve zitten.”
Zelf bekijkt ze het aftreden van het kabinet vooral juridisch. “Ik focus mij op de slachtoffers en zij hebben niks aan het aftreden van het kabinet: het gaat uiteindelijk om degene die feitelijk hebben gehandeld. De politieke verantwoordelijkheid is wat anders dan de feitelijke verantwoordelijkheid. Er zijn nog vijfhonderd vragen van de Tweede Kamer te beantwoorden.”
30.000 euro voor gedupeerden
In december vorig jaar maakte staatssecretaris Van Huffelen (Financiën) bekend dat alle gedupeerde ouders binnen vier maanden 30.000 euro belastingvrij krijgen uitgekeerd, zodat ze snel wat van de compensatie zien.
Het demissionair kabinet wil eind deze maand de eerste betalingen doen. De meeste gedupeerden hebben dus nog niets gekregen. Sommige ouders zijn wel al individueel gecompenseerd, zoals Kristie Rongen. “Het is voor mij nog altijd onduidelijk of ik recht heb op die die 30.000 euro, of dat ik dat al gekregen heb. Maar het is hoe dan ook een schijntje voor al het leed dat ik heb gelegen.”
AD 15.01.2021 Het keiharde toeslagenrapport treft ook de omstreden ‘Rutte-doctrine’. Na jarenlang weigeren, is minister-president en naamgever Mark Rutte om en worden er in het vervolg meer overheidsdocumenten openbaar gemaakt.
Tot frustratie van Kamerleden en journalisten weigerde het kabinet jarenlang memo’s en andere stukken die ten grondslag lagen aan wetsvoorstellen en kabinetsplannen openbaar te maken. Ook in de toeslagenaffaire was de informatievoorziening regelmatig een steen des aanstoots, waarover Rutte meermaals in de clinch lag met Kamerleden Pieter Omtzigt (CDA) en Renske Leijten (SP). Documenten werden geweigerd of grote delen bleken te zijn zwartgelakt. Ook kwam het voor dat stukken alleen vertrouwelijk ter inzage werden gelegd, waardoor Kamerleden niks met de inhoud konden in het debat.
Waar de parlementariërs zich steeds beriepen op hun grondwettelijke recht op inlichtingen, verwees Rutte altijd naar de bepaling in de Wet openbaarheid van bestuur (Wob). Daarin staat dat ‘persoonlijke beleidsopvattingen’ niet gedeeld hoeven te worden.
Rutte werd ervan beticht de wetgeving strenger toe te passen dan zijn voorgangers deden. Daarnaast staat zijn ministerie van Algemene Zaken erom bekend dat ambtenaren veelal mondeling communiceren en zo min mogelijk op papier zetten.
Volgens Rutte is dat voor zo’n klein ministerie als het zijne logisch, maar de praktijk van ‘geen sporen achterlaten’, heeft school gemaakt bij andere ministeries, bleek tijdens de openbare verhoren door de parlementaire ondervragingscommissie. Tijdens zijn verhoor werd Rutte stevig ondervraagd over de ‘Rutte-doctrine’.
Vlucht naar voren
In reactie op het keiharde rapport kiest Rutte nu de vlucht naar voren. Het kabinet gaat elk stuk dat aan de basis ligt van beleid actief openbaar maken. De premier erkent dat de informatievoorziening ‘radicaal anders’ zal moeten en dat er ook bij hem zelf sprake is van een ommezwaai. ,,Mijn denken is opgeschoven”, aldus Rutte.
Wel zegt hij nog in gesprek met de Kamer te willen over de randvoorwaarden van verdere openbaarheid. ,,Als je veel meer openbaar maakt dan we deden, dan moeten we wel zorgen dat we mensen heel houden. Ik denk dat we deze radicale stap moeten zetten, maar het is een gezamenlijke zoektocht dat we geen ambtenaren beschadigen.”
AD 15.01.2021 Het demissionaire kabinet trekt vanwege de toeslagenaffaire nog even flink de portemonnee. Alleen al de compensatie voor slachtoffers kost dit jaar 900 miljoen euro extra. Door extra uitgaven aan royalere informatieverstrekking en betere dienstverlening bedraagt het totale prijskaartje voor dit jaar 1,3 miljard euro.
De uitbreiding van de bestaande compensatieregeling loopt flink in de papieren, blijkt uit de financiële bijlage bij de kabinetsreactie op het rapport van de parlementaire ondervragingscommissie kinderopvangtoeslag. Voor de zomer werden de kosten daarvan nog begroot op ruim 500 miljoen euro.
Vlak voor kerst werd besloten dat ruim 20.000 ouders een bedrag van 30.000 euro tegemoet kunnen zien. Daardoor schieten de kosten omhoog: voor 2021 is 563 miljoen euro extra gereserveerd, daar komt nog 200 miljoen bij om getroffen kinderen toekomstperspectief te geven. Ook de uitvoeringskosten vallen 113 miljoen euro hoger uit dan geraamd.
Opvallend is dat het kabinet ook in 2022 nog verwacht 350 miljoen euro kwijt te zijn aan de compensatie. Daaruit blijkt dat men ervan uitgaat dat niet alle gedupeerden nog dit jaar worden gecompenseerd.
Ook tast het kabinet in de buidel om de dienstverlening te verbeteren. Nog dit jaar wordt het budget daarvoor verhoogd met 266 miljoen euro. Daarvan is het grootste deel (150 miljoen) bestemd voor gemeenten. In latere jaren nemen de totale uitgaven toe tot een half miljard euro op jaarbasis.
Daarnaast blijkt de belofte om de informatievoorziening te verbeteren verre van gratis. Het kabinet belooft meer documenten actief openbaar te gaan maken. Dat heeft wel een prijs: voor dit jaar gaat het om 161 miljoen euro extra. Dat bedrag loopt in latere jaren op tot meer dan 300 miljoen euro.
De Tweede Kamer moet nog wel instemmen met de extra uitgaven. Als het parlement groen licht geeft zal het volgende kabinet op jaarbasis 800 miljoen euro minder te besteden hebben dan eerder werd gedacht.
Telegraaf 15.01.2021 Het aftreden van kabinet-Rutte III was een val in slowmotion. De landing moest ook zacht zijn, om middenin een gigantische crisis niet te veel brokken te maken. Alleen minister Eric Wiebes (Economische Zaken) valt definitief weg.
’Het kan en mag niet nog een keer zo verschrikkelijk misgaan”, zegt Mark Rutte vrijdagmiddag over de toeslagenaffaire. Hij biedt daarom het ontslag aan van zijn derde kabinet. Zelf gaat hij intussen door als lijsttrekker van zijn VVD. Net als de huidige kabinetsleden Wopke Hoekstra (CDA) en Sigrid Kaag (D66). „Het is aan de kiezer om bij de verkiezingen te bepalen hoeveel zetels de partijen krijgen”, vindt Rutte.
De inmiddels demissionaire premier heeft zijn best gedaan om het kabinet zo rustig en gecoördineerd mogelijk te laten vallen. Overleg na overleg werkt het kabinet de afgelopen weken toe naar de conclusie die sinds deze week als onvermijdelijk wordt gezien. Maar de kiem voor de val is al veel eerder gelegd.
Parlementaire enquête
Want al voor de zomer gaat er een siddering over het Binnenhof als de Tweede Kamer voor een plan stemt om een parlementaire ondervraging over de toeslagenaffaire te organiseren. Die komt er door een handigheidje van GL-Kamerlid Bart Snels, die doorheeft dat de door SP gewenste parlementaire enquête nooit groen licht gaat krijgen van de coalitie.
Snels sleutelt daarom maanden aan een voorstel voor een parlementaire ondervraging waar de SP ook mee kan leven. En de coalitie kan na al het leed dat de ouders is aangedaan onmogelijk een voorstel weigeren om de zaak uit te zoeken. De Kamer gaat akkoord en vooral GL maakt haast om de verhoren op poten te zetten. Een politieke thriller kondigt zich aan, met in de hoofdrol politieke kopstukken die een paar maanden voor de verkiezingen onder ede met de billen bloot moeten.
Lodewijk Asscher
PvdA-leider Lodewijk Asscher moet bij zijn verhoor in november diep door het stof voor zijn bijdrage als minister van Sociale Zaken in het vorige kabinet. En minister Eric Wiebes (Economische Zaken) verlaat de zaal met gebogen hoofd, nadat de Kamer de VVD’er de oren heeft gewassen over zijn vorige positie als staatssecretaris van Financiën.
Het verslag van de ondervragingen slaat vlak voor de kerst in als een bom. Commissievoorzitter Chris van Dam zegt tijdens de verhoren steevast dat er geen conclusies zullen worden getrokken. Maar in het verslag waaiert het oordeel breeduit en krijgen kabinet, Kamer, uitvoeringsdiensten en rechtspraak er allemaal van langs.
Eric Wiebes
In Den Haag valt meteen te horen dat dit wel eens het einde van het kabinet kan betekenen. Een andere optie die wordt genoemd, is het vertrek van Wiebes. Het wordt allebei. Het kabinet valt, gaat demissionair verder, maar dan zonder de VVD-minister. Wiebes wil nu ’oplossingen en geen Haagse perikelen’ en dus stapt hij op. „Dan kunnen we dat politieke hoofdstuk overslaan.” Minister Cora van Nieuwenhuizen (Infrastructuur) neemt zijn post voorlopig over, de VVD gaat nog op zoek naar een vervanger voor de komende maanden.
De kabinetsval en het vertrek van Wiebes volgen na weken waarin op rustig tempo is gesproken over de gevolgen van de toeslagaffaire. In die periode pakt ook de PvdA geregeld de schijnwerpers met intern gekonkel over de eigen leider Asscher, die zichzelf deze week uiteindelijk offert en daarmee de druk op het kabinet verhoogt om zijn voorbeeld te volgen.
Compensatie
Het kabinet besluit in Catshuis-overleggen tot ruimere compensatie, in elk geval 30.000 euro voor iedere gedupeerde ouder. De VVD wil tijdens die gesprekken van opstappen niet weten. Andere partijen leggen de politieke vraag wel op tafel. Maar een antwoord wil niemand nog geven.
Dat het kabinet uiteindelijk opstapt, weet iedereen deze week al wel, al houden de coalitiepartijen de kaarten op de borst tot de allesbeslissende ministerraad van vrijdag. Overal klinkt het besef dat het beeld hoe dan ook niet best is. Als kabinet vertrekken middenin de grootste crisis sinds de Tweede Wereldoorlog maakt misschien geen krachtdadige indruk. Maar gewoon blijven zitten tot aan de verkiezingen zou uitstralen dat het kabinet de schuld aan de ellende van duizenden toeslagouders van zich af laat glijden. Dus masseert Rutte voortijdig de boodschap in dat het kabinet de coronacrisis gewetensvol zal blijven managen, demissionair of niet.
Hugo de Jonge
„We zullen op exact dezelfde manier ons werk blijven doen”, zegt coronaminister en vicepremier Hugo de Jonge vrijdagmiddag. Garanties dat het soepel zal verlopen, kan Rutte niet geven. De coalitiepartijen zullen in elk geval hun wekelijkse overleg op maandag in stand houden.
En De Jonge geeft aan dat er door de ministers ook is nagedacht over hoe ze Nederland duidelijk kunnen maken dat ze zich geen zorgen hoeven te maken: „Ik heb het uit proberen te leggen aan mijn dochter en dat valt niet mee. Je ziet een terugtredend kabinet en denkt: oh jee. En dat begrijp ik ook.”
AD 15.01.2021 Rutte III wist onderlinge problemen te bezweren en lang de gevaren van buiten te pareren. Toch is de toeslagenaffaire het kabinet alsnog fataal geworden. Er blijft nog heel wat huiswerk achter voor de opvolger.
Het was bijna laconiek, zoals we de premier kennen. ,,De rit uitzitten is nooit een doel”, zei Mark Rutte kort na het aantreden van zijn derde kabinet opgeruimd. ,,Als er een moment komt dat het niet meer gaat, moet je dat gewoon met elkaar vaststellen.”
Achteraf kun je zeggen: ware woorden. Maar ze staan wel in schril contrast met de verwoede pogingen die Rutte de afgelopen weken heeft gedaan om de gang naar de koning af te wenden. Hij was liever blijven zitten, en stelde na het keiharde rapport over de toeslagenaffaire alles in het werk om de regeringsploeg in het zadel te houden. Tevergeefs. De derde van Rutte blijft een onvoltooide.
Terwijl dit kabinet nog wel zo optimistisch aan de rit begon. Aan goede bedoelingen heeft het VVD, CDA, D66 en de ChristenUnie nooit ontbroken. In nota bene de tweede zin van het regeerakkoord ‘Vertrouwen in de toekomst’ stond het nog plechtig opgeschreven: in Nederland ‘kan iedereen de ambitie najagen om over de hoogste lat te springen, in de zekerheid dat er een vangnet is als dat nodig is’.
Gaten in het net
In dat vangnet bleken echter grote gaten te zitten. En ook al duurde het een tijdje voordat de dreun van het toeslagenrapport doordrong, uiteindelijk slaat de genadeloze vaststelling dat de ‘grondbeginselen van de rechtsstaat zijn geschonden’ het kabinet alsnog knock-out.
Lang leek het erop dat dit kabinet tegen elke crisis bestand was. Daar was vooraf dan ook alles aan gedaan. Na een formatie van 225 dagen dachten VVD, CDA, D66 en ChristenUnie op alle mogelijke struikelblokken te zijn voorbereid. Het was eind 2017 en na maanden van overleg leken ideologische verschillen geparkeerd, vetes begraven, conflicten gesmoord.
Drie jaar later sneuvelt Rutte III alsnog. Over een affaire die geboren werd in de kabinetten ervoor. En de timing van de val is pikant: amper twee maanden voor de volgende verkiezingen en middenin een ongekende crisis rond corona.
Destijds, bij de start, werden nog zulke grote woorden gesproken. ,,Deze coalitie is de laatste kans voor het politieke midden”, zei ChristenUnie-leider Gert-Jan Segers niet zonder gevoel voor pathos.
Wij tegen zij
Het wezen van de naoorlogse coalitiepolitiek stond op het spel: het geven en nemen dreigde het af te leggen tegen de nieuwe, totale politiek van (relatieve) nieuwkomers als PVV en Forum voor Democratie. Met hun politiek van wij tegen zij, van winnaars tegen verliezers, willen zij het stelsel op zijn grondvesten laten schudden.
Daarom werden alle mogelijke splijtzwammen weggemasseerd tijdens de lange formatie. In het Indonesische restaurantje Garoeda. In het bedompte Johan de Witthuis. In een bloedhete kamer aan het Binnenhof: de vier partijen deden er alles aan om de weg vrij te maken voor 3,5 jaar regeren zonder conflict. Geen verrassingen alsjeblieft.
Een meloen om door te slikken, aldus Gert-Jan Segers, Christen-Unie.
Over onoverbrugbare meningsverschillen werd zorgvuldig heengestapt: vraagstukken rond embryonaal onderzoek werden geparkeerd. Net als euthanasie. Over vluchtelingen werd een akkoord gesloten. Alle partijen namen wat ‘pijn’.
,,Een meloen om door te slikken’’, illustreerde Segers bijvoorbeeld de toen nog voorgenomen afschaffing van de dividendbelasting.
En ook na de bordesscène hield men elkaar stevig in de houdgreep. In WhatsApp- groepjes werd alles ‘dichtgesmeerd’ tussen coalitiegenoten. Alles om ongelukken te voorkomen. Het coalitieoverleg op maandag bleef, net als in Rutte II, het belangrijkste beslismoment van de week. Sommige ministers kregen het gevoel dat ze op vrijdag in de ministerraad de ‘stempelmachine’ waren voor besluiten die op maandag al waren gevallen.
Klimaatdrammer
Niet dat er nooit spanning was. Toen VVD’er Klaas Dijkhoff zijn D66-collega Rob Jetten een ‘klimaatdrammer’ noemde, klonk er voor het eerst openlijk bijtende kritiek.
Maar alles werd steeds bezworen met pragmatisme. Het mantra: we zullen er keer op keer samen uit moeten komen, want in het versplinterde politieke landschap gaan we elkaar ook in een volgend kabinet weer nodig hebben.
Premier Rutte noemde het stikstofprobleem in 2019 ‘de grootste crisis in mijn negen jaar als premier’. En toen moest corona nog komen
Bovendien was er – denk terug aan de tijd voor corona – genoeg geld als smeermiddel. Anders dan de eerste twee kabinetten onder Mark Rutte, klotste het geld tegen de plinten. Na jaren van crisis en bezuinigingen kon er aan ieders politieke ‘hobby’s’ geld worden uitgegeven.
Vluchtelingen en stikstof
Maar zoals altijd laat de werkelijkheid zich niet bezweren door 68 A4’tjes in een regeerakkoord, of alle goede bedoelingen, of afstemming. En dus kwam het gevaar voor deze coalitie telkens van buiten.
Na druk vanuit de CDA-achterban, die toenmalig partijleider Sybrand Buma bijna te machtig was, werd halsoverkop besloten om meer vluchtelingenkinderen een status te geven. Op het terrein van klimaat moest ineens meer worden gedaan dan was voorzien. Lastig nog was de stikstofaanpak, waar de hoogste rechter een streep door zette.
Het kabinet werd in allerijl gedwongen tot drastische maatregelen, waarop weer intense boerenprotesten volgden. Premier Rutte noemde het stikstofprobleem in 2019 zelfs ‘de grootste crisis in mijn negen jaar als premier’. En toen moest corona nog komen.
Toch wist het kabinet ook resultaten te bereiken die nog ver na dato tot de verbeelding zullen spreken. Bijna zestig jaar na de vondst van aardgas door boer Boon werd in 2018 besloten dat de Groningse gaskraan definitief dichtgaat. Eindelijk wakker geschrokken door de aardbevingsellende gaat Nederland afkicken van zijn lucratieve gasverslaving.
En passant werd er met alles en iedereen die ertoe doet afspraken gemaakt over het terugdringen van de CO2-uitstoot en de transitie naar een nieuwe, groene economie. En als klap op de vuurpijl sleepte dit kabinet, na ruim tien jaar oorlog in de polder tussen werkgevers en werknemers, eindelijk een zwaarbevochten pensioenakkoord binnen.
Open eindjes
Al staan veel van die overeenkomsten nog bol van de open eindjes. Het pensioenakkoord is verre van compleet, het klimaatakkoord moet nog worden uitgevoerd en waarschijnlijk aangescherpt. Het woningtekort is nog nijpend, de zorg gaat geherstructureerd worden. En de coronacrisis laat zien dat zzp’ers en flexwerkers zeer kwetsbaar zijn in de huidige arbeidsmarkt.
Daar komt bij dat de zorgvuldig opgebouwde buffers van de overheid door corona volledig zijn opgebruikt. Een volgend kabinet treedt aan met een groot begrotingstekort en een opgelopen staatsschuld. En het paradoxale is: de partijen die nu uit dit kabinet vertrekken laten die schrale erfenis waarschijnlijk aan zichzelf na.
Niemand hoeft ervan op te kijken dat VVD, CDA, D66 en ChristenUnie na 17 maart weer aanschuiven in een volgend kabinet, eventueel nog aangevuld met de PvdA en/of GroenLinks. Zeker nu drie van hen de PVV van Geert Wilders al zo goed als hebben uitgesloten. Maar of Rutte er dan ook nog bij is, is de vraag.
AD 15.01.2021 Tegen de stroom in groeide de toeslagenaffaire uit tot een nationale schandvlek die het kabinet nu de kop kost. Pas toen er echt niet meer weggekeken kon worden, draaide de politieke wind.
Het is zo’n moment waarvan je achteraf zegt: was er toen maar ingegrepen. Het is 13 november 2013. Staatssecretaris Frans Weekers heeft voor de zomer ternauwernood de Bulgarenfraude overleefd en zit nu in Vak K zijn Belastingplan te verdedigen. Tegenover hem meldt CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt zich veelvuldig bij de interruptiemicrofoon. Want tussen de dikke stapel met fiscale plannen voor het komende jaar zit ook de Wet aanpak fraude toeslagen en fiscaliteit. En daar heeft dossiervreter Omtzigt nog wel een aantal vragen over.
,,Wij zitten met de fraudemaatregelen op het juiste pad”, begint Omtzigt welwillend, ,,maar de maatregelen lijken niet alleen fraudeurs aan te pakken, maar ook goedwillende mensen.” Het Kamerlid ziet de bui hangen: ,,Gezinnen zullen in de problemen komen en dan zullen wij het hierover hebben.”
Omtzigt doet vanuit de oppositie een poging om de wet op een aantal terreinen te verzachten, maar Weekers is onvermurwbaar. ,,Wellicht hebben wij overkill gepleegd in deze wetgeving”, erkent de VVD-bewindsman. ,,Ik ben altijd bereid om op een zeker moment de zaak bij te stellen. Dit heb ik nu echter nodig om de Dienst Toeslagen te kunnen laten doen wat de hele Kamer mij in het voorjaar heeft gevraagd.”
En wat er dan gebeurt, is tekenend voor die tijd. Alle amendementen van Omtzigt worden verworpen. Niettemin stemmen alle 150 Kamerleden, inclusief die van het CDA, voor de wet. De Belastingdienst gaat minder doen aan dienstverlening en meer aan fraudebestrijding.
Onvoldoende
Het is in die sfeer dat in de jaren daarna signalen over te harde aanpak van burgers voortdurend niet doorklinken of serieus worden genomen door mensen die dat horen te doen.
De wetgeving die werd aangenomen was ‘spijkerhard en had onvoldoende de mogelijkheid in zich om recht te doen aan individuele situaties’, constateert de parlementaire ondervragingscommissie jaren na dato, als inmiddels bekend is dat zeker ruim 20.000 gezinnen bij de aanvraag van kinderopvangtoeslag ‘ongekend onrecht is aangedaan’. Dat mogen kabinet en parlement zich aanrekenen, luidt de conclusie.
En ook de uitvoering door de Belastingdienst, vallend onder het ministerie van Financiën, krijgt een veeg uit de pan: ‘onder druk van een oververhitte politieke behoefte aan fraudebestrijding, waarin elke vergissing als fraude werd gezien, werden ouders in de raderen van de Belastingdienst ten onrechte gebrandmerkt als fraudeurs’.
Zeldzaam is de kritiek op de hoogste rechter, de afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State. Die heeft volgens de commissie steken laten vallen door zonder dat het echt moest jarenlang uitspraken te doen in het nadeel van ouders die op grond van een klein foutje vele duizenden euro’s aan kinderopvangtoeslag moesten terugbetalen. Gevolgd door die ene, bijtende zin in het rapport die nog altijd naschalt: ‘ouders hebben jarenlang geen schijn van kans gehad’.
Wie de keiharde conclusies leest, zou bijna vergeten dat wat we nu kennen als een schandaal pas na eindeloos doorvragen, draadje voor draadje werd ontrafeld en blootgelegd door de inzet van enkelen. Het was in de eerste plaats advocate Eva González Pérez die het opnam voor de ouders die klant waren bij het Eindhovense gastouderbureau Dadim, de onderneming van haar echtgenoot.
Zij waren door het Combiteam Aanpak Facilitators – opgericht in 2013 – als groep rücksichtslos aangepakt. Hun kinderopvangtoeslag was – naar later bleek – onterecht stopgezet. Maar met welke bewijzen de juriste ook kwam, de Belastingdienst bleef bij het standpunt dat haar cliënten gefraudeerd hadden. ,,Dat vind ik het ernstigste”, zei ze tegenover de ondervragingscommissie. ,,Dat de ouders zich niet konden verdedigen.”
Uiteindelijk vond ze toch gehoor, bij het Kamerlid dat in 2013 nog had gewaarschuwd voor een te harde fraudeaanpak. En nadat diezelfde Pieter Omtzigt in 2017 voor het eerst vragen begon te stellen naar aanleiding van een uitspraak van de Raad van State, beet ook SP-Kamerlid Renske Leijten zich in het dossier vast, lang niet altijd tot genoegen van collega-Kamerleden. Vanuit de kant van de journalistiek doken Pieter Klein van RTL Nieuws en Jan Kleinnijenhuis van Trouw zich erop.
Pioniers
En zo daagde bij deze pioniers langzaam het besef dat veel meer ouders de dupe waren geworden. Wat zich eerst nog liet aanzien als een incident, kreeg de contouren van een structureler, dieper liggend probleem. Tegelijkertijd stuitte de honger naar almaar meer informatie op weerstand bij het kabinet, en het ministerie van Financiën in het bijzonder.
Pas vlak voor de verhoren onder ede, bijna een jaar nadat staatssecretaris Menno Snel was afgetreden, dook het beruchte memo-Palmen op. Daaruit bleek dat de belangrijkste juridisch adviseur binnen de dienst Toeslagen al in maart 2017 had gewaarschuwd dat de Belastingdienst ‘laakbaar’ handelde en dat de juridische procedures stopgezet moesten worden. ,,De beginselen van behoorlijk bestuur zijn heel erg geschonden”, zei Sandra Palmen tegen de ondervragingscommisse.
Toch ging de praktijk van stopzetting en volledige terugvordering van kinderopvangtoeslag nog twee jaar langer door. Haar memo belandde in de la.
Ook opvallend is dat staatssecretaris Alexandra van Huffelen een dag na het laatste verhoor een tot dan toe onbekende nota naar de Kamer stuurde waaruit bleek dat toeslagouders die meer dan 3000 euro terug moesten betalen, automatisch te boek kwamen te staan als fraudeur. En Haagse ingewijden stellen dat er binnenkort nog meer explosieve documenten zullen opduiken.
Het heeft lang geduurd voordat de toeslagenaffaire de nationale schandvlek werd die het kabinet nu te machtig is geworden. De politieke eensgezindheid over het aftreden als enig juiste antwoord op dit overheidsfalen laat echter ook een wrange smaak achter. Het was immers de Tweede Kamer zelf die in al even gezwollen woorden aanspoorde tot stevige fraudebestrijding, zonder daar de consequenties van te overzien. De politieke wind is nu gedraaid, maar of de les is geleerd zal moeten blijken.
AD 15.01.2021 Geen scheldpartijen, geen verwijten over en weer, geen anonieme zwartmakerij. Zo rustig als Rutte III aan zijn einde kwam, stapte een kabinet zelden op. Want er moest een ‘ultiem’ offer komen. Al is het niet los te zien van de naderende verkiezingsstrijd.
Nee, zei minister Wopke Hoekstra (Financiën), niemand in het kabinet die er nog over péinsde dat ze het einde van de dag zouden halen. Binnen drie uur vergaderen in de ministerraad was het gepiept.
Want echt ‘iedereen’ voelde aan hoe ‘onvermijdelijk’ de stap was, na het ‘buitengewoon zware en ernstige’ rapport over het optreden van de overheid, aldus Hoekstra. Hoe de rechten van duizenden gezinnen in de toeslagenaffaire waren geschonden kon ‘staatsrechtelijk’ alleen maar tot ‘de ultieme conclusie’ leiden.
Of zoals premier Mark Rutte het zei: ,,We waren eensgezind. De rechtsstaat moet burgers beschermen tegen een almachtige overheid. En dat is hier op een verschrikkelijke manier misgegaan.”
Hetzelfde wijsje, maar wél ruzie
En zo bliezen alle bewindslieden hetzelfde wijsje. Omdat de rechtsstaat geschonden is, met zoveel gedupeerden, durfde geen van de regeringspartijen VVD, CDA, D66 en ChristenUnie door te gaan. Maar waar de vier partijen eensgezindheid proberen uit te stralen om zo te voorkomen dat het beeld ontstaat dat het midden in de coronacrisis een zootje is in Den Haag, was er achter de schermen wel degelijk ruzie de afgelopen weken.
De VVD vond de coronacrisis aanvankelijk te ernstig om af te treden, de andere drie partijen wilden dat toch. Rutte wilde vooraf de garantie van zijn partners dat hun Kamerfracties een motie van wantrouwen tegen het kabinet niet zouden steunen. De andere drie vonden dat niet kunnen. Zeker niet in een kwestie waarin juist de Kamer zich door het kabinet verkeerd voorgelicht voelde.
Wat naar buiten toe wordt beleden als staatsrechtelijke zuiverheid, kan ook niet helemaal los worden gezien van de aanstaande verkiezingen. Al maanden proberen andere partijen, ook zijn regeringspartners, Rutte als hoofdverantwoordelijke neer te zetten voor de toeslagenaffaire. Hij en zijn VVD staan immers mijlenver voor in de peilingen.
En Rutte op zijn beurt probeert al maanden zijn verantwoordelijkheid in de affaire kleiner te maken dan die was, om geen onnodige schade op te lopen. ,,Ik was niet direct betrokken’’, zei hij vandaag zelfs.
Verkiezingen
Verder moet de knieval ook weer niet té diep zijn. Want de demissionaire ministers van vandaag, zijn de lijsttrekkers van morgen. Rutte namens de VVD, Hoekstra als CDA’er en minister Sigrid Kaag voor D66. ,,Ik vind zelf dat ik wel door kan als lijsttrekker’’, haastte Hoekstra zich te zeggen. Kijk maar, hield hij voor, hoe hij juist aandrong op snellere compensatie van gedupeerde ouders, eind 2019.
En premier Mark Rutte durft zelfs, gestut door de hoge peilingen, direct zijn kaarten op tafel te leggen. Op de vraag of hij te vertrouwen is als de man voor de toekomst: ,,Het woord is straks bij de verkiezingen aan de mensen, aan de kiezers.” Het is een alles-of-niets-spel dat Rutte kennelijk aandurft.
Dat het middenin de coronacrisis moet gebeuren, had de premier nog ‘enkele dagen’ doen twijfelen of aftreden nu wel kan. Aftreden is slagkracht inleveren.
Over het heropenen van scholen, de avondklok, een steunpakket voor ondernemers: bij alles zal het kabinet straks deemoedig om steun moeten bedelen bij de Tweede Kamer. Maar Rutte blijft optimistisch als altijd: ,,Alle partijen zijn er van overtuigd dat het kabinet moet kunnen optreden bij het bestrijden van corona.”
En inderdaad: wie zich faliekant tegen coronabeleid keert, zou daar ook wel eens last van kunnen krijgen. Zie hoe Forum voor Democratie daalde in de peilingen, nog voor de partij door ruzie uiteenspatte.
Met nog twee maanden naar de verkiezingen hebben Rutte en zijn regeringspartners ‘een smet’ opgelopen, erkende hij. Om vervolgens te hopen dat hun mea culpa ook laat zien dat zij ‘de volledige verantwoordelijkheid durven te nemen’, aldus de demissionaire premier.
AD 15.01.2021 De politieke partijen in de Tweede Kamer zijn eensgezind van mening dat het aftreden van het kabinet onvermijdelijk was. De toeslagenaffaire was te ernstig om te kunnen aanblijven.
Eerder deze week werd al duidelijk dat vrijwel de hele oppositie klaarstond om een motie van wantrouwen te steunen, als het kabinet niet de eer aan zichzelf zou houden.
Jesse Klaver (GroenLinks) spreekt nu van ‘een moment van gerechtigheid’ voor al die getroffen ouders. ,,Dit is het enige juiste wat het kabinet kan doen. Ze hebben schuld bekend en dat moet het begin zijn van inhoudelijke veranderingen. Dat is veel meer dan een symbolisch moment. We kunnen niet door op de oude voet en moeten onze verzorgingsstaat opnieuw opbouwen.”
ChristenUnie-leider Gert-Jan Segers concludeert dat de overheid jarenlang geen schild is geweest voor burgers die dat schild heel hard nodig hadden. ,,Het besluit van het kabinet om af te treden, was daarom het enige juiste om te doen. De verantwoordelijkheid voor deze affaire ligt tegelijkertijd breder: ook het parlement, ambtenaren en de rechtspraak moeten reflecteren op de eigen rol. Dit kan en mag nooit meer gebeuren.”
En dan Pieter Omtzigt (CDA), een politicus die de affaire aan het licht bracht. Hij vindt dat we nu met elkaar de verantwoordelijkheid moeten nemen voor het herstel van vertrouwen in onze rechtsstaat. ,, Het zal een lang proces worden. Een proces waarbij we samen die geschonden rechtsstaat herstellen, met een dienstbare overheid, die burgers niet vermaalt en vermorzelt, maar kansen biedt en de noden van mensen centraal stelt.”
Aftreden is de enige juiste conclusie, meldt ook SP-leider Lilian Marijnissen. ,,De rechtsstaat is geschonden. Dit is niet het sluitstuk, maar het begin. De ouders moeten nu hun compensatie krijgen. En deze VVD-politiek moet stoppen. Het is tijd voor een eerlijke overheid.”
Geert Wilders (PVV) noemt het kabinetsbesluit eveneens terecht. ,,Er zijn levens van mensen verwoest, dus opstappen was goed en onvermijdelijk. Maar het is wel erg vrijblijvend als de hoofdrolspelers gewoon doorgaan als lijsttrekker, of daarna weer als minister.” Wilders wil dat de Kamer in de toekomst juist wordt geïnformeerd bij affaires. ,,Die informatievoorziening is zo belangrijk.” Ook moet volgens de PVV-leider worden voorkomen dat in de toekomst onschuldige burgers weer worden gecriminaliseerd.
50Plus-lijsttrekker Liane den Haan vindt dat het kabinet op deze manier de verantwoordelijkheid neemt voor de misstanden en de onrechtmatige fraudejacht op ouders, die hierdoor in grote financiële en persoonlijke problemen zijn gekomen. ,,Dat is een goede zaak, maar de demissionaire status van dit kabinet is geen vrijbrief: er mag absoluut geen vertraging optreden in de goede en snelle afhandeling van de regeling voor gedupeerden.”
Niet alleen symbolische daad
Farid Azarkan (Denk) wil zich, ook na de val van het kabinet, constructief opstellen bij de aanpak van de coronacrisis. ,,Ze moeten leiding kunnen geven ten aanzien van corona.” Azarkan vindt dat dit moment te lang op zich heeft laten wachten, wat extra leed voor ouders heeft betekend. ,,Het is meer dan terecht dat nu die verantwoordelijkheid wordt genomen.”
Gelukkig staat het kabinet volgens SGP’er Kees van der Staaij staatsrechtelijk gezien niets in de weg om de bestrijding van het coronavirus voort te zetten. ,,Een demissionair kabinet kan alles doen wat ‘in het belang van het land noodzakelijk is.’ Als íets daar onder valt, is het de coronabestrijding wel.”
Oud-Kamervoorzitter en VVD’er Frans Weisglas ziet ook een voordeel doordat het kabinet nu is gevallen. ,,Misschien is het zelfs makkelijker om noodzakelijke zware coronamaatregelen te nemen, omdat meningsverschil binnen coalitie niet meer tot kabinetscrisis kan leiden.”
Fractievoorzitter Esther Ouwehand van de Partij voor de Dieren noemt de toeslagenaffaire ‘een zeer ernstige, beschamende geschiedenis die nog lang niet is opgelost’ en ‘de pijnlijke uitkomst van tien jaar neoliberalisme als babbeltruc’.
Onafhankelijk Kamerlid Henk Krol stelt dat er nu echt iets moet veranderen. Krol pleit voor een onafhankelijk onderzoek naar het functioneren van de bestuursrechtspraak van de Raad van State. ,,De bestuursrechter stelde de Belastingdienst steeds in zijn gelijk, ten nadele van de slachtoffers.”
Het is volgens hem de vraag of de betrokken bewindspersonen de schade kunnen herstellen. Krol: ,,Ik zie niet in hoe de betrokkenen straks gewoon weer minister kunnen worden.”
NOS 15.01.2021 De oppositie in de Tweede Kamer vindt het terecht dat het kabinet opstapt. PVV-leider Wilders noemt het de enige goede en juiste conclusie. “Onschuldige mensen zijn gecriminaliseerd, hun levens verwoest en de Kamer is daarover onjuist en onvolledig geïnformeerd.”
Hij zegt daarbij dat het te vrijblijvend is als kabinetsleden als premier Rutte (VVD) en minister Hoekstra (CDA) lijsttrekker van hun partij blijven. “Ik denk dat veel mensen er niets van snappen als ze in de campagne en straks in een nieuw kabinet gewoon doorgaan. Dan lost het heel weinig op.”
Ook GroenLinks-leider Klaver vindt dat dit de enige gerechtvaardigde stap is. “Dit is echt een moment van gerechtigheid voor al die getroffen ouders. Hiermee bekent Rutte schuld. Dit betekent ook dat we niet door kunnen op de oude voet.” Hij vindt dat de verzorgingsstaat opnieuw moet worden opgebouwd en dat het vertrouwen in de overheid moet worden hersteld.
‘Tijd voor eerlijke overheid’
SP-leider Marijnissen zit op dezelfde lijn. “Aftreden is de enige juiste conclusie”, zegt zij. “De rechtsstaat is geschonden. Dit is niet het sluitstuk, maar het begin. De ouders moeten nu hun compensatie krijgen. En deze VVD-politiek moet stoppen. Het is tijd voor een eerlijke overheid.”
Voor fractieleider Ouwehand van de Partij voor de Dieren is het vertrek van het kabinet “een stap naar werkelijke erkenning van het ongekende onrecht dat ouders en kinderen is aangedaan”. Zij zegt dat de ernstige en beschamende toeslagenaffaire nog lang niet is opgelost. Eerst moeten de getroffen gezinnen volledig worden gecompenseerd. Daarnaast moet de overheid wat haar betreft af van de cultuur waarin “de burger als vijand” wordt benaderd.
Denk-lijsttrekker Azarkan zegt dat het kabinet eigenlijk is gevallen over institutioneel racisme bij de Belastingdienst. Ouders werden onder meer op basis van hun achternaam aangemerkt als fraudeur, zegt hij. Dat leidde tot “een ongekende misdaad tegen Nederlandse burgers”, aldus Azarkan. Volgens hem heeft het kabinet steeds tegengewerkt dat de waarheid boven tafel kwam. “Het is meer dan terecht dat het kabinet nu zegt: ‘wij voelen ons schuldig en treden af’.”
‘Onrechtmatige fraudejacht’
Ook 50Plus-lijsttrekker Den Haan vindt het terecht dat het kabinet de verantwoordelijkheid neemt voor “de onrechtmatige fraudejacht op ouders die hierdoor in grote financiële en persoonlijke problemen zijn gekomen”. Ze hoopt wel dat het aftreden geen vrijbrief wordt “voor vertraging in de goede en snelle afhandeling van de regeling voor gedupeerden”.
Lijsttrekker Segers van coalitiepartij ChristenUnie noemt de stap van het kabinet “het enige juiste om te doen”. “De overheid is jarenlang geen schild geweest voor burgers die dat schild heel hard nodig hadden. Zij hadden vaak geen schijn van kans om hun recht te halen. In plaats daarvan werden ouders op grove wijze gedupeerd door die overheid.”
Hij zegt dat de verantwoordelijkheid niet alleen bij het kabinet ligt, maar ook bij de Tweede en Eerste Kamer, bij ambtenaren en bij de rechtspraak. Hij vindt dat die allemaal moeten reflecteren op hun eigen rol. “Dit kan en mag nooit meer gebeuren.”
CDA-Kamerlid Omtzigt, die samen met zijn SP-collega Leijten de toeslagenaffaire aan het rollen bracht, zegt dat deze juiste stap “slechts symbolisch” is als die niet gepaard gaat met het oplossen van de kernproblemen die de rechtsstaat hebben aangetast. Hij denkt dat er nog een lange weg te gaan is.
MSN 15.01.2021 De val van het kabinet kan rekenen op begrip vanuit de Tweede Kamer. Fractieleiders van partijen hopen dat bovendien dat het een keerpunt is zodat iets als de toeslagenaffaire nooit meer kan plaatsvinden.
PVV-leider Wilders noemt het ’terecht’ dat het kabinet aftreedt. „Onschuldige mensen zijn gecriminaliseerd, hun levens verwoest en de Kamer is daarover onjuist en onvolledig geïnformeerd. Maar ongeloofwaardig als de verantwoordelijken straks gewoon weer doorgaan als lijsttrekker.”
CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt vindt dat het kabinet ’onder deze omstandigheden’ de juiste conclusie heeft getrokken. „Maar het aftreden van het kabinet zal slechts symbolisch zijn als het niet gepaard gaat met het oplossen van de kernproblemen die onze rechtsstaat aangetast hebben,” aldus de CDA’er.
„Daarover zal een pittig inhoudelijk debat moeten plaatsvinden, te beginnen komende week. Maar het zal een lang proces worden. Een proces waarbij we samen die geschonden rechtsstaat herstellen, met een dienstbare overheid, die burgers niet vermaalt en vermorzelt, maar kansen biedt en de noden van mensen centraal stelt.”
SP-Kamerlid Renske Leijten, naast Omtzigt het politieke motorblok achter de onthulling van de toeslagenaffaire, vindt het opstappen van Rutte-III ’terecht en niet symbolisch’. „Het is intens verdrietig om te beseffen dat als er eerder serieus geluisterd en gesproken was met gedupeerde gezinnen, dan was enorm veel leed voorkomen. Dit mag nooit meer gebeuren.”
GL-voorman Klaver noemt aftreden ’het enige juiste besluit’. „Laat dit tegelijkertijd een nieuw begin zijn. Een keerpunt. Het moment waarop we onze verzorgingsstaat weer op gaan bouwen. En waarop de overheid haar eigen burgers weer vertrouwt.”
PvdA-fractievoorzitter Ploumen is kritisch, daags nadat Asscher zijn biezen pakte als de partijleider. „Vlak voor de eindstreep treedt het kabinet symbolisch af, maar de ouders staan nog altijd in de kou. Dit kabinet laat het ongekende onrecht al jaren voortduren: compensatie is niet uitgekeerd, de kern – het toeslagensysteem – is niet aangepakt.”
Vanuit 50Plus klinkt een vergelijkbare reactie. „Wat deze ouders hebben meegemaakt, is dramatisch. Zij moeten snel en ruimhartig gecompenseerd worden voor de geleden schade.”
Kamerlid Krol vindt dat kabinetsleden niet straks weer terug kunnen in de politiek. „Juist omdat dit kabinet de Tweede Kamer keer op keer niet van informatie voorzag, juist omdat de problemen zo lang ontkend werden en het inzicht zo langzaam indaalde, zie ik niet in hoe de betrokkenen straks gewoon weer minister kunnen worden.”
MSN 15.01.2021 Oppositiepartijen in de Tweede Kamer zijn eensgezind van mening dat het aftreden van het kabinet onvermijdelijk was. De toeslagenaffaire was te ernstig om te kunnen aanblijven. Eerder deze week werd al duidelijk dat vrijwel de hele oppositie klaarstond om een motie van wantrouwen te steunen, als het kabinet niet de eer aan zichzelf zou houden.
PVV-leider Geert Wilders noemt het “terecht” dat het kabinet aftreedt. “Onschuldige mensen zijn gecriminaliseerd, hun levens verwoest en de Kamer is daarover onjuist en onvolledig geïnformeerd.” Maar hij vindt het ook “ongeloofwaardig als de verantwoordelijken straks gewoon weer doorgaan als lijsttrekker”.
“Aftreden is de enige juiste conclusie”, vindt SP-leider Lilian Marijnissen. “De rechtsstaat is geschonden. Dit is niet het sluitstuk, maar het begin.” De SP vindt het daarnaast hoog tijd dat de gedupeerde ouders in de toeslagenaffaire nu echt compensatie gaan krijgen. “Het is tijd voor een eerlijke overheid.”
Ook GroenLinks-voorman Jesse Klaver vindt het aftreden van het kabinet het enig juiste besluit. “Laat dit tegelijkertijd een nieuw begin zijn”, twittert hij. “Een keerpunt. Het moment waarop we onze verzorgingsstaat weer op gaan bouwen. En waarop de overheid haar eigen burgers weer vertrouwt.” Klaver benadrukt dat de val van het kabinet geen gevolgen mag hebben voor het coronabeleid.
Volgens DENK-fractievoorzitter Farid Azarkan is het kabinet door “institutioneel racisme” ten val gekomen. “Met alleen aftreden wordt geen recht gedaan aan het enorme leed van de ouders. Daarom zal DENK volgende week bij het debat een motie indienen om alle betrokken (oud-)bewindspersonen strafrechtelijk te vervolgen.”
Onafhankelijk Kamerlid Henk Krol vindt dat het kabinet terecht opstapt, maar wil dat er meer gebeurt. “Het mag niet een symbolische daad blijven. Er moet echt iets veranderen.” Zo wil hij een onafhankelijk onderzoek naar het functioneren van de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State, die de Belastingdienst in beroepszaken keer op keer in het gelijk stelde.
“De val van het kabinet Rutte 3 is onvermijdelijk en een stap naar werkelijke erkenning van het ongekende onrecht dat ouders en kinderen is aangedaan”, vindt fractievoorzitter Esther Ouwehand van de Partij voor de Dieren. Zij noemt de toeslagenaffaire “een zeer ernstige, beschamende geschiedenis die nog lang niet is opgelost” en “de pijnlijke uitkomst van tien jaar neoliberalisme als babbeltruc”.
NOS 15.01.2021 “Ik loop hier al heel lang mee rond. Het verlaat mij niet meer. Ik heb lang nagedacht wat ik beter had kunnen doen. Ik heb niet kunnen ontdekken wat ik redelijkerwijs had kunnen weten of doen om dit te voorkomen. Dat maakt het alleen nog maar verdrietiger.” Die woorden sprak de vandaag opgestapte Wiebes in een korte verklaring, nadat Rutte even daarvoor de val van het kabinet had aangekondigd.
Bij zijn aantreden als minister in het huidige kabinet vond Eric Wiebes het jammer om de Belastingdienst de rug toe te keren. Hij was als staatssecretaris van Financiën drieënhalf jaar verantwoordelijk geweest voor de fiscus die ook de toeslagen uitkeerde, en dat had hij met plezier gedaan.
“Ik vind de Belastingdienst helemaal niet ellendig. Ik ben er eigenlijk dol op”, zei Wiebes in 2017 tegen de NOS op de vraag of hij blij was dat hij iets anders mocht gaan doen. Hij had toen net met formateur Rutte gesproken over zijn nieuwe baan als minister van Economische Zaken en Klimaat. “Ik vind dat een hele mooie uitdaging, maar ik ben ook altijd verdrietig over wat ik achterlaat.”
‘Zeer zwaar medeverantwoordelijk’
Terwijl de Belastingdienst toch geen gemakkelijke portefeuille was. Wiebes volgde in februari 2014 staatssecretaris Weekers op. De VVD-wethouder uit Amsterdam begon zijn nieuwe taken vol ambitie. Hij wilde een bezem over de zolder halen, zoals hij het zelf noemde. Maar het liep anders. Hij moest bijna elke week in de Tweede Kamer uitleg geven over weer een nieuw probleem, zoals de lange wachttijden bij de Belastingtelefoon en de riante vertrekregeling bij de Belastingdienst die tot een exodus van ervaren ambtenaren leidde.
Voor de parlementaire ondervragingscommissie Kinderopvangtoeslagen biechtte Wiebes onlangs op dat hij niet in de gaten had dat er ondertussen “een sociale bom” aan het ontploffen was, die duizenden ouders trof. Er waren veel losse stukjes, maar niemand overzag de hele puzzel, zei hij. Hij voelde zich “zeer zwaar medeverantwoordelijk” over de uitvoering van een slechte wet die als een “brandende lont” in een sociaal kruitvat was. “Ja, hier is zo enorm iets misgegaan.”
Wiebes: ‘Ik voel me niet schuldig, maar zwaar medeverantwoordelijk’
Eric Wiebes (57) is geboren in Delft. Zijn vader was kernfysicus, zelf studeerde hij werktuigbouwkunde. Daarna werkte hij bij Shell en McKinsey. Hij deed ondertussen een masteropleiding bedrijfskunde. Tussen 2004 en 2009 had hij verschillende hoge functies op het ministerie van Economische Zaken, onder meer als plaatsvervangend secretaris-generaal.
Wiebes werd in 2010 verkeerswethouder in Amsterdam. Hij viel op door zijn intelligentie en eigengereidheid. “Hij laat zich niets gelegen liggen aan politieke stokpaardjes en taboes”, schreef de Amsterdamse krant Het Parool destijds. Dat werd toen nog als fris en origineel gezien. Later in zijn politieke carrière wekte het ook ergernis.
Toen Weekers in 2014 vanwege de chaos bij de Belastingdienst moest vertrekken, vloog VVD-leider Rutte Wiebes vanuit Amsterdam in om de vacature op te vullen. Wiebes miste weliswaar een duidelijk ‘financieel profiel’, maar stond inmiddels wel bekend als een crisismanager die bijvoorbeeld de problemen met de Noord/Zuidlijn goed had aangepakt.
Bij de Belastingdienst lukte het niet om orde op zaken te stellen. De royale vertrekregeling. waardoor ook de beste ambtenaren vertrokken, leidde tot grote ergernis in de Tweede Kamer. Zelfs de coalitiepartijen VVD en PvdA verzuchtten dat er niks was opgelost en dat er belastinggeld was verspild. Dat zich op de achtergrond ook nog een groot drama voltrok waardoor huwelijken sneuvelden en mensen hun huis uit werden gezet, was toen nog niet in beeld.
‘Aardbevinkje’
Wiebes werd in Rutte III minister van Economische Zaken en Klimaat en kreeg onder meer de aardbevingen in Groningen in zijn portefeuille. Hij ging voortvarend aan de slag en kondigde in maart 2018 aan de gaswinning in Groningen zo snel mogelijk te stoppen. Dat besluit ging verder dan de coalitiepartijen bij de formatie hadden afgesproken en leverde hem sympathie op in het aardbevingsgebied.
Maar de waardering voor zijn inzet kelderde vervolgens ook weer, vooral door zijn sociale onhandigheid. Zo sprak hij na een voor Nederlandse begrippen forse aardbeving in het voorjaar van 2019 over “een bevinkje”. Dat werd hem tot in Den Haag zeer kwalijk genomen. Ook premier Rutte was not amused. Een verspreking moet kunnen, zei de VVD-leider. “Maar deze was echt wel heel ongelukkig.” Wiebes maakte excuses voor de pijnlijke uitglijder.
Tenslotte schreef Wiebes vorig jaar het woord van het jaar op zijn naam. Tijdens de eerste coronagolf, op 27 maart, zei de minister van Economische Zaken dat hij druk bezig was om met ondernemers plannen te maken voor de anderhalvemetereconomie, zodat hun zaak open kon. In de weken daarna raakte het ingeburgerd als anderhalvemetersamenleving.
MSN 15.01.2021 Minister van Economische Zaken en Klimaat Eric Wiebes (VVD) keert niet terug in het demissionaire kabinet dat overblijft na het opstappen van Rutte III. De 57-jarige politicus is vrijdag per direct opgestapt. Zijn taken worden tot er een vervanger is overgenomen door Cora van Nieuwenhuizen, de minister van Infrastructuur en Waterstaat.
De toeslagenaffaire viel mede onder de verantwoordelijkheid van Wiebes, die in Rutte II diende als staatssecretaris van Financiën. Vrijdag werd bekend dat het kabinet-Rutte III opstapt vanwege het snoeiharde rapport over de toeslagenaffaire. Het besluit viel tijdens de wekelijkse ministerraad.
Daar werd gesproken over de politieke gevolgen van de affaire, waar vele duizenden mensen het slachtoffer van zijn geworden.
“Ik worstel hier al geruime tijd mee. Ik kan het moeilijk van me afzetten. Het is in me gaan zitten”, reageerde Wiebes in een opgelezen verklaring op zijn aftreden.
De VVD’er zegt dat zijn aftreden de getroffen ouders niet helpt. “Maar het voorkomt dat we bezig blijven met politiek gedoe”, legde hij uit. “Dat hoofdstuk kunnen we nu overslaan. Ik wil oplossingen en geen Haagse perikelen.”
‘Het verlaat me nooit meer’
Wiebes is blij dat er stevige maatregelen worden genomen. Hij stond ook stil bij de schuldvraag rondom zijn persoon. “Ik voel me buitengewoon zwaar medeverantwoordelijk, dat verlaat me niet meer, daar loop ik mee rond”, verklaarde hij.
“Ik heb alleen niet kunnen ontdekken wat ik had kunnen doen om het te voorkomen. Dat maakt me alleen maar verdrietiger.”
Volgens premier Mark Rutte was het een “persoonlijke afweging” van Wiebes. “En die respecteer ik. Van mij had hij niet weg gehoeven”, voegde Rutte toe. “We gaan hem missen. Het wordt een dure plicht voor mij om die vacature tot de verkiezingen goed in te vullen.”
Asscher besloot zich eerder al terug te trekken als lijsttrekker
Donderdag maakte Lodewijk Asscher na aanhoudende kritiek op zijn rol in de toeslagenaffaire bekend het lijsttrekkerschap van de PvdA op te geven. Voor Asscher, die in het vorige kabinet minister van Sociale Zaken was, betekent het een voorlopige exit uit de Haagse politiek.
Premier Rutte, die volgens de commissie medeverantwoordelijk voor de toeslagenaffaire is, gaat door als lijsttrekker van de VVD. Ook CDA-minister Wopke Hoekstra (Financiën) staat over twee maanden op het stembiljet.
NOS 15.01.2021 Premier Rutte heeft Koning Willem-Alexander het ontslag aangeboden van zijn kabinet. Daarmee is zijn derde kabinet twee maanden voor de Kamerverkiezingen gevallen.
Het kabinet van VVD, CDA, D66 en ChristenUnie zal nu demissionair doorregeren, met uitzondering van minister Wiebes van Economische Zaken. Die stapt met onmiddellijke ingang op vanwege zijn rol als staatssecretaris van Financiën in het vorige kabinet. Minister Van Nieuwenhuizen van Infrastructuur neemt zijn portefeuille de komende tijd over. Rutte benadrukte dat het een persoonlijke beslissing van Wiebes is.
Het aftreden van het kabinet hangt samen met de toeslagenaffaire, waarbij duizenden mensen ten onrechte als fraudeur werden bestempeld en de toeslag voor de kinderopvang moesten terugbetalen.
Rutte: ‘Ontslag aangeboden aan Koning’
Een maand geleden publiceerde een parlementaire ondervragingscommissie daarover een spijkerhard rapport. De voornaamste conclusies waren dat ouders ongekend onrecht is aangedaan en dat grondbeginselen van de rechtsstaat zijn geschonden. Volgens de Kamercommissie hebben ministers, ambtenaren, de Tweede Kamer en rechters steken laten vallen.
In een toelichting op het besluit van vandaag zei premier Rutte dat de politieke verantwoordelijkheid voor het onrecht ligt bij het zittende kabinet, “en nergens anders”. Hij erkende dat het “op een verschrikkelijke manier is misgegaan”. Volgens hem is het rapport van de commissie snoeihard, maar fair.
Nieuw toeslagensysteem
Rutte zei dat het kabinet het erover eens is dat “als het hele politieke systeem heeft gefaald alleen gezamenlijk verantwoordelijkheid kan worden gedragen”. Dat heeft tot de ontslagaanvraag van het hele kabinet geleid.
Op de vraag of Rutte er echt van overtuigd was dat het kabinet demissionair moest worden, antwoordde hij dat het kabinet eensgezind was. Volgens hem was er eerder vooral zorg dat aftreden de aanpak van de coronacrisis in de wielen zou rijden. Maar hij benadrukte dat ook de Kamer zich realiseert dat het kabinet moet kunnen optreden tegen corona “Dan is dit de enige juiste stap.”
De premier voegde eraan toe dat een zaak als de toeslagaffaire nooit meer mag gebeuren en dat financiële compensatie aan de ouders nu goed moet worden geregeld. Volgens hem zullen die ouders er niet de dupe van worden dat het kabinet nu demissionair wordt.
Samenwerking wat betreft corona gaat door
Zoals gebruikelijk heeft de koning de ontslagaanvraag officieel “in overweging” genomen. Hij heeft de ministers en staatssecretarissen gevraagd om te blijven doen “wat in het belang van het Koninkrijk noodzakelijk is”.
Rutte zei dat de strijd van het demissionaire kabinet tegen het coronavirus doorgaat en dat het werk van de bewindslieden ook de komende maanden “onverminderd in het teken van corona” zal staan.
De premier vindt dat hijzelf door kan als lijstrekker van de VVD. “Het is aan de kiezer om uiteindelijk te beslissen hoeveel zetels welke partij krijgt.”
Aftreden onvermijdelijk
Minister en aankomend CDA-leider Hoekstra bevestigde dat er binnen het kabinet vandaag vrij snel overeenstemming was over de vraag of het kabinet moest opstappen. “Ik vind deze conclusie onvermijdelijk.”
Minister en D66-lijsttrekker Kaag sluit zich daarbij aan: “Als je kijkt naar de diepte en de gelaagdheid van het rapport was het voor mij onvermijdelijk om de juiste politieke consequenties te trekken. Dat betekent het aftreden van het kabinet.”
ChristenUnie-vicepremier Schouten zei dat haar al vrij snel duidelijk was hoe zwaar het leed van de gedupeerden was. Maar net als de anderen benadrukte zij dat er ook een inhoudelijke reactie moest komen. “Zodat dïe ouders er ook echt wat aan hebben.”
Wiebes: oplossingen, geen Haagse perikelen
In een korte toelichting op zijn vertrek noemde Wiebes wat met de getroffen ouders is gebeurd buitengewoon ernstig. In het rapport van de commissie kregen veel mensen kritiek, en Wiebes was een van degenen die het meest onder vuur kwamen te liggen.
Wiebes zei vandaag dat hij al geruime tijd met de affaire worstelt. “Meer dan ik in het begin doorhad en meer dan ik in het begin heb toegegeven. ik kan het eigenlijk moeilijk van me afzetten; het is in mij gaan zitten.” Wiebes voegde eraan toe dat hij zich niet schuldig voelt, maar wel “zwaar medeverantwoordelijk”. “Ik wil nu oplossingen en geen Haagse perikelen.”
MSN 15.01.2021 Minister Eric Wiebes (Economische Zaken) keert niet terug in het demissionaire kabinet na de val. Hij trekt zijn conclusies over zijn eigen rol in de toeslagenaffaire als staatssecretaris van Financiën in het vorige kabinet. „Ik heb het niet van mij af kunnen zetten, het is in mij gaan zitten.”
Wiebes zei zich niet schuldig te voelen, maar wel medeverantwoordelijk. Hij stapt direct op om ruimte te bieden aan de inhoud. „Ik wil oplossingen, geen Haagse perikelen. Dan kunnen we door.”
De afhakende minister wil ’depolitiseren’. „Terug naar de inhoud, met het belang van ouders en kinderen voorop.” Uit de woorden van Wiebes viel op te maken dat het besluit van PvdA’er Asscher om te stoppen als lijsttrekker een belangrijke rol heeft gespeeld. „Hij deed het toch samen met Asscher?”, wierp Wiebes zelf op als vraag.
Het ministerie van Economische Zaken meldt dat minister Cora van Nieuwenhuizen (Infrastructuur en Waterstaat) zijn taken overneemt. Premier Rutte vertelde vrijdag dat er nog wel een nieuwe minister wordt aangesteld, omdat het anders te zwaar wordt voor Van Nieuwenhuizen.
Volgens premier Rutte heeft Wiebes ’een persoonlijke afweging’ gemaakt dat hij niet verder gaat in het demissionaire kabinet. „Het is zijn beslissing die ik respecteer.” Rutte zei de minister te gaan missen. „Met zijn creatieve geest heeft hij vaak bijgedragen aan het oplossen van ingewikkelde problemen.”
AD 15.01.2021 VVD-minister Eric Wiebes (Economische Zaken en Klimaat) vertrekt per direct uit het kabinet. Hij gaat niet demissionair door, zoals de rest van de ministersploeg. Wiebes was in het vorige kabinet als staatssecretaris van Financiën verantwoordelijk voor de Belastingdienst, die zwaar de fout in ging met de toeslagenaffaire.
— Ministerie van Economische Zaken en Klimaat (@MinisterieEZK) January 15, 2021
,,Ik voel mij niet schuldig, ik voel mij heel zwaar medeverantwoordelijk’’, zegt Wiebes in een toelichting. ,,Ik wil nu oplossingen en geen Haagse perikelen. Daarom heb ik besloten zelf per direct uit het kabinet te stappen. Dan kunnen we dat politieke hoofdstuk overslaan en kan het kabinet op volle kracht naar de oplossingen.’’ Wiebes wilde na het voorlezen van een verklaring geen vragen beantwoorden van de pers. Op één vraag over de toeslagenaffaire antwoordde hij wel: ,,Ik heb niet kunnen ontdekken wat ik redelijkerwijs had kunnen weten of doen om dit te voorkomen. En dat maakt het alleen nog maar verdrietiger.’’
Partijgenoot Cora van Nieuwenhuizen neemt tijdelijk de leiding over op het ministerie van Economische Zaken en Klimaat. Van Nieuwenhuizen is nu ook al minister van Infrastructuur en Waterstaat. Binnenkort schuift de VVD een vervanger voor Wiebes naar voren.
Volgens premier Rutte heeft Wiebes een ‘persoonlijke afweging gemaakt’ om op te stappen. ,,Het is zijn beslissing die ik respecteer’’, zegt Rutte. ,,Met zijn creatieve geest heeft Eric Wiebes vaak bijgedragen aan het oplossen van ingewikkelde vraagstukken. We gaan hem missen.’’ Rutte heeft zelf niet overwogen om uit de politiek te stappen, zo laat hij weten. ,,Ik heb geen directe verantwoordelijkheid voor dit dossier, dat is nou eenmaal zo.’’
Koning Willem-Alexander heeft Wiebes ‘met onmiddellijke ingang op de meest eervolle wijze ontslag verleend’, zo laat de Rijksvoorlichtingsdienst weten. De koning bedankt hem voor ‘vele en gewichtige diensten’.
Politieke doodzonde
Wiebes moest eind vorig jaar toegeven dat hij de Tweede Kamer verkeerd had geïnformeerd, een politieke doodzonde. ,,Ik had beter moeten opletten’’, zei hij tegen de ondervragingscommissie die de toeslagenaffaire onderzocht. Eind 2017 ontkende Wiebes dat ouders grote schade hadden geleden door het abrupt stopzetten en terugvorderen van kinderopvangtoeslag. ‘Daar is niets van gebleken’, schreef hij in antwoord op vragen van CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt. Achteraf bezien was dat een ‘verbijsterend antwoord’, zei Wiebes tegen de commissie. ,,Ik had dit antwoord nooit mogen doorlaten.’’
MSN 15.01.2021Minister Eric Wiebes stapt op na het aftreden van het kabinet en gaat ook niet demissionair verder als bewindspersoon. Hij doet dat naar aanleiding van de toeslagenaffaire, waar hij toentertijd als staatssecretaris van Financiën ook verantwoordelijkheid voor droeg. “Ik worstel hier al geruime tijd mee, ik kan het moeilijk van mezelf afzetten. Het is in me gaan zitten”, zei Wiebes in een toelichting.
Na de persconferentie die premier Rutte gaf om de val van het kabinet toe te lichten, gaf Wiebes een verklaring. “Ik voel me niet schuldig, maar heel zwaar medeverantwoordelijk”, zei Wiebes daar. “Aftreden voorkomt dat we bezig blijven met politiek gedoe.”
Wiebes wees er op dat het kabinet nu snel aan de slag kon met de afhandeling van de compensatie van de getroffen gezinnen, ‘met het belang van de ouders en de kinderen voorop’. Dat zei hij ook tijdens een persconferentie:
De taken van Wiebes worden de komende periode overgenomen door de minister van Infrastructuur en Waterstaat Cora van Nieuwenhuizen.
Persoonlijk verantwoordelijk
Het kabinet maakte zojuist bekend in zijn geheel af te treden vanwege de toeslagenaffaire. In de kwestie, die zich al jaren voortsleept, werden duizenden ouders financieel zwaar gedupeerd omdat ze door de Belastingdienst onterecht werden beschuldigd van fraude met kinderopvangtoeslag. Het kabinet treedt af om aan te geven dat de misstanden serieus worden genomen.
Wiebes voelt zich persoonlijk ook verantwoordelijk en besluit daarom helemaal terug te treden. De rest van het kabinet gaat door tot er na de verkiezingen een nieuw kabinet zit.
Gezamenlijk optrekken
Dat het kabinet vandaag zou vallen, stond vanmorgen al vast. Haagse ingewijden vertellen de politieke redactie van RTL Nieuws dat de coalitiepartijen CDA, D66 en Christen Unie de afgelopen dagen verschillende keren gezamenlijk hebben vergaderd over de kabinetscrisis. Daar hebben ze besloten vandaag gezamenlijk op te trekken in de ministerraad.
De drie coalitiepartners ergerden zich aan de weigering van de VVD het kabinet af te laten treden. En vooral aan de eis van premier Rutte dat de ministers van de coalitiepartijen ook moesten garanderen dat hun Tweede Kamerfracties unaniem achter het kabinet zouden staan. Anders, zo dreigde Rutte, schuif ik de verantwoordelijkheid voor de val in jullie schoenen. Dat schoot CDA, D66 en CU in het verkeerde keelgat.
Ook omdat de manier waarop het kabinet de Tweede Kamer in de toeslagenaffaire heeft behandeld, leidde tot zware kritiek in het rapport van de parlementaire onderzoekscommissie. “De starre houding van Rutte heeft de coalitiepartijen in elkaars armen gedreven en daarmee de crisis onontkoombaar gemaakt”, zegt een betrokkene.
Aanpak coronacrisis
Door het aftreden wordt het kabinet demissionair. Dat heeft in de praktijk weinig gevolgen voor het beleid, omdat het kabinet vanaf 17 maart toch al demissionair zou zijn vanwege de verkiezingen.
Ook gedurende de daarop volgende kabinetsformatie zou het kabinet maatregelen moeten blijven nemen. Dat het nu een paar weken eerder demissionair wordt, maakt voor die aanpak weinig verschil.
Telegraaf 15.01.2021 Premier Mark Rutte heeft het ontslag van alle ministers en staatssecretarissen toegelicht aan de koning op paleis Huis ten Bosch. Inmiddels is hij daar weer vertrokken, bevestigt de Rijksvoorlichtingsdienst (RVD). Met de aanbieding van het ontslag is het kabinet demissionair geworden.
Eerder vrijdag stond de premier de pers te woord. Aansluitend vertrok hij per fiets, onder luid gejoel van omstanders, vanaf het Binnenhof naar de koning. Die heeft de ontslagaanvraag in overweging genomen en de minister-president, ministers en staatssecretarissen verzocht al datgene te blijven verrichten, wat zij in het belang van het koninkrijk noodzakelijk achten, meldt de RVD.
Volgens Rutte zal zijn demissionaire kabinet alles doen wat verwacht mag worden in het landsbelang. „Onze strijd tegen het coronavirus gaat door. Ons werk staat de komende maanden onverminderd in het teken van corona en het opvangen van de economische en maatschappelijke gevolgen met alle aangekondigde steunpakketten.”
MSN 15.01.2021 Premier Mark Rutte heeft het ontslag van alle ministers en staatssecretarissen toegelicht aan de koning op paleis Huis ten Bosch. Inmiddels is hij daar weer vertrokken, bevestigt de Rijksvoorlichtingsdienst (RVD). Met de aanbieding van het ontslag is het kabinet demissionair geworden.
Eerder vrijdag stond de premier de pers te woord. Aansluitend vertrok hij per fiets, onder luid gejoel van omstanders, vanaf het Binnenhof naar de koning. Die heeft de ontslagaanvraag in overweging genomen en de minister-president, ministers en staatssecretarissen verzocht al datgene te blijven verrichten, wat zij in het belang van het koninkrijk noodzakelijk achten, meldt de RVD.
Volgens Rutte zal zijn demissionaire kabinet alles doen wat verwacht mag worden in het landsbelang. „Onze strijd tegen het coronavirus gaat door. Ons werk staat de komende maanden onverminderd in het teken van corona en het opvangen van de economische en maatschappelijke gevolgen met alle aangekondigde steunpakketten.”
MSN 15.01.2021 Het is over en uit voor kabinet-Rutte III. Het toeslagenschandaal zorgt ervoor dat het kabinet in het zicht van de haven, twee maanden voor de verkiezingen, toch nog kopje onder gaat.
Premier Rutte zal het ontslag van zijn ministersploeg aanbieden bij de koning. De kabinetsval kondigde zich deze week al aan, nadat verschillende coalitiepartijen lieten doorschemeren dat de affaire waarin tienduizenden ouders door de eigen overheid werden vermorzeld, niet zonder politieke gevolgen kon blijven.
De knoop werd vrijdag in de ministerraad doorgehakt, nadat de coalitiepartijen donderdagavond in eigen kring hun oordeel hadden geveld. Het kabinet gaat nu demissionair verder, maar de partijen bezweren dat zij hun werk op het gebied van de coronacrisis gewoon blijven doen. Alle bewindspersonen zullen ook gewoon op hun post blijven zitten.
Premier Rutte zal rond 14.15 uur in een persconferentie de val van het kabinet toelichten.
Parlementair verslaggever Alexander Bakker is in Den Haag. Volg het nieuws uit Den Haag via zijn Tweets by alexanderbakker
AD 15.01.2021 Het kabinet stapt op vanwege de toeslagenaffaire en zal demissionair verder gaan. De coalitie neemt gezamenlijk de politieke verantwoordelijkheid voor het drama waarbij duizenden ouders gedupeerd zijn. De aanpak van de coronacrisis moet wel gewoon doorgaan, vinden de ministers.
,,De overheid heeft niet aan de eigen hoge normen voldaan”, zegt premier Mark Rutte in een toelichting op de kabinetsval. Dat systematisch falen kan niet zonder gevolgen blijven, is volgens Rutte de conclusie die ‘volledig eensgezind’ door de vier coalitiepartijen genomen is: ,,Mensen zijn tussen de wielen van de rechtsstaat terechtgekomen. Als het hele systeem heeft gefaald, kan alleen gezamenlijk verantwoordelijkheid worden gedragen. (…) Het vervult me met een groot gevoel van schaamte.”
Tegen de getroffen ouders zegt de premier: ,,We blijven werken aan compensatie en verbetering in de toekomst.” Het kabinet belooft beterschap met rigoureuze maatregelen: het complete toeslagensysteem zal op de schop gaan, ook wordt voortaan standaard veel meer ambtelijke informatie gedeeld met pers en publiek. ,,Dit kan en mag niet meer zo misgaan. Ik denk dat we deze radicale stap moeten zetten.”
De kabinetsval werd de afgelopen dagen onvermijdelijk. Oppositiepartijen eisten een aftreden, de druk werd groter toen PvdA-leider Lodewijk Asscher donderdag zijn vertrek bekendmaakte. Rutte zelf heeft niet overwogen om te vertrekken: ,,Ik voel me niet direct verantwoordelijk voor dit dossier, maar ik voel me wel betrokken. Ik wil de afwikkeling tot een succes maken”, zegt de premier die de politieke conclusie ‘niet symbolisch’ noemt.
Rutte biedt nu formeel zijn ontslag aan bij koning Willem-Alexander. Daarna zal de ministersploeg – met uitzondering van Eric Wiebes, die echt opstapt – demissionair verder gaan. Vooral de aanpak van de coronacrisis moet op volle kracht door kunnen, vinden alle betrokkenen in kabinet en Kamer.
Rutte is ervan overtuigd dat dat kan: ,,We kunnen effectief de coronacrisis leiden en tegelijkertijd aftreden om zo’n ernstig rapport. Van ons wordt verwacht dat we doen wat nodig is in het landsbelang.” Ook minister van Volksgezondheid Hugo de Jonge (CDA) vertrouwt daarop: ,,Veiligheid en volksgezondheid zijn onze kerntaken. Dat verandert niet.”
Onenigheid met Kamerfracties over een ingreep als de avondklok, zoals afgelopen woensdag weer merkbaar werd, kan ‘altijd voorkomen’: ,,Je zult altijd, missionair of demissionair, moeten werken aan meerderheden in de Kamer.” Oppositiepartijen geven in hun eerste reacties al aan dat ze ruimte blijven bieden aan het kabinet om crisismaatregelen te nemen.
Vicepremier Carola Schouten (ChristenUnie) denkt dat er met aftreden ‘recht gedaan’ is aan de vernietigende conclusies van het rapport. ,,Er zijn ongelooflijke misstanden blootgelegd, we wilden recht doen aan de ouders.” D66-minister Sigrid Kaag zegt: ,,De rechtsstaat is beschadigd, de politiek is verantwoordelijk. We moeten een daad stellen na jaren van wegkijken, negeren en ouders en kinderen in isolement laten.”
Aanloop
Het pad naar de demissionaire status was er één van wikken, wegen en ‘stap voor stap’. Voortdurend benadrukten betrokkenen dat eerst inhoudelijk de zaken op orde moesten komen en pas daarna de mogelijke politieke gevolgen op tafel kwamen. In diverse Catshuis-sessies spraken kabinetsleden over compensatieregelingen en beleid om nieuwe toeslagentragedies te voorkomen.
Ondertussen stelde de grootste regeringspartij VVD achter de schermen lange tijd dat het kabinet best kon aanblijven. Maar de liberalen vonden coalitiepartners CDA, D66 en ChristenUnie tegenover zich, die in meer of mindere mate lieten doorschemeren dat het bikkelharde rapport over de toeslagenaffaire niet zonder politieke consequenties kan blijven.
Verkiezingen
Niemand kan ontkennen dat de naderende verkiezingen, over iets meer dan zestig dagen, daarbij een levensgrote rol spelen. Het CDA is erbij gebaat dat de kabinetsval op electorale concurrent Rutte afstraalt, nu hij ongenaakbaar is in de peilingen. Bovendien was CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt natuurlijk de alom geprezen waarheidsvinder in het toeslagendossier. Als het kabinet had kunnen blijven dankzij zijn steun, had hij geloofwaardigheid ingeleverd.
Ook D66 hield een oog op de aanstaande verkiezingscampagne: het zou prijsschieten zijn geweest voor bijvoorbeeld GroenLinks als de toeslagenaffaire zonder politiek offer zou zijn gebleven.
Corona
Toch is er ook een risico dat de val op alle vier de partijen zal afstralen. Die trekt immers de stekker uit een motor die op volle toeren moet blijven draaien in de coronapandemie. Dat kan weliswaar in de zogenoemde demissionaire staat waar het kabinet nu in komt, maar het kabinet zal voor maatregelen nog nadrukkelijker steun moeten zoeken in de Tweede Kamer.
GroenLinks-leider Jesse Klaver benadrukt zojuist wel dat de kabinetsval ‘geen gevolgen heeft voor de bestrijding van corona’. ,,Die blijft doorgaan en GroenLinks blijft daarin een bondgenoot van de regering.” PVV-leider Geert Wilders: ,,Het kabinet moet doorgaan met het bestrijden van de pandemie, dat moet op volle kracht gebeuren.”
Rutte stelde het besluit om te stoppen zo lang mogelijk uit. Vanmorgen moesten CDA, D66 en de ChristenUnie laten weten in de ministerraad of zij nog door wilden. Wie precies heeft aangedrongen op aftreden zal nog blijken. Maar de uitkomst staat vast: het derde kabinet van Mark Rutte is ten einde.
RTL 15.01.2021 Het gehele kabinet treedt af vanwege de toeslagenaffaire. In de kwestie, die zich al jaren voortsleept, werden duizenden ouders financieel zwaar gedupeerd omdat ze door de Belastingdienst onterecht werden beschuldigd van fraude met kinderopvangtoeslag.
Het kabinet treedt af om aan te geven dat de misstanden serieus worden genomen. “Het is natuurlijk een hoogst symbolische stap, twee maanden voor de verkiezingen, maar hiermee laat het hele kabinet zien: wij zijn met z’n allen verantwoordelijk voor de toeslagenaffaire en nemen die verantwoordelijkheid ook”, zegt politiek verslaggever Fons Lambie.
Gezamenlijk optrekken
Dat het kabinet vandaag zou vallen, stond vanmorgen al vast. Haagse ingewijden vertellen de politieke redactie van RTL Nieuws dat de coalitiepartijen CDA, D66 en Christen Unie de afgelopen dagen verschillende keren gezamenlijk hebben vergaderd over de kabinetscrisis. Daar hebben ze besloten vandaag gezamenlijk op te trekken in de ministerraad.
De drie coalitiepartners ergerden zich aan de wens van de VVD het kabinet niet te laten vallen. En vooral aan de eis van premier Rutte dat de ministers van de coalitiepartijen ook moesten garanderen dat hun Tweede Kamerfracties unaniem achter het kabinet zouden staan. Anders, zo dreigde Rutte, schuif ik de verantwoordelijkheid voor de val in jullie schoenen. Dat schoot CDA, D66 en CU in het verkeerde keelgat.
Ook omdat de manier waarop het kabinet de Tweede Kamer in de toeslagenaffaire heeft behandeld, leidde tot zware kritiek in het rapport van de parlementaire onderzoekscommissie. “De starre houding van Rutte heeft de coalitiepartijen in elkaars armen gedreven en daarmee de crisis onontkoombaar gemaakt”, zegt een betrokkene.
Aanpak coronacrisis
Door het aftreden wordt het kabinet demissionair. Dat heeft in de praktijk weinig gevolgen voor het beleid, omdat het kabinet vanaf 17 maart toch al demissionair zou zijn vanwege de verkiezingen.
Ook gedurende de daarop volgende kabinetsformatie zou het kabinet maatregelen moeten blijven nemen. Dat het nu een paar weken eerder demissionair wordt, maakt voor die aanpak weinig verschil.
Het kabinet zag geen andere mogelijkheid dan af te treden na het snoeiharde rapport van de commissie-Van Dam, die het afgelopen jaar onderzoek deed naar de affaire. De commissie hoorde tijdens haar onderzoek verschillende bewindslieden en betrokken topambtenaren en schreef daarover het vernietigende rapport Ongekend Onrecht, dat vorige maand verscheen.
‘Kabinet laat zien: we zijn met z’n allen verantwoordelijk’
“Het is natuurlijk een hoogst symbolische stap, twee maanden voor de verkiezingen, maar hiermee laat het hele kabinet zien: wij zijn met z’n allen verantwoordelijk voor de toeslagenaffaire en nemen die verantwoordelijkheid ook”, zegt politiek verslaggever Fons Lambie.
Na het vertrek gisteren van PvdA-leider Lodewijk Asscher, kon het kabinet ook nog weinig anders. “Los van de symbolische stap zijn nog genoeg ‘losse eindjes’. Documenten die nog niet openbaar zijn, vragen die nog onbeantwoord zijn. Daarnaast vlot de compensatie van slachtoffers nog altijd niet.”
Een andere optie was het aftreden van een of meerdere bewindspersonen, zegt Lambie. “De naam van Eric Wiebes viel vaak. Hij is nu minister van Economische Zaken, maar was tijdens de affaire de verantwoordelijk staatssecretaris van Financiën. Maar het aftreden van Wiebes zou een schaamlap zijn, zei een betrokkene.”
Dit voorkomt dat de toeslagenaffaire blijft achtervolgen in de aankomende campagne, denkt Lambie. “Premier Rutte als VVD-leider en minister Hoekstra als CDA-leider kunnen naar de kiezer en zeggen: wij hebben de verantwoordelijkheid genomen.
Al zullen oppositiepartijen als SP en PVV vinden dat de heren niet meer moeten deelnemen aan de verkiezingen, maar het kan gewoon. Het is nu aan de kiezer om te bepalen of de verantwoordelijken worden afgestraft of niet.”
De toeslagenaffaire blijft doorwerken in de campagne, verwacht Lambie. “Alle partijen pleiten voor een overheid die veel toegankelijker wordt voor de burger. Stond de Tweede Kamer op de achterste benen bij elk fraudegeval, nu is er veel meer oog voor de menselijke maat.
Partijen willen verbetering in de uitvoering van overheidsbeleid, want niet alleen bij de Belastingdienst, maar ook het UVW, het CBR en andere overheidsorganisaties zijn problemen met de uitvoering en komen burgers in de knel.”
De afgelopen dagen werd steeds duidelijker dat het aftreden van het hele kabinet als serieuze optie werd gezien door betrokken bewindspersonen. Toch zou premier Rutte eerder niet hebben gedacht aan aftreden.
Een andere mogelijkheid was bijvoorbeeld alleen het aftreden van toenmalig staatssecretaris van Financiën Eric Wiebes. De huidige minister van Economische Zaken was destijds verantwoordelijk was voor de Belastingdienst. Het aftreden van alleen Wiebes zou voor de VVD echter niet acceptabel zijn.
Opstappen PvdA-leider Asscher
Aanblijven werd voor het kabinet steeds lastiger. Vooral nadat PvdA-leider Lodewijk Asscher gisteren zijn terugtreden als partijleider bekendmaakte, juist vanwege zijn rol in de toeslagenaffaire.
Asscher was als minister van Sociale Zaken van 2012 tot 2017 verantwoordelijk voor de fraudejacht rond de toeslagen. Binnen zijn eigen partij ontstond daardoor de afgelopen weken steeds meer weerstand tegen het aanblijven van Asscher.
Partijleden, vaak anoniem, wilden dat er politieke consequenties werden getrokken door Asscher. Het was pijnlijk dat een derde van de leden op het aankomende PvdA-congres een motie van wantrouwen steunden tegen Asscher vanwege zijn rol in de toeslagenaffaire.
Ook de toekomst in de Tweede Kamer werd steeds lastiger. Aan het begin van de week kondigde GroenLinks-leider Jesse Klaver een motie van wantrouwen aan tegen het kabinet, als ze niet zelf zouden aftreden.
Die motie kon op veel steun in de oppositie rekenen. Zoveel zelfs, dat het ‘overlopen’ van één coalitie-Kamerlid er al voor zou zorgen dat het kabinet zou vallen. Daar wilde het kabinet blijkbaar niet op gokken.
Dossier Toeslagenaffaire
Het blootleggen van de misstanden bij de Belastingdienst in de Toeslagenaffaire, is terug te lezen in de artikelen en video’s die RTL Nieuws hierover heeft gepubliceerd. Bekijk het hele dossier.
MSN 15.01.2021 Het kabinet heeft besloten zijn ontslag aan te bieden aan de koning. Het zal in demissionaire vorm doorregeren tot er na de verkiezingen een nieuw kabinet is aangetreden. Een demissionair kabinet wordt geacht lopende zaken af te handelen, maar neemt geen nieuwe initiatieven.
Het kabinet bestaat uit ministers van VVD, CDA, D66 en ChristenUnie. Het werd op 26 oktober 2017 beëdigd als opvolger van het kabinet-Rutte II.
Onderweg stapten al een aantal ministers en staatssecretarissen op.
Op 13 februari 2018 diende Halbe Zijlstra zijn ontslag in als minister van Buitenlandse Zaken wegens leugens rond een zogenaamd bezoek van Zijlstra aan de datsja van Vladimir Poetin in 2006.
Op 7 maart 2018 werd Stef Blok beëdigd als opvolger van Halbe Zijlstra.
Op 21 mei 2019 diende Mark Harbers zijn ontslag in als staatssecretaris Justitie en Veiligheid, vanwege achtergehouden cijfers van misdrijven door asielzoekers.
Op 11 juni 2019 werd Ankie Broekers-Knol beëdigd als opvolger van Mark Harbers.[16]
Op 18 december 2019 kondigde Menno Snel aan zijn ontslag in te dienen als staatssecretaris van Financiën. Als reden gaf de D66’er dat hij het vertrouwen had verloren van een aanzienlijk deel van de Tweede Kamer. Het ontslag werd nog dezelfde dag verleend.
Op 29 januari 2020 werden Alexandra van Huffelen en Hans Vijlbrief staatssecretaris van Financiën. Van Huffelen voor Toeslagen en Douane en Vijlbrief voor Fiscale Zaken, Holland Casino en Staatsloterij en Muntwezen.
Op 19 maart 2020 nam Bruno Bruins, tijdens de crisis rond het nieuwe coronavirus, wegens oververmoeidheid ontslag als minister voor Medische Zorg en Sport. Een dag eerder was hij tijdens een debat onwel geworden in de Tweede Kamer. Zijn taken werden waargenomen door minister De Jonge van Volksgezondheid.
Op 23 maart 2020 werd Martin van Rijn geïnstalleerd als minister voor Medische Zorg, als opvolger van Bruno Bruins. Van Rijn is lid van de PvdA en trad niet namens zijn partij maar op persoonlijke titel toe tot het kabinet voor de duur van drie maanden.
Op 9 juli 2020 verving Tamara van Ark Martin van Rijn als minister voor Medische Zorg. Bas van ‘t Wout volgde Van Ark op als staatssecretaris van Sociale Zaken en Werkgelegenheid.
MSN 15.01.2021 Voorafgaand aan de ministerraad van vrijdag wilden de ministers nog niet vooruitlopen op een eventuele val van het kabinet vanwege de toeslagenaffaire. Vrijdag wordt door het kabinet na wekenlang overleg de knoop doorgehakt wat de politieke consequenties moeten zijn voor het duperen van duizenden ouders.
Volgens Sigrid Kaag, minister van Buitenlandse Handel, moet het kabinet “een breuk maken met wat heeft plaatsgevonden en op een geloofwaardige manier het vertrouwen in de overheid herstellen”.
Hoewel Kaag compensatie voor ouders “natuurlijk” belangrijk vindt, is dat volgens haar niet genoeg. Er moet een “moreel antwoord” komen. “De politiek moet bij zichzelf te rade gaan.”
Haar partij (D66) “is eruit” over wat er moet gebeuren, maar ze liet niet los wat dat standpunt is.
‘Mensen hebben geen schijn van kans gehad’
Ook de ChristenUnie heeft haar conclusie getrokken, zegt vicepremier Carola Schouten. “Mensen hebben geen schijn van kans gehad en konden op veel fronten hun recht niet halen, daar moeten we het vandaag over hebben en vaststellen wat dit politiek betekent.”
Volgens minister Tamara van Ark (Medische Zorg) zal het herstellen van het vertrouwen in de overheid tijd kosten. “Vertrouwen komt te voet en gaat te paard, dus het zal niet gelijk hersteld worden.”
De belofte van de overheid om voor mensen te zorgen is gebroken en die kan niet gebroken blijven, vindt ze.
Van Ark begrijpt dat mensen zich wellicht afvragen waarom een kabinet aftreedt tijdens de grootste crisis sinds de Tweede Wereldoorlog. “Elke vraag ligt op tafel, maar we starten vandaag primair met deze kwestie: het herstellen van het ongekend onrecht dat de ouders is aangedaan.”
Duizenden ouders onterecht als fraudeur gezien
Minister Hugo de Jonge (Volksgezondheid) zei voor de ministerraad dat het kabinet “missionair tussen aanhalingstekens” blijft wat betreft de bestrijding van de coronacrisis, mocht het kabinet vrijdag vallen. “Mensen mogen verwachten dat we alles doen om de crisis te lijf te gaan.”
Het kabinet staat onder flinke druk vanwege de toeslagenaffaire. Daarbij werden duizenden ouders door de overheid onterecht als fraudeur gezien waardoor ze in financiële problemen kwamen. Ook veroorzaakte de toeslagenaffaire scheidingen en moesten mensen hun huis uit.
Bij de fraudeaanpak maakte de Belastingdienst zich schuldig aan etnisch profileren door ouders met een dubbele nationaliteit strenger te controleren.
MSN 15.01.2021 Alles is erop gericht dat de verkiezingen halverwege maart kunnen doorgaan, zegt minister Kajsa Ollongren (Binnenlandse Zaken) vrijdag. De afgelopen week vroegen meerdere experts, waaronder IC-baas Diederik Gommers en jurist Wim Voermans, zich hardop af of de verkiezingen wel kunnen doorgaan nu het coronavirus en de Britse variant daarvan verder oplaaien.
“We moeten ervan uitgaan dat het doorgaat en we zorgen dat het veilig kan,” aldus de minister. Uiterlijk 12 februari komt ze met een update.
Vrijdag wordt bovendien gesproken over de toeslagenaffaire en de mogelijke politieke gevolgen daarvan. Mocht het kabinet besluiten af te treden, dan betekent dat volgens Ollongren niet dat de verkiezingen eerder worden gehouden. “Ik wil niet vooruitlopen op politieke consequenties, maar 17 maart staat.”
De Tweede Kamerverkiezingen worden dit jaar op 17 maart gehouden, maar op 15 en 16 maart gaat in alle gemeenten een beperkt aantal stemlokalen open om eerder stemmen mogelijk te maken. Zo wordt de drukte over meerdere dagen verspreid en kunnen de verkiezingen in het kader van corona zo veilig mogelijk worden gehouden, schreef Ollongren eerder in een brief aan de Tweede Kamer. Kiezers ouder dan 70 jaar kunnen hun stem ook per post uitbrengen.
MSN 15.01.2021 Tijdens de ministerraad beslist het kabinet over zijn eigen lot. Coalitiepartijen D66 en ChristenUnie hebben hun keuze gemaakt of het kabinet moet aftreden om de toeslagenaffaire. Vooral D66-leider Sigrid Kaag lijkt te zinspelen op een val van het kabinet. Wat haar betreft moet de politiek “bij zichzelf te rade gaan”. Alleen compensatie is niet genoeg, vindt de bewindsvrouw.
Er moet een “moreel antwoord” komen, zegt Kaag. Ze zegt dat de overheid en rechtstaat hebben gefaald en het onrecht zich “jarenlang, stilletjes onder toeziend oog van de politiek en rechtstaat” heeft voltrokken. Het kabinet moet “een breuk maken met wat heeft plaatsgevonden en op een geloofwaardige manier het vertrouwen in de overheid herstellen”.
MSN 15.01.2021 Minister Tamara van Ark (Medische Zorg) denkt dat het herstellen van het vertrouwen in de overheid na de toeslagenaffaire tijd zal kosten. “Vertrouwen komt te voet en gaat te paard, dus het zal niet gelijk hersteld worden.” Dat zegt ze voorafgaand aan de ministerraad, waarin vrijdag waarschijnlijk besloten wordt dat het kabinet aftreedt vanwege de toeslagenaffaire.
De belofte van de overheid voor mensen te zorgen is gebroken en die kan niet gebroken blijven, vindt ze. Daarom wordt vrijdag eerst gepraat over het “ongekend onrecht” dat de ouders in de toeslagenaffaire is aangedaan, voordat het kabinet mogelijk politieke gevolgen bespreekt. Zo wordt gesproken over compensatie voor de ouders, maar ook hoe de overheid moet omgaan met “de spelregels, hoe je mensen behandelt”.
Van Ark begrijpt dat mensen zich wellicht afvragen waarom een kabinet aftreedt tijdens de grootste crisis sinds de Tweede Wereldoorlog. “Elke vraag ligt op tafel, maar we starten vandaag primair met deze kwestie: het herstellen van het ongekend onrecht dat de ouders is aangedaan.”
Minister Hugo de Jonge (Volksgezondheid) zei voor de ministerraad dat het kabinet “missionair tussen aanhalingstekens” blijft wat betreft de bestrijding van de coronacrisis, mocht het kabinet vrijdag vallen. “Mensen mogen verwachten dat we alles doen om de crisis te lijf te gaan.”
De coalitie van VVD, CDA, D66 en ChristenUnie staat onder zware druk om af te treden vanwege de toeslagenaffaire, des te meer nadat PvdA-leider Lodewijk Asscher donderdag besloot zich terug te trekken als lijsttrekker van zijn partij. In het vorige kabinet was hij minister van Sociale Zaken en daarmee nauw betrokken bij de toeslagenaffaire.
AD 15.01.2021 Het voltallige kabinet is op dit moment op het Binnenhof bijeen om de politieke consequenties te trekken naar aanleiding van de toeslagenaffaire. Bewindslieden van D66 en ChristenUnie lieten bij aankomst doorschemeren dat zij er wel uit zijn.
Inhoudelijk hielden de ministers en staatssecretarissen zich vanmorgen nog op de vlakte over de prangende vraag: moet het kabinet vallen na het vernietigende rapport van een onderzoekscommissie over de schandalige behandeling van ouders door de belastingdienst? Duidelijk is geworden dat de verantwoordelijke politici gebrekkig hebben gereageerd op signalen daarover.
Het kabinet moet ‘een breuk maken met wat heeft plaatsgevonden en op een geloofwaardige manier het vertrouwen in de overheid herstellen’, zei D66-leider Sigrid Kaag bij het binnenlopen. Ook de ChristenUnie heeft haar conclusie getrokken, aldus vicepremier Carola Schouten. ,,Mensen hebben geen schijn van kans gehad en konden op veel fronten hun recht niet halen.”
Mensen hebben geen schijn van kans gehad en konden op veel fronten hun recht niet halen, aldus Vicepremier Carola Schouten.
Geen chaos
Wat alle bewindslieden wel benadrukten vanmorgen: een eventuele val van het kabinet mag niet leiden tot chaos bij de bestrijding van de coronacrisis. Eerder deze week zei premier Rutte daarover al dat een demissionair kabinet ‘missionair’ moet kunnen handelen bij de aanpak van de pandemie.
Het kabinet moet een breuk maken met wat heeft plaatsgevonden en op een geloofwaardige manier het vertrouwen in de overheid herstellen, aldus Minister Kaag (Buitenlandse handel, D66).
Dus is het zaak dat het kabinet ‘netjes’ valt, klinkt het in de wandelgangen van de Tweede Kamer. Dat kan ook, want er is geen sprake van een crisis door grote meningsverschillen binnen de coalitie. Deze val wordt puur veroorzaakt doordat het kabinet-Rutte III formeel verantwoordelijk is voor alles misstanden rondom de toeslagen de afgelopen jaren.
Mocht het straks zo ver komen dan ligt het voor de hand dat het regeerakkoord daarmee, twee maanden vóór de landelijke verkiezingen, ook van de baan is. Daarmee krijgt het parlement een nog belangrijkere rol bij het goedkeuren van ingrijpende maatregelen die nog boven de markt hangen. Denk aan het eventueel instellen van een landelijke avondklok en het uitdelen van extra noodsteun.
Herstellen vertrouwen
Eén ding is op lange termijn zeker: het herstellen van het vertrouwen in de overheid na de toeslagenaffaire zal tijd kosten. ,,Vertrouwen komt te voet en gaat te paard, dus het zal niet gelijk hersteld worden”, concludeerde minister Van Ark (Medische zorg) voorafgaand aan de ministerraad.
Het is nog onduidelijk hoe laat de belangrijke kabinetsbijeenkomst zal eindigen. Maar naar verwachting komt premier Rutte snel daarna met een verklaring over het lot van zijn derde kabinet. Daarin zal hij ook inhoudelijk ingaan op maatregelen die moeten voorkomen dat burgers ooit nog zo te grazen kunnen worden genomen door een overheidsinstantie.
MSN 15.01.2021 Het lijkt steeds zekerder te worden dat ons huidige kabinet vandaag aan zijn einde komt. Vanmiddag wordt er gesproken over de toeslagenaffaire en “er moet een wonder gebeuren als het kabinet niet valt”, zegt politiek commentator Frits Wester daarover tegen RTL Nieuws.
Druk op de ketel
De druk die de toeslagenaffaire veroorzaakt, lijkt dan eindelijk toch te veel te worden voor het kabinet. Al de hele week worden we platgegooid met berichten over een wankelend kabinet dat staat te schudden op zijn grondvesten. Vandaag gaan we zien of daar ook werkelijk iets van waar is. Volgens politiek commentator Frits Wester is het vrij zeker dat het kabinet gaat vallen, al helemaal na het opstappen van Asscher.
Het besluit van de PvdA-leider om gedag te zeggen tegen het lijsttrekkerschap kan wel eens einde verhaal betekenen voor het hele kabinet. Het vertrek van Asscher maakt het een stuk waarschijnlijker dat de PvdA mee zou werken aan een motie van wantrouwen tegen het kabinet. Ongeveer alle oppositiepartijen hebben al aangegeven dat ze de motie zouden steunen.
Symbolisch
Maar ook met een gevallen kabinet gaan we gewoon door in dezelfde richting. Ze nemen dan wel verantwoordelijkheid voor hun falen, maar ondertussen gaat het hele zaakje gewoon verder. Aan lopende zaken wordt door de ministers rustig doorgewerkt. Alleen ‘controversiële’ onderwerpen worden aan het volgende kabinet overgelaten. Wat die onderwerpen precies zijn, beslissen de Tweede en Eerste kamer samen.
MSN 15.01.2021 Ook de kinderen die de dupe zijn geworden in de toeslagenaffaire, moeten volgens staatssecretaris Alexandra van Huffelen (Financiën) worden geholpen. Dat zegt ze voor het begin van de ministerraad, die grotendeels in het teken staat van de toeslagenaffaire. Vermoedelijk besluit het kabinet af te treden om de kwestie.
Doordat hun ouders vaak ten onrechte als fraudeur werden bestempeld en daardoor in grote financiële problemen kwamen, zijn deze kinderen veel misgelopen. Van Huffelen wil dat zij een goede toekomst tegemoet gaan. “Die kinderen moeten straks weer verder kunnen.”
Ook voor de ouders moet meer gebeuren. “We hebben al aangekondigd de operatie te versnellen en de compensatie ruimer te maken,” zegt de staatssecretaris. Bovendien zegt ze van veel ouders te horen dat zij vooral “de erkenning dat ze geen fraudeur zijn” belangrijk vinden.
Eerder werd besloten alle gedupeerde ouders een voorschot van 30.000 euro te geven ter compensatie. Ouders die recht hebben op meer, komen hier later nog voor in aanmerking.
NOS 15.01.2021 Het kabinet praat vandaag over een reactie op het vernietigende rapport van de parlementaire ondervragingscommissie over de toeslagenaffaire. In Den Haag is de vrij algemene verwachting dat het kabinet daarna zijn aftreden bekendmaakt, al wilde gisteren niemand daar in het openbaar over speculeren.
Voor het begin van de ministerraad antwoordde VVD-premier Rutte op de vraag of het spannend wordt dat hij eerst een discussie in het kabinet wil hebben voor hij met allerlei bespiegelingen komt. Het kabinet buigt zich vandaag niet alleen over de “politieke vraag”, maar ook over een inhoudelijke reactie op het harde rapport van de commissie.
Missionair op corona
Vicepremier De Jonge (CDA) zei dat er een ernstig rapport ligt, dat vraagt om een reactie die daar recht aan doet. Maar ook hij benadrukte dat “we het daar nu over gaan hebben in de ministerraad”.
Net als Rutte eerder deze week zei De Jonge dat de aanpak van de coronacrisis sowieso doorgaat, los van de uitkomst van het kabinetsberaad van vandaag. “De aanpak van de crisis vraagt uiteraard om een kabinet dat voldoende slagvaardig is om de crisis te lijf te gaan. De facto moet het wel zo zijn dat je missionair bent op corona.”
Politiek recht doen
Ook andere bewindslieden benadrukten voor de ministerraad dat ze eerst in het kabinet willen overleggen. Vicepremier Schouten (ChristenUnie) sprak van een indringend rapport. “Naast genoegdoening moet ook politiek recht worden gedaan”, voegde ze eraan toe.
Minister en D66-leider Kaag vindt dat er een politiek antwoord moet komen op “het onrecht dat ouders en hun kinderen is aangedaan, en de levens die zijn verwoest. Dat is meer dan de compensatie alleen.” Zij voegde eraan toe dat er een breuk nodig is “met wat stilletjes jarenlang heeft kunnen plaatsvinden”. Kaag zei ook dat zij er wel uit is welke consequenties daarbij passen.
Is het verstandig om, midden in de coronacrisis, de stekker uit het kabinet te trekken? Die vraag lag op op tafel tijdens een extra ingelaste ministerraad. De ministers gingen opnieuw praten over een reactie op het vernietigende rapport dat vorige maand uitkwam over de toeslagenaffaire. Volgens Ingewijdenen werd het nachtwerk.
Het is de bedoeling dat het kabinet aanstaande vrijdag 15.01.2021, na de reguliere ministerraad, met een definitief standpunt komt. En dan staat er volgende week ook nog een Kamerdebat gepland over de kwestie.
Telegraaf 13.01.2021
Wiebes: ’Een nieuw toeslagensysteem’
Minister Eric Wiebes (Economische Zaken) vindt dat het kabinet nu al stappen moet ondernemen richting een nieuw toeslagensysteem’„Tussen 2005 en 2020 hebben we niet gezien wat er gebeurde en dat is de Nederlandse samenleving onwaardig.”
Er wordt druk gespeculeerd over een eventuele val van het kabinet, maar daar wil de minister niks over zeggen. „Vrijdag komen we met meer informatie.”
Wel vindt de VVD-bewindsman dat er nu al stappen moeten worden ondernomen om tot een nieuw systeem te komen voor de toeslagen. De slachtoffers moeten volgens hem bovendien zo snel mogelijk worden gecompenseerd.
„We moeten allereerst iets voor die mensen doen en zorgen dat het niet nog een keer gebeurt.” Ook vindt de bewindsman dat de informatiepositie van de Kamer en van de burger beter moet. „Dat zoiets jarenlang heeft kunnen doorwoekeren in zulke diensten, is vreselijk.”
Gedupeerden toeslagenaffaire doen aangifte tegen bewindslieden
Advocaat Vasco Groeneveld heeft aangifte gedaan tegen vijf (oud-)bewindslieden vanwege hun rol in de kinderopvangtoeslagaffaire. Zij hebben zich volgens Groeneveld schuldig gemaakt aan een ambtsmisdrijf en nalatigheid. De advocaat zegt namens twintig gedupeerden te spreken.
De aangifte is gericht tegen de huidige ministers Van Ark (Medische Zorg), Hoekstra (Financiën) en Wiebes (Economische Zaken) en tegen de afgetreden staatssecretaris Snel (Financiën) en oud-minister Asscher van Sociale Zaken en Werkgelegenheid.
De aangifte is gedaan bij de procureur-generaal van de Hoge Raad, omdat het om (voormalige) bewindslieden gaat.
Telegraaf 13.01.2021
Geen fair play
Volgens Groeneveld waren de bewindslieden op de hoogte dat er onregelmatigheden waren of hadden ze dat kunnen weten. Doordat er vervolgens niet werd ingegrepen, valt hen grove schuld te verwijten, zegt hij op NPO Radio 1. “De rechtstaat heeft op z’n grondvesten gedaverd.”
In de kinderopvangtoeslagaffaire zijn veel ouders in de problemen gekomen doordat zij door de Belastingdienst ten onrechte als fraudeur werden behandeld, toeslagen moesten terugbetalen én werden beboet. Soms liepen de bedragen op tot tienduizenden euro’s.
Een aantal beginselen van “behoorlijk bestuur” zijn nagelaten, stelt Groeneveld. Zo zou er geen sprake vanfair play, wat inhoudt dat de overheid niet vooringenomen mag zijn, en zorgvuldigheid. Daardoor kon de Belastingdienst zich schuldig maken aan knevelarij, beroepsmatige discriminatie, het schenden van artikel 1 van de Grondwet (“iedere Nederlander is gelijk”) en het Internationaal verdrag inzake de rechten van het kind.
Vorige week maakte het Openbaar Ministerie bekend geen strafrechtelijk onderzoek in te stellen naar de rol van de Belastingdienst en zijn ambtenaren in de toeslagenaffaire. Zes gedupeerde ouders willen het OM alsnog dwingen daartoe over te gaan. Ook bij die zaak is advocaat Groeneveld betrokken.
Het is moeilijk te zeggen of de procedure kans maakt, zegt Groeneveld, omdat er geen succesvolle precedenten bekend zijn. Voor de gedupeerde ouders is het belangrijk om duidelijk te stellen wat de norm is, aldus de advocaat. “Die norm is dusdanig geschonden, dat er met een strafrechtelijke bril naar gekeken moet worden.”
AD 13.01.2021
Gaat het voltallige kabinet aftreden ???
Als de voltallige oppositie het kabinet, tijdens het debat volgende week, wil wegsturen vanwege de toeslagenaffaire kunnen Rutte en zijn ministers in theorie ‘gered’ worden door het vertrek van Theo Hiddema. Zo zou Forum voor Democratie onbedoeld het kabinet in het zadel houden.
Dat zit zo. Er is geen twijfel over mogelijk dat tijdens een debat over de toeslagenkwestie een motie van wantrouwen wordt ingediend tegen het kabinet, GroenLinks heeft die al aangekondigd. Dan komt het aan op een hoofdelijke stemming. Tot het vertrek van Hiddema had de oppositie 75 zetels, net als de coalitie. Maar omdat Forum de zetel van Hiddema tot nu toe leeg laat, is de oppositie met 74 en dus in de minderheid.
Vertrouwen
De gedupeerde ouders in de toeslagenaffaire hebben er geen vertrouwen in dat het huidige kabinet de problemen bij de Belastingdienst gaat oplossen. Daarom moet het kabinet opstappen. “Wij zeggen het vertrouwen in deze regering op en vragen de heren en dames naar huis te gaan en niet meer terug te komen”, schrijven de ouders in een open brief aan het kabinet.
Vorige maand oordeelde de parlementaire ondervragingscommissie dat veel gedupeerde ouders een “ongekend onrecht” is aangedaan. Bij de uitvoering van de kinderopvangtoeslagen zijn grondbeginselen van de rechtsstaat geschonden.
Het kabinet beraadt zich deze week op eventuele politieke consequenties van het snoeiharde rapport. Premier Rutte vindt opstappen geen logische optie, omdat het een hoog symbolische waarde zou hebben, meldde Nieuwsuur gisteren.
Peiling I&O Research 13.01.2021
De affaire met de kinderopvangtoeslag moet politieke consequenties hebben, maar het kabinet kan aanblijven. Slechts 8 procent van de kiezers vindt dat alle bewindspersonen hun ontslag moeten aanbieden, staat in een onderzoek van I&O Research.
70 procent van de ondervraagden vindt dat er wel een gebaar moet worden gemaakt. Een op drie vindt dat betrokken ambtenaren moeten worden ontslagen en nog eens een derde vindt dat bepaalde (oud-)bewindslieden moeten opstappen.
Een vertrek van het kabinet als geheel helpt niet, vindt een overgrote meerderheid. Een Partij voor de Dieren-stemmer verwoordt dat zo: “Beleid dat dit heeft kunnen veroorzaken aanpakken. Mensen volgen regels en daardoor worden de fouten gemaakt. Aftreden is mogelijk nuttig, maar niet in een coronacrisis.”
I&O Research heeft voor dit onderzoek tussen vrijdag 8 en maandag 11 januari 2.336 Nederlanders ondervraagd. Het grootste deel van de deelnemers (2217) is afkomstig uit het I&O Research Panel. De rest vulde de vragenlijst in via het panel van PanelClix.
Mensen zijn verdeeld of het kabinet moet opstappen vanwege de toeslagenaffaire, blijkt uit een peiling onder 30.000 mensen. Bijna de helft van de ondervraagden wil het kabinet zien vertrekken, een net iets kleinere groep vindt juist dat het aan kan blijven.
Eenvandaag bevroeg de leden van het opiniepanel van het televisieprogramma. De helft (46 procent) vindt dat het kabinet kan aanblijven ondanks de toeslagenaffaire. Een bijna even grote groep van 48 procent is voor aftreden. Opvallend: uit een peiling van I&O research bleek pas nog dat slechts acht procent van de kiezers vindt dat het hele kabinet op moet stappen. Een groot verschil, maar dat onderzoek liep van 9 tot 11 januari, terwijl Eenvandaag gisteren en vandaag peilde. De verwachting van een aanstaande val van het kabinet is de afgelopen dagen toegenomen, ook bij partijen zelf.
Aangetast vertrouwen
Kiezers van de VVD, het CDA, D66 en de ChristenUnie willen in meerderheid dat Rutte III aanblijft. Hun vertrouwen in het kabinet is door de toeslagenaffaire wel iets aangetast, maar nog steeds groot genoeg om aan te blijven.
PvdA leider Lodewijk Asscher heeft zijn conclusies al getrokken en dat maakt het steeds waarschijnlijker dat de groep die voor aftreden is zijn zin krijgt. De meeste oppositiekiezers willen wel dat het kabinet nu zijn ontslag aanbiedt. Kiezers van de PVV, de SP, Forum voor Democratie en GroenLinks vinden in meerderheid dat het kabinet weg moet.
De meeste PvdA-kiezers hebben een andere mening. Ook na het terugtreden van lijsttrekker Lodewijk Asscher vinden de meesten van hen dat het kabinet kan aanblijven. Dat Lodewijk Asscher terugtreedt als lijsttrekker noemen de meeste PvdA-kiezers (65 procent) terecht. Een derde vindt het onterecht.
AD 12.01.2021
Kabinetsval met de dag waarschijnlijker
De kabinetsreactie op het keiharde toeslagenrapport zorgt voor een crisissfeer in Den Haag. Coalitiepartijen hinten steeds nadrukkelijker op een kabinetsval. Maar de aarzeling om tijdens een ongekende crisis de stekker uit het kabinet te trekken is groot.
De kans dat het kabinet opstapt lijkt in de aanloop naar de extra ministerraad van vanavond en vrijdagavond eerder toegenomen dan afgenomen. Om half negen kwam het kabinet bijeen op het ministerie van Algemene Zaken. De hele dag heerste er in Den Haag een zenuwachtige sfeer. Kamerleden die normaal graag een boekje opendoen, zwijgen nu.
De spindoctors en parlementariërs die toch wat zeggen, wijzen vooral naar de andere fracties: waarom die andere partij wel eens zou kunnen breken. Het leidt de aandacht af en maskeert de verlegenheid met de eigen positie.
Telegraaf 13.01.2021
Bloeddorst
De VVD van Mark Rutte vindt dat het kabinet kan blijven zitten. Maar de liberalen vinden CDA, D66 en ChristenUnie tegenover zich, die in meer of mindere mate hebben laten doorschemeren dat het bikkelharde rapport over de toeslagenaffaire niet zonder politieke consequenties kan blijven. De optie om alleen minister Eric Wiebes te offeren als voormalig politieke baas van de Belastingdienst wordt door bijna niemand als afdoende antwoord gezien. De politieke bloeddorst is groter.
,,Dat het hele kabinet opstapt is gewoon een optie”, stelt een regeringsbron. En daarbij spelen ook andere motieven mee dan alleen staatsrechtelijke. De verkiezingen komen eraan en verschillende fracties in zowel oppositie als coalitie ruiken de kansen van een kabinetsval. Die schaadt het aangezicht van de populaire minister-president Mark Rutte, die in de opiniepeilingen op eenzame hoogte staat.
Telegraaf 12.01.2021
Terugblik 12.01.2021
Het kabinet was dinsdagavond 12.01.2021 weer bijeen om te praten over het snoeiharde rapport over het toeslagenbeleid van de afgelopen kabinetten in de toeslagenaffaire. Het is waarschijnlijk dat het kabinet de ultieme vraag over de politieke consequenties pas vrijdag 15.01.2021 zal beantwoorden.
AD 14.01.2021
Telegraaf 14.01.2021
Het kabinet heeft echter nog geen ei gelegd over de politieke gevolgen van de toeslagenaffaire. Premier Rutte stelt dat daar dinsdagavond in de speciaal belegde ministerraad niet eens over is gesproken.
Kortom, het kabinet hakt vrijdag12.01.2011 de knoop door over de vraag of het kabinet aftreedt vanwege de toeslagenaffaire. Die vraag is dinsdagavond in de ingelaste ministerraad niet aan de orde geweest.
Dat zei premier Rutte na afloop van de extra ministerraad. “Wij willen op een breed front reageren op het rapport van de parlementaire ondervragingscommissie. We zijn het vergaand eens. Mijn verwachting is dat we daar vrijdag uitkomen. Dan zal ook die politieke vraag aan de orde komen”, zei Rutte.
In het rapport Ongekend Onrecht van de commissie-Van Dam wordt gehakt gemaakt van het beleid van de afgelopen kabinetten, waarin duizenden ouders onterecht werden beschuldigd van fraude met kinderopvangtoeslag. Zij moesten duizenden euro’s terugbetalen en kwamen daardoor in grote financiële problemen. Tot op de dag van vandaag.
Dossier Toeslagenaffaire
Het blootleggen van de misstanden bij de Belastingdienst in de Toeslagenaffaire, is terug te lezen in de artikelen en video’s die RTL Nieuws hierover heeft gepubliceerd. Bekijk het hele dossier.
Het kabinet sprak al eerder over het rapport. In december werd namelijk bekendgemaakt dat alle ouders 30.000 euro als tegemoetkoming zouden krijgen. Aanstaande vrijdag 15.01.2021 komt het kabinet wederom bijeen om verder te praten over een inhoudelijke reactie op dat inmiddels zeer gewraakte rapport.
RTL 14.01.2021 Premier Mark Rutte bleef vanavond zwijgen over de overlevingskans van zijn kabinet. Door de toeslagenaffaire staat de coalitie van VVD, CDA, D66 en ChristenUnie onder zware druk.
“Morgen praten wij opnieuw over de inhoudelijke reactie op het rapport over de toeslagen, en dan komt vermoed ik ook de politieke vraag aan de orde”, zei de premier. Hij wilde verder niet vooruitlopen op de uitkomst van de ministerraad.
Vertrek Asscher
PvdA-leider Lodewijk Asscher stapte eerder op de dag op. Hij was in het vorige kabinet minister van Sociale Zaken en nauw betrokken bij de toeslagenaffaire. De premier wilde niet zeggen of het vertrek van Asscher de druk op het kabinet verhoogt om ook voortijdig op te stappen.
‘Verantwoordelijkheid nemen is belangrijk’
Duizenden ouders zijn onterecht door de Belastingdienst als fraudeurs aangemerkt. Een parlementaire commissie kwam met een keihard oordeel over de affaire. Het kabinet heeft al verscheidene malen over een inhoudelijke reactie op het rapport gesproken.
Aanpak discriminatie
Morgen komt die reactie naar buiten in een lange brief. Daar wordt meer openheid richting Kamer beloofd. Verder gaat het over de aanpak van discriminatie en veranderingen bij uitvoeringsinstanties.
Ook wordt ingegaan op de vraag hoe gedupeerden verder kunnen worden geholpen. De plannen van het kabinet gaan honderden miljoen euro’s kosten, melden ingewijden.
Het licht in het Torentje is uit. Bij regeringspartijen zijn de conclusies getrokken. Achter de schermen hoor je: morgen wordt officieel de conclusie verwacht dat Rutte-III ten einde is. #toeslagenaffaire
NOS 14.01.2021 De ministerraad hakt morgen definitief de knoop door over het aftreden van het voltallige kabinet-Rutte III. Er komt vanavond toch geen extra ministerraad en de partijleiders van VVD, CDA, D66 en ChristenUnie zijn na overleg met hun eigen partij naar huis gegaan.
Alles wijst erop dat het kabinet morgen aftreedt naar aanleiding van het vernietigende rapport over de fraudejacht van de Belastingdienst, de kinderopvangtoeslagaffaire. In dat rapport wordt harde kritiek geleverd op de manier waarop ambtenaren, rechters en bewindspersonen zijn omgegaan met ouders die ten onrechte beschuldigd werden van fraude.
Rapport diverse keren besproken
Sinds de publicatie van dit rapport eind december hangt de vraag over het aftreden van het kabinet in de lucht, maar de bewindslieden wilden het rapport eerst inhoudelijk bespreken. Dat is diverse keren gebeurd in het Catshuis. Volgens premier Rutte gingen die gesprekken alleen over de inhoud en niet over de politieke consequenties.
“De politieke vraag wordt morgen besproken”, zei Rutte vanavond laat bij zijn vertrek uit het Torentje. “Ik kan daar nu niets over zeggen in de media.”
‘Kabinet wil stille val zonder wapengekletter’
Politiek duider Ron Fresen zegt dat alle coalitiepartijen hun standpunt vanavond in hun eigen partij hebben bepaald. Maar naar buiten toe, zwijgen ze nadrukkelijk. “Ze willen niet met ruzie uit elkaar. De val van dit kabinet moet zonder problemen en zonder ruzie of wapengekletter gaan. Een soort stille val.”
Vicepremier Schouten van de ChristenUnie zei na afloop van het overleg met haar partij dat de “lijn” is vastgesteld. Verder wilde ze niet gaan. CU-leider Segers benadrukt dat de slachtoffers van de toeslagenaffaire “groot onrecht” is aangedaan. “Wij willen ons rekenschap geven.”
D66 zal ‘duidelijk’ zijn
D66-leider Kaag zei na afloop van haar partijoverleg: “We spreken daar in de ministerraad over en wij zijn daar duidelijk in.” De ministerraad is iedere vrijdag op het ministerie van Algemene Zaken. Het is onduidelijk hoe lang het beraad zal duren.
NU 14.01.2021 Premier Mark Rutte bleef donderdagavond zwijgen over de overlevingskans van zijn kabinet. Door de toeslagenaffaire staat de coalitie van VVD, CDA, D66 en ChristenUnie onder zware druk.
“Morgen praten wij opnieuw over de inhoudelijke reactie op het rapport over de toeslagen en dan komt vermoed ik ook de politieke vraag aan de orde”, zei de premier. Hij wilde niet vooruitlopen op de uitkomst van de ministerraad.
PvdA-leider Lodewijk Asscher stapte eerder op de dag op. Hij was in het vorige kabinet minister van Sociale Zaken en nauw betrokken bij de toeslagenaffaire. De premier wilde niet zeggen of het vertrek van Asscher de druk op het kabinet verhoogt om ook voortijdig op te stappen.
Duizenden ouders zijn onterecht door de Belastingdienst als fraudeurs aangemerkt. Een parlementaire commissie kwam met een keihard oordeel over de affaire. Het kabinet heeft al verscheidene malen over een inhoudelijke reactie op het rapport gesproken.
Vrijdag komt die reactie naar buiten in een lange brief. In de brief wordt meer openheid richting de Kamer beloofd. Verder gaat het over de aanpak van discriminatie en veranderingen bij uitvoeringsinstanties. Ook wordt ingegaan op de vraag hoe gedupeerden verder kunnen worden geholpen. De plannen van het kabinet gaan honderden miljoen euro’s kosten, melden ingewijden.
NOS 14.01.2021 Het aftreden van het kabinet-Rutte III lijkt met het uur dichterbij te komen. Bronnen rondom het kabinet zeggen tegen de NOS dat alles erop wijst dat het einde van de regering onafwendbaar is.
De vier coalitiepartijen hadden vanavond afzonderlijk hun wekelijkse politieke overleg en daar lag de vraag op tafel of het kabinet nog verder kan met het oog op het vernietigende rapport over de toeslagenaffaire.
ChristenUnie en D66 lieten na afloop beide weten conclusies te hebben getrokken, en die morgen in de ministerraad te gaan bespreken. Dat het onderwerp bij de wekelijkse ministerraad op tafel ligt, was al aangekondigd.
Asscher vertrek
Nadat vanmorgen PvdA-leider Lodewijk Asscher had besloten dat hij niet meer door kan gaan vanwege de discussie over zijn rol in de kindertoeslagenzaak, nam de druk op het kabinet vandaag verder toe.
Een deel van de coalitie wilde eerder al dat het hele kabinet vertrekt, maar een ander deel vond in elk geval eerder deze week nog dat deze coronacrisis om een goed functionerende, missionaire regering vraagt.
Verkiezingsreces komt eraan
Dat tweede deel lijkt snel af te kalven. Politiek verslaggever Wilma Borgman wijst erop dat op 12 februari het verkiezingsreces begint en dat het kabinet daarom toch al geen plannen meer heeft om nieuw beleid door te voeren. Wat dat betreft maakt het weinig uit als het kabinet nu demissionair wordt.
Wat corona aangaat kan de regering gewoon blijven doorregeren, zei premier Rutte dinsdagavond zelf al: “Daarop blijf je missionair, misschien niet officieel, maar wel mentaal.” Niets weerhoudt een demissionair kabinet ervan om bijvoorbeeld vaccinaties te regelen of teststraten in te richten.
Het vertrek van Asscher heeft in meerdere opzichten extra pressie gegeven. Want volgende week is er een debat over de toeslagenaffaire. Dat zou een lastig debat worden voor de PvdA als Asscher oppositie had moeten voeren over een kwestie waar hijzelf als minister van Sociale Zaken een rol in had gespeeld.
Nu de PvdA-leider zijn rol heeft neergelegd is het een ander verhaal en zou de PvdA een motie van wantrouwen van GroenLinks-leider Klaver kunnen steunen. Daarmee zou de voltallige oppositie (74 zetels) voor kunnen stemmen en heeft het kabinet eigenlijk te weinig vertrouwen om nog door te kunnen regeren.
Opgeheven hoofd
Rutte laat het daar niet op aan komen, zegt Borgman. “Hij laat zich niet wegsturen en al helemaal niet door Jesse Klaver.” Zij weet zeker dat het kabinet dan liever deze week met opgeheven hoofd naar de koning gaat om zijn ontslag aan te bieden.
Dat zou Rutte dan ook meer vrijheid geven om straks als VVD-leider campagne te voeren. De vraag waarom hij geen politieke consequenties heeft getrokken uit het snoeiharde rapport van de parlementaire ondervragingscommissie Kinderopvangtoeslagen blijft dan niet als een schaduw over hem hangen.
NU 14.01.2021 Politieke consequenties na het snoeiharde rapport over de toeslagenaffaire lijken niet te kunnen uitblijven. Daar is de schade bij de ouders als gevolg van het falen van de overheid te groot voor. De vraag is wélke consequenties. Vrijdag ligt deze vraag voor tijdens een ministerraad. Neemt het kabinet Rutte III de ultieme verantwoordelijkheid door af te treden?
Het kabinet is al weken in overleg over een reactie op het vernietigende rapport Ongekend onrecht van de ondervragingscommissie die uitzocht hoe het zo heeft kunnen misgaan.
Hierin werd genoemd dat premier Rutte en voormalige bewindspersonen in het vorige kabinet Lodewijk Asscher, Eric Wiebes en Frans Weekers de keiharde fraudeaanpak “mede geïnitieerd hebben”.
Voormalig staatssecretaris Menno Snel (Financiën) stapte eind 2019 al op in verband met de toeslagenaffaire. Donderdag liet Asscher weten dat hij een punt achter het lijsttrekkerschap van de PvdA zet. De “discussie” rondom zijn rol in de Kamer zou door de toeslagenaffaire momenteel “te groot” zijn. De vraag is nu: wie volgt?
Rutte verwacht dat er vrijdag tijdens de ministerraad een knoop wordt doorgehakt. Tot nu toe is een officiële reactie uitgebleven, maar waarom is niet duidelijk. De premier zegt dat dit te maken heeft met dat er tijd wordt genomen om met een zorgvuldige reactie te komen. Volgens actualiteitenprogramma Nieuwsuur ziet hij aftreden niet zitten.
Ouders werden jarenlang vermorzeld door toeslagensysteem
Het rapport Ongekend onrecht hakte er flink in. De Belastingdienst, de Tweede Kamer, het kabinet en de bestuursrechtspraak: allemaal hadden ze aandeel in het leed van de ouders. “Daar kunnen we ons alleen maar voor schamen”, zei premier Rutte na de publicatie van het rapport.
Ouders werden jarenlang vermorzeld door het toeslagensysteem van de Belastingdienst, met ongekende gevolgen. De problemen beperkten zich echter niet alleen tot grote schulden die ontstonden door het harde terugvorderbeleid. De kwestie had ook invloed op hun werk, ze kregen relatieproblemen of moesten zelfs hun huis verlaten.
In de afgelopen periode lieten publicaties van Trouw en RTL Nieuws en de vastberadenheid van Kamerleden Renske Leijten (SP) en Pieter Omtzigt (CDA) zien hoe hopeloos de situatie is.
De rapporten van de Nationale ombudsman (2017) en de commissie-Donner (2019 en 2020) maakten ook veel duidelijk. Maar in het eindverslag van de ondervragingscommissie kwam alle ellende samen.
Wat betekent een val van het kabinet voor de politiek?
Aftreden is de ultieme vorm van politieke verantwoordelijkheid nemen. Rutte werd er woensdag naar gevraagd, maar wilde er niet op vooruitlopen. “Daar kan ik u pas over berichten als we die discussie hebben gehad.”
We zitten vlak voor de verkiezingen, die niet vervroegd zullen worden. Als het kabinet aftreedt, is het tot aan de Tweede Kamerverkiezingen op 17 maart demissionair.
Er worden dan alleen nog lopende zaken afgehandeld, totdat er een nieuwe ploeg zit. Vanwege recessen staan er nog maar weinig officiële vergaderdagen op de agenda.
Er wordt sinds de afkondiging van de recentste coronamaatregelen al minder vergaderd door de Kamer, dus veel parlementaire impact zal zo’n val niet hebben.
Kamervoorzitter Khadija Arib (links) neemt het rapport Ongekend onrecht aan van commissievoorzitter Chris van Dam (tweede van links). Op de voorgrond is CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt te zien. Foto: ANP
Ook CDA en D66 lopen bij aftreden schade op
De ondervragingscommissie deed onderzoek naar de periode van 2013 tot en met november 2019. Van de meest bij de toeslagenaffaire betrokken bewindspersonen zit alleen Rutte nog op dezelfde positie.
Asscher (minister van Sociale Zaken tussen 2012 en 2017), Eric Wiebes (staatssecretaris van Financiën tussen 2014 en 2017, nu minister) en Frans Weekers (staatssecretaris van Financiën tussen 2010 en 2014) hebben inmiddels een andere functie of zitten niet meer in het kabinet.
Als het kabinet aftreedt, is Rutte niet de enige die gezichtsverlies lijdt. De politieke leiders van D66 (Sigrid Kaag) en het CDA (Wopke Hoekstra) zitten ook in de regering. Eind vorig jaar stapte bovendien al een D66-bewindsman (Menno Snel) op.
Maar de premier loopt als het gezicht en de naamgever van de afgelopen drie kabinetten de meeste schade op.
Vanuit de oppositie zal de PvdA, ondanks het vertrek van Asscher, hier mogelijk ook geen campagnethema van willen maken. De commissie concludeerde immers dat de leider van de partij medeverantwoordelijk is voor de harde fraudeaanpak.
SP-Kamerlid Renske Leijten tijdens een van de verhoren van de ondervragingscommissie, die onderzoek naar de toeslagenaffaire deed. Foto: ANP
Bal ligt bij Rutte
Bij een eventueel aftreden van Rutte gaan de gedachten misschien terug naar 2002. Toenmalig premier Wim Kok trad af vanwege het rapport over de val van Srebrenica in 1995, waarbij Nederlandse VN-militairen betrokken waren. Meer dan zevenduizend moslimjongens en -mannen werden vermoord.
Natuurlijk is zo’n tragedie met zo veel doden niet te vergelijken met wat er nu gebeurt, maar er is een politieke parallel: ook Kok zat in de laatste maanden van zijn kabinet.
Een belangrijk verschil is dat de PvdA-premier destijds bezig was aan zijn laatste kabinet; hij zou de politiek verlaten. Rutte heeft aangekondigd voor nog een termijn te gaan.
De bal ligt nu bij Rutte. De premier heeft – waarschijnlijk heel bewust – de ernst van de zaak duidelijk gemaakt door aan te kondigen midden in de kerstvakantie topoverleg te voeren over de politieke consequenties. Dat is doorgaans niet de opmaat voor alleen een schriftelijke kabinetsreactie.
Rutte over rapport toeslagenaffaire: ‘Kunnen ons er alleen voor schamen’
Politieke schade voor Rutte is al een feit
De politieke schade voor Rutte is al een feit. Ook als hij niet besluit op te stappen.
Tijdens zijn verhoor door de ondervragingscommissie maakte hij zijn rol kleiner dan die was. Zo ontstond het beeld van een premier die geen vuile handen wil maken.
Dan was er nog zijn rol als voorzitter van een speciale commissie die in 2013 in het leven werd geroepen om fraude hard aan te pakken. Dat spoorde mensen misschien aan om te fanatiek op fraudejacht te gaan, erkende Rutte zelf.
Tot slot dook de term ‘Rutte-doctrine’ op in sms-verkeer tussen zijn medewerkers. Daarmee wordt bedoeld dat informatieverkeer tussen ambtenaren zo min mogelijk naar buiten komt, anders kunnen zij volgens de premier hun werk niet goed doen.
De gebrekkige informatievoorziening richting de Kamer, de media en de ondervragingscommissie is juist een van de grote frustraties in het toeslagendossier.
Hoe dan ook dilemma voor Rutte
Met alles minder dan aftreden, kan de indruk ontstaan dat Rutte de toeslagenaffaire niet serieus neemt. Stapt hij op, dan gaat hij de campagne in als de premier die het tijdens zijn bewind liet gebeuren dat duizenden gezinnen de vernieling in werden geholpen.
Dé schuldige ga je niet vinden, zei een oud-belastingambtenaar al tegen de ondervragingscommissie. De verantwoordelijkheid lag op vele politieke bureaus.
Zo bezien is er nog een vergelijking te maken met zijn voorganger Kok, die bij zijn aftreden zei dat de internationale gemeenschap “anoniem” is en daarom geen verantwoordelijkheid kan nemen voor de slachtoffers. “Ik kan en doe dat wél”, zei hij.
NOS 14.01.2021 Het aftreden van het kabinet-Rutte III lijkt met het uur dichterbij te komen. Bronnen rondom het kabinet zeggen tegen de NOS dat alles erop wijst dat het einde van de regering onafwendbaar is. De vier coalitiepartijen hebben op dit moment afzonderlijk hun wekelijkse politieke overleg en daar ligt nadrukkelijk de vraag op tafel of het kabinet nog verder kan met het oog op het vernietigende rapport over de toeslagenaffaire.
De kans bestaat dat vanavond na afloop van deze overleggen de ministerraad nog voor een extra vergadering bijeenkomt. Anders ligt het onderwerp morgen bij de wekelijkse ministerraad op tafel.
Nu PvdA-leider Lodewijk Asscher vanmorgen heeft besloten dat hij niet meer door kan gaan vanwege de discussie over zijn rol in de kindertoeslagenzaak, is de druk op het kabinet verder toegenomen. Een deel van de coalitie wilde eerder al dat het hele kabinet vertrekt, maar een ander deel vond in elk geval deze week nog dat deze coronacrisis om een goed functionerende, missionaire regering vraagt.
Verkiezingsreces komt eraan
Dat tweede deel lijkt snel af te kalven. Politiek verslaggever Wilma Borgman wijst erop dat op 12 februari het verkiezingsreces begint en dat het kabinet daarom toch al geen plannen meer heeft om nieuw beleid door te voeren. Wat dat betreft maakt het weinig uit als het kabinet nu demissionair wordt.
Wat corona aangaat kan de regering gewoon blijven doorregeren, zei premier Rutte dinsdagavond zelf al: “Daarop blijf je missionair, misschien niet officieel, maar wel mentaal.” Niets weerhoudt een demissionair kabinet ervan om bijvoorbeeld vaccinaties te regelen of teststraten in te richten.
Het vertrek van Asscher heeft in meerdere opzichten extra pressie gegeven. Want volgende week is er een debat over de toeslagenaffaire. Dat zou een lastig debat worden voor de PvdA als Asscher oppositie had moeten voeren over een kwestie waar hijzelf als minister van Sociale Zaken een rol in had gespeeld.
Nu de PvdA-leider zijn rol heeft neergelegd is het een ander verhaal en zou de PvdA een motie van wantrouwen van GroenLinks-leider Klaver kunnen steunen. Daarmee zou de voltallige oppositie (74 zetels) voor kunnen stemmen en heeft het kabinet eigenlijk te weinig vertrouwen om nog door te kunnen regeren.
Opgeheven hoofd
Rutte laat het daar niet op aan komen, zegt Borgman. “Hij laat zich niet wegsturen en al helemaal niet door Jesse Klaver.” Zij weet zeker dat het kabinet dan liever deze week met opgeheven hoofd naar de koning gaat om zijn ontslag aan te bieden.
Dat zou Rutte dan ook meer vrijheid geven om straks als VVD-leider campagne te voeren. De vraag waarom hij geen politieke consequenties heeft getrokken uit het snoeiharde rapport van de parlementaire ondervragingscommissie Kinderopvangtoeslagen blijft dan niet als een schaduw over hem hangen.
NU 14.01.2021 PvdA’er Lodewijk Asscher heeft donderdag bekendgemaakt dat hij zich, vanwege zijn rol in de toeslagenaffaire, niet opnieuw verkiesbaar zal stellen als lijsttrekker. Hoe zit het ook alweer met de toeslagenaffaire en wat kunnen we nog verwachten?
Waar draait de toeslagenaffaire om?
De Belastingdienst heeft in 2014 keihard ingegrepen bij waarschijnlijk duizenden ouders. Een antifraudeteam zette hun kinderopvangtoeslag stop en vorderde voor tienduizenden euro’s terug, terwijl er voor fraude helemaal geen bewijs was. Zo kwamen sommige ouders op de radar omdat ze bijvoorbeeld een bonnetje niet hadden bijgevoegd.
Dit zorgde niet alleen voor grote financiële problemen, maar ook emotionele malaise bij de gedupeerden. Zo leidde de geldproblematiek tot het uiteenvallen van huwelijken. Pas een aantal jaar geleden kwamen de misstanden in het nieuws via RTL Nieuws en Trouw.
Het is inmiddels gebleken dat de Belastingdienst ten onrechte vroeg naar of aanvragers van kinderopvangtoeslag een tweede paspoort hadden en deze mensen vervolgens strenger controleerde. Het bezitten van een dubbele nationaliteit is niet nodig bij fraudebestrijding, maar deze informatie is toch geregistreerd. Discriminerend, zo oordeelde de toezichthouder Autoriteit Persoonsgegevens (AP) eerder.
Wat is er sindsdien gebeurd?
Staatssecretaris Menno Snel is opgestapt. Hij informeerde de Tweede Kamer meerdere keren te laat en verkeerd. Ook vroegen sommige gedupeerden hun dossiers op, maar kregen ze grotendeels zwartgelakte pagina’s geleverd. Hoewel Snel aanvoerde dat dat kwam omdat hier geschreven werd over persoonsgegevens en vertrouwelijke informatie, leidde het tot woede en wantrouwen.
Ook is afscheid genomen van Jaap Uijlenbroek, de hoogste ambtenaar van de Belastingdienst. De dienst gaat op de schop om eenzelfde situatie in de toekomst te voorkomen.
Een commissie oordeelde eind vorig jaar in het onderzoeksrapport Ongekend onrecht dat de ouders extreem hard zijn aangepakt Een schadevergoedingsregeling is opgezet voor de gedupeerden. De ruim negenduizend ouders krijgen 30.000 euro compensatie, het is mogelijk dat nog meer mensen hierop recht blijken te hebben.
En verdere politieke gevolgen? Valt het kabinet?
Snel en Asscher zijn opgestapt, de vraag is: wie volgt? Het kabinet is al weken in overleg over een reactie op het vernietigende rapport van de onderzoekscommissie.
Hierin werd genoemd dat premier Mark Rutte en voormalige bewindspersonen in het vorige kabinet Lodewijk Asscher, Eric Wiebes en Frans Weekers de keiharde fraudeaanpak “mede geïnitieerd hebben”.
Onder meer GroenLinks, SP en PVV vinden dat deze conclusie alleen maar kan leiden tot het opstappen van het kabinet.
Rutte verwacht dat er vrijdag tijdens de ministerraad een knoop wordt doorgehakt. Tot nu toe is een officiële reactie uitgebleven, maar waarom is niet duidelijk. De premier zegt dat dat te maken heeft met dat er tijd wordt genomen om met een zorgvuldige reactie te komen. Volgens Nieuwsuur ziet hij aftreden niet zitten.
Hoelang gaat het duren voordat de problemen zijn opgelost?
Met het in het leven roepen van de schadevergoedingsregeling zijn de problemen verre van opgelost.
Tot verbazing van de gedupeerden gaat het Openbaar Ministerie (OM) namelijk niet over tot strafrechtelijk onderzoek tegen de Belastingdienst en zijn ambtenaren. De advocaten van meerdere ouders zijn inmiddels een zogeheten artikel 12-procedure gestart. Hiermee kan een rechter het OM afdwingen om alsnog onderzoek te starten.
“De ’80-20-benadering’ die de Belastingdienst in deze zaak hanteerde is voor mij de haak”, zegt advocaat Vasco Groeneveld, die zes ouders bijstaat. “Daarbij werd geaccepteerd dat bij de jacht op fraude 20 procent van de aangepakte mensen onschuldig kon zijn. Daardoor was dus sprake van opzet.”
Daarnaast is namens twintig gedupeerden ook aangifte gedaan tegen vijf (oud-)bewindslieden, onder wie de ministers Tamara van Ark (Medische Zorg), Wopke Hoekstra (Financiën) en Eric Wiebes (Economische Zaken).
Asscher legt uit waarom hij zich terugtrekt als lijsttrekker
AD 14.01.2021 Nu Lodewijk Asscher door zijn vertrek als PvdA-leider de hoogste politieke prijs betaalt, neemt ook de druk op premier Rutte toe. Een kabinetsval komt steeds dichterbij.
Zoals Asscher zijn knopen heeft geteld, zal ook premier Rutte dat doen. Het idee dat een oppositieleider zijn vertrek uit de politiek aankondigt als gevolg van de toeslagenaffaire en het kabinet tegelijkertijd blijft zitten, is moeilijk voorstelbaar.
Asscher had als voormalig minister van Sociale Zaken weliswaar een rol in de toeslagenaffaire, maar hij was niet de enige, en bovendien zat hij al sinds 2017 niet meer in het kabinet. Volgens de parlementaire ondervragingscommissie kinderopvangtoeslag zijn ook tijdens Rutte III fouten gemaakt en ging de harde aanpak van ouders door. Pas in 2019 ging de knop om en werd de weg naar compensatie ingezet.
Daar komt bij dat latere kabinetten ook altijd verantwoordelijkheid dragen voor daden uit het verleden. In ons staatsbestel is het zo geregeld dat ministers en staatssecretarissen politiek aanspreekbaar zijn voor de wetgeving en het beleid van hun voorgangers. Het derde kabinet-Rutte is staatsrechtelijk dus ook verantwoordelijk voor het handelen van Asscher in Rutte II. Asscher zelf vindt bij nader inzien dat hij het veld moet ruimen en geeft daarmee tegelijkertijd een signaal aan het kabinet. Blijven zitten terwijl een Kamerlid wél zijn conclusies trekt, is lastig uitlegbaar.
Asscher betaalt hoogste prijs, Rutte niet
Daar komt bij dat de persoonlijke prijs die Asscher betaalt groter is dan voor Rutte, Wopke Hoekstra en andere kopstukken in het kabinet. Zij kunnen hun ontslag aanbieden bij de koning en daarna alsnog gewoon lijsttrekker worden, terwijl de Haagse carrière van Asscher nu voorbij is.
Regeringspartijen CDA, D66 en ChristenUnie hebben binnenskamers al laten doorschemeren dat het keiharde toeslagenrapport wat hen betreft niet zonder consequenties kan blijven. Voor premier Rutte is de gang naar de koning niet nodig, maar hij weet ook dat wanneer één partij de stekker uit de coalitie trekt, het kabinet klaar is.
Laatste zetje
Bovenal wil Rutte koste wat kost voorkomen dat zijn regeringsploeg tijdens het Kamerdebat van volgende week moet aftreden, doordat een motie van wantrouwen – die er zeker komt – met steun van één of meerdere leden van de coalitie wordt aangenomen. Die afgang wil hij zich besparen. En dus geeft Asscher hem nu misschien wel het laatste zetje naar de uitgang.
AD 13.01.2021 Als het kabinet aftreedt om de toeslagenaffaire, zal de aanpak van de coronacrisis daar niet onder lijden, bezweert premier Rutte. Maar het is de vraag of hij die belofte kan waarmaken.
Op 10 februari 1933 liet kabinet-Ruijs de Beerenbrouck III een bom gooien op De Zeven Provinciën. Op het Nederlandse oorlogsschip was muiterij ontstaan. Het kabinet was toen al demissionair – één dag weliswaar. Op 9 februari had het nieuwe verkiezingen uitgeschreven.
Parlementair historicus Bert van den Braak wil er maar mee zeggen dat ook demissionaire kabinetten toch heel daadkrachtig kunnen optreden, al kreeg Ruijs de Beerenbrouck nog op het nippertje steun van het parlement voor het neerslaan van de muiterij. ,,Ook het kabinet-Rutte III kan alles blijven doen wat nodig is, ook als het zou aftreden.”
Winkel
Ingewijden stellen dat het een kwestie van tijd is voor het voltallige kabinet opstapt vanwege de keiharde conclusies van een parlementaire commissie die onderzoek deed naar de toeslagenaffaire, waarbij duizenden ouders die kinderopvangtoeslag kregen ten onrechte werden aangemerkt als fraudeur. Als het kabinet stopt, wordt het demissionair. Dat is een staatsrechtelijke term die zoveel betekent als ‘ontslagen’. Formeel heeft een kabinet dan ontslag aangeboden aan de koning en past het – zolang er geen nieuw kabinet is geïnstalleerd – ‘op de winkel’.
Dat dit gebeurt in de volgens premier Mark Rutte grootste naoorlogse crisis hoeft volgens diezelfde premier Mark Rutte geen bezwaar te zijn. Het kabinet zal ‘mentaal missionair’ zijn als het om de aanpak van de coronacrisis gaat, beloofde hij bij de persconferentie van dinsdagavond.
Maar hij zei er wel iets bij: hij zei te verwachten dat de oppositie het demissionaire kabinet zou steunen in de corona-aanpak. Dat hoeft geen probleem te zijn, want die steun is er nu ook. Maar de Tweede Kamer – die het laatste woord blijft hebben over alles wat er besloten wordt – is onderling wél enorm verdeeld over aanpak van de coronacrisis. Het is onduidelijk of er voldoende steun blijft voor impopulaire maatregelen, zeker met de verkiezingen voor de deur. Zo wilde regeringspartij D66 in december nog de horeca versneld openen.
Het parlement kan niet meer dreigen het kabinet weg te sturen, want dat is al weg, aldus Parlementair historicus Bert van den Braak.
Hoogleraar staatsrecht Paul Bovend’Eert noemt Ruttes opmerkingen dan ook ‘een beetje flauwekul’. Want ook als het ontslag is aangeboden houdt het kabinet alle bevoegdheden van een regulier kabinet. Ministers kunnen met regelingen komen, het kabinet kan ook gewoon wetsvoorstellen indienen en daarvoor een meerderheid proberen te krijgen. ,,Na 17 maart zou het kabinet na de verkiezingen sowieso al demissionair worden. En dan is de coronacrisis óók niet voorbij en moet het kabinet gewoon alle lopende zaken behandelen.”
Als demissionair kabinet kan de ministersploeg dus grotendeels doorgaan op de huidige weg, vooral als het gaat om coronamaatregelen. Ook omdat er geen ruzie of crisis ten grondslag lag aan de breuk, is een meerderheid in de Tweede Kamer niet per definitie weg. Verder kan het bij specifieke onderwerpen steun vragen bij de oppositie.
Verzwakt
Maar de Tweede Kamer is dan mogelijk wél verzwakt, stelt Van den Braak. ,,Het parlement kan niet meer dreigen het kabinet weg te sturen, want dat is al weg.” Hooguit kan de Kamer individuele bewindslieden wegsturen, zoals in 1994 toen ministers Hirsch Ballin en Van Thijn opstapten vanwege de IRT-affaire terwijl het kabinet-Kok vanwege de verkiezingen al demissionair was.
Een alternatief voor de demissionaire status zou een nieuw noodkabinet zijn, zoals het in twee dagen geformeerde kabinet-Balkenende III in 2006. Dat is zo kort voor de verkiezingen echter vreemd, vindt Bovend’Eert. ,,Het derde kabinet Balkenende moest een begroting maken en verkiezingen organiseren. Dat is nu niet aan de orde.”
Peiling
Bovend’Eert vindt het eventuele aftreden van het kabinet een symbolische maatregel, ook omdat de kans groot is dat kopstukken uit dit kabinet weer terugkeren in een volgend kabinet. ,,Mijn advies is: niet doen. Het is een loos gebaar.”
Uit een peiling van I&O Research bleek vandaag dat ook veel kiezers niet zitten te wachten op een kabinet dat opstapt vlak voor de verkiezingen. Ja, vindt 72 procent, er moeten consequenties getrokken worden uit de toeslagenaffaire. Maar slechts 8 procent van de kiezers wil dat het héle kabinet opstapt. Een kwart van de ondervraagden wil dat VVD’er Eric Wiebes en PvdA’er Lodewijk Asscher vertrekken. Die kans lijkt echter klein.
Mijn advies is: niet doen. Het is een loos gebaar, aldus Hoogleraar staatsrecht Paul Bovend’Eert.
Ook in het verleden keerden afgetreden bewindspersonen weer terug als minister in een volgend kabinet, weet Van den Braak, bijzonder hoogleraar parlementaire geschiedenis aan de Universiteit van Maastricht. ,,Minister Piet Hein Donner van Justitie trad in 2006 af vanwege de Schipholbrand en keerde vijf maanden later weer terug. Weliswaar op een ander departement.” Donner werd toen minister van Sociale Zaken.
Als het kabinet besluit níet zelf op te stappen, loopt het een risico om bij het Kamerdebat over het toeslagenrapport van volgende week alsnog met een motie van wantrouwen of afkeuring te worden weggestuurd door de Tweede Kamer. ,,Dat alternatief is niet aantrekkelijk”, stelt Van den Braak. ,,Dan is het kabinet net zo goed demissionair alleen moet het dan beschadigd de crisis te lijf.’’
NOS 13.01.2021 Het kabinet spreekt vrijdag over politieke stappen na het vernietigende rapport over de toeslagenaffaire. De vier coalitiepartijen houden er rekening mee dat het kabinet opstapt vanwege het grote leed dat de slachtoffers is aangedaan, maar ze zijn het er onderling nog niet over eens, omdat ook de coronacrisis speelt. De kabinetsleden praten er over in de wekelijkse ministerraad. Tot die tijd blijft het spannend.
Gisteravond was er een extra ministerraad over het snoeiharde rapport van de parlementaire ondervragingscommissie Kinderopvangtoeslag. De vraag of het kabinet moet aftreden, is volgens premier Rutte toen niet aan de orde gekomen. Het ging alleen over de inhoudelijke kant van de zaak: moet er meer schadeloosstelling komen en hoe moet voorkomen worden dat zoiets nog een keer gebeurt? Daar komt vrijdag een officiële kabinetsreactie over.
Niet één minister opofferen
In de ministerraad zal het op die dag ook over mogelijke politieke consequenties gaan. Volgens ingewijden zijn VVD, CDA, D66 en ChristenUnie het er in elk geval over eens dat de toeslagenaffaire te groot is om hier één minister voor op te offeren. Er is wel gespeculeerd dat minister Wiebes zou moeten opstappen, omdat hij als staatssecretaris van Financiën een grote rol heeft gespeeld. Maar dat ziet dus niemand zitten.
De coalitiepartijen zitten wat dat betreft op één lijn: het is óf het hele kabinet gaat door, óf het het hele kabinet treedt af. Verder is de race nog niet gelopen. Aan de ene kant zijn er partijen – en individuele coalitieleden – die vinden dat in deze coronacrisis een goed functionerend, missionair kabinet nodig is. Aan de andere kant is het onrecht in de kinderopvangtoeslagaffaire zo groot dat het politieke gevolgen zou moeten hebben.
De VVD van premier Rutte wil door. Op de persconferentie over de coronamaatregelen zei hij dat als het kabinet aftreedt en demissionair wordt, dat in ieder geval niet geldt voor het coronabeleid. “Daarop blijf je missionair, misschien niet officieel, maar wel mentaal.” De andere drie coalitiepartijen zien het corona-argument ook, maar vragen zich af of het kabinet nog wel kan aanblijven. Als een van de coalitiepartijen een vertrek noodzakelijk vindt, dan gebeurt het, hebben ingewijden al laten weten.
NOS 13.01.2021 Het kabinet hakt aanstaande vrijdag de knoop door over de vraag of het aftreedt vanwege de toeslagenaffaire. Die vraag is vanavond in de ingelaste ministerraad niet aan de orde geweest.
Dat zei premier Rutte na afloop van de extra ministerraad. “Wij willen op een breed front reageren op het rapport van de parlementaire ondervragingscommissie. We zijn het vergaand eens. Mijn verwachting is dat we daar vrijdag uitkomen. Dan zal ook de politieke vraag aan de orde komen”, zei Rutte.
Aftreden of niet? Kabinet bespreekt pas vrijdag de politieke gevolgen toeslagenaffaire !!!
Alle ministers en staatssecretarissen kwamen vanavond bijeen om opnieuw te praten over het rapport, waaruit bleek dat de grondbeginselen van de rechtsstaat zijn overschreden door de uit de hand gelopen fraudejacht van de Belastingdienst.
Ingewijden meldden eerder dat Rutte voor het Kamerdebat van volgende week van de coalitiepartners wil weten of ze het kabinet nog steunen. Hijzelf vindt het ongewenst om af te treden nu het kabinet het zo druk heeft met de coronacrisis.
Uiterst onvoorspelbaar
“Inhoudelijk zijn ze het wel eens”, zegt politiek verslaggever Ron Fresen. “Maar nu de politieke vraag op tafel komt wordt het spannend. De uitkomst is uiterst onvoorspelbaar. Van Rutte hoeft aftreden niet, maar als een van de coalitiepartners het wel noodzakelijk vindt, gaat het gebeuren.”
Tijdens de persconferentie over de coronamaatregelen zei Rutte vanavond dat als het kabinet aftreedt en demissionair wordt, dat in ieder geval niet geldt voor het coronabeleid. “Daarop blijf je missionair, misschien niet officieel, maar wel mentaal.”
Gedupeerden van de toeslagenaffaire riepen vandaag in een videoboodschap op om af te treden. Volgens Rutte is die boodschap aangekomen en willen hij en staatssecretaris Van Huffelen van Financiën ook verder in gesprek met de gedupeerden over de nasleep van het rapport.
Telegraaf 13.01.2021 Het kabinet heeft nog geen ei gelegd over de politieke gevolgen van de toeslagenaffaire. Premier Rutte stelt dat daar dinsdagavond in een speciaal belegde ministerraad niet eens over is gesproken.
Volgens Rutte heeft het kabinet dinsdagavond een ’goede vergadering’ gehad, waarin het alleen over de inhoud van het rapport over de toeslagenaffaire is gegaan. Daar wil het kabinet vrijdag ’over een breed front’ op reageren. „Hoe voorkom je dit soort verschrikkelijke zaken? En hoe voorkom je dat er geen twijfel is dat de informatie die naar de Tweede Kamer en journalisten gaat ruimhartig is”, zijn de vragen die in die reactie beantwoord worden.
Vrijdag verwacht Rutte daar een knoop over te kunnen doorhakken. „We zijn het echt vergaand eens.” Maar de vraag over de politieke gevolgen blijft een hete aardappel. „Daar hebben we het niet over gehad”, zegt Rutte dinsdagavond. „Dat zal vrijdag ook spelen. Daarover kan ik pas berichten als we die discussie gehad hebben.”
RTL 13.01.2021 De extra ministerraad over de toeslagenaffaire is afgerond. Premier Mark Rutte spreekt van ‘een goede vergadering’ en zegt dat het kabinet het vergaand eens is. Zoals verwacht volgt vrijdag pas het antwoord op de vraag over politieke consequenties.
Het kabinet kwam gisteravond bijeen om te praten over het snoeiharde rapport over het beleid van de afgelopen kabinetten in de toeslagenaffaire. Volgens Rutte is gesproken over de kabinetsreactie op het ‘zeer ernstige rapport van de parlementaire onderzoekscommissie’.
Daarbij kwam een aantal onderwerpen aan bod. “Hoe voorkom je dit soort verschrikkelijke zaken? Hoe zorg je dat informatie naar journalisten en de Kamer gaat, dat er geen twijfel is dat dat zo ruimhartig mogelijk gebeurt”.
Rutte verwacht ‘gezien de discussie vanavond, dat we er vrijdag uitkomen. We zijn het vergaand eens’. Over de politieke gevolgen, met als ultieme consequentie het aftreden van het kabinet, ging het volgens de premier niet. “Dat zal vrijdag ook spelen, daar kan ik u pas over berichten als we die discussie hebben gehad.”
Gisteren riepen die gedupeerde ouders het kabinet op om af te treden.
Wat de uitkomst van het overleg over de politieke gevolgen ook zal zijn, Rutte denkt dat het geen gevolgen zal hebben voor de aanpak van de coronacrisis.
Tijdens de persconferentie, eerder op de avond, zei Rutte ook al dat het kabinet, zelfs als het zou moeten aftreden, op volle kracht besluiten blijft nemen. Volgens Rutte heeft het land dat ook nodig.
Zware coronabesluiten
Hij zegt dat het belangrijk is dat het kabinet bevoegd blijft om zware coronabesluiten te nemen. “Als het niet formeel is, dan tenminste mentaal. Op corona ben je altijd missionair. Dat is staatsrechtelijk misschien een formaliteit.”
Dossier Toeslagenaffaire
Het blootleggen van de misstanden bij de Belastingdienst in de Toeslagenaffaire, is terug te lezen in de artikelen en video’s die RTL Nieuws hierover heeft gepubliceerd. Bekijk het hele dossier.
NU 13.01.2021 Het kabinet heeft dinsdagavond na urenlang overleg nog geen beslissing genomen over eventuele politieke gevolgen naar aanleiding van de toeslagenaffaire. Premier Mark Rutte verwacht dat het kabinet er vrijdag tijdens de ministerraad een knoop doorhakt over de politieke consequenties.
Het kabinet overlegt al weken over het vernietigende rapport Ongekend onrecht, over de misstanden bij de overheid rondom de kinderopvangtoeslag.
Rutte liet weten dat hij dan ook verwacht met een reactie te komen. Dat hier al weken overheen gaan, komt volgens Rutte doordat het kabinet de tijd wil nemen voor alle vraagstukken uit het rapport. Volgens de premier is het kabinet er wel al in grote lijnen uit wat de concrete voorstellen zullen zijn om te voorkomen dat een dergelijk schandaal opnieuw plaatsvindt.
Dinsdagavond tijdens de extra ingelaste ministerraad is echter niet gesproken over de politieke gevolgen van de toeslagenaffaire. Die vraag komt vrijdag wel aan de orde.
Ouders onterecht aangemerkt als fraudeur
Vorige maand kwam de parlementaire commissie die onderzoek deed naar de toeslagenaffaire tot de snoeiharde conclusie dat duizenden ouders ongekend onrecht is aangedaan. De grondbeginselen van de rechtsstaat zijn geschonden, luidt het vernietigende oordeel.
Jarenlang heeft de Belastingdienst duizenden ouders onterecht als fraudeur aangemerkt waarna velen in zware financiële problemen kwamen, maar wat ook tot gevolg had dat relaties stukliepen en mensen hun huis werden uitgezet. Bij de fraudeaanpak maakte de fiscus zich schuldig aan etnisch profileren door ouders met een dubbele nationaliteit strenger te controleren.
Voor een deel van de gedupeerde ouders is het kraakhelder: dit kabinet moet opstappen, zo lieten zij dinsdag in een ingezonden stuk in Trouwweten. Zij hebben er geen vertrouwen in dat het kabinet-Rutte de ellende waar zij al jaren in verkeren gaat herstellen.
Verschillende partijen in de Kamer hebben het kabinet al opgeroepen het ontslag aan de koning aan te bieden. Onder meer PVV, SP en GroenLinks vinden dat het schandaal dusdanig ernstig is dat opstappen het enige juiste signaal is.
RTL 12.01.2021 Het kabinet is vanavond bijeen om te praten over het snoeiharde rapport over het beleid van de afgelopen kabinetten in de toeslagenaffaire. Het is waarschijnlijk dat het kabinet de ultieme vraag over de politieke consequenties pas vrijdag zal beantwoorden.
In het rapport Ongekend Onrecht van de commissie-Van Dam wordt gehakt gemaakt van het beleid van de afgelopen kabinetten, waarin duizenden ouders onterecht werden beschuldigd van fraude met kinderopvangtoeslag. Zij moesten duizenden euro’s terugbetalen en kwamen daardoor in grote financiële problemen. Tot op de dag van vandaag.
Dossier Toeslagenaffaire
Het blootleggen van de misstanden bij de Belastingdienst in de Toeslagenaffaire, is terug te lezen in de artikelen en video’s die RTL Nieuws hierover heeft gepubliceerd. Bekijk het hele dossier.
Het kabinet sprak al eerder over het rapport. In december werd bekendgemaakt dat alle ouders 30.000 euro als tegemoetkoming zouden krijgen. Vandaag en vrijdag komt het kabinet bijeen om verder te praten over de inhoudelijke reactie op dat rapport.
Geen taboes
Minister Tamara van Ark zei vanavond bij binnenkomst ‘dat elke vraag op tafel ligt, maar we beginnen met de inhoud’. Minister Kaag zei dat eerst inhoudelijke stappen gezet moeten worden en ‘aan een oplossing moet worden gewerkt’.
“Ik heb geen taboes, maar opstappen is niet logisch”, zei minister Wiebes vanavond. Minister Hoekstra zei vanmiddag op RTL Z dat het kabinet ‘alle opties onder ogen moet zien, ook aftreden’.
Coronabesluiten nemen
Premier Rutte zei tijdens de persconferentie aan het begin van de avond dat het kabinet op volle kracht besluiten blijft nemen, ook als het zou aftreden om de toeslagenaffaire. Volgens Rutte heeft het land dat ook nodig.
Hij zegt dat het belangrijk is dat het kabinet bevoegd blijft om zware coronabesluiten te nemen. “Als het niet formeel is, dan tenminste mentaal. Op corona ben je altijd missionair. Dat is staatsrechtelijk misschien een formaliteit.”
AD 12.01.2021 De kabinetsreactie op het keiharde toeslagenrapport zorgt voor een crisissfeer in Den Haag. Coalitiepartijen hinten steeds nadrukkelijker op een kabinetsval. Maar de aarzeling om tijdens een ongekende crisis de stekker uit het kabinet te trekken is groot.
De kans dat het kabinet opstapt lijkt in de aanloop naar de extra ministerraad van vanavond eerder toegenomen dan afgenomen. Om half negen kwam het kabinet bijeen op het ministerie van Algemene Zaken. De hele dag heerste er in Den Haag een zenuwachtige sfeer. Kamerleden die normaal graag een boekje opendoen, zwijgen nu.
De spindoctors en parlementariërs die toch wat zeggen, wijzen vooral naar de andere fracties: waarom die andere partij wel eens zou kunnen breken. Het leidt de aandacht af en maskeert de verlegenheid met de eigen positie.
Bloeddorst
De VVD van Mark Rutte vindt dat het kabinet kan blijven zitten. Maar de liberalen vinden CDA, D66 en ChristenUnie tegenover zich, die in meer of mindere mate hebben laten doorschemeren dat het bikkelharde rapport over de toeslagenaffaire niet zonder politieke consequenties kan blijven. De optie om alleen minister Eric Wiebes te offeren als voormalig politieke baas van de Belastingdienst wordt door bijna niemand als afdoende antwoord gezien. De politieke bloeddorst is groter.
,,Dat het hele kabinet opstapt is gewoon een optie”, stelt een regeringsbron. En daarbij spelen ook andere motieven mee dan alleen staatsrechtelijke. De verkiezingen komen eraan en verschillende fracties in zowel oppositie als coalitie ruiken de kansen van een kabinetsval. Die schaadt het aangezicht van de populaire minister-president Mark Rutte, die in de opiniepeilingen op eenzame hoogte staat.
Maar tegelijkertijd is de angst voor een mislukking groot. Wie durft ruim zestig dagen voor de verkiezingen middenin een pandemie de stekker uit een kabinet te trekken waarvan de corona-aanpak op waardering kan rekenen? Partijen die de trekker over willen halen zijn er beducht voor dat het schot in hun gezicht ontploft.
Paniek
De ervaren Rutte ruikt deze angst als geen ander. Het is de reden waarom hij vrijdag in de ministerraad, een dag of vijf voor het debat, hom of kuit wil hebben. Rutte wil van zijn collega-lijsttrekkers Wopke Hoekstra (CDA) en Sigrid Kaag (D66) en van vicepremier Carola Schouten (ChristenUnie) weten of hun partijgenoten in de Tweede Kamer vinden of het kabinet door kan of niet. Want al bij één dissident in eigen gelederen kan het kabinet het wel schudden als er een motie van wantrouwen komt. En dat die komt, is zeker.
,,Pure paniek van Rutte,’’ zegt een sleutelspeler in de coalitie. ,,Het enige wat de VVD wil is Rutte in het zadel houden.’’ Maar wat als volgende week na het Kamerdebat 75 zetels voor de coalitie stemmen? ,,Dan wordt het wel heel dunnetjes om nog door te gaan.’’
NOS 12.01.2021 Is het verstandig om, midden in de coronacrisis, de stekker uit het kabinet te trekken? Die vraag ligt op dit moment op tafel tijdens een ingelaste ministerraad. De ministers praten opnieuw over een reactie op het vernietigende rapport dat vorige maand uitkwam over de toeslagenaffaire. Ingewijden verwachten dat het nachtwerk wordt.
Het is de bedoeling dat het kabinet aanstaande vrijdag, na de reguliere ministerraad, met een definitief standpunt komt. En dan staat er volgende week ook nog een Kamerdebat gepland over de kwestie.
Alle coalitiepartijen zijn het erover eens dat de conclusies van de parlementaire ondervragingscommissie spijkerhard zijn en dat de vraag gesteld moet worden of het kabinet nog wel door kan blijven regeren na de constatering dat de grondbeginselen van de rechtsstaat zijn overtreden.
Ook de VVD, de partij van premier Rutte, vindt dat een terechte vraag. En het antwoord van de liberalen is ja, het kabinet moet verder. Vooral vanwege die andere crisis waar het land in zit: de coronapandemie. Een demissionair kabinet kan veel moeilijker de noodzakelijke maatregelen nemen om het virus in te dammen, zo is de redenering.
Kaarten voor de borst
Hoe de andere coalitiepartijen erover denken, is niet helemaal duidelijk. Naar verluidt wil premier Rutte eigenlijk alleen in debat met de Kamer als hij zich volmondige gesteund weet door CDA, D66 en ChristenUnie. Maar die houden hun kaarten voorlopig tegen de borst.
Ingewijden denken dat Rutte vooral duidelijkheid wil hebben van CDA-leider Wopke Hoekstra. In die partij zou het risico op dissidenten het grootst zijn. Daarbij wordt vooral gedacht aan Kamerlid Pieter Omtzigt, die de affaire mede aanslingerde, en Chris van Dam, de voorzitter van de parlementaire ondervragingscommissie.
Volgens politiek verslaggever Ron Fresen is de uitkomst van de extra ministerraad van vanavond ongewis. “Over een inhoudelijke reactie, en steun voor de gedupeerden, zijn ze het wel eens. Maar op enig moment komt die politieke vraag op tafel te liggen.” Fresen denkt dat de coronacrisis bij het beantwoorden van die vraag een belangrijke rol speelt.
Motie van wantrouwen
Ondertussen slijpt de oppositie in de Tweede Kamer de messen. GroenLinks-leider Jesse Klaver kondigde zondag al een motie van wantrouwen aan als Rutte III niet de eer aan zichzelf houdt. Zoals het er nu naar uitziet, kan zo’n motie op brede steun rekenen.
De PvdA is er nog niet uit, maar overweegt Klaver te steunen, al was partijleider Lodewijk Asscher als minister van Sociale Zaken medeverantwoordelijk voor de keiharde aanpak door de fiscus van mensen die van fraude met de kinderopvangtoeslag werden verdacht.
Pijnlijk voor Rutte is dat zelfs de gezagsgetrouwe SGP vindt dat er politieke consequenties moeten komen na de affaire. Partijleider Kees van der Staaij kan zich goed voorstellen dat het kabinet hierom aftreedt.
Dat zou ertoe kunnen leiden dat de voltallige oppositie vindt dat het kabinet zijn biezen moet pakken en alleen de coalitiepartijen hun steun uitspreken. Kenners houden er rekening mee dat dat voor premier Rutte toch niet genoeg zal zijn om tot de verkiezingen van 17 maart aan te blijven.
Telegraaf 12.01.2021 Minister Eric Wiebes (Economische Zaken) vindt dat het kabinet nu al stappen moet ondernemen richting een ander toeslagensysteem. „Tussen 2005 en 2020 hebben we niet gezien wat er gebeurde en dat is de Nederlandse samenleving onwaardig.”
Er wordt druk gespeculeerd over een eventuele val van het kabinet, maar daar wil de minister niks over zeggen. „Vrijdag komen we met meer informatie.”
Wel vindt de VVD-bewindsman dat er nu al stappen moeten worden ondernomen om tot een nieuw systeem te komen voor de toeslagen. De slachtoffers moeten volgens hem bovendien zo snel mogelijk worden gecompenseerd. „We moeten allereerst iets voor die mensen doen en zorgen dat het niet nog een keer gebeurt.” Ook vindt de bewindsman dat de informatiepositie van de Kamer en van de burger beter moet. „Dat zoiets jarenlang heeft kunnen doorwoekeren in zulke diensten, is vreselijk.”
Vanochtend maakten twintig gedupeerden van de toeslagenaffaire bekend aangifte te doen tegen vijf betrokken ministers en staatssecretarissen, onder wie Wiebes en PvdA-leider Lodewijk Asscher die voorheen de minister van Sociale Zaken was.
NOS 12.01.2021 Minister Wiebes denkt niet dat zijn aftreden of de val van het kabinet de slachtoffers van de affaire met de kinderopvangtoeslag helpt. “Ik ben minder van de Haagse symboliek”, zegt hij. “Ik ga af op het rapport van de parlementaire ondervragingscommissie en dat zegt: ga nou met voorrang iets voor die mensen doen.”
Wiebes vindt de hele toeslagenaffaire “echt verschrikkelijk”. “Hier is iets heel erg mis gegaan. Tussen ongeveer 2005 en 2020 hebben we niet gezien wat hier gebeurde en dat is natuurlijk de Nederlandse samenleving onwaardig. Echt, ik ben daar heel verdrietig over.”
Nu iets doen
Vanavond heeft het kabinet een extra ministerraad over het rapport van de commissie. Over een voortijdig vertrek van het kabinet wil Wiebes niet speculeren. Hij heeft er wel over nagedacht of hijzelf als oud-staatssecretaris van Financiën zou moeten opstappen. “Ik denk altijd overal over na en ik zit er heel open in”, zegt hij. Maar hij vindt het belangrijker dat er nu iets wordt gedaan voor mensen die nog altijd grote problemen hebben.
Wiebes vindt dat er niet moet worden gewacht op een volgend kabinet voor er wordt nagedacht over een nieuw toeslagenstelsel. Daar moet wat hem betreft nu al mee begonnen worden. “We moeten zorgen dat dit niet nog een keer gebeurt.”
NU 12.01.2021 Valt het kabinet over de kinderopvangtoeslagaffaire of niet? Lang leek het erop dat het een kwestie van tijd zou zijn voor het kabinet-Rutte III over het schandaal zou vallen, maar ook een maand na het verschijnen van het vernietigende onderzoeksrapport naar de kwestie is er nog geen besluit gevallen. Dinsdagavond na de coronapersconferentie wordt in een extra ministerraad verder gepraat.
Het kabinet overlegt al weken over een reactie op Ongekend onrecht, het vernietigende rapport over de kinderopvangtoeslagaffaire. Waarom een kabinetsreactie zo lang op zich laat wachten, is niet duidelijk. Volgens premier Mark Rutte heeft het ermee te maken dat het tijd kost om tot een zorgvuldige reactie te komen.
Ook vindt hij zichzelf de aangewezen persoon om de gedupeerde ouders “zo snel mogelijk” te helpen. Volgens actualiteitenprogramma Nieuwsuur ziet de premier aftreden niet zitten, omdat dat dan eerder had gemoeten.
Of de coalitiepartijen CDA, D66 en ChristenUnie daar net zo over denken, is nog niet duidelijk. Fractievoorzitter Pieter Heerma van het CDA legde de bal dinsdag desgevraagd bij het kabinet, dat aan zet zou zijn. CU-Kamerlid Joël Voordewind zei eerder al dat de geloofwaardigheid van Rutte III ter discussie staat.
Commissie oordeelt keihard over falen rechtsstaat
Een parlementaire commissie kwam een maand geleden in het onderzoek tot de conclusie dat de rechtsstaat heeft gefaald in de bescherming van burgers tegen de onrechtmatige fraudejacht van de Belastingdienst. Bij de fraudeaanpak maakte de fiscus zich schuldig aan etnisch profileren door ouders met een dubbele nationaliteit strenger te controleren.
Volgens de commissie zijn premier Rutte en voormalige bewindspersonen in het vorige kabinet Lodewijk Asscher en Eric Wiebes medeverantwoordelijk voor de fraudejacht. Zelfs de rechterlijke macht had een rol in het onrecht dat tienduizenden onschuldige ouders is aangedaan door te lang aan de zijde van de Belastingdienst te blijven staan.
Verschillende partijen in de Kamer hebben het kabinet al opgeroepen het ontslag aan de koning aan te bieden. Onder meer PVV, SP en GroenLinks vinden het schandaal dusdanig ernstig dat de hele kabinetsploeg zou moeten opstappen.
Voor de PvdA ligt de zaak gecompliceerder, omdat Asscher – een van de hoofdrolspelers in het schandaal – nu de partijleider is. Hij maakte excuses voor zijn rol, maar vertrok niet.
De SGP heeft nadrukkelijk de vertrouwensvraag op tafel gelegd.
Gedupeerde ouders hebben geen vertrouwen in kabinet
Voor een deel van de gedupeerde ouders is het kraakhelder: dit kabinet moet opstappen, zo lieten zij in een ingezonden stuk in Trouwweten. Zij hebben er geen vertrouwen in dat de ploeg van Rutte de ellende waar zij al jaren in verkeren gaat herstellen.
Dinsdag werd ook bekend dat een deel van de ouders niet op de politiek zal wachten en aangifte heeft gedaan tegen vijf (oud-)bewindslieden, onder wie Tamara van Ark (voorheen staatssecretaris van Sociale Zaken), minister Wopke Hoekstra (Financiën) en Eric Wiebes (voorheen staatssecretaris van Financiën).
Volgens de advocaat van de ouders hebben deze bewindslieden zich schuldig gemaakt aan ambtsmisdrijven.
NOS 12.01.2021 Advocaat Vasco Groeneveld heeft aangifte gedaan tegen vijf (oud-)bewindslieden vanwege hun rol in de kinderopvangtoeslagaffaire. Zij hebben zich volgens Groeneveld schuldig gemaakt aan een ambtsmisdrijf en nalatigheid. De advocaat zegt namens twintig gedupeerden te spreken.
De aangifte is gericht tegen de huidige ministers Van Ark (Medische Zorg), Hoekstra (Financiën) en Wiebes (Economische Zaken) en tegen de afgetreden staatssecretaris Snel (Financiën) en oud-minister Asscher van Sociale Zaken en Werkgelegenheid.
De aangifte is gedaan bij de procureur-generaal van de Hoge Raad, omdat het om (voormalige) bewindslieden gaat.
Geen fair play
Volgens Groeneveld waren de bewindslieden op de hoogte dat er onregelmatigheden waren of hadden ze dat kunnen weten. Doordat er vervolgens niet werd ingegrepen, valt hen grove schuld te verwijten, zegt hij op NPO Radio 1. “De rechtstaat heeft op z’n grondvesten gedaverd.”
In de kinderopvangtoeslagaffaire zijn veel ouders in de problemen gekomen doordat zij door de Belastingdienst ten onrechte als fraudeur werden behandeld, toeslagen moesten terugbetalen én werden beboet. Soms liepen de bedragen op tot tienduizenden euro’s.
Een aantal beginselen van “behoorlijk bestuur” zijn nagelaten, stelt Groeneveld. Zo zou er geen sprake van fair play, wat inhoudt dat de overheid niet vooringenomen mag zijn, en zorgvuldigheid. Daardoor kon de Belastingdienst zich schuldig maken aan knevelarij, beroepsmatige discriminatie, het schenden van artikel 1 van de Grondwet (“iedere Nederlander is gelijk”) en het Internationaal verdrag inzake de rechten van het kind.
Vorige week maakte het Openbaar Ministerie bekend geen strafrechtelijk onderzoek in te stellen naar de rol van de Belastingdienst en zijn ambtenaren in de toeslagenaffaire. Zes gedupeerde ouders willen het OM alsnog dwingen daartoe over te gaan. Ook bij die zaak is advocaat Groeneveld betrokken.
Het is moeilijk te zeggen of de procedure kans maakt, zegt Groeneveld, omdat er geen succesvolle precedenten bekend zijn. Voor de gedupeerde ouders is het belangrijk om duidelijk te stellen wat de norm is, aldus de advocaat. “Die norm is dusdanig geschonden, dat er met een strafrechtelijke bril naar gekeken moet worden.”
Geen aftreden
Vorige maand oordeelde de parlementaire ondervragingscommissie dat veel gedupeerde ouders een “ongekend onrecht” is aangedaan. Bij de uitvoering van de kinderopvangtoeslagen zijn grondbeginselen van de rechtsstaat geschonden.
Het kabinet beraadt zich deze week op eventuele politieke consequenties van het snoeiharde rapport. Premier Rutte vindt opstappen geen logische optie, omdat het een hoog symbolische waarde zou hebben, meldde Nieuwsuur gisteren.
NU 12.01.2021 Advocaat Vasco Groeneveld heeft dinsdag namens twintig gedupeerden in de kindertoeslagaffaire aangifte gedaan tegen vijf (oud-)bewindslieden, onder wie de ministers Tamara van Ark (Medische Zorg), Wopke Hoekstra (Financiën) en Eric Wiebes (Economische Zaken). Volgens Groeneveld hebben zij zich schuldig gemaakt aan een ambtsmisdrijf.
Naast de drie ministers heeft de raadsman Menno Snel, voormalig staatssecretaris van Financiën, en Lodewijk Asscher (voorheen minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid) in de aangifte betrokken.
De aangifte is gedaan bij de procureur-generaal van de Hoge Raad, omdat het om (oud-)bewindslieden gaat.
De advocaat stelt dat de (oud-)bewindslieden strafrechtelijk verwijtbaar hebben gehandeld, door na te laten wettelijke bepalingen uit te voeren, terwijl dat tot hun taak behoorde. Het gaat daarbij om een aantal beginselen van “behoorlijk bestuur”, waaronder het fair play-beginsel en het zorgvuldigheidsbeginsel.
Het vernietigende parlementaire rapport dat over de affaire is uitgebracht, vormt een belangrijke basis voor de aangifte. Volgens Groeneveld blijkt uit het rapport dat de betrokken (oud-)bewindslieden over “zodanig verontrustende informatie” beschikten dat zij hadden moeten ingrijpen.
“Zeker vanaf het verschijnen van het kritische rapport van de Nationale Ombudsman, onder de titel Geen powerplay maar fair play, in augustus 2017, stond het sein op rood”, zegt Groeneveld. Maar ook eerder waren er al belangrijke signalen, stelt hij, maar ging het onrechtmatig invorderen door de Belastingdienst tot in elk geval eind 2019 door.
OM doet geen strafrechtelijk onderzoek
Vorige week werd bekend dat het Openbaar Ministerie (OM) heeft besloten geen strafrechtelijk onderzoek in te stellen naar de Belastingdienst en zijn ambtenaren. Er werd toen gekeken naar zogeheten knevelarij en beroepsmatige discriminatie.
Diverse advocaten zijn namens gedupeerden daarom een artikel 12-procedure begonnen. Hiermee kan via een rechter alsnog vervolging worden afgedwongen.
Rutte over toeslagenaffaire: ‘Bal die richting ravijn rolde’
Telegraaf 12.01.2021 Twintig gedupeerden in de kindertoeslagaffaire hebben aangifte gedaan tegen vijf (oud-)bewindslieden, onder wie de ministers Tamara van Ark (Medische Zorg), Wopke Hoekstra (Financiën) en Eric Wiebes (Economische Zaken). Volgens de advocaat van de gedupeerden hebben zij zich schuldig gemaakt aan een ambtsmisdrijf.
Naast de drie ministers heeft de raadsman Menno Snel, voormalig staatssecretaris van Financiën, en Lodewijk Asscher (voorheen minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid) in de aangifte betrokken. De aangifte is gedaan bij de procureur-generaal van de Hoge Raad, omdat het om (oud-)bewindslieden gaat.
De advocaat stelt dat de (oud-)bewindslieden strafrechtelijk verwijtbaar hebben gehandeld, door na te laten wettelijke bepalingen uit te voeren, terwijl dat tot hun taak behoorde. Het gaat daarbij om een aantal beginselen van „behoorlijk bestuur”, waaronder het fair play-beginsel en het zorgvuldigheidsbeginsel.
NOS 12.01.2021 Advocaat Vasco Groeneveld heeft aangifte gedaan tegen vijf (oud-)bewindslieden vanwege hun rol in de kinderopvangtoeslagaffaire. Zij hebben zich volgens Groeneveld schuldig gemaakt aan een ambtsmisdrijf en nalatigheid. De advocaat zegt namens twintig gedupeerden te spreken.
De aangifte is gericht tegen de huidige ministers Van Ark (Medische Zorg), Hoekstra (Financiën) en Wiebes (Economische Zaken) en tegen de afgetreden staatssecretaris Snel (Financiën) en oud-minister Asscher van Sociale Zaken en Werkgelegenheid.
De aangifte is gedaan bij de procureur-generaal van de Hoge Raad, omdat het om (voormalige) bewindslieden gaat.
Geen fair play
Volgens Groeneveld waren de bewindslieden op de hoogte dat er onregelmatigheden waren of hadden ze dat kunnen weten. Doordat er vervolgens niet werd ingegrepen, valt hen grove schuld te verwijten, zegt hij op NPO Radio 1. “De rechtstaat heeft op z’n grondvesten gedaverd.”
In de kinderopvangtoeslagaffaire zijn veel ouders in de problemen gekomen doordat zij door de Belastingdienst ten onrechte als fraudeur werden behandeld, toeslagen moesten terugbetalen én werden beboet. Soms liepen de bedragen op tot tienduizenden euro’s.
Een aantal beginselen van “behoorlijk bestuur” zijn nagelaten, stelt Groeneveld. Zo zou er geen sprake van fair play, wat inhoudt dat de overheid niet vooringenomen mag zijn, en zorgvuldigheid. Daardoor kon de Belastingdienst zich schuldig maken aan knevelarij, beroepsmatige discriminatie, het schenden van artikel 1 van de Grondwet (“iedere Nederlander is gelijk”) en het Internationaal verdrag inzake de rechten van het kind.
Vorige week maakte het Openbaar Ministerie bekend geen strafrechtelijk onderzoek in te stellen naar de rol van de Belastingdienst en zijn ambtenaren in de toeslagenaffaire. Zes gedupeerde ouders willen het OM alsnog dwingen daartoe over te gaan. Ook bij die zaak is advocaat Groeneveld betrokken.
Het is moeilijk te zeggen of de procedure kans maakt, zegt Groeneveld, omdat er geen succesvolle precedenten bekend zijn. Voor de gedupeerde ouders is het belangrijk om duidelijk te stellen wat de norm is, aldus de advocaat. “Die norm is dusdanig geschonden, dat er met een strafrechtelijke bril naar gekeken moet worden.”
Geen aftreden
Vorige maand oordeelde de parlementaire ondervragingscommissie dat veel gedupeerde ouders een “ongekend onrecht” is aangedaan. Bij de uitvoering van de kinderopvangtoeslagen zijn grondbeginselen van de rechtsstaat geschonden.
Het kabinet beraadt zich deze week op eventuele politieke consequenties van het snoeiharde rapport. Premier Rutte vindt opstappen geen logische optie, omdat het een hoog symbolische waarde zou hebben, meldde Nieuwsuur gisteren.
AD 12.01.2021 Een advocaat heeft vandaag namens twintig gedupeerden in de kindertoeslagaffaire aangifte gedaan tegen vijf (oud-)bewindslieden, onder wie de ministers Tamara van Ark (Medische Zorg), Wopke Hoekstra (Financiën) en Eric Wiebes (Economische Zaken). Zij hebben zich schuldig gemaakt aan een ambtsmisdrijf, stelt advocaat Vasco Groeneveld.
Naast de drie ministers heeft de raadsman Menno Snel, voormalig staatssecretaris van Financiën, en Lodewijk Asscher (voorheen minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid) in de aangifte betrokken. De aangifte is gedaan bij de procureur-generaal van de Hoge Raad, omdat het om (oud-)bewindslieden gaat.
De advocaat stelt dat de (oud-)bewindslieden strafrechtelijk verwijtbaar hebben gehandeld, door na te laten wettelijke bepalingen uit te voeren, terwijl dat tot hun taak behoorde. Het gaat daarbij om een aantal beginselen van behoorlijk bestuur, waaronder het fair play-beginsel en het zorgvuldigheidsbeginsel.
De bewindslieden hadden volgens de raadsman moeten voorkomen dat de Belastingdienst zich schuldig maakte aan zogeheten knevelarij en beroepsmatige discriminatie. Ook zijn artikel 1 van de Grondwet, het gelijkheidsbeginsel, en het Internationaal verdrag inzake de rechten van het kind volgens hem geschonden.
Het vernietigende parlementaire rapport dat over de affaire is uitgebracht, vormt een belangrijke basis voor de aangifte. Volgens Groeneveld blijkt uit het rapport dat de betrokken (oud-)bewindslieden over zodanig verontrustende informatie beschikten dat zij hadden moeten ingrijpen.
,,Zeker vanaf het verschijnen van het kritische rapport van de Nationale Ombudsman, onder de titel Geen powerplay maar fair play, in augustus 2017, stond het sein op rood”, zegt Groeneveld. Maar ook eerder waren er al belangrijke signalen en toch ging het onrechtmatig invorderen door de Belastingdienst tot in elk geval eind 2019 door, stelt de advocaat.
,,De bittere gevolgen voor deze groep slachtoffers klinken maar al te bekend: armoede, depressie, relatiebreuk, dakloosheid en een diep wantrouwen naar de overheid”, zegt hij. Strafrechtelijke vervolging is geboden, vindt de raadsman, wegens de ernstige inbreuk op de rechtsorde en de rampzalige gevolgen voor de slachtoffers. ,,De norm moet bevestigd worden en het vertrouwen hersteld.”
Vorige week maakte het Openbaar Ministerie bekend dat het de Belastingdienst niet strafrechtelijk zal vervolgen vanwege de affaire. Meerdere ouders spanden daarop procedures aan om die vervolging alsnog gedaan te krijgen.
Den HaagFM 12.01.2021 De Haagse Janet Ramesar is een van de ouders die betrokken is bij de aangifte tegen vijf bewindslieden die betrokken zijn geweest bij de toeslagenaffaire. Er is aangifte gedaan tegen minister Wopke Hoekstra, minister Eric Wiebes, minister Tamara van Ark, voormalig minister Lodewijk Asscher en voormalig staatssecretaris Menno Snel. Ramesar wil dat de bewindspersonen worden gestraft voor hun rol bij de toeslagenaffaire: “Nu komen ze er mee weg. Als ik mijn werk niet goed doe zou ik ook ontslagen worden.”
De aangifte namens de gedupeerden werd gedaan door advocaat Vasco Groeneveld. De advocaat stelt dat de (oud-)bewindslieden strafrechtelijk verwijtbaar hebben gehandeld, door na te laten wettelijke bepalingen uit te voeren, terwijl dat tot hun taak behoorde.
De bewindslieden hadden volgens de raadsman moeten voorkomen dat de Belastingdienst zich schuldig maakte aan zogeheten knevelarij en beroepsmatige discriminatie. Ook zijn artikel 1 van de Grondwet (het gelijkheidsbeginsel) en het Internationaal verdrag inzake de rechten van het kind geschonden.
Een speciale parlementaire commissie concludeerde eerder dat de gedupeerden ongekend onrecht is aangedaan door ze te beschuldigen van fraude. Dat rapport is nu de basis voor de aangifte, volgens Groeneveld blijkt uit het rapport dat de betrokken (oud-)bewindslieden over “zodanig verontrustende informatie” beschikten dat zij hadden moeten ingrijpen.
‘Bij mij ging alles mis’
“Het rapport zegt voldoende”, zegt Ramesar. “Daaruit is gebleken dat men er alles van af wist en niet heeft ingegrepen. Dit had jaren eerder opgelost kunnen worden.” De Haagse stelt dat erger voorkomen had kunnen worden als er eerder was ingegrepen, daarbij refereert ze aan een memo van maart 2017 waaruit bleek dat een eigen expert adviseerde om een groep gedupeerden te compenseren. “In mijn specifieke geval, als het in 2017 was opgepakt dan had mijn zoon nog thuis gewoond. Bij mij ging alles mis.”
Aftreden van kabinet
Bronnen rond het kabinet zeggen tegen de NOS dat er over aftreden van het kabinet wordt gesproken, al is Rutte daar geen voorstander van. “Rutte had eerst gezegd dat het te vroeg was om af te treden en nu zegt ie dat dat eerder had moeten gebeuren. Al doe je het nu… Doe het gewoon”, zegt Ramesar. “Het is symbolisch, maar je neemt dan wel verantwoordelijkheid.
Ik vind dat ze dat moeten doen.” De politici waar nu aangifte tegen is gedaan zouden geen rol meer moeten spelen in de politiek vindt Ramesar: “Liever niet. Je ziet dat ze levens kapot hebben gemaakt. Ik vind dat ze zich niet meer moeten bemoeien met het volk, ze hebben laten zien dat ze het niet konden doen.”
RTL 12.01.2021 De gedupeerde ouders in de toeslagenaffaire hebben er geen vertrouwen in dat het huidige kabinet de problemen bij de Belastingdienst gaat oplossen. Daarom moet het kabinet opstappen. “Wij zeggen het vertrouwen in deze regering op en vragen de heren en dames naar huis te gaan en niet meer terug te komen”, schrijven de ouders in een open brief aan het kabinet.
Dossier Toeslagenaffaire
Het blootleggen van de misstanden bij de Belastingdienst in de Toeslagenaffaire, is terug te lezen in de artikelen en video’s die RTL Nieuws hierover heeft gepubliceerd. Bekijk het hele dossier.
Het kabinet spreekt vanavond opnieuw over de politieke consequenties van het snoeiharde rapport ‘Ongekend onrecht’. In dat rapport werd in december door de commissie-Van Dam gehakt gemaakt van het beleid van de afgelopen kabinetten rond de keiharde jacht op mensen die volgens De Belastingdienst fraude hadden gepleegd met kinderopvangtoeslag.
Die beschuldigingen bleken onterecht, maar duizenden ouders werden gedwongen om veel geld terug te betalen. Die kwamen daardoor in grote problemen.
Enkele van de duizenden gedupeerde ouders hebben vandaag ook een videoboodschap opgenomen waarin ze het kabinet oproepen om op te stappen.
De toeslagenaffaire kwam aan het licht door de inspanningen van RTL Nieuws-journalist Pieter Klein en Trouw-journalist Jan Kleinnijenhuis. Zij haalden de ene na de andere misstand omhoog ondanks tegenwerking vanuit ministeries en de Belastingdienst. Zij werden voor hun inspanningen uitgeroepen tot journalist van het jaar.
Het kabinet spreekt vanavond en vrijdag over de politieke consequenties van de affaire. Uit gesprekken van de politieke redactie van RTL Nieuws met verschillende bewindspersonen en andere betrokkenen blijkt dat de ultieme consequentie, een vertrek van het hele kabinet, zo wordt overwogen. “De optie ligt voor mij wel serieus op tafel. Ik ben niet sowieso voor collectief aftreden, maar we moeten het wel bespreken”, zegt een bewindspersoon.
Spelletjes spelen
Ook de gedupeerde ouders pleiten daar vandaag dus voor. “Wat er moet gebeuren is helder: de boel moet hersteld en opgeruimd. En wij hebben er geen vertrouwen in dat dit gaat gebeuren met dit kabinet. Daarin zitten mensen die dit hebben laten ontstaan, hebben laten voortbestaan en uiteindelijk hebben willen verdoezelen. Omdat politiek spel ondoorzichtig is en er spelletjes worden gespeeld, zeggen wij het wel zelf. Wij zeggen het vertrouwen in deze regering op en vragen de heren en dames naar huis te gaan en niet meer terug te komen.”
Commissievoorzitter Chris van Dam heeft vandaag 17.12.2020 het eindverslag aangeboden van de Parlementaire ondervragingscommissie Kinderopvangtoeslag, P.O.K. aan Kamervoorzitter Khadija Arib. In het verslag, getiteld ‘Ongekend onrecht’, constateert de commissie onder meer dat bij de fraudeaanpak van de kinderopvangtoeslag de grondbeginselen van de rechtsstaat zijn geschonden.
Een vergissing bij een aanvraag werd al gauw als fraude gezien, waardoor ouders in de uitvoering ten onrechte gebrandmerkt zijn als opzettelijke fraudeurs. Dit verwijt treft niet alleen de uitvoering – specifiek de Belastingdienst/Toeslagen – maar ook de wetgever en de rechtspraak, aldus de commissie in haar eindverslag. “De schending van de rechtsstaat raakt iedere Nederlander”, zei Van Dam bij de overhandiging.
Kabinet en parlement (de wetgevende macht) mogen het zich aanrekenen dat zij wetgeving hebben vastgesteld die spijkerhard was en die daardoor onvoldoende de mogelijkheid in zich had om recht te doen aan individuele situaties. De wetgeving had door het opdracht gevende ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid op elk moment kunnen worden aangepast, als daarvoor de noodzaak was gevoeld.
Maar dit is niet gebeurd. De uitvoerder – het ministerie van Financiën – heeft de kinderopvangtoeslag uitgevoerd als een massaproces. De groepsgewijze aanpak, de ‘alles-of-niets’ benadering en de wijze waarop ‘opzet/grove schuld’ werd gehanteerd, hebben grove inbreuk gemaakt op het rechtsstatelijke principe dat recht gedaan moet worden aan individuele situaties van mensen, schrijft de commissie.
Spijkerharde wetgeving
Alle betrokkenen krijgen van de commissie een stevige veeg uit de pan. Om te beginnen zijn kabinet en parlement er schuldig aan dat ‘spijkerharde wetgeving’ is opgesteld die weinig ruimte liet om recht te doen aan individuele situaties:
Het ministerie van Financiën heeft de kinderopvangtoeslag uitgevoerd als een massaproces, waarbij nauwelijks oog was voor de individuele situaties van mensen. Hele groepen werden als fraudeur bestempeld, zonder goede reden kregen mensen het stempel ‘opzet/grove schuld’ en door de ‘alles-of-niets’ benadering moesten ouders bij een kleine fout de volledige kinderopvangtoeslag terugbetalen.
AD 21.12.2020
Reactie gedupeerde ouders
“Ongekend onrecht.” Zo beschrijft de ondervragingscommissie kinderopvang in haar rapport wat veel Gedupeerde ouders in de kinderopvangtoeslagaffaire is aangedaan. Het kritische rapport is vanmiddag gepubliceerd en daarin wordt geen van de betrokken door de commissie gespaard. Gedupeerde ouders zijn niet verbaasd over het snoeiharde rapport.
Veel ouders kwamen in de kinderopvangtoeslagaffaire in de problemen doordat zij ten onrechte als fraudeur werden behandeld. Zij moesten vaak tienduizenden euro’s aan toeslagen terugbetalen, wat vaak leidde tot financiële en sociale problemen.
Janet, slachtoffer toeslagenaffaire, schreeuwt om hulp: ‘Wéér bedolven onder onterechte boetes’
Janet Ramesar (35), slachtoffer van de toeslagenaffaire en daardoor hartpatiënt, schreeuwt om hulp. Ook na het vernietigende oordeel deze week van een parlementaire onderzoekscommissie over de verwoestende affaire, heeft ze vrijdag 54 onterechte boetes op de mat.
,,Ik heb een rot weekend”, zegt de Haagse Janet Ramesar. ,,Hoe kan het dat ik de dag na de presentatie van het vernietigende rapport over de toeslagenaffaire op één dag 54 enveloppen van het Centraal Justitieel Incassobureau in de brievenbus heb? Ik eis dat dit wordt opgelost!” Ze kan het wel uitschreeuwen en doet dat ook op Twitter.
De molens van de ambtenarij blijven haar vermorzelen en ze kan er allang niet meer tegen. Maar ze kan er ook, en velen met haar, niet met haar verstand bij dat de onterechte boetes blijven komen.
Juist nadat donderdag een parlementaire onderzoekscommissie een snoeihard rapport presenteerde over het ‘ongekend onrecht’ dat ouders is aangedaan bij de harde aanpak van de kinderopvangtoeslag door de Belastingdienst. ,,Waarbij de grondbeginselen van de rechtsstaat zijn geschonden”, aldus de onderzoekscommissie.
‘Wonder dat ik er nog ben’
Kristie Rongen is een van de ouders die onterecht geld moest terugbetalen aan de Belastingdienst. Ze heeft daardoor een schuld van 92.000 euro en zit in de schuldhulpverlening, vertelt ze. Rongen leeft van 50 euro per week. Vanaf 2008 moest ze de kinderopvangtoeslag terugbetalen. Ze was toen alleenstaande moeder met drie jonge kinderen, haar jongste kind is inmiddels 19. “Het is een schande hoe het allemaal is gelopen, het is gewoon niet te geloven.”
Donderdag 17.12.2020 verscheen het verslag van de parlementaire commissie over de toeslagenaffaire. Een historische dag voor Renate (46), een van de duizenden gedupeerde ouders. Is alle ellende na dertien jaar eindelijk over?
Ja, als het aan Renate ligt, rollen er koppen na het eindverslag van de Parlementaire Ondervragingscommissie Kinderopvangtoeslag. Iemand moet toch bloeden voor de chaos bij het ministerie van Sociale Zaken en de Belastingdienst? ,,Het zou bizar zijn als al die hoge ambtenaren op hun post mogen blijven.’’ En, zeker, ze hoopt dat de affaire tot een totaal andere manier van werken leidt. ,,Zoals het nu gaat, kan het niet. De Belastingdienst behandelt burgers als nummers. Wie luistert naar je als je in de problemen zit?’’
Steken laten vallen
Ook het ministerie van Sociale Zaken – dat verantwoordelijk was voor het toeslagenbeleid – heeft flinke steken laten vallen. En de Raad van State, die juist zou moeten waken over de rechten van burgers, heeft de spijkerharde uitvoering van regels jarenlang in stand gehouden, en heeft essentiële rechten van burgers ‘veronachtzaamd’.
Rechtspraak
Zonder zich te willen uitlaten over individuele rechterlijke uitspraken, constateert de commissie dat ook de bestuursrechtspraak jarenlang een wezenlijke bijdrage heeft geleverd aan het in stand houden van de – niet dwingend uit de wet volgende – spijkerharde uitvoering van de regelgeving van de kinderopvangtoeslag.
Telegraaf 18.12.2020
Herhaling voorkomen
De commissie is gedurende haar werkzaamheden eerst met verbazing en uiteindelijk met diepe verontwaardiging tot het besef gekomen dat ouders jarenlang geen schijn van kans hebben gehad. Zij doet een dringend beroep op alle betrokken partijen om bij zichzelf te rade te gaan hoe in de toekomst herhaling kan worden voorkomen.
AD 18.12.2020
Antwoord op onderzoeksvragen
De opdracht van de commissie was na te gaan wat bewindspersonen wisten van de harde fraudeaanpak bij de kinderopvangtoeslag, welke sturing zij daaraan hebben gegeven en waarom het zo lang heeft kunnen doorgaan. De harde aanpak van fraude is mede door bewindspersonen geïnitieerd.
De politieke en ambtelijke top van de betrokken ministeries hadden echter lange tijd geen volledig beeld van de harde aanpak die werd gevolgd. In de loop der jaren hebben bewindslieden weliswaar verschillende signalen gekregen over de gevolgen van de fraudeaanpak en het toezicht bij de kinderopvangtoeslag, maar ernst en urgentie werden niet ingezien en oplossingen bleven lang uit.
AD 19.12.2020
Slechte informatievoorziening
De commissie constateert ook dat de informatievoorziening vanuit de rijksoverheid onvoldoende is. Op het hoogste niveau is de Tweede Kamer bij herhaling niet op tijd, onvolledig of onjuist geïnformeerd over de kinderopvangtoeslag. Achter de gebrekkige informatievoorziening gaat een tekortschietende informatiehuishouding schuil.
Bij alle ministeries waar de commissie onderzoek van enige omvang heeft verricht, bleek de informatiehuishouding onvoldoende op orde. De commissie is van mening dat het op orde brengen van de informatiehuishouding een prioriteit moet zijn. Dat is nodig voor het goed functioneren van de ministeries, van de parlementaire democratie en van de controlerende functie van de media.
AD 17.11.2020
Ongekend onrecht
Wat veel ouders is overkomen, ziet de commissie als ongekend onrecht. Het oplossen van de problemen waarin ouders door toedoen van de overheid terecht zijn gekomen, werd lang niet gezien als noodzakelijk en is keer op keer vooruitgeschoven.
Daarvoor zijn allerlei verklaringen te geven, zoals een al langer bestaande praktijk in de uitvoering die voor de rechter standhield, verantwoordelijkheden die zijn verspreid over meerdere ministeries, de oriëntatie op beleid en politiek in plaats van op de uitvoering en de vrees voor financiële, juridische of publicitaire consequenties.
Deze verklaringen mogen volgens de commissie echter nooit een excuus zijn. Het heeft binnen de ambtelijke en politieke top te lang ontbroken aan personen die de ernst van de problemen inzagen en verantwoordelijkheid namen voor het geheel.
Diegenen die de moed hebben gehad om, tegen de stroom in, de vinger op de zere plek te leggen, verdienen groot respect, aldus de commissie.
Over de commissie
De Parlementaire ondervragingscommissie Kinderopvangtoeslag is op donderdag 2 juli 2020 ingesteld om onderzoek te doen naar problemen rond de fraudeaanpak bij de kinderopvangtoeslag in een bepaalde periode. De commissie verhoorde negentien getuigen en deskundigen onder ede en deed onderzoek op basis van openbare documenten en door de commissie gevorderde informatie. Er is een reconstructie gemaakt van gebeurtenissen die van belang zijn geweest voor het fraudebeleid bij de kinderopvangtoeslag.
Meer informatie over de verhoren, onderzoeksvragen en samenstelling van de commissie vindt u op de commissiepagina.
Kinderopvangtoeslagen
De vaste commissie voor Financiën sprak op dinsdagavond 15 december 2020 over de Hersteloperatie kinderopvangtoeslagen. Op de agenda stond onder meer de Vierde Voortgangsrapportage kinderopvangtoeslag. Voor het overleg kwam staatssecretaris Van Huffelen van Financiën naar de Tweede Kamer.
Verruiming compensatieregeling
Het kabinet gaat kijken of een veel grotere groep gedupeerde ouders in aanmerking komt voor de ruimste compensatieregeling in verband met de toeslagenaffaire. Dat zegt staatssecretaris Alexandra van Huffelen (Toeslagen) toe op aandringen van CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt.
De Belastingdienst heeft in de toeslagenaffaire mogelijk vaak ‘op foute gronden’ gehandeld, denkt Omtzigt. Daardoor is het kabinet misschien juridisch wel verplicht veel meer ouders veel meer geld te geven.
Tweede Kamer wil meer vaart bij afhandeling toeslagenaffaire
De afhandeling van de toeslagenaffaire gaat veel te traag. In het debat 15.12.2020 met staatssecretaris Alexandra van Huffelen gingen Kamerleden aandringen op meer tempo. “Dit gaat niemand snel genoeg.”
Dit jaar krijgen slechts enkele honderden gedupeerden compensatie, terwijl was beloofd dat het er duizenden zouden zijn. Het is ingewikkelder dan gedacht, schreef Van Huffelen eerder aan de Tweede Kamer. Volgend jaar moet de hersteloperatie verder op stoom komen.
In de afgelopen jaren zijn duizenden ouders onterecht aangemerkt als fraudeur met de kinderopvangtoeslag. Zij kregen geen toeslag meer en moesten de ontvangen toeslagen terugbetalen, waardoor velen in de financiële problemen kwamen. De Tweede Kamer doet hier zelf onderzoek naar met de Parlementaire ondervragingscommissie Kinderopvangtoeslag (POK). Die commissie kwam op donderdag 17 december 2020 met een rapport.
Met de Hersteloperatie kinderopvangtoeslagen moet de getroffen ouders recht worden gedaan en hulp en compensatie worden geboden. Er zijn aanwijzingen dat de Belastingdienst ook bij de uitvoering van de huurtoeslag, de zorgtoeslag en het kindgebonden budget aanvragers heeft gedupeerd. De compensatieregelingen gaan ook voor die mensen gelden.
Eenmalige uitkering
Eén van de herstelmaatregelen is een eenmalige tegemoetkoming van €750. Ongeveer 9200 ouders hebben zich daarvoor aangemeld en volgens de staatssecretaris hebben nog eens 7000 ouders recht op deze compensatie.
De staatssecretaris schrijft in de Vierde voortgangsrapportage over de kinderopvangtoeslag dat 8600 van de betrokken ouders de tegemoetkoming hebben ontvangen. Verder is directe hulp geboden aan bijna 300 ouders in acute probleemsituaties.
Voortgang hersteloperatie
In 2020 worden de zaken van ongeveer 400 gedupeerde ouders onderzocht en zo mogelijk afgehandeld. In de loop van volgend jaar gaat het tempo omhoog, van minimaal 1500 zaken in het eerste kwartaal tot ten minste 2800 zaken in het laatste kwartaal. Aan het eind van het jaar 2021 zouden 8000 tot 12000 zaken afgehandeld moeten zijn, maar dat hangt ook af van de ernst en de ingewikkeldheid van de dossiers.
Discriminatie
De Belastingdienst heeft mensen met een dubbele nationaliteit jarenlang gediscrimineerd bij de verwerking van kinderopvangtoeslagen. Dat blijkt uit onderzoek van de Autoriteit Persoonsgegevens. De staatsecretaris stelt voor dat de ouders die dit aangaat zich melden bij het College voor de Rechten van de Mens. Het College behandelt de zaak dan in een openbare zitting en oordeelt of er sprake is geweest van discriminatie. De Belastingdienst zal dit oordeel altijd overnemen en erkennen.
Opzet en grove schuld
Ouders die door het optreden van de Belastingdienst hun toeslag kwijtraakten en eerdere toeslagen moesten terugbetalen, kregen massaal het stempel ‘opzet/grove schuld’. Daardoor kregen zij geen betalingsregeling of geen toegang tot schuldsanering. Sommigen zijn ook bij andere instanties dan de Belastingdienst als fraudeur behandeld.
De Auditdienst Rijk onderzoekt nu hoe dit kon gebeuren en komt begin 2021 met een rapport. De staatssecretaris heeft de regeling voor compensatie aangepast om de schade die ouders hierdoor hebben geleden te vergoeden.
Daarnaast zijn de namen van ouders opgenomen in een frauderegistratie van de Belastingdienst, de Fraude Signalering Voorziening FSV, waardoor zij ook bij de afhandeling van hun andere belastingzaken nadeel ondervonden.
Inzage dossiers
Inmiddels hebben 920 ouders een verzoek ingediend om inzage in hun dossier. Met bijna 800 van hen is inmiddels contact gezocht “om de exacte informatiebehoefte te inventariseren”. Binnen deze groep zijn van 325 ouders de verzoeken gelijk afgehandeld.
Er zijn 475 ouders die hun volledige dossier willen of een samenvatting daarvan. Op dit moment wordt er gewerkt aan de samenstelling van 115 volledige dossiers. De eerste 3 dossiers zijn afgerond; de overige worden in het eerste kwartaal van 2021 aan de betreffende ouders gestuurd.
Belangrijkste belastingwijzigingen per 1 januari 2021
De Eerste Kamer heeft op 15 december ingestemd met het pakket Belastingplan 2021. Dit betekent dat er vanaf volgend jaar een flink aantal belastingmaatregelen per 01.01.2021 veranderen. Hierna treft u een overzicht aan van de belangrijkste wijzigingen, het volledige overzicht vindt u hier. Als u in een paar minuten wil weten wat de wijzigingen voor u betekenen, ga dan naar de ‘wat betekent dit voor mij’ tool van Wijzer in Geldzaken.
Toeslagenstelsel gaat op de schop
Het huidige toeslagenstelsel is onhoudbaar. Het vraagt heel veel van mensen die een toeslag nodig hebben en leidt tot onzekerheid over terugvorderingen en nabetalingen. Een volgend kabinet zal daarom een keuze moeten maken om het stelsel fundamenteel te hervormen. Dat schrijft staatssecretaris Van Huffelen (Financiën) maandag 14.12.2020 aan de Tweede Kamer.
Kortom, Het toeslagenstelsel zoals we dat nu kennen gaat op de schop. Maar of de politiek alleen de bezem erdoor haalt of de bijl in de toeslagen zet, zal pas bij de kabinetsformatie moeten blijken. Het huiswerk is in elk geval gedaan.
Er is haast geen onderwerp te bedenken waar de afgelopen maanden zó hard op is gestudeerd als de hervorming van het toeslagenstelsel. Iedereen in Den Haag is doordrongen van de gedachte dat het zó niet langer gaat.
Het schandaal met de kinderopvangtoeslagen heeft ook de laatste verdedigers van het stelsel de ogen geopend. Welke conclusies de parlementaire ondervragingscommissie komende donderdag in haar eindverslag ook trekt, nu al is zeker dat het systeem zal veranderen. De vraag is alleen: hoe?
AD 21.12.2020 PvdA-lijsttrekker Lodewijk Asscher ligt binnen zijn partij onder vuur vanwege zijn rol in de toeslagenaffaire. Een deel van de PvdA-leden, waarvan de omvang onduidelijk is, vindt dat Asscher moet aftreden.
In een interne PvdA-groepsapp stellen kandidaat-Kamerleden de vraag of Asscher nog wel geloofwaardig door kan als lijsttrekker. Dat meldt RTL Nieuws. Een kandidaat-Kamerlid zou hebben gezegd dat Asscher zijn verantwoordelijkheid moet nemen en moet opstappen. ,,Het is heel moeilijk uit te leggen wat er is gebeurd in de toeslagenaffaire en de rol die Asscher daarin heeft gespeeld’’, aldus de anonieme PvdA’er.
Asscher plaatste zondagavond laat een bericht op Facebook waarin hij door het stof ging. ‘Woorden schieten eigenlijk tekort om te beschrijven hoe zeer ouders geraakt zijn door een onredelijk, onrechtvaardige en onheuse behandeling door de overheid’, schreef Asscher. ‘De constateringen over mijn eigen rol hierin zijn pijnlijk en vervullen me met schaamte.’
Excuses
Het is wel lastig. Dit raakt de kerk van de sociaal-democratie, aldus Gerard Bosman, PvdA-lid.
Asscher was in het vorige kabinet vicepremier en minister van Sociale Zaken. Een parlementaire commissie oordeelde afgelopen week dat slachtoffers in de toeslagenaffaire ‘ongekend onrecht’ is aangedaan. Asscher erkent dat hij als minister beter ‘had kunnen doorvragen’ hoe hard sommige mensen door de wetgeving werden geraakt. ‘Dit heb ik niet genoeg gedaan’, zegt hij in zijn verklaring.
De PvdA-lijsttrekker hoopt dat met die verklaring de kou uit de lucht is. Ook heeft hij zijn excuses aangeboden. Achter de schermen wordt op dit moment fel gediscussieerd of dit voldoende is. ‘Zijn positie staat op het spel’, zo zegt een anonieme bron tegen RTL Nieuws.
‘Aan alle kanten fout’
De partij lijkt verdeeld te zijn. Dat er vragen zijn, snap ik wel, aldus Gerard Bosman, PvdA-lid.
Gerard Bosman – activistisch PvdA-lid – erkent dat op dit moment strijd wordt gevoerd over de positie van Asscher. ,,Het is wel lastig’’, erkent Bosman, die bestuurder is bij Linksom, een beweging binnen de PvdA die de partij voortdurend naar links probeert bij te sturen. ,,Dit raakt de kern van de sociaal-democratie. De PvdA moet opkomen voor kwetsbaren, dat is nu niet gebeurd. Onze rechtsstaat is met voeten getreden, er is gediscrimineerd. Het was aan alle kanten fout.’’
Volgens Bosman helpt een eventueel aftreden van Asscher de partij echter niet. ,,Ik heb liever iemand die leert van z’n fouten dan iemand die blanco in het lijsttrekkerschap stapt.’’
Ingecalculeerd
Bosman krijgt veel reacties van PvdA-leden die het niet met hem eens zijn, zo zegt hij. ,,De partij lijkt verdeeld te zijn. Dat er vragen zijn, snap ik wel. Er zijn zeer betrokken PvdA-leden die vinden dat de verklaring van Asscher niet genoeg is. Die vinden dat hij wél moet aftreden.’’
Een woordvoerder van Asscher laat weten dat ‘kritische discussie bij de partij hoort’. ,,Dat gebeurt bij ons altijd in alle openheid. Daarom heeft Lodewijk zondag ook zijn reactie geschreven. En ja, er zijn mensen die het daar niet mee eens zijn. Dat is ingecalculeerd.’’ Op anonieme bronnen wil de woordvoerder niet reageren. Ook Asscher wil verder niets kwijt over de kwestie.
RTL 21.12.2020 Achter de schermen woedt in de PvdA een felle discussie over de positie van Lodewijk Asscher. Kritische leden vragen zich af of hij wel lijsttrekker kan blijven na het snoeiharde rapport over de toeslagenaffaire. “Trek je conclusie, Lodewijk!”, klinkt het.
In een interne groepsapp van de PvdA werpen kandidaat-Kamerleden de vraag op of Asscher nog wel geloofwaardig door kan als lijsttrekker. Politiek gaat om vertrouwen en geloofwaardigheid, zegt één van hen. Asscher moet zijn verantwoordelijkheid nemen en opstappen, vindt hij. “Het is heel moeilijk uit te leggen wat er is gebeurd in de toeslagenaffaire en de rol die Asscher daarin heeft gespeeld.”
Excuses
Asscher maakte gisteravond op Facebook in het openbaar excuses voor zijn rol in de toeslagenaffaire. “De constateringen over mijn eigen rol hierin zijn pijnlijk en vervullen me met schaamte”, schrijft Asscher.
Het is een direct antwoord op de discussie die binnen de partij speelt. In een appbericht schrijft Asscher aan de critici binnen de PvdA: “Alle begrip voor de vragen hoe hiermee om te gaan.” Hij wijst hen naar het stuk dat hij heeft geschreven op Facebook.
Ook in andere appgroepen die RTL Nieuws heeft ingezien van PvdA’ers die betrokken zijn bij de campagne wordt hierover fel gediscussieerd. Er wordt hardop gezegd dat Asscher feitelijk medeverantwoordelijk is voor het ongekende onrecht en de ellende en daardoor niet door kan.
De messen worden geslepen, zegt een PvdA-lid dat anoniem wil blijven. “Zijn positie staat op het spel.” Asscher moet zelf zijn verantwoordelijkheid nemen en opstappen, vindt een ander. “Het zou hem sieren als hij niet anderen zou afwachten.”
App-discussie in PvdA-groepen;
– Wat zegt dit over de positie van Lodewijk?
– Jullie weten dat ik al heel lang zeg dat Lodewijk geen geloofwaardigheid heeft.
– Ik vind het nu gewoon een moeilijker verhaal worden…
– Idd. Asscher is medeverantwoordelijk genoemd. Kunnen we moeilijk ontkennen.
– Juist de leider van de PvdA moet altijd staan voor hen die kwetsbaar zijn…
– En dát is dus het moeilijke in deze kwestie…!
– En als hij zélf nou gewoon denkt van: dit wordt tricky en zélf consequenties trekt….
– Vergelijkbaar met Kok en Srebrenica. “Kijk, wij nemen verantwoordelijkheid, kabinet niet!”
Sommige PvdA-prominenten willen wel spreken over de positie van Asscher maar alleen ‘off the record’. “Ik vrees dat niemand ‘on the record’ zal willen, want de loyaliteit is groot”, zegt één van hen. “Er zijn wel zorgen, want het is natuurlijk superkwetsbaar allemaal.”
Het rommelt inderdaad in de partij, zegt ook een oud-Kamerlid. “Maar Asscher zit nog stevig in het zadel. Er is weinig animo voor nieuw gedoe na 2017. Het is voor de PvdA natuurlijk wel pijnlijk en ook in tegenspraak met de koers die hij kiest.”
In januari houdt de PvdA haar verkiezingscongres. Er zijn leden die met de gedachte spelen om dan officieel de positie van Asscher als lijsttrekker ter discussie te stellen. Het is nog niet zeker of zij hun actie zullen doorzetten.
Hoe het ook afloopt, dit is heel schadelijk voor Asscher, zegt politiek verslaggever Roel Schreinemachers. “Het was al pijnlijk voor hem te moeten toegeven dat hij zelf als minister heeft gefaald in de toeslagenaffaire. Dat nu ook partijgenoten zeggen dat hij daarmee zijn geloofwaardigheid kwijt is, zal hem in de aanloop naar de verkiezingen geen goed doen.”
Asscher biedt op Facebook excuses aan voor rol in toeslagenaffaire
Asscher schreef gisteren op Facebook uitgebreid over het rapport en zijn eigen rol in de toeslagenaffaire. “De constateringen over mijn eigen rol hierin zijn pijnlijk en vervullen me met schaamte”, schreef Asscher.
“Wat ik niet goed heb gezien, is dat er naast de ‘reguliere’ terugvorderingen, ook onterechte terugvorderingen waren. En zoals ik ook in mijn verhoor door de commissie heb gezegd, zie ik nu dat er verschillende momenten geweest zijn waar ik had kunnen doorvragen om beter te begrijpen hoe hardvochtig de wetgeving op dit punt uitpakte voor sommige mensen. Dat heb ik niet genoeg gedaan.”
Asscher haalt aan dat het kabinet anderhalf jaar geleden, formeel ook namens hem, excuses heeft gemaakt. “Maar ik wil ook persoonlijk mijn excuses aanbieden aan iedereen die hierdoor geraakt is.”
MSN 21.12.2020 Achter de schermen woedt in de PvdA een felle discussie over de positie van Lodewijk Asscher. Kritische leden vragen zich af of hij wel lijsttrekker kan blijven na het snoeiharde rapport over de toeslagenaffaire. “Trek je conclusie, Lodewijk!”, klinkt het.
In een interne groepsapp van de PvdA werpen kandidaat-Kamerleden de vraag op of Asscher nog wel geloofwaardig door kan als lijsttrekker. Politiek gaat om vertrouwen en geloofwaardigheid, zegt één van hen. Asscher moet zijn verantwoordelijkheid nemen en opstappen, vindt hij. “Het is heel moeilijk uit te leggen wat er is gebeurd in de toeslagenaffaire en de rol die Asscher daarin heeft gespeeld.”
Excuses
Asscher maakte gisteravond op Facebook in het openbaar excuses voor zijn rol in de toeslagenaffaire. “De constateringen over mijn eigen rol hierin zijn pijnlijk en vervullen me met schaamte”, schrijft Asscher.
Het is een direct antwoord op de discussie die binnen de partij speelt. In een appbericht schrijft Asscher aan de critici binnen de PvdA: “Alle begrip voor de vragen hoe hiermee om te gaan.” Hij wijst hen naar het stuk dat hij heeft geschreven op Facebook.
Ook in andere appgroepen die RTL Nieuws heeft ingezien van PvdA’ers die betrokken zijn bij de campagne wordt hierover fel gediscussieerd. Er wordt hardop gezegd dat Asscher feitelijk medeverantwoordelijk is voor het ongekende onrecht en de ellende en daardoor niet door kan.
De messen worden geslepen, zegt een PvdA-lid dat anoniem wil blijven. “Zijn positie staat op het spel.” Asscher moet zelf zijn verantwoordelijkheid nemen en opstappen, vindt een ander. “Het zou hem sieren als hij niet anderen zou afwachten.”
App-discussie in PvdA-groepen;
– Wat zegt dit over de positie van Lodewijk?
– Jullie weten dat ik al heel lang zeg dat Lodewijk geen geloofwaardigheid heeft.
– Ik vind het nu gewoon een moeilijker verhaal worden…
– Idd. Asscher is medeverantwoordelijk genoemd. Kunnen we moeilijk ontkennen.
– Juist de leider van de PvdA moet altijd staan voor hen die kwetsbaar zijn…
– En dát is dus het moeilijke in deze kwestie…!
– En als hij zélf nou gewoon denkt van: dit wordt tricky en zélf consequenties trekt….
– Vergelijkbaar met Kok en Srebrenica. “Kijk, wij nemen verantwoordelijkheid, kabinet niet!”
Kwetsbaar
Sommige PvdA-prominenten willen wel spreken over de positie van Asscher maar alleen ‘off the record’. “Ik vrees dat niemand ‘on the record’ zal willen, want de loyaliteit is groot”, zegt één van hen. “Er zijn wel zorgen, want het is natuurlijk superkwetsbaar allemaal.”
Het rommelt inderdaad in de partij, zegt ook een oud-Kamerlid. “Maar Asscher zit nog stevig in het zadel. Er is weinig animo voor nieuw gedoe na 2017. Het is voor de PvdA natuurlijk wel pijnlijk en ook in tegenspraak met de koers die hij kiest.”
Verkiezingscongres
In januari houdt de PvdA haar verkiezingscongres. Er zijn leden die met de gedachte spelen om dan officieel de positie van Asscher als lijsttrekker ter discussie te stellen. Het is nog niet zeker of zij hun actie zullen doorzetten.
Hoe het ook afloopt, dit is heel schadelijk voor Asscher, zegt politiek verslaggever Roel Schreinemachers. “Het was al pijnlijk voor hem te moeten toegeven dat hij zelf als minister heeft gefaald in de toeslagenaffaire. Dat nu ook partijgenoten zeggen dat hij daarmee zijn geloofwaardigheid kwijt is, zal hem in de aanloop naar de verkiezingen geen goed doen.”
Asscher biedt op Facebook excuses aan voor rol in toeslagenaffaire
Asscher schreef gisteren op Facebook uitgebreid over het rapport en zijn eigen rol in de toeslagenaffaire. “De constateringen over mijn eigen rol hierin zijn pijnlijk en vervullen me met schaamte”, schreef Asscher.
“Wat ik niet goed heb gezien, is dat er naast de ‘reguliere’ terugvorderingen, ook onterechte terugvorderingen waren. En zoals ik ook in mijn verhoor door de commissie heb gezegd, zie ik nu dat er verschillende momenten geweest zijn waar ik had kunnen doorvragen om beter te begrijpen hoe hardvochtig de wetgeving op dit punt uitpakte voor sommige mensen. Dat heb ik niet genoeg gedaan.”
Asscher haalt aan dat het kabinet anderhalf jaar geleden, formeel ook namens hem, excuses heeft gemaakt. “Maar ik wil ook persoonlijk mijn excuses aanbieden aan iedereen die hierdoor geraakt is.”
NOS 21.12.2020 PvdA-leider Lodewijk Asscher heeft excuses aangeboden voor zijn rol in de kinderopvangtoeslagenaffaire. In reactie op een snoeihard rapport over de kwestie schrijft hij op Facebook: “De constateringen over mijn eigen rol hierin zijn pijnlijk en vervullen me met schaamte”.
Asscher was van 2012 tot 2017 minister van Sociale Zaken. In die periode werden duizenden ouders door de Belastingdienst onterecht aangemerkt als fraudeur, met als gevolg dat ze soms tienduizenden euro’s aan toeslagen moesten terugbetalen. Asscher was als minister niet verantwoordelijk voor de fiscus, maar wel voor de Wet kinderopvang waarin de kostenverdeling voor opvang is geregeld.
Het kabinet heeft in 2019 al excuses aangeboden. “Formeel is dat mede namens eerdere kabinetten en dus ook namens mij”, schrijft Asscher. “Maar ik wil ook persoonlijk mijn excuses aanbieden aan iedereen die hierdoor geraakt is.”
‘Heb ik niet goed genoeg gedaan’
De oud-minister zegt dat er meerdere momenten waren waarop hij had kunnen doorvragen “om beter te begrijpen hoe hardvochtig de wetgeving op dit punt uitpakte voor sommige mensen”. “Dat heb ik niet goed genoeg gedaan.”
Asscher zegt verder dat er lessen getrokken moeten worden uit de affaire en dat gedupeerde ouders zo snel mogelijk gecompenseerd moeten worden. “Dit mag nooit meer gebeuren”, besluit hij.
NU 21.12.2020 PvdA-voorman Lodewijk Asscher heeft zondag in een verklaring op Facebook zijn excuses aangeboden voor zijn rol in de kinderopvangtoeslagaffaire. Asscher was minister van Sociale Zaken tussen 2012 en 2017, toen veel ouders onterecht als fraudeur werden aangemerkt.
Vorige week verscheen het rapport van de parlementaire ondervragingscommissie, die de affaire onder de loep heeft genomen. De conclusies in het rapport Ongekend Onrecht waren spijkerhard. Zo stelde de commissie onder meer dat de beginselen van de rechtsstaat zijn geschonden.
“De constateringen over mijn eigen rol hierin zijn pijnlijk en vervullen me met schaamte”, schrijft Asscher. “Het huidige kabinet heeft anderhalf jaar geleden excuses aan de getroffen ouders aangeboden. Formeel is dat mede namens eerdere kabinetten en dus ook namens mij. Maar ik wil ook persoonlijk mijn excuses aanbieden aan iedereen die hierdoor geraakt is.”
Asscher zegt dat er verschillende momenten zijn geweest waarop hij “had kunnen doorvragen om beter te begrijpen hoe hardvochtig de wetgeving op dit punt uitpakte voor sommige mensen”. “Dat heb ik niet genoeg gedaan”, aldus de PvdA-voorman.
De overheid moet lessen trekken uit de affaire, vindt Asscher. Zo moeten de getroffen ouders volgens hem “snel en ruimhartig” gecompenseerd worden en moet de financiering van de kinderopvang op de schop gaan.
Oud-minister Asscher wordt gehoord over toeslagenaffaire
AD 20.12.2020 PvdA-voorman Lodewijk Asscher heeft vandaag zijn excuses aangeboden voor zijn rol in de affaire met de kinderopvangtoeslag. Asscher was minister van Sociale Zaken tussen 2012 en 2017, toen veel ouders onterecht als fraudeur werden aangemerkt.
Vorige week kwam het rapport van de parlementaire ondervragingscommissie naar buiten, die de affaire onder de loep nam. De conclusies in het rapport, met de titel Ongekend Onrecht, waren spijkerhard: de commissie stelde onder meer dat de beginselen van de rechtstaat zijn geschonden. ‘Ongekend onrecht. Een harde en terechte titel voor het toeslagenrapport’, aldus Asscher in een verklaring op Facebook.
Ik wil ook persoonlijk mijn excuses aanbieden aan iedereen die hierdoor geraakt is, aldus Lodewijk Asscher.
‘Woorden schieten eigenlijk tekort om te beschrijven hoe zeer ouders geraakt zijn door een onredelijke, onrechtvaardige en onheuse behandeling door de overheid’, schrijft Asscher. ‘Het is deels onherstelbaar, zeker nu de meesten van hen ook nog steeds moeten wachten op compensatie. De verhalen over wat het voor mensen heeft betekend en nog steeds betekent gaan door merg en been.’
‘De constateringen over mijn eigen rol hierin zijn pijnlijk en vervullen me met schaamte’, aldus Asscher. ‘Het huidige kabinet heeft anderhalf jaar geleden excuses aan de getroffen ouders aangeboden. Formeel is dat mede namens eerdere kabinetten en dus ook namens mij. Maar ik wil ook persoonlijk mijn excuses aanbieden aan iedereen die hierdoor geraakt is.’
Compensatie
Asscher zegt dat er ‘verschillende momenten zijn geweest waar ik had kunnen doorvragen om beter te begrijpen hoe hardvochtig de wetgeving op dit punt uitpakte voor sommige mensen. Dat heb ik niet genoeg gedaan’.
De overheid moet lessen trekken uit de affaire, vindt Asscher. Zo moeten de getroffen ouders ‘snel en ruimhartig’ gecompenseerd worden, en moet de financiering van de kinderopvang op de schop.
Lodewijk Asscher
Ongekend onrecht. Een harde en terechte titel voor het toeslagenrapport.
Vorige week presenteerde de parlementaire ondervragingscommissie onder leiding van kamerlid Chris van Dam (CDA) het rapport “Ongekend Onrecht” over de toeslagenaffaire. Een goed gekozen titel. Ik had tijd nodig om het rapport goed op me te laten inwerken, het is confronterend om het achter elkaar te lezen. In het verhoor dat ik voor de commissie heb gehad heb ik uitgebreid de kans gehad om in te gaan op …
‘Beleid kan desastreus uitpakken als we niet goed letten op de uitvoering’, gaat Asscher verder. ‘Als niet mensen centraal staan, maar rigide regels. Fraudejacht kan een bureaucratie in een monster veranderen. De commissie van Dam oordeelt zeer scherp over de informatievoorziening naar de Tweede Kamer – ook dat moet veel beter. Het is verschrikkelijk dat de commissie heeft moeten vaststellen dat de beginselen van de rechtsstaat zelf geschonden zijn.’
Asscher wil ook dat etnische profilering binnen de Belastingdienst wordt onderzocht. ‘De overheid moet de komende jaren weer een schild en een bondgenoot van mensen zijn. Dit mag nooit meer gebeuren’, besluit hij.
MSN 20.12.2020 PvdA-leider Lodewijk Asscher heeft zijn excuses aangeboden voor zijn rol in de toeslagenaffaire. Hij doet dat vanavond in een bericht op Facebook. Deze week werd een snoeihard rapport over de toeslagenaffaire gepresenteerd. “De constateringen over mijn eigen rol hierin zijn pijnlijk en vervullen me met schaamte”, schrijft Asscher, die tussen 2012 en 2017 minister van Sociale Zaken was.
De Parlementaire Ondervragingscommissie Kinderopvangtoeslag concludeerde deze week dat gedupeerden in de toeslagenaffaire ongekend onrecht is aangedaan. Alle betrokkenen kregen van de commissie een stevige veeg uit de pan. Ook Asscher had een grote rol en werd ook gehoord door de commissie.
Asscher schrijft daar vanavond over: “Wat ik niet goed heb gezien, is dat er naast de ‘reguliere’ terugvorderingen, ook onterechte terugvorderingen waren. En zoals ik ook in mijn verhoor door de commissie heb gezegd, zie ik nu dat er verschillende momenten geweest zijn waar ik had kunnen doorvragen om beter te begrijpen hoe hardvochtig de wetgeving op dit punt uitpakte voor sommige mensen. Dat heb ik niet genoeg gedaan.”
Excuses
Asscher haalt aan dat het kabinet anderhalf jaar geleden, formeel ook namens hem, excuses heeft gemaakt. “Maar ik wil ook persoonlijk mijn excuses aanbieden aan iedereen die hierdoor geraakt is.”
De PvdA-leider haalt een voorbeeld aan in zijn Facebookbericht over een grootmoeder die hem schreef toen hij verantwoordelijk was als minister van Sociale Zaken. De Belastingdienst eiste van haar zoon en schoondochter een groot bedrag terug.
Brief grootmoeder
“Tot mijn spijt heb ik haar destijds geantwoord dat ik niets kon doen in individuele gevallen. Ik heb geen alarm geslagen. Vorige maand heb ik een gesprek gehad met de grootmoeder en de ouders, ik ben hen dankbaar dat ze met me wilden praten. Ik heb haar persoonlijk verteld hoe ik erg ik het vind dat ik geen onraad heb geroken toen ik haar brief kreeg.”
Asscher pleit onder meer voor een snelle en ruimhartige compensatie voor de getroffen ouders. Hij eindigt zijn bericht met de verzuchting ‘dit mag nooit meer gebeuren’.
RTL 20.12.2020 PvdA-leider Lodewijk Asscher heeft zijn excuses aangeboden voor zijn rol in de toeslagenaffaire. Hij doet dat vanavond in een bericht op Facebook. Deze week werd een snoeihard rapport over de toeslagenaffaire gepresenteerd. “De constateringen over mijn eigen rol hierin zijn pijnlijk en vervullen me met schaamte”, schrijft Asscher, die tussen 2012 en 2017 minister van Sociale Zaken was.
De Parlementaire Ondervragingscommissie Kinderopvangtoeslag concludeerde deze week dat gedupeerden in de toeslagenaffaire ongekend onrecht is aangedaan. Alle betrokkenen kregen van de commissie een stevige veeg uit de pan. Ook Asscher had een grote rol en werd ook gehoord door de commissie.
Asscher schrijft daar vanavond over: “Wat ik niet goed heb gezien, is dat er naast de ‘reguliere’ terugvorderingen, ook onterechte terugvorderingen waren. En zoals ik ook in mijn verhoor door de commissie heb gezegd, zie ik nu dat er verschillende momenten geweest zijn waar ik had kunnen doorvragen om beter te begrijpen hoe hardvochtig de wetgeving op dit punt uitpakte voor sommige mensen. Dat heb ik niet genoeg gedaan.”
Asscher haalt aan dat het kabinet anderhalf jaar geleden, formeel ook namens hem, excuses heeft gemaakt. “Maar ik wil ook persoonlijk mijn excuses aanbieden aan iedereen die hierdoor geraakt is.”
De PvdA-leider haalt een voorbeeld aan in zijn Facebookbericht over een grootmoeder die hem schreef toen hij verantwoordelijk was als minister van Sociale Zaken. De Belastingdienst eiste van haar zoon en schoondochter een groot bedrag terug.
Brief grootmoeder
“Tot mijn spijt heb ik haar destijds geantwoord dat ik niets kon doen in individuele gevallen. Ik heb geen alarm geslagen. Vorige maand heb ik een gesprek gehad met de grootmoeder en de ouders, ik ben hen dankbaar dat ze met me wilden praten. Ik heb haar persoonlijk verteld hoe ik erg ik het vind dat ik geen onraad heb geroken toen ik haar brief kreeg.”
Asscher pleit onder meer voor een snelle en ruimhartige compensatie voor de getroffen ouders. Hij eindigt zijn bericht met de verzuchting ‘dit mag nooit meer gebeuren’.
MSN 20.12.2020 Het gehele kabinet zou moeten opstappen in verband met de affaire rond de kinderopvangtoeslag. Dat vindt SP-Kamerlid Renske Leijten, die zich samen met CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt al jaren vastbijt in het dossier.
“Ik vind dat ze politiek verantwoordelijk zijn, en die verantwoordelijkheid moeten nemen”, zei Leijten bij het tv-programma Buitenhof over de bewindslieden die de afgelopen jaren betrokken waren bij de affaire. Gevraagd wat dat betekent, verduidelijkte Leijten: “Naar de koning gaan en je ontslag aanbieden”. Ze gelooft niet dat de huidige bewindslieden de boel recht kunnen trekken. “De mensen die dit hebben veroorzaakt gaan het echt niet oplossen. Daar ben ik van overtuigd.”
Tegelijkertijd zou het kabinet de voorstellen vanuit de Kamer moeten overnemen om de genoegdoening van de slachtoffers te versnellen en te versimpelen, vindt zij. “We moeten niet vergeten dat ouders nóg in de penarie zitten. En de compensatieregeling die er is, die maken ze ingewikkelder dan nodig.”
Afwachten
Omtzigt zat ook bij Buitenhof. Hij wil eerst de kabinetsreactie afwachten op het rapport over de affaire, dat afgelopen week uitkwam. De hoofdrolspelers die deel uitmaken van het huidige kabinet komen dinsdag op het Catshuis bijeen om over het rapport te praten. Wat Omtzigt betreft zullen ze wel met “een verdraaid goede reactie moeten komen over wat er is gebeurd.”
De CDA’er komt zondag nog met nieuwe Kamervragen over “mogelijk meineed dat is gepleegd” tijdens de ondervragingen van de commissie die de affaire onder de loep nam. “Volgens mij wisten een heleboel ambtenaren die getuigd hebben wel zeker wat er aan de hand was”, aldus Omtzigt.
De twee Kamerleden hekelen allebei de cultuur bij ministeries, die ertoe leidde dat zij keer op keer niet de informatie kregen waar ze om vroegen. “We zijn behoorlijk hard tegengewerkt in dit dossier. De rechtstaat is hier geschonden”, benadrukt Omtzigt. Volgens hem is er een “nieuw sociaal contract nodig om ervoor te zorgen dat die rechtstaat wordt hersteld”.
Hij vreest bovendien dat er ook op andere plekken binnen de overheid zaken bewust niet gecommuniceerd worden. Het kabinet zou moeten kijken “of het niet-informeren tot een cultuur heeft geleid waarbij problemen worden weg gemasseerd onderin de organisatie”.
MSN 20.12.2020 Het gehele kabinet zou moeten opstappen in verband met de affaire rond de kinderopvangtoeslag. Dat vindt SP-Kamerlid Renske Leijten, die zich samen met CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt al jaren vastbijt in het dossier.
“Ik vind dat ze politiek verantwoordelijk zijn, en die verantwoordelijkheid moeten nemen”, zei Leijten bij het tv-programma Buitenhof over de bewindslieden die de afgelopen jaren betrokken waren bij de affaire. Gevraagd wat dat betekent, verduidelijkte Leijten: “Naar de koning gaan en je ontslag aanbieden”. Ze gelooft niet dat de huidige bewindslieden de boel recht kunnen trekken. “De mensen die dit hebben veroorzaakt gaan het echt niet oplossen. Daar ben ik van overtuigd.”
Tegelijkertijd zou het kabinet de voorstellen vanuit de Kamer moeten overnemen om de genoegdoening van de slachtoffers te versnellen en te versimpelen, vindt zij. “We moeten niet vergeten dat ouders nóg in de penarie zitten. En de compensatieregeling die er is, die maken ze ingewikkelder dan nodig.”
Kabinetsreactie afwachten
Omtzigt zat ook bij Buitenhof. Hij wil eerst de kabinetsreactie afwachten op het rapport over de affaire, dat afgelopen week uitkwam. De hoofdrolspelers die deel uitmaken van het huidige kabinet komen dinsdag op het Catshuis bijeen om over het rapport te praten. Wat Omtzigt betreft zullen ze wel met “een verdraaid goede reactie moeten komen over wat er is gebeurd.”
De CDA’er komt zondag nog met nieuwe Kamervragen over “mogelijk meineed dat is gepleegd” tijdens de ondervragingen van de commissie die de affaire onder de loep nam. “Volgens mij wisten een heleboel ambtenaren die getuigd hebben wel zeker wat er aan de hand was”, aldus Omtzigt.
NU 19.12.2020 De toeslagenaffaire is nog lang niet klaar met dit kabinet. Daar is de schade bij de ouders als gevolg van het grootschalige overheidsfalen te groot voor. Politieke consequenties kunnen niet uitblijven na het donderdag gepubliceerde snoeiharde rapport van de ondervragingscommissie die uitzocht hoe het zo mis heeft kunnen gaan. De vraag is wélke consequenties.
Het rapport Ongekend onrecht hakte erin bij de politiek. “Daar kunnen we ons alleen maar voor schamen”, zei premier Mark Rutte vrijdag tijdens zijn wekelijkse persconferentie.
Ouders werden jarenlang vermorzeld door het toeslagensysteem van de Belastingdienst, met ongekende gevolgen. De problemen beperkten zich echter niet tot alleen grote schulden, die volgden op het harde terugvorderbeleid: het had ook invloed op hun werk, ze kregen relatieproblemen of ze moesten hun huis verlaten.
In de afgelopen periode lieten publicaties van Trouw en RTL Nieuws en de vastberadenheid van Kamerleden Renske Leijten (SP) en Pieter Omtzigt (CDA) zien hoe hopeloos de situatie is.
De rapporten van de Nationale ombudsman (2017) en de commissie-Donner (2019 en 2020) maakten ook veel duidelijk. Maar in het eindverslag van de ondervragingscommissie kwam alle ellende samen.
Volgende week speciale bijeenkomst kabinet
De Belastingdienst, de Tweede Kamer, het kabinet en de bestuursrechtspraak; allemaal hadden ze aandeel in het leed van de ouders.
Hoe nu verder? Volgende week ligt deze vraag voor tijdens een bijeenkomst in het Catshuis met de meest betrokken kabinetsleden, onder aanvoering van Rutte.
Een speciaal kabinetsberaad om tot een reactie op een rapport te komen is al zeldzaam, en al helemaal tijdens het kerstreces, zoals in dit geval. Het toont de uitzonderlijke impact van dit rapport aan. Begin januari komt er een officiële reactie.
Aftreden is de ultieme vorm van politieke verantwoordelijkheid nemen. Rutte werd er vrijdag naar gevraagd, maar wilde er niet op vooruitlopen. “Die politieke vraag komt natuurlijk een keer terug”, zei hij daar alleen over.
We zitten vlak voor de verkiezingen, die niet vervroegd zullen worden. Als het kabinet aftreedt, is het tot aan de Tweede Kamerverkiezingen op 17 maart volgend jaar demissionair.
Er worden dan alleen nog lopende zaken afgehandeld, totdat er een nieuwe ploeg zit. Vanwege de recessen staan er nog maar vijftien officiële vergaderdagen op de agenda.
Er wordt sinds de afkondiging van de recentste coronamaatregelen al minder vergaderd door de Kamer, dus veel parlementaire impact zal zo’n val niet hebben.
Kamervoorzitter Arib (links) neemt het rapportOngekend onrecht aan van commissievoorzitter Van Dam (tweede van links), op de voorgrond CDA-Kamerlid Omtzigt. (Foto: ANP)
Ook CDA en D66 lopen bij aftreden schade op
De ondervragingscommissie deed onderzoek van 2013 tot en met november 2019. Van de meest bij de toeslagenaffaire betrokken bewindspersonen zit alleen Rutte nog op dezelfde positie.
Lodewijk Asscher (minister van Sociale Zaken tussen 2012 en 2017), Eric Wiebes (staatssecretaris van Financiën tussen 2014 en 2017, nu minister) en Frans Weekers (staatssecretaris van Financiën tussen 2010 en 2014) hebben inmiddels een andere functie of zitten niet meer in het kabinet.
Als het kabinet aftreedt, is Rutte niet de enige die gezichtsverlies lijdt. De politieke leiders van D66 (Sigrid Kaag) en het CDA (Wopke Hoekstra) zitten ook in de regering. Eind vorig jaar stapte bovendien al een D66-bewindsman (Menno Snel) op.
Maar de premier loopt als het gezicht en de naamgever van de afgelopen drie kabinetten de meeste schade op.
Vanuit de oppositie zal de PvdA hier liever ook geen campagnethema van maken. De commissie concludeerde immers dat partijleider Asscher medeverantwoordelijk is voor de harde fraudeaanpak.
SP-Kamerlid Leijten tijdens een van de verhoren van de ondervragingscommissie die onderzoek deed naar de toeslagenaffaire. (Foto: ANP)
Bij een eventueel aftreden van Rutte gaan de gedachten misschien terug naar 2002. Toenmalig premier Wim Kok trad af vanwege het rapport over de val van Srebrenica in 1995, waarbij Nederlandse VN-militairen betrokken waren. Meer dan zevenduizend moslimjongens en -mannen werden vermoord.
Natuurlijk is zo’n tragedie met zo veel doden niet te vergelijken met wat er nu gebeurt, maar er is een politieke parallel: ook Kok zat in de laatste maanden van zijn kabinet.
Een belangrijk verschil is dat de PvdA-premier destijds bezig was aan zijn laatste kabinet; hij zou de politiek verlaten. Rutte heeft aangekondigd voor nog een termijn te gaan.
De bal ligt nu bij Rutte. De premier heeft – waarschijnlijk heel bewust – de ernst van de zaak duidelijk gemaakt door aan te kondigen midden in de kerstvakantie topoverleg te voeren over de politieke consequenties. Dat is doorgaans niet de opmaat voor alleen een schriftelijke kabinetsreactie.
Rutte over rapport toeslagenaffaire: ‘Kunnen ons er alleen voor schamen’
Politieke schade voor Rutte is al een feit
De politieke schade voor Rutte is al een feit. Ook als hij niet besluit op te stappen.
Tijdens zijn verhoor door de ondervragingscommissie maakte hij zijn rol kleiner dan die was. Zo ontstond het beeld van een premier die geen vuile handen wil maken.
Dan was er nog zijn rol als voorzitter van een speciale commissie die in 2013 in het leven werd geroepen om fraude hard aan te pakken. Dat spoorde mensen misschien aan om te fanatiek op fraudejacht te gaan, erkende Rutte zelf.
Tot slot dook de term ‘Rutte-doctrine’ op in sms-verkeer tussen zijn medewerkers. Daarmee wordt bedoeld dat informatieverkeer tussen ambtenaren zo min mogelijk naar buiten komt, anders kunnen zij volgens de premier hun werk niet goed doen.
De gebrekkige informatievoorziening richting de Kamer, de media en de ondervragingscommissie is juist een van de grote frustraties in het toeslagendossier.
Hoe dan ook dilemma voor Rutte
Met alles minder dan aftreden, kan de indruk ontstaan dat Rutte de toeslagenaffaire niet serieus neemt. Stapt hij op, dan gaat hij de campagne in als de premier die het tijdens zijn bewind liet gebeuren dat duizenden gezinnen de vernieling in werden geholpen.
Dé schuldige ga je niet vinden, zei een oud-belastingambtenaar al tegen de ondervragingscommissie. De verantwoordelijkheid lag op vele politieke bureaus.
Zo bezien is er nog een vergelijking te maken met zijn voorganger Kok, die bij zijn aftreden zei dat de internationale gemeenschap “anoniem” is en daarom geen verantwoordelijkheid kan nemen voor de slachtoffers. “Ik kan en doe dat wél”, zei hij.
MSN 19.12.2020 De toeslagenaffaire is nog lang niet klaar met dit kabinet. Daar is de schade bij de ouders als gevolg van het grootschalige overheidsfalen te groot voor. Politieke consequenties kunnen niet uitblijven na het donderdag gepubliceerde snoeiharde rapport van de ondervragingscommissie die uitzocht hoe het zo mis heeft kunnen gaan. De vraag is wélke consequenties.
Het rapport Ongekend onrecht hakte erin bij de politiek. “Daar kunnen we ons alleen maar voor schamen”, zei premier Mark Rutte vrijdag tijdens zijn wekelijkse persconferentie.
Ouders werden jarenlang vermorzeld door het toeslagensysteem van de Belastingdienst, met ongekende gevolgen. De problemen beperkten zich echter niet tot alleen grote schulden, die volgden op het harde terugvorderbeleid: het had ook invloed op hun werk, ze kregen relatieproblemen of ze moesten hun huis verlaten.
In de afgelopen periode lieten publicaties van Trouw en RTL Nieuws en de vastberadenheid van Kamerleden Renske Leijten (SP) en Pieter Omtzigt (CDA) zien hoe hopeloos de situatie is.
De rapporten van de Nationale ombudsman (2017) en de commissie-Donner (2019 en 2020) maakten ook veel duidelijk. Maar in het eindverslag van de ondervragingscommissie kwam alle ellende samen.
Volgende week speciale bijeenkomst kabinet
De Belastingdienst, de Tweede Kamer, het kabinet en de bestuursrechtspraak; allemaal hadden ze aandeel in het leed van de ouders.
Hoe nu verder? Volgende week ligt deze vraag voor tijdens een bijeenkomst in het Catshuis met de meest betrokken kabinetsleden, onder aanvoering van Rutte.
Een speciaal kabinetsberaad om tot een reactie op een rapport te komen is al zeldzaam, en al helemaal tijdens het kerstreces, zoals in dit geval. Het toont de uitzonderlijke impact van dit rapport aan. Begin januari komt er een officiële reactie.
Wat betekent een kabinetsval voor de politiek?
Aftreden is de ultieme vorm van politieke verantwoordelijkheid nemen. Rutte werd er vrijdag naar gevraagd, maar wilde er niet op vooruitlopen. “Die politieke vraag komt natuurlijk een keer terug”, zei hij daar alleen over.
We zitten vlak voor de verkiezingen, die niet vervroegd zullen worden. Als het kabinet aftreedt, is het tot aan de Tweede Kamerverkiezingen op 17 maart volgend jaar demissionair.
Er worden dan alleen nog lopende zaken afgehandeld, totdat er een nieuwe ploeg zit. Vanwege de recessen staan er nog maar vijftien officiële vergaderdagen op de agenda.
Er wordt sinds de afkondiging van de recentste coronamaatregelen al minder vergaderd door de Kamer, dus veel parlementaire impact zal zo’n val niet hebben.
Kamervoorzitter Arib (links) neemt het rapportOngekend onrecht aan van commissievoorzitter Van Dam (tweede van links), op de voorgrond CDA-Kamerlid Omtzigt. (Foto: ANP)
Ook CDA en D66 lopen bij aftreden schade op
De ondervragingscommissie deed onderzoek van 2013 tot en met november 2019. Van de meest bij de toeslagenaffaire betrokken bewindspersonen zit alleen Rutte nog op dezelfde positie.
Lodewijk Asscher (minister van Sociale Zaken tussen 2012 en 2017), Eric Wiebes (staatssecretaris van Financiën tussen 2014 en 2017, nu minister) en Frans Weekers (staatssecretaris van Financiën tussen 2010 en 2014) hebben inmiddels een andere functie of zitten niet meer in het kabinet.
Als het kabinet aftreedt, is Rutte niet de enige die gezichtsverlies lijdt. De politieke leiders van D66 (Sigrid Kaag) en het CDA (Wopke Hoekstra) zitten ook in de regering. Eind vorig jaar stapte bovendien al een D66-bewindsman (Menno Snel) op.
Maar de premier loopt als het gezicht en de naamgever van de afgelopen drie kabinetten de meeste schade op.
Vanuit de oppositie zal de PvdA hier liever ook geen campagnethema van maken. De commissie concludeerde immers dat partijleider Asscher medeverantwoordelijk is voor de harde fraudeaanpak.
SP-Kamerlid Leijten tijdens een van de verhoren van de ondervragingscommissie die onderzoek deed naar de toeslagenaffaire. (Foto: ANP)
Bij een eventueel aftreden van Rutte gaan de gedachten misschien terug naar 2002. Toenmalig premier Wim Kok trad af vanwege het rapport over de val van Srebrenica in 1995, waarbij Nederlandse VN-militairen betrokken waren. Meer dan zevenduizend moslimjongens en -mannen werden vermoord.
Natuurlijk is zo’n tragedie met zo veel doden niet te vergelijken met wat er nu gebeurt, maar er is een politieke parallel: ook Kok zat in de laatste maanden van zijn kabinet.
Een belangrijk verschil is dat de PvdA-premier destijds bezig was aan zijn laatste kabinet; hij zou de politiek verlaten. Rutte heeft aangekondigd voor nog een termijn te gaan.
De bal ligt nu bij Rutte. De premier heeft – waarschijnlijk heel bewust – de ernst van de zaak duidelijk gemaakt door aan te kondigen midden in de kerstvakantie topoverleg te voeren over de politieke consequenties. Dat is doorgaans niet de opmaat voor alleen een schriftelijke kabinetsreactie.
Politieke schade voor Rutte is al een feit
De politieke schade voor Rutte is al een feit. Ook als hij niet besluit op te stappen.
Tijdens zijn verhoor door de ondervragingscommissie maakte hij zijn rol kleiner dan die was. Zo ontstond het beeld van een premier die geen vuile handen wil maken.
Dan was er nog zijn rol als voorzitter van een speciale commissie die in 2013 in het leven werd geroepen om fraude hard aan te pakken. Dat spoorde mensen misschien aan om te fanatiek op fraudejacht te gaan, erkende Rutte zelf.
Tot slot dook de term ‘Rutte-doctrine’ op in sms-verkeer tussen zijn medewerkers. Daarmee wordt bedoeld dat informatieverkeer tussen ambtenaren zo min mogelijk naar buiten komt, anders kunnen zij volgens de premier hun werk niet goed doen.
De gebrekkige informatievoorziening richting de Kamer, de media en de ondervragingscommissie is juist een van de grote frustraties in het toeslagendossier.
Hoe dan ook dilemma voor Rutte
Met alles minder dan aftreden, kan de indruk ontstaan dat Rutte de toeslagenaffaire niet serieus neemt. Stapt hij op, dan gaat hij de campagne in als de premier die het tijdens zijn bewind liet gebeuren dat duizenden gezinnen de vernieling in werden geholpen.
Dé schuldige ga je niet vinden, zei een oud-belastingambtenaar al tegen de ondervragingscommissie. De verantwoordelijkheid lag op vele politieke bureaus.
Zo bezien is er nog een vergelijking te maken met zijn voorganger Kok, die bij zijn aftreden zei dat de internationale gemeenschap “anoniem” is en daarom geen verantwoordelijkheid kan nemen voor de slachtoffers. “Ik kan en doe dat wél”, zei hij.
MSN 18.12.2020 Wanneer valt een kabinet? En waarover? Die vragen galmen na door de (lege) Haagse wandelgangen sinds de commissie-Van Dam donderdag haar vernietigende rapport Ongekend onrecht uitbracht over de vele gemaakte fouten rondom de kinderopvangtoeslag.
Bij dit al jaren spelende schandaal, zo is nu ook parlementair vastgesteld, heeft de rijksoverheid op alle fronten gefaald. Alle betrokken instanties maakten grote fouten, keken weg of lieten anderszins de misstanden onnodig lang voortbestaan.
Van de „spijkerharde wetgeving” door kabinet en parlement, en de „oververhitte politieke behoefte aan fraudebestrijding” tot het schenden van „diverse rechtsbeginselen” door de Belastingdienst bij aangespannen bezwaarprocedures en het veronachtzamen van de (rechts)bescherming van burgers door, nota bene, de hoogste bestuursrechter.
Een „optelsom van onvermogen”, allitereerde de commissie-Van Dam verder, bij „alle betrokken staatsmachten”, waardoor tienduizenden gezinnen die door de Belastingdienst jarenlang onterecht zijn klemgezet er helemaal alleen voor stonden.
„Daar kun je je alleen maar voor schamen”, reageerde premier Rutte (VVD) vrijdagmiddag na afloop van de ministerraad. Op de vraag bij dezelfde persconferentie of hij er politieke verantwoordelijkheid voor zal gaan nemen, zei Rutte dat dat „te vroeg” is om te zeggen. „Op de politieke weging kan ik niet vooruitlopen.”
‘Zie je wel: ik had gelijk. Ik ben niet gek’
Bijeenkomst in het Catshuis
Er zijn in het verleden kwesties geweest waarover ministers of hele kabinetten struikelden, die zo op het eerste gezicht minder zwaar waren: de paspoortaffaire in 1988, het reiskostenforfait een jaar later, interne ruzie over het Nederlanderschap van VVD-Kamerlid Ayaan Hirsi Ali in 2006.
In dit geval, de Toeslagenaffaire, is niet alleen het individuele leed van burgers aanzienlijk omvangrijker, het aantal betrokken bewindslieden ligt veel hoger. Het aantal politieke partijen trouwens ook. Regeringspartijen CDA, VVD en D66 en in het vorige kabinet ook de PvdA, leverden allemaal ministers of staatssecretarissen die voor het toeslagenbeleid en de fraudebestrijding verantwoordelijk zijn (geweest).
Dat gegeven blijkt voor het kabinet geen reden om al meteen politieke consequenties uit het vernietigende onderzoek te trekken. Komende dinsdag zal een deel van het kabinet samenkomen in het Catshuis om informeel over het rapport van de commissie-Van Dam te spreken.
Bij de vraag of en hoe er ‘politieke verantwoordelijkheid’ moet worden genomen, speelt een aantal overwegingen een rol. Zo zijn er factoren die het best gunstig maken om het grootste politiek gebaar te maken dat er is: het kabinet biedt in z’n geheel het ontslag aan bij de koning. Allereerst zouden gedupeerde ouders er in morele zin genoegdoening mee krijgen. Zij voelen zich namelijk vooral ongelijk behandeld: toen zij iets vermeend fouts hadden gedaan, werden ze keihard aangepakt. Als de ‘hoge heren in Den Haag’ wanbeleid voeren, gaan zij vaak vrijuit. Al valt ertegenin te brengen dat sinds 2014 al twee staatssecretarissen op het toeslagendossier zijn gesneuveld (VVD’er Frans Weekers en D66’er Menno Snel vorig jaar).
Bestuurlijk gezien zou het aftreden van het kabinet niet al te grote gevolgen hebben. Met de Tweede Kamerverkiezingen voor de deur, half maart, is het kabinet eigenlijk al uitgeregeerd. Die paar laatste maanden kunnen heel goed in demissionaire stand worden voltooid. Het tweede kabinet-Kok deed hetzelfde in 2002 na het kritische onderzoeksrapport over de val van de moslimenclave in Srebrenica. Er waren nog maar vier weken tot de volgende verkiezingen.
Daarbij zal de demissionaire status de onderlinge politieke spanning binnen de coalitie, behoorlijk opgelopen door de tweede coronagolf, wellicht wegnemen. Tijdens de komende verkiezingscampagne, altíjd bron van rivaliteit, zouden de gemaakte fouten bij de Belastingdienst niet meer als verwijt hoeven klinken – als dat al een rol speelt in een door corona gedomineerde campagne. Ook zou het verlichting bieden voor drie hoofdrolspelers in het toeslagendossier die nu lijsttrekker zijn: premier Rutte, minister van Financiën Wopke Hoekstra (CDA) en de vorige minister van Sociale Zaken Lodewijk Asscher (PvdA).
Vol mandaat nodig
Er is één groot bezwaar tegen de ultieme stap van het kabinet: de huidige coronacrisis. Een land in nood, sinds afgelopen week zelfs in zware lockdown, heeft een regering nodig met een vol mandaat. Hoewel er staatsrechtelijk geen regels zijn voor wat een demissionaire regering wel en niet mag doen – dat bepaalt de Tweede Kamer –, is het ongebruikelijk om dan ingrijpende besluiten te nemen.
Daarbij zullen getroffen sectoren – de zorg, de horeca, de detailhandel – toch liever een volwaardige gesprekspartner hebben in Den Haag dan een kabinet dat één hand op de rug gebonden heeft.
Lees ook: ‘Wij juristen maakten te weinig kabaal’
De mildere optie die op het Binnenhof rondzoemt, is dat niet het gehele kabinet opstapt, maar één betrokken hoofdpersoon. Daarbij klinkt eigenlijk maar één naam: die van VVD’er Eric Wiebes, de huidige minister van Economische Zaken en Klimaat en in het vorige kabinet als staatssecretaris van Financiën verantwoordelijk voor de kinderopvangtoeslag.
Eén zoenoffer van een zwaargewicht zou voor gedupeerde ouders en getergde oppositiepartijen wellicht voldoende zijn. Maar ook voor Wiebes geldt: hij speelt een belangrijke rol in het huidige crisisbeleid van het kabinet. Hij is de man van de creatieve ideeën om de economische schade beperkt te houden, en een van de ontwerpers van het financieel-economisch steunbeleid. Daarbij zal de grootste regeringspartij niet makkelijk een bewindspersoon laten gaan: eerder sneuvelden al Halbe Zijlstra als minister van Buitenlandse Zaken en Mark Harbers als staatssecretaris van Vreemdelingenzaken.
Voorlopig ligt de vraag over een vrijwillig vertrek van (een deel van) het kabinet op tafel. De politieke druk loopt pas echt op als de Tweede Kamer over het rapport zal debatteren. Het dit weekend begonnen kerstreces duurt nog drie weken.
NOS 18.12.2020 Rechterlijke instanties gaan nog niet inhoudelijk in op de kritiek die de parlementaire ondervragingscommissie gisteren uitte over hun rol in de toeslagenaffaire. Wel laat de Raad van State weten de opmerkingen zeer serieus te nemen en zegt de Raad voor de rechtspraak de oproep om in de spiegel te kijken “ter harte” te nemen.
Zowel de Raad voor de rechtspraak als de Raad van State zegt het rapport eerst zorgvuldig te gaan bestuderen alvorens met een inhoudelijke reactie te komen.
Snoeihard oordeel
De parlementaire ondervragingscommissie die de affaire behandelde, oordeelde in haar eindrapport snoeihard over de rechters. Zij hielden zich aan een “spijkerharde uitvoering van de regels”, die niet noodzakelijkerwijs op die manier uitgevoerd hoefde te worden.
“Daarmee heeft de bestuursrechtspraak zijn belangrijke functie van bescherming van individuele burgers veronachtzaamd”, constateerde commissievoorzitter Chris van Dam met zijn collega’s in het 132 pagina’s tellende document.
Premier Rutte zei gisteren in een eerste reactie dat in de affaire de beginselen van de rechtsstaat zijn geschonden: “Je ziet dat de rechtsstaat niet de burgers heeft beschermd en in een heel heftige mate schade heeft toegebracht”.
‘Geen schijn van kans’
In de kinderopvangtoeslagaffaire zijn veel ouders in de problemen gekomen doordat zij ten onrechte als fraudeur werden behandeld en eerder ontvangen toeslagen moesten terugbetalen. Zaken die door gedupeerde ouders aan de rechter werden voorgelegd, werden nagenoeg altijd afgewezen. Door het falen van de overheid beschikten rechters niet altijd over volledige of juiste informatie. Onder meer daardoor hadden de ouders volgens de commissie in rechtszaken “geen schijn van kans”.
Daarnaast gold lang een zogenoemde alles-of-niets-regeling, die door de rechters strikt werd gevolgd. Door die regeling werd ouders te allen tijde opgedragen het volledige voorschot terug te betalen en verviel tegelijk het recht op kinderopvangtoeslag.
Commissievoorzitter Van Dam maakte gedurende de verhoren een proces door “van verwondering naar verontwaardiging”.
Sprak iedereen de waarheid tegen de commissie?
In oktober 2019 wijzigde de Raad van State de eigen jurisprudentie, toen bleek dat tal van gezinnen buiten hun schuld om in grote financiële problemen waren terechtgekomen. In die nieuwe jurisprudentie vond de hoogste bestuursrechter dat de Belastingdienst soepeler moest omgaan met het vaststellen en terugvorderen van kinderopvangtoeslag. Rechters konden daarmee ook meer ruimte bieden in hun uitspraken.
“De rechter heeft zoals de commissie terecht concludeert de taak de burger wanneer nodig te beschermen tegen de overheid”, schrijft de Raad voor de rechtspraak over de gewijzigde jurisprudentie in een reactie op het toeslagenaffairerapport. “Dat is in dit soort gevallen nu beter mogelijk.”
NOS 18.12.2020 Premier Rutte vindt het nog te vroeg om na te denken over een mogelijk kabinetsaftreden vanwege het zeer harde rapport over de kinderopvangtoeslagaffaire. “Ik wil nu nog geen conclusies trekken”, benadrukte de premier op zijn wekelijkse persconferentie. “Het is nog te vroeg om daar iets over te zeggen.”
Het rapport van de parlementaire ondervragingscommissie constateert dat de grondbeginselen van de rechtsstaat zijn geschonden. Rechters, ambtenaren, de Tweede Kamer en ministers kregen het ervan langs.
Schamen
In een eerste reactie sprak Rutte gisteren over een “heftig” en “fair” rapport en die woorden herhaalde hij vandaag op zijn persconferentie. “Het gaat om onschuldige mensen. We kunnen ons daar alleen maar voor schamen.”
Rutte zei dat hij eerst met het kabinet het rapport goed wil lezen en zal bekijken wat in de toekomst beter moet om te voorkomen dat burgers komen vast te zitten door de regels van de overheid. Een deel van de ministersploeg zal daar volgende week over praten in het Catshuis.
De vraag over aftreden is nog niet in het kabinet besproken. “Ik sluit het niet uit, maar het is voor later”, zei Rutte daarover. Hij wil naar eigen zeggen alles “stap voor stap” doen. Volgens hem moet eerst worden geregeld dat de getroffen ouders zo snel mogelijk geld krijgen vanwege het leed wat hun jarenlang is overkomen.
De premier weerspreekt dat hij te lichtzinnig reageert op het rapport. “Dat we het rapport gaan bestuderen wil niet zeggen dat we er maar even naar kijken. We gaan daar veel tijd voor nemen.”
Srebrenica
Bij vernietigende rapporten in het verleden zijn vaker ministers of het gehele kabinet opgestapt. Het tweede kabinet-Kok viel in 2002 vanwege het NIOD-onderzoek dat harde conclusies trok over de Nederlandse rol bij de val van Srebrenica, toen duizenden moslims omkwamen. De ministers Donner en Dekker traden in 2006 af na een rapport over de verantwoordelijkheid van de overheid bij een brand in een cellencomplex op Schiphol.
Telegraaf 18.12.2020 Premier Rutte ziet vooralsnog geen reden om het kabinet, of een deel van het kabinet te laten aftreden vanwege de toeslagenaffaire. „Dat is echt nog te vroeg om te zeggen”, vindt hij.
Uit een snoeihard onderzoeksrapport van de Tweede Kamer dat donderdag naar buiten kwam, blijkt dat ouders ’ongekend onrecht’ is aangedaan, en de ’beginselen van de rechtsstaat’ zijn geschonden. „Daar kunnen we ons alleen maar voor schamen”, zegt Rutte.
Desondanks ziet hij er vooralsnog niets in om conclusies te trekken door bijvoorbeeld het hele kabinet op te laten stappen, zoals ooit eerder gebeurde naar aanleiding van het Srebrenica-rapport. „Die vraag is nog niet aan de orde”, vindt hij. Hij wil nu eerst met zijn kabinetsploeg de inhoud van het rapport goed bestuderen.
Volgens politiek commentator Wouter de Winther kan het rapport over de toeslagenaffaire wel degelijk het einde van kabinet-Rutte III betekenen:
Catshuis
Volgende week dinsdag komen de belangrijkste bewindslieden die verantwoordelijkheid dragen voor de toeslagenaffaire bijeen in het Catshuis. Volgens minister Wiebes (Economische Zaken) moet die bijeenkomst worden gezien als ’een eerste gesprek’. „Er zullen er nog wel meer volgen.” In het Catshuis zal volgens Wiebes ook worden bekeken of het kabinet wel genoeg doet om de gedupeerden te compenseren en of het niet sneller kan.
Premier Rutte wil voor het bestuderen van het onderzoeksrapport de tijd nemen, geeft hij aan. „Niet in de lengte maar in de diepte.” In januari verwacht hij met een officiële kabinetsreactie te kunnen komen.
Rutte ging vrijdag ook in op de demonstranten die tijdens zijn toespraak in het Torentje te horen waren. „Mijn enige zorg was eigenlijk: is het geluid niet zo hard dat je mij niet meer hoort.”
„Ik kan niet vragen om zendtijd en me dan laten afleiden door potten en pannen”, zei de premier tijdens zijn persconferentie op vrijdag. Daarom besloot hij zich alle „mooie Nederlanders” in te beelden die zijn boodschap wilden horen. „Ik heb toen bedacht, ik ga me vol richten, via die camera, op de huiskamers.”
AD 18.12.2020 Premier Mark Rutte zegt dat een eventueel aftreden van bewindspersonen of het gehele kabinet vanwege het snoeiharde rapport over de toeslagenaffaire ‘nu niet aan de orde’ is. ,,Het belangrijkste is dat ouders nu zo snel mogelijk worden geholpen.”
Het kabinet gaat alle uitvoeringsorganisaties tegen het licht houden om te kijken of burgers er wel rechtmatig behandeld worden. Dat zeggen bronnen rond het kabinet. Rutte en de meest betrokken ministers buigen zich de komende weken over de vraag hoe herhaling van de toeslagenaffaire kan worden voorkomen.
De Belastingdienst benadeelde duizenden ouders die probeerden het stopzetten van hun kinderopvangtoeslag aan te vechten. Ook de wet zelf was te hardvochtig. ,,Als dit zo lang bij de Belastingdienst kon gebeuren, kan die weeffout ook in andere overheidsorganisaties zitten. We gaan proberen meer controlemechanismen in te bouwen’’, zegt een betrokkene.
Premier Mark Rutte noemde tijdens zijn wekelijkse persconferentie na afloop van de ministerraad het gisteren verschenen rapport van de parlementaire ondervragingscommissie kinderopvangtoeslag ‘indrukwekkend’ en ‘fair’. ,,Onschuldige mensen zijn in de knel gekomen. Daar kunnen we ons alleen maar voor schamen.” Hij benadrukte wel dat hij pas in mei 2019 in de gaten kreeg dat het toeslagenbeleid zo hard uitpakte dat ouders bij een klein foutje alles terug moesten betalen. ,,Ik had kunnen ingrijpen als ik ervan wist. Ik wist het voor 2019 niet.”
Rutte noemt dat het eventueel aftreden van bewindspersonen nu ‘niet aan de orde’. Eerst moet worden gezorgd dat de slachtoffers van de affaire goed en snel worden gecompenseerd, zegt hij.
De Tweede Kamer is verbolgen over het feit dat vrijwel alle getroffen ouders, die als fraudeur werden gestempeld en vaak grote bedragen moesten terugbetalen, nog altijd niet zijn gecompenseerd. Rutte wilde er nog niet op vooruitlopen of de compensatieregeling wordt aangepast. ,,Dat gaan we stap voor stap grondig bekijken.” Volgens Rutte is de goede afwikkeling van de kinderopvangtoeslagaffaire ‘een erekwestie’. ,,We moeten aan het werk: hoe zorgen we dat dat in toekomst niet meer kan gebeuren?”
TELEGRAAF 18.12.2020 De conclusies van de Kamercommissie die de toeslagenaffaire heeft onderzocht, zijn „in alle aspecten verbijsterend”, maar wel zeer terecht. Dat zegt minister Eric Wiebes (Economische Zaken), die in het vorige kabinet als staatssecretaris van Financiën verantwoordelijk was voor de Belastingdienst.
De commissie oordeelt zeer hard over de manier waarop de overheid ouders behandelde die ten onrechte beschuldigd werden van fraude met de kinderopvangtoeslag. Die mensen is „groot onrecht” aangedaan en dat was te voorkomen geweest als de verantwoordelijke bewindspersonen beter waren omgegaan met de signalen van misstanden, die er wel degelijk waren.
„Ik voel me medeverantwoordelijk”, zegt Wiebes. „Van al die overheidsorganen, was ik er ook één. We hebben er allemaal bij gestaan, maar we hebben niet op tijd gezien dat het zo groot was. Dat is buitengewoon verdrietig, maar ook iets dat echt in Nederland niet hoort te gebeuren.”
De commissie hekelt ook de manier waarop de betrokken ministeries hun eigen bewindslieden, de Tweede Kamer, de media en zelfs de rechterlijke macht van informatie voorzagen. Vooral dat laatste vindt Wiebes „verbijsterend.” Hij zegt er zelf ook last van te hebben gehad dat de informatievoorziening „op alle terreinen” onvoldoende was. „Daardoor hebben we het ook veel te laat doorgehad.”
Volgens politiek commentator Wouter de Winther kan het rapport over de toeslagenaffaire zelfs het einde van kabinet-Rutte III betekenen:
MSN 18.12.2020 De conclusies van de Kamercommissie die de toeslagenaffaire heeft onderzocht, zijn „in alle aspecten verbijsterend”, maar wel zeer terecht. Dat zegt minister Eric Wiebes (Economische Zaken), die in het vorige kabinet als staatssecretaris van Financiën verantwoordelijk was voor de Belastingdienst.
De commissie oordeelt zeer hard over de manier waarop de overheid ouders behandelde die ten onrechte beschuldigd werden van fraude met de kinderopvangtoeslag. Die mensen is „groot onrecht” aangedaan en dat was te voorkomen geweest als de verantwoordelijke bewindspersonen beter waren omgegaan met de signalen van misstanden, die er wel degelijk waren.
„Ik voel me medeverantwoordelijk”, zegt Wiebes. „Van al die overheidsorganen, was ik er ook één. We hebben er allemaal bij gestaan, maar we hebben niet op tijd gezien dat het zo groot was. Dat is buitengewoon verdrietig, maar ook iets dat echt in Nederland niet hoort te gebeuren.”
De commissie hekelt ook de manier waarop de betrokken ministeries hun eigen bewindslieden, de Tweede Kamer, de media en zelfs de rechterlijke macht van informatie voorzagen. Vooral dat laatste vindt Wiebes „verbijsterend.” Hij zegt er zelf ook last van te hebben gehad dat de informatievoorziening „op alle terreinen” onvoldoende was. „Daardoor hebben we het ook veel te laat doorgehad.”
Volgens politiek commentator Wouter de Winther kan het rapport over de toeslagenaffaire zelfs het einde van kabinet-Rutte III betekenen.
MSN 18.12.2020 Snellere compensatie van ouders die geraakt zijn in de toeslagenaffaire “ligt ook nu weer op tafel”. Dat zegt minister Wopke Hoekstra (Financiën) na het vernietigende rapport van de speciale Kamercommissie die zich over het overheidsschandaal boog. Hij benadrukt dat staatssecretaris Alexandra van Huffelen (Toeslagen) hard bezig is de compensatie te regelen. “Ik denk dat zij ook zal kijken: wat kan er nou nog meer of nog sneller de komende periode”, voegt Hoekstra daaraan toe.
Het kabinet komt in de eerste week van de kerstvakantie bijeen op het Catshuis om het rapport te bespreken. Daar zal niet alleen gesproken worden over de politieke gevolgen van het rapport (welke bewindspersonen zouden eventueel moeten aftreden), maar ook de compensatieregeling. Er wordt steeds meer duidelijk over het overheidsschandaal, waarbij ouders financieel in het nauw werden gedreven, maar compensatie is er nog maar voor een heel klein deel van de vele gedupeerden. Of er voor de kerst nog meer gaat gebeuren voor ouders, kon Hoekstra niet zeggen.
De Kamercommissie haalt in het rapport ook hard uit naar de manier waarop het ministerie van Financiën met informatie en documenten omgaat. De informatievoorziening van de meeste ministeries was beroerd, maar dat gold vooral voor het ministerie van Hoekstra. Welke stukken wel en niet naar buiten werden gebracht, werd “in meerdere gevallen ingegeven door gewenste juridische of politieke uitkomsten”, concludeerde de commissie zelfs. Daar ligt “evident een opdracht voor mijn ministerie”, zegt de bewindsman.
Dat ook de informatievoorziening naar de rechter niet op orde was, noemt Hoekstra een “onverkwikkelijk voorbeeld”.
NOS 17.12.2020 Premier Rutte is het eens met de harde conclusies van de toeslagencommissie dat de beginselen van de rechtsstaat zijn geschonden. Hij spreekt over een “heel heftig” en een “terecht” rapport. “Je ziet dat de rechtsstaat niet de burgers heeft beschermd en in een hele heftige mate schade heeft toegebracht”, aldus de premier vanavond in zijn eerste reactie.
Het kabinet vindt dat de toeslagenaffaire heel veel verdriet en schade bij de ouders heeft veroorzaakt en dat dit nooit meer mag gebeuren, zo zei staatssecretaris Van ’t Wout van Sociale Zaken vanmiddag namens het kabinet in reactie op het rapport van de parlementaire ondervragingscommissie.
Die concludeerde eerder vandaag dat de ouders ongekend onrecht is aangedaan nadat ze onterecht als fraudeur werden aangemerkt bij het aanvragen van kinderopvangtoeslag. Er is volgens de commissie in strijd gehandeld met de beginselen van de rechtsstaat.
“De conclusies zijn duidelijk en hard”, zei Van ’t Wout. “Kinderopvang hoort het leven van ouders makkelijker te maken. Het tegendeel is hier gebeurd.” Verder wilde hij er nog geen “grote uitspraken” over doen. “We gaan hier de komende weken heel hard mee aan de slag.”
Kabinet volgende week in Catshuis
Zijn collega Van Huffelen van Financiën, verantwoordelijk voor de Belastingdienst, noemde het “meer dan verschrikkelijk” wat er met de ouders is gebeurd. “Door toedoen van de overheid zijn ze in diepe problemen geraakt.”
Ze kondigde aan dat het kabinet volgende week dinsdag in het Catshuis bij elkaar komt om het rapport te bespreken. Waarschijnlijk zullen er meer sessies nodig zijn om “een heel goed antwoord te maken”. Het kabinet wil dan in januari met een volwaardige reactie komen.
Premier Rutte benadrukt dat de gedupeerden zo snel mogelijk gecompenseerd moet worden. Het kabinet werkt volgens Van Huffelen hier keihard . “Maar dat is ingewikkeld en complex.” De meest schrijnende gevallen worden nog voor de Kerst geholpen, zei de staatssecretaris.
Telegraaf 17.12.2020 De ouders in de toeslagenaffaire is ’ongekend onrecht’ aangedaan, waarbij de ’grondbeginselen van de rechtstaat zijn geschonden’. Met die vernietigende conclusie komt de ondervragingscommissie. Daarbij krijgen niet alleen de Belastingdienst, maar ook het kabinet, de Tweede Kamer en de rechtspraak een flinke veeg uit de pan. Het kabinet overlegt volgende week in het Catshuis over het rapport.
De titel van het rapport van de commissie laat aan duidelijkheid niets te wensen over: Ongekend onrecht. Dat is wat de tienduizenden ouders volgens de Kamerleden is aangedaan in de toeslagenaffaire. Jarenlang werden ze vermorzeld door een keiharde fraudeaanpak en nietsontziende terugvordering van de Belastingdienst.
De rechtsstaat is bij die affaire in het geding geweest, schrijft de commissie. En ook al bezworen commissievoorzitter en CDA-Kamerlid Chris van Dam dat er geen schuldigen aangewezen zouden worden, deelt de commissie wel degelijk een paar stevige standjes uit.
Uiteraard aan de Belastingdienst zelf, waar de fraude-aanpak zo uit de hand liep en ’grove inbreuk’ werd gemaakt op de rechten die mensen hebben. Maar ook ’kabinet en parlement’ mogen van de commissie het boetekleed aantrekken, omdat zij die ’spijkerharde’ wetgeving hebben gemaakt die te weinig ruimte gaf aan burgers om zich te verdedigen. De fiscus stond daardoor onder druk van een ’oververhitte politieke behoefte’ om mensen keihard aan te pakken.
Dat vervolgens de rechtspraak, met name de Raad van State, ook nog jarenlang groen licht gaf aan de harde aanpak van de Belastingdienst, heeft ook niet geholpen. De commissie ziet dat rechters een ’wezenlijke bijdrage’ hebben geleverd aan de keiharde uitvoering. Al met al is er volgens de commissie sprake van een ’optelsom van onvermogen om recht te doen aan het individu’.
Catshuis-overleg
Het kabinet gaat volgende week in het Catshuis overleggen over het rapport. Premier Rutte spreekt van een ’heel heftig rapport’: „Je ziet dat inderdaad de rechtsstaat niet burgers heeft beschermd, maar juist grote schade heeft toegebracht.” Volgens staatssecretaris Van Huffelen (Financiën) moet het kabinet met ’een heel goed antwoord’ komen op het rapport. Dat antwoord moet dan halverwege januari komen. De Kamer wil kort daarna over het rapport debatteren met in elk geval Rutte en minister Hoekstra.
CDA-Kamerlid Omtzigt, die al tijden zijn tanden heeft gezet in dit dossier, hoopt dat het ’recht doen aan de ouders’ in de reactie van het kabinet ’op plek 1, 2 en 3’ staat. „Het gaat niet om nog een keer sorry zeggen”, zegt Omtzigt. Hij wil dat het kabinet eindelijk haast gaat maken met de compensatie van de ouders en die ook ruimhartiger maakt.
Het verslag van de commissie bevestigt verder het beeld dat tijdens de verhoren van topambtenaren en prominente politici al naar boven kwam. Onder anderen Rutte, Hoekstra en PvdA-leider Asscher moesten langskomen voor een verhoor.
Op de betrokken ministeries werd naar elkaar gewezen, waardoor niemand de verantwoordelijkheid nam om de problemen voor ouders op te lossen. En de politieke top bij Financiën en Sociale Zaken was jarenlang niet goed op de hoogte hoe omvangrijk de problematiek eigenlijk was.
Informatievoorziening
De grootste veeg uit de pan bewaart de commissie overigens voor het ministerie van Financiën; en dan specifiek voor hoe dat ministerie omging met de verzoeken om informatie te leveren. Financiën leverde het gros van de informatie veel later dan afgesproken, en vlak voor, tijdens en zelfs ná de verhoren dook nog weer nieuwe informatie op.
„De commissie is hier ontstemd over”, staat in het rapport. De Kamerleden spreken van een ’hardnekkig probleem’ en weten niet eens zeker of ze nu al wel alle opgevraagde informatie hebben gekregen. Mocht dat niet zo zijn, dan kan de commissie of de Tweede Kamer ’nog stappen overwegen’, staat er dreigend in het rapport.
RTL 17.12.2020 De ontspoorde fraudejacht door de Belastingdienst heeft ‘veel schade en verdriet veroorzaakt’. Dat zegt het kabinet naar aanleiding van het snoeiharde rapport over de toeslagenaffaire. Kamerleden vinden dat het rapport niet zonder gevolgen kan blijven, maar willen eerst dat de ouders snel worden gecompenseerd. “Er is nog geen klap gebeurd”, stelt CDA’er Pieter Omtzigt.
De ontspoorde fraudejacht door de Belastingdienst heeft ‘veel schade en verdriet veroorzaakt’, zegt staatssecretaris Bas van ’t Wout (Sociale Zaken) in een eerste reactie namens het kabinet. Zijn collega Alexandra van Huffelen noemt wat er is gebeurd ‘meer dan verschrikkelijk’.
Premier Rutte heeft gereageerd over het rapport over de toeslagenaffaire: ‘een heel heftig rapport, ook voor de ouders en voor het hele systeem’.
Snoeihard rapport
Dat rapport is snoeihard. Tienduizenden ouders zijn onterecht het slachtoffer geworden van spijkerharde regels en een even harde uitvoering. Ze zijn jarenlang niet door de politiek gehoord.
De wetgeving was veel te hard, de uitvoerders keken niet naar individuele gevallen en de ministeries namen geen verantwoordelijkheid. Kijk hier wat commissievoorzitter Chris van Dam daarover zei.
Niet zonder gevolgen blijven
De conclusies kunnen volgens de Tweede Kamer niet zonder gevolgen blijven. Maar de Kamer eist nu eerst dat er veel meer tempo wordt gemaakt met het compenseren van de tienduizenden gedupeerde ouders. “Er is nog geen klap gebeurd. Er zijn pas 500 ouderen gecompenseerd en er zijn tienduizenden gedupeerden”, zegt CDA’er Omtzigt. Hij noemt het rapport ‘spijkerhard’ en ‘honderd procent’ juist.
Maar het moet ook gaan over de politieke gevolgen, vinden Kamerleden. “Het is een vraag die zeker op tafel ligt”, zegt regeringspartij ChristenUnie. De SP vindt dat er politieke verantwoordelijkheid genomen moet worden, maar ook de SP vindt eerst dat de tienduizenden gedupeerde ouders nu snel gecompenseerd moeten worden. “We moeten geen dag langer meer wachten”, zegt SP-leider Marijnissen.
Het kabinet wil niet direct overgaan op snelle compensatie van alle ouders die zich bij de Belastingdienst hebben gemeld. “We moeten op dit rapport een heel goed antwoord maken”, zegt staatssecretaris Van Huffelen.
Het kabinet heeft volgens haar ‘een grote verantwoordelijkheid om te zorgen dat dit nooit meer gebeurt’.
PVV-leider Geert Wilders richt zijn pijlen vooral op premier Rutte. De premier was medeverantwoordelijk voor de harde fraudeaanpak die tijdens het kabinet Rutte-II werd gestart.
Wilders zegt in een reactie op het rapport: “Dit is dus het Nederland van Rutte en Asscher. Een overheid die mensen keihard in de steek laat, de rechtsstaat opzij zet en onschuldigen zonder enige gêne criminaliseert en collectief de andere kant op kijkt. De Nederlandse overheid is totaal losgezongen van de burger.”
Knalhard rapport
GroenLinks-leider Jesse Klaver noemt het een knalhard rapport. “De overheid heeft de levens van mensen kapotgemaakt. Duizenden mensen moeten nu zo snel mogelijk worden gecompenseerd. De hoogste tijd om kinderopvang gratis te maken en de toeslagen af te schaffen.”
“De overheid, politiek en rechtspraak hebben hier allemaal steken laten vallen”, zegt VVD’er Helma Lodders (VVD) op Twitter. “Dat moeten we ons aantrekken, ook ik persoonlijk, en ervan leren zodat dit in de toekomst niet meer voorkomt. Dit leed kunnen we niet meer terugdraaien.”
MSN 17.12.2020 De ondervragingscommissie kijkt nog of, op basis van bijvoorbeeld nieuwe documenten, blijkt dat getuigen gelogen hebben onder ede. “Als uit een verklaring nu iets komt dat iemand enorm heeft zitten jokkebrokken dan zullen we ook de stappen ondernemen, zodat je nog aangifte kunt doen of zoiets”, zegt voorzitter Chris van Dam (CDA)
Volgens Van Dam is er vooralsnog geen directe aanleiding om mensen te verdenken van meineed (liegen onder ede, een strafbaar feit). Dat werd op sociale media wel af en toe gesuggereerd, naar aanleiding van nieuwe documenten die het ministerie van Financiën naar buiten bracht. De commissie gaat nog eens zitten om hiernaar te kijken en te onderzoeken wat ze eventueel kan doen tegen mensen die zich mogelijk schuldig hebben gemaakt aan meineed.
De afgelopen dagen heeft dat departement een hele reeks documenten vrijgegeven die journalisten hadden opgevraagd, met een beroep op de Wet openbaarheid van bestuur (Wob). Een heel volledig beeld van die memo’s en notities heeft de ondervragingscommissie nog niet. Twee weken geleden heeft de commissie gezegd geen documenten meer mee te nemen. “Je kan je staf niet vragen een concept-rapport te schrijven en dan ’s nachts nog even checken of alles wel klopt met wat er nu naar buiten is gekomen.”
“Het is natuurlijk wel bijzonder onaangenaam om dit mee te maken”, zegt Van Dam hierover. “Het is voor ons ook niet helemaal te begrijpen waarom net nu die Wobs naar buiten moeten komen.”
MSN 17.12.2020 De politieke top heeft behoorlijk wat kansen laten liggen om in te grijpen bij de aanpak van fraude met toeslagen, zegt Chris van Dam, voorzitter van de ondervragingscommissie die de toeslagenaffaire onderzocht. Er is volgens hem niet één schuldige aan te wijze, maar de politiek en topambtenaren moeten “goed in de spiegel kijken”.
Een half jaar lang zat Van Dam de commissie voor die documenten opeiste van ministeries, die (oud-)bewindspersonen en ambtenaren onder ede hoorde en “reconstrueerde” wie verantwoordelijk is voor de toeslagenaffaire. Veel politici zeiden weinig zorgwekkende signalen te ontvangen, maar die waren er wel degelijk, zegt Van Dam.
Hij wijst naar een hard rapport van de Ombudsman, brieven die ouders of grootouders naar bewindspersonen stuurden en vragen en moties uit de Tweede Kamer. “Bij alle verantwoordelijke bewindspersonen” kwamen volgens de commissie signalen langs “die ze hadden kunnen omzetten in actie”.
De politiek maakte slechte regels en negeerde signalen over de ontspoorde fraudejacht, maar bij de Belastingdienst ging ook een hoop mis. De harde invulling van de regels, bijvoorbeeld. “Dat is wel iets dat zich binnen de Belastingdienst ontwikkeld heeft”, zegt CDA’er Van Dam. “Waarbij in eerste instantie ook niet de politiek verantwoordelijken goed geïnformeerd zijn.” Dat hebben topambtenaren verzuimd.
Kritiek rechtspraak
In het rapport stond ook de opmerkelijke constatering dat de rechtspraak veel te verwijten valt in dit schandaal. Van Dam vond het naar zijn zeggen “spannend” om daar wat over te schrijven: politici zijn over het algemeen heel voorzichtig met kritiek op de rechtspraak. Maar toch was de rol van de rechtspraak twijfelachtig, concludeerde de commissie. De bestuursrechtspraak wordt er in het rapport van beschuldigd beginselen weg te redeneren die juist “zouden moeten dienen als stootkussen en beschermende deken voor mensen in nood”.
Ook de rol van de rechtspraak heeft ervoor gezocht dat het onderwerp zijn beslag heeft gehad op het vertrouwen dat Van Dam zelf heeft in de rechtstaat, zegt hij desgevraagd. De commissie viel naar zijn zeggen “van verwondering in verbijstering”. Van Dam: ik kreeg “een steen in mijn maag”.
NOS 17.12.2020 Het snoeiharde rapport over de kinderopvangtoeslagaffaire moet consequenties hebben, maar het belangrijkste is dat de gedupeerde ouders nu zo snel mogelijk worden gecompenseerd. Dat vindt de Tweede Kamer.
SP-leider Marijnissen noemt de conclusies van de parlementaire ondervragingscommissie “heel helder”. Volgens haar is het kabinet verantwoordelijk voor het vernielen van de levens van de gedupeerde gezinnen. Ze vraagt zich af of een kabinet dat betrokken is bij het schenden van rechtsbeginselen nog wel geloofwaardig is. “Ik kan het in ieder geval niet uitleggen.”
Nog voor de verkiezingen moet er een Kamerdebat komen, vindt Marijnissen. “Maar we moeten vooral geen dag langer meer wachten met compensatie.”
Zware Kerst
Dat is voor Henk Nijboer van de PvdA ook het belangrijkste. “De ouders gaan een hele zware Kerst in. Dat is heel slecht en beschamend. Mensen zijn de vernieling in geholpen en zitten tot op de dag van vandaag in de ellende.” Het kabinet heeft een half miljard euro uitgetrokken voor die compensatie, maar van de duizenden ouders zijn er nog maar een paar honderd gecompenseerd.
PVV-leider Wilders wijst de vinger naar het huidige en vorige kabinetten: “Dit is dus het Nederland van Rutte en Asscher. Een overheid die mensen keihard in de steek laat, de rechtsstaat opzijzet en onschuldigen zonder enige gêne criminaliseert en collectief de andere kant opkijkt. De Nederlandse overheid is totaal losgezongen van de burger.”
Farid Azarkan van Denk spreekt van een “politieke doodzonde”, omdat veel bewindspersonen al veel eerder op de hoogte waren van de problemen, maar niets deden. “Het is aan henzelf om conclusies te trekken, maar ik zou me kapot schamen.”
Kamer: nu eerst ouders compenseren
CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt, die samen met SP’er Renske Leijten de zaak aan het rollen bracht, vindt dat de kern van de rechtsstaat is geschaad: de verhouding tussen de burger en de overheid. “Maar het is wat snel om binnen een uur na de presentatie al politieke conclusies te trekken.”
Hij verwacht van het kabinet dat het zich nu eerst op de ouders richt en daarna begint met het herstellen van de rechtsstaat.
Omtzigt over harde rapport: kern rechtsstaat geschaad
Gert-Jan Segers, voorman van regeringspartij ChristenUnie, vindt ook dat de vraag gesteld moet worden of het kabinet nog wel geloofwaardig is. “De overheid moet een schild zijn voor de zwakkeren. Als dat zo misgaat, is dat een terechte vraag. Vandaag zien we wat er gebeurt als het systeem het wint van menselijkheid.”
Zwarte bladzijde
D66 noemt de hele zaak een zwarte bladzijde in de geschiedenis van de Nederlandse politiek en rechtsstaat. “Niemand binnen de overheid nam echt verantwoordelijkheid”, zegt Kamerlid Steven van Weyenberg. Net als de meeste partijen in de Tweede Kamer wil hij dat het huidige toeslagensysteem wordt afgeschaft en vervangen wordt door een eenvoudiger systeem.
Helma Lodders van de VVD erkent dat alle onderdelen van de overheid, zowel de politiek, de ambtenarij als de rechters, “collectief gefaald” hebben. Zij wil nog niet praten over politieke consequenties. “Voor mij staan vandaag de ouders centraal. Die moeten zo snel mogelijk gecompenseerd worden.”
NU 17.12.2020 De bevindingen van de ondervragingscommissie die onderzoek deed naar de kinderopvangtoeslagenaffaire schokken heel politiek Den Haag. Het kabinet gaat zich volgende week beraden op wat nu de beste reactie is. Duizenden gedupeerde ouders wachten nog steeds op compensatie.
Premier Mark Rutte had het donderdag over “een heel heftig rapport, ook voor de ouders en voor het hele systeem”. “Je ziet inderdaad dat de rechtsstaat burgers niet heeft beschermd, maar juist grote schade heeft toegebracht”, aldus de premier.
Volgens staatssecretaris Alexandra van Huffelen (Toeslagen) laat het onderzoek zien “dat het meer dan verschrikkelijk is wat er met de ouders is gebeurd”. “Levens zijn geruïneerd en het vertrouwen in de politiek is geschaad.”
Het donderdag gepubliceerde rapport Ongekend Onrecht laat zien dat het kabinet, de Tweede Kamer, de Belastingdienst én de rechtspraak de belangen van burgers hebben verkwanseld. Duizenden ouders die kinderopvangtoeslag hadden aangevraagd, werden door de fiscus onterecht als fraudeurs bestempeld of werden keihard aangepakt als er een kleine fout werd gemaakt.
Er werden grote sommen geld teruggevorderd, waardoor gezinnen in grote financiële problemen kwamen. De levens van gezinnen werden totaal ontwricht.
De commissieleden leggen feilloos bloot dat signalen – die waren er genoeg – niet zijn opgepikt door de politiek.
Rutte over toeslagenaffaire: ‘Bal die richting ravijn rolde’
Veel frustratie over trage compensatie
De bevindingen volgen twee dagen na een tumultueus debat dat Van Huffelen met de Tweede Kamer had over de compensatie voor de gedupeerden. Dat proces verloopt moeizaam en liep al vertraging op, tot grote frustratie van Kamerleden.
“In dit tempo moet de staatssecretaris ouder dan honderd jaar worden om alle gezinnen te compenseren”, zei CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt. Er gaan stemmen op om minder fijnmazig te kijken, zodat ouders sneller gecompenseerd worden.
De Belastingdienst heeft een team van zo’n vijfhonderd mensen opgetuigd dat zich bezighoudt met de terugbetaling. Er moet per geval worden bekeken op hoeveel compensatie iemand recht heeft. “Het is ingewikkeld en complex”, zei Van Huffelen donderdag meerdere keren. “Gewoon iedereen uitbetalen klinkt heel makkelijk, maar de schade is ongelooflijk verschillend.”
Aan alle gedupeerden hetzelfde bedrag overmaken, zou volgens de bewindsvrouw dan ook “heel veel mensen heel veel onrecht aandoen”.
Het kabinet heeft ervoor gekozen om mensen in acute problemen en schrijnende situaties te helpen, zodat zij voor de Kerst hun geld ontvangen – dat zijn er voor dit jaar 430.
Daarna is de verwachting dat in het eerste kwartaal van volgend jaar 1.500 mensen worden geholpen en in het tweede kwartaal 3.500. Mogelijk komen ruim twintigduizend gedupeerden voor compensatie in aanmerking. Het kabinet heeft in totaal ongeveer een half miljard euro uitgetrokken voor de compensatieoperatie.
SP’er Leijten: ‘Het lek is nog steeds niet boven’
De compensatie moet wat Omtzigt betreft nu prioriteit hebben, voordat het kabinet zich buigt over de eigen politieke consequenties. “Morgen (vrijdag, red.) dient het kabinet eerst en vooral te praten over hoe de ouders snel en volledig recht gedaan kan worden”, laat hij via Twitter weten.
Daar wordt Kamerbreed zo over gedacht. “De overheid heeft de levens van mensen kapotgemaakt. Duizenden mensen moeten nu zo snel mogelijk worden gecompenseerd”, laat GroenLinks-leider Jesse Klaver weten.
VVD’er Helma Lodders: “Dit leed kunnen we niet meer terugdraaien. We kunnen het wel verzachten. De compensatie moet nu voortvarend gebeuren.”
In de Kamer waren het Omtzigt en SP’er Renske Leijten die de kar steeds trokken in het dossier. Leijten, een van de acht Kamerleden die lid waren van de ondervragingscommissie, wil het liefst dat er een nog zwaarder parlementair instrument wordt gebruikt om de toeslagenaffaire te onderzoeken: de parlementaire enquête. Daarmee worden ook conclusies getrokken; dat is nu niet het geval.
Sowieso is het laatste woord hier nog niet over gezegd. “Het lek is nog steeds niet boven”, zei Leijten tegen Trouw.
MSN 17.12.2020 De slachtoffers van de toeslagenaffaire moeten nu eerst heel snel compensatie krijgen voor het aangedane leed. Daarover zijn de partijen in de Tweede Kamer het eens na een snoeihard rapport over de zaak. Daarnaast zal ook gesproken moeten worden over de politieke consequenties.
Volgens Gert-Jan Segers van de kleinste regeringspartij ChristenUnie “moeten betrokkenen in de politiek, rechtspraak en uitvoeringsorganisaties, maar ook de Kamer als geheel, zich rekenschap geven voor wat er is gebeurd”. De politiek moet na het rapport “goed naar zichzelf kijken”, vindt Steven van Weyenberg (D66).
“De overheid, politiek en rechtspraak hebben hier allemaal steken laten vallen”, zegt Helma Lodders (VVD) op Twitter. “Dat moeten we ons aantrekken, ook ik persoonlijk, en er van leren zodat dit in de toekomst niet meer voorkomt. Dit leed kunnen we niet meer terugdraaien.”
Politieke verantwoordelijkheid
Oppositiepartij SP vindt dat er politieke verantwoordelijkheid genomen moet worden. “Genoeg is genoeg”, zegt SP-leider Lilian Marijnissen. Ze wil een snel debat over het rapport van de parlementaire ondervragingscommissie, maar dat kan pas na het reces. Deze donderdag is de laatste vergaderdag van de Tweede Kamer dit jaar.
Volgens de parlementaire ondervragingscommissie hebben het kabinet, de Tweede Kamer, de Belastingdienst én de rechtsspraak ervoor gezorgd dat de grondbeginselen van de rechtstaat zijn geschonden in de affaire met de kinderopvangtoeslag. Ouders is “ongekend leed” aangedaan.
Geen verrassing
De partijen zijn het allemaal eens dat het vreselijk mis is gelopen, hoewel het niet als een verrassing komt. “De overheid heeft de levens van mensen kapotgemaakt”, zegt GroenLinks-leider Jesse Klaver. “Duizenden mensen moeten nu zo snel mogelijk worden gecompenseerd.” Volgens Geert Wilders (PVV) is de overheid “totaal losgezongen van de burger”.
Henk Nijboer (PvdA) noemt de oordelen van de commissie terecht. “Ouders is ongekend leed aangedaan en zijn door de overheid de vernieling in geholpen. Het is beschamend dat ouders na al die jaren nog steeds niet zijn gecompenseerd.” Alle slachtoffers moeten binnen enkele weken “recht worden gedaan”, zegt Nijboer. “Schrijnend dat dit zo lang duurt”, vindt SGP’er Kees van der Staaij.
Zwarte bladzijde
“Een zwarte bladzijde in de geschiedenis van de Nederlandse politiek en rechtstaat”, noemt D66’er Van Weyenberg de conclusies in het rapport. “Vandaag zien we wat er gebeurt als het systeem het wint van menselijkheid. Als een anonieme overheid beleid maakt op basis van wantrouwen. Als mensen niet centraal staan en niet beschermd worden door de rechtsstaat”, aldus CU-voorman Segers.
Het kabinet heeft eerder een half miljard euro uitgetrokken om de gedupeerden te compenseren. Maar de Kamer klaagt al langer over het trage tempo van de compensatie. Van de vele duizenden slachtoffers in beeld bij Financiën, is nog maar een handjevol gecompenseerd.
NOS 17.12.2020 “Ongekend onrecht.” Zo beschrijft de ondervragingscommissie kinderopvang in haar rapport wat veel ouders in de kinderopvangtoeslagaffaire is aangedaan. Het kritische rapport is vanmiddag gepubliceerd en daarin wordt geen van de betrokken door de commissie gespaard. Gedupeerde ouders zijn niet verbaasd over het snoeiharde rapport.
Veel ouders kwamen in de kinderopvangtoeslagaffaire in de problemen doordat zij ten onrechte als fraudeur werden behandeld. Zij moesten vaak tienduizenden euro’s aan toeslagen terugbetalen, wat vaak leidde tot financiële en sociale problemen.
‘Wonder dat ik er nog ben’
Kristie Rongen is een van de ouders die onterecht geld moest terugbetalen aan de Belastingdienst. Ze heeft daardoor een schuld van 92.000 euro en zit in de schuldhulpverlening, vertelt ze. Rongen leeft van 50 euro per week. Vanaf 2008 moest ze de kinderopvangtoeslag terugbetalen. Ze was toen alleenstaande moeder met drie jonge kinderen, haar jongste kind is inmiddels 19. “Het is een schande hoe het allemaal is gelopen, het is gewoon niet te geloven.”
Rongen is het ermee eens dat er “onherstelbaar leed” is veroorzaakt door de affaire. “Ik ben er behoorlijk aan onderdoor gegaan. Ik heb twee jaar thuisgezeten met een burn-out en het mag überhaupt een wonder heten dat ik er nog ben”, vertelt ze. “Gelukkig heb ik sterke kinderen om me heen en was mijn moeder er voor me. Zonder hen en andere mensen had ik het qua eten gewoon niet gered.”
Haar auto is in beslag genomen door de affaire, ze raakte bijna haar huis kwijt, vertelt ze. Ook kon haar zoon zijn studie niet meer betalen omdat hij zijn studiefinanciering gebruikte om haar te helpen met de huur. “Je voelt je totaal machteloos, alles wordt je afgepakt. Ik kreeg straatvrees en durfde niemand meer aan te spreken. Als de deurbel ging was ik bang dat er weer een deurwaarder voor zou staan.”
Het volgen van de verhoren afgelopen weken bracht bij Rongen veel emoties boven. “Ik heb er met woede naar gekeken. Af en toe heb ik echt zitten schreeuwen naar de tv, zo van ‘horen jullie mij?!’. Ik werd boos van het liegen, de plotselinge Alzheimer.”
De commissie zegt in het rapport dat alle onderdelen van de staat moeten nadenken over hoe kwesties als de kinderopvangtoeslagaffaire in de toekomst voorkomen kunnen worden en hoe het onrecht kan worden rechtgezet. Voor Rongen kan dat niet snel genoeg gaan. “Ik heb nu gehoord dat ik volledige compensatie krijg, maar ik weet nog niet wanneer.”
Littekens blijven
Ook gedupeerde Nazmiye Yigit-Karaduman vindt dat er haast gemaakt moet worden met de compensatie. “We zijn hier hard door geraakt, dus er moet een hele goede compensatie komen voor alle gedupeerde ouders en kinderen.” De ellende begon voor Yigit-Karaduman in 2013, toen ze binnen twee weken 32.000 euro aan kinderopvangtoeslag moest terugbetalen.
Nazmiye Yigit-Karaduman EIGEN FOTO (BEWERKING: NOS)
Yigit-Karaduman tekende bezwaar aan, maar verloor elke zaak. Met moeite heeft ze de duizenden euro’s met een aflossingsregeling afbetaald. “Ik heb keihard moeten werken, soms zo’n vijftig tot zestig uur per week. Ook heb ik veel moeten lenen en altijd goed moeten rekenen. We hebben heel veel gemist.”
Ze is dan ook niet verbaasd over de kritiek in het rapport. “Het is iedere keer een herhaling. Ik wist al dat ik geen fraudeur was en dat ik niks fout deed. Nu zien zij ook dat ik gelijk had, maar we hebben veel schade opgelopen.” Toch is ze blij met het rapport. “Er wordt erkend hoeveel onrecht en ellende ze ons hebben aangedaan. Eindelijk wordt nu bevestigd hoe slordig een overheidsinstelling kan zijn.”
‘Eens kijken of ze nu wel hun belofte nakomen’
Door die ‘slordigheid’ denkt ze dat het nog lang zal duren voor haar vertrouwen in de overheid weer is hersteld. “We hebben schade opgelopen en die wonden moeten helen. Maar of het helemaal gebeurt weet ik niet, ik denk dat er altijd een litteken overblijft.” Ook gaat het compenseren volgens haar ook niet snel genoeg. “Ze moeten beter en sneller compenseren, want het duurt veel te lang. Het zou dit jaar voor kerst nog komen, maar ik heb nog niks binnen. Ik wacht rustig af, eens kijken of ze nu wel hun belofte gaan nakomen.”
In het rapport worden geen conclusies getrokken of echte aanbevelingen gedaan. De Tweede Kamer houdt volgend jaar een debat over de kwestie. Het is nog niet bekend wanneer dat precies zal zijn, maar in ieder geval voor de verkiezingen in maart.
RTL 17.12.2020 Gedupeerden in de toeslagenaffaire is ongekend onrecht aangedaan. Dat concludeert de parlementaire commissie kinderopvangtoeslag. Ze zijn het slachtoffer geworden van spijkerharde regels en een even harde uitvoering en zijn jarenlang niet door de politiek gehoord. “Dit raakt alle Nederlanders”, zegt commissievoorzitter Chris van Dam.
Bij een kleine fout bij de aanvraag van kinderopvangtoeslag werden ouders al gebrandmerkt als fraudeur. Als ze daartegen in het verweer kwamen, maakten ze geen schijn van kans. Ouders werden vermalen in de ‘raderen van de uitvoering’: “Ze stonden machteloos tegenover machtige instituten van de rechtsstaat, die hen niet de bescherming boden die ze verdienden”, schrijft de commissie in haar rapport.
“De nadruk op fraude en misbruik leidde tot te weinig oog voor de menselijke maat”, zei Van Dam. “De slachtoffers stonden machteloos tegenover machtige instituten van de rechtstaat, die hen niet de bescherming boden die zij verdienden”, zo zei de commissievoorzitter het.
Spijkerharde wetgeving
Alle betrokkenen krijgen van de commissie een stevige veeg uit de pan. Om te beginnen zijn kabinet en parlement er schuldig aan dat ‘spijkerharde wetgeving’ is opgesteld die weinig ruimte liet om recht te doen aan individuele situaties:
Het ministerie van Financiën heeft de kinderopvangtoeslag uitgevoerd als een massaproces, waarbij nauwelijks oog was voor de individuele situaties van mensen. Hele groepen werden als fraudeur bestempeld, zonder goede reden kregen mensen het stempel ‘opzet/grove schuld’ en door de ‘alles-of-niets’ benadering moesten ouders bij een kleine fout de volledige kinderopvangtoeslag terugbetalen.
Steken laten vallen
Ook het ministerie van Sociale Zaken – dat verantwoordelijk was voor het toeslagenbeleid – heeft flinke steken laten vallen. En de Raad van State, die juist zou moeten waken over de rechten van burgers, heeft de spijkerharde uitvoering van regels jarenlang in stand gehouden, en heeft essentiële rechten van burgers ‘veronachtzaamd’.
Pieter Klein: ‘Ongekend onrecht’
Volgens Pieter Klein van RTL Nieuws, die samen met Trouw de affaire onthulde zegt de titel van het rapport alles al: “Ongekend onrecht, dat is echt een vernietigend oordeel. Op alle fronten heeft de overheid gefaald. Dat zal voor ouders een gevoel van erkenning en gerechtigheid geven.”
Klein noemt het een ‘onthullend rapport over politieke en ambtelijke leiders die wegkeken’: “En Kamer, media en burgers blijken ook nog eens stelselmatig onjuist geïnformeerd.”
“De commissie is eerst met verbazing en uiteindelijk met diepe verontwaardiging tot dit besef gekomen.” Zij doet een dringend beroep op alle betrokken staatsmachten om bij zichzelf te rade te gaan hoe in de toekomst herhaling kan worden voorkomen. Talloze signalen werden door politieke en ambtelijke kopstukken genegeerd, ook toen de toeslagenaffaire in volle omvang duidelijk werd.
Ze hadden te lang een ‘blinde vlek’: “Het heeft binnen de ambtelijke en politieke top te lang ontbroken aan personen die de ernst van de problemen inzagen en verantwoordelijkheid namen voor het geheel.”
Oud-staatssecretarissen Frans Weekers en Eric Wiebes, voormalig minister Asscher en premier Rutte zijn mede verantwoordelijk voor de harde fraudeaanpak die tijdens het kabinet Rutte-II werd gestart. Ze kregen wel signalen dat dit in de praktijk tot grote problemen leidde, maar dat ging om individuele zaken. Dat de problemen breder speelden was voor hen een blinde vlek.
Ook over de informatievoorziening kraakt de commissie harde noten. De Tweede Kamer is meermalen ontijdig, onvolledig en onjuist geïnformeerd: “Transparantie, openheid en volledigheid zijn in de praktijk niet de leidende principes geweest bij de beantwoording van Kamervragen, het opstellen van kamerbrieven, het reageren op Wob-verzoeken en het samenstellen van dossiers voor rechtszaken.”
Troost voor ouders
De commissie is ook ‘zeer ontstemd’ over de gebrekkige informatie van het ministerie van Financiën, die veel te laat kwam en onvolledig was. Voor gedupeerde ouders is het rapport nog een keer erkenning dat zij onterecht als fraudeur zijn bestempeld. Maar daar moet het niet bij blijven, zegt de commissie. “Het onrecht wordt nu onderkend, maar is nog niet rechtgezet. Excuses zijn gemaakt, nu het herstel nog.”
Kamervoorzitter Arib, die het rapport in ontvangst nam, reageerde kort. Zij hoopt dat het rapport troost biedt aan ouders.
AD 17.12.2020 De ouders die slachtoffer zijn geworden van de harde aanpak bij de kinderopvangtoeslag is ‘ongekend onrecht’ aangedaan. De ‘grondbeginselen van de rechtsstaat zijn geschonden’ en ouders hebben jarenlang ‘geen schijn van kans’ gehad.
Dat constateert de parlementaire ondervragingscommissie kinderopvangtoeslag in haar eindverslag. Daarin wordt gesproken over een ‘optelsom van onvermogen om recht te doen aan het individu’.
Het kabinet last dinsdag een speciale vergadering in om over het eindrapport van te spreken. Dat zal gebeuren op het Catshuis, de ambtswoning van de premier. Na de jaarwisseling komt het kabinet dan met een uitgebreide reactie, zei staatssecretaris Alexandra van Huffelen (Financiën) vanmiddag. ,,Het kabinet heeft een grote verantwoordelijkheid om te zorgen dat dit nooit meer gebeurt.’’
Minister-president Mark Rutte vindt het eindverslag van een speciale Kamercommissie over de toeslagenaffaire ‘een heel heftig rapport, ook voor de ouders en voor het hele systeem’. Maar hij noemt het ook gedegen en terecht. ,,Je ziet dat inderdaad de rechtsstaat niet burgers heeft beschermd, maar juist grote schade heeft toegebracht.”
In het rapport wijst de commissie niet één hoofdschuldige aan: behalve de Belastingdienst treft ook de politiek en de rechtspraak blaam. Kabinet en parlement mogen zich aanrekenen dat zij wetgeving hebben vastgesteld die ‘spijkerhard’ was en geen recht deed aan individuele situaties. De Belastingdienst heeft mensen ‘ten onrechte gebrandmerkt als opzettelijke fraudeurs’ en de afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State heeft ‘zijn belangrijke functie van (rechts)bescherming van individuele burgers veronachtzaamd’.
NU 17.12.2020 Premier Mark Rutte en voormalige bewindspersonen in het vorige kabinet Lodewijk Asscher, Eric Wiebes en Frans Weekers zijn medeverantwoordelijk voor de keiharde fraudeaanpak die geleid heeft tot de dramatische kinderopvangtoeslagenaffaire. De Parlementaire ondervragingscommissie Kinderopvangtoeslag schrijft donderdag in het eindrapport Ongekend Onrecht dat de vier mannen als deelnemer aan de Ministeriële Commissie Aanpak Fraude “een harde aanpak van fraude mede geïnitieerd” hebben.
Het gaat om een in 2013 opgerichte fraudebestrijdingscommissie onder leiding van premier Rutte.
Toenmalig staatssecretaris Weekers (VVD) tuigde de harde aanpak op, Asscher (PvdA) keurde de op kinderopvangtoeslag gerichte intensievere fraudebestrijding als minister van Sociale Zaken goed.
Weekers’ opvolger Wiebes (VVD) was vanaf augustus 2017 op de hoogte van misstanden bij de fraudejacht, maar het duurde tot juni 2019 voordat staatssecretaris Menno Snel duidelijk werd wat de omvang en impact van de uit de hand gelopen fraudejacht was.
“Tot dan toe hadden hier besproken bewindslieden signalen die zij kregen veelal gekoppeld aan incidentele zaken; dat de problemen veel breder speelden, was voor hen een blinde vlek.”
Commissievoorzitter Chris van Dam (CDA) zei bij de presentatie van het rapport dat bewindspersonen en ambtenaren op meerdere momenten hadden kúnnen en hadden móéten ingrijpen.
De commissie constateert in het rapport dat de grondbeginselen van de rechtsstaat bij de spijkerharde fraudeaanpak met voeten zijn getreden.
Commissie: ‘Kinderopvangtoeslag is uitgevoerd als massaproces’
Commissie oordeelt hard over tekortschieten alle staatsmachten
Het kabinet, het parlement en zelfs de rechterlijke macht hebben een rol gehad in het onrecht dat tienduizenden onschuldige ouders is aangedaan. Dat zijn de belangrijkste constateringen van de Parlementaire ondervragingscommissie Kinderopvangtoeslag, die donderdag het eindrapport Ongekend Onrecht presenteert.
“De commissie is gedurende haar werkzaamheden eerst met verbazing en uiteindelijk met diepe verontwaardiging tot dit besef gekomen”, schrijft de commissie. “Zij doet een dringend beroep op alle betrokken staatsmachten om bij zichzelf te rade te gaan hoe in de toekomst herhaling kan worden voorkomen en hoe het ontstane onrecht alsnog kan worden rechtgezet.”
Volgens de commissie heeft “de politieke behoefte” om het toeslagenproces efficiënt in te richten en de politieke en maatschappelijk wens om fraude te voorkomen tot spijkerharde wetgeving geleid, waarbij onvoldoende ruimte was om rekening te houden met individuele situaties.
Ook rechterlijke macht heeft drama niet kunnen voorkomen
De aanpak van de Belastingdienst waardoor hele groepen ouders zonder individuele toets werden aangemerkt als fraudeur – de zogenoemde “alles-of-nietsaanpak” heeft volgens de commissie “grove inbreuk gemaakt op het rechtstatelijke principe dat optimaal recht gedaan moet worden aan individuele situaties”. Ook het ministerie van Sociale Zaken heeft fouten gemaakt. De manier waarop dit ministerie zijn verantwoordelijkheid heeft ingevuld, is volgens de commissie “ver onder de maat”.
De commissie constateert ook dat de rechterlijke macht niet in staat is gebleken het onrecht een halt toe te roepen. Volgens de commissie heeft de bestuursrechtspraak jarenlang een “wezenlijke bijdrage geleverd” aan het in stand houden van de spijkerharde fraudejacht.
Een oververhit politiek klimaat, waardoor een kleine vergissing in de aanvraag van de toeslag gezien werd als fraude, de keiharde aanpak van de Belastingdienst en de afwezigheid van het ministerie van Sociale Zaken bij signalen van de negatieve effecten van de disproportioneel harde aanpak leidden volgens de commissie tot een “optelsom van onvermogen”, waardoor de getroffen ouders jarenlang geen schijn van kans hebben gehad om hun gelijk te halen.
MSN 17.12.2020 Het kabinet, de Tweede Kamer, de Belastingdienst én de rechtsspraak hebben ervoor gezorgd dat de grondbeginselen van de rechtstaat zijn geschonden in de affaire met de kinderopvangtoeslag. Dat staat in een explosief rapport van de ondervragingscommissie van Kamerleden die het overheidsschandaal heeft onderzocht. Daarin werden tal van ouders “ten onrechte gebrandmerkt als opzettelijke fraudeurs”.
Bewindspersonen en topambtenaren tuigden na politieke druk een harde fraudeaanpak op. Signalen dat deze aanpak voor sommige ouders ernstige en onterechte gevolgen had, werden jarenlang door de volledige politieke top gemist. De Belastingdienst ging ook in de fout. De commissie concludeert dat de fiscus de fraudejacht als “massaproces” aanvloog, zonder oog voor individuele gevallen.
Oud-staatssecretarissen Frans Weekers en Eric Wiebes (beiden VVD), voormalig minister Lodewijk Asscher (PvdA-leider) en premier Mark Rutte (VVD) worden specifiek genoemd als grondleggers van de fraudeaanpak. Zij sloegen allemaal onvoldoende aan op de signalen die naar boven kwamen. Ook voormalig staatssecretaris Menno Snel, vanaf oktober 2017 staatssecretaris op Financiën, vroeg niet genoeg door na berichten die hij hierover ontving. De commissie oordeelt bovendien snoeihard over de informatievoorziening vanuit het ministerie van Financiën.
Fraudeur
Zo kon het gebeuren dat duizenden ouders onterecht als fraudeur bestempeld en behandeld werden. De meesten moesten grote bedragen aan toeslagen in korte tijd terugbetalen, soms omdat de Belastingdienst een gastouderbureau of kinderopvangbedrijf indirect in de portemonnee wilde raken.
“Ongekend onrecht”, heet het rapport van de ondervragingscommissie, naar de gevolgen van de affaire voor de slachtoffers. De groepsgewijze aanpak waarmee de Belastingdienst fraudeurs te lijf wilde gaan, heeft “grove inbreuk gemaakt op het rechtstatelijke principe dat optimaal recht gedaan moet worden aan individuele situaties van mensen”, zegt de commissie. Die ruimte voor individuele gevallen ontbrak ook in wetgeving, vastgesteld door beide Kamers en de kabinetten onder leiding van premier Mark Rutte.
Machteloos
De rechtspraak heeft op zijn beurt de harde invulling van de wet in stand gehouden door verschillende uitspraken. “Daarmee heeft de bestuursrechtspraak zijn belangrijke functie van (rechts)bescherming van individuele burgers veronachtzaamd.”
De slachtoffers van deze aanpak, de toeslagenouders, “stonden machteloos tegenover machtige instituten van de rechtstaat, die hen niet de bescherming boden die zij verdienden”. De manier waarop ouders zijn behandeld stond in geen verhouding tot “wat hen – veelal onterecht – door de Belastingdienst werd verweten”. Het aangedane onrecht wordt nu meer onderkend, ziet de commissie. “Maar is nog niet rechtgezet. Excuses zijn gemaakt. Nu het herstel nog.” Van de vele duizenden gedupeerden in beeld bij de Belastingdienst, is slechts een handjevol ouders gecompenseerd.
MSN 17.12.2020 Premier Mark Rutte en voormalige bewindspersonen in het vorige kabinet Lodewijk Asscher, Eric Wiebes en Frans Weekers zijn medeverantwoordelijk voor de keiharde fraudeaanpak die geleid heeft tot de dramatische kinderopvangtoeslagenaffaire. De Parlementaire ondervragingscommissie Kinderopvangtoeslag schrijft donderdag in het eindrapport Ongekend Onrecht dat de vier mannen als deelnemer aan de Ministeriële Commissie Aanpak Fraude “een harde aanpak van fraude mede geïnitieerd” hebben.
Het gaat om een in 2013 opgerichte fraudebestrijdingscommissie onder leiding van premier Rutte.
Toenmalig staatssecretaris Weekers (VVD) tuigde de harde aanpak op, Asscher (PvdA) keurde de op kinderopvangtoeslag gerichte intensievere fraudebestrijding als minister van Sociale Zaken goed.
Weekers’ opvolger Wiebes (VVD) was vanaf augustus 2017 op de hoogte van misstanden bij de fraudejacht, maar het duurde tot juni 2019 voordat staatssecretaris Menno Snel duidelijk werd wat de omvang en impact van de uit de hand gelopen fraudejacht was.
“Tot dan toe hadden hier besproken bewindslieden signalen die zij kregen veelal gekoppeld aan incidentele zaken; dat de problemen veel breder speelden, was voor hen een blinde vlek.”
Commissievoorzitter Chris van Dam (CDA) zei bij de presentatie van het rapport dat bewindspersonen en ambtenaren op meerdere momenten hadden kúnnen en hadden móéten ingrijpen.
De commissie constateert in het rapport dat de grondbeginselen van de rechtsstaat bij de spijkerharde fraudeaanpak met voeten zijn getreden.
Commissie oordeelt hard over tekortschieten alle staatsmachten
Het kabinet, het parlement en zelfs de rechterlijke macht hebben een rol gehad in het onrecht dat tienduizenden onschuldige ouders is aangedaan. Dat zijn de belangrijkste constateringen van de Parlementaire ondervragingscommissie Kinderopvangtoeslag, die donderdag het eindrapport Ongekend Onrecht presenteert.
“De commissie is gedurende haar werkzaamheden eerst met verbazing en uiteindelijk met diepe verontwaardiging tot dit besef gekomen”, schrijft de commissie. “Zij doet een dringend beroep op alle betrokken staatsmachten om bij zichzelf te rade te gaan hoe in de toekomst herhaling kan worden voorkomen en hoe het ontstane onrecht alsnog kan worden rechtgezet.”
Volgens de commissie heeft “de politieke behoefte” om het toeslagenproces efficiënt in te richten en de politieke en maatschappelijk wens om fraude te voorkomen tot spijkerharde wetgeving geleid, waarbij onvoldoende ruimte was om rekening te houden met individuele situaties.
Ook rechterlijke macht heeft drama niet kunnen voorkomen
De aanpak van de Belastingdienst waardoor hele groepen ouders zonder individuele toets werden aangemerkt als fraudeur – de zogenoemde “alles-of-nietsaanpak” heeft volgens de commissie “grove inbreuk gemaakt op het rechtstatelijke principe dat optimaal recht gedaan moet worden aan individuele situaties”. Ook het ministerie van Sociale Zaken heeft fouten gemaakt. De manier waarop dit ministerie zijn verantwoordelijkheid heeft ingevuld, is volgens de commissie “ver onder de maat”.
De commissie constateert ook dat de rechterlijke macht niet in staat is gebleken het onrecht een halt toe te roepen. Volgens de commissie heeft de bestuursrechtspraak jarenlang een “wezenlijke bijdrage geleverd” aan het in stand houden van de spijkerharde fraudejacht.
Een oververhit politiek klimaat, waardoor een kleine vergissing in de aanvraag van de toeslag gezien werd als fraude, de keiharde aanpak van de Belastingdienst en de afwezigheid van het ministerie van Sociale Zaken bij signalen van de negatieve effecten van de disproportioneel harde aanpak leidden volgens de commissie tot een “optelsom van onvermogen”, waardoor de getroffen ouders jarenlang geen schijn van kans hebben gehad om hun gelijk te halen.
NOS 17.12.2020 Veel ouders is in de kinderopvangtoeslagaffaire een “ongekend onrecht” aangedaan. Bij de uitvoering van de kinderopvangtoeslagen zijn grondbeginselen van de rechtsstaat geschonden. Die snoeiharde constateringen doet de parlementaire ondervragingscommissie in haar eindrapport. Ministers, ambtenaren, de Tweede Kamer en zelfs rechters krijgen ervan langs.
Ouders hadden jarenlang geen schijn van kans door een optelsom van onvermogen, concludeert de commissie “met verbazing en uiteindelijk diepe verontwaardiging”. Zij doet een dringend beroep op alle onderdelen van de staat om bij zichzelf te rade te gaan hoe dit in de toekomst kan worden voorkomen en hoe het ontstane onrecht kan worden rechtgezet.
In de kinderopvangtoeslagaffaire zijn veel ouders in de problemen gekomen doordat zij ten onrechte als fraudeur werden behandeld en toeslagen moesten terugbetalen.
De commissie onder leiding van CDA-Kamerlid Van Dam schetst een beeld van grote fouten op zeer veel fronten; Commissie: ongekend onrecht bij toeslagenaffaire
Ernst lang niet onderkend
Dat het onrecht ongekend was, blijkt volgens de commissie onder meer doordat het lang heeft geduurd voordat de omvang en ernst door de politieke en ambtelijke top werden erkend. Bovendien was de informatievoorziening vanuit de Belastingdienst beperkt en stond de manier waarop ouders werden aangepakt in geen verhouding stond tot wat hun werd verweten, vaak ook nog eens onterecht.
De commissie noemt het een grondbeginsel van de rechtsstaat dat bij het maken en uitvoeren van wetten zoveel mogelijk rekening wordt gehouden met de belangen van mensen. Maar bij de uitvoering van de toeslagen lag zoveel nadruk op een efficiënte uitvoering en op de wens om fraude te voorkomen, dat er niet of nauwelijks naar individuele situaties werd gekeken. Zelfs als ze zonder kwade opzet een administratieve vergissing maakten, constateert de commissie.
Spijkerharde wetgeving
In het rapport wordt de rol van veel betrokken huidige en voormalige bewindslieden kritisch besproken. De hardste kritiek lijkt uit te gaan naar Eric Wiebes, staatssecretaris van Financiën in het tweede kabinet-Rutte en nu minister van Economische Zaken. Hij krijgt het verwijt dat hij vanaf augustus 2017 “persoonlijk op de hoogte was van de groepsaanpak, de gebrekkige rechtsbescherming en de disproportionele gevolgen voor ouders van de fraudeaanpak”.
Kabinet en parlement mogen het zich aanrekenen dat ze spijkerharde wetgeving hebben gemaakt die onvoldoende recht kon doen aan individuele situaties, staat verder in het rapport. De commissie stelt dat het ministerie van Financiën de kinderopvangtoeslag uitvoerde als een massaproces, met een ‘alles-of-niets-benadering’, waarin ouders “in de raderen van de uitvoering door de Belastingdienst” ten onrechte gebrandmerkt werden als fraudeurs.
Ook de manier waarop het ministerie van Sociale Zaken zijn verantwoordelijkheid voor het beleid heeft ingevuld, was volgens het eindrapport ver onder de maat.
Rechters lieten steken vallen
Rechters krijgen van de commissie eveneens een veeg uit de pan. Er werd vastgehouden aan een “spijkerharde uitvoering van de regels” die niet noodzakelijkerwijs uit de wet volgde. “Daarmee heeft de bestuursrechtspraak zijn belangrijke functie van bescherming van individuele burgers veronachtzaamd”, constateren Van Dam en zijn collega’s.
De commissie zegt verder dat de informatievoorziening vanuit de rijksoverheid op allerlei fronten onvoldoende is. Volgens het rapport was die in meerdere gevallen ingegeven door gewenste juridische of politieke uitkomsten. De commissie constateert dat de Tweede Kamer bij herhaling geconfronteerd is met ontijdige, onvolledige en onjuiste informatie.
Informatiehuishouding moet prioriteit krijgen
Ook binnen en tussen de ministeries schoot de informatievoorziening tekort. In het rapport wordt benadrukt dat ook eerdere commissies op de gebrekkige informatiehuishouding hebben gewezen. Volgens de commissie moet het daarom prioriteit krijgen om dat op orde te brengen.
“Dat is nodig voor het goed functioneren van de ministeries, van de parlementaire democratie en van de controlerende functie van de media.”
De commissie heeft vorige maand verschillende politici en ambtenaren gehoord. Ook hadden de commissieleden de beschikking over een groot aantal documenten, zoals brieven en e-mails.
Meineed
In een toelichting zegt Van Dam dat hij nog van geen enkele getuige hard kan zeggen dat die meineed heeft gepleegd. Maar de commissie heeft daarover nog geen definitief oordeel.
“Nog zeer recent zijn er stukken boven water gekomen. En twee weken geleden zijn we gestopt met het innemen van informatie. Als commissie maken we rustig de balans op en kijken we wat er nog binnenkomt. Als er aanleiding is om te handelen, zullen we dat niet nalaten.”
Sprak iedereen de waarheid tegen de commissie?
Het eindrapport is een onderzoek naar de feiten. De commissie trekt zelf geen conclusies en doet ook geen echte aanbevelingen. De Kamer houdt begin volgend jaar een debat over de kwestie. Wanneer dat precies zal zijn, is nog niet bekend, maar het gebeurt in elk geval voor de verkiezingen van maart.
MSN 17.12.2020 De ouders in de toeslagenaffaire is ’ongekend onrecht’ aangedaan, waarbij de ’grondbeginselen van de rechtstaat zijn geschonden’. Met die vernietigende conclusie komt de ondervragingscommissie. Daarbij krijgen niet alleen de Belastingdienst, maar ook het kabinet, de Tweede Kamer en de rechtspraak een flinke veeg uit de pan.
De titel van het rapport van de commissie laat aan duidelijkheid niets te wensen over: Ongekend onrecht. Dat is wat de tienduizenden ouders volgens de Kamerleden is aangedaan in de toeslagenaffaire. Jarenlang werden ze vermorzeld door een keiharde fraudeaanpak en nietsontziende terugvordering van de Belastingdienst.
De rechtsstaat is bij die affaire in het geding geweest, schrijft de commissie. En ook al bezworen commissievoorzitter en CDA-Kamerlid Chris van Dam dat er geen schuldigen aangewezen zouden worden, deelt de commissie wel degelijk een paar stevige standjes uit.
Uiteraard aan de Belastingdienst zelf, waar de fraude-aanpak zo uit de hand liep en ’grove inbreuk’ werd gemaakt op de rechten die mensen hebben. Maar ook ’kabinet en parlement’ mogen van de commissie het boetekleed aantrekken, omdat zij die ’spijkerharde’ wetgeving hebben gemaakt die te weinig ruimte gaf aan burgers om zich te verdedigen. De fiscus stond daardoor onder druk van een ’oververhitte politieke behoefte’ om mensen keihard aan te pakken.
Optelsom van onvermogen
Dat vervolgens de rechtspraak, met name de Raad van State, ook nog jarenlang groen licht gaf aan de harde aanpak van de Belastingdienst, heeft ook niet geholpen. De commissie ziet dat rechters een ’wezenlijke bijdrage’ hebben geleverd aan de keiharde uitvoering. Al met al is er volgens de commissie sprake van een ’optelsom van onvermogen om recht te doen aan het individu’.
Het verslag van de commissie bevestigt verder het beeld dat tijdens de verhoren van topambtenaren en prominente politici al naar boven kwam. Onder anderen premier Rutte, minister Hoekstra (Financiën) en PvdA-leider Asscher moesten langskomen voor een verhoor.
Op de betrokken ministeries werd naar elkaar gewezen, waardoor niemand de verantwoordelijkheid nam om de problemen voor ouders op te lossen. En de politieke top bij Financiën en Sociale Zaken was jarenlang niet goed op de hoogte hoe omvangrijk de problematiek eigenlijk was.
Informatievoorziening
De grootste veeg uit de pan bewaart de commissie overigens voor het ministerie van Financiën; en dan specifiek voor hoe dat ministerie omging met de verzoeken om informatie te leveren. Financiën leverde het gros van de informatie veel later dan afgesproken, en vlak voor, tijdens en zelfs ná de verhoren dook nog weer nieuwe informatie op.
„De commissie is hier ontstemd over”, staat in het rapport. De Kamerleden spreken van een ’hardnekkig probleem’ en weten niet eens zeker of ze nu al wel alle opgevraagde informatie hebben gekregen. Mocht dat niet zo zijn, dan kan de commissie of de Tweede Kamer ’nog stappen overwegen’, staat er dreigend in het rapport.
De Kamer gaat in januari met in elk geval Rutte en Hoekstra in debat over het rapport.
MSN 17.12.2020 Wat wisten politici en topambtenaren van de keiharde fraudeaanpak bij de kinderopvangtoeslag en hoe kon het zo misgaan? Om 13:00 uur komt de Tweede Kamercommissie met het rapport over de uit de hand gelopen fraudejacht van de Belastingdienst waar tienduizenden ouders de dupe van werden. De verwachting is dat het rapport vernietigend is. Volg de presensatie hier live.
De Parlementaire Ondervragingscommissie Kinderopvangtoeslag (POK) presenteert na maanden onderzoek en twee weken openbare verhoren onder ede, het verslag met de officiële ‘bevindingen’. De commissie ondervroeg betrokken (top)ambtenaren en politici, onder wie premier Rutte.
Volg de livestream vanaf 13 uur:
Den Haag verwacht een pijnlijk en zeer kritisch rapport over het falen van politici, topambtenaren en de hele rechtsstraat in de toeslagenaffaire. Tienduizenden ouders kwamen in grote financiële problemen door het stopzetten en terugvorderen van toeslagen voor kinderopvang. Velen van hen werden onterecht bestempeld als fraudeur en kregen te maken met loonbeslag en huisuitzettingen.
Of het rapport nog politieke gevolgen zal hebben is niet duidelijk. Vorig jaar trad staatssecretaris Snel al af vanwege de affaire. In de coalitie wordt gevreesd dat het rapport zo vlak voor de verkiezingen een ‘nieuwe dynamiek’ zal veroorzaken, ook omdat compensatie van duizenden gedupeerde ouders nog steeds traag op gang komt.
NOS 17.12.2020 De Parlementaire ondervragingscommissie Kinderopvangtoeslag heeft het rapport over de kinderopvangtoeslagenaffaire gepresenteerd. Volgens de commissie is ouders in de kinderopvangtoeslagaffaire een “ongekend onrecht” aangedaan en zijn de grondbeginselen van de rechtsstaat geschonden.
RTL 17.12.2020 Wat wisten politici en topambtenaren van de keiharde fraudeaanpak bij de kinderopvangtoeslag en hoe kon het zo misgaan? Om 13:00 uur komt de Tweede Kamercommissie met het rapport over de uit de hand gelopen fraudejacht van de Belastingdienst waar tienduizenden ouders de dupe van werden. De verwachting is dat het rapport vernietigend is. Volg de presensatie hier live.
De Parlementaire Ondervragingscommissie Kinderopvangtoeslag (POK) presenteert na maanden onderzoek en twee weken openbare verhoren onder ede, het verslag met de officiële ‘bevindingen’. De commissie ondervroeg betrokken (top)ambtenaren en politici, onder wie premier Rutte.
Den Haag verwacht een pijnlijk en zeer kritisch rapport over het falen van politici, topambtenaren en de hele rechtsstraat in de toeslagenaffaire. Tienduizenden ouders kwamen in grote financiële problemen door het stopzetten en terugvorderen van toeslagen voor kinderopvang. Velen van hen werden onterecht bestempeld als fraudeur en kregen te maken met loonbeslag en huisuitzettingen.
Of het rapport nog politieke gevolgen zal hebben is niet duidelijk. Vorig jaar trad staatssecretaris Snel al af vanwege de affaire. In de coalitie wordt gevreesd dat het rapport zo vlak voor de verkiezingen een ‘nieuwe dynamiek’ zal veroorzaken, ook omdat compensatie van duizenden gedupeerde ouders nog steeds traag op gang komt.
MSN 17.12.2020 De Parlementaire Ondervragingscommissie Toeslagen komt donderdag met een reconstructie van de toeslagenaffaire. In een rapport presenteert de commissie haar bevindingen na weken van onderzoek en een reeks geruchtmakende verhoren onder ede. Daarin moet ook meer duidelijkheid komen over de politieke en ambtelijke verantwoordelijkheid voor het overheidsschandaal.
Onder anderen premier Mark Rutte werd gehoord door de commissie, net als oud-minister Lodewijk Asscher en voormalig staatssecretaris Eric Wiebes. Maar ook vrijwel de volledige betrokken ambtelijke top moest verklaren onder ede.
Uit de verklaringen bleek dat de ambtenaren en de politieke top veel signalen misten dat het behoorlijk misging bij de Belastingdienst. Zo kon zich, in de woorden van de vroegere baas van de Belastingdienst “een ramp in slow motion” voltrekken. Alle kopstukken die gehoord werden, vonden het ‘verschrikkelijk’. Hoe de fraudejacht bij de Belastingdienst en de harde werking van het toeslagensysteem mensen in de knel bracht, werd stukje bij beetje steeds duidelijker.
Sindsdien zijn de afgelopen weken overigens alsnog tal van documenten naar boven gekomen. De commissie mocht ook, anders dan gebruikelijk, documenten opeisen bij ministeries. Daardoor hadden de ondervragende Kamerleden al een goed beeld van de gang van zaken voor de verhoren begonnen.
De commissie heeft vanaf het begin gezegd een ‘foto te willen maken’. Voorzitter Chris van Dam (CDA), zelf oud-officier van justitie, voelde zich een ‘rechercheur’, zo zei hij meermaals. De ondervragers zullen in het rapport zelf geen directe conclusies trekken. Dat is aan de Kamerleden in een later debat. Toch valt niet uit te sluiten dat de commissie hier al een voorzet voor geeft.
RTL 17.12.2020 Politiek Den Haag verwacht vandaag een pijnlijk en zeer kritisch rapport over het falen van individuele politici, topambtenaren en de hele rechtsstaat in de toeslagenaffaire.
Naar gedupeerde ouders werd jarenlang niet geluisterd en hun rechten werden uitgehold. Signalen dat onschuldige mensen in grote financiële nood kwamen door een te harde uitleg van wetgeving en een ontspoorde fraudejacht, werden jaren genegeerd.
Vanmiddag om 13.00 uur presenteert de Parlementaire Ondervragingscommissie Kinderopvangtoeslag (POK) het verslag met de officiële ‘bevindingen’. Na maanden onderzoek en twee weken openbare verhoren onder ede, overhandigt commissievoorzitter Chris van Dam (CDA) het rapport aan Tweede Kamervoorzitter Khadija Arib.
Buikpijn en schaamrood
In de verhoren met (oud-)topambtenaren en politici bleek al dat zij ‘buikpijn’ hadden van het hardvochtig beleid. Ook vertelden ze dat zij het ‘schaamrood’ op de kaken kregen toen de ernst en omvang van de affaire aan het licht kwam, na onthullingen van RTL Nieuws en Trouw.
Premier Mark Rutte sprak van een ‘verschrikkelijk ongeluk’, oud-staatssecretaris Menno Snel (Financiën) van ouders die zijn ‘aangereden’ door de staat. Commissievoorzitter Van Dam vatte verhoren samen door te zeggen dat het leek op ‘het wereldkampioenschap bestuurlijk onvermogen’.
De ondervragingscommissie werd afgelopen zomer ingesteld. Na een reeks onderzoeken bleef voor de Tweede Kamer onduidelijk wat politieke en ambtelijke hoofdrolspelers wisten en waarom zij toch niet ingrepen. Tienduizenden ouders kwamen in grote financiële problemen door het stopzetten en terugvorderen van toeslagen voor kinderopvang. Velen van hen werden onterecht bestempeld als fraudeur en kregen te maken met loonbeslag en huisuitzettingen.
Ook door de hoogste rechters werd lang niet ingegrepen, waardoor het hele systeem van rechtsbescherming van burgers ernstig tekortschoot. Gedupeerde ouders werden zo vermalen, zeker als zij in het vizier kwamen bij de ‘institutioneel vooringenomen’ fraudejacht. Zelfs toen de Raad van State en de Nationale Ombudsman in 2017 de Belastingdienst een forse tik op de vingers gaven, werd het beleid niet gecorrigeerd en kregen ouders geen schadevergoeding.
De POK vorderde duizenden documenten bij onder meer de ministeries van Financiën, Sociale Zaken en Werkgelegenheid en Algemene Zaken. Maar ook de afgelopen weken bleven nieuwe, gevoelige documenten opduiken die de onderzoekscommissie niet had gekregen. Het ging bijvoorbeeld om een explosief memo uit 2017, waarin toen al werd gezegd dat de Belastingdienst in een vermeende fraudezaak ‘laakbaar’ had gehandeld en dat ouders moesten worden gecompenseerd.
Ook werd een vertrouwelijk advies van de landsadvocaat niet aan de commissie gegeven, waaruit blijkt dat de ‘alles of niets-benadering’ (het terugvorderen van álle toeslagen bij kleine foutjes), al veel eerder hersteld had kunnen worden. En eergisteren werd een nota uit november 2019 openbaar, waarin de hoogste ambtenaar van Financiën toen al zei dat er misschien ambtsmisdrijven zijn gepleegd.
De commissie zal daarom naar verwachting forse kritiek hebben op de informatievoorziening aan de Tweede Kamer. Niet alleen in het verleden, omdat de Kamer dan eerder het beleid had kunnen veranderen, maar ook over de recente afwikkeling.
In Den Haag zijn er ook twijfels of hoofdpersonen onder ede de gehele waarheid hebben gesproken, bijvoorbeeld over het nogmaals ‘verdwijnen’ van dat memo in 2019, toen de hele affaire escaleerde. Of de POK daadwerkelijk aanwijzingen of bewijs heeft voor mogelijke meineed, moet vandaag blijken uit het eindverslag.
Nieuwe dynamiek
De POK komt zelf niet met politieke conclusies. Voorzitter Van Dam zei eerder dat de commissie een ‘foto’ wil maken, een feitelijke reconstructie. Of het rapport nog politieke gevolgen zal hebben is niet duidelijk. Vorig jaar trad staatssecretaris Snel al af vanwege de affaire.
In de coalitie wordt gevreesd dat het rapport zo vlak voor de verkiezingen een ‘nieuwe dynamiek’ zal veroorzaken, ook omdat compensatie van duizenden gedupeerde ouders nog steeds traag op gang komt. Na het rapport volgt eerst een officiële kabinetsreactie. Halverwege januari volgt een Kamerdebat met premier Rutte, minister Hoekstra en betrokken staatssecretarissen.
NOS 17.12.2020 Drie weken na de ondervragingen over het “wereldkampioenschap bestuurlijk onvermogen”, komt de Tweede Kamercommissie vandaag met het rapport over de kinderopvangtoeslagenaffaire.
De Parlementaire ondervragingscommissie Kinderopvangtoeslag presenteert het rapport vandaag om 13.00 uur. De NOS zendt de presentatie vanaf 12.55 uur uit op NPO 1, NPO Radio 1, NPO Politiek, via een livestream op NOS.nl en de NOS-app en op de NOS-kanalen op Facebook en YouTube.
De commissie onder leiding van CDA-Kamerlid Chris van Dam (die de bovenstaande WK-verzuchting deed in een van de verhoren) heeft de opdracht gekregen om een reconstructie te maken. Zonder conclusies en aanbevelingen dus. Algemeen wordt aangenomen dat het rapport desondanks keihard zal zijn.
Dat is ook waar de eerste ondervraagde op hoopte. “U zegt dat u een foto gaat maken”, waren de woorden van advocaat Eva González Pérez bij aanvang van haar verhoor. Ze staat gedupeerde ouders bij, al vanaf toen het nog geen affaire heette. “Ik hoop op een hele scherpe en onthullende foto, zodat iedereen exact ziet welke conclusies hier nodig zijn.” Dat is natuurlijk belangrijk voor de ouders, maar ook voor de politiek kunnen de gevolgen groot zijn.
Fraudeur
De affaire in een notendop: ouders worden vanaf 2012 door de Belastingdienst aangemerkt als fraudeur als zij ook maar iets niet goed hebben ingevuld bij hun toeslagaanvraag of te weinig eigen bijdrage hebben betaald. Een dubbele nationaliteit was reden om als verdacht te worden aangemerkt.
De slachtoffers – tienduizenden ouders, weten we nu – raakten hun toeslag kwijt zonder opgaaf van redenen. En erger: reeds ontvangen toeslagen werden teruggevorderd Dat kon flink in de papieren lopen: het ging om vaak om tienduizenden euro’s die moesten worden teruggestort – met grote financiële en sociale problemen als gevolg.
ANP
De commissie ondervroeg betrokken (top)ambtenaren en bewindslieden. De tientallen uren aan verhoren heel kort samengevat: iedereen vond het achteraf erg, velen wezen naar elkaar en waarschuwingen kwamen niet waar ze moesten zijn. En als ze daar wel kwamen, dan werden ze nauwelijks herkend.
Ongetwijfeld staat dit allemaal in het rapport. Maar mogelijk staat er nog meer in. Want de commissie had naast de verhoren ook de beschikking over een lading brieven, e-mails, memo’s en gespreksverslagen.
Wat de gevolgen gaan zijn van het rapport, is natuurlijk nog onzeker, maar er wordt in Den Haag zeker al op voorgesorteerd. CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt, samen met SP’er Renske Leijten, RTL Nieuws en Trouw aanjagers in dit dossier, vindt het belangrijk om naar de toekomst kijken van de ouders die wachten op compensatie.
“Het rapport zal helpen om nog meer druk te zetten om tot compensatie over te gaan.”, aldus CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt.
“Die operatie verloopt veel te traag”, zegt hij daarover. Veel gedupeerden wachten al jaren op het geld dat onterecht is afgenomen. Tot nu toe zijn pas 500 van de naar schatting 22.000 gedupeerden geholpen. “Het rapport zal helpen om nog meer druk te zetten om tot compensatie over te gaan”, is de hoop van Omtzigt.
Andere Kamerleden sluiten zich daarbij aan. “Het rapport zet druk”, zegt Henk Nijboer van de PvdA. “Het allerbelangrijkste is dat de ouders die zo de vernieling in zijn geholpen fatsoenlijk worden gecompenseerd.” Farid Azarkan van Denk hoopt “op de eerste plaats” op erkenning van het leed. Maar wil toch ook graag weten wat “de top van de politiek” wist.
Premier Rutte sprak in zijn verhoor over ‘een bal die het ravijn in rolde’:
Rutte: de bal rolde in het ravijn
De commissie heeft nadrukkelijk niet de opdracht om schuldigen aan te wijzen, maar er zal waarschijnlijk toch een beeld ontstaan. “Ouders zullen begrijpen wie verantwoordelijk is”, verwacht Omtzigt. Dat zo ongeveer iedere betrokkene in meer of mindere mate iets te verwijten is, lijkt duidelijk. Maar omdat het kabinet uiteindelijk verantwoordelijk is, wordt vooral naar de bewindslieden gekeken.
Niet in de laatste plaats door het kabinet zelf. Onderling wordt gesproken over wie ‘verantwoordelijkheid moet nemen’ en wanneer. Een denkbaar scenario is het aftreden van Eric Wiebes. Hij was in de toeslagenaffairetijd staatssecretaris van Financiën en heeft toen steken laten vallen.
‘Idioot’
Dat vond Wiebes zelf ook, bleek uit zijn verhoor, waarin hij onder meer zijn eigen antwoorden op Kamervragen van destijds “verbijsterend”, “idioot” en “gewoon fout” noemde. Toen hij wegliep na zijn verhoor was nog net te horen dat hij mompelde: “Wat een verdrietige boel. Verschrikkelijk”.
Aftreden van Wiebes zou overigens een ongebruikelijke stap zijn. Het ging namelijk mis toen hij staatssecretaris van Financiën was. Nu is hij minister van Economische Zaken en dus niet meer politiek verantwoordelijk (dat is de huidige staatssecretaris Van Huffelen). En praktisch gezien: Wiebes gaat over de economie en Nederland zit in een economische crisis. Is aftreden dan wel handig?
Srebrenica-scenario
Maar politieke verantwoordelijkheid nemen gaat niet in de eerste plaats over handig. Het gaat meer om het gebaar. Daar komt het Srebrenica-scenario uit 2002 om de hoek kijken. Dat ging als volgt: het kabinet Kok-II trad in 2002 af naar aanleiding van een rapport over de val van de Bosnische enclave. Maar omdat dat kort voor al geplande Kamerverkiezingen gebeurde, had het praktisch gezien weinig consequenties.
Over eenzelfde gebaar van Rutte – die in zijn tien jaar als premier eindverantwoordelijk was voor de hele duur van de affaire – wordt nu in kabinetskring ook gesproken. Met de verkiezingen half maart en het Kamerdebat over het rapport na het kerstreces, is verwachting overigens dat welk gebaar dan ook pas volgend jaar wordt gemaakt.
AD 16.12.2020 Morgen verschijnt het verslag van de parlementaire commissie over de toeslagenaffaire. Een historische dag voor Renate (46), een van de duizenden gedupeerde ouders. Is alle ellende na dertien jaar eindelijk over?
Ja, als het aan Renate ligt, rollen er koppen na het eindverslag van de Parlementaire Ondervragingscommissie Kinderopvangtoeslag. Iemand moet toch bloeden voor de chaos bij het ministerie van Sociale Zaken en de Belastingdienst? ,,Het zou bizar zijn als al die hoge ambtenaren op hun post mogen blijven.’’ En, zeker, ze hoopt dat de affaire tot een totaal andere manier van werken leidt. ,,Zoals het nu gaat, kan het niet. De Belastingdienst behandelt burgers als nummers. Wie luistert naar je als je in de problemen zit?’’
Maar uiteindelijk gaat het Renate uit het Overijsselse dorpje Nijverdal niet om bobo’s, ontslagprocedures of reorganisaties. Nee, het gaat de moeder van vijf kinderen (23, 20, 15, 12 en 6 jaar) maar om één ding. Eén ding moet ze vandaag uit de mond van commissievoorzitter Chris van Dam horen. Luid en duidelijk. Dat zij noch al die andere duizenden ouders iets fout deden. Dat zij géén sjoemelaars zijn, géén oplichters. ,,Ik heb jaren als fraudeur te boek gestaan. En hoewel ik wist dat ik niks fout had gedaan, schaamde ik me toch. Mensen denken: waar rook is, is vuur.’’
De eigenaar van het gastouderbureau was inmiddels spoorloos verdwenen: waarschijnlijk zit hij nu van onze centen cocktails op de Bahama’s te drinken.’’, aldus Renate.
Renates lijdensweg begon zo’n dertien jaar geleden met een ogenschijnlijk simpel verzoek van de Belastingdienst. Die wilde een jaaropgave van het Almelose bureau van Renates gastouder. Een gastouder die Renate in die tijd meer dan nodig had: zij werkte hele dagen als bedrijfsleider bij een kapper, haar man als monteur bij de NS. Maar die jaaropgave kwam niet boven tafel, hoe vaak Renate er ook om vroeg. ,,Het bureau bleef me met smoezen afschepen en toen ging het mis. De Belastingdienst concludeerde dat wij ten onrechte tienduizenden euro’s kinderopvangtoeslag hadden gekregen en dat we die terug moesten betalen.’’
Spoorloos
Het gezin belandde in de daaropvolgende jaren pijlsnel in een neerwaartse financiële spiraal. ,,Wij hebben op alle manieren geprobeerd aan te tonen dat het niet onze schuld was, maar de Belastingdienst kende geen genade. Wij moesten op een gegeven moment maandelijks duizenden euro’s terugbetalen en dat lukte, in combinatie met onze vaste lasten, gewoon niet. De eigenaar van het gastouderbureau was inmiddels spoorloos verdwenen: nooit hebben we nog wat van hem vernomen. Waarschijnlijk zit hij nu van onze centen cocktails op de Bahama’s te drinken.’’
Dat vind ik het allerergst: dat de kinderen een stuk jeugd is ontnomen, aldus Renate.
Laatst vatte Renate nog eens op vier A4’tjes staccato samen tot hoeveel financiële ellende de schuldenlast bij haar thuis leidde: afsluiting gas, water en licht; loonbeslag; beslag op roerend en onroerend goed, dreiging verkoop huis door achterstand hypotheek, achterstand bij de zorgverzekeraar (‘jarenlang niet naar tandarts geweest’), geen extra’s voor de kinderen (‘geen sport, geen dagjes weg, geen kerst, geen sinterklaas, geen vakanties’). ,,Dat vind ik het allerergst: dat de kinderen een stuk jeugd is ontnomen.”
Op dezelfde afstandelijke toon pende ze op de vier velletjes de ingrijpende emotionele gevolgen op: scheiding van partner door oplopende spanningen; oudste dochters het huis ontvlucht vanwege conflicten; faalangst bij jongste dochter; slaapproblemen en hoofdpijn bij haar partner; twee keer burn-out bij haarzelf, geheugenverlies bij haarzelf, hypertensie, hartproblemen, verlies tanden door de vele medicijnen. ,,Ik ben er fysiek en mentaal aan onderdoor gegaan.”
Renate, die met haar baan stopte: ,,Anderen zijn aangedaan als ze deze samenvatting zien maar ik kan het emotieloos oplezen. Net alsof het niet over mij gaat maar over iemand anders. Misschien heb ik het verdriet de afgelopen jaren zo diep weggestopt dat ik gewoon niet kán huilen?’’
Andere emoties borrelen wel op. Woede vooral. Over de ambtenaren en ministers die voor de tv doen alsof ze niks wisten van de huiselijke drama’s door het keiharde terugvorderingsbeleid van de Belastingdienst. ,,Echt, ik word razend als ik zo’n topman zie doen alsof hij Alzheimer heeft.’’ Dan is er nog de frustratie over reacties op sociale media. ,,Ik lees dat ik maar geen vijf kinderen had moeten hebben, want dan had ik niet zoveel toeslag nodig gehad. Waarom schrijven mensen die dingen? Ik heb er toch gewoon recht op?’’
Er is ons gezegd: dat geld staat vóór het einde van het jaar op jullie rekening, maar na alles denk ik: eerst zien dan geloven, aldus Renate.
Ook is er de angst voor iedereen met een uniform. ,,Agenten pikten de afgelopen jaren in politiefuiken mijn auto er vaak uit: mijn kenteken stond als fraudeur geregistreerd. Die schaamte, als je met je kind op weg bent naar zwemles, en je wéér staande wordt gehouden.’’ Onbekenden aan de deur vindt ze nog altijd eng. ,,In het verleden stond er regelmatig een incassobureau voor de deur en dan verschuilde ik me in de keuken, lichten uit, rolgordijnen omlaag.’’
Deurbelfobie
Ze kampte zelfs met een deurbelfobie. ,,Dat snerpende geluid maakte me zo bang. Toch niet wéér iemand die geld wilde.’’ Volgens psychologen lijdt Renate aan een trauma vergelijkbaar met ptss, posttraumatisch stresssyndroom. ,,Ik linkte dat altijd aan oorlog maar blijkbaar overkomt het ook mensen zoals ik.’’
Omdat dit jaar beetje bij beetje duidelijk is geworden dat noch Renate noch duizenden andere lotgenoten iets te verwijten valt, is er eindelijk zicht op teruggave van geld. ,,Er is ons gezegd: dat geld staat vóór het einde van het jaar op jullie rekening, maar na alles denk ik: eerst zien dan geloven.’’ Ze heeft volgend jaar hoogstwaarschijnlijk ook recht op compensatie maar, nee, dat maakt niks goed. ,,Al gaf het rijk mij één miljoen euro: het kan nooit herstellen wat kapot is gegaan.’’
MSN 15.12.2020 Het kabinet gaat kijken of een veel grotere groep gedupeerde ouders in aanmerking komt voor de ruimste compensatieregeling in verband met de toeslagenaffaire. Dat zegt staatssecretaris Alexandra van Huffelen (Toeslagen) toe op aandringen van CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt. De Belastingdienst heeft in de toeslagenaffaire mogelijk vaak “op foute gronden” gehandeld, denkt hij. Daardoor is het kabinet misschien juridisch wel verplicht veel meer ouders veel meer geld te geven.
Nu krijgen verschillende groepen ouders afhankelijk van hun situatie compensatie, een tegemoetkoming of een andere speciale regeling. Volgens Omtzigt is het goed mogelijk dat alle ouders compensatie moeten krijgen en niet alleen die ouders die het slachtoffer zijn van ‘institutionele vooringenomenheid’ van de Belastingdienst. Want ook het gebruik van een tweede nationaliteit en de manier waarop de fiscus de wet interpreteerde, zijn misschien wel “in zichzelf nietig”. Dat blijkt onder meer uit nieuwe informatie die de laatste tijd naar buiten is gekomen.
“Je hebt een wedstrijd die niet goed verlopen is, daar is vals gespeeld, door de Belastingdienst. Daarmee verklaar je de hele wedstrijd en de uitslag nietig.” Door dat te doen, vallen alle ouders ineens in de hoogste categorie. Dat zou ook betekenen dat niet alle dossiers van ouders individueel beoordeeld moeten worden. Ze worden in één keer gecompenseerd. “Je hebt direct een versnelling van hier tot Tokio”, zegt Omtzigt.
Compensatieregelingen
“Ik laat het graag uitzoeken”, zegt Van Huffelen hierover. Maar wanneer daarover meer duidelijkheid komt, is nog niet bekend. Het zou namelijk ook enorme gevolgen hebben voor de compensatieregelingen die het kabinet in het leven heeft geroepen. Als de compensatie inderdaad aan alle groepen wordt uitbetaald, heeft dat ook gevolgen voor het geld dat hiervoor opzij is gezet.
De Tweede Kamer uitte zich in het debat opnieuw boos over de traagheid waarmee de ouders worden gecompenseerd. Van de vele duizenden ouders krijgt maar een kleine groep een compensatie of vergoeding in 2020. Van Huffelen denkt wel dat het straks steeds sneller gaat met de afhandeling van de dossiers. De crisisorganisatie die zich hierover buigt, leert namelijk steeds meer.
AD 15.12.2020 Het kabinet gaat kijken of een veel grotere groep gedupeerde ouders in aanmerking komt voor de ruimste compensatieregeling in verband met de toeslagenaffaire. Dat zegt staatssecretaris Alexandra van Huffelen (Toeslagen) toe op aandringen van CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt.
De Belastingdienst heeft in de toeslagenaffaire mogelijk vaak ‘op foute gronden’ gehandeld, denkt Omtzigt. Daardoor is het kabinet misschien juridisch wel verplicht veel meer ouders veel meer geld te geven.
Nu krijgen verschillende groepen ouders afhankelijk van hun situatie compensatie, een tegemoetkoming of een andere speciale regeling. Volgens Omtzigt is het goed mogelijk dat alle ouders compensatie moeten krijgen en niet alleen die ouders die het slachtoffer zijn van ‘institutionele vooringenomenheid’ van de Belastingdienst. Want ook het gebruik van een tweede nationaliteit en de manier waarop de fiscus de wet interpreteerde, zijn misschien wel ‘in zichzelf nietig’. Dat blijkt onder meer uit nieuwe informatie die de laatste tijd naar buiten is gekomen.
‘Wedstrijd’
,,Je hebt een wedstrijd die niet goed verlopen is, daar is vals gespeeld, door de Belastingdienst. Daarmee verklaar je de hele wedstrijd en de uitslag nietig.” Door dat te doen, vallen alle ouders ineens in de hoogste categorie. Dat zou ook betekenen dat niet alle dossiers van ouders individueel beoordeeld moeten worden. Ze worden in één keer gecompenseerd. ,,Je hebt direct een versnelling van hier tot Tokio”, zegt Omtzigt.
,,Ik laat het graag uitzoeken”, zegt Van Huffelen hierover. Maar wanneer daarover meer duidelijkheid komt, is nog niet bekend. Het zou namelijk ook enorme gevolgen hebben voor de compensatieregelingen die het kabinet in het leven heeft geroepen. Als de compensatie inderdaad aan alle groepen wordt uitbetaald, heeft dat ook gevolgen voor het geld dat hiervoor opzij is gezet.
De Tweede Kamer uitte zich in het debat opnieuw boos over de traagheid waarmee de ouders worden gecompenseerd. Van de vele duizenden ouders krijgt maar een kleine groep een compensatie of vergoeding in 2020. Van Huffelen denkt wel dat het straks steeds sneller gaat met de afhandeling van de dossiers. De crisisorganisatie die zich hierover buigt, leert namelijk steeds meer.
RTL 15.12.2020 De afhandeling van de toeslagenaffaire gaat veel te traag. In een debat met staatssecretaris Alexandra van Huffelen vanavond gaan Kamerleden aandringen op meer tempo. “Dit gaat niemand snel genoeg.”
Dit jaar krijgen slechts enkele honderden gedupeerden compensatie, terwijl was beloofd dat het er duizenden zouden zijn. Het is ingewikkelder dan gedacht, schreef Van Huffelen eerder aan de Tweede Kamer. Volgend jaar moet de hersteloperatie verder op stoom komen.
Het is de zoveelste vertraging in de afhandeling van de toeslagenaffaire. Het geduld van Kamerleden begint daarom op te raken. “Het duurt veel te lang”, vindt PvdA-Kamerlid Henk Nijboer. Ook de SP pleit voor versnelling, desnoods door de Belastingdienst uit de compensatieregeling te halen.
Directeur Toeslagen in tranen tijdens verhoor toeslagenaffaire
Directeur Toeslagen Agaath Cleyndert brak tijdens het begin van het verhoor over de toeslagenaffaire. Gesprekken voeren met gedupeerde ouders was, zei ze, het moeilijkste wat ze in haar loopbaan heeft gedaan.
Langzaam
Er is een hele organisatie opgetuigd die zich buigt over compensatie van de duizenden gedupeerden. “Dan zou daar meer voortgang moeten zijn”, zegt VVD-Kamerlid Helma Lodders. Ze wil weten waarom het zo langzaam gaat.
Het kabinet heeft beloofd om nog voor de kerst de meest schrijnende gevallen te beoordelen en uit te betalen. Het gaat om zo’n 430 ouders. D66-Kamerlid Steven van Weyenberg hoopt dat volgend jaar dan veel grotere aantallen ouders kunnen worden geholpen.
Ook vragen Kamerleden zich af waarom er toch nog steeds nieuwe informatie blijft opduiken over de toeslagenaffaire. Het afgelopen anderhalf jaar zijn honderden Kamervragen gesteld en vele debatten over het onderwerp gevoerd. Toch sijpelen keer op keer weer nieuwe brokjes informatie naar buiten.
Later deze week komt ook de parlementaire ondervragingscommissie Kinderopvangtoeslag (POK) met haar eindrapport. Tijdens de verhoren van ambtenaren en politici bleek dat intern allang bekend was dat onschuldige burgers zwaar in de problemen kwamen door de toeslagenaffaire. Maar niemand deed er wat aan.
MSN 15.12.2020 De afhandeling van de toeslagenaffaire gaat veel te traag. In een debat met staatssecretaris Alexandra van Huffelen vanavond gaan Kamerleden aandringen op meer tempo. “Dit gaat niemand snel genoeg.”
Dit jaar krijgen slechts enkele honderden gedupeerden compensatie, terwijl was beloofd dat het er duizenden zouden zijn. Het is ingewikkelder dan gedacht, schreef Van Huffelen eerder aan de Tweede Kamer. Volgend jaar moet de hersteloperatie verder op stoom komen.
Het is de zoveelste vertraging in de afhandeling van de toeslagenaffaire. Het geduld van Kamerleden begint daarom op te raken. “Het duurt veel te lang”, vindt PvdA-Kamerlid Henk Nijboer. Ook de SP pleit voor versnelling, desnoods door de Belastingdienst uit de compensatieregeling te halen.
Langzaam
Er is een hele organisatie opgetuigd die zich buigt over compensatie van de duizenden gedupeerden. “Dan zou daar meer voortgang moeten zijn”, zegt VVD-Kamerlid Helma Lodders. Ze wil weten waarom het zo langzaam gaat.
Het kabinet heeft beloofd om nog voor de kerst de meest schrijnende gevallen te beoordelen en uit te betalen. Het gaat om zo’n 430 ouders. D66-Kamerlid Steven van Weyenberg hoopt dat volgend jaar dan veel grotere aantallen ouders kunnen worden geholpen.
Ook vragen Kamerleden zich af waarom er toch nog steeds nieuwe informatie blijft opduiken over de toeslagenaffaire. Het afgelopen anderhalf jaar zijn honderden Kamervragen gesteld en vele debatten over het onderwerp gevoerd. Toch sijpelen keer op keer weer nieuwe brokjes informatie naar buiten.
Later deze week komt ook de parlementaire ondervragingscommissie Kinderopvangtoeslag (POK) met haar eindrapport. Tijdens de verhoren van ambtenaren en politici bleek dat intern allang bekend was dat onschuldige burgers zwaar in de problemen kwamen door de toeslagenaffaire. Maar niemand deed er wat aan.
AD 15.12.2020 Het toeslagenstelsel zoals we dat nu kennen gaat op de schop. Maar of de politiek alleen de bezem erdoor haalt of de bijl in de toeslagen zet, zal pas bij de kabinetsformatie moeten blijken. Het huiswerk is in elk geval gedaan.
Er is haast geen onderwerp te bedenken waar de afgelopen maanden zó hard op is gestudeerd als de hervorming van het toeslagenstelsel. Iedereen in Den Haag is doordrongen van de gedachte dat het zó niet langer gaat.
Het schandaal met de kinderopvangtoeslagen heeft ook de laatste verdedigers van het stelsel de ogen geopend. Welke conclusies de parlementaire ondervragingscommissie komende donderdag in haar eindverslag ook trekt, nu al is zeker dat het systeem zal veranderen. De vraag is alleen: hoe?
Het belangrijkste nadeel van het toeslagensysteem is dat de mensen die er het meest van afhankelijk zijn grote problemen ondervinden. Van hen wordt gevraagd dat ze een glazen bol hebben: zij moeten bijvoorbeeld vóóraf voorspellen hoeveel uren ze gaan werken, wat hun salaris zal zijn en hoeveel kinderopvang ze gaan afnemen. Op basis van al die inschattingen wordt de hoogte van de toeslagen vastgesteld.
Maar o wee als de waarzeggerij niet strookt met de realiteit: iemand verliest zijn baan, gaat scheiden of besluit minder te werken om voor een ziek familielid te zorgen. Dan verandert het recht op toeslag.
In maar liefst tachtig procent van de gevallen krijgen mensen achteraf een correctie toegestuurd. En zo’n aanpassing kan leiden tot hoge terugvorderingen, vooral bij mensen die vanwege een laag inkomen relatief veel toeslag ontvangen en te laat in actie komen als hun situatie verandert.
Obsoleet
Zo kan het niet langer, vindt ook staatssecretaris Alexandra van Huffelen van Financiën. ,,Het stelsel is obsoleet”, ofwel verouderd, meent ze. En daarom hebben haar ambtenaren nu een drietal varianten aangedragen, te kenmerken als een kleine aanpassing, een wat grotere en een radicale hervorming.
Het moet, het kan en het is een kwestie van kiezen en doen. Dat vergt politieke moed, aldus Alexandra van Huffelen, staatssecretaris van Financiën.
In de eerste variant blijven de huurtoeslag en het kindgebonden budget bestaan, maar krijgen ontvangers meer zekerheid door het recht op toeslag vast te stellen op basis van inkomsten van twee jaar terug. De zorgtoeslag verdwijnt door de zorgkosten minder via de premie en meer uit de belastingen te betalen.
Tegelijkertijd zorgt een hoger minimumloon ervoor dat lage inkomens meer overhouden. De subsidie voor kinderopvang loopt niet langer via de ouders maar gaat direct naar de instelling. De tweede variant lijkt sterk op de eerste, maar daarin wordt niet de zorgpremie verlaagt maar een verzilverbare heffingskorting geïntroduceerd, ofwel – de naam zegt het al – de mogelijkheid dat mensen die nu geen belasting betalen geld toe krijgen.
Alleen in de derde variant verdwijnt het toeslagenstelsel als geheel en gaat ook de bijl in fiscale aftrekposten en heffingskortingen. In ruil daarvoor krijgen mensen op basis van een aantal kenmerken (bijvoorbeeld wel of geen kinderen) extra uitkeringen. Geen toeslagen maar toelagen dus.
Politieke moed
Dat één van deze drie varianten precies zal worden uitgevoerd is onwaarschijnlijk. Politieke partijen hebben elk zo hun eigen plannen en ook vanuit de wetenschap en in denktanks wordt er stevig meegedacht.
Maar wie door zijn oogharen kijkt ziet wel een aantal overeenkomsten: zo willen bijna alle partijen een hoger minimumloon, maar de SP wil daar veel verder in gaan dan de VVD. Ook zijn progressieve partijen voor gratis kinderopvang en hebben D66 en CU het idee van de verzilverbare heffingskorting in hun verkiezingsprogramma gezet.
En dus hangt de toekomst van het toeslagenstelsel af van de verkiezingsuitslag en de onderhandelingen over een nieuw kabinet. Volgens Van Huffelen kan de politiek het zich niet veroorloven om nog eens een formatie voorbij te laten gaan zonder knopen door te hakken over een systeem dat ‘zo fnuikend’ uitpakt. ,,Het moet, het kan en het is een kwestie van kiezen en doen”, zegt Van Huffelen. ,,Dat vergt politieke moed.”
RO 15.12.2020 Het huidige toeslagenstelsel is onhoudbaar. Het vraagt heel veel van mensen die een toeslag nodig hebben en leidt tot onzekerheid over terugvorderingen en nabetalingen. Een volgend kabinet zal daarom een keuze moeten maken om het stelsel fundamenteel te hervormen. Dat schrijft staatssecretaris Van Huffelen (Financiën) vandaag aan de Tweede Kamer.
Het complexe stelsel veroorzaakt schrijnende situaties. ,,Deze problematiek is binnen het huidige stelsel niet op te lossen. De stap naar een nieuw stelsel is dan ook noodzakelijk,’’ aldus de staatssecretaris.
Van Huffelen heeft vandaag het rapport ‘Alternatieven voor het toeslagenstelsel’ gepresenteerd dat 3 scenario’s schetst om het stelsel te hervormen. Het belang van mensen die toeslagen ontvangen, is in deze scenario’s steeds centraal gesteld. Er is bij alle varianten gekeken of ze begrijpelijk zijn, wat mensen moeten doen om een toeslag te ontvangen en wat de risico’s zijn dat ze bedragen moeten terugbetalen. Daarnaast is gekeken naar inkomenseffecten en de uitvoerbaarheid.
Het rapport ‘Alternatieven voor het toeslagenstelsel’ is geschreven met het oog op de formatie van een volgend kabinet. Omdat verandering van het toeslagenstelsel zorgvuldig moet en tijd zal vergen, schetst het rapport hoe het stelsel er in 2025 uit kan zien, en hoe in de periode daarna. Het is belangrijk om tijdens een langjarige stelselhervorming ook oog te houden voor een goede uitvoering van het bestaande toeslagenstelsel, benadrukt Van Huffelen.
Van Huffelen: ,,Er is het afgelopen jaar veel gesproken over de noodzaak om tot een ander stelsel te komen. Dit rapport laat zien dat het mogelijk is om richting een eenvoudiger stelsel te gaan. De vervolgstap is om hierin een keuze te maken. We hebben niet de luxe om niets te doen.’’
RO 15.12.2020 De Eerste Kamer heeft op 15 december ingestemd met het pakket Belastingplan 2021. Dit betekent dat er vanaf volgend jaar een flink aantal belastingmaatregelen veranderen. Hierna treft u een overzicht aan van de belangrijkste wijzigingen, het volledige overzicht vindt u hier. Als u in een paar minuten wil weten wat de wijzigingen voor u betekenen, ga dan naar de ‘wat betekent dit voor mij’ tool van Wijzer in Geldzaken.
Overdrachtsbelasting
Het kabinet verbetert de toegang voor starters tot de woningmarkt. Vanaf 2021 betalen woningkopers jonger dan 35 jaar, die een huis kopen en daar zelf in gaan wonen, eenmalig geen overdrachtsbelasting. Dat scheelt hen 2% van de aankoopprijs. Vanaf 1 april 2021 geldt de aanvullende voorwaarde dat de woning niet duurder mag zijn dan € 400.000. Kopers van 35 jaar of ouder die in de woning gaan wonen betalen 2%. Andere kopers, zoals beleggers, gaan 8% betalen.
Sparen
Spaarders en kleine beleggers met een vermogen tot € 50.000 (of € 100.000 met fiscaal partner) betalen vanaf 2021 geen belasting meer over dat vermogen. Het tarief van de belasting gaat wel iets omhoog van 30% naar 31%. Het aantal kleine spaarders en beleggers dat box 3-belasting betaalt daalt hierdoor met bijna 1 miljoen mensen. En het betekent dat iedereen met spaargeld of belegd vermogen tot € 220.000 (of € 440.000 met fiscaal partner) daarover minder belasting gaat betalen.
Heffingskortingen
Door de verhoging van de arbeidskorting uit 2022 een jaar naar voren te halen, gaat werken komend jaar meer lonen. Zowel werknemers als zelfstandigen profiteren hiervan. Deze verhoging komt bovenop een al eerder geplande verhoging voor 2021. De algemene heffingskorting gaat € 126 omhoog. In 2021 daalt het basistarief in de inkomstenbelasting van 37,35% naar 37,10%. Tot slot wordt ook de ouderenkorting verhoogd.
In 2021 gaat de maximale inkomensafhankelijke combinatiekorting (IACK) met € 66 omlaag naar € 2.815. Door een uitspraak van de Hoge Raad krijgt een ruimere groep co-ouders recht op de IACK. Om de IACK betaalbaar te houden, verlaagt het kabinet daarom eenmalig deze korting in 2021.
Belastingen voor het klimaat
Internationaal vliegen wordt in tegenstelling tot de auto, bus of trein nu niet belast, maar levert tegelijkertijd wel een bijdrage aan de (wereldwijde) uitstoot. Daarom wordt per 1 januari 2021 een vliegbelasting ingevoerd. Luchthavens zullen dan per passagier die vanaf een Nederlandse luchthaven vertrekt, de belasting aan de luchtvaartmaatschappij in rekening brengen. Het tarief van de vliegbelasting voor 2021 is nu na correctie voor inflatie definitief vastgesteld op € 7,845.
Ook de CO2-heffing voor de industrie gaat in. De heffing stimuleert bedrijven op verstandige wijze om te verduurzamen.
De overheid stimuleert milieuvriendelijker rijden. De CO2-grenzen en tarieven in de bpm voor personenauto’s worden per 1 januari 2021 aangescherpt passend bij de technologische ontwikkeling van personenauto’s.
Aanpak belastingontwijking
Belastingontwijking wordt volgend jaar verder aangepakt. Zo gaat de bronbelasting op rente en royalty’s in. Met deze bronbelasting van 25% worden betalingen naar landen die geen of te weinig belasting heffen door Nederland belast en wordt ook de doorstroom via ons land tegengegaan.
Intermediairs zoals belastingadviseurs, accountants en financiële instellingen zijn vanaf 1 januari 2021 verplicht om grensoverschrijdende constructies die gebruikt kunnen worden om belasting te ontwijken bij de Belastingdienst te melden. Dit zijn fiscale constructies waarbij inwoners van verschillende landen zijn betrokken en die mogelijk gebruikt kunnen worden om belasting te ontwijken.
Multinationals zullen eerlijker worden belast, met oog voor het vestigingsklimaat. Juist in economisch zware tijden is het belangrijk dat sommige bedrijven niet méér mogelijkheden hebben om hun belastingdruk te verlagen dan andere. Het verrekenen van verliezen bij bedrijven wordt daarom per 2021 beperkt.
MKB
Meer MKB-bedrijven gaan in de komende jaren het lagere vpb-tarief betalen. Vanaf 2021 geldt het lage tarief van 15% voor winsten tot € 245.000 in plaats van € 200.000.
De zelfstandigenaftrek wordt de komende jaren stapsgewijs afgebouwd. Per 1 januari 2021 wordt de zelfstandigenaftrek daarbij verlaagd van € 7.030 naar € 6.670. Hiermee wil het kabinet de fiscale verschillen tussen zelfstandigen en werknemers kleiner maken.
BIK
Het kabinet stimuleert bedrijven om investeringen te doen met een nieuwe investeringskorting, de Baangerelateerde Investeringskorting (BIK). Deze tijdelijke regeling zorgt ervoor dat bedrijven ook in deze tijden blijven investeren in bijvoorbeeld nieuwe machines.
De regeling geldt voor investeringen in 2021 of 2022. Bij grote investeringen in een jaar is de korting tot € 5 miljoen 3,9%, daarboven 1,8%. Bedrijven kunnen de investeringskorting verrekenen met de af te dragen loonheffing. De mogelijkheid om als ‘fiscale eenheid’ gebruik te maken van de BIK, gaat pas later in.
De Europese Commissie moet dit specifieke onderdeel nog goedkeuren. Als na deze goedkeuring de mogelijkheid om als ‘fiscale eenheid’ gebruik te maken van de BIK gaat gelden, is dit met terugwerkende kracht tot en met 1 januari 2021. Als die goedkeuring onverhoopt niet komt, zullen de percentages van de BIK met terugwerkende kracht tot 1 januari 2021 worden verhoogd. Bij grote investeringen in een jaar wordt de korting tot € 5 miljoen in dat geval 5%, daarboven 2,08%.
Verhoging tabaksaccijns
Sigaretten, rooktabak en sigaren worden in 2020 duurder. Zo wordt een pakje van 20 sigaretten wordt per 1 januari 12 cent duurder. Een pakje shag van 50 gram wordt per 1 januari 30 cent duurder.
Het ministerie van Financiën heeft vandaag 19.05.2020aangifte gedaan bij het Openbaar Ministerie van het vermoeden van twee mogelijke misdrijven rondom de fraude-onderzoeken met de kinderopvangtoeslag: het ambtsmisdrijf knevelarij en het misdrijf beroepsmatige discriminatie. Het OM zal de aangifte onderzoeken.
Eerder dit jaar zag minister Wopke Hoekstra van Financiën nog geen reden om aangifte te doen. Toch besloot hij uiteindelijk om een second opinion te laten uitvoeren.
Telegraaf 20.05.2020
Uit dit onderzoek, uitgevoerd door de onafhankelijke deskundige mr. Hendrik-Jan Biemond, blijkt alsnog voldoende aanleiding te zijn om het OM onderzoek te laten doen naar mogelijke strafbare handelingen. Staatssecretarissen Hans Vijlbrief en Alexandra van Huffelen hebben daarop besloten aangifte te doen, zo hebben zij de Tweede Kamer laten weten.
Telegraaf 27.05.2020
De aangifte heeft betrekking op werkzaamheden van de Belastingdienst, meer in het bijzonder het Managementteam Fraude, het Combiteam Aanpak Facilitators en de Directie Toeslagen. Het gaat over de periode 2013 tot en met 2017.
Het kabinet kwam tot dit besluit na een onderzoek van advocaat Hendrik Jan Biemond. Hij bestudeerde sinds 20 maart 2020, na vragen van de Tweede Kamer en op verzoek van het ministerie van Financiën, de openbare stukken rondom de fraude-onderzoeken met de kinderopvangtoeslag.
AD 20.05.2020
Hij concludeert dat er een “redelijk vermoeden” bestaat dat de genoemde misdrijven zijn gepleegd.
Biemond keek daarbij niet alleen naar ambtsmisdrijven maar ook naar mogelijk andere relevante misdrijven. In zijn advies benadrukt Biemond dat zijn advies niets zegt over de strafwaardigheid van het gedrag van specifieke personen. In het belang van het onderzoek, van medewerkers en van de organisatie, worden waar nodig passende maatregelen genomen.
Biemond baseert het vermoeden van beroepsmatige discriminatie op uitvragen die zijn gedaan in systemen van de Belastingdienst op basis van afkomst. Knevelarij is het bewust ten onrechte opeisen van een betaling door een ambtenaar.
Hoofd FIOD stapt op
Hans van der Vlist, het Hoofd van de Fiscale Inlichtingen-en Opsporingsdienst (FIOD), is inmiddels per direct opgestapt. FTM stelt dat hij dit heeft gedaan op verzoek van de top van het ministerie van Financiën. Van der Vlist was een van de belangrijkste verantwoordelijken voor de toeslagenaffaire.
De beerput moet open
Volgens SP-Kamerlid Renske Leijten moet het niet alleen bij aangifte blijven. ,,De beerput moet helemaal open, want er zijn ook politiek verantwoordelijken”, meent zij.
SP-Kamerlid Leijten, een van de aanjagers van onderzoek naar misstanden bij de Belastingdienst, noemt de aangifte onvermijdelijk. Maar ze vindt ook dat er moet worden gekeken naar politieke verantwoordelijkheid. “We weten dat de fraudejacht is begonnen met accordering in de ministerraad.”
Leijten pleit al langer voor een parlementaire enquête over de kwestie. Ook nam zij eind vorig jaar samen met Omtzigt en Denk-Kamerlid Farid Azarkan het initiatief om de mogelijkheden tot strafrechtelijke vervolging van topambtenaren én de politieke top te verkennen.
De commissie-Donner, die onderzoek heeft gedaan naar de toeslagenaffaire, concludeerde dat er bij de Belastingdienst sprake was van ‘institutionele vooringenomenheid’. Er werd uitgegaan van fraude bij de ouders, alleen vanwege het feit dat ze geselecteerd waren voor controle.
Minister Hoekstra had in januari 2020 gevraagd om onafhankelijk onderzoek naar strafbare feiten in de toeslagenaffaire, nadat hij eerder had gezegd dat er geen aanwijzingen waren voor misdrijven.
In de kinderopvangtoeslagaffaire werden ouders ten onrechte als fraudeur bestempeld door de Belastingdienst. Hun toeslagen werden stopgezet en zij moesten grote bedragen terugbetalen. Vorige week bleek bovendien dat de overheidsdienst discrimineerde: ouders met een dubbele nationaliteit werden strenger gecontroleerd.
Lees ook:
Belastingdienst erkent: toch sprake van etnisch profileren
Al een jaar hangt de vraag in de lucht: deed de Belastingdienst nu aan etnisch profileren of niet? Ja, erkent de fiscus na onderzoek van Trouw en RTL Nieuws.
Staatssecretaris Van Huffelen: ‘Hoe kan het dat ambtenaren liever met een journalist praten dan met hun manager?’
De nieuwe staatssecretaris Van Huffelen (financiën) weet hoe ze ouders gaat helpen die door de kinderopvangaffaire zijn gedupeerd. Maar er wacht nog een klus: de cultuur binnen de Belastingdienst veranderen.
Nabeschouwing
Momenteel ligt het toeslagensysteem onder vuur, mede door de buitensporige fraudejacht van de Belastingdienst waardoor duizenden ouders ten onrechte in de financiële problemen raakten.
Op dit punt heeft hoogleraar Bas Jacobs een sterke mening, los van de voorstellen uit het boek. “Je moet af van het systeem van vooraf uitkeren en dan controleren”, zegt hij. “Draai dat om en bundel de administratie van alle toeslagen op één punt zodat je maar één keer gegevens hoeft aan te leveren en maar één aanspreekpunt hebt.”
Van elke honderd euro die in Nederland wordt verdiend, vloeit er veertig euro naar de schatkist. Maar de manier waarop dat is geregeld, zorgt voor allerlei verstoringen en perverse prikkels, vinden de Rotterdamse hoogleraren economie Bas Jacobs en Sijbren Cnossen.
Zij verzochten 29 economen uit binnen- en buitenland om met verbeteringen te komen. Dat leverde een boek op met aanbevelingen dat ze onlangs in Den Haag overhandigen aan (inmiddels ex-staatssecretaris) Menno Snel van Financiën. Daarna volgde een debat met de woordvoerders Financiën van een aantal politieke partijen.
Zeven verstoringen die het boek benoemt
De auteurs in het boek ‘Ontwerp voor een beter belastingstelsel’ wijzen op veel verstoringen die moeten worden aangepakt. We lichten er samen met hoogleraar Jacobs zeven uit.
Belast verschillende vormen van kapitaalinkomen uit sparen, beleggen, pensioen, eigen huis en onderneming gelijk.Dit voorkomt dat mensen geld gaan verschuiven tussen bijvoorbeeld box 2 en box 3 om minder belasting te hoeven betalen (belastingarbitrage).
Stop met het overdreven fiscaal stimuleren van tweeverdieners.Hierdoor is weliswaar de arbeidsparticipatie vergroot, maar zijn ook de inkomensverschillen tussen huishoudens met een- en tweeverdieners zeer sterk opgelopen. Zo zeer, dat de baten van hogere arbeidsparticipatie intussen lager zijn dan de maatschappelijke kosten van grotere inkomensongelijkheid.
Verminder de fiscale voordelen voor zzp’ers.De zelfstandigenaftrek, mkb-vrijstelling en vaak ook de startersaftrek zijn zo riant dat Nederland een ongekend aandeel zelfstandigen kent vergeleken met andere landen. Veel zzp’ers verlagen hun uurloon vanwege deze fiscale voordelen om vaker te worden ingehuurd, terwijl de markt er eigenlijk voor moet zorgen dat zij meer beloond worden vanwege het hogere inkomensrisico dat zij lopen.
Maak internationale afspraken over vennootschapsbelasting.Dit voorkomt winstverschuiving en concurrentie tussen landen die hun belastingen hierdoor stap voor stap verlagen zodat multinationals steeds minder belasting betalen en dus uiteindelijk alle landen minder belasting ophalen.
Verminder het fiscaal subsidiëren van schulden.Doordat bijvoorbeeld hypotheken en bedrijfsleningen overal aftrekbaar zijn, draait de economie te veel op schuld. In plaats van dat ondernemers geld in hun eigen bedrijf stoppen, worden schulden fiscaal gesubsidieerd en daarmee wordt de gehele economie te gevoelig voor conjuncturele schommelingen.
Beprijs alle schade van CO2-uitstoot op dezelfde manier en schaf subsidies op fossiele brandstof af.Bij voorkeur in internationaal verband om verplaatsing van bedrijven te voorkomen. Dat kan via emissierechten (ETS) of via een koolstofbelasting in sectoren die niet onder het ETS vallen.
Schaf de btw-vrijstellingen zo veel mogelijk af.Deze vrijstellingen, voor bijvoorbeeld het onderwijs, de zorg en de financiële sector, verstoren zowel het consumptiegedrag als het productieproces. Instellingen kunnen btw zelf niet verrekenen omdat ze zelf niet btw-plichtig zijn en het gevolg is dat ze bijvoorbeeld hun administratie, catering en IT zelf gaan organiseren.
Lastig uitvoerbaar
Het ministerie concludeert dat het huidige belastingstelsel verouderdis en ook steeds lastiger uitvoerbaar blijkt voor de Belastingdienst, die kampt met personeelstekorten en verouderde ict.
Daarom zijn vorig jaar verschillende onderzoeken gestart om knelpunten in het huidige belastingstelsel te bestrijden. Voorbeelden van die knelpunten zijn de steeds hogere lastendruk voor werkenden, het ingewikkelde toeslagenstelsel, het niet belasten van klimaatschade en ‘belastingarbitrage’, waarbij mensen geld verschuiven zodat zij minder belasting hoeven te betalen.
Toeslagen op de schop
Eind vorige maand werd al duidelijk dat het toeslagenstelsel volledig op de schop gaat. Achter de schermen werkt het kabinet aan een nieuw stelsel.
Dat staat los van maatregelen die op de korte termijn nodig zijn om ‘schrijnende gevallen’ te voorkomen, zoals burgers die uitgekeerde toeslagen niet kunnen terugbetalen en zo verder in de financiële problemen komen.
NOS 26.05.2020 De Belastingdienst heeft duizenden ouders die betrokken zijn bij de toeslagenaffaire een brief gestuurd, waarin staat dat ze niet tot de groep behoren waarbij de fiscus dusdanig grote fouten heeft gemaakt dat ze in aanmerking komen voor compensatie en een schadevergoeding. Volgens een woordvoerder van de dienst gaat het om ongeveer 8000 mensen.
Die brief komt voor de betrokkenen als een donderslag bij heldere hemel. Ze zijn boos en teleurgesteld, en voelen zich opnieuw misleid. Ze gingen er vanuit dat hun zaak vergelijkbaar is met de zogeheten CAF 11-zaken.
Een commissie onder leiding van oud-minister Donner concludeerde dat de Belastingdienst in deze zaken zich “institutioneel vooringenomen” heeft opgesteld. De ouders werden ten onrechte van fraude beschuldigd en moesten soms tienduizenden euro’s terugbetalen. Velen kwamen daardoor in de problemen.
Staatssecretaris Van Huffelen richtte zich vanavond via Twitter tot de teleurgestelde ouders:
Volgens Van Huffelen kunnen ouders die het niet met de beslissing eens zijn bezwaar aantekenen. Er is een onafhankelijke bezwaarcommissie. Dat ze niet onder de ‘zware’ zaken vallen, wil nog niet zeggen dat ze helemaal niet gecompenseerd worden. Als blijkt dat de Belastingdienst hen veel te streng heeft beoordeeld, kunnen ze ook hun geld terugkrijgen. Als voorbeeld noemt de staatssecretaris het ontbreken van een bonnetje, waardoor iemand de volledige toeslag moest terugbetalen.
Verschil is wel dat Donner in de CAF 11-zaken heeft bepaald dat er behalve compensatie van de teruggevorderde toeslag ook nog een vergoeding moet worden betaald van 25 procent van het teruggevorderde bedrag. De ouders die alleen te streng beoordeeld zijn, krijgen die vergoeding niet.
Morgen 27.05.2020 debatteert de Tweede Kamer over de toeslagenaffaire.
AD 26.05.2020 De top van de Belastingdienst heeft drie ambtenaren die een hoofdrol speelden in de toeslagenaffaire eind vorig jaar beloofd, in ruil voor hun medewerking aan een onafhankelijk onderzoek naar de zaak, geen disciplinaire maatregelen tegen hen te treffen. Dat melden Trouw en RTL Nieuws op basis van onderzoek.
De Belastingdienst erkent dat de drie ambtenaren van het gewraakte Combiteam Aanpak Facilitators (CAF) een vrijgeleide kregen in ruil voor hun medewerking aan het onderzoek. Alles wat zij tegenover de onafhankelijke Auditdienst Rijk (ADR) zouden vertellen over hun rol in de toeslagenaffaire zou buiten hun personeelsdossier blijven, en ook de gespreksverslagen zouden alleen binnen het ADR-onderzoek gebruikt mogen worden.
‘Belastingdienst erkent: toch sprake van etnisch profileren’ Lees meer
In de toeslagenaffaire werden duizenden ouders gedupeerd doordat toeslagen onterecht werden stopgezet en teruggevorderd, na een ontspoorde fraudejacht. Door de harde fraudeaanpak die de Belastingdienst enkele jaren terug hanteerde, kwamen veel gedupeerden in grote financiële problemen. Toenmalig staatssecretaris Menno Snel trad eind vorig jaar af wegens de affaire. Zijn opvolger, staatssecretaris Alexandra van Huffelen (Toeslagen), kondigde vorige week al aan dat het ministerie hangende het onderzoek ‘interne maatregelen’ zou nemen. Zij wilde daar verder niets over zeggen.
Aangifte
Van Huffelen maakte ook bekend dat het ministerie van Financiën aangifte heeft gedaan bij het Openbaar Ministerie (OM) wegens mogelijke misdrijven waaronder ‘beroepsmatige discriminatie’ in de beruchte toeslagenaffaire. Het OM zal vooral kijken naar het werk van twee fraudeteams en de directie van de afdeling Toeslagen tussen 2013 en 2017. Het zou naast beroepsmatige discriminatie gaan om ‘knevelarij’, een ambtsmisdrijf waarbij een ambtenaar bewust ten onrechte geld opeist.
MSN 26.05.2020 De top van de Belastingdienst heeft ambtenaren vorig jaar beloofd dat er geen disciplinaire maatregelen tegen hen genomen zouden worden vanwege de toeslagenaffaire. Deze toezegging werd afgedwongen door drie hoofdrolspelers in het schandaal. Zij stelden dit als voorwaarde om mee te werken aan een onderzoek door de Audit Dienst Rijk (ADR).
Dit blijkt uit onderzoek van RTL Nieuws en Trouw. De Belastingdienst erkent dat de drie ambtenaren van het fraudeteam Combiteam Aanpak Facilitators (CAF) vooraf een vrijgeleide eisten en die ook kregen in ruil voor hun medewerking aan het onderzoek.
In de ontspoorde fraudejacht werden duizenden ouders gedupeerd wegens het onterecht stopzetten en terugvorderen van toeslagen voor kinderopvang.
Wat de ambtenaren tijdens het onderzoek zouden vertellen, zou niet tegen hen gebruikt worden, beloofde de top. Het zou buiten hun personeelsdossier gehouden worden en de gespreksverslagen zouden geheim blijven. De hoogste baas van de Belastingdienst liet de drie persoonlijk weten dat hij instemde met hun voorwaarden en dat ‘optreden tegen individuele ambtenaren niet op zijn plaats is’.
Topambtenaar waarschuwde
Deze inmiddels vertrokken directeur-generaal van de Belastingdienst, Jaap Uijlenbroek, voerde vanaf oktober gesprekken met betrokken ambtenaren. Op basis daarvan is een conceptnotitie gemaakt die stelt dat er ‘geen verwijtbaar handelen’ was van individuele ambtenaren in de fraudejacht. De notitie ging nog verder, omdat werd gezegd dat men zelfs kon ‘uitsluiten dat er sprake is van ambtsmisbruik of plichtsverzuim’.
Uijlenbroek baseerde zich op de commisie-Donner, die – ondanks dat hiernaar geen onderzoek was gedaan – stelde dat het in de affaire niet ging om ‘persoonlijke maar institutionele vooringenomenheid’
Het ministerie van Financiën floot Uijlenbroek daarop terug. De allerhoogste ambtelijke baas van het ministerie, de secretaris-generaal, plaatste ‘schriftelijke opmerkingen’ op de conceptnotitie. Zij stelde juist dat ‘ambtsmisdrijven niet bij voorbaat uitgesloten kunnen worden’. De nota werd teruggestuurd, wat in de hiërarchie een waarschuwing is, namelijk dat Uijlenbroek z’n huiswerk over moest doen.
Uit antwoorden op Kamervragen blijkt vanavond dat deze notitie toenmalig staatssecretaris Menno Snel niet heeft bereikt, maar dat hij alleen is bijgepraat over de conclusies van de Belastingdienst. In een reactie stelt SP-Kamerid Renske Leijten dat betrokken ambtenaren zelf wisten dat ze ‘op of over de grenzen van de wet hebben gehandeld, en dat als ze daar over zouden gaan praten, dat er dan mogelijk strafrechtelijke vervolging zou komen’.
‘Onderste steen niet boven’
De belofte van de baas van de Belastingdienststaat in schril contrast met de aangifte die de staatssecretarissen Van Huffelen (Toeslagen) en Vijlbrief (Belastingdienst) vorige week deden tegen de fiscus. Er is mogelijk sprake van ambtsmisdrijven, concludeerden zij op basis van een externe second opinion, die door de Tweede Kamer werd afgedwongen.
Ambtenaren hebben zich vermoedelijk schuldig gemaakt aan knevelarij, ofwel: het burgers onterecht afhandig maken van geld. Ook is strafrechtelijk onderzoek nodig naar ‘beroepsmatige discriminatie’, vanwege de focus op nationaliteit in verschillende fraudeonderzoeken.
Volgens bronnen binnen het ministerie van Financiën is duidelijk geworden dat zowel het onderzoek van de ADR, als dat van de commissie-Donner de ‘onderste steen’ niet boven de hebben gekregen.
Vermoed wordt ook dat eigen ambtenaren informatie achter hielden voor de onderzoekers en de top van de dienst en ministerie. Of dat ook zo is, is niet duidelijk. De ADR stelt vandaag: “Alle vooraf bepaalde interviewvragen zijn in de interviews beantwoord.”
Aanvankelijk voelde Van Huffelen weinig voor aangifte bij het Openbaar Ministerie. Zij onderzocht volgens insiders de mogelijkheid om tot een ‘buutplek’ te komen, waar ambtenaren ‘buutvrij’ waren als zij alsnog echt schoon schip zouden maken, en dus niet zouden werden gestraft.
Grote onrust
Maar na het externe advies moesten de staatssecretarissen wel aangifte doen: bij vermoedens van ambtsmisdrijven geldt een ‘aangifteplicht’. Bij de Belastingdienst is grote onrust uitgebroken na de aangifte en het gedwongen terugtreden van een reeks topambtenaren.
Morgen debatteert de Tweede Kamer over de affaire. Het parlement wil dat er nu echt haast wordt gemaakt met een oplossing voor 20.000 gedupeerde ouders. Ook is er forse kritiek op de Belastingdienst, waar steeds weer nieuwe lijken uit de kast komen.
NU 26.05.2020 De top van de Belastingdienst heeft vorig jaar drie ambtenaren beloofd hen niet zullen straffen als zij zouden meewerken aan het onafhankelijk onderzoek naar de toeslagenaffaire, zo melden RTL Nieuws en Trouw dinsdagavond. Wat de ambtenaren tijdens het onderzoek zouden vertellen aan de Audit Dienst Rijk (ADR), zou niet tegen hen gebruikt worden, aldus de Belastingdienst.
Toenmalig hoogste baas van de Belastingdienst Jaap Uijlenbroek had de drie ambtenaren van het fraudeteam Combiteam Aanpak Facilitators in oktober laten weten dat er geen disciplinaire maatregelen zouden worden genomen en de gespreksverslagen geheim zouden blijven. Wat er tegen de auditdienst verteld werd, zou ook niet worden opgenomen in hun personeelsdossier.
Uijlenbroek had ingestemd met deze voorwaarde en verzekerde het drietal dat “optreden tegen individuele ambtenaren niet op zijn plaats is”, aldus beide media. De belofte strookt echter niet met de aangifte die het ministerie van Financiën vorige week deed tegen de Belastingdienst.
Aangifte om twee mogelijke misdrijven
De aangifte betreft twee mogelijke misdrijven: het gaat om het ambtsmisdrijf knevelarij en het misdrijf beroepsmatige discriminatie. Van knevelarij is sprake wanneer een ambtenaar zijn positie misbruikt en onterecht geld terugvordert of niet terugstort terwijl hij weet dat het niet klopt. De maximale straf voor knevelarij is zes jaar cel.
De toeslagenaffaire draait om het handelen van de fiscus, die ouders dupeerde door de kinderopvangtoeslag ten onrechte stop te zetten. Uit meerdere onderzoeken van Trouw en RTL Nieuws bleek dat honderden ouders ten onrechte werden aangemerkt als fraudeur. De top van de Belastingdienst weigerde zelfs de toeslagen uit te keren als ouders er wel recht op hadden. Uiteindelijk moesten ouders soms tienduizenden euro’s (onterecht) terugbetalen en kwamen zij in geldproblemen.
Gedupeerden moesten tot tienduizenden euro’s terugbetalen, verloren hun huis en relaties liepen stuk. Onlangs erkende de Belastingdienst zich schuldig te hebben gemaakt aan etnisch profileren door de tweede nationaliteit als criterium te gebruiken voor intensieve controle.
De toeslagenaffaire betekende in december het einde van Menno Snel als staatssecretaris van Financiën. Hij kreeg niet één maar twee opvolgers, D66’ers Hans Vijlbrief en Alexandra van Huffelen, die als opdracht meekregen schoon schip te maken bij de fiscus.
Trouw 26.05.2020 Het ministerie van financiën onderzocht hoe het zo mis kon gaan bij de kinderopvangtoeslagen. Maar hoofdrolspelers wilden alleen praten als ze een vrijgeleide kregen.
De top van de Belastingdienst heeft drie hoofdrolspelers in de toeslagenaffaire eind vorig jaar beloofd dat er geen disciplinaire maatregelen tegen hen genomen zouden worden. De drie dwongen dat af als voorwaarde om mee te werken aan een onafhankelijk onderzoek naar de affaire, door de Audit Dienst Rijk (ADR). Dat blijkt uit onderzoek van Trouw en ‘RTL Nieuws’.
In de toeslagenaffaire werden duizenden ouders gedupeerd doordat toeslagen onterecht werden stopgezet en teruggevorderd, na een ontspoorde fraudejacht. De Belastingdienst erkent dat de drie ambtenaren van het gewraakte Combiteam Aanpak Facilitators (CAF) een vrijgeleide kregen in ruil voor hun medewerking aan het onderzoek.
Alles wat zij tegenover de ADR zouden vertellen over hun rol in de toeslagenaffaire zou buiten hun personeelsdossier blijven, en ook de gespreksverslagen zouden alleen binnen het ADR-onderzoek gebruikt mogen worden.
Vermoedens van ambtsmisdrijven
De toenmalige hoogste baas van de Belastingdienst, de begin dit jaar ontslagen directeur-generaal Jaap Uijlenbroek, verzekerde hen persoonlijk dat ‘optreden tegen individuele ambtenaren niet op zijn plaats is’. Maar het ministerie van financiën floot Uijlenbroek hierop terug, zo blijkt uit een brief die gisteravond naar de Tweede Kamer werd verstuurd.
De hoogste ambtenaar van het ministerie vond dat vermoedens van ambtsmisdrijven van ambtenaren niet uit te sluiten waren. Of toenmalig staatssecretaris Menno Snel destijds volledig is geïnformeerd over de strijd tussen zijn twee hoogste ambtenaren wordt uit de Kamerbrief niet duidelijk.
De belofte van Uijlenbroek om geen maatregelen te treffen tegen individuele ambtenaren staat haaks op de aangifte tegen de Belastingdienst die de staatssecretarissen Van Huffelen en Vijlbrief vorige week alsnog besloten te doen.
Na een extern onderzoek besloten ook zij dat er voldoende aanwijzingen te zijn voor mogelijke ambtsmisdrijven. Er zou sprake zijn van knevelarij door ambtenaren, ofwel het onterecht afhandig maken van geld van burgers. Ook is strafrechtelijk onderzoek nodig naar beroepsmatige discriminatie, vanwege de focus op nationaliteit in verschillende fraudeonderzoeken.
Volgens bronnen binnen het ministerie van financiën is duidelijk geworden dat zowel het onderzoek van de ADR, als de bevindingen van de adviescommissie onder leiding van minister van staat Piet Hein Donner, de ‘onderste steen’ niet boven hebben gekregen. Nog altijd vermoedt men dat ambtenaren informatie achterhouden over de zaak.
Terwijl erachter komen wat er precies gebeurd ‘essentieel is’, zei staatssecretaris Van Huffelen twee maanden geleden nog in een interview met Trouw. “Hoe heeft dit nou kunnen gebeuren met die ouders? Het is ontzettend nodig om daar een open en veilige discussie over te voeren.”
Staatssecretaris Van Huffelen in gesprek met gedupeerde ouders bij een ouderbijeenkomst in Rotterdam. Beeld Arie Kievit
Buut-vrij-gesprekken
Destijds voelde Van Huffelen weinig voor aangifte bij het Openbaar Ministerie. Maar ook ambtenaren bleven weigeren openheid van zaken te geven over hun rol in de affaire, als daar geen garanties tegenover zouden staan van immuniteit voor hen. Verschillende bronnen spreken over de eis van ‘buut-vrij-gesprekken’.
Maar na het advies van advocaat Biemond konden de staatssecretarissen eigenlijk niet anders dan alsnog aangifte doen: bij vermoedens van strafbare feiten rust er zelfs een aangifteplicht.
De meeste ambtenaren die reageren via de interne Beeldkrant van de Belastingdienst zijn woedend over de aangifte via het strafrecht. Dinsdag zagen Van Huffelen en Vijlbrief zich opnieuw genoodzaakt met een groep medewerkers in gesprek te gaan om de rust bij de dienst te bewaren.
Woensdag debatteert de Tweede Kamer opnieuw over de zaak. Daar zal de vraag op tafel komen in hoeverre ook politieke hoofdrolspelers als toenmalig minister van sociale zaken Asscher, voormalig staatssecretaris van financiën Eric Wiebes en zelfs premier Rutte op de hoogte waren van het handelen van de Belastingdienst. Het Managementteam Fraude opereerde op zijn beurt onder de zogeheten ministeriële commissie Aanpak Fraude, onder leiding van Rutte zelf.
Lees ook:
Tot frustratie van de Kamer doet het kabinet nu wél aangifte
Het ministerie van financiën doet aangifte vanwege vermoedens van ambtsmisdrijven in de toeslagenaffaire. Voor de Tweede Kamer zijn veel vragen nog onbeantwoord.
Belastingdienst erkent: toch sprake van etnisch profileren
RTL 26.05.2020 De top van de Belastingdienst heeft ambtenaren vorig jaar beloofd dat er geen disciplinaire maatregelen tegen hen genomen zouden worden vanwege de toeslagenaffaire. Deze toezegging werd afgedwongen door drie hoofdrolspelers in het schandaal. Zij stelden dit als voorwaarde om mee te werken aan een onderzoek door de Audit Dienst Rijk (ADR).
Dit blijkt uit onderzoek van RTL Nieuws en Trouw. De Belastingdienst erkent dat de drie ambtenaren van het fraudeteam Combiteam Aanpak Facilitators (CAF) vooraf een vrijgeleide eisten en die ook kregen in ruil voor hun medewerking aan het onderzoek.
In de ontspoorde fraudejacht werden duizenden ouders gedupeerd wegens het onterecht stopzetten en terugvorderen van toeslagen voor kinderopvang.
Wat de ambtenaren tijdens het onderzoek zouden vertellen, zou niet tegen hen gebruikt worden, beloofde de top. Het zou buiten hun personeelsdossier gehouden worden en de gespreksverslagen zouden geheim blijven. De hoogste baas van de Belastingdienst liet de drie persoonlijk weten dat hij instemde met hun voorwaarden en dat ‘optreden tegen individuele ambtenaren niet op zijn plaats is’.
Topambtenaar waarschuwde
Deze inmiddels vertrokken directeur-generaal van de Belastingdienst, Jaap Uijlenbroek, voerde vanaf oktober gesprekken met betrokken ambtenaren. Op basis daarvan is een conceptnotitie gemaakt die stelt dat er ‘geen verwijtbaar handelen’ was van individuele ambtenaren in de fraudejacht. De notitie ging nog verder, omdat werd gezegd dat men zelfs kon ‘uitsluiten dat er sprake is van ambtsmisbruik of plichtsverzuim’.
Uijlenbroek baseerde zich op de commisie-Donner, die – hoewel hiernaar geen onderzoek was gedaan – stelde dat het in de affaire niet ging om ‘persoonlijke maar institutionele vooringenomenheid’.
Het ministerie van Financiën floot Uijlenbroek daarop terug. De allerhoogste ambtelijke baas van het ministerie, de secretaris-generaal, plaatste ‘schriftelijke opmerkingen’ op de conceptnotitie. Zij stelde juist dat ‘ambtsmisdrijven niet bij voorbaat uitgesloten kunnen worden’. De nota werd teruggestuurd, wat in de hiërarchie een waarschuwing is, namelijk dat Uijlenbroek zijn huiswerk over moest doen.
Uit antwoorden op Kamervragen blijkt vanavond dat deze notitie toenmalig staatssecretaris Menno Snel niet heeft bereikt, maar dat hij alleen is bijgepraat over de conclusies van de Belastingdienst. In een reactie stelt SP-Kamerid Renske Leijten dat betrokken ambtenaren zelf wisten dat ze ‘op of over de grenzen van de wet hebben gehandeld, en dat als ze daarover zouden gaan praten, dat er dan mogelijk strafrechtelijke vervolging zou komen’.
‘Onderste steen niet boven’
De belofte van de baas van de Belastingdienst staat in schril contrast met de aangifte die de staatssecretarissen Van Huffelen (Toeslagen) en Vijlbrief (Belastingdienst) vorige week deden tegen de fiscus. Er is mogelijk sprake van ambtsmisdrijven, concludeerden zij op basis van een externe second opinion, die door de Tweede Kamer werd afgedwongen.
Ambtenaren hebben zich vermoedelijk schuldig gemaakt aan knevelarij, ofwel: het burgers onterecht afhandig maken van geld. Ook is strafrechtelijk onderzoek nodig naar ‘beroepsmatige discriminatie’, vanwege de focus op nationaliteit in verschillende fraudeonderzoeken.
Volgens bronnen binnen het ministerie van Financiën is duidelijk geworden dat zowel het onderzoek van de ADR als dat van de commissie-Donner de ‘onderste steen’ niet boven de hebben gekregen. Vermoed wordt ook dat eigen ambtenaren informatie achterhielden voor de onderzoekers en de top van de dienst en ministerie. Of dat ook zo is, is niet duidelijk. De ADR stelt vandaag: “Alle vooraf bepaalde interviewvragen zijn in de interviews beantwoord.”
‘Ik moest stoppen met werken door zwarte lijst Belastingdienst’
Aanvankelijk voelde Van Huffelen weinig voor aangifte bij het Openbaar Ministerie. Zij onderzocht volgens insiders de mogelijkheid om tot een ‘buutplek’ te komen, waar ambtenaren ‘buutvrij’ waren als zij alsnog echt schoon schip zouden maken, en dus niet zouden worden gestraft.
Grote onrust
Maar na het externe advies moesten de staatssecretarissen wel aangifte doen: bij vermoedens van ambtsmisdrijven geldt een ‘aangifteplicht’. Bij de Belastingdienst is grote onrust uitgebroken na de aangifte en het gedwongen terugtreden van een reeks topambtenaren.
Morgen debatteert de Tweede Kamer over de affaire. Het parlement wil dat nu echt haast wordt gemaakt met een oplossing voor 20.000 gedupeerde ouders. Ook is er forse kritiek op de Belastingdienst, waar steeds weer nieuwe lijken uit de kast komen.
NOS 25.05.2020 Het wordt tijd om nu echt iets te gaan doen aan de cultuur bij de Belastingdienst. Het verbeteren van die cultuur is een langdurig proces, dat eigenlijk nooit klaar is, stellen onderzoekers van Deloitte.
De organisatie keek op verzoek van de politiek naar de interne gang van zaken bij de fiscus en kwam tot de conclusie dat voor veel medewerkers niet duidelijk is waar ze precies naartoe moeten werken. Bovendien geven ambtenaren aan dat ze zich niet altijd veilig voelen, zich niet erkend voelen of elkaar niet durven aan te spreken.
Na de affaire rond de kinderopvangtoeslag, waarbij honderden ouders ten onrechte als fraudeur werden aangemerkt, concludeerde de Tweede Kamer dat de ‘menselijke maat’ weer leidend moet worden bij de Belastingdienst. Maar Deloitte schrijft dat voor veel medewerkers niet duidelijk is wat dat precies betekent. Wel is duidelijk dat de leiding te veel stuurt op kwantiteit. Dat leidt de aandacht af van het echte werk, zeggen de geïnterviewden.
Onverwijld ter hand nemen
Veel van de problemen zijn al langer bekend, schrijven de onderzoekers, die vaststellen dat al veel onderzoeken zijn gedaan naar de cultuur bij de Belastingdienst. “Daarom zijn onze aanbevelingen erop gericht om te stoppen met onderzoeken en de transformatie onverwijld ter hand te nemen.”
Toch zijn ambtenaren over het algemeen positief over het werkklimaat. Er is grote betrokkenheid en loyaliteit en het personeel gaat prettig met elkaar om. Onder staatssecretaris Snel, die aftrad vanwege de toeslagenaffaire, zijn volgens Deloitte ook al dingen verbeterd. “Maar het is ons inziens nog niet genoeg.”
Indringend
De huidige staatssecretarissen, Van Huffelen en Vijlbrief, noemen de analyse van Deloitte indringend. “Het onderstreept voor ons de noodzaak van een steviger aanpak.” De huidige aanpak wordt daarom heroverwogen. Voor de zomer komen de bewindspersonen met nieuwe stappen om de cultuur bij de Belastingdienst te verbeteren.
Vorige week werd bekend dat het ministerie van Financiën aangifte heeft gedaan tegen de eigen Belastingdienst. Mogelijk is sprake geweest van discriminatie en knevelarij, het innen van geld door een ambtenaar die weet dat het geld niet verschuldigd is.
NU 22.05.2020 Hans van der Vlist, het hoofd van de Fiscale Inlichtingen-en Opsporingsdienst (FIOD), is per direct opgestapt. FTM stelt dat hij dit heeft gedaan op verzoek van de top van het ministerie van Financiën. Van der Vlist was een van de belangrijkste verantwoordelijken voor de toeslagenaffaire.
Van der Vlist heeft zijn vertrek bekendgemaakt in een mail aan alle medewerkers van de FIOD.
“Ik heb geen betrokkenheid, wetenschap en directe verantwoordelijkheid gehad bij de behandeling van Toeslagen”, beklemtoont de topman volgens Follow the Money in zijn afscheidsmail. “Wel bij de strafrechtelijke aanpak van Toeslagen met een rechterlijke toets. Bij dat laatste is er naar mijn weten ook geen discussie. Dat neemt niet weg dat mij vanmorgen gevraagd is een stap terug te doen als algemeen directeur van de FIOD.”
Volgens FTM heeft het vertrek van Van der Vlist tot veel opschudding onder het personeel van de FIOD geleid. Het ministerie van Financiën wilde niet reageren op het bericht. “Wij gaan nooit in op individuele cases”, aldus een zegsman.
Vertrek hangt samen met aangifte tegen de Belastingdienst
Het vertrek hangt samen met de aangifte die het ministerie van Financiën dinsdag heeft gedaan tegen de Belastingdienst vanwege de rol van de dienst in de toeslagenaffaire.
Er wordt vermoed dat er sprake is geweest van beroepsmatige discriminatie en knevelarij. Het Openbaar Ministerie (OM) onderzoekt de aangifte. Van knevelarij is sprake wanneer een ambtenaar zijn positie misbruikt en onterecht geld terugvordert of niet terugstort terwijl hij weet dat het niet klopt.
De aangifte richt zich op de verantwoordelijken voor de omstreden fraude-aanpak van Combiteam Aanpak Facilitators (CAF) en de directie Toeslagen in de periode 2013 tot en met 2017.
Duizenden ouders werden onterecht etnisch geprofileerd
In november vorig jaar vroeg de Tweede Kamer toenmalig staatssecretaris Menno Snel om strafrechtelijk onderzoek in te stellen tegen belastingambtenaren.
De toeslagenaffaire draait om het handelen van de fiscus, die ouders dupeerde door de kinderopvangtoeslag ten onrechte stop te zetten. Uit meerdere onderzoeken van Trouw en RTL Nieuws bleek dat honderden ouders ten onrechte werden aangemerkt als fraudeur. De top van de Belastingdienst weigerde zelfs de toeslagen uit te keren als ouders er wel recht op hadden.
Gedupeerden moesten tot tienduizenden euro’s terugbetalen, verloren hun huis en relaties liepen stuk. Onlangs erkende de Belastingdienst zich schuldig te hebben gemaakt aan etnisch profileren door de tweede nationaliteit als criterium te gebruiken voor intensieve controle.
Telegraaf 20.05.2020 Voormalig Nuon-topman Peter Smink wordt directeur-generaal Belastingdienst op het ministerie van Financiën. Hij is de definitieve opvolger van Jaap Uijlenbroek, die begin dit jaar vertrok in de nasleep van de toeslagenaffaire bij de fiscus.
In tegenstelling tot zijn voorganger is Smink niet afkomstig uit de poule van topambtenaren waar voor dit soort functies vaak uit wordt geput. Datzelfde geldt voor de nieuwe directeur-generaal Toeslagen, Ditte Hak, die wordt weggeplukt bij zorgverzekeraar Zilveren Kruis. Zij is daar operationeel directeur. De nieuwe directeur-generaal Douane Nanette van Schelven komt uit de eigen gelederen.
Naar aanleiding van onder meer de toeslagenaffaire is besloten niet één, maar drie topambtenaren aan te stellen. De onderdelen Toeslagen en Douane worden uiteindelijk afgesplitst van de Belastingdienst. Dat moet helpen sneller veranderingen door te voeren en het geschonden vertrouwen in de fiscus te herstellen.
NU 19.05.2020 Het ministerie van Financiën heeft dinsdag aangifte gedaan tegen de Belastingdienst vanwege hun rol in de toeslagenaffaire. Er zijn vermoedens van twee mogelijke misdrijven, wordt gesteld in een dinsdag verstuurde brief aan de Tweede Kamer.
Het gaat om het ambtsmisdrijf knevelarij en het misdrijf beroepsmatige discriminatie. Het Openbaar Ministerie (OM) onderzoekt de aangifte.
De aangifte richt zich op de verantwoordelijken voor de omstreden fraude-aanpak van Combiteam Aanpak Facilitators (CAF) en de directie Toeslagen in de periode 2013 tot en met 2017.
De stap volgt na onderzoek van strafrechtadvocaat Hendrik-Jan Biemond, die op verzoek van het ministerie onderzoek heeft gedaan naar mogelijke ambtsmisdrijven bij de fiscus. Volgens Biemond bestaat het vermoeden dat de Belastingdienst zich schuldig heeft gemaakt aan discriminatie door nader onderzoek uit te voeren op basis van afkomst.
Bij knevelarij is sprake van wanneer een ambtenaar zijn positie misbruikt en onterecht geld terugvordert of niet terugstort terwijl hij weet dat het niet klopt. De maximale straf voor knevelarij is zes jaar cel.
SP wil parlementaire enquête: ‘De beerput moet helemaal open’
Staatssecretaris Alexandra van Huffelen stelt dat ze zich realiseert dat de aangifte een grote impact heeft. “Hopelijk draagt deze ingrijpende stap bij aan het op een rechtvaardige manier afsluiten van dit voor zovelen pijnlijke hoofdstuk.”
In november vorig jaar vroeg de Tweede Kamer toenmalig staatssecretaris Menno Snel om strafrechtelijk onderzoek in te stellen tegen belastingambtenaren. In een reactie spreekt SP-Kamerlid Renske Leijten van een eerste stap en noemt het terecht dat er aangifte is gedaan. “Maar de beerput moet helemaal open, want er zijn ook politiek verantwoordelijken”, aldus Leijten. Zij wil daarom dat er een parlementaire enquête komt naar de toeslagenaffaire.
D66 heeft het over een “gitzwarte dag voor het vertrouwen in de overheid”. CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt vindt de aangifte terecht, maar verbaast zich er wel over dat onderzoeker Biemond binnen twee maanden tot deze conclusie is gekomen, terwijl de Nationale Ombudsman in 2017 al waarschuwde voor de misstanden bij de fiscus.
Hij wil opheldering over wat er met de verschillende signalen is gebeurd tussen 2017 en 2020. Ook de VVD en GroenLinks vragen om opheldering.
Belastingdienst erkent onderscheid te hebben gemaakt
De toeslagenaffaire draait om het handelen van de fiscus, die ouders dupeerde door de kinderopvangtoeslag ten onrechte stop te zetten. Uit meerdere onderzoeken van Trouw en RTL Nieuws bleek dat honderden ouders ten onrechte werden aangemerkt als fraudeur. De top van de Belastingdienst weigerde zelfs de toeslagen uit te keren als ouders er wel recht op hadden.
Gedupeerden moesten tot tienduizenden euro’s terugbetalen, verloren hun huis en relaties liepen stuk. Onlangs erkende de Belastingdienst zich schuldig te hebben gemaakt aan etnisch profileren door de tweede nationaliteit als criterium te gebruiken voor intensieve controle.
NOS 19.05.2020 Het ministerie van Financiën doet aangifte tegen de Belastingdienst vanwege mogelijke misdrijven in de toeslagenaffaire, waarin duizenden ouders zijn gedupeerd. Dat schrijven de staatssecretarissen Vijlbrief en Van Huffelen aan de Tweede Kamer.
Het gaat om twee mogelijke misdrijven: beroepsmatige discriminatie en het ambtsmisdrijf knevelarij. Dat laatste is het “vorderen of ontvangen van een betaling terwijl de ambtenaar weet dat die betaling niet verschuldigd is”.
Aanleiding voor de aangifte is een advies van een onafhankelijk deskundige. De aangifte richt zich niet tegen specifieke personen bij de Belastingdienst, maar er worden wel afdelingen genoemd, onder meer Directie Toeslagen en het Combiteam Aanpak Facilitators (CAF). De Belastingdienst valt onder het ministerie van Financiën.
‘Heftig en bijzonder’
Van Huffelen benadrukt dat het advies niet betekent dat er ook misdrijven zijn gepleegd. “Het is belangrijk dat het OM hiernaar kijkt.” Ze noemt het “zeer heftig en bijzonder” om aangifte te doen tegen haar eigen dienst.
De toeslagenaffaire draait om ouders die door de Belastingdienst ten onrechte zijn beschuldigd van fraude met kinderopvangtoeslagen. Velen van hen moesten flinke bedragen terugbetalen en kwamen daardoor in de financiële problemen.
Vooringenomenheid
De commissie-Donner, die onderzoek heeft gedaan naar de toeslagenaffaire, concludeerde dat er bij de Belastingdienst sprake was van ‘institutionele vooringenomenheid’. Er werd uitgegaan van fraude bij de ouders, alleen vanwege het feit dat ze geselecteerd waren voor controle.
Minister Hoekstra had in januari 2020 gevraagd om onafhankelijk onderzoek naar strafbare feiten in de toeslagenaffaire, nadat hij eerder had gezegd dat er geen aanwijzingen waren voor misdrijven.
SP-Kamerlid Leijten, een van de aanjagers van onderzoek naar misstanden bij de Belastingdienst, noemt de aangifte onvermijdelijk. Maar ze vindt ook dat er moet worden gekeken naar politieke verantwoordelijkheid. “We weten dat de fraudejacht is begonnen met accordering in de ministerraad.”
Haar mede-aanjager Omtzigt van het CDA stelt dat er onderzoek moet worden gedaan naar de periode 2017-2020. De aangifte geldt nu alleen voor de jaren 2013-2017. Verder zegt hij dat de aangifte “een heel zware stap” is, en erkenning betekent voor gedupeerde ouders.
Telegraaf 19.05.2020 De Belastingdienst heeft dinsdag aangifte gedaan vanwege eigen ambtsmisdrijven. Die zouden zijn gepleegd in de toeslagenaffaire. Het gaat onder meer om beroepsmatige discriminatie.
Het Openbaar Ministerie gaat ook onderzoek doen naar knevelarij bij de fiscus. Dat gebeurt als iemand misbruik maakt van zijn positie als ambtenaar en onterecht geld int of vordert bij mensen die dat helemaal niet verschuldigd zijn.
Bij beroepsmatige discriminatie gaat het om het opzettelijk discrimineren op basis van ras, tijdens het uitoefenen van je beroep. Een advocaat die de fiscus doorlichtte denkt dat hier sprake van kan zijn omdat medewerkers van de fiscus mensen natrokken in de systemen op basis van hun afkomst.
De fiscus zette dinsdag ook nog een aantal hoge ambtenaren voorlopig op non-actief.
De aangifte is niet gericht op specifieke personen, schrijven staatssecretaris Van Huffelen en Vijlbrief aan de Tweede Kamer. Het gaat om misstanden tijdens de toeslagenaffaire, waarin duizenden ouders onterecht hun kinderopvangtoeslag terug moesten betalen. Ze werden door de fiscus als fraudeurs neergezet.
„Het is belangrijk dat het Openbaar Ministerie hiernaar kijkt”, zegt Van Huffelen. „Hopelijk draagt deze ingrijpende stap bij aan het op een rechtvaardige manier afsluiten van dit voor zovelen pijnlijke hoofdstuk.”
SP-Kamerlid Leijten noemt de aangifte ’niet meer dan terecht’. Maar ze vindt wel dat de ’beerput nog helemaal open moet’. Ook CDA-Kamerlid Omtzigt vindt het goed dat de fiscus het OM aan het werk zet. „Deze aangifte laat zien dat in Nederland niemand boven de wet staat. dat is heel belangrijk in een rechtstaat.”
AD 19.05.2020 Het ministerie van Financiën heeft vandaag aangifte gedaan tegen de Belastingdienst, vanwege mogelijke misdrijven in de toeslagenaffaire. Het vermoeden bestaat dat gedupeerde ouders slachtoffer zijn geworden van beroepsmatige discriminatie en knevelarij door ambtenaren.
Het OM moet onderzoeken of ouders die in de toeslagenaffaire werden onderworpen aan een fraudeonderzoek er werden uitgepikt vanwege hun afkomst. Dat is een strafbaar feit. Knevelarij is het bewust ten onrechte opeisen van een betaling door een ambtenaar en geldt als een ambtsmisdrijf.
Het onderzoek zal zich onder andere richten op hoge ambtenaren uit onder meer het Managementteam Fraude, het Combiteam Aanpak Facilitators en de Directie Toeslagen. Het gaat over de periode 2013 tot en met 2017.
Passende maatregelen
Eerder dit jaar zag minister Wopke Hoekstra van Financiën nog geen reden om aangifte te doen. Toch besloot hij uiteindelijk om een second opinion te laten uitvoeren. Uit dit onderzoek, uitgevoerd door de onafhankelijke deskundige mr. Hendrik-Jan Biemond, blijkt alsnog voldoende aanleiding te zijn om het OM onderzoek te laten doen naar mogelijke strafbare handelingen. Staatssecretarissen Hans Vijlbrief en Alexandra van Huffelen hebben daarop besloten aangifte te doen, zo hebben zij de Tweede Kamer laten weten.
Hoewel het handelen van topambtenaren wordt onderzocht, maakt het rapport van mr. Biemond geen melding over de strafwaardigheid van het gedrag van specifieke personen binnen de Belastingdienst. Desondanks kondigen Vijlbrief en Van Huffelen aan dat er in het belang van het onderzoek ‘waar nodig passende maatregelen’ worden genomen.
Grote impact
,,Ik realiseer me dat deze aangifte een grote impact heeft op de gedupeerde ouders en de medewerkers van de Belastingdienst”, stelt staatssecretaris Alexandra van Huffelen. ,,Maar het advies van mr. Biemond is helder: het is belangrijk dat het Openbaar Ministerie hier naar kijkt. Hopelijk draagt deze ingrijpende stap bij aan het op een rechtvaardige manier afsluiten van dit voor zovelen pijnlijke hoofdstuk.”
Door de zogeheten toeslagenaffaire zijn zeker honderden en mogelijk duizenden ouders in de financiële problemen gekomen door het handelen van de Belastingdienst. Zij werden veelal ten onrechte beschuldigd van fraude en moesten grote bedragen terugbetalen aan de fiscus. Sommigen moesten gedwongen hun auto verkopen of hun woning uit.
Belangrijk signaal
De Tweede Kamer vindt het terecht dat het ministerie van Financiën aangifte heeft gedaan wegens mogelijke misdrijven in de toeslagenaffaire. “Het laat zien dat in Nederland niemand boven de wet staat”, stelt CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt.
Hij spreekt van een ‘belangrijk signaal voor de ouders, die jarenlang geleden hebben’, maar ook voor de vele ambtenaren bij de Belastingdienst die hun werk goed doen’. Omtzigt: ,,We hebben hier bijna een jaar op aangedrongen, omdat de feiten en de gevolgen heel ernstig zijn.”
Volgens SP-Kamerlid Renske Leijten moet het niet alleen bij aangifte blijven. ,,De beerput moet helemaal open, want er zijn ook politiek verantwoordelijken”, meent zij.
Leijten pleit al langer voor een parlementaire enquête over de kwestie. Ook nam zij eind vorig jaar samen met Omtzigt en Denk-Kamerlid Farid Azarkan het initiatief om de mogelijkheden tot strafrechtelijke vervolging van topambtenaren én de politieke top te verkennen.
Inmiddels lijkt de wind in de Kamer gedraaid. Bart Snels van GroenLinks vraagt zich af waarom het zo lang heeft moeten duren. ,,Wat heeft deze advocaat in twee maanden wel tot deze conclusie gebracht waar het ministerie al een jaar mee bezig is en deze conclusie niet heeft getrokken?”
Ook VVD’er Helma Lodders wil graag weten hoe het kan dat er nu een aangifte ligt, terwijl er al lang onderzoek wordt gedaan. Ze is er “tevreden” over dat er aangifte is gedaan wegens knevelarij en beroepsmatige discriminatie. “Goed dat er een volgende stap wordt gezet.” Ze hoopt dat er snel duidelijkheid komt voor de gedupeerden.
Volgens Steven van Weyenberg van D66 is het ‘een gitzwarte dag voor voor het vertrouwen in onze overheidsorganisaties’. De Kamer wil dat de Autoriteit Persoonsgegevens snel met een rapport komt over etnisch profileren.
Vakbond: aangifte Belastingdienst goed, maar niet genoeg
Ambtenarenvakbond CNV Overheid is blij dat het ministerie van Financiën aangifte doet vanwege mogelijke misdrijven bij de Belastingdienst. Maar daar kan het niet bij blijven, oordeelt de bond. Het topmanagement en de politieke leiding moeten beter luisteren naar ,,gewone werknemers” en meer ruimte geven aan klokkenluiders, aldus CNV.
,,Het drama rond de toeslagen is een symptoom van een onderliggend probleem waarbij het hogere management weigert te luisteren naar kritiek en mensen op de werkvloer keihard worden aangepakt”, zegt Patrick Fey, voorzitter van CNV Overheid. ,,De aangifte van Financiën maakt grote indruk op het personeel. Toch zijn we blij dat er nu daden worden gesteld. We koersen daarbij wel op waarheidsvinding en het trekken van lessen daaruit voor de toekomst.”
De bond veroordeelt de angstcultuur die heerst bij de fiscus. Over de voorgestelde reorganisatie bij de Belastingdienst die eerder dit jaar werd aangekondigd zijn de verschillende ambtenarenbonden evenmin te spreken. Er moet dus nog een hoop gebeuren bij de dienst, concludeert Fey. ,,We kunnen na deze aangifte en dit onderzoek niet blijven doorgaan zoals dat gebruikelijk was.”
Trouw 19.05.2020 Het ministerie van financiën doet aangifte vanwege ambtsmisdrijven in de toeslagen-affaire. Voor de Tweede Kamer zijn veel vragen nog onbeantwoord.
Een “gitzwarte dag voor het vertrouwen in onze overheidsorganisaties” en “een klap in het gezicht van de ouders.” De Tweede Kamer reageerde met zware woorden op het nieuws dat het ministerie van financiën aangifte doet vanwege twee vermoedelijke ambtsmisdrijven in de kinderopvangtoeslagaffaire.
Financiën stapt naar het Openbaar Ministerie (OM) vanwege het vermoeden van knevelarij en van beroepsmatige discriminatie. Knevelarij is het innen van geld, waarbij een ambtenaar misbruik maakt van zijn of haar positie.
Er wordt geen aangifte gedaan tegen specifieke personen, maar tegen de Belastingdienst en in het bijzonder tegen het Combiteam Aanpak Facilitators en de Directie Toeslagen. Mogelijk leidt het onderzoek wel tot aangiftes tegen individuen.
Het kabinet komt tot dit besluit na een onderzoek van advocaat Hendrik Jan Biemond. Hij onderzocht de periode tussen 2013 en 2017 en concludeert dat er een “redelijk vermoeden” bestaat dat de genoemde misdrijven zijn gepleegd. Biemond deed sinds 20 maart onderzoek naar de toeslagenaffaire.
Staatssecretaris Van Huffelen, die dinsdagmiddag naar de Tweede Kamer kwam voor het eerste Vragenuur na de coronacrisis, zegt dat het onderzoek en de aangifte een “enorme impact” hebben. “Niet in laatste plaats voor de ouders. Maar ook op medewerkers van de Belastingdienst, Toeslagen en van het ministerie.”
SP-Kamerlid Renske Leijten, die samen met CDA’er Pieter Omtzigt voorop ging in het blootleggen van misstanden bij de Belastingdienst, vraagt zich af waarom Biemond in twee maanden tot deze conclusie kwam, terwijl de Tweede Kamer al jaren probeert te achterhalen of er ambtsmisdrijven zijn gepleegd. “Wat ik heel tragisch vind, is dat we hier praten over een besluit waarvan we allemaal zien dat het moest, maar dat het ministerie heeft tegengehouden tot het niet anders kon.”
Omtzigt vraagt zich af of er ook ná 2017 nog ambtsmisdrijven zijn gepleegd bij de Belastingdienst. “In 2017 zei de Nationale Ombudsman na onderzoek: hier gaat iets mis. Als er toen naar de Ombudsman was geluisterd, dan was dit in 2018 en 2019 recht gezet. Ook te lang wachten kan een ambtsverzuim zijn.” GroenLinks-Kamerlid Bart Snels wil zeker weten dat het OM de ruimte krijgt om óók die periode te onderzoeken.
Klokkenluider
En zo heeft de Kamer nog veel meer vragen. Waarom, wil Leijten weten, doet het kabinet nog onderzoek naar de klokkenluider die misstanden in de affaire aankaartte? Ook vraagt zij zich af waarom onderzoeken naar leidinggevenden niet met de Kamer worden gedeeld. Volgens Van Huffelen kan zij geen privacygevoelige zaken met de Tweede Kamer delen.
Van Huffelen hoopt dat zij, nu ouders een compensatie kunnen ontvangen en het OM zich over de schuldvraag buigt, naar de toekomst kan kijken en kan proberen de cultuur bij de fiscus te veranderen. Ze zei te hopen dat de overheidsdienst weer “betrouwbaar voor iedereen” wordt. Wat Leijten betreft kan het pas zover zijn na een parlementaire onderzoeksenquête: “We moeten de onderste steen boven halen en de beerput helemaal leegscheppen.”
In de kinderopvangtoeslagaffaire werden ouders ten onrechte als fraudeur bestempeld door de Belastingdienst. Hun toeslagen werden stopgezet en zij moesten grote bedragen terugbetalen. Vorige week bleek bovendien dat de overheidsdienst discrimineerde: ouders met een dubbele nationaliteit werden strenger gecontroleerd.
Lees ook:
Belastingdienst erkent: toch sprake van etnisch profileren
Al een jaar hangt de vraag in de lucht: deed de Belastingdienst nu aan etnisch profileren of niet? Ja, erkent de fiscus na onderzoek van Trouw en RTL Nieuws.
Staatssecretaris Van Huffelen: ‘Hoe kan het dat ambtenaren liever met een journalist praten dan met hun manager?’
De nieuwe staatssecretaris Van Huffelen (financiën) weet hoe ze ouders gaat helpen die door de kinderopvangaffaire zijn gedupeerd. Maar er wacht nog een klus: de cultuur binnen de Belastingdienst veranderen.
RO 19.05.2020 Het ministerie van Financiën heeft vandaag aangifte gedaan bij het Openbaar Ministerie van het vermoeden van twee mogelijke misdrijven rondom de fraude-onderzoeken met de kinderopvangtoeslag: het ambtsmisdrijf knevelarij en het misdrijf beroepsmatige discriminatie. Het OM zal de aangifte onderzoeken.
De aangifte heeft betrekking op werkzaamheden van de Belastingdienst, meer in het bijzonder het Managementteam Fraude, het Combiteam Aanpak Facilitators en de Directie Toeslagen. Het gaat over de periode 2013 tot en met 2017.
Aanleiding voor de aangifte is het advies van een onafhankelijk deskundige, mr. Biemond. Hij bestudeerde sinds 20 maart na vragen van de Tweede Kamer en op verzoek van het ministerie van Financiën de openbare stukken rondom de fraude-onderzoeken met de kinderopvangtoeslag.
Biemond keek daarbij niet alleen naar ambtsmisdrijven maar ook naar mogelijk andere relevante misdrijven. In zijn advies benadrukt Biemond dat zijn advies niets zegt over de strafwaardigheid van het gedrag van specifieke personen. In het belang van het onderzoek, van medewerkers en van de organisatie, worden waar nodig passende maatregelen genomen.
Biemond baseert het vermoeden van beroepsmatige discriminatie op uitvragen die zijn gedaan in systemen van de Belastingdienst op basis van afkomst. Knevelarij is het bewust ten onrechte opeisen van een betaling door een ambtenaar.
In zijn advies geeft Biemond aan dat hij als maatstaf ‘een redelijk vermoeden van een bepaald misdrijf’ heeft gebruikt om te beoordelen of er een verplichting bestaat om aangifte te doen bij het Openbaar Ministerie. Hij benadrukt dat daaruit niet mag worden afgeleid dat deze mogelijke (ambts)misdrijven daadwerkelijk zijn gepleegd.
“Ik realiseer me dat deze aangifte een grote impact heeft op de gedupeerde ouders en de medewerkers van de Belastingdienst. Maar het advies van mr. Biemond is helder: het is belangrijk dat het Openbaar Ministerie hier naar kijkt”, stelt staatssecretaris Alexandra van Huffelen. “Hopelijk draagt deze ingrijpende stap bij aan het op een rechtvaardige manier afsluiten van dit voor zovelen pijnlijke hoofdstuk.”
De hele Belastingdienst zal in een onafhankelijk onderzoek worden doorgelicht op het gebruik van zwarte lijsten en mogelijke andere illegale fraudesystemen. Op dit moment heeft de fiscus zelf geen idee of de eigen registratiesystemen wettelijk door de beugel kunnen en of burgers (of bedrijven) er mogelijk door worden benadeeld
Dit melden de staatssecretarissen Vijlbrief (Belastingen) en Van Huffelen (Toeslagen) in een brief aan de Tweede Kamer. De bewindslieden van Financiën bieden het parlement excuses aan, omdat ze ook na weken onderzoek de onderste steen nog niet boven hebben. Dat was wel de bedoeling.
Serieuze meldingen en vage signalen
De brief is een reactie op de onthulling van RTL Nieuws en Trouw dat de Belastingdienst jarenlang een geheime zwarte lijst hanteerde. Op die lijst werden honderdduizenden mensen geplaatst bij een vermoeden van fraude.
Zwarte lijst blijft uit de lucht
Vijlbrief en Van Huffelen zeggen nu dat vaststaat dat FSV niet door de beugel kon en in strijd is met privacywetgeving. Het systeem blijft daarom voorlopig uit de lucht. Ze zeggen dat er nu ‘onvoldoende helderheid’ is over het bestaan van vergelijkbare registratiesystemen en of die wel aan de wet voldoen.
“Wij hebben nu nog niet kunnen vaststellen of en zo ja hoe informatie uit FSV en eventuele andere systemen heeft geleid tot benadeling van burgers, ondernemers en bedrijven.” Dat komt volgens de staatssecretarissen omdat er ‘onvoldoende inzicht‘ is in de werkwijze en processen bij verschillende onderdelen van de Belastingdienst. Daarom wordt met ‘grote spoed’ een onderzoek gedaan door een externe en onafhankelijke partij.
Belastingdienst had een geheime fraudelijst, in strijd met de privacywet
Een tot voor kort geheim registratiesysteem van de Belastingdienst voor ‘signalen’ van fraude is volledig in strijd met de privacywet. Pas na aanhoudende vragen van Trouw en RTL Nieuws heeft de fiscus het systeem uit de lucht gehaald.
‘De Belastingdienst heeft mijn leven overhoop gehaald’
Eerder bleek dat FSV niet voldoet aan de AVG; FSV is daarom eind februari uit de lucht gehaald. Er is echter beter inzicht nodig in FSV en andere vergelijkbare systemen van de Belastingdienst. Zo zijn deze laatste nog niet goed genoeg doorgelicht om zeker te zijn of ze wel of niet voldoen aan de AVG. Dit onderzoek kost meer tijd dan eerder voorzien.
Vanwege het grote belang voor burgers, bedrijven en andere overheidsorganisaties wordt daarom op korte termijn advies gevraagd aan een externe en onafhankelijke partij. Dit advies gaat over de werking en gebruik van FSV en vergelijkbare systemen. Ook wordt gekeken onder welke condities FSV en vergelijkbare systemen weer kunnen worden ingezet.
Intern toezicht
Ook geven de staatssecretarissen aan dat de Functionaris Gegevensbescherming (FG) van het ministerie van Financiën wordt versterkt. Deze krijgt een team van zowel ondersteunende als inhoudelijke medewerkers, waarvan één plaatsvervangend FG wordt. De privacy officer van de Belastingdienst is verantwoordelijk voor coördinatie, advies en richtlijnen op het gebied van privacy. Ook de privacy officer krijgt ondersteuning door een team van privacy-experts.
Extern toezicht
Het dossier FSV onderstreept de noodzaak van het in kaart brengen van de mogelijkheden tot extern toezicht van de Belastingdienst. Immers, de bevoegdheden van de Belastingdienst richting burger en bedrijven zijn verstrekkend en de impact van het handelen van de Belastingdienst op burgers en bedrijven is groot. Daarom worden mogelijkheden voor extern toezicht op dit moment onderzocht, bijvoorbeeld in welke vorm dit het effectiefst plaats zou kunnen vinden. Uiterlijk deze zomer wordt de Kamer hierover geïnformeerd.
AD 30.04.2020 Het toeslagenstelsel is veel te complex. Na alle ellende met de kinderopvangtoeslag wil Den Haag de boel op de schop gooien. Maar aan elk alternatief kleven weer nieuwe nadelen, waarschuwen ambtenaren in een advies.
Op het oog is het heel simpel. Als het kabinet van de problemen met de kinderopvangtoeslag af wil, kan het ervoor kiezen de opvang gratis te maken. Ouders worden dan nooit meer tot wanhoop gedreven door enorme terugvorderingen, omdat hun inkomen achteraf plots hoger uit blijkt uit te vallen.
Weg is opeens de noodzaak dat hele avonden worden besteed aan administratieve verplichtingen. Overbodig is de betaling van een eigen bijdrage. Maar aan gratis opvang zit wel een prijskaartje van 5,4 miljard euro, op te hoesten door alle belastingbetalers.
Eenvoud heeft kortom een prijs, is de boodschap van topambtenaren in een langverwacht rapport over de toekomst van het toeslagenstelsel. Zij onderstrepen de tekortkomingen van het huidige systeem, die door de recente toeslagenaffaire in al zijn ellendigheid aan de oppervlakte zijn gekomen: het systeem is veel te complex en stort mensen in onzekerheid en zadelt ze met schulden op.
Inkomensongelijkheid
Maar, en het is even geleden dat iemand in Den Haag dat hardop durfde te zeggen, de toeslagen zijn wel heel precies toegesneden om de mensen te ondersteunen die het echt nodig hebben. Voor de laagste inkomens tellen de zorg-, huur- en andere toeslagen op tot maar liefst een vijfde van wat zij te besteden hebben, schrijven de ambtenaren. En dat deze Nederlanders die bedragen meteen op hun rekening gestort krijgen en niet pas achteraf, zorgt ervoor dat het geld beschikbaar is wanneer het nodig is.
Zoals elk nadeel zijn voordeel heeft, heeft elk voordeel dus zijn nadeel.
Zo zou je kunnen overwegen om iedereen evenveel toeslag te geven, dus óók de mensen die nu zoveel verdienen dat ze niks krijgen. Ieder huishouden zou dan 1450 euro krijgen. Zo’n systeem is veel simpeler in de uitvoering, maar vergroot tegelijkertijd de inkomensongelijkheid.
Hetzelfde geldt voor het laten opgaan van het kindgebonden budget (nu nog een inkomensafhankelijke toeslag) in de kinderbijslag (die voor gelijke gezinnen even hoog is). Arme huishoudens gaan er dan op achteruit, rijke juist op vooruit.
Ei van Columbus
De huurtoeslag zou ook via de woningcorporaties uitgekeerd kunnen worden. Maar daarmee zijn lage inkomens die een huis in de particuliere sector huren niet geholpen. Ook de verhoging van het minimumloon is niet per se het ei van Columbus. Vooral vakbonden en progressieve partijen schermen met deze maatregel, vanuit de gedachte dat mensen die meer verdienen minder toeslagen nodig hebben.
Verhoog je het minimumloon met bijvoorbeeld 16 procent en laat je de uitkeringen meestijgen, dan kun je in één klap afscheid nemen van de zorgtoeslag, rekenen de ambtenaren voor. Maar door die maatregel krijgen alleenstaanden in de bijstand veel meer compensatie dan paren. En een zzp’er met een laag inkomen, die helemaal geen minimumloon verdient, levert alleen maar in. Hetzelfde geldt voor studenten.
Door deze kanttekeningen laat het kabinet zich echter niet ontmoedigen: ,,Ik denk dat er inderdaad een nieuw stelsel nodig is”, zegt D66-staatssecretaris van Financiën Alexandra van Huffelen inmiddels de Tweede Kamer na. Zij heeft van het parlement de opdracht gekregen om met ‘varianten’ te komen waarbij het toeslagenstelsel ‘verdwijnt’.
Wenkend perspectief
Dat zal zeker niet op korte termijn gebeuren. Van Huffelen heeft daarom een paar maatregelen aangekondigd waarmee zij het huidige stelsel in de resterende kabinetsperiode ‘menselijker’ wil maken. Zo wordt niet langer de gehele toeslag teruggevorderd als inkomens bijvoorbeeld afwijken. Ook moet de dienstverlening beter.
Tegelijkertijd wil zij nog voor de verkiezingen in maart volgend jaar met verdergaande voorstellen komen. Van Huffelen zegt een ‘wenkend perspectief’ te willen bieden, zodat in de formatieperiode knopen doorgehakt kunnen worden.
Zonder concreet te worden, lijkt Van Huffelen in elk geval met een alternatief voor de kinderopvangtoeslag te willen komen. ,,Het is interessant daarnaar te kijken, omdat het gaat om zulke grote bedragen en de problemen met terugvordering daar het grootste zijn.”
NU 30.04.2020 Het kabinet wil de kinderopvangtoeslag op de schop nemen. Er wordt onderzocht of een publiek gefinancierde kinderopvang mogelijk is. Dat moet een einde brengen aan de problemen rondom de toeslagenaffaire waarbij mensen door de Belastingdienst onterecht als fraudeurs werden bestempeld.
Het kabinet “omarmt” de resultaten van een ambtelijk onderzoek naar een kinderopvang die met publiek geld is gefinancierd, schrijft staatssecretaris Alexandra van Huffelen (Toeslagen) donderdag in een brief aan de Tweede Kamer.
Nu betalen ouders de opvang zelf. Afhankelijk van het inkomen krijgen zij daarvoor een toeslag van de Belastingdienst. Het onderzoek gaat over het totale toeslagenstelsel; naast de kinderopvangtoeslag is er ook het kindgebonden budget, de huurtoeslag en de zorgtoeslag. Het kabinet wil het liefst naar het totaalplaatje kijken.
Toch heeft Van Huffelen speciale aandacht voor de kinderopvangtoeslag. “Het is interessant om naar de kinderopvang te kijken omdat het over grote bedragen per ouder gaat en omdat daardoor ook de problemen met terugvorderen en nabetalen het grootste zijn.”
De toeslagenaffaire is een van de lastigste dossiers bij de Belastingdienst. Duizenden ouders werden onterecht als fraudeurs bestempeld. In sommige gevallen moesten zij duizenden euro’s terugbetalen, waardoor gezinnen in grote financiële problemen kwamen. Van Huffelen heeft dit dossier begin dit jaar van Menno Snel overgenomen, nadat hij vanwege de vele problemen was afgetreden als staatssecretaris.
Kosten kinderopvang zo’n 5,4 miljard euro
De kosten om de kinderopvang met publiek geld te betalen lopen wel op. Uit een eerste grove schatting komt dat neer op zo’n 5,4 miljard euro per jaar. Van Huffelen noemt het kostenplaatje “een thema”.
Het onderzoek komt met drie suggesties om dit bedrag te betalen: het afschaffen van een belastingvoordeel voor ouders met jonge kinderen, een eigen bijdrage van de ouders of een algemene belastingverhoging.
Een voordeel van ‘gratis’ kinderopvang is, naast de vereenvoudiging, dat het voor ouders aantrekkelijker wordt om betaald werk te zoeken. Tegelijkertijd heeft de financiering met hogere belastingen ook een negatief effect op de werkgelegenheid. Het onderzoek geeft geen antwoord op wat uiteindelijk doorslaggevend is.
Het kabinet kijkt ook naar andere manieren om de kinderopvangtoeslag vorm te geven. Bijvoorbeeld door de toeslag direct aan de gastouders of opvanglocaties over te maken. Zo voorkom je terugvordering van eventueel te veel overgemaakte toeslag aan ouders, de kern van het probleem in de toeslagenaffaire.
Hoger minimumloon bij afschaffen zorgtoeslag
Uit het onderzoek blijkt verder wat al langer bekend is: hoe eenvoudiger het toeslagenstelsel wordt – bijvoorbeeld door ieder huishouden een vast bedrag te geven – hoe groter de inkomenseffecten.
Vooral huishoudens met lage inkomens gaan erop achteruit omdat de toeslagen een groot onderdeel van het inkomen zijn; ongeveer 20 procent. Die effecten zijn bij voorbaat al onacceptabel, schrijft Van Huffelen.
Het onderzoek komt met compensatiemogelijkheden. Neem bijvoorbeeld de zorgtoeslag. Daar maken ongeveer 4,7 miljoen huishoudens gebruik van. Van Huffelen gaat niet tornen aan die inkomensondersteuning, maar wil ook kijken naar alternatieven.
Bijvoorbeeld door een kleinere groep zorgtoeslag te geven en tegelijkertijd het minimumloon te verhogen. Daarmee stijgen ook de sociale uitkeringen (Wajong, AOW en bijstand). Als je de zorgtoeslag helemaal wilt afschaffen, moet het minimumloon met 16 procent omhoog.
De huurtoeslag vervangen blijkt niet eenvoudig. Van Huffelen wil daarom “met een bredere blik” kijken naar hoe de overheid het beste kan zorgen voor betaalbaar wonen. Daarbij wordt rekening gehouden met het inkomen, de huurtoeslag, de hypotheekrenteaftrek en de verhuurdersheffing voor woningcorporaties. Kortom, hier moet nog veel worden uitgewerkt.
Maatregelen vooral op bordje van volgend kabinet
Dat betekent dat een groot deel van eventuele aanpassingen van het toeslagenstelsel op het bordje van een volgend kabinet komt te liggen. De eerstvolgende Tweede Kamerverkiezingen staan gepland voor maart 2021.
“Het doel is niet om een toeslagenstelsel te hebben”, antwoordde Van Huffelen op de vraag of er over tien jaar nog een toeslagenstelsel is. Dit onderzoek moet volgens haar vooral worden gezien als een stap naar een eenvoudiger stelsel.
AD 30.04.2020 Het kabinet onderzoekt of de kinderopvang een publiek gefinancierde basisvoorziening kan worden. Het huidige stelsel met een inkomensafhankelijke kinderopvangtoeslag is te complex en brengt veel ouders in problemen. Dat meldt staatssecretaris Alexandra van Huffelen (Toeslagen) aan de Tweede Kamer.
Ouders betalen de kinderopvang nu zelf en krijgen een deel van de kosten terug van de overheid. Die toeslag is een voorschot, pas achteraf wordt bepaald op hoeveel geld zij daadwerkelijk recht hadden. Omdat omstandigheden gedurende het jaar kunnen wijzigen, leidt dat tot veel terugvorderingen en nabetalingen. In vier op de vijf gevallen moet de toeslag achteraf worden bijgesteld.
Dat treft volgens Van Huffelen vooral arme gezinnen. Zij krijgen op basis van hun inkomen de hoogste bedragen uitgekeerd, en hebben veelal geen financiële buffers om schommelingen te kunnen opvangen. Ambtenaren die de problemen met de toeslagen in kaart hebben gebracht, stellen vast dat die eigenlijk niet kunnen worden opgelost binnen het bestaande stelsel. De staatssecretaris onderschrijft die conclusie.
Nieuwe aanpak
Van Huffelen wil daarom nog deze kabinetsperiode met een voorstel komen voor een nieuwe aanpak. Daarbij wordt nadrukkelijk gedacht aan een door de overheid betaalde kinderopvang. Zonder eigen bijdrage door ouders kost dat op grond van de huidige vraag al ruim 5 miljard euro. Maar de verwachting is dat in zo’n stelsel meer ouders gebruik zullen gaan maken van kinderopvang.
Volgend jaar al komen er aanpassingen binnen het huidige stelsel om de scherpe kantjes eraf te halen. Door de invoering van een invorderingsdrempel worden kleine vergissingen of afwijkingen niet meer direct afgestraft. Ook komt er een mogelijkheid om in schrijnende gevallen van de regels af te wijken.
Ook over de toekomst van andere inkomensafhankelijk toeslagen, zoals die voor de huur en de zorgpremie, wordt nagedacht. Een verhoging van het minimumloon is een van de denkrichtingen. Daardoor zouden toeslagen deels overbodig kunnen worden. Ook aanpassingen in het belastingstelsel kunnen een rol spelen.
Telegraaf 30.04.2020 Om nieuwe drama’s met de kinderopvangtoeslag te voorkomen, gaat het kabinet onderzoeken hoe crèches en gastouders direct met publiek geld betaald kunnen worden in plaats van via wisselende vergoedingen aan ouders. Daarnaast gaat het kabinet nog eens kauwen op een hoger minimumloon.
Dat zijn de uitkomsten van het grote ambtelijke onderzoek naar het toeslagenstelsel dat donderdag naar buiten is gekomen. De hele Tweede Kamer heeft uitgesproken van dat stelsel af te willen, nadat staatssecretaris Snel (Financiën) afgelopen najaar opstapte vanwege de affaire rond de kinderopvangtoeslag.
Die toelage is het grootste probleem, omdat het vaak om grote bedragen gaat. En dus kunnen eventuele terugvorderingen er ook hard in hakken bij ouders. Het kabinet gaat daarom kijken of de opvang ook publiek gefinancierd kan worden. In plaats van aan de ouders via toeslagen, zou de overheid het geld dan rechtstreeks aan de opvangorganisaties overmaken. Zonder een eigen bijdrage van ouders zou dat wel een kostenplaatje van ruim 5 miljard euro opleveren.
Minimumloon omhoog
De ambtenaren hebben nog een hele reeks andere opties op tafel gelegd voor het kabinet. Als de toeslagen verdwijnen, zou er bijvoorbeeld meer ruimte komen om de minimumlonen te verhogen. Daarmee zou het inkomenseffect van de geschrapte toeslagen voor een deel teniet worden gedaan.
Op de korte termijn gaat het in elk geval niet lukken om het toeslagenstelsel helemaal in de ban te doen. Het kabinet gaat wel snel een drempel invoeren voor kleine terug- en nabetalingen om het aantal vorderingen terug te dringen. Ook zal de Belastingdienst niet langer met terugwerkende kracht het inkomen van een partner meerekenen voor de hoogte van de toeslag, als mensen pas gedurende het jaar elkaars partner zijn geworden.
De ambtenaren hebben in hun onderzoek gekeken naar varianten om de toeslagen te laten verdwijnen, maar zien ook bij die varianten haken en ogen. Bij het afschaffen en iedereen een vast zelfde bedrag geven, treden er grote inkomenseffecten op, waarbij vooral de kleinverdieners er hard op achteruitgaan. Ook de oplossingen om de toelages op een bult te gooien in een ’huishoudentoeslag’ of de toeslagen in het belastingstelsel te integreren, maken het niet per se eenvoudiger of nemen het probleem van de terugvorderingen niet weg.
MSN 30.04.2020 Het kabinet kijkt of de kinderopvang rechtstreeks kan worden gefinancierd. Op dit moment krijgen ouders nog een maandelijkse toeslag op hun rekening voor de opvang van hun kind. Dat schrijft staatssecretaris Van Huffelen aan de Tweede Kamer. Het huidige systeem waarbij ouders kinderopvangtoeslag ontvangen, zorgde de afgelopen jaren voor veel problemen.
De hoogte van de kinderopvangtoeslag is inkomensafhankelijk en wordt als voorschot gegeven. Dit leidde tot forse naheffingen, die ouders vaak in de financiële problemen brachten.
Nog deze kabinetsperiode komt de staatssecretaris met een concreet plan over de toekomst van de kinderopvang. Een optie is om de opvang rechtstreeks te financieren in plaats van het huidige systeem met toeslagen.
Ook is het huidige systeem te rigide. Bij de kleinste fout worden in één keer alle toeslagen over een heel jaar teruggevorderd. Om dat te veranderen past het kabinet op korte termijn de wet al aan. Dat moet de Belastingdienst meer ruimte geven om maatwerk te leveren, en te voorkomen dat mensen door een kleine fout in enorme problemen komen.
Verder komt er een drempel voor kleine invorderingen. Dat moet er voor zorgen dat minder burgers in de problemen raken, schrijft staatssecretaris Van Huffelen aan de Tweede Kamer.
Hele stelsel op de schop
Voor de korte termijn wordt een discretionaire bevoegdheid geïntroduceerd die een oplossing kan bieden in schrijnende situaties. Dat kan ervoor zorgen dat de staatssecretaris kan ingrijpen in individuele gevallen als mensen onrecht wordt aangedaan.
Het kabinet wil het hele toeslagenstelsel, waar ook de huur- en de zorgtoeslag onder vallen, op de schop nemen. Het stelsel dat is bedoelt om mensen financieel te helpen, zorgt in de praktijk juist voor veel ellende met terugvorderingen en nabetalingen.
De toeslagenaffaire slaat op de Belastingdienst die duizenden ouders jarenlang te onterecht beschuldigde van fraude met kinderopvangtoeslag. De dienst vorderde vervolgens duizenden euro’s per gezin terug waardoor zij in grote financiële problemen kwamen. De affaire kwam aan het licht door publicaties van RTL Nieuws en Trouw. Lees hier alles over de affaire.
RO 28.04.2020 Een registratiesysteem van de Belastingdienst, de Fraude Signaleringsvoorziening (FSV), wordt verder onderzocht op werking, toepassing en gebruik. Daarnaast wordt met intern toezicht de naleving van privacywetgeving versterkt, en wordt ook gekeken of extern toezicht kan helpen. Dat schrijven staatssecretaris Vijlbrief (Fiscaliteit en Belastingdienst) en staatssecretaris Van Huffelen (Toeslagen en Douane) vandaag aan de Tweede Kamer.
Vijlbrief en Van Huffelen: “Wij staan voor een Belastingdienst die rekening houdt met de persoonlijke omstandigheden van burgers en bedrijven. Daarvoor is vereist dat de Belastingdienst op een zorgvuldige manier omgaat met hun gegevens.”
Advies van een onafhankelijke partij
Eerder bleek dat FSV niet voldoet aan de AVG; FSV is daarom eind februari uit de lucht gehaald. Er is echter beter inzicht nodig in FSV en andere vergelijkbare systemen van de Belastingdienst. Zo zijn deze laatste nog niet goed genoeg doorgelicht om zeker te zijn of ze wel of niet voldoen aan de AVG. Dit onderzoek kost meer tijd dan eerder voorzien.
Vanwege het grote belang voor burgers, bedrijven en andere overheidsorganisaties wordt daarom op korte termijn advies gevraagd aan een externe en onafhankelijke partij. Dit advies gaat over de werking en gebruik van FSV en vergelijkbare systemen. Ook wordt gekeken onder welke condities FSV en vergelijkbare systemen weer kunnen worden ingezet.
Intern toezicht
Ook geven de staatssecretarissen aan dat de Functionaris Gegevensbescherming (FG) van het ministerie van Financiën wordt versterkt. Deze krijgt een team van zowel ondersteunende als inhoudelijke medewerkers, waarvan één plaatsvervangend FG wordt. De privacy officer van de Belastingdienst is verantwoordelijk voor coördinatie, advies en richtlijnen op het gebied van privacy. Ook de privacy officer krijgt ondersteuning door een team van privacy-experts.
Extern toezicht
Het dossier FSV onderstreept de noodzaak van het in kaart brengen van de mogelijkheden tot extern toezicht van de Belastingdienst. Immers, de bevoegdheden van de Belastingdienst richting burger en bedrijven zijn verstrekkend en de impact van het handelen van de Belastingdienst op burgers en bedrijven is groot. Daarom worden mogelijkheden voor extern toezicht op dit moment onderzocht, bijvoorbeeld in welke vorm dit het effectiefst plaats zou kunnen vinden. Uiterlijk deze zomer wordt de Kamer hierover geïnformeerd.
MSN 28.04.2020 De hele Belastingdienst zal in een onafhankelijk onderzoek worden doorgelicht op het gebruik van zwarte lijsten en mogelijke andere illegale fraudesystemen. Op dit moment heeft de fiscus zelf geen idee of de eigen registratiesystemen wettelijk door de beugel kunnen en of burgers (of bedrijven) er mogelijk door worden benadeeld
Dit melden de staatssecretarissen Vijlbrief (Belastingen) en Van Huffelen (Toeslagen) in een brief aan de Tweede Kamer. De bewindslieden van Financiën bieden het parlement excuses aan, omdat ze ook na weken onderzoek de onderste steen nog niet boven hebben. Dat was wel de bedoeling.
Serieuze meldingen en vage signalen
De brief is een reactie op de onthulling van RTL Nieuws en Trouw dat de Belastingdienst jarenlang een geheime zwarte lijst hanteerde. Op die lijst werden honderdduizenden mensen geplaatst bij een vermoeden van fraude.
Het ging daarbij om serieuze meldingen, maar ook om vage signalen en tips. De gegevens in dit systeem, de Fraude Signalerings Voorziening (FSV), werd jarenlang niet geschoond. Burgers konden zich niet verweren, omdat zij niet wisten dat ze op de lijst stonden.
Zwarte lijst blijft uit de lucht
Vijlbrief en Van Huffelen zeggen nu dat vaststaat dat FSV niet door de beugel kon en in strijd is met privacywetgeving. Het systeem blijft daarom voorlopig uit de lucht. Ze zeggen dat er nu ‘onvoldoende helderheid’ is over het bestaan van vergelijkbare registratiesystemen en of die wel aan de wet voldoen.
“Wij hebben nu nog niet kunnen vaststellen of en zo ja hoe informatie uit FSV en eventuele andere systemen heeft geleid tot benadeling van burgers, ondernemers en bedrijven.” Dat komt volgens de staatssecretarissen omdat er ‘onvoldoende inzicht’ is in de werkwijze en processen bij verschillende onderdelen van de Belastingdienst. Daarom wordt met ‘grote spoed’ een onderzoek gedaan door een externe en onafhankelijke partij.
Eén van de problemen van FSV was dat alle soorten ongecontroleerde en soms achterhaalde informatie jarenlang werd bewaard en aanleiding vormde voor extra controle en toezicht, terwijl betrokken burgers dit niet wisten. Duizenden medewerkers van de dienst konden bij die informatie, maar als zij het systeem raadpleegden – of informatie invoerden – werd dat niet goed bijgehouden, zodat controle niet goed mogelijk was.
Vooringenomen aanpak
FSV was niet alleen in strijd met privacyregels, zeggen de staatssecretarissen: “Het is ongewenst dat informatie op een onjuiste manier gebruikt wordt om mede te bepalen hoe een burger of bedrijf behandeld wordt.” Of mensen en ondernemingen hiervan de dupe werden, staat nog niet vast. Ook dit moet in het onderzoek verder onder de loep worden genomen. In het onderzoek van de commissie-Donner naar de toeslagenaffaire werd vastgesteld dat burgers slachtoffer werden van een vooringenomen aanpak, als zij waren bestempeld tot mogelijke fraudeur.
De staatssecretarissen zeggen dat burgers die willen weten of ze op de zwarte lijst staan, een aanvraag kunnen indienen voor inzage. Dat kan voor hen belangrijk zijn, voorbeeld in rechtszaken waarin vervolgens gezegd kan worden ‘dat de Belastingdienst de registratie in FSV niet had mogen gebruiken’. Bij Trouw en RTL Nieuws komen klachten binnen van burgers die voorlopig geen inzage krijgen, omdat het systeem uit de lucht is gehaald.
Extern toezicht nodig
Volgens Vijlbrief en Van Huffelen gaan onderzoeken naar fraude op basis van concrete aanwijzingen wel gewoon door. Tips en informatie worden opgeslagen in een speciale datakluis, waar maar een beperkt aantal mensen bij kan. De bewindslieden zeggen dat de affaire aantoont dat er extern toezicht nodig is op het handelen van de Belastingdienst.
In januari werd nog een onderzoek gepubliceerd van de Auditdienst Rijk (ADR) naar de manier waarop de Belastingdienst met privacywetgeving omgaat. FSV werd daarin niet eens genoemd. De ADR heeft vooral de papieren procedures in kaart gebracht, blijkt nu, maar heeft geen enkel zicht op wat in de verschillende systemen van de Belastingdienst in de praktijk gebeurt.
Trouw 28.04.2020 Of de Belastingdienst zich wel aan de wet houdt bij de jacht op fraude, weten zelfs de staatssecretarissen van financiën na twee maanden onderzoek niet. Een externe partij moet dat nu uitzoeken.
De Belastingdienst werkt mogelijk nog altijd met anti-fraudesystemen die niet aan de wet voldoen. Maar na twee maanden van intern onderzoek weten de staatssecretarissen van financiën dat nog altijd niet zeker. Daarom wordt ‘met spoed’ een externe en onafhankelijke partij gevraagd om de fiscus verder door te lichten en zeker te weten dat die zich aan de wet houdt.
Dat schrijven de staatssecretarissen Vijlbrief (Belastingdienst) en Van Huffelen (toeslagen en douane) in een brief aan de Tweede Kamer. Aanleiding voor het onderzoek was de onthulling door Trouw en ‘RTL Nieuws’ eind februari over het fraudesysteem FSV. Daarin stonden zo’n 180.000 burgers vermeld als mogelijk fraudeur, zonder dat de Belastingdienst wist of die signalen terecht waren. Twee dagen voor de onthulling van dat systeem, dat met zijn voorganger meer dan twintig jaar was gebruikt, werd het door de Belastingdienst stopgezet.
Stigmatisering
Sindsdien proberen Vijlbrief en Van Huffelen grip te krijgen op hoe de Belastingdienst omgaat met signalen van fraude. Het FSV fungeerde als een zwarte lijst, bleek uit intern onderzoek, doordat ‘signalen’ en ‘vermoedens’ van fraude werden geregistreerd zonder daadwerkelijk bewijs. Het systeem leidde daarom tot stigmatisering, en een ‘incompleet, onjuist en gedateerd beeld’.
Antwoorden op de vele vragen die vanuit de Tweede Kamer over FSV werden gesteld kunnen de bewindslieden nog niet geven, zo schrijven zij. Daarvoor is er nog ‘onvoldoende inzicht in de precieze werkwijze bij de fraudeaanpak’ binnen de Belastingdienst. Ook is er ‘onvoldoende helderheid over het bestaan van vergelijkbare systemen binnen de Belastingdienst’. Of informatie uit FSV of andere systemen een eigen leven is gaan leiden binnen de Belastingdienst is evenmin duidelijk. Daarvoor werd uitdrukkelijk gewaarschuwd in het interne onderzoek naar FSV.
Alles klopt, op papier
Vijlbrief en Van Huffelen traden in januari aan in plaats van Menno Snel, de staatssecretaris die in december aftrad vanwege de aanhoudende problemen in de toeslagenaffaire. Volgens bronnen hebben zij nu al grote moeite om intern informatie boven tafel te krijgen. Een deel van de Belastingdienst zou, ondanks de vernietigende conclusies over het FSV, blijven vasthouden aan het gebruik ervan. De staatssecretarissen kiezen er nu voor niet zelf te blijven zoeken, maar schakelen daarvoor dus een externe partij in in de hoop dat die de feiten snel kan achterhalen.
Begin mei meer duidelijkheid voor gedupeerden toeslagenaffaire
Staatssecretaris Alexandra van Huffelen (Toeslagen) verwacht begin mei helder te hebben welke fraudezaken rond de kinderopvangtoeslag vergelijkbaar zijn met de veelbesproken CAF 11-zaak. De beoordeling van de individuele ouderdossiers in deze zaken kan dan in juni beginnen.
Opmerkelijk is dat de Auditdienst Rijk (ADR), de interne onderzoeksdienst van de Rijksoverheid, eind februari nog een onderzoek afrondde naar de mate waarin de Belastingdienst aan de privacywet voldoet. Daarin werden het FSV of eventuele vergelijkbare systemen niet eens genoemd. Volgens de staatssecretarissen was dat onderzoek vooral gericht op het op orde hebben van procedures, op papier dus. “We moeten echter ook constateren dat onvoldoende daadwerkelijk aan die procedures voldaan wordt”, schrijven de bewindslieden.
Lees ook:
Belastingdienst had een geheime fraudelijst, in strijd met de privacywet
Een tot voor kort geheim registratiesysteem van de Belastingdienst voor ‘signalen’ van fraude is volledig in strijd met de privacywet. Pas na aanhoudende vragen van Trouw en RTL Nieuws heeft de fiscus het systeem uit de lucht gehaald.
‘De Belastingdienst heeft mijn leven overhoop gehaald’
De linkse oppositie en Groningers hebben hoge verwachtingen van de parlementaire enquête naar de gaswinning, waartoe de Kamer dinsdag 05.03.2019 besloot. Het lanceren van een ‘tv-tribunaal’ heeft ook een politiek risico.
In het kort:
Kamer unaniem over parlementaire enquête gaswinning Groningen
Getuigen zijn verplicht op te dagen en staan onder ede
Enquête mag herstelwerkzaamheden niet hinderen
Groningen kampt al jaren met bevingen door gaswinning
Wanneer de parlementaire enquête naar de gaswinning in Groningen begint, moet nog blijken. Misschien volgend jaar, misschien later. Maar nu al geldt de beslissing van de Tweede Kamer om zo’n onderzoek te houden als een overwinning van GroenLinks en de PvdA. Ook moeten gedupeerde Groningers het instellen van een enquête – het zwaarste wapen in de democratie – als een genoegdoening ervaren.
Jarenlang werd Groningen uitgebuit. Waarom is er niet eerder ingegrepen bij de gaswinning? Hoe kan het dat economische belangen zo lang boven mensen zijn gegaan?
Door @TomvanderLee komt er een parlementaire enquête hierover. Eindelijk antwoorden en gerechtigheid voor Groningen.
De meesterzet van GroenLinksen PvdA. Een enquête – en dan vooral een snoeihard enquêterapport waarin het beleid van zittende ministers ‘onaanvaardbaar’ wordt genoemd – is een ideaal middel om ministers en zelfs hele kabinetten ten val te brengen.
Dat gebeurde bijvoorbeeld in 2002, toen het kabinet-Kok II aftradna een enquête over de militaire inzet in voormalig-Joegoslavië en het Srebrenica-drama. Sindsdien is dat niet meer voorgevallen, terwijl er toch meer enquêtes zijn geweest.
Kortom, eindelijk komt er een parlementaire enquête naar de gaswinning en de bevingsschade in Groningen, verzuchten bewoners en belangengroepen. Er is blijdschap vanwege de inzet van dit zware politieke middel voor waarheidsvinding, maar het vertrouwen, dat de politiek juist wil herstellen met de enquête, blijft broos.
De Tweede Kamer gaat dus uiteindelijk onderzoeken hoe de overheid is omgegaan met de risico’s van de gaswinning in Groningen. Er werd al langer gesproken over een parlementaire enquête over het gasdossier, maar coalitiepartijen VVD,CDA, D66 en ChristenUnieverwierpen een vorig jaar ingediend voorstel. De tijd was toen nog niet rijp, vonden de partijen.
Het duurt nog wel even voordat die enquête kan beginnen, want de partijen in de Tweede Kamer willen wachten tot de versterking van Groningse huizen structureel op gang is gekomen.
Alle Tweede Kamerfracties hebben een motie van GroenLinks ondertekend waarin wordt uitgesproken dat de parlementaire enquête er moet komen. Zo’n enquête is het zwaarste onderzoeksmiddel dat het parlement heeft: getuigen worden onder ede verhoord en zijn strafbaar als ze niet meewerken of liegen.
Opvallend is dat óók de VVD – van minister Eric Wiebes van Economische Zaken en Klimaat – de enquête steunt. De regeringspartij leverde vóór dit kabinet ook de minister die over de gaswinning in Groningen ging: Henk Kamp. Die hield vol dat afbouwen van de gaswinning niet kon zonder dat in Nederland een tekort aan gas zou ontstaan.
,,We hebben nu besloten de gaswinning stop te zetten, maar ik vind het heel begrijpelijk dat daar goed naar gekeken wordt’’, reageerde Wiebes na overleg met ambtgenoten in Brussel. ,,We hebben er heel veel baat bij gehad, maar de afgelopen tien jaar hebben we natuurlijk onvoldoende snel onder ogen gekregen dat het voor Groningers hele negatieve consequenties had’’, aldus de bewindsman. ,,Wat we misschien zullen leren uit die parlementaire enquête is dat een heleboel dingen uit de eindfase aan de late kant waren.’’
De enquête begint pas als de schadeafhandeling en versterking van huizen goed op orde zijn. ,,Daarna zal het me misschien een beetje in de weg zitten, maar ik vind waarheidsvinding ook belangrijk. Ik hoop dat het ook in Groningen helpt het vertrouwen weer te herstellen.’’
De VVD wil, net als de andere partijen, dat de enquête pas begint als de versterking van meest risicovolle woningen in Groningen structureel op gang is gekomen. Een andere voorwaarde is dat de organisaties die de versterkingsoperatie en schadeafhandeling moeten regelen, ‘zijn opgericht, wettelijk verankerd en functioneren.’
,,Dat zou deze regeerperiode nog moeten kunnen’’, zegt GroenLinks-Kamerlid Tom van der Lee, indiener van de motie.
Terugblik
1959: Het gasveld in Groningen wordt ‘aangeboord’: Na de ontdekking van het gasveld in Groningen, wordt in 1959 voor het eerst gas gewonnen. Dit gebeurt op het erf bij een boer in Kolham. Twaalf jaar eerder is voor deze gaswinning de Nederlandse Aardolie Maatschappij (NAM) opgericht, een bedrijf van Shell en Esso (een dochterbedrijf van ExxonMobil).
Het gasveld onder Groningen behoort tot de grootste gasvelden ter wereld en het duurt na die ontdekking dan ook niet lang totdat de overheid de NAM stimuleert om het aardgas op te pompen. Zowel de Staat als de NAM profiteren van de miljardenopbrengst van het gas.
1986: De eerste aardbeving door gaswinning: Pas tientallen jaren later, in de tweede helft van de jaren tachtig, wordt de eerste aardbeving als gevolg van de gaswinning gemeten. Sinds de jaren negentig hebben inmiddels meer dan duizend aardbevingen plaatsgevonden. De meeste daarvan zijn licht, andere worden duidelijk gevoeld door de Groningers.
Het zit zo: het gas, dat slechts 3 kilometer onder de grond zit, wordt gewonnen uit een laag zandsteen. Omdat het gas uit de grond gehaald wordt, klinkt de zandsteenlaag in. Langs de breuken ontstaat een spanningsverschil, wat weer leidt tot verschuivingen: dit is een aardbeving.
2012: De zwaarste aardbeving ooit: De kritiek op de gaswinning zwelt al jaren aan, versterkt door de aardbevingen waarmee de Groningers te kampen hebben. Maar in 2012 bereikt de discussie een hoogtepunt. In de Groningse plaats Huizinge wordt op 16 augustus rond 22.30 uur de zwaarste aardbeving in de provincie ooit gemeten. Met een magnitude van 3.6 ontstaat er veel schade aan de panden. Ook voelen veel Groningers zich onveilig.
Het wordt vaak genoemd als een kantelpunt in de ‘gaswinningsoorlog’: politici scharen zich nu meer achter de Groningers, die al jaren ter sprake brachten dat ze zich niet gehoord voelden.
“Veiligheid Groningers werd onderschat.”, aldus Toenmalige minister Henk Kamp.
2015: Excuses van het kabinet: Opvallend genoeg duurt het nog drie jaar totdat de toenmalige minister van Economische Zaken Henk Kamp erkent dat het kabinet decennialang te weinig aandacht heeft gehad voor de veiligheid van de Groningers. De erkenning komt na een kritisch rapport met dezelfde conclusie van de Onderzoeksraad voor Veiligheid (OVV).
In datzelfde jaar wordt voor het eerst besloten dat de gaswinning in Groningen verminderd moet worden. In 2014 ging het nog om 42 miljard kuub per gasjaar, een jaar later is dit teruggebracht naar 24 miljard kuub.
2015: De Raad van State grijpt meerdere keren in: In hetzelfde jaar waarin het rapport van de OVV verschijnt, besluit de hoogste bestuursrechter van dit land ook in te grijpen. Na een beroep van verschillende partijen wordt de gaswinning bij aardbevingskern Loppersum voorlopig stilgelegd.
Het is zeker niet de enige belangrijke uitspraak die de Raad van State in het gasdossier heeft gedaan. Zo vernietigt de bestuursrechter meerdere keren de gasbesluiten van Kamp, onder meer omdat ze onvoldoende zijn onderbouwd.
Een van de vele protesten van de Groningers bij de Tweede Kamer. (Foto: ANP)
2017: NAM uit proces van schadeafhandeling: Een van de grootste hoofdzaken van het gaswinningsdossier is wel het proces van schadeafhandeling. Tot grote ergernis van de Groningers duurt het tot 31 maart 2017 totdat de NAM, die voor de gaswinning verantwoordelijk is, uit het proces van schadeafhandeling stapt. “De slager die zijn eigen vlees keurt”, werd door veel betrokkenen over de rol van de NAM gezegd.
2018: De gaswinning voor 2030 naar nul: Begin 2018 neemt het kabinet een langverwachte beslissing: de gaswinning wordt de komende jaren fors verminderd en moet voor 2030 stilgelegd zijn. Om dit te bereiken, zijn een tal van maatregelen nodig. Zo moeten bedrijven overstappen op een andere vorm van energie en wordt onderhandeld met landen die Gronings gas van ons kopen.
2018: NCG Hans Alders stapt op: Maar het hoofdpijndossier is hiermee nog niet opgelost. Hans Alders, die in 2015 begon als Nationaal Coördinator Groningen (NCG), stapt op uit onvrede over het proces van schadeafhandeling.
Hij heeft onder meer het idee dat er niet naar hem wordt geluisterd en stelt dat “het meest elementaire gevoel van vertrouwen ontbreekt”.
2019: Kamer nog ontevreden over schadeafhandeling: De opvolger van Kamp, minister Eric Wiebes, krijgt eerder dit jaar nog flinke kritiek van de Kamer vanwege het stroperige proces van de schadeafhandeling in Groningen. Veel inwoners van de provincie wachten nog steeds op versterkingsmaatregelen en vrezen voor een zware aardbeving.
Ook dit wordt genoemd in de motie voor de parlementaire enquête. De partijen willen pas dat deze enquête zal plaatsvinden als de schadeafhandeling op gang is gebracht, zodat de Groningers niet nóg langer hoeven te wachten.
Gaskraan wordt vanwege veiligheid uiteindelijk helemaal dichtgedraaid
Het kabinet besloot vorig jaar de gaswinning in Groningen uiterlijk in 2030 helemaal te stoppen vanwege de aardbevingen in het winningsgebied. Zo moet de veiligheid van de Groningers weer vooropstaan, liet het kabinet destijds weten.
Sindsdien zijn er veel ontwikkelingen op het gebied van herstel en versterkingen van de huizen. Bewoners hadden lang het gevoel dat zij werden tegengewerkt door de NAM, de organisatie van Shell en ExxonMobil die verantwoordelijk is voor de gaswinning in het gebied.
Inmiddels heeft het kabinet, onder aanvoering van minister Wiebes, de schadeafhandeling en herstelwerkzaamheden bij de NAM weggehaald. Voortaan ligt de regie bij de overheid. De kosten zijn voor de bedrijven, voornamelijk de NAM, die de schade ook veroorzaken.
Volgens het kabinet Rutte 3 is het stoppen met de gaswinning in Groningen de enige garantie voor de veiligheid van de inwoners van het getroffen gebied.
De plannen van het kabinet zijn ambitieus, de gaswinning in Groningen moet in oktober 2022 worden teruggebracht tot 12 miljard kuub. Dat werd eerder al geadviseerd door het Staatstoezicht op de Mijnen (SodM). Daarna moet de gaswinning geleidelijk worden teruggebracht, uiteindelijk naar nul kuub.
Zie opdeze overzichtspagina het dossier‘Van het gas af’, waarin alle artikelen van Elsevier Weekblad over deze kwestie zijn verzameld.
BB 12.03.2019 Vier gemeenten in het Groningse aardbevingsgebied gaan 1588 woningen versterken. Het zijn de eerste woningen die onder de nieuwe versterkingsaanpak, door de gemeenten en niet onder regie van de NAM, worden aangepakt.
Advies
De gemeente hebben daarover afspraken gemaakt met de ministers Ollongren (BZK) en Wiebes (EZ) . Dat betekent dat een eerder afgegeven versterkingsadvies nu kan worden uitgevoerd. De meeste woningen zijn in het bezit van verschillende wooncorporaties. De Nationaal Coördinator Groningen ondersteunt de gemeenten bij de uitvoering.
Aanpak
In de nieuwe aanpak gaan de gemeenten de versterking uitvoeren, maar worden de bewoners betrokken met de manier waarop. Zo moet meer ruimte ontstaan voor lokaal maatwerk en inbreng en afstemming van bewoners, worden bewoners en woningeigenaren in een vroeger stadium betrokkenen en komt er eerder duidelijkheid over datgene waar ze recht op hebben.
Geld
Voor het uitvoeren van de versterkingsadviezen voor het hele gebied is in totaal 420 miljoen euro beschikbaar. Het geld komt van voor de helft van de ministeries van Binnenlandse Zaken en Economische Zaken en Klimaat, de andere helft bij de NAM.
NU 11.03.2019 Minister Eric Wiebes (Economische Zaken en Klimaat) wil dat er meer capaciteit komt voor het beoordelen van inspectierapporten voor huizen in het Groningse aardbevingsgebied. Dat moet ervoor zorgen dat de woningen sneller worden versterkt, zei hij maandag na een bestuurlijk overleg in Groningen.
Na het overleg werd bekendgemaakt dat de versterking van 1.588 woningen, die al een uitgebreid versterkingsadvies hadden, nu ook echt kan worden uitgevoerd. Eerder stond de versterking van deze huizen nog op losse schroeven. De woningeigenaren krijgen nu groen licht om de adviezen daadwerkelijk uit te voeren.
In Groningen moeten ook nog zo’n vijftienduizend andere panden worden geïnspecteerd. Volgens de Groningse commissaris van de Koning René Paas is er op dit moment te weinig capaciteit voor het beoordelen van de inspectierapporten.
Er kunnen op dit moment vierduizend woningen per jaar worden geïnspecteerd. Tegelijkertijd kunnen ieder jaar maar duizend van die rapporten worden beoordeeld.
“Dat is te weinig en dat is niet acceptabel”, zegt Wiebes. “Het is onze ambitie om jaarlijks ook vierduizend rapporten te kunnen beoordelen. We kunnen de mensen in Groningen niet langer laten wachten.”
Meer dan 1 miljard voor Nationaal Programma Groningen
Tijdens het bestuurlijk overleg zijn ook afspraken gemaakt over het Nationaal Programma Groningen waarin de komende tien jaar meer dan 1 miljard euro beschikbaar is.
Elke aardbevingsgemeente krijgt nu alvast 15 miljoen euro voor het opzetten van lokale projecten. Ook de provincie Groningen krijgt alvast 15 miljoen euro. “De Groningers moeten zien dat ze ook echt iets in hun eigen straat of dorp terugkrijgen als compensatie voor alle ellende”, aldus Wiebes.
Kamerleden eerder ontevreden over vertraging
Kamerleden waren eerder erg ontevreden over de vertraagde versterkingsoperatie in Groningen. Wiebes liet eerder dit jaar nog weten dat hij niets zag in een ‘generaal pardon’ voor iedereen met schade door de aardbevingen.
Wiebes wil in mei duidelijk hebben wat er moet gebeuren om de capaciteit te verhogen.
BB 05.03.2019 De Tweede Kamer gaat onderzoeken hoe de overheid is omgegaan met de risico’s van de gaswinning in Groningen. Alle partijen in de Kamer steunen het voorstel van GroenLinks voor een parlementaire enquête, het zwaarste onderzoeksinstrument dat het parlement ter beschikking heeft.
Overheid sloot ogen
De overheid sloot jarenlang de ogen voor de risico’s die kleven aan de gaswinning. Die veroorzaakte tal van aardbevingen in het winningsgebied, waardoor duizenden huizen en andere gebouwen beschadigd raakten. Pas vorig jaar besloot het kabinet op termijn helemaal te stoppen met het oppompen van gas in Groningen.
Schadeafhandeling
Kamerleden Tom van der Lee (GroenLinks) en Henk Nijboer (PvdA) stelden in december al voor een parlementaire enquête te houden over de gang van zaken. De coalitiepartijen hielden de boot toen nog af omdat zo’n diepgravend onderzoek de aandacht zou kunnen afleiden van de schadeafhandeling en de versterking van onveilige gebouwen in Groningen.
Onder ede
Van der Lee heeft het voorstel in overleg met de regeringspartijen aangepast. Pas als de schadeafhandeling en de versterking van de meest risicovolle woningen goed op gang zijn gekomen, zal de parlementaire enquête in gang worden gezet. Betrokkenen kunnen daarin verplicht en onder ede worden gehoord. (ANP)
NU 05.03.2019 De Tweede Kamer heeft dinsdag aangekondigd een parlementaire enquête over de gaswinning in Groningen te houden. Deze enorme stap kenmerkt de zwaarte van het gaswinningsdossier van dit land. In vogelvlucht: hoe begon het allemaal en waar staan we nu?
1959: Het gasveld in Groningen wordt ‘aangeboord’: Na de ontdekking van het gasveld in Groningen, wordt in 1959 voor het eerst gas gewonnen. Dit gebeurt op het erf bij een boer in Kolham. Twaalf jaar eerder is voor deze gaswinning de Nederlandse Aardolie Maatschappij (NAM) opgericht, een bedrijf van Shell en Esso (een dochterbedrijf van ExxonMobil).
Het gasveld onder Groningen behoort tot de grootste gasvelden ter wereld en het duurt na die ontdekking dan ook niet lang totdat de overheid de NAM stimuleert om het aardgas op te pompen. Zowel de Staat als de NAM profiteren van de miljardenopbrengst van het gas.
1986: De eerste aardbeving door gaswinning: Pas tientallen jaren later, in de tweede helft van de jaren tachtig, wordt de eerste aardbeving als gevolg van de gaswinning gemeten. Sinds de jaren negentig hebben inmiddels meer dan duizend aardbevingen plaatsgevonden. De meeste daarvan zijn licht, andere worden duidelijk gevoeld door de Groningers.
Het zit zo: het gas, dat slechts 3 kilometer onder de grond zit, wordt gewonnen uit een laag zandsteen. Omdat het gas uit de grond gehaald wordt, klinkt de zandsteenlaag in. Langs de breuken ontstaat een spanningsverschil, wat weer leidt tot verschuivingen: dit is een aardbeving.
2012: De zwaarste aardbeving ooit: De kritiek op de gaswinning zwelt al jaren aan, versterkt door de aardbevingen waarmee de Groningers te kampen hebben. Maar in 2012 bereikt de discussie een hoogtepunt. In de Groningse plaats Huizinge wordt op 16 augustus rond 22.30 uur de zwaarste aardbeving in de provincie ooit gemeten. Met een magnitude van 3.6 ontstaat er veel schade aan de panden. Ook voelen veel Groningers zich onveilig.
Het wordt vaak genoemd als een kantelpunt in de ‘gaswinningsoorlog’: politici scharen zich nu meer achter de Groningers, die al jaren ter sprake brachten dat ze zich niet gehoord voelden.
“Veiligheid Groningers werd onderschat.”, aldus Toenmalige minister Henk Kamp.
2015: Excuses van het kabinet: Opvallend genoeg duurt het nog drie jaar totdat de toenmalige minister van Economische Zaken Henk Kamp erkent dat het kabinet decennialang te weinig aandacht heeft gehad voor de veiligheid van de Groningers. De erkenning komt na een kritisch rapport met dezelfde conclusie van de Onderzoeksraad voor Veiligheid (OVV).
In datzelfde jaar wordt voor het eerst besloten dat de gaswinning in Groningen verminderd moet worden. In 2014 ging het nog om 42 miljard kuub per gasjaar, een jaar later is dit teruggebracht naar 24 miljard kuub.
2015: De Raad van State grijpt meerdere keren in: In hetzelfde jaar waarin het rapport van de OVV verschijnt, besluit de hoogste bestuursrechter van dit land ook in te grijpen. Na een beroep van verschillende partijen wordt de gaswinning bij aardbevingskern Loppersum voorlopig stilgelegd.
Het is zeker niet de enige belangrijke uitspraak die de Raad van State in het gasdossier heeft gedaan. Zo vernietigt de bestuursrechter meerdere keren de gasbesluiten van Kamp, onder meer omdat ze onvoldoende zijn onderbouwd.
Een van de vele protesten van de Groningers bij de Tweede Kamer. (Foto: ANP)
2017: NAM uit proces van schadeafhandeling: Een van de grootste hoofdzaken van het gaswinningsdossier is wel het proces van schadeafhandeling. Tot grote ergernis van de Groningers duurt het tot 31 maart 2017 totdat de NAM, die voor de gaswinning verantwoordelijk is, uit het proces van schadeafhandeling stapt. “De slager die zijn eigen vlees keurt”, werd door veel betrokkenen over de rol van de NAM gezegd.
2018: De gaswinning voor 2030 naar nul: Begin 2018 neemt het kabinet een langverwachte beslissing: de gaswinning wordt de komende jaren fors verminderd en moet voor 2030 stilgelegd zijn. Om dit te bereiken, zijn een tal van maatregelen nodig. Zo moeten bedrijven overstappen op een andere vorm van energie en wordt onderhandeld met landen die Gronings gas van ons kopen.
2018: NCG Hans Alders stapt op: Maar het hoofdpijndossier is hiermee nog niet opgelost. Hans Alders, die in 2015 begon als Nationaal Coördinator Groningen (NCG), stapt op uit onvrede over het proces van schadeafhandeling.
Hij heeft onder meer het idee dat er niet naar hem wordt geluisterd en stelt dat “het meest elementaire gevoel van vertrouwen ontbreekt”.
2019: Kamer nog ontevreden over schadeafhandeling: De opvolger van Kamp, minister Eric Wiebes, krijgt eerder dit jaar nog flinke kritiek van de Kamer vanwege het stroperige proces van de schadeafhandeling in Groningen. Veel inwoners van de provincie wachten nog steeds op versterkingsmaatregelen en vrezen voor een zware aardbeving.
Ook dit wordt genoemd in de motie voor de parlementaire enquête. De partijen willen pas dat deze enquête zal plaatsvinden als de schadeafhandeling op gang is gebracht, zodat de Groningers niet nóg langer hoeven te wachten.
NU 05.03.2019 Zowel het Groninger Gasberaad als de Groninger Bodem Beweging (GBB) laat dinsdag weten blij te zijn met het besluit van de Tweede Kamer om een parlementaire enquête over de gaswinning te starten.
“Hier vragen we al tien jaar om”, laat Jelle van der Knoop van de GBB weten.
Beide organisaties laten weten dat ze het wel jammer vinden dat er vanwege de schadeafhandeling die eerst vorm moet krijgen nog wordt gewacht met de start van de enquête.
“Dat kan even duren, voor je het weet ben je weer een jaar verder”, aldus Van der Knoop. Susan Top van het Gasberaad voegt hieraan toe dat de “enquête had kunnen helpen om het geklooi te doorbreken”.
“Straks wordt er dan geconcludeerd dat dingen anders hadden gemoeten, maar daar hebben we dan niks meer aan. Dat geeft toch wel een minder blij gevoel.”
Getuigen onder ede verhoord
Het doel van de enquête, het zwaarste instrument van de Kamer, is om het vertrouwen van de gedupeerden te herstellen en om publiekelijk verantwoording af te leggen over de keuzes die door de betrokken personen, bedrijven en de overheid zijn gemaakt.
De getuigen die door de nog te vormen enquêtecommissie worden opgeroepen, moeten komen opdagen. Het is nog niet bekend wie dit zullen zijn. Een logische ‘speler’ zou de Nederlandse Aardolie Maatschappij (NAM) zijn. De woordvoerder laat aan NU.nl weten kennis te hebben genomen van het besluit van de Tweede Kamer.
Telegraaf 05.03.2019 Minister Eric Wiebes (Economische Zaken) noemt het „begrijpelijk” dat de Tweede Kamer een parlementaire enquête wil houden over de gaswinning in Groningen.
„De gaswinning heeft grote gevolgen gehad voor de inwoners in het aardbevingsgebied. Gelet op de omvang en impact is het begrijpelijk dat de Tweede Kamer daar een enquête over wil houden”, reageert de VVD-bewindsman.
Wiebes hoopt dat het onderzoek een bijdrage kan leveren aan het herstel van vertrouwen onder gedupeerden in de noordelijke provincie. De enquête start naar verwachting op z’n vroegst eind 2020 of in 2021. De Tweede Kamer wil wachten tot Wiebes de versterkingsoperatie en schadeafhandeling op gang heeft. „Ik ben blij dat de Kamer de start van de enquête daarop wil afstemmen”, zegt de minister.
Wiebes heeft vlak na zijn aantreden al gezegd dat er rond Groningen sprake is van ’overheidsfalen van on-Nederlandse proporties.’
AD 05.03.2019 Er komt een parlementaire enquête naar de gaswinning in Groningen. Het duurt nog wel even voordat die enquête kan beginnen, want de partijen in de Tweede Kamer willen wachten tot de versterking van Groningse huizen structureel op gang is gekomen.
Alle Tweede Kamerfracties hebben vandaag een motie van GroenLinks ondertekend waarin wordt uitgesproken dat de parlementaire enquête er moet komen. Zo’n enquête is het zwaarste onderzoeksmiddel dat het parlement heeft: getuigen worden onder ede verhoord en zijn strafbaar als ze niet meewerken of liegen.
Opvallend is dat óók de VVD – van minister Eric Wiebes van Economische Zaken en Klimaat – de enquête steunt. De regeringspartij leverde vóór dit kabinet ook de minister die over de gaswinning in Groningen ging: Henk Kamp. Die hield vol dat afbouwen van de gaswinning niet kon zonder dat in Nederland een tekort aan gas zou ontstaan.
,,We hebben nu besloten de gaswinning stop te zetten, maar ik vind het heel begrijpelijk dat daar goed naar gekeken wordt’’, reageerde Wiebes na overleg met ambtgenoten in Brussel. ,,We hebben er heel veel baat bij gehad, maar de afgelopen tien jaar hebben we natuurlijk onvoldoende snel onder ogen gekregen dat het voor Groningers hele negatieve consequenties had’’, aldus de bewindsman. ,,Wat we misschien zullen leren uit die parlementaire enquête is dat een heleboel dingen uit de eindfase aan de late kant waren.’’
De enquête begint pas als de schadeafhandeling en versterking van huizen goed op orde zijn. ,,Daarna zal het me misschien een beetje in de weg zitten, maar ik vind waarheidsvinding ook belangrijk. Ik hoop dat het ook in Groningen helpt het vertrouwen weer te herstellen.’’
De VVD wil, net als de andere partijen, dat de enquête pas begint als de versterking van meest risicovolle woningen in Groningen structureel op gang is gekomen. Een andere voorwaarde is dat de organisaties die de versterkingsoperatie en schadeafhandeling moeten regelen, ‘zijn opgericht, wettelijk verankerd en functioneren.’
,,Dat zou deze regeerperiode nog moeten kunnen’’, zegt GroenLinks-Kamerlid Tom van der Lee, indiener van de motie.
De SP heeft haar bedenkingen bij de vage formulering in de Kamermotie over de start van de enquête. Kamerlid Sandra Beckerman: ,,Wij zullen iedere motie mee tekenen die uiteindelijk leidt tot een parlementaire enquête, maar het is volstrekt onduidelijk voor ons wanneer die er echt komt. We blijven pushen in de Tweede Kamer op een snelle uitvoering van deze wens.’’
Van der Lee verwacht dat de organisaties eind dit jaar op poten staan. Ook denkt hij dat de versterking en schadeafhandeling dit jaar op gang kan komen. ,,Maar over wanneer de enquête precies kan starten, is discussie mogelijk’’, erkent Van der Lee. Voor het afwikkelen van schades en de versterking van huizen ligt namelijk geen planning vast. ,,Het gaat er vandaag om dat de héle Tweede Kamer uitspreekt dat die enquête er echt komt.’’
Onzekerheid
Het gaat er vandaag om dat de héle Tweede Kamer uitspreekt dat die enquête er echt komt, aldus Tom van der Lee, GroenLinks.
Van der Lee: ,,Terwijl heel Nederland profijt heeft gehad van de opbrengst van de gaswinning, zitten veel Groningers nog dagelijks met schade of in nog niet versterkte huizen en leven velen van hen in grote onzekerheid. Het is belangrijk dat een eensgezinde Tweede Kamer nu over de komst van een parlementaire enquête zekerheid biedt. Er zal daarin publieke verantwoording worden afgelegd over keuzes die door betrokken personen, bedrijven en instanties zijn gemaakt.’’
Het wordt de 21ste parlementaire enquête in de Nederlandse geschiedenis. De laatste grote enquête liep van 2013 tot 2015 en ging over het debacle met de Fyra-trein.
De roep voor een parlementaire enquête over de gaswinning in Groningen is niet nieuw. Eerder vroegen onder meer de Partij voor de Dieren, de SP en de ChristenUnie hierom. Eind vorig jaar dienden GroenLinks en de PvdA een motie in voor een enquête, maar die werd aangehouden. Op verzoek van de coalitiepartijen is vervolgens onderhandeld om tot de motie te komen die vandaag wordt ingediend.
Telegraaf 05.03.2019 Er komt een parlementaire enquête naar de gaswinning in Groningen. De hele Tweede Kamer steunt een voorstel om het zwaarste politieke middel in te zetten. Naar verwachting start het onderzoek op z’n vroegst eind volgend jaar of in 2021.
Bijna alle partijen zijn het er al langer over eens dat er een enquête moet komen over de gevolgen van de gaswinning in de noordelijke provincies. Er was alleen nog discussie over op welk moment zo’n onderzoek naar de gevolgen van deze mijnbouwactiviteiten het best zou kunnen plaatsvinden.
De coalitie vond het in eerdere Kamerdebatten verstandiger om te wachten tot de huidige versterkingsoperatie van huizen in het bevingsgebied is afgerond, terwijl een deel van de oppositie liever morgen begint.
Compromis
Op initiatief van GroenLinks en PvdA is er een compromis gesloten tussen alle partijen: de enquête komt er zodra de versterkingsoperatie en schadeafhandeling goed op gang zijn gekomen. Door te wachten zullen ook de daden van huidig minister Eric Wiebes (Economische Zaken en Klimaat) onder de loep worden genomen. Het is nog niet duidelijk wanneer de openbare verhoren precies beginnen, maar naar verwachting begint het eind volgend jaar of in 2021.
De parlementaire enquête is het zwaarste middel dat het parlement kan inzetten. Getuigen die worden opgeroepen, bijvoorbeeld oud-ministers en directeuren van bedrijven die betrokken waren bij de gaswinning, zijn verplicht om te verschijnen. Deze mensen staan onder ede, dat betekent dat ze vervolgd kunnen worden voor meineed als later blijkt dat ze niet de waarheid hebben gesproken.
Vertrouwen
GroenLinks-Kamerlid Tom van der Lee noemt het belangrijk dat de Kamer voor de Groningers zekerheid biedt voor de komst van een enquête. „Er zal daarin publieke verantwoording worden afgelegd over keuzes die door betrokken personen, bedrijven en instanties zijn gemaakt.”
Ook VVD-Kamerlid Yesilgoz kijkt er op die manier naar: „Zo kunnen we leren van het verleden en verder bouwen aan het vertrouwen van Groningers.”
D66-Kamerlid Sienot spreekt van „een belangrijke stap” om het vertrouwen van de Groningers terug te krijgen. „Er zijn grove fouten gemaakt bij de gaswinning in Groningen. Dus we moeten dit in de volle openheid grondig onderzoeken.”
Eric Wiebes noemde het Groningse gasbeleid „overheidsfalen van on-Nederlandse proporties”. Nu komt er een enquête, het zwaarste instrument dat de Tweede Kamer heeft.
De Tweede Kamer gaat een parlementaire enquête houden naar de gaswinning in Groningen. Vanmiddag zal de Kamer hier unaniem mee instemmen. Een deel van de oppositie, onder leiding van GroenLinks, pleitte al langer voor de inzet van het zwaarste instrument van de Tweede Kamer, maar de coalitie hield een enquête tot nu toe steeds af. Nu zijn ook VVD, CDA, D66 en ChristenUnie voorstander van zo’n diepgravend onderzoek.
Wanneer dit zal plaatsvinden is nog niet bekend, maar dat zal op zijn vroegst in 2020 zijn. In ieder geval als de „fysieke versterking van de meest risicovolle woningen structureel op gang is gekomen, evenals het proces van schadeafhandeling”. Ook moeten eerst de uitvoeringsorganisaties – het Instituut Mijnbouwschade en het Instituut Versterkingsorganisatie – zijn opgericht en functioneren, zodat het onderzoek het schadeherstel niet vertraagt.
Volgens de dertien fracties in de Tweede Kamer zal een enquête „recht doen aan gedupeerden” en bijdragen aan „herstel van vertrouwen”, aangezien de betrokken personen, organisaties en instanties publieke verantwoording afleggen over de keuzes die zij hebben gemaakt. Naast „genoegdoening” moet de enquête ook leiden tot „lessen voor de toekomst”, zegt GroenLinks-Kamerlid Tom van der Lee.
De bewindspersoon die op dit moment verantwoordelijk is voor het Groningse gasdossier, Eric Wiebes (Economische Zaken en Klimaat, VVD), sprak eerder van „overheidsfalen van on-Nederlandse proporties”. Daarmee doelde hij op het overheidsoptreden in Groningen van vóór zijn komst, oftewel: van zijn voorganger en partijgenoot Henk Kamp.
Een parlementaire enquête komt niet vaak voor, sinds 1983 is het instrument tien keer ingezet. Zo waren er enquêtes naar de aanschaf van de Fyra-treinen (2013), het stelsel van woningcorporaties (2013-2014) en naar het financieel stelsel (2011-2012).
Onder gedupeerde Groningers en betrokkenen wordt over het algemeen positief gereageerd op de parlementaire enquête. Zij zien hierin eindelijk erkenning. “Het is goed dat de beerput eindelijk opengaat en de Groningers antwoord op hun vragen krijgen”, zegt Susan Top van belangengroep Groninger Gasberaad. “De parlementaire enquête is goed voor het herstel van vertrouwen en de erkenning van de Groningers. Als één onderwerp geschikt is voor zo’n zwaar politiek middel, dan is het wel de gaswinning.”
Toch is Top ook kritisch op de motie waarmee de Tweede Kamer vandaag instemt. “Het is mosterd na de maaltijd”, zegt ze. “We vroegen er al jaren om.” Daarnaast is het onduidelijk wanneer de parlementaire enquête er komt.
Die kritiek deelt de Groningse SP-gedeputeerde Eelco Eikenaar. Hij noemt het “wrang” dat het minimaal een jaar en waarschijnlijk langer gaat duren voordat het onderzoek start. “We hebben de kennis nu nodig om de huidige problemen met chirurgische precisie op te lossen.” Hij doelt daarmee op twee stroef verlopende processen: het schadeherstel en de versterkingsoperatie, waarbij mogelijk 11.500 panden aangepakt moeten worden.
De uitkomst van de parlementaire enquête wordt in Groningen dan ook vooral gezien als mogelijke les voor de toekomst. “Het is geen wondermiddel voor de huidige problemen”, zegt commissaris van de Koning René Paas (CDA).
Hij verdedigt de motie, waarin staat dat er pas met de parlementaire enquête moet worden begonnen als “de fysieke versterking van de meest risicovolle woningen structureel op gang is gekomen, evenals het proces van schadeafhandeling”. Paas: “Het grootste belang voor Groningen is dat de versterkingsoperatie en het schadeherstel doorgang vinden.”
Bewoners en belangenorganisaties zijn blij, maar vinden dat de politiek te lang heeft gewacht. ‘Het is een domper dat dit vooruit wordt geschoven.’
NOS 05.03.2019 Eindelijk komt er een parlementaire enquête naar de gaswinning en de bevingsschade in Groningen, verzuchten bewoners en belangengroepen. Er is blijdschap vanwege de inzet van dit zware politieke middel voor waarheidsvinding, maar het vertrouwen, dat de politiek juist wil herstellen met de enquête, blijft broos. Dat blijkt uit een rondgang langs de betrokkenen.
Zij vragen zich vooral af waarom er met de enquête wordt gewacht tot het herstel van woningen en schadeafhandeling op gang is gekomen. Die liggen nu al tijden nagenoeg stil. De enquête begint daardoor op z’n vroegst in 2020, maar kan door eventuele tragere politieke besluitvorming tot later worden uitgesteld.
Minister Wiebes van Economische Zaken noemt het logisch dat de enquête er komt. “We hebben onvoldoende snel onder ogen gehad dat gaswinning voor Groningers hele negatieve gevolgen had”, zegt hij. Hij erkent dat de enquête laat is, “net als een heleboel dingen in de eindfase (van de gaswinning, red.) aan de late kant waren”. Toch vindt hij het belangrijk dat versterking en schadevergoeding eerst op orde is. “Dat heeft voorrang.”
‘Dubbel gevoel’
Precies vanwege alle vertraging heeft bewoner Klaasje Pen uit Overschild “een dubbel gevoel” over de aangekondigde enquête. Haar huis moet worden gesloopt omdat het onveilig is, net als veel andere huizen in het dorp. “Ik ben bang dat de enquête het hele proces van versterken en opnieuw bouwen vertraagt. Dat duurt nu al zo lang en we weten nog steeds niet wat er gaat gebeuren.”
Verslaggever Kysia Hekster peilde de meningen in Overschild, waar veel huizen zijn beschadigd door de bevingen:
Bewoners aardbevingsgebied zijn vertrouwen in overheid kwijt
“Het is wel een domper dat het op de lange baan wordt geschoven”, zegt ook Derwin Schorren van bewonersorganisatie de Groninger Bodem Beweging. Het is altijd manana (morgen, red.) daar in Den Haag. Het moet zo snel mogelijk, want dan kun je er nog iets mee. Ik begrijp dat parlementaire enquêtes vaak zijn bedoeld als een evaluatie. Maar je kunt ook tussentijds evalueren.”
Het Groninger Gasberaad, de koepelorganisatie van betrokken maatschappelijke organisaties, staat er hetzelfde in: “Als de enquête pas begint als het hele proces achter de rug is, is dat mosterd na de maaltijd”, zegt Susanne Top. Zij is bovendien benieuwd welke vragen centraal zullen staan bij de enquête. Die vragen zijn nu nog vrij ruim geformuleerd. Zo moet het onderzoek duidelijk maken wie welke risico’s heeft genomen, hoe de schade is ontstaan, wat er anders had gekund en welke lessen er kunnen worden getrokken voor de toekomst.
Gaskraan wagenwijd open, hoe dan?
Een suggestie komt van bewoner Annemarie Heite uit Bedum. Zij hoopt dat oud-minister Kamp openheid van zaken moet geven, vertelt ze Nieuwsuur. “Hoe is het mogelijk dat hij nog in 2013 de gaskraan wagenwijd heeft opengezet. Daar moet een antwoord op komen.”
De VVD’er Jan Kamminga, die al sinds 2014 een prominente rol speelt in de overleggen tussen Economische Zaken, de NAM en de Groningers, wil verder terug in de tijd, naar het begin van de gaswinning: “De eerste afspraken tussen het Rijk en Shell en Exxon zijn nooit openbaar gemaakt. Die moeten nu ook boven tafel komen. De verhoudingen tussen het Rijk, de provincie en de NAM zijn nooit duidelijk geworden. Dat heeft voor veel maatschappelijke onrust gezorgd.”
Ook zijn de afspraken tussen de NAM en het schadeloket Centrum Veilig Wonen nooit openbaar gemaakt. De NAM zou zich te veel bemoeien met het centrum voor bevingsschade, ook nadat Wiebes had aangekondigd dat de NAM geen inspraak meer zou hebben. “Dat is altijd schimmig gebleven”, zegt Kamminga. “Dat hoort niet. Dat contract moet ook boven tafel komen. Er is veel te veel geheim gebleven.”
Opluchting
Kamminga hoopt dat de verplichte verklaringen onder ede, zoals een parlementaire enquête voorschrijft, de lucht klaren in Groningen. “Ook als er niets te verbergen is en ook als de NAM er niet als de grote boeman uitkomt, dan zal de opluchting onder de Groningse bevolking enorm zijn. Eindelijk weten we hoe het zat en hoe het zit. Eindelijk is er dan rust.”
In de onderstaande video reageren belangenverenigingen op de aangekondigde enquête. “Het is mosterd na de maaltijd.”
NU 05.03.2019 De voltallige Tweede Kamer wil een parlementaire enquête over de gaswinning in de provincie Groningen. Een voorstel van GroenLinks en PvdA werd dinsdagmiddag door alle partijen ondertekend en wordt later op de dag in stemming gebracht.
In het kort:
Kamer unaniem over parlementaire enquête gaswinning Groningen
Getuigen zijn verplicht op te dagen en staan onder ede
Enquête mag herstelwerkzaamheden niet hinderen
Groningen kampt al jaren met bevingen door gaswinning
Het doel van de parlementaire enquête, het zwaarste instrument van de Kamer, is om het vertrouwen van de gedupeerden te herstellen en om publiekelijk verantwoording af te leggen over de keuzes die door de betrokken personen, bedrijven en de overheid zijn gemaakt.
Omdat minister Eric Wiebes (Economische Zaken) over 2019 sprak als “het jaar van de uitvoering” voor wat betreft de herstel- en verstevigingswerkzaamheden, is het nu tijd om terug te blikken op wat er precies is gebeurd, vindt de Kamer.
De Kamer benadrukt dat de enquête niet mag leiden tot vertraging van de schade- en versterkingsoperatie waar momenteel aan wordt gewerkt. Ook mag het op geen enkele manier een negatief effect hebben op het tegengaan van de risico’s van aardbevingen.
Voordat de parlementaire enquête van start gaat, moet er eerst aan twee voorwaarden worden voldaan. De onafhankelijke instanties die de schademeldingen beoordelen en de versterkingsoperaties uitvoeren, moeten een wettelijke basis krijgen en goed functioneren.
Daarnaast moet de versterking van de risicovolste woningen en het proces van de schadeafhandeling op gang zijn gekomen. Er is geen specifieke datum voor de gesprekken afgesproken.
De getuigen die door de nog te vormen enquêtecommissie worden opgeroepen, moeten komen opdagen. Wie dit zijn, wordt na de installatie van de commissie bekendgemaakt. De getuigen worden onder ede verhoord. Ze kunnen dus strafrechtelijk worden vervolgd als zij niet de waarheid spreken.
De gesprekken zijn openbaar en kunnen weken duren. In 2013 werd het middel voor het laatst ingezet voor de problemen bij woningcorporaties en voor het debacle met de hogesnelheidstrein de Fyra. Sinds de Tweede Wereldoorlog zijn er elf parlementaire enquêtes gehouden.
Gaskraan wordt vanwege veiligheid helemaal dichtgedraaid
Het kabinet besloot vorig jaar de gaswinning in Groningen uiterlijk in 2030 helemaal te stoppen vanwege de aardbevingen in het winningsgebied. Zo moet de veiligheid van de Groningers weer vooropstaan, liet het kabinet destijds weten.
Sindsdien zijn er veel ontwikkelingen op het gebied van herstel en versterkingen van de huizen. Bewoners hadden lang het gevoel dat zij werden tegengewerkt door de NAM, de organisatie van Shell en ExxonMobil die verantwoordelijk is voor de gaswinning in het gebied.
Inmiddels heeft het kabinet, onder aanvoering van minister Wiebes, de schadeafhandeling en herstelwerkzaamheden bij de NAM weggehaald. Voortaan ligt de regie bij de overheid. De kosten zijn voor de bedrijven, voornamelijk de NAM, die de schade ook veroorzaken.
Zo ontstaan aardbevingen in Groningen
Nog veel onvrede onder gedupeerde Groningers
Maar nog steeds heerst er in Groningen en in de Kamer grote onvrede over het herstel. Het proces zou te traag op gang komen. Tijdens de debatten zat de publieke tribune van de plenaire zaal regelmatig vol met Groningers die hun onvrede over de gang van zaken uitten.
Er werd al langer gesproken over een parlementaire enquête over het gasdossier, maar coalitiepartijen VVD, CDA, D66 en ChristenUnie verwierpen een vorig jaar ingediend voorstel. De tijd was toen nog niet rijp, vonden de partijen.
Belangengroepen blij met actie van kabinet
Zowel het Groninger Gasberaad als de Groninger Bodem Beweging laat weten blij te zijn met de parlementaire enquête. Wel vinden ze het jammer dat er gewacht wordt omwille van het proces van schadeafhandeling.
De woordvoerder van de NAM meldt aan NU.nl dat hij kennis heeft genomen van het besluit van de Tweede Kamer. “Als de NAM wordt opgeroepen, zullen we verschijnen.”
NOS 05.03.2019 De Tweede Kamer stelt een parlementaire enquête in naar de gaswinning in Groningen. De Kamer staat unaniem achter die wens. Wanneer de enquête precies wordt gehouden, is nog niet duidelijk, maar het gebeurt zeker pas op termijn, op zijn vroegst in 2020.
Volgens de Kamer is het goed voor het herstel van het vertrouwen van de Groningers in de politiek als er ook publiek verantwoording wordt afgelegd over keuzes die door personen, organisaties en instanties zijn gemaakt.
In de tekst van een door alle fracties ondertekende motie staat ook dat een enquête niet mag leiden tot vertraging in het herstel van de schade of in het tegengaan van risico’s op verdere bevingen en schade.
Parlementaire enquêtes komen relatief weinig voor. Ze gelden als een zwaar middel: getuigen zijn verplicht om te verschijnen en staan onder ede. De laatste enquête was tussen 2013 en 2016: de Kamer onderzocht toen het Fyra-debacle, de treinverbinding tussen Nederland en België.
GroenLinks en PvdA hadden eerder al een voorstel gedaan om een enquête naar de gaswinning te houden. Maar hun motie daarover werd aangehouden en na overleg met alle andere partijen is de tekst nu aangepast. Vertegenwoordigers van alle fracties hebben er hun handtekening onder gezet.
In de nieuwe motie staat onder meer dat de enquête begint als de “fysieke versterking van de meest risicovolle woningen structureel op gang is gekomen, evenals het proces van schadeafhandeling”. Verder moeten twee uitvoeringsorganisaties zijn opgericht en wettelijk verankerd. Die moeten al functioneren voordat het onderzoek van start gaat. Het gaat om het Instituut Mijnbouwschade en het Instituut Versterkingsorganisatie. De wetsvoorstellen waarin die instituten worden geregeld, worden waarschijnlijk later dit jaar bij de Kamer ingediend.
Initiatiefnemer Van der Lee van GroenLinks noemt het belangrijk dat een eensgezinde Tweede Kamer nu zekerheid biedt over de komst van een enquête. Het onderzoek moet duidelijk maken welke risico’s er zijn genomen, hoe de schade is ontstaan, wat er anders had gekund en welke lessen er kunnen worden getrokken voor de toekomst.
Wanneer werd er aardgas gevonden in Groningen? En hoe leidt de gaswinning tot aardbevingen in Groningen? NPO Focus maakte deze special over de geschiedenis van gaswinning in Groningen.
Het kabinet trekt dit jaar eenmalig 400 miljoen extra uit om de klimaatdoelen te halen. Daarna wordt er jaarlijks 110 miljoen euro extra vrijgemaakt. Dat heeft de coalitie besloten in overleg over de Voorjaarsnota, melden bronnen aan de NOS. Het geld wordt gereserveerd voor de klimaatplannen, die volgende maand worden gepresenteerd.
Een deel van het bedrag gaat naar een warmtefonds. Dat is een fonds waar huizenbezitters aanspraak op kunnen maken als ze hun woning duurzamer willen maken. Daarnaast wordt het extra geld gebruikt om de aanschaf van tweedehands elektrische auto’s te stimuleren en woonwijken van het gas af te krijgen. Welke bedragen naar de afzonderlijke doelen gaan is nog niet duidelijk.
Eerder had het kabinet al bekendgemaakt eenmalig 500 miljoen euro vrij te maken om het vonnis in de Urgendazaak na te komen. Ook is in het regeerakkoord al afgesproken dat er jaarlijks 300 miljoen naar het klimaat gaat. Het geld uit de voorjaarsnota komt daar dus nog eens bovenop.
Eerste kamer kijkt 21.05.2019 naar de Klimaatwet
Een ruime meerderheid van de Tweede Kamer ging zichzelf feliciterend akkoord met de Klimaatwet, maar in de Eerste Kamer klinken twijfels. Vandaag 21.05.2019 gaat de senaat, zónder Forum voor Democratie, in debat over de initiatiefwet.
De Klimaatwet legt CO2-doelstellingen tot 2050 vast.
De Klimaatwet legt CO2-doelstellingen tot 2050 vast en maakt het thema klimaat daarmee de komende decennia een onderwerp waar kabinetten verplicht mee aan de bak moeten.
Fractievoorzitters en klimaatwoordvoerder van VVD, CDA, D66, CU, PvdA, GL, SP en 50Plus feliciteerden elkaar eind vorig jaar uitgebreid in de Tweede Kamer, maar een aantal van deze partijen heeft in de senaat bedenkingen bij de wet.
Gezichtsverlies
Zo heeft CDA-senator Atsma eerder aangegeven dat hij nog niet enthousiast is. De christendemocraat heeft vooral twijfels over de invloed die het parlement kan uitoefenen op de zogeheten ’klimaatplannen’ die kabinetten volgens de initiatiefwet moeten maken. De SP wil meer invloed voor het parlement.
VVD-senator Klip-Martin heeft in het debat laten weten dat „leden van de fractie sympathie hebben voor het voorstel.” De liberaal suggereerde verdeeldheid door te zeggen dat er „kritische geluiden” zijn in haar fractie.
Vanwege de grote hoeveelheid initiatiefnemers lijkt een meerderheid in de senaat gegarandeerd. Desondanks zou een tegenstem uit eigen gelederen gezichtsverlies betekenen.
Het debat in de Eerste Kamer wordt gevoerd zonder Forum voor Democratie. De partij boekte een grote overwinning bij de recente provinciale verkiezingen met de belofte dat ze er alles aan zouden doen om de Klimaatwet van tafel te krijgen.
Ondanks een verzoek van FvD vond de huidige senaat het niet noodzakelijk om van de planning af te wijken. De stemming is volgende week dinsdag, tijdens de laatste reguliere vergadering van de Eerste Kamer in oude samenstelling.
De VNG wil dat gemeenten meer tijdkrijgen om de eerste versie van hun regionale energiestrategieën op te stellen. Die hoeft dan pas anderhalf jaar (in plaats van een jaar) na inwerkingtreding van het Klimaatakkoord te zijn afgerond. Daarnaast moet er extra geld op tafel komen.
Warmtenetten
Dat schrijft de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) deze week in een brief aan de leden. Ook moet eerst beter worden geduid hoe gemeenten succesvol warmtenetten kunnen realiseren. Dat probleem speelt vooral in gebieden waar warmtenetten niet rendabel lijken. Het opslaan en distribueren van warmte moet eveneens verder worden onderzocht.
Woonlasten
Verder plaatst de VNG een voorbehoud bij de ambitie om anderhalf miljoen woningen te verduurzamen zonder extra kosten voor de bewoner/eigenaar. De VNG wil het daarvoor gehanteerde begrip ‘woonlastenneutraliteit’ eerst verder uitgewerkt zien.
Proeftuinen
Eerder al vroeg de VNG meer geld van het rijk voor de proeftuinen aardgasvrije wijken (nu 150 miljoen euro), waarin gemeenten experimenteren met het verduurzamen van buurten. Daarover lopen gesprekken. Ook moet er extra geld op tafel komen om de uitvoeringskosten van de energietransitie na 2021 te dekken. De Raad voor Openbaar Bestuur verricht daar op dit moment een eerste, verkennend onderzoek naar.
Gas afkoppelen
Op het verlanglijst van de VNG prijkt ook een uitdrukkelijker bevoegdheid voor gemeenten om wijken van het aardgas te mogen afkoppelen. De gemeentelijke gasaansluitplicht, waar halsstarrige huiseigenaren zich nog steeds op kunnen beroepen, zou op korte termijn moeten worden vervangen door het ruimer te interpreteren warmterecht. Nu is dat alleen voor nieuwbouw het geval. Daar is aansluiting op het gas sinds 1 juli 2018 verboden.
Aardgasvrije wijken
Het klimaatakkoord van Parijs, het Energieakkoord en de Klimaatwet in wording; ontwikkelingen waaruit blijkt dat ecologische, economische en sociale uitdagingen Nederland nu echt dwingen tot het maken van een transitie naar duurzame energie. Deze transitie is enorm: acht miljoen gebouwen in Nederland moeten van het aardgas af, worden geïsoleerd en voorzien van duurzame energie. En dat alles onder regie van de gemeenten.
Nieuwe vormen van energie worden vaker decentraal georganiseerd, burgerparticipatie neemt toe en oplossingen zijn sterk afhankelijk van de lokale situatie. Dit maakt het huidige speelveld complex en vaak gefragmenteerd, maar brengt ook kansen mee voor samenwerking tussen gemeenten en bewoners. Toch zijn de gemeente en bewoners vaak nog niet met elkaar in gesprek.
Inzicht in dit speelveld is van belang, om als gemeente effectief te kunnen acteren in dit proces. Hoe kan uw gemeente haar regierol in dit proces vervullen? En hoe maakt u, passend bij de lokale situatie, hierbij de juiste afwegingen? Denk daarbij aan procesmatige keuzes zoals het betrekken van bewoners en bottom-up initiatieven, gedragen planvorming en het benodigd immaterieel kapitaal.
KplusV heeft een afwegingsmodel ontwikkeld om deze route te bepalen. In dit artikel delen wij op welke manier de gemeente inzicht kan krijgen in het speelveld en op basis daarvan de juiste route kan bepalen. Vervolgens zoomen we in op het betrekken van bewoners en andere initiatieven in deze route. Wij gaan graag met u in gesprek om van gedachten te wisselen over hoe uw gemeente deze route concreet kan invullen.
Op veel plekken ontstaan ambitieuze plannen en deze plannen komen niet alleen van lokale overheden. Op wijkniveau ontstaan ook veel (bewoners) initiatieven. Veel gemeenten staan daardoor voor de uitdaging om deze initiatieven optimaal te ondersteunen en te verbinden met de transitie opgave. De manier waarop de gemeente dit kan aanpakken is afhankelijk van de lokale situatie. Het canvas helpt om stakeholders in de wijk maximaal te betrekken.
Plannen CO2-heffing GroenLinks en PvdA
Begin juni 2019 komt het kabinet met een uitwerking van de klimaatplannen, met daarin een “verstandige” CO2-heffing. Het is nog onduidelijk hoe die heffing er precies uit gaat zien. De PvdA en GroenLinks vrezen dat de regeling niet streng genoeg is, zeiden ze begin april. Maar volgens minister Wiebes was er nog geen uitgewerkt plan en waren er alleen nog “verkennende gesprekken” gevoerd.
AD 08.05.2019
Gele Hesjes
Premier Rutte heeft een delegatie van de Gele hesjes ontvangen op het Torentje. Ze kwamen met hem praten over problemen in de Nederlandse samenleving. Volgens de protestbeweging zijn er veel voorbeelden uit de praktijk waar het misgaat, door het regeringsbeleid.
Enkele tientallen mensen in gele hesjes hadden zich verzameld op het Plein bij de Tweede Kamer. Een delegatie van vijf mensen mocht uiteindelijk van de politie het Binnenhof op, en bij de premier naar binnen.
Kabinetsplannen
De doorrekeningen zijn belangrijk omdat het kabinet ze wil meenemen bij de overwegingen rond een CO2-taks. De ruim zeshonderd maatregelen uit het vorige maand gepresenteerde voorlopige Klimaatakkoord schieten volgens het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) namelijk tekort om de kabinetsdoelstelling van 49 procent CO2-reductie in 2030 te halen.
Daarop liet het kabinet weten dat er toch een ‘verstandige’ heffing op de uitstoot van het schadelijke CO2 bij grote bedrijven komt. ‘De rekening moet eerlijker verdeeld worden’, aldus premier Mark Rutte vorige maand. In eerste instantie voelde het kabinet niets voor een CO2-taks, maar lag er een regeling met subsidies en boetes voor de industrie op tafel. Die werkt echter onvoldoende, aldus het PBL.
Het doel van het kabinet om in 2030 de helft minder CO2 uit te stoten dan in 1990 wordt wel gehaald met de plannen van GroenLinks en PvdA om de uitstoot van broeikasgassen door de industrie extra te belasten, blijkt uit de woensdag gepubliceerde voorlopige berekeningen van het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL).
Woensdag 24.04.2019 publiceerden zij hun alternatieve plannen
De PvdA denkt in de meest verregaande variant van de CO2-heffing (waarbij alle bedrijven een belasting moeten betalen over de uitstoot die ze veroorzaken) een vermindering van de uitstoot van 13 tot 22 megaton te kunnen bewerkstelligen. ,,Zo worden de klimaatdoelen wél gehaald en worden gewone huishoudens ontzien.’’
GroenLinks denkt zelfs nog meer CO2 te kunnen besparen met een heffing: van 16 tot 24 megaton te kunnen halen, maar dat vereist wel een enorme investering van 6,7 – 7,6 miljard euro tot 2030. Dat geld moet worden besteed om via loonkostensubsidie mensen aan het werk te helpen die hun baan verliezen door de energietransitie. Ook moet er subsidie komen voor innovatieve technologieën.
In het kort;
GroenLinks en PvdA werkten eigen variant CO2-heffing uit
Doel is 49 procent CO2-reductie in 2030 ten opzichte van 1990
CO2-doelen lijken niet haalbaar met plannen van klimaattafels
Kabinet verwacht voor zomervakantie klimaatakkoord te hebben
GroenLinks en de PvdA hadden ieder een eigen variant van een CO2-heffing uitgewerkt en die laten doorrekenen, omdat de partijen de plannen van de zogenoemde klimaattafels voor de industrie te vrijblijvend vonden.
Er is een bonus-boetesysteem uitgewerkt, terwijl de partijen pleiten voor een generieke heffing waarbij de industrie sowieso een vorm van CO2-belasting betaalt.
Aan de klimaattafels zijn door verschillende partijen uit het bedrijfsleven, maatschappelijke organisaties en overheden vele plannen bedacht die moeten leiden tot 49 procent CO2-reductie in 2030 ten opzichte van 1990. Dit is het percentage dat het kabinet zich ten doel heeft gesteld om de opwarming van de aarde af te remmen. Uiteindelijk moeten alle plannen samen tot een klimaatakkoord leiden.
Maar uit de doorrekening bleek dat die CO2-doelen waarschijnlijk niet worden gehaald. Vooral de industriesector blijft achter. De ruim 14 megaton CO2 die deze sector moet besparen, van de in totaal 49 megaton, wordt niet gehaald.
Rutte belooft plannen PvdA en GroenLinks serieus te bekijken
Het kabinet moet nog een besluit nemen over welke klimaatmaatregelen uiteindelijk worden gebruikt en in het definitieve klimaatakkoord komen. Premier Mark Rutte heeft steeds gezegd serieus naar de plannen van de twee oppositiepartijen te kijken.
Rutte kondigde in maart aan ook te werken aan een CO2-heffing. Maar uit uitgelekte stukken zou blijken dat die heffing een stuk milder is dan de varianten van GroenLinks en PvdA.
Vanwege de CO2-heffing voor de industrie, in welke vorm dan ook, loopt de afronding van het klimaatakkoord vertraging op, zei Rutte. De premier verwacht wel voor de zomervakantie, die op 5 juli begint, klaar te zijn. Aanvankelijk was het de bedoeling dat er eind vorig jaar een akkoord zou liggen.
Het definitieve klimaatakkoord moet er in juni 2019 liggen
Het gaat Nederland niet lukken om het met Europa afgesproken doel van 14 procent duurzame energie in 2020 te halen. Daarom zal de overheid aanvullende maatregelen moeten nemen, stelt EU-commissaris Miguel Arias Cañete (Klimaatactie en Energie) in een interview met NRC.
Het kabinet verwacht pas begin junizijn pakket klimaatmaatregelen (klimaatakkoord) te presenteren. Aanvankelijk zouden deze maand de definitieve voorstellen komen om de uitstoot van broeikasgassen de komende decennia fors te verlagen.
Wiebes heeft beloofd in april een uitwerking te presenteren van het voorlopige klimaatakkoord dat in december na een jaar lang overleg tussen onder meer de overheid, bedrijven en milieuorganisaties werd gepresenteerd. Het definitieve akkoord moet in juni klaar zijn.
Een woordvoerder van Wiebes laat maandag weten dat het ministerie onderzoek doet naar de mogelijkheden om extra duurzame energie in het buitenland te verwerven. De minister zal de Kamer hier voor de zomer uitsluitsel over geven.
AD 06.04.2019
Onrust bij de VVD-achterban over Klimaatakkoord
De VVD worstelt met haar klimaatstandpunten. Kiezers stapten vanwege ‘te links’ beleid over naar andere partijen, maar ook achtergebleven leden roeren zich, blijkt uit een rondgang. ,,We missen een goed verhaal’’, klinkt het intern.
Uit onderzoek van het EenVandaag Opiniepanel in samenwerking met deze krant, blijkt echter dat de zorgen (veel) groter zijn. Een groot deel van de kiezers die overstapten naar Forum voor Democratie deden dat omwille van het klimaatbeleid.
CO2-heffing
De VVD voegde zich met de klimaatwet in een regenboogcoalitie met CDA, D66, ChristenUnie en linkse partijen GroenLinks, PvdA en SP om de uitstoot van broeikasgassen te beperken. Waarschijnlijk eind mei komt het kabinet met maatregelen hoe dat te halen, zei premier Rutte gisteren. Het kabinet heeft er meer tijd voor nodig dan gedacht. Vlak voor de Statenverkiezingen kondigde premier Rutte alvast aan de industrie te willen belasten met een CO2-heffing.
Klimaatspijbelaars boos om vertraging
In een gesprek met minister-president Rutte hebben Klimaatspijbelaars vrijdagmiddag 05.04.2019 uitgehaald naar de premier en minister Wiebes van Klimaat. De scholieren zijn er boos over dat het Klimaatakkoord opnieuw is vertraagd. Op 24 mei gaan ze weer staken.
De Haagse scholieren van de actiebeweging Youth for Climate mochten vandaag voor de tweede keerin gesprek met Rutte en Wiebes, dit keer op het ministerie van Economische Zaken en Klimaat in Den Haag. In februari waren de klimaatspijbelaars al eens te gast in het Torentje van de minister-president.
Een paar uur vóór de bijeenkomst maakte Rutte bekend dat het definitieve Klimaatakkoord een paar weken vertraging oploopt. ,,Dit is wel een tendens’’, zegt scholier Pieter Lossie (17). ,,Direct bij het begin van het gesprek hebben we gezegd dat we hier boos over zijn. Het kabinet roept constant dat er draagvlak nodig is voor de klimaatmaatregelen. Maar op het moment dat je dingen uitstelt en politieke spelletjes gaat spelen, zorg je juist dat draagvlak verloren gaat.’’
Vertraging Klimaatakkoord
Premier Rutte begrijpt niet waarom GroenLinks-leider Klaver zich de afgelopen dagen verontwaardigd en woedend heeft uitgelaten over de CO2-heffing van het kabinet. “De man is helemaal in paniek over niets”, zei Rutte op zijn wekelijkse persconferentie.
De uitwerking van het klimaatakkoord laat waarschijnlijk langer op zich wachten. Het kabinet zou nog deze maand met definitieve voorstellen komen om de uitstoot van broeikasgassen de komende decennia fors te verlagen. Maar dat blijkt zo’n „enorme bak werk” dat die datum vrijwel zeker niet wordt gehaald, aldus minister-president Mark Rutte tijdens zijn wekelijkse persconferentie.
Vooral een CO2-belasting voor de zware industrie blijkt „technisch ongelofelijk complex.” Het kabinet heeft al besloten dat zo’n heffing er moet komen, omdat anders de industrie vrijwel zeker niet de gevraagde bijdrage zal leveren aan de vermindering van de uitstoot. Maar de belasting mag bedrijven niet de grens over jagen.
Het kabinet heeft nog geen uitgewerkt plan voor het belasten van Nederlandse bedrijven voor de uitstoot van CO2. Het kabinet is nog bezig met “verkennende gesprekken” met verschillende organisaties en wacht nog op bepaalde doorrekeningen.
Minister Wiebes liet gisteren in een brief aan de Tweede Kamer weten dat er nog geen besluiten zijn genomen. Minister Wiebes reageert in deze brief aan de Tweede Kamer op het bericht dat het kabinet bedrijven alleen belasting wil laten betalen over een deel van hun uitstoot.
Twee randvoorwaarden
In de brief benadrukt de minister de randvoorwaarden van het kabinet: de maatregel moet in 2030 zorgen voor 14,3 Mton CO2-reductie en bedrijven moeten door de maatregel niet naar het buitenland vertrekken. “Binnen deze twee randvoorwaarden liggen alle opties open”, schrijft de minister. “Het kabinet werkt aan een voorstel.”
Het kabinet maakte op 13 maart 2019 bekend toch bereid te zijn de door linkse partijen gewenste CO2-heffing in te voeren. Het moeten wel, zo benadrukte premier Rutte, “verstandige” heffingen zijn om te voorkomen dat door het vertrek van Nederlandse bedrijven banen verloren zouden gaan.
Problemen vanwege de CO-2 belasting
De klimaatplannen van het kabinet dreigen in duigen te vallen. De aangekondigde CO2-belasting voor bedrijven gaat niet ver genoeg voor GroenLinks en PvdA, terwijl het bedrijfsleven juist oproept af te zien van een nationale belasting.
Dat brengt premier Rutte en VVD-minister Wiebes van Klimaat in grote problemen. Het kabinet zit klem tussen de wensen van toekomstige gedoogpartners GroenLinks en PvdA – die straks nodig zijn voor een meerderheid in de Eerste Kamer – en de wensen van het bedrijfsleven.
FvD
Forum voor Democratie heeft in een brief aan de Eerste Kamer opgeroepen de Klimaatwet pas te behandelen als de nieuwe senaat is geïnstalleerd.
In een brief, gericht aan huidig voorzitter Ankie-Broekers Knol, schrijft FvD-lijsttrekker Henk Otten dat Forum anders een kans wordt ‘ontnomen’ om aan het debat mee te doen.
De Klimaatwet is al aangenomen in de Tweede Kamer, maar moet nog door de Eerste Kamer. De senaat bepaalde juist onlangs dat de Klimaatwet op 14 mei 2019 zal worden behandeld. De nieuwe Eerste Kamer komt pas voor het eerst bijeen op 11 juni 2019. Het is normaal dat de Eerste Kamer juist zoveel mogelijk lopende wetsontwerpen nog in de oude samenstelling behandelt.
50plus
En 50Plus is er nog niet uit of de seniorenpartij eind mei in de Eerste Kamer tegen de klimaatwet zal stemmen. Eerder steunde de partij de veelbesproken initiatiefwet wél met overtuiging in de Tweede Kamer.
Volgens Eerste Kamerlid Jan Nagel zullen de twee Senatoren van 50Plus pas na de behandeling van de klimaatwet beslissen of ze de initiatiefwet steunen, laat hij telefonisch aan deze krant weten.
Het besluit van de 50Plus-Senatoren heeft hoe dan ook geen grote gevolgen; het plan van de overgebleven zeven Kamerfracties zal in de Senaat een ruime meerderheid halen.
Tegen
Opmerkelijk genoeg suggereerde fractieleider Henk Krol vanmorgen in de Volkskrant nog dat 50Plus overweegt in de Eerste Kamer tégen de klimaatwet te stemmen. Hij sprak in de krant van een ‘heel duidelijk’ signaal door de kiezers, dat een tegenstem van de seniorenpartij zou rechtvaardigen.
Klimaatwet
De klimaatwet is oorspronkelijk ingediend door GroenLinks, PvdA, SP, D66, ChristenUnie, VVD en CDA. Later kwam 50Plus daarbij. In de wet wordt vastgelegd hoe het Nederlandse klimaatbeleid invulling geeft aan het akkoord van Parijs.
Telegraaf 28.03.2019
Vertraging definitief klimaatakkoord
Een definitief klimaatakkoord, ondertekend en goedgekeurd door het parlement en kabinet, zal volgens Ed Nijpels pas in juni 2019 van dit jaar klaar zijn. Aanvankelijk werd gerekend op december vorig jaar. De industrie moet nog veel werk verzetten.
Dat zei zei Nijpels, de voorzitter van het overlegorgaan dat de conceptklimaatplannen bedacht, woensdag tijdens een hoorzitting in de Tweede Kamer.
Uit doorrekeningen van de klimaatplannen door het Centraal Planbureau (CPB) en het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) bleek dat het doel van 49 procent minder CO2-uitstoot in 2030 ten opzichte van 1990 met alle conceptvoorstellen waarschijnlijk niet wordt gehaald.
Telegraaf 20.03.2019
Herberekening energierekening PBL
Na een storm van kritiek heeft het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) nieuwe berekeningen gemaakt over de hoogte van de energierekening. De rekenmeesters voorspellen voor 2020 nu opeens een veel hogere energierekening.
Het kabinet gebruikte eerder oude PBL-ramingen bij beweringen dat de energienota dit jaar wel zou meevallen. Het CBS corrigeerde dat later: de gemiddelde stijging is dit jaar zo’n 340 euro. Het planbureau rekent nu voor dat huishoudens volgend jaar 228 euro meer betalen ten opzichte van de oude voorspelling uit 2017.
Peiling 19.03.2019
Nederlanders zijn iets positiever geworden over de klimaatplannen van het kabinet, blijkt dinsdag uit onderzoek door I&O Research in opdracht van het AD.
33 procent van de respondenten oordeelt positief over het vorige week door premier Mark Rutte aangekondigde klimaatbeleid. 27 procent van de ondervraagden is negatief over de plannen.
Drie weken geleden was nog ruim een kwart van de Nederlanders positief en een derde negatief over het beleid.
Nederlanders zijn vooral tevreden over het besluit om een CO2-belasting voor bedrijven in te voeren. Ruim 76 procent is daar tevreden mee.
‘VVD-achterban waardeert leiderschap Rutte’
Ook de verlaging van de energierekening voor burgers scoort goed: 73 procent van de kiezers steunt die maatregel. GroenLinks wordt gezien als ‘winnaar’ van de nieuwe klimaatplannen, op de voet gevolgd door D66.
Peiling 17.03.2019
De nieuwe klimaatdeal waar het kabinet en de coalitiepartijen de afgelopen week mee kwamen wordt door Nederlanders gezien als verkiezingsstunt. Meer dan 70 procent van de bevolking denkt dat de ommezwaai gebeurde, omdat de Statenverkiezingen op stapel staan. Dat blijkt uit een peiling van Maurice de Hond.
AD 15.03.2019
In de deal kondigden premier Rutte en minister Wiebes (Economische Zaken) aan dat ze bedrijven een hogere CO2-belasting willen laten betalen en dat de overheidsbelasting op de energierekening omlaag gaat. Daarnaast moeten sommige autoplannen van tafel.
AD 19.03.2019
Het gaat om het extra verhogen van de motorrijtuigenbelasting en een nieuwe klimaattaks op autobezit. Een verhoging van accijns op diesel en benzine zit nog wel in het vat, evenals een andere klimaattaks van 350 euro die moet worden betaald bij het kopen van een nieuwe auto.
De groene plannen werden eerder geopperd in het concept-klimaatakkoord waar het kabinet en de coalitiepartijen al maanden op kauwen. Sommige van die plannen willen VVD, CDA, D66 en CU dus aanpassen. Maar hoe ze dat precies willen gaan doen, vertellen ze pas na de verkiezingen.
De Tweede Kamer debatteert toch nog over de uitkomsten van de doorrekeningen van het concept –klimaatmaatakkoord. Een voorstel daartoe van GroenLinks-voorman Jesse Klaver kan rekenen op steun van niet alleen de voltallige oppositie, maar ook de coalitiepartijen.
Strikt genomen debatteert de Kamer vanavond over de doorrekening van het concept-Klimaatakkoord. Uit de berekeningen van het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) blijkt dat de plannen in het concept-Klimaatakkoord waarschijnlijk onvoldoende zijn om de kabinetsdoelstelling van 49 procent CO2-reductie in 2030 te halen. Daar kwam bovenop dat vooral Nederlanders met een laag inkomen of een middeninkomen de rekening betalen.
De oppositie reageerde woest, maar slechts een paar uur later kondigde premier Rutte aan dat de energienota alsnog naar beneden gaat, en dat er een CO2-heffing komt voor de industrie, een wens van van onder meer GroenLinks, SP en PvdA. Die draai verandert het speelveld aanzienlijk en maakt, met de verkiezingen voor de deur, van het debat vanavond ook meer een verkiezingsdebat.
Daarbij speelt mee dat het kabinet inmiddels heeft gereageerd op de doorrekening en de oorspronkelijke plannen heeft aangepast: premier Rutte kondigde gisteren onder meer aan dat de energiebelasting voor burgers omlaag gaat en dat er toch een CO2-heffing komt voor bedrijven. De coalitie zag daarom nu geen reden meer een Kamerdebat uit te stellen tot na de verkiezingen van volgende week.
Klimaatdraai Rutte 3
Wat gaat Nederland uiteindelijk doen om in 2030 bijna de helft minder CO2 uit te stoten dan in 1990? Gaan we dat doel halen? Wat gaat het kosten? En wie gaat dat betalen?
Die vragen stonden vandaag opnieuw centraal in politiek Den Haag. Daar presenteerden het Centraal Planbureau (CPB) en het Planbureau voor de Leefomgeving de doorrekeningen van 128 maatregelen uit het Klimaatakkoord dat in december werd gesloten.
En de antwoorden op de drie laatste vragen? Haalbaarheid: waarschijnlijk niet. Kosten: 1,6-1,9 miljard euro per jaar. Verdeling: fifty-fifty tussen huishoudens en het bedrijfsleven.
Het CPB rekende bovendien uit dat door de klimaatplannen vooral de lagere- en middeninkomens, gepensioneerden en mensen met een uitkering erop achteruitgaan.
Kabinet maakt ommezwaai
Premier Rutte en Klimaatminister Wiebes kwamen in reactie op die berekeningen meteen met een aantal aanpassingen. Ze willen daarbij tegemoetkomen aan de veelgehoorde kritiek dat bedrijven te weinig bijdragen aan het verminderen van de CO2-uitstoot en huishoudens te veel.
De snelle ommezwaai van het kabinet kwam als een grote verrassing, zegt NOS-verslaggever Ron Fresen. “Het komt omdat de planbureaus het kabinet een behoorlijk draai om de oren hadden gegeven.”
De belangrijkste aanpassingen van het kabinet:
verlaging van de energiebelasting voor burgers vanaf 2020
“verstandige” CO2-heffing voor bedrijven
voorkomen “oversubsidiëring” van nieuwe elektrische auto’s
meer “ondersteuning” van de tweedehandsmarkt elektrische auto’s
geplande verhoging van vaste lasten voor benzine-/ dieselrijders gaat niet door
landbouw levert een “grotere bijdrage” in ruil voor extra geld
er komt minder CO2-opslag
Dit alles moet volgens Rutte leiden tot een “eerlijke verdeling”. Huishoudens nemen straks een derde van de lasten voor hun rekening, bedrijven twee derde.
Belangrijk daarbij is om te vermelden dat het CPB ook verwacht dat bedrijven 80 procent van de extra kosten die ze straks moeten maken, zullen afwentelen op de consument. Producten en diensten worden dus sowieso duurder.
Rutte: lasten burgers compenseren, lasten bedrijven omhoog
Toch zijn de reacties in de politiek en van milieuorganisaties en vakbond FNV over het algemeen positief. “We moeten het nu doen met de woorden van Rutte en Wiebes, maar wij zullen het kabinet aan deze woorden houden”, zeggen Milieudefensie, Greenpeace, Natuur en Milieu, de Natuur en Milieufederaties en FNV.
De kans op politieke steun is nu wel veel groter geworden, zegt NOS-verslaggever Ron Fresen. “Altijd met een slag om de arm, maar de kans op voldoende steun is vandaag echt toegenomen. De angels lijken er wel uit nu.”
Werkgeversorganisaties VNO-NCW en MKB Nederland vrezen dat de plannen de lasten voor het bedrijfsleven te veel doen stijgen. Ze zeggen verder benieuwd te zijn hoe de CO2-heffing er precies uit komt te zien.
Maar wat alle maatregelen uiteindelijk gaan kosten, zal pas eind april blijken. Het kabinet laat zijn nieuwe voorstellen nu opnieuw doorrekenen en komt dan over anderhalve maand met definitieve klimaatplannen.
Politiek verslaggevers Marleen de Rooy en Ron Fresen geven in onderstaande video antwoord op vragen over het klimaatakkoord:
Woensdagmiddag 13.03.2019 worden de Doorrekening van de klimaatplannen gepubliceerd. Worden de CO2-doelen gehaald? Wat gaat het kosten? Wie krijgt de rekening? Een stortvloed aan cijfers en tabellen moet duidelijkheid bieden aan de kiezers, want het klimaat is hot in aanloop naar de Provinciale Verkiezingen.
Het Centraal Planbureau (CPB) en het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) geven woensdagmiddag om 13.15 uur in twee lijvige rapporten antwoorden op de drie genoemde vragen.
Deze drie centrale vragen hebben allemaal betrekking op dat ene doel in 2030: 49 procent minder CO2-uitstoot ten opzichte van 1990.
Peiling vertrouwen
Het gesprek over klimaatmaatregelenmet de burger komt vanzelf. Dat stelt premier Mark Rutte in reactie op de peiling van Ipsos. Het onderzoeksbureau peilde dat een meerderheid van de Nederlanders meer betrokken wil worden bij het formuleren van maatregelen tegen klimaatverandering.
Metro 11.03.2019
Bovendien maakt de helft van de burgers zich zorgen over de financiële effecten van voorgenomen groene plannen. Slechts één op de acht burgers vindt dat er voldoende rekening wordt gehouden met de eventuele effecten op zijn portemonnee.
AD 09.03.2019
Peiling 10.03.2019
Regeringspartijen VVD, CDA en D66 verliezen volgens de jongste peiling van Maurice de Hond ruim 40 procent van hun kiezers. Omdat de meeste landelijke partijen hun eigen kiezers minder goed aan zich binden, tekent zich ook in de aanloop naar de Provinciale-Statenverkiezingen op 20 maart een verdere opkomst van de lokale en regionale partijen af, aldus De Hond.
Zij lijken daarin 3 procent van de stemmen te gaan halen. De Hond zag alleen in de aanloop naar de Tweede Kamerverkiezingen in 2002 bij zoveel partijen zulke lage cijfers van kiezers die aangeven hun partij trouw te blijven.
De VVD blijft met 23 zetels de grootste partij, gevolgd door Forum voor Democratie (FVD) met negentien zetels. Samen met de PVV is FVD op dit moment goed 23 procent van de stemmen.
De lokale en regionale partijen organiseren zich ook landelijk (in de Onafhankelijke SenaatsFractie en de hervormingsbeweging Code Oranje) voor de Eerste Kamerverkiezingen. De verwachte 3 procent zou omgezet kunnen worden in twee zetels in de Eerste Kamer.
Peiling 28.02.2019
Bijna één op de drie kiezers wil het kabinet-Rutte III op 20 maart bij de verkiezingen voor de Provinciale Staten straffen voor het gevoerde beleid. Dat blijkt uit de nieuwste peiling van onderzoeksbureau I&O.
Voornamelijk kiezers van de PVV (76 procent) en Forum voor Democratie (75 procent) willen de aankomende stembusgang gebruiken om af te rekenen met het huidige kabinet, blijkt uit de rondgang
Een kwart van de kiezers wil met zijn of haar stem het kabinet juist steunen. Dit zijn voornamelijk kiezers van de coalitiepartijen: VVD (82 procent), CDA (70 procent), D66 (52 procent) en ChristenUnie (50 procent). De helft van alle kiezers ‘laat helemaal niet meewegen of de coalitie wel of geen meerderheid houdt in de Eerste Kamer’.
AD 07.03.2019
Meer onvrede
De algehele onvrede over Rutte III is in de afgelopen maand verder toegenomen, blijkt ook uit de peiling. Het aandeel kiezers dat ontevreden is, is gegroeid van 59 procent in januari naar 63 procent nu. Aan de andere kant is het aandeel tevreden kiezers met vier procentpunt afgenomen tot 33 procent.
De onjuiste berekeningen over de energiekosten maken veel kiezers boos. Zowel door het geven van onjuiste informatie op zich, maar ook vanwege de extra kosten die een hogere energierekening met zich mee zal brengen.
Kiezers zijn sowieso van mening dat het kabinet te veel fouten maakt en daar te gemakkelijk mee wegkomt. Ook valt het verwijt te horen dat de lasten (bijvoorbeeld van het klimaatbeleid) te veel bij de gewone burger worden gelegd.
Peiling 27.2.2019
De coalitiepartijen VVD, CDA, D66 en ChristenUnie zouden gezamenlijk 29 zetels halen. Klik hier voor de peiling in detail. Nu bezetten deze partijen samen nog 38 zetels in de senaat. Het verlies komt vooral bij CDA (5 zetels minder vergeleken met het huidige zetelaantal in de Eerste Kamer) en D66 (-4) vandaan.
ChristenUnie en VVD blijven, zoals het er nu naar uitziet, stabiel en staan op respectievelijk een plus en een min van 1 zetel vergeleken met de zetel aantallen die beide partijen nu hebben in de Eerste Kamer.
In de Peilingwijzer van eerder deze maand stond Rutte 3 al onverminderd op een fors verlies. De VVD handhaaft zich vier weken voor de Provinciale Statenverkiezingen weliswaar als grootste, maar doet dat wel met omgerekend 7 zetels minder. In de Peilingwijzer, een gewogen gemiddelde van alle beschikbare peilingen voor de Tweede Kamer, staat de partij tussen de 24 en 28 zetels.
Ook het CDA (van 19 nu naar 11 tot 13) en D66 (van 19 naar 10 tot 12) leveren flink in. De enige regeringspartij die een plus boekt is de ChristenUnie, van 5 naar 6 tot 8. In totaal zou de coalitie daarmee tussen de 18 en 21 zetels verliezen.
Steun voor coalitie op dieptepunt
Als het aan de Nederlandse kiezer ligt, houdt de huidige coalitie op dit moment slechts 47 zetels over in de Tweede Kamer. Dat is het laagste aantal sinds het aantreden van de regering. Dat meldt opiniepeilerMaurice de Hond.
Het gegoochel met de energiekosten heeft de regeringspartijen geen goed gedaan. 60 procent van de ondervraagden denkt dat de stijging van de energiekosten opzettelijk te laag is ingeschat. Ruim 60 procent vindt dat de regering dit moet rechttrekken door de energiebelasting te verlagen.
Vorig jaar rond Oud en Nieuw waren de verwachtingen nog vrij hoog gespannen. Na maanden onderhandelen zat er eindelijk een nieuw kabinet, met daarin veel nieuwe gezichten. Het oogde fris en veelbelovend.
“Het wordt het jaar van de waarheid. Want de grote ‘verbouwingen’ die het kabinet nog op zijn lijstje heeft staan, moeten dan hun beslag krijgen.”
Het gaat dan vooral om verbouwingen die vorig jaar niet zijn gelukt en als hoofdpijndossiers op tafel zijn blijven liggen.
Welke onderwerpen zijn blijven liggen?
– Betere positie zzp’ers. Het kabinet slaagde er in 2018 niet in met een plan te komen om de lage tarieven en schijnzelfstandigheid van zelfstandigen aan te pakken. En om voor zzp’ers een betere arbeidsongeschiktheidsverzekering en een goede pensioenopbouw te regelen. Er werd een onderzoek ingesteld dat in 2019 uitkomst moet bieden.
– Besluit over de opening van Lelystad Airport om vakantievluchten van Schiphol over te nemen. De opening is al twee keer uitgesteld en nog steeds is het onzeker of het in 2020 wel gaat lukken. “Het wordt steeds ingewikkelder“, zei minister Van Nieuwenhuizen onlangs.
– Een nieuw pensioenstelsel. In november 2018 klapte het overleg tussen werkgevers, vakbonden en het kabinet over een pensioenstelsel voor de toekomst. De verwachting is dat minister Koolmees van Sociale Zaken en Werkgelegenheid zelf met een nieuw voorstel komt.
– Het ontwerp-klimaatakkoord, dat op 21 december 2018is gepresenteerd. Na doorrekening door het Planbureau voor de Leefomgeving en het Centraal Planbureau zal het kabinet bekijken welke voorstellen voor CO2-reductie het overneemt. Belangrijke vraag daarbij is of de maatregelen niet te veel op de koopkracht van de burger drukken.
Telegraaf 21.02.2019
Van Vertrouwen naar Wantrouwen
Inmiddels lijkt de stemming omgeslagen. Het wantrouwen in het kabinet groeit. En inmiddels gaan mensen in gele hesjes en met anti-Rutte-slogansde straat op. En op de sociale media regent het grieven over een regering die wel oog zou hebben voor multinationals, maar ondertussen de energierekening en de btw op de dagelijkse boodschappen verhoogt.
Telegraaf 20.02.2019
In september 2018 meldde Elsevier Weekblad al dat de energierekening dit jaar fors hogeruitvalt en burgers uiteindelijk opdraaien voor de verduurzamingsrekening. In plaats van de grootverbruikers industrie en landbouw krijgen burgers en kleine bedrijven de rekening gepresenteerd. Dit komt door vrijstellingen voor de industrie en doordat de belasting lager wordt naarmate het verbruik omhoog gaat.
Huishoudboekje
Het consumentenvertrouwen is voor het eerst sinds vier jaar onder nulgezakt. Inmiddels lijkt de stemming omgeslagen.
Telegraaf 20.02.2019
Het wantrouwen in het kabinet groeit. Voor in het eerst in vier jaar tijd zijn consumenten negatief over hun eigen huishoudboekje en het economisch klimaat. De fors hogere energierekening en de btw-verhoging hakken er hard in.
AD 20.02.2019
In Nederland betaal je veel meer voor stroom en gas dan in de meeste andere Europese landen. Dat concludeert www.Energievergelijk.nl. Het is olie op het vuur, nadat bekend werd dat Nederlanders dit jaar honderden euro’s meer kwijt zijn aan gas en elektra dan eerder.
Telegraaf 23.02.2019
Volgens de analyse die is gebaseerd op de Household Energy Price Index liggen de prijzen voor elektra in ons land 28 procenthoger dan gemiddeld in Europa, maar gas is relatief nog duurder. “Dat hebben Nederlandse huishoudens vooral te danken aan de hoge belastingen’’, aldus Koen Kuijper van http://www.Energievergelijk.nl.
AD 21.02.2019
“53 procent van onze totale gasrekening bestaat uit energiebelasting en btw. In geen enkel ander Europees land is dit aandeel zo groot.”
De afgelopen weken gaat het in veel huishouders over bijna niets anders meer: alles is duurder maar de inkomsten zijn niet of nauwelijks gestegen. Zo is de energierekening flink omhoog gegaan, zijn de dagelijkse boodschappen prijziger geworden en is bij velen het eerste loonstrookje van het nieuwe jaar ondanks de beloftes toch tegengevallen.
Mensen merken het al met al in de portemonnee en dáár heeft het consumentenvertrouwen direct onder te lijden, zo bewijst het nieuwste consumentencijfer van het Centraal Bureau van de Statistiek (CBS). Deze maand komt het vertrouwen uit op -2, het laagste peil sinds vier jaar. Een duidelijke omslag, erkent CBS-hoofdeconoom Peter Hein van Mulligen. Er zijn nu meer mensen negatief dan positief.
Uiteindelijk blijken Nederlanders dit jaar dus fors meer voor gas en licht te moeten gaan betalen dan het kabinet claimde, bleek dit weekend uit berekening van het CBS. Een gemiddeld huishouden is bijna 2100 euro kwijt: 334 euro meer dan vorig jaar. Het kabinet deed de stijging eerst af als onzin, maar gaf daarna aan deze krant toe dat er achterhaalde cijfers zijn gebruikt bij het voorspellen van de energieverhoging, waardoor die lager uitkwam.
Vragen over het Planbureau
Minister Eric Wiebes (Economische Zaken en Klimaat) moest direct in de Kamer tekst en uitleg geven over de blunder. De Kamer heeft ook flinke twijfels over de vraag of het Planbureau wel in staat is om het Klimaatakkoord goed door te rekenen.
Het Planbureau doet daarom in een verklaring uitgebreid uit de doeken wat de verschillende overwegingen waren bij het gebruik van de oude cijfers. Zo was het in 2018 ‘onmogelijk en weinig zinvol’ om aan nieuwe cijfers te werken terwijl het Klimaatakkoord nog in de maak was.
‘Ten tweede was de beschikbare capaciteit geheel nodig om de analyses ten behoeve van het Klimaatakkoord te maken’, is te lezen. Alle betrokken partijen, inclusief de ministeries, stemden daarmee in, benadrukt het PBL.
CDA vertrouwt niet op berekeningen planbureau elektrische auto’s
Gisteren waren cijfers van het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) ook het middelpunt van discussie. De energierekening valt dit jaar veel hoger uit dan verwacht, en ook veel hoger dan het kabinet had voorgespiegeld.
De inschattingen van het PBL bleken oud te zijn. Ze kwamen uit de Nationale Energieverkenning(NEV) 2017. Het planbureau had door de drukte rond het concept-Klimaatakkoord geen tijd gehad in 2018nieuwe berekeningen te maken.
Minister Wiebes van Economische Zaken en Klimaat heeft het PBL gisteren alsnog opdracht gegeven om de Energieverkenning bij te werken, zodat het kabinet een betere inschatting kan maken van de gevolgen. Wiebes verklaarde eerder al dat het kabinet duidelijker had moeten zeggen dat de inschattingen voor de energienota van 2019 waren gebaseerd op cijfers van meer dan een jaar oud.
Het Centraal Planbureau (CPB) bekijkt op dit moment of de koopkrachtplaatjes die het kabinet met Prinsjesdag bekendmaakte bijgesteld moeten worden vanwege de enorme stijging van de energieprijzen. Samen met de bijgestelde koopkrachtplaatjes van het Centraal Planbureau zijn dit voor het kabinet belangrijke cijfers om dit jaar het beleid op te baseren.
Klimaatakkoord
Maar de vraag is of Wiebes die nieuwe cijfers gaat krijgen. Want de tientallen rekenmeesters van het PBL en het Centraal Planbureau werken nog steeds hard aan de doorrekeningen van het klimaatakkoord. Aan de NOS laat het PBL weten hierbij toch weer uit te gaan van de cijfers uit de NEV 2017.
Volgens een woordvoerder moet dat geen problemen opleveren. “Dat die cijfers oud zijn is maar relatief, want het klimaatakkoord gaat over de periode tot 2030. Schommelingen in de huidige energieprijzen hebben niet veel effect op het beleid in 2030.” De berekeningen zijn een week voor de verkiezingen klaar en gaan naar verwachting tot veel politieke discussie leiden.
Vragen vanuit de Tweede Kamer
De Tweede Kamer wilde namelijk weten hoe het kan dat het kabinet herhaaldelijk heeft verkondigd dat het met stijging van de energierekening niet zo’n vaart zou lopen. ,,Laten we mensen niet bang maken’’, zei staatssecretaris Mona Keijzer van Economische Zaken en Klimaat notabene nog afgelopen december 2018 in de Tweede Kamer.
,,Kwalijk’’, zegt PvdA-Kamerlid William Moorlag. ,,Het kabinet gebruikt totaal andere cijfers dan waar het CBS nu mee op de proppen komt. Dat kan gewoon niet. Dit ondermijnt het vertrouwen van burgers in de overheid. Het lijkt wel of de koopkrachtplaatjes zijn gebaseerd op modellen die door Hans Klok zijn ontworpen.’’
Ook regeringspartij VVD is kritisch. ,,Ik heb hier zelf ook vragen bij en wil graag weten waar dit verschil vandaan komt en hoe het te verklaren is’’, zegt VVD’er Dilan Yeşilgöz-Zegerius. Volgens GroenLinks verergert het kabinet de zorgen over klimaatbeleid. ,,Dit soort onvoorzichtige voorspellingen werkt contraproductief’’, stelt GroenLinks-Kamerlid Tom van der Lee.
NU 22.05.2019 Vooral het CDA in de Eerste Kamer is kritisch op de Klimaatwet van GroenLinks en PvdA, die de christendemocratische partij als een van de acht partijen in de Tweede Kamer heeft medeondertekend.
Dat bleek dinsdag tijdens de behandeling van de Klimaatwet, die in 2016 is ontworpen door GroenLinks en PvdA en later steun kreeg van VVD, CDA, D66, ChristenUnie, SP en 50PLUS.
Het voorstel wordt zo breed gesteund, dat de wet het bij de stemmingen volgende week toch wel zal halen, maar toch hadden de christendemocraten dinsdag kritiek.
CDA-senator Joop Atsma hamerde er in het debat met de acht initiatiefnemers en minister Eric Wiebes (Klimaat) op dat burgers en bedrijven behoefte hebben aan voorspelbaar en helder overheidsbeleid.
Die elementen mist Atsma. Zo regelt de Klimaatwet dat het kabinet elk jaar een klimaatbegroting opstelt. Daarbij wordt iedere vijf jaar, met een doorkijk naar tien jaar, een klimaatplan opgesteld. “Wat is de stip op de horizon? Welke garanties van voorspelbaarheid zijn er?”, vraagt Atsma zich af.
CDA twijfelt of er voldoendetoewijding is
Ook twijfelt Atsma aan de toewijding van de indieners, omdat er gaandeweg concessies zijn gedaan om zoveel mogelijk partijen mee te krijgen. Zo werd het doel voor CO2-reductie al in een vroeg stadium verlaagd van 55 naar 49 procent in 2030. Verder zijn de doelen juridisch niet afdwingbaar, waardoor er geen harde eisen in de wet komen te staan. De CDA’er vroeg zich daarom af of er wel “commitment” is na zoveel compromissen.
Jesse Klaver (GroenLinks), die de Klimaatwet als eerste indiener in de senaat verdedigde, gaf ruiterlijk toe dat hij niet helemaal zijn zin heeft gekregen. Maar hij verzekerde de CDA-senator dat de toewijding bij de partijen groot is. “Dit is de intentie die wij allemaal hebben en ik hoop dat we die heel lang vasthouden”, zei Klaver.
Hij benadrukte dat de wet een kader vormt. Een routekaart waarop de doelen staan, zoals 49 procent minder CO2-uitstoot in 2030 en 95 procent minder in 2050. De inhoud moet komen uit het nog op te stellen klimaatakkoord.
Het CDA en VVD zijn binnen de coalitie met D66 en ChristenUnie duidelijk het meest kritisch als de klimaatplannen ter sprake komen. De partijen vrezen vooral voor hoge energierekeningen bij huishoudens en een ongelijk speelveld voor het bedrijfsleven. Toch zijn het CDA en VVD in de formatie akkoord gegaan met de klimaatambities van dit kabinet.
De partijen zullen volgende week naar alle waarschijnlijkheid dan ook instemmen met de Klimaatwet. Want hoewel Atsma zich dinsdag opwierp als een van de grootste criticasters, wekte hij niet de indruk dat het CDA de wet niet zou gaan steunen.
PVV, PvdD en SGP zullen tegenstemmen
De PVV, Partij voor de Dieren (PvdD) en SGP zullen dat in ieder geval niet doen, lieten de senatoren weten. De partijen steunden de wet in de Tweede Kamer al niet en zijn in de tussentijd niet van gedachten veranderd.
De PVV twijfelt aan de invloed van de mens op de klimaatverandering en aan de haalbaarheid en betaalbaarheid van de plannen. Voor de PvdD gaan de maatregelen juist niet ver genoeg. De SGP heeft vooral bezwaar tegen het gebrek aan juridische afdwingbaarheid.
50PLUS-leider Henk Krol zinspeelde er in april nog op dat de senaatsfractie tegen zou stemmen, ondanks de handtekening die de partij zelf onder de wet had gezet. De uitkomst van de Provinciale Statenverkiezingen met het klimaatsceptische FVD als grote winnaar zou dat rechtvaardigen, vond Krol. Maar 50PLUS-senator Jan Nagel was tijdens het debat een stuk minder stellig.
NOS 22.05.2019 Het kabinet trekt dit jaar eenmalig 400 miljoen euro extra uit om de klimaatdoelen te halen. Daarna wordt er jaarlijks 110 miljoen euro extra vrijgemaakt.
Dat heeft de coalitie besloten in overleg over de Voorjaarsnota, melden bronnen aan de NOS. Het geld wordt gereserveerd voor de klimaatplannen, die volgende maand worden gepresenteerd.
Tweedehands elektrische auto
Een deel van het bedrag gaat naar een warmtefonds. Dat is een fonds waar huizenbezitters aanspraak op kunnen maken als ze hun woning duurzamer willen maken. Daarnaast wordt het extra geld gebruikt om de aanschaf van tweedehands elektrische auto’s te stimuleren en woonwijken van het gas af te krijgen. Welke bedragen naar de afzonderlijke doelen gaan is nog niet duidelijk.
Eerder had het kabinet al bekendgemaakt eenmalig 500 miljoen euro vrij te maken om het vonnis in de Urgendazaak na te komen. Ook is in het regeerakkoord al afgesproken dat er jaarlijks 300 miljoen naar het klimaat gaat. Het geld uit de voorjaarsnota komt daar dus nog eens bovenop.
Geld vrijmaken voor klimaat ligt politiek erg gevoelig, ook binnen de coalitie. D66 en de CU willen de ambitie van ‘het groenste kabinet ooit’ waarmaken, terwijl VVD en CDA terughoudender zijn.
Is het veel?
Dit bedrag is nog niet voldoende om de plannen uit het concept-klimaatakkoord helemaal uit te voeren. Daar is meer voor nodig. Het Planbureau voor de Leefomgeving berekende begin dit jaar dat de kosten van het klimaatakkoord zullen oplopen tot 1,6 à 1,9 miljard euro per jaar in 2030. Dat geld komt deels van overheid en deels van de burgers.
De Voorjaarsnota wordt deze maand nog besproken in de ministerraad. Eerder lekte al uit dat het kabinet ook honderden miljoenen extra uittrekt voor de jeugdzorg en defensie. In veel gevallen komt dat extra geld vrij omdat het kabinet meevallers heeft op andere begrotingen.
Dit jaar gaat er nog eens eenmalig 400 miljoen euro van het kabinet naar groene plannen.Ⓒ ANP
Telegraaf 22.05.2019 Het kabinet trekt honderden miljoenen euro’s extra uit voor klimaatbeleid. Dit jaar gaat er eenmalig nog eens 400 miljoen van het kabinet naar groene plannen.
Dat staat in de Voorjaarsnota van het kabinet, zo bevestigen bronnen na berichtgeving van de NOS. Jaarlijks komt er circa 110 miljoen euro extra beschikbaar voor groen beleid.
Deze grote bedragen komen nog eens bovenop het half miljard dat het kabinet eind vorig jaar al extra reserveerde voor duurzame plannen. Dat is vooral bedoeld om de uitstoot versneld omlaag te brengen, wat het kabinet na juridische druk van actiegroep Urgenda moet doen.
Naar verluidt wordt het geld gestoken in een fonds waarmee huizenbezitters hun woning duurzamer kunnen maken. Ook wordt er geld gereserveerd om de aanschaf van tweedehands elektrische auto’s te bevorderen.
AD 22.05.2019 Het kabinet trekt dit jaar eenmalig 400 miljoen euro extra uit om de klimaatdoelen te halen. Daarna wordt er jaarlijks 110 miljoen euro extra vrijgemaakt. Dat heeft de coalitie besloten in overleg over de Voorjaarsnota, melden bronnen aan de NOS. Het geld wordt gereserveerd voor de klimaatplannen, die volgende maand worden gepresenteerd.
Een deel van het bedrag gaat naar een warmtefonds. Dat is een fonds waar huizenbezitters aanspraak op kunnen maken als ze hun woning duurzamer willen maken. Daarnaast wordt het extra geld gebruikt om de aanschaf van tweedehands elektrische auto’s te stimuleren en woonwijken van het gas af te krijgen. Welke bedragen naar de afzonderlijke doelen gaan is nog niet duidelijk.
Eerder had het kabinet al bekendgemaakt eenmalig 500 miljoen euro vrij te maken om het vonnis in de Urgendazaak na te komen. Ook is in het regeerakkoord al afgesproken dat er jaarlijks 300 miljoen naar het klimaat gaat. Het geld uit de voorjaarsnota komt daar dus nog eens bovenop.
De Klimaatwet legt CO2-doelstellingen tot 2050 vast.
Telegraaf 21.05.2019 Een ruime meerderheid van de Tweede Kamer ging zichzelf feliciterend akkoord met de Klimaatwet, maar in de Eerste Kamer klinken twijfels. Vandaag gaat de senaat, zónder Forum voor Democratie, in debat over de initiatiefwet.
De Klimaatwet legt CO2-doelstellingen tot 2050 vast en maakt het thema klimaat daarmee de komende decennia een onderwerp waar kabinetten verplicht mee aan de bak moeten.
Fractievoorzitters en klimaatwoordvoerder van VVD, CDA, D66, CU, PvdA, GL, SP en 50Plus feliciteerden elkaar eind vorig jaar uitgebreid in de Tweede Kamer, maar een aantal van deze partijen heeft in de senaat bedenkingen bij de wet.
Gezichtsverlies
Zo heeft CDA-senator Atsma eerder aangegeven dat hij nog niet enthousiast is. De christendemocraat heeft vooral twijfels over de invloed die het parlement kan uitoefenen op de zogeheten ’klimaatplannen’ die kabinetten volgens de initiatiefwet moeten maken. De SP wil meer invloed voor het parlement.
VVD-senator Klip-Martin heeft in het debat laten weten dat „leden van de fractie sympathie hebben voor het voorstel.” De liberaal suggereerde verdeeldheid door te zeggen dat er „kritische geluiden” zijn in haar fractie.
Vanwege de grote hoeveelheid initiatiefnemers lijkt een meerderheid in de senaat gegarandeerd. Desondanks zou een tegenstem uit eigen gelederen gezichtsverlies betekenen.
Het debat in de Eerste Kamer wordt gevoerd zonder Forum voor Democratie. De partij boekte een grote overwinning bij de recente provinciale verkiezingen met de belofte dat ze er alles aan zouden doen om de Klimaatwet van tafel te krijgen. Ondanks een verzoek van FvD vond de huidige senaat het niet noodzakelijk om van de planning af te wijken. De stemming is volgende week dinsdag, tijdens de laatste reguliere vergadering van de Eerste Kamer in oude samenstelling.
Luchtfietserij
PVV-senator Van Strien kwam dinsdag als eerste aan het woord. „Luchtfietserij”, noemde hij de initiatiefwet „De gevolgen zijn niet te overzien. Wij willen dat u gewoon vlees kunt blijven eten, zo lang kunt douchen als u wilt en auto kunt blijven rijden. Deze klimaatwet moet zo snel mogelijk door de shredder.”
D66 en ChristenUnie zijn wel enthousiast. „Er is daadkracht nodig”, zei D66-senator Pijlman. „Ons land is een Deltaland, zestig procent van ons land is extreem gevoelig voor overstromingen. Klimaatverandering betekent voor ons land een extra uitdaging.” GroenLinks-senator Binnema jubelde zelfs over een „historisch moment.”
Schalk, Eerste Kamerlid voor de SGP, kwam met technische kritiek op de wet: „Er is niet eens een begin van een deugdelijke financiële dekking.” Ook stelde hij dat bij de burger ’doorgeschoten klimaatmaatregelen niet gewenst zijn’. Volgens hem is de verkiezingsoverwinning van Forum daar een bewijs van.
BB 10.05.2019 De VNG wil dat gemeenten meer tijd krijgen om de eerste versie van hun regionale energiestrategie op te stellen. Die hoeft dan pas anderhalf jaar (in plaats van een jaar) na inwerkingtreding van het Klimaatakkoord te zijn afgerond. Daarnaast moet er extra geld op tafel komen.
Warmtenetten
Dat schrijft de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) deze week in een brief aan de leden. Ook moet eerst beter worden geduid hoe gemeenten succesvol warmtenetten kunnen realiseren. Dat probleem speelt vooral in gebieden waar warmtenetten niet rendabel lijken. Het opslaan en distribueren van warmte moet eveneens verder worden onderzocht.
Woonlasten
Verder plaatst de VNG een voorbehoud bij de ambitie om anderhalf miljoen woningen te verduurzamen zonder extra kosten voor de bewoner/eigenaar. De VNG wil het daarvoor gehanteerde begrip ‘woonlastenneutraliteit’ eerst verder uitgewerkt zien.
Proeftuinen
Eerder al vroeg de VNG meer geld van het rijk voor de proeftuinen aardgasvrije wijken (nu 150 miljoen euro), waarin gemeenten experimenteren met het verduurzamen van buurten. Daarover lopen gesprekken. Ook moet er extra geld op tafel komen om de uitvoeringskosten van de energietransitie na 2021 te dekken. De Raad voor Openbaar Bestuur verricht daar op dit moment een eerste, verkennend onderzoek naar.
Gas afkoppelen
Op het verlanglijst van de VNG prijkt ook een uitdrukkelijker bevoegdheid voor gemeenten om wijken van het aardgas te mogen afkoppelen. De gemeentelijke gasaansluitplicht, waar halsstarrige huiseigenaren zich nog steeds op kunnen beroepen, zou op korte termijn moeten worden vervangen door het ruimer te interpreteren warmterecht. Nu is dat alleen voor nieuwbouw het geval. Daar is aansluiting op het gas sinds 1 juli 2018 verboden.
NU 07.05.2019 De zogenoemde ‘Gele Hesjes’ zijn dinsdag op bezoek geweest bij premier Mark Rutte. Na de zomer volgt er een tweede ontmoeting. De premier zal in de tussentijd het manifest en de wensen van de activisten bestuderen, laat de groep weten.
Rutte had de actievoerders begin maart uitgenodigd, toen hij ze tegenkwam op verkiezingscampagne in Roermond. Dinsdag kwamen vijf vertegenwoordigers van de Nederlandse tak van de beweging, onder wie Desirée van Deurse, naar het Binnenhof.
De ‘Gele Hesjes’-protestbeweging ontstond vorig jaar in Frankrijk uit onvrede over hoge brandstofprijzen en de kosten van levensonderhoud. Sindsdien is er ook een Nederlandse tak actief en werden er in de afgelopen maanden acties gevoerd in verschillende steden, geïnspireerd door de Fransen.
Afgelopen februari demonstreerden ongeveer honderd ‘Gele Hesjes’ in Hilversum bij het gebouw van de NOS, omdat ze vonden dat ze te weinig aandacht kregen van de media.
AD 07.05.2019 De tientallen gele hesjes in Nederland gaan door met hun demonstraties, ook na een gesprek met premier Rutte. ,,Het is heel moeilijk om afspraken met hem te maken’’, zegt Elbert Westerbeek (51) over het bezoek aan het Torentje.
Twee van de vijf gele hesjes die maandagavond bij premier Rutte op bezoek waren, weigerden hem voorafgaand aan het gesprek een hand te geven. Omdat ze ‘geen respect voor hem hebben’, zo verklaarden ze. De delegatie van demonstranten praatte met Rutte over problemen in de Nederlandse samenleving.
Ook vroegen ze hem om op te stappen als premier. Want volgens de gele hesjes is het kabinet onder leiding van Rutte de veroorzaker van veel problemen, zoals armoede, hoge belastingen en de vastgelopen woningmarkt. ,,Maar hij zei dat hij niet vertrekt’’, aldus Ingeborg Westerhoff (55) na afloop.
Heftige emotie bij Elbert (51) van de gele hesjes, die in gesprek ging met premier Rutte. “Het was een heel pittig gesprek, omdat je heel alert moet zijn.” @ADPolitiek35 6:58 PM – May 7, 2019
Of het gesprek wel zin heeft gehad, weet Westerhoff niet zo goed. ,,Ja, hij heeft naar ons geluisterd. Maar ik denk nog steeds dat zijn uitnodiging een verkiezingsstunt was, vanwege de Europese verkiezingen die eraan komen. Wel heeft hij beloofd dat er na de zomer een vervolggesprek komt.’’
Elbert Westerbeek (51) uit Emmen is positiever. Hevig geëmotioneerd verlaat hij het Torentje. ,,Het vreet aan je’’, zegt hij. ,,Het is heel moeilijk om afspraken met Rutte te maken. Ik moest heel erg aandringen. Wij willen concrete antwoorden en concrete afspraken. Wij willen de mensen in Nederland weer hoop geven.’’
De betogers hebben een manifest aan Rutte overhandigd. ,,Ik heb het idee dat Rutte serieus naar ons heeft geluisterd’’, zegt Westerbeek. ,,Of hij ons ook écht serieus neemt, weet ik niet zeker. Of hij neemt ons serieus, of hij kan het heel goed spelen.’’
Zelf liet Rutte na afloop van het gesprek weten dat het kabinet ‘begrijpt dat er zorgen en onzekerheid leven bij de mensen’. ,,Daarom zijn en blijven we met iedereen in gesprek, ook met mensen die het met ons oneens zijn.’’
Hoewel de premier volgens de gele hesjes heeft beloofd ‘punten van zorg uit te zoeken’ en ‘dingen te verbeteren’, gaan hun acties gewoon door. De demonstranten, waarvan er maandag tientallen naar het Binnenhof waren gekomen, gaan de komende weken de straat op in Nijmegen, Den Haag en Rotterdam.
NOS 07.05.2019 Premier Rutte heeft een delegatie van de gele hesjes ontvangen op het Torentje. Ze kwamen met hem praten over problemen in de Nederlandse samenleving. Volgens de protestbeweging zijn er veel voorbeelden uit de praktijk waar het misgaat, door het regeringsbeleid.
Enkele tientallen mensen in gele hesjes hadden zich verzameld op het Plein bij de Tweede Kamer. Een delegatie van vijf mensen mocht uiteindelijk van de politie het Binnenhof op, en bij de premier naar binnen.
Die stond met uitgestoken hand bij de deur van zijn werkkamer, maar twee leden van de delegatie negeerden dat. Ze liepen zonder een hand te geven naar binnen, een van hen met een telefoon aan het oor. Veel mensen uit de protestbeweging houden Rutte verantwoordelijk voor veel maatschappelijke problemen.
Rutte had de demonstranten uitgenodigd na een campagnebijeenkomst in Roermond begin maart. Hij sprak daar met Desirée van Deurse van de gele hesjes. Zij kwam vandaag met vier anderen naar Den Haag.
Na afloop sprak Van Deurse van een respectvol gesprek met Rutte. “We hebben het nu met woorden gedaan, nu moeten de daden nog volgen.” Volgens Van Deurse is het de bedoeling dat Rutte na de zomer opnieuw met de gele hesjes praat.
Dan heeft hij ook het manifest gelezen dat ze hem vanmiddag aanboden. Dat heeft als conclusie dat de regering moet opstappen omdat die incompetent is. Die conclusie blijft wat de gele hesjes betreft gewoon staan.
Na afloop wel een hand
Een van de vrouwen die bij binnenkomst Rutte niet de hand schudden, zei dat ze dat deed omdat ze geen respect voor hem had. “Maar na afloop heb ik hem wel een hand gegeven, omdat ik het gevoel heb dat we wel wat zijn opgeschoten. Ik heb weer een heel klein beetje hoop.”
Toch heeft ze nog steeds geen hoge pet op van de premier. “Hij leeft in een bubbel. Hij kan urenlang praten zonder iets te zeggen. Hij geeft nooit concreet antwoord.”
Verschillende beweegredenen
De gele hesjes demonstreerden de afgelopen maanden op verschillende plekken in het land, naar voorbeeld van de gele hesjes in Frankrijk. In Nederland hebben de demonstranten verschillende beweegredenen om de straat op te gaan. Een deel loopt vooral te hoop tegen immigratie, een ander deel is boos op de EU, multinationals of de globalisering.
Eind vorig jaar liep een demonstratie van de gele hesjes in Den Haag uit de hand. De politie greep in toen er vuurwerk werd afgestoken en vernielingen werden aangericht. De laatste tijd trekken de demonstraties van de gele hesjes nog maar weinig mensen.
Mark Rutte
@MinPres
Ik ontving een afvaardiging van de gele hesjesbeweging in het Torentje. Het kabinet begrijpt dat er zorgen en onzekerheid leven bij mensen. Daarom zijn en blijven we met iedereen in gesprek, ook met mensen die het met ons oneens zijn. https://t.co/3d702diHTd
BB 06.05.2019 Het klimaatakkoord van Parijs, het Energieakkoord en de Klimaatwet in wording; ontwikkelingen waaruit blijkt dat ecologische, economische en sociale uitdagingen Nederland nu echt dwingen tot het maken van een transitie naar duurzame energie. Deze transitie is enorm: acht miljoen gebouwen in Nederland moeten van het aardgas af, worden geïsoleerd en voorzien van duurzame energie. En dat alles onder regie van de gemeenten.
Nieuwe vormen van energie worden vaker decentraal georganiseerd, burgerparticipatie neemt toe en oplossingen zijn sterk afhankelijk van de lokale situatie. Dit maakt het huidige speelveld complex en vaak gefragmenteerd, maar brengt ook kansen mee voor samenwerking tussen gemeenten en bewoners. Toch zijn de gemeente en bewoners vaak nog niet met elkaar in gesprek.
Inzicht in dit speelveld is van belang, om als gemeente effectief te kunnen acteren in dit proces. Hoe kan uw gemeente haar regierol in dit proces vervullen? En hoe maakt u, passend bij de lokale situatie, hierbij de juiste afwegingen? Denk daarbij aan procesmatige keuzes zoals het betrekken van bewoners en bottom-up initiatieven, gedragen planvorming en het benodigd immaterieel kapitaal.
KplusV heeft een afwegingsmodel ontwikkeld om deze route te bepalen. In dit artikel delen wij op welke manier de gemeente inzicht kan krijgen in het speelveld en op basis daarvan de juiste route kan bepalen. Vervolgens zoomen we in op het betrekken van bewoners en andere initiatieven in deze route. Wij gaan graag met u in gesprek om van gedachten te wisselen over hoe uw gemeente deze route concreet kan invullen.
Op veel plekken ontstaan ambitieuze plannen en deze plannen komen niet alleen van lokale overheden. Op wijkniveau ontstaan ook veel (bewoners) initiatieven. Veel gemeenten staan daardoor voor de uitdaging om deze initiatieven optimaal te ondersteunen en te verbinden met de transitie opgave. De manier waarop de gemeente dit kan aanpakken is afhankelijk van de lokale situatie. Het canvas helpt om stakeholders in de wijk maximaal te betrekken.
Van fragmentatie naar coöperatie
Bewoners of ‘koplopers in de wijk’ krijgen al langer energie van energie in de wijk en hebben van daaruit initiatieven gestart. Veel gemeenten ondersteunen deze initiatieven, bijvoorbeeld door via organisaties een netwerk en expertise te bieden. Toch vinden deze activiteiten nu nog vaak op kleine schaal plaats:
De koplopers in de wijk (met vaak technische expertise) motiveren vooral de 10% geïnteresseerden in de wijk, maar de grote massa wordt nog niet geactiveerd;
Er is een grote afstand tussen bewoners en gemeenten, zij zijn vaak nog niet met elkaar in gesprek;
Er wordt nog onvoldoende samengewerkt met marktpartijen.
De overgang naar een aardgasvrije wijk is echter complex, en kan daarom niet vanuit één partij worden opgelost. Dus wat als de hele wijk van het aardgas af moet gaan? Het juiste samenspel tussen verschillende partijen in verschillende fasen is daarbij van groot belang.
Per fase weegt de gemeente af welke stakeholders initiatief kunnen en willen nemen en hoe de gemeente deze initiatieven het beste kan ondersteunen. Zo wordt de nodige flexibiliteit ingebracht om de lokale ideeën en potentie voor vernieuwing optimaal te ontsluiten. Door in de verschillende fasen de interactie op te zoeken tussen de gemeente en de stakeholders en initiatieven in de wijk, kan eigenaarschap steeds meer in de wijk belegd worden.
In een succesvolle aanpak werken verschillende stakeholders uiteindelijk samen in een samenwerkingsverband in de wijk. Deze ‘coöperatie’ kan verschillende vormen aannemen. In de coöperatie:
Worden vanuit de bewoners niet alleen technische- maar ook sociale en organisatorische vaardigheden belegd;
Vindt er nauwe interactie plaats tussen de gemeente en de coöperatie;
Worden marktpartijen betrokken;
Kunnen afhankelijk van de lokale situatie in eerdere of latere fasen verantwoordelijkheden en beslissingen worden belegd.
Door het in beeld brengen van de verschillende fasen en bouwstenen ontstaat inzicht en overzicht in het speelveld, de kansen in een wijk en de te nemen route. Op deze route kunnen steeds meer stakeholders worden verbonden en aangehaakt in het proces, waardoor niet alleen koplopers, maar uiteindelijk de hele wijk mee kan bewegen in een gedragen transitie in de wijk.
NU 24.04.2019 Het doel van het kabinet om in 2030 de helft minder CO2 uit te stoten dan in 1990 wordt wel gehaald met de plannen van GroenLinks en PvdA om de uitstoot van broeikasgassen door de industrie extra te belasten, blijkt uit de woensdag gepubliceerde voorlopige berekeningen van het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL).
In het kort;
GroenLinks en PvdA werkten eigen variant CO2-heffing uit
Doel is 49 procent CO2-reductie in 2030 ten opzichte van 1990
CO2-doelen lijken niet haalbaar met plannen van klimaattafels
Kabinet verwacht voor zomervakantie klimaatakkoord te hebben
GroenLinks en de PvdA hadden ieder een eigen variant van een CO2-heffing uitgewerkt en die laten doorrekenen, omdat de partijen de plannen van de zogenoemde klimaattafels voor de industrie te vrijblijvend vonden.
Er is een bonus-boetesysteem uitgewerkt, terwijl de partijen pleiten voor een generieke heffing waarbij de industrie sowieso een vorm van CO2-belasting betaalt.
Aan de klimaattafels zijn door verschillende partijen uit het bedrijfsleven, maatschappelijke organisaties en overheden vele plannen bedacht die moeten leiden tot 49 procent CO2-reductie in 2030 ten opzichte van 1990. Dit is het percentage dat het kabinet zich ten doel heeft gesteld om de opwarming van de aarde af te remmen. Uiteindelijk moeten alle plannen samen tot een klimaatakkoord leiden.
Maar uit de doorrekening bleek dat die CO2-doelen waarschijnlijk niet worden gehaald. Vooral de industriesector blijft achter. De ruim 14 megaton CO2 die deze sector moet besparen, van de in totaal 49 megaton, wordt niet gehaald.
Het PBL werkt met bandbreedtes wanneer er wordt gekeken naar CO2-besparing, omdat er veel onzekerheden zijn. In de plannen van GroenLinks en de PvdA, die meerdere varianten lieten doorrekenen, vallen de doelen in bijna alle gevallen binnen die bandbreedtes, maar niet in alle gevallen.
Opbrengsten worden teruggegeven aan huishoudens
In algemene zin kan worden vastgesteld dat met de plannen van GroenLinks en PvdA de CO2-doelen worden gehaald, de kosten voor rekening van de industrie zijn en de opbrengsten worden teruggesluisd via een lagere energierekening voor huishoudens en het stimuleren van duurzame energie voor het bedrijfsleven.
Het PBL waarschuwt wel dat de extra kosten voor de industrie ertoe kunnen leiden dat bedrijven uit Nederland vertrekken, maar dan logischerwijs nog wel CO2 blijven uitstoten. “Een risico bestaat dat bedrijven op langere termijn hun productie in Nederland zullen verminderen, stoppen of minder laten toenemen dan wanneer er geen heffing zou zijn”, schrijft het PBL.
Rutte belooft plannen PvdA en GroenLinks serieus te bekijken
Het kabinet moet nog een besluit nemen over welke klimaatmaatregelen uiteindelijk worden gebruikt en in het definitieve klimaatakkoord komen. Premier Mark Rutte heeft steeds gezegd serieus naar de plannen van de twee oppositiepartijen te kijken.
Rutte kondigde in maart aan ook te werken aan een CO2-heffing. Maar uit uitgelekte stukken zou blijken dat die heffing een stuk milder is dan de varianten van GroenLinks en PvdA.
Vanwege de CO2-heffing voor de industrie, in welke vorm dan ook, loopt de afronding van het klimaatakkoord vertraging op, zei Rutte. De premier verwacht wel voor de zomervakantie, die op 5 juli begint, klaar te zijn. Aanvankelijk was het de bedoeling dat er eind vorig jaar een akkoord zou liggen.
CO2-heffing loopt op tot 200 euro per ton CO2
GroenLinks heeft twee varianten laten doorrekenen. In de eerste variant gaat het om een heffing van 25 euro per ton CO2 in 2020, die wordt verdubbeld tot 50 euro per ton CO2 in het jaar daarop. Daarna stijgt de heffing jaarlijks tot 100 euro per ton CO2 in 2030 en uiteindelijk 200 euro per ton CO2 in 2050.
De opbrengsten gaan vooral naar de verlaging van de energierekening voor huishoudens. Ook wordt een deel gebruikt voor een belastingkorting voor de laagste inkomens en voor compensatie voor de meest vervuilende bedrijven om te voorkomen dat die naar het buitenland vertrekken en daar alsnog CO2 uitstoten.
“Ik denk dat het belangrijk is om te komen tot een breed gedragen uitwerking van de CO2-belasting”, aldus Jesse Klaver.
In de tweede variant van GroenLinks start de heffing van 25 euro per ton CO2 in 2023 en loopt die dan op tot 100 euro in 2030. Uiteindelijk komt ook deze heffing uit op 200 euro per ton CO2 in 2050.
De opbrengst gaat in deze variant in de vorm van subsidie naar bedrijven die willen verduurzamen in plaats van naar compensatie. Verder is het uitgavenpatroon gelijk aan de eerste variant. Deze heffing komt boven op de al bestaande Europese CO2-heffing (ETS).
“Ik denk dat het belangrijk is om te komen tot een breed gedragen uitwerking van de CO2-belasting”, zegt GroenLinks-leider Jesse Klaver. “Onze bereidheid om hier aan te werken blijft staan. Ik vraag me wel af of VVD en CDA dat aandurven.”
‘Met verstandige heffing worden doelen wel gehaald’
De CO2-heffing van de PvdA begint op 45 euro per ton CO2 in 2021 en blijft met 2 procent per jaar stijgen. Bedrijven die al een Europese CO2-heffing betalen, krijgen korting. PvdA wil kwetsbare sectoren ontzien door deze bedrijven 20 of 40 procent minder te belasten.
PvdA-leider Lodewijk Asscher: “Met een verstandige heffing worden de klimaatdoelen wél gehaald en worden gewone huishoudens ontzien.”
Plannen van de linkse partijen voor een CO2-heffing leiden tot meer reductie van de uitstoot van CO2 dan het concept-klimaatakkoord, luidt de voorlopige conclusie van het PBL.
NOS 24.04.2019 Met de invoering van een CO2-heffing voor de industrie is het mogelijk om de klimaatdoelen te halen. Het gaat om een zogenoemde ‘platte’ heffing, die inhoudt dat bedrijven een vast bedrag betalen voor iedere ton CO2-uitstoot.
Dat blijkt uit voorlopige doorrekeningen van het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) van plannen van GroenLinks en de PvdA om de CO2-uitstoot terug te brengen. Wel ontstaat bij het invoeren van een CO2-heffing het risico dat bedrijven naar het buitenland vertrekken, stelt het PBL.
De twee linkse partijen hebben het PBL gevraagd hun eigen voorstellen voor een CO2-belasting door te rekenen, omdat het bureau twijfelt aan de haalbaarheid van de plannen die in het concept-klimaatakkoord staan. De partijen denken dat hun plannen duidelijker en doeltreffender zijn. Het PBL zegt meer tijd nodig te hebben voor een definitieve doorrekening van de voorstellen.
Boete
In het concept-klimaatakkoord is een zogenoemd bonus/malus-systeem voorgesteld. Bedrijven krijgen een doelstelling opgelegd waarvoor ze subsidies kunnen krijgen, een bonus. Maar als ze de doelstellingen niet halen krijgen ze een boete, een malus dus.
GroenLinks en PvdA geloven dat hun eigen plannen voor een generieke heffing voor iedere ton CO2-uitstoot meer resultaat opleveren. Het Planbureau geeft hun dus gelijk: de doelstelling voor de industrie in het klimaatakkoord is een reductie van de uitstoot van 14,3 megaton. De plannen van de ‘industrietafel’ waar over het klimaatakkoord is onderhandeld, komen waarschijnlijk niet verder dan 6 tot maximaal 14 megaton.
Strengere heffing
Het plan van de PvdA voor een heffing leidt in de voorlopige doorrekening tot een afname van 11 tot 22 megaton van de CO2-uitstoot. GroenLinks stelt een wat strengere heffing voor en komt uit op een reductie tussen 12 en 24 megaton. Het kabinet heeft al toegezegd de uitkomsten van deze doorrekeningen mee te wegen in zijn afwegingen.
Begin juni komt het kabinet met een uitwerking van de klimaatplannen, met daarin een “verstandige” CO-heffing. Het is nog onduidelijk hoe die heffing er precies uit gaat zien. De PvdA en GroenLinks vrezen dat de regeling niet streng genoeg is, zeiden ze begin april. Maar volgens minister Wiebes was er nog geen uitgewerkt plan en waren er alleen nog “verkennende gesprekken” gevoerd.
AD 24.04.2019 PvdA en GroenLinks claimen dat de klimaatdoelstellingen alleen kunnen worden gehaald met een forse CO2-heffing voor bedrijven. Vandaag publiceerden zij hun alternatieve plannen.
De PvdA denkt in de meest verregaande variant van de CO2-heffing (waarbij alle bedrijven een belasting moeten betalen over de uitstoot die ze veroorzaken) een vermindering van de uitstoot van 13 tot 22 megaton te kunnen bewerkstelligen. ,,Zo worden de klimaatdoelen wél gehaald en worden gewone huishoudens ontzien.’’
GroenLinks denkt zelfs nog meer CO2 te kunnen besparen met een heffing: van 16 tot 24 megaton te kunnen halen, maar dat vereist wel een enorme investering van 6,7 – 7,6 miljard euro tot 2030. Dat geld moet worden besteed om via loonkostensubsidie mensen aan het werk te helpen die hun baan verliezen door de energietransitie. Ook moet er subsidie komen voor innovatieve technologieën.
Partijleider Jesse Klaver wil de CO2-belasting geregeld zien in het Belastingplan 2020. ,,Het lijkt er op dat het kabinet verlamd is. Maar wat het kabinet moet realiseren is dat dit de laatste kans is. Doet het kabinet niets, dan staat niet alleen de toekomst van het klimaat, maar ook dat van het kabinet op het spel.’’
Het PBL wijst erop dat de doorrekeningen van de twee linkse voorstellen slechts ‘een ruwe indicatie’ geven. Om ook de gevolgen voor bijvoorbeeld het vestigingsklimaat en de werkgelegenheid te kunnen inschatten, hebben de rekenmeesters meer tijd nodig.
Kabinetsplannen
De doorrekeningen zijn belangrijk omdat het kabinet ze wil meenemen bij de overwegingen rond een CO2-taks. De ruim zeshonderd maatregelen uit het vorige maand gepresenteerde voorlopige Klimaatakkoord schieten volgens het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) namelijk tekort om de kabinetsdoelstelling van 49 procent CO2-reductie in 2030 te halen.
Daarop liet het kabinet weten dat er toch een ‘verstandige’ heffing op de uitstoot van het schadelijke CO2 bij grote bedrijven komt. ‘De rekening moet eerlijker verdeeld worden’, aldus premier Mark Rutte vorige maand. In eerste instantie voelde het kabinet niets voor een CO2-taks, maar lag er een regeling met subsidies en boetes voor de industrie op tafel. Die werkt echter onvoldoende, aldus het PBL.
Het kabinet wil echter niet zo ver gaan als PvdA en GroenLinks en met een algemene heffing komen voor alle bedrijven. Het kabinet wil ‘een verstandige heffing’ die bedrijven niet naar het buitenland jaagt. Ook moet de opbrengst worden gebruikt om bedrijven te helpen schoner te produceren.
Mark Rutte sprak in de Ochtend show to go over het klimaat. Een kijker vroeg zich af of het wel slim was om de Formule 1 naar Nederland te halen.
AD 19.04.2019 Het kabinet verwacht pas begin juni zijn pakket klimaatmaatregelen (klimaatakkoord) te presenteren. Aanvankelijk zouden deze maand de definitieve voorstellen komen om de uitstoot van broeikasgassen de komende decennia fors te verlagen.
Het kabinet stelt kwaliteit en zorgvuldigheid boven snelheid, meldt verantwoordelijk minister Eric Wiebes aan de Tweede Kamer. Premier Mark Rutte had begin april al laten doorschemeren dat het langer zou gaan duren. Hij sprak toen over een ,,enorme bak werk.’’
De regering buigt zich over de doorberekeningen van het ontwerp-klimaatakkoord. Bij de presentatie van het definitieve akkoord wil het kabinet de Kamer informeren over de manier en het moment waarop zal worden vastgesteld of de doelen worden gehaald. Het zal dan ook gaan om de veelbesproken CO2-heffing voor de industrie.
NU 08.04.2019 Het gaat Nederland niet lukken om het met Europa afgesproken doel van 14 procent duurzame energie in 2020 te halen. Daarom zal de overheid aanvullende maatregelen moeten nemen, stelt EU-commissaris Miguel Arias Cañete (Klimaatactie en Energie) in een interview met NRC.
Hij bevestigt de constatering die het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) in januari al deed. De overheidsinstantie die beleidsanalyses op het gebied van milieu maakt, constateerde in een rapport dat door de overheid gestelde klimaatdoelen niet worden gehaald.
Het percentage opgewekte duurzame energie bedraagt volgend jaar naar verwachting 12,2 procent, dat is minder dan het Europese doel van 14 procent.
Nederland behoort daarmee tot een minderheid. Elf EU-lidstaten hebben de doelen al gehaald, tien lidstaten liggen op schema om het doel binnen een jaar te halen. Slechts zeven landen bevinden zich in de gevarenzone.
Nederland kan duurzame energie in het buitenland kopen
EU-commissaris Cañete stelt in het interview met de krant dat Nederland duurzame energie in het buitenland moet gaan inkopen of produceren om toch de door de Europese wet voorgeschreven doelen te halen. Cañete heeft hier vorige week met minister Eric Wiebes (Klimaat) over gesproken.
Energie is duurzaam als deze wordt opgewekt met wind, zon of biomassa (verbranding). Dit zijn vormen van energie waarbij het verbruik geen gevolgen heeft voor het leefmilieu en de toekomstige generaties.
De Europese bewindsman wil niet zeggen wat de consequenties voor Nederland zullen zijn als de doelen in 2020 niet worden gehaald. “Wij zorgen met al onze wettelijke instrumenten dat landen hun verantwoordelijkheid nemen voor de bindende doelen”, stelt hij. Hij beklemtoont dat Nederland niet meer tijd zal krijgen om de doelen te halen.
EU prijst Nederland voor ambities op lange termijn
Cañete prijst in NRC Nederland overigens wel voor de ambities van Nederland op de lange termijn. Zo heeft het kabinet het voornemen uitgesproken om in 2030 al een CO2-reductie van 49 procent te realiseren, terwijl de Europese afspraken slechts 40 procent reductie voorschrijven.
Overigens bleek uit hetzelfde PBL-rapport dat de Nederlandse resultaten vooralsnog achterlopen op de voornemens. De uitstoot van CO2 is sinds 2017 zelfs weer toegenomen.
Het klimaatbeleid was een van de heikele thema’s bij de verkiezingen voor de Provinciale Staten in maart.
Het definitieve klimaatakkoord moet er in juni liggen
Wiebes heeft beloofd in april een uitwerking te presenteren van het voorlopige klimaatakkoord dat in december na een jaar lang overleg tussen onder meer de overheid, bedrijven en milieuorganisaties werd gepresenteerd. Het definitieve akkoord moet in juni klaar zijn.
Een woordvoerder van Wiebes laat maandag weten dat het ministerie onderzoek doet naar de mogelijkheden om extra duurzame energie in het buitenland te verwerven. De minister zal de Kamer hier voor de zomer uitsluitsel over geven.
NU 06.04.2019 De helft van de VVD-stemmers bij de Provinciale Statenverkiezingen wil liever dat de partij met Forum voor Democratie samenwerkt op het gebied van klimaat dan met GroenLinks. Dat blijkt uit een peiling van EenVandaag.
Vier op de tien VVD-kiezers gaan liever met GroenLinks in zee. De peiling van EenVandaag werd gehouden onder 29.000 mensen. Daarvan zeggen ruim tweeduizend op de VVD te hebben gestemd bij de laatste verkiezingen.
Bijna de helft (48 procent) van de VVD-kiezers vindt overigens dat de partij de juiste koers volgt op het gebied van klimaat, 38 procent is echter van mening dat de klimaatkoers te links is.
Het thema klimaat speelde ook een grote rol bij de mensen die in 2017 op de VVD hebben gestemd en bij de Provinciale Statenverkiezingen zijn overgestapt naar Forum voor Democratie. Van de overgestapte VVD-kiezers zegt 82 procent dat klimaatbeleid van invloed is geweest op hun stem.
AD 06.04.2019 Een groot deel van de achterban van de VVD vindt hun partij te links geworden over klimaat. De partij blijkt tot op het bot verdeeld: veel leden en kiezers zien de VVD liever met Forum voor Democratie samenwerken dan met GroenLinks.
Dat blijkt uit een peiling van het EenVandaag Opiniepanel in samenwerking met deze krant. Uit de uitkomsten is op te maken dat de partij van premier Mark Rutte een probleem heeft als het gaat om klimaatmaatregelen. Bij de afgelopen Statenverkiezingen verloor de partij veel kiezers aan Forum voor Democratie. Maar uit de peiling blijkt dat ook een groot deel van de leden en de VVD-stemmers vinden dat de partij te ‘groen’ is geworden.
Voor 82 procent van de VVD-kiezers die bij de afgelopen Statenverkiezingen hun partij de rug toekeerden en Forum voor Democratie stemden, was klimaat van invloed op de overstap. Van de kiezers die de VVD trouw bleven noemt 38 procent de klimaatkoers ook ‘te links’. Liefst 60 procent van de VVD-leden zegt daarom liever dat de partij gaat samenwerken met Forum voor Democratie, dat geen klimaatmaatregelen wil, dan met GroenLinks. Onder kiezers is dat de helft.
CO2-heffing
De VVD voegde zich met de klimaatwet in een regenboogcoalitie met CDA, D66, ChristenUnie en linkse partijen GroenLinks, PvdA en SP om de uitstoot van broeikasgassen te beperken. Waarschijnlijk eind mei komt het kabinet met maatregelen hoe dat te halen, zei premier Rutte gisteren. Het kabinet heeft er meer tijd voor nodig dan gedacht. Vlak voor de Statenverkiezingen kondigde premier Rutte alvast aan de industrie te willen belasten met een CO2-heffing.
Hoewel fractieleider Klaas Dijkhoff eerder zei weinig op te hebben met ‘klimaatdrammers’ en er voor te zullen waken dat de maatregelen burgers niet te veel geld gaan kosten, is een groot deel van de achterban ontevreden.
Bij de Provinciale Statenverkiezing werd de VVD voorbijgestreefd door Forum van Democratie als grootste partij. De VVD hield twaalf zetels over in de Eerste Kamer, een minder dan Forum er wist te bemachtigen.
Partijleider Rutte benadrukte gisteren nog dat het klimaatakkoord waar het kabinet voor de zomer mee komt ‘niet links of rechts is’. ,,Dit kabinet bestaat uit een brede coalitie van vier partijen, dus het resultaat is sowieso een breed door de samenleving gedragen compromis.’’
Maar daar denkt een groot deel van de achterban anders over. Prominenten in het land verwijten de partijtop dat het ‘geen goed verhaal’ had bij de klimaatmaatregelen die het wil gaan nemen, zo blijkt uit een rondgang van deze krant.
Prominente VVD’ers stellen dat hun partij ‘zoekende’ is naar een ‘goed verhaal’ om duidelijk te maken waarom klimaatbeleid nodig zou zijn. ,,We hebben vanuit de VVD niet uitgelegd waar we mee bezig zijn. Het kwam uit de lucht vallen’’, zegt Herbert Raat, VVD-wethouder in Amstelveen bijvoorbeeld.
MSN 06.04.2019 De helft van de VVD-stemmers bij de Provinciale Statenverkiezingen wil liever dat de partij met Forum voor Democratie samenwerkt op het gebied van klimaat dan met GroenLinks. Vier op de tien VVD-kiezers gaan liever met GroenLinks in zee, blijkt uit een peiling van EenVandaag onder 29.000 mensen. Daarvan zeggen ruim 2000 op de VVD te hebben gestemd bij de laatste verkiezingen.
Bijna de helft (48 procent) van de VVD-kiezers vindt overigens dat de partij de juiste koers op klimaat volgt. 38 procent is echter van mening dat de klimaatkoers te links is.
Het thema klimaat speelde ook een grote rol bij de mensen die in 2017 op de VVD hebben gestemd en bij de Statenverkiezingen zijn overgestapt naar Forum voor Democratie. 82 procent van de overgestapte VVD-kiezers zegt dat klimaatbeleid van invloed op hun stem is geweest, aldus het onderzoek.
Telegraaf 06.04.2019De helft van de VVD-stemmers bij de Provinciale Statenverkiezingen wil liever dat de partij met Forum voor Democratie samenwerkt op het gebied van klimaat dan met GroenLinks. Vier op de tien VVD-kiezers gaan liever met GroenLinks in zee, blijkt uit een peiling van EenVandaag onder 29.000 mensen. Daarvan zeggen ruim 2000 op de VVD te hebben gestemd bij de laatste verkiezingen.
Bijna de helft (48 procent) van de VVD-kiezers vindt overigens dat de partij de juiste koers op klimaat volgt. 38 procent is echter van mening dat de klimaatkoers te links is.
Het thema klimaat speelde ook een grote rol bij de mensen die in 2017 op de VVD hebben gestemd en bij de Statenverkiezingen zijn overgestapt naar Forum voor Democratie. 82 procent van de overgestapte VVD-kiezers zegt dat klimaatbeleid van invloed op hun stem is geweest, aldus het onderzoek.
AD 06.04.2019 De VVD worstelt met haar klimaatstandpunten. Kiezers stapten vanwege ‘te links’ beleid over naar andere partijen, maar ook achtergebleven leden roeren zich, blijkt uit een rondgang. ,,We missen een goed verhaal’’, klinkt het intern.
Niets aan de hand mensen, doorlopen! De VVD heeft dan wel ‘één zeteltje’ verloren in de Eerste Kamer, maar het is slechts ‘jammer’ dat de partij net niet de grootste bleef. Dat is ongeveer het verhaal binnen de grootste regeringspartij, dezer dagen.
Uit onderzoek van het EenVandaag Opiniepanel in samenwerking met deze krant, blijkt echter dat de zorgen (veel) groter zijn. Een groot deel van de kiezers die overstapten naar Forum voor Democratie deden dat omwille van het klimaatbeleid. En ook de achtergebleven kiezer spreekt van een ‘te linkse’ koers. Zelfs de leden die op partijcongressen vaak braaf de koers ondersteunen, geven een waarschuwing af. Meer dan de helft vindt de koers ‘te links’, nog eens 58 procent ziet niets in samenwerking met GroenLinks op dit gebied.
AD 05.04.2019 In een gesprek met minister-president Rutte hebben klimaatspijbelaars vanmiddag uitgehaald naar de premier en minister Wiebes van Klimaat. De scholieren zijn er boos over dat het Klimaatakkoord opnieuw is vertraagd. Op 24 mei gaan ze weer staken.
De Haagse scholieren van de actiebeweging Youth for Climate mochten vandaag voor de tweede keer in gesprek met Rutte en Wiebes, dit keer op het ministerie van Economische Zaken en Klimaat in Den Haag. In februari waren de klimaatspijbelaars al eens te gast in het Torentje van de minister-president.
Een paar uur vóór de bijeenkomst maakte Rutte bekend dat het definitieve Klimaatakkoord een paar weken vertraging oploopt. ,,Dit is wel een tendens’’, zegt scholier Pieter Lossie (17). ,,Direct bij het begin van het gesprek hebben we gezegd dat we hier boos over zijn. Het kabinet roept constant dat er draagvlak nodig is voor de klimaatmaatregelen. Maar op het moment dat je dingen uitstelt en politieke spelletjes gaat spelen, zorg je juist dat draagvlak verloren gaat.’’
Volgens Lossie, die namens de Haagse klimaatspijbelaars het woord voert, begrepen Rutte en Wiebes hun zorgen wel. ,,De sfeer tijdens het gesprek was goed. Ze vinden het nog steeds belangrijk dat er draagvlak is, maar daarvoor willen ze eerst zekerheid bieden. Wij hebben gezegd dat ze nu écht haast moeten maken.’’
De scholieren staken op vrijdag 24 mei opnieuw voor het klimaat. Die dag gaan scholieren in de hele wereld de straat op om te demonstreren voor beter klimaatbeleid. Rutte en Wiebes hebben de scholieren tijdens het gesprek geprezen voor hun inzet, zo zegt Lossie. ,,Ze hebben niet gezegd dat we niet mogen spijbelen.’’
Premier Rutte op zijn persconferentie na de ministerraad ANP
NOS 05.04.2019 Premier Rutte begrijpt niet waarom GroenLinks-leider Klaver zich de afgelopen dagen verontwaardigd en woedend heeft uitgelaten over de CO2-heffing van het kabinet. “De man is helemaal in paniek over niets”, zei Rutte op zijn wekelijkse persconferentie.
Klaver was gisteravond te gast bij het tv-programma Jinek, waar hij bezwaar maakte tegen wat hij de CO2-heffing van het kabinet noemt. Rutte: “Maar er is nog helemaal niks besloten.” Hij houdt het voor mogelijk dat de boosheid toneelspel van Klaver is.
De coalitiepartijen zijn volgens Rutte nog lang niet klaar met het uitwerken van de CO2-heffing. “Het is een enorme bak werk met heel veel technische aspecten. Het is niet zozeer politiek, maar ook technisch ingewikkeld.”
De kans is groot dat het kabinet op 26 april geen definitief klimaatakkoord kan presenteren. “Ik acht het niet uitgesloten dat we een paar weken langer nodig hebben.”
Op 13 maart 2019 kondigde het kabinet een CO2-heffing aan:
“Het kabinet zal daarom komen tot een verstandige en objectieve CO2-heffing om te zorgen dat bedrijven hun CO2-uitstoot daadwerkelijk terugdringen op een zodanige wijze dat we voorkomen dat bedrijven naar het buitenland vertrekken. (…). De opbrengst van de CO2-heffing zal worden gebruikt om de industrie te vergroenen.”
Minister Wiebes liet gisteren in een brief aan de Tweede Kamer weten dat er nog geen besluiten zijn genomen, ondanks krantenberichten dat het kabinet bedrijven alleen belasting wil laten betalen over een deel van hun uitstoot.
Op de vraag of hij de komende weken koffie gaat drinken met Klaver en PvdA-leider Asscher antwoordt Rutte dat dat niet veel zin heeft. “We weten wat zij willen, en we wachten op de doorrekeningen van hun plannen. Dat kan voor ons ook nog belangrijke informatie zijn.”
Maar uiteindelijk moet de coalitie hier zelf “een ei over leggen” zegt Rutte. Dat dat meer tijd kost vindt hij niet erg, omdat het kabinet vindt dat kwaliteit boven snelheid moet gaan.
“Wat je wilt is dat er iets uitkomt dat 30 jaar meegaat”, zegt hij. “En als we het slim doen halen we er ook nog heel veel economische groei uit. Maar dan moet je geen fouten maken zodat er aan het begin meteen banen verdwijnen.”
Telegraaf 05.04.2019De uitwerking van het klimaatakkoord laat waarschijnlijk langer op zich wachten. Het kabinet zou nog deze maand met definitieve voorstellen komen om de uitstoot van broeikasgassen de komende decennia fors te verlagen. Maar dat blijkt zo’n „enorme bak werk” dat die datum vrijwel zeker niet wordt gehaald, aldus minister-president Mark Rutte tijdens zijn wekelijkse persconferentie.
Vooral een CO2-belasting voor de zware industrie blijkt „technisch ongelofelijk complex.” Het kabinet heeft al besloten dat zo’n heffing er moet komen, omdat anders de industrie vrijwel zeker niet de gevraagde bijdrage zal leveren aan de vermindering van de uitstoot. Maar de belasting mag bedrijven niet de grens over jagen.
Het kabinet verkiest „kwaliteit boven snelheid”, benadrukt Rutte. Ook wijst de premier erop dat nog niet alle informatie op tafel ligt. Zo wordt van voorstellen voor een CO2-heffing van de oppositiepartijen GroenLinks en PvdA nog in kaart gebracht wat de verwachte effecten zijn op zowel de CO2-uitstoot als op zaken als vestigingsklimaat en werkgelegenheid.
Berichten dat het kabinet zou aansturen op een vrij beperkte CO2-heffing, zetten afgelopen week veel kwaad bloed bij de oppositie. GroenLinks-leider Jesse Klaver sprak van kiezersbedrog. De ommezwaai van het kabinet, dat eerder nog weinig voelde voor een CO2-belasting, kwam immers kort voor de provinciale verkiezingen.
Rutte vindt de felle kritiek van Klaver erg voorbarig, omdat het kabinet nog helemaal geen besluit genomen heeft over de CO2-taks. „De man is helemaal in paniek om niks”, aldus de premier.
AD 05.04.2019 Het definitieve klimaatakkoord loopt vertraging op. Dat zei premier Mark Rutte vanmiddag tijdens zijn wekelijkse persconferentie. Het kabinet is nog niet klaar met de uitwerking van de plannen, waaronder een CO2-belasting voor bedrijven.
De premier herhaalde dat de klimaatmaatregelen, die moeten bijdragen aan een reductie van de CO2-uitstoot met 49 procent in 2030, haalbaar en betaalbaar moeten zijn, maar dat tegelijkertijd voorkomen moet worden dat bedrijven Nederland verlaten.
,,Kwaliteit moet gaan boven snelheid, daarom is het heel goed mogelijk dat het definitieve eindrapport later volgt dan 26 april’’, aldus Rutte, die benadrukt dat het ‘technisch ongelooflijk complex’ is.
Ook zijn de doorrekeningen van GroenLinks en PvdA over hun voorgestelde CO2-heffing voor bedrijven nog niet binnen, waaruit moet blijken wat de verwachte effecten zijn op zowel de CO2-uitstoot als op zaken als vestigingsklimaat en werkgelegenheid.
Rutte wil die doorrekeningen afwachten en meenemen in de besluitvorming. Hij denkt wel dat de betrokken partijen er goed uit gaan komen en hoopt het rapport een aantal weken later alsnog te kunnen presenteren. ,,Ik taxeer ergens tussen half mei en begin juni.’’
Beperkte taks
Berichten dat het kabinet zou aansturen op een vrij beperkte CO2-heffing, zetten afgelopen week veel kwaad bloed bij de oppositie. GroenLinks-leider Jesse Klaver sprak zelfs van kiezersbedrog. De ommezwaai van het kabinet, dat eerder nog niets voelde voor een CO2-belasting, kwam immers kort voor de provinciale verkiezingen.
Rutte vindt die kritiek voorbarig, omdat het kabinet nog helemaal geen besluit genomen heeft over de CO2-taks. ,,De man is helemaal in paniek om niks’’, aldus de premier.
Telegraaf 05.04.2019 Het Economisch Instituut voor de Bouw (EIB) gaat de doorrekeningen die het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) heeft gemaakt van het klimaatakkoord opnieuw tegen het licht houden. Dat zegt directeur Taco van Hoek in een interview met De Telegraaf.
De econoom, zelf jarenlang werkzaam geweest in de top van het Centraal Planbureau, heeft stevige kritiek op het rekenwerk van het PBL. Hij stelt onder andere dat kosten te laag worden ingeschat en dat onderbouwing voor berekeningen ontbreekt.
„Wij gaan nu met onze eigen kennis kijken naar de onderbelichte onderwerpen en de doorrekening om een economische visie te geven op wat de energietransitie en het klimaatbeleid betekenen voor Nederland”, legt Van Hoek uit.
Volgens de rekenmeester helpt dat om keuzes te maken die écht haalbaar en betaalbaar zijn. De EIB-directeur vindt dat het planbureau duidelijkheid moet geven over wat er nu wel en niet is berekend.
NOS 04.04.2019 Het kabinet heeft nog geen uitgewerkt plan voor het belasten van Nederlandse bedrijven voor de uitstoot van CO2. Het kabinet is nog bezig met “verkennende gesprekken” met verschillende organisaties en wacht nog op bepaalde doorrekeningen.
Minister Wiebes reageert in een brief aan de Tweede Kamer op het bericht dat het kabinet bedrijven alleen belasting wil laten betalen over een deel van hun uitstoot.
Twee randvoorwaarden
In de brief benadrukt de minister de randvoorwaarden van het kabinet: de maatregel moet in 2030 zorgen voor 14,3 Mton CO2-reductie en bedrijven moeten door de maatregel niet naar het buitenland vertrekken. “Binnen deze twee randvoorwaarden liggen alle opties open”, schrijft de minister. “Het kabinet werkt aan een voorstel.”
Het kabinet maakte op 13 maart bekend toch bereid te zijn de door linkse partijen gewenste CO2-heffing in te voeren. Het moeten wel, zo benadrukte premier Rutte, “verstandige” heffingen zijn om te voorkomen dat door het vertrek van Nederlandse bedrijven banen verloren zouden gaan.
Oppositiepartijen PvdA en GroenLinks reageerden vandaag kritisch op de berichten dat het kabinet haar belofte toch niet wil nakomen. De partijen baseren hun argwaan op een uitgelekt concept, waarin staat dat bedrijven geen belastingen hoeven te betalen voor het eerste deel van hun CO2-uitstoot.
Platte heffing
PvdA-leider Asscher vindt dat het kabinet er een “bende” van maakt. De partij wil een eerlijke verdeling van de lasten voor de klimaatplannen en wil niet dat bedrijven ontzien worden ten koste van burgers.
GroenLinks-leider Klaver herhaalt dat er een zogenoemde platte heffing moet komen, dat wil zeggen een vaste heffing voor elke ton CO2 die wordt uitgestoten.
Voorbarig
Het is allemaal nog zeer voorbarig, zegt politieke verslaggever Ron Fresen. Bronnen in de coalitie benadrukken dat er nog geen enkel voorstel op tafel ligt. “Dat lijkt ook logisch, want er komen nog doorrekeningen van de plannen van GroenLinks en de PvdA. Daar wil de coalitie ook op wachten voordat ze een besluit nemen.”
Rechterkant
De CO2-heffing is zeker een onderwerp dat voor spanningen gaat zorgen, zegt Fresen. VVD en CDA zullen vrezen voor verlies van werkgelegenheid en het vertrek van bedrijven naar landen met minder stevige klimaatregels. “Deze partijen zullen aan de rechterkant hangen en zeggen dat het niet te gek moet worden.” Aan de andere kant staan D66 en ChristenUnie die willen dat de ambitieuze klimaatdoelen gehaald worden.
Fresen: “De CO2 heffing is typisch zo’n klimaatonderwerp waarmee het kabinet in de klem zit tussen linkse partijen die ze straks nodig hebben in de Eerste Kamer en de politieke situatie op rechts waar VVD en CDA de hete adem van Forum steeds meer voelen.”.
Het CO2-plan van het kabinet wordt eind april verwacht.
Elsevier 03.04.2019 Voor de VVD verloopt de onderhandelingsfase na de Provinciale Statenverkiezingen uiterst moeizaam. Door het verzet van Forum voor Democratie leek de partij steun te gaan zoeken op links, maar GroenLinks en PvdA dreigen de klimaatplannen van het kabinet te gaan blokkeren. Zo is het zeer de vraag of het kabinet wel steun kan vinden voor het klimaatbeleid.
GroenLinks en PvdA vinden beperkte CO2-heffing wassen neus
De klimaatplannen van het kabinet staan op losse schroeven, meldt het AD. Het kabinet-Rutte III, dat straks een minderheid heeft in de Eerste Kamer, leek steun te kunnen verwachten van GroenLinks en PvdA om wetten door de senaat te krijgen, maar die partijen liggen nu dwars. Een week voor de verkiezingen kondigden premier Mark Rutte en minister van Economische Zaken en Klimaat Eric Wiebes (beiden VVD) nog een nationale CO2-belasting voor bedrijven aan, maar een aanpassing van dat plan leidt tot onvrede op links.
Volgens het dagblad werkt minister Wiebes ‘achter de schermen’ aan een minder verstrekkende CO2-heffing, die alleen de meest vervuilende bedrijven zwaarder belast. Tweede Kamerlid Tom van der Lee (GroenLinks) spreekt tegenover de krant van ‘kiezersbedrog’, en stelt dat een heffing ‘voor het topje van de ijsberg’ nauwelijks geld oplevert. Daar sluit PvdA’er William Moorlag zich bij aan: ‘Rutte en Wiebes doen op deze manier een nieuw cadeaupapiertje om het boetesysteem voor bedrijven dat eerder is afgeserveerd.’ Hij wil net als GroenLinks dat huishoudens worden gecompenseerd voor de te verwachte doorberekening van bedrijven aan consumenten. Het kabinet is nu van plan om de opbrengst van de CO2-taks naar bedrijven terug te sluizen zodat die kolen en gas vaarwel kunnen zeggen.
Kabinetspartijen VVD en CDA vrezen dat een CO2-heffing bovenop de Europese ETS-taks – waarmee Nederland het eerste land in de EU zou zijn – bedrijven wegjaagt naar omliggende landen. Dat zou de CO2-uitstoot niet verminderen, maar de Nederlandse economie wel schaden. In eerste instantie wilde het kabinet daarom een systeem invoeren waarbij de grootste uitstoters worden beboet en de ‘groenste’ bedrijven subsidie krijgen, maar vorige maand berekende het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) dat het doel (49 procent minder uitstoot in 2030) daarmee niet wordt gehaald. Daarom kondigden Rutte en Wiebes tot vreugde van GroenLinks-leider Jesse Klaver alsnog de nationale CO2-heffing aan, maar daar komt het kabinet nu dus mogelijk weer op terug.
Werkgeversorganisaties bezorgd over plannen
Vermoedelijk wordt de draai mede ingegeven door zorgen vanuit het bedrijfsleven: dinsdag stuurden de voorzitters van werkgeversorganisaties VNO-NCW (Hans de Boer) en MKB-Nederland (Jacco Vonhof) een brandbrief aan minister Wiebes en de Tweede Kamer waarin ze hun zorgen uiten over de vele onbeantwoorde vragen over het klimaatbeleid.
‘Alle industriële bedrijven in de EU betalen al een CO2-heffing door het Europese emissiehandelssysteem,’ schrijven de ondernemingsorganisaties over de nationale taks. ‘Nieuw onderzoek (…) in opdracht van het kabinet laat zien dat het internationale level playing field geen ruimte laat voor een nationale heffing hier bovenop.’ Ook stellen De Boer en Vonhof dat ‘de huidige politieke koers rond het klimaatakkoord (…) nog te veel de echte prijs ervan voor burgers’ maskeert. Daarnaast trekken VNO-NCW en MKB-Nederland de betrouwbaarheid van de berekeningen van het PBL in twijfel.
Als voorbeeld worden in de brief de kosten genoemd voor het ‘energiezuinig’ maken van een huis. Dat kost volgens het PBL 15.000 euro per huis. ‘Dat is weinig,’ reageren de werkgevers. ‘Gemiddeld kost het bijna energieneutraal maken van een woning namelijk al gauw zo’n 30.000 euro en het gasvrij en CO2-neutraal maken van oude woningen komt op wel 60.000 euro of meer.’ Veel ondernemers maken volgens De Boer en Vonhof bovendien dubbele kosten, omdat ze naast hun huis ook nog hun bedrijfspand moeten ‘verduurzamen’.
De VNO-NCW-voorzitter liet zich al vaker kritisch uit over de klimaatplannen, vooral de CO2-heffing. Toen Jesse Klaver in januari zijn wetsvoorstel indiende om die taks in te voeren, betichtte De Boer de GroenLinks-leider zelfs van fake news: ‘Hij is levensgevaarlijk bezig,’ zei hij destijds tegen NPO Radio 1. De werkgeversvoorman zei dat Klaver ‘tegenstellingen die er niet zijn’ creëert door te stellen dat de industrie ‘niet alleen de allergrootste vervuiler is, maar ook nog eens niets betaalt en dat de burger de dupe is’.
VVD en FVD botsen over formatie Noord-Holland
Ook aan de rechterkant van het politieke spectrum is het klimaat een splijtzwam. In Noord-Holland, waar Forum voor Democratie (FVD) de grootste partij werd, concludeerde informateur Hans Smits dat een coalitie met die partij in het provinciebestuur ‘zeer gering, zo niet onmogelijk’ is vanwege het klimaatstandpunt. Volgens landelijk fractievoorzitter Thierry Baudet wordt FVD buitengesloten door de VVD: hij denkt dat die partij ‘zich stiekem meer thuis voelt bij GroenLinks’.
Een dag later weersprak de VVD de lezing van Baudet. ‘Wij willen juist heel graag het gesprek aangaan,’ zei VVD-fractieleider in Noord Holland Cees Loggen. Volgens hem heeft het overleg met Smits maar een kwartier geduurd, en is ‘het woord klimaat niet aan de orde gekomen’. Loggen denkt naar eigen zeggen dat zijn partij juist wat betreft klimaatbeleid beter zaken kan doen met FVD dan met GroenLinks. Hij vermoedt dat FVD probeert ‘onder regeerverantwoordelijkheid uit te komen’.
Nadat Smits – die door Forum was aangesteld – zijn opdracht als informateur beëindigde, stelde GroenLinks dinsdagavond Tweede Kamerlid Laura Bromet aan als informateur. Zo hoopt de partij – die net als FVD en VVD negen zetels kreeg – de regie te voeren in het formeren van het provinciebestuur.
In Zuid-Holland, waar FVD eveneens de grootste partij werd, stelde de door Baudet aangestelde informateur Hans Wiegel maandag een coalitie met in elk geval FVD en de tweede partij VVD voor. Volgende week onderzoekt hij er de verdere mogelijkheden voor de Gedeputeerde Staten.
FVD wil meepraten over Klimaatwet in Eerste Kamer
Forum voor Democratie herhaalde dinsdag ook de oproep om de Klimaatwet – niet te verwarren met het Klimaatakkoord – pas in de nieuwe samenstelling in de Eerste Kamer te behandelen. In principe stemt de senaat daar op 21 mei over, terwijl de nieuwe Eerste Kamer pas op 11 juni aantreedt.
In bovenstaande brief vraagt FVD-lijsttrekker in de Eerste Kamer Henk Otten aan senaatsvoorzitter Ankie Broekers-Knol (VVD) zich in te spannen om de behandeling van de wet op te schorten. Volgens Otten is het een ‘minachting van de Nederlandse kiezer’ als zijn partij niet de kans krijgt om mee te praten over Klimaatwet: ‘De afgelopen verkiezingen stonden immers vooral in het teken van het klimaatbeleid en kenden een aanzienlijk hogere opkomst dan gebruikelijk.’
Regeringspartijen VVD, CDA, D66 en ChristenUnie en de oppositiepartijen GroenLinks, PvdA en SP stemden in juni in met de Klimaatwet. Daarin hebben ze afspraken gemaakt over het fors terugdringen van de uitstoot van broeikasgassen CO2 tot 2050. De doelstellingen gaan veel verder dan was afgesproken in het Regeerakkoord.
AD 03.04.2019 De klimaatplannen van het kabinet dreigen in duigen te vallen. De aangekondigde CO2-belasting voor bedrijven gaat niet ver genoeg voor GroenLinks en PvdA, terwijl het bedrijfsleven juist oproept af te zien van een nationale belasting.
Dat brengt premier Rutte en VVD-minister Wiebes van Klimaat in grote problemen. Het kabinet zit klem tussen de wensen van toekomstige gedoogpartners GroenLinks en PvdA – die straks nodig zijn voor een meerderheid in de Eerste Kamer – en de wensen van het bedrijfsleven.
Vorige maand maakte het kabinet een gebaar naar de linkse oppositie door onverwacht aan te kondigen dat er een nationale CO2-belasting voor bedrijven komt. Maar nu lijkt het erop dat het kabinet eind deze maand niet kiest voor een algemene belasting per uitgestoten ton CO2. Achter de schermen werkt Wiebes volgens bronnen aan een beperkte CO2-taks, waarbij alleen de meest vervuilende bedrijven een hogere belasting gaan betalen.
Kiezersbedrog
,,Dit ruikt naar kiezersbedrog’’, zegt GroenLinks-Kamerlid Tom van der Lee. ,,Het levert nauwelijks geld op als je alleen een heffing invoert voor het topje van de ijsberg. Dit is niet genoeg om bedrijven te verleiden om af te stappen van vervuilende energiebronnen.’’
Rutte en Wiebes doen op deze manier een nieuw cadeaupapiertje om het boetesysteem voor bedrijven dat eerder is afgeserveerd, aldus William Moorlag.
Ook PvdA-Kamerlid William Moorlag is verbijsterd over de koers die het kabinet lijkt te hebben ingezet. ,,Rutte en Wiebes doen op deze manier een nieuw cadeaupapiertje om het boetesysteem voor bedrijven dat eerder is afgeserveerd.’’ Het Planbureau voor de Leefomgeving rekende vorige maand uit dat zo’n boetesysteem – waarbij bedrijven een boete moeten betalen als ze te veel CO2 uitstoten – niet effectief is.
De steun van GroenLinks of PvdA, of beide partijen, is vanaf juni noodzakelijk om de klimaatplannen van het kabinet door de Eerste Kamer te loodsen. Van der Lee en Moorlag zeggen het klimaatbeleid niet te steunen als de CO2-taks onvoldoende uit de verf komt. Een derde mogelijke gedoogpartner, Forum voor Democratie, is hoe dan ook mordicus tegen klimaatmaatregelen.
Werkgeversorganisaties VNO-NCW en MKB-Nederland hebben gisteren een brandbrief naar Wiebes gestuurd. In die brief keren zij zich tegen de CO2-taks. Zij waarschuwen dat grote bedrijven Nederland verlaten als de nationale heffing er komt, met banenverlies tot gevolg.
CO2-taks
De bedrijven vinden het niet eerlijk dat zij bovenop die Europese CO2-beprijzing – waarvoor zij nu al betalen – met een Nederlandse belasting te maken krijgen. Met zo’n extra CO2-taks zou Nederland het eerste land in de Europese Unie zijn.
GroenLinks en PvdA zijn óók niet te spreken over de koers van het kabinet om de opbrengst van de beperkte CO2-taks helemaal terug te sluizen naar de bedrijven. Van dat geld kunnen zij dan maatregelen betalen om van kolen en het gas af te gaan. ,,Wij willen dat een deel van de opbrengst ook naar huishoudens gaat’’, zegt PvdA’er Moorlag.
Volgens Moorlag gaan bedrijven de kosten van de CO2-belasting voor een groot deel sowieso doorberekenen aan consumenten. ,,Daarom is het niet meer dan normaal dat je huishoudens daar meteen voor compenseert.’’ Ook GroenLinks wil dat huishoudens een deel van de opbrengst van de CO2-taks in hun portemonnee terugzien.
Binnen de coalitie van VVD, CDA, D66 en ChristenUnie wordt afwachtend gereageerd. De VVD wil niet reageren op ‘geruchten’ over een beperkte CO2-belasting. D66 en ChristenUnie rekenen er nog altijd op dat het kabinet met een ‘verstandig’ belastingplan komt.
Half maart, toen Rutte de CO2-heffing aankondigde, benadrukte hij dat die wel ‘verstandig’ moet zijn. Hij bedoelde daarmee dat de belasting de internationale concurrentiepositie van de Nederlandse industrie niet mag schaden. Zo noemde hij Tata Steel – een van de grootste vervuilers in ons land – van groot belang voor de werkgelegenheid en ‘een van de schoonste staalbedrijven ter wereld’. Tata Steel is fervent tegenstander van de CO2-taks.
Werkgeversclubs VNO-NCW en MKB-Nederland maken zich niet alleen zorgen over de CO2-taks. Zij vrezen ook dat huizenbezitters en ondernemers honderden miljarden euro’s moeten investeren in woningen en bedrijfspanden. Het Planbureau voor de Leefomgeving verwacht dat het 15.000 euro per huis kost om aardgasvrij te worden. Maar volgens de werkgevers kunnen de kosten voor het aardgasvrij en CO2-neutraal maken per huis oplopen tot 60.000 euro of meer.
AD 03.04.2019 Informateur Bram van Ojik (GroenLinks) gaat met zes politieke partijen verder om de tafel om te verkennen welke van deze partijen een nieuw dagelijks bestuur van de provincie Utrecht kunnen vormen. Forum voor Democratie, in Utrecht naast GroenLinks de grote winnaar van de verkiezingen voor de Provinciale Staten, is niet één van deze partijen.
Van Ojik heeft de afgelopen weken gesprekken gevoerd met alle dertien partijen die vertegenwoordigd zijn in de Utrechtse staten. Hij laat nu weten dat GroenLinks, VVD, CDA, D66, PvdA en ChristenUnie tijdens die gesprekken hebben aangegeven over deelname aan een coalitie te willen praten.
In deze eerste selectie is volgens Van Ojik geen plek voor FvD vanwege het klimaatstandpunt van deze partij. Forum is tegen de plaatsing van nieuwe windmolens en voelt er ook niet voor om zonneweides aan te leggen in de provincie. ,,Binnen de groep van de zes genoemde partijen is dat een excentrisch standpunt, en op grond daarvan doet Forum nu niet mee.
Overigens is het wel zo, dat op andere punten wél met Forum zaken kan worden gedaan. Geen van de partijen heeft dan ook op voorhand Forum uitgesloten als gesprekspartner.’’ Van Ojik wijst erop dat de zeven politieke partijen die nu niet zijn geselecteerd, wel betrokken blijven bij de totstandkoming van een toekomstig coalitieakkoord.
Spanning
Bram van Ojik is op initiatief van GroenLinks op 22 maart als informateur aan de slag gegaan. Hij is bezig met een zogenoemde ‘brede verkenning’ onder de politieke partijen. Dit gebeurt ‘op basis van zowel inhoud, onderlinge relaties als proces’. Hiermee willen Provinciale Staten in beeld krijgen wat partijen bindt en waar een gemeenschappelijke basis ligt, maar ook waar spanning zit.
Na afronding van deze verkenning zal de informateur met een openbare rapportage zijn bevindingen, conclusies en een advies voor het vervolg aan Provinciale Staten uitbrengen. Het streven is om dit proces uiterlijk 12 april met de openbare bespreking van zijn rapportage af te ronden. ,,Maandag ga ik verder praten met de zes partijen. Mijn doel is om aan het einde van die week te kunnen rapporteren welke van deze zes partijen het nieuwe college van Gedeputeerde Staten van Utrecht willen gaan vormen.’’
De afgelopen vier jaar werd de provincie bestuurd door D66, GroenLinks en VVD. Bij de Statenverkiezingen van 18 maart jongstleden kreeg D66 te maken met een fors verlies van 4 zetels (nu nog 5 over).
AD 02.04.2019 Forum voor Democratie heeft in een brief aan de Eerste Kamer opgeroepen de Klimaatwet pas te behandelen als de nieuwe senaat is geïnstalleerd.
In een brief, gericht aan huidig voorzitter Ankie-Broekers Knol, schrijft FvD-lijsttrekker Henk Otten dat Forum anders een kans wordt ‘ontnomen’ om aan het debat mee te doen.
De Klimaatwet is al aangenomen in de Tweede Kamer, maar moet nog door de Eerste Kamer. De senaat bepaalde juist onlangs dat de Klimaatwet op 14 mei zal worden behandeld. De nieuwe Eerste Kamer komt pas voor het eerst bijeen op 11 juni. Het is normaal dat de Eerste Kamer juist zoveel mogelijk lopende wetsontwerpen nog in de oude samenstelling behandelt.
Toch vindt Otten dat dit ‘een minachting van de kiezer’ zou betekenen. ,,De afgelopen verkiezingen stonden immers vooral in het teken van het klimaatbeleid en kenden een aanzienlijk hogere opkomst dan gebruikelijk.”
Otten schrijft dat hij alle huidige fractievoorzitters ook ‘met klem’ per brief zal verzoeken om de Klimaatwet later te behandelen. ,,Er is geen noemenswaardig bezwaar de behandeling (…) met enkele weken uit te stellen. Het gaat om beleid dat de komende decennia zijn beslag beoogt te krijgen. U staat bekend als zelfstandig denker en hoeder van instituties. Het zal het vertrouwen in de Haagse politiek (…) schaden als dit voorstel er in in de laatste weken van de zittingstermijn van de oude Eerste Kamer doorheen wordt geloodst.’’
Bij de Statenverkiezingen haalde Forum voor Democratie 13 zetels in de Eerste Kamer. Alleen PVV en Forum zijn tegen de Klimaatwet, waarmee er dus nog steeds een meerderheid voor het plan is.
De Klimaatwet is juist een initiatief van de Tweede Kamer dat de overheid verplicht om maatregelen te nemen om de uitstoot van CO2 terug te dringen.
AD 02.04.2019 50Plus is er nog niet uit of de seniorenpartij eind mei in de Eerste Kamer tegen de klimaatwet zal stemmen. Eerder steunde de partij de veelbesproken initiatiefwet wél met overtuiging in de Tweede Kamer.
Volgens Eerste Kamerlid Jan Nagel zullen de twee Senatoren van 50Plus pas na de behandeling van de klimaatwet beslissen of ze de initiatiefwet steunen, laat hij telefonisch aan deze krant weten.
Het besluit van de 50Plus-Senatoren heeft hoe dan ook geen grote gevolgen; het plan van de overgebleven zeven Kamerfracties zal in de Senaat een ruime meerderheid halen.
Volgens Nagel zijn er zowel argumenten die vóór als tegen de klimaat pleiten. De klimaatverandering vereist wel degelijk actie, aldus de partijvoorzitter. Aan de andere kant lopen de kiezers van zijn partij al genoeg tegen financiële tegenvallers aan, zoals de pensioenkortingen.
Tegen
Opmerkelijk genoeg suggereerde fractieleider Henk Krol vanmorgen in de Volkskrant nog dat 50Plus overweegt in de Eerste Kamer tégen de klimaatwet te stemmen. Hij sprak in de krant van een ‘heel duidelijk’ signaal door de kiezers, dat een tegenstem van de seniorenpartij zou rechtvaardigen.
Nagel wil de uitspraken van Krol echter niet herhalen, laat hij weten.
Klimaatwet
De klimaatwet is oorspronkelijk ingediend door GroenLinks, PvdA, SP, D66, ChristenUnie, VVD en CDA. Later kwam 50Plus daarbij. In de wet wordt vastgelegd hoe het Nederlandse klimaatbeleid invulling geeft aan het akkoord van Parijs.
De Senaat besloot vorige week om de klimaatwet op 14 mei te behandelen. Dat betekent volgens een woordvoerder dat er ‘in principe’ op 21 mei over het voorstel wordt gestemd. Op 11 juni wordt de nieuwe Eerste Kamer geïnstalleerd.
Overigens zou ook in de komende Senaat – waarin het klimaat-sceptische Forum voor Democratie straks de grootste partij wordt – een ruime meerderheid de initiatiefwet over het klimaat steunen, blijkt uit de voorlopige zetelverdeling.
NOS 02.04.2019 Ze waren nog maar een paar dagen aan het praten toen gisteren bekend werd dat het in Noord-Holland waarschijnlijk niet gaat lukken: een provinciebestuur met de partij Forum voor Democratie.
Volgens Hans Smits, die als informateur met alle politieke partijen sprak, was het klimaatbeleid het belangrijkste inhoudelijke breekpunt. Maar sommige betrokkenen vinden dat hij te snel de stekker uit de gesprekken heeft getrokken.
De partijen in de Provinciale Staten willen eigenlijk met Smits debatteren, maar het geplande debat woensdag zal toch nietdoorgaan. De informateur voelt er niets voor om mee te doen aan een “sterk gepolitiseerd debat”. “Waarbij niet het proces maar de inhoud van gevoerde vertrouwelijke gesprekken het belangrijkste onderwerp is”, schrijft Smits in een briefje.
Hoofdrolspelers
De partijen willen weten waar de gesprekken precies op zijn stukgelopen. Want nu geven ze daar allemaal nog een andere invulling aan, blijkt uit gesprekken met hoofdrolspelers van Forum voor Democratie en VVD.
Wat speelt er allemaal? Laten we eerst eens kijken naar de uitslag van de Provinciale Statenverkiezingen in Noord-Holland. Daar werd Forum voor Democratie de grootste partij, op de voet gevolgd door GroenLinks. De VVD komt op nummer drie. De drie partijen hebben allemaal negen zetels in de Provinciale Staten.
Klimaat
Dat de gesprekken niet verder kunnen gaan vanwege meningsverschillen over het klimaat, noemt GroenLinks-fractievoorzitter Pels een “logische conclusie”. GroenLinks stond in de campagne wat dat betreft tegenover Forum voor Democratie en de VVD.
Met zijn tweeën waren die partijen er nog wel uitgekomen, wordt vandaag duidelijk. Johan Dessing, fractievoorzitter van Forum voor Democratie in Noord-Holland, noemt zijn partij “behoorlijk gelijkwaardig” met de VVD als het gaat om bijvoorbeeld zonneweides en windmolens. Cees Loggen van de VVD zet het nog zwaarder aan: “Sommige opmerkingen van Forum voor Democratie lijken geknipt en geplakt uit ons verkiezingsprogramma.”
Indringers
Volgens Dessing (Forum voor Democratie) speelt er meer dan alleen het klimaat. Hij bespeurde “argwaan” bij andere partijen, “tegenwerking” en zelfs “uitsluiting”. Zo moest hij zich verantwoorden voor uitspraken van partijleider Baudet, zegt hij. “Dat gaf ons het idee dat we als indringers werden behandeld.”
VVD-fractievoorzitter Loggen zegt inderdaad vragen te hebben gesteld over opmerkingen van Baudet. “Het gaat om een uitspraak over de rol, positie en capaciteit van vrouwen in onze samenleving en om een opmerking die een verband legt tussen ras en intelligentie.” Die laatste uitspraak kwam overigens niet van Baudet zelf, maar van zijn partijgenoot Yernaz Ramautarsing, die vorig jaar zou meedoen aan de gemeenteraadsverkiezingen in Amsterdam maar zich terugtrok.
De Noord-Hollandse fractievoorzitter van FvD vindt de uitspraken van Baudet niet ter zake doen. “Het gaat er niet om of provinciale fractieleden Baudet in de ogen kunnen kijken, het gaat erom dat wij elkaar onderling in de ogen kunnen kijken.” Wel heeft hij volgens de VVD afstand genomen van de genoemde uitspraken. “En daarmee waren twee belangrijke belemmeringen weggenomen om verdere gesprekken met Forum te voeren”, zegt VVD-fractievoorzitter Loggen.
Het is een raadsel dat er geen verdere gesprekken volgen, aldus Cees Loggen, fractievoorzitter VVD (Noord-Holland).
Maar die gesprekken kwamen er dus niet. “Een raadsel”, zegt Loggen. Volgens hem had de informateur zijn opdracht niet helemaal helder en wist hij niet precies wat hij moest doen.
“Wat ik wel nog aan hem heb voorgelegd, is dat ik graag van Forum voor Democratie wilde weten hoe stabiel die fractie is. Annabel Nanninga is bijvoorbeeld niet alleen Statenlid, maar ook fractievoorzitter in Amsterdam en ze komt straks in de Eerste Kamer. Ik wilde weten of zij straks in de provincie aanwezig is als er bijvoorbeeld moet worden gestemd.”
Teleurgesteld
De VVD staat nog steeds open voor gesprekken met FvD. Maar die partij noemt de conclusie van de informateur “glashelder”. “Wij waren en zijn bereid om verantwoordelijkheid te nemen”, zegt fractievoorzitter Dessing. “Maar met deze gegevens hebben verdere gesprekken geen zin, moet ik tot mijn teleurstelling zeggen.”
Dessing vindt dat de bal nu bij GroenLinks ligt. Informateur Smits schreef gisteren al in zijn brief dat een coalitie met GroenLinks en de VVD “een reële kans op succes” heeft. Volgens GroenLinks-fractievoorzitter Pels zijn daar overigens nog “flink wat gesprekken” voor nodig, “omdat wij in de campagne ook tegenover elkaar hebben gestaan, bijvoorbeeld over windmolens”.
Zuid-Holland
Dat Forum voor Democratie in Noord-Holland – waarschijnlijk – niet in het provinciebestuur komt, wil trouwens niet zeggen dat dat nergens zal lukken. De partij praat in veel meer provincies mee. En in bijvoorbeeld Zuid-Holland ziet informateur en VVD-coryfee Hans Wiegel juist wél kansen voor een bestuur met Forum voor Democratie.
Dinsdagavond werd bekend dat het GroenLinks-Kamerlid Bromet de nieuwe informateur wordt om een coalitie in Noord-Holland te vormen. Bromet was eerder wethouder van de gemeente Waterland. “Bromet heeft haar sporen in Noord-Holland verdiend”, zegt de partij in een persbericht.
AD 02.04.2019 Ze waren de grote winnaars van de verkiezingen, maar Forum voor Democratie dreigt buiten de provinciebesturen te vallen. Andere partijen zien er niets in te stoppen met klimaatbeleid. Partijleider Thierry Baudet houdt de moed erin. ,,We doen het maximale.’’
In Noord-Holland wist informateur Hans Smits, nota bene door Forum aangesteld, na vijf dagen al genoeg. ,,De kans op programmatische overeenstemming tussen FvD en andere partijen is zeer gering, zo niet onmogelijk. Het belangrijkste breekpunt betreft hierbij het klimaatbeleid.”
Gevolg is dat de partij van Baudet, vanuit het niets de grootste partij in de Haarlemse Statenzaal, na een week snuffelen al buitenspel staat. Smits adviseert nu een poging met VVD en GroenLinks, de tweede en derde partij. Het leidde tot geprikkelde reacties uit de Forum-hoek. ,,De VVD slaat gewoon linksaf”, zegt partijleider Thierry Baudet. ,,Ze luisteren niet naar heel veel mensen die dat niet willen.’’
Ook Henk Otten, lijsttrekker voor Forum in de Senaat, stelt dat de VVD ‘niet bereid was tot samenwerking met FvD, de grootste partij van Noord-Holland’.
Breekpunt
Klopt niks van, stelt Cees Loggen, fractieleider van de VVD in Noord-Holland. Hij zegt ‘afstand te nemen’ van de conclusie van informateur Hans Smits. ,,Zo ver zijn we helemaal niet gekomen. In het gesprek met Smits is het woord ‘klimaat’ niet eens gevallen’’, aldus Loggen.
Wel hebben andere partijen een breekpunt gemaakt van het thema, leert een kleine rondgang. D66 bijvoorbeeld wil niet in een coalitie met partijen ‘die de uitdagingen waarvoor Noord-Holland staat uit de weg gaan’. ,,Klimaat is er daar één van”, zegt partijleider Ilse Zaal. Zonder een partij als D66 wordt het voor Forum en VVD moeilijk om een meerderheid te vinden, ook met CDA en PVV erbij komen de partijen zetels te kort.
Baudet heeft de hoop nog niet helemaal opgegeven, maar hij is realistisch: ,,Achter de schermen zijn allerlei gesprekken gaande.’’ Hij zegt zelfs: ,,Wij doen onze uiterste best om weer een herstart te maken, maar het ziet er moeilijk uit.’’
Nieuwkomer
Groter lijkt de kans op regeringsdeelname in provincies waar een rechtse meerderheid wél tot de mogelijkheden behoort, Zuid-Holland bijvoorbeeld. Daar wil informateur Hans Wiegel onderzoeken of een coalitie met Forum voor Democratie en VVD mogelijk is. Met CDA en PVV erbij hebben ze 29 van de 55 zetels, met SGP en 50Plus erbij zelfs 33.
Ook in Overijssel wordt nadrukkelijk gekeken naar een poging over rechts, met in elk geval CDA, PVV en Forum. En ook in Brabant is Forum nog volop in de race. Bronnen rond het proces melden dat de nieuwkomer mogelijk onderdeel wordt van de eerste verkenningspoging. In Gelderland staat de VVD als grootste partij zeker open voor samenwerking met Baudets partij, zei voorman Jan Markink deze week op Radio 1. In Flevoland, waar Forum de grootste werd, moet het spel nog beginnen. Daar worden de stemmen momenteel herteld.
Forum toont zich nog steeds hoopvol. ,, We doen ons best om het maximale uit te halen”, zegt Baudet. Senaatslijsttrekker Henk Otten denkt niet dat het onderhandelingsresultaat in Noord-Holland maatgevend is voor andere provincies. ,,Ik denk juist dat het kan helpen. De VVD zal niet in alle provincies in zee willen gaan met GroenLinks, want hun kiezers gaan hen dat aanrekenen. In de reacties op internet zie ik dat VVD’ers heel kritisch zijn. Wellicht ligt er nu juist meer druk om in allianties met Forum te stappen.”
Ergernis
Toch zal er heel wat moeten gebeuren. Allereerst is daar de vertrouwenskwestie. Veel provinciale politici vinden het moeilijk om de Forum-kandidaten goed in te schatten. In Noord-Holland ging lijsttrekker Johan Dessing volgens andere partijen het inhoudelijke debat herhaaldelijk uit de weg. Dat zorgde voor ergernis. Ook in Gelderland lukte het VVD-leider Markink tot nu toe niet om hoogte te krijgen van zijn nieuwe collega’s. ,,Het blijft hangen in de algemeenheden die op hun site staan.”
Mocht er toch een inhoudelijk gesprek tot stand komen – ook enkele omstreden uitspraken van Forum-voorman Baudet staan dat voor veel partijen in de regio nog in de weg – blijft toch een inhoudelijk struikelblok: het klimaatbeleid. Forum wil geen windmolens en zonneparken erbij, terwijl een grote Kamermeerderheid van CDA, ChristenUnie, D66, GroenLinks, PvdA, SP, VVD en 50PLUS in december juist instemde met de Klimaatwet. Uitvloeisel van die wet is dat er veel meer groene energie opgewekt gaat worden – júíst in de provincies.
De vraag is of partijen als VVD en CDA op provinciaal niveau een compleet andere koers gaan varen dan landelijk, om Forum tegemoet te komen en een coalitie te kunnen vormen. Voor Forum lijkt er inhoudelijk weinig anders te rapen in de provincies. Op het gebied van immigratie – een ander kroonjuweel van de partij – hebben die niets te zeggen.
NU 27.03.2019 Een definitief klimaatakkoord, ondertekend en goedgekeurd door het parlement en kabinet, zal volgens Ed Nijpels pas in juni van dit jaar klaar zijn. Aanvankelijk werd gerekend op december vorig jaar. De industrie moet nog veel werk verzetten.
Dat zei zei Nijpels, de voorzitter van het overlegorgaan dat de conceptklimaatplannen bedacht, woensdag tijdens een hoorzitting in de Tweede Kamer.
Uit doorrekeningen van de klimaatplannen door het Centraal Planbureau (CPB) en het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) bleek dat het doel van 49 procent minder CO2-uitstoot in 2030 ten opzichte van 1990 met alle conceptvoorstellen waarschijnlijk niet wordt gehaald.
Met name de industrie bleef achter met de nodige vermindering van tonnen CO2. “Er zal een andere route moeten worden bewandeld”, aldus Nijpels.
De sector bedacht zelf een bonus- en boetesysteem waarmee bedrijven plannen hoe zij het klimaatdoel willen halen moeten indienen. Lukt dat niet of werken zij niet mee, dan krijgen ze een boete. Lukt het wel, dan maken ze aanspraak op subsidie.
De planbureaus vonden dit echter te vaag en rekenden het voorstel niet eens door. Het kabinet kondigde op dezelfde dag aan een CO2-heffing uit te werken, een veel strenger middel waar GroenLinks, PvdA, milieuclubs en vakbonden al veel langer om vroegen.
Er wordt door het kabinet ook gekeken welke aanvullende maatregelen de landbouwsector kan nemen om meer CO2 te besparen. Alle maatregelen bij elkaar vormen volgens Nijpels een grote stap. “Als de industrie levert wat zij moet leveren, dan is een deel van het gat al gedicht”, aldus Nijpels.
In april stuurt minister Eric Wiebes (Klimaat) meer informatie over hoe alle aanvullende plannen uitgewerkt zullen worden. Als van alle maatregelen bekend is wat ze kosten, wie ze gaat betalen en hoeveel CO2-besparing ze opleveren, is de politiek aan zet om er een definitief klimaatakkoord van te maken.
Telegraaf 20.03.2019 Na een storm van kritiek heeft het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) nieuwe berekeningen gemaakt over de hoogte van de energierekening. De rekenmeesters voorspellen voor 2020 nu opeens een veel hogere energierekening.
Het kabinet gebruikte eerder oude PBL-ramingen bij beweringen dat de energienota dit jaar wel zou meevallen. Het CBS corrigeerde dat later: de gemiddelde stijging is dit jaar zo’n 340 euro. Het planbureau rekent nu voor dat huishoudens volgend jaar 228 euro meer betalen ten opzichte van de oude voorspelling uit 2017.
Het PBL corrigeert ook haar eigen voorspelling uit dat jaar door met een hoger energieverbruik te rekenen. Desondanks blijft het planbureau rekenen met een lager energieverbruik dan bijvoorbeeld Vereniging Eigen Huis en particuliere vergelijkingswebsites doen.
Het kabinet heeft na de reuring besloten om de belasting op energie te verlagen. Met hoeveel en hoe, dat wordt pas eind april, na de Provinciale Statenverkiezingen, bekendgemaakt. Wel duidelijk is dat de taksverlaging niet meer voor dit jaar geldt. Pas vanaf 2020 kan het mes erin.
MSN 20.03.2019 Na een storm van kritiek heeft het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) nieuwe berekeningen gemaakt over de hoogte van de energierekening. De rekenmeesters voorspellen voor 2020 nu opeens een veel hogere energierekening.
Het kabinet gebruikte eerder oude PBL-ramingen bij beweringen dat de energienota dit jaar wel zou meevallen. Het CBS corrigeerde dat later: de gemiddelde stijging is dit jaar zo’n 340 euro. Het planbureau rekent nu voor dat huishoudens volgend jaar 228 euro meer betalen ten opzichte van de oude voorspelling uit 2017.
Het PBL corrigeert ook haar eigen voorspelling uit dat jaar door met een hoger energieverbruik te rekenen. Desondanks blijft het planbureau rekenen met een lager energieverbruik dan bijvoorbeeld Vereniging Eigen Huis en particuliere vergelijkingswebsites doen.
Het kabinet heeft na de reuring besloten om de belasting op energie te verlagen. Met hoeveel en hoe, dat wordt pas eind april, na de Provinciale Statenverkiezingen, bekendgemaakt. Wel duidelijk is dat de taksverlaging niet meer voor dit jaar geldt. Pas vanaf 2020 kan het mes erin.
NU 19.03.2019 Nederlanders zijn iets positiever geworden over de klimaatplannen van het kabinet, blijkt dinsdag uit onderzoek door I&O Research in opdracht van het AD.
33 procent van de respondenten oordeelt positief over het vorige week door premier Mark Rutte aangekondigde klimaatbeleid. 27 procent van de ondervraagden is negatief over de plannen.
Drie weken geleden was nog ruim een kwart van de Nederlanders positief en een derde negatief over het beleid.
Nederlanders zijn vooral tevreden over het besluit om een CO2-belasting voor bedrijven in te voeren. Ruim 76 procent is daar tevreden mee.
‘VVD-achterban waardeert leiderschap Rutte’
Ook de verlaging van de energierekening voor burgers scoort goed: 73 procent van de kiezers steunt die maatregel. GroenLinks wordt gezien als ‘winnaar’ van de nieuwe klimaatplannen, op de voet gevolgd door D66.
Volgens Peter Kanne van I&O Research werd verwacht dat de ommezwaai van Rutte tot electorale verschuivingen zou leiden, maar dat blijkt niet het geval te zijn.
“Een deel van de VVD-achterban vindt het vervelend dat Rutte een ruk naar links heeft gemaakt, maar de meeste kiezers waarderen dat de premier leiderschap toont”, aldus Kanne.
AD 19.03.2019 Nederland is iets positiever geworden over de klimaatplannen van het kabinet nadat premier Rutte vorige week een andere klimaatkoers aankondigde. Toch leiden de nieuwe maatregelen, waaronder een CO2-taks voor bedrijven, niet tot verschuivingen in de peilingen.
Was drie weken geleden nog een derde van de Nederlanders negatief en ruim een kwart positief over het klimaatbeleid, nu is dat precies andersom: 33 procent oordeelt positief en 27 procent negatief. Dat blijkt uit landelijk representatief onderzoek door I&O Research in opdracht van deze krant.
Sinds premier Rutte vorige week bekendmaakte dat de energierekening voor huishoudens omlaag gaat en bedrijven meer moeten gaan betalen, zijn Nederlanders positiever gestemd over alle plannen om de uitstoot van broeikasgassen te verlagen. Het besluit om een CO2-belasting voor bedrijven in te voeren – iets waar de VVD van Rutte altijd tegen was – krijgt de goedkeuring van 76 procent van de kiezers. Van de VVD-stemmers is zelfs 77 procent voor.
Ook de verlaging van de energierekening voor burgers krijgt een warm onthaal: 73 procent van de kiezers steunt die maatregel. Dat de landbouwsector meer moet gaan bijdragen aan de CO2-reductie wordt gesteund door 59 procent van de kiezers. Vooral de achterban van SGP, PVV, CDA en ChristenUnie is hier negatief over.
GroenLinks ‘winnaar’
GroenLinks wordt door de meeste Nederlanders gezien als ‘winnaar’ van de nieuwe klimaatplannen. De verwachting is dat de regeringspartijen na de verkiezingen van morgen hun meerderheid in de Eerste Kamer kwijtraken, waardoor de steun van oppositiepartijen noodzakelijk kan worden om te kunnen doorregeren.
Van de GroenLinks-kiezers ziet maar liefst 57 procent de eigen partij als ‘winnaar’ van de nieuwe klimaatplannen. Dit beeld overheerst ook bij de kiezers van bijna alle andere partijen. Na GroenLinks wordt coalitiepartij D66 veel gezien als winnaar. Een op de drie VVD’ers (37 procent) vindt dat de VVD als winnaar uit de bus is gekomen.
Vergeleken met vorige week zijn er nauwelijks verschuivingen in de electorale krachtsverhoudingen. De ‘klimaatdraai’ van het kabinet heeft daarmee bijna geen impact op de peilingen. Volgens I&O Research zet de groei van Forum voor Democratie door. De partij van Thierry Baudet zou met tien zetels in de Eerste Kamer kunnen belanden. Daarmee nadert Forum voor Democratie de VVD, die op elf zetels zou uitkomen en de grootste partij zou blijven.
‘Kiezers waarderen leiderschap’
,,De verwachting was dat de ommezwaai van het kabinet voor electorale verschuivingen zou zorgen, maar dat is niet het geval’’, zegt Peter Kanne van I&O Research. ,,Een deel van de VVD-achterban vindt het vervelend dat Rutte een ruk naar links heeft gemaakt, maar de meeste kiezers waarderen dat de premier leiderschap toont.’’
Volgens Kanne heeft het kabinet met de nieuwe klimaatplannen voorgesorteerd op de uitkomsten van de verkiezingen. ,,Kiezers realiseren zich dat de coalitiepartijen moeten samenwerken met partijen als GroenLinks en de PvdA om een meerderheid in de Eerste Kamer te krijgen. Dat verklaart ook dat GroenLinks nu geen zetelwinst pakt, terwijl die partij wél als winnaar van de nieuwe klimaatplannen wordt gezien.’’
Ondanks het positieve oordeel van de meeste kiezers zijn veel Nederlanders argwanend. Ruim de helft (54 procent) vindt het nog steeds niet duidelijk wat het Klimaatakkoord precies inhoudt. Ook heeft 53 van de kiezers er geen vertrouwen in dat het kabinet de energierekening voor burgers daadwerkelijk gaat verlagen.
,,Het wantrouwen zit diep’’, zegt onderzoeker Kanne. ,,Afgelopen december zei staatssecretaris Mona Keijzer nog dat het wel zou meevallen met de stijging van de energienota dit jaar. Van die voorspelling bleek vorige maand niets te kloppen. Dat maakt dat de meeste Nederlanders nu zeggen: éérst zien, dan geloven.’’
AD 18.03.2019 Het klimaatakkoord kan zorgen voor wel 72.000 nieuwe banen in Nederland in 2030. Dat stelt de Nederlandse Vereniging Duurzame Energie (NVDE) na onderzoek. Werkgeversorganisaties hadden eerder juist gewaarschuwd dat de klimaatplannen zoals de CO2-heffing voor het bedrijfsleven voor banenverlies kunnen zorgen.
Volgens het onderzoek van ECN, onderdeel van TNO, komen er voor elke verloren baan in de fossiele sector (kolen en olie) zeven klimaatbanen terug. In totaal komen er 42.000 tot 78.000 voltijdsbanen bij aan nieuwe werkgelegenheid door het klimaatakkoord. Daar staat een verlies van 6000 tot 11.000 voltijdsbanen in de fossiele sector tegenover.
De meeste klimaatbanen zitten in projectontwikkeling, bijvoorbeeld van duurzame energie en energie-infrastructuur, in de bouw en installatie, zoals voor een aardgasvrije gebouwde omgeving, aanvullende diensten rond de energietransitie en ook mobiliteit.
‘Extra inzet nodig’
,,Het klimaatakkoord is een grote kans voor de Nederlandse economie en de werkgelegenheid. Tegelijkertijd hebben veel bedrijven in onze sector nu al grote moeite om voldoende mensen te vinden: energiebedrijven, netbeheerders, projectontwikkelaars, isolatiebedrijven en installateurs van zonnepanelen en warmtepompen.
Extra inzet is nodig voor (technische) opleidingen, werving en bij- en omscholing. Zo kunnen we de transitie uitvoeren en de werkgelegenheidskansen grijpen. Het is ook belangrijk om werknemers in de fossiele sector een goede toekomst te bieden”, aldus NVDE-directeur Olof van der Gaag.
Werkgeversorganisaties VNO-NCW en MKB-Nederland vrezen dat de CO2-heffing kan leiden tot het verlies van bedrijvigheid en arbeidsplaatsen, omdat bijvoorbeeld bedrijven Nederland verlaten. De precieze plannen voor een CO2-heffing wachten de werkgevers af.
Ze wezen er eerder op dat het doel van terugdringing van CO2-uitstoot ,,zonder onnodig verlies van banen in Nederland’’ niet uit het oog mag worden verloren.
Premier Mark Rutte en minister Eric Wiebes (Economische Zaken en Klimaat) geven een reactie na afloop van de presentatie van de planbureaus over de doorrekening van het ontwerp-klimaatakkoord. Ⓒ ANP
Telegraaf 17.03.2019 De nieuwe klimaatdeal waar het kabinet en de coalitiepartijen de afgelopen week mee kwamen wordt door Nederlanders gezien als verkiezingsstunt. Meer dan 70 procent van de bevolking denkt dat de ommezwaai gebeurde, omdat de Statenverkiezingen op stapel staan. Dat blijkt uit een peiling van Maurice de Hond.
In de deal kondigden premier Rutte en minister Wiebes (Economische Zaken) aan dat ze bedrijven een hogere CO2-belasting willen laten betalen en dat de overheidsbelasting op de energierekening omlaag gaat. Daarnaast moeten sommige autoplannen van tafel. Het gaat om het extra verhogen van de motorrijtuigenbelasting en een nieuwe klimaattaks op autobezit. Een verhoging van accijns op diesel en benzine zit nog wel in het vat, evenals een andere klimaattaks van 350 euro die moet worden betaald bij het kopen van een nieuwe auto.
De groene plannen werden eerder geopperd in het concept-klimaatakkoord waar het kabinet en de coalitiepartijen al maanden op kauwen. Sommige van die plannen willen VVD, CDA, D66 en CU dus aanpassen. Maar hoe ze dat precies willen gaan doen, vertellen ze pas na de verkiezingen.
In het ochtendprogramma WNL op Zondag bestreed premier Rutte dat het een verkiezingsstunt was. Wel wilde de coalitie voorkomen dat er voor de stembusgang zou ’worden geshopt’ in de doorrekening van de plannen uit het klimaatakkoord. „Het draagvlak had deze week kapot kunnen gaan.”
Uit de peiling van Maurice de Hond blijkt dat het gros van de kiezers wel denkt dat het een verkiezingsstunt betrof. De helft van de Nederlanders is blij met de aangepaste plannen, de andere helft niet. Van alle partijen staan D66’ers het hardst (91procent) te juichen, gevolgd door GL (81 procent). PVV’ers (13 procent), FvD’ers (14 procent) en 50Plussers (26 procent) pruimen het juist niet.
Het gros van de ondervraagden (59 procent) vindt het erg dat als ten behoeve van het klimaat de koopkracht daalt. En slechts 35 procent vindt dat Nederland voorop moet lopen bij het nemen van klimaatmaatregelen. Ruim 80 procent denkt dat het verleggen van de klimaatkosten naar het bedrijfsleven, alsnog door de burger betaald zal worden.
Opvallend is dat kiezers die bij de VVD en het CDA zijn weggelopen een stuk minder enthousiast zijn over de klimaatplannen, dan de kiezers die bij deze twee partijen zijn blijven plakken. Bijna 70 procent van de mensen die de VVD de rug heeft toegekeerd vindt dat de coalitie nu GroenLinks-beleid aan het uitvoeren is. Bij het CDA is dat bijna 60 procent.
NU 15.03.2019 Premier Mark Rutte staat ervoor open om met GroenLinks en PvdA samen te werken om een CO2-belasting in te voeren en de energierekening te verlagen. De coalitie dreigt de meerderheid in de senaat te verliezen en is daarna aangewezen op steun van één of meer oppositiepartijen.
“Wij regeren niet in isolatie”, zei de minister-president donderdag in het Kamerdebat over de doorrekeningen van de conceptklimaatplannen.
Op 20 maart zijn de Provinciale Statenverkiezingen die bepalend zijn voor de samenstelling van de Eerste Kamer. Trends in de peilingen laten al langere tijd zien dat VVD, CDA, D66 en ChristenUnie de minimale meerderheid in de senaat dreigen te verliezen.
De oproep van GroenLinks-fractievoorzitter Jesse Klaver om na 20 maart met elkaar aan tafel te gaan zitten om over steun voor de klimaatplannen te praten, werd door de premier positief beantwoord.
GroenLinks en de PvdA pleiten al langer voor de invoering van een CO2-belasting. Hun varianten worden momenteel nog doorgerekend en zullen wat Rutte betreft ter overweging worden meegenomen voor het definitieve klimaatakkoord, dat eind april rond moet zijn.
‘Het denken over klimaatbeleid is veranderd’
PvdA-leider Lodewijk Asscher is blij met de opstelling van het kabinet en toonde zich bereid het gesprek aan te gaan. “Het denken over klimaatbeleid is veranderd. Het gebeurt niet elke dag dat een centrumrechts kabinet zegt dat het eerlijker moet.”
De sociaaldemocraat stelde wel alvast als eis dat de opbrengsten van de CO2-belasting deels naar de burger moeten. Nu stelt het kabinet voor de belasting aan de industrie terug te geven om te vergroenen.
CDA’er Sybrand Buma maakt het in principe niet uit wat er met de opbrengsten van de CO2-taks gebeurt, zolang de belasting ervoor zorgt dat de industrie vergroent en niet uit Nederland vertrekt.
Op 20 maart 2019 stemmen we ook voor iets anders dan op het biljet staat…
Rekeningrijden en verlaging energienota
Klaver nam alvast een voorschot op de constructieve houding van de coalitie en stelde voor om de verhoging van de energierekening al voor dit jaar terug te draaien, een wens die door de gehele coalitie gedeeld wordt. Hoewel minister Eric Wiebes (Klimaat) het een sympathiek idee vindt, is het onmogelijk omdat de Belastingdienst daartoe niet in staat is.
Ook rekeningrijden staat hoog op het lijstje van Klaver. D66 is daar eveneens voorstander van, maar het ligt volgens Wiebes niet in de lijn der verwachting dat de belasting op autogebruik het definitieve klimaatakkoord zal halen.
‘De stijging van de energierekening was te gortig’
Woensdag presenteerden het Centraal Planbureau (CPB) en het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) de kosten en effecten van de conceptplannen van het klimaatbeleid.
Daaruit blijkt dat de gewenste CO2-reductie van 49 procent in 2030 waarschijnlijk niet gehaald zal worden, de lasten voor huishoudens zwaarder zijn dan voor bedrijven en dat de laagste inkomens er zonder koopkrachtreparatie het meest op achteruitgaan.
Met het oog op de verkiezingen nam het kabinet een voorschot op het definitieve klimaatakkoord: er komt een CO2-taks en de energienota voor huishoudens gaat per 2020 omlaag. “De stijging van de energierekening was te gortig”, zei D66-fractievoorzitter Rob Jetten.
Steun, scepsis en waarschuwingen
De aangekondigde maatregelen konden in de Kamer rekenen op steun, maar ook op scepsis en waarschuwingen voor de kiezer.
Voor SP-leider Lilian Marijnissen is het allemaal nog te vaag. “Hoeveel gaat de energierekening dan omlaag? Wat is het eerlijke deel dat het bedrijfsleven gaat betalen?”
Marijnissen waarschuwde voor een nieuwe VVD-verkiezingsstunt, een nieuwe verkiezingsbelofte van premier Rutte. “Eerder beloofde de premier het eigen risico niet te verhogen, dat er geen cent naar de Grieken zou gaan en dat iedereen 1.000 euro zou krijgen. Wat zijn de beloften van deze premier waard?”, zei de socialist.
Ze stelde vast dat het een feit is dat de energierekening volgende maand met geen cent daalt en dat ook niet duidelijk is hoe de rekening er per 2020 wel uit zal zien.
‘VVD laat zich gijzelen door GroenLinks’
Ook PVV-leider Geert Wilders waarschuwde de kiezer voor wat hij een list noemt. “Trap er niet in”, aldus Wilders. “Er is maar één manier om de energierekening echt te verlagen en dat is premier Rutte en deze coalitie naar huis sturen.”
Wat Wilders betreft is een stem op de VVD op 20 maart een stem op GroenLinks. “De VVD laat zich gijzelen door GroenLinks.”
VVD’er Klaas Dijkhoff reageerde daarop dat de VVD is aangewezen op partijen die ervoor openstaan om samen te werken. Hij ziet dat de PVV daar niet toe bereid is.
Thierry Baudet van Forum voor Democratie liet in het debat weten de cijfers van de onafhankelijke rekenmeesters van het CPB en het PBL niet serieus te nemen. Volgens de eigen berekeningen gaat de klimaattransitie “1.000 miljard” euro kosten.
Dat bedrag is al meerdere keren nagerekend, maar blijkt niet te kloppen. Ook het kabinet spreekt dit tegen. “Baudet telt investeringen, kosten, subsidies en belastingen bij elkaar op. Dan krijg je dubbeltellingen”, zei Wiebes al eerder.
Baudet maakte het einde van het debat overigens niet mee. Na zijn eigen inbreng verliet hij de Tweede Kamer voor een optreden in het tv-programma Pauw en Jinek.
Ook PvdA’er Asscher was uitgenodigd, maar zegde het tv-optreden af. “Mijn kiezers verwachten van mij dat ik het in het #klimaatdebat voor ze opneem”, twitterde hij.
De oppositiepartijen GroenLinks, SP en PVV vinden dat het kabinet snel moeten regelen dat de energiebelasting voor burgers omlaag gaat.
NOS 14.03.2019 De energiebelasting voor burgers moet nog dit jaar, en niet pas in 2020 omlaag. Oppositiepartijen zoals GroenLinks, SP en de PVV vinden dat het kabinet niet zes dagen voor de verkiezingen moeten aankondigen dat deze belasting omlaag gaat, zonder dit snel te regelen. Ook vinden de partijen dat het kabinet concrete bedragen moet noemen.
De coalitie heeft de afgelopen vier weken in het geheim gewerkt aan het aanpassen van de klimaatplannen. Gisteren toonde het kabinet zich, tot verrassing van de oppositie, bereid om bedrijven toch een CO2-belasting op te leggen en de klimaatlasten van burgers te verlagen.
De PvdA en SP willen een concreet bedrag horen, zodat burgers weten wat ze kunnen verwachten. “Mensen verdienen duidelijkheid. De energierekening moet omlaag”, aldus SP-leider Marijnissen.
Concrete cijfers
De PvdA wil weten wat de coalitie precies voor ogen heeft. “U heeft vier weken gepraat en er zijn geen concrete cijfers genoemd?”, vraagt PvdA-leider Asscher aan D66-fractievoorzitter Jetten. “Zijn er geen memo’s van?”
Klaver (GroenLinks): energiebelasting kan en moet nu al omlaag
Jetten weigert om concrete cijfers te noemen. “Ik wil geen vage beloften doen”, aldus Jetten. Ook VVD’er Dijkhoff wil niets zeggen over de verlaging van de energiebelasting.
Op de vraag van GroenLinks-leider Klaver om de belasting nu al te verlagen, zei Dijkhoff dat hij niet weet of het kan. GroenLinks heeft al gesprekken gevoerd met de energiebedrijven en gehoord dat er daar geen problemen zijn.
Eind april komt het kabinet met de uitwerking van hun voorstellen. PVV-leider Wilders wil dat de energierekening met terugwerkende kracht omlaag gaat.
NU 14.03.2019 Woensdag maakten de planbureaus bekend dat de klimaatdoelen van het kabinet waarschijnlijk niet worden gehaald met de plannen die zijn doorgerekend. Daaropvolgend kondigde premier Mark Rutte aan de energiebelasting te verlagen en een CO2-heffing voor bedrijven in te voeren. Volg het debat hierover tussen de Kamer en het kabinet.
Tweede Kamer debatteert over de doorrekening van de klimaatplannen
Kabinetsdoel van 49 procent minder CO2 wordt waarschijnlijk niet gehaald
Ook vragen over kabinetsvoorstellen om energierekening te verlagen en CO2-heffing
Kabinetsmaatregelen kunnen niet los worden gezien van de Provinciale Statenverkiezingen op 20 maart
AD 14.03.2019 De oppositie reageert tijdens het debat over de doorrekening van de klimaatplannen flink verdeeld over de onverwachte draai van het kabinet. Waar GroenLinks-leider Jesse Klaver spreekt van een ‘geschenk uit de hemel’ dat het kabinet de energienota verlaagt en een CO2-heffing oplegt aan de industrie, oordeelt Thierry Baudet (FvD) juist dat het ‘vernietigend is voor de koopkracht’ en dat niet alle kosten worden meegenomen.
Mis niks met ons liveblog. De linkerflank van de Kamer zal daarom vanavond naar verwachting vooral proberen het onderste uit de kan te halen en het kabinet zover te krijgen verdergaande maatregelen te treffen. Partijen als de PVV en Forum voor Democratie zullen Rutte juist verwijten nóg verder naar links op te schuiven. Ze waren al geen voorstander van het eerste pakket van maatregelen, laat staan deze aanscherping van de plannen, die mogelijk flinke impact zullen hebben op de industrie in Nederland.
AD 14.03.2019 De Tweede Kamer debatteert vanavond nog over de uitkomsten van de doorrekeningen van het conceptklimaatakkoord. Een voorstel daartoe van GroenLinks-voorman Jesse Klaver kan rekenen op steun van niet alleen de voltallige oppositie, maar ook de coalitiepartijen.
Strikt genomen debatteert de Kamer vanavond over de doorrekening van het concept-Klimaatakkoord. Uit de berekeningen van het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) blijkt dat de plannen in het concept-Klimaatakkoord waarschijnlijk onvoldoende zijn om de kabinetsdoelstelling van 49 procent CO2-reductie in 2030 te halen. Daar kwam bovenop dat vooral Nederlanders met een laag inkomen of een middeninkomen de rekening betalen.
De oppositie reageerde woest, maar slechts een paar uur later kondigde premier Rutte aan dat de energienota alsnog naar beneden gaat, en dat er een CO2-heffing komt voor de industrie, een wens van van onder meer GroenLinks, SP en PvdA. Die draai verandert het speelveld aanzienlijk en maakt, met de verkiezingen voor de deur, van het debat vanavond ook meer een verkiezingsdebat.
AD 14.03.2019 Klaver vroeg gisteren, nadat bekend was geworden dat de beoogde klimaatmaatregelen waarschijnlijk onvoldoende zijn om de CO2-doelen van het kabinet te halen, ook al een debat aan. Toen hielden de VVD, CDA, D66 en ChristenUnie de boot nog af. Later bleek dat zij al nieuwe maatregelen in petto hadden, waaronder een CO2-heffing voor de industrie.
Nu premier Mark Rutte die ingrepen wereldkundig heeft gemaakt, zien ook de regeringspartijen geen bezwaren meer tegen een snel debat. Ook omdat Klaver beloofde het ‘kort en op hoofdlijnen’ te willen houden.
Het debat start vanavond rond 19.30 uur en is live te volgen op deze site.
Premier Rutte en minister Wiebes reageren op de doorrekening van het klimaatakkoordANP
Gisteren voelde de meerderheid er weinig voor om nog deze week een debat te houden, maar er komt er vanavond alsnog toch een.
NOS 14.03.2019 De Tweede Kamer houdt vanavond toch nog een debat met het kabinet over de doorrekening van het klimaatakkoord. Tot ergernis van de oppositie hield de coalitie gisteren een debat op korte termijn nog tegen over de bevindingen van het Planbureau voor de Leefomgeving en het Centraal Planbureau. Maar toen GroenLinks-leider Klaver het vandaag nogmaals probeerde, kreeg hij alsnog steun van de hele Kamer.
Daarbij speelt mee dat het kabinet inmiddels heeft gereageerd op de doorrekening en de oorspronkelijke plannen heeft aangepast: premier Rutte kondigde gisteren onder meer aan dat de energiebelasting voor burgers omlaag gaat en dat er toch een CO2-heffing komt voor bedrijven. De coalitie zag daarom nu geen reden meer een Kamerdebat uit te stellen tot na de verkiezingen van volgende week.
Het is de bedoeling dat het een debat wordt over de hoofdlijnen. De fractievoorzitters zullen het woord voeren en het kabinet wordt vertegenwoordigd door Rutte en minister Wiebes van Economische Zaken.
NU 14.03.2019 De Tweede Kamer debatteert donderdagavond over de doorrekeningen van de plannen uit het conceptklimaatakkoord. Een ruime meerderheid stemde in met het verzoek daartoe van GroenLinks-leider Jesse Klaver.
Woensdag presenteerden het Centraal Planbureau (CPB) en het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) de kosten en effecten van de conceptplannen van het klimaatbeleid.
Daaruit bleek dat de gewenste CO2-reductie van 49 procent in 2030 waarschijnlijk niet gehaald zal worden met het pakket aan maatregelen.
Daarnaast vallen de kosten voor de burger (3 miljard euro) hoger uit dan voor het bedrijfsleven (2 miljard euro), blijft het aandeel van de sector industrie achter en zullen de laagste inkomens, zonder uitkeringsgerechtigden en gepensioneerden, er zonder koopkrachtreparatie het meest op achteruitgaan.
Nog niet bekend hoe kabinetsplannen eruit komen te zien
Hoewel het kabinet pas in april met een officiële kabinetsreactie zou komen, namen premier Mark Rutte en klimaatminister Eric Wiebes alvast een voorschot op de maatregelen: de verhoging van de energiebelasting voor huishoudens wordt teruggedraaid en er komt toch een CO2-heffing voor bedrijven.
“We willen de belasting voor huishoudens verlagen en die voor bedrijven verhogen”, zei de premier in een toelichting.
Hoe de plannen er exact uit komen te zien, is nog niet bekend. Zo is nog niet duidelijk met hoeveel de energienota zal dalen en is ook nog niet duidelijk wat de hoogte van de CO2-taks zal zijn.
Het kabinet zal dat na de verkiezingen bekendmaken.
Partijen als PvdA en GroenLinks zijn blij met de aangekondigde maatregelen. Zij opperden, net als D66 en ChristenUnie, bijvoorbeeld een belasting op CO2. “Ik zie dat onze politieke opponenten onze kant op komen, dat is winst”, aldus Klaver. Hij heeft de coalitie, die bij de verkiezingen naar alle waarschijnlijkheid de meerderheid in de senaat zal verliezen, opgeroepen tot een “klimaatformatie” waarbij GroenLinks bereid is de groene plannen in de Eerste Kamer aan een meerderheid te helpen.
Dat voorstel werd vrij snel afgewezen. “De vorige verkiezingen waren klimaatverkiezingen, de vorige formatie was een klimaatformatie”, zegt Rob Jetten (D66) tegen BNR. “GroenLinks is twee keer weggelopen.” CDA-leider Sybrand Buma past ervoor om met Klaver “in een achterkamer te gaan zitten”.
Het debat begint donderdag rond de klok van 19.20 uur.
AD 14.03.2019 De regeringscoalitie besloot al begin februari extra klimaatmaatregelen in de steigers te zetten. VVD, CDA, D66 en ChristenUnie hielden vol de doorrekening van het ontwerp-klimaatakkoord af te willen wachten, maar werkten in stilte aan flinke aanpassingen, zegt CU-leider Gert-Jan Segers.
Onmiddellijk nadat de planbureaus woensdag bekendmaakten wat de voorstellen uit het concept-klimaatakkoord kosten en hoeveel CO2 ze schelen, presenteerde het kabinet een stapel nieuwe plannen. Dat verraste vriend en vijand en oogstte zelfs lof van de linkse oppositie.
Segers’ collega Klaas Dijkhoff nam het voortouw voor extra maatregelen, vertelde Segers in talkshow Pauw & Jinek. De VVD-fractievoorzitter had een maand eerder zijn coalitiepartners juist op de kast gejaagd door te waarschuwen dat het klimaatbeleid niet te hard van stapel moest lopen en te zinspelen op een kabinetscrisis.
De regeringspartijen hadden net overeenstemming bereikt over de heikele kwestie van het kinderpardon, wat ,,eigenlijk in heel bijzondere harmonie was gegaan”. Daardoor meenden ze een even heet hangijzer als het klimaatbeleid ,,nuchter” te kunnen oplossen, aldus Segers.
De fractieleiders zagen volgens hem de bui al hangen dat de plannen die op tafel lagen niet voldeden en oneerlijk zwaar zouden uitpakken voor burgers.
NU 14.03.2019 De regeringscoalitie besloot al begin februari extra klimaatmaatregelen in de steigers te zetten. VVD, CDA, D66 en ChristenUnie hielden vol de doorrekening van het ontwerpklimaatakkoord af te willen wachten, maar werkten in stilte aan flinke aanpassingen, zegt CU-leider Gert-Jan Segers.
Onmiddellijk nadat de planbureaus woensdag bekendmaakten wat de voorstellen uit het conceptklimaatakkoord kosten en hoeveel CO2 ze schelen, presenteerde het kabinet een stapel nieuwe plannen. Dat verraste vriend en vijand en oogstte zelfs lof van de linkse oppositie.
Klaas Dijkhoff nam het voortouw voor extra maatregelen, vertelde Segers woensdag in de talkshow Pauw & Jinek. De VVD-fractievoorzitter had een maand eerder zijn coalitiepartners juist op de kast gejaagd door te waarschuwen dat het klimaatbeleid niet te hard van stapel moest lopen en te zinspelen op een kabinetscrisis.
De regeringspartijen hadden net overeenstemming bereikt over de heikele kwestie van het kinderpardon, wat “eigenlijk in heel bijzondere harmonie was gegaan”. Daardoor meenden ze een even heet hangijzer als het klimaatbeleid “nuchter” te kunnen oplossen, aldus Segers.
De fractieleiders zagen volgens hem de bui al hangen dat de plannen die op tafel lagen niet voldeden en oneerlijk zwaar zouden uitpakken voor burgers.
Gisteren werden de doorrekeningen van het klimaatakkoord pas bekend, maar in stilte is al ruim een maand gewerkt aan flinke aanpassingen.
NOS 14.03.2019 De vier regeringspartijen besloten begin februari al om extra klimaatmaatregelen in de steigers te zetten. Dat heeft ChristenUnie-leider Segers gezegd bij de talkshow Pauw & Jinek.
Gisteren werden de doorrekeningen van het klimaatakkoord pas bekend, maar in stilte is al ruim een maand gewerkt aan flinke aanpassingen. De regeringspartijen hadden begin februari net een akkoord bereikt over de kwestie van het kinderpardon. “En dat was eigenlijk in heel bijzondere harmonie gegaan”, zei Segers.
Hete hangijzers
Met diezelfde gedachte is geprobeerd de “hete hangijzers” van het klimaatakkoord aan te pakken. Segers: “Wij gingen anticiperen op de onderdelen waarvan we dachten: dit zou wel eens heel problematisch kunnen zijn.”
Als voorbeeld gaf hij de extra belasting op de energierekening die iedereen moet betalen; de zogenoemde Opslag Duurzame Energie. Volgens hem is die nu oneerlijk verdeeld tussen bedrijven en consumenten.
VVD-fractievoorzitter Klaas Dijkhoff nam het voortouw voor de extra klimaatmaatregelen, vertelde Segers. Dat is opmerkelijk, omdat Dijkhoff eerder zei dat het kabinet niet te hard van stapel moest lopen met het klimaatbeleid. Ook vond hij dat de discussie over klimaatmaatregelen wordt gedomineerd door “drammers” zoals D66-fractieleider Rob Jetten.
Gisteren brachten de planbureaus naar buiten wat de voorstellen in het klimaatakkoord kosten en hoeveel milieuwinst ze opleveren. De conclusie is onder meer dat de klimaatdoelen waarschijnlijk niet worden gehaald. Direct daarna kwam het kabinet met nieuwe plannen. Volgens Segers zagen de regeringspartijen de bui al hangen dat de voorstellen in het klimaatakkoord niet genoeg zouden zijn.
Telegraaf 14.03.2019 Na een dag van chaos in Den Haag weten burgers nog steeds niet waar ze aan toe zijn met aanstaande klimaatplannen.
De cijfers van het Centraal Planbureau (CPB) geven geen compleet beeld van de inkomenseffecten van het klimaatakkoord. Slechts 128 van de 300 plannen konden worden doorgerekend.
Daarnaast blijkt dat bijna 400.000 huishoudens, met name alleenstaanden en alleenverdieners, veel slechter af zullen zijn dan cijfers laten zien. Het gaat om grote groepen mensen die de komende jaren door klimaat- en energiebeleid vaak meer dan drie procent aan koopkracht zouden moeten inleveren en die niet in de berekeningen te zien zijn.
Intussen maakt het kabinet de vlucht naar voren en komt met een koerswijziging rond klimaatbeleid. Premier Rutte zegt dat er ’meer balans’ nodig is bij de verdeling van de lasten van het klimaatakkoord. Zo komt er toch een CO2-heffing, worden automobilisten ontzien en gaat de belasting op de energierekening voor huishoudens minder hard stijgen.
Hierdoor zijn de doorrekeningen van het CPB deels weer achterhaald, ook omdat bedrijven waarschijnlijk de heffing weer aan de burger gaan doorberekenen. De koerswijziging komt een week voor de verkiezingen, waar de coalitie van VVD, CDA, D66 en CU zwaar op verlies staat.
NU 13.03.2019 De regeringscoalitie besloot al begin februari extra klimaatmaatregelen in de steigers te zetten. VVD, CDA, D66 en ChristenUnie hielden vol de doorrekening van het ontwerp-klimaatakkoord af te willen wachten, maar werkten in stilte aan flinke aanpassingen, zegt CU-leider Gert-Jan Segers.
Onmiddellijk nadat de planbureaus woensdag bekendmaakten wat de voorstellen uit het concept-klimaatakkoord kosten en hoeveel CO2 ze schelen, presenteerde het kabinet een stapel nieuwe plannen. Dat verraste vriend en vijand en oogstte zelfs lof van de linkse oppositie.
Segers’ collega Klaas Dijkhoff nam het voortouw voor extra maatregelen, vertelde Segers in talkshow Pauw & Jinek. De VVD-fractievoorzitter had een maand eerder zijn coalitiepartners juist op de kast gejaagd door te waarschuwen dat het klimaatbeleid niet te hard van stapel moest lopen en te zinspelen op een kabinetscrisis.
De regeringspartijen hadden net overeenstemming bereikt over de heikele kwestie van het kinderpardon, wat “eigenlijk in heel bijzondere harmonie was gegaan”. Daardoor meenden ze een even heet hangijzer als het klimaatbeleid “nuchter” te kunnen oplossen, aldus Segers.
De fractieleiders zagen volgens hem de bui al hangen dat de plannen die op tafel lagen niet voldeden en oneerlijk zwaar zouden uitpakken voor burgers.
NOS 13.03.2019 Wat gaat Nederland doen om in 2030 bijna de helft minder CO2 uit te stoten dan in 1990? Gaan we dat doel halen? Wat gaat het kosten? En wie gaat dat betalen?
Die vragen stonden vandaag opnieuw centraal in politiek Den Haag. Daar presenteerden het Centraal Planbureau (CPB) en het Planbureau voor de Leefomgeving de doorrekeningen van 128 maatregelen uit het Klimaatakkoord dat in december werd gesloten.
En de antwoorden op de drie laatste vragen? Haalbaarheid: waarschijnlijk niet. Kosten: 1,6-1,9 miljard euro per jaar. Verdeling: fifty-fifty tussen huishoudens en het bedrijfsleven.
Het CPB rekende bovendien uit dat door de klimaatplannen vooral de lagere- en middeninkomens, gepensioneerden en mensen met een uitkering erop achteruitgaan.
Kabinet maakt ommezwaai
Premier Rutte en Klimaatminister Wiebes kwamen in reactie op die berekeningen meteen met een aantal aanpassingen. Ze willen daarbij tegemoetkomen aan de veelgehoorde kritiek dat bedrijven te weinig bijdragen aan het verminderen van de CO2-uitstoot en huishoudens te veel.
De snelle ommezwaai van het kabinet kwam als een grote verrassing, zegt NOS-verslaggever Ron Fresen. “Het komt omdat de planbureaus het kabinet een behoorlijk draai om de oren hadden gegeven.”
De belangrijkste aanpassingen van het kabinet:
verlaging van de energiebelasting voor burgers vanaf 2020
“verstandige” CO2-heffing voor bedrijven
voorkomen “oversubsidiëring” van nieuwe elektrische auto’s
meer “ondersteuning” van de tweedehandsmarkt elektrische auto’s
geplande verhoging van vaste lasten voor benzine-/ dieselrijders gaat niet door
landbouw levert een “grotere bijdrage” in ruil voor extra geld
er komt minder CO2-opslag
Dit alles moet volgens Rutte leiden tot een “eerlijke verdeling”. Huishoudens nemen straks een derde van de lasten voor hun rekening, bedrijven twee derde.
Belangrijk daarbij is om te vermelden dat het CPB ook verwacht dat bedrijven 80 procent van de extra kosten die ze straks moeten maken, zullen afwentelen op de consument. Producten en diensten worden dus sowieso duurder.
Rutte: lasten burgers compenseren, lasten bedrijven omhoog
Toch zijn de reacties in de politiek en van milieuorganisaties en vakbond FNV over het algemeen positief. “We moeten het nu doen met de woorden van Rutte en Wiebes, maar wij zullen het kabinet aan deze woorden houden”, zeggen Milieudefensie, Greenpeace, Natuur en Milieu, de Natuur en Milieufederaties en FNV.
De kans op politieke steun is nu wel veel groter geworden, zegt NOS-verslaggever Ron Fresen. “Altijd met een slag om de arm, maar de kans op voldoende steun is vandaag echt toegenomen. De angels lijken er wel uit nu.”
Werkgeversorganisaties VNO-NCW en MKB Nederland vrezen dat de plannen de lasten voor het bedrijfsleven te veel doen stijgen. Ze zeggen verder benieuwd te zijn hoe de CO2-heffing er precies uit komt te zien.
Maar wat alle maatregelen uiteindelijk gaan kosten, zal pas eind april blijken. Het kabinet laat zijn nieuwe voorstellen nu opnieuw doorrekenen en komt dan over anderhalve maand met definitieve klimaatplannen.
Politiek verslaggevers Marleen de Rooy en Ron Fresen geven in onderstaande video antwoord op vragen over het klimaatakkoord:
AD 13.03.2019 GroenLinks-leider Jesse Klaver wil na de verkiezingen van 20 maart met de coalitiepartijen om tafel over de precieze uitwerking van de klimaatplannen. Met zo’n ‘klimaatformatie’ hoopt GroenLinks druk op de ketel te houden als bijvoorbeeld de hoogte van de CO2-heffing straks wordt vastgesteld.
Klaver wil ook andere klimaatvraagstukken voor de langere termijn adresseren, zoals de luchtvaart en de bio-industrie. De gesprekken over klimaat zullen volgens Klaver niet betekenen dat GroenLinks ook andere plannen van het kabinet per se gaat steunen, als een soort gedoogpartner.
GroenLinks ziet in de aankondiging van de CO2-heffing voor de industrie ‘voor het eerst’ een uitgestoken hand van het kabinet, die ook gevuld is. Partijleider Jesse Klaver staat ‘letterlijk te springen’ met het besluit de rekening van de klimaatplannen meer bij de industrie te leggen, en minder bij de burger.
Premier Rutte maakte vanmiddag bekend dat de energienota van huishoudens naar beneden gaat en er alsnog een ‘verstandige’ heffing voor bedrijven komt op de uitstoot van het schadelijke CO2. ,,De rekening moet eerlijker verdeeld worden’’, aldus Rutte.
,,Als ik zie dat politieke opponenten zo onze kant opkomen, dan zie ik dat als winst’’, reageert Klaver. ,,Vorige week vond Rutte onze plannen nog levensgevaarlijk, nu steunt hij ze bijna.’’
De regering is na de provinciale verkiezingen volgende week waarschijnlijk aangewezen op steun van Klavers partij in de Eerste Kamer. Volgens de peilingen raakt het kabinet daar zijn krappe meerderheid kwijt.
Elsevier 13.03.2019 Minister Eric Wiebes (VVD) van Economische Zaken en Klimaat en Ed Nijpels (VVD) namen woensdagmiddag de doorrekening van het ontwerp-Klimaatakkoord in ontvangst. De belangrijkste conclusies: de gestelde doelen worden waarschijnlijk niet gehaald en de kosten zijn lager dan verwacht, maar lage inkomens worden het hardst getroffen. Het kabinet kondigt in een reactie aan dat er toch een CO2-heffing voor bedrijven komt.
Een kleine drie maanden lieten het Centraal Planbureau (CPB) en het Planbureau voor Leefomgeving (PBL) berekeningen los op de circa 300 pagina’s met klimaatplannen die eind december werden gepresenteerd. Er is lang naar de conclusies uitgekeken. Niet alleen beheerst klimaat in toenemende mate de maatschappelijke en politieke discussies, ook de timing is brisant. De doorrekening verschijnt een week voor de verkiezingen voor de Provinciale Staten waarbij de coalitie van Rutte III in de peilingen ruime verliezen lijdt.
Wat zijn de belangrijkste uitkomsten van de doorrekening?
Voornaamste vraag is of het ontwerp-Klimaatakkoord het doel haalt: in 2030 minstens 49 procent minder broeikasgassen uitstoten. Dat zal waarschijnlijk niet lukken, concludeert het PBL. Slechts wanneer alle onzekerheden meevallen en mensen en bedrijven precies zo reageren als gehoopt, dan kan het doel net worden gehaald. Dat acht het instituut onwaarschijnlijk. Dit betekent mogelijk dat er verder gaat worden onderhandeld over aanvullend beleid.
Ook belangrijk zijn de inkomenseffecten: hoeveel kost het beleid huishoudens en hoe is dat verdeeld over arm en rijk? Het CPB, dat alleen naar klimaat keek en dus geen compleet koopkrachtplaatje maakt, verwacht dat de impact op korte termijn beperkt zal zijn. In 2021 gaan groepen er niet meer dan 0,1 procent op achteruit ten opzichte van een wereld waarin er geen Klimaatakkoord is. Dat is veel beperkter dan het totale klimaatbeleid dat huishoudens gemiddeld 0,7 procent aan inkomen kost.
Peter Winterman@WintermanAD
Dit plaatje laat goed zien hoe vooral mensen met de laagste inkomens, uitkeringsgerechtigden én gepensioneerden moeten betalen voor het klimaatbeleid. #Klimaatakkoord
Op de lange termijn is het effect groter. Groepen hebben in 2030 zo’n 0,3 tot 0,5 procent inkomen minder in vergelijking met een wereld zonder Klimaatakkoord. Voor een gemiddeld huishouden is dat 0,4 procent minder, maar het zijn vooral de lagere middeninkomens die erop achteruit gaan. Wanneer je naar het totaal van het klimaatbeleid kijkt, kost het huishoudens gemiddeld 1,4 procent inkomen. De effecten zijn erg ongelijk verdeeld. Het CPB waarschuwt wel voor de vele onzekerheden.
Hoe zat het nou ook weer met het Klimaatakkoord?
In het Regeerakkoord beloofde het kabinet-Rutte III dat Nederland in 2030 bijna de helft minder broeikasgassen gaat uitstoten. Dat is ambitieuzer dan het huidige EU-klimaatdoel van 40 procent reductie, en dit wordt zelfs aangescherpt tot 55 procent als Nederland daar overeenstemming over bereikt in Europees verband of met een ‘kopgroep in Noordwest-Europa’.
Het kabinet bedacht niet zelf de plannen om dat doel te halen, maar zette ruim honderd bedrijven, belangengroepen en overheden aan het werk aan de vijf zogenoemde klimaattafels. In december kwamen zij na tien maanden onderhandelen met een ontwerp-Klimaatakkoord. Niet iedereen stond achter dit resultaat, de groene organisaties steunden het te elfder ure niet.
Uiteindelijk is het de politiek die besluit over het klimaatbeleid. In het najaar debatteerde de Tweede Kamer al één keer specifiek over het Klimaatakkoord. Ook het kabinet keek in de laatste fase van de onderhandelingen nadrukkelijk mee. Discussies over klimaat zullen zich steeds meer in die arena afspelen. Doel is dat er voor de zomer een concreet pakket maatregelen ligt.
Wat zijn de reacties op de doorrekening?
Het kabinet reageerde achteraf direct. Op een persconferentie maakten premier Mark Rutte en minister van Economische Zaken en Klimaat Eric Wiebes (beiden VVD) bekend het voorgenomen Klimaatakkoord direct op de schop te nemen. Zo krijgen burgers verlichting van hun energielasten, wordt oversubsidiëring van elektrische auto’s aangepakt en gaat de landbouw meer doen voor het klimaat. ‘We willen de belasting voor huishoudens verlagen en die voor bedrijven verhogen,’ zei Rutte.
Het belangrijkste plan is dat er alsnog een CO2-taks komt, die komende tijd wordt uitgewerkt. Het ontwerp-Klimaatakkoord voorzag in een bonus-malusregeling, waarbij bedrijven CO2-reductieplannen opstellen en uitvoeren. De ‘groene’ bedrijven krijgen een subsidie, de hardnekkige uitstoters een boete. Van linkse oppositiepartijen en natuur- en milieuorganisaties kwam harde kritiek. Het zou te ingewikkeld zijn en bedrijven te veel ontzien.
Zij pleitten daarom voor een CO2-taks. GroenLinks en de PvdA dienden zelfs al concrete ideeën in – die nog niet zijn doorgerekend. Tijdens een Kamerdebat eerder dit jaar kwamen de partijen al dichter bij elkaar. Het zou mogelijk gaan om een relatief lage CO2-taks waarvan de opbrengst wordt teruggesluisd naar de industrie voor verduurzaming. In het Kamerdebat werd ook al gesproken over ‘maatwerk’ voor kwetsbare industrieën als staal en kunstmest. De taks komt boven op het Europese handelssysteem ETS voor CO2-rechten. Sommige experts verwachten dat de uitwerking niet sterk zal verschillen van de voorgestelde bonus-malusregeling.
Er komt deze week geen debat in de Tweede Kamer over de doorrekeningen van het ontwerp-Klimaatakkoord. Een verzoek van Klaver om donderdag een debat te houden, kreeg van de vier coalitiepartijen geen steun.
De stemming verliep volgens partijlijnen, waarmee de coalitie met één stem verschil het verzoek kon wegstemmen. Volgens Kamerleden van de regeringspartijen zou een debat donderdag te snel komen, en zouden Kamerleden niet genoeg tijd hebben om de doorrekeningen goed te bestuderen. ‘Wie denkt dat Nederlanders zitten te wachten op politici die over elkaar heen gaan buitelen door met losse maatregelen te gaan strooien, heeft het volgens mij echt mis,’ zei VVD-Kamerlid Dilan Yesilgöz.
De linkse oppositie, die zoals verwacht kritisch reageerde op de doorrekening, toonde weinig begrip voor het argument van de coalitie. Klaver stipte aan dat hij samen met D66-voorman Rob Jetten woensdagavond bij Nieuwsuur aanschuift om over het Klimaatakkoord te praten. Laatstgenoemde is opgetogen over de doorrekening: ‘Minder kosten voor burgers. Industrie gaat meer betalen. Wij gaan Parijs halen!’ twittert Jetten.
Bij de linkse oppositie leidt vooral de verdeling van de lasten over de diverse inkomensgroepen tot veel onvrede. ‘Huishoudens betalen met dit kabinet het meest en de grote vervuilers het minst,’ aldus PvdA-fractievoorzitter Lodewijk Asscher, die pleit voor een CO2-heffing voor grote bedrijven. Ook SP-leider Lilian Marijnissen spreekt van onrecht: ‘Draagvlak organiseer je niet door de energierekening te verhogen en de laagste inkomens de rekening te laten betalen.’
De rechtse oppositie reageert minder uitgebreid. SGP-leider Kees van der Staaij vindt ‘nuchter aan de slag met energiebesparing en schone energie’ een ‘goede zaak’, maar zijn partij ‘hikt er tegenaan dat collectieve lasten opnieuw stijgen’. Hij hekelt vooral dat de rekening in zijn ogen te veel wordt neergelegd bij gezinnen met middeninkomens en eenverdieners. PVV-leider Geert Wilders houdt het korter: ‘Geloof ze niet. Vertrouw ze niet. Stem ze weg!’ schrijft hij op Twitter bij een foto van Rutte en Wiebes.
Welke impact heeft doorrekening op de verkiezingen?
Premier Mark Rutte (VVD) was vooraf niet gerust op de gevolgen van de doorrekening, zei hij maandag bij Dit is de dag op Radio 1. ‘Mijn angst is: iedereen kan in die cijfers gaan shoppen er een eigen verhaal mee zingen.’ Dat lijkt een terechte vrees. Klimaat is een verkiezingsthema dat tot een voor de coalitiepartijen funeste dynamiek kan leiden.
Vanaf rechts worden ze bestookt door Forum voor Democratie en PVV die vrijwel geen klimaatbeleid willen omdat ze denken dat klimaatverandering geen grote impact heeft. Vanaf links bestookt GroenLinks de coalitie met verwijten dat het klimaatbeleid niet streng genoeg is en dat de lasten eerlijker moeten worden verdeeld – al klinkt hier meer bereidheid tot gedoogsteun.
Het is de verwachting dat beide kampen naar hartenlust die zaken uit de doorrekening zullen uitlichten die hun punt onderstrepen. Ook in de coalitie loopt het enthousiasme voor klimaatbeleid sterk uiteen. D66 zei expliciet dat het niet uitvoeren van klimaatbeleid een breekpunt is. En ChristenUnie zei hetzelfde in bedekte termen. Het enthousiasme in kringen van VVD en CDA is een stuk geringer. Zij maken zich zorgen om de Nederlandse concurrentiepositie.
NOS 13.03.2019 De werkgeversorganisaties VNO-NCW en MKB Nederland vrezen dat het klimaatakkoord en de gewijzigde kabinetsplannen de lasten voor het bedrijfsleven te veel doen stijgen. “Bedrijven moeten dat wel kunnen dragen”, aldus de organisaties.
Het kabinet kondigde aan met een CO2-heffing te komen, omdat de klimaatplannen waarschijnlijk niet tot genoeg reductie van het broeikasgas leiden. “Een onvoorwaardelijke Nederlandse CO2-heffing bovenop het Europese systeem zal leiden tot verlies van bedrijvigheid en banen”, zeggen VNO-NCW en MKB Nederland.
De werkgeversorganisaties zeggen verder benieuwd te zijn hoe zo’n CO2-heffing er precies uit komt te zien. “CO2-heffingen zijn er in verschillende soorten en maten”, zegt Cees Oudshoorn, algemeen directeur van VNO-NCW.
“Er zijn er die bedrijven ertoe brengen om dit land te verlaten en er zijn versies die ervoor zorgen dat bedrijven in dit land gaan investeren. Wij zullen hierover verder in overleg gaan met de overheid.”
Doorpraten
Het kabinet zei vandaag ook de energiebelasting voor consumenten minder te willen laten stijgen en bedrijven juist meer te willen laten betalen voor energie dan in de oorspronkelijke plannen.
“Ook hiervoor geldt dat de vraag is hoe het uitwerkt voor de positie van bedrijven”, zegt Oudshoorn. “Hebben ze de neiging om dit land te verlaten of niet door een extra heffing. En als ze naar het buitenland gaan en daar doorgaan met CO2 uitstoten, dan bereik je de klimaatdoelen ook niet. We willen hierover doorpraten.”
Innovatievermogen versterken
Ook de FME, de ondernemersorganisatie voor de technologische industrie, maakt zich zorgen over de aangekondigde lastenverzwaring. “Ik bepleit maatregelen die de internationale concurrentiepositie van bedrijven beschermen, verlies van groene investeringen en banen voorkomen, verplaatsing van CO2-uitstoot naar het buitenland tegengaan en het innovatievermogen van de industrie versterken”, zegt voorzitter Ineke Dezentjé.
Een groene toekomst kan volgens de FME ook worden bereikt met energiebesparing en technologische oplossingen. “Beide zijn onderbelicht in het ontwerp-klimaatakkoord, terwijl ze megatonnen aan CO2-reductie kunnen opleveren.”
Telegraaf 13.03.2019 Duizenden huishoudens worden nog forser geraakt door het klimaatakkoord dan de cijfers van het Centraal Planbureau (CPB) op het eerste gezicht laten zien. Alleenstaanden en alleenverdieners gaan er in veel gevallen tot wel drie procent op achteruit. Vijf procent van hen zelfs nog meer, bevestigt het CPB.
De doorrekening van het klimaatakkoord schetst een somber beeld voor de portemonnee van burgers in 2030. Alle inkomensgroepen gaan er op achteruit als het akkoord wordt uitgevoerd. Achter de mediane koopkracht van -1,5 en -1,4 procent voor alleenstaanden, respectievelijk alleenverdieners schuilen cijfers voor specifieke groepen die veel harder aankomen. Ook uitkeringsgerechtigden worden hard geraakt, waar sommigen bijna vier procent moeten inleveren.
De cijfers doen denken aan het idee om de inkomensafhankelijke zorgpremie in te voeren aan het begin van Rutte II. Daarbij vielen de inkomenseffecten gemiddeld mee, maar werden ook grote groepen zeer hard geraakt.
Het kabinet neemt de vlucht naar voren en presenteerde woensdagmiddag gelijk maatregelen die veel koopkrachtcijfers weer op zijn kop zetten. Zo gaat de energiebelasting omlaag en wordt er een CO2-heffing ingevoerd voor bedrijven. Ook zinspeelde premier Rutte op een extra tegemoetkoming voor de laagste inkomens.
Uit de berekeningen van het Planbureau voor de Leefomgeving blijkt dat het klimaatdoel zelf wordt waarschijnlijk niet gehaald. Of de cijfers werkelijkheid worden is nog maar de vraag: over de voorspellingen bestaat al langer twijfel.
Middeninkomens verliezen per 2030 het meest als de maatregelen uit het concept-klimaatakkoord een op een worden doorgevoerd. Het scheelt hen in de CPB-ramingen een half procent aan inkomen. Ook gepensioneerden gaan er door de klimaatplannen gemiddeld een half procent op achteruit.
Nog duurder
Het totale klimaat- en energiebeleid raakt Nederlanders nog harder. Als ook de maatregelen ter stimulering van duurzame energie worden meegerekend, gaan de laagste inkomens het meest achteruit. In 2030 zou het een verlaging van het inkomen met 1,8 procent betekenen. Voor middeninkomens is dat ongeveer anderhalf procent. De hoogste inkomens leveren 0,8 procent in.
Het CPB gaat in haar berekeningen uit van een scenario waarbij mensen niet de portemonnee trekken voor allerlei groene maatregelen. Lage inkomens, eenverdieners en uitkeringsgerechtigden dreigen het hardst geraakt te worden. Het kan voor deze groep een verlaging van het inkomen met 3 procent betekenen.
CPB-directeur Laura van Geest: „Middeninkomens worden door het klimaatakkoord harder geraakt dan lagere inkomens. Dit komt door maatregelen voor de auto.”
De rekenmeesters verwachten dat bedrijven hun klimaatkosten voor 80 procent afwentelen op de burger.
Niet genoeg
Ondanks de kosten, zijn de honderden maatregelen uit het klimaatakkoord van voorzitter Ed Nijpels waarschijnlijk niet genoeg om het klimaatdoel in 2030 te halen. Dat concludeert het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) in haar doorrekening.
Het kabinet wil in 2030 de CO2-uitstoot hebben gehalveerd ten opzichte van 1990. Het PBL stelt dat er nog veel onzekerheden zijn in de plannen. Als het kabinet duidelijke politieke keuzes maakt kunnen die onzekerheden worden weggenomen, stellen de groene rekenmeesters.
Als Nederland de broeikasgassen wil halveren in 2030 dan moet er 48,7 megaton minder worden uitgestoten. Volgens het PBL komen de plannen uit tussen de 31 en 52 megaton.
„De bandbreedte is vrij groot”, geeft hoofd klimaat Pieter Boot toe. Het kan zijn dat het doel wel gehaald wordt. „Maar toch denken we dat het waarschijnlijk niet haalbaar is. Vergelijk het met het gooien van dobbelstenen: je kunt zes keer zes gooien, maar dat is niet heel waarschijnlijk.”
Industrie
Vooral bij de industrie zijn de onzekerheden groot, stelt Boot. Het groene planbureau heeft nog veel vragen over hoe bedrijven worden gehouden aan de afspraken om minder CO2 uit te stoten. Bij de elektriciteitssector zijn er juist veel zekerheden.
Het klimaatakkoord is volgens Boot een mix van verboden, normen en subsidies. „Beprijzing is een beetje ondergeschikt”, zei de klimaatchef kritisch. Juist hierover is een grote politieke discussie gaande.
Het PBL schat in dat alle investeringen die nodig zijn om het klimaatakkoord uit te voeren tussen de 56 en 75 miljard euro bedragen in de periode tot 2030. Vooral in de energiesector, mobiliteit (auto’s) en de gebouwde omgeving (huizen en kantoren) gaat het om astronomische bedragen.
Kritiek
Of de ramingen van de planbureaus een compleet beeld geven is nog maar zeer de vraag. Over enkele rekenmethodes van het Planbureau voor de Leefomgeving is de laatste tijd kritiek geuit.
Deskundigen van de Rabobank hebben eerder geoordeeld dat het klimaatakkoord een financiële gatenkaas is. De experts stellen dat het Centraal Planbureau niet alle maatregelen heeft kunnen doorrekenen, sommige plannen zijn simpelweg te vaag. CPB-directeur Laura van Geest gaf toe dat er slechts 128 maatregelen onder de loep zijn genomen: „Wij hebben geen zeshonderd maatregelen aangereikt gekregen.”
Van Geest stelt dat er ook maatregelen waren waar de overheid niets mee te maken heeft of waar een doorrekening niet mogelijk was.
PBL-directeur Hans Mommaas probeerde kritiek aan het begin van de persconferentie al direct in de kiem te smoren door te stellen dat de ’modellen geen kristallen bol’ zijn.
De autoindustrie heeft tijdens de persconferentie al kritiek geuit op de doorrekening van het PBL. Volgens RAI Vereniging is er onvoldoende rekening gehouden met de beschikbaarheid van elektrische auto’s.
Politiek aan zet
Het kabinet komt eind april met een definitief klimaatakkoord. Voor die tijd onderhandelen de coalitiepartijen over welke maatregelen de eindstreep halen. Naar verwachting is er in mei een groot debat in de Tweede Kamer over het klimaatbeleid.
Minister-president Rutte en minister Wiebes (Klimaat) geven woensdagmiddag wel al een eerste reactie op de doorrekening.
De planbureaus rekenen nog twee alternatieve plannen van PvdA en GL voor een CO2-belasting voor de industrie door. Halverwege april worden de resultaten verwacht.
Klimaatchef Ed Nijpels zei in een eerste reactie „buitengewoon opgelucht” te zijn over de doorrekeningen.
BB 13.03.2019 Om de klimaatdoelen te halen komt er een ‘verstandige’ heffing voor bedrijven op de uitstoot van het schadelijke CO2. Het kabinet wil burgers ontzien bij de energierekening
Tegemoetkoming
Dat maakte premier Mark Rutte bekend. Hij reageerde daarmee op de doorrekening van een reeks klimaatplannen, waaruit blijkt dat vooral de industrie er een forse schep bovenop moet doen om de uitstoot van CO2 terug te dringen.
De tegemoetkoming aan oppositiepartijen GroenLinks, SP en PvdA, die voor een CO2-heffing pleiten, komt een week voor de provinciale verkiezingen. Het kabinet lijkt daarbij zijn meerderheid in de Eerste Kamer te verliezen en is dan aangewezen op andere partijen.
Rommel niet doorschuiven
Het kabinet wil nu ‘meer balans’ bij de verdeling van de lasten van het geplande klimaatakkoord. Het moet eerlijker dan uit de doorrekeningen naar voren is gekomen, aldus de premier. Anders zijn lagere inkomens te veel de dupe. Hun koopkracht zal worden gerepareerd, beloofde hij. Ook is er te veel verschil tussen burgers en bedrijven.
De energierekening mag niet te veel bij de huishoudens terechtkomen. De industrie zal een grotere bijdrage moeten leveren om ervoor te zorgen dat in 2030 de uitstoot met 49 procent is teruggebracht ten opzichte van 1990, zoals eerder is afgesproken. ‘We willen de rommel die we hebben veroorzaakt niet doorschuiven naar de volgende generatie’, aldus Rutte.
Vergroening van industrie
Het kabinet overwoog oorspronkelijk een regeling met subsidies en boetes voor de industrie, maar die ‘blijkt onvoldoende te werken.’ Met name VVD en CDA voelden niets voor een CO2-heffing, omdat die bedrijven met hogere lasten zou opzadelen.
De bedoeling van de CO2-heffing is ervoor te zorgen dat de klimaatdoelen worden gehaald, maar wel zo dat bedrijven niet naar het buitenland vertrekken. ‘Je wil niet dat bedrijven weggaan’, aldus Rutte. De opbrengst van de belasting wordt straks gebruikt voor vergroening van de industrie. (ANP)
AD 13.03.2019 Het kabinet verlaagt de energienota van huishoudens en legt de rekening van de klimaatplannen meer bij de industrie. Er komt alsnog een ‘verstandige’ heffing voor bedrijven op de uitstoot van het schadelijke CO2 tegenover. ,,De rekening moet eerlijker verdeeld worden’’, aldus premier Mark Rutte vanmiddag.
Rutte reageerde daarmee op de doorrekening van een reeks klimaatplannen, waaruit blijkt dat vooral de industrie er een forse schep bij moet doen om de uitstoot van CO2 terug te dringen.
,,Het kabinet heeft steeds een aantal doelstellingen gehad: een noodzakelijke CO2-reductie van 49 procent in 2030 realiseren, zorgen dat het voor mensen in het land betaalbaar is, en zorgen voor een eerlijke verdeling tussen mensen in het land en bedrijven.’’ Volgens Rutte is met name dat laatste niet in balans. ,,Nu ligt het te veel bij de huishoudens, dat moet eerlijker. Daarom gaat de belasting op de energierekening omlaag, en de belasting voor bedrijven omhoog.’’
Het kabinet overwoog oorspronkelijk een regeling met subsidies en boetes voor de industrie, maar die ‘blijkt onvoldoende te werken’. Met name VVD en CDA voelden niets voor een CO2-heffing, omdat die bedrijven met hogere lasten zou opzadelen.
Geen fout
Minister Eric Wiebes (Economische Zaken en Klimaat) noemt de maatregel ‘fair’. Hij benadrukt dat alles erop wijst dat de nieuwe belasting voor de industrie ‘hoger zal moeten zijn dan wat er nu lag’. Van fouten wil hij echter niet spreken; het gaat volgens hem van een ‘bijstelling’ van de ingeslagen weg. Rutte beaamt dat. ,,Het gaat om meerjarig beleid. Dat moet staan en op lange termijn overeind blijven. Anders stik je in je eigen gelijk.’’
De premier benadrukt wel dat bedrijven ‘concurrerend’ moeten blijven. ,,Daar gaan we rustig over nadenken nu.’’ Eind april komt het kabinet met een officiële beoordeling van de doorrekening.
Lage inkomens
Uit de doorberekening blijkt dat de rekening van de klimaatmaatregelen vooral komt te liggen bij de lagere inkomens. De (lagere) middeninkomens gaan er zo’n 0,5 procent op achteruit door de voorgestelde maatregelen van de klimaattafels, bij de hoogste en laagste inkomens is het een teruggang van 0,3 procent. Volgens Rutte zijn die lasten ‘reparabel’.
Verkiezingen
De tegemoetkoming aan oppositiepartijen GroenLinks, PvdA en SP, die voor een CO2-heffing pleiten, komt een week voor de Provinciale Statenverkiezingen. Naar verwachting verliest het kabinet daarbij de meerderheid in de Eerste Kamer. Rutte erkent dat verkiezingen ‘een rol spelen’ om nu al met maatregelen te komen, maar dan vooral ‘omdat anders wel erg geshopt wordt’ in de cijfers die er nu liggen.
GroenLinks ziet in de aankondiging van de CO2-heffing een uitgestoken hand van de coalitie, die voor het eerst ook gevuld is. Voorman Jesse Klaver zegt blij te zijn met deze handreiking van het kabinet-Rutte. ,,Een enorme winst voor GroenLinks.’’
Ook de PvdA stelt dat Rutte tot inkeer is gekomen na een glashard oordeel van de rekenmeesters. Volgens partijleider Lodewijk Asscher was het geplande klimaatakkoord van het kabinet niet eerlijk en niet groen. In dat pakket stond een regeling voor de industrie met subsidies en boetes in plaats van een heffing.
Premier Rutte (VVD) en GroenLinks-leider Klaver tijdens het klimaatdebat in februariANP
NOS 13.03.2019 In de Tweede Kamer is, ook bij enkele oppositiepartijen, waardering voor de snelle aanpassing van de klimaatplannen door het kabinet. Dat wil de energiebelasting voor burgers verlagen en bedrijven een heffing opleggen voor te veel uitstoot van het broeikasgas CO2.
Linkse partijen als PvdA, GroenLinks en de SP vragen al enige tijd om een CO2-heffing voor bedrijven, maar tot nu toe had het kabinet dit afgehouden. PvdA-leider Asscher is dan ook blij dat “het kabinet tot inkeer is gekomen”. “Wij willen een groener en een eerlijker klimaatbeleid”, aldus Asscher.
Gevulde hand
GroenLinks-leider Klaver ziet in deze toegezegde belasting voor de industrie een “uitgestoken hand” van het kabinet. “Dit is voor het eerst een gevulde hand”, zei Klaver in een aparte persconferentie. “Als ik Rutte de klimaatplannen van GroenLinks hoor voorlezen, ga ik toch niet zitten simmen.”
6/6 Rutte: lasten burgers compenseren, lasten bedrijven omhoog
De ommezwaai van het kabinet, zo snel na de minder rooskleurige berekeningen van de twee rekenmeesters, kwam als een grote verrassing, zegt NOS-verslaggever Ron Fresen. “Het komt omdat de planbureaus het kabinet een behoorlijk draai om de oren hadden gegeven”.
Steun
Rutte hoopt met de aanpassingen op meer begrip en steun voor de plannen en ook de coalitiepartijen zeggen dat nadrukkelijk. “Het is een belangrijke richting die het kabinet is ingeslagen”, zegt D66-fractievoorzitter Jetten. “We zijn er bijna. Ik hoop op brede steun.”
Segers van de ChristenUnie noemt de aanpassingen “rechtvaardiger” en hoopt dat partijen links en rechts aansluiten. VVD-fractievoorzitter Dijkhoff is blij dat het kabinet iets heeft gedaan met zijn zorg dat de klimaatplannen te veel pijn doen in de portemonnee van de burgers. Ook CDA-leider Buma noemt het “heel belangrijk dat het voor burgers betaalbaar wordt.”
De kans op politieke steun is nu wel veel groter geworden, zegt Fresen. “Altijd met een slag om de arm, maar de kans op voldoende steun is vandaag echt toegenomen. De angels lijken er wel uit nu.”
Vrij schieten
Fresen benadrukt dat de draai van het kabinet te maken heeft met de verkiezingen van volgende week voor de Provinciale Staten. “Als je niks had gedaan aan de oneerlijke verdeling van de kosten, had de oppositie vrij kunnen schieten op de regeringspartijen”, zegt Fresen. “Dat wapen zijn ze nu kwijt.”
PVV-leider Wilders heeft geen goed woord over voor de nieuwe klimaatvoorstellen. “Geloof ze niet. De energierekening wordt niet lager. Deze politici zijn gewoon in paniek.” De SP zegt: “Eerst zien, dan geloven.”
Ook Thierry Baudet van Forum voor Democratie vindt de maatregelen niets. Hij zegt dat de cijfers te optimistisch zijn als het gaat om de lasten voor de burger en spreekt van “koopkrachtkillers”.
ANP 13.03.2019 Er komt deze week geen debat in de Tweede Kamer over de doorrekeningen van het concept-Klimaatakkoord. Een verzoek van GroenLinks-voorman Jesse Klaver om donderdag een debat te houden, kreeg van de vier coalitiepartijen geen steun.
De stemming verliep volgens partijlijnen, waarmee de coalitie met één stem verschil het verzoek kon wegstemmen. Volgens D66-Kamerlid Matthijs Sienot zou een debat donderdag te snel komen, en zouden Kamerleden zo snel niet in staat zijn de doorrekeningen goed te bestuderen. CDA, VVD en de ChristenUnie sloten zich bij deze redenering aan.
De oppositie toonde weinig begrip voor het argument van de coalitie. Klaver stipte aan dat D66-voorman Rob Jetten samen met hem wel woensdagavond bij Nieuwsuur aanschuift om over het Klimaatakkoord te praten.
Het PBL en het CPB presenteren hun doorberekening van de klimaatplannen ANP
NOS 13.03.2019 De linkse oppositiepartijen in de Tweede Kamer reageren kritisch op de gevolgen van de plannen in het klimaatakkoord. Vanmiddag presenteerden het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) en het Centraal Planbureau (CPB) wat de kosten zijn van de 600 voorstellen om de opwarming van de aarde terug te dringen.
Het kabinet wil in 2030 49 procent minder CO2-uitstoot ten opzichte van 1990. Dat is ongeveer 48,7 megaton aan broeikassen. Het PBL denkt dat met de bestaande plannen een afname tussen de 31 en 52 megaton mogelijk is. De conclusie van dat bureau is dat de klimaatdoelen “waarschijnlijk” niet gehaald worden. Het Centraal Planbureau heeft uitgerekend hoeveel de verschillende huishoudens er door deze maatregelen op achteruit kunnen gaan.
Grote vervuilers
De PvdA concludeert op basis van het rapport dat de lage en middeninkomens, gepensioneerden en uitkeringsgerechtigden er harder op achteruit gaan. “De plannen zijn niet groen en niet eerlijk”, zegt PvdA-leider Asscher. De partij wil dat de industrie en de grote vervuilers meer gaan betalen. “Nederland verdient een kabinet dat opwarming tegengaat en vervuilers laat betalen.”
De SP valt ook over de mogelijke gevolgen voor lagere inkomens. SP-leider Marijnissen benadrukt dat het draagvlak voor de klimaatplannen niet wordt vergroot door “de energierekening te verhogen en de laagste inkomens de rekening te laten betalen”. “Klimaatbeleid zal rechtvaardig zijn of niet zijn”, zegt Marijnissen in een tweet.
Lastenverzwaring
De Partij voor de Dieren schat in dat de lastenverzwaring ruwweg drie miljard euro voor gezinnen is en twee miljard euro voor bedrijven. “Benieuwd hoe coalitie dat uitlegt. Lijkt erop dat lastenverzwaring niet eerlijk is in absolute zin”, zegt Kamerlid Van Raan van de PvdD.
Ook de SGP heeft problemen met de stijging van de collectieve lasten. “De rekening wordt bovendien teveel neergelegd bij gezinnen met middeninkomens, vooral eenverdieners. Dat moet anders”, aldus SGP-leider Van der Staaij.
Rekening
GroenLinks zegt dat een andere klimaataanpak nodig is nu berekend is dat het klimaatdoel niet gehaald wordt , de lage inkomens “de rekening betalen en de “industrie wordt ontzien.” Partijleider Klaver geeft een persconferentie over plannen van GroenLinks.
Tot ergernis van de oppositie komt er morgen geen plenair debat, de coalitiepartijen zijn daar niet voor omdat het te kort dag zou zijn.
Aan het eind van de middag geven premier Rutte en minister Wiebes van Klimaat nog een reactie op de twee rapporten.
Trouw 13.03.2019 Het kabinet is alsnog bereid een CO2-belasting voor het bedrijfsleven in te voeren. Premier Rutte laat dat weten in reactie op de doorrekeningen van de klimaatplannen. Het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) maakte eerder vandaag bekend dat deze voorstellen onvoldoende zijn om de CO2-uitstoot te halveren.
Het kabinet beraadt zich de komende maanden op een inhoudelijk antwoord op de doorrekeningen van het PBL. Maar Rutte neemt daar, een week voor de Provinciale Statenverkiezingen, wel alvast een voorschot op. Hij zegt dat er een ‘verstandige’ heffing moet komen voor de industrie.
Voor de betreffende bedrijven is dat slecht nieuws. Zij wilden niet verder gaan dan een soort boete-systeem voor bedrijven die achterblijven met de reductie van broeikasgassen. Maar het PBL heeft grote twijfels bij dit plan. Het is te vrijblijvend. Het voorstel biedt bedrijven mogelijkheden om onder een boete uit te komen. De rekenmeesters voorzien juridische problemen bij het afdwingen van verplichtingen.
Onduidelijk
Hoe die CO2-belasting er exact uit komt te zien, is nog onduidelijk. Maar duidelijk is wel dat de industrie meer zal gaan betalen voor het klimaatbeleid.
Rutte maakte tegelijkertijd bekend dat hij de energierekening van burgers wil verlagen. Voor het bedrijfsleven gaat deze energiebelasting juist omhoog. De premier wil op deze manier voorkomen dat de rekening van de energietransitie teveel bij de huishoudens terecht komt.
Het kabinet kondigt maatregelen aan waar GroenLinks, SP en PvdA al lange tijd op aandringen. Op deze manier neemt de coalitie de linkse oppositiepartijen de wind uit de zeilen. Tegelijkertijd is het een handreiking aan deze partijen, in de wetenschap dat de coalitie na de verkiezingen de meerderheid in de senaat dreigt kwijt te raken en dan aanvullende steun nodig heeft voor haar plannen.
De rekenmeesters van het PBL hebben de afgelopen maanden de zeshonderd voorstellen van de ‘klimaattafels’ van Ed Nijpels geanalyseerd. Het Binnenhof keek reikhalzend uit naar de uitkomsten, die de basis leggen voor het klimaatbeleid voor de komende decennia. Grote vraag was: is 49 procent CO2-reductie ten opzichte van 1990 haalbaar? Het PBL acht dit onwaarschijnlijk. Met de voorstellen worden ‘grote stappen in de energietransitie’ gezet, maar het is nu tijd voor politieke keuzes.
Enorme opgave
De coalitie staat voor een enorme opgave. VVD, CDA, D66 en ChristenUnie zullen nu zelf met een plan moeten komen waardoor die 49 procent CO2-reductie alsnog wordt gehaald. Dit is immers een afspraak uit het regeerakkoord van Rutte III. Het is ook nodig om uiteindelijk, in 2050, te kunnen voldoen aan de afspraken uit het klimaatverdrag van Parijs.
Het goede nieuws voor het kabinet is dat de klimaatkosten volgens het PBL veel lager zullen zijn dan aanvankelijk gedacht. Medio 2018 werd nog uitgegaan van jaarlijkse nationale kosten van 3 tot 3,9 miljard euro. Inmiddels houdt het planbureau het op 1,6 tot 1,9 miljard. Voor de coalitie is dat een prettige meevaller, gezien de recente ophef over de onverwacht hogere energierekening. Er is de vier partijen veel aan gelegen dat de burgers niet al te veel op kosten worden gejaagd.
Wat die kosten betreft: het Centraal Planbureau (CPB) maakte dinsdag bekend dat het klimaatbeleid de lagere en middeninkomens meer raken dan de hogere. Dit komt voor een groot deel door al geplande maatregelen en voor een klein deel door de nieuwe voorstellen van de klimaattafels. Of de coalitie met dit verhaal naar de burgers toe wil, valt zeer te betwijfelen. Het kabinet heeft mogelijkheden genoeg om eventuele koopkrachttegenvallers voor bepaalde groepen weer te repareren. Zoals het verlagen van de energierekening.
De oppositie was graag al deze week, dus nog voor de Provinciale Statenverkiezingen, met het kabinet in debat gegaan over het klimaatakkoord, maar de coalitie voelt er niks voor.
Lees ook:
Een ontspannen klimaatdiscussie? Die kan premier Rutte vergeten
Twee planbureaus melden vandaag of het klimaatakkoord volstaat om de Nederlandse CO2-uitstoot te halveren. Een pikant moment. Met de verkiezingen in zicht, staat de oppositie op scherp.
NU 13.03.2019 De verhoging van de energiebelasting voor huishoudens die dit kabinet doorvoert, wordt vanaf 2020 weer teruggedraaid. Daarnaast wordt er een vorm van CO2-heffing voor bedrijven uitgewerkt. Die moet in april klaar zijn.
Dat hebben premier Mark Rutte en minister Eric Wiebes (Economische Zaken en Klimaat) woensdagmiddag laten weten in een reactie op de doorrekeningen van de klimaatplannen door het Centraal Planbureau (CPB) en het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL).
Daaruit blijkt dat met het pakket aan maatregelen het doel van een CO2-reductie van 49 procent waarschijnlijk niet gehaald zal worden, het aandeel van de sector industrie achterblijft en huishoudens met een laag inkomen er het meest op achteruit gaan.
Daarom neemt het kabinet nu aanvullende maatregelen. Te beginnen met de energienota, die rust te veel op de schouders van de burgers, vindt Rutte. “We willen de belasting voor huishoudens verlagen en die voor bedrijven verhogen”, aldus de premier.
Opslag op energierekening wordt anders verdeeld
De opslag op de energierekening wordt anders verdeeld onder burgers en bedrijven. Uit die opslag worden subsidies betaald voor de opwekking van duurzame energie.
Nu is die belasting gelijk verdeeld, terwijl bedrijven veel meer energie verbruiken. De verhouding wordt daarom een derde voor huishoudens en twee derde voor bedrijven.
Rutte ontkent overigens niet dat de aangekondigde maatregelen te maken hebben met de Provinciale Statenverkiezingen op 20 maart. “De verkiezingen spelen een rol”, aldus de premier.
Eigen methode van industrie levert te weinig CO2-besparing op
Wiebes en Rutte moesten ook concluderen dat het boete-bonussysteem waarmee de industrie zelf op de proppen kwam, te weinig oplevert om het klimaatdoel te halen. “De CO2-tonnen worden niet gehaald”, aldus Wiebes.
Het PBL maakte eerder op woensdag gehakt van het boete-bonussysteem waarbij bedrijven zelf plannen mogen aandragen voor hoe zij CO2 willen besparen. Het is te vaag en te vrijblijvend, concludeerde het planbureau.
Wiebes herhaalde wat hij tot dusver altijd over een CO2-heffing heeft gezegd: bedrijven moeten het kunnen betalen en niet besluiten hun heil buiten Nederland te zoeken vanwege de lastenverzwaring.
De opbrengsten van die heffing worden gebruikt om de industrie te vergroenen.
Minder subsidie voor elektrische auto’s
Het kabinet kijkt verder naar de vergroening van het wagenpark. In de plannen van het ontwerpklimaatakkoord worden flinke subsidies uitgedeeld voor nieuwe elektrische auto’s. In het beste geval kon een autokoper 6.000 euro terugkrijgen van de overheid.
Deze “oversubsidiëring” wil het kabinet nu tegengaan, ook komt er meer aandacht voor tweedehands elektrische voertuigen. Deze maatregelen leveren geld op dat weer teruggesluisd kan worden naar bezitters van benzine- en dieselauto’s die hun belastingen juist zagen stijgen.
Tot slot wordt gekeken naar maatregelen om meer CO2 te besparen in de landbouwsector en worden de mogelijkheden van de opslag van broeikasgassen onder de grond (CCS in jargon) ingeperkt.
Klaver: ‘Onze politieke opponenten komen onze kant op’
Oppositiepartijen GroenLinks en PvdA pleitten al langer voor een verlaging van de energierekening en de invoering van een CO2-taks.
Jesse Klaver (GL) reageert opgetogen, omdat het kabinet en de coalitie zijn plannen nu wel lijken over te nemen. Dat zijn handtekening niet onder de plannen staat, maakt hem niet zo veel uit. “Ik zie dat onze politieke opponenten onze kant opkomen, dat is winst”, aldus Klaver.
D66-fractievoorzitter Rob Jetten, wiens partij wel regeert zegt in een reactie: “Politiek is de kunst van het mogelijke, niet van mooie praatjes. Niet lullen maar poetsen. Vandaag ziet de kiezer waar het om draait: daadkracht.”
GroenLinks-leider Klaver ziet de aangekondigde plannen als een uitgestoken hand van de coalitie. Hij verwacht dat de VVD, het CDA, D66 en de CU na de Provinciale Statenverkiezingen hun meerderheid in de senaat zullen verliezen.
Klaver werpt zich nadrukkelijk op als kandidaat om het klimaatbeleid in de senaat aan een meerderheid te helpen.
NOS 13.03.2019 Het kabinet wil de energielasten voor burgers verlagen en de industrie meer laten betalen voor de klimaatplannen. Dit heeft premier Rutte gezegd in een reactie op de klimaatrapporten van het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) en het Centraal Planbureau (CPB) die vanmiddag werden gepresenteerd.
De twee bureaus hebben uitgerekend wat de gevolgen zijn van de 600 voorstellen over de Nederlandse bijdrage aan het terugdringen van de opwarming van de aarde. Uit die berekeningen bleek dat de maatregelen niet genoeg zijn om de klimaatdoelen te halen.
Vertrekken
Het kabinet kwam in de reactie op de rapporten direct met aanpassingen. Ze willen kijken naar een CO2-heffing, een belasting voor bedrijven die veel CO2 uitstoten. Rutte spreekt van een “verstandige” heffing. Voorkomen moet worden dat Nederlandse bedrijven naar het buitenland vertrekken.
De opbrengst van de CO2-heffing wordt gebruikt om de industrie te vergroenen, zo staat in een brief van het kabinet (.pdf). Overigens blijkt uit de doorrekeningen dat bedrijven 80 procent van hun extra kosten zullen doorberekenen aan de consument.
De belangrijkste punten van kabinet in het kort:
verlaging van de energiebelasting voor burgers vanaf 2020
“verstandige” CO2-heffing voor bedrijven
einde aan “oversubsidiëring” van nieuwe elektrische auto’s
meer “ondersteuning” van de tweedehandsmarkt elektrische auto’s
landbouw levert een “grotere bijdrage” voor extra geld
geplande verhoging van vaste lasten voor automobilisten gaat niet door
er komt minder CO2-opslag
Broeikasgassen
Het kabinet wil in 2030 49 procent minder CO2-uitstoot dan in 1990. Dat is ongeveer 48,7 megaton aan broeikasgassen. Het PBL berekende dat met de bestaande plannen een afname tussen de 31 en 52 megaton mogelijk is.
De conclusie van dat bureau is dat de klimaatdoelen “waarschijnlijk” niet gehaald worden. Het Centraal Planbureau heeft ook uitgerekend hoeveel de verschillende huishoudens er door deze maatregelen op achteruit kunnen gaan.
Vooral de lagere- en middeninkomens, gepensioneerden en mensen met een uitkering lijken er meer op achteruit te gaan. Ook moeten burgers meer betalen dan het bedrijfsleven. De oppositie in de Tweede Kamer reageerde daar meteen kritisch op.
Rutte: lasten burgers compenseren, lasten bedrijven omhoog
Huishoudens
Rutte erkent dat die verdeling niet goed is en het kabinet zegt dus nu al de plannen aan te passen. “We willen een eerlijke verdeling.” Concreet betekent dit dat huishoudens een derde van de kosten op zich nemen en de bedrijven twee derde van de kosten. Dat was fifty-fifty.
Het kabinet was aanvankelijk van plan om de industrie een boete op te leggen bij te vervuilende activiteiten, de zogenoemde bonus-malusregeling. Nu blijkt dat die maatregel te weinig CO2-reductie oplevert. Eind april komt het kabinet met een uitgewerkt plan.
Milieuorganisaties en vakbond FNV noemen de snelle aanpassingen van de klimaatplannen hoopgevend. In een gezamenlijke reactie zeggen Milieudefensie, Greenpeace, Natuur en Milieu, de Natuur en Milieufederaties en FNV: “Dit is wat het klimaat nodig heeft en waarom 40.000 mensen afgelopen zondag de straat op gingen. We moeten het nu doen met de woorden van Rutte en Wiebes, maar wij zullen het kabinet aan deze woorden houden. Wij staan klaar om afspraken te maken.”
ANP 13.03.2019 Om de klimaatdoelen te halen komt er een ,,verstandige” heffing voor bedrijven op de uitstoot van het schadelijke CO2. Het kabinet wil burgers ontzien bij de energierekening.
Dat maakte premier Mark Rutte bekend. Hij reageerde daarmee op de doorrekening van een reeks klimaatplannen, waaruit blijkt dat vooral de industrie er een forse schep bij moet doen om de uitstoot van CO2 terug te dringen.
De tegemoetkoming aan oppositiepartijen GroenLinks en PvdA, die voor een CO2-heffing pleiten, komt een week voor de provinciale verkiezingen. Daarbij lijkt het kabinet zijn meerderheid in de Eerste Kamer te verliezen en is dan aangewezen op andere partijen
Een afname van broeikasgassen zoals afgesproken in de klimaatdoelen is mogelijk, maar wordt niet gehaald, verwacht het Planbureau voor de Leefomgeving.
NOS 13.03.2019 De maatregelen in het klimaatakkoord zijn waarschijnlijk niet genoeg om de klimaatdoelen te halen. Met de 600 voorstellen lijkt het belangrijkste doel van het akkoord, 49 procent minder uitstoot van broeikasgassen in 2030 ten opzichte van 1990, niet haalbaar. Dat staat in de doorrekening van het klimaatakkoord door het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) en het Centraal Planbureau (CPB).
Het PBL stelt dat met de plannen een afname van tussen de 31 en 52 megaton aan broeikasgassen mogelijk is. Het doel, 48,7 megaton minder in 2030 (49 procent minder dan in 1990), valt daar weliswaar binnen, maar wordt waarschijnlijk niet gehaald. “Dat komt vooral door onzekerheden over verdere vormgeving van de afspraken, en over de manier waarop burgers en bedrijven zullen reageren op de voorgestelde beleidsprikkels.”
De belangrijkste punten uit de doorrekening
De maatregelen uit het klimaatakkoord zijn waarschijnlijk niet genoeg om de klimaatdoelen te realiseren
De geschatte kosten van het klimaatakkoord zullen de komende tijd oplopen tot 1,6 à 1,9 miljard euro per jaar in 2030 en vallen daarmee lager uit dan geraamd
Bedrijven moeten meer bijleggen dan huishoudens, die al veel moeten bijleggen onder de huidige plannen. Ondernemingen berekenen naar verwachting 80 procent van de kosten door aan de consument
Lage en middeninkomens zullen zonder compensatie naar verwachting meer meebetalen aan de maatregelen dan de laagste en hoogste inkomens
Er is nog veel onduidelijk over de vormgeving en uitvoerbaarheid van het bonus-malussysteem voor bedrijven
De grootste reductie wordt bereikt in de elektriciteitssector, waar een afname van broeikasgassen van tussen de 18,3 en 21,1 megaton mogelijk is. Het doel was 20,2 megaton. De sector die daarna de grootste reductie heeft is de industrie, maar daar wordt het doel naar verwachting niet gehaald.
Dat betekent dat het kabinet opnieuw zal moeten bekijken hoe de doelen wél kunnen worden bereikt. “Er moeten politieke keuzes gemaakt worden waarmee onzekerheden over het precieze effect van de voorgestelde maatregelen afnemen”, zegt het PBL. Later vanmiddag reageren minister Wiebes en premier Rutte op de doorrekening.
Kosten lager dan geraamd
De geschatte kosten van het klimaatakkoord zullen de komende tijd oplopen tot 1,6 à 1,9 miljard euro per jaar in 2030. Dat is fors lager dan geraamd op basis van het akkoord op hoofdlijnen in 2018. Toen werden de kosten op 3 tot 3,9 miljard euro berekend. Dat komt onder meer door de lagere kosten voor hernieuwbare elektriciteit en in de industrie.
Het CPB heeft ook een schatting gemaakt van een verdeling van de kosten van de doorgerekende maatregelen. Het lijkt erop dat lage en middeninkomens het iets meer zullen voelen in de portemonnee dan de laagste en hoogste inkomens. “Maar of dat daadwerkelijk gaat gebeuren is nog onduidelijk, want het kabinet moet er nog naar kijken en dat zal misschien daarvoor gaan compenseren”, zegt politiek verslaggever Albert Bos.
Effect klimaatplannen voor huishoudens;
Klimaatplannen en huishoudens
Alle klimaat- en energiemaatregelen samen (inclusief klimaatakkoord) *
Alleen klimaatakkoord *
Alle huishoudens
-1,3
-0,4
Laagste inkomens
-1,8
-0,3
Lage inkomens
-1,6
-0,5
Middeninkomens
-1,4
-0,5
Hoge inkomens
-1,1
-0,4
Hoogste inkomens
-0,8
-0,3
Werkenden
-1,1
-0,4
Uitkeringsgerechtigden
-1,7
-0,4
Gepensioneerden
-1,6
-0,5
Tweeverdieners
-1,1
-0,4
Alleenstaanden
-1,5
-0,3
Alleenverdieners
-1,4
-0,5
Met kinderen
-1
-0,3
Zonder kinderen
-1,3
-0,4
*Dit zijn percentages: ze geven het verschil aan in inkomen in 2030 ten opzichte van 2018
Daarnaast gaan bedrijven volgens Bos meer merken van het klimaatakkoord dan gedacht. Ze moeten meer bijleggen dan huishoudens. Dat komt ook omdat huishoudens straks al meer moeten gaan betalen voor alle klimaatplannen die al gepland zijn vóór het klimaatakkoord.
Wel verwacht het CPB dat bedrijven een groot deel van de eventuele extra kosten die ze straks maken zullen doorberekenen in hun prijzen. Naar verwachting zal 80 procent van de kosten worden doorberekend aan de consument.
Slechts 128 van de 600 maatregelen die in het klimaatakkoord staan zijn door het CPB doorgerekend. Bijvoorbeeld omdat veel plannen uiteindelijk weinig geld zullen kosten of opleveren, en dus niet meegenomen hoeven te worden in de berekeningen. En sommige maatregelen kan de overheid niet alleen afdwingen. Ook die heeft het CPB niet meegenomen.
Bonus-malusregeling
Verder is een deel van de voorstellen nog te vaag om door te rekenen. Dat geldt bijvoorbeeld voor het veelbesproken bonus-malussysteem voor bedrijven. Dat systeem is in het klimaatakkoord terechtgekomen, nadat een eerder voorstel om een CO2-heffing in te voeren tijdens de onderhandelingen was gesneuveld.
Volgens het CPB is er nog te veel onduidelijk over de vormgeving en de uitvoerbaarheid van het bonus-malussysteem, en over de omstandigheden wanneer de heffing van kracht wordt, om er nu een berekening van te kunnen maken.
Het PBL deed dat wel. Volgens het planbureau is niet duidelijk hoe bedrijven zullen reageren op deze regeling, waarmee goed gedrag wordt beloond en slecht gedrag bestraft. “Zien zij het vooral als kans of als bedreiging?”, vraagt het PBL zich af. Ook bij de industrie zelf zijn er grote onzekerheden over de regeling.
Juist over de bijdrage van de industrie ontstond de afgelopen weken veel discussie. Volgens milieuorganisaties komen de kosten te veel op schouders van huishoudens te liggen en worden bedrijven te veel ontzien. Gisteren werd bekend dat het kabinet neigt naar een CO2-taks voor bedrijven.
Wat is het klimaatakkoord?
Nederland heeft zich als doel gesteld om in 2030 49 procent minder broeikasgassen uit te stoten dan in 1990, om het Klimaatakkoord van Parijs uit 2015 te kunnen naleven. Daarin werd door 195 landen, waaronder Nederland, afgesproken dat de opwarming van de aarde ruim onder de 2 graden moet komen en dat er een einde moet komen aan de stijging van de uitstoot van broeikasgassen. Nu loopt Nederland nog achter ten opzichte van andere landen. Met dit voorstel wil Nederland die achterstand inhalen.
Om dat doel te bereiken, hebben overheden, bedrijven en maatschappelijke partijen de afgelopen tijd rond de tafel gezeten om afspraken te maken.
Die onderhandelingen waren opgedeeld in vijf verschillende sectoren (van mobiliteit tot industrie), de zogenoemde klimaattafels. In december presenteerden de partijen een akkoord met 600 voorstellen. Die zijn nu doorgerekend. Op basis van deze doorrekeningen kan de politiek beslissingen nemen.
Het akkoord is niet hetzelfde als de Klimaatwet, waarmee de Tweede Kamer vastlegde dat Nederland in 2050 nagenoeg klimaatneutraal moet zijn.
NU 13.03.2019 De voorstellen uit het ontwerpklimaatakkoord leveren een besparing van 31 tot 52 megaton CO2 in 2030 op. Dat valt nog binnen het gestelde kabinetsdoel van 48,7 megaton minder CO2, al wordt dat waarschijnlijk niet gehaald. Vooral de industrie levert te weinig besparingen.
“Er is nog veel werk aan de winkel”, concludeert het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) in de woensdag gepubliceerde doorrekeningen van de klimaatplannen.
De megatonnen moeten leiden tot 49 procent minder CO2-uitstoot in 2030 ten opzichte van 1990 om de opwarming van de aarde tegen te gaan.
Het PBL vermoedt dat het doel niet wordt gehaald vanwege “onzekerheden over verdere vormgeving van de afspraken”. Ook speelt mee hoe burgers en bedrijven op de 128 voorgestelde maatregelen reageren.
Het doel wordt alleen gehaald als alle puzzelstukjes op de juiste wijze in elkaar vallen. Kortom: burgers en bedrijven moeten in alle gevallen positief reageren op de klimaatmaatregelen, aldus het PBL.
Een volledige kabinetsreactie op de doorrekeningen volgt eind april 2019.
In het kort:
Klimaatdoel van 49 procent minder CO2 in 2030 wordt waarschijnlijk niet gehaald
Vooral industrie blijft achter bij besparen megatonnen broeikasgassen
Kosten vallen in 2030 lager uit dan eerder geraamd
Laagste inkomens worden het hardst geraakt
Industrie levert te weinig besparing
Iedere overlegtafel kreeg een eigen opdracht mee om uiteindelijk een afgesproken aantal megaton CO2 te besparen in 2030. De tafels zijn opgedeeld in de sectoren industrie, woningen, mobiliteit, landbouw en elektriciteit en moeten gezamenlijk de 48,7 megaton CO2 besparen. Dat aantal staat gelijk aan de 49 procent reductie in 2030.
Het PBL concludeert nu dat de industrie (opgave: 14,3 megaton CO2) in het gunstigste geval uitkomt op een besparing van 13,9 megaton CO2. De huidige methode om bedrijven tot besparen te zetten is te onzeker, schrijft het PBL.
De industrie stelde zelf voor om met een bonus- en boetesysteem te werken. Bedrijven moeten plannen voor hoe zij het klimaatdoel willen halen indienen. Lukt dat niet of werken zij niet mee, dan krijgen ze een boete. Lukt het wel, dan maken ze aanspraak op subsidie.
Het PBL vraagt zich af of dat bedrijven zal aanzetten tot investeringen in minder uitstoot. Zo voorzien de rekenmeesters problemen met de juridische afdwingbaarheid en zijn er twijfels over de kosten en investeringen in projecten waarvan onduidelijk is hoeveel CO2-besparing ze opleveren.
Het CPB heeft de effecten van een boetesysteem niet doorgerekend omdat de uitwerking en uitvoering te onzeker zijn.
Milieuclubs en linkse partijen vragen om een CO2-heffing
Het bonus- en boetesysteem kreeg vanaf het begin al veel kritiek. Het was voor enkele milieuorganisaties en de FNV reden om uit het klimaatoverleg te stappen, zij willen een directe manier van CO2-beprijzing door middel van een heffing.
De organisaties noemen een CO2-heffing nu “onvermijdelijk”.
Ook partijen in de Tweede Kamer, zoals GroenLinks en de PvdA, vragen om zo’n CO2-heffing.
Op verzoek van deze partijen wordt zo’n maatregel door het PBL alsnog doorgerekend, maar de uitkomst kon niet meer worden meegenomen met de woensdag gepubliceerde cijfers.
Vlnr: Laura van Geest (Centraal Planbureau), Pieter Boot, Hans Mommaas (beiden Planbureau voor de Leefomgeving) en Minister Eric Wiebes van Economische Zaken en Klimaat (ANP).
Maatregelen treffen laagste inkomens het hardst
Het Centraal Planbureau (CPB), dat keek naar de koopkrachteffecten van de klimaatmaatregelen, berekende dat alle huishoudens er in 2030 gemiddeld 1,3 procent op achteruitgaan. In dit geval is al het eerdere klimaat- en energiebeleid van het kabinet meegenomen.
De laagste inkomens gaan er in het totale plaatje het meest op achteruit (-1,8 procent), de hoogste inkomens met -0,8 procent het minst.
Ook met alleen de maatregelen uit het ontwerpklimaatakkoord gaan de lage- en middeninkomens er het meest op achteruit.
Hier moet worden benadrukt dat het gaat om koopkrachtcijfers in 2030 als het kabinet verder geen actie onderneemt. De politiek heeft jaarlijks de kans het beleid aan te passen om koopverschillen weg te werken.
Als er wordt gekeken naar het totale kostenplaatje van 5,2 miljard euro in 2030, blijkt dat gezinnen een groter deel moeten ophoesten (3 miljard) dan bedrijven (2 miljard). Het overige deel valt in het buitenland.
Kosten vallen lager uit dan eerder berekend
De kosten vallen lager uit dan waar eerder rekening mee werd gehouden. De zogenoemde nationale kosten bedragen in 2030 tussen de 1,6 en 1,9 miljard euro. In december raamde het PBL nog op 3 tot 4 miljard euro.
De nationale kosten zeggen iets over de kosten voor de Nederlandse samenleving als geheel, ongeacht wie de rekening krijgt. Belastingen en subsidies tellen hierin niet mee, omdat dit wordt gezien als waardeoverdracht tussen verschillende partijen binnen de samenleving.
Politiek is nu aan zet
Nu duidelijk is hoeveel CO2-besparing welke maatregel oplevert en wat de kosten daarvan zijn, is de politiek aan zet. De Tweede Kamer en het kabinet zullen moeten kiezen welke maatregelen zij willen invoeren om het doel van 49 procent minder broeikasgassen te halen.
In het proces is door politici steeds gezegd dat de energietransitie haalbaar en betaalbaar moet zijn en dat de grootste vervuiler moet betalen, maar dat tegelijkertijd de maatregelen de concurrentiepositie van bedrijven niet mogen schaden. Dat zijn bij uitstek politieke vragen waar verschillend over wordt gedacht in Den Haag.
BB 13.03.2019 De klimaatplannen die het kabinet heeft laten doorrekenen, zorgen in 2030 voor een vermindering van de uitstoot van CO2 tussen de 43 en 51 procent ten opzichte van 1990. Het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL), dat de voorstellen heeft geanalyseerd, maakt daaruit op dat het doel van 49 procent waarschijnlijk niet wordt gehaald.
Grote stappen
Het PBL denkt dat met het concept-klimaatakkoord wel ‘grote stappen’ kunnen worden gezet. ‘Maar er is nog veel werk aan de winkel.’ Alleen in het gunstigste scenario wordt de doelstelling gehaald, maar als alles tegenzit bij lange na niet. Het planbureau wijst op onzekerheden over het precieze effect van de voorgestelde maatregelen.
Om die weg te nemen moeten politieke keuzes worden gemaakt. Daarnaast wijst het PBL erop dat nog moeilijk valt te voorspellen hoe burgers en bedrijven op de veranderingen zullen reageren. Bijvoorbeeld naar de snelheid waarmee mensen overstappen op elektrische auto’s blijft het toch gissen.
Industrie
Vooral in de industrie ziet het PBL een groot risico dat de doelstelling niet wordt gehaald. Het planbureau wijst op grote onzekerheden die kleven aan de regeling die bedrijven moet verleiden tot verduurzaming.
Ook het Centraal Planbureau, dat de klimaatmaatregelen eveneens heeft doorgerekend, vindt dat voorstel te onduidelijk en onvoldoende uitgewerkt. Of een alternatief plan van de linkse oppositie voor een CO2-heffing beter werkt, is nog onduidelijk. Een doorrekening daarvan volgt medio april.
Goedkoper
De kosten van de voorstellen tellen volgens het PBL op tot op 1,6 tot 1,9 miljard euro per jaar in 2030. Dat is aanzienlijk minder dan vorig jaar naar voren kwam uit een eerste analyse van de hoofdlijnen van het klimaatakkoord. De maatregelen in het akkoord zullen er volgens het CPB toe leiden dat lagere middeninkomens er meer op achteruit gaan dan hogere.
De maatregelen zorgen in doorsnee voor een achteruitgang van 0,4 procent in 2030. Lagere middeninkomens gaan er 0,5 procent op achteruit, de hoogste en allerlaagste inkomens 0,3 procent.
Inkomensachteruitgang
Het totale klimaat- en energiebeleid tot 2030 leidt volgens het planbureau tot 2030 tot een inkomensachteruitgang van gemiddeld 1,3 procent. Voor lagere inkomens is het negatieve effect 1,8 procent en voor hogere 0,8 procent.
Dat komt grotendeels door het al in gang gezette klimaat en energiebeleid, zegt het CPB. Ook in de periode tot 2021 leveren lagere inkomens meer in dan hogere, staat in de doorrekening.
Niet blij
Oppositiepartijen in de Tweede Kamer zijn niet blij met de verwachte gevolgen van het concept-Klimaatakkoord van de twee planbureaus CPB en PBL. Volgens de SP vergroten deze klimaatplannen de onrechtvaardigheid nog verder. Lage- en middeninkomens, gepensioneerden, uitkeringsgerechtigden gaan er nog harder op achteruit terwijl ze juist minder vervuilen dan anderen, stellen de socialisten.
CO2-heffing Niet groen, niet eerlijk, luidt de klacht van de PvdA. Volgens leider Lodewijk Asscher gaan huishoudens het meest betalen en de grote vervuilers het minst. ‘Een CO2-heffing is nodig zodat vervuilers meer gaan betalen en huishoudens minder. Nederland verdient een kabinet dat opwarming tegengaat en vervuilers laat betalen.’
Subsidies en boetes
GroenLinks benadrukt dat er door een planbureau vraagtekens zijn geplaatst bij de manier waarop het kabinet bedrijven hun CO2-uitstoot wil laten terugdringen. De regering denkt aan een systeem van subsidies en boetes, maar de vraag is of dat allemaal uitvoerbaar is. Bedrijven lijken relatief makkelijk onder eventuele straffen uit te kunnen komen.
Dikke onvoldoende
Een eerlijke CO2-heffing en een effectief boetesysteem om de uitstoot terug te brengen, zijn onvermijdelijk, zegt de milieubeweging, met daarin onder meer Milieudefensie, Greenpeace en Natuur & Milieu, in een reactie. ‘De doorrekening van het PBL geeft het ontwerp-klimaatakkoord een dikke onvoldoende’, stellen de organisaties, waar ook de FNV zich bij aansloot. ‘De boodschap aan het kabinet is duidelijk: met halve maatregelen halen we de klimaatdoelen niet.
Het is nu onvermijdelijk om met onze oplossingen aan de slag te gaan. De samenleving is klaar voor een goed klimaatbeleid, dat bovendien groene banen oplevert. Dat lieten de 40.000 mensen op de Klimaatmars wel zien. Genoeg getreuzeld, het klimaat wacht niet.
Klimaattafels
Het Klimaatakkoord is het resultaat van het overleg dat ondernemingen, milieuorganisaties, vakbonden, werkgeversorganisaties en overheidsinstanties in 2018 hielden aan de zogenaamde Klimaattafels. Aan deze tafels werd gediscussieerd over elektriciteit, industrie, mobiliteit, landbouw en gebouwde omgeving.
Dat resulteerde in zeshonderd voorstellen met wat er in Nederland mogelijk is om de uitstoot van het broeikasgas CO2 te verminderen tot bijna de helft (49 procent) in 2030 ten opzichte van 1990. Het kabinet komt eind april met een officiële reactie op de bevindingen van PBL en CPB. (Red./ANP)
AD 13.03.2019 De ruim zeshonderd maatregelen uit het voorlopige Klimaatakkoord schieten waarschijnlijk tekort om de kabinetsdoelstelling van 49 procent CO2-reductie in 2030 te halen. Volgens het CPB Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) is er ‘werk aan de winkel’ en moeten er ‘politieke keuzes’ worden gemaakt.
De plannen uit het voorlopige Klimaatakkoord zorgen er volgens het PBL voor dat de uitstoot van broeikasgassen met 31 tot 52 megaton CO2 wordt teruggebracht, terwijl 48,7 megaton nodig is. Het planbureau spreekt van ‘grote stappen in de energietransitie’, maar de opgave van 49 procent reductie wordt ‘waarschijnlijk niet gehaald’. ,,Als je zes keer met een dobbelsteen gooit, kan je zes keer zes gooien, maar die kans is niet zo groot’’, aldus PBL-directeur Hans Mommaas.
Het instituut stelt dat er ‘politieke keuzes’ nodig zijn om meer zekerheid te krijgen over de effectiviteit van de te nemen maatregelen. Dat kan betekenen dat er mogelijk meer of andere maatregelen genomen moeten worden, of dat de maatregelen zelf aangescherpt moeten worden.
Later vandaag reageren verantwoordelijk minister Eric Wiebes (Economische Zaken en Klimaat) en premier Mark Rutte op de doorrekening.
Industrie
Vooral de plannen voor de industrie zijn volgens het PBL onzeker. Deze bedrijven werden geacht de uitstoot met 14,3 megaton terug te dringen, maar de plannen die zijn gemaakt leiden tot een CO2-reductie van slechts 6,0 tot hooguit 13,9 megaton.
Het PBL zet vraagtekens bij de effectiviteit van de voorgestelde bonus-malusregeling voor grote uitstoters: die houdt in dat bedrijven zelf met plannen moeten komen om de CO2-reductie terug te brengen. Doen zij dat niet, dan volgt een boete. Volgens het PBL zorgt zo’n regeling voor veel onzekerheid en hangt erg veel af van de vormgeving van de plannen en de reactie daarop van bedrijven.
De afgelopen tijd bleek al dat ook de regeringspartijen weinig vertrouwen hadden in de effectiviteit van een boetesysteem. In plaats daarvan wordt gedacht te komen met een CO2-belasting voor bedrijven. De linkse oppositiepartijen dringen daar al langer op aan.
Lage inkomens geraakt
Nederlanders met een laag inkomen of een middeninkomen zijn relatief het duurst uit door de maatregelen uit het voorlopige Klimaatakkoord, zo rekent het CPB voor. De (lagere) middeninkomens gaan er zo’n 0,5 procent op achteruit door de voorgestelde maatregelen van de klimaattafels, bij de hoogste en laagste inkomens is het een teruggang van 0,3 procent.
De verhoging van de motorrijtuigenbelasting en de introductie van een ‘innovatietoeslag’ op het bezit van een auto slaat het hardst neer bij de (lagere) middeninkomens. Dat zijn mensen die een benzine- of dieselauto rijden en voorlopig geen geld hebben om een elektrische auto aan te schaffen.
Het totale klimaat- en energiebeleid – dat bestaat uit het al ingezette beleid én de maatregelen uit het voorlopige Klimaatakkoord – raakt vooral de laagste inkomens, stelt het CPB. De achteruitgang voor de laagste inkomensgroep bedraagt 1,8 procent, terwijl mensen met de hoogste inkomens er gemiddeld 0,8 procent op achteruit gaan tussen 2018 en 2030.
Gemiddeld gaan huishoudens er in 2030 zo’n 1,5 procent op achteruit door het totale klimaat- en energiebeleid. Daarin is meegenomen dat bedrijven zo’n 80 procent van hun lastenverzwaringen zullen doorberekenen aan de consument. Daarbij is ook meegeteld dat mensen minder geld kwijt zijn aan bijvoorbeeld benzine als ze in een elektrische auto gaan rijden.
Kritiek
De oppositie is niet te spreken over de verwachte gevolgen. Volgens de SP vergroten deze klimaatplannen de onrechtvaardigheid nog verder. Partijleider Lilian Marijnissen benadrukt dat dat draagvlak in de weg staat. ‘Klimaatbeleid zal rechtvaardig zijn of niet zijn.’
Ook PvdA-leider Lodewijk Asscher hekelt de verdeling van de kosten. ,,Huishoudens betalen met dit kabinet het meest en de grote vervuilers het minst. Dat is niet eerlijk en niet groen.’’
De voltallige oppositie wilde morgen een debat met verantwoordelijk minister Eric Wiebes (Economische Zaken en Klimaat), maar de coalitie voelt daar niets voor en blokkeerde het verzoek vanmiddag in de Kamer. Volgens D66-Kamerlid Matthijs Sienot zou een debat morgen te snel komen, en zouden Kamerleden zo snel niet in staat zijn de doorrekeningen goed te bestuderen. CDA, VVD en de ChristenUnie sloten zich bij deze redenering aan.
Laura van Geest (Centraal Planbureau), minister Eric Wiebes van Economische Zaken en Klimaat (VVD), Ed Nijpels (voorzitter van het Klimaatberaad) en Hans Hommaas (Planbureau voor de Leefomgeving) tijdens de presentatie van het ontwerp-Klimaatakkoord. Ⓒ Hollandse Hoogte
Telegraaf 13.03.2019 Politieke kopstukken buitelden over elkaar heen met reacties op de doorrekening van het klimaatakkoord, een uur later was het opnieuw raak door de plotselinge ommezwaai van het kabinet. Standpunten moesten soms 360 graden worden gedraaid, anderen blijven sceptisch.
„Trucjes van politici in paniek”, foetert PVV-leider Geert Wilders na de persconferentie van premier Rutte en minister Wiebes (Klimaat). „Ze zitten politiek in de problemen en opeens wil het kabinet een week voor de verkiezingen de energierekening wat compenseren en een CO2-heffing invoeren. Maar in april vertellen ze pas hoe ze het gaan doen. Ik geloof ze niet.”
PvdA-leider Lodewijk Asscher zei na de doorrekening dat een CO2-heffing voor bedrijven „onvermijdelijk” is geworden. Een half uur later, na de aankondiging van het kabinet over de komst van zo’n taks, zei hij: „Hèhè dit is wat wij al zeiden. Beter laat dan nooit.” SP-leider Lilian Marijnissen blijft sceptisch: „Mark Rutte. Een week voor de verkiezingen een belofte. Eerst zien, dan geloven.”
Wegpoetsen
VVD-fractievoorzitter Klaas Dijkhoff kan een week voor de verkiezingen juist opgelucht adem halen. Hij ziet dat het kabinet „op de belangrijkste punten een aantal zorgen heeft kunnen wegnemen.” Vooral de autoplannen en de energierekening waren een nachtmerrie voor zijn achterban. De liberaal zegt nog meer uit het klimaatakkoord ’weggepoetst’ te willen krijgen. Wat precies wil Dijkhoff niet zeggen.
Jesse Klaver van GroenLinks moest een nieuwe draai geven aan zijn geplande tirade. Als enige partijleider plande belegde hij een persconferentie. Het beschuldigende vingertje ging nu maar uit naar het door de rechter opgelegde klimaatdoel voor 2020, waar het klimaatakkoord nou weer net niet over gaat. Verder kraaide Klaver victorie en claimde de jonge voorman de aankondiging van een CO2-heffing voor de industrie als zijn succes: „Een enorme winst voor GroenLinks.”
Automobilist
Ook voor Thierry Baudet waren de druiven zuur. Hij plukte de vruchten van de onduidelijke klimaatkeuzes van VVD en CDA. De leider van Forum voor Democratie wilde gisteren alleen in Nieuwsuur reageren op de ommezwaai van het kabinet.
CDA-leider Buma zwaait nu met de buit: „De energierekening was voor ons onverantwoord hoog geworden en gaat nu omlaag. Ook voor automobilisten blijft het betaalbaar.”
AD 13.03.2019 Directeuren Laura van Geest en Hans Mommaas maken zich vandaag geen illusies: natúúrlijk zullen politici aan de haal gaan met hun doorrekening van de voorgestelde klimaatmaatregelen. En dat is helemaal niet erg, zolang de cijfers maar goed worden begrepen.
De gemiddelde Nederlander weet amper wat hem overkomt vandaag, zó groot is de bak cijfers die het Centraal Planbureau (CPB) en het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) vandaag over ons uitstorten. De doorrekening van zeshonderd maatregelen uit het ontwerp-klimaatakkoord levert dikke pakken papier op.
Maar wie denkt daarin te kunnen ontwaren of het al tijd is geworden die gasketel de deur uit te doen, komt bedrogen uit, benadrukt PBL-directeur Hans Mommaas. ,,Onze doorrekening is in eerste instantie bedoeld voor beleidsmakers”, benadrukt hij.
Ook mensen die willen weten wat die hele energietransitie nou precies betekent voor hun portemonnee worden na vandaag nog niet veel wijzer. ,,We zullen wel laten zien hoe specifieke maatregelen bijvoorbeeld uitpakken voor hoge en lage inkomens, maar de gewone burger zal zich daar niet in herkennen”, stelt directeur Laura van Geest van het CPB. ,,Daarvoor zijn deze cijfers minder geschikt.”
Wat moeten we dan wel aan met deze rekenexercitie? Daarover zijn beiden het eens: feiten aanleveren voor het publieke en politieke debat over de klimaatmaatregelen. Van Geest: ,,Dat doen we naar beste eer en geweten.”
Het PBL heeft berekend hoeveel CO2-besparing een maatregel oplevert en hoe groot de investering is. Ook schetst het instituut de onzekerheden. Mommaas: ,,Er is nu eenmaal veel onzeker in de wereld, zoals bijvoorbeeld de olieprijs. Bovendien zijn niet alle maatregelen die aan de klimaattafels zijn bedacht even adequaat uitgewerkt.”
Het CPB heeft op zijn beurt uitgerekend hoe groot de kosten voor de overheid zijn, en welk deel van de lasten bij burgers en bedrijven neerkomt. Van Geest: ,,Sommige mensen zullen het totaal heel duur vinden, anderen juist niet.
Maar dat oordeel is niet aan ons. Politici moeten uiteindelijk beslissen, wij niet”, benadrukt de CPB-directeur. Plagerig: ,,Ik denk dat zij dat zelf ook heel goed weten.”
Juist politici nemen de planbureaus de laatste tijd regelmatig de maat. Hun modellen en werkwijze worden openlijk ter discussie gesteld. Volgens Van Geest is dergelijke kritiek van alle tijden en moeten planbureaus daar niet van schrikken, ‘ook al is het niet de leukste dag in ons leven’.
Foutje kabinet
Vooral het PBL kreeg er recentelijk van langs. CDA-leider Sybrand Buma haalde uit naar het planbureau toen bleek dat de energierekening hoger uitviel dan verwacht. ,,Met dit soort modellen kunnen wij niet werken.
De cijfers moeten beter op orde zijn”, zei hij. Achteraf bleek dat de fout bij het kabinet lag. Mommaas wil er niet te veel woorden aan vuil maken. ,,De minister-president is heel duidelijk geweest en heeft erkend dat ons niets te verwijten valt.”
Tegelijkertijd oordeelde GroenLinks-leider Jesse Klaver dat het PBL te ‘vaag’ is en meer richting moet geven, sturender moet zijn. Als wetenschapper verzet Mommaas zich tegen die oproep: ,,Wij leveren cijfers, feiten, analyse. Daarna is het aan de politiek. Díe moet richting geven.”
En ja, dan kan het ook gebeuren dat politici als Thierry Baudet (FvD) zelf aan het rekenen slaan en concluderen dat de kosten van de klimaataanpak 1000 miljard euro gaan bedragen. Of die optelsom klopt of niet, laten de planbureaus over aan Baudets politieke uitdagers. Mommaas: ,,Wij maken zo’n som in elk geval niet. Wij reiken de cijfers aan en het is verder aan politici wat zij daarmee doen.”
AD 13.03.2019 De oppositiepartijen in de Kamer zijn niet te spreken over de verwachte gevolgen van het concept-klimaatpakket. Vooral de lage- en middeninkomens betalen de rekening, terwijl de grote vervuilende bedrijven het minst bijdragen. Niet eerlijk en niet groen, oordelen de partijen.
Volgens de SP vergroten deze klimaatplannen de onrechtvaardigheid nog verder. Lage- en middeninkomens, gepensioneerden, uitkeringsgerechtigden gaan er nog harder op achteruit terwijl ze juist minder vervuilen dan anderen, stellen de socialisten. Partijleider Lilian Marijnissen benadrukt dat dat draagvlak in de weg staat. ‘Klimaatbeleid zal rechtvaardig zijn of niet zijn.’
Ook PvdA-leider Lodewijk Asscher hekelt de verdeling van de kosten. ,,Huishoudens betalen met dit kabinet het meest en de grote vervuilers het minst. Dat is niet eerlijk en niet groen. Een CO2-heffing is nodig zodat vervuilers meer gaan betalen en huishoudens minder. Nederland verdient een kabinet dat opwarming tegengaat en vervuilers laat betalen. Ga aan de slag of ga uit de weg.’’
GroenLinks benadrukt dat er door een planbureau vraagtekens zijn geplaatst bij de manier waarop het kabinet bedrijven hun CO2-uitstoot wil laten terugdringen. De regering denkt aan een systeem van subsidies en boetes, maar de vraag is of dat allemaal uitvoerbaar is. Bedrijven lijken relatief makkelijk onder eventuele straffen uit te kunnen komen.
De voltallige oppositie wilde morgen een debat met verantwoordelijk minister Eric Wiebes (Economische Zaken en Klimaat), maar de coalitie voelt daar niets voor en blokkeerde het verzoek vanmiddag in de Kamer.
Volgens D66-Kamerlid Matthijs Sienot zou een debat morgen te snel komen, en zouden Kamerleden zo snel niet in staat zijn de doorrekeningen goed te bestuderen. CDA, VVD en de ChristenUnie sloten zich bij deze redenering aan.
Ongelooflijk laf, aldus Reactie Geert Wilders op coalitie, die niet wil praten over klimaatdoorrekeningen
De oppositie toonde weinig begrip voor het argument van de coalitie. ‘Erg moedig is dat niet een week voor de verkiezingen..’, zegt GroenLinks-Kamerlid Bart Snels op Twitter. Klaver stipte aan dat D66-voorman Rob Jetten samen met hem wel vanavond bij Nieuwsuur aanschuift om over het Klimaatakkoord te praten. GroenLinks geeft om 16.00 uur tijdens een persconferentie een uitgebreide reactie op de doorrekeningen.
Geert Wilders vindt het ‘ongelooflijk laf’dat de coalitiepartijen een debat over de klimaatvoorstellen morgen blokkeren. ,,Minister Wiebes en premier Rutte staan de pers wel te woord en vanavond zijn meerdere fractievoorzitters van de coalitie op de televisie, maar ze willen niet met ons praten. Dat snapt helemaal niemand. De doorrekeningen zien er in ieder geval niet goed uit voor de burger, misschien willen ze daarom niet debatteren.”
Volgens SP-leider Marijnissen is het ‘een slechte zaak’ dat de coalitiepartijen en het kabinet geen tekst en uitleg willen geven over de doorrekeningen. ,,Het is onverantwoord dat de coalitiepartijen deze onrechtvaardige plannen boven de markt laten hangen. Maar dit thema, klimaat, komt zeker de komende dagen wel aan de orde bij de verkiezingsdebatten.”
PvdA-voorman Asscher begrijpt de houding van de regeringspartijen wel. ,,Ze hebben maandenlang gezegd te willen wachten op deze cijfers. Nu zijn ze er en ze zijn niet goed. Dus moet die CO2-heffing die wij voorstaan er nu komen. Anders gaan ze de klimaatdoelen niet halen en dan is het einde kabinet.”
NU 12.03.2019 Woensdagmiddag 13.03.2019 worden de doorrekeningen van de klimaatplannen gepubliceerd. Worden de CO2-doelen gehaald? Wat gaat het kosten? Wie krijgt de rekening? Een stortvloed aan cijfers en tabellen moet duidelijkheid bieden aan de kiezers, want het klimaat is hot in aanloop naar de Provinciale Verkiezingen.
Het Centraal Planbureau (CPB) en het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) geven woensdagmiddag om 13.15 uur in twee lijvige rapporten antwoorden op de drie genoemde vragen.
Deze drie centrale vragen hebben allemaal betrekking op dat ene doel in 2030: 49 procent minder CO2-uitstoot ten opzichte van 1990.
Een jaar lang mocht zo’n beetje elke belangengroep, van Shell tot Greenpeace, die iets met klimaat en verduurzaming te maken heeft, aanschuiven aan een van de vijf overlegtafels.
Klimaatscepsis kwam langzaam op gang
De gesprekken begonnen in betrekkelijke rust, maar toen het einde eenmaal in zicht kwam en er hardop over een klimaatakkoord werd gesproken, begonnen partijen zich te roeren. Waarom wordt de politiek niet betrokken? En waarom zitten de burgers niet aan tafel?
CDA-leider Sybrand Buma gaf in de zomer al een waarschuwingsschot, hij waarschuwde voor een “Pim Fortuyn-revolte”. VVD-lijsttrekker Klaas Dijkhoff trok een half jaar later aan de bel en noemde voorstanders van een stevig klimaatbeleid “drammers”.
Aan de andere kant vindt GroenLinks-leider Jesse Klaver dat Dijkhoff met zijn scepsis onnodig de angst voedt.
Kortom: de klimaatdiscussie was opeens in volle gang. Met de verkiezingen voor de leden van de Provinciale Staten op 20 maart, die twee maanden later de Eerste Kamer kiezen, moet er meer duidelijkheid komen. Vooral oppositiepartijen drongen erop aan.
Oppositie drong aan op publicatie klimaatcijfers voor verkiezingen
Het CPB en het PBL waren al een tijdje bezig met doorrekeningen van de honderden klimaatplannen om de haalbaarheid en betaalbaarheid vast te stellen. Maar de publicaties van de uitkomsten stonden oorspronkelijk na de verkiezingen gepland.
Dat is niet eerlijk, vindt de oppositie, want zo wordt klimaat als verkiezingsthema een stuk ingewikkelder. De planbureaus konden uiteindelijk melden dat de doorrekeningen een week voor de verkiezingen klaar zijn.
De meest klimaatkritische partijen PVV en Forum voor Democratie (FVD) zullen de berekeningen weer gebruiken om hun pleidooi te onderbouwen. Deze partijen vinden dat de maatregelen veel te veel geld gaan kosten. Vooral gezien het geringe effect van de Nederlandse CO2-besparing op de mondiale uitstoot.
“Als de mens al verantwoordelijk is voor de klimaatverandering, is het irrationeel om 1.000 miljard euro uit te geven aan de energietransitie”, zei FVD-leider Thierry Baudet tijdens het RTL-verkiezingsdebat. Baudet schermt al maanden met dat bedrag als het over de klimaatkosten gaat.
Volgens minister Eric Wiebes (Klimaat) kloppen de berekeningen van FVD niet. “Baudet telt investeringen, kosten, subsidies en belastingen bij elkaar op. Dan krijg je dubbeltellingen”, zei Wiebes eind vorig jaar tijdens een debat in de Kamer.
De Volkskrantrekende onlangs de bewering van Baudet na en concludeerde eveneens dat de FVD-leider de kosten te hoog inschat.
Zijn cijfers van PBL nog wel te vertrouwen?
Over cijfers gesproken; er was de afgelopen weken nogal wat te doen over de betrouwbaarheid van de cijfers van het PBL.
Volgens het kabinet zou de energierekening dit jaar ruim 100 euro hoger zou uitvallen, en zei zich te baseren op cijfers van het Planbureau, maar dat bleek niet te kloppen. Huishoudens moeten eerder rekening houden met 330 euro meer.
Wat ging hier fout? De simpele uitleg was dat de cijfers van het PBL kwamen uit de Nationale Energieverkenning (NEV) van 2017, een rapport dat jaarlijks wordt wordt gepubliceerd over de stand van zaken van de Nederlandse energiehuishouding.
Althans, bijna elk jaar, want voor 2018 verscheen er geen NEV. Het kabinet heeft vervolgens op eigen houtje de cijfers uit 2017 gebruikt om een inschatting te maken voor de energierekening van 2019.
Omdat de marktprijzen van gas en stroom in de tussentijd flink waren gestegen, kwam er een lager bedrag voor de energienota uit de koker op basis van de PBL-cijfers.
Het kabinet had naar eigen zeggen “minder stellig” moeten zijn, het PBL trof geen blaam. Maar het kwaad was al geschied, want het Planbureau heeft een cruciale taak in de doorrekeningen van de klimaatmaatregelen.
De Kamer van links tot rechts wilde weten of het PBL die taak wel aankan. Ook hier worden immers de cijfers uit 2017 gebruikt.
Het planbureau zag zich genoodzaakt met een reactie te komen. Voor de langere termijn, de effecten van het ontwerpklimaatakkoord in 2030, kan er volgens het PBL worden gewerkt met ‘oude cijfers’, in dit geval dus gegevens uit 2017. Om dit nu opeens te veranderen, zou “verwarring teweegbrengen en het proces verstoren”.
Het zal niet gaan over CO2-heffing voor bedrijven
Het zal woensdag in ieder geval niet gaan over een CO2-heffing voor bedrijven. Zo’n voorstel zat aanvankelijk niet in de voorstellen van de klimaattafels, maar werd op verzoek van GroenLinks en PvdA alsnog meegenomen.
Omdat dit verzoek pas later werd voorgelegd aan de planbureaus, zijn de berekeningen niet tegelijk klaar met de andere doorrekeningen.
Bovendien bepalen de Tweede Kamer en het kabinet uiteindelijk welke klimaatmaatregelen in het definitieve klimaatakkoord terechtkomen.
Er zullen dus veel vragen worden beantwoord, maar niet die van iedereen.
NOS 12.03.2019 Coalitiepartijen VVD, CDA, D66 en ChristenUnie overwegen serieus om toch een belasting in te voeren voor bedrijven die veel CO2 uitstoten.
Een stap in die richting wordt morgen waarschijnlijk al gezet, in reactie op de doorrekeningen van het voorlopig klimaatakkoord door de planbureaus die ook morgen gepresenteerd zullen worden. Dat bevestigen bronnen in Den Haag, die eraan toevoegen dat ze nog wachten op die doorrekeningen van alle klimaatplannen.
Subsidie elektrische auto
Er zou onder meer uit blijken dat de industrie nog te weinig bijdraagt aan het halen van de klimaatdoelstelling van 49% minder CO2-uitstoot dan in 1990. Tot nu toe vond de coalitie een heffing niet nodig, maar werd gekozen voor een minder vergaande variant.
De coalitie kijkt nog naar de verschillende varianten voor een CO2-taks. Nadat de doorrekeningen van de planbureaus morgen zijn gepresenteerd is er ook extra coalitieoverleg. Daar wordt dan ook gesproken over het aanpassen van de subsidieregeling voor elektrische auto’s in het concept-klimaatakkoord. Het subsidiebedrag voor de aanschaf van zo’n auto, 6000 euro, wordt mogelijk verlaagd.
Eerlijk verdelen
Oppositiepartijen als GroenLinks en PvdA dringen al langer aan op een heffing voor bedrijven met veel emissie, omdat de kosten van het klimaatbeleid daarmee eerlijker verdeeld worden tussen burgers en bedrijven.
Volgens politiek verslaggever Ron Fresen heeft een mogelijk snelle aanpassing van de klimaatplannen ook alles te maken met de Provinciale Statenverkiezingen van volgende week.
“Je slaat als regeringspartijen de oppositie een belangrijk wapen uit handen, namelijk het verwijt dat dit kabinet de bedrijven nu veel te veel zou ontzien en dat gezinnen ervoor opdraaien. GroenLinks en de PvdA willen in die laatste week de regeringspartijen juist daarop aanvallen en eisen dat de kosten van het klimaatbeleid eerlijker worden verdeeld. Het zou ook het draagvlak voor de maatregelen vergroten”, aldus Fresen.
AD 09.03.2019 Als het kabinet zich niet genoeg inzet om de in Parijs afgesproken klimaatdoelen te halen, stapt D66 uit het kabinet. Dat dreigement van de partijtop wordt zondag hoogstwaarschijnlijk overgenomen door de achterban van de sociaal-liberalen.
Alle regeringspartijen, ook al lijken CDA en VVD soms wat schoorvoetend, zeggen ‘Parijs’ te willen halen. Maar D66 zet met de harde woorden wel druk op haar coalitiepartners. Uitdrukkelijk dreigen met een kabinetscrisis is een zwaar middel en valt bij coalitiegenoten meestal niet in goede aarde.
VVD
VVD-fractievoorzitter Klaas Dijkhoff zinspeelde in januari ook al eens op het opblazen van het kabinet wegens het klimaatbeleid. Maar dan om haast de omgekeerde reden: hij stelde dat hij de klimaatplannen niet zou slikken als die de burger te veel zouden kosten. Dat werd hem niet in dank afgenomen. Dijkhoff bond, na een stevige aanvaring met zijn regeringspartners, later weer wat in.
Het partijcongres van D66 beslist zondag of het uitspreekt dat ‘Parijsbestendig’ klimaatbeleid ‘een uiterste voorwaarde moet zijn voor verdere deelname van D66 aan dit kabinet’. De partijtop steunt de stellingname.
Welke partijen willen nog windmolens op land? En mag landbouwgrond gebruikt worden voor zonneparken? De NOS analyseerde 161 verkiezingsprogramma’s op klimaatplannen.
NOS 09.03.2019 Ooit was klimaatverandering een thema waar vooral de groene partijen hun verkiezingsprogramma’s in sterke bewoordingen mee volschreven. Voor de Provinciale Statenverkiezingen is dat anders: zo zegt de SGP Gelderland dat Gelderland voorop moet lopen in de overgang naar duurzame energie en vindt het CDA Limburg dat er “harde en pijnlijke keuzes” gemaakt moeten worden. Bij de VVD Zuid-Holland is “duurzaam doorpakken” zelfs de titel van het verkiezingsprogramma.
De verkiezingsprogramma’s van de partijen die meedoen aan de verkiezingen van 20 maart staan bol van ambities om Nederland duurzamer te maken. Maar ondanks die enorme ambities, zijn maar weinig partijen enthousiast over nieuwe zonne- en windmolenparken op land.
De NOS analyseerde 161 verkiezingsprogramma’s van bijna alle landelijke en regionale partijen die meedoen aan de Provinciale Statenverkiezingen. Een derde van de partijen (55) is tegen nieuwe windparken op land. Een kwart (43) is tegen het aanleggen van zonneparken op landbouwgrond. Voor de meeste andere partijen is er één belangrijke voorwaarde: zonder steun van de omgeving wordt er geen windmolen of zonnepark meer gebouwd.
Ongebreidelde bouw
Het meest helder zijn de PVV en Forum voor Democratie. Zij zien de hele energietransitie niet zitten en ageren in elk programma tegen windmolens en zonneakkers. Denk wil nergens windparken op land, maar spreekt zich niet uit over zonneparken. 50Plus lijkt niet te weten of ze voor of tegen de energietransitie zijn: terwijl de energieparagraaf van 50Plus in Groningen net zo goed van GroenLinks had kunnen zijn, is 50Plus in Zeeland tegen de “ongebreidelde bouw van windmolens” en ziet de partij in Limburg windmolens vooral als een “zwaar gesubsidieerde” vorm van energie.
Daar tegenover staat de Partij voor de Dieren. De partij wil in alle provincies in 2030 klimaatneutraal zijn en schrijft in elk verkiezingsprogramma dat die provincie kampioen duurzame energie in Nederland moet worden. Zolang dieren en natuur er geen hinder van ondervinden, moeten er in alle provincies zonneparken en windmolens bijkomen, vindt de Partij voor de Dieren.
Spagaat
De rest van de partijen zitten bijna allemaal in dezelfde spagaat: ze willen hun provincie in enkele decennia energieneutraal maken (naast de Partij voor de Dieren nog eens in twaalf gevallen zelfs als “koploper” in Nederland), maar willen dat niet doen zonder de steun van de omwonenden van de te bouwen windmolens of zonneparken. Zonder “draagvlak van de omgeving” waarbij de “burger gaat meeprofiteren” gaat er geen windmolen of zonnepark meer gebouwd worden, zo lijkt het.
De partijen zijn daarom vooral voorstander van energiemaatregelen waar weinig mensen last van hebben. Ze zijn voor windparken op zee en benadrukken dat zonnepanelen als eerste geplaatst moeten worden op daken van gebouwen en bij industrieterreinen. En ze pleiten in groten getale voor aardwarmte, waterstof of getijdenenergie als energievorm waarin geïnvesteerd moet worden.
Windparken op land
Het bouwen van windmolens op land ligt veel gevoeliger. Zelfs GroenLinks wil in Gelderland geen windmolens dichtbij woonwijken en in Groningen is de partij alleen voor grote zonneparken als 50 procent toebehoort aan de omwonenden.
Behalve de verkiezingsprogramma’s van de PVV en Forum voor Democratie zijn er nog 31 verkiezingsprogramma’s van middenpartijen waarin nieuwe windparken op land helemaal worden uitgesloten. Bij de VVD is de helft van de provinciale afdelingen tegen. En ook in Friesland is de weerstand tegen windenergie groot. Een meerderheid van de partijen, waaronder D66 en CDA, wil geen nieuwe windparken op land.
NOS
In tientallen verkiezingsprogramma’s, van de SP tot het CDA, worden energiecoöperaties aangedragen als de ultieme oplossing voor het creëren van draagvlak.Energiecoöperaties zijn initiatieven van burgers die samen besluiten ergens windmolens of zonnepanelen te plaatsen, en vaak ook profiteren van de opbrengsten. Zelfs de PVV Limburg wil geen enkele windmolen in Limburg erbij “met uitzondering van buurtgedragen coöperatieve initiatieven”.
Zonnepanelen op landbouwgrond
Geen enkele partij is een groot voorstander van het gebruik van boerenland voor het plaatsen van zonnepanelen. Voor de partijen is het de laatste optie. In 19 verkiezingsprogramma’s, naast die van de PVV en Forum voor Democratie, wordt het gebruik van landbouwgrond zelfs helemaal uitgesloten.
Van alle middenpartijen is de weerstand tegen zonneparken bij 50Plus het grootst. Een meerderheid van de provinciale afdelingen van 50Plus sluit het gebruik van landbouwgrond uit. Als je kijkt naar de provincies valt Drenthe op: de helft van de partijen wil geen boerenland opofferen voor zonnepanelen.
NOS
Volgens Olof van der Gaag van de Nederlandse Vereniging van Duurzame Energie moeten er in de meeste provincies in Nederland wel windparken op land komen, om de afgesproken klimaatdoelstellingen te halen. “Windparken op land zijn nog altijd relatief goedkoper dan windparken op zee of kleinere windmolens. Ook leveren windmolens over de dag verdeeld gelijkmatiger stroom op dan zonnepanelen.”
Voor zonneparken geldt hetzelfde: “Er kunnen nog heel wat daken van grote bedrijfsgebouwen gevuld worden, maar parken op land zijn goedkoper. Het gaat steeds om een goede balans tussen de kosten, een gelijkmatige verdeling van stroom, en draagvlak.”
Wel vindt hij dat vaak zwaar wordt overdreven hoeveel windmolens er nodig zijn om de doelstelling te halen. “Wij schatten dat er ongeveer 500 windmolens bij moeten komen, waarvan een deel ook nog vervanging van oude windmolens is”. Per provincie gaat dat dus ongeveer om 40 windmolens.
AD 07.03.2019 Het aantal Nederlanders dat zich zorgen maakt over klimaatverandering, is de laatste maanden opvallend gedaald. Sinds de klimaatplannen van het kabinet bekend zijn, groeit bovendien de groep die de aanpak van broeikasgassen te ver vindt gaan.
Vond eind 2015 nog twee derde van de Nederlanders dat het kabinet méér moest doen om de uitstoot van broeikasgassen te beperken, nu is dat nog maar 48 procent. De groep die vindt dat het kabinet juist minder moet doen, groeide in die periode van 7 naar 19 procent. ,,De scepsis omtrent het klimaat neemt toe’’, concludeert Peter Kanne van I&O Research, dat in opdracht van het blad Binnenlands Bestuur dit onderzoek deed.
Eind februari gaf 65 procent aan zich zorgen te maken over klimaatverandering. Een opvallende daling ten opzichte van eind december: toen maakte 78 procent zich nog zorgen. Die kentering hangt volgens Kanne samen met het concept-Klimaatakkoord dat vlak voor Kerstmis is gepresenteerd.
Hogere energierekening
,,In onze laatste opiniepeiling zien we dat mensen daar niet zo enthousiast over zijn. Ze zijn bang dat het ze veel geld gaat kosten. En het is natuurlijk ook niet prettig: er wordt een beroep op ons gedaan om prettige dingen zoals vlees eten, lang douchen en met het vliegtuig op vakantie gaan op te geven, en je krijgt daar niet meteen iets voor terug.’’
Mannen eten veel meer vlees en rijden meer auto dan vrouwen, aldus Peter Kanne, onderzoeker.
Dat leidt volgens de onderzoeker tot wat psychologen cognitieve dissonantie noemen: mensen stellen hun eigen overtuigingen bij en zoeken weerklank bij partijen die de noodzaak van CO2-vermindering in twijfel trekken. Kanne: ,,De uitgesproken sceptische reacties van Klaas Dijkhoff (VVD), Sybrand Buma (CDA) en Thierry Baudet (Forum voor Democratie) hebben begin dit jaar veel aandacht getrokken. Net als de berichten van De Telegraaf over de gehaktbal die op rantsoen zou moeten. Het nieuws over de energierekening die dit jaar gemiddeld ruim 300 euro hoger uitpakt, kwam daar nog bovenop.’’
Geen daden
Twee derde van de Nederlanders is ervan overtuigd dat de mens verantwoordelijk is voor de opwarming van de aarde. De groep die vindt dat het eigen gedrag daarin een verschil kan maken, is echter aanzienlijk kleiner. Zo lang grote bedrijven hun CO2-uitstoot niet terugdringen, maken hun eigen daden volgens zes op de tien Nederlanders niet uit.
Mannen, ouderen en lager opgeleiden zijn aanzienlijk sceptischer over klimaatverandering en hun eigen rol daarin dan vrouwen, jongeren en hoger opgeleiden. Die eerste groepen hebben bij strenger klimaatbeleid meer te verliezen, verklaart Kanne. ,,Mannen eten veel meer vlees en rijden meer auto dan vrouwen. Ouderen hebben meer verworvenheden dan jongeren, die bijvoorbeeld nog geen auto hebben. En onder lager opgeleiden is het wantrouwen in de politiek, pers en wetenschap groot.’’
Oudere mannen met een hoge opleiding en bovenmodaal inkomen die VVD stemmen, hebben de grootste CO2-voetafdruk. Lees hier meer.
Wil jij weten hoe klimaatbewust jij bent? Speel dan deze quiz van MilieuCentraal.
AD 05.03.2019 De Woonbond is een van de organisatoren van de klimaatmars aanstaande zondag in Amsterdam. Directeur Paul Jansen is strijdbaar. ,,We moeten nu druk op de ketel zetten om te voorkomen dat de rekening terechtkomt bij huurders, die het financieel al erg moeilijk hebben.’’
De klimaatmars is een initiatief van Milieudefensie en wordt georganiseerd met de FNV, Greenpeace, DeGoedeZaak en de Woonbond. Inmiddels zijn er vijftig organisaties bij de mars aangesloten, 15.000 mensen laten via Facebook weten zondag 10 maart om 13.00 uur naar de Dam te komen. Ex-wethouder van Utrecht Paulus Jansen (SP) is er als voorzitter van de Woonbond bij en hoopt dat het plein ‘uitpuilt van de mensen.’
,,We willen iets doen aan het klimaatprobleem en pleiten voor een betaalbare aanpak. Wij staan voor hurend Nederland, over het algemeen mensen met een bescheiden of zelfs minimaal inkomen. Mijn standpunt is: bij duurzame investeringen in huizen van huurders moeten ze erop vooruitgaan. Het gaat mij om eerlijke verduurzaming.’’
Wat moet er volgens u veranderen in het klimaatbeleid?
,,Nu wordt van woningcorporaties gevraagd een startmotor te zijn van een duurzame aanpak van woningbouw. Dat is deels logisch: ze bezitten samen 2,2 miljoen woningen en kunnen efficiënt zijn. We weten echter dat in het begin een hoop leergeld wordt betaald. Het kabinet moet dat compenseren, om te beginnen door de verhuurderheffing te halveren.
Die komt nu neer op 2 miljard euro per jaar. Ik vind het onbegrijpelijk: corporaties betalen belasting simpelweg om het feit dat ze goedkope woningen bouwen. Met het geld wordt alleen de portemonnee van de minister gespekt. Daardoor is het economisch onmogelijk voor woningcorporaties om de voortrekkersrol op te pakken.’’
Met de opbrengst van de verhuurderheffing wordt alleen de portemonnee van de minister gespekt, Aldus Paulus Jansen, Directeur Woonbond.
,,Daarnaast moet de puntentelling op de schop. Verhuurders mogen volgens de wet 250 euro meer huur vragen als een woning energieneutraal is, terwijl de gemiddelde energierekening 120 euro per maand is. Huurders moeten er juist op vooruitgaan als een woning energiezuiniger wordt.
We hebben met Aedes de vertegenwoordiger van woningcorporaties, afgesproken dat je bijvoorbeeld bij energielabel F naar E slechts een huurverhoging van 14 euro mag doorvoeren. We willen dat deze afspraken in de wet worden verankerd.’’
,,Een derde punt waar we actie van verwachten gaat over huurhuizen die het slechtst zijn geïsoleerd en energielabel G of F hebben. We willen dat huurprijzen van die woningen, vrijwel allemaal in bezit van particuliere huisbazen, worden bevroren. Verhuurders zullen dan sneller geneigd zijn te investeren, zodat de energieprijs voor huurders omlaag kan.’’
U zat aan die klimaattafels. Bent u er daar niet uitgekomen?
,,Nou, dit zijn vooral eisen waar het kabinet voor over de brug moet komen en het ziet er niet naar uit dat dat gebeurt. Als die verhuurderheffing niet omlaag gaat, is er ook geen financiële ruimte voor renovatie. Als die er niet is, kan ik mijn handtekening niet onder een akkoord zetten.’’
Vindt u niet dat huurders ook zelf iets moeten doen aan de verduurzaming van Nederland?
,,Jawel, dat doen ze ook zeker en we helpen ze daarbij. We hebben de afgelopen jaren al 700 energiecoaches opgeleid die als vrijwilliger andere mensen helpen om de energierekening te verlagen. Geloof me: dat willen ze graag.
Daarnaast rijdt er een energiebus rond, waarin je advies kunt inwinnen hoe je dat aanpakt. Het is natuurlijk wel zo dat woningeigenaren eerder de directe gevolgen zien van een investering. Daardoor zijn ze misschien sneller betrokken bij duurzaamheidsprojecten.
We merken dat er steeds vaker gemengde complexen zijn met huurders en woningeigenaren en dat belangen soms botsen. Samen met belangenbehartiger VVE Beheer ontwikkelen we daarom een gezamenlijke strategie. De neuzen moeten dezelfde kant op.’’
Wanneer bent u tevreden over de klimaatmars?
,,Als De Dam uitpuilt. Ik hoop op mooi weer en een hoge opkomst. Het is belangrijk dat we de druk er maximaal op zetten bij het kabinet. Dat we het signaal afgeven dat de lasten niet mogen terechtkomen bij de huishoudens, maar bij de grote vervuilers. Als de druk goed wordt opgevoerd, kan dat helpen bij de finaleonderhandelingen over het klimaatakkoord die over een paar maanden gaan plaatsvinden.’’
AD 04.03.2019 De VVD en het CDA proberen met een doelbewuste tactiek klimaatmaatregelen te ‘vertragen en frustreren’. Daarmee stellen zij zich volgens GroenLinks-leider Jesse Klaver onverantwoord op.
Klaver noemde VVD-leider Mark Rutte en CDA-voorman Sybrand Buma tijdens een meet-up in de Amsterdamse Melkweg ‘klimaattreuzelaars’. ,,Rutte en Buma hebben niet door dat, met hun verzet tegen noodzakelijk klimaatbeleid, zij zelf flankpartijen beginnen te worden’’, aldus Klaver. ,,Nederland wil vooruit maar VVD en CDA staan op de rem.’’ Eerder had VVD-fractieleider Klaas Dijkhoff zijn D66-collega Rob Jetten weggezet als ‘klimaatdrammer’.
De GroenLinks-leider reageerde op uitspraken die Rutte en Buma politici dit weekend deden. Buma stelde dat GroenLinks aan het radicaliseren is. Volgens Rutte heeft Nederland nog tot 2050 de tijd om maatregelen te nemen tegen klimaatverandering. GroenLinks benadrukt dat het klimaatakkoord van Parijs doelen stelt voor de periode 2020-2050, maar dat de maatregelen daarvoor nu dienen te worden genomen.
Klaver bood een ‘uitgestoken hand’ om het kabinetsbeleid na de Eerste Kamerverkiezingen bij te sturen. Hij zei ‘absoluut bereid te zijn’ om samen te werken met de coalitiepartijen. ,,Om de klimaatdoelen te halen en de hogere energierekening van mensen te compenseren.’’ Daarvoor blijft voor Klaver de eerdere voorwaarde staan: een CO2-belasting voor grote bedrijven.
Telegraaf 02.03.2019 Het gesprek over klimaatmaatregelen met de burger komt vanzelf. Dat stelt premier Mark Rutte in reactie op de peiling van Ipsos. Het onderzoeksbureau peilde dat een meerderheid van de Nederlanders meer betrokken wil worden bij het formuleren van maatregelen tegen klimaatverandering.
Bovendien maakt de helft van de burgers zich zorgen over de financiële effecten van voorgenomen groene plannen. Slechts één op de acht burgers vindt dat er voldoende rekening wordt gehouden met de eventuele effecten op zijn portemonnee.
Premier Rutte benadrukt dat het kabinet nog geen definitieve besluiten heeft genomen over het klimaatakkoord. „Ik snap heel goed dat mensen bezorgd zijn over hoe gaan we dit nu doen. Maar we hebben de tijd. Dit hoeft niet volgend jaar of over twee jaar. Dit gaat over 2030 en dan de periode tot 2050.”
Stap voor stap
De minister president stelt dat het op een manier moet waardoor we het allemaal kunnen meemaken. „Het is daarom belangrijk dat we het stap voor stap doen. Dat betekent dat je het gesprek met elkaar gaat voeren”, zegt Rutte.
Uit de peiling blijkt juist dat burgers het gevoel hebben dat ze niets te zeggen hebben. Waar blijft dat gesprek? Rutte: „Dat gaat vanzelf. We krijgen dadelijk al de doorrekeningen terug en dan neemt de politiek een aantal besluiten. Dan komt een fase die elf jaar gaat duren om het allemaal waar te maken. Dat betekent intensieve gesprekken met heel veel mensen in deze samenleving om te kijken hoe we in detail gaan vormgeven.”
Telegraaf 02.03.2019 Het klimaatakkoord moet betaalbaar zijn voor de burger. Daarover is politiek Den Haag het eens, zo blijkt uit de reacties op het onderzoek in opdracht van De Telegraaf. Daaruit blijkt dat de bereidheid om te betalen voor de plannen om de CO2-uitstoot drastisch te verlagen, over de hele linie laag is. Bovendien voelt de burger zich niet gehoord bij de plannenmakerij.
Bij de politieke partijen klinkt nu begrip. „Ik begrijp heel goed dat mensen ons land schoon door willen geven aan de generaties na ons, maar dat zij zich ook zorgen maken of dit betaalbaar en behapbaar kan”, zegt VVD-Kamerlid Yesilgöz. Daarom geldt voor de VVD: ’niet zomaar tekenen bij het kruisje’. „Alle Nederlanders moeten mee kunnen doen. Het is niet CO2-reductie koste wat kost.”
Toch is er ruime steun onder de bevolking voor meer windmolens, een CO2-heffing en meer kernenergie. Ook de VVD ziet daar wel wat in, net als een belangrijk deel van de GroenLinks-kiezers. Tom van der Lee, Kamerlid van die partij, corrigeert zijn kiezers. „Voor kernenergie geldt dat Nederlanders nog niet doorhebben dat het super duur is. Nu al twee keer duurder dan wind op zee.” Hij is overigens tevreden dat uit het Telegraaf-onderzoek blijkt dat er bereidheid is voor een CO2-heffing.
„Het CDA is niet van plan om onze inwoners onrealistische maatregelen op te leggen”, zegt CDA-Kamerlid Agnes Mulder. Haar mantra: een realistische energiemix en maatregelen die ’haalbaar, betaalbaar en draagbaar’ zijn. Zij ziet overigens wel degelijk invloed van de burgers op klimaatplannen, bijvoorbeeld via Kamerleden. „Veel inwoners nemen de moeite mij te mailen en te spreken bij bijeenkomsten in het land. Zo oefenen ze direct invloed uit. Dat lijkt mij een goede zaak.
Voor PVV-Kamerlid Alexander Kops is het onderzoek duidelijk: „Burgers voelen zich totaal niet gehoord. Ze vinden dat er onvoldoende rekening wordt gehouden met hun portemonnee. Maar zij kunnen wél gaan betalen!” Daarom moet het Klimaatakkoord wat hem betreft ’door de shredder’.
SP-Kamerlid Sandra Beckerman vindt dat de burger beter betrokken moeten worden. Een eerste stap daartoe zou zijn als de Staat energiebedrijf Eneco opkoopt en publieke energiebedrijven opricht.
„Het klimaatakkoord moet voor iedereen betaalbaar zijn”, vindt Kamerlid Matthijs Sinot van D66. „Als uit de doorrekening van de klimaatplannen zou blijken dat er meer nodig is zodat iedereen mee kan doen, dan doen we dat.” Hij vindt dat de burgers wél vertegenwoordigd waren aan de zogeheten klimaattafels, waaraan de plannen zijn bedacht. Hij wijst op de ANWB die meedeed aan het overleg. De organisatie vertegenwoordigt vier miljoen leden . „Overigens loopt Nederland achter met schone energie.”
De SGP kijkt er juist anders tegenaan. „Er is in het land best bereidheid om iets te doen voor het klimaat, om de schepping goed te beheren. Mensen zijn best bereid om stappen te zetten, maar geen stappen die ze niet kunnen overzien”, zegt Kamerlid Chris Stoffer. „Den Haag is vooral met cijfers en doelstellingen bezig.”
NOS 23.02.2019 Het is onvoldoende transparant wat provincies de afgelopen jaren hebben gedaan op het gebied van klimaat en energie. Ook verschilt het sterk per provincie wat de ambities zijn, komt naar voren uit een gezamenlijk onderzoek van de vijf provinciale Rekenkamers.
Klimaat en energie spelen een hoofdrol in de verkiezingen voor de Provinciale Staten, die op 20 maart gehouden worden. Bij de uitvoering van klimaatbeleid krijgen provincies een steeds grotere taak.
Bovendien zal het steeds verdergaande klimaatbeleid een grote impact hebben op het landschap. In het rapport doen de Rekenkamers aanbevelingen voor de rol die Provinciale Staten spelen bij de overgang naar andere energiebronnen.
Ondoorzichtig
Volgens Nellie Verbugt van de Zuidelijke Rekenkamer toont het onderzoek aan dat de verschillen tussen provincies zo groot zijn dat moeilijk te bepalen is wat ze gezamenlijk bereiken. “Het is ondoorzichtig doordat elke provincie op dit moment zijn eigen terminologie gebruikt, zijn eigen definities hanteert en ook een andere wijze van verantwoording afleggen heeft.”
Daar komt bij dat provincies verschillende doelen en tussendoelen hebben gesteld. Dit maakt het moeilijk om te bepalen of de gestelde doelen wel bereikt zullen worden.
Het is belangrijk dat goed kan worden uitgelegd aan de burger hoe het geld voor klimaatbeleid besteed wordt, aldus Nellie Verbugt (Zuidelijke Rekenkamer).
Vanwege het gebrek aan transparantie is ook niet goed te beoordelen waaraan de provincies hun geld voor klimaatbeleid uitgeven. Gegevens over de ‘energietransitie’ zijn niet te vergelijken, stelt het rapport. “Er gaat in de energietransitie heel veel geld om. Geld dat we op een nuttige manier willen besteden aan de energieomslag. Dan is het belangrijk dat goed kan worden uitgelegd aan de burger hoe dat geld besteed wordt”, zegt Verbugt. Dit moet in de toekomst beter, vindt ze.
Doelen niet gehaald
De provincies erkennen dat er de afgelopen jaren het een en ander is misgegaan. Ook zijn er volgens de laatste cijfers naar verwachting maar twee provincies die de doelen voor windenergie halen: Noord-Holland en Groningen. Dit zijn cijfers van vorig voorjaar, die over een paar maanden geactualiseerd worden.
Het Interprovinciaal Overleg IPO wijst erop dat provincies wel aan de verplichting hebben voldaan om locaties voor windparken aan te wijzen. Daarna is het de bedoeling dat ze samenwerken met mensen of bedrijven voor het bouwen van molens op zo’n locatie. Want provincies doen dat niet zelf.
Maar in die fase lopen provincies tegen allerlei knelpunten aan, vertelt gedeputeerde Jop Fackeldey van Flevoland. Hij is voorzitter van de commissie waarin de gedeputeerden energie van alle provincies zitten. “Radarverstoringen, vogeltrek, hoogtes, beperkingen die met de luchtvaart samenhangen. Die moet je allemaal in kaart brengen. Dat zijn dingen waar we van tevoren nooit over nagedacht hadden. Want Nederland lijkt wel heel ruim, maar dan zie je dat Nederland redelijk vol is”, zegt Fackeldey.
Uit cijfers die vorig jaar verschenen blijkt dat de provincies heel verschillend presteren als het gaat om de doelstellingen voor windmolens. De provincie Flevoland heeft verreweg de meeste molens en heeft ook de hoogste doelstelling. Want provincies met veel ruimte en wind moeten relatief meer bijdragen.
Groningen en Noord-Holland zijn naar verwachting de enige provincies die hun doelstelling halen. Friesland heeft in absolute zin het grootste tekort. En de provincie Utrecht had de laagste doelstelling, maar is daar ook relatief het verst van verwijderd.
De kritiek van de rekenkamers vindt Fackeldey terecht, maar inmiddels wel achterhaald. “Want in het voorlopige Klimaatakkoord staat de Regionale Energie Strategie (zie kader hieronder) aangekondigd. Daar staat ook in dat we met één maat gaan meten, dat we ook moeten zorgen dat alles optelbaar is, en daarmee voldoen we aan wat de Rekenkamer aangeeft.”
De belangrijkste les die de provincies volgens Fackeldey de afgelopen jaren hebben geleerd, is dat nooit meer van bovenaf plannen erdoor gedrukt moeten worden. “Wat niet werkt, is als je dat van bovenaf uitstort en zegt: zoek het verder maar uit.”
Het is van het grootste belang om vanaf het prille begin de bevolking erbij te betrekken, zegt hij. “Van onderaf opbouwen, draagvlak creëren, dat is een belangrijke voorwaarde om windenergie te kunnen laten slagen. Het sleutelwoord is participatie.”
Bij Nijmegen is het uiteindelijk gelukt. Omwonenden procedeerden eerst tot aan de Raad van State, maar nu staan er windmolens van een corporatie. En daar is omwonende Dia Vennis uiteindelijk toch blij mee:
Dia wilde geen windmolen bij haar huis, maar nu is ze er blij mee
Om de uitdaging rond nieuwe energiebronnen beter aan te kunnen is Nederland sinds afgelopen maand een nieuwe indeling rijker. Het land is daarbij opgedeeld in dertig regio’s. Voor die gebieden worden op dit moment Regionale Energie Strategieën ontwikkeld. Op een nieuw gevormde kaart is te zien hoe de indeling met de nieuwe regio’s eruitziet.
Provincies, gemeenten en waterschappen werken samen in zo’n RES. Met bedrijven, maatschappelijke organisaties, burgers en netbeheerders wordt gezamenlijk gekeken welke mogelijkheden er zijn voor het duurzaam opwekken van energie.
ANP 22.02.2019 Minister-president Mark Rutte is diep door het stof gegaan omdat het kabinet de forse stijging van de energierekening niet had voorzien. ,,Een heel vervelende kwestie.”
Het kabinet gebruikte cijfers van 2017 voor de berekening van de energierekening voor dit jaar. Dat was fout en slecht voor het vertrouwen van de burger in de politiek, aldus Rutte. Toen de Tweede Kamer in december vroeg naar de hogere stijging van de energierekening dan het kabinet voorzag, zei staatssecretaris Mona Keijzer (Economische Zaken) dat er niet aan bangmakerij moest worden gedaan.
Volgens de premier heeft de stijging geen gevolgen voor de koopkracht. Nog steeds gaat 96 procent van de mensen er volgens hem op vooruit. In maart komt het Centraal Planbureau (CPB) met nieuwe cijfers hierover. Hij ziet dan ook geen reden voor een extra koopkrachtreparatie.
Ook voor de doorberekening van de klimaatplannen heeft het geen gevolgen. Het CPB berekent de budgettaire gevolgen van de plannen en dat baseert zich op zijn eigen gegevens, aldus Rutte.
Telegraaf 22.02.2019 Huishoudens hoeven niet te rekenen op compensatie voor de torenhoge energierekening. Premier Rutte blijft zich vasthouden aan koopkrachtplaatjes waaruit blijkt dat mensen dit jaar erop vooruitgaan.
Tijdens zijn wekelijkse persconferentie maakte de minister-president geen excuses voor de kapitale blunder van het kabinet over de hoogte van de energienota. „Ik baal enorm van de verwarring”, zei Rutte. „Maar ik geloof niet dat iemand in Nederland genoegen neemt met excuses, we moeten de verwarring wegnemen.”
Omstreden
Volgens de premier heeft de blunder met cijfers van het Planbureau voor de Leefomgeving geen gevolgen voor de koopkrachtplaatjes van het Centraal Planbureau (CPB). Deze rekenmeesters baseren zich namelijk op eigen cijfers én niet op de omstreden raming waar het kabinet zich in verslikte.
Uit de berekening van het CPB blijkt dat de lagere inkomstenbelasting de oplopende zorgkosten, hogere energierekening en duurdere boodschappen compenseert.
NOS 20.02.2019 In de Peilingwijzer van deze maand staan de coalitiepartijen onverminderd op fors verlies. De VVD handhaaft zich vier weken voor de Provinciale Statenverkiezingen weliswaar als grootste, maar doet dat wel met omgerekend 7 zetels minder. In de Peilingwijzer, een gewogen gemiddelde van alle beschikbare peilingen voor de Tweede Kamer, staat de partij tussen de 24 en 28 zetels.
Ook het CDA (van 19 nu naar 11 tot 13) en D66 (van 19 naar 10 tot 12) leveren flink in. De enige regeringspartij die een plus boekt is de ChristenUnie, van 5 naar 6 tot 8. In totaal zou de coalitie daarmee tussen de 18 en 21 zetels verliezen.
De grootste oppositiepartij is de PVV op 18 tot 22, met kort daarachter GroenLinks (17-19). Maar ook de betrekkelijke nieuwkomer Forum voor Democratie is groter dan haast alle coalitiepartijen, met 12 tot 16. De PvdA (11-13) en de SP (10-13) halen bijna exact dezelfde score.
Wat betekent dit voor de aanstaande Statenverkiezingen en de doorvertaling daarvan in de samenstelling van de Eerste Kamer? Maakt het kabinet enige kans om daar de volgende maand alsnog een meerderheid te halen?
Trouw
Politicoloog Tom Louwerse, de maker van de Peilingwijzer, benadrukt dat de Statenverkiezingen niet direct vergelijkbaar zijn met die voor de Tweede Kamer. Met name omdat de opkomst op 20 maart ongetwijfeld weer aanzienlijk lager zal zijn dan die bij de laatste landelijke verkiezingen.
Traditioneel profiteert het CDA daarvan, omdat die partij een trouwe achterban heeft. Voor GroenLinks gold dat de laatste twee keer ook, zij het in mindere mate, terwijl 25 tot 30 procent van de PVV-aanhangers bij dit soort verkiezingen juist thuisblijft. Ook de SP heeft daar enigszins last van.
“Maar”, voegt Louwerse daaraan toe, “ondanks alle verschillen is de grote trend van een fors verlies voor de coalitie op dit moment in alle peilingen zó stevig, dat het moeilijk voorstelbaar is dat de coalitiepartijen die meerderheid in de Eerste Kamer alsnog weten te halen. Er kunnen in Nederlandse campagnes wel degelijk nog dingen veranderen, maar dat gebeurt meestal niet, en zelden of nooit zo drastisch.”
Peilingwijzer
De grootste van de kleinere partijen in de Peilingwijzer zijn de ChristenUnie en de Partij voor de Dieren (5-7). 50Plus komt op 4 tot 6, Denk op 3 tot 5 en de SGP op 2 tot 4.
Louwerse wijst op grote verschillen tussen peilingbureaus voor sommige partijen. Forum voor Democratie bijvoorbeeld komt op 17 zetels bij Maurice de Hond en op 12 bij Ipsos/EenVandaag. De Hond ziet de PvdA 14 zetels halen, terwijl die partij bij Ipsos/EenVandaag blijft steken op 9. In mindere mate lopen ook de inschattingen voor CDA en D66 uiteen tussen de peilingbureaus.
MSN 20.02.2019 In Nederland betaal je veel meer voor stroom en gas dan in de meeste andere Europese landen. Dat concludeert Energievergelijk.nl. Het is olie op het vuur, nadat bekend werd dat Nederlanders dit jaar honderden euro’s meer kwijt zijn aan gas en elektra dan eerder.
Volgens de analyse die is gebaseerd op de Household Energy Price Index liggen de prijzen voor elektra in ons land 28 procent hoger dan gemiddeld in Europa, maar gas is relatief nog duurder. “Dat hebben Nederlandse huishoudens vooral te danken aan de hoge belastingen’’, stelt Koen Kuijper van Energievergelijk.nl. “53 procent van onze totale gasrekening bestaat uit energiebelasting en btw. In geen enkel ander Europees land is dit aandeel zo groot.”
In Nederland betalen we 0,76 cent voor een kubieke meter gas. Onze ooster- en zuiderburen betalen respectievelijk maar 0,56 en 0,55 cent. Alleen in Zweden, Zwitserland, Denemarken en Italië zijn ze meer kwijt aan gas. Een kilowattuur stroom kost in Nederland 0,23 cent. Daarmee staan we Europees gezien op een achtste plaats. Duitsers en Denen betalen 0,31 cent, maar Fransen en Zweden hoeven maar amper 0,20 cent neer te tellen.
Elsevier 19.02.2019 De energierekening gaat dit jaar gemiddeld met 334 euro omhoog. Verantwoordelijk staatssecretaris Mona Keijzer (CDA) claimde steeds dat het met die stijging wel mee zou vallen, maar dat blijkt nu niet te kloppen.
In december 2018 waarschuwden twee prijsvergelijkers al dat de energierekening ruim 300euro hoger zou uitvallen. ‘Laten we mensen niet bang maken,’ zei staatssecretaris Mona Keijzer (CDA) van Economische Zaken en Klimaat toen in de Tweede Kamer. Maar nu blijkt dat ze bij haar voorspellingen steeds verouderde gegevens van het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) heeft gebruikt.
Dat zit zo: het ministerie baseerde zich op cijfers uit de Nationale Energieverkenning 2017 van het PBL. De inschatting destijds was dat er dit jaar minder gas en elektriciteit zou worden afgenomen. Ook was de verwachting dat de prijzen voor gas en elektriciteit minder snel zouden stijgen.
Henk Otten@hendrikotten3
Kabinet #Rutte gaat nu door het stof voor de misleidende uitspraken van Staatsecretaris @MonaKeijzer over de hogere #energierekening nadat ik zondag EK-lijsttrekker Ben Knapen van het #CDA hiermee confronteerde tijdens het #WNLdebat. 957
Stijging gevolg van hogere belastingen
Met de nieuwe tarieven van januari 2019 komt de gemiddelde jaarlijkse energierekening uit op 2.074 euro, 334 euro meer dan een jaar geleden bij hetzelfde verbruik, meldt het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS). Bijna de helft van deze stijging komt door de hogere energiebelasting. Dat is een direct gevolg van de hogere CO2-belasting en de afnemende gaswinning in Groningen. Daarnaast heeft het kabinet de energiebelasting en de btw op de energierekening met ruim 150 euro verhoogd.
Het Centraal Planbureau onderzoekt momenteel of de koopkrachtplaatjes die het kabinet met Prinsjesdag bekendmaakte, moeten worden bijgesteld wegens de enorme stijging van de energieprijzen.
Tweede Kamerleden zijn woedend en willen weten hoe het kan dat het kabinet herhaaldelijk heeft gezegd dat het met stijging van de energierekening wel mee zou vallen. FvD-lijsttrekker voor de Eerste Kamer Henk Otten noemde de uitspraken van Keijzer dit weekeinde al ‘misleidend’.
Partijgenoot Thierry Baudet vraagt zich af hoe het kabinet verantwoordelijkheid kan nemen voor het klimaatakkoord als het niet eens de energierekening van het komend jaar kan inschatten. ‘Ongelofelijk, dit geblunder,’ twittert hij.
Ook coalitie wil opheldering
Coalitiepartij VVD eist ook opheldering van Keijzer. ‘Ik heb hier zelf ook vragen bij en wil graag weten waar dit verschil vandaan komt en hoe het te verklaren is,’ zegt VVD-Kamerlid Dilan Yesilgöz in het AD.
‘Het kabinet gebruikt totaal andere cijfers dan het CBS. Dit ondermijnt het vertrouwen van burgers in de overheid,’ zegt PvdA’er William Moorlag in de krant. Op twitter haalt hij hard uit naar minister van Economische Zaken Eric Wiebes (VVD).
Volgens Kamerlid Tom van der Lee (GroenLinks) verergert het kabinet de zorgen over klimaatbeleid. ‘Dit soort onvoorzichtige voorspellingen werkt contraproductief.’
In september 2018 meldde Elsevier Weekblad al dat de energierekening dit jaar fors hoger uitvalt en burgers uiteindelijk opdraaien voor de verduurzamingsrekening. In plaats van de grootverbruikers industrie en landbouw krijgen burgers en kleine bedrijven de rekening gepresenteerd. Dit komt door vrijstellingen voor de industrie en doordat de belasting lager wordt naarmate het verbruik omhoog gaat.
Telegraaf 20.02.2019 Om het Klimaatakkoord door te rekenen, blijft het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) uitgaan van cijfers over de energiemarkt uit 2017. Er is ’geen actueler basisscenario’, aldus het PBL. Bovendien zijn de onderhandelingen afgelopen jaar ook gevoerd op basis van die gegevens. Nieuwe cijfers zouden tot verwarring en onrust kunnen leiden.
Deze week bleek dat de energierekening dit jaar drie keer zo hard stijgt als waar het kabinet op Prinsjesdag van uitging. Minister Eric Wiebes (Economische Zaken en Klimaat) erkende dat dit komt doordat bij de berekening van de koopkrachtplaatjes diezelfde oude cijfers zijn gebruikt over onder meer het verbruik en de prijzen van stroom en gas.
Doorgaans maakt het PBL elk jaar een analyse van de energiemarkt. Vorig jaar is dat evenwel niet gebeurd, omdat druk gewerkt werd aan het Klimaatakkoord. Daartoe is besloten in overleg met de betrokken ministeries en maatschappelijke organisaties, benadrukt het PBL.
De uitleg van Wiebes stuitte op felle kritiek van de Tweede Kamer. Daarbij moest niet alleen het kabinet het ontgelden maar ook het PBL. Sommige Kamerleden zetten daarbij ook vraagtekens bij de modellen die het planbureau gebruikt om de effecten van klimaat- en energiebeleid op de portemonnee van de burger inzichtelijk te maken.
Gestileerde weergave van de werkelijkheid
Het PBL laat weten zich steeds te baseren „op de meest recente wetenschappelijke inzichten.” Hoewel modellen volgens het planbureau onmisbaar zijn om de gevolgen van maatschappelijke veranderingen of nieuwe beleid vooraf in kaart te brengen, leveren ze wel „altijd een gestileerde weergave van de werkelijkheid.”
Op 13 maart komt het PBL met een doorrekening van het Klimaatakkoord. Daarin staan honderden mogelijke maatregelen opgesomd om Nederland op termijn CO2-neutraal te maken. Bij die analyse kan het planbureau naar eigen zeggen prima uit de voeten met de marktverkenning uit 2017. Fluctuaties van jaar tot jaar in bijvoorbeeld de olie- en gasprijzen zijn namelijk op de langere termijn „minder relevant.”
Het bureau reageert op de kritiek dat het verouderde cijfers gebruikt om de maatregelen uit het Klimaatakkoord door te rekenen.
NOS 20.02.2019 Het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) blijft cijfers uit 2017 gebruiken om de maatregelen uit het ontwerp-Klimaatakkoord door te rekenen. Het PBL reageert daarmee op de kritiek die er in de politiek is op de werkwijze van het bureau.
Verschillende partijen in de Tweede Kamer zijn bang dat de doorrekening waardeloos is, omdat die gebaseerd is op verouderde cijfers. Die cijfers uit 2017 werden ook gebruikt bij het voorspellen van de stijging van de energierekening. Die komt uiteindelijk veel hoger uit dan verwacht en dat leidde dit weekend tot veel wrevel.
Maar volgens het PBL zijn de cijfers wel degelijk bruikbaar. Er zijn geen actuelere gegevens beschikbaar, schrijft het in een uitgebreide reactie, maar dat is geen probleem.
Bij de onderhandelingen voor het Klimaatakkoord is grotendeels uitgegaan van dezelfde cijfers. “Het zou verwarring teweegbrengen en het proces verstoren als we de cijfers nu niet als basis zouden nemen voor de doorrekening”, zegt het PBL. “Komen met ‘weer nieuwe cijfers’ kan leiden tot onrust.”
Buma: serieus probleem
Het Planbureau komt op 13 maart, vlak voor de verkiezingen voor Provinciale Staten, met de doorrekening van de klimaatplannen. “Als ze daarbij ook uitgaan van de cijfers uit 2017 ben ik bang dat ze de opgave die er ligt veel te rooskleurig zullen voorspiegelen”, zegt GroenLinks-leider Klaver.
Dat betekent volgens Klaver dat er in de toekomst nog meer maatregelen moeten worden genomen om de doelstelling, de helft minder uitstoot van CO2 in 2030, te halen.
Ook CDA-leider Buma is kritisch. Hij vindt dat het PBL zich moet afvragen of de modellen die gehanteerd worden wel volstaan. “Modellen moeten kloppen, anders kun je politiek in Nederland je werk niet doen”, zegt Buma. “Ik hoop dat het PBL beseft dat dit een serieus probleem is.”
Fractievoorzitter Dijkhoff van de VVD hamert ook op het gebruik van recente cijfers door het PBL. “We moeten niet gaan rekenen met de gasprijzen van een paar jaar geleden als we willen kijken wat de effecten zijn.”
Dat laatste gaat het Planbureau ook niet doen, valt op te maken uit de reactie. “Waar mogelijk en van belang neemt het PBL ook varianten mee met de meest actuele energie- en CO2-prijzen.”
AD 20.02.2019 Dat er bij de doorrekening van de klimaatplannen is uitgegaan van achterhaalde cijfers, is geen probleem. Dat stelt het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) in een verklaring op de website. Volgens de rekenmeesters maken de foute gegevens op de lange termijn tot 2030 nauwelijks verschil. Er wordt dan ook vastgehouden aan de oude energiecijfers voor de ramingen, zodat er geen ‘verwarring en onrust’ ontstaat.
Nederlanders betalen dit jaar fors meer voor gas en licht dan het kabinet claimde, bleek dit weekend uit berekening van het CBS. Een gemiddeld huishouden is bijna 2100 euro kwijt: 334 euro meer dan vorig jaar. Het kabinet deed de stijging eerst af als onzin, maar gaf daarna aan deze krant toe dat er achterhaalde cijfers zijn gebruikt bij het voorspellen van de energieverhoging, waardoor die lager uitkwam.
Minister Eric Wiebes (Economische Zaken en Klimaat) moest direct in de Kamer tekst en uitleg geven over de blunder. De Kamer heeft ook flinke twijfels over de vraag of het Planbureau wel in staat is om het Klimaatakkoord goed door te rekenen.
Het Planbureau doet daarom in een verklaring uitgebreid uit de doeken wat de verschillende overwegingen waren bij het gebruik van de oude cijfers. Zo was het in 2018 ‘onmogelijk en weinig zinvol’ om aan nieuwe cijfers te werken terwijl het Klimaatakkoord nog in de maak was. ‘Ten Tweede was de beschikbare capaciteit geheel nodig om de analyses ten behoeve van het Klimaatakkoord te maken’, is te lezen. Alle betrokken partijen, inclusief de ministeries, stemden daarmee in, benadrukt het PBL.
Komen met ‘weer nieuwe cijfers’ kan leiden tot onrust, vooral bij analyses voor de langere termijn
Verklaring PBL
Daarnaast is er bewust gekozen voor cijfers uit de Nationale Energieverkenning 2017 (NEV) omdat de onderhandelingen over het Klimaatakkoord daar ook op gebaseerd waren. Als er bij de doorrekening van de plannen plots gebruik zou worden gemaakt van recentere cijfers, zou dat ‘verwarring teweegbrengen’ en ‘het proces verstoren’, meent het PBL. ‘Komen met ‘weer nieuwe cijfers’ kan leiden tot onrust, vooral bij analyses voor de langere termijn.’
Bovendien, zo verdedigt de rekenmeester de keuze, maakt het voor de lange termijn niet uit als er ‘fluctuaties in de energieprijzen’ zijn. Omdat de plannen in het Klimaatakkoord tot 2030 lopen, zijn actuele cijfers ‘minder noodzakelijk’. Toch neemt het PBL in de komende doorrekening volgende maand ook varianten mee waarin de meest actuele energie- en CO2-prijzen zijn meegenomen.
Minister Wiebes van Economische Zaken en Klimaat heeft het PBL gisteren alsnog opdracht gegeven om de Energieverkenning bij te werken. Het Centraal Planbureau (CPB) bekijkt op dit moment of de koopkrachtplaatjes die het kabinet met Prinsjesdag bekendmaakte bijgesteld moeten worden vanwege de enorme stijging van de energieprijzen.
Verbetering
Een deel van de kritiek richt zich op de gebruikte modellen van het PBL, waardoor de ramingen verkeerd zouden uitkomen. Het Planbureau hamert er echter op dat modellen noodzakelijk zijn om de gevolgen van nieuw beleid in kaart te brengen. Wel zouden alle modellen transparant moeten zijn voor iedereen, geeft het PBL toe. Dat is nu niet het geval, omdat sommige modellen eigendom zijn van private partijen. Dat zou verbeterd kunnen worden, bijvoorbeeld door het ontwikkelen van een eigen alternatief.
Minister Wiebes gaf maandag ook een verklaring voor het hoger uitvallen van de energiekosten ten opzichte van de raming van het Planbureau voor de Leefomgeving.
AD 20.02.2019 Voor in het eerst in vier jaar tijd zijn consumenten negatief over hun eigen huishoudboekje en het economisch klimaat. De fors hogere energierekening en de btw-verhoging hakken er hard in.
De afgelopen weken gaat het in veel huishouders over bijna niets anders meer: alles is duurder maar de inkomsten zijn niet of nauwelijks gestegen. Zo is de energierekening flink omhoog gegaan, zijn de dagelijkse boodschappen prijziger geworden en is bij velen het eerste loonstrookje van het nieuwe jaar ondanks de beloftes toch tegengevallen.
Mensen merken het al met al in de portemonnee en dáár heeft het consumentenvertrouwen direct onder te lijden, zo bewijst het nieuwste consumentencijfer van het Centraal Bureau van de Statistiek (CBS). Deze maand komt het vertrouwen uit op -2, het laagste peil sinds vier jaar. Een duidelijke omslag, erkent CBS-hoofdeconoom Peter Hein van Mulligen. Er zijn nu meer mensen negatief dan positief.
Een jaar geleden leek er nog geen vuiltje aan de lucht; het consumentenvertrouwen noteerde 25. Vorige maand stond het vertrouwen nog op 1. Van de belofte van het kabinet dat het gros er in koopkracht vooruitgaat, zien de meeste consumenten vooralsnog weinig terug en dat vertaalt zich terug in groeiend wantrouwen, bevestigt Van Mulligen.
,,Het jaar is nog maar net begonnen en mensen hebben meteen fors hogere uitgaven voor hun kiezen gekregen’’, zegt hij. ,,Tegelijkertijd zien ze niet dat ze hogere inkomsten hebben of dat ze gecompenseerd worden via lagere belastingen.’’
Klimaat
Volgens de hoofdeconoom loopt het vertrouwen eigenlijk al sinds vorig jaar zomer terug: veel mensen hadden er schijnbaar al weinig fiducie in dat ze er, zoals het kabinet heeft toegezegd, financieel op vooruit zouden gaan. Dat er nu voor het eerst in tijden meer mensen negatief dan positief gestemd zijn, hangt overigens niet alleen samen met het eigen huishoudboekje maar ook met het oordeel over het economisch klimaat.
De berichten over een mogelijke brexit, de handelsoorlog tussen Amerika en China en de terugvallende Duitse economie doen het sentiment geen goed, stelt Van Mulligen. ,,Mensen zijn onzeker wat de gevolgen van een mogelijke brexit kunnen zijn voor de Nederlandse economie.’’
Toch benadrukt de CBS-man dat het dalende consumentenvertrouwen geen reden is voor onrust. ,,Er is geen reden om de noodklok te luiden.’’ Zo betwijfelt hij of consumenten nu opeens meer gaan letten op hun uitgaven of de aanschaf van bijvoorbeeld een auto of nieuw bankstel gaan uitstellen.
,,Het is natuurlijk afwachten hoe het consumentenvertrouwen zich de komende maanden ontwikkelt. Het kan zomaar zijn dat mensen weer een stuk optimistischer aankijken tegen hun financiële positie zodra er in de nieuwe cao’s afspraken worden gemaakt over loonsverhogingen.’’
Groei
Met -2 ligt het consumentenvertrouwen in februari nog altijd boven het gemiddelde over de afgelopen twintig jaar (- 3). Bovendien liet de Nederlandse economie over 2018 nog een groei zien van 2,5 procent. Dat was weliswaar minder dan het jaar ervoor, maar nog altijd beter dan veel andere Europese landen. Van enige terughoudendheid onder consumenten was in december weinig te merken; die maand werd er 2,3 procent meer besteed ten opzichte van een jaar eerder. Onder andere voor voeding en auto’s trokken consumenten flink de portemonnee.
Het consumentenvertrouwen bereikte in januari 2000 de hoogste stand ooit (36). Het dieptepunt werd bereikt in maart 2013 (-41).
Het planbureau zat er bij ramingen van de verkoop van elektrische auto’s ver naast; over de gebruikte modellen van het PBL zijn twijfels.
NOS 20.02.2019 Het CDA en GroenLinks in de Tweede Kamer twijfelen aan de kwaliteiten van het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL). Regeringspartij CDA wijst op het rekenmodel voor de verkoop van elektrische auto’s. Oppositiepartij GroenLinks heeft bredere kritiek.
CDA-Kamerlid Omtzigt zegt dat het rekenmodel voor elektrische auto niet controleerbaar is. In antwoorden op Kamervragen over de voorspelling van die verkoop zat het kabinet er volgens hem meer dan 100 procent naast. “Het gaat om een miljardenderving aan subsidies en belastingen voor de overheid”, zegt hij.
GroenLinks: Planbureau is onderbezet
Het CDA wil meer weten over het rekenmodel van het PBL. Maar dat is volgens staatssecretaris Snel van Financiën geheim. Een nadere wetenschappelijke validatie wil het kabinet ook niet geven.
Het PBL is op dit moment de plannen uit het concept-Klimaatakkoord aan het doorrekenen. Daarbij wordt hetzelfde rekenmodel gebruikt als bij de elektrische auto’s.
GroenLinks-Kamerlid Van der Lee is ook kritisch. Hij zegt dat het PBL nog maar elf jaar bestaat en modellen gebruikt die nog niet goed zijn uitgewerkt. “Hun ramingen lopen vaak achter op de marktontwikkelingen en ze zijn simpelweg onderbezet.”
Ook Van der Lee zegt dat het planbureau “helaas geen transparant en interactief model” heeft.
CDA vertrouwt niet op berekeningen planbureau elektrische auto’s
Gisteren waren cijfers van het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) ook het middelpunt van discussie. De energierekening valt dit jaar veel hoger uit dan verwacht, en ook veel hoger dan het kabinet had voorgespiegeld.
De inschattingen van het PBL bleken oud te zijn. Ze kwamen uit de Nationale Energieverkenning (NEV) 2017. Het planbureau had door de drukte rond het concept-Klimaatakkoord geen tijd gehad in 2018 nieuwe berekeningen te maken.
Minister Wiebes zei gisteren dat hij het PBL heeft gevraagd een update te maken van de energiekosten, zodat het kabinet een betere inschatting kan maken van de gevolgen. Samen met de bijgestelde koopkrachtplaatjes van het Centraal Planbureau zijn dit voor het kabinet belangrijke cijfers om dit jaar het beleid op te baseren.
Klimaatakkoord
Maar de vraag is of Wiebes die nieuwe cijfers gaat krijgen. Want de tientallen rekenmeesters van het PBL en het Centraal Planbureau werken nog steeds hard aan de doorrekeningen van het klimaatakkoord. Aan de NOS laat het PBL weten hierbij toch weer uit te gaan van de cijfers uit de NEV 2017.
Volgens een woordvoerder moet dat geen problemen opleveren. “Dat die cijfers oud zijn is maar relatief, want het klimaatakkoord gaat over de periode tot 2030. Schommelingen in de huidige energieprijzen hebben niet veel effect op het beleid in 2030.” De berekeningen zijn een week voor de verkiezingen klaar en gaan naar verwachting tot veel politieke discussie leiden.
AD 20.02.2019 Regeringspartijen VVD en CDA nemen geen genoegen met de uitleg van het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) dat het allemaal wel meevalt met het gebruik van verouderde gegevens. De klimaatrekenaars van het kabinet stellen dat het gebruik van die cijfers geen kwaad kan bij het doorrekenen van het klimaatakkoord. VVD en CDA wijzen er echter op dat het PBL het de afgelopen jaren al meermaals naast zat.
In Kamervragen aan minister Wiebes (Economische Zaken en Klimaat) sommen de partijen een trits voorbeelden op van voorspellingen die niet uitkwamen. Zo moest het PBL cijfers over de klimaatschade van vleesconsumptie aanpassen en bleek een voorspelling over de toename van het aantal elektrische auto’s meermaals niet te kloppen.
De partijen vragen zich af of het PBL niet te stellig is in zijn voorspellingen en zetten vragen achter de wetenschappelijke waarden van de modellen die het bureau gebruikt.
Deze week kwam het PBL onder vuur te liggen toen bleek dat de koopkrachtvoorspellingen van het kabinet voor dit jaar deels gebaseerd waren op achterhaalde getallen van het planbureau. De energierekening van huishoudens valt veel duurder uit dan gedacht, doordat het PBL in 2017 nog dacht dat de marktprijs voor gas en elektriciteit veel lager zou zijn.
Het kabinet heeft overigens pas nu om actuelere cijfers gevraagd. Diezelfde voorspellingen uit 2017 gebruikt het PBL nu ook bij het doorrekenen van het Klimaatakkoord. Op basis van die berekeningen besluit het kabinet straks wat het wel en niet gaat doen om de uitstoot van CO2 omlaag te brengen.
AD 20.02.2019 De Tweede Kamer twijfelt sterk of het Planbureau voor de Leefomgeving wel in staat is om het Klimaatakkoord goed door te rekenen. De rekenmeester van het kabinet gebruikt achterhaalde cijfers.
Op 13 maart presenteert het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) de doorrekening van het voorlopige Klimaatakkoord. In dat akkoord staan zeshonderd milieumaatregelen die ervoor moeten zorgen dat Nederland in 2030 bijna de helft minder CO2 uitstoot.
Het PBL, een belangrijke rekenmeester van het kabinet, bevestigt aan deze krant dat de maatregelen in de doorrekening worden afgezet tegen voorspellingen uit de Nationale Energieverkenning 2017. Die Energieverkenning – ook uitgebracht door het PBL – staat vol achterhaalde prognoses, zo blijkt nu.
Zo is verkeerd voorspeld hoeveel energie huishoudens verbruiken en hoe de gas- en stroomprijs zich ontwikkelen. Om die reden pakt de energierekening dit jaar fors hoger uit dan het kabinet eerder had aangekondigd. ,,Maar dat is niet het enige probleem”, zegt Martien Visser, lector energietransitie aan de Hanzehogeschool Groningen. ,,Ook de CO2-prijs is heel anders dan het PBL in 2017 voorspelde.”
‘Rekenmodellen niet goed uitgewerkt’
In de Tweede Kamer heerst grote bezorgdheid over de betrouwbaarheid van de doorrekening . ,,Met dit soort modellen kunnen wij niet werken”, zegt CDA-leider Sybrand Buma. ,,De cijfers moeten beter op orde zijn. Dan moet zo’n instituut niet zeggen: we gebruiken altijd zulke cijfers. Zorg dan dat er nieuwe cijfers zijn.”
Ook GroenLinks is kritisch. ,,Het PBL bestaat nog maar elf jaar en gebruikt modellen die nog niet goed zijn uitgewerkt”, zegt Kamerlid Tom van der Lee. ,,Hun ramingen lopen vaak achter op de marktontwikkelingen. Daar komt bij dat het vorige kabinet te weinig geld heeft vrijgemaakt voor het PBL. Ze zijn simpelweg onderbezet.”
PBL: doorrekening is mogelijk
Volgens Visser is het ‘vreselijk jammer’ dat de Energieverkenning sinds 2017 niet meer is vernieuwd. ,,De cijfers zijn achterhaald en dat maakt het nóg moeilijker om vast te stellen wat de opbrengst is van alle voorgestelde klimaatmaatregelen.” Het PBL had vorig jaar geen tijd om een nieuwe Energieverkenning op te stellen.
Volgens het PBL is het – ondanks de verouderde cijfers – nog steeds mogelijk om de klimaatmaatregelen door te rekenen. ,,We kijken namelijk naar het jaar 2030. De schommelingen die nu plaatsvinden, zijn op die lange termijn minder van belang.”
Minister Wiebes van Economische Zaken en Klimaat heeft het PBL gisteren alsnog opdracht gegeven om de Energieverkenning bij te werken. ,,We kunnen nu nog niet zeggen of dat vóór 13 maart 2019 gaat lukken, want we zijn heel druk met de doorrekening van het Klimaatakkoord”, meldt een woordvoerder van het planbureau.
NU 19.02.2019 Minister Eric Wiebes (Economische Zaken en Klimaat) wil nog niet zeggen of en hoe er gecompenseerd gaat worden voor de fors hogere energierekening voor dit jaar. De Tweede Kamer is verbolgen over de foutieve inschatting van het kabinet over de oplopende energiekosten voor dit jaar.
Wiebes zei dinsdagmiddag in de Tweede Kamer tijdens het Vragenuur dat het kabinet zich “minder stellig” had moeten uitlaten, maar wil nu nog niet vooruitlopen op wat de hogere kosten betekenen voor de koopkracht.
Volgende maand publiceert het Centraal Planbureau (CPB) nieuwe cijfers over de inflatie, een belangrijk onderdeel van de koopkracht. Pas dan wil Wiebes iets kwijt over de koopkracht. “Koopkracht is meer dan alleen energie”, waarschuwde de bewindsman alvast.
Het kabinet moest terugkomen op eerdere uitingen dat de energierekening dit jaar gemiddeld met 108 euro zou stijgen, dat bleek later een bedrag van 330 euro te zijn. Dat is een behoorlijke domper voor veel huishoudens Het kabinet hamerde er in aanloop naar de begroting voor dit jaar veelvuldig op dat mensen er financieel op vooruitgaan.
De energierekening zou via hogere belastingen stijgen, net als veel boodschappen door het hogere btw-tarief, maar die kosten zouden worden gecompenseerd met een lagere inkomstenbelasting en hogere arbeidskortingen. Het paste allemaal in het principe van dit kabinet om verbruik zwaarder te belasten en arbeid minder.
‘Laten we mensen niet bang maken’
Er werd door prijsvergelijkers wel gewaarschuwd voor prijsstijgingen die meer in de buurt van die 330 euro kwamen, maar dat bedrag werd destijds door staatssecretaris Mona Keijzer (Economische Zaken en Klimaat) weggewuifd. “Laten we mensen niet bang maken”, zei Keijzer.
De antwoorden van Wiebes namen dinsdag de onvrede onder de Tweede Kamerleden niet weg. Bart Snels (GroenLinks) wil dat er nieuwe koopkrachtplaatjes worden gemaakt voor dit jaar. “Het kabinet houdt zich niet aan de eigen belofte dat alle groepen er dit jaar op vooruitgaan”, zei Snels. Hij wilde van Wiebes weten hoe hij de huishoudens gaat compenseren.
Foutieve berekening is ‘een grof schandaal’
SP-leider Lilian Marijnissen noemde de foutieve berekening “een grof schandaal”. Naast de energierekening stijgen namelijk ook de kosten voor de kinderopvang, de huur en de boodschappen. “Verlaag de energierekening”, aldus Marijnissen.
PVV’er Alexander Kops, die in december al aankaartte dat de energiekosten veel harder zouden stijgen dan het kabinet deed voorkomen, was ook ontevreden met de antwoorden van Wiebes. “Mensen hebben niets aan cijfers die nog moeten komen.”
Ook binnen de coalitie klonk kritiek, al was daar geen roep om compensatie.
Het kabinet baseerde zich op cijfers van het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL), maar die berekeningen dateerden uit 2017. De energiekosten van de marktpartijen zijn in de tussentijd flink toegenomen. Ook de belasting op de energienota stijgt dit jaar, maar dat had het kabinet al ingecalculeerd.
Wiebes: het kabinet had niet zo stellig moeten zijn
NOS 19.02.2019 De Tweede Kamer is woedend over de fout die het kabinet maakte bij de voorspelling van de energierekening voor 2019. “Dit is voor ons niet acceptabel”, zegt Kamerlid Mulder van regeringspartij CDA. Coalitiepartner VVD vindt de fout ook onvergeeflijk. “Er zijn sommen gemaakt op basis van oude gegevens, dat mag niet gebeuren.”
Dat energie dit jaar flink duurder zou worden, was al bekend. In december kwamen schattingen van onder meer PriceWise ook uit op meer dan 300 euro.
Deze week bleek al dat er een recordaantal van 1,4 miljoen Nederlanders is overgestapt naar een andere energieleverancier. Veel mensen wisselden van energieleverancier na Prinsjesdag, toen het kabinet aankondigde dat de meeste huishoudens meer geld kwijt zouden zijn aan gas en stroom.
Vanochtend werd bekend dat het kabinet achterhaalde gegevens heeft gebruikt bij de ramingen van de gemiddelde energienota van burgers. Op basis van die gegevens deed staatssecretaris Keijzer in december een forse stijging van de rekening nog af als bangmakerij, maar ze erkent nu dat ze het mis had.
Slecht voor het vertrouwen
Ook de oppositiepartijen zijn kwaad en voelen zich in hun hemd gezet omdat zij bijna allemaal hadden gewaarschuwd voor een hogere energierekening in 2019. SP-leider Marijnissen: “Dit is een grof schandaal, het kabinet liegt dat het barst. We werden weggehoond met onze waarschuwingen.” Ook de PVV spreekt van liegen en bedriegen.
Volgens regeringspartijen ChristenUnie en D66 is de fout slecht voor het vertrouwen van de burger in de overheid, en dan met name het klimaatbeleid van de overheid. “Wordt bij de doorrekening van het klimaatakkoord wel van de juiste cijfers uitgegaan?” vraagt D66-Kamerlid Sienot zich af.
“Wat een ongelofelijke stommiteit”, zegt ChristenUnie-Kamerlid Dik-Faber. “Dit zorgt voor onrust in de samenleving. Hoe gaan we ervoor zorgen dat burgers weer vertrouwen gaan krijgen?”
‘Dit gaat niet over enkele tientjes’
“Voor het kabinet is dit zeer ernstig”, zegt politiek verslaggever Ron Fresen. “Ze zeiden steeds ‘Nee hoor, het valt wel mee’. Maar het valt helemaal niet mee, weten we nu. En dit gaat niet over enkele tientjes.”
Ook is de geloofwaardigheid van toekomstige berekeningen in het geding, zegt Fresen. “Als straks de conclusie is dat de klimaatplannen betaalbaar zijn, is het op zijn zachtst gezegd maar de vraag of veel mensen dat nog geloven.”
Het kabinet zal ook iets moeten met de roep om compensatie. “Volgende maand zijn er verkiezingen”, zegt Fresen. “Als er compensatie moet komen, dan kunnen ze daar echt niet lang mee wachten, al weet nog niemand hoe dat dan zou moeten. Want de regeringspartijen zijn hier ook door overvallen.”
Update
De oppositiepartijen willen dat het kabinet nu al de toezegging doet dat de hogere energierekening wordt gecompenseerd als de koopkracht voor veel huishoudens daardoor lager blijkt uit te pakken dan voorgespiegeld.
Maar nu al een compensatie beloven gaat minister Wiebes te snel. Hij verwacht volgende maand nieuwe ramingen van de koopkrachtcijfers over 2019. Hij heeft ook het Planbureau voor de Leefomgeving “een update” gevraagd van de verwachte energiekosten. Als deze cijfers binnen zijn, wil de Kamer een debat met Wiebes en zijn collega’s Hoekstra van Financiën en Koolmees van Sociale Zaken.
Wiebes verklaarde eerder vandaag al dat het kabinet duidelijker had moeten zeggen dat de inschattingen voor de energienota van 2019 waren gebaseerd op cijfers van meer dan een jaar oud.
Terugblik: In december 2018 zei staatssecretaris Keijzer nog namens minister Wiebes dat de sombere voorspellingen niet klopten en dat mensen niet bang moesten worden gemaakt:
Onacceptabel, een ongelofelijke stommiteit en een grof schandaal. Het zijn voorbeelden van de boze reacties van Kamerleden op de te rooskleurige voorspelling van de energierekening.
De minister van Economische Zaken zegt dat het kabinet vorig jaar had moeten zeggen dat de ramingen waarmee het werkte niet ‘kakelvers’ waren.
NOS 19.02.2019 Minister Wiebes vindt dat het kabinet duidelijker had moeten zijn over zijn berekening van de energierekening voor dit jaar. Het had moeten zeggen dat er gebruik is gemaakt van ramingen uit 2017, die dus “niet meer kakelvers” waren. Dat zegt hij in reactie op het bericht dat de gemiddelde nota voor gas en elektriciteit veel meer stijgt dan verwacht.
Het CBS meldde afgelopen weekend dat Nederlanders dit jaar gemiddeld 334 euro meer gaan betalen dan vorig jaar. Staatssecretaris Keijzer deed een stijging van ruim 300 euro in december nog af als bangmakerij, maar nu blijkt dat zij zich op cijfers van het Planbureau voor de Leefomgeving uit 2017 baseerde. Dat bureau had geen recentere cijfers beschikbaar.
Koopkracht
Wiebes geeft toe dat de hogere stijging een negatief effect kan hebben op de koopkracht. “Want energie is een van de dingen die koopkracht bepalen.” Hij zegt daar in augustus, in aanloop naar Prinsjesdag nog eens goed naar te zullen kijken. “Want we passen altijd goed op de koopkracht.”
De minister baalt ervan dat het kabinet niet wat meer slagen om de arm heeft gehouden, “Zo van: jongens, denk eraan dat dit ramingen zijn en dat het zeker niet zeker is dat het bij deze getallen blijft”. Hij vindt het ook vervelend dat de energierekening zoveel hoger uitvalt, “want ik ben ervoor dat we gewoon koopkrachtverbetering gaan zien. Mensen hebben daar behoefte aan en dan helpt dit niet.”
Eind vorig jaar zette staatssecretaris Keijzer een verhoging van ruim 300 euro nog weg als bangmakerij, maar ze geeft nu toe dat ze met verouderde cijfers rekende.
NOS 19.02.2019 Het kabinet heeft bij de berekening van de gemiddelde energienota gebruikgemaakt van oude cijfers. Dat erkent een woordvoerder van het ministerie van Economische Zaken na berichtgeving in het AD.
Zaterdag meldde het CBS dat de energierekening dit jaar veel meer stijgt dan verwacht: gemiddeld 334 euro. Staatssecretaris Keijzer deed zo’n hoge stijging in december nog af als bangmakerij.
Maar ze erkent nu dat ze gebruik heeft gemaakt van voorspellingen van het Planbureau voor de Leefomgeving uit 2017. Toen was de verwachting nog dat prijzen van gas en elektra veel minder zouden stijgen.
Het bureau blijkt vorig jaar in verband met doorrekening van de plannen van het concept-klimaatakkoord geen tijd te hebben gehad voor de jaarlijkse voorspelling van de prijsontwikkeling.
‘Zeer pijnlijk’
De “fout is zeer pijnlijk” voor het kabinet, zegt politiek verslaggever Xander van der Wulp, omdat het in december nog stellig beweerde dat de rekening veel lager zou uitpakken.
Het dacht toen aan een gemiddeld verbruik van 2500 kWh stroom en 1100 kubieke meter gas per huishouden. Ook rekende het met een lagere marktprijs voor energie. Het CBS gaat nu van een jaarlijks verbruik van ruim 3000 kWh elektriciteit en een kleine 1500 kubieke meter aardgas per huishouden.
De woordvoerder van het ministerie wil niet spreken van een fout. Hij zegt dat het kabinet net als altijd is uitgegaan van de meest actuele cijfers en dat waren in dit geval de cijfers van 2017.
‘Heel ongelukkig’
In de Tweede Kamer willen zowel oppositie- als coalitiepartijen weten waarom het kabinet steeds heeft gezegd dat het niet klopt dat de jaarrekening gemiddeld ruim 300 euro hoger zou uitpakken.
GroenLinks-Kamerlid Van der Lee vindt het “erg kwalijk” en “contraproductief” dat het kabinet zo stellig beweerde dat de voorspellingen van prijsvergelijkers niet klopten, “terwijl de staatssecretaris al wist dat ze gebruik maakte van oude cijfers.” SP-fractieleider Marijnissen spreekt van “een dure blunder”.
Kamerlid Sienot van coalitiepartij D66 noemt de misrekening “heel ongelukkig”. “De berekeningen moeten wel kloppen en dat is hier niet het geval geweest. En wij willen weten hoe het zit en hoe we dit in de toekomst gaan voorkomen.”
AD 19.02.2019 Het kabinet heeft achterhaalde gegevens gebruikt om de stijging van de energierekening te voorspellen. Daardoor claimde het kabinet dat het met die stijging wel zou meevallen, maar dat blijkt nu niet te kloppen. De energienota gaat dit jaar gemiddeld met maar liefst 334 euro omhoog. Tweede Kamerleden zijn boos.
De Tweede Kamer wil weten hoe het kan dat het kabinet herhaaldelijk heeft verkondigd dat het met stijging van de energierekening niet zo’n vaart zou lopen. ,,Laten we mensen niet bang maken’’, zei staatssecretaris Mona Keijzer van Economische Zaken en Klimaat afgelopen december in de Tweede Kamer.
,,Kwalijk’’, zegt PvdA-Kamerlid William Moorlag. ,,Het kabinet gebruikt totaal andere cijfers dan waar het CBS nu mee op de proppen komt. Dat kan gewoon niet. Dit ondermijnt het vertrouwen van burgers in de overheid. Het lijkt wel of de koopkrachtplaatjes zijn gebaseerd op modellen die door Hans Klok zijn ontworpen.’’
Ook regeringspartij VVD is kritisch. ,,Ik heb hier zelf ook vragen bij en wil graag weten waar dit verschil vandaan komt en hoe het te verklaren is’’, zegt VVD’er Dilan Yeşilgöz-Zegerius. Volgens GroenLinks verergert het kabinet de zorgen over klimaatbeleid. ,,Dit soort onvoorzichtige voorspellingen werkt contraproductief’’, stelt GroenLinks-Kamerlid Tom van der Lee.
De jaarlijkse energienota stijgt naar 2074 euro, meldt het CBS: 334 euro meer dan vorig jaar. Daarbij gaat het CBS uit van een gemiddeld jaarlijks verbruik van ruim 3000 kWh elektriciteit en een kleine 1500 kubieke meter aardgas per huishouden. Het kabinet rekende eind vorig jaar op aanzienlijk lagere verbruikcijfers, namelijk 2500 kWh stroom en 1100 kubieke meter gas per huishouden.
,,Wij baseren ons op cijfers uit de Nationale Energieverkenning 2017 van het Planbureau voor de Leefomgeving”, zegt een woordvoerder van het ministerie van Economische Zaken en Klimaat. ,,De inschatting in 2017 was dat dit jaar minder gas en elektriciteit zou worden afgenomen. Anderzijds was de verwachting dat de marktprijzen van gas en elektra minder snel zouden stijgen.’’
Die voorspellingen zijn verouderd, erkent de woordvoerder. ,,Omdat het Planbureau voor de Leefomgeving zijn handen vol heeft aan het Klimaatakkoord, zijn zij afgelopen jaar niet met een aparte Energieverkenning gekomen.’’ Daar komt nog eens bij dat het Planbureau en het CBS verschillende definities van een huishouden gebruiken.
Onderschat
Het kabinet heeft de stijging van de marktprijzen van gas en elektra onderschat. Die kosten zijn met bijna 150 euro per huishouden gestegen, onder meer door hogere CO2-heffingen en de afnemende gaswinning in Groningen. Daarnaast heeft kabinet de energiebelasting en de btw op de energienota met ruim 150 euro verhoogd.
,,Stijgende kosten stapelen zich zo op’’, zegt GroenLinks-Kamerlid Tom van der Lee. Ook andere partijen waarschuwden vorig jaar voor verhoging van de energiebelasting. ,,Een voorstel van onze partij om de verlaging van de belastingkorting op de energienota terug te draaien, werd in de prullenbak gegooid’’, zegt Van der Lee. ,,Dat wreekt zich nu.’’
Het overgrote deel van de Nederlanders gaat er dit jaar écht op vooruit. Dat zegt het Nibud (Nationaal Instituut voor Budgetvoorlichting) in reactie op het nieuws dat het kabinet achterhaalde cijfers heeft gebruikt voor de voorspelling van energiekostenstijging. ,,Wij hebben de juiste cijfers gebruikt’’, zegt een woordvoerder van het Nibud.
In tegenstelling tot wat het kabinet claimt, betalen Nederlanders dit jaar wel degelijk fors meer voor gas en licht, bleek dit weekend uit berekening van het CBS. Een gemiddeld huishouden is bijna 2100 euro kwijt: 334 euro meer dan vorig jaar.
Hoewel het kabinet de stijging eerste afdeed als onzin, gaf het ministerie gisteravond aan deze krant toe dat achterhaalde cijfers zijn gebruikt bij het voorspellen van de energieverhoging, waardoor die lager uitkwam.
De fout voedt opnieuw het breedgedragen idee dat we er financieel helemaal niet op vooruit gaan. Onterecht, blijkt uit navraag bij het Nibud, dat onafhankelijk van het kabinet de koopkracht berekent. ,,Wij hebben gewoon met de juiste, meest recente cijfers gerekend’’, aldus een woordvoerder. Dat betekent dat de eerdere koopkrachtvoorspelling ongewijzigd blijft: ,,96 procent van de Nederlanders gaat er dit jaar op vooruit.’’
Minister Wiebes (Economische Zaken en Klimaat) moest vandaag direct tekst en uitleg geven in de Kamer over de blunder en de gevolgen voor de koopkracht. De minister erkende dat het kabinet een verkeerd beeld heeft geschetst rond de nieuwe energierekening. ,,Heel veel huishoudens zijn onaangenaam verrast door energietarieven. We hadden ons minder stellig moeten uitlaten in de wetenschap dat de gebruikte cijfers meer dan een jaar oud waren. Die stelligheid was onterecht.’’
Reactie Wiebes
Minister Eric Wiebes van Economische Zaken en Klimaat gaat diep door het stof nu blijkt dat het kabinet de stijging van de energienota veel te laag heeft ingeschat. ,,Ik baal hier gewoon van”, zegt hij.
Ik baal ervan dat we niet duidelijk hebben gezegd dat het gaat om ramingen, en dat het dus niet zeker was dit het bij deze getallen zou blijven, aldus Minister Wiebes.
Het kabinet heeft achterhaalde gegevens gebruikt om de stijging van de energierekening te voorspellen, zo onthulde deze krant. Tweede Kamerleden zijn boos over een verkeerde voorstelling van zaken die staatssecretaris Mona Keijzer van Economische Zaken en Klimaat afgelopen december gaf in het parlement.
,,Ik baal ervan dat we niet duidelijk hebben gezegd dat het gaat om ramingen, en dat het dus niet zeker was dat het bij deze getallen zou blijven’’, zegt minister Wiebes tegen de NOS. ,,Ik vind het gewoon vervelend dat de energierekening omhoog gaat. Mensen hebben echt behoefte dat we koopkrachtverbetering gaan zien en dan helpt een hogere energierekening niet. En daar baal ik gewoon van.’’
De jaarlijkse energienota stijgt naar 2074 euro, meldt het CBS: 334 euro meer dan vorig jaar. Daarbij gaat het CBS uit van een gemiddeld jaarlijks verbruik van ruim 3000 kWh elektriciteit en een kleine 1500 kubieke meter aardgas per huishouden. Het kabinet rekende eind vorig jaar op aanzienlijk lagere verbruikcijfers, namelijk 2500 kWh stroom en 1100 kubieke meter gas per huishouden. Het ministerie erkent dat achterhaalde cijfers zijn gebruikt voor de berekeningen.
SP-leider Lilian Marijnissen spreekt van een ‘dure blunder’. ,,Niet voor de politici, wel voor de mensen met een gigantisch gestegen energierekening.’’ Ook andere partijen reageren zeer kritisch. Volgens de PvdA ondermijnt deze fout het vertrouwen van de burger in de politiek.
,,Een voorstel van onze partij om de verlaging van de belastingkorting op de energienota terug te draaien, werd in de prullenbak gegooid’’, zegt GroenLinks-Kamerlid Tom van der Lee. ,,Dat wreekt zich nu.’’ Hij vindt dat Wiebes ‘te nonchalant’ reageert op de ophef.
De SGP wil dat de verhoging van de energienota van tafel gaat, nu de onderliggende cijfers achterhaald blijken.
Debat
Regeringspartij VVD wil weten hoe het kan dat het ministerie van Wiebes er zó naast kon zitten. FvD-voorman Thierry Baudet laat via Twitter weten vanmiddag opnieuw een debat over de energienota aan te vragen. Tot nu toe was daar geen meerderheid voor.
Toch verwacht Wiebes dat de hogere energiekosten wegvallen tegenover andere kosten die lager dan verwacht uitpakken, waardoor de koopkrachtstijging intact blijft. ,,Het leven bestaat uit meer dan energie.’’ Het Nibud onderschrijft dat er naar het grote plaatje gekeken moet worden. ,,Het klopt dat energie maar een heel klein gedeelte is op de totale begroting, dus er speelt veel meer mee.’’
Het Centraal Planbureau (CPB) bekijkt op dit moment of de koopkrachtplaatjes die met Prinsjesdag bekendgemaakt zijn, bijgesteld moeten worden. Dat overzicht wordt volgende maand verwacht.
NU 19.02.2019 De hoogte van de energierekeningen is inderdaad te laag ingeschat, geeft de regering toe tegenover NU.nl, na berichtgeving van het AD. De schattingen waren wel gebaseerd op de laatste schattingen van het Planbureau Leefomgeving (PBL), maar die kwamen uit 2017.
Uit berekeningen van NU.nl, en later ook van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS), blijkt dat de energierekening dit jaar met ruim 330 euro stijgt. Staatssecretaris Mona Keijzer (Energie & Klimaat) zei destijds in de Kamer dat het niet zo’n vaart zou lopen.
Minister Eric Wiebes (Klimaat) hield eind vorig jaar nog rekening met een stijging van 108 euro per jaar per huishouden, gebaseerd op cijfers van het PBL.
Een deel van dat bedrag werd volgens Wiebes weer teruggesluisd via de inkomstenbelasting die sinds dit jaar is verlaagd. “Het is de veel geuite wens om het verbruik zwaarder te belasten en arbeid minder te belasten”, zei de bewindsman destijds in een Kamerdebat.
Er zijn geen recentere cijfers
De schattingen van het kabinet vallen lager uit dan de werkelijke stijging omdat het ministerie zich baseerde op de meest actuele cijfers van het PBL, die uit het najaar van 2017 komen. Recentere cijfers zijn er niet. Het PBL is bovendien druk met het doorberekenen van het conceptklimaatakkoord.
Het PBL gaat er in de studie van 2017 nog van uit dat er minder gas en elektriciteit zou worden afgenomen en dat de marktprijzen voor gas en stroom minder hard zouden stijgen.
Die aannames zijn echter verouderd. De leveringsprijzen zijn juist hard gestegen; gas is 21 procent duurder en elektriciteit 31 procent. Een nieuwe studie van het PBL volgt in oktober dit jaar.
Premier Mark Rutte legt de hand op de arm van Halbe Zijlstra. Foto: Phil Nijhuis/Hollandse Hoogte
VVD weer aan de Top !!
De VVD heeft in 2017 met elf politici opnieuw de meeste affaires achter haar naam. Dat blijkt uit de jaarlijkse Politieke integriteits-Index van Vrij Nederland
Het is het zesde jaar op rij dat de liberalen de lijst van het maandblad Vrij Nederland aanvoeren.
Het begint een trieste traditie te worden op de jaarlijkse Vrij Nederland Politieke Integriteits Index (PII): de VVD had in 2017 met een totaal van elf weer de meeste affaires én de ernstigste.
Het CDA kende afgelopen jaar zes integriteitskwesties, de PvdAvier. De andere landelijke partijen waren opmerkelijk schoon. Lokale partijen scoorden in 2017 bij elkaar vijftien affaires. Het leverde in totaal 39 integriteitskwesties op, begaan door 35 mannen en vier vrouwen. Dat zijn er minder dan de 47 affaires van 2016.
De bekendste affaire die de VVD in 2016 op haar naam schreef, bleef de partij ook in 2017 achtervolgen. Oud-poliiticus Jos van Rey werd ook in hoger beroep tot een jaar voorwaardelijke celstraf veroordeeld voor corruptie, stembusfraude, lekken van vertrouwelijke informatie en witwassen.
Terugblik
Ook was de VVD al in 2016, met vijftien politici, in opspraak met de meeste affaires. D66 had er vijf, het CDA vier, PvdA drie en PVV één. Dit is het vijfde jaar op rij dat de VVD de meeste affaires telt. In 2016 werden drie VVD-politici strafrechtelijk veroordeeld.
Opstelten, Hennis, de Liefde, Zijlstra: bij de VVD stapelen de affaires zich op. Er rest de partij nog maar één ontslag en het kabinet is zijn krappe meerderheid kwijt,
Staatssecretaris Frans Weekers (Financiën), moest aftreden op 30 januari 2014 om problemen bij de Belastingdienst met de invoering van een nieuw systeem van huur- en zorgtoeslagen.
Minister Ivo Opstelten (Veiligheid), trad af op 9 maart 2015 om de zogeheten Teeven-deal. De minister had de Kamer laten weten dat er geen afschriften of bewijzen meer waren te vinden van de deal met een drugscrimineel. Nadat alsnog duidelijk werd dat er 4,7 miljoen gulden mee gemoeid was, ontstond de suggestie dat Opstelten de Tweede Kamer verkeerd had ingelicht. Een ‘doodzonde’ in de politiek.
Minister Ard van der Steur (Veiligheid), moest op 27 januari 2017 ook wijken om de Teevendeal. Hij had als Kamerlid in een conceptversie van een Kamerbrief van voorganger Opstelten wijzigingen voorgesteld, die er de schijn van hadden dat hij de minister opriep informatie achter te houden.
Minister Jeanine Hennis (Defensie), trad af op 4 oktober 2017 om het ongeluk in Mali waarbij twee militairen om het leven kwamen. Hennis kwam in de problemen door een kritisch rapport van de Onderzoeksraad voor de Veiligheid Affaires stepelen op(OVV). Die oordeelt dat Defensie ernstig tekort is geschoten in de zorg voor de veiligheid van Nederlandse militairen.
Steekpenningen, witwassen, bedreigingen, steeds meer gemeentebesturen krijgen te maken met infiltratie door de onderwereld. De bestuurlijke en juridische middelen om dat tegen te gaan zijn beperkt. Alertheid is nu het magische woord.
Minister Ivo Opstelten van Veiligheid en Justitie en zijn staatssecretaris Fred Teeven waren afgetreden vanwege de deal met drugsbaron Kees H., waarover de minister de Kamer verkeerd had geïnformeerd. Ondanks het feit dat premier Rutte zijn politieke mentor Opstelten tot het allerlaatste moment had gesteund: ‘Hij zit er bovenop, full focus, ik zou hem zo weer benoemen’. Limburg was in de ban van het proces tegen Jos van Rey, de oud-VVD-wethouder van Roermond die van vriendjespolitiek, omkoping en corruptie werd verdacht.
Tweede Kamerlid Mark Verheijen, oud-wethouder van Venlo, kwam in opspraak vanwege onjuist declaratiegedrag. De VVD-integriteitscommissie concludeerde dat ‘alles bij elkaar opgeteld de feiten en de dynamiek rondom de persoon van Verheijen niet passen in het integriteitskader van de partij.’ Vlak voor de Statenverkiezingen trad hij af. En dan was er nog Kathalijne de Kruif, VVD-fractievoorzitter in de Utrechtse gemeente Stichtse Vecht. Ze zat in de cel vanwege de verdenking van witwassen en contacten met een hennepbende.
Alles leek tegen te zitten voor de grootste regeringspartij. Maar de kiezers bleken niet onder de indruk van al die affaires. Op 18 maart wonnen de liberalen even veel Statenzetels als het CDA. Op de uitslagenavond van de VVD in café De Haagsche Kluis aan het Plein was het feest. Vele tientallen liberalen stonden elkaar vrolijk te verdringen bij de bar. De deejay draaide ‘Uptown Funk’ van Mark Ronson en Bruno Mars. Tegen halftwaalf ’s avonds stapte een zegevierende partijleider Rutte het café binnen.
Hij riep spontaan ‘Hai!’ tegen journalisten en partijgenoten, schudde talloze handen en hield zijn overwinningsspeech. De val van Opstelten en Teeven en de affaires rond De Kruif en Verheijen hadden hem niet gedeerd. In een portret van de premier noemden Thijs en ik hem een politieke trapezewerker die altijd met de schrik vrijkwam. Zijn jeugdvriend Jort Kelder omschreef hem als een ‘nat zeepje waar niemand greep op kan krijgen’.
Zo is het sinds 2015 gebleven. Nog nooit in de de parlementaire geschiedenis stapten zoveel bewindslieden voortijdig op als tijdens het tweede kabinet-Rutte. Vaak waren het liberalen. In januari 2017 vertrok ook Opsteltens opvolger Ard van der Steur vanwege de Teeven-deal. In oktober van dat jaar leidde een rapport van de Onderzoeksraad voor Veiligheid over een dodelijk ongeluk met een mortiergranaat in Mali tot het opstappen van Jeanine Hennis, de minister van Defensie. Staatssecretaris Frans Weekers van Financiën was hen voorgegaan.
Hij had geen eind kunnen maken aan de chaos bij de belastingdienst. Ook de Tweede Kamerfractie bleef niet gevrijwaard van schandalen en schandaaltjes: na Johan Houwes (aangifte wegens valsheid in geschrifte, oplichting en witwassen), Matthijs Huizing (te veel drank op achter het stuur) en René Leegte (betaalde nevenfunctie per abuis niet opgegeven) vertrok in 2016 Bart de Liefde. Hij werd liever lobbyist voor Uber.
Er was niemand die er de sober levende premier op aankeek. Veel meer zonden dan een sateetje te veel bij zijn lievelingsrestaurant Soeboer had Rutte niet.Ondertussen bleef de VVD koploper in affaires in VN’s Politieke Integriteits-Index: veertien affaires in 2015, vijftien in 2016. Meestal ging het om wethouders, raadsleden en andere plaatselijke grootheden. Maar ook de VVD-top ging niet vrijuit.
Loek Hermans, fractieleider in de Eerste Kamer, raakte in opspraak vanwege zijn grote aantal nevenfuncties (het COA, zorgbedrijf Meavita). Hij zag zich in 2015 gedwongen zijn lidmaatschap van de senaat neer te leggen. Twee jaar later volgde het aftreden van partijvoorzitter Henry Keizer, nadat de site Follow the Money had onthuld hoe hij zich verrijkt had bij uitvaartbedrijf de Facultatieve. Hermans en crematoriumkoning Keizer waren vertrouwelingen van Rutte maar niemand die er de sober levende premier op aankeek. Veel meer zonden dan een sateetje te veel bij zijn lievelingsrestaurant Soeboer had Rutte niet.
Het moet voor de VVD-leider dan ook een teken aan de wand zijn dat de Tweede Kamer tijdens het debat over het vertrek van de jokkebrokkende minister van Buitenlandse Zaken Halbe Zijlstra ook zo tegen zijn persoon te keer ging. Het waren niet alleen usual suspects als Wilders en Baudet maar ook Lodewijk Asscher en Jesse Klaver die dat deden.
Zijlstra was vijf jaar lang de rechterhand van Rutte als fractieleider in de Kamer (hij werd wel de rechterhersenhelft van de premier genoemd) en blijkt nu een fantast die de fabel verspreidde dat hij in de datsja van Poetin de Russische leider had horen zeggen dat hij Groot-Rusland terug wilde veroveren. Hoe kan Rutte die man zo lang de hand boven het hoofd hebben gehouden?
Intussen dient de volgende integriteitsaffaire binnen de VVD-Tweede Kamerfractie zich al aan. Het gaat om ex-commando Wybren van Haga die als pandjesbaas in Amsterdam de verhuurregels zou hebben overtreden. De integriteitscommissie van de partij doet sinds eind vorig jaar onderzoek naar de parlementariër die ook huisjesmelker is. Complicatie: als Van Haga uit de VVD wordt gezet maar als eenmansfractie in de Kamer blijft, is het kabinet zijn krappe meerderheid kwijt.
De vraag dringt zich op hoeveel affaires binnen zijn partij een premier kan overleven. Zelfs als het een ‘nat zeepje’ is.
Telegraaf 04.06.2018 Voormalig VVD-Kamerlid Matthijs Huizing, die in 2013 opstapte nadat hij was aangehouden voor rijden onder invloed, keert terug in de politiek. De liberaal wordt wethouder in zijn woonplaats Oegstgeest.
Huizing vertrok in 2013 zonder opgaaf van reden per direct uit de Tweede Kamer. Een dag later onthulde de politicus dat hij was betrapt op alcohol in het verkeer. Later bleek de VVD’er twee keer eerder te zijn betrapt. De politierechter gaf Huizing een forse boete en een voorwaardelijk rijverbod van vier maanden.
Smetje
Landelijk partijvoorzitter Christianne van der Wal zei vorige week nog dat VVD’ers ’van onbesproken gedrag’ moeten zijn. Het smetje op het blazoen van Huizing is voor het partijbestuur geen reden om in te grijpen. „Wat hij heeft gedaan kan niet, maar dat betekent niet dat iemand de rest van zijn leven nooit meer iets kan doen”, reageert een woordvoerder.
VVD Oegstgeest is bekend met het verleden van Huizing. De liberalen in het deftige dorp bij Leiden vinden dat hij ’zijn straf heeft gehad’ en wijzen op de integriteitstoets van de gemeente zelf.
VK 16.03.2018 Steekpenningen, witwassen, bedreiging, steeds meer gemeentebesturen krijgen te maken met infiltratie door de onderwereld. De bestuurlijke en juridische middelen om dat tegen te gaan zijn beperkt. Alertheid is nu het magische woord.
Burgemeester Winants van Brunssum waart op een voorjaarsdag in 2015 verbijsterd rond in de catacomben van een huis op een heuvel. Het is het chalet van de gearresteerde drugsdealer Cor van R. Bij een inval zijn wapens, drugs en een amfetaminelaboratorium aangetroffen. Dat het huis onderaardse gewelven heeft met bars en dark roomachtige vertrekken heeft de burgemeester nooit geweten. Hoe kan dit? Wie heeft hiervoor de vergunningen verleend?
Terug op het gemeentehuis vertellen een paar ambtenaren dat ooit een aanvraag voor vergunning is ingediend. Die is in een kast beland, er is gewacht totdat de termijn waarbinnen de gemeente moest reageren was verstreken. Dan is volgens de regels de vergunning automatisch verleend.
De burgemeester vermoedt opzet, hij denkt dat een of meerdere ambtenaren zijn omgekocht. Hier klopt geen moer van, denkt hij. Hij ziet ambtenaren met een keurig salaris een uitbundig rijk leven leiden. Hij verdenkt met name zijn ambtenaar John P., verantwoordelijk voor het onderhoud van gemeentelijke voorzieningen. P. rijdt in een dikke BMW, heeft een tweede huis in Hongarije. De burgemeester stapt najaar 2015 naar de politie. Uit het proces-verbaal: ‘Ik had het vermoeden dat door Van R. (de drugscrimineel) feesten zijn gehouden in de kelder en dat daar ook gemeenteambtenaren kwamen. Ik denk dat daar toen is geregeld dat de bouwtekeningen voor de vergunning (…) bewust ergens zijn blijven liggen.’ De aanvrage zou door bouw- en woningtoezicht nooit zijn goedgekeurd, verklaart de burgemeester.
Ambtenaren die steekpenningen aannemen, kandidaat-raadsleden met criminele antecedenten, een burgemeester die op 3 meter afstand met een vuurwapen wordt bedreigd er lijkt geen week voorbij te gaan of er is nieuws over de onderwereld die de lokale bovenwereld binnendringt. Hoe integer is de lokale politiek nog? Worden ambtenaren, maar ook raadsleden en wethouders voor grof geld omgekocht? Laten criminelen zich in met de gemeenteraadsverkiezingen van aanstaande woensdag om hun belangen veilig te stellen? En hoe pak je de brede waaier aan van integriteitsschendingen van niet strafbare leugens tot ambtelijke corruptie?
‘Het is een illusie te menen dat dit aan uw gemeente voorbijgaat’, schreven burgemeester Paul Depla van Breda en John Jorritsma van Eindhoven aan hun collega’s in Brabant en Zeeland in oktober vorig jaar. Ze betoogden dat de onderwereld op allerlei manieren probeert een plek te veroveren in de bovenwereld en dat infiltratie in de lokale politiek daarbij hoort. Ze vroegen lokale partijen goed op te letten wie men op de kandidatenlijst zou plaatsen.
Minister Kajsa Ollongron van Binnenlandse Zaken zou gisteren met een uitgebreide brief komen over de integriteit van het lokale bestuur. Het PvdA-Kamerlid Attje Kuiken had daar in januari om gevraagd; ze vindt dat de minister maatregelen moet nemen en het bijvoorbeeld mogelijk moet maken om raadsleden en wethouders die strafrechtelijk worden vervolgd te schorsen. De minister beloofde nog voor de raadsverkiezingen met een pakket te komen. Dit blijkt nu gisteren in de ministerraad te zijn opgehouden, om onbekende redenen. Ollongren had zich in december gemengd in de discussie over de integriteit van de omstreden wethouder Jo Palmen uit Brunssum. Ze vond dat hij weg moest. Ze sloot niet uit dat zij zelf zou ingrijpen.
Burgemeester Depla van Breda had een voorzienende blik. Lijsttrekker Paul de Jong van de nieuwe Stadspartij heeft vastgezeten voor een overval. Op zichzelf geen reden om niet verkozen te kunnen worden. Een partijgenoot moet binnenkort voorkomen vanwege drugshandel en witwassen. De Stadspartij wil als enige in Breda niet meedoen aan de afspraak om de partijfinanciën voor te leggen aan een accountant. Deze moet vaststellen dat de partij niet met zwart geld werkt. Lijsttrekker De Jong: ‘Wij doen niet mee aan een initiatief dat bedoeld is om ons dwars te zitten.’ Burgemeester Depla spreekt van ‘betonrot in onze democratie’. Hij zegt: ‘Als wij dit toelaten in onze gemeenteraden zijn we heel ver van huis.’
In Trouw waarschuwde hoogleraar criminologie Emile Kolthoff voor mollen in het stadhuis. ‘Zeker in Noord-Brabant, Limburg en Zeeland waar de politie de druk op de georganiseerde drugsgerelateerde misdaad opvoert, zoeken criminelen actief naar mogelijkheden die strijd te beïnvloeden.’
Volgens de Politiebond is Nederland een narcostaat geworden. Het CBS schatte in 2016 de omvang van de criminele economie in Nederland op 2,7 miljard. Het lijkt te bescheiden. Het gemeentebestuur van Tilburg heeft geverifieerde gegevens over de hennepindustrie in de stad. Jaarlijks wordt voor zo’n 800 miljoen omgezet, alleen in Tilburg.
Dat geld zoekt deels zijn weg naar de bovenwereld. Het kan criminele organisaties helpen, zo is de redenering, een zekere greep te krijgen op lokale projectontwikkeling. Daarom schuiven zij volgens Kolthoff kandidaten voor de gemeenteraad naar voren die ogenschijnlijk van voorbeeldig gedrag zijn, maar wel onder invloed staan van criminelen.
Ambtenaar John P. is in 2015 door burgemeester Winants met strafontslag gestuurd. Vorige week stond P. in Maastricht voor de rechter. Hij is in 1957 op Oost-Java geboren, zijn Limburgse tongval is naadloos. Hij is hevig verongelijkt: ‘Af en toe heb ik tegen mezelf gezegd: wat moet je nog op deze wereld.’ De aanklacht luidt witwassen. Het gaat om een bedrag van bijna twee ton. Een eenvoudige ambtenaar als hij had zoveel geld nooit op zijn bankrekeningen kunnen hebben.
Johan Remkes, oud-minister van Binnenlandse Zaken, nu commissaris van de koning in Noord-Holland, denkt dat het probleem in het zuiden van het land groter is. ‘Toch zou het ontzettend dom zijn aan te nemen dat ondermijnende, aan drugs gerelateerde criminaliteit hier in de Randstad niet voorkomt. Ik zie het vaker dan pakweg twintig jaar geleden.’
‘Die criminelen verdienen ongelofelijke bakken met geld’, zegt Joop van den Berg, emeritus hoogleraar parlementaire geschiedenis en oud-hoofddirecteur van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten. Hij gelooft er ‘geen lor’ van dat criminelen zich in persoon naar binnen wurmen in gemeenteraden. ‘Dat is toch veel te veel moeite voor die lui. Maar als zij hun belangen, vooral in het vastgoed, bedreigd zien, worden ze vals. Je krijgt als overheid last als je hen aanpakt. Reken vooral niet op een gewillig oor wanneer je als burgemeester zegt: ik geloof dat ik uw panden maar eens ga sluiten.’ Uit een enquête onder burgemeesters in 2016 kwam naar voren dat een kwart van hen een of meerdere keren is bedreigd.
Commissaris Remkes heeft ervaringen met pogingen tot regelrechte infiltratie in de gemeenteraad. In 2014 besloot de VVD in de Noord-Hollandse gemeente Heemskerk af te zien van deelname aan de raadsverkiezingen. De plaatselijke afdeling dreigde te worden overgenomen door wat Remkes ‘cowboys’ noemt, ‘mensen die niet in de eerste plaats erop uit waren het algemeen belang te dienen. Het landelijke bestuur van de VVD is toen zo verstandig geweest te zeggen: wij doen in Heemskerk even niet mee aan de verkiezingen.’
Remkes doelt op een paar bouwbedrijven uit Heemskerk die zich een machtspositie hadden verworven binnen de afdeling van de partij. Daarover ontstonden conflicten waarbij onder andere een wethouder dreigbrieven ontving; op papier geplakte krantenletters met teksten als: ‘We weten je te vinden als je niet van de lijst af gaat.’
Veel integriteitskwesties lopen vast in een gebrek aan bewijs. De rechter kan niets met het woord integriteit, aldus Wim Derksen, hoogleraar bestuurskunde.
Gemeenteraden zijn kwetsbaarder geworden voor sjoemelaars in de raadszaal. Dat komt onder andere doordat niet meer ruim te kiezen valt uit geschikte kandidaten. Nagenoeg alle partijen worstelen ermee. Je moet hard werken als raadslid, voor weinig geld en als het tegenzit voor nog minder waardering. Wie doen zoiets? Steeds minder gegadigden. Het verschijnsel wordt versterkt doordat steeds minder mensen lid zijn van politieke partijen. Uit de leden moeten kandidaten voor de gemeenteraad worden gerekruteerd. Het maakt dat de partijen het zich niet kunnen veroorloven kieskeurig te zijn. De kans op brokkenpiloten, non-valeurs en sjoemelaars in de raadszaal wordt groter.
De grote moeilijkheid met integriteitskwesties in het openbaar bestuur is dat zij zo netelig zijn. Dikwijls is er vermoeden in overvloed, maar schort het aan bewijs. Het komt doordat ondermijning het per definitie moet hebben van duistere krochten.
Daarnaast is er een subtiel, maar wezenlijk onderscheid tussen niet-integer en ondermijnend. Wat niet integer is, hoeft nog niet ondermijnend te zijn. Menigeen zal het onzuiver vinden als de wethouder sportzaken tevens voorzitter is van de plaatselijke atletiekvereniging. Ondermijnend wordt het pas als hij de bouw van de nieuwe kantine van de vereniging gunt aan zijn zoon die aannemer is. Bij ondermijning heeft de rechtsstaat het nakijken.
De Tilburgse hoogleraar bestuurskunde Stavros Zouridis spreekt over integriteit als een rubberen term: ‘Je kunt het naar believen uitrekken en oprekken.’ Hij bestudeerde vijftig onderzoeken naar kwesties waarin belangen verstrengeld waren. Hij kwam vijf verschillende interpretaties tegen van belangenverstrengeling. Zouridis: ‘Er is geen eenduidig normenkader.’
Op het gemeentehuis in Brunssum spookt het vermoeden van ambtelijke corruptie. John P. zou geweten hebben van de dubieuze wijze waarop de drugscrimineel zijn ondergrondse ruimtes verkreeg. De ambtenaar zou ook geweten hebben van een voorgenomen inval in een café in Brunssum dat in handen was van zijn zus en haar man. De politie had reden om aan te nemen dat er in cocaïne werd gehandeld. Nauwgezet was een inval voorbereid. Men was zeker van zijn zaak. Op de avond waarop het arrestatieteam toesloeg, werd geen gram coke aangetroffen. John P. keek van afstand toe, verklaarde later een ambtenaar die bij de inval aanwezig was.
Ofschoon het lekken over de inval buiten de tenlastelegging valt, brengt P. de kwestie ter zitting zelf te berde. ‘Ik zou het lek zijn, hè. Maar ik kwam gewoon langs toen ze bezig waren in het café. Een collega heeft tegen de burgemeester gezegd: ik zag John staan, hij is het lek. Dan krijg je met een burgemeester te maken die je erin duwt. Ik heb hem gevraagd: burgemeester, wat doet u mij en mijn gezin aan? Hij bleef mij aankijken. Ik zei: weet u wel wat u iemand aandoet die al 32 jaar in gemeentedienst is? Het enige wat hij zei was: ik doe mijn burgerplicht.’
Er mag een vermoeden zijn van ambtelijke corruptie, John P. wordt er niet van beschuldigd. Het gaat ter zitting louter om witwassen. Resie Peters, hoofd strategie en recherche bij justitie in Limburg, legt uit: ‘Naar de mate waarin de onderlinge strijd heviger wordt, zie je vaak dat heftiger geprobeerd wordt het strafrecht in de politieke arena te trekken. Partijen hebben de neiging over en weer aangiftes te doen. Van smaad, van belediging, van het lekken van vertrouwelijke informatie. Daar gaan wij niet in mee. Het Openbaar Ministerie moet buiten het gekrakeel van de lokale politiek blijven.’
Ze sprak deze woorden nog voordat vorige week de hoofdofficier van justitie in Den Haag, Bart Nieuwenhuizen, zijn gal spuwde over politici die ‘fop-, sjoemel- en showaangiftes’ doen. Zonder dat hij deze bij naam noemde, doelde hij op Geert Wilders en Thierry Baudet, die aangifte deden tegen respectievelijk minister Kajsa Ollongren en premier Mark Rutte. Nieuwenhuizen: ‘Die doen aangifte, niet omdat ze willen dat er recht wordt gedaan, maar omdat ze aandacht willen.’
Er is bijval van hoogleraar bestuurskunde Wim Derksen. Volgens hem moet je voor integriteitskwesties niet bij justitie en de rechter zijn. ‘Veel integriteitskwesties’, meent Derksen, ‘lopen vast in een gebrek aan bewijs.’ Sterker: ‘De rechter kan niets met het woord integriteit.’ Voor integriteit bestaat geen eensluidende, harde definitie. Een liegende wethouder is die niet integer? Vermoedelijk wel, maar wat moet een rechter daarmee? Een rechter heeft strafbare feiten nodig, de rest is rompslomp en oponthoud.
Ondermijning: serie in de krant en boek
Onder de titel Bedreigd bestuur schreef Jan Tromp over ondermijning al in 2015 een serie verhalen in de Volkskrant. Begin vorig jaar publiceerde hij samen met de Tilburgse hoogleraar bestuurskunde Pieter Tops het boek De achterkant van Nederland over de verstrengeling van onder- en bovenwereld. Tops en Tromp werken aan een vervolg op dit boek.
Voor integriteitsschendingen ook van de zwaarste soort is het strafrecht een lange, moeizame weg. Zie de zaak-Jos van Rey, de onderkoning van Roermond. Van Rey heeft geld aangenomen voor zijn verkiezingskas en hij heeft zich feestelijk laten verzorgen door een vriend, tevens projectontwikkelaar ter stede. Het Openbaar Ministerie is er al ruim vijf jaar mee bezig en nog is het werk niet af. De kwestie ligt nu bij de Hoge Raad. Van Rey is in cassatie gegaan nadat eind vorig jaar het gerechtshof in Den Haag hem vanwege witwassen en omkoping had veroordeeld tot een jaar voorwaardelijke gevangenisstraf en hem voor twee jaar de uitoefening van een publiek ambt ontzegde.
In de zomer van 2016 had de rechtbank in Rotterdam een taakstraf van 240 uur opgelegd. ‘Het kan toch niet waar zijn’, noteerde hoogleraar Derksen, ‘dat je bij bewezen corruptie wegkomt met 240uur maaltijden rondbrengen in het verpleegtehuis van je schoonmoeder?’ Hij gaf zelf het antwoord: ‘Het Openbaar Ministerie speelde de kaart van integriteit, de rechter mag slechts oordelen over strafbare feiten. Ja, dan is de kans erg groot dat een muisje wordt gebaard.’
Van Rey staat weer op de kieslijst van zijn Liberale Volkspartij Roermond. De partij heeft nu 10 van de 31 raadszetels. Het kan heel goed dat Van Rey in het nieuwe college terugkeert als wethouder. In afwachting van het arrest van de Hoge Raad is de deur naar de wethouderskamer niet gesloten.
Voor de Roermondse burgemeester Rianne Donders is het een schrikbeeld. Ze voorziet dan eindeloze proceduregevechten, verdachtmakingen en obstructie, zowel in vergaderingen van B en W als in die van de gemeenteraad. Donders verwijst naar de gang van zaken in het bedrijfsleven. Ze zegt: ‘Als je als directeur van een bedrijf wordt vervolgd voor een strafbaar feit, ben je voor dat bedrijf niet meer de ambassadeur die je zou moeten zijn. Dan wordt jou gevraagd je sleutels in te leveren. In het openbaar bestuur kennen we zo’n instrument niet. Dat is eigenlijk heel raar.’
De gemeenteraad van Roermond heeft in het najaar van 2016 een protocol opgesteld op grond waarvan Van Rey niet in de raad zou thuishoren. Maar het protocol is een oproep, geen gebod. Donders: ‘Meer kan de politiek op dit moment niet doen en ik ook niet als burgemeester.’
In de rechtszaal verklaart John P. dat hij zegge en schrijve één keer bij de crimineel thuis is geweest. ‘Ze hebben mij gevolgd, ze hebben mij getapt, er is geen enkel bewijs.’ De burgemeester heeft zich tegenover vrienden en vertrouwde ambtenaren dan al vaak beklaagd over zijn onmachtige rol: ‘Je hebt het gevoel dat je Louis de Funès bent, kinderlijk naïef. We hebben vaak geen idee van wat er echt speelt. We zijn geen geoefende tegenpartij. Dat is heel zorgelijk.’
Is het strafrecht voor integriteitskwesties een kronkelpad vol doornen, de politiek-bestuurlijke weg is nauwelijks begaanbaarder. Het geval-Palmen is illustratief. Hij is de tantaluskwelling van bestuurlijk Brunssum. Palmen zou eigenbelang en partijbelang laten samenvallen. Hij zou er als jurist een hobby van maken burgers bij te staan in conflicten met de gemeente. Al in 1981 werd Jo Palmen als raadslid beschuldigd van fraude. Het CDA zette hem in 1990 uit de partij.
Burgemeester Winants smeekte de gemeenteraad eind vorig jaar het raadslid Palmen niet tot wethouder te verheffen. Hij merkte hem aan als ‘een hoog integriteitsrisico’; een onderzoeksbureau had hem in deze zin geadviseerd. Toen een kleine meerderheid in de raad niet met hem meeging, trad hij af. Luc Winants: ‘Ik kan en wil geen deel uitmaken van een gemeentebestuur dat zo nadrukkelijk de regels van integer bestuur aan de laars lapt.’
De hoogleraren bestuurskunde Korsten en Elzinga gingen in op een uitnodiging van dezelfde kleine meerderheid in de raad voor een contra-expertise (kosten 40 duizend euro). Ze kwamen uit op een omgekeerd oordeel: de opvatting dat Palmen niet zou deugen als wethouder ‘kan niet worden gedragen door de feiten die wij aan het licht hebben gebracht’.
Het zou ontzettend dom zijn aan te nemen dat ondermijnende, aan drugs gerelateerde criminaliteit in de Randstad niet voorkomt, aldus Johan Remkes, commissaris van de koning in Noord-Holland.
Dat pronte oordeel vestigde een beeld, maar weinig media meldden vervolgens dat verschillende Limburgse politici zware kritiek hadden op het rapport. Het voornaamste verwijt was dat de twee hoogleraren louter juridische criteria hebben aangelegd voor de beoordeling van integriteit. De gouverneur van Limburg, Theo Bovens: ‘De heren Elzinga en Korsten hebben de bestuurlijke en morele component van het integriteitsbeleid bewust buiten beschouwing gelaten.’ Hij noemde deze vorm van relativeren ‘niet wenselijk, niet opportuun en niet verstandig’.
In 2012 likte het provinciebestuur van Noord-Holland de wonden van een corruptieschandaal van een gedeputeerde. In het onderzoeksrapport Schoon Schip speelden morele overwegingen een hoofdrol: ‘De commissie verstaat onder onregelmatigheden ook laakbaar en onrechtmatig gedrag dat als zodanig niet strafwaardig is, maar dat wel onwenselijk of onaanvaardbaar wordt geacht.’ Belangenverstrengeling, nepotisme, intimidatie, misbruik van bevoegdheden het was de commissie uit 2012 om het even: ‘Al deze gedragingen doen afbreuk aan (…) de integriteit van het openbaar bestuur.’
De hoogleraren Korsten en Elzinga bestrijden het oordeel van de burgemeester, maar benoemen wethouder Palmen in hun rapport toch tot een risicofactor. Het maakt een dubbelzinnige indruk. Ze schrijven: ‘Wat betreft de collegeperiode na de verkiezingen van 21 maart 2018 spreken wij de vrees en de verwachting uit dat de kwetsbaarheden die aan de figuur Palmen op het vlak van bestuurlijke professionaliteit, communicatief vermogen en integriteit zijn gaan kleven, hem blijvend zullen achtervolgen. (…) Dit schept een bijzondere verantwoordelijkheid voor de gemeenteraad van Brunssum, maar zou ook voor Palmen reden voor bezinning moeten zijn.’ Hier staat toch dat after all Palmen niet lelieblank is en dat hij maar beter van het politieke schouwtoneel kan verdwijnen.
Elzinga: ‘Hij is ook wel degelijk een risico gezien zijn trackrecord, maar niet zo ernstig als de burgemeester beweerde. Kijk, het is een risicotoetsing vooraf, voor wethouders die nog moeten beginnen. Dan moet je uitsluitend harde criteria, de regels van de rechtsstaat aanleggen, vinden wij. Als je zaken als politieke moraal daarbij gaat betrekken, wordt het een heel ingewikkeld verhaal.’ Korsten: ‘Of iemand met bestek eet en hoe iemand zijn columns schrijft, rekenen we tot de communicatieve competentie en niet tot integriteit.’ Waar gouverneur Bovens spreekt van ‘een relativering die niet wenselijk is’, waarschuwt Elzinga voor ‘integrititis’, voor een ziekte om van alles ook een integriteitskwestie te maken. Het is zoals hoogleraar Stavros Zouridis al vaststelde: het ontbreekt onder bestuurders en bestuurskundigen aan ‘een eenduidig normenkader’.
Er is een bedrag van bijna twee ton dat ambtenaar John P. volgens de Belastingdienst en in diens spoor de officier van justitie niet verdiend kan hebben. Minutieus zijn de politiemensen van het Team Criminele Inlichtingen te werk gegaan. Er is het hondje Gianelli, knuffel van de vrouw van P. Uit haar in beslag genomen agenda’s blijkt dat Gianelli vier keer per jaar naar de trimsalon gaat. Maar bankafschriften ontbreken. P. moet volgens de recherche tussen 2010 en 2016 een bedrag van 21.195 euro aan brandstof hebben uitgegeven voor zijn auto’s. Geen bankafschriften, op een bedrag van 221,67euro na. P. moet in de genoemde periode 521 couverts hebben genoten in diverse restaurants voor een bedrag van ten minste 14.700 euro. Geen bankafschriften.
Hoe zou je in weerwil van alle moeizaamheid de risico’s van integriteitsschendingen kunnen verkleinen? Van politieke partijen wordt tegenwoordig verwacht dat ze hun kandidaten vooraf screenen. Burgemeesters voeren standaard goede gesprekken met aantredende wethouders over mogelijke verstrengeling van belangen. In 2012 zei commissaris van de koning Johan Remkes nog dat integriteitsproblemen niet zijn op te lossen met meer regels. Hij denkt daar inmiddels genuanceerder over. Hij wil dat raadsleden geschorst kunnen worden door de minister of de provinciale commissaris. En de rechter moet een bestuurder het passief kiesrecht, het recht om gekozen te worden, kunnen ontnemen. Remkes: ‘Nu kun je niks als puntje bij paaltje komt. Uiteindelijk heb je als burgemeester of als commissaris in dit soort zaken een stok achter de deur nodig.’
Remkes schetst patronen van rare vastgoedtransacties of van tien dezelfde winkeltypes in één straat die nooit alle tien rendabel kunnen zijn. Remkes: ‘Langs die weg komt het illegale geld naar boven. Het komt regelmatig voor, nu nog vooral in de grotere steden, maar er is een gerede kans op uitzaaiing.’ Ambtenaren, lokale politici, maar ook burgers moeten zich afvragen: hoe komen die winkels daar? Wie heeft de vergunning afgegeven?
Alertheid is tegenwoordig het magische woord op gemeentehuizen. Ferd Crone, burgemeester van Leeuwarden, heeft een tijdje geleden veertig ambtenaren in de buitendienst wijkagenten, milieuhandhavers, mensen van de sociale dienst een bijzondere opdracht gegeven. Kom bij mij terug, had Crone hun gezegd, met twee foto’s van situaties waarvan jij denkt: hier klopt iets niet. Er komt nooit een mens in die kapperswinkel en toch blijft hij maar geopend. Of: nu ik erop let, merk ik dat er nooit enige bedrijvigheid is in die loods op het bedrijventerrein. Crone: ‘Juist omdat het voor het strafrecht moeilijk is om ondermijning aan te pakken, moeten burgerlijke bestuurders burgemeesters, mensen van de Belastingdienst, van woningcorporaties in onderlinge samenwerking willen optreden. Mijn ervaring is: als je eenmaal gaat kijken, zie je veel.’
‘Het openbaar bestuur moet de baas blijven in onze gemeenschappen.’ Aan het woord is burgemeester Jan Boelhouwer van het Brabantse Gilze-Rijen. ‘Als dat op de tocht komt te staan en dat dreigt, dat dreigt echt , kunnen we inpakken. Hier in het dorp rijden mensen rond in vreselijk dikke auto’s, hun arm vorstelijk buiten het raam gestoken. Ze willen maar één ding laten zien: hier zijn wij de baas.’
Boelhouwer noemt het overeind houden van de rechtsstaat ‘mijn belangrijkste taak’. Hij kan het niet alleen, benadrukt hij. Hij instrueert medewerkers op het gemeentehuis en in de buitendiensten. ‘Dus als er hier iemand aan het loket komt en die wil een of andere vergunning… Alert! Alert! Wat gebeurt hier? En direct allemaal erin springen, hè. Alert!’
Integriteit in regels vangen blijft, zo lijkt het, een draconische opgave. Verplichte screening bijvoorbeeld van aanstaande raadsleden zal zeker helpen, maar het is een momentopname. Als door omstandigheden het gekozen raadslid chantabel wordt, is nog niets bereikt. Integriteit van bestuur gaat uiteindelijk over moraal en burgermansfatsoen, van bestuurders én van burgers. Daarover had de Limburgse gouverneur Theo Bovens het toen hij deze week de doodsbedreiging van de Voerendaalse burgemeester Houben besprak. Bovens zei: ‘Vaker dan voorheen zeggen bestuurders dat ze crimineel gedrag in hun gemeente niet langer pikken. Het is dan heel belangrijk dat de samenleving achter de burgemeesters en het openbaar bestuur gaat staan.’
Ambtenaar John P. betoogt dat hij in ‘een slechte film’ is beland, ‘in een nachtmerrie’. De president van de rechtbank, nuchter: ‘Ik zal u helpen. De kern van de zaak is dat u veel meer geld had dan u zou kunnen hebben.’ P. zegt dat hij cadeaus kreeg van gasten voor wie hij feesten gaf. Geld in envelopjes. Alleen al in de enveloppes moet 50 duizend euro hebben gezeten. Hij ontving geld van zijn schoonvader. Bankbiljetten. Altijd alles cash. De president: ‘Het is mij nog nooit gelukt om met verjaardagsfeesten vijftig mille op te halen.’
De officier eist een gevangenisstraf van acht maanden, de advocaat houdt het bij gebrek aan bewijs op vrijspraak.
Bedreigd bestuur
Onder de titel Bedreigd bestuur schreef Jan Tromp over ondermijning al in 2015 een serie verhalen in de Volkskrant. Begin vorig jaar publiceerde hij samen met de Tilburgse hoogleraar bestuurskunde Pieter Tops het boek De achterkant van Nederland over de verstrengeling van onder- en bovenwereld. Tops en Tromp werken aan een vervolg op dit boek.
Lees hier nog eens alle artikelen terug die eerder over dit onderwerp verschenen.
VN 23.02.2018 Voor de zesde keer brengt Vrij Nederland de Politieke Integriteits Index, het overzicht van alle politieke schandalen van het afgelopen jaar. De VVD blijft de partij met de meeste en de ernstigste affaires.
Het begint een trieste traditie te worden op de jaarlijkse Vrij Nederland Politieke Integriteits Index (PII): de VVD had in 2017 met een totaal van elf weer de meeste affaires én de ernstigste. Het CDA kende afgelopen jaar zes integriteitskwesties, de PvdA vier. De andere landelijke partijen waren opmerkelijk schoon. Lokale partijen scoorden in 2017 bij elkaar vijftien affaires. Het leverde in totaal 39 integriteitskwesties op, begaan door 35 mannen en vier vrouwen. Dat zijn er minder dan de 47 affaires van 2016.
Ook iets verder terugkijkend telde 2017 minder kwesties: het gemiddelde over de voorgaande vier jaar was 55. Het is nog te vroeg om te spreken van een fundamenteel dalende trend omdat we nog te kort meten, maar het gaat al wel een paar jaar de goede kant op. Politieke partijen besteden nu expliciet aandacht aan integriteit, vragen een Verklaring Omtrent Gedrag, screenen en trainen hun nieuwe kandidaten en dringen sneller aan op aftreden bij integriteitskwesties. Dat was een jaar of vijf geleden wel anders, toen bijvoorbeeld een partij als de VVD onthullingen over fraude en corruptie laconiek wegwuifde.
Traditiegetrouw was de grootste categorie weer ‘misdragingen in de vrije tijd’.
Zoals gebruikelijk vond het merendeel van de affaires in 2017 plaats op gemeentelijk en provinciaal niveau: 32 van de 39 gevallen. Bijna de helft daarvan – zestien – kwam voor rekening van lokale partijen. Dat lijkt erop te wijzen dat de landelijke partijen hun zaken op orde beginnen te krijgen, maar dat de lokale partijen minder professioneel zijn. Traditiegetrouw was de grootste categorie weer ‘misdragingen in de vrije tijd’. Denk bijvoorbeeld aan Jos van Son, die moest aftreden als wethouder voor Rosmalens Belang in Den Bosch omdat hij met te veel drank achter het stuur zat. Of Fred Wozniak, die uit de raadsfractie van het CDA in Moerdijk stapte omdat de FIOD hem van belastingfraude verdenkt.
In 2016 waren problemen rond lokaal vastgoed en bestemmingsplannen goed voor een kwart van de gevallen. In 2017 was dat met tien van de 39 affaires weer zo. Meestal gaat het om raadsleden of wethouders die onvoldoende afstand nemen van hun eigen vastgoedbelangen of die van anderen. Het bekendste voorbeeld is de Brunssumse wethouder Jo Palmen, van wie de vastgoedbelangen zelfs de aandacht van minister Kajsa Ollongren trokken.
LOKAAL VASTGOED: GEDOE
‘Lokale partijen en lokaal vastgoed: altijd gedonder’ was een van de koppen in de PII van 2016. Een kwart van de lokale affaires had met vastgoed, bouwvergunningen of grondzaken te maken. Ook vorig jaar bleken problemen rond vastgoed of bestemmingsplannen goed voor tien affaires, ruim een kwart. Wethouder Jo Palmen van Brunssum kwam uitgebreid in het nieuws. Palmen (BBB/Lijst Palmen) heeft al sinds 1976 een geschil met de gemeente over een stuk grond en claimt naar verluidt ruim een miljoen. Een integriteitsonderzoek had uitgewezen dat hij als wethouder een ‘hoog risico’ zou vormen, vooral omdat grondzaken in zijn portefeuille zitten.
Palmen ziet zelf geen problemen en alle lokale partijen staan achter hem. De plaatselijke afdelingen van de landelijke partijen willen dat Palmen aftreedt, maar zij zijn in de minderheid. Burgemeester Luc Winants trad af omdat hij ‘niet meer garant kan staan voor een integer bestuur’. Hij staat, net als gouverneur Theo Bovens, met lege handen: ze worden geacht de integriteit van het lokale bestuur te bewaken, maar hebben nauwelijks instrumenten. Kajsa Ollongren heeft als minister van Binnenlandse Zaken wel de mogelijkheid om in te grijpen, maar dat paardenmiddel is bedoeld voor gemeentes die onbestuurbaar zijn.
Gemeentehuis van Brunssum.Foto: Marcel van den Bergh
HARDNEKKIGE PROBLEMEN
Hoewel het de goede kant op lijkt te gaan met politieke integriteit, zijn er zeker nog zorgen. In het zeventig pagina’s tellende regeerakkoord valt het woord ‘integriteit’ precies één keer, onder het kopje ‘Koninkrijksrelaties’. Kennelijk ziet het kabinet het vooral als een Antilliaans probleem. Toch zijn er ook hier, naast het gedoe met lokaal vastgoed, nog een paar andere hardnekkige problemen rond integriteit.
Het Huis voor Klokkenluiders functioneert totaal niet, waardoor misstanden in politiek en openbaar bestuur mogelijk onopgemerkt blijven. De Tweede Kamer heeft nog steeds geen gedragscode, de partijfinanciering blijft soms troebel, er blijft een tekort aan kandidaten (zeker lokaal) en – de olifant in de kamer – de VVD heeft als grootste landelijke partij hardnekkig de meeste én de grootste schandalen.
In het zeventig pagina’s tellende regeerakkoord valt het woord ‘integriteit’ precies één keer.
De Tweede Kamer heeft wel integriteitsregels, maar dat is meer een verzameling wettelijke regelingen met toelichting dan een heldere code. Toch zijn er genoeg kwesties waar de Kamer eens principieel over zou moeten debatteren om vast te stellen wat wel en niet hoort. Wanneer mag een Kamerlid bijvoorbeeld overstappen naar een andere baan?
VVD’er Sjoerd Potters werd direct na de verkiezingen burgemeester van De Bilt. Daarna stapte zijn partijgenoot Pieter Duisenberg over naar de Vereniging van Universiteiten. In oktober liet PvdA’er Jeroen Dijsselbloem weten toch niet in de Kamer te gaan zitten, terwijl hij voor de verkiezingen nog een hogere plaats op de kieslijst had afgedwongen. Daarmee stelde hij 51.695 voorkeursstemmers teleur: ‘Het is niet fraai,’ gaf hij toe.
De drie hebben geen regels overtreden en komen niet op de PII. Maar tegenover de kiezers is het inderdaad ‘niet fraai’. Potters en Duisenberg blijven met hun kennis en vaardigheden de publieke zaak dienen. Tegelijk is dat bij Duisenberg ook een mogelijk bezwaar: hij was onderwijswoordvoerder in de Kamer en is dus in zijn oude sector beland.
Zoiets is sinds de invoering in mei van een nieuwe gedragscode verboden voor oud-ministers en oud-staatssecretarissen: die mogen de eerste twee jaar na hun aftreden niet meer lobbyen bij hun oude departement. Aangezien het verloop onder Kamerleden helaas hoog is, zou het goed zijn daar algemeen aanvaarde normen voor af te spreken: wanneer mag je met goed fatsoen weg en naar welke functie wel en niet?
Een andere kwestie die schrééuwt om een heldere gedragscode is het geschenkenregister. Kamerleden melden de meest onnozele cadeaus (kookboeken, repen chocola) maar het appartement dat Alexander Pechtold kreeg van een Canadese diplomaat staat niet op de lijst.
LASTIG: PARTIJFINANCIERING
Nederland lag in Europa jarenlang onder vuur omdat de partijfinanciering hier niet wettelijk geregeld was. Sinds 2013 is er de Wet financiering politieke partijen, maar die verplicht alleen openbaarmaking van giften boven de 4500 euro. Zelfs die soepele regels worden soms nog overtreden. In mei onthulde NRC dat verschillende partijen zich niet aan de regels houden. De VVD overtrad de belastingwetgeving door geen financiële verantwoording te publiceren van de Ivo Opstelten Foundation en drie andere stichtingen.
Deze bieden als Algemeen Nut Beogende Instellingen fiscale voordelen en zijn verplicht om cijfers te publiceren. De VVD had in 2014 beloofd om transparanter te worden over donaties, maar uit onderzoek van NRCblijkt dat de partij onder voorzitter Henry Keizer juist minder financiële details is gaan melden. Na publicatie kwam de VVD alsnog met jaarverslagen, met daarin voor zo’n twee ton donaties. Ook (dochterorganisaties van) D66, PvdA en PVV waren nalatig.
De SP is een geval apart. SP’ers laten hun salaris direct overboeken naar de partij, waarna zij een veel lagere vergoeding uitgekeerd krijgen. Dat levert de socialisten jaarlijks naar schatting zo’n vijf miljoen euro op. Ronald Plasterk opende als minister van Binnenlandse Zaken de aanval op die praktijk: volksvertegenwoordigers moeten zonder ‘last’ hun werk doen en dat kan niet als ze in dienst zijn van hun partij. De gemeente Noordoostpolder weigerde als eerste het geld aan de SP te storten en kreeg gelijk van de rechter. Zeker twee provincies en vijftien gemeentes maken de salarissen nu rechtstreeks over aan SP-politici. De partij verliest daarmee ook belastingvoordelen.
Lastig: partijfinanciering.Foto: Studio Oostrum
EEN PSYCHOLOGISCH DRAMA
En dan de VVD. Deze partij staat sinds de start van de Politieke Integriteits Index in 2013 elk jaar bovenaan. Gemeten over de volle lengte van onze database (vanaf 1980) neemt de VVD met 118 van de 505 politici in opspraak eveneens de eerste plaats in. De partij heeft ook verreweg de meeste leden met een strafblad. VVD’ers kwamen decennialang nauwelijks in aanraking met het strafrecht, maar sinds het aantreden van Mark Rutte in 2007 liepen maar liefst 25 VVD’ers tegen een strafblad aan – van wie drie in 2017.
Ter vergelijking: tussen 2007 en 2017 waren dat er zeven bij de PvdA, drie bij D66 en CDA en twee bij de PVV. Khalid Tatou, raadslid voor de PvdA in Gouda, werd in september 2017 gearresteerd op verdenking van ontucht met een dertienjarig meisje. Michael Heemels, de voormalige woordvoerder van Geert Wilders en fractievoorzitter van de PVV in Limburg, werd in oktober veroordeeld tot veertien maanden cel wegens het verduisteren van 180.000 euro uit de partijkas (niet in de PII over 2017, omdat we affaires meetellen in het jaar waarin ze voor het eerst in het nieuws komen).
De VVD’ers die in 2017 werden veroordeeld, hadden twee dingen gemeen: ze hadden gefraudeerd en ze zeiden niet te weten dat het strafbaar was.
De drie VVD’ers die in 2017 werden veroordeeld, hadden twee dingen gemeen: ze hadden gefraudeerd en ze beriepen zich er bij de strafrechter op dat ze niet wisten dat het strafbaar was. Huib van Vliet trad af als Statenlid in Flevoland omdat hij verdacht werd van verduistering.
Hij wikkelde in 2009 een erfenis van een tante af, waarbij hij zonder overleg 110.000 euro overboekte naar zijn eigen rekening. Een andere erfgenaam pikte dat niet en deed aangifte. Van Vliet meende dat hij recht had op het geld, zo tekende Omroep Flevoland op tijdens de zitting. Hoewel hij volhield dat hij alleen een fout had gemaakt en niets strafbaars had gedaan, werd hij in februari 2017 veroordeeld tot 180 uur taakstraf.
Robin Linschoten werd in september 2017 als eerste oud-bewindsman ooit (in de PII van dit jaar komt hij niet voor, want hij is uit de politiek) veroordeeld tot twee maanden celstraf wegens belastingfraude. De rechtbank was strenger dan het OM, dat een taakstraf had gevraagd.
Zijn zaak trok veel belangstelling. Niet alleen omdat de veroordeling van een oud-bewindsman uniek is in Nederland, maar ook omdat Linschoten zelf in jaren negentig als Kamerlid en staatssecretaris van Sociale Zaken fel van leer trok tegen fraude. Hij noemde de fraudebestrijding in Nederland ‘brandhout’, hield minister van Justitie Ernst Hirsch Ballin voor dat fraudeurs lachten om zijn slappe aanpak en vond dat ook kleine fraude hard aangepakt moest worden: ‘Fraude mag nooit lonen.’
Robin Linschoten.Foto: Gerhard van Roon/Hollandse Hoogte
Het contrast met de Robin Linschoten die in 2017 voor de rechter stond, was groot. Volgens de FIOD had hij tussen 2010 en 2012 ongeveer een ton te weinig btw afgedragen: dus over ongeveer een half miljoen euro omzet geen belasting betaald. Zijn optreden voor de rechtbank was onbegrijpelijk. Linschoten had talloze blauwe enveloppen domweg niet opengemaakt.
De man die staatssecretaris van Sociale Zaken was geweest, kroonlid van de SER, voorzitter van het Advies College Toetsing Administratieve Lasten en die in de directie van DSB Bank verantwoordelijk was voor het risicobeheer, verklaarde tegen de rechters: ‘Ik heb niets met administratie.’ Hij zei niet te weten dat een ondernemer zelf btw-aangifte moet doen en gaf zijn boekhouder de schuld: ‘Mijn enige fout is dat ik mijn boekhouder onvoldoende heb gecontroleerd.’
‘Ik heb niets met administratie. Mijn enige fout is dat ik mijn boekhouder onvoldoende heb gecontroleerd.’
Tijdens de zitting bleek dat de fiscus Linschoten privé in de jaren negentig – dezelfde periode waarin hij als politicus strengere fraudewetgeving invoerde – al boetes oplegde omdat hij achterliep met zijn belastingafdrachten. Het is zelfdestructief gedrag dat zich niet rationeel laat verklaren. ‘Het is een psychologisch drama. Als je als scherp en briljant Kamerlid een grote toekomst wordt toegedicht en enkele decennia later maak je geen blauwe enveloppen meer open, dan is er iets heel erg misgegaan,’ zo zei een oud-fractiegenoot anoniem in het AD.
CREATIEVE OPLOSSING
De derde VVD’er die veroordeeld werd wegens fraude is Matthieu van Sint Truiden. Hij kreeg in juni 2017 zes maanden voorwaardelijk wegens belastingfraude. Deze zaak heeft weinig aandacht gekregen, terwijl hij toch opvallend genoeg was: een voormalig advocaat-generaal die verantwoordelijk was voor fraudebestrijding, werd zelf voor fraude veroordeeld. Van Sint Truiden was geen beroepspoliticus (daarom komt hij ook niet in de PII van dit jaar voor), maar had, naast zijn werk als advocaat-generaal, als voorzitter van de landelijke partijcommissie Politie en Justitie wel een prominente rol binnen de VVD. In die commissie zat ook Leo de Wit, destijds hoofdofficier van Justitie in Amsterdam.
NRC Handelsblad onthulde in 2014 dat De Wit ervoor had gezorgd dat zijn partijgenoot Van Sint Truiden zonder screening aan slag kon als fraudebestrijder bij het OM. Als hij wel gescreend was, dan zou ontdekt zijn dat hij bij zijn vorige kantoor, Nauta Dutilh, onenigheid had over declaraties. Van Sint Truiden was al sinds 2006 in een vechtscheiding gewikkeld en zat in financiële problemen. Omdat hij niet kon rondkomen van zijn salaris bij het OM had hij bedongen dat hij als advocaat mocht bijverdienen. Normaal gesproken zijn financiële problemen een bekende ‘rode vlag’ bij benoemingen op gevoelige posities, hier werd een creatieve oplossing verzonnen.
Vennootschapsjurist Matthieu van Sint Truiden stelde dat ‘hele fiscale recht niet te snappen. Ik vind het één groot gezever.’
Pas in 2011 ontdekten ze bij het OM dat een dergelijke combinatie wettelijk verboden is: aanklager en advocaat zijn rollen die haaks op elkaar staan. Om zijn ex dwars te zitten, probeerde Van Sint Truiden een groot deel van zijn inkomsten als advocaat via buitenlandse bankrekeningen en limiteds in belastingparadijzen aan het zicht te onttrekken. Daarbij verzweeg hij zo’n 2,5 ton aan inkomsten. Van Sint Truiden werd al in 2012 op non-actief gesteld bij het OM.
Dat hij pas in 2017 is veroordeeld, komt omdat hij het onderzoek op alle mogelijke manieren heeft tegengewerkt. Voor de rechter hield Van Sint Truiden vol dat hij het slachtoffer was van een complot, ‘doelbewuste treiteracties’ van het OM. Hij stelde ook als vennootschapsjurist dat ‘hele fiscale recht niet te snappen. Ik vind het één groot gezever,’ zo noteerde NRC tijdens de zitting. Het was een argument dat, net als bij zijn partijgenoten Van Vliet en Linschoten, géén indruk maakte op de rechters toen ze hun vonnis schreven.
EEN VERONTRUSTEND PATROON
Deze zaken staan hier zo uitgebreid beschreven omdat zich een verontrustend patroon aftekent. Er zijn, zoals gezegd, inmiddels 25 VVD’ers met een strafblad. Het pijnlijke is dat die de aanklachten tegen hen vaak bagatelliseren, ontkennen, zeggen dat er een complot is, beweren dat ze de wet niet kennen of dat officieren van justitie, rechters en journalisten het niet begrijpen. Ton Hooijmaijers, Jos van Rey, Robin Linschoten en Matthieu van Sint Truiden vinden allemaal dat ze niets verkeerds hebben gedaan.
Hooijmaijers, Van Rey, Linschoten en Van Sint Truiden vinden allemaal dat ze niets verkeerds hebben gedaan.
Die houding leverde Van Rey vlak voor de kerst nog een veel hogere straf op in hoger beroep. Hij was bij de rechtbank veroordeeld tot 240 uur taakstraf. Bij het Hof kreeg hij een jaar voorwaardelijk voor witwassen, aannemen van giften, stembusfraude en het lekken van vertrouwelijke informatie. Omdat Van Rey nog steeds niet snapt wat hij verkeerd heeft gedaan, legt het Hof een extra straf op: ‘De verdachte heeft ter terechtzitting in hoger beroep niet de indruk gewekt dat hij het verkeerde van zijn handelen inziet. Integendeel, hij heeft steeds volgehouden dat hem geen verwijt in strafrechtelijke zin kan worden gemaakt.’
Daarom heeft het hof ‘ter bescherming van de integriteit van het openbaar bestuur’ als bijkomende straf opgelegd dat Van Rey twee jaar geen bestuurlijk ambt mag bekleden. Van Rey is in cassatie gegaan en het zou kunnen dat hij na de komende gemeenteraadsverkiezingen, totdat de Hoge Raad het arrest bevestigt, alsnog wethouder wordt.
Uitspraak Jos van Rey. Foto: Maarten Hartman/Hollandse Hoogte
Omdat VVD’ers zich met hand en tand verzetten, bezorgen ze de opsporingsdiensten handen vol werk. Jos van Rey weigerde zijn iPads te ontsleutelen, zijn broer Hennie verstopte geld tussen de bevroren kippen en Sjoerd Swane, voormalig VVD-raadslid en -wethouder in Maarssen, gooide zijn harde schijf in de Vecht – hij moest er door een duiker uit worden gevist. Matthieu van Sint Truiden hield zijn geld in het buitenland verborgen en diende eindeloos klachten in. Daarmee leggen de VVD’ers een serieus beslag op de financiële opsporingscapaciteit in dit land.
De FIOD heeft maar een beperkt aantal teams voor serieuze fraude en iedere rechercheur die bezig is met de iPads van Van Rey of de Luxemburgse rekeningen of het Antilliaanse trustkantoor van Van Sint Truiden, kan niet achter andere criminelen aan. Omdat ze bovendien massaal in hoger beroep gaan, leggen ze ook een serieus beslag op de rechterlijke macht. Dat is hun goed recht, maar dat betekent wel dat er een vrijwel permanent circus is van VVD’ers die voor de rechter moeten verschijnen.
Het is al jaren een vast ritueel voor politiek journalisten: voor de verkiezingen opschrijven dat het moeilijk is om kandidaten te vinden. Ook voor deze raadsverkiezingen was het weer ploeteren, al krijgen alle partijen de lijsten uiteindelijk wel vol. Tom-Jan Meeus maakte een inzichtelijk rekensommetje in NRC. De VVD, al sinds 2010 bij bijna alle verkiezingen de grootste partij, heeft nog maar 26.500 leden. Bij vierhonderd gemeenten, met twintig kandidaten per lijst, betekent dat dus dat één op de drie leden kandidaat is. Voor andere partijen gelden vergelijkbare sommetjes.
Partijen kunnen dus niet kieskeurig zijn: als het googlen van een naam geen rare dingen oplevert, is de kans groot dat iemand op de lijst komt. Gek genoeg nam Geert Wilders zelfs die moeite niet toen hij zijn nieuwe lijsttrekker in Rotterdam presenteerde. Binnen een dag moest hij Géza Hegedüs al weer afvoeren, toen de Volkskrant onthulde dat de man racistische ideeën heeft en een bewonderaar is van Holocaust-ontkenner David Irving. Onbegrijpelijk, na alle slechte ervaringen van Wilders met types als James Sharpe, Hero Brinkman en Eric Lucassen.
…EN HOUDEN
Een ander terugkerend thema is dat lokale politiek zwaar is. Raadsleden moeten naast hun werk stukken lezen, vergaderingen bijwonen en lokale contacten onderhouden – sommige zitten in tientallen WhatsApp-groepen. Uit een onderzoek van het SCP onder griffiers blijkt dat in minder dan een derde van de gemeentes raadsleden voldoende tijd hebben om hun werk goed te doen. Wethouders hebben, nog meer dan raadsleden, te maken met assertieve burgers. Zo’n 40 procent van de wethouders haakt vroegtijdig af, schrijft Martin Knol in zijn boek Waarom wethouder.
Knol, zelf voormalig wethouder in Deventer en Zwolle, schreef het om zijn ervaringen te delen en te wijzen op valkuilen. Waar wethouders voorheen vielen door budgetoverschrijdingen, falend toezicht en verstoorde coalitieverhoudingen, sneuvelt nu maar liefst één op de drie wethouders op niet-integer handelen of de schijn ervan. Dat is ernstig. ‘Burgers moeten op die overheid kunnen vertrouwen,’ schrijft Knol. Dat vertrouwen is cruciaal om burgers bij het bestuur te betrekken.
Knol heeft ook een belangrijke tip: ‘Drink geen alcohol!’ Drank is overal, maar Knol heeft ‘bijna persoonlijk de Spa-rood-fabriek overeind gehouden’. En terecht, want de PII bevat een lange lijst van politici die dronken een ongeluk veroorzaakt hebben, een vechtpartij zijn begonnen of iets gestolen hebben.
Goede mensen vinden… en houden.Foto: Jan de Groen, Hollandse Hoogte.
MOREEL KAPITAAL
Daarmee komen we bij de VVD zelf. Het patroon van individuele ontkenning lijkt zich voort te zetten op het collectieve niveau. Alle partijen worstelen met affaires (zie bijvoorbeeld het gedoe rond Moorlag bij de PvdA), maar omdat de VVD er zo veel heeft, valt het extra op. De afgelopen jaren hebben we de forse oververtegenwoordiging van de VVD steeds verklaard door te stellen dat de VVD als grootste partij (in de Kamer) nu eenmaal meer actieve politici heeft.
Bovendien zijn VVD’ers vaker geassocieerd met het bedrijfsleven, met meer geld en verlokkingen. ‘En minder moreel kapitaal?’ vroeg Folkert Jensma zich na de veroordeling van Linschoten af in NRC Handelsblad. Dat de VVD nu eenmaal een grote bestuurderspartij is die dicht tegen het bedrijfsleven aan zit, kan de aanhoudende stroom van ernstige integriteitsschendingen niet meer verklaren: qua ledental en bestuursfuncties is de VVD vergelijkbaar met andere grote partijen.
Opvallend is dat Mark Rutte als politiek leider maar geen greep lijkt te krijgen op alle integriteitskwesties. Dat was bij de afgang van Henry Keizer weer goed te zien. Keizer was sinds 2014 partijvoorzitter van de VVD. Hij was vertrouweling van Rutte en had als voorman de taak een eind te maken aan de lange reeks affaires. Onder zijn leiding was de partij aanzienlijk strenger geworden. ‘Je kunt niet een beetje integer zijn,’ zei Keizer tegen omroep Human. ‘Je bent integer of je bent het niet.’
Henry Keizer, voormalig partijvoorzitter van de VVD. Foto: Phil Nijhuis/Hollandse Hoogte
Volgens accountant EY was het bedrijf (met een omzet van 106 miljoen euro) minstens 31,5 miljoen euro waard. Door handig schuiven met leningen en dividend betaalden Keizer en zijn zakenpartners slechts dertigduizend euro. ‘Daarmee werd de verkopende partij – de vereniging – ernstig benadeeld en werd de VVD-partijvoorzitter in één klap multimiljonair,’ zo concludeerde FTM.
Na zich een tijdje stilgehouden te hebben, gaf Keizer op 28 april op het kantoor van de Facultatieve een persconferentie, waarin hij een poging deed de overname te verdedigen. Daarbij weigerde hij de onderzoeksjournalisten Eric Smit en Kim van Keken van FTM en een ploeg van PowNed de toegang. Donald Trump boycot kritische journalisten en DENK ook, maar verder is het in Nederland ongehoord – zeker voor een partij die zichzelf liberaal noemt. Keizer kwam die dag met stukken die de verkoopprijs moesten onderbouwen, maar die waren niet overtuigend.
Zeker voor een partij die zichzelf liberaal noemt, is het ongehoord dat journalisten bij een persconferentie worden geweigerd.
Keizer had de schijn tegen, omdat hij De Facultatieve als directeur niet alleen voor een prikkie had gekocht, maar daarbij ook als adviseur van de verkopende vereniging was opgetreden. ‘Juist als er meerdere petten een rol spelen, is het heel erg goed dat die informatie onafhankelijk wordt aangeleverd en dat er een toetsing plaatsvindt van die aangeleverde informatie,’ zei hoogleraar accountancy en oud-FIOD-rechercheur Marcel Pheijffer in Nieuwsuur. ‘De stukken roepen bij mij meer vragen op dan dat ze antwoorden geven.’
De deal van Keizer werd goedgekeurd door de Raad van Commissarissen, waarin de VVD-senatoren Loek Hermans en Anne-Wil Duthler zaten. Dit duo hield ook toezicht bij het Centraal Orgaan Asielzoekers, waar hun partijgenoot Nurten Albayrak in opspraak kwam. Zij werd veroordeeld tot 140 uur taakstraf wegens valsheid in geschrifte (deze affaire telt ook niet mee voor de PII over 2017, omdat Albayrak ambtenaar was en geen politicus, en omdat we affaires meetellen in het jaar dat ze voor het eerst in het nieuws komen).
Met een minister, staatssecretaris én topambtenaar die allemaal van de VVD waren, ontbrak de kritische tegenspraak: rijen gesloten en luiken dicht.
Voor Hermans was het debacle bij De Facultatieve een hattrick, want hij faalde ook als voorzitter van de Raad van Commissarissen bij de failliete zorgorganisatie Meavita. Hier speelt hetzelfde verontrustende patroon dat we zagen bij de bonnetjesaffaire: met een minister (Ivo Opstelten), staatssecretaris (Fred Teeven) én topambtenaar (Pieter Cloo) die allemaal van de VVD waren, ontbrak de kritische tegenspraak: rijen gesloten en luiken dicht. Kamerlid Ard van der Steur, die geacht werd de macht te controleren, deed mee door zelf brieven aan de Kamer over de bonnetjes-affaire te censureren. (‘Schrappen. Komt gedonder van.’)
Rutte omhelst de afgetreden minister Ard van der Steur. Foto: Bart Maat/ANP/Hollandse Hoogte
HANDIG VEHIKEL
Ook in de affaire-Keizer hield de VVD de gelederen gesloten. Kort na de publicaties op FTM paste Annemarie Jorritsma een Trumpiaanse truc toe. In de studio van BNR verdedigde ze Keizer: ‘Je mag niet afgaan op een oppervlakkig onderzoek van een journalist.’ Dat was een gotspe: FTM had maanden gewerkt aan het verhaal en had aanzienlijk dieper gespit in het leven van Keizer dan de VVD zelf. Zo is er tot op de dag van vandaag nog geen cv van Keizer beschikbaar – wat sterk de indruk wekt dat de VVD voor zijn benoeming nooit naar zijn verleden heeft gevraagd. Dat is vreemd, want als partijvoorzitter zat hij bij veel vertrouwelijke besprekingen.
Op de reactie van de interviewer dat FTM wél goed naar de boeken van De Facultatieve had gekeken, zei Jorritsma nog iets vreemds: ‘Ze hebben de jaarverslagen bekeken. En dat is wel iets anders dan de boeken.’ Daarmee suggereerde ze dat de boekhouding van De Facultatieve een ander beeld biedt dan het jaarverslag. Dat zou wijzen op boekhoudfraude, want een jaarverslag moet altijd een getrouw beeld bieden van de boekhouding. Jorritsma verwees vervolgens naar de Integriteitscommissie van de VVD, die een onderzoek was gestart.
Op 18 mei trad Keizer af om zichzelf beter te kunnen verdedigen. De Integriteitscommissie schortte meteen haar onderzoek op. Het vreemde is dat Keizer al sinds mei de tijd heeft om met een goed verhaal over de zakendeal te komen – en dat nog steeds niet heeft gedaan. Op deze manier is de Integriteitscommissie vooral een handig vehikel om niets te hoeven zeggen: zo lang het onderzoek loopt, geven we geen commentaar en als hij is afgetreden, hoeft het niet meer.
De nieuwe partijvoorzitter, Christianne van der Wal, wil vaker discussiëren over integriteitskwesties om het bewustzijn binnen de partij te vergroten. Ze wil ook dat VVD’ers kritischer op elkaar worden. Daarmee heeft ze de kern van het probleem te pakken: de rode draad in alle grote schandalen die de VVD de afgelopen jaren hebben getroffen, is het onderling en informeel zaken willen regelen. Maar voor een gezonde, liberale en integere democratie is tegenspraak essentieel.
Met dank aan Leo Huberts, Muel Kaptein, Martijn Wessels, Sanne-Minouk van den Broek en Klaas Postma.
MISBRUIK VAN STRAFRECHT
De stadions vol Trump-fans die ‘Lock her up!’ scandeerden tegen Hillary Clinton waren geen aanwinst voor de Amerikaanse democratie. Helaas wordt misbruik van het strafrecht voor politieke doeleinden ook hier populair. Wie de (sociale) media doorzoekt op termen als ‘raadslid’ en ‘aangifte’ komt talloze affairetjes tegen waarbij een lokale politicus zich beledigd voelt en met veel bombarie aangifte gaat doen.
Daar horen we dan nooit meer wat van – de politie heeft wel wat beters te doen. Een treurig nieuw verschijnsel is de aangifte tegen de burgemeester omdat hij is opgetreden tegen bepaalde (groepen) burgers of bepaalde uitspraken heeft gedaan.
De Bond van Wetsovertreders deed bijvoorbeeld twee keer aangifte tegen burgemeester Jos Heijmans van Weert wegens zijn aanpak van asielzoekers. Uiteraard mag iedereen kritiek hebben op Heijmans, maar het strafrecht is niet bedoeld om politiek te bedrijven.
Het is een kwalijke ontwikkeling als politici aangepakt worden op hun persoonlijke integriteit terwijl het om hun beleidsopvattingen gaat. Ook Geert Wilders heeft goed naar Trump gekeken: hij deed aangifte tegen Mark Rutte, omdat de premier de Nederlander zou discrimineren ten gunste van asielzoekers. Zelfs de conservatieve site De Dagelijkse Standaard vond het niks: ‘Dit soort problematiek los je op in het parlement, door met elkaar in debat te gaan, niet door aangifte tegen elkaar te doen.’
Inderdaad komen in alle provincies integrititeitskwesties voor, maar normaal gesproken is dat het einde van iemands carrière. Limburg is de enige provincie waar veroordeelde politici zoals Jos van Rey en Jo Palmen (in de jaren negentig veroordeeld wegens het niet opgeven van een uitkering) gewoon hun eigen partij oprichten én lokaal mateloos populair blijven. In Utrecht trad raadslid Oostveen af wegens een vastgoedbelang, in Brunssum kun je er wethouder mee worden – met grondzaken in je portefeuille.
Gemeten naar integriteitsschendingen per provincie staat Limburg met 53 affaires sinds 1980 op de vierde plaats, na Noord- en Zuid-Holland en Noord-Brabant. Maar dat zijn provincies die twee of drie keer zoveel inwoners hebben en meer gemeenten en bestuurders. Overijssel, qua inwoners en aantallen gemeentes vergelijkbaar met Limburg, had maar 21 affaires. Limburg heeft wel degelijk een groter probleem dan de rest van Nederland.
PECHTOLD EN PRIVACY
Over de vraag of Pechtold op de PII thuishoort, kun je lang praten. Zijn persoonlijke integriteit is niet in het geding: het appartement dat hij kreeg van een Canadese oud-diplomaat is een geschenk van een oude vriend en staat los van de politiek. Niemand gelooft dat de liberale D66’er omgekocht is om vóór het vrijhandelsverdrag met Canada te stemmen.
Of Pechtold het volgens de interne integriteitsregels van de Kamer toch had moeten melden, is de vraag, omdat het hier om een open norm gaat: ‘Als een willekeurige toeschouwer zonder veel omwegen zou kunnen denken dat een bepaalde private omstandigheid van een lid van invloed is op diens stellingname in een publiek vraagstuk, kan het raadzaam zijn omstandigheid in het register te doen opnemen. Dan kan immers nooit gesteld worden dat die omstandigheid verborgen is gehouden. Het gaat er niet om of die omstandigheid daadwerkelijk van invloed is geweest. Dat, noch het tegendeel, is immers te bewijzen.’
Omdat je volgens Pechtold altijd wel zo’n ‘willekeurige toeschouwer’ kan vinden, zou je dus alles moeten melden en blijft er van privacy niets over. Hier botsen twee principes op elkaar: het recht op privacy van de politicus en de openbaarheid van bestuur. Pechtold heeft zijn privéleven altijd zoveel mogelijk afgeschermd en dat is zijn goed recht. (Een dieptepunt in de Nederlandse journalistiek was het doorzoeken van het vuilnis van Pechtold en Femke Halsema door HP/De Tijd in 2010).
Tegelijkertijd ontkomt een politicus niet aan openheid. Amerikanen verwachten bijvoorbeeld dat presidentskandidaten hun belastingaangiftes openbaar maken en het is heel vreemd dat Donald Trump dat als eerste president niet doet. Nederland gaat minder ver, maar hier kijken we vreemd op dat de VVD geen cv van Henry Keizer kan of wil laten zien. Pechtold had al openbaar gemaakt dat hij een appartement had gekregen, omdat het wettelijk verplicht in het Kadaster geregistreerd moet worden. Door het ook in het geschenkenregister te zetten, had hij veel vragen kunnen voorkomen.
VERANTWOORDING
Vrij Nederland stelt deze jaarlijks verschijnende Index sinds 2013 op in samenwerking met Leo Huberts, hoogleraar bestuurskunde aan de VU, en Muel Kaptein, hoogleraar integriteit aan de Erasmus Universiteit. De criteria voor opname in de Politieke Integriteits Index zijn ontleend aan het werk van de VU-onderzoeksgroep ‘Quality of Governance’.
Het gaat om gekozen (of benoemde) Nederlandse politici die een functie hebben of hadden (of daarvoor kandidaat waren) bij gemeente, provincie, rijk, een Europese of internationale instelling of met een relevante (bestuurs)functie in een politieke partij.
Bij integriteitsaffaires gaat het om het overtreden van geldende morele waarden, normen en regels. De integriteit van de betrokkene is in het geding, wordt ter discussie gesteld, het gaat om (mogelijke) integriteitsschendingen. Andere politieke affaires, zoals bij budgetoverschrijdingen of verbroken verkiezingsbeloften, vallen erbuiten.
Het gaat om een publieke affaire die ‘de pers’ heeft gehaald. Het jaar waarin de affaire publiek wordt via de media is het jaar waarin de affaire in de index terecht komt (niet het jaar waarin de feiten zich voordeden).
De betrokken politicus is wegens de affaire afgetreden en/of gesanctioneerd (formeel of informeel, bijvoorbeeld blijkend uit excuses, erkenning van schuld, terugbetaling). Ook als een politicus de affaire heeft ‘overleefd’ kan de zaak in de lijst worden genoemd, maar alleen als de feiten vaststaan of uit geloofwaardige bron komen, ze voldoende ernstig zijn en in de publiciteit tot serieuze vraagtekens over iemands integriteit hebben geleid. Dit betekent niet dat als iemand op de lijst staat, er automatische sprake is van een integriteitschending, noch dat er een gedragsregel is overschreden.
De volgende typen integriteitsschendingen worden onderscheiden: corruptie (omkoping, favoritisme); fraude of diefstal; dubieuze giften; onverenigbare functies; misbruik van bevoegdheden; misbruik van informatie; ongewenste omgangsvormen en bejegening (in functie); wanprestatie en verspilling; wangedrag in de privésfeer. Deze indeling is, net als de criteria voor opname in de PII, ontleend aan werk van de VU-onderzoeksgroep ‘Quality of Governance’.
NU 19.02.2018 De VVD heeft in 2017 met elf politici opnieuw de meeste affaires achter haar naam. Dat blijkt uit de jaarlijkse Politieke integriteits-Index van Vrij Nederland
Het is het zesde jaar op rij dat de liberalen de lijst van het maandblad aanvoeren.
De bekendste affaire die de VVD in 2016 op haar naam schreef, bleef de partij ook in 2017 achtervolgen. Oud-poliiticus Jos van Rey werd ook in hoger beroep tot een jaar voorwaardelijke celstraf veroordeeld voor corruptie, stembusfraude, lekken van vertrouwelijke informatie en witwassen.
De lijst met integriteitsschandalen staat komende week in Vrij Nederland. De uitslag werd zondagavond bekendgemaakt in het programma College Tour,waar fractieleider Klaas Dijkhoff te gast was.
Geen patroon
De VVD-coryfee stelde in een reactie dat hij “geen patroon ziet om te zeggen dat het door de partij komt.” Volgens presentator Twan Huys zou het argument dat de liberalen eerder gebruikten, namelijk dat bij een partij met meer bestuurders de kans op affaires groter is, dit jaar niet meer op gaan.
Dijkhoff zegt dat zijn partij “alles op dit gebied heeft aangescherpt. Dit soort gedrag heeft echt wel consequenties. Soms is het onhandigheid, soms gaat het om verantwoordelijkheid nemen. Er was laatst een burgemeester die aan vrouwen zat; dan is er geen excuus, weg.”
Fout gedrag
Verder adviseert hij zijn partijgenoten elkaar op mogelijk ‘fout gedrag’ aan te spreken. Overigens stelde Dijkhoff met klem dat hij “liever een collega in het kabinet verliest die mij dierbaar is door de vrije pers, dan dat wij onbeperkt aan de macht kunnen blijven doordat wij de pers in handen hebben.”
De VVD-fractieleider verwees hiermee na het vertrek van minister Halbe Zijlstra na een leugen over een ontmoeting met Vladimir Poetin die nooit had plaatsgevonden.
De Politieke Integriteits-Index wordt sinds 2013 elk jaar opgesteld door Vrij Nederland in samenwerking met Leo Huberts, hoogleraar bestuurskunde aan de Vrije Universiteit en Muel Kaptein, hoogleraar integriteit aan de Erasmus Universiteit.
NPO 20.02.2018 Uit de jaarlijkse Politieke Integriteits-Index van Vrij Nederland blijkt dat de VVD vorig jaar opnieuw de meeste affaires achter haar naam heeft staan. Sterker nog, er heeft sinds het maken van de Politieke Integriteits-Index nog nooit een andere partij bovenaan de lijst gestaan. Ineke Dezentjé-Hamming, voorzitter de werkgeversorganisatie voor de technologische sector FME én oud-Kamerlid voor de VVD kan het niet plaatsen, zegt ze in Spraakmakers.
Sinds 2013 wordt de Integriteits-Index elk jaar opgesteld door Bart de Koning van Vrij Nederland in samenwerking met twee hoogleraren. Donderdag publiceert Vrij Nederland de zesde editie, maar in het gesprek met Klaas Dijkhoff in College Tour werd al bekend gemaakt dat de VVD met elf politici opnieuw de meeste affaires achter haar naam heeft staan. Eén van die politici is Jos van Rey, de affaire rond hem bleef de partij ook vorig jaar achtervolgen.
‘Intrinsiek probleem van de partij’
“Lang dachten we dat dit te maken had met de ondernemersachtergrond van de VVD-ers, maar eigenlijk blijkt steeds meer dat het een intrinsiek probleem is van de partij”, aldus Ward Wijndelts, hoofdredacteur van Vrij Nederland.
Ineke Dezentjé-Hamming wil voorop stellen dat het helemaal niet goed is dat de partij steeds bovenaan deze lijst staat, maar ze kan er de vinger niet op leggen hoe dit komt. “Het is te simpel om te zeggen: de partij is groter, dus er zijn meer gevallen. Je moet er echt dieper op in gaan om erachter te komen waar het nou knelt.”
Cultuur van vergoelijking binnen de VVD
Volgens Wijndelts mag de VVD wel wat kritischer naar elkaar toe zijn. “Het is vaak ook een soort glibberige houding van ‘ik wist niet dat het niet mocht’.” Wijndelts denkt dat er wel echt een cultuur van vergoelijking is binnen de VVD waar de partij echt iets aan moet doen. “Dan komt het goed, dan wint het CDA volgend jaar de bokaal.”
Dezentje-Hamming is blij dat de nieuwe voorzitter van de VVD, Christianne van der Wal, hier iets aan wil doen. Bij haar verkiezing in november zei Van de Wal dat ze de partij wil verlossen van ‘de integriteitskwesties’. “Belangrijk dat zij het benoemt en ik denk dat iedereen binnen de partij het nodig vindt want wie is hier blij mee?”
De leiding van de Belastingdienst wist al begin vorig jaar dat het misging met de schenk- en erfbelasting. Maar pas in november hoorde staatssecretaris Menno Snel (Financiën) van de problemen, blijkt uit documenten die RTL Nieuws en Nieuwsuur hebben opgevraagd.
De Belastingdienst stapte vorig jaar over op een nieuw computersysteem om de schenk- en erfbelasting te incasseren, maar die overgang pakte verkeerd uit. De afhandeling van aangiften raakte achterop, waardoor de fiscus honderden miljoenen aan belastinggeld nog niet heeft geïnd. Maar het “acute continuïteitsgevaar” waarvoor de ambtenaren hun directeur waarschuwden, kwam de verantwoordelijke bewindslieden pas vele maanden later ter ore.
AD 26.09.2018
Kamer slecht geinformeerd
De Tweede Kamer is jarenlang “niet diepgaand en systematisch genoeg” geïnformeerd over de problemen bij de Belastingdienst. De fiscus kampte al die tijd met ICT-problemen en een uit de hand gelopen reorganisatie. Dat heeft staatssecretaris Meno Snel van Financiën recentelijk nog gezegd tijdens een debat in de Tweede Kamer.
Gedonder met staatssecretaris Eric Wiebes VVD (Financiën)
Het is donderdag 13 oktober 2016 als staatssecretaris Eric Wiebes (Financiën) met de rug tegen de muur en het mes op de keel in de Tweede Kamer staat. Het is zo’n debat waarbij ’s lands vergaderzaal ruikt naar vers bloed van aangeschoten wild. Ja, het ministerie van Financiën was de controle kwijt over de reorganisatie van de Belastingdienst, en ja, er zal wéér een nieuwe brief komen met informatie. De oppositie bijt niet door, maar laat Wiebes nog even spartelen.
Vandaag, drieënhalve maand later, blijkt hoe desastreus de reorganisatie bij de Belastingdienst kan uitpakken. Vitale processen, waaronder het innen van de belastingen, komen in gevaar, zo concludeert een onderzoekscommissie onder leiding van Tjibbe Joustra. Hoe kan het dat de fiscus straks misschien niet eens meer zijn core business kan uitvoeren?
Staatssecretaris Eric Wiebes schreef in zijn kamerbrief dat hij steken heeft laten vallen. “Wij hebben de hardnekkigheid van de autonomie van de Belastingdienst, die heeft bijgedragen aan de totstandkoming van de vertrekregeling, onderschat.
Achteraf gezien heb ik, Staatssecretaris, de informele werkwijze rondom de Investeringsagenda onvoldoende gecorrigeerd. Het ontbrak aan strakke afspraken tussen de ambtelijke en politieke leiding over de te realiseren personele uitstroom, waardoor mijn betrokkenheid daarbij onvoldoende was.”
Belastingdienst gaat meer mensen aannemen
Na zijn ‘sorry’ volgt een uitgebreide reactie op de adviezen van de commissie en welke actiepunten er nu zijn geformuleerd. Een van de to do’s: een hoop mensen aannemen om ervoor te zorgen dat de continuïteit van ‘vitale processen’ bij de Belastingdienst niet in gevaar komt.
“Een van die maatregelen is dat additioneel ruimte wordt gemaakt om 140 fte voor bedrijfskritische functies te werven, bovenop de ingebouwde ruimte in het kader van de Investeringsagenda voor de werving van 350 fte op dergelijke functies.”
Reorganisatie ondergesneeuwd door blunders
Dankzij de uit de hand gelopen vertrekregeling is de reorganisatie vertraagd, schrijft de minister. Het proces kan wel een harder tempo gebruiken en betere communicatie moet daarbij gaan helpen. “Het kanaliseren van communicatie over de Investeringsagenda van de werkvloer naar de top te brengen en vice versa maakt het ook mogelijk de gewenste cultuurverandering in gang te zetten.”
Met wat kleine aanpassingen draait de tent zo dadelijk weer als een TiereLier !!
Nieuwe managementlaag moet de boel soepeler laten verlopen
“De afstand tot de werkvloer is te groot geworden”, schrijft de staatssecretaris. De oplossing voor deze kloof: een extra managementlaag. “Daarom zal een ambtelijke topstructuur worden ontworpen die zowel dichtbij de dagelijkse praktijk als bij het ministerie staat.”
Je leven lang werken bij de Belastingdienst? No more.
De Belastingdienst is blijkbaar een fijne werkgever: mensen blijven er lang werken en vacatures worden vooral intern ingevuld. Dat is binnenkort afgelopen. “Daarom is het belangrijk dat de Belastingdienst went aan een hogere instroom en meer werving, ook met het oog op het te verwachten verloop de komende jaren.”
Vertrekregeling
De problemen bij de Belastingdienst kwamen volgens de commissie aan het licht op het moment dat aanzienlijk meer medewerkers dan verwacht in 2016 kozen voor een vrijwillige vertrekregeling. Ruim vijfduizend medewerkers besloten de dienst in relatief korte tijd te verlaten.
De vertrekregeling heeft tot gevolg dat de uitstroom van medewerkers volgens het rapport ‘niet gelijkmatig verloopt en geen gelijke tred houdt met de organisatieontwikkeling’. Kortweg komt het er op neer dat daarmee de continuïteit van een aantal vitale processen binnen de Belastingdienst in gevaar is gekomen.
Belangrijke besluiten kunnen niet meer via onderonsjes tot stand komen
Een van de belangrijkste punten van de commissie: de informele wijze waarom er gecommuniceerd wordt. Er moet meer vastgelegd worden, stelt de staatssecretaris: “De informele werkwijze is mede de oorzaak geweest van de problematiek rondom de vertrekregeling.
Besluitvorming en belangrijke communicatie dient via formele stukken te verlopen, juist om onduidelijkheden daarover op een later moment te voorkomen en het toezicht adequaat te kunnen uitvoeren.”
De taakverdeling en overlegstructuur gaat flink op de schop
Wiebes wil de managementstructuur van de Belastingdienst en de wijze waarop er belangrijke zaken besloten worden, drastisch herzien. “De Commissie constateert dat de managementstijl uit balans is geraakt. (..) In het oude model was de functiescheiding onvoldoende aanwezig en waren functies uit balans qua span of control.”
De 46-jarige Weekers was staatssecretaris Financien sinds oktober 2010. Daarvoor was hij bijna twaalf jaar Kamerlid. Hij is de tweede staatssecretaris in het kabinet Rutte-II die opstapt. Het kabinet zat net een maand toen staatssecretaris van Economische Zaken Co Verdaas (PvdA) moest aftreden.
Hoe een reorganisatie uit de hand liep:
29 januari 2014 Staatssecretaris Frans Weekers stapt op. Hij krijgt fraude bij het uitkeren van toeslagen niet onder controle. Goedwillende burgers krijgen te laat hun geld.
4 februari 2014 Eric Wiebes, voormalig consultant bij McKinsey, en wethouder in Amsterdam wordt staatssecretaris.
20 mei 2015 Wiebes wil de Belastingdienst veranderen: geleidelijk 5000 mensen laten vertrekken en 1500 werknemers met andere kwalificaties aannemen. De directie gaat met de vakbonden praten over een ontslagregeling.
18 april 2016 Eerste signalen dat er een te grote uittocht dreigt door een riante vertrekregeling.
14 september 2016 De reorganisatie kost geen 648 miljoen maar valt ongeveer 70 miljoen euro duurder uit. Dat komt doordat niet 5000 mensen zich voor een vertrekregeling melden maar 7820. Die vertrekken overigens niet allemaal: naar schatting 5500 in een periode van vijf tot zeven jaar.
13 oktober 2016 Wiebes erkent tegenover de Tweede Kamer dat de reorganisatie ‘een onbeheerst proces’ is.
13 januari 2017 Hans Leijtens stapt op als directeur van de Belastingdienst. Hij was nog maar ruim een jaar in dienst.
20 januari 2017 Wiebes benoemt een nieuwe directeur: Jaap Uijlenbroek.
27 januari 2017 Borstlap en Joustra trekken harde conclusies over de cultuur bij de Belastingdienst.
Telegraaf 17.11.2018
Fraude bij de Belastingdienst
De Belastingdienst heeft sinds begin vorig jaar vijftien medewerkers ontslagen die gefraudeerd zouden hebben met belastingaangiften. Staatssecretaris Snel van Financiën bevestigt dat bericht uit De Telegraaf. De aangiften van nog eens twintig medewerkers worden onderzocht.
AD 04.12.2018
De krant heeft de cijfers opgevraagd naar aanleiding van “verontrustende berichten” van medewerkers van de Belastingdienst die zich zouden opwinden over de milde behandeling van hun frauderende collega’s.
Van de 27.000 medewerkers kregen sinds januari 2018 vijftien ambtenaren een berisping. Deze medewerkers kwamen “hun fiscale verplichtingen niet na”. Met andere woorden, belastingaangiften werden onjuist, niet of te laat ingediend.
NU 07.06.2019 De kosten van ICT-projecten binnen de Rijksoverheid zijn in het afgelopen jaar toch gestegen. De Belastingdienst blijkt een project van 84 miljoen euro niet te hebben gemeld. Eerder kondigde minister van Binnenlandse Zaken Kajsa Ollongren aan dat de totale kosten waren gedaald.
In 2018 gaf de overheid in totaal 648 miljoen euro uit aan ICT-projecten en niet zoals eerder werd gemeld 564 miljoen euro.
“Ik heb helaas geconstateerd dat door een rapportagefout van de Belastingdienst in de Jaarrapportage Bedrijfsvoering Rijk onjuiste cijfers zijn opgenomen”, geeft Ollongren toe in een Kamerbrief.
Een woordvoerder van de fiscus laat aan het ADweten dat het om een project dat de “computersystemen van de Belastingdienst bij de tijd moet brengen” gaat.
De minister gebruikte de cijfers voor het maken van een inschatting van de ICT-kosten voor de komende jaren. “Ik betreur de gang van zaken”, schrijft Ollongren.
Vorige maand bleek ook al dat de fiscus een fout had gemaakt. De dienst had 1,2 miljard euro aan openstaande voorschotten voor huur-, zorg- en kinderopvangtoeslag te weinig doorgegeven aan de ministeries. Hierdoor klopten de jaarrekeningen niet.
AD 07.06.2019 Het Rijk geeft fors meer geld uit aan ict-projecten dan eerder is gemeld aan de Tweede Kamer. De ict-kosten zijn vorig jaar gestegen, terwijl het kabinet er in mei nog mee pronkte dat de kosten waren gedaald. Oorzaak: de Belastingdienst rapporteerde een duur ict-project niet.
De ministeries hebben vorig jaar samen 648 miljoen euro gespendeerd aan ict-projecten. Dat is 84 miljoen euro méér dan het kabinet in mei rapporteerde aan de Tweede Kamer. Toen berichtte minister Kajsa Ollongren van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) dat er minder was uitgegeven dan in 2017. Dat blijkt niet te kloppen.
,,Ik heb helaas geconstateerd dat door een rapportagefout van de Belastingdienst in de Jaarrapportage Bedrijfsvoering Rijk (JBR) onjuiste cijfers zijn opgenomen’’, schrijft Ollongren aan de Tweede Kamer. Een woordvoerder van de Belastingdienst meldt aan deze krant dat ‘een afgerond ict-project per abuis niet is meegenomen’.
Het gaat om een onderdeel van een ict-project dat de computersystemen van de Belastingdienst bij de tijd moet brengen. Aan dat onderdeel hangt een prijskaartje van 84 miljoen euro: dat zijn kosten die in 2018 daadwerkelijk zijn gemaakt, maar ten onrechte niet werden vermeld in de jaarrapportage.
Minister ‘betreurt gang van zaken’
De fout heeft gevolgen voor de totale meerjarige kosteninschatting van grote ict-projecten bij de overheid. In mei rekende het kabinet nog op ruim 3 miljard euro aan meerjarige kosten. Dat blijkt nu ruim 3,1 miljard euro te zijn: een toename van meer dan 100 miljoen euro.
,,Ik betreur uiteraard deze gang van zaken’’, zo laat minister Ollongren weten. Ze zegt zo snel mogelijk een rectificatie van de rapportage naar de Tweede Kamer te sturen. Een woordvoerder van de Belastingdienst zegt dat de fout géén gat op de rijksbegroting veroorzaakt. ,,De kosten waren al wel verantwoord en betaald.”
Het is opnieuw een pijnlijke blunder bij de Belastingdienst. Vorige maand bleek ook al dat de dienst aan drie ministeries onjuiste informatie had verstrekt over uitbetaalde voorschotten voor huur-, zorg- en kinderopvangtoeslag. Daardoor klopten de jaarrekeningen van de ministeries niet. In totaal stond 1,2 miljard euro te weinig aan openstaande voorschotten in de boeken. Daarna zijn de interne controles bij de Belastingdienst aangescherpt.
NU 29.05.2019 De kinderopvangtoeslag van honderden ouders is in 2014 op basis van achterhaalde informatie stopgezet, blijkt woensdag uit onderzoek van Trouwen RTL Nieuws.
De media concluderen dat staatssecretaris Menno Snel (Financiën) de Tweede Kamer recentelijk verkeerd heeft geïnformeerd over de beslissing.
Snel zou onder meer onjuiste en verouderde informatie hebben gebruikt in brieven en Kamerdebatten. Diezelfde informatie zou de aanleiding zijn geweest om de kinderopvangtoeslag van deze ouders stop te zetten.
De Autoriteit Persoonsgegevens (AP) onderzoekt momenteel naar aanleiding van eerdere berichtgeving van Trouw en RTL Nieuws of de Belastingdienst zich schuldig heeft gemaakt aan etnisch profileren.
‘Toeslagen van ouders met tweede nationaliteit ingetrokken’
De AP startte het onderzoek nadat er meerdere signalen bij de toezichthouder waren binnengekomen. Bij een kinderopvang en gastouderopvang werd geconstateerd dat de toeslagen van ouders met een migratieachtergrond op grote schaal zijn ingetrokken. In één geval stond de tweede nationaliteit van de ouders in kwestie vermeld.
Een gastouderbureau uit Eindhoven, Dadim, staat centraal in de zaak. De Belastingdienst heeft altijd gemeld dat “signalen” van de GGD in 2013, over fraude bij het bureau met kinderopvangtoeslagen, aanleiding waren voor een onderzoek.
Belastingdienst wil ‘onderste steen boven hebben’
Nu blijkt echter dat alle betrokken GGD’s in 2012 al nieuwe inspecties hadden uitgevoerd die “positieve bevindingen” lieten zien. Die informatie lieten de fiscus en Snel herhaaldelijk achterwege, terwijl de overtredingen in 2013 niet meer zouden zijn voorgekomen.
Volgens de Belastingdienst heeft er nog geen “volledige reconstructie plaatsgevonden”. Een woordvoerder laat aan Trouw weten dat de fiscus de onderste steen boven wil hebben. Ook bevestigt de Belastingdienst dat het onderzoek nooit heeft geleid tot het aanpakken van Dadim, maar dat de kinderopvangtoeslag van honderden ouders alsnog werd stopgezet.
NOS 29.05.2019 De Belastingdienst heeft nepbewijs gebruikt om een gastouderbureau in Eindhoven en honderden ouders keihard aan te pakken. De toeslagen van de ouders werden stopgezet, waardoor die in financiële problemen kwamen. Trouw en RTL Nieuws hebben onderzoek naar de zaak gedaan.
De afgelopen jaren is door de Belastingdienst onderzoek gedaan naar het gastouderbureau. Volgens de Belastingdienst waren ‘signalen’ van de GGD in 2013 aanleiding om het fraudeonderzoek te beginnen.
Staatssecretaris Snel informeerde de Tweede Kamer over de informatie van de GGD, maar volgens de GGD klopt de lezing van de Belastingdienst en Snel niet; er zou helemaal geen aanleiding zijn geweest voor vermoedens van fraude. Het lijkt erop dat de Tweede Kamer onjuist door de staatssecretaris is geïnformeerd.
Positieve informatie genegeerd
Een oud, niet ondertekend rapport uit 2011 vormde volgens Trouw en RTL de basis voor de beschuldigingen, maar het rapport werd niet geaccepteerd in een rechtszaak tegen het gastouderbureau. Positieve bevindingen van de GGD na meerdere onderzoeken bij het bureau werden door de Belastingdienst genegeerd.
Een oud-inspecteur van de Belastingdienst zegt tegen beide media dat het “schandalig” is wat er is gebeurd. “Ik heb minachting voor dit optreden van de overheid. Het onderzoek van de Belastingdienst was zo amateuristisch, zo vooringenomen. Er móest iets gevonden worden, terwijl dat er niet was. Er was geen sprake van fraude. En ze gaan maar door met hun verdachtmakingen.”
De Belastingdienst kon gisteren tegenover Trouw en RTL geen verklaring geven waarom onjuiste en verouderde informatie zou zijn gebruikt en of staatssecretaris Snel dit weet. “Uiteraard willen wij ook de onderste steen boven hebben”, zegt een woordvoerder.
Meldpunt voor klokkenluiders
De Nationale ombudsman kwam eerder al met een vernietigend rapport over de hardhandige en onterechte stopzetting van betaling van toeslagen.
CDA-Tweede Kamerlid Omtzigt heeft het dossier de afgelopen tijd bestudeerd en spreekt van een ernstige zaak. Hij zegt dat er gerede twijfel is over de aanleiding van de onderzoeken naar het gastouderbureau. Omtzigt eist een onafhankelijk onderzoek en wil dat klokkenluiders zich kunnen melden.
De directeur van het gastouderbureau, Ahmet Gökçe, zegt dat hij al jaren vecht tegen ongefundeerde verdachtmakingen en hoopt dat er nu een einde aan komt.
Onafhankelijk onderzoek
Staatssecretaris Snel zei vanmorgen dat hij de Tweede Kamer altijd naar eer en geweten heeft geïnformeerd, op basis van de informatie die hij had. Hij wil precies laten uitzoeken of die informatie klopt. “De onderste steen moet boven komen. Het werk van de Belastingdienst moet boven elke twijfel verheven zijn.”
Vorige week werd al duidelijk dat een onafhankelijke commissie onderzoek gaat doen naar de manier waarop de Belastingdienst omgaat met toeslagen. Een van de onderdelen van dat onderzoek is het ‘etnisch profileren’ door de Belastingdienst.
Snel maakte vandaag bekend dat de onderzoekscommissie onder leiding komt van oud-vicepresident van de Raad van State Donner. Andere leden zijn de Commissaris van de Koning in Drenthe, Klijnsma, en hoogleraar staats- en bestuursrecht Den Ouden.
Telegraaf 29.05.2019 De Belastingdienst heeft nep-bewijs gebruikt om een gastouderbureau voor kinderopvang en honderden ouders aan te pakken en toeslagen voor kinderopvang onterecht stop te zetten. Het gaat in vrijwel alle gevallen om ouders met een tweede nationaliteit, zoals de Turkse of Marokkaanse. Dit blijkt uit onderzoek van RTL Nieuws en dagblad Trouw.
De dienst heeft onjuiste en verouderde informatie gebruikt. Op basis van die informatie informeerde staatssecretaris Snel (Financiën) de Tweede Kamer verkeerd. Het gaat om het gastouderbureau Dadim voor kinderopvang uit Eindhoven. De Belastingdienst heeft altijd beweerd dat ’signalen’ van de GGD in 2013 aanleiding waren voor een onderzoek naar dit bureau, wegens vermoedens van georganiseerd misbruik en fraude. Betrokken GGD’s melden nu officieel dat de lezing van de Belastingdienst en Snel helemaal niet waar is.
Telegraaf 28.05.2019 De Belastingdienst heeft een gigantische achterstand met ict-projecten en loopt die, als het zo doorgaat, voorlopig ook niet in. De problemen zijn zó groot dat verantwoordelijk staatssecretaris Snel (Financiën) zijn collega’s in het kabinet en Kamerleden vraagt om zich de komende tijd in te houden met plannen die de Belastingdienst moet doorvoeren.
Dat blijkt uit een brief die Snel zojuist aan de Tweede Kamer heeft verstuurd. De politiek zou dus een pas op de plaats moeten maken, als het aan Snel ligt, en minder nieuwe plannen moeten doorvoeren die veel van de fiscus vergen. Als er geen nieuwe taken over de schutting worden gegooid, heeft de Belastingdienst eindelijk de handen vrij om oude problemen op te lossen. De D66-bewindsman vraagt de Kamer om prioriteiten te stellen.
Systeem uit 1982
De Belastingdienst ziet namelijk dat het maar niet lukt om achterstallig onderhoud goed aan te pakken. Als de ict’ers aan de ene kant van de organisatie problemen oplossen en onderhoud plegen, blijkt dat er aan de andere kant van de organisatie systemen verouderen. Iets meer dan 50 procent van de systemen kampt daardoor met achterstallig onderhoud. En dat heeft gevolgen. De Rekenkamer meldde bijvoorbeeld recent dat het ict-systeem van de omzetbelasting stamt uit 1982 en dat het voorlopig niet lukt om een nieuw belastingtarief in te voeren door dit krakkemikkige systeem.
Pas op de plaats
De fiscus wil dit soort problemen aanpakken, maar dat lukt niet omdat er telkens nieuwe taken bij komen, vooral door wetgeving en politieke wensen die er voor zorgen dat de systemen aangepast moeten worden. Snel vraagt de politiek daarom tijdelijk een pas op de plaats te maken. Het is de bedoeling dat na 2021 er weer meer ruimte is voor nieuw beleid.
Het komt nu al regelmatig voor dat nieuw fiscaal beleid even niet ingevoerd kan worden vanwege hindernissen op ict-gebied. Zo werd bijvoorbeeld direct gezegd dat een verlaging van de energiebelasting tijdens dit lopende kalenderjaar, niet doorgevoerd kan worden. Ook bij de roettaks en wijzigingen bij de belastingheffing in box 3 werd daarom ’nee’ verkocht. Staatssecretaris Snel moet in het kabinet om dezelfde reden af en toe ook op de rem trappen, ook al staan kabinet, parlement en samenleving te springen om nieuw beleid.
Klimaatplannen
Het is nog de vraag wat dit alles precies betekent voor de klimaatplannen van het kabinet. Ook die moeten immers deels doorgevoerd worden door de fiscus. Maar de belastingdienst denkt dat sommige heffingen op vervuilende zaken ook door andere ministeries geregeld kunnen worden. Daardoor heeft de fiscus meer ruimte om de achterstand in te lopen.
Volgens de belastingdienst worden er momenteel genoeg mensen aangenomen bij de fiscus. Daar zit de oplossing niet, stelt de organisatie. Het kan volgens de fiscus niet sneller dan het nu gaat, omdat mensen ook nog intern moeten worden opgeleid. Een rem zetten op nieuw fiscaal beleid biedt daarom de enige remedie, zo wordt gesteld.
In het verleden mislukt
Maar of politici zich echt kunnen en willen inhouden met het bedenken van nieuwe plannen, dat zal nog maar moeten blijken. In het verleden is er van zulke voornemens ook weinig terechtgekomen.
De doelstelling van Snel is om het percentage van systemen dat kampt met achterstallig onderhoud terug te brengen van 52 naar 30 procent in 2022.
NOS 21.05.2019 Het kabinet keurt iedere vorm van etnisch profileren af. Dat zei minister Hoekstra in de Tweede Kamer op kritische vragen naar aanleiding van berichten van RTL en Trouw. Die media meldden gisteren dat de fiscus mogelijk gegevens over de tweede nationaliteit van mensen heeft gebruikt om te bepalen of toeslagen moesten worden ingetrokken.
Hoekstra sprak van een “ingewikkeld en pijnlijk dossier”. Hij erkende dat er bij het intrekken van toeslagen eerder al fouten zijn gemaakt en dat de staatssecretaris van Financiën daarvoor excuses heeft aangeboden.
Objectiveerbaregrond
Volgens Hoekstra moet de Belastingdienst bij het opsporen van fraude zoeken naar een “objectiveerbare grond” en hoort het selecteren op basis van iemands nationaliteit daar niet bij.
De Autoriteit Persoonsgegevens doet onderzoek naar de werkwijze van de Belastingdienst. Hoekstra zei in de Kamer dat de fiscus volledig aan dat onderzoek zal meewerken. Verder is het kabinet van plan een externe adviescommissie in het leven te roepen, die de uitvoering van de toeslagen bekijkt. Die commissie zal nadrukkelijk ook etnisch profileren onderzoeken.
Kamer zeer kritisch
De Kamer is zeer kritisch over de gang van zaken en vindt dat de Belastingdienst nooit onderscheid mag maken naar nationaliteit. SP-Kamerlid Leijten zei dat de Belastingdienst toch moet kunnen uitsluiten dat er op basis van de achtergrond van mensen wordt geselecteerd.
En Kamerlid Omtzigt van regeringspartij CDA benadrukte dat eerder de Nationale ombudsman “vernietigend” en de Raad van State en de Kinderombudsman “snoeihard” over de Belastingdienst zijn geweest.
Telegraaf 21.05.2019 Het ministerie van Financiën laat breed onderzoeken hoe de Belastingdienst te werk gaat bij het opsporen van fraude met de kinderopvangtoeslag. Aanleiding daarvoor is een bericht eerder deze week dat de fiscus toeslagen zou hebben stopgezet, alleen op basis van de tweede nationaliteit van de aanvrager.
„Het kabinet keurt iedere vorm van etnisch profileren af”, zei minister Wopke Hoekstra tijdens het Vragenuur in de Tweede Kamer. „Het mag op geen enkele manier.” Daarom zetten Hoekstra en verantwoordelijk staatssecretaris Menno Snel een speciale adviescommissie aan het werk. De minister sprak van een „ingewikkeld en pijnlijk dossier.”
De Autoriteit Persoonsgegevens kondigde eerder al een onderzoek aan naar de kwestie, die ook in de Tweede Kamer tot kritische reacties leidde. De zaak kwam aan het rollen door berichtgeving van RTL Nieuws en Trouw.
MSN 21.05.2019 De Belastingdienst wordt binnenstebuiten gekeerd om vast te stellen waar de afkomst van burgers een rol heeft gespeeld in de controle op en het geven van toeslagen aan burgers. Dit beloofde minister Hoekstra (Financiën) zojuist in de Tweede Kamer.
Er komt een onafhankelijk, diepgaand onderzoek met externe experts naar alle mogelijke manieren waarop de Belastingdienst tweede nationaliteit of afkomst in het verleden heeft gebruikt of nu nog steeds gebruikt.
Hoekstra reageerde daarmee op de onthullingen van RTL Nieuws en Trouw dat de Belastingdienst bij het stopzetten van toeslagen van kinderopvang in het verleden ook keek naar de achtergrond van ouders, gastouders en gastouderbureaus. De Autoriteit Persoonsgegevens onderzoekt twee klachten over twee incidenten, zo werd gisteren bekend. Onder druk van de onthullingen gaat het kabinet nu de hele Belastingdienst doorlichten. Tot gisteren ontkende de Belastingdienst iedere vorm van etnisch profileren.
Pijnlijk dossier
“Het kabinet is ten principale tegen iedere vorm van etnisch profileren. Laat dat glashelder zijn”, aldus Hoekstra. Hij noemde het een ingewikkeld en ‘pijnlijk’ dossier en biechtte tegelijk op dat hij niet langer kon uitsluiten dat nationaliteit op een onjuiste manier is gebruikt door de Belastingdienst.
“Het onderzoek moet uitwijzen op welke manier ‘gebruik is gemaakt van nationaliteit”, zei Hoekstra. “Je zit hier met een knoop in je maag naar te kijken. Etnisch profileren kan niet en mag niet.”
Kamer geschokt over etnisch profileren
CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt, die eerder in deze zaak het voortouw nam, eiste dat dit onderzoek zo onafhankelijk mogelijk en dús extern moet zijn, omdat de Belastingdienst niet kan worden vertrouwd. “De Nationale Ombudsman deed onderzoek, de hoogste rechters floten de dienst terug, en nog steeds vechten dezelfde ouders tegen de overheid. Onze instituties hebben hier gefaald”, zei Omtzigt geëmotioneerd. De Kamer gaat later in overleg met staatssecretaris Snel over de uitwerking van het onderzoek.
De Tweede Kamer toonde zich geschokt over de onthullingen over etnisch profileren. SP-Kamerlid Renske Leijten noemde het terecht als fraude wordt bestreden, maar stelde dat juist achtergrond geen rol mag spelen voor de overheid. Zij wil, net zoals het CDA, zo snel mogelijk een oplossing voor de ouders die nog steeds moeten procederen vanwege het stopzetten of terugvorderen van toeslagen. Dat wilde Hoekstra nu niet toegeven.
Grof schandaal
PvdA-Kamerlid Henk Nijboer noemde het etnisch profileren een ‘grof schandaal’. GroenLinks-Kamerlid Snels sprak van een overheid die zich van z’n slechts kant heft laten zien. De oppositie wil ook dat de Belastingdienst zo snel mogelijk stopt met het bijhouden van oude gegevens over de tweede nationaliteit in de systemen van de Belastingdienst.
Minister Hoekstra zei dat in het externe onderzoek zal worden gekeken naar alle rechtszaken die de Belastingdienst onlangs heeft verloren. Ook wordt gekeken naar alle andere oude zaken bij het onterecht stopzetten van toeslagen én naar waar dit verder binnen de Belastingdienst speelt. Ook wil het kabinet kijken hoe de rechten van burgers beter kunnen worden gewaarborgd.
Volgens Hoekstra is het toelaatbaar als bij de jacht op fraude wordt gekeken naar ‘geobjectiveerde gegevens’, die aangeven dat er een risico is. Maar achtergrond mag dat volgens hem niet zijn.
Opnieuw moet staatssecretaris Snel (Financiën) verantwoording afleggen over de manier waarop de Belastingdienst met toeslagen omgaat. Ⓒ ANP
Telegraaf 20.05.2019 Opnieuw moet staatssecretaris Snel (Financiën) verantwoording afleggen over de manier waarop de Belastingdienst met toeslagen omgaat. De Kamer wil een debat met de bewindsman van D66 waarin hij uitlegt hoe de dienst fraude met kinderopvangtoeslag bestrijdt. Ook moet hij met een geloofwaardige regeling komen voor ouders die ten onrechte gedupeerd zijn.
Aanleiding voor de nieuwe ophef zijn publicaties van RTL en Trouw waaruit blijkt dat de fiscus de tweede nationaliteit van aanvragers van kinderopvangtoeslag bijhoudt. Het lijkt erop dat op basis hiervan toeslagen zijn geweigerd. De Autoriteit Persoonsgegevens doet hier onderzoek naar.
„Hier is duidelijk iets misgegaan”, reageert CDA-Kamerlid Omtzigt. „Dat is niet fraai, maar dat kan gebeuren. Wat niet kan, is dat er sinds 2017, nadat de Ombudsman, de Raad van State, de Hoge Raad, en de Autoriteit Persoonsgegevens erover aan de bel hebben getrokken, nog steeds geen regeling is voor gedupeerde ouders.”
’Bizar verhaal’
VVD-Kamerlid Lodders spreekt van een ’bizar verhaal’, GroenLinkser Snels vindt dat Snel ’heel wat uit te leggen’ heeft, Leijten (SP) noemt etnisch profileren van de Belastingdienst ’onacceptabel’. „Alles moet snel openbaar. Eerdere excuses zijn niets waard als Belastingdienst blijft zwijgen over haar methode en selectie.”
In 2014 zette de Belastingdienst na grootschalige fraude door Bulgaren toeslagen massaal stop. Daarbij werden echter veelvuldig fouten gemaakt. Ouders moesten soms tienduizenden euro’s aan ontvangen toeslagen terugbetalen zonder precies te weten wat ze fout hadden gedaan. Staatssecretaris Snel bood betrokken ouders excuses en in de Tweede Kamer ging hij door het stof omdat hij de Kamer niet volledig had geïnformeerd.
AD 20.05.2019 De Belastingdienst is opnieuw in verlegenheid gebracht. Vandaag blijkt dat aan drie ministeries onjuiste informatie verstrekt is over verstrekte voorschotten voor huur-, zorg- en kinderopvangtoeslagen. Daardoor klopten de jaarrekeningen van de betreffende departementen niet. In totaal stond 1,2 miljard euro te weinig aan openstaande voorschotten in de boeken.
De ministeries van Binnenlandse Zaken, Volksgezondheid en Sociale Zaken hadden eind 2018 in totaal 15,8 miljard euro aan voorschotten uitstaan. Het gaat daarbij om toeslagen die al waren uitgekeerd maar nog niet definitief aan de ontvangers waren toegekend. Door de fout van de fiscus stond slechts een bedrag van 14,6 miljard euro in de boeken.
Minister Wopke Hoekstra en staatssecretaris Menno Snel van Financiën betreuren de fout, die ook de controleurs van de Auditdienst Rijk (ADR) was ontgaan, en doen er alles aan die zo snel mogelijk te herstellen. ,,Er is geen effect op de rechtmatigheid van de uitgaven en er zijn ook geen consequenties voor de ontvangers van toeslagen’’, aldus het ministerie.
Maatregelen
De Belastingdienst heeft de blunder uiteindelijk zelf ontdekt. In samenspraak met de ADR worden maatregelen getroffen om herhaling te voorkomen. Zo worden bij het opstellen van het betreffende rapport handmatige verwerkingen voortaan zo veel mogelijk beperkt. Ook wordt de interne controle aangescherpt.
Hoekstra heeft ook de Algemene Rekenkamer ingelicht over de fout. Die was vorige week al kritisch over de financiële verantwoording van het kabinet over het afgelopen jaar. De boekhouding kreeg maar een krappe voldoende. De Tweede Kamer debatteert dinsdag over de jaarverslagen van de Rijksoverheid en over de beoordeling daarvan door de Rekenkamer.
NOS 20.05.2019 De Autoriteit Persoonsgegevens doet onderzoek naar etnisch profileren door de Belastingdienst. De fiscus gebruikte mogelijk gegevens over de tweede nationaliteit van mensen om te bepalen van wie de kinderopvangtoeslag werd stopgezet, schrijven RTL Nieuws en Trouw.
Het onderzoek wordt gehouden na klachten van een Almeers kinderdagverblijf en een gastouderbureau uit Eindhoven. Het bureau merkte in 2016 op dat een medewerker van de Belastingdienst de tweede nationaliteit van ouders bijhield in een Excel-bestand. Bij het kinderdagverblijf viel het op dat een paar jaar geleden bij de helft van de ouders de toeslagen waren ingetrokken. Het ging toen bijna alleen om ouders van buitenlandse komaf.
De Autoriteit Persoonsgegevens (AP) trok in 2017 al aan de bel bij de Belastingdienst met de vraag of de fiscus de tweede nationaliteit van mensen registreert en zo ja, of deze ook wordt gebruikt voor risicoselectie. Dat ontkende de Belastingdienst, staat in een brief die de krant en nieuwsrubriek hebben. Het is bijna altijd verboden om zaken als ras en etniciteit vast te leggen, zegt de AP. Onderzocht wordt nu of dat indirect toch is gebeurd via het registreren van de tweede nationaliteit.
Oorspronkelijke gegevens
Op vragen van RTL en Trouw geeft de Belastingdienst nu wel toe dat het gegevens over de nationaliteit gebruikt bij controles. Als verklaring geeft de fiscus dat met die informatie gecontroleerd kan worden of een ouder de Nederlandse nationaliteit bezit of een verblijfsstatus heeft. Die informatie zou komen uit de Basisregistratie Personen. Maar in die registratie wordt de nationaliteit sinds 2015 niet meer bijgehouden, enkel of iemand Nederlander is of niet.
Het ministerie van Binnenlandse Zaken reageert bij beide media verbaasd. “De Belastingdienst heeft geen autorisatie voor het bevragen van nationaliteiten waarvan de bijhouding beëindigd is”, stelt het ministerie. Als verklaring geeft de Belastingdienst daarvoor dat het beschikt over “oorspronkelijke gegevens” van de Basisregistratie Personen en dat het “de mogelijkheden beziet om deze gegevens te schonen in de systemen”.
De Belastingdienst ontkent overigens dat bij de bestrijding van fraude geselecteerd is op de tweede nationaliteit van gastouders, gastouderbureaus of vraagouders. Maar helemaal zeker weten, doet de dienst dat niet. “Voor geen enkele organisatie is het echter mogelijk om een absolute garantie te geven. Dat geldt ook voor de onze”, staat in een reactie.
Honderden toeslagen stopgezet
In 2014 kwamen ruim 230 gezinnen in financiële problemen, toen de Belastingdienst van het ene op het andere moment de kinderopvangtoeslag stopzette. Volgens de dienst waren er “signalen van fraude”, maar jaren later bleek dat het stopzetten in slechts 27 gevallen terecht was. Ouders moesten de toeslagen terugbetalen en pas na het stopzetten van de toeslagen werd bij ouders om bewijzen gevraagd.
Ouders dienden bijna 400 bezwaarschriften in, maar zij konden hun bezwaar niet goed motiveren omdat de fiscus niet duidelijk had aangegeven welke bewijsstukken ontbraken of onvoldoende waren. De actie leidde tot scherpe kritiek van de Nationale ombudsman en de Kinderombudsman. Staatssecretaris Snel bood in oktober vorig jaar zijn excuses aan voor de werkwijze van de Belastingdienst.
AD 20.05.2019 De Autoriteit Persoonsgegevens doet onderzoek naar mogelijk etnisch profileren door de Belastingdienst. Dat schrijven Trouw en RTL Nieuws na gezamenlijk onderzoek. De Belastingdienst zou de tweede nationaliteit van aanvragers van toeslagen bijhouden.
Mogelijk is de toeslag voor kinderopvang zelfs in sommige gevallen stopgezet op basis van de tweede nationaliteit van een aanvrager. In 2016 ontdekte een gastouderbureau uit Eindhoven dat een medewerker van de Belastingdienst de tweede nationaliteit van mensen bijhield.
De Belastingdienst zegt dat die gegevens automatisch worden geregistreerd vanuit de Basisregistratie Personen (BRP), maar sinds 2015 wordt daar de tweede nationaliteit niet meer bijgehouden. Instanties als de Belastingdienst zien alleen of iemand Nederlander is
Geen rol
Bij de Belastingdienst spelen etnische achtergrond of nationaliteit geen rol wanneer wordt vermoed dat iemand fraude pleegt, zegt het ministerie van Financiën in een reactie. Er zou alleen onderzoek zijn gedaan na signalen dat mogelijk sprake was van misbruik.
Om te kunnen beslissen over een toeslagaanvraag worden nationaliteit en verblijfstitel volgens het ministerie gebruikt zoals die staan in de Basisregistratie Persoonsgegevens. De fiscus laat weten dat ‘momenteel de mogelijkheden worden bezien om deze gegevens te schonen in de systemen’.
Kamer wil opheldering
Diverse partijen in de Tweede Kamer willen opheldering in de zaak. ,,Als blijkt dat toeslag bij alle mensen bij dubbele nationaliteit werd ingetrokken en bij iedereen met enkel de Nederlandse nationaliteit niet, dan heeft de staatssecretaris behoorlijk wat uit te leggen”, twitterde Pieter Omtzigt van regeringspartij CDA.
VVD’er Helma Lodders spreekt van een ‘bizar verhaal’. Volgens GroenLinkser Bart Snels heeft staatssecretaris Menno Snel (Financiën) ‘heel wat uit te leggen’. Etnisch profileren door de Belastingdienst is onwettelijk en heeft mensen in grote financiële problemen gebracht, meent Lodders. Hij wil net als Renske Leijten (SP) een debat.
Telegraaf 20.05.2019 De Autoriteit Persoonsgegevens doet onderzoek naar de manier waarop de Belastingdienst fraude met kinderopvangtoeslag opspoort. Volgens Trouw en RTL houdt de fiscus de tweede nationaliteit van aanvragers van toeslagen bij. De toeslag voor kinderopvang zou in sommige gevallen zijn stopgezet op grond van de tweede nationaliteit van een aanvrager.
Bij de Belastingdienst spelen etnische achtergrond of nationaliteit geen rol wanneer wordt vermoed dat iemand fraude pleegt, zegt het ministerie van Financiën in reactie op de berichtgeving van RTL en Trouw over etnisch profileren bij de fiscus.
Er zou alleen onderzoek zijn gedaan na signalen dat mogelijk sprake was van misbruik. Om te kunnen beslissen over een toeslagaanvraag worden nationaliteit en verblijfstitel volgens het ministerie gebruikt zoals die staan in de Basisregistratie Persoonsgegevens.
Tweede nationaliteit
In 2016 ontdekte een gastouderbureau uit Eindhoven dat een medewerker van de Belastingdienst de tweede nationaliteit van mensen bijhield. Bij een opvang in Almere werd van de helft van de ouders, allemaal met een niet-Nederlandse achtergrond, de toeslag plotseling ingetrokken.
De Autoriteit Persoonsgegevens laat maandag weten dat zolang het onderzoek loopt er geen inhoudelijke mededelingen worden gedaan. In 2014 zette de fiscus, na grootschalige fraude door Bulgaren, toeslagen massaal stop.
BB 15.05.2019 De personeelstekorten bij de Belastingdienst hebben gevolgen voor de uitvoering van het toezicht, maar die gevolgen zijn niet te kwantificeren omdat concrete cijfers ontbreken. Dat schrijft de Algemene Rekenkamer in het jaarlijkse verantwoordingsonderzoek. De Belastingdienst moet in 2019 3.450 fte werven en dat is geen makkelijke opgave.
Onvoldoende
De personeelsproblemen spelen de Belastingdienst al jaren parten. Net als in de voorgaande jaren krijgt het personeelsbeleid een onvoldoende van de Rekenkamer. Ze concludeert wel dat de informatievoorziening over het personeelsbestand is verbeterd, waardoor de fiscus beter kan sturen op instroom, doorstroom en uitstroom van het personeel. In 2016 liep een vertrekregeling verkeerd door gebrek aan controle op dat gebied. Meer belastingambtenaren, en bovendien de niet de ambtenaren die de Belastingdienst beoogd had, meldden zich toen voor vertrek.
IT-personeel
‘De beschikbaarheid van IT-personeel is een probleem’, schrijft de Rekenkamer. De Belastingdienst kampt met verouderde IT-systemen en financiering is niet het enige obstakel dat daarvoor overwonnen moet worden. Er is ook competent personeel nodig met de juiste kennis. De krapte op de arbeidsmarkt, zeker wat betreft IT-personeel, maakt dit een lastige opgave: ‘Gebleken is dat de vraag naar IT-personeel in 2018 veel groter was dan het aanbod en dat dit ook de komende jaren het geval zal zijn.’
Verouderde systemen
Vanwege het tekort aan goed IT-personeel bestaat de kans dat er te weinig capaciteit is voor het opruimen van verouderde systemen. Daarom scoort de Belastingdienst ook een onvoldoende op voor het oplossen van de zogeheten ‘legacy-problematiek’. Er zijn verbeteringen: ‘Het inzicht in en de informatie over de kwaliteit van de ICT-systemen is in 2018 verder toegenomen.’ Maar de gewenste verbetering blijft uit.
Telegraaf 06.03.2019 De Belastingdienst is nog €1 miljoen extra kwijt aan de mislukte vertrekregeling. Werknemers die eigenlijk al op weg waren naar hun pensioen, krijgen dat bedrag toch nog uitgekeerd.
Dat vertelt staatssecretaris Snel in antwoord op Kamervragen van SP-Kamerlid Leijten. Die stelde de vragen naar aanleiding van berichtgeving van deze krant over medewerkers van de fiscus die richting hun pensioen al met onbetaald verlof waren en afscheid hadden genomen van collega’s, maar toch met recht aanspraak maakten op de vertrekregeling van de Belastingdienst.
Dat zou in elk geval tonnen gaan kosten, maar de rekening blijkt in werkelijkheid nog hoger te liggen. Snel schat dat de al bijna gepensioneerde werknemers in totaal ongeveer €1 miljoen mee gaan krijgen, of in elk geval een bedrag in die ’orde van grootte’.
Beperkt belang
Leijten wilde ook van de staatssecretaris weten waarom de Tweede Kamer niet op de hoogte gehouden was over deze gang van zaken. „Gezien het voor de werkgever relatief beperkte financiële belang van de procedures afgezet tegen de gehele financiële omvang van de vertrekregeling, was er voor mij geen aanleiding om uw Kamer te informeren”, antwoordde Snel.
Hij blijft erbij dat de Belastingdienst reden had om de oud-medewerkers een vertrekpremie te weigeren, omdat er volgens hem bij het levensloopverlof richting het pensioen sprake was dat zij al afscheid hadden genomen. De rechter wees erop dat de mensen formeel nog gewoon in dienst waren en dus recht hadden op de premie.
NU 29.01.2019 Risicovolle belastingaangiftes van mkb’ers worden wel degelijk goed gecontroleerd, zegt staatssecretaris Menno Snel (Financiën). Een eerder verhaal van dagblad Trouw, waarin staat dat deze aangiftes niet goed worden gecheckt, berust volgens hem op een misverstand.
“De suggestie dat risicovolle aangiftes niet worden gecontroleerd door ons, is onjuist”, zei Snel dinsdag tijdens het Vragenuur in de Tweede Kamer op vragen van SP’er Renske Leijten.
Leijten noemt het onrechtvaardig dat bij sommige mensen toeslagen direct worden stopgezet, maar bedrijven er kennelijk mee wegkomen als die bewust valse belastingaangiftes indienen.
Risicovolle aangiftes zouden niet worden gecontroleerd
Trouw schreef zaterdag dat de fiscus 25.000 “risicovolle aangiftes” uit 2016 over de winstbelasting van vooral mkb-bedrijven niet meer gaat controleren vanwege een gebrek aan personeel. Zo worden deze aangiftes ongezien afgevinkt. De krant baseert zich op een intern document van de Belastingdienst.
Maar volgens Snel berust het bericht op een misverstand. Alle 680.000 aangiftes van de mkb’ers worden automatisch gecontroleerd. Op basis van het risico worden die ingedeeld in drie categorieën. De aangiftes in de eerste categorie zijn het risicovolst. Deze aangiftes worden daarom allemaal nog een keer behandeld.
De 25.000 aangiftes waar Trouw over schrijft, vallen niet onder de zwaarste risicocategorie en worden ook niet allemaal gecontroleerd. “Dat doen we al jaren zo”, zei Snel.
Toch nam de Kamer geen genoegen met deze uitleg. “Dit komt knullig over naar de mensen die ieder jaar hun belastingaangifte netjes invullen”, zei VVD-Kamerlid Helma Lodders.
PvdA’er Henk Nijboer rekent het Snel niet aan dat de Belastingdienst al jaren “piept en kraakt”, maar vindt dat de staatssecretaris het probleem hier wel bagatelliseert.
Belastingdienst heeft al jaren last van reorganisatie
De Belastingdienst kampt al jaren met een personeelstekort. Dat is een gevolg van een in 2015 ingezette reorganisatie waardoor met name ervaren, oudere krachten de fiscus verlieten. Daar moesten nieuwe werknemers voor in de plaats komen die ervaring hebben met IT-systemen, maar het aantrekken van nieuw personeel verloopt traag.
Snel erkent dat dit effect heeft op het controleren van aangiftes. “Zonder openstaande vacatures, is er meer toezicht”, aldus de bewindsman.
Bovendien waakt hij voor het beeld dat mkb’ers er bij hun aangiftes een potje van maken. “Dat klopt niet”, aldus Snel.
De Belastingdienst was op zoek naar 4.200 werknemers. Op dit moment staan er nog 3.400 vacatures open bij de fiscus.
NU 28.01.2019 Een meerderheid van de Tweede Kamer wil opheldering van staatssecretaris Menno Snel van Financiën over duizenden ongecontroleerde risicovolle mkb-aangiften.
Dat blijkt een rondgang van de NOS. Zowel de coalitie als de oppositie willen opheldering over de honderden miljoenen die de fiscus hierdoor mogelijk misloopt.
Het probleem is, net als veel eerdere problemen bij de Belastingdienst, te herleiden naar een gebrek aan personeel. Het gaat om duizenden aangiften voor winstbelasting uit 2016 niet zouden worden gecontroleerd. Er zouden nog zo’n 25.000 exemplaren niet bekeken zijn.
Hoeveel geld dit de overheid kost, is niet bekend. Trouw schrijft dat het om honderden miljoenen kan gaan, omdat zulke dossiers volgens de Algemene Rekenkamer gemiddeld 9.000 tot 12.000 euro opleveren.
Fiscus: Minder personeel, meer ondernemers
In een reactie heeft de Belastingdienst tegen Trouw gezegd dat nooit elke risicovolle aangifte gecontroleerd wordt en dat het dus niets nieuws is. Hoeveel procent niet wordt gecontroleerd, wil de fiscus niet zeggen tegen de krant.
Volgens de Belastingdienst speelt de afname van het personeel wel een rol. Daarnaast is het aantal ondernemers de afgelopen jaren gestegen.
Voor 2017 is er een andere methode ingevoerd om te bepalen wat een risicovolle aangifte is. Zo wordt het aantal beter afgesteld op het aantal medewerkers bij de Belastingdienst.
Een aangifte kan om meerdere redenen als risicovol worden gezien door de Belastingdienst. Zo kan de ondernemer geld lenen van zijn eigen onderneming om minder belasting te hoeven betalen.
De Kamer wil dat de staatssecretaris bedenkt hoe duizenden aangiften van bedrijven beter gecontroleerd kunnen worden.
NOS 28.01.2019 Er is Kamerbrede kritiek op de Belastingdienst nu blijkt dat duizenden mkb-aangiften niet goed gecontroleerd worden en de overheid daardoor veel geld misloopt. Zowel coalitie- als oppositiepartijen snappen niets van de duizenden ongecontroleerde aangiften waarover Trouw dit weekend schreef. De partijen willen snel een debat met staatssecretaris Snel.
Volgens Trouw, dat een intern document van de dienst in handen heeft, zijn 25.000 ‘risicovolle’ aangiften niet in behandeling genomen. Het gaat bijvoorbeeld om ondernemers die geld lenen uit een eigen bedrijf, ondernemers die emigreerden en aangiften van stichtingen en verenigingen.
Bij leningen boven de 17.500 euro moet bijvoorbeeld gecheckt worden of de lening wel op de juiste manier is gegaan. Volgens een woordvoerder van staatssecretaris Snel worden inderdaad niet alle aangiftes gecontroleerd. “Dat was al het systeem. Maar er komen steeds meer ondernemers bij, terwijl er nog steeds veel personeel uitstroomt”, aldus de woordvoerder.
Dit kan niet zo. Als de Belastingdienst zelf risico’s ziet dat bedrijven met leningconstructies de boel flessen, moet de dienst er juist in hoogste staat van paraatheid achteraan, aldus Henk Nijboer, PvdA .
PvdA, SP en D66 dringen daarom nogmaals aan op extra geld en meer personeel voor de dienst.
Volgens PvdA-Tweede Kamerlid Nijboer moet de nog altijd lopende reorganisatie onmiddellijk worden stopgezet. “Honderden mensen met kennis worden weggestuurd. Nu zitten we met de gebakken peren.”
Volgens Nijboer gaat het om veel geld; zo leenden ondernemers 51 miljard euro uit eigen vennootschap. Nijboer denkt dat de staat zeker 1 miljard euro misloopt.
“Dit is ondermijnend voor het draagvlak van ons stelsel”, zegt SP-Kamerlid Leijten, die het ook ernstig noemt dat ze het nieuws uit een krant moest vernemen.
‘Geen fiscaal pardon’
“Handhaving is cruciaal voor de belastingmoraal”, zeggen ook D66, CDA en VVD. “De grootste risico’s moeten als eerste aangepakt”, zegt D66-Kamerlid Van Weijenberg.
“Snel moet maatregelen nemen. En het moet in ieder geval wat anders zijn dan een fiscaal pardon, daar los je niets mee op”, aldus CDA-Kamerlid Omtzigt op NPO Radio 1. “Daarom willen we ook met hem in gesprek, om te kijken naar andere mogelijkheden.”
Bedrijven willen betrouwbare Belastingdienst
Ook het bedrijfsleven is niet blij met de problemen bij de Belastingdienst. “Het vertrouwen in de Belastingdienst komt hierdoor onder druk te staan”, zegt Jacco Vonhof, voorzitter van MKB-Nederland. “Het is net als met verkeersboetes: als je allemaal weet dat je eventueel geflitst kunt worden, dan voelt dat eerlijk. Als je het idee hebt dat de een wel geflitst wordt en de ander niet, dan voelt dat als heel oneerlijk.”
Vonhof wil dat de Belastingdienst “zo snel mogelijk de personele bezetting op orde krijgt, de IT-systemen voor elkaar krijgt en weer controleert zoals het hoort.”
Controles op aangiften
De Belastingdienst controleert met een risicogericht proces. Wanneer een aangifte één of meer risico’s bevat, wordt deze geautomatiseerd “uitgeworpen”. Het is niet zo dat alle uitworp per definitie gecontroleerd wordt. Om te bepalen welk deel van de uitworp wordt opgepakt zijn risicofactoren bepalend.
In deze afweging speelt de beschikbare capaciteit van personeel ook een rol. De vertrekregeling leidt tot een versnelde uitstroom van medewerkers. Daarnaast is het zo dat het aantal ondernemers jaarlijks toeneemt. Bij gelijkblijvende capaciteit worden hierdoor relatief minder aangiftes behandeld, zegt een woordvoerder van de Belastingdienst.
MSN 26.01.2019 De Belastingdienst moet prioriteit geven aan risicovolle aangiften. Dat stelt PvdA-Kamerlid Henk Nijboer in reactie op berichtgeving in Trouw. Het dagblad meldde dat door gebrek aan personeel bij duizenden aangiften waar aanleiding is voor extra controle, niet wordt gecontroleerd. Nijboer wil een debat over de kwestie.
Het gaat bijvoorbeeld om aangiften van mensen, die geld hebben geleend uit hun eigen bedrijf.
De Belastingdienst kampt onder meer door een uit de hand gelopen vertrekregeling al langer met een gebrek aan personeel. Volgens Trouw wil de Belastingdienst duizenden van deze aangiften goedkeuren, omdat de capaciteit voor controle ontbreekt.
Telegraaf 26.01.2019 De Belastingdienst kampt met zo’n groot tekort aan personeel, dat duizenden risicovolle aangiften niet gecontroleerd kunnen worden.
De fiscus wil de aangiften daarom ongezien goedkeuren, maar heeft geen idee hoeveel geld de schatkist daardoor dreigt mis te lopen. Dat blijkt uit een recent intern document van de Belastingdienst, dat in bezit is van Trouw.
Het gaat om aangiften voor de winstbelasting uit 2016 van voornamelijk midden- en kleinbedrijven. De Belastingdienst selecteert op basis van zelf gestelde criteria welke aangiften extra controle vereisen. Van die risicovolle aangiften lagen er eind vorig jaar nog zo’n 25.000 op de plank, schrijft de fiscus.
De risicovolle aangiften bestaan vooral uit ondernemers die geld lenen van hun eigen vennootschap, aangiften van stichtingen en verenigingen, en ondernemers die emigreren naar het buitenland.
Er is echter niet genoeg capaciteit om al die geselecteerde aangiften te controleren. De Belastingdienst wil daarom ruim 90 procent van de verdachte aangiften niet verder in behandeling nemen en ‘conform’ afdoen. Dat houdt in dat de Belastingdienst akkoord gaat met de aangifte zoals die is ingediend, ook al is die mogelijk niet correct.
AD 26.01.2019 Door personeelstekorten bij de belastingdienst worden duizenden verdachte aangiften ongezien goedgekeurd. Dat schrijft Trouw op basis van een intern document van de fiscus. Hoeveel geld de overheid daardoor precies mis gaat lopen, is onbekend, maar het loopt al snel in de honderden miljoenen, zo heeft de krant berekend.
Het gaat volgens Trouw om aangiften voor de winstbelasting uit 2016 van voornamelijk midden- en kleinbedrijven. De risicovolle aangiften bestaan vooral uit ondernemers die geld lenen van hun eigen vennootschap, aangiften van stichtingen en verenigingen, en ondernemers die emigreren naar het buitenland. Van die aangiften zijn er nog zo’n 25.000 niet gecontroleerd.
Omdat er onvoldoende capaciteit is om die nog allemaal na kijken, wil de fiscus ruim 90 procent daarvan ‘conform’ afdoen. Dat houdt in dat de Belastingdienst akkoord gaat met de aangifte zoals die is ingediend, ook al is die mogelijk niet correct.
De Belastingdienst laat in een reactie aan Trouw weten dat er nooit sprake is ‘van 100 procent controle’, maar gaat niet in op de vraag of het ongezien goedkeuren nu veel meer is dan anders. Volgens de Belastingdienst is er voldaan aan de doelstelling om voor minimaal 1,4 miljard euro aan correcties op te leggen.
PvdA-Kamerlid Henk Nijboer wil een debat over de kwestie. Hij stelt naar aanleiding van de berichtgeving dat de Belastingdienst prioriteit moet geven aan risicovolle aangiften.
Medewerkers die al afscheid hadden genomen, hebben nu ook recht op de vertrekregeling, bepaalde de Centrale Raad van Beroep.
NOS 17.01.2019 De omstreden vertrekregeling van de Belastingdienst is nog eens tonnen duurder. Medewerkers die eerder met onbetaald verlof waren gegaan richting hun pensioen, hebben ook recht op een vertrekvergoeding.
De Centrale Raad van Beroep heeft zes medewerkers van de Belastingdienst daarmee in het gelijk gesteld, schrijft De Telegraaf. Zij gingen tegen een eerdere afwijzing van de Belastingdienst in beroep. Nog eens vijf andere medewerkers wachten op een uitspraak in een soortgelijke zaak.
De Belastingdienst stelde de vertrekregeling in februari 2015 in als onderdeel van een reorganisatie. In korte tijd meldden zich 5000 mensen voor de vergoeding van maximaal 75.000 euro. Dat kostte de Belastingdienst tot nu toe 700 miljoen euro. Daar komen nu dus nog enkele tonnen bij.
De schade voor de Belastingdienst had nog veel groter kunnen zijn, schrijft de krant. Nog eens 57 mensen die ook een zogenoemde levensloopregeling hadden, gingen niet in beroep tegen de eerste afwijzing van de Belastingdienst. Zij kunnen nu geen aanspraak meer maken op de vertrekregeling.
Telegraaf 17.01.2019 De miljoenen verslindende vertrekregeling van de Belastingdienst blijkt nog meer te gaan kosten. Ook medewerkers die al een voorschot hadden genomen op hun pensioen en afscheid hadden genomen, hebben recht op een zak geld.
De vertrekregeling was zó ruim, dat zelfs mensen die richting hun pensioendatum al onbetaald verlof hadden opgenomen, recht hebben op een vertrekpremie. De Belastingdienst moet ook aan hen tienduizenden euro’s per persoon overmaken. En dat terwijl de gewraakte regeling al honderden miljoenen euro’s kostte, waarbij er ook veel te veel goede krachten vertrokken.
De extra kostenpost is het gevolg van een reeks rechterlijke uitspraken in zaken die zes oud-medewerkers van de Belastingdienst tegen hun eigen baas hadden aangespannen. Zij hebben allemaal recht op een riante vertrekpremie.
De schade kan voor de fiscus nog groter uitvallen, want er zijn nog vijf soortgelijke zaken onder de rechter.
NU 28.12.2018 De problemen bij de Belastingdienst zijn voorlopig niet voorbij. Staatssecretaris van Financiën Menno Snel zegt dat volgend jaar nog niet alles opgelost is.
Ook met alle ingrepen die het kabinet wil doen bij de fiscus, heeft het tijd nodig voordat alles weer op orde is bij de Belastingdienst, stelt de bewindsman in een interview met De Telegraaf.
“Ik vind dat je hierover eerlijk moet communiceren. Als je zou communiceren: er zat een gaatje in mijn band, ik leg er een plakkertje op en daarmee blijft de Belastingdienst altijd heerlijk doorrijden, is dat niet een goede analyse”, aldus Snel.
De staatssecretaris spreekt van “complexe en hardnekkige” problemen. “Zelfs al lukken al mijn beleidsmatige aanpassingen, dan kan ik nog steeds niet zeggen: volgend jaar zijn alle problemen voorbij”, bekent de D66’er.
Snel wil geen valse hoop verspreiden
De Belastingdienst stapte in 2017 over op een nieuw computersysteem om de schenk- en erfbelasting te incasseren, maar die overgang pakte verkeerd uit. De afhandeling van aangiften raakte achterop, waardoor de fiscus honderden miljoenen aan belastinggeld nog niet heeft geïnd.
Snel wil geen valse hoop verspreiden: “We hopen natuurlijk dat het aantal incidenten afneemt en daarvoor heb ik meer grip nodig op de dienst. Maar je moet niet te snel te veel willen oplossen. Sterker nog: dat was de kern van wat ik als probleem van de vorige plannen zag. Ik vertraag een beetje, doe een stapje terug in het ambitieniveau, maar uiteindelijk met als doel om die aanpassing beter te laten zijn.”
De problemen met onder meer ict zijn volgend jaar nog niet allemaal opgelost, zegt hij tegen De Telegraaf.
NOS 28.12.2018De problemen bij de Belastingdienst zijn nog niet voorbij. Staatssecretaris Menno Snel van Financiën zegt in een interview met De Telegraaf dat hij verwacht dat de problemen bij onder meer de Belastingtelefoon en met de ict volgend jaar niet allemaal zijn opgelost.
De D66-politicus zegt dat hij eerlijk wil zijn over de problemen bij de fiscus. “Als je zou communiceren: er zat een gaatje in mijn band, ik leg er een plakkertje op en daarmee blijft de Belastingdienst altijd heerlijk doorrijden, is dat niet een goede analyse.”
“De werkelijkheid is dat er complexe en hardnekkige problemen zijn. Zelfs al lukken al mijn beleidsmatige aanpassingen, dan kan ik nog steeds niet zeggen: volgend jaar zijn alle problemen voorbij”, zegt Snel tegen de krant.
Vrijwillige vertrekregeling
De Belastingdienst kampt al jaren met grote problemen. Zo was de Belastingtelefoon meerdere keren onbereikbaar en door aanhoudende ict-problemen kwam de inning van belastingen in gevaar. Een vrijwillige vertrekregeling was zó populair dat te veel medewerkers vertrokken en de dienst een personeelstekort kreeg.
Snel hoopt wel dat er volgend jaar minder incidenten zijn. “Maar je moet niet te snel te veel willen oplossen. Sterker nog: dat was de kern van wat ik als probleem van de vorige plannen zag. Ik vertraag een beetje, doe een stapje terug in het ambitieniveau, maar uiteindelijk met als doel om die aanpassing beter te laten zijn.”
AD 28.12.2018 ,,De chaos bij de Belastingdienst is voorlopig nog niet voorbij. Zelfs als alle reparaties die het kabinet in de planning heeft succesvol zijn, zijn de sores bij de fiscus volgend jaar niet over”. Dat zegt staatssecretaris van Financiën Menno Snel in een gesprek met De Telegraaf.
De bewindsman spreekt van ,,complexe en hardnekkige” problemen. ,,Zelfs al lukken al mijn beleidsmatige aanpassingen, dan kan ik nog steeds niet zeggen: volgend jaar zijn alle problemen voorbij”, bekent de D66’er.
De Belastingdienst stapte in 2017 over op een nieuw computersysteem om de schenk- en erfbelasting te incasseren, maar die overgang pakte verkeerd uit. De afhandeling van aangiften raakte achterop, waardoor de fiscus honderden miljoenen aan belastinggeld nog niet heeft geïnd.
Snel wil geen valse hoop verspreiden: “We hopen natuurlijk dat het aantal incidenten afneemt en daarvoor heb ik meer grip nodig op de dienst. Maar je moet niet te snel te veel willen oplossen. Sterker nog: dat was de kern van wat ik als probleem van de vorige plannen zag. Ik vertraag een beetje, doe een stapje terug in het ambitieniveau, maar uiteindelijk met als doel om die aanpassing beter te laten zijn.”
Staatssecretaris Menno Snel praat open met De Telegraaf over de problemen bij de Belastingdienst. Ⓒ Foto Serge LIGTENBERG
Telegraaf 28.12.2018 De chaos bij de Belastingdienst is voorlopig nog niet voorbij. Zelfs als alle reparaties die het kabinet in de planning heeft succesvol zijn, zijn de sores bij de fiscus volgend jaar niet over.
Telegraaf 20.12.2018 De Belastingdienst heeft tegen acht ambtenaren van de eigen dienst aangifte gedaan omdat zij op hun werk criminele activiteiten ontplooiden. Onder hen een belastingdienstmedewerker die zich zou zich hebben laten omkopen. Anderen maakten zich volgens de dienst schuldig aan verduistering, meineed of schending van de geheimhoudingsplicht.
Slechts één van de ’criminele ambtenaren’ werd veroordeeld. En wel tot een taakstraf. Bij vijf anderen was er onvoldoende bewijs om tot vervolging over te gaan, of werd de zaak tuchtrechtelijk afgedaan. Tegen twee ambtenaren loopt er momenteel nog een onderzoek bij het Openbaar Ministerie.
Dit blijkt uit aanvullende gegevens van de fiscus over de afgelopen drie jaar, opgevraagd door De Telegraaf naar aanleiding van onze eerdere publicaties over Belastingambtenaren die afgelopen jaren waren betrapt op het doen van valse belastingaangiften. Vijfendertig Belastingambtenaren bleken hun eigen dienst te hebben opgelicht, onder meer door zwart geld te verzwijgen of verzonnen aftrekposten op te voeren. Vijftien kregen hiervoor strafontslag.
BB 06.12.2018 De Belastingdienst kan miljoenen besparen door een andere aanpak van de langlopende ‘conflictdossiers’. Ook voor gemeenten die kampen met extreem geëscaleerde geschillen kan deze werkwijze nuttig zijn.
400 conflictdossiers
De Belastingdienst kent in zijn relatie met burgers ongeveer vierhonderd conflicten die extreem zijn geëscaleerd. Deze ‘conflictdossiers’ hebben een gemiddelde looptijd van 11,4 jaar, zijn anderhalve meter dik en alleen al de behandeling kost bijna 40.000 euro per jaar.
De dossiers zijn niet talrijk, maar nemen wel toe en zijn zeer belastend voor de organisatie. ‘Deze dossiers bevinden zich in de krochten van de organisatie, terwijl er een cruciale rol is weggelegd voor bestuurders en managers’, zeggen Belastingdienst-onderzoekers Ron Dautzenberg en Valentijn Crijns.
Tientallen miljoenen
Het gaat bij de Belastingdienst in totaal om 300 á 400 dossiers. Bij de hele overheid gaat het vermoedelijk om 1.000 á 1.500 dossiers. Dat brengt de kosten op zo’n 60 miljoen euro per jaar.
Met een gemiddelde looptijd van 11,4 jaar zou je uitkomen op bijna 700 miljoen euro aan totale kosten. Crijns: ‘Ervan uitgaande dat je het zo mag extrapoleren. Onze cijfers gaan over de Belastingdienst. Maar we kunnen wel stellen dat het om tientallen miljoenen per jaar gaat.’
De-escaleren
Het gaat ook om omliggende ‘klachteninstanties’, zoals de Ombudsman en de rechterlijke macht. ‘Deze mensen procederen veel en vaak zinloos.’ De maatschappelijke kosten zijn ook tientallen miljoenen per jaar. ‘Je kunt die kosten niet helemaal weghalen, maar wel meer onder controle krijgen, dus zodanig de-escaleren dat het weer aan een hanteerbare marge voldoet, voor beide partijen.’
Ook bij de wederpartij zijn er hoge (im)materiële lasten. De burger wordt dus ook beter van de-escalatie. Maar wanneer eindigt een conflictdossier? ‘Je doet wat haalbaar is. In sommige dossiers blijft de wederpartij zo actief, dat het werk blijft kosten. Met elke mate van controle ben je dan al blij.’
Brede strategie
Is een manier van de-escalatie niet om die conflictdossiers te delen in overheidsland of is dat not done? Het is de geheimhouding die hier leidend is. Soms zijn er uitzonderingen mogelijk. ‘Het is wel ons pleidooi om in een brede strategie alle aspecten erbij te betrekken. Als het bekend is dat iemand ook elders problemen heeft, moet je proberen om dat in de regie te betrekken.’
Als er toch contact over is met het UWV of een gemeente, komt het voor dat er wel een gemeenschappelijke strategie wordt gemaakt. ‘Maar je moet opereren binnen de grenzen van geheimhouding en de privacywetgeving. Soms doet de wederpartij of de Belastingdienst aangifte bij de politie. Als dat onderdeel van de strategie is, probeer je dat ook. Hoe integraler, hoe beter.’
Step by step denken
Een centraal punt waar deze dossiers naartoe gaan en alle betrokken overheidsinstanties nieuwe meldingen kunnen ontvangen noemen de heren utopisch. ‘Vanuit het perspectief van conflictmanagement is dat een mooi vergezicht, maar je bent als overheidsorganisatie al blij met de aanmerkelijke winst die je zelf kunt halen. Je moet step by step denken.
Breng eerst je eigen dossiers op orde en denk na of je het over vijf jaar verder kunt inrichten. Een middelgrote gemeente met twee conflictdossiers kan 50.000 euro per jaar besparen door toepassing van onze inzichten. Haal die winst eerst binnen. Binnen de Belastingdienst is jaarlijks wel 5 á 10 miljoen te besparen.’
Belastingdienst loopt voorop
De onderzoekers hebben een landelijk virtueel team ingericht dat zich bezighoudt met begeleiding van deze dossiers. Ze mogen de kennis en expertise hierover centraal ontwikkelen. ‘Dat is de kern van onze aanbevelingen en die is overgenomen.
Ik durf te stellen dat de Belastingdienst vooroploopt in het bewust en kritisch kijken naar hoe zij opereren in deze dossiers. We hebben natuurlijk ook een geweldige onderzoekspopulatie om die expertise op te bouwen.’
NOS 28.11.2018 De Belastingdienst heeft moeite om de btw-verplichtingen van grensoverschrijdende digitale diensten te controleren, zegt de Algemene Rekenkamer na onderzoek. De oorzaak is dat we steeds vaker van dit soort diensten gebruik maken, bijvoorbeeld met een abonnement op een digitale krant, het downloaden van games of het digitaal streamen van muziek en films.
De Rekenkamer roept de Belastingdienst op om de handhaving te versterken. “Tot begin dit jaar is niet gekeken of de btw-aangiften van bedrijven ook klopten met hun betalingen. En nu die controle wel plaatsvindt, moet die nog grotendeels handmatig worden uitgevoerd”, schrijft de Rekenkamer.
Dat dit in de papieren kan lopen blijkt uit een voorbeeld. De Rekenkamer noemt een Brits bedrijf dat diensten leverde aan Nederlandse afnemers en meer dan 20 miljoen euro aan btw-aangiften niet afdroeg.
Ook zou de Belastingdienst nog eens 20 miljoen euro zijn misgelopen omdat het bedrijf ook een groot deel van de in Nederland behaalde omzet niet had aangegeven. Dit werd duidelijk nadat de Britse belastingdienst de Nederlandse collega’s om hulp bij het onderzoek vroeg.
One-stop-shop
Digitale dienstverlening groeit enorm. De afgelopen twee jaar is het bedrag aan btw-aangiften van in Nederland geregistreerde bedrijven bijna verdubbeld van 254 miljoen euro naar 461 miljoen euro. In dezelfde periode zijn de btw-aangiften voor digitale dienstverlening vanuit het buitenland aan Nederlandse gebruikers gestegen van 147 miljoen euro naar 185 miljoen euro.
Sinds 2015 kunnen leveranciers van digitale diensten in de Europese Unie voor alle lidstaten in een keer hun btw-aangiftes doen. Vanaf 2021 gaat dit systeem ook gelden voor niet-digitale producten van webwinkels en voor administratie en advies.
De Rekenkamer wil dat staatssecretaris Snel van Financiën meer onderzoek laat doen om ontduiking via het internet op te sporen. Ook moet de Belastingdienst de samenwerking met andere belastingdiensten binnen de EU versterken. Snel zegt dat hij de aanbevelingen zal opvolgen.
Telegraaf 27.11.2018 De problemen bij de Belastingdienst waren al groot, nu blijkt ook de afdeling bezwaarafhandeling flink geraakt. 140.000 bezwaren zijn blijven liggen en dat is een verdubbeling ten opzichte van vorig jaar.
De oorzaak van van de problemen lijkt elke keer hetzelfde: een flink personeelstekort en problemen met de ICT. „Ze lossen dat op door tijdelijke arbeidskrachten in te huren”, vertelt CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt op radiozender BNR. „Minder ervaren inspecteurs betekenen vaak minder goede aanslagen en dus meer bezwaren.”
Douane
Ook bij de omzetbelasting én bij de douane gaat het mis. Omtzigt verwacht dat na de Brexit de problemen bij de douane alleen maar zullen toenemen. „De douane heeft al extra personeel mogen aannemen in opwachting naar de Brexit, maar de bezwaren blijven toenemen.”
Telegraaf 16.11.2018 Verslaggever Bart Mos ontdekte dat tientallen medewerkers van de fiscus verdacht worden van het oplichten van diezelfde fiscus met valse belastingaangiften. Hoe kan dit gebeuren?
Telegraaf 16.11.2018 ’Boeven vang je met boeven’, die stelling gaat voortaan niet meer op bij de Belastingdienst, sinds ze daar afgelopen maanden vijftien medewerkers hebben ontslagen wegens gesjoemel met hun eigen belastingaangiften. Verdachte aangiften van nog eens twintig andere collega’s worden tegen het licht gehouden.
NOS 16.11.2018 De Belastingdienst heeft sinds begin vorig jaar vijftien medewerkers ontslagen die gefraudeerd zouden hebben met belastingaangiften. Staatssecretaris Snel van Financiën bevestigt dat bericht uit De Telegraaf. De aangiften van nog eens twintig medewerkers worden onderzocht.
De krant heeft de cijfers opgevraagd naar aanleiding van “verontrustende berichten” van medewerkers van de Belastingdienst die zich zouden opwinden over de milde behandeling van hun frauderende collega’s.
Van de 27.000 medewerkers kregen sinds januari 2018 vijftien ambtenaren een berisping. Deze medewerkers kwamen “hun fiscale verplichtingen niet na”. Met andere woorden, belastingaangiften werden onjuist, niet of te laat ingediend.
Zwartspaarders
Een van de ontslagen medewerkers zou zwart vermogen in het buitenland hebben gehad. Het opsporen van ‘zwartspaarders’ is juist een van de speerpunten van de fiscus.
Een andere medewerker diende meerdere valse belastingaangiften in voor de onderneming van haar man, terwijl een ander niet gedane giften opvoerde als aftrekpost.
Staatssecretaris Snel zegt dat er geen sprake van is dat frauderende medewerkers mild worden aangepakt. “Integendeel”, zegt hij. “Zij worden harder aangepakt dan anderen. Ik vind dat iedere Nederlander netjes zijn belasting moet betalen, maar dat geldt zeker voor mensen binnen de Belastingdienst. Zij weten dat zij een voorbeeldfunctie hebben. Stel, je hebt een tuindersbedrijf en je sjoemelt met je belastingaangifte, dan moet je terugbetalen maar je wordt niet ontslagen. Dat geldt wel voor belastingmedewerkers.”
Overigens wijst Snel erop dat de cijfers over de afgelopen twee jaar niet afwijken van de cijfers van eerdere jaren en van die bij andere Rijksoverheidsdiensten. “Dit is helaas geen uitzonderlijk getal. Vijftien ontslagen zijn er vijftien te veel, maar ik wil ook even gezegd hebben dat gelukkig 99,9 procent van de medewerkers het wel goed doet.” Verdachte aangiften van nog eens twintig medewerkers worden nog onderzocht.
RO 17.10.2018 De forse maatregelen die de Belastingdienst heeft genomen om nieuwe medewerkers te vinden, hebben effect. In september zijn dankzij de nieuwe aanpak, waarbij bijvoorbeeld kandidaten in een dag het hele selectieproces doorlopen, ruim 240 nieuwe medewerkers ingestroomd. Dat meldt staatsecretaris Menno Snel in een brief aan de Tweede Kamer.
De wervingsaanpak van de Belastingdienst omvat een aantal punten. Ten eerste is het sollicitatieproces ingekort en verbeterd door het instellen van selectieboulevards. Daar vinden alle gespreksronden op één dag plaats. Geschikte sollicitanten krijgen aan het eind van de dag een aanbod. Daarnaast wordt voor bepaalde functies doorlopend geworven. Dat zorgt voor een permanente aanvoer van sollicitanten.
Ten tweede is de capaciteit van het Employability Center, het eigen wervings- en selectiebureau, meer dan verdubbeld van 31 naar 76 FTE. Zo kan de Belastingdienst werk maken van de forse wervingsopgave.
Ten derde is de zichtbaarheid van de Belastingdienst op de arbeidsmarkt zowel offline als online vergroot. Ook zijn er speciale bijeenkomsten waarin belangstellenden kennis maken met het werk bij de Belastingdienst.
Voorzichtig hoopvol
De uitstroom van medewerkers was de afgelopen maanden groter dan de instroom van nieuwe medewerkers. Deze trend lijkt in september doorbroken. “Dat maakt mij voorzichtig hoopvol voor het vervolg”, stelt staatsecretaris Snel, “ook als ik kijk naar de ongeveer 350 mensen die in september een contract hebben getekend en in de maanden hierna zullen instromen bij de dienst.”
De Belastingdienst staat de komende jaren voor de uitdaging om duizenden nieuwe medewerkers te werven. Alleen al in 2018 zijn er meer dan duizend fiscalisten, ICT-ers, (register) accountants en data-analisten nodig. Ook in de daaropvolgende jaren is de behoefte groot.
De staatsecretaris wijst erop dat de achterstand in de werving voor 2018 dit jaar niet meer kan worden ingehaald. Om er voor te zorgen dat de inning van de belastingen en het uitkeren van toeslagen niet in gevaar komt, kan tijdelijk gebruikt gemaakt worden van uitzendkrachten of externen.
De Belastingdienst kende tot 2016 een laag personeelsverloop. De afspraken uit de vertrekregeling in 2015 veranderden dat. De gevolgen daarvan zullen tot 2020 merkbaar zijn. Daarnaast kent de dienst ook een mismatch tussen beschikbare medewerkers en de uit te voeren werkzaamheden.
NOS 17.10.2018 In september zijn er bij de Belastingdienst 240 nieuwe medewerkers aan het werk gegaan. Daarmee zijn waarschijnlijk voor het eerst in maanden meer mensen bij de dienst begonnen dan er zijn weggegaan, schrijft staatssecretaris Snel aan de Tweede Kamer. Maar de nieuwe aanwas is niet genoeg, de achterstand in de werving blijft.
De fiscus kampt met een enorm tekort aan gekwalificeerd personeel. Dat is sinds 2015, toen er een aantrekkelijke vertrekregeling van kracht werd. Als gevolg daarvan verlieten veel te veel medewerkers de dienst. Vooral de mensen die de de Belastingdienst wilde houden, maakten er gebruik van.
Trend lijkt doorbroken
Om het tij te keren werd een wervingscampagne op touw gezet. Volgens Snel zijn de eerste resultaten daar nu van te zien. “De uitstroom van medewerkers was de afgelopen maanden groter dan de instroom van nieuwe medewerkers. Deze trend lijkt in september doorbroken. Dat maakt mij voorzichtig hoopvol voor het vervolg.”
Vorige maand is er gekozen voor een nieuwe aanpak, waarbij bijvoorbeeld sollicitanten in één dag het hele selectieproces doorlopen. Voor bepaalde functies wordt doorlopend geworven, en dat leidt tot een permanente aanvoer van sollicitanten. Bij het eigen wervings- en selectiebureau van de Belastingdienst werken inmiddels twee keer zo veel mensen.
Volgens Snel hebben in september nog eens 350 mensen een contract getekend, die de komende maanden aan de slag zullen gaan. Maar ook dat zijn er nog lang niet genoeg.
Achterstand blijft
Alleen al in 2018 zijn er meer dan duizend fiscalisten, ict’ers, accountants en data-analisten nodig. De achterstand in de werving voor dit jaar kan niet meer worden ingehaald, zegt Snel.
Om de inning van belastingen en het uitkeren van toeslagen niet in gevaar te laten komen, zal de fiscus gebruik maken van extern personeel of uitzendkrachten.
NU 25.09.2018 In de Tweede Kamer wordt met stijgende verbazing gekeken naar de wijze waarop is gehandeld rondom de problemen bij de inning van de schenk- en erfbelasting door de Belastingdienst.
“We staan voor joker”, zegt CDA’er Pieter Omtzigt als hij beschrijft hoe de Kamer weer niet goed is geïnformeerd. “Het is een zooitje ongeregeld”, noemt PvdA-Kamerlid Henk Nijboer de situatie.
Voor Renske Leijten (SP) is de maat ook vol. “Ik wil geen bullshit-jargon meer horen.”
De Belastingdienst stapte in 2017 over op een nieuw computersysteem voor de inning van de schenk- en erfbelasting. Dat proces verliep zeer moeizaam waardoor er achterstanden ontstonden.
Binnen de fiscus werd er door de ambtenaren wel over de problemen gesproken maar zij lichtte de politieke top niet in, terwijl die verantwoordelijk is binnen de organisatie.
Pas in november 2017 worden de bewindspersonen op Financiën Wopke Hoekstra (minister) en Menno Snel (staatssecretaris) op de hoogte gebracht. De achterstand voor dat jaar is dan inmiddels opgelopen tot 450 miljoen euro.
Snel kondigt begin 2018 maatregelen aan waarmee de achterstanden moeten worden ingelopen. In juni weet hij te melden dat er schot in de zaak zit, maar achter de schermen gaan er opnieuw dingen fout bij de Belastingdienst. De politieke top wordt daar opnieuw niet over geïnformeerd.
“De informatievoorziening naar de mensen en naar de Kamer geniet geen schoonheidsprijs”, vat VVD-Kamerlid Helma Lodders de gang van zaken dinsdag samen.
Kritiek op fiscus klinkt al langer
Het is niet voor het eerst dat er binnen de Belastingdienst door de medewerkers te autonoom wordt gewerkt waardoor problemen maar moeilijk de ambtelijke top weten te bereiken. De mislukte reorganisatie uit 2016 is daar een lichtend voorbeeld van.
In dit geval raakt het probleem ook nog eens mensen die al in een moeilijke periode zitten in het geval van de erfbelasting. Nijboer en D66’er Steven van Weyenberg willen daarom weten hoe lang die mensen nog moeten wachten op duidelijkheid.
Die duidelijkheid hoopt Snel te kunnen bieden. Dit jaar moeten alle achterstanden, met behulp van honderdvijftig extra medewerkers, bij de schenk- en erfbelasting worden weggewerkt.
Maar de staatssecretaris geeft ook een waarschuwing: “Alle vragen die beginnen met ‘kunt u garanderen dat’, kan ik niet beantwoorden.”
Ondertussen krijgen Kamerleden verontrustende berichten. Zo zegt Omtzigt dat hij “stapels brieven” van notarissen krijgt die zeggen dat de aanslagen niet kloppen. De CDA’er noemt zelfs een voorbeeld waarbij het te betalen bedrag na een erfenis 0 euro is.
‘Er zullen nog veel incidenten voorkomen’
Snel kon de problemen alleen maar beamen. “De informatievoorziening naar mij en naar de Kamer is niet goed geweest”, zei hij voordat hij aan de beantwoording van de Kamervragen begon.
De belangrijkste les die Snel heeft getrokken uit het afgelopen jaar is dat de aansturing binnen de Belastingdienst beter moet.
Oppositiepartijen PvdA en SP vragen al geruime tijd om de teugels bij de fiscus aan te trekken door er een zogenoemd ‘groot project’ van te maken. Het kabinet moet de Kamer in dat geval met uitgebreide rapportages op de hoogte houden.
Maar de coalitie zit daar niet op te wachten. Je vraagt dan teveel informatie van zo’n kolossale organisatie, vinden de partijen.
“Ik wil niets liever dan kunnen zeggen dat het een onsje beter is geworden”, zegt snel tenslotte. Maar in plaats daarvan moet hij bekennen dat het lek nog niet boven is. “Er zullen nog veel incidenten voorkomen.”
Telegraaf 25.09.2018 De Tweede Kamer heeft staatssecretaris Snel (Financiën) dinsdag avond stevig de les gelezen over problemen bij de Belastingdienst. De inning van erf- en schenkbelasting verloopt al tijden dramatisch en de Kamer wordt er nog steeds niet goed over op de hoogte gehouden, vinden parlementariërs.
De achterstanden bij de inning van de taks zijn enorm opgelopen. Dit jaar wordt een min verwacht van ruim 350 miljoen euro, vorig jaar was er al een achterstand van 450 miljoen bij de inning van erf- en schenkbelasting.
Op dit onderwerp blijken de problemen bovendien telkens groter te zijn dan aanvankelijk aan de Kamer werd gemeld. Ambtenaren wisten meermaals veel eerder van nieuwe problemen dan de politieke top, maar trokken niet aan de bel.
Zo meldde verantwoordelijk staatssecretaris Snel (Financiën) voor de zomer nog aan de Tweede Kamer – zonder dat hij de laatste cijfers had – dat de achterstanden met de inning op dat moment weggewerkt werden door zijn mensen. Ambtenaren wisten toen echter al van nieuwe problemen en lichtten hem er pas vlak na het debat over in.
Niet verschuilen
CDA-Kamerlid Omtzigt vindt dat de D66-bewindsman zich niet kan verschuilen achter het verhaal dat hij pas na het debat van de nieuwe problemen hoorde.
„Het maakt niet uit dat u die informatie niet had, u dient de Kamer te informeren.” De staatssecretaris had volgens hem moeten regelen dat hij de laatste informatie wél had tijdens dat debat. De bewindsman had volgens Omtzigt in elk geval niet zulke stellige uitspraken moeten doen op basis van onvolledige informatie, daarmee schetste Snel immers een onjuist beeld in het parlement.
’Schokkend’
„Ik vind het echt schokkend dat u naar de Kamer komt zonder de laatste informatie te hebben”, zei Omtzigt vanavond tegen de staatssecretaris.
Meerdere Tweede Kamerleden toonden zich vanavond zwaar geërgerd over de antwoorden van Snel op hun vragen. SP’er Leijten eiste een einde aan het ‘bullshit-jargon’ vanuit het ministerie. “Ik dacht dat ik ook aan het debat had deelgenomen maar ik heb geen enkel antwoord gehad”, zei 50Plus-Kamerlid Van Rooijen na de bijdrage van staatssecretaris Snel.
VVD-Kamerlid Lodders toonde zich ook niet tevreden met de verdediging van Snel. Ze zei dat er ‘volop werk aan de winkel is’ voor de staatssecretaris om nu wel de problemen te verhelpen.
Meer grip
Omdat de inkomsten vanuit de erf- en schenkbelasting steeds lager worden, ook in de begroting van volgend jaar, vreest het parlement dat de inning van de taks soms helemaal niet gebeurt in plaats van ’slechts’ uitgesteld door problemen bij de Belastingdienst. Daardoor kan de schatkist een hoop geld mislopen.
PVDA-Kamerlid Nijboer blijft er op hameren dat de Belastingdienst tot ‘Groot Project’ gebombardeerd moet worden. Op die manier krijgt het parlement meer grip op de organisatie. Er gelden dan bijvoorbeeld strengere eisen aan voortgangsrapportages.
Snel zei tegen de Kamer dat hij de problemen ‘ongelooflijk vervelend’ vindt. Hij geeft toe dat de informatievoorziening vanuit de Belastingdienst niet goed was. „Dat moet gewoon beter.”
De bewindsman zei vanavond dat de problemen voorlopig nog niet opgelost zijn, er is nog veel werk te doen. „Het lek is nog niet boven.”
AD 26.09.2018 De inkomsten uit de schenk- en erfbelasting lopen met honderden miljoenen euro’s terug, terwijl de huizenprijzen naar recordhoogte stijgen. Dat is raar, stelt de Tweede Kamer, die vreest dat de fiscus door fouten bij aanslagen geld misloopt.
Als de huizenprijzen de pan uitstijgen, profiteert de fiscus doorgaans via een hogere opbrengst van successierechten. Maar daar is iets raars mee aan de hand, zag Tweede Kamerlid Helma Lodders in een bijlage bij de Miljoenennota. De opbrengst voor dit jaar is met 400 miljoen euro naar beneden bijgesteld, tot 1,9 miljard. In 2019 verwacht het kabinet zelfs nog maar 1,6 miljard euro te innen aan schenk- en erfbelasting samen. ,,Hoe kan dat?”, aldus Lodders
Voor de gek
Volgens staatssecretaris Menno Snel is er geen reden tot paniek, zo zei hij gisteravond in debat met de Kamer. De inkomsten zijn in 2018 anders geraamd dan anders. Ofwel: het lijkt alsof er steeds minder binnenkomt, maar dat is niet zo, aldus Snel. ,,De suggestie dat ik een raming presenteer om u voor de gek te houden werp ik verre van mij.”
In de Troelstrazaal van de Tweede Kamer wordt @Menno_Snel flink de oren gewassen over de problemen met de erf- en schenkbelasting. @PieterOmtzigt vindt dat hij met gebrek aan info de Kamer ‘voor joker’ zet, @RenskeLeijten wil geen ‘bullshit-jargon’ meer horen. #au6:30 PM – Sep 25, 2018
Toch voelt de Kamer nattigheid. De problemen met de schenk- en erfbelasting zijn hardnekkig. In november moest Snel kort na zijn aantreden melden dat 450 miljoen euro voorlopig niet geïnd kon worden, door problemen bij de fiscus als gevolg van de falende introductie van een ICT-systeem. Maar, bezwoer Snel steeds, dat geld wordt uiteindelijk gewoon geïnd. Uiterlijk 2018 moesten alle achterstanden ingelopen zijn.
Inhaalslag
Snel houdt nog altijd vast aan die deadline, ondanks nieuwe tegenslag vlak voor de zomer. Er werden sindsdien 150 extra medewerkers ingezet om een inhaalslag te maken. Zijn hoop is daarnaast gevestigd op een nieuw ICT-systeem dat in oktober moet gaan draaien.
Maar de Kamer krijgt ook andere signalen. ,,Ons bereiken stapels brieven van notarissen die zeggen: de aanslagen kloppen niet”, aldus CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt. Er zijn zelfs gevallen bekend van miljoenenerfenissen waar de Belastingdienst een aanslag over stuurt waarin staat dat er niets verschuldigd is.
Kamerleden vrezen dat er tijdens de inhaalslag zoveel fouten worden gemaakt dat de Belastingdienst geld misloopt. Snel acht die ongegrond: uit steekproeven blijkt het foutenpercentage relatief laag te zijn en zijn er ook niet veel klachten binnengekomen. ,,Het zijn allemaal ervaren, hooggekwalificeerde mensen”, zegt hij over het extra ingezette personeel.
AD 15.09.2018 De Belastingdienst wist in september 2014 al dat het onterecht kinderopvangtoeslagen had stopgezet. Dat schrijft Trouw op basis van stukken die in de rechtszaak over de toeslagen worden behandeld.
Tijdens een zitting die afgelopen week diende, weigerde de Belastingdienst opnieuw een intern verslag te delen met de rechtbank. Dit ondanks een expliciet verzoek van de advocaat van de ouder. Na weigering bracht de advocaat het stuk, via via verkregen, alsnog in bij de rechter.
,,Burger heeft bankafschriften ingeleverd, hieruit blijkt dat er voor de maanden oktober 2013 tot en met juli 2014 kinderopvangkosten volledig zijn betaald”, dat staat volgens de krant in het document waarover de redactie beschikt.
Telefoontjes achtergehouden
Toch besloot de Belastingdienst om de toeslag niet meer uit te keren, omdat er onregelmatigheden waren met een ouderbureau dat eerder was gebruikt.
De Belastingdienst heeft daarnaast interne telefoonnotities achtergehouden van gesprekken met de ouder.
In één van die notities uit december 2014 staat expliciet dat er geen toeslag toegekend mag worden, ook als de ouder kan aantonen dat zij er recht op heeft. Daarnaast moesten betrokken ouders soms tienduizenden euro’s aan ontvangen toeslag terugbetalen.
Daarbij moesten ze zelf aantonen dat zij recht hadden op toeslag, maar de Belastingdienst vertelde ze niet welke gegevens ze over moesten leggen. Meer dan de helft van de betrokken ouders bleek achteraf toch recht op de toeslagen te hebben gehad.
Telegraaf 12.09.2018 De leiding van de Belastingdienst wist al begin vorig jaar dat het misging met de schenk- en erfbelasting. Maar pas in november hoorde staatssecretaris Menno Snel (Financiën) van de problemen, blijkt uit documenten die RTL Nieuws en Nieuwsuur hebben opgevraagd.
De Belastingdienst stapte vorig jaar over op een nieuw computersysteem om de schenk- en erfbelasting te incasseren, maar die overgang pakte verkeerd uit. De afhandeling van aangiften raakte achterop, waardoor de fiscus honderden miljoenen aan belastinggeld nog niet heeft geïnd. Maar het ,,acute continuïteitsgevaar” waarvoor de ambtenaren hun directeur waarschuwden, kwam de verantwoordelijke bewindslieden pas vele maanden later ter ore.
De staatssecretaris en minister van Financiën Wopke Hoekstra werden zelfs tweemaal onaangenaam verrast door hun ambtenaren. In juli bleek de inhaalslag die zij de Tweede Kamer hadden beloofd ook grotendeels niet uit de verf gekomen. Ook daarvan was de top van de Belastingdienst al maanden op de hoogte.
AD 12.09.2018 De leiding van de Belastingdienst wist al begin vorig jaar dat het misging met de schenk- en erfbelasting. Maar pas in november hoorde staatssecretaris Menno Snel (Financiën) van de problemen, blijkt uit documenten die RTL Nieuws en Nieuwsuur hebben opgevraagd.
De Belastingdienst stapte vorig jaar over op een nieuw computersysteem om de schenk- en erfbelasting te incasseren, maar die overgang pakte verkeerd uit. De afhandeling van aangiften raakte achterop, waardoor de fiscus honderden miljoenen aan belastinggeld nog niet heeft geïnd. Maar het ,,acute continuïteitsgevaar” waarvoor de ambtenaren hun directeur waarschuwden, kwam de verantwoordelijke bewindslieden pas vele maanden later ter ore.
De staatssecretaris en minister van Financiën Wopke Hoekstra werden zelfs tweemaal onaangenaam verrast door hun ambtenaren. In juli bleek de inhaalslag die zij de Tweede Kamer hadden beloofd ook grotendeels niet uit de verf gekomen. Ook daarvan was de top van de Belastingdienst al maanden op de hoogte.
NOS 04.09.2018 De Belastingdienst heeft tientallen ouders die recht hadden op kinderopvangtoeslag bewust tegengewerkt. Dat schrijft dagblad Trouw op basis van interne stukken van de fiscus. Begin augustus trok Kinderombudsvrouw Kalverboer hierover aan de bel. In maart meldde Nieuwsuur al dat de Belastingdienst documenten achterhield in de zaak.
In 2014 moesten 235 ouders bedragen van soms tienduizenden euro’s aan kinderopvangtoeslag terugbetalen, omdat ze gebruikmaakten van opvang via een bureau dat verdacht werd van het misbruik van toeslagen. Vorig jaar bleek dat de Belastingdienst de toeslag ten onrechte had stopgezet.
Uit een intern onderzoek van de fiscus komt naar voren dat ouders die bezwaar aantekenden tegen het terugbetalen jarenlang werden tegengewerkt. Zo moesten ouders zelf aantonen dat ze recht hadden op toeslag, maar de Belastingdienst vertelde ze niet welke gegevens ze daarvoor moesten overleggen.
Twee jaar wachten
Meer dan de helft van de betrokken ouders bleek later toch recht te hebben op toeslagen, maar de bezwaarschriften die veel van hen indienden werden vaak pas na twee jaar in behandeling genomen. In die tijd konden ze geen toeslag aanvragen.
In de stukken die Trouw heeft, schrijft de fiscus dat bewust is aangestuurd op het afwijzen van de toeslag.
Een advocaat die veel van de gedupeerde ouders vertegenwoordigt, zegt dat de problemen van veel ouders nog steeds niet zijn opgelost. Veel van hen hebben ook niet meer de energie om door te procederen.
AD 04.07.2018 De Belastingdienst slaagt er maar niet in de problemen met de erfbelasting op orde te krijgen. Nadat vorig jaar al 450 miljoen euro niet geïnd kon worden dreigt ook dit jaar vertraging, met gevolgen voor de schatkist. Hoeveel de fiscus dit jaar misloopt, wordt op Prinsjesdag bekend.
Volgens staatssecretaris Menno Snel (Financiën) is er een technische fout geslopen in het systeem waarmee aangiften opgelegd moeten worden. Hierdoor is de fiscus niet alleen onmachtig om de achterstand van vorig jaar in te lopen maar zijn er in de maanden mei en juni ook nieuwe achterstanden ontstaan. Ook is er een gebrek aan personeel.
De consequenties van beide tekortkomingen zijn volgens Snel ‘onvoldoende onderkend’. Volgens de D66-bewindsman is ‘wederom’ gebleken dat de Belastingdienst kwetsbaar is op het gebied van personeel, ICT en sturing door het management. Hij belooft de aansturing aan te scherpen en stelt dat er extra uitzendkrachten en personeel van andere afdelingen aan het werk wordt gezet.
In dit geval beklemtoont Snel dat de problemen zich uitsluitend voordoen bij de erfbelasting en niet ook bij de schenkbelasting, zoals in 2017. Belastingen die nu niet kunnen worden geïnd moeten overigens later alsnog betaald worden.
Tweede Kamer ‘met stomheid geslagen’
De Tweede Kamer hoorde gistermiddag voor het eerst over de nieuwe problemen en reageerde met stomheid geslagen. Drie weken geleden was er nog een debat in de Tweede Kamer en toen meldde Snel nog dat de inhaaloperatie op schema lag.
Snel erkent dat die informatie ‘te rooskleurig’ is gebleken, maar dat hij toentertijd nog niet wist van nieuwe problemen. Pas dinsdag kregen hij en minister Wopke Hoekstra er voor het eerst lucht van.
Hoekstra meldde gistermiddag dat hij ‘uit mijn vel’ is gesprongen toen hij signalen kreeg dat er een nieuw probleem zou zijn. De Tweede Kamer meende eerder al dat er sprake is van een cultureel probleem binnen de Belastingdienst en heeft afgedwongen dat verantwoordelijk staatssecretaris Menno Snel (Financiën, D66) beter gaat rapporteren aan het parlement.
NOS 04.07.2018 Opnieuw zijn er grote problemen met de inning van de erf- en schenkbelasting. Minister Hoekstra zei in de Tweede Kamer dat het kabinet morgen met een brief komt waarin duidelijk moet worden hoe groot het probleem is, maar het heeft mogelijk gevolgen voor de schatkist. Hoe groot die zijn kon hij nog niet zeggen.
Hoekstra kwam met zijn mededeling tijdens het debat over de Voorjaarsnota. Kamerleden reageerden verbijsterd.
Uit mijn vel gesprongen
De inning van de erf- en schenkbelasting gaat al een tijd niet goed, omdat de oplevering van nieuwe computersystemen vertraagd is. Daardoor werd er vorig jaar 450 miljoen euro minder geïnd op erfenissen en schenkingen dan de bedoeling was.
Die achterstand moest dit jaar ingelopen worden, maar volgens Hoekstra is het maar de vraag of dat lukt. Het probleem doemde gisteravond ineens op, zei de minister. “Ik ben natuurlijk ook uit mijn vel gesprongen.” Volgens hem wordt er nu met man en macht aan gewerkt.
NU 04.07.2018 De Belastingdienst kampt met nieuwe problemen bij de inning van de erf- en schenkbelasting. De problemen zijn dinsdag aan het licht gekomen en kunnen aanmerkelijke gevolgen voor de rijksbegroting hebben, zei minister Wopke Hoekstra (Financiën) woensdag tijdens het debat over de Voorjaarsnota.
Vorig jaar liep de schatkist al 450 miljoen euro mis doordat de Belastingdienst niet in staat bleek alle verschuldigde belastingen op erfenissen en giften te innen. Die achterstand zou dit jaar worden ingelopen, maar volgens Hoekstra gaat ook dat waarschijnlijk niet lukken.
Over de precieze omvang van het probleem en de impact op de rijksbegroting kon hij evenwel nog niets zeggen. Staatssecretaris Menno Snel zal snel met details komen, beloofde Hoekstra.
Hoekstra stak niet onder stoelen of banken dat hij baalt van de gang van zaken. “Ik ben zelf ook uit mijn vel gesprongen”, zei hij. De minister verzekerde dat “met man en macht” gewerkt wordt om de problemen op te lossen en de opgelopen achterstand alsnog goed te maken.
Hij benadrukte wel dat de problemen “een symptoom” van veel bredere problemen bij de Belastingdienst zijn. Die kampt al veel langer met de nasleep van een uit de hand gelopen reorganisatie en een mislukte vernieuwing van ICT-systemen.
Het gaat nog jaren duren voordat al die problemen opgelost zijn, herhaalde Hoekstra nog maar eens. “Het lek is nog lang niet boven”, aldus de bewindsman. Ook vindt hij dat het te lang heeft geduurd voordat hij zelf van de nieuwe problemen op de hoogte gesteld werd.
AD 04.07.2018 De Belastingdienst kampt opnieuw met problemen met de inning van de erf- en schenkbelasting. Minister van Financiën Wopke Hoekstra heeft dat zojuist meegedeeld aan de Tweede Kamer. Er zijn mogelijk ‘budgettaire consequenties’ maar hoe groot die zijn wordt nog uitgezocht.
Er wordt met man en macht aan gewerkt maar het lek is nog niet boven, aldus Minister Hoekstra.
Hoekstra zegt overvallen te zijn door de tegenvaller, nadat vorig jaar al was gebleken dat de fiscus niet in staat was ruim 400 miljoen euro aan erf- en schenkbelasting te kunnen innen. Hoekstra is naar eigen zeggen ‘uit mijn vel gesprongen’ toen hij gisteravond lucht kreeg van het nieuws. Tot gisteravond half twee is er koortsachtig overlegd gevoerd op het ministerie. Ook vanochtend vroeg was Hoekstra hier nog mee bezig.
De problemen met de erf- en schenkbelasting zouden eind dit jaar opgelost moeten zijn, zo beloofde staatssecretaris Menno Snel (Financiën, D66) eerder aan de Kamer. Die planning wordt niet gehaald, kreeg de minister te horen. Er moet volgens Hoekstra waarschijnlijk ‘opgeschaald’ worden om op schema te kunnen blijven. ,,Er wordt met man en macht aan gewerkt maar het lek is nog niet boven.”
CDA wil voor vanavond een ovezicht welke aan de Kamer gerapporteerde feiten over de erf-en schenkbelasting bij nader inzien niet juist zijn.
(Dit na een aantal debatten, feitenrelaas, etc)
NU 13.06.2018 De Tweede Kamer is jarenlang “niet diepgaand en systematisch genoeg” geïnformeerd over de problemen bij de Belastingdienst. De fiscus kampte al die tijd met ICT-problemen en een uit de hand gelopen reorganisatie. Dat heeft staatssecretaris Menno Snel van Financiën woensdag gezegd tijdens een debat in de Tweede Kamer.
De oppositie wil om die reden dat de fiscus als een zogeheten groot project wordt behandeld. In dat geval moet de verantwoordelijke bewindspersoon de Kamer regelmatig via voortgangsrapportages informeren.
“Met een groot project kun je meer afdwingen. Je hebt dan een sterk instrument in handen”, zei SP-Kamerlid Renske Leijten.
“Er is geen orde op zaken gesteld”, constateerde PvdA’er Henk Nijboer. “De stand van de Belastingdienst is niet wezenlijk verbeterd ten opzichte van vier jaar geleden. We moeten het parlement er meer bij betrekken.”
Ook PVV, GroenLinks en 50Plus willen voortaan de teugels bij de fiscus strakker aantrekken.
Rome
De roep om een gestructureerde en vaste informatiestroom heeft alles te maken met de vrijwillige vertrekregeling uit 2015. De voorwaarden van deze regeling waren zo gunstig dat zich hiervoor te veel medewerkers hebben aangemeld.
Tot overmaat van ramp vertrokken ook nog eens de mensen met de broodnodige ervaring. Het aantrekken van voldoende, goed geschoold personeel met verstand van moderne ICT-systemen verloopt eveneens moeizaam. Bovendien kost de hele operatie veel meer dan begroot.
Ondanks de problemen hebben de coalitiepartijen vakkundig de boot afgehouden. VVD, CDA, D66 en ChristenUnie willen niet dat Snel wordt opgezadeld met zo’n informatieplicht. Zij vrezen dat het parlement dan te veel invloed krijgt bij de aansturing van de Belastingdienst.
“Ik ben beducht voor een Kamer die het stuur overneemt”, zei D66-Kamerlid Steven van Weyenberg.
VVD’er Helma Lodders wees erop dat de Kamer al regelmatig informatie van het departement krijgt. “Er leiden meerdere wegen naar Rome. Neem de halfjaarrapportage bijvoorbeeld. Als we vragen om informatie, dan komt die informatie er ook. Ik heb daar geen groot project voor nodig.”
Zelfs Pieter Omtzigt van het CDA, die normaliter net zo lang om informatie van het kabinet vraagt tot hij de onderste steen boven heeft gekregen, wil er niet aan. “Ik zoek niet naar meer informatie, maar naar betere informatie”, aldus de CDA’er.
Overigens heeft Omtzigt in augustus 2016 zelf gevraagd om de reorganisatie bij de Belastingdienst als groot project te behandelen.
1.060 pagina’s
Staatssecretaris Snel hoefde het voorstel niet resoluut af te wijzen, omdat een Kamermeerderheid het toch niet steunt. “Een groot project is niet mijn instrument”, zei de bewindsman voorzichtig.
Bovendien vindt Snel dat hij de Kamer al een goed voorstel tot informatievoorziening heeft gedaan. “We geven de informatie die nodig is op basis van de begroting, de jaarlijkse en de halfjaarlijkse rapportage. Dat is de beste manier.”
Snel heeft uitgezocht dat de Kamer het afgelopen jaar al 1.060 pagina’s aan rapporten en brieven over de Belastingdienst heeft ontvangen. “Daarmee kun je nauwelijks nog discussiëren.”
Hij beloofde wel de informatie voortaan zo inzichtelijk mogelijk te maken.
Telegraaf 13.06.2018 De Tweede Kamer is de afgelopen jaren niet goed geïnformeerd over de problemen bij de Belastingdienst. Het ministerie van Financiën deelde stapels rapporten maar die waren ,,niet diepgaand en systematisch genoeg” om inzicht te krijgen in wat er precies aan de hand is, erkent staatssecretaris Menno Snel.
De Tweede Kamer sprak Snel woensdag opnieuw aan op de informatievoorziening rond de reorganisatie bij de fiscus. Die kwam zijn voorganger Eric Wiebes, nu minister van Economische Zaken en Klimaat, vorig jaar ook al op felle kritiek te staan. De operatie verloopt uiterst stroef, onder meer door ict-problemen en een uit de hand gelopen vertrekregeling.
Status van groot project
De oppositie zou graag zien dat de vernieuwing de status van groot project krijgt. Dat zou betekenen dat de staatssecretaris de Kamer veel gerichter en gedetailleerder op de hoogte moet houden van alle vorderingen. De PVV kwam onlangs met een voorstel van die strekking, dat donderdag behandeld wordt door de vaste Kamercommissie Financiën.
Hoewel een besluit daarover aan de Tweede Kamer is, denkt Snel dat zo’n formele procedure niet nodig is. Hij vindt zelf immers ook dat de informatievoorziening beter en gerichter moet worden. Ook de regeringspartijen hielden de boot af. Het is niet de bedoeling dat de Kamer ,,het stuur overneemt”, aldus D66’er Steven van Weyenberg.
Frustratie
Toch leeft ook bij de coalitiefracties frustratie over de manier waarop de Kamer op de hoogte is gehouden van de gang van zaken bij de fiscus. ,,Ik kan als Kamerlid niet bepalen hoe het staat met de Belastingdienst”, zei CDA’er Pieter Omtzigt. Hij valt met name over de weigering van Snel om stukken te delen over problemen met de erf- en schenkbelasting, die de schatkist 450 miljoen euro hebben gekost.
AD 13.06.2018 Staatssecretaris van Financiën Menno Snel erkent dat de Tweede Kamer jarenlang stelselmatig ‘niet diepgaand en systematisch genoeg’ is geïnformeerd om inzicht te krijgen in de problemen bij de Belastingdienst. ,,Ik betreur dat en ik wil er graag wat aan doen”, zei hij vanmiddag in de Tweede Kamer.
Snel reageerde daarmee op karrenvrachten aan kritiek vanuit het parlement dat vindt dat zij niet goed kan controleren of de hardnekkige problemen bij de fiscus met personeel en ict naar behoren worden opgelost. Snel zegt die klacht te delen. Daarmee uit hij impliciet harde kritiek op zijn voorganger Eric Wiebes, die inmiddels minister van Economische Zaken en Klimaat is.
1060 pagina’s
,,Ik kan als Kamerlid niet bepalen hoe het staat met de Belastingdienst”, zei CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt eerder in het debat. ,,We moeten echt betere informatie krijgen dan we de afgelopen drie jaar hebben gehad. Niet meer maar betere.” Snel beaamt dat. Hij stelt dat de Kamer afgelopen jaar maar liefst 1060 pagina’s aan rapporten heeft gekregen. ,,Daar kun je nauwelijks serieus met elkaar over discussiëren”, aldus Snel.
SP-Kamerlid Renske Leijten vindt dat Wiebes achteraf bezien het veld had moeten ruimen als staatssecretaris. ,,Wiebes had de laan uitgestuurd moeten worden”, stelde zij. Daarmee wekte zij ergernis bij andere Kamerleden, die vinden dat ze destijds een motie van wantrouwen had moeten indienen en dat niet met terugwerkende kracht kan doen.
Extra verantwoording
De Kamer steggelt intussen over de manier waarop het parlement de controle op de Belastingdienst kan versterken. De oppositie wil van de reorganisatie bij de Belastingdienst een zogeheten ‘groot project’ wil maken, waarbij de Kamer nauwgezet gerapporteerd wordt. De regeringspartijen en Snel vinden extra verantwoording ook nodig maar dan op een andere manier dan via een ‘groot project’. Snel riep de Kamer erop dat hij er ‘samen’ uit wil komen over hoe het beter kan. ,,Er is geen vezel in mijn lijf die dat tegen wil houden.”
AD 07.06.2018 De chaos bij de Belastingdienst is nog groter dan gedacht. De it-systemen achter de posten loonheffing en omzetbelasting, goed voor tientallen miljarden aan opbrengsten, staan er heel slecht voor. Dat meldt De Telegraaf na een uitgelekte presentatie die de top van de Belastingdienst gaf aan de Kamercommissie Financiën.
Op één sheet van de presentatie staat dat de ict bij de omzetbelasting (btw) en de loonheffing in de slechtste categorie zit. Die systemen zijn er daarmee nog slechter aan toe dan die van de erf- en schenkbelasting. Dat systeem stortte vorig jaar in, waardoor er een tegenvaller van 450 miljoen euro op de begroting ontstond.
Als de ict achter de omzetbelasting en loonheffing uitvalt, zijn de gevolgen volgens de krant niet te overzien. De omzetbelasting levert naar verwachting in 2018 ruim 52 miljard euro op. Bij loonheffing gaat het zelfs om meer dan 100 miljard euro.
Belastingdienst meldt het dagblad dat de inning van de loonheffing en de omzetbelasting niet in gevaar komt. Dat de systemen als slechtste worden ingeschat heeft er volgens een woordvoerder mee te maken dat het moeilijk is om aanpassingen in de systemen door te voeren.
Nog meer kopzorgen voor staatssecretaris Snel (Financiën), verantwoordelijk voor de Belastingdienst.Ⓒ ANP
Telegraaf 06.06.2018 De it-systemen van de Belastingdienst staan er nog slechter voor dan tot nu toe gedacht. De ict achter de grote posten omzetbelasting en de loonheffing zijn ’slecht op orde’.
Dat blijkt uit een presentatie die de top van de Belastingdienst gaf aan de Tweede Kamer. In de presentatie is een sheet opgenomen waarin per domein staat vermeld hoe de systemen van de fiscus er aan toe zijn. In de allerslechtste categorie staan de loonheffing en de omzetbelasting.
Saillant detail is dat de ict achter die twee belastingposten er nog slechter aan toe is dan die van de erf- en schenkbelasting. En dat systeem staat al op instorten. In 2017 werd er een tegenvaller van 450 miljoen euro genoteerd. Alle aanslagen moesten handmatig gecheckt en geïnd worden, waardoor er ontzettend veel vertraging is opgelopen.
Tientallen miljarden
Bij de erf- en schenkbelasting kan de Belastingdienst wel een stootje hebben. Dat gaat immers om een post van nog geen 2 miljard euro. Maar als de omzetbelasting en de loonheffing ook op apegapen komen te liggen is de schade niet te overzien.
De omzetbelasting (btw) moet in 2018 volgens de rijksbegroting over 2018 ruim 52 miljard euro op gaan leveren. Dat is ongeveer 30 procent van de totale belastingopbrengst van Nederland.
Bij de loonheffing gaat het zelfs om een bedrag van meer dan 100 miljard euro. Daar gaan uiteindelijk nog wel weer veel kortingen en aftrekposten vanaf (denk aan de hypotheekrenteaftrek). De uiteindelijke opbrengst van loon- en inkomstenbelasting is voor 2018 geschat op meer dan 55 miljard euro.
Volgens de Belastingdienst komt de inning van de loonheffing en de omzetbelasting niet in gevaar. Dat de systemen als slechtste worden ingeschat heeft er volgens een woordvoerder mee te maken dat het moeilijk is om aanpassingen in de systemen door te voeren.
NU 23.05.2018 Minister Wopke Hoekstra van Financiën staat er niet onwelwillend tegenover om strakkere controle op de Belastingdienst uit te voeren. De fiscus kampt al jaren met problemen vanwege een uit de hand gelopen reorganisatie.
Onder aanvoering van PVV’er Tony van Dijck vroeg de voltallige oppositie woensdag de Belastingdienst, die onder het ministerie van Financiën valt, als groot project aan te wijzen.
In dat geval is de verantwoordelijke bewindspersoon verplicht de Kamer uitgebreid en regelmatig te informeren over de voortgang van het hersteltraject. “Zo houdt de Kamer een vinger aan de pols”, zei Van Dijck.
Hoekstra staat hier niet op voorhand afwijzend tegenover. “Ik snap de behoefte. We willen vooral de problemen oplossen”, zei de bewindsman. Hij moet het voorstel eerst bespreken met Menno Snel, de staatssecretaris op zijn departement die verantwoordelijk is voor de fiscus.
Vertrekregeling
De Algemene Rekenkamer concludeerde vorige week op Verantwoordingsdag wederom dat er nog veel problemen zijn bij de Belastingdienst. De organisatie kwam tot acht zogenoemde ‘onvolkomenheden’.
Vooral de reorganisatie blijft een zorgenkindje bij de Belastingdienst, waarbij vijfduizend werknemers moesten vertrekken.
Sinds 2015 konden werknemers zich aanmelden voor de riante, vrijwillige vertrekregeling. In plaats daarvan zouden er vijftienhonderd nieuwe mensen met kennis van moderne techniek worden aangetrokken.
Uiteindelijk besloten te veel mensen bij de Belastingdienst te vertrekken die ook nog eens de nodige kennis en ervaring met zich meenamen, terwijl de werving het afgelopen jaar achterbleef.
De problemen zijn ook nog niet in 2017 opgelost, concludeerde de Rekenkamer. Er zijn zorgen over “de continuïteit van de primaire processen”. Daarmee wordt in zekere zin gezegd de belastinginning gevaar loopt, de belangrijkste taak van de Belastingdienst.
Eigen minister
Om de Belastingdienst een ‘eigen minister’ te geven, een wens van 50Plus-Kamerlid Martin van Rooijen, vindt Hoekstra geen goed idee. “Dat is niet de oplossing van het probleem”, zei de bewindsman.
Hoekstra erkende de belabberde situatie bij de fiscus en herhaalde dat de problemen groot, complex en hardnekkig zijn. “We werken er met man en macht aan. Er wordt voortgang geboekt, maar het is een kwestie van een lange adem.”
Extra geld is hier volgens Hoekstra niet de oplossing, het gaat nu om het werven van de juiste mensen die de ICT-problemen het hoofd kunnen bieden.
Telegraaf 23.05.2018 Het kabinet overweegt om de rammelende Belastingdienst te bombarderen tot een zogenaamd ’Groot Project’ waardoor de Tweede Kamer meer grip zou moeten krijgen op de reorganisatie.
Er zouden dan strikte voortgangs- en rapportage-eisen worden gesteld aan de ontwikkelingen bij de fiscus, zodat het makkelijker is om in de gaten te houden hoe de reorganisatie verloopt en of er niet ingrijpende zaken misgaan.
Minister Hoekstra (Financiën) zei woensdag tijdens het debat in de Kamer waarin het kabinet verantwoording aflegt over het afgelopen jaar, dat hij „niet op voorhand afwijzend” staat tegenover de suggestie van meerdere Kamerleden om de fiscus op deze manier onder toezicht van het parlement te stellen.
Op vingers gekeken
„Ik zie de nadelen, maar ook de voordelen”, sprak de bewindsman. „Ik zie de logica en de wens om geïnformeerd te worden.” Maar hij wees er ook op dat de Belastingdienst er niet per se bij gebaat is als bij het oplossen van problemen de Tweede Kamer voortdurend de fiscus op de vingers kijkt. Hij wil daarom eerst met staatssecretaris Snel, die gaat over de Belastingdienst, bespreken of het een goed idee is.
Onder meer PVV en PvdA hadden gevraagd om de reorganisatie van de fiscus, de status van ’Groot Project’ te geven. Tijdens het vorige kabinet had ook CDA-Kamerlid Omtzigt hier al om gevraagd. Toenmalig staatssecretaris Wiebes van Financiën gaf later toe dat hij destijds daarin had moeten meegaan.
Telegraaf 11.05.2018 In politiek Den Haag zijn nog altijd grote zorgen over het functioneren van de Belastingdienst, nu er signalen blijven opduiken dat de fiscus moeite heeft de zaken op orde te krijgen. De coalitie wil daarom een hoorzitting organiseren met deskundigen die zich hier eerder over gebogen hebben, om te horen of de eerdere aanbevelingen goed worden opgevolgd.
Bovendien willen VVD, CDA, D66 en CU vertrouwelijk worden bijgepraat door de top van de Belastingdienst, om te horen hoe het staat met de hervormingen. CDA-Kamerlid Omtzigt benadrukt dat de Tweede Kamer hiermee vooral inzicht wil krijgen hoe de processen momenteel verlopen, in de aanloop naar enkele debatten over de fiscus. Een datum voor de hoorzitting is nog niet bekend.
Afgelopen jaren was de Belastingdienst keer op keer slecht in het nieuws. De bestuurscultuur bleek tot op het bot verrot en het ene na het andere systeem bleek op het randje van omvallen. Ook werd er een peperdure vertrekregeling opgetuigd, waar te veel werknemers zich voor inschreven. Het vorige kabinet is daarom begonnen orde op zaken te stellen en ook dit kabinet steekt er extra geld en energie in, maar de problemen zijn zo hardnekkig dat ook dat proces moeizaam verloopt.
Telegraaf 05.05.2018 In de Tweede Kamer wordt aangedrongen op actie van het kabinet, nu ex-bewindslieden en belastingexperts vandaag in De Telegraaf de noodklok luiden over de Belastingdienst.
De PvdA wil dat de reorganisatie van de dienst door het kabinet als ’groot project’ wordt aangewezen. Hiermee zou de Tweede Kamer beter grip moeten krijgen op de reorganisatie van de fiscus. „Een goed functionerende belastingdienst is een kerntaak van de overheid”, zegt de sociaaldemocraat. „Bij de reorganisatie zijn al honderden miljoenen verspild en ook bij de ict is het einde van de problemen nog niet in zicht.” Nijboer wil snel in debat met verantwoordelijk staatssecretaris Snel (Financiën).
CDA-Kamerlid Omtzigt dringt eveneens aan om een spoedig debat met Snel over de fiscus. „De duizenden ervaren belastingambtenaren die met een goud handdruk van de Wiebes-regeling vertrekken konden en kunnen niet gemist worden”, aldus de christendemocraat. Zijn verzoek om over tal van problemen bij de belastingdienst te spreken staat al tijden op een lange wachtlijst aan debatten in het parlement.
Staatssecretaris Snel maakte in april bekend dat het belangrijkste ict-systeem van de fiscus nog maar tot eind 2019 wordt onderhouden, terwijl de vervanger op z’n vroegst eind 2021 klaarstaat. De belastingdienst gaat al jaren gebukt onder tal van problemen, die door een verkeerd uitgepakte reorganisatie onder Snels voorganger Wiebes verder uit de hand zijn gelopen.
Oud-bewindsman Willem Vermeend denkt dat Snel (D66), als hij voldoende steun krijgt van zijn collega’s in het kabinet, de fiscus vlot kan trekken. „Ik ben blij dat Snel er zit. Die heeft kennis van zaken en ervaring bij de fiscus. Ik hoop dat hij ook de financiële middelen krijgt om de problemen op te lossen.”
NOS 05.05.2018 Het kabinet moet snel extra geld vrijmaken om de problemen bij de Belastingdienst aan te pakken. Daartoe roepen oud-staatssecretarissen Steven van Eijck en Willem Vermeend op, schrijft De Telegraaf.
“Er moet meer geïnvesteerd worden in de fiscus. Dat is moeilijk uit te leggen aan de burgers, omdat niemand er direct wat van merkt. Maar de Belastingdienst is wel degelijk de bloedsomloop van onze samenleving”, zegt Van Eijck in de krant.
De afgelopen weken schreef staatssecretaris Menno Snel van Financiën aan De Tweede Kamer over de problemen. Hij noemde ze “complex, hardnekkig en omvangrijk”. Zijn voorganger Wiebes begon in 2014 een grootschalige modernisering, maar die bleek te ambitieus.
Snel vertraagt de vernieuwing nu, zodat er tussentijds sneller kan worden bijgestuurd. Willem Vermeend is blij dat Snel nu de verantwoordelijke bewindspersoon is. “Die heeft kennis van zaken en ervaring bij de fiscus. Ik hoop dat hij ook de financiële middelen krijgt om de problemen op te lossen.”
Vertrekregeling
Vanwege grootschalige ict-problemen kan het innen van belasting in gevaar komen. Ook worden plannen om terugbetalingsregelingen voor bijvoorbeeld zorg- of huurtoeslag te vereenvoudigen, verder uitgesteld.
Daarnaast kampt de fiscus met een groot personeelsprobleem. Door een bezuiniging vertrokken 2800 ambtenaren met een zeer aantrekkelijke regeling. Dit waren er veel meer dan verwacht en de komende twee jaar maken nog eens 2700 medewerkers gebruik van de vertrekregeling. Vooral hoger opgeleide ambtenaren vertrekken, terwijl die juist belangrijk zijn om de nodige vernieuwing door te voeren.
Lange adem
Een woordvoerder van de Belastingdienst zegt in De Telegraaf dat het “absoluut niet zo zal zijn” dat ze alle problemen snel opgelost hebben. “Het wordt een kwestie van de lange adem.”
Telegraaf 05.05.2018 Het kabinet moet snel meer geld vrijmaken om te voorkomen dat de Belastingdienst compleet instort. Oud-staatssecretarissen Steven van Eijck en Willem Vermeend roepen de regering daartoe op.
Het kabinet moet snel meer geld vrijmaken om te voorkomen dat de Belastingdienst compleet instort. Oud-staatssecretarissen Steven van Eijck en Willem Vermeend roepen de regering daartoe op.
Telegraaf 05.05.2018 Oud-staatssecretarissen en belastingexperts maken zich grote zorgen om de fiscus. „Wat moet er nog meer gebeuren voordat er echt een crisisoverleg komt?”, vraagt fiscalist Michiel Spanjers zich af.
„De staatssecretaris zou de noodtoestand uit moeten roepen. Onze belangrijkste dienst ligt bijna knock-out”, aldus de man die de rechterhand van Jan Kees de Jager was in zijn tijd als staatssecretaris van Financiën.
De Belastingdienst bracht in de afgelopen weken een aantal zorgwekkende berichten naar buiten. De ict van de fiscus ligt bijna op zijn gat. Er dreigt een periode van zeker twee jaar waarin nieuwe belastingwetten niet eens doorgevoerd kunnen worden.
En de dienst stevent af op een personeelstekort, waardoor handhaving en controles ook in het geding komen. „De staatssecretaris zegt met de laatste berichten eigenlijk dat de Belastingdienst aan het infuus ligt”, zegt hoogleraar Leo Stevens.
NOS 28.04.2018 Staatssecretaris Snel van Financiën vertraagt de vernieuwing van de Belastingdienst. In een brief aan de Tweede Kamer schrijft Snel dat er nu te veel tegelijkertijd gebeurt, waardoor resultaten uitblijven.
Onder zijn voorganger Wiebes is de Belastingdienst in 2014 begonnen met een grootschalige modernisering, maar die bleek te ambitieus. Ook een aangepaste versie kwam niet goed van de grond, doordat er in een bezuinigingsoperatie 2800 ambtenaren vertrokken, veel meer dan verwacht, met een zeer aantrekkelijke regeling.
Nog eens 2700 maken de komende twee jaar gebruik van die vertrekregeling. Het zijn vooral de hoger opgeleide medewerkers die weggaan, waardoor er sprake is van een mismatch tussen het soort mensen dat de Belastingdienst nodig heeft om de vernieuwing door te voeren en de mensen die besloten hebben te blijven.
Om op tijd voldoende vervangers aan te trekken, denkt de staatssecretaris 100 miljoen euro nodig te hebben. Dat bedrag haalt hij uit het budget dat hij heeft voor de modernisering van de Belastingdienst.
Aanslagen en inning
De problemen zijn het grootst bij de directies Midden- en Kleinbedrijf, Particulieren en Centrale Administratieve Processen. De staatssecretaris heeft nu vijf projecten geselecteerd die hoe dan ook moeten doorgaan. Die noodzaak heeft volgens hem te maken met politieke toezeggingen en risico’s voor het functioneren van de Belastingdienst als ze vertraagd worden. Snel licht niet toe welke risico’s dat zijn.
De projecten hebben te maken met het online bezwaar maken tegen aanslagen inkomstenbelasting, de inning van belastinggeld en de auto.
‘Complex en hardnekkig’
Snel noemt de problemen bij de Belastingdienst “complex, hardnekkig en omvangrijk”. Volgens hem vergt het een lange adem om hieruit te komen. De staatssecretaris noemt in zijn brief geen einddatum.
Hij wil in deze fase vertragen, zodat er tussentijds sneller kan worden bijgestuurd. Maar garantie op succes geeft hij niet: “Ik realiseer me dat dit niet van vandaag op morgen tot grote en merkbare veranderingen gaat leiden, net zomin als ik nieuwe incidenten kan uitsluiten.”
NU 26.02.2018 Het duurt nog jaren voor de ICT-problemen bij de Belastingdienst zijn opgelost, zei staatssecretaris Menno Snel (Financiën) zondag in het tv-programma Buitenhof. De problemen moeten volgens hem “niet onderschat” worden.
Vorig jaar werd duidelijk dat de fiscus te maken heeft met verouderde ict-systemen. Onderzoekers stelden vorig jaar dat een groot deel van de ICT-systemen niet langer voldoet aan de huidige normen. Ambtenaren moeten hier echter noodgedwongen mee werken, omdat er nog geen alternatief is.
Tegelijkertijd maakt de Belastingdienst gebruik van tientallen verschillende ICT-systemen, waardoor ook problemen ontstaan. Volgens een onderzoekscommissie zou zelfs de inning van belastinggeld daardoor in gevaar kunnen komen.
Uit interne rapporten bleek eerder al dat de verbeteringen niet van de ene op andere dag plaats kunnen vinden. Staatssecretaris Snel onderstreepte zondag nogmaals dat het veel tijd kost om de boel op orde te krijgen.
Nieuwe plannen
Volgens Snel zijn nieuwe plannen van de Belastingdienst echter niet in gevaar door de eerder ontstane situatie.
Plannen die het kabinet vorige week ontvouwde om brievenbusfirma’s aan te pakken, kunnen volgens hem gewoon doorgaan.
Met de plannen wil Snel paal en perk stellen aan bedrijven die alleen worden opgericht om geld weg te sluizen naar belastingparadijzen.
AD 25.02.2018 Het gaat nog wel even duren voordat de Belastingdienst geen ict-problemen meer heeft. Dat heeft staatssecretaris Menno Snel (Financiën) vandaag gezegd in het televisieprogramma Buitenhof. De problemen moeten volgens hem ‘niet onderschat’ worden.
De fiscus heeft al enige tijd te kampen met verouderde ict-systemen. Hierdoor zou zelfs de inning van belastinggeld in gevaar kunnen komen, aldus een onderzoekscommissie.
Eind vorig jaar werd de situatie nog omschreven als ‘een bende‘. Nadat bekend werd dat het invoeren van het nieuwe systeem bij de Belastingdienst vertraging op zou leveren, bleek ook dat aangiften van erfenissen niet automatisch verwerkt kunnen worden.
Brievenbus
Het oplossen van de ict-problemen en de boel weer op orde krijgen, kost volgens Snel veel tijd. Maar de problemen zullen niet verergeren door de plannen die hij afgelopen week presenteerde om brievenbusfirma’s aan te pakken, aldus Snel.
Snel wil paal en perk stellen aan bedrijven die alleen worden opgericht om geld weg te sluizen naar belastingparadijzen, zodat de fiscus het nakijken heeft. Hij wil het imago van Nederland op dit punt verbeteren. De D66-staatssecretaris ontkende overigens dat Nederland een belastingparadijs is.
NU 14.12.2017 De problemen met de systemen van de schenk- en erfbelasting bij de Belastingdienst hebben tot veel ergenis geleid bij meerdere partijen in de Tweede Kamer. De ambtelijke top wachtte lang met het delen van belangrijke informatie aan hun politieke bazen. De Kamer wil nu minutieus geïnformeerd worden.
“Ik val nu echt van mijn stoel”, zei CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt donderdag tijdens een debat over de Belastingdienst.
“De voorganger heeft de Belastingdienst nog problematischer achtergelaten dan ik al dacht”, vulde Steven van Weyenberg (D66) aan.
De Kamer had zojuist te horen gekregen dat staatssecretaris Menno Snel (Financiën) in oktober op de hoogte werd gesteld door zijn ambtenaren over het feit dat een nieuw systeem om de schenk- en erfbelasting te innen niet werkte. Daardoor liep de fiscus dit jaar 450 miljoen euro aan belastinginkomsten mis. Dat wordt later alsnog geïnd.
Het nieuwe systeem had dit jaar in werking moeten treden, maar door technische problemen lukte dat niet. Ondertussen werd de oude inningsmethode stopgezet en trad vertraging op omdat de medewerkers handmatig aan de slag moesten gaan.
Al die tijd bleef de politieke top, die verantwoordelijk is voor de Belastingdienst, in het ongewisse. Snel, pas zes weken in functie, liet daarom weten “onaangenaam verrast” te zijn.
“Dat is een slecht besluit. Ik kan niet anders zeggen”, zei de bewindsman. “Men dacht, het komt wel goed, maar het kwam niet goed.”
Rente
Snel is zich ervan bewust dat deze situatie voor belastingplichtigen, die toch in een moeilijke periode zitten omdat ze een dierbare hebben verloren, vervelend is.
Daarom brengt de Belastingdienst geen belastingrente in rekening bij mensen die de dupe zijn van de vertraging. De maatregel geldt voor aangiften met betrekking tot overlijden vanaf 1 januari 2017. De reeds in rekening gebrachte rente wordt teruggestort.
Feitenrelaas
De Kamer vraagt om een feitenrelaas. Een politiek gevoelige stap omdat parlementariërs daarmee de reguliere informatievoorziening via brieven en schriftelijke antwoorden van het ministerie onvoldoende vinden.
Het voorval doet sterk denken aan de problemen die de Belastingdienst eerder had met de uit de hand gelopen vertrekregeling. Ook toen verzweeg de ambtelijke top de problemen voor hun politieke bazen en werd de Kamer in een laat stadium op de hoogte gesteld.
Commissie
Het leidde tot een onderzoek en aanbevelingen van een speciale commissie. Dat de problemen van nu bijna identiek zijn aan die van een jaar eerder, geeft de Kamer niet veel vertrouwen. “We zijn geen millimeter opgeschoten”, vond Van Weyenberg dan ook. Omtzigt wordt er “moedeloos” van.
De commissie oordeelde dat er een gebrek is aan regie en tegenspraak bij de Belastingdienst. Daarom luidde een van de aanbevelingen dat er een formele communicatielijn met de verantwoordelijke bewindspersonen moet komen.
“Je kunt nu concluderen dat niet alle lessen helemaal geleerd zijn”, zei Snel daar met enig gevoel voor understatement over. “Voor de uitvoering van de Belastingdienst moet het helder zijn dat die implicaties kunnen hebben voor de beleidsmakers”, aldus de staatssecretaris.
AD 14.12.2017 De Tweede Kamer is woedend over nieuwe ict-problemen bij de Belastingdienst, waardoor aangiften van erfenissen niet automatisch kunnen worden verwerkt. De Kamer werd pas onlangs over de vertraging bij de invoering van een nieuw systeem geïnformeerd. Het probleem speelt al het hele jaar.
Coalitiepartijen en oppositiepartijen eisten vandaag van staatssecretaris Menno Snel een feitenrelaas van maand tot maand, om meer inzicht te krijgen. Zij noemden de gang van zaken schokkend, ook voor nabestaanden die nu langer in onzekerheid blijven over hun erfenis.
Volgens CDA’er Pieter Omtzigt heeft de fiscus maanden zitten klooien en heeft de top van de Belastingdienst blijkbaar niks geleerd. Hij krijgt bijval van Steven van Weyenberg, D66-partijgenoot van Snel, die spreekt van een bende, terwijl ruim een jaar geleden al een rapport is verschenen waaruit blijkt dat bij de fiscus betere sturing noodzakelijk is. Hij zei bijna van zijn stoel te vallen.
Geen gat
Snel zei zelf ook erg onaangenaam verrast te zijn over de problemen met het automatiseringssysteem voor de inning van erf- en schenkbelasting. Het scheelt de schatkist dit jaar bijna een half miljard euro. Het geld wordt de komende jaren alsnog geïnd en leidt niet tot een gat in de begroting, verzekerde Snel.
Aanslagen worden nu noodgedwongen met de hand gedaan, wat tot vertragingen leidt. Over erfbelasting die te laat wordt opgelegd, wordt daarom geen rente berekend.
NOS 08.12.2017 De problemen bij de Belastingdienst zijn nog lang niet voorbij, stelt een onderzoekscommissie vast.
Begin dit jaar waarschuwde deze Commissie onderzoek Belastingdienst (CoB) al dat de dienst in de toekomst mogelijk belastingen niet kan innen vanwege de interne chaos. De commissie deed een aantal aanbevelingen, maar die zijn dus nog niet voldoende opgevolgd, is nu de conclusie.
Volgens de CoB moet er vooral gewerkt worden aan een cultuurverandering binnen de organisatie. Zo moeten verschillende afdelingen “dezelfde taal leren spreken”, zodat de mensen die de dienst aansturen en de mensen die het werk moeten uitvoeren elkaar beter begrijpen.
Zo is de dienst in 2015 begonnen met de zogeheten Investeringsagenda: die moest leiden tot modernisering van de ict en efficiëntere inning van belasting.
Maar in oktober constateerde de Rekenkamer dat 60 procent van die projecten is vertraagd of geannuleerd.
AD 25.10.2017 Staatssecretaris Eric Wiebes van Financiën ziet de toekomst van de Belastingdienst hoopvol in. ,,We zijn uit de doodlopende straat aan het rijden.” De Tweede Kamer wil die conclusie nog niet trekken. ,,Er ligt nog een gigantische klus”, aldus Steven van Weyenberg (D66).
De Kamer keek in een laatste debat met Wiebes terug op de hervorming van de Belastingdienst. Een vertrekregeling liep volledig uit de hand. Deze zeven jaar durende vernieuwing is inmiddels opnieuw onder de loep genomen. Ook hierover hebben de partijen nog veel vragen.
,,Het was een proces met vallen en opstaan voor de staatssecretaris en dat zal het wel blijven”, zei Van Weyenberg. Wiebes is vanaf morgen minister van Economische Zaken en Klimaat. Hij gaf zijn opvolger Menno Snels (D66) nog een advies mee: die moet ‘een onverwoestbaar humeur en geen enkele interesse in zijn eigen loopbaan hebben’.
NU 25.10.2017 Afzwaaiend staatssecretaris van Financiën Eric Wiebes keert de Belastingdienst de rug toe nadat hij daar drie en een half jaar politiek verantwoordelijk voor was. Dat doet hij met een ‘diepgevoelde frustratie’.
Dat zei Wiebes woensdag tijden zijn laatste debat als staatssecretaris in de Tweede Kamer. Donderdag wordt hij beëdigd als minister van Economische Zaken en Klimaat in het nieuwe kabinet-Rutte III.
Ook het laatste debat over de Belastingdienst werd niet gemakkelijk voor Wiebes. Aan de orde kwamen de herijking van de zeer moeizame reorganisatie en de gevolgen van een beveiligingslek dat deze zomer werd ontdekt.
“Er bleek meer niet in orde dan gevreesd”, zei Wiebes over de evaluatie van de reorganisatie. Hij vergeleek het met een oude kerstboom waarvan je een paar afgevallen naalden opruimt, maar wanneer je de boom even verplaatst opeens alle naalden eruit vallen.
Met de reorganisatie wil de fiscus meer mensen in huis krijgen die beter om kunnen gaan met de nieuwe, modernere manier van werken. Prompt meldden zich veel meer mensen dan gepland vanwege de riante vertrekregeling. Dat kost de Belastingdienst veel geld en belangrijke ervaren medewerkers.
Wiebes: “Het was een doodlopende straat. We zijn gekeerd, maar het is nogal smal. We zijn nog niet op de snelweg.”
Bonuskaart
Het gevoel van frustratie dat Wiebes overhoudt zit hem vooral in de ict-structuur van de Belastingdienst. “We werkten met processen uit de jaren zestig.” Hij verbaasde zich over hoe er werd omgegaan met het gebruik van data. De bonuskaart van de supermarkt is geavanceerder dan de ict van de fiscus, zei de bewindsman gekscherend.
Overigens vindt Wiebes frustratie niet per se negatief. “Positieve energie komt ook uit frustratie. Wij lopen politieke risico’s, dat doe je ook niet zonder frustratie.”
“Frustratie is onze redding. Die was altijd constructief”, aldus de bewindsman terugblikkend op de afgelopen jaren waarin hij debatteerde met de Kamer.
Zijn opvolger, Menno Snel (D66), krijgt een behoorlijke kluif aan dit dossier op Financiën. Er zijn tientallen projecten gestart die de vernieuwing van de fiscus in goede banen moeten leiden. Sommige projecten liepen vertraging op of werden helemaal niet afgerond, maar er werden ook nieuwe gestart.
Wiebes heeft sinds zijn aantreden begin 2014 wel veel lof gekregen voor de medewerkers. Hij houdt een positief gevoel over aan het fanatisme waarmee het personeel bezig was met de belastinginning. “Ik heb veel gezien in het bedrijfsleven. Maar dit vind ik indrukwekkend.”
Datalek
Even nog kwam Wiebes in de problemen tijdens zijn laatste debat in zijn huidige functie. Begin dit jaar werd door televisieprogramma Zembla een groot datalek ontdekt bij de Belastingdienst bij de afdeling Data & Analytics en haar voorganger.
Er werd in zeker tien gevallen onzorgvuldig met persoonsgegevens omgegaan. In een geval was er aangifte bij justitie gedaan. Uit nader onderzoek blijkt dat strikt genomen de regels zijn overtreden, maar medewerkers hebben geen gegevens gelekt naar mensen die niet bij de Belastingdienst werkten.
Volgens Wiebes staan houding en gedrag centraal bij de veiligheid van gevoelige data. Dat is volgens hem zelfs de benadering op het Pentagon, het Amerikaanse ministerie van Defensie. Je kunt niet alles dichttimmeren met regels en codes, denkt de bewindsman.
Snowden
CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt was niet tevreden met deze uitleg. Want hoewel uit onderzoek blijkt dat er geen persoonsgegevens op straat liggen, kun je niet uitsluiten dat een medewerker gegevens op een usb-stick heeft gezet.
Omtzigt noemt het bovendien interessant dat Wiebes uitgerekend het Pentagon als voorbeeld aanhaalt. “Daar heeft één medewerker, namelijk Edward Snowden, op een usb-stick alle informatie mee naar buiten genomen.”
De CDA’er vermoedt dat er door de gebrekkige beveiliging sprake is van het grootste datalek bij de rijksoverheid van de afgelopen tien jaar. Medewerkers konden met usb-sticks ongemoeid informatie downloaden zonder dat men daar ooit nog achter kan komen.
Wiebes deelt de zorg en zei dat er maatregelen zijn genomen, maar benadrukt dat het hier om een theoretische kans van lekken gaat.
Het is dus niet uit te sluiten dat in de toekomst iemand naar voren komt en zegt privacygevoelige informatie te hebben van de Belastingdienst. “Je kunt geen net ontwerpen dat helemaal dicht is. Je haalt niet alle vissen boven”, zei Wiebes daarover.
Tot slot heeft de toekomstig minister van Economische Zaken nog een tip voor zijn opvolger. “Je moet een onverwoestbaar humeur hebben en geen enkele interesse in het verloop van je verdere loopbaan.”
BB 12.10.2017 Het lukt de Belastingdienst nog steeds niet om belastingen op een efficiëntere manier te innen. Het in 2015 ingezette investeringsprogramma om dat met ict- en personeelsvernieuwingen voor elkaar te krijgen, komt onvoldoende van de grond.
Met het rapport Tussenstand Investeringsagenda Belastingdienst bevestigt de Algemene Rekenkamer eerder onderzoek dat het vernieuwingstraject stagneert. ‘Er is minder geld uitgegeven dan beschikbaar was, meer personeel uitgestroomd dan gepland en de bestedingen voor projecten om de processen en het functioneren van de Belastingdienst te veranderen blijven achter’, aldus de harde conclusie van de Rekenkamer. Bijna 60 procent van de geplande projecten voor de Investeringsagenda is vertraagd of geannuleerd. Beter inzicht in de kosten en baten is gewenst, maar nog niet gegarandeerd.
Kosten hoger
Doel van de investeringsagenda is onder meer een goedkopere Belastingdienst die meer ‘in control’ is. Uit de analyse van de Algemene Rekenkamer blijkt dat tot 2027 de kosten hoger zullen zijn dan de baten binnen het programma zelf. Pas daarna gaat de aanpak naar verwachting per saldo geld opleveren. Financiën heeft voor het vernieuwingstraject ruim 2,3 miljard euro uitgetrokken.
Uitstroom ambtenaren
De Belastingdienst gaf in 2015, 2016 en de eerste helft van dit jaar minder geld uit dan er voor het traject beschikbaar was. Volgens de Rekenkamer komt dat onder meer door een herijking van het programma nadat bleek dat meer belastingambtenaren (sneller) gebruik maken van een vertrekregeling. De Rekenkamer constateerde eerder al dat de verwachte uitstroom tot en met 2020 in totaal uitkomt op 5.080 fte en de daaraan verbonden uitgaven in totaal moeten worden geraamd op 714 miljoen euro.
Nu stelt de Rekenkamer dat het niet mogelijk is om die gegevens te actualiseren naar de stand halverwege 2017, omdat een actueel overzicht van de totale uitstroom van personeel en de daaraan verbonden uitgaven naar de stand per midden 2017 ontbreekt. Een strategisch personeelsplan is er ook nog steeds niet.
Betere sturing
Het onderzoek van de Algemene Rekenkamer wijst verder uit dat de administratie bij de Belastingdienst geen beeld kan geven van gerealiseerde besparingen en extra belastingopbrengsten door de extra uitgaven. Sturing en beheersing van het programma verdienen op korte termijn versterking, aldus één van de aanbevelingen.
Elsevier 12.10.2017 De Algemene Rekenkamer bevestigt dat de vernieuwing van de Belastingdienst, de Investeringsagenda Belastingdienst, steeds meer vertraging oploopt. Bovendien kan het nog tien jaar duren voordat de investering van 2,3 miljard euro is terugverdiend.
Uit het rapport van de Algemene Rekenkamer over de Investeringsagenda Belastingdienst blijkt dat meer dan de helft van de geplande verbeteringen zijn vertraagd of zelfs helemaal niet zijn doorgegaan. De vernieuwing gaat pas na 2027 geld opleveren, tot die tijd zijn de kosten groter dan de opbrengsten.
Vertrekregeling
Bij de reorganisatie werd een riante vertrekregeling ingevoerd, hierdoor hebben (te) veel mensen de Belastingdienst verlaten. De kosten waren veel hoger dan ingeschat en er gingen ook mensen weg die de fiscus juist wilde behouden.
Geld wordt niet uitgegeven
De Rekenkamer stelt vast dat het voor vernieuwing beschikbare budget, ruim 2,3 miljard euro voor de periode tot en met 2024, maar heel beperkt wordt uitgegeven door de fiscus. Dit heeft de Rekenkamer moeten afleiden uit interne stukken van de Belastingdienst, omdat de administratie van de Belastingdienst op dit punt zeer gebrekkig is.
Dat er nog maar weinig geld wordt besteed aan de vernieuwing, is deels te wijten aan het debacle met de vertrekregeling. Er werd besloten tot een herijking, waardoor de uitgaven helemaal stil kwamen te liggen.
Het kabinet heeft extra geld beschikbaar gesteld voor 2018, maar volgens de Rekenkamer is onduidelijk waar dit precies voor gaat worden gebruikt.
Verantwoording
Demissionair staatssecretaris Eric Wiebes van Financiën heeft gereageerd op het conceptrapport. Hij erkent dat een betere aansturing van de Belastingdienst nodig is, zodat de Investeringsagenda ook daadwerkelijk iets oplevert.
De Rekenkamer wil dat Wiebes, of zijn opvolger, concreet aangeeft wanneer de sturing, beheersing en verantwoording is verbeterd. Ook moeten de kosten van de herijking goed worden vastgesteld. Anders blijft onduidelijk wat de Investeringsagenda heeft gekost en heeft opgeleverd.
Richard van Boven (1970) is sinds 1 juli 2017 fiscaal redacteur bij Elsevier Weekblad. Richard studeerde fiscaal recht in Leiden en was eerder als inhoudelijk redacteur verantwoordelijk voor FiscaalTotaal van ElsevierNextens.
NOS 11.10.2017 Het gaat nog steeds niet goed met de reorganisatie van de Belastingdienst. Dat zegt de Algemene Rekenkamer in een rapport. In 2015 is de dienst begonnen met het moderniseren van de ICT en de werkwijze van het personeel om efficiënter belasting te innen.
Maar bijna 60 procent van de projecten van deze zogeheten Investeringsagenda is vertraagd of geannuleerd, aldus de Rekenkamer. “Er is minder geld uitgegeven dan beschikbaar was, meer personeel uitgestroomd dan gepland en de bestedingen voor projecten om de processen en het functioneren van de Belastingdienst te veranderen blijven achter.”
Kosten en baten
Er moet beter inzicht komen in de kosten en baten van de reorganisatie, vindt de Rekenkamer. “De administratie bij de Belastingdienst kan geen beeld geven van gerealiseerde besparingen en extra belastingopbrengsten door de extra uitgaven.” De Rekenkamer verwacht zelf dat tot 2027 de kosten hoger zullen zijn dan de extra belastingopbrengst.
Begin dit jaar constateerde een speciale commissie al dat er veel misgaat bij de Belastingdienst. En ook de dienst zelf zei dat er zoveel problemen met de ICT-systemen zijn, dat de inning van belastingen in gevaar kan komen.
500 miljoen
Demissionair staatssecretaris van Financiën Wiebes zegt in een reactie het rapport te beschouwen als een steun in de rug en de bevindingen ter harte te nemen bij verdere besluiten. In het regeerakkoord hebben de formerende partijen afgesproken de komende jaren een half miljard euro uit te trekken voor de reorganisatie van de Belastingdienst.
NU 02.10.2017 Medewerkers van de Belastingdienst hebben geen gegevens gelekt naar mensen die niet bij de Belastingdienst werkten. Dat blijkt uit onderzoek van het Openbaar Ministerie, heeft staatssecretaris Eric Wiebes (Financiën) aan de Tweede Kamer laten weten.
In juni meldde Wiebes aangifte te hebben gedaan naar aanleiding van een datalek bij de de Belastingdienst. Hij meldde toen dat er in zeker tien gevallen onzorgvuldig met persoonsgegevens is omgegaan. In een geval was er aangifte bij justitie gedaan.
Medewerkers namen gegevens mee naar huis om daar verder te kunnen werken, hoewel dat niet mocht. Inmiddels is de toegang tot persoonsgegevens aangescherpt. Ook zijn medewerkers en leidinggevenden op het matje geroepen. De relatie met de betrokken externe medewerkers is beëindigd.
Het betrof medewerkers van de afdeling Data & Analytics en haar voorganger. De medewerkers hadden te veel autonomie en de leiding schoot tekort. ”Gebleken is dat sprake was van een met medeweten van het management ontstane werkwijze”, aldus Wiebes.
VK 13.09.2017 De Belastingdienst krijgt volgend jaar 75 miljoen euro extra om ‘de continuïteit van de belastinginning te waarborgen’, zo melden bronnen in Den Haag. In de begroting die het demissionaire kabinet komende Prinsjesdag presenteert, is de 75 miljoen als een buffer voor de Belastingdienst opgenomen. De dienst kan in 2018 een beroep doen op het bedrag als het problemen vreest bij het innen van belastinggeld.
Zelf heeft de Belastingdienst in interne rapportages aangegeven dat de continuïteit van de belastinginning niet altijd gegarandeerd kan worden. Oorzaak is de slechte en verouderde staat van de computersystemen, zo bleek uit documenten die de Volkskrant kreeg na een beroep op de Wet openbaarheid bestuur. De fiscus werkt met circa 600 ict-systemen die tegelijk moeten blijven draaien en gekoppeld en vervangen dienen te worden. Veel van die systemen zijn gebouwd om politiek Den Haag in de gelegenheid te stellen bepaalde doelgroepen fiscaal te bedienen.
Uit de documenten blijkt ook dat de Belastingdienst vreest dat kennis over de huidige, vaak oude systemen, in hoog tempo schaarser wordt, omdat de mensen die ermee kunnen werken met pensioen gaan of ontslag hebben genomen. Hun vertrek kan eveneens de continuïteit van de belastinginning in gevaar brengen.
Door een lucratieve vertrekregeling bleven de ‘verkeerde’ mensen en gingen de ‘verkeerde’ weg
Bij de Belastingdienst vertrekken tal van mensen die met moeilijk vervangbare kennis en ervaring de deur uit lopen. Dat komt door een mislukte vertrekregeling, die niet was bedoeld voor de mensen die er nu gebruik van maken. De lucratieve vertrekregeling had ervoor moeten zorgen dat de Belastingdienst met hooggekwalificeerde medewerkers, vooral deskundig op ict-gebied, zou moderniseren. Maar de, in het licht hiervan, ‘verkeerde’ mensen bleven en de ‘verkeerde’ gingen weg.
Eerder dit jaar concludeerden de Algemene Rekenkamer, de controleur van de rijksfinanciën, en twee topambtenaren ook al dat het binnenhalen van belastinggeld gevaar loopt door organisatorische problemen bij de Belastingdienst. De Rekenkamer sprak van ‘een bom onder de belastinginning’.
Het op orde brengen van de ict kost de Belastingdienst miljoenen aan inhuur van extern personeel. In 2016 huurde de dienst voor 150 miljoen euro ict-specialisten van buiten in.
NOS 13.09.2017 Het kabinet wil volgend jaar 75 miljoen euro extra achter de hand houden voor de Belastingdienst. Haagse bronnen zeggen dat naar aanleiding van een bericht van RTL Nieuws. Het geld is bedoeld als buffer om de inning van belastingen niet in gevaar te brengen.
De Belastingdienst kampt met grote problemen, onder meer door verouderde computersystemen en doordat veel gekwalificeerde, oudere, personeelsleden van een vertrekregeling gebruik hebben gemaakt.
Uit een interne evaluatie bleek eerder dat de Belastingdienst zich zelf ook zorgen maakte over de inning van belastingen.
Het kabinet maakt het extra geld op Prinsjesdag bekend: volgende week dinsdag.
Telegraaf 13.09.2017 De Belastingdienst krijgt een extra kapitaalinjectie van 75 miljoen euro om ervoor te zorgen dat de dienst ook volgend jaar blijft functioneren.
Volgens ingewijden trekt het demissionaire kabinet dat bedrag uit als buffer. Mocht er ergens nog iets misgaan, dan kan er meteen actie op worden genomen. Vooral met de verouderde computersystemen zijn vaak problemen.
Eerder dit jaar waarschuwde de Rekenkamer dat er snel in ICT moet worden geïnvesteerd om te voorkomen dat er op grote schaal dingen misgaan. Dat was nadat de fiscus de afgelopen jaren in een rampzalige en peperdure reorganisatie was beland waarbij de ene beerput na de andere geopend werd.
De Belastingdienst is ook onderwerp van gesprek in de formatie. De onderhandelende partijen willen de dienst flink moderniseren, maar dat kost veel geld.
AD 13.09.2017 De Belastingdienst krijgt volgend jaar 75 miljoen euro extra van de regering om de inning van belastingen niet in gevaar te brengen. Bronnen in Den Haag bevestigden vandaag berichtgeving van RTL Nieuws dat het kabinet de extra investering op Prinsjesdag bekendmaakt.
,,De continuïteit van de Belastingdienst is nu op orde, zoals ik ook eerder aan de Tweede Kamer heb gemeld”, is het enige dat staatssecretaris Eric Wiebes (Financiën) kwijt wilde.
De miljoeneninjectie is nodig omdat onder meer de reorganisatie bij de fiscus volstrekt uit de hand is gelopen. Te veel personeel en de verkeerde personen gaan weg. Verder zijn er mankementen bij enkele grote automatiseringssystemen. Daarnaast werkt de fiscus met zo’n zeshonderd verschillende ict-systemen. Door de problemen is de continuïteit bij het binnenhalen van belastingen niet gegarandeerd, stelde de dienst zelf.
Minister Jeroen Dijsselbloem van Financiën had eerder dit jaar al laten weten met geld over de brug te komen voor het fulltime inhuren van 140 mensen. Hij reageerde op een vernietigend rapport waaruit bleek dat het innen van belasting in gevaar kan komen door de uit de hand gelopen vertrekregeling.
Telegraaf 25.08.2017 De hervorming van het belastingstelsel is volgens hoogleraar Barbara Baarsma, directeur Kennisontwikkeling bij Rabobank, topprioriteit voor het nieuwe kabinet. Daar moet van haar meteen mee worden begonnen.
Is VVD, CDA, D66 en ChristenUnie een handige combinatie om het juiste economische beleid te voeren?„Op economische thema’s liggen ze eigenlijk best dicht bij elkaar. Ze zouden met een fikse moderniseringsslag moeten kunnen komen.” Is daar noodzaak toe?„Jazeker. We hebben van de crisis geleerd
VK 25.08.2017 Het zal de Belastingdienst deugd doen dat we dezer dagen royaal worden getrakteerd op griezelverhalen van fraudeverdachten die zijn uitgekleed door diezelfde dienst. Net zoals in horrorfilms onder de bloedlawines soms een stichtelijke boodschap verborgen zit – vreest de duivel, technologie en/of losbandigheid, want anders eindigt u als ontbijtprakje voor een gezichtsloos monster -, hebben ook de verhalen van door de fiscus vervolgden een extra disciplinerende werking op andere belastingplichtigen.
Door heel Nederland controleerden ondernemers voor de zekerheid hun btw-aangifte extra goed. Want met ‘de boekhouder heeft het gedaan’ (Linschotens verweer), of ‘mijn vrouw snapte geen bal van wat ze moest invullen’ (de verdedigingslinie van de Stompeetjes) kom je niet ver wanneer je eenmaal in handen bent gevallen van de inspecteurs.
Op de burelen van de dienst moeten ze vreugdedansjes hebben gemaakt. Weinig is beter voor de belastingmoraal dan een lekker verslag van een vernederende rechtszaak in de kolommen van De Telegraaf.
Maandenlang al kunnen we lezen dat het een soepzooitje is bij de Belastingdienst
Nog is de belastingmoraal hoog in Nederland, land van braverds die in enquêtes zeggen groot belang te hechten aan ‘het voldoen aan verplichtingen’ en die het betalen van belasting doorgaans blijmoedig ‘een bijdrage’ noemen.
Slechts 20 procent van de mensen meent dat ‘de staat iets van mij afpakt’ – er zal enige overlap zijn tussen deze categorie en de mensen die op gezette tijden dingen twitteren als ‘DEMMINK!!!’ of ‘laffe linkse overheid houdt terroristische aanslag op Centraal Station door suikerpatiënt onder de pet, suikerpatiënt ammehoela!!11!!’.
Als ik de verantwoordelijke voor de belastinginning was, zou ik me evenwel grote zorgen maken over de toekomst van de belastingmoraal. Maandenlang al kunnen we in reeksen fascinerende artikelen, in de Volkskrant en elders, lezen dat het een soepzooitje is bij de Belastingdienst.
Dat fouten op ingevulde formulieren maar worden goedgekeurd. Dat het gros van de aangiften niet tot nauwelijks kan worden gecontroleerd wegens personeelstekort en computersystemen die met plakband aan elkaar hangen. En dat het er in de nabije toekomst niet beter op zal worden.
In de slotaflevering van een ontluisterende prachtserie over de Belastingdienst, gisteren in deze krant, refereerden de verslaggevers aan een eerdere primeur van de Volkskrant. Daarin werd onthuld dat de half miljoen extra controles en boekenonderzoeken die de dienst jaarlijks had willen uitvoeren om extra belasting op te halen, niet zijn gehaald.
Soms bij lange na niet. Die informatie heeft de krant boven water kunnen tillen dankzij een beroep op de Wet Openbaarheid van Bestuur. En dat was een fout, zei staatssecretaris Wiebes achteraf. De documenten hadden nooit openbaar mogen worden, omdat het strategische informatie betreft die ‘de handhaving kan schaden’. Potentiële sjoemelaars weten nu dat de pakkans lager is dan de dienst doet voorkomen.
Zo klinkt het alsof de krant een subversieve daad verrichtte. Je kunt het ook anders zeggen: Wiebes had het klungelen bij de fiscus het liefst onder de pet gehouden.
Elsevier 24.08.2017 De fiscus moet minder politiek worden. Die oproep doen de oud-staatssecretarissen van Financiën Martin van Rooijen (nu 50Plus) en Willem Vermeend (PvdA). Het nieuwe kabinet moet ingrijpen en ervoor zorgen dat de Belastingdienst weer wordt gerund door een belastingspecialist.
De Belastingdienst kwam de afgelopen jaren keer op keer negatief in het nieuws: van datalekken en een te ruime vertrekregeling tot geknoei met aftrekposten en toeslagen. Een groot deel van de problemen vloeien direct voort uit beslissingen in Den Haag, dat ‘van alles en nog wat bij ons over de schutting gooit’, aldus ambtenaren tegen de Volkskrant.
Dat blijkt duidelijk uit het beleid van de huidige staatssecretaris Eric Wiebes (VVD). Dat lag de afgelopen kabinetsperiode bijna steevast onder vuur. Wiebes kreeg felle kritiek op het geblunder rond de vertrekregeling: veel ambtenaren moesten vertrekken, om ruimte te maken voor jongere medewerkers. Veel ambtenaren die vlak voor hun pensioen stonden of de pensioengerechtigde leeftijd al gepasseerd waren, maakten gebruik van de regeling. Zij kregen een vertrekpremie die kon oplopen tot 75.000 euro. Dat kostte de Belastingdienst veel meer geld dan was begroot.
‘Staatssecretaris moet belastingexpert zijn’
Maar ook vanwege belastingtechnische blunders moest Wiebes door het stof. Dat komt volgens Van Rooijen doordat de dienst een ‘politiek speeltje’ is. Den Haag begrijpt niet wat er werkelijk gaande is, en zou de leiding van de dienst aan belastingexperts moeten overlaten. ‘De belastingdienst is een moeilijk te temmen beest, met niets bij de overheid te vergelijken,’ aldus Van Rooijen.
Van Rooijen (tussen 1973 en 1977 staatssecretaris in het kabinet-Den Uyl) roept het kabinet op de Belastingdienst drastisch te hervormen. Dat de fiscus nu meer is onderworpen aan de politiek dan in de vorige eeuw, ligt volgens Van Rooijen aan het verantwoordelijke bewindslid. ‘De staatssecretaris van Financiën was altijd een belastingspecialist, tot in 2000 Wouter Bos die post kreeg. Toen werd het politieker.’
Bauke Schram (1993) is sinds april 2016 online redacteur bij Elsevier Weekblad.
De voormalige bewindspersonen verwoorden daarmee een diepgevoelde wens van een groot deel van de belastingambtenaren, die van oordeel zijn dat de politiek de Belastingdienst de afgelopen zestien jaar in zwaar weer heeft gebracht.
De Belastingdienst kampt onder meer met zwakke ict en een mislukte vertrekregeling. De dienst gaat de laatste jaren gebukt onder het voortdurende gesleutel door de politiek aan het stelsel, wat een bonte kerstboom van 213 aftrekposten en toeslagen heeft opgeleverd, en waarmee minstens 97 miljard euro is gemoeid. Dat leidt tot grote uitvoeringsproblemen. Die zijn zo ernstig dat de controleur van de rijksfinanciën, de Algemene Rekenkamer, en de Belastingdienst zelf waarschuwen dat de belastinginning gevaar loopt.
Volgens Van Rooijen, zelf ooit belastinginspecteur en van 1973 tot 1977 staatssecretaris van Financiën en verantwoordelijk voor de Belastingdienst, zou de dienst vanaf nu weer geleid moeten worden door bewindslieden die vakinhoudelijk sterke belastingspecialisten zijn die alles ondergeschikt maken aan ordentelijke belastinginning.
Een staatssecretaris van Financiën zonder fiscale kennis krijgt het altijd moeilijk. In de Kamer, in het kabinet en ook bij de Belastingdienst, aldus PvdA’er Willem Vermeend.
‘Tot 2000 was elke staatssecretaris van Financiën zo’n specialist. Daarna werden belastingen politieker en kwam de autonomie van de belastinginspecteur onder druk te staan’, aldus het huidige Tweede Kamerlid voor 50Plus,
Van Rooijens oproep sluit aan bij een pleidooi van de vorige informateur, Herman Tjeenk Willink. Die stelde in juni, aan het eind van zijn formatieklus, vast dat de politiek, kabinet en Kamer, geen enkele belangstelling tonen voor de uitvoering van het beleid dat ze zelf initiëren. Hij riep het aanstaande nieuwe kabinet op daar verandering in te brengen.
Een van de opvolgers van Van Rooijen, PvdA’er Willem Vermeend (staatssecretaris van Financiën van 1994 tot 2000) vindt ook dat juist de bewindspersoon die over de Belastingdienst gaat, een fiscaal specialist moet zijn. ‘Want dat is de moeilijkste en belangrijkste uitvoeringsorganisatie’, stelt Vermeend. ‘Een staatssecretaris van Financiën zonder fiscale kennis krijgt het altijd moeilijk. In de Kamer, in het kabinet en ook bij de Belastingdienst. Weet je op hoog niveau niet waarover het gaat, dan kun je je makkelijk laten overbluffen.’
Belastingminister
Van Rooijen pleit tevens voor een minister van Belastingen
Van Rooijen pleit tevens voor een minister van Belastingen – ‘desnoods zonder portefeuille’ – die naast de minister van Financiën in de ministerraad de belangen van de Belastingdienst verdedigt. Dit om te voorkomen dat andere ministers met eigen maatregelen de fiscale kerstboom nog verder optuigen. ‘Geen veranderingen zolang de Belastingdienst die niet kan uitvoeren.’
Wat Vermeend betreft, is zo’n extra minister niet nodig. ‘Ik ging altijd mee met mijn minister Gerrit Zalm naar de ministerraad.’ Van beoogd premier Mark Rutte is bekend dat hij leiding wil geven aan zo min mogelijk ministers.
Vermeend is een van de architecten van het huidige, 16 jaar oude belastingstelsel dat volgens politiek Den Haag dringend aan herziening toe is.
De aangeslagen Belastingdienst
Het imago van de Belastingdienst verandert. Na het succesverhaal uit de jaren negentig gaat er in een gehavende organisatie nu meer fout dan goed. In vier artikelen leggen we uit hoe het zover heeft kunnen komen.
Elsevier 09.07.2017 Emeritus hoogleraar fiscale economie Leo Stevens schreef samen met de Leidse hoogleraar Empirische analyse van sociale en fiscale regelgeving Koen Caminada een voorstel om de belastingwetgeving ingrijpend aan te passen. De voorstellen kosten de schatkist per saldo geen geld. Dit is wat de politiek volgens Stevens moet doen:
1 Maak het belastingstelsel eerlijk, effectief en eenvoudig
De belastingdruk op inkomen wordt voorzichtig verschoven naar verbruik. De btw-tarieven worden geleidelijk omgebouwd naar één tarief van 18 procent. De loon- en inkomstenbelasting, premies volksverzekeringen en inkomensafhankelijke zorgpremies worden in één heffing samengevoegd.
Voor inkomens tot 55.000 euro geldt een basistarief van 33,8 procent, voor inkomens vanaf 55.000 euro een ‘surplus-tarief’ van 43,8 procent geheven. Daarmee is voor 90 procent van de belastingplichten in feite sprake van een vlaktaks van 33,8 procent.
Voor box 3 wordt overgestapt naar een aangepaste vermogenswinstbelasting. De inkomensafhankelijkheid van de algemene heffingskorting en de arbeidskorting wordt teruggedraaid.
2 Hou het draagkrachtbeginsel zuiver
Elke ontvangen euro geeft gelijke draagkracht, ongeacht de manier waarop de euro is verdiend. Inkomsten uit werk en vermogen worden globaal gelijk belast. De wetgever moet zwaarwegende redenen hebben om inkomsten lichter of zwaarder te belasten.
De zelfstandigenaftrek – ingevoerd om ondernemers compensatie te bieden omdat zij zelf hun sociale zekerheid en pensioenvoorziening moeten verzorgen – heeft, met de mkb-winstvrijstelling en andere ondernemersfaciliteiten een zodanig grote zuigkracht uitgeoefend op het fiscale ondernemerschap dat Nederland nu circa één miljoen zzp’ers telt.
Voor een zeer grote groep zzp’ers fungeren deze ondernemersfaciliteiten in feite als sociaal vangnet. De zelfstandigenaftrek rigoureus afschaffen is daarom geen optie. De noodzakelijke sanering moet stapje voor stapje verlopen.
De opbrengst kan worden ingezet om zelfstandigen een betaalbare toegang te verschaffen tot verzekeringen tegen arbeidsongeschiktheid en pensioen.
3 Normaliseer het eigenwoningregime
Het eigenwoningregime is bij invoering van het huidige belastingstelsel in 2001 om politieke redenen ondergebracht in box 1, de box waar ook inkomen uit werk wordt belast, terwijl ander particulier vermogen wordt belast in box 3.
Eigenwoningbezit wordt gestimuleerd door een relatief laag eigenwoningforfait en integrale aftrekbaarheid van de rente en kosten van de eigenwoningschuld. Het voordeel komt vooral ten goede aan de hoge-inkomensgroepen. Het is daarom passend het eigen huis over te brengen naar box 3.
Een alternatieve route is aan te sluiten bij het verhoogde eigenwoningforfait voor woningen boven de 1.060.000 euro (de zogenoemde ‘villabelasting’ in 2017). Na jaarlijkse verhogingen heeft dit forfait in 2016 het afgesproken maximum bereikt van 2,35 procent van de WOZ-waarde. Het feitelijke tarief (52 procent van 2,35 procent is 1,2 procent) is globaal in evenwicht met de belastingheffing in box 3.
Door de ‘villagrens’ geleidelijk toe te passen op huizen met een lagere WOZ-waarde, kan het bestaande regime na verloop van tijd zonder grote deining kan worden omgezet in de box-3-variant.
4 Stroomlijn de ondernemersfaciliteiten
De ondernemersfaciliteiten zijn onnodig gecompliceerd en worden door veel ondernemers onvoldoende begrepen. Een voorbeeld is de oudedagsreserve. Dat is geen oudedagsvoorziening, maar een uitgestelde belastingschuld. De Belastingdienst moet veel energie stoppen in bescherming van deze claim.
Ondernemers moeten soms tegen hun zin hun bedrijf voortzetten, omdat ze niet in staat zijn de belasting te betalen die zij bij het staken ervan en de daarmee verbonden opheffing van de oudedagsreserve verschuldigd worden. Bovendien is onduidelijk of de regeling wel effect heeft.
Stop hiermee. Geef ondernemers de kans te kiezen tussen reguliere afwikkeling van de al opgebouwde oudedagsreserve of afkoop tegen een aantrekkelijk tarief.
5 Stem toeslagsystematiek beter af op de loon- en inkomstenbelasting
De praktijk is dat miljoenen mensen bijdragen aan de financiering van de collectieve uitgaven, terwijl tegelijkertijd (vaak dezelfde) miljoenen huishoudens inkomensondersteuning krijgen voor zorgkosten, huurkosten, kosten voor kinderen en kinderopvang.
Er wordt nodeloos veel geld rondgepompt. Dat bezorgt de Belastingdienst ook veel werk. De bestaande koppeling van het toeslaginkomen aan het belastbare inkomen leidt ertoe dat aftrekposten (zelfstandigenaftrek, hypotheekrenteaftrek) het toeslaginkomen verlagen. Dat leidt tot oneerlijke situaties. Een zzp’er die hetzelfde inkomen heeft als een werknemer in loondienst, krijgt hogere toeslagen.
De vormgeving van de arbeidskorting, het fiscaal voordeel voor werkenden, is uit het spoor gelopen. De korting is los komen te staan van de vraag of de belastingplichtige voor zijn werk zelf kosten heeft moeten maken. De arbeidskorting wordt ook toegekend aan mensen die als ondernemer hun gemaakte kosten gewoon kunnen aftrekken. Daar moet wat aan gedaan worden. Dat kan door het ‘oude’ arbeidskostenforfait weer in te voeren.
Ook op andere punten zijn heffingskortingen aan revisie toe. De beperking in de overheveling van de heffingskorting tussen partners (nu 40 procent van de algemene heffingskorting) leidt tot scheefgroei in belastingdruk tussen huishoudens en moet meteen gestopt worden en zo mogelijk teruggedraaid.
Jean Dohmen Chef Redactie Economie Sinds 2010 werkt Dohmen voor Elsevier Weekblad. Hij leidt nu de redactie economie en schrijft daarnaast over belastingen, personal finance en de huizenmarkt. Dohmen is getrouwd, heeft drie kinderen en woont in Monnickendam
Elsevier 09.07.2017 Een nieuw kabinet moet als de bliksem het belastingstelsel onder handen nemen, zegt emeritus hoogleraar fiscale economie Leo Stevens. Elsevier Weekblad sprak met dé belastingexpert van Nederland. ‘Mensen krijgen het gevoel dat ze door het systeem genept worden.’
Elsevier Weekblad: In Den Haag worden nu pogingen gedaan een kabinet van VVD, CDA, D66 en ChristenUnie te formeren. Er schijnt weinig reden voor optimisme te zijn dat een nieuw kabinet het belastingstelsel gaat herzien. Leo Stevens: ‘Ik ben van nature niet somber. En herziening is natuurlijk ook een heel breed begrip. Ik denk dat je structurele wijzigingen stap voor stap moet doorvoeren. Dat hoeft niet met een ‘big bang’. Anders ligt dat voor acute problemen, daarvan zijn er veel, die je zo snel mogelijk moet repareren.’
EW: Kunt u daar een voorbeeld van geven? Stevens: ‘Als de overheid geloofwaardig wil zijn, moet het belastingstelsel geloofwaardig zijn. Dat is thans niet zo. Neem box 3, waarin het vermogen belast wordt. De overheid gaat er nog steeds vanuit dat mensen daar een bepaald rendement halen. Als mensen zich ergens aan ergeren, is het dat ze worden belast voor inkomsten die ze naar hun vaste overtuiging nooit zullen behalen. Dan voelen ze zich bestolen.’
‘Mensen vinden het ook heel oneerlijk dat gezinnen met een eenverdiener en een tweeverdiener met exact hetzelfde gezinsinkomen zeer verschillend worden belast. Eenverdieners houden netto minder over. Het systeem kan en moet evenwichtiger.’
‘Nog een voorbeeld: als je onterecht ontslagen bent en je krijgt van de rechter na lang procederen een hogere ontslagvergoeding van zeg 120.000 euro, waarvan je 30.000 euro aan je advocaat kunt overmaken, dan hou je zelf maar 90.000 euro over. Je wordt door de fiscus wel voor 120.000 euro aangeslagen en die 30 mille kun je nergens aftrekken. Mensen krijgen dan het gevoel dat ze door het systeem genept worden.’
Als een belastingadviseur iets anders doet dan hij beweert, zetten we hem achter slot en grendel.
EW: Zien al die bewindslieden, Kamerleden en ambtenaren dat niet? Stevens: ‘Politici hebben kennelijk niet het vermogen om scherp te zien hoe de regels uitpakken. Als je fratsen uithaalt zoals een inkomensafhankelijke arbeidskorting of een inkomensafhankelijke heffingskorting, waardoor de hogere middenmoot geen 52 maar 56 procent belasting betaalt, dan moet je niet verbaasd zijn dat mensen zeggen: ‘Overheid, jij bent niet betrouwbaar’.’
‘Als een belastingadviseur iets anders doet dan hij beweert, zetten we hem achter slot en grendel. Ik vergroot het nu een beetje uit, maar daar zit echt een groot probleem. Er zit asymmetrie tussen was de overheid eist van burgers en wat zij zichzelf permitteert. Als de fiscus jou te laat terugbetaalt, krijg je doorgaans geen rente. Maar moet de burger betalen, en is hij te laat, dan krijgt hij een rekening van tenminste 4 en BV’s minstens 8 procent rente.’
EW Hoe zijn we op het punt terecht gekomen dat ‘onze’ overheid het normaal is gaan vinden om burgers zo te behandelen? Stevens: ‘Dat is voor mij ook een van de meest interessante vragen. En ik kan dat eigenlijk maar moeilijk verklaren. Bij de overheid werken een heleboel mensen die individueel zeer betrokken en rechtschapen zijn die niet willen dat het zo gaat – en toch gebeurt het.’
EW Wat moet er structureel veranderen bij de heffing van belasting? Stevens: ‘Het stelsel moet eerlijk en eenvoudig worden. Beleidseconomen grijpen veel te lichtzinnig naar fiscale instrumenten die ze niet in de vingers hebben en maken vervolgens brokken. Neem de zelfstandigenaftrek, ooit ingevoerd op goede gronden om ondernemers een steun in de rug te geven – ze hadden geen sociale zekerheid, moesten leven van de winst maar met dat geld ook investeren en hun oude dag regelen.’
‘Op een gegeven moment vond de overheid dat ondernemen sterk moest worden gestimuleerd. Toen werd de zelfstandigenaftrek uitgebreid en werd de winstvrijstelling voor mkb-ondernemers ingevoerd. Het werd toen zo aantrekkelijk dat iedereen die het maar even kon zichzelf ondernemer – of zzp’er – ging noemen. Dat is uit de hand gelopen. Dat heeft tot het rondpompen van enorme hoeveelheden geld geleid. Daar moeten we mee ophouden.’
Beleidseconomen grijpen veel te lichtzinnig naar fiscale instrumenten en maken brokken.
EW Zzp’ers slaat de schrik om het hart als ze dit horen. Stevens: ‘Je moet dit ook heel zorgvuldig doen, niet meteen voor de volle mep. Geleidelijkheid is hier de oplossing. De zelfstandigenaftrek, bijvoorbeeld, moet op termijn worden gehalveerd. Niet helemaal afschaffen dus.’
EW Geleidelijk betekent dat het wel tien of vijftien jaar kan duren voor een maatregel helemaal is uitgevoerd. Is dat niet te langzaam? Stevens: ‘Ik vind het belangrijker dat de gewenste marsroute wordt uitgezet. De fasering is een politieke kwestie.’
EW Het komt voor dat werknemers in loondienst nu netto minder overhouden dan zzp’ers met een identiek inkomen. Stevens: ‘Er moet een heel duidelijke reden zijn om mensen verschillend te behandelen, anders moet je het niet doen. Dat zeg ik permanent. Een machinebankwerker die 40.000 euro bruto per jaar verdient, wordt zwaarder belast dan een zzp’er die 40.000 euro bruto per jaar verdient.
Omdat de zzp’er een zelfstandigenaftrek van ruim zeven mille heeft, is zijn inkomen voor de toeslagen 33.000 euro en krijgt hij bovendien grotere toeslagen dan de machinebankwerker. Terwijl hun marktpositie in feite hetzelfde is. Ook dit is op te lossen, al zal het een hoop deining geven. Opnieuw zeg ik: doe het geleidelijk.’
‘Nog een voorbeeld waar we niet goed omgaan met het draagkrachtbeginsel: het maakt niet uit of je een euro verdient met werk of met vermogen. Het zou dus logisch zijn dat je de opbrengst uit vermogen even zwaar belast als arbeid. Maar over de inkomsten uit box 3 hoef je geen sociale premies te betalen en geen inkomensafhankelijke bijdrage zorgverzekeringen. Dat is onlogisch.’
EW U vindt ook dat de recente aanpassingen van de fiscale regels voor het eigen huis niet ver genoeg gaan? Stevens: ‘De stimulering van het eigenwoningbezit is volstrekt uit de hand gelopen. Uiteindelijk moet het huis naar box 3, waarin ook het andere vermogen zit. In heb er begin jaren tachtig al op gewezen dat de hypotheekrenteaftrek niet overeind te houden was. De kosten liepen op tot 14 miljard euro, nu is het weer 7 miljard. De hitsigheid is er vanaf, maar dit komt vooral door de gedaalde rente. Intussen zitten we door alle wijzigingen en veranderingen met een systeem dat niemand meer snapt. Daarom moet het huis naar box 3.’
De stimulering van het eigenwoningbezit is volstrekt uit de hand gelopen
‘Ik vind overigens dat je als overheid best het eigenwoningbezit mag stimuleren. Dat is goed voor het burgerschapsgevoel van mensen. Maar dan moet je de onderkant van het inkomensgebouw helpen. Nu gaat driekwart van de voordelen naar de hoogste inkomens. Wat mij betreft komt er in box 3 een vrijstelling van twee of drie ton voor het eigen huis.’
EW Hogere inkomens zeggen: de aftrek is een compensatie voor de hoge belastingen. Stevens: ‘Dat is een volstrekt nepargument. Als dat zo is, zou je ook hogere inkomens in een huurhuis moeten compenseren voor die hoge belastingen. Maar dat doen we niet. Bovendien is de progressie bewust gewild, en die moet je niet stiekem via de achterdeur weer wegnemen.’
EW Bij de beperking van de renteaftrek tot de annuïtaire aflossing in 2013 is ervoor gekozen oude gevallen te ontzien. Had u dat ook zo gedaan? Stevens: ‘Het is volstrekt onacceptabel dat mensen die een huis hebben gekocht na 2012 langdurig onderworpen zijn aan veel scherpere aftrekbeperkingen dan oudere huiseigenaren.’
EW U wilt snijden in verworven rechten? Stevens: ‘Ja, via de verhoging van het eigenwoningforfait, de verplichte fiscale bijtelling voor huiseigenaren. Er is al een villabelasting. Eigenaren van huizen van meer dan een miljoen moeten over het deel boven het miljoen 2,35 procent van de waarde bij hun inkomen optellen, waarover ze belasting betalen. Je kan de villagrens langzaam verlagen, waardoor huiseigenaren met een hoger eigenwoningforfait te maken krijgen. Het geld dat dit oplevert moet worden gebruikt om de belastingtarieven te verlagen’
EW Het mes moet ook in de toeslagen? Als je hoort wat er mis gaat, vraag je je af: waarom zijn ze ooit ingevoerd? Stevens: ‘Dat kan ik wel uitleggen. De toeslagsystematiek was een hele stap vooruit. Vóór die tijd regelde ieder departement het zelf, elk met zijn eigen begrippenapparaat en tariefstructuur. De huursubsidie bijvoorbeeld werd door Volkshuisvesting geregeld. Ik heb er zelf indertijd voor gepleit om er één systeem van te maken.’
‘Vervolgens zie je dat er ontzettend veel mensen recht op hebben. Je moet toeslagen beperken en stroomlijnen tot pakweg de 15 procent laagste inkomens. Het is een ondersteuningsregeling, het kan het toch niet zo zijn dat je het halve land gaat ondersteunen. Dat is bizar.’
EW Den Haag geeft miljoenen mensen toeslagen, ook om koopkrachtplaatjes passend te maken. Kunnen politici dat wel loslaten? Stevens: ‘Het is breder. Er worden heel veel instrumenten ingezet. Vervolgens krijg je inkomensplaatjes, die niet mooi genoeg zijn, en weer gerepareerd moeten worden. Zo hobbelt de ene maatregel over de andere heen en wordt het allemaal erg ingewikkeld. De Algemene Rekenkamer zei begin dit jaar ook: ‘We weten niet of veel van die regelingen wel werken. Ben dus terughoudend. Dat is de eerste opdracht aan de politiek.’
Jean Dohmen Chef Redactie Economie Sinds 2010 werkt Dohmen voor Elsevier Weekblad. Hij leidt nu de redactie economie en schrijft daarnaast over belastingen, personal finance en de huizenmarkt. Dohmen is getrouwd, heeft drie kinderen en woont in Monnickendam
Telegraaf 06.07.2017 Het zal nog een paar jaar duren voordat de Belastingdienst tot in de haarvaten is doordrongen van de nieuwe werkwijze. De verbeteringen moeten er onder meer toe leiden dat medewerkers directer worden aangestuurd en de fiscus efficiënter gaat werken.
Er is nog veel te doen, benadrukken minister Jeroen Dijsselbloem en staatssecretaris Eric Wiebes van Financiën donderdag over de maatregelen die eerder dit jaar in gang werden gezet. Financiën zag zich gedwongen in te grijpen nadat de reorganisatie van de Belastingdienst was ontspoord. Zo leidde een regeling om vrijwillig te vertrekken tot een onverwachte uitstroom van personeel, onder wie medewerkers die de fiscus liever niet kwijt wilde.
Het ministerie besloot onder meer de greep op de Belastingdienst verder te versterken, omdat de top teveel op eigen houtje handelde.
Trouw 28.06.2017 Het toezicht van de Belastingdienst op grote ondernemingen zit goed in elkaar, schreef staatssecretaris van financiën Wiebes gisteren aan de Tweede Kamer. Dat deed hij op basis van eigen onderzoek, maar de conclusies uit dat rapport zijn een stuk minder rooskleurig dan de staatssecretaris doet voorkomen.
Onderzoekers van het Centrum voor Kennis en Communicatie van de Belastingdienst namen het toezicht van de fiscus onder de loep. In het rapport dat gisteren naar buiten kwam concluderen zij dat meer dan de helft van alle grote organisaties in Nederland een belastingaangifte doet die niet klopt. Wanneer de fiscus de boeken van deze bedrijven controleert, is er per bedrijf gemiddeld zo’n twee miljoen euro aan gemiste vennootschapsbelasting op te halen, en zo’n 71.000 euro aan gemiste omzetbelasting.
Die omissies komen alleen aan het licht als de Belastingdienst daadwerkelijk controle doet bij bedrijven. De dienst doet echter steeds minder boekenonderzoeken. Sinds 1996 is het aantal onderzoeken met bijna zeventig procent gedaald, en vorig jaar deed ze opnieuw minder boekencontroles dan gepland. Deze daling komt voor een belangrijk deel door een nieuwe vorm van toezicht op basis van wederzijds begrip en vertrouwen, waar de fiscus sinds 2005 mee werkt.
Geen onderzoek wegens vertrouwensband
Bij bedrijven die onder dit zogeheten ‘horizontale’ toezicht vallen -inmiddels bijna een kwart van alle grote organisaties- doet de fiscus in principe geen boekenonderzoeken. Door minder tijd te steken in controles bij deze ‘nette’ bedrijven zouden inspecteurs meer tijd overhouden voor onderzoek bij bedrijven die wél dingen fout doen, was het idee. Eerder bleek al dat van die beoogde tijdsbesparing weinig terecht komt.
Uit het nieuwe onderzoek blijkt voor het eerst dat bedrijven die onder dit lichtere toezicht vallen helemaal geen betere aangiftes doen dan andere bedrijven. Kritische inspecteurs waarschuwen al jaren dat de fiscus door ‘horizontaal toezicht’ belastingopbrengsten misloopt. Zij konden hun vermoedens moeilijk staven omdat het toezichtsysteem jarenlang niet werd onderzocht. Het rapport dat gisteren naar buiten kwam toetst voor het eerst een aantal aannames waarop het nieuwe toezichtmodel is gestaafd.
Voor het onderzoek deden belastinginspecteurs bij 332 organisaties een boekencontrole, en bij meer dan de helft van de organisaties legden zij minstens één correctie op. Er bestaat geen samenhang tussen de vorm van toezicht en het aantal correcties dat is opgelegd, concluderen de onderzoekers. Samenhang tussen het bedrag dat te weinig is betaald en de vorm van toezicht is er volgens hen evenmin.
Meer correcties
Bedrijven met ‘horizontaal toezicht’ kregen voor de vennootschapsbelasting juist méér belastingcorrecties opgelegd dan andere bedrijven. Bij de omzetbelasting kregen ‘horizontaal toezicht’-bedrijven weliswaar minder correcties, maar het totaalbedrag dat deze bedrijven moesten na betalen was relatief hoger dan bij andere bedrijven. De belangrijkste aanname onder horizontaal toezicht – dat minder controles nodig zijn omdat deze bedrijven betere aangiftes doen – wordt door het rapport juist onderuit gehaald.
Staatssecretaris Wiebes blijft vasthouden. “Het onderzoek bevestigt de waarde van […] horizontaal toezicht”, schreef hij gisteren aan de Kamer. “Met de conclusies kan deze vorm van toezicht verder worden ontwikkeld.”
De reactie is tekenend voor de manier waarop de discussie over ‘horizontaal toezicht’ al jaren worden gevoerd. Inspecteurs luidden herhaaldelijk de noodklok, maar vonden geen gehoor bij het management. Tjibbe Joustra, die eerder dit jaar onderzoek deed naar de besluitvorming binnen de Belastingdienst, concludeerde dat er een te groot gat was tussen de top van het ministerie en de werkvloer. “Het management doet zichzelf tekort als het niet luistert naar signalen van de werkvloer”, zei hij.
Zelfs de nieuwe baas van de Belastingdienst, Jaap Uijlenbroek, pleitte vorige maand in een interne brief voor een herziening van het horizontaal toezicht. Nederland zou zich volgens hem meer moeten aansluiten bij hoe toezicht op aangifte in andere andere landen is georganiseerd.
Al met al heeft de Belastingdienst nu meer dan tien jaar bij grote bedrijven een toezichtsysteem gebruikt waarvan onduidelijk was of het werkt. Na meer dan twee jaar werk is er nu voor het eerst een onderzoek, dat een flink aantal vraagtekens zet bij het toezichtmodel. Die kritiek, net als die van de eigen inspecteurs en van de baas van de Belastingdienst, wordt door de staatssecretaris genegeerd.
Telegraaf 21.06.2017 De Belastingdienst gaat investeren in ‘een betere balans tussen horizontaal en verticaal toezicht’. Dat zei de nieuwe topman van de dienst, Jaap Uijlenbroek, op het jaarcongres van de NOB, de beroepsorganisatie van belastingadviseurs.
Hij ontkende dat de extra aandacht voor het systeem van horizontaal toezicht, waarbij bedrijven die goed meewerken met de fiscus op basis van vertrouwen worden gevrijwaard van controles, ook betekent dat de fiscus strenger gaat controleren.
De laatste tijd is er veel kritiek op het systeem van horizontaal toezicht. Onduidelijk is welke bedrijven in aanmerking komen voor de bijzondere behandeling en of door het uitblijven van controles de Belastingdienst niet veel geld misloopt.
Volgens Uijlenbroek is het vooral noodzakelijk dat er een betere balans komt tussen bedrijven die wel en niet gecontroleerd worden. “Het is niet of het één óf het ander, maar een glijdende schaal van controle en vertrouwen.” aldus de directeur-generaal. Hoe het nieuwe systeem er precies uit gaat zien, blijft gissen. Uijlenbroek hield zijn gehoor voor dat hij nog voor het zomerreces de Kamer informeert over zijn plannen.
Uijlenbroek volgde begin dit jaar Hans Leijtens op nadat het functioneren van de Belastingdienst veelvuldig onder vuur was komen te liggen door een uit de hand gelopen reorganisatie.
VK 20.06.2017 Extra belastingambtenaren leveren de schatkist minder extra geld op dan waarop het kabinet rekende toen het in 2012 aantrad. Toen schreef Rutte II in het regeerakkoord dat jaarlijks 157 miljoen euro voor nieuw te werven Belastingdienstmedewerkers, structureel 663 miljoen euro extra belastinginkomsten per jaar zou opleveren. Een batig saldo van ruim een half miljard per jaar. In werkelijkheid komt dat saldo op circa 200 miljoen.
Dat blijkt uit documenten die het ministerie van Financiën heeft vrijgegeven na een Wob-verzoek van de Volkskrant. Uit die documenten blijkt ook dat de extra controles die de Belastingdienst had willen uitvoeren om belastingopbrengst te genereren, niet goed van de grond zijn gekomen. In de jaren 2013 tot en met 2016 haalde de dienst daarmee 995 miljoen euro minder op dan de 8 miljard waar het in 2012 op rekende.
In een reactie stelt het ministerie van Financiën dat uit de geopenbaarde cijfers niet zonder meer geconcludeerd kan worden dat er bijna een miljard minder dan verwacht door extra controles is opgehaald. Een deel van de gereserveerde extra investering is volgens een woordvoerder gaandeweg besteed aan ‘andere toezichtactiviteiten en werkzaamheden die naar de inschatting van de Belastingdienst méér zouden opleveren’. Die extra opbrengsten zijn niet verwerkt in de vrijgegeven cijfers.
Als oorzaak van de tegenvallende resultaten wijst de baas van de Belastingdienst in de geopenbaarde stukken naar een onverwacht lage instroom van nieuwe mensen. De extra belastingambtenaren die in 2013 en 2014 voor het genereren van extra belastinggeld zouden worden aangenomen, kwamen niet. In de interne rapportages wordt gesproken over een ‘gemiste productiecapaciteit van 300 fte’.
‘De businesscase’
Een andere oorzaak voor de minder grote opbrengst dan gehoopt, is volgens de directeur-generaal Belastingdienst ‘dat de werkelijkheid veel complexer is gebleken’. Het kabinet heeft te makkelijk de aanname gedaan dat als er een bepaald bedrag extra in de Belastingdienst aan salariskosten wordt gestopt, ruim een viervoud daarvan er weer uitkomt als opbrengst.
De grondslagen en veronderstellingen die aan de businesscase ten grondslag liggen, waren onvolledig en onduidelijk
De Belastingdienst noemt die ogenschijnlijk lucratieve aanname in alle stukken ‘de businesscase’. Maar, zo schrijft de baas van de Belastingdienst: ‘De grondslagen en veronderstellingen die aan de businesscase ten grondslag liggen, waren onvolledig en onduidelijk. De precieze omvang van de onzekerheden kan niet worden vastgesteld.’
Ondanks die belemmeringen heeft de Belastingdienst jaar na jaar een overzicht proberen te geven hoe ver het gevorderd was met het waarmaken van de ambitie van verantwoordelijk staatssecretaris Wiebes (VVD): ‘Met gerichte extra investeringen extra belastingopbrengsten genereren.’ Van vrijwel alle daartoe geplande acties vallen de opbrengsten tegen. Vooral het extra controleren van de aangiftes van particulieren en het midden- en kleinbedrijf blijven achter bij de ambities en daarmee de extra opbrengsten.
Opvallend is ook dat de boeken van de grootste ondernemingen van Nederland veel minder worden gecontroleerd dan de bedoeling was. Van de opgeteld 53 miljoen die dat aan extra belastinginkomsten in 2016 had moeten leiden, was nog geen euro gerealiseerd. Een grote meevaller van de controles is dat extra witwasonderzoeken niet de beoogde 23 miljoen hebben opgeleverd, maar liefst 156 miljoen. Echter, zo stellen de belastingambtenaren in hun interne memo’s vast: die miljoenen komen terecht bij een ander ministerie, dat van Veiligheid en Justitie.
Trouw 20.06.2017 De Belastingdienst legde de afgelopen vier jaar bijna 1 miljard euro minder belastingcorrecties op dan voorzien. De extra controles die de fiscus sinds 2012 zou gaan uitvoeren, zijn er nauwelijks gekomen.
Dit blijkt uit interne stukken van de Belastingdienst die openbaar werden na een beroep op de Wet Openbaarheid van Bestuur en zijn onderzocht door platform voor onderzoeksjournalistiek Investico. Volgens CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt is belangrijke informatie hierover achtergehouden voor de Kamer.
Sinds het Regeerakkoord van 2012 krijgt de fiscus extra geld om het belastingtoezicht te verbeteren. Door extra heffingen zouden deze investeringen zich ruimschoots terugbetalen, was het idee. Uit de stukken van de afdeling Inlichtingen van de Belastingdienst blijkt nu voor het eerst hoeveel geld de Belastingdienst is misgelopen. Alleen in 2015 is iets meer opgehaald dan voorzien. In de andere jaren waren de naheffingen flink lager.
Vooral het extra toezicht op grote bedrijven schiet erbij in. In het jaar 2016 is van de geplande 357 miljoen extra correcties op grote ondernemingen volgens de fiscus geen cent binnengekomen. Van de geplande 784 extra boekencontroles is minder dan een vijfde uitgevoerd. Ook bij midden- en kleinbedrijven controleert de fiscus veel minder dan gepland. Een meevaller was dat de opbrengsten per controle bij het mkb hoger uitpakken dan voorzien. Zo komt de Belastingdienst in 2016 per saldo aan een totaal aan gemiste correcties van bijna een half miljard.
Pijnlijk
Dankzij automatisering weet de fiscus dat jaarlijks zo’n 600.000 particulieren een aangifte doen die waarschijnlijk niet klopt. Toch legt de Belastingdienst bij minder dan 150.000 van deze mensen een naheffing op, 54.000 minder dan voorzien. ‘Het valt niet uit te leggen dat we deze aangiften niet allemaal controleren, want we weten bijna zeker dat deze mensen te weinig belasting betalen,’ zei Kamerlid Omtzigt tijdens het vragenuurtje.
De tegenvallende cijfers zijn pijnlijk voor staatssecretaris Wiebes. Hij kreeg flinke kritiek te verduren van de Tweede Kamer vanwege een uit de hand gelopen vertrekregeling waardoor veel meer gekwalificeerde inspecteurs dan voorzien hun biezen pakten. In januari dit jaar concludeerde een onderzoekscommissie ‘de continuïteit van een aantal processen’ door de vertrekregeling in gevaar is gekomen.
Wiebes hield vol dat de ‘cruciale functies’ van de Belastingdienst niet in gevaar komen door de vertrekregeling. Volgens de interne memo’s blijkt nu dat het grootste deel van de gemiste opbrengsten te wijten is aan personeelsgebrek. Ook automatisering levert niet op wat ervan werd verwacht.
Pieter Omtzigt, Tweede Kamerlid voor het CDA, vroeg staatssecretaris Wiebes gisteren tijdens het Vragenuurtje om opheldering. ‘Deze notities zijn voor de Kamer achtergehouden. Hierdoor konden wij de staatssecretaris niet controleren,’ zei hij. Staatssecretaris Wiebes moest de Kamer beloven om in de toekomst meer informatie over het toezicht van de Belastingdienst te delen.
Multinationals
De Belastingdienst was ook van plan extra controles te doen bij multinationals die belasting ontwijken door winsten weg te sluizen. Bedrijven hanteren vaak verkeerde prijzen voor interne transacties met belastingparadijzen, zodat ze kunstmatig kunnen schuiven met winst. Volgens een onderzoek voor de Europese Commissie is deze methode goed voor meer dan zeventig procent van alle winstverschuiving naar belastingparadijzen.
De fiscus maakt jaarlijks zo’n tweehonderd afspraken met multinationals over dit type transacties. Maar het lukt niet om te controleren of bedrijven zich ook aan die afspraken houden. In 2012 controleerde de Belastingdienst bij slechts 20 multinationals of zij de juiste prijzen hanteren, terwijl er dat jaar nog 100 zaken op de plank lagen die onderzocht moesten worden.
Ondanks herhaaldelijke vragen sinds afgelopen vrijdag was de Belastingdienst niet in staat te reageren op de bevindingen.
Telegraaf 17.06.2017 GroenLinks eist opheldering van premier Mark Rutte en minister Henk Kamp van Economische Zaken over hun betrokkenheid bij een belastingdeal. Het duo moet de Tweede Kamer met spoed tekst en uitleg geven over de rol die zij hebben gespeeld bij fiscale afspraken met de Israëlische multinational ICL.
GroenLinks-Tweede Kamerlid Tom van der Lee doet de oproep zaterdag na berichtgeving van het NRC dat Rutte en de hoogste ambtenaar van het ministerie van Economische Zaken persoonlijk betrokken waren bij pogingen om het Europese hoofdkantoor van ICL naar Nederland te halen. Nadat Nederland een gunstige belastingdeal had aangeboden, vestigde het bedrijf zich in Amsterdam. Nederland betaalde ook mee aan belastingadviseurs die ICL bijstonden in gesprekken met de belastingdienst.
„Mensen betalen ieder jaar netjes hun belastingaanslag, maar voor het grootbedrijf wordt de rode loper uitgerold tot de grens van wat net mag. Aan die cultuur van belastingontwijking en belastingconcurrentie moet een einde komen´´, stelt Van der Lee.
NU 08.06.2017 Niet alleen voor buitenstaanders, maar ook voor parlementariërs zijn de kosten van de grootscheepse reorganisatie van de Belastingdienst erg onhelder.
Het is te gek voor woorden dat Kamerleden er niet wijs uit kunnen worden, erkent staatssecretaris Eric Wiebes van Financiën donderdag in een debat met de Tweede Kamer. Hij noemt het onacceptabel.
Kamerleden hadden forse kritiek. Zij zeiden grote moeite te hebben met de cijferbrij in de begroting voor de fiscus. CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt wees naar delen uit de Voorjaarsnota (een stand van zaken van de lopende begroting) over de Belastingdienst. Hij noemde die onleesbaar en onbegrijpelijk. “Geen idee wat er gebeurt”, aldus Omtzigt.
Wiebes zei de ergernis te delen. “Het is veel te ingewikkeld. Het leidt tot misverstanden.” Hij belooft beterschap en zegt ook toe helderheid te scheppen. Dat doet hij in overleg met de minister van Financiën, Jeroen Dijsselbloem.
Telegraaf 08.06.2017 Niet alleen voor buitenstaanders, maar zelfs voor parlementariërs zijn de kosten van de grootscheepse reorganisatie van de Belastingdienst erg onhelder.
Het is te gek voor woorden dat Kamerleden er niet wijs uit kunnen worden, erkende staatssecretaris Eric Wiebes van Financiën donderdag in een debat met de Tweede Kamer. Hij noemde het onacceptabel.
Kamerleden hadden forse kritiek. Zij zeiden grote moeite te hebben met de cijferbrij over de begroting voor de fiscus. CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt wees naar delen uit de voorjaarsnota (een stand van zaken van de lopende begroting) over de Belastingdienst. Hij noemde die onleesbaar en onbegrijpelijk. ,,Geen idee wat er gebeurt.”
Wiebes zei de ergernis te delen. ,,Het is veel te ingewikkeld. Het leidt tot misverstanden.” Hij beloofde beterschap en helderheid te gaan scheppen, in overleg met de minister van Financiën, Jeroen Dijsselbloem.
BB 02.06.2017 Medewerkers van de Belastingdienst hebben geen valsheid in geschrifte gepleegd bij een vrijwillige vertrekregeling. Staatssecretaris Eric Wiebes van Financiën meldt dat aan de Tweede Kamer.
Valsheid in geschrifte
Hij reageert op de ophef over mogelijke valsheid in geschrifte. De Algemene Rekenkamer, die de uitgaven van de overheid controleert, had namelijk gemeld dat een groot aantal werknemers aangemoedigd zou zijn de datum van vertrek te wijzigen. Dat zou financieel gunstiger uitpakken voor de betrokken ambtenaren.
CDA-Tweede Kamerlid Pieter Omtzigt sprak over valsheid in geschrifte. Hij kaartte de kwestie aan.
Ongelukkig verwoord
De Rekenkamer zag zich inmiddels genoodzaakt haar bevindingen toe te lichten. De waakhond zegt dat er geen valsheid in geschrifte vastgesteld. De Rekenkamer spreekt over een ‘ongelukkig verwoord’ voorbeeld. De staatssecretaris hoopt dat met de verklaring ‘het ontstane misverstand’ is verholpen.(ANP)
AD 02.06.2017 De Algemene Rekenkamer komt terug van de suggestie dat een ‘groot aantal medewerkers’ van de Belastingdienst hun al ingediende ontslagaanvraag bewust zou hebben vervroegd om zo een hogere vertrekregeling te krijgen.
Volgens staatssecretaris Eric Wiebes van Financiën ging het slechts om één medewerker waarbij een te late aanvraag alsnog als op tijd werd gehonoreerd. Dit gebeurde uit coulance, omdat door het overlijden van de partner van de medewerker de ontslagaanvraag vertraging had opgelopen.
CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt trok woensdag fel van leer, omdat hij uit de woorden van de Rekenkamer opmaakte dat er op grote schaal valsheid in geschrifte zou kunnen zijn gepleegd, nota bene aangemoedigd door superieuren bij de fiscus. In een nadere toelichting trekt de Rekenkamer het boetekleed aan. ,,We begrijpen dat onze tekst de suggestie kan wekken dat bij de vertrekregeling van de Belastingdienst door de Rekenkamer valsheid in geschrifte zou zijn geconstateerd. Indien dat aan de orde zou zijn geweest zouden wij hiervan melding hebben gemaakt bij de bevoegde instantie. Dat is niet het geval”, schrijft het instituut op haar website. Omtzigt beschouwt de verklaring als een rectificatie.
Minister Jeroen Dijsselbloem nam woensdag al ferm afstand van de suggestie dat er ‘iets onoorbaars’ zou zijn gebeurd. De Rekenkamer zei toen nog in een reactie de gewraakte passage ‘heel bewust’ te hebben opgenomen.
De Rekenkamer houdt wel staande dat er in bepaalde gevallen sprake is geweest van ‘optimalisering’ van de vertrekregeling, ten gunste van de vertrekkende medewerker. Onrechtmatig was dat echter niet.
Telegraaf 02.06.2017 Medewerkers van de Belastingdienst hebben geen valsheid in geschrifte gepleegd bij een vrijwillige vertrekregeling. Staatssecretaris Eric Wiebes van Financiën meldt dat aan de Tweede Kamer.
Hij reageert op de ophef over mogelijke valsheid in geschrifte. De Algemene Rekenkamer, die de uitgaven van de overheid controleert, had namelijk gemeld dat een groot aantal werknemers aangemoedigd zou zijn de datum van vertrek te wijzigen. Dat zou financieel gunstiger uitpakken voor de betrokken ambtenaren.
CDA-Tweede Kamerlid Pieter Omtzigt sprak over valsheid in geschrifte. Hij kaartte de kwestie aan.
De Rekenkamer zag zich inmiddels genoodzaakt haar bevindingen toe te lichten. De waakhond zegt dat er geen valsheid in geschrifte vastgesteld. De Rekenkamer spreekt over een ,,ongelukkig verwoord” voorbeeld.
De staatssecretaris hoopt dat met de verklaring ,,het ontstane misverstand” is verholpen.
NU 02.06.2017 CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt blijft vragen houden over het optreden van de Belastingdienst bij het toekennen van een vertrekpremie bij de reorganisatie van de fiscus.
Ook antwoorden van staatssecretaris Eric Wiebes (Financiën) geven niet de gewenste helderheid voor de de CDA’er. “Ik wil het naadje van de kous weten”, zegt Omtzigt vrijdag tegen NU.nl.
De fiscus is sinds eind 2015 verwikkeld in een ontspoorde reorganisatie waarbij hoge vertrekpremies zijn toegekend.
De Algemene Rekenkamer constateerde twee weken terug in zijn Verantwoordingsonderzoek over 2016 dat de Belastingdienst een groot aantal medewerkers die een aanvraag voor een vertrekpremie na 1 juli 2016 hadden gedaan, adviseerde om de datum te veranderen in een datum vlak voor 1 juli.
Dit is tot wanneer medewerkers een aanvraag konden doen om te mogen vertrekken met ontvangst van een volledige vertrekpremie. Daarna wordt er door de Belastingdienst een korting toegepast.
“Dit is voordelig voor deze medewerkers, maar nadelig voor de Belastingdienst”, schrijft de Algemene Rekenkamer. Dat zou kunnen wijzen op valsheid in geschrifte door belastingambtenaren.
Ongelukkig
Omtzigt sloeg daar in het debat over het Verantwoordingsonderzoek vorige week op aan, waarop de Rekenkamer in een later gestuurde reactie zich haastte te melden dat er geen sprake is van valsheid in geschrifte, maar van “het ‘optimaliseren’ van het gebruik van de regeling ten gunste van de medewerker”.
Omtzigt beschouwt die reactie als het terugtrekken van de passage in het onderzoeksrapport, maar een woordvoerder van de Rekenkamer weerspreekt dat.
“Ik vind het buitengewoon ongelukkig dat de Algemene Rekenkamer, een gerespecteerd Hoog College van Staat, zijn opmerking terugtrekt. Dat gebeurt niet iedere dag”, zegt Omtzigt diplomatiek.
Niet onoorbaar
Ook Wiebes, door Omtzigt per brief om opheldering gevraagd, schrijft vrijdag dat er van valsheid in geschrifte geen sprake is. In het debat zei demissionair minister Jeroen Dijsselbloem van Financiën eerder al dat er “niets onoorbaars” is gebeurd.
Omtzigt: “Ik vind het raar dat Wiebes en Dijsselbloem dit pas na het debat van vorige week melden. Het ministerie had het onderzoek al een maand in zijn bezit.” De CDA’er heeft aanvullende Kamervragen gesteld aan Wiebes.
Volgende week donderdag debatteert Wiebes met de Kamer over de Belastingdienst.
Telegraaf 31.05.2017 Volgens het CDA zijn medewerkers van de Belastingdienst die vrijwillig wilden vertrekken, aangemoedigd valsheid in geschrifte te plegen. Om nog te kunnen profiteren van een volledige vertrekpremie, kreeg een groot aantal ambtenaren het advies de datum van hun aanvraag te wijzigen en naar voren te halen (antedateren).
Volgens CDA-Tweede Kamerlid Pieter Omtzigt kregen medewerkers van de fiscus op die manier tienduizenden euro’s extra mee. Hij kaartte de kwestie woensdag aan tijdens een debat in de Tweede Kamer.
Hij wees op de kritiek van de Algemene Rekenkamer, die de uitgaven van de overheid controleert. De ‘waakhond’ noemde het advies ,,voordelig voor deze medewerkers, maar nadelig voor de Belastingdienst”.
Volgens minister Jeroen Dijsselbloem van Financiën is er niets onoorbaars gebeurd. ,,Het heeft niets te maken met antedateren.” Op verzoek van Omtzigt zegde hij toe de kwestie in een brief toe te lichten.
AD 31.05.2017 Medewerkers van de Belastingdienst die vrijwillig wilden vertrekken, zijn volgens het CDA aangemoedigd valsheid in geschrifte te plegen.
Om nog te kunnen profiteren van een volledige vertrekpremie, kreeg een groot aantal ambtenaren het advies de datum van hun aanvraag te wijzigen en naar voren te halen (antedateren). Volgens CDA-Tweede Kamerlid Pieter Omtzigt kregen medewerkers van de fiscus op die manier tienduizenden euro’s extra mee.
Hij kaartte de kwestie vandaag aan tijdens een debat in de Tweede Kamer. Hij wees op de kritiek van de Algemene Rekenkamer, die de uitgaven van de overheid controleert. De ‘waakhond’ noemde het advies ,,voordelig voor deze medewerkers, maar nadelig voor de Belastingdienst”.
Volgens minister Jeroen Dijsselbloem van Financiën is er niets onoorbaars gebeurd. ,,Het heeft niets te maken met antedateren.” Op verzoek van Omtzigt zegde hij toe de kwestie in een brief toe te lichten.
NOS 14.04.2017 De Nederlandse Belastingdienst heeft in 2016 539 belastingafspraken gemaakt met bedrijven en organisaties. Dat blijkt uit een brief die staatssecretaris Wiebes eind van de middag naar de Tweede Kamer stuurde. In het jaar daarvoor werden nog 642 afspraken gemaakt.
Volgende week donderdag debatteert de Tweede Kamer met de staatssecretaris over belastingafspraken voor multinationals. Over die afspraken is veel discussie. Ze worden door bedrijven ook gebruikt om belasting te ontwijken, zoals Starbucks.
Niet duidelijk is met welke bedrijven de Belastingdienst afspraken heeft of met wat voor type bedrijven of de grootte van de bedrijven.
Belastingontwijking
De afspraken, zogenoemde rulings, geven bedrijven die in meerdere landen actief zijn duidelijkheid over de belasting die ze moeten betalen in Nederland. Dat draagt volgens de staatssecretaris bij aan de rechtszekerheid van burgers en bedrijven. Het maakt ook efficiënt en effectief toezicht door de Belastingdienst mogelijk.
Maar in combinatie met de verschillen tussen landen in belastingregels kunnen de rulings ook gebruikt worden bij belastingontwijking. Doordat hier geen dubbele belasting hoeft te worden betaald, gaan veel fiscale constructies via Nederland. “De kern van het probleem zit niet in de Nederlandse wet- en regelgeving, maar Nederland wordt wel gebruikt in structuren die uiteindelijk leiden tot ontwijking”, schrijft de staatssecretaris.
Er zijn grofweg twee soorten afspraken: Advance Tax Rulings (ATR) en Advance Pricing Agreements (APA). Een ATR geeft het bedrijf zekerheid over hoe de belasting wordt geheven en over welk deel in Nederland belasting betaald moet worden. In een APA wordt bepaald welke waarde een product of dienst heeft bij het bepalen van de belasting.
Aantal belastingafspraken
2010
2011
2012
2013
2014
2015
2016
ATR
355
408
468
441
429
406
348
APA
205
248
247
228
203
236
191
Fiscaal concurrerend
Vanwege de duidelijkheid die het schept voor belastingplichtigen wil de staatssecretaris niet af van de rulings. Wel moet volgens hem worden voorkomen dat die gebruikt worden voor belastingontwijking. Daarvoor is volgens hem verdergaande verbetering van de gegevensuitwisseling tussen verschillende landen nodig.
Nederland moet daarin samen optrekken met andere landen, schrijft hij. Ons land moet belastingontwijking aanpakken en tegelijkertijd werken aan een aantrekkelijk vestigingsklimaat. “Ook in fiscaal opzicht”.
Soevereiniteit
Dat samen optrekken met andere landen betekent overigens niet dat er snel één Europees belastingregime te verwachten is. Zo schrijft hij: “Een minimumtarief voor de vennootschapsbelasting ligt echter nog (te) gevoelig binnen de EU, omdat veel lidstaten dit zien als een inbreuk op hun soevereiniteit op het gebied van de directe belastingen.”
VK 05.04.2017 De Nederlandse fiscus heeft belastingafspraken met multinationals niet aan andere Europese landen gemeld. Dat had de EU in 2003 wel afgesproken. Wat is er aan de hand?
Om wat voor afspraken gaat het?
Trouw kreeg via een WOB-verzoekdocumenten in handen van de Belastingdienst over zogenoemde rulings. Dat is de term voor afspraken die de Belastingdienst vooraf met multinationals maakt over hoe hun belastingaanslag de komende vijf tot tien jaar eruit zal komen te zien. ‘Alle afspraken zijn in lijn met wet- en regelgeving’, leggen de ‘rulingambtenaren’ uit aan demissionair staatssecretaris Wiebes van Financiën in een notitie over de meest voorkomende type rulings.
De ambtenaren claimen ‘strenger te zijn dan de wet’. Over belastingtarieven of aantrekkelijke fiscale regelingen onderhandelen is uitgesloten. Dat zou illegale staatssteun zijn. Het doel van de afspraken is simpel, menen ze, namelijk zekerheid vooraf, feitelijk een vooraankondiging van de latere aanslag. ‘Dat draagt bij aan een aantrekkelijker fiscaal vestigingsklimaat.’ Ze stellen dat dat de schatkist 3á 3,4 miljard euro per jaar oplevert.
Wat deugt er niet aan de rulings?
Met de rulings zelf is niet veel mis. Mogelijk wel met de wet- en regelgeving waarbinnen de rulingafspraken moeten blijven. Multinationals doen graag fiscale zaken met Nederland omdat sommige belastingregels gunstig voor ze uitpakken. Zo geven de ambtenaren het voorbeeld van een bedrijf dat 500 miljoen winst maakt, waarvan maar 25 miljoen wordt belast. De resterende 475 miljoen is onbelast ‘informeel kapitaal’, bijvoorbeeld omdat de fiscus het ziet als een lening van het buitenlandse moederbedrijf aan de Nederlandse dochter.
Waar leidt dat toe?
Internationale spanning, aldus de ambtenaren. Met informeel kapitaal trekt een bedrijf, zeggen ze, ‘als het ware internationaal een gat’. Want het buitenland loopt belastinginkomsten mis en weet dat de Nederlandse fiscus dat weet. Spanning tussen belastingdiensten is het logische gevolg. ‘Deze spanning loopt op door het geven van zekerheid vooraf’, stellen de ambtenaren over hun rulings. ‘Immers, wij zien dat er onzakelijk gehandeld wordt en we stellen vervolgens de andere belastingdienst daar niet actief van op de hoogte.’
Waarom vertelt Nederland andere landen niets over zijn rulings?
Nederland besloot dit keer niet het braafste jongetje van de klas te zijn en vertelde andere landen niets over de circa 600 rulings die het jaarlijks deed.
In 2003 was de afspraak dat Europese landen elkaar voortaan juist wel inzicht zouden geven in fiscale afspraken met multinationals. Nederland sloot zich daar ook bij aan. Maar wat bleek: geen enkel EU-land zette de eerste stap om zich aan die 2003-afspraak te houden. Ook Nederland niet. Zou één land opening van zaken geven, dan laten alle andere landen kritiek op dat ene land neerdalen en wassen tegelijk hun eigen handen in onschuld. Nederland besloot dit keer niet het braafste jongetje van de klas te zijn en vertelde andere landen niets over de circa 600 rulings die het jaarlijks deed. Pas nu, 14 jaar later, wisselen alle lidstaten hun rulingafspraken op dezelfde manier en op hetzelfde moment uit.
Is daarmee de toekomst van de ruling verzekerd?
Hoe vaak gaat het fout, bijvoorbeeld doordat achteraf bleek dat een ruling niet aan wet- en regelgeving voldoet?
Uit de ambtelijke notities blijkt dat de 75 belastingambtenaren die in Rotterdam alle afspraken maken, soms een ruling afgeven zonder er zeker van te zijn of die wel deugt. Dat is riskant, want wat voor het ene bedrijf geldt, geldt vervolgens voor alle bedrijven. Of die precedentwerking geoorloofd is, is aan een speciale commissie van Belastingdienst en ministerie van Financiën.
Daar wil de Tweede Kamer alles over weten: hoe vaak gaat het fout, bijvoorbeeld doordat achteraf bleek dat een ruling niet aan wet- en regelgeving voldoet? Wiebes heeft beloofd dat later deze maand te onthullen. De bewindsman laat verder voortaan vier, niet bij rulings betrokken fiscalisten van Financiën en Belastingdienst steekproefsgewijs jaarlijks dertig belastingafspraken onderzoeken op rechtmatigheid. Wiebes zelf vindt ‘onze rulingpraktijk perfect’. ‘Daarmee moeten we het voortouw nemen in Europa.’ Zij het niet in het openbaar. ‘Onze rulings horen niet op straat.’
Telegraaf 05.04.2017 De staatssecretarissen Wijn (2004), Weekers (2011) en Wiebes (2015) hebben ingestemd met het maken van omstreden belastingdeals met multinationals, zonder andere Europese landen daarvan op de hoogte te stellen, meldt Trouw.
Ambtenaren van Financiën waarschuwden intern jarenlang voor de mogelijke gevolgen van die afspraken, zo blijkt uit interne stukken die vorige week zijn vrijgegeven. Toch werd de regeling niet aangepast. Dat is opmerkelijk, aangezien Nederland al in 2003 in Europa had beloofd informatie over deze deals te delen.
Trouw 05.04.2017 De staatssecretarissen Wijn (2004), Weekers (2011) en Wiebes (2015) hebben ingestemd met het maken van omstreden belastingdeals met multinationals, zonder andere Europese landen daarvan op de hoogte te stellen. Ambtenaren van Financiën waarschuwden intern jarenlang voor de mogelijke gevolgen van die afspraken, zo blijkt uit interne stukken die vorige week zijn vrijgegeven. Toch werd de regeling niet aangepast. Dat is opmerkelijk, aangezien Nederland al in 2003 in Europa had beloofd informatie over deze deals te delen.
De omstreden afspraken stellen bedrijven in staat om grote delen van hun winst onbelast te laten. Nederland benadeelt daarmee andere landen, maar wordt zo zelf een aantrekkelijk vestigingsland voor multinationals.
Informeel-kapitaalafspraken
Het gaat om zogeheten informeel-kapitaalafspraken, die in het buitenland zeer gevoelig liggen. Dat komt doordat Nederland bedrijven in staat stelt ‘als het ware internationaal een gat te trekken’, zo schrijven ambtenaren in een notitie uit 2012. In het rapport wordt een voorbeeld gegeven van een bedrijf dat in Nederland 500 miljoen euro winst boekt, maar door afspraken bij de fiscus slechts 25 miljoen hoeft op te geven. Zie daar het ‘gat’ dat wordt getrokken: het restant van 475 miljoen euro wordt nergens belast.
“Het hoeft geen betoog dat het internationaal trekken van gaten spanning oplevert”, schrijven ambtenaren van de Belastingdienst. En Nederland maakt de zaak nog erger door buitenlandse bedrijven al vooraf toestemming te geven voor de constructie, en vervolgens het thuisland van de bedrijven niet te informeren over die deal, zo stellen de ambtenaren. Vooral het zogeheten Aanspreekpunt Potentiële Buitenlandse Investeringen, dat is opgericht om buitenlandse bedrijven naar Nederland te lokken, maakt veel gebruik van de constructie.
De ‘achilleshiel’
Het niet-delen van informatie met andere landen omschrijven de ambtenaren als ‘achilleshiel’ van de deals. Zou Nederland andere landen wel informeren dan zou dat ten koste gaan van ‘de aantrekkelijkheid van het Nederlandse vestigingsklimaat’. Dat bedrijven vanwege de afspraken nauwelijks nog belasting betalen weegt de fiscus niet mee. Uit het rapport: “Voor de Belastingdienst is het effectieve belastingtarief geen relevante omstandigheid.”
Er is al veel langer kritiek op de informeel-kapitaaldeals die Nederland sluit met bedrijven. In 1999 werd de regeling in Europa op een zwarte lijst gezet omdat andere landen worden benadeeld door de regeling. Na jaren van onderhandelen beloofde Nederland in 2003 de regeling aan te passen, zo stelt Martijn Nouwen, die aan de Universiteit van Amsterdam promotieonderzoek doet naar belastingconcurrentie binnen de Europese Unie.
“Destijds moest Nederland van Europa twee dingen doen bij het afgeven van een informeel-kapitaalruling. De in Nederland te betalen belasting juist berekenen en vervolgens het buitenland hierover informeren. Dat eerste heeft de Belastingdienst zeer voortvarend opgepakt. Ik weet niet waarom de Belastingdienst het buitenland vervolgens niet zou hebben geïnformeerd.”
Kamerdebat
Financiën bevestigt dat de afspraak nooit is nagekomen. Volgens een woordvoerder vond Nederland destijds eenzijdig dat er eerst overeenstemming moest komen over alle typen belastingafspraken binnen Europa. Of het andere landen daarvan op de hoogte heeft gesteld is niet duidelijk. Financiën wil niet ingaan op verdere vragen totdat de Tweede Kamer over de kwestie heeft gedebatteerd.
Nouwen benadrukt dat er in die tijd in Europa ook een akkoord lag om informatie over nog veel meer belastingafspraken onderling te delen. “Die brede politieke afspraak is echter niet nageleefd door alle EU-lidstaten. Ik kan mij voorstellen dat Nederland toen ook maar het delen van informatie over de informeel kapitaal-rulings heeft laten zitten.”
Trouw 31.03.2017 Belastinginspecteurs maken afspraken met multinationals die pas na afloop worden getoetst binnen het ministerie van financiën. Daarmee scheppen zij een precedent waar andere bedrijven zich op kunnen beroepen.
Dat blijkt uit documenten die Financiën eerder deze week heeft vrijgegeven na een beroep op de Wet openbaarheid van bestuur (Wob).
Afspraken met multinationals worden gemaakt door een groep van ongeveer 75 ambtenaren van het zogeheten ‘rulingteam’. Uit twee vertrouwelijke memo’s uit september 2014 blijkt dat het team achteraf goedkeuring vraagt voor een afspraak die het al gemaakt heeft. Die toestemming wordt gegeven, maar dat is op dat moment al niet meer relevant, bevestigt een woordvoerder van staatssecretaris Wiebes. Zodra het rulingteam de afspraak heeft gemaakt, mogen andere bedrijven van dezelfde mogelijkheden gebruikmaken. “Dat zijn afspraken: daar houd je je aan tenzij het beleid en de jurisprudentie verandert.”
De autonomie van het rulingteam zorgt ervoor dat de staatssecretaris van financiën, verantwoordelijk voor de Belastingdienst, en de Tweede Kamer voor voldongen feiten komen te staan. Zij kunnen alleen achteraf de wet aanpassen om te voorkomen dat andere bedrijven in de toekomst dezelfde deals mogen sluiten.
Fiscaal adviseurs springen in op die mogelijkheden, blijkt eveneens uit de vrijgegeven documenten. In een memo uit 2013 staat: ‘De adviseur welke voor deze casus zekerheid vooraf heeft gevraagd en gekregen, wil deze structuur nu ook in twee andere casus (sic.) implementeren’. De zaak heeft betrekking op zowel buitenlandse als een Nederlandse beursgenoteerde multinational.
Belastingverdrag omzeilen
De beslissingen van het rulingteam kunnen grote gevolgen hebben voor andere landen. Dat blijkt uit één van de zaken waar achteraf toestemming voor werd gevraagd. De Belastingdienst keurde daarbij een afspraak goed die puur bedoeld lijkt om een belastingverdrag met dat Nederland met een derde land heeft gesloten te omzeilen. Welk land dat is, is onduidelijk, die naam is door Financiën in het document onleesbaar gemaakt.
Volgens de woordvoerder van Wiebes komen afspraken die het rulingteam maakt pas ter discussie te staan zodra ‘de wet, beleid of jurisprudentie wijzigt’. Pas als dat is gebeurd, kunnen bedrijven in de toekomst geen gebruik meer maken van die mogelijkheden. Volgens de woordvoerder overlegt het rulingteam regelmatig met het ministerie over de afspraken die het kan maken en het te voeren beleid.
Moeilijk uit te leggen
Eerder deze week werd al duidelijk dat het rulingteam zich terdege bewust is dat veel deals die Nederland met multinationals sluit internationaal moeilijk zijn uit te leggen. In een notitie uit 2015 waarschuwen de ambtenaren van dat team de staatssecretaris voor de houdbaarheid daarvan, gezien de internationale inspanningen om belastingontwijking tegen te gaan.
Die notitie werd nooit gedeeld met de Tweede Kamer, ondanks herhaaldelijke oproepen om meer openheid in de afspraken die Financiën maakt met multinationals. Financiën bevestigt dat op één na alle afspraken ook vandaag nog te maken zijn.
Donderdag schreef Wiebes aan de Kamer dat hij voortaan jaarlijks de rechtmatigheid van de afspraken van het rulingteam wil laten onderzoeken. Een commissie van vier fiscale experts zal elk jaar dertig afspraken met multinationals onderzoeken. De fiscale experts zijn werkzaam bij het ministerie van financiën, of de Belastingdienst, aldus Wiebes.
Tegelijkertijd claimt Financiën dat Nederland ‘een voortrekkersrol beoogt te vervullen waar het gaat om transparantie als middel om belastingontwijking te gaan’. Bijna een jaar geleden zei minister Dijsselbloem dat ‘Nederland lang onderdeel is geweest van het probleem, maar nu onderdeel moet zijn van de oplossing.’
Telegraaf 29.03.2017 Een meerderheid van de Tweede Kamer eist opheldering over afspraken van de Belastingdienst met multinationals, zogenoemde rulings. De Kamerleden maken zich grote zorgen over de gevolgen van dergelijke overeenkomsten voor de reputatie van Nederland.
Nederland blijft belastingafspraken maken, hoewel deze internationaal onder vuur liggen, klaagt SP-Kamerlid Renske Leijten. “Het moet echt snel afgelopen zijn!”, reageerde ze woensdag op een publicatie in de krant Trouw.
Daaruit blijkt dat de afspraken die Nederland met grote bedrijven maakt om het hun fiscaal naar de zin te maken, onder druk komen te staan door Europese regels. Ambtenaren van VVD-staatssecretaris Eric Wiebes van Financiën waarschuwden daarvoor, maar ze gingen wel door met de rulings.
Henk Nijboer (PvdA) wil dat Wiebes onmiddellijk stopt met de meest risicovolle afspraken. Hij vraagt zich ook af waarom de analyse van de ambtenaren van de Belastingdienst niet naar de Kamer is gestuurd.
Trouw 29.03.2017 Van CDA tot SP is er in de Tweede Kamer verbazing over de notitie van het ministerie van financiën over afspraken die Nederland maakt met grote bedrijven over belasting. Kamerleden vragen al heel lang om een dergelijk overzicht, zeggen zij. Het is nooit gegeven terwijl het schema gewoon op het ministerie in de kast lag.
De notitie geeft inzicht in de manier waarop de Nederlandse Belastingdienst het grote bedrijven naar de zin maakt. De meest voorkomende afspraken tussen de Belastingdienst en bedrijven om belasting te ontwijken, zogeheten rulings, worden erin beschreven. Trouw kreeg de notitie na een beroep op de Wet openbaarheid van bestuur (Wob) en publiceerde er vandaag over.
Een Kamermeerderheid wil dat Wiebes in een brief opheldering verschaft over de belastingafspraken. Er komt ook een debat op verzoek van de SP. Renske Leijten van die partij zegt dat Nederland de rode loper klaar legt voor bedrijven die belasting willen ontwijken. “Waarom moeten we dit in de krant lezen en heeft de staatssecretaris het niet zelf naar de Kamer gestuurd?”
‘een interessant inkijkje’
Na lang heen en weer gepraat kwam de Kamer een paar jaar geleden vertrouwelijk iets meer te weten over de afspraken met koffieketen Starbucks. Veel verder kwam het tot nu toe niet en daarom biedt het overzicht volgens het Kamerlid Pieter Omtzigt (CDA) ‘een interessant inkijkje’ in de manier waarop Nederland met multinationals omgaat. D66-Kamerlid Steven van Weyenberg wil weten of de afspraken die Nederland maakt met grote bedrijven in overeenstemming zijn met de regels van de Oeso, de organisatie van belangrijke industrielanden. “Dit soort afspraken moet op de helling”, meent Tom van der Lee van GroenLinks.
De PvdA signaleert dat de internationale reputatie van Nederland op het spel staat. Kamerlid Henk Nijboer vroeg vandaag aan de staatssecretaris: “Welke gevolgen denkt u dat deze ontdekking heeft voor de reputatie van Nederland op het gebied van internationale belastingontwijking, net op het moment dat Nederland meedenkt over oplossingen? Waarom stelde u in 2015 dat Nederland onderdeel moet uitmaken van de kopgroep tegen belastingontwijking, terwijl u wist dat dat met dit soort afspraken gewoon niet het geval is?”
Later dit jaar organiseert de Tweede Kamer een parlementaire ondervraging, een mini-enquête, over belastingontwijking naar aanleiding van de Panama Papers. Ook uit die onthullingen bleek dat Nederland een belangrijke rol speelt bij het wegsluizen van geld om het betalen van belasting te omzeilen. In dat onderzoek ondervraagt een commissie van Kamerleden getuigen uit de belastingwereld, zoals trustkantoren, onder ede over hoe zij constructies opzetten.
Trouw 29.03.2017 Een notitie van de Belastingdienst biedt een ongekend inkijkje in de geheime afspraken met multinationals.
Ambtenaren waarschuwden staatssecretaris Wiebes in 2015 dat veel van de fiscale afspraken met bedrijven internationaal onder druk zouden komen te staan. Desondanks ging Nederland door met het maken van die afspraken. De Tweede Kamer kreeg nooit inzage in het stuk of de hoofdlijnen van de gemaakte afspraken, blijkt uit navraag door Trouw.
Wat voor notitie is het?
De notitie heet: ‘De APA/ATR-praktijk – notitie over de meest voorkomende verschijningsvormen’. APA/ATR is jargon voor belastingrulings. Ambtenaren van de Belastingdienst beschrijven daarin de meest voorkomende belastingstructuren die multinationals in Nederland opzetten om de belasting te ontwijken. Het rapport geeft voor het eerst een inkijkje in de typen afspraken die Nederland maakt met internationale bedrijven.
Binnen de Europese Unie en de Organisatie voor economische samenwerking en ontwikkeling (Oeso) wordt al een tijd gewerkt aan het tegengaan van belastingontwijking, en Nederland praat in die internationale fora mee. Begin 2015 krijgt staatssecretaris Wiebes daarom een overzicht van de meest voorkomende afspraken die de fiscus maakt met bedrijven, opgesteld door de ambtenaren die de deals maken.
Wat is daar nieuw aan?
De staatssecretaris van Financiën heeft nooit gedetailleerd inzage willen geven in de meest gebruikte structuren. Wiebes en zijn voorgangers beriepen zich op de geheimhoudingsplicht: er mag door de Belastingdienst geen informatie van specifieke belastingplichtigen worden vrijgegeven. Nu blijkt dat dat niet nodig is. Zonder één naam te noemen, geeft de fiscus in het stuk duidelijk aan wat de populairste ontwijkingsconstructies zijn.
De notitie is door staatssecretaris Wiebes nooit met de Tweede Kamer gedeeld. De afgelopen jaren was belastingontwijking een terugkerend thema in het parlement, en werd keer op keer gevraagd om meer informatie over de afspraken die de Nederlandse fiscus met bedrijven maakt. In januari werd daarover nog een motie aangenomen.
Volgens een woordvoerder van Wiebes is de notitie nooit gedeeld, omdat het parlement altijd om informatie over specifieke bedrijven vroeg. Hij wijst erop dat in februari 2015 wel een Kamerbrief is verstuurd, waar in een bijlage acht structuren genoemd worden. Die worden echter niet omschreven, laat staan dat er een analyse wordt gemaakt van de houdbaarheid of wenselijkheid ervan.
Wat zijn de belangrijkste bevindingen uit de notitie?
De ambtenaren van de Belastingdienst signaleren dat veel van de afspraken die de fiscus maakt, internationaal gezien moeilijk liggen. Binnen de EU en Oeso lijkt het tot overeenkomst te komen waardoor veel Nederlandse deals niet langer houdbaar zijn. De ambtenaren waarschuwen Wiebes voor de internationale kritiek en imagoschade. Die wordt betitelt als een groot risico voor het Nederlandse vestigingsklimaat.
Desondanks vragen de ambtenaren Wiebes toestemming om de afspraken te blijven maken. Wiebes stemt daarmee in. De Tweede Kamer krijgt het overzicht en de risicoanalyse van de meest gemaakte afspraken nooit toegestuurd. Financiën heeft het stuk ook nu maar ten dele openbaar gemaakt. Sommige passages zijn gezwart omdat ‘openbaarmaking van de betreffende informatie schadelijk zou zijn voor de betrekkingen van Nederland met andere staten en internationale organisaties’.
Dat klinkt alsof Nederland internationaal iets te verbergen heeft.
Er staan passages in het rapport die inderdaad de indruk geven alsof Nederland bewust verstoppertje speelt ten opzichte van andere landen. Zo wordt er een veelvoorkomende structuur besproken waarvan bekend is dat die internationaal zeer omstreden is, de zogeheten informeel kapitaal-ruling.
De ambtenaren schrijven daarover: ‘wij zien dat er onzakelijk gehandeld wordt en we stellen vervolgens de andere Belastingdienst daar niet actief van op de hoogte’. De kans dat het buitenland hier alsnog achter komt, wordt als een risico gezien voor het Nederlandse vestigingsklimaat. Ondanks de kritiek, worden buitenlandse investeerders nog steeds met informeelkapitaal-deals naar Nederland gelokt door de Belastingdienst.
België is eerder voor een soortgelijke regeling door de Europese Commissie aangepakt, maar is in beroep gegaan. Dat loopt nog. Ondertussen kunnen bedrijven voor dit type afspraak nog altijd rekenen op goedkeuring door de Nederlandse fiscus.
Telegraaf 29.03.2017 Mensen die vinden dat ze te veel belasting hebben betaald over hun vermogen, hebben vooralsnog geen rechters aan hun kant gevonden.
De Bond voor Belastingbetalers heeft met een reeks proefprocessen geprobeerd de zogeheten vermogensrendementsheffing open te breken. Dat is in eerste aanleg niet gelukt: de rechtbank in Arnhem heeft in de laatste twee zaken bepaald dat de belastingdienst de wet volgt en dat de heffing niet in strijd is met internationale verdragen, zoals de eisers betoogden.
Hoge raad
Ook in vier eerdere zaken kreeg de bond ongelijk. Daarmee zit de reeks proefprocessen er in eerste aanleg op. De organisatie is echter vastbesloten door te procederen tot aan de Hoge Raad om een principiële uitspraak te krijgen.
De belastingdienst ging uit van 4 procent rendement, waarover 30 procent belasting moest worden betaald. De eisers vinden dat naar werkelijk behaald rendement moet worden gekeken. De rente op spaargeld is al jaren zeer laag.
Dit jaar is de regeling veranderd. Tot 100.000 euro is het fictieve rendement 2,87 procent, daarboven gelden hogere percentages. Over de eerste 25.000 euro vermogen hoeft geen belasting te worden betaald.
Telegraaf 29.03.2017 De Belastingdienst zit in zijn maag met de ongelijke behandeling van belastingplichtigen die te weinig en en degenen die te veel belasting hebben betaald. Dat schrijft het FD op basis van interne besprekingen bij de fiscus.
Delen van verslagen van twee overleggen zijn eerder deze maand vrijgegeven na een beroep op de Wet openbaarheid van bestuur door belastingadviesorganisatie EY.
Wie achteraf te weinig belasting heeft betaald, moet altijd rente betalen. Wie echter te veel belasting heeft betaald, krijgt die zelden vergoed. Ook is het onduidelijk wanneer de fiscus rente vergoedt.
Telegraaf 29.03.2017 Toezichthouder AFM wil huizenbezitters met een aflossingsvrije hypotheek (30% van het totaal) meer stimuleren om toch af te gaan lossen.
De AFM onderzoekt met ING en Florius hoe die huizenbezitters tot aflossen te motiveren zijn. Nu krijgt de bank klanten lastig in beweging.
Risico’s
In brieven wijst ING huizenbezitters meer op de mogelijke risico’s. Ook worden ze gewezen op hun verantwoordelijkheid door te tonen hoe andere consumenten wel in actie komen. Bij Florius wordt geopperd naar een adviseur te gaan om te zien wat er gebeurt als aan het einde van de looptijd een schuld overblijft. Florius vergoedt tijdens het experiment €650 van die advieskosten aan een beperkte groep.
Geen renteaftrek meer
Volgens de AFM liggen risico’s op de loer als een volledig aflossingsvrije hypotheek afloopt. „Naast dat de huizenbezitter opeens moet aflossen en mogelijk meer rente gaat betalen, is vaak het inkomen na pensioen gedaald en krijgt hij geen renteaftrek meer.”
Dat hoeft geen ramp te zijn als elders spaargeld is opgebouwd of als er een erfenis volgt, zegt de AFM. Maar kan het huis niet meer worden betaald, dan moet de bewoner mogelijk verhuizen.
Terechte zorgen
Volgens hoogleraar Woningmarkt Johan Conijn (ASRE) scheelt het consumenten als ze naast de aflossingsvrije hypotheek andere hypotheken hebben die ze wel aflossen. „Toch zijn zorgen terecht. Volledig aflossingsvrij is een potentieel tijdbommetje waarbij het afwachten is of die niet op een vervelende manier ontploft.”
Volgens Conijn is niet elke huizenbezitter voorbereid op aflossing aan het einde. „Mensen denken niet aan het einde van hun hypotheek of de hoogte van hun pensioen.’’
Telegraaf 29.03.2017 Afspraken die Nederland maakt met grote bedrijven om het ze fiscaal naar de zin te maken, komen onder druk te staan door Europese regels. Daar waarschuwden ambtenaren van staatssecretaris Wiebes (Financiën) voor. Desondanks vroegen de ambtenaren de staatssecretaris om door te mogen gaan met het maken van de afspraken en Wiebes stemde daarmee in. Op één na zijn alle negen veelvoorkomende afspraken die de ambtenaren in 2015 beschrijven nog steeds te maken door bedrijven.
De ambtenaren signaleren in 2015 al dat sommige afspraken zeer omstreden zijn. Zo kan de zogeheten informeel kapitaalafspraak ‘internationaal spanningen oproepen’, aldus dagblad Trouw, dat zich baseert op een vertrouwelijke notitie waarin ambtenaren van de Belastingdienst de meest gemaakte afspraken met bedrijven beschrijven. De Tweede Kamer heeft dat stuk uit 2015 nooit gezien, ondanks herhaalde verzoeken om meer openheid over dit onderwerp.
De notitie vat feitelijk kort samen wat het beleid van Nederland is in de internationale discussie over belastingontwijking, zegt Jan Vleggeert, universitair hoofddocent belastingrecht aan de Universiteit Leiden. “Dat is kort gezegd: wij vinden het geen enkel probleem om bedrijven te helpen belasting te ontwijken zolang dat niet verboden is. Het is legaal, en we verdienen er geld aan, dus waarom zouden we ermee stoppen?”
NU 14.02.2017 De Belastingdienst gaat intern onderzoek doen naar een mogelijk beveiligingslek, waarbij gegevens van belastingbetalers makkelijk inzichtelijk zouden zijn geweest voor onbevoegden.
Dat stelt staatssecretaris Eric Wiebes (Financiën) in een brief aan de Tweede Kamer. Er worden twee onderzoeken ingesteld. Daarbij wordt gekeken naar de afdeling Data & Analytics en de zogeheten Broedkamer van de Belastingdienst, die onder deze zelfde afdeling valt.
De onderzoeken worden door de Belastingdienst zelf uitgevoerd, maar Wiebes benadrukt dat de afdeling die wordt onderzocht zelf niet betrokken is bij het onderzoek. “Ik vind het van het grootste belang dat dit onderzoek in onafhankelijkheid van de afdeling D&A wordt uitgevoerd”, aldus de staatssecretaris.
Beide onderzoeken worden uitgevoerd onder het gezag van de hoofddirecteur Informatievoorziening binnen de Belastingdienst.
‘Makkelijk te stelen’
Begin februari meldde het televisieprogramma Zembla dat een onderdeel van de Belastingdienst drie jaar lang heeft gewerkt zonder adequate beveiliging. De gegevens van 11 miljoen belastingbetalers en 2 miljoen bedrijven waren hierdoor mogelijk makkelijk te stelen.
Naast het interne onderzoek van de Belastingdienst loopt er ook een onderzoek door de onafhankelijke Autoriteit Persoonsgegevens. Het is nog niet bekend hoe lang hierover wordt gedaan.
Een niet nader genoemde partij zal ook een forensisch onderzoek uitvoeren. Hoewel het hierbij gaat om een extern bedrijf, wordt dit onderzoek gedaan in opdracht van de Belastingdienst.
Motie
CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt heeft dinsdag een motie ingediend waarin hij pleit voor een onafhankelijk onderzoek. “Wiebes stelt nu voor dat de directeur informatievoorziening het onderzoek leidt”, aldus de politicus tegenover NU.nl. “Maar juist hij is verantwoordelijk geweest voor de informatieveiligheid al die jaren.”
Volgens Omtzigt zou de directeur bij een onderzoek oordelen over zijn eigen mogelijke falen. Daarnaast wordt er bij het onderzoek niet gekeken naar de 18 mensen die met usb-sticks informatie mochten opslaan. Bij het onderzoek zou volgens het Kamerlid ook beter gekeken moeten worden of een lek gebruikt kon worden, in plaats van of dit ook werkelijk is gebeurd.
De motie van Omtzigt is dinsdagmiddag door de Tweede Kamer verworpen.
Elsevier 09.02.2017 De aanhoudende problemen bij de Belastingdienst blijven staatssecretaris Eric Wiebes (VVD) van Financiën achtervolgen. De oppositiepartijen openden donderdag opnieuw het vuur op hem in de Tweede Kamer, waar hij zich moest verantwoorden voor mogelijke gaten in de beveiliging van fiscale gegevens.
Wiebes moest zich deze keer in de Tweede Kamer verantwoorden voor mogelijke misstanden bij de beveiliging van gegevens van belastingbetalers de afgelopen jaren.
De manier waarop Wiebes de kwestie afhandelt, stuit de oppositie tegen de borst.
‘Geen leukere database’ dan die van Belastingdienst
‘Een verschrikkelijke manier van omgaan met zeer elementaire persoonsgegevens,’ aldus CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt. Volgens Omtzigt is er ‘geen leukere database om te hacken’ dan die van de Belastingdienst. Hij wil concrete maatregelen van Wiebes.
De onthulling over de gebrekkige beveiliging komt van tv-programmaZembla, waar klokkenluiders hun beklag deden over de gang van zaken bij de fiscus. PVV’er Tony van Dijck noemt het opmerkelijk dat deze mensen zich genoodzaakt zagen aan te kloppen bij een journalistiek programma, en de problemen niet intern hebben aangekaart: ‘Dat spreekt natuurlijk boekdelen.’
Ook SP-Kamerlid Farshad Bashir is verrast dat medewerkers van de Belastingdienst zich niet veilig genoeg voelen om intern kritiek te uiten. ‘Het schept een ronduit beangstigend beeld van de Belastingdienst, dat haaks staat op het beeld dat de staatssecretaris ons steeds voorschotelt.’
D66 wil weten wanneer de eerste signalen kwamen dat de beveiliging niet goed functioneerde, en wanneer Wiebes hiervan wist. Ook vraagt D66-Kamerlid Steven van Weyenberg zich af of er misbruik is gemaakt ‘van onze gegevens’.
Wiebes zegt het beeld niet compleet te hebben…
Ook Wiebes zelf moest het ontgelden. Rik Grashoff van GroenLinks eiste drastische ingrepen in de top van de fiscus, zodat ‘dit soort dingen simpelweg niet meer kan voorkomen’. Als Wiebes het niet snel oplost, dan zit hij zelf ‘natuurlijk ook behoorlijk in de gevarenzone’.
Elsevier stelt de vraag: wat is er mis met de belastingen in Nederland? Daarover gaan Kamerleden Rik Grashoff , Martin van Rooijen, Henk Nijboer , Pieter Omtzigt , Aukje de Vries , Steven van Weyenberg en Renske Leijten donderdag 16 februari 2017 in Den Haag een debat.Bestel nu tickets >
Wiebes erkende dat er nog veel onduidelijk is. ‘We hebben het beeld helemaal niet compleet, en ik allerminst,’ aldus Wiebes. Dat moet met een reeks aan onderzoeken van de Belastingdienst zelf worden opgehelderd. Wiebes kreeg naar eigen zeggen pas ‘zeer recent’ aanwijzingen dat er destijds ‘signalen zouden zijn gegeven’.
Wiebes zou niet weten of het ging om waarschuwingen over de beveiliging van data. Ook roept hij de klagende medewerkers die zich hebben gemeld bij Zembla op hun informatie – al dan niet anoniem – ook te delen ten behoeve van het onderzoek.
Zembla meldde donderdag op basis van een vertrouwelijk document dat de Belastingdienst wel degelijk is gewaarschuwd voor een beveiligingslek. De Belastingdienst zou al in maart 2015 op de risico’s zijn gewezen. Donderdag was de zoveelste keer in korte tijd dat Wiebes onder vuur lag wegens problemen bij de Belastingdienst.
Eerder kwam de staatssecretaris in opspraak wegens een riante vertrekregeling bij de fiscus, die tientallen miljoenen euro’s duurder uitpakte dan gepland, en waarmee de verkeerde mensen wegliepen.
Elif Isitman (1987) is sinds oktober 2014 online redacteur bij Elsevier.
Trouw 09.02.2017 Zembla roerde zich vandaag direct tijdens een debat over een mogelijk datalek bij de Belastingdienst, met de publicatie van nieuwe documenten. Volgens het tv-programma stelt staatssecretaris Eric Wiebes de zaken een stuk kleiner voor dan ze zijn.
Het debat toonde vooral aan hoe slecht de Belastingdienst eraan toe is
Het debat toonde vooral aan hoe slecht de Belastingdienst eraan toe is, en hoe stroef de communicatie verloopt tussen de dienst en de politieke baas, staatssecretaris Eric Wiebes.
Vorige week concludeerde het tv-programma Zembla dat tussen 2013 en 2016 mogelijk gegevens van twaalf miljoen belastingplichtigen en twee miljoen bedrijven terecht zijn gekomen bij niet-bevoegde mensen, en dat er misbruik van gemaakt is.
De berichtgeving kwam in een week waarin de Kamer zich toch al hevig opwond over de Belastingdienst, en Wiebes onder vuur lag dankzij een onderzoek door twee voormalig topambtenaren naar de riante vertrekregeling bij de Belastingdienst. Hun conclusie was dat de Belastingdienst te veel op eigen houtje doet en dat de leiding van de dienst te onbereikbaar is voor het personeel.
Verontrust personeel
Bij alle negatieve publiciteit over de Belastingdienst is het patroon hetzelfde: verontrust personeel stapt naar de pers, omdat zij bij de leiding geen gehoor vinden voor hun grieven en zorgen. Dat blijkt ook uit berichtgeving van deze week in Trouw over het gebrek aan controles van belastinggegevens in het midden- en kleinbedrijf.
Vandaag ging de discussie weer een stukje verder. Wiebes zei in het debat dat hij nog weinig wist over de in Zembla genoemde feiten. Wel erkende hij dat er in het verleden aan de Belastingdienst ‘signalen afgegeven zijn’ dat er mogelijk problemen waren met de beveiliging van gegevens. Welke signalen dat waren, wilde Wiebes niet zeggen, ondanks herhaald aandringen van de oppositie in de Kamer. Het gaat volgens de bewindsman om interne stukken die niet openbaar gemaakt kunnen worden.
Grondig onderzoek
Zembla kan overigens niet hard maken of deze waarschuwingen ook op het bureau van Wiebes terecht zijn gekomen
Zembla kwam daarna onmiddellijk met nieuwe documenten op de eigen website, die zouden aantonen dat Wiebes de zaken kleiner voorstelt dan ze zijn. In een stuk uit augustus 2015 waarschuwt een medewerker van een door de Belastingdienst ingehuurd bedrijf ervoor dat de procedures niet kloppen. Zo werd er volgens de medewerker niet bijgehouden wie vertrouwelijke gegevens uit het systeem opvraagt, en was het niet duidelijk of de opgevraagde gegevens terug te leiden zijn tot een individuele belastingplichtige.
Zembla kan overigens niet hard maken of deze waarschuwingen ook op het bureau van Wiebes zijn beland, of dat die zijn blijven steken bij de leiding van de Belastingdienst.
De oppositie kwam in het debat niet door de verdedigingswal van Wiebes heen, die eerst de ruimte wil om de door Zembla geopenbaarde feiten en klachten grondig te onderzoeken. De staatssecretaris kreeg die ruimte, nadat hij bezwoer dat er geen enkele reden is te vermoeden dat er op dit moment (nog) een beveiligingslek is bij de Belastingdienst.
NU 09.02.2017 Er zijn op dit moment volgens staatssecretaris Eric Wiebes (Financiën) geen acute risico’s dat er gegevens van personen en bedrijven via de Belastingdienst in verkeerde handen zijn gevallen.
Er zijn ook geen indicaties dat er risico’s zijn, zegt Wiebes donderdag in de Tweede Kamer.
Wiebes moet zich in de Kamer verantwoorden over een uitzending van Zembla, waarin wordt gewaarschuwd door anonieme werknemers van de fiscus dat er tussen 2013 en 2016 mogelijk data is gelekt vanwege de gebrekkige beveiliging.
Het gaat om gegevens van 11 miljoen belastingbetalers en 2 miljoen bedrijven die mogelijk eenvoudig waren te kopiëren.
“We moeten er serieus induiken om te zien wat er aan de hand is of is geweest”, zegt Wiebes. Woensdag maakte de bewindsman bekend dat er extra maatregelen zijn genomen om de beveiliging te waarborgen.
Waarschuwingen
In het debat zei Wiebes dat hij de afgelopen dagen “signalen heeft gekregen dat er signalen zijn gegeven” over de gebrekkige beveiliging.
Saillant detail is dat tijdens het debat Zembla via een persbericht laat weten dat de Belastingdienst in augustus 2015 expliciet is gewaarschuwd dat belangrijke beveiligingsmaatregelen ontbreken. Dat zou blijken uit vertrouwelijke documenten die het televisieprogramma in handen heeft.
Op vragen van CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt ontkent Wiebes dat hij destijds die waarschuwingen heeft gezien.
Wiebes treft opnieuw een uiterst kritische oppositie tegenover zich. Dit incident staat namelijk niet op zichzelf. De Belastingdienst kampt met een uit de hand gelopen reorganisatie waardoor de belabberde structuur binnen de organisatie pijnlijk werd blootgelegd.
Een commissie die de misstanden rondom reorganisatie onderzocht, concludeerde zelfs dat de inning van belastinggeld gevaar loopt.
‘Verschrikkelijke manier’
Omtzigt spreekt van een “verschrikkelijke manier” van omgaan met elementaire persoonsgegevens.
Volgens PVV-Kamerlid Tony van Dijck spreekt het boekdelen dat deze misstanden via anonieme werknemers naar buiten is gekomen in plaats van intern overleg. Wiebes noemde het een dag eerder eveneens pijnlijk dat werknemers zich blijkbaar genoodzaakt voelen niet openlijk naar buiten te treden.
Farshad Bashir (SP) spreekt van een “ronduit beangstigend beeld van de Belastingdienst”.
Telegraaf 09.02.2017 Problemen bij de Belastingdienst blijven staatssecretaris Eric Wiebes (Financiën) achtervolgen. Alle grote oppositiepartijen hakten donderdag weer in op de bewindsman.
Wiebes moest zich deze keer in de Tweede Kamer verantwoorden voor mogelijke misstanden bij de beveiliging van gegevens van belastingbetalers de afgelopen jaren. De oppositie laakte ook de manier hoe hij de kwestie afhandelt.
CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt sprak van een „verschrikkelijke manier van omgaan met zeer elementaire persoonsgegevens” van belastingbetalers. Volgens hem is er „geen leukere database te hacken” dan die van de fiscus. Hij eiste concrete maatregelen van Wiebes.
PVV’er Tony van Dijck benadrukte dat klokkenluiders de problemen bij het tv-programma ZEMBLA hebben aangekaart, en niet intern. „Dat spreekt natuurlijk boekdelen.”
Ook SP-Kamerlid Farshad Bashir wees erop dat belastingmedewerkers zich blijkbaar niet veilig voelen om kritiek intern te uiten. „Het schept een ronduit beangstigend beeld van de Belastingdienst, dat haaks staat op het beeld dat de staatssecretaris ons steeds voorschotelt.”
D66 vraagt zich af wanneer de eerste signalen kwamen dat er problemen waren met de beveiliging, en wanneer Wiebes ervan wist. Kamerlid Steven van Weyenberg wil ook weten of er misbruik is gemaakt „van onze gegevens.”
Rik Grashoff van GroenLinks eiste drastische ingrepen bij de top van de dienst, zodat „dit soort dingen simpelweg niet meer kunnen voorkomen.” Als Wiebes het niet snel oplost, dan is hij zelf „natuurlijk ook wel behoorlijk in de gevarenzone.”
In een lange beantwoording van de reeks vragen erkende de staatssecretaris dat er nog veel onduidelijk is. Een reeks onderzoeken moet opheldering verschaffen: „We hebben het beeld helemaal niet compleet, en ik allerminst.” Zo kreeg hij pas „zeer recent” signalen dat er destijds „signalen zouden zijn gegeven.” Wiebes zei niet te weten of het om waarschuwingen ging voor problemen bij de beveiliging van data.
AD 09.02.2017 De Belastingdienst is wel degelijk expliciet gewaarschuwd voor het beveiligingslek. Dat blijkt uit een vertrouwelijk document uit maart 2015 dat het tv-programma Zembla in handen heeft gekregen. Door het lek zouden gegevens van miljoenen belastingbetalers onvoldoende zijn beschermd.
In het document wordt gesteld dat elementaire beveiligingsmaatregelen zoals logging, anonimisatie en autorisatie op basis van profielen ontbreken en moeten worden ingevoerd. Staatssecretaris Eric Wiebes (Financiën) schreef de Tweede Kamer deze week een Kamerbrief over het beveiligingslek, maar heeft daarin de Kamer niet geïnformeerd over deze expliciete waarschuwing.
Zembla onthulde vorige week dat gevoelige gegevens van 11 miljoen belastingbetalers en 2 miljoen bedrijven door de Belastingdienst gedurende drie jaar slecht beveiligd werden.
Wiebes ligt vandaag in de Tweede kamer opnieuw onder vuur over de problemen bij de Belastingdienst. De bewindsman heeft gezegd dat hij in de afgelopen dagen aanwijzingen heeft gekregen dat er intern signalen zijn gegeven over de slechte beveiliging. Wiebes zegt niet te weten of het om waarschuwingen ging voor problemen bij de beveiliging van data.
CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt kreeg het nieuws te horen tijdens het Kamerdebat. ,,Het lijkt er sterk op dat Wiebes slechts een deel van de documenten naar de Kamer stuurt. Had hij de rest ook echt niet (gezien)?” CDA en SP roepen op tot een onafhankelijk onderzoek.
Telegraaf 09.02.2017 Staatssecretaris Eric Wiebes (Financiën) moet weer opdraven in de Tweede Kamer wegens problemen bij de Belastingdienst. De bewindsman, die politiek verantwoordelijk is voor de fiscus, ligt al tijden onder vuur.
De Kamer buigt zich donderdag in een speciaal debat over mogelijke fouten bij de beveiliging van financiële en persoonlijke gegevens van belastingbetalers. De Autoriteit Persoonsgegevens, de privacywaakhond van de overheid, begon al een onderzoek.
Volgens het tv-programma ZEMBLA heeft de Belastingdienst de financiële en persoonlijke gegevens van 11 miljoen belastingbetalers en 2 miljoen bedrijven jarenlang onvoldoende beveiligd. Wiebes zegt de ernstige aantijgingen uiterst serieus te nemen.
De bewindsman doorstond vorige week nog een venijnig debat over misstanden bij de fiscus, zoals de rammelende reorganisatie. Een vrijwillige vertrekregeling valt tientallen miljoenen euro’s duurder uit en bovendien gaan de verkeerde mensen weg.
NU 08.02.2017 Het feit dat werknemers van de Belastingdienst in de media op anonieme basis hun zorgen uitten over de beveiligingsrisico’s, noemt staatssecretaris Eric Wiebes van Financiën pijnlijk.
“Dit is onaanvaardbaar voor een organisatie die voor zijn verbeteringen vooral afhankelijk is van de eigen medewerkers”, schrijft Wiebes woensdagavond in een brief aan de Tweede Kamer.
Vorige week bracht Zembla aan het licht dat de gegevens van miljoenen belastingbetalers en bedrijven mogelijk in verkeerde handen terecht zijn gekomen.
De beveiligingsmaatregelen van de zogeheten Broedkamer, een nieuwe afdeling waarin geëxperimenteerd wordt om fraude efficiënter op te sporen, schoot tussen 2013 en 2016 mogelijk tekort.
Ook zou er gesjoemeld zijn met de aanbesteding van de ondersteuning van de Broedkamer.
Wiebes roept de werknemers die hun zorgen in Zembla uiten op hun informatie, desnoods anoniem, te delen met een nog op te richten onafhankelijk meldpunt binnen de Belastingdienst.
Wiebes noemt de aantijgingen in Zembla ernstig. “Hoewel op dit moment niet vaststaat dat regels zouden zijn overtreden, moeten signalen als deze uiterst serieus worden genomen.”
De Autoriteit Persoonsgegevens doet onderzoek naar de kwestie. Ook Wiebes laat de zaakonderzoeken en kondigt extra maatregelen aan zodat risico’s maximaal worden uitgesloten.
Met die maatregelen komt er “een extra slot op de deur wat betreft de gegevensbeveiliging en aanbestedingen”, aldus Wiebes.
Leiding
In de uitzending worden ook zorgen geuit over de manier van leidinggeven bij de Belastingdienst. Er zou geen ruimte zijn voor kritiek.
Dit is in lijn met een recent gepubliceerd onderzoek naar de cultuur binnen de fiscus. Eén van de conclusies luidt dat de afstand tussen de werkvloer en het management te groot is. Wiebes onderschrijft dit ook.
De bewindsman wil die verbinding zo snel mogelijk herstellen. De Belastingdienst was al van plan dit jaar een medewerkersonderzoek te houden waarin de werkcultuur aan bod komt.
Donderdag debatteert Wiebes met de Tweede Kamer over de beveiligingsrisico’s bij de Belastingdienst.
Trouw 08.02.2017 Bij bijna een kwart van de grote ondernemingen wordt de aangifte nu vrijwel niet meer geïnspecteerd. De tijdbesparing die de Belastingdienst hiermee wil bereiken, wordt volgens betrokken inspecteurs echter niet behaald en zij vrezen dat er steeds meer belasting niet wordt geïnd. Dit blijkt uit onderzoek van platform voor onderzoeksjournalistiek Investico voor Trouw en De Groene Amsterdammer.
Dit systeem is naïef en onverantwoord, aldus Ger Fuchs.
De Belastingdienst experimenteert sinds 2005 met ‘horizontaal toezicht’; een systeem waarin bedrijven kunnen kiezen voor minder controle van de fiscus. Wanneer ondernemingen hun administratie op orde hebben en meer informatie met de dienst delen, doet die in principe geen boekenonderzoeken meer.
De afgelopen jaren zijn steeds meer bedrijven gebruik gaan maken van dit toezichtsysteem. In 2012 ging het om 1620 grote ondernemingen en 87.000 midden- en kleinbedrijven. Nu is dat gegroeid tot bijna 2000 grote ondernemingen en zo’n 113.000 mkb’ers. Het aantal boekenonderzoeken daalde sterk. In 2015 deed de Belastingdienst 26.000 boekenonderzoeken, 12.000 minder dan het jaar ervoor en zelfs bijna 58.000 minder dan in 1996. Over de hele periode nam het aantal boekenonderzoeken af met bijna zeventig procent.
“Dit systeem is naïef en onverantwoord”, stelt Ger Fuchs, oud-directeur grote ondernemingen bij de Belastingdienst. “Ik heb nog nooit een groot bedrijf gezien dat niet fraudeert.” Veel inspecteurs vermoeden dat het systeem minder belastingopbrengst genereert dan het oude systeem waarin de boeken actief werden gecontroleerd.
De Belastingdienst verwacht dat bedrijven juist beter belasting betalen wanneer de Belastingdienst hen vertrouwen geeft. “We hebben allebei belang bij een nette aangifte”, zegt de Belastingdienst in een reactie. “Dankzij overleg zullen bedrijven het standpunt van de Belastingdienst eerder accepteren.” Dat de overheid geld zou mislopen, verwacht de dienst dan ook niet.
Uitrekenen is onmogelijk
Uitrekenen wie gelijk heeft, blijkt echter onmogelijk door gebrekkige registratie van cijfers. “Adequate nulmetingen en registraties ontbreken”, zegt Marcel Pheijffer, oud-FIOD-rechercheur en hoogleraar accountancy. Tot 2008 schatte het ministerie jaarlijks hoeveel belasting het misloopt bij het midden- en kleinbedrijf. Nadat horizontaal toezicht werd ingevoerd bij het MKB en de gemiste opbrengsten toenamen, stopte het ministerie met deze berekeningen.
Voor grote ondernemingen, die volgens de Belastingdienst goed zijn voor 69 procent van de totale opbrengsten van de vennootschapsbelasting, zijn geen ramingen bekend over misgelopen belasting. De Tweede Kamer dringt al jaren aan op onderzoek. Ook de Algemene Rekenkamer concludeerde in november dat het Ministerie de gemiste belastingopbrengsten zou moeten gaan berekenen. Zowel morgen als overmorgen debatteert de Kamer over het functioneren van de Belastingdienst.
Nu geeft de Belastingdienst zelf toe dat de tijdsbesparing mislukt is
De Belastingdienst voerde het systeem onder meer in om personeel en tijd te besparen. Vijf jaar geleden luidden inspecteurs via vakbondsorganisatie FNV daarover al de noodklok omdat ze de werkdruk alleen maar zagen toenemen. Nu geeft de Belastingdienst zelf toe dat de tijdsbesparing mislukt is. De Belastingdienst laat in een reactie weten dat de tijd die inspecteurs eerst aan boekenonderzoeken besteedden nu gebruikt wordt voor overleg met bedrijven.
De Vereniging van Hogere ambtenaren van het ministerie van financiën waarschuwde eind vorig jaar nog dat de werkdruk te hoog is en dat die, mede vanwege de leegloop, nog verder zal toenemen. Vorige week concludeerde de Onderzoekscommissie Belastingdienst, die is ingesteld om de reorganisaties te onderzoeken, dat belastingen niet meer goed geïnd kunnen worden wanneer er niet snel iets bij de Belastingdienst verandert. De afstand tussen de top van de Belastingdienst en de werkvloer is volgens de onderzoekers te groot geworden. De top heeft te weinig fiscale kennis om realistische beslissingen te nemen, concludeerde de commissie.
“Het management doet zichzelf tekort als het niet luistert naar signalen van de werkvloer”, zegt Tjibbe Joustra, een van de leden van de onderzoekscommissie. Joustra benadrukt dat de Belastingdienst eerlijk en efficiënt belasting moet heffen, niet alleen moet uitgaan van rendement en belastingbetalers gelijk moet behandelen. “Dat mag wat kosten. Je moet ook inspectiebezoeken doen die misschien niet zo veel opleveren, maar wel belangrijk zijn om de belastingmoraal hoog te houden.”
AD 08.02.2017 De Belastingdienst controleert steeds minder bedrijven. Bij bijna een kwart van de grote ondernemingen wordt de aangifte vrijwel niet meer geïnspecteerd. Dit blijkt uit onderzoek van platform voor onderzoeksjournalistiek Investico voor Trouw en De Groene Amsterdammer.
De Belastingdienst experimenteert sinds 2005 met ‘horizontaal toezicht’; een systeem waarin bedrijven kunnen kiezen voor minder controle van de fiscus. Wanneer ondernemingen hun administratie op orde hebben en meer informatie met de dienst delen, doet die in principe geen boekenonderzoeken meer.
De tijdbesparing die de Belastingdienst hiermee wil bereiken, wordt volgens de betrokken inspecteurs echter niet behaald. Zij vrezen dat er steeds meer belasting niet wordt geïnd.
Het aantal boekenonderzoeken daalde sterk. In 2015 deed de Belastingdienst 26.000 boekenonderzoeken, 12.000 minder dan het jaar ervoor en zelfs bijna 58.000 minder dan in 1996. Over de hele periode nam het aantal boekenonderzoeken af met bijna 70 procent.
Trouw 08.02.2017 In navolging van Nederland probeerde Zweden uit of vaste afspraken met de fiscus en minder controles door de fiscus kon werken. Het mislukte totaal.
“De titel van mijn artikel suggereerde dat het toezichtmodel was mislukt”, vertelt de Zweedse economisch antropoloog Lotta Björklund Larsen van de Universiteit van Linköping. Björklund Larsen doet onderzoek naar horizontaal toezicht, een nieuwe vorm van toezicht die de Zweedse Belastingdienst in navolging van de Nederlandse fiscus invoerde.
Björklund Larsen twijfelt aanvankelijk nog of de titel van haar onderzoek niet te meedogenloos was. Maar toen ze haar onderzoek presenteerde bij de Zweedse fiscus fluisterde een inspecteur haar toe dat ze de titel zeker moest laten staan. Er mocht volgens hem zelfs een uitroepteken achter. “Dat sterkte me in mijn conclusie dat horizontaal toezicht in Zweden heeft gefaald”, zegt ze.
Vertrouwen
‘Het systeem zorgt voor oneerlijke concurrentie.’
De Nederlandse Belastingdienst lanceerde zo’n tien jaar geleden als een van de eerste landen ter wereld een toezichtsysteem op basis van vertrouwen. Met horizontaal toezicht werken bedrijven en de Belastingdienst in overleg aan een betere belastingaangifte. De Zweedse Belastingdienst wilde dit model kopiëren, maar stuitte al snel op groot protest. Bedrijven weigerden mee te doen en de verdere invoering van het nieuwe toezichtmodel liep vast.
“Rond 2010 gonsde het op internationale belastingconferenties van de succesverhalen over het Nederlandse horizontaal toezicht”, zegt Björklund Larsen. “De Zweedse Belastingdienst wilde niet achterblijven en vond dat het moest overstappen op deze moderne vorm van toezicht. De Zweedse inspecteurs nodigden hun Nederlandse collega’s uit om te leren van het succesverhaal. Nederland heeft het idee goed vermarkt.”
Maar terwijl horizontaal toezicht in Nederland vanaf 2005 bijna geruisloos werd ingevoerd, leidde het in Zweden tot veel protest. Na de start in 2011 buitelden voorstanders en critici over elkaar heen. Björklund Larsen somt verschillende redenen op waarom het toezichtsysteem in Zweden tot zoveel kritiek leidde. “Het systeem zorgt voor oneerlijke concurrentie, is een veelgehoord bezwaar. Sommige bedrijven krijgen dankzij het toezichtmodel betere en snellere toegang tot de Belastingdienst, terwijl andere bedrijven dat voordeel niet hebben.”
Hoogleraar financieel recht Robert Påhlsson stelt op basis van onderzoek dat horizontaal toezicht er bovendien toe leidt dat bedrijven achter gesloten deuren afspraken maken met de Belastingdienst. Dat werkt ongelijkheid in de hand kan er zelfs toe leiden dat de belastinginspecteurs een oogje dichtknijpen, schreef hij in een onderzoeksrapport.
Genadeklap
‘Het wordt gezien als een buitenlands systeem dat niet goed werkt in de Zweedse context.’
De voorlopige genadeklap voor het project kwam toen 25 grote Zweedse bedrijven een open brief aan de Belastingdienst stuurden waarin ze aankondigen niet mee te zullen doen met het nieuwe toezichtsysteem. Zij vroegen zich af of de Belastingdienst de vertrouwelijkheid van de afspraken tussen bedrijf en fiscus wel kan garanderen. Bovendien vonden ze dat horizontaal toezicht alleen maar tot meer administratie voor bedrijven zorgt en dus helemaal niet voordelig is.
Op dit moment maakt slechts één Zweeds staatsbedrijf gebruik van horizontaal toezicht. Daarmee is het project volgens onderzoeker Björklund Larsen geflopt. “Het wordt gezien als een buitenlands systeem dat niet goed werkt in de Zweedse context”, zegt ze. “Zweden is een land waar transparantie en gelijkheid sterk zijn verankerd in de wetgeving.
Hoewel veel belastingbetalers graag informeel contact zouden willen met de Belastingdienst, kunnen we dit niet tot officieel beleid maken. In Nederland is het gebruikelijk dat bedrijven onderhandelen met de Belastingdienst. In Zweden willen we geen systeem dat zou kunnen leiden tot een onderhandelingscultuur zoals in Nederland”, zegt ze.
Trouw 08.02.2017 De belastingdienst controleert steeds minder bedrijven, sinds ze overstapte op het systeem van van ‘horizontaal toezicht’: wie zijn administratie netjes . ‘Naïef en onverantwoord’, volgens critici. Waarom werkt de Belastingdienst er dan toch mee?
Een gelijkwaardige relatie tussen de fiscus en het bedrijfsleven, niet gebaseerd op wantrouwen maar op samenwerking. Dat is het doel van het ‘horizontale’ toezicht waarmee de Belastingdienst in 2005 van start gaat. Wat destijds begint als een pilot, groeit al snel uit tot een nieuwe manier waarop de Belastingdienst omgaat met bedrijven. “Ik zou niet zeggen dat het een huwelijk is, maar het leidt in ieder geval tot een innige relatie,” zegt staatssecretaris Jan Kees de Jager in 2010.
Het systeem wordt ingevoerd omdat bedrijven er belang bij hebben
Vanaf 2005 werkt de Belastingdienst steeds meer op basis van vertrouwen. Bedrijven die onder horizontaal toezicht vallen krijgen in principe geen boekenonderzoeken meer. Dit nieuwe toezichtsysteem is een antwoord op een veelgehoorde klacht van bedrijven. Zij vinden de Belastingdienst te wantrouwend en vinden inspecties onaangenaam. Toenmalig staatssecretaris Willem Vermeend zegt dat het systeem is ingevoerd omdat bedrijven er belang bij hebben. De Belastingdienst schrijft al in 2005 dat het met horizontaal toezicht bedrijven naar Nederland wil trekken.
Het systeem moet tegelijkertijd een oplossing bieden voor de leegloop bij de Belastingdienst, die ook in die periode al speelde. Het nieuwe toezichtsysteem zou tijd en menskracht besparen en de dienst wat meer ruimte geven, is het idee.
Maar het plan stuit op weerstand bij inspecteurs. “Ik heb destijds veel discussies gehad met belastinginspecteurs. Zij wilden niet meewerken met horizontaal toezicht, omdat ze bang waren bevoegdheden te verliezen,” zegt Willem Vermeend. Toch blijft de Belastingdienst positief over het nieuwe systeem. Theo Poolen, plaatsvervangend directeur-generaal van de dienst en geestesvader van het nieuwe toezichtmodel, is niet bang dat de Belastingdienst opbrengsten zal mislopen door het nieuwe toezicht. “We leven in een heel net land, verreweg de meeste bedrijven willen het goed doen”, zegt hij in 2010.
Experiment
Steeds minder controles
Sinds het systeem van horizontaal toezicht in 2005 werd ingevoerd, daalde het aantal boekenonderzoeken met zeventig procent. Critici vragen zich bovendien af of de beloofde tijdswinst wel wordt gehaald.
Het experiment begint in 2005 met een test bij een aantal grote bedrijven, maar wordt al snel uitgebreid. Sinds 2007 kunnen ook middelgrote bedrijven gebruik maken van het nieuwe toezicht en vanaf 2011 doet ook het midden- en kleinbedrijf mee. De Belastingdienst wil steeds meer bedrijven onder het nieuwe toezichtsysteem en stelt vanaf 2011 jaarlijks streefcijfers vast voor het aantal bedrijven dat onder horizontaal toezicht moet komen. De Tweede Kamer is al die jaren positief over het nieuwe toezicht en is blij dat de Belastingdienst een betere dienstverlening biedt aan bedrijven.
Vreemd genoeg is het niet de Tweede Kamer, maar de Belastingdienst zelf die in 2011 opdracht geeft om het effect van horizontaal toezicht in kaart te brengen. De commissie onder leiding van hoogleraar Leo Stevens concludeert dat het nieuwe toezichtsysteem waarschijnlijk geen tijdsbesparing oplevert. Inspecteurs zeggen tegen de commissie dat horizontaal toezicht juist méér in plaats van minder tijd kost, omdat zij veel vaker moeten overleggen met bedrijven. In hetzelfde jaar luiden medewerkers van de Belastingdienst bij vakbondsorganisatie FNV anoniem de noodklok. Ze klagen dat ze vanwege dit toezichtsysteem hun werk niet meer goed kunnen doen en de Belastingdienst daardoor jaarlijks miljarden misloopt.
De onvrede groeit vreemd genoeg niet in de politiek, maar bij de Belastingdienst
Ondanks de kritiek van de commissie-Stevens verandert het systeem van horizontaal toezicht niet wezenlijk. Wel groeit de onvrede bij de Belastingdienst. Afgelopen december is het de de Vereniging van Hogere ambtenaren bij het ministerie van financiën die de noodklok luidt. “Het capaciteitsprobleem is volgens de medezeggenschapsraden de afgelopen jaren alleen maar groter geworden”, schrijft de voorzitter in een brandbrief.
Maar staatssecretaris van Financiën Wiebes wil het systeem van horizontaal toezicht niet kwijt. “Horizontaal toezicht is een van de sterktes van ons belastingstelsel en draagt bij aan onze goede handelsrelaties. Daar willen we geen afstand van doen,” schrijft hij in een brief aan de Tweede Kamer in 2015.
Peter Essers, oud- Eerstekamerlid en hoogleraar belastingrecht, denkt zelfs dat het systeem alleen maar belangrijker wordt. Nu internationale maatregelen worden genomen tegen belastingontwijking, is een aantal fiscale troeven voor Nederland volgens hem uitgespeeld. “Dan blijven er voor de toekomst nog twee dingen over waarop Nederland de concurrentie met andere landen aan kan gaan om bedrijven aan te trekken: belastingen verlagen en horizontaal toezicht.”
Nederland voerde het systeem van horizontaal toezicht als eerste land ter wereld in. Sindsdien hebben verschillende landen het systeem overgenomen. In 2013 bracht de Oeso, een club van rijke landen die onder meer internationale afspraken maakt voor belastingheffing, het gebruik van horizontaal toezicht in kaart. 24 landen, waaronder het Verenigd Koninkrijk, de VS, Ierland, Zuid-Afrika, Rusland en Singapore werkten op dat moment met horizontaal toezicht.
In geen enkel land wordt het zoveel toegepast als in Nederland: verschillende landen hebben alleen een proef gedaan en de meeste landen gebruiken het toezichtmodel alleen voor grote bedrijven. In Zweden liep een proef op een fiasco uit.
Wetenschappers waarschuwen dat horizontaal toezicht een risico vormt op oneerlijke afspraken. Volgens Rita Szudoczky, die aan de Universiteit van Amsterdam promoveerde en nu aan de Economische Universiteit van Wenen onderzoek doet naar belastingen en staatssteun, is horizontaal toezicht de perfecte manier om geheime afspraken te maken met de Belastingdienst. “Alles binnen horizontaal toezicht is vertrouwelijk en ontransparant. Dat maakt het risico op oneerlijke afspraken groot”, zegt ze.
Sinds 2014 gebruikt de Europese Commissie het argument van staatssteun om geheime belastingafspraken aan te pakken. Om die reden moest de Nederlandse Belastingdienst miljoenen euro’s naheffen bij Starbucks. Hoogleraar belastingrecht Peter Essers verwacht dat de Europese Commissie horizontaal toezicht gaat onderzoeken op staatssteun. “Er wordt binnen de wetenschap al een tijd over gesproken. Een logische volgende stap is dat de Commissie zich erover gaat buigen”, zegt hij.
Telegraaf 04.02.2017 „Laat de overheid nou eens een tijdje met rust.” Die oproep doet topambtenaar Harry Paul die onlangs is aangesteld om orde op zaken te stellen bij de belastingdienst. „Wat me wel eens irriteert, is hoe alles bij de overheid onder een vergrootglas ligt.”
Dat zegt Paul zaterdag in een interview met het Financieele Dagblad. „Ieder incident wordt eindeloos door politiek en media uitgeplozen. Ja, dan vind je altijd wel weer iets nieuws”, klaagt Paul.
De topambtenaar wil daarmee niet ontkennen dat er grote problemen zijn. Maar het is volgens hem beter als de overheid de tijd krijgt om problemen aan te pakken. „We zien nu pas de gevolgen van alle fusies en bezuinigingen in de afgelopen jaren”, zegt hij. „De plannen om dat allemaal te herstellen hebben een paar jaar de tijd nodig.”
Over de situatie bij de belastingdienst zegt hij slechts dat er „sprake is van een stevig governanceprobleem.” Als ’project-plaatsvervangend secretaris-generaal’ moet hij dat gaan aanpakken.
Bij de belastingdienst is onder meer een vertrekregeling volledig uit de hand gelopen. De kosten pakken tientallen miljoenen euro’s hoger uit dan voorzien en de verkeerde mensen stappen op.
Telegraaf 02.02.2017 Een lang en slepend debat met staatssecretaris Wiebes (Financiën) heeft nog duidelijker gemaakt hoe groot de problemen bij de fiscus zijn. De Tweede Kamer houdt daarom grote zorgen over de vraag of de Belastingdienst nog wel goed zijn werk kan doen.
De Kamer had de staatssecretaris opnieuw op het matje geroepen, nadat uit een onderzoeksrapport was gebleken dat er zulke grote organisatorische problemen zijn bij de Belastingdienst, dat zelfs het innen van belastinggeld in gevaar dreigt te komen. Het onderzoek was ingesteld nadat aan het licht was gekomen dat een vertrekregeling voor belastingambtenaren veel te ruim was opgesteld. Hierdoor konden er te veel mensen op in tekenen en moest de fiscus bovendien zichzelf een naheffing opleggen omdat er sprake was van een verkapte VUT-regeling.
De Kamer begrijpt er niets van hoe dat allemaal heeft kunnen gebeuren buiten medeweten van Wiebes om, zoals de onderzoekscommissie concludeerde. “Heeft dan niemand een keer tegen u gezegd: we zijn bezig met een vertrekregeling?” vroeg CU-Kamerlid Schouten stomverbaasd. Ook wilden verschillende Kamerleden weten waarom de VVD-bewindsman nooit zelf bij zijn topambtenaren over de voortgang van de regeling heeft geïnformeerd.
Maar volgens Wiebes heeft hij nooit naar de vertrekregeling gevraagd, omdat die “helemaal nooit is besteld”. Het was zijn bedoeling dat mensen van werk naar werk begeleid zouden worden in het kader van de reorganisatie. Niet dat er een uitvloeiingsregeling werd opgetuigd. “Ik hield het niet voor mogelijk dat dit zo zou ontsporen en dat er zo ver buiten het mandaat zou worden getreden”, aldus de staatssecretaris. “Dat was een inschattingsfout.”
Met name CDA-Kamerlid Omtzigt wilde hier het naadje van de kous van weten, door nog enkele in zijn ogen relevante stukken op te eisen. Maar ook na een urenlange verbale knokpartij wilde de staatssecretaris daar niet aan, omdat het volgens hem niets toevoegt aan de conclusies van de onderzoekscommissie. “We moeten nu met de Belastingdienst vóórt”, zo sprak hij. “We moeten uit het dal komen en met al deze uitdagingen aan de slag.”
De Kamer houdt nog wel grote zorgen over het vervolg, met name als het gaat om het tijdig werven van bekwame nieuwe mensen voor de fiscus. “De inning kan niet op Grieks niveau komen liggen”, maande PVV’er Van Dijck.
Wiebes stelt echter dat de continuïteit van de dienst “nu geborgd” is. “Vorig jaar zijn er 1100 vacatures ingevuld. Dit jaar zijn er 1300 nodig. Dat is niet zo’n grote sprong.” En grapte: “Zelfs mij heeft de fiscus kunnen werven omdat het zo leuk is.” Desnoods is het kabinet bereid om meer geld voor het aantrekken van nieuwe ambtenaren uit te trekken.
Telegraaf 02.02.2017 Staatssecretaris Eric Wiebes (Financiën) is donderdag opgekomen voor medewerkers van de Belastingdienst die gebruik hebben gemaakt van de uit de hand gelopen vertrekregeling van de organisatie. Volgens Wiebes was de regeling ongelukkig, maar maken de vertrekkers alleen maar gebruik van een „legitiem recht” dat hen is geboden.
Het is volgens hem niet de schuld of het probleem van vertrekkers. Hij riep op de loyaliteit van die medewerkers niet in twijfel te trekken.
De vertrekregeling pakte tientallen miljoenen euro’s duurder uit dan gepland en bovendien liepen de verkeerde mensen weg. Wiebes was niet op de hoogte.
Tweede Kamerlid Tony van Dijck van de PVV vroeg zich af of vertrekkers gevraagd kan worden de Belastingdienst nog niet in de steek te laten.
Trouw 02.02.2017 Staatssecretaris Wiebes wil ‘onder geen beding’ iemand de schuld geven van de chaos die is ontstaan danzij de te gunstige vertrekregeling bij de Belastingdienst. Wel heeft hij aandacht voor een ander probleem bij de dienst: hij gaat onderzoek doen naar mogelijk slechte beveiliging van miljoenen persoons- en bedrijfgegevens.
Vandaag debatteerde de Kamercommissie van financiën met Wiebes. Voor volgende week staat een debat gepland in de Tweede Kamer over het mogelijke lek in de beveiliging bij de Belastingdienst.
Het televisieprogramma Zembla kwam met bewijzen dat de gegevens van twaalf miljoen belastingplichtigen en twee miljoen bedrijven tussen 2013 en 2016 jaren niet goed beveiligd zijn geweest en mogelijk zichtbaar waren voor onbevoegden.
Wiebes kondigde vandaag bij het debat aan dat hij gaat uitzoeken of er bij de beveiliging fouten zijn gemaakt. Voor hem is nog niet gebleken dat er ook echt iets mis is, maar hij vindt wel dat hij achter de signalen aan moet gaan. De Autoriteit Persoonsgegevens liet gisteren weten daar niet op te wachten en besloot onmiddellijk een eigen onderzoek te starten.
Vertrekregeling
Het klinkt wellicht onwaarschijnlijk, maar de problemen zijn veel te groot om nu te gaan zagen aan de stoelpoten van Wiebes. De belastingdienst heeft al een groot probleem: de vertrekregeling. Het sociaal plan bij de Belastingdienst was veel te genereus en werd ook voor onbepaalde tijd afgekondigd. Door die regeling vertrekt een kwart van het personeel van de dienst met een veel te aantrekkelijke regeling en zonder dat gekeken is of de betreffende ambtenaar niet een voor de belastinginning cruciale functie vervult.
Uit een onderzoek, gedaan door voormalig lid van de Raad van State Hans Borstlap, kan geconcludeerd worden dat Wiebes van niets wist, iets wat hij vandaag ook tijdens het debat zei. Hij werd pas laat en toen nog gebrekkig op de hoogste gesteld. In de tussentijd waarschuwde hij de Kamer een aantal keren dat er wellicht wat aan de hand was, maar wat precies was onbekend.
Volgens Wiebes vandaag was de regeling ongelukkig, maar maken de vertrekkers alleen maar gebruik van een ‘legitiem recht’ dat hen is geboden. Het is volgens hem niet de schuld of het probleem van vertrekkers. Hij riep op de loyaliteit van die medewerkers niet in twijfel te trekken. Ook is hij ervan overtuigd dat er ‘geen kwade genius’ is die het plan heeft bedacht.
Daarom wil hij ook niemand beschuldigen. D66, het CDA en de PVV zijn het niet met hem eens, en eisen extra onderzoek.
Hoe verliep de chaos rond de reorganisatie?
Code geel: 20 mei 2015
Staatssecretaris Wiebes wil de Belastingdienst veranderen: geleidelijk 5000 mensen laten vertrekken en 1500 werknemers met andere kwalificaties aannemen. De directie gaat met de vakbonden praten over een ontslagregeling.
Code oranje: 13 oktober 2016
Wiebes erkent dat de reorganisatie ‘een onbeheerst proces’ is. Dat komt doordat niet 5000 mensen zich voor een vertrekregeling melden maar 7820. Extra kosten: 70 miljoen euro.
Code rood: 28 januari 2017
Het innen van belasting loopt gevaar, blijkt uit onderzoek.
NU 02.02.2017 Staatssecretaris Eric Wiebes (Financiën) laat het mogelijke beveiligingslek bij de Belastingdienst verder onderzoeken. Voor volgende week staat er een debat gepland over de kwestie met de Tweede Kamer.
Wiebes heeft nog geen signalen ontvangen dat er persoons- en bedrijfsgegevens in verkeerde handen zijn gevallen vanwege de gebrekkige fysieke en digitale beveiliging, maar hij wil dit eerst verder uitzoeken, zegt hij donderdag in de Kamer.
Woensdagavond meldde televisieprogramma Zembla dat er bij een onderdeel van de fiscus drie jaar lang is gewerkt zonder adequate beveiliging. Het gaat om de zogenoemde broedkamer, een experiment waar met behulp van data fraude makkelijker kan worden opgespoord.
Rode kaart
Anonieme bronnen meldden aan Zembla dat hierdoor gegevens van 11 miljoen belastingplichtigen en 2 miljoen bedrijven relatief eenvoudig kunnen worden gestolen. “Er is nu geen grond om dat te denken”, zegt Wiebes. Hij voegt toe dat er nog signalen komen die wijzen op het tegendeel. “Mijn informatie nu is dat er uit die kant geen rode kaarten zijn uitgedeeld.”
Volgens de bewindsman wordt er momenteel binnen de broedkamer gewerkt met juiste beveiliging. “Sterker, nu gelden er hogere standaarden dan in het handboek.”
De Autoriteit Persoonsgegevens (AP), de privacywaakhond van de overheid, meldde woensdag dat er een formeel onderzoek naar de Belastingdienst wordt gestart.
Telegraaf 02.02.2017 Staatssecretaris Eric Wiebes van Financiën gaat uitzoeken of er door de Belastingdienst fouten zijn gemaakt met de beveiliging van financiële en persoonlijke gegevens van belastingbetalers. Dat heeft Wiebes donderdag toegezegd.
Voor hem is nog niet gebleken dat er ook echt iets mis is, maar hij vindt wel dat hij achter de signalen aan moet gaan. Woensdag werd al bekend dat de Autoriteit Persoonsgegevens, de privacywaakhond van de overheid, al een onderzoek is begonnen.
Volgens het tv-programma ZEMBLA heeft de Belastingdienst de financiële en persoonlijke gegevens van 11 miljoen belastingbetalers en 2 miljoen bedrijven onvoldoende beveiligd in de periode van 2013 tot 2016.
Kamerleden vragen zich af waarom signalen van misstanden bij de Belastingdienst wel binnenkomen bij de pers, maar niet bij de staatssecretaris.
Telegraaf 02.02.2017 Staatssecretaris Eric Wiebes van Financiën verantwoordt zich donderdag voor de problemen bij de Belastingdienst. Hij kwam meteen onder vuur te liggen van onder anderen Tweede Kamerlid Pieter Omtzigt (CDA).
Die wil stukken krijgen van de staatssecretaris waarin binnen de Belastingdienst werd gewaarschuwd voor een miljoenenheffing die de organisatie tegemoet kon zien vanwege een uit de hand gelopen vertrekregeling. Eerder had Wiebes gezegd dat die waarschuwingen er niet waren, maar de commissie die de bestuurlijke chaos bij de Belastingdienst heeft onderzocht stuitte er wel op.
Wiebes erkende een dag eerder al dat hij „een nuance had moeten aanbrengen” in de eerdere ontkenning. De stukken wil hij echter niet delen omdat die niet officieel zijn vastgesteld. Het gaat om zogeheten intern beraad tussen ambtenaren, en dat wordt niet openbaar gemaakt.
AD 02.02.2017 Staatssecretaris Eric Wiebes (Financiën) houdt het vertrouwen van de Tweede Kamer om de reorganisatie van de Belastingdienst in goede banen te leiden. Al blijft het oppositiepartijen een raadsel hoe het kan dat de VVD-bewindsman geen enkel signaal oppikte dat de omstreden vertrekregeling bij de fiscus helemaal uit de hand liep.
De afbeelding kan door een technisch probleem niet weergegeven worden. We proberen dit zo snel mogelijk te verhelpen. Probeer het later nog eens.Vooral oudere werknemers die de dienst helemaal niet kwijt wilde, kunnen door de regeling met forse gouden handdrukken de deur uit lopen. Bovendien moest de Belastingdienst zichzelf voor deze verkapte vut-regeling een boete opleggen.
In een uren durend debat werd Wiebes het vuur na aan de schenen gelegd. Vooral zijn weigering om ambtelijke correspondentie met de Kamer te delen, zette kwaad bloed. Een commissie van wijzen die wel toegang had tot deze documenten stelde onlangs dat er binnen de ambtelijke top van de Belastingdienst wel degelijk waarschuwingen waren geuit. De commissie vond echter geen aanwijzingen dat deze waarschuwingen Wiebes hebben bereikt. In het debat bevestigde Wiebes dat nog eens: ,,Ik wist het niet.”
Flashbacks
Al met al blijft het een ontluisterende gang van zaken, aldus D66-Kamerlid Steven van Weyenberg.
CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt zette het debat van meet af aan op scherp door Wiebes onder de neus te wrijven dat diens weigering hem ‘flashbacks’ bezorgde aan de onlangs opgestapte minister Ard van der Steur. Uren later kwam Wiebes de Kamer toch iets tegemoet door letterlijk te citeren uit de geheime stukken. Maar ze verstrekken, dat deed hij nog altijd niet.
Echt in gevaar kwam Wiebes tijdens het debat nooit. Coalitiepartijen VVD en PvdA vormden een gesloten front en mengden zich nauwelijks in de discussie. ,,Al met al blijft het een ontluisterende gang van zaken”, stelde D66-Kamerlid Steven van Weyenberg aan het eind van zijn inbreng mismoedig vast. Hij geeft Wiebes het voordeel van de twijfel.
Oorzaken
Omtzigt drong tevergeefs aan op meer onderzoek naar de gang van zaken op Financiën in de periode dat de gewraakte vertrekregeling tot stand kwam. Wiebes wil daar niets van weten: hij wil niet dat er gezocht wordt naar schuldigen maar naar oorzaken. Volgens hem is er vooral een cultuurverandering nodig bij de fiscus, waardoor beter wordt gecommuniceerd met de politieke top. ,,Laten we er geen whodunnit van maken”, aldus de VVD-bewindsman.
De Kamer uitte vooral zorgen over de continuïteit bij de Belastingdienst, die volgens de commissie van wijzen in gevaar is. Volgens Wiebes zullen ‘kritische’ functies zo snel mogelijk gevuld worden. PVV’er Tony van Dijck liet doorschemeren daar een hard hoofd in te hebben. Hij vreest ‘Griekse toestanden’. SGP’er Elbert Dijkgraaf zei dat ‘je soms het boek moet sluiten om een stap verder te komen’.
Helemaal uit de zorgen is Wiebes nog niet. Hij moet de Kamer komende week nog informeren over een mogelijk datalek bij de Belastingdienst, waar Zembla deze week over berichtte. Ook krijgt het debat volgende week nog een vervolg in de plenaire zaal.
NU 02.02.2017 Staatssecretaris Eric Wiebes (Financiën) heeft zich de woede van de oppositie in de Kamer op de hals gehaald door een aantal documenten over de vrijwillige vertrekregeling van de Belastingdienst niet naar de Kamer te sturen.
Nog voordat het debat donderdagochtend over de regeling feitelijk is begonnen, ligt Wiebes ruim een half uur onder vuur.
“Dit lijkt op een amateuristische voetbalclub in plaats van op een professionele Belastingdienst”, stelt CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt.
“Zo kan ik mijn werk als controleur niet doen”, bijt SP’er Farshad Bashir Wiebes toe. Ook de PVV, D66 en de ChristenUnie zijn direct kritisch.
CDA
De oppositiepartijen, met het CDA voorop, eisen dat Wiebes de documenten opstuurt of die op zijn minst zelf leest, zodat de bewindsman er vragen over kan beantwoorden. Het gaat om drie documenten die worden genoemd in het vorige week gepubliceerde kritische rapport over de reorganisatie bij de Belastingdienst.
In die stukken zou worden gewaarschuwd voor het risico dat de reorganisatie wordt gezien als een verkapte VUT-regeling omdat vooral ouderen de fiscus verlaten vanwege de riante vertrekregeling.
Het kabinet ontmoedigt vervroegd uittreden en legt instanties in zo’n geval een boete op. Dat overkwam ook de Belastingdienst, waardoor de fiscus een extra aanslag van 178 miljoen euro moet betalen.
Wiebes meldde in november aan de Kamer dat er geen formele documenten bestaan waarin wordt gewaarschuwd voor die boete. Bovendien is de relevante informatie – dat er is gewaarschuwd – wel opgenomen in het onderzoeksrapport. Maar de waarschuwing bereikte de staatssecretaris nooit.
Die gebrekkige communicatie is volgens Wiebes nu juist de crux bij de Belastingdienst. “Dat is één van de kernpunten van het rapport. We moeten af van de informele cultuur.”
Wel geeft de bewindsman toe dat hij in november de nuance had moeten aanbrengen dat er mogelijk wel informele documenten bestaan die door de onderzoekscommissie gevonden zouden kunnen worden. Op dat moment was het onderzoek nog volop in gang.
Onvoldoende
Voor Omtzigt is deze uitleg niet voldoende. Een van de documenten die wordt bestempeld als informeel, zijn de notulen van de raad van bestuur van de Belastingdienst. “Als die stukken informeel zijn, bestaat er bij de Belastingdienst geen enkel formeel stuk meer”, zegt Omtzigt.
De CDA’er waarschuwt Wiebes ook subtiel door hem erop te wijzen dat de documenten met een Wob-verzoek alsnog boven tafel zijn te krijgen.
Steven van Weyenberg (D66) hekelt de woordenspelletjes van de staatssecretaris. “Hadden wij moeten aanslaan op het begrip ‘informele stukken’?”
Dat doet de D66’er denken aan de Commissie-Oosting. In die debatten, waarbij twee ministers van Justitie moesten aftreden, werd lang gediscussieerd of cruciale informatie wel of niet naar de Kamer kon worden gestuurd omdat het al dan niet over een persoonlijke aantekening ging.
Uiteindelijk geeft Wiebes na zeven uur debatteren toe aan de wens van de oppositie. Tijdens een schorsing leest hij de documenten en komt tot de conclusie dat er geen nieuwe informatie in staat.
Onderzoek
Niet alleen de informatieverstrekking over de boete zit de oppositie dwars. Zij willen ook helderheid over het ontstaan van de mislukte reorganisatie. Halverwege het debat, dat ruim drie uur langer duurt, zijn er zoveel nieuwe vragen dat er om een tweede onderzoek wordt gevraagd.
PVV, CDA, D66 en SP willen precies weten wat er tussen 1 en 23 november 2015 is gebeurd, de periode dat de vertrekregeling voor iedereen binnen de Belastingdienst werd opengesteld. Daar ligt ogenschijnlijk de oorzaak dat de situatie uit de hand liep en het budget ruiterlijk werd overschreden.
Wiebes kreeg naar eigen zeggen pas lucht van de situatie in januari 2016, nadat de regeling juridisch al was dichtgetimmerd door de ambtelijke top van de Belastingdienst en de betrokken vakbonden. “Er bestaat nog een witte vlek”, zegt Omtzigt.
Maar Wiebes wil niets van een onderzoek weten. “Ik wil geen speurtocht naar de schuldigen. Dat dient geen doel.”
Wiebes moet tijdens het debat regelmatig alles uit de kast halen om de parlementariërs te overtuigen dat hij de situatie onder controle heeft.
Het helpt daarbij niet dat hij moet terugkomen op een eerder door hem gedane uitspraak in de Kamer. In november sprak hij over een gedetailleerd rekruteringsplan waarin staat hoeveel mensen van welk type nodig zijn. “Voortrollend weten we hoeveel mensen dat zijn. Zo werkt dat in een organisatie”, zei Wiebes destijds.
Maar op vragen van Van Weyenberg blijkt zo’n plan helemaal niet te bestaan. “Ongelooflijk”, reageert Van Weyenberg. “Werving is cruciaal voor het borgen van de continuïteit en de vernieuwing van de Belastingdienst.”
Harde conclusies
Oorspronkelijk gaat het debat over de harde conclusies uit het rapport over de vrijwillige vertrekregeling bij de Belastingdienst.
Van begin af aan ging er veel mis. Zo werd Wiebes niet op de hoogte gesteld dat er een half miljard euro voor de reorganisatie werd uitgegeven, terwijl de staatssecretaris voor zo’n bedrag wel zijn fiat moet geven. Het onderstreept de informele en autonome cultuur bij de Belastingdienst waar kabinet en Kamer zo graag vanaf willen.
Die informele manier van werken moest een keer tot ongelukken leiden, zei Wiebes na afloop. “Ik heb helemaal geen vertrekregeling besteld. Dat is buiten mijn gezichtsveld gebeurd”. Wiebes dacht dat hij te maken had met een van werk naar werk-programma.
Gebrek aan regie en gebrek aan tegenspraak is één van de conclusies van de onderzoekscommissie. Daardoor komt het innen van belastinggeld in gevaar als er geen actie wordt ondernomen. Hoe de vertrekregeling uiteindelijk zo uit de hand kon lopen, wisten de onderzoekers na drie maanden speuren ook niet.
Er moeten tussen 2016 en 2020 circa vijfduizend mensen bij de fiscus vertrekken. Daarvoor in de plaats komen vijftienhonderd nieuwe werknemers met kennis van moderne techniek die de Belastingdienst kunnen helpen bij de broodnodige verdere digitalisering van de dienst.
AD 02.02.2017 Eric Wiebes is de tweede VVD-bewindsman in twee weken tijd die in zwaar weer verkeert. Ondergaat hij hetzelfde lot als Ard van der Steur? Vandaag wordt hij aan de tand gevoeld over de problemen bij de Belastingdienst. Het devies: vooral geen fouten maken. Verslaggever Laurens Kok is aanwezig en twittert live mee.
Oppositiepartijen hebben Wiebes aan het begin van het debat over de problemen bij de Belastingdienst onmiddellijk het vuur aan de schenen gelegd. Zij eisen dat Wiebes ambtelijke correspondentie openbaart. Daaruit zou blijken dat er op Financiën kennis was dat er grote risico’s kleefden aan de omstreden vertrekregeling. Wiebes weigert echter de Kamer die stukken te sturen, met een beroep op de Grondwet. Bovendien zegt hij deze stukken zelf niet te hebben gelezen en is hij dat ook niet van plan te doen, omdat een commissie van wijzen daar al onderzoek naar heeft gedaan. Een door CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt afgedwongen schorsing van het debat bracht Wiebes niet op andere gedachten.
Volgens de bewindsman heeft hij nooit een vertrekregeling besteld. ,,Het moest een werkbedrijf zijn. Ik heb niet voor mogelijk gehouden dat het concept van een werkbedrijf kon uitmonden in een vertrekregeling.” De oppositie reageerr daar verbaasd op. ,,Heeft dan niemand een keer tegen u gezegd: we zijn bezig met een vertrekregeling?”, vraagt Carola Schouten (CU).
Wel gaat Wiebes uitzoeken of er fouten zijn gemaakt met de beveiliging van de financiële en persoonlijke gegevens van belastingbetalers. Voor hem is nog niet gebleken dat er ook echt iets mis is, maar hij vindt wel dat hij achter de signalen aan moet gaan. Volgens het tv-programma Zembla heeft de Belastingdienst de financiële en persoonlijke gegevens van 11 miljoen belastingbetalers en 2 miljoen bedrijven onvoldoende beveiligd in de periode van 2013 tot 2016. Kamerleden vragen zich af waarom signalen van misstanden bij de Belastingdienst wel binnenkomen bij de pers, maar niet bij de staatssecretaris. Wiebes maakt daar weinig woorden aan vuil: ,,Als er signalen zijn, moet je er achter aan.”
Oppositiehengst Omtzigt
Dat Omtzigt de dans leidt is niet verwonderlijk. Het is voor een belangrijk deel aan zijn vasthoudendheid te danken dat politiek Den Haag zich nu al maanden bekreunt om de uit de hand gelopen reorganisatie bij de Belastingdienst die onder Wiebes’ verantwoordelijkheid plaatsvindt. Omtzigt deed zijn bijnaam ‘oppositiehengst’ alle eer aan door de VVD’er vraag op vraag te blijven stellen. Net zolang tot de ravage die de al te riante vertrekregeling bij de fiscus had aangericht in het volle daglicht kwam te staan.
In Kamervragen die Wiebes gisteravond voor het cruciale debat van vandaag beantwoordde zette Omtzigt de toon: ,,Heeft u gelogen?”, vroeg de CDA’er hem op de man af. ,,Nee”, antwoordde Wiebes.
Waarschuwing
Ambtenaren moeten volgens Wiebes vrijelijk waarschuwingen kunnen uiten zonder zelf onderwerp te worden van parlementair debat. Wiebes ontkent overigens dat een cruciaal memo van een topambtenaar hem ooit heeft bereikt. Daarin werd gewaarschuwd dat de vertrekregeling ertoe zou leiden dat de Belastingdienst zichzelf een hoge boete moest opleggen omdat de gouden handdrukken die werden uitgedeeld als een verkapte vut-regeling zou moeten worden aangemerkt.
Wiebes ging in oktober al diep door het stof. Hij erkende dat er van alles fout was gegaan. ,,Dit soort besluitvorming is onacceptabel en mag niet meer voorkomen”, zei hij. Na lang aandringen van de Kamer erkende hij bovendien onvoldoende in control te zijn geweest. Wiebes greep vervolgens hard in: de Belastingdienst werd door hem onder curatele geplaatst en de directeur-generaal, Hans Leijtens, vloog de laan uit.
Het is volgens hem niet de schuld of het probleem van vertrekkers. Hij riep op de loyaliteit van die medewerkers niet in twijfel te trekken.
Continuïteit
Maar daarmee is de gifbeker nog niet leeg. Een rapport van de oud-topambtenaren Hans Borstlap en Tjibbe Joustra concludeert dat de continuïteit van de belastinginning in het geding is; alarmerend voor een dienst die dagelijks één miljard euro ophaalt. Wederom is het Omtzigt die vanuit de oppositie de bal keihard op Wiebes afvuurt. Maar schiet hij ook raak?
Andere oppositiepartijen lijken te aarzelen. En ook coalitiepartner PvdA is terughoudend. Er is geen duidelijk bewijs dat Wiebes steken heeft laten vallen die hij de Kamer nog niet heeft gemeld.
Bronnen rondom de staatssecretaris stellen dat Wiebes sowieso geen motief had om risico’s te negeren. De reorganisatie pakte immers heel anders uit dan Wiebes had beoogd. Anders had hij wel ingegrepen.
Weer VVD’er
Bij de VVD kijken ze met lede ogen toe hoe voor de tweede keer in twee weken een liberaal kabinetslid in problemen is. Dat de verkiezingen uitnodigen tot een politiek nummertje speelt zeker een rol, maar dat Wiebes hetzelfde lot wacht als Van der Steur wordt ondenkbaar geacht.
Doorslaggevend kan het besef zijn dat de murw gebeukte Belastingdienst nu vooral gebaat is bij rust. De nieuwe topman Jaap Uijlenbroek wees de Tweede Kamer er dinsdag nog eens fijntjes op dat de voortdurend negatieve aandacht zwaar drukt op het gemoed van het personeel bij de fiscus. Die boodschap leek aan te komen: een dienst die zorgt dat scholen en ziekenhuizen betaald kunnen worden, zet je niet in de waagschaal.
Nieuw debat
De Tweede Kamer gaat zich volgende week in een speciaal debat buigen over mogelijke misstanden bij de Belastingdienst rond de beveiliging van gegevens. Daarbij moet Wiebes opnieuw op het matje komen.
NU 01.02.2017 Staatssecretaris van Financiën Eric Wiebes erkent dat hij ”een nuance had moeten aanbrengen” in informatie die hij eerder de Tweede Kamer meldde over de problemen bij de Belastingdienst. Dat schrijft hij woensdag aan de Tweede Kamer.
Over de organisatorische chaos bij de dienst gaat de Kamer donderdag in debat.
Kamerlid Pieter Omtzigt (CDA) wilde vooraf van Wiebes weten of hij vindt dat hij de Kamer ”correct, tijdig en volledig” heeft ingelicht over een vertrekregeling waar veel te veel animo voor bleek te zijn.
Wiebes stelde in november tijdens een debat dat hij na een zoektocht door de officiële stukken nergens waarschuwingen had aangetroffen over miljoenen extra kosten die de reorganisatie van de dienst met zich mee zou kunnen brengen.
Hij had dat genuanceerder moeten zeggen, schrijft hij nu, omdat hij wist dat de commissie die de problemen bij de Belastingdienst onderzocht ”op dat moment naar meer documenten aan het kijken was”. Daaruit kwamen tóch waarschuwingen naar voren.
Die commissie velde vorige week een vernietigend oordeel over de cultuur van de dienst. Die opereert te veel op eigen houtje.
Telegraaf 01.02.2017 Staatssecretaris van Financiën Eric Wiebes erkent dat hij “een nuance had moeten aanbrengen” in informatie die hij eerder naar de Tweede Kamer stuurde over de problemen bij de Belastingdienst. Over de organisatorische chaos bij de dienst gaat de Kamer donderdag in debat. Als Wiebes geen fouten maakt, krijgt hij de kans om zelf de fiscus weer op orde te krijgen.
De VVD-bewindsman heeft een zwaar jaar achter de rug. De nieuwe wetgeving voor zzp’ers bleek een debacle, de vertrekregeling voor belastingambtenaren liep volledig uit de hand en als klap op de vuurpijl verscheen afgelopen week een ontluisterend onderzoeksrapport waarin wordt geconcludeerd dat zelfs het innen van belastingen in het geding dreigt te raken.
Over die laatste twee zaken roept de Tweede Kamer de bewindsman vandaag op het matje, het zoveelste debat over de vraag of hij wel vat heeft op de dienst waar hij de scepter zwaait. „Bestuurlijk is het allemaal niet sterk”, zegt PvdA-Kamerlid Groot. „Zo’n vertrekregeling, daar hoor je bovenop te zitten.”
CDA-Kamerlid Omtzigt heeft nog steeds het idee dat hij het naadje van de kous niet weet. Zo noemt hij het ’uitermate zorgwekkend’ dat zelfs de onderzoekscommissie er de vinger niet achter heeft kunnen krijgen hoe het kan dat de vertrekregeling voor belastingambtenaren zo royaal is opengesteld dat veel te veel mensen erop in konden tekenen en de fiscus bovendien zichzelf een naheffing moest opleggen. Dat alles zou buiten medeweten van Wiebes om zijn gebeurd.
Omtzigt wil daarom alsnog bepaalde verslagen inzien van de hoogste ambtenaren van de fiscus, die de staatssecretaris zegt niet naar de Tweede Kamer willen sturen. „Bizar”, noemt de CDA’er dat.
Andere partijen hopen vooral van Wiebes te horen hoe hij nu alsnog de organisatie van de fiscus op de rails krijgt. „Hij moet mij gerust kunnen stellen dat de continuïteit van de Belastingdienst in goede handen is bij hem”, zegt PVV-Kamerlid Van Dijck. Als dat hem lukt, hoeft Wiebes niet te vrezen dat hij zijn VVD-collega Van der Steur achterna gaat, zo valt ook bij de andere partijen te horen.
„Liever zie ik dat de vacatures bij de fiscus weer worden ingevuld”, verwoordt SP-Kamerlid Bashir de algemene teneur. „De uitkomst van het debat hangt dus echt van hemzelf af.
NU 01.02.2017 Staatssecretaris van Financiën Eric Wiebes erkent dat hij ”een nuance had moeten aanbrengen” in informatie die hij eerder de Tweede Kamer meldde over de problemen bij de Belastingdienst. Dat schrijft hij woensdag aan de Tweede Kamer.
Over de organisatorische chaos bij de dienst gaat de Kamer donderdag in debat.
Kamerlid Pieter Omtzigt (CDA) wilde vooraf van Wiebes weten of hij vindt dat hij de Kamer ”correct, tijdig en volledig” heeft ingelicht over een vertrekregeling waar veel te veel animo voor bleek te zijn.
Wiebes stelde in november tijdens een debat dat hij na een zoektocht door de officiële stukken nergens waarschuwingen had aangetroffen over miljoenen extra kosten die de reorganisatie van de dienst met zich mee zou kunnen brengen.
Hij had dat genuanceerder moeten zeggen, schrijft hij nu, omdat hij wist dat de commissie die de problemen bij de Belastingdienst onderzocht ”op dat moment naar meer documenten aan het kijken was”. Daaruit kwamen tóch waarschuwingen naar voren.
Die commissie velde vorige week een vernietigend oordeel over de cultuur van de dienst. Die opereert te veel op eigen houtje.
NU 01.02.2017 Van zes op de tien fiscale regelingen is onbekend wat ze kosten en wat de effecten ervan zijn. Daardoor is onduidelijk hoeveel belastingen het Rijk misloopt, stelt de Algemene Rekenkamer in een woensdag gepubliceerd rapport.
Het adviesorgaan heeft alle 213 aftrekposten, vrijstellingen en kortingen geïnventariseerd die de belastinginkomsten van het Rijk verminderen.
Daaronder vallen 179 zogenoemde belastingfaciliteiten die het gedrag van belastingplichtigen moeten beïnvloeden en 34 instrumenten die invulling geven aan beleid op het gebied van koopkracht, inkomens en vermogens.
Prijs
“Uit deze inventarisatie blijkt dat van de helft van de 179 belastingfaciliteiten onduidelijk is of ze werken en zo ja, tegen welke prijs”, aldus het adviesorgaan. “Ook van het overgrote deel van de 34 belastinginstrumenten ontbreekt het zicht op kosten en effectiviteit.”
Uit de inventarisatie blijkt in ieder geval dat het Rijk vanwege 113 fiscale regelingen zo’n 97,6 miljard euro misloopt. Vorig jaar waren de geraamde belastingontvangsten van het Rijk 193,6 miljard euro.
“Maar dit is niet alles. Van nog eens 71 belastingregelingen is de omvang onbekend en van 29 belastingregelingen is slechts een schatting beschikbaar.” Daarnaast is van slechts 12 van de 34 belastinginstrumenten bekend wat ze kosten.
“We kunnen ook na ons onderzoek het financieel belang ervan niet exact bepalen, omdat van een aanzienlijk deel van de regelingen geen cijfers bekend zijn”, aldus de rekenkamer.
“Daarnaast is voor een groot deel van de belastingfaciliteiten niet duidelijk welke minister er verantwoordelijk voor is.” Deze onduidelijkheid verhindert volgens het adviesorgaan het afleggen van verantwoording over in hoeverre de beleidsdoelen worden gehaald.
Ondernemerschap
De Algemene Rekenkamer concludeert dat 63 van de 179 onderzochte faciliteiten is gericht op het stimuleren van ondernemerschap.
Verder gaat het meeste geld naar het bevorderen van arbeidsparticipatie. Het gaat volgens de Algemene Rekenkamer om een bedrag van 19,2 miljard euro. Het grootste deel van dit bedrag (17,2 miljard euro) gaat op aan de arbeidskorting voor werkenden.
Daarna volgt de bevordering van het bezit van een eigen woning (8,1 miljard euro). Hiermee worden de hypotheekrenteaftrek en het eigenwoningforfait bedoeld. Van de belastinginstrumenten is de algemene heffingskorting de grootste kostenpost (19,7 miljard euro).
Kanttekening
De Algemene Rekenkamer stelt overigens dat de genoemde bedragen niet verlaagd kunnen worden door simpelweg een aftrekpost, vrijstelling of korting te schrappen. “Dat levert niet per se het bedrag op dat ermee gemoeid is.”
Dergelijke aanpassingen kunnen er namelijk toe leiden dat mensen zich anders gaan gedragen of dat andere belastingposten minder op zullen leveren. Deze effecten zijn niet in het rapport onderzocht.
Wiebes
Staatssecretaris Eric Wiebes van Financiën stelt in een reactie dat er een ambitie is om in de Miljoenennota 2018 aandacht te besteden aan een aantal extra belastingregelingen die de belastingopbrengst van het Rijk verminderen. In de Miljoenennota 2017 zijn al twintig van zulke regelingen toegevoegd aan de lijst met belastinguitgaven.
Een integraal overzicht van de regelingen, de kosten en de effecten, kan volgens Wiebes nuttig zijn. Maar hij benadrukt dat het “een kostbare aangelegenheid” is.
“Gegeven de beperkt beschikbare middelen kiest het kabinet ervoor om pragmatisch te werk te gaan en met voorrang te evalueren waar dat beleidsmatig en budgettair het meest relevant is”, aldus Wiebes.
Niet werkbaar
Volgens de staatssecretaris vindt het kabinet het niet werkbaar om bij elke faciliteit ook een andere bewindspersoon medeverantwoordelijk te maken.
“Besluitvorming over bijvoorbeeld heffingskortingen en tarieven kan niet los worden gezien van de effecten op de koopkracht. Daarom zal er bij de vaststelling daarvan altijd afstemming zijn met de Minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid”, aldus Wiebes.
Verder erkent hij dat uit het rapport nogmaals blijkt dat het fiscale stelsel vereenvoudigd moet worden. “Ik ga ervan uit dat dit rapport zal bijdragen aan de beoordeling van het parlement of het palet van de huidige fiscale regelingen nog effectiever kan worden ingezet en of op onderdelen vereenvoudiging mogelijk is.”
Telegraaf 01.02.2017 Van een groot deel van de aftrekposten, vrijstellingen en kortingen die de Belastingdienst geld kosten is moeilijk vast te stellen hoeveel geld er precies mee is gemoeid. Het effect en de gederfde inkomsten van zes op de tien regelingen zijn onbekend, stelt de Rekenkamer in een woensdag verschenen rapport.
De Rekenkamer inventariseerde in totaal 213 van zulke regelingen, waarmee de fiscus in totaal minstens 97,6 miljard euro aan belastingen misloopt. Van 71 regelingen is de omvang echter onbekend, en van nog eens 29 kan de Rekenkamer alleen een schatting maken.
De grootste post is het stimuleren van werk. Daar gaat 19,2 miljard euro naartoe. Van dat bedrag gaat weer het leeuwendeel, 17,2 miljard euro, naar de arbeidskorting. Ook het stimuleren van woningbezit is een flinke kostenpost voor de fiscus. De hypotheekrenteaftrek en het eigenwoningforfait zijn samen goed voor 8,1 miljard euro.
De onderzoekers plaatsen wel een stevige kanttekening bij de cijfers. „De gevonden bedragen kunnen niet simpel worden bezuinigd door een aftrekpost, vrijstelling of korting te schrappen”, stellen de rekenmeesters. Wat namelijk niet is meegewogen is het feit dat het aanpassen van belastingregelingen tot veranderingen in het gedrag van mensen kan leiden, „of in de opbrengsten van andere belastingposten.”
Telegraaf 01.02.2017 Van een groot deel van de aftrekposten, vrijstellingen en kortingen die de Belastingdienst geld kosten is moeilijk vast te stellen hoeveel geld er precies mee is gemoeid. Het effect en de gederfde inkomsten van zes op de tien regelingen zijn onbekend, stelt de Rekenkamer in een woensdag verschenen rapport.
De Rekenkamer inventariseerde in totaal 213 van zulke regelingen, waarmee de fiscus in totaal minstens 97,6 miljard euro aan belastingen misloopt. Van 71 regelingen is de omvang echter onbekend, en van nog eens 29 kan de Rekenkamer alleen een schatting maken.
De grootste post is het stimuleren van werk. Daar gaat 19,2 miljard euro naartoe. Van dat bedrag gaat weer het leeuwendeel, 17,2 miljard euro, naar de arbeidskorting. Ook het stimuleren van woningbezit is een flinke kostenpost voor de fiscus. De hypotheekrenteaftrek en het eigenwoningforfait zijn samen goed voor 8,1 miljard euro.
De onderzoekers plaatsen wel een stevige kanttekening bij de cijfers. „De gevonden bedragen kunnen niet simpel worden bezuinigd door een aftrekpost, vrijstelling of korting te schrappen”, stellen de rekenmeesters. Wat namelijk niet is meegewogen is het feit dat het aanpassen van belastingregelingen tot veranderingen in het gedrag van mensen kan leiden, „of in de opbrengsten van andere belastingposten.”
NU 01.02.2017 De Autoriteit Persoonsgegevens (AP), de privacywaakhond van de overheid, start een formeel onderzoek naar de Belastingdienst. Volgens een reportage van Zembla zijn daar door een beveiligingslek mogelijk de gegevens van miljoenen belastingbetalers in verkeerde handen gekomen.
Woensdagavond meldt Zembla in zijn uitzending dat de gegevens in een nieuw onderdeel van de Belastingdienst, de zogenoemde broedkamer, slecht werden beveiligd.
In de broedkamer werd geëxperimenteerd met data-analyses en slimme software om fraude op te sporen. Tussen 2013 en 2016 zouden kwaadwillenden gemakkelijk persoons- en bedrijfsgegevens hebben kunnen stelen, stelt Zembla op basis van vertrouwelijke documenten en gesprekken met medewerkers.
“Het gaat natuurlijk om heel gevoelige gegevens, belastinggegevens van alle Nederlanders”, zegt een woordvoerder van de AP. “Het is natuurlijk ontzettend belangrijk dat dat goed beveiligd wordt.”
Na een formeel onderzoek kan de AP organisaties dwingen om hun werkwijze aan te passen. Ook kan een boete van maximaal 820.000 euro opgelegd worden, al heeft de waakhond dat nog nooit gedaan.
Verschillende politici hebben bezorgd gereageerd op het bericht over de Belastingdienst. VVD, PvdA, D66 en CDA willen donderdag opheldering van staatssecretaris Wiebes (Financiën) in de Tweede Kamer. In een schriftelijke reactie zegt de Belastingdienst “in lijn met geldende wet- en regelgeving” te handelen.
NU 01.02.2017 De Belastingdienst had de afgelopen drie jaar een groot databeveiligingsprobleem waardoor de gegevens van miljoenen belastingbetalers en bedrijven mogelijk in verkeerde handen terecht zijn gekomen.
De beveiligingsmaatregelen binnen een nieuw onderdeel van de Belastingdienst waren tussen 2013 en 2016 onvoldoende waardoor kwaadwillenden met gemak miljoenen persoons- en bedrijfsgegevens buit konden maken, meldt Zembla woensdag.
Het televisieprogramma heeft naar eigen zeggen meer dan honderd vertrouwelijke documenten en e-mails in handen gekregen die de slechte beveiliging zou blootleggen. Ook heeft Zembla onder ede zeven anonieme medewerkers verklaringen laten afleggen over de toestand bij de fiscus.
Ondanks meerdere waarschuwingen zijn geen maatregelen genomen.
Het gaat om de zogenoemde broedkamer bij de Belastingdienst. In deze nieuwe afdeling werd geëxperimenteerd met gegevens van 11 miljoen belastingbetalers en 2 miljoen bedrijven. Het idee is om met behulp van slimme software en data-analyses makkelijker fraude op te sporen.
Deze methode zou de Belastingdienst 150 à 250 miljoen euro aan extra belastinginkomsten opleveren, zei staatssecretaris Eric Wiebes (Financiën) in augustus vorig jaar tijdens een debat in de Tweede Kamer.
Onvoldoende
Maar uit een intern onderzoek van de overheid waaruit Zembla citeert, was er onvoldoende fysieke toegangsbeveiliging en schortte het aan monitoring en logging.
Met logging is achteraf na te gaan welke medewerker wat heeft uitgevoerd om te voorkomen dat werknemers ongezien bestanden kunnen downloaden of delen. Het onderzoek is door de Belastingdienst nooit openbaar gemaakt.
Een extern rapport, dat ook bij de vertrouwelijke documenten zit, concludeert dat het systeem de afgelopen drie jaar kwetsbaar was voor aanvallen van buitenaf en inbreuken van binnenuit.
Zeer ernstig
De oppositie is geschrokken van de onthullingen. CDA-Tweede Kamerlid Pieter Omtzigt noemt de situatie “zeer ernstig”. Als de gegevens door de gebrekkige beveiliging zo makkelijk voor het oprapen liggen, overtreedt de Belastingdienst de privacywetgeving, aldus Omtzigt. SP-Kamerlid Farshad Bashir noemt de onthullingen tegenover NU.nl “zeer zorgwekkend”.
D66-Kamerlid Steven van Weyenberg: “Dit is een ernstige zaak die veel vragen oproept. Belastinggegevens van mensen moeten goed beveiligd zijn. D66 wil van Wiebes weten of die beveiliging inderdaad niet op orde was en waarom hij daarover niet zelf de Kamer heeft geïnformeerd.”
Wiebes
Wiebes reageert niet voor de camera’s van Zembla, maar het ministerie laat in een reactie wel weten dat voor alle afdelingen van de Belastingdienst, dus ook voor de broedkamer, een streng databeveiligingsbeleid geldt.
“Dit is in lijn met geldende wet- en regelgeving op het terrein van bescherming van (persoons) gegevens”, aldus de schriftelijke verklaring.
Naast het CDA nemen coalitiepartijen VVD en PvdA niet zomaar genoegen met deze uitleg. Kamerleden Aukje de Vries (VVD) en Ed Groot (PvdA) willen donderdag opheldering van Wiebes tijdens een debat over de Belastingdienst.
“Mensen moeten er natuurlijk van uit kunnen gaan dat hun gegevens veilig zijn bij de overheid en dus ook bij de Belastingdienst”, aldus De Vries.
Geen kritiek
Kritiek op de broedkamer wordt niet geduld, vertellen de medewerkers aan Zembla. Voor Hans Blokpoel, tot afgelopen december de directeur bij de Belastingdienst, is de afdeling de spil van de broodnodige verandering binnen de fiscus.
De Belastingdienst zit middenin een reorganisatie die met behulp van de juiste, nieuwe werknemers moet leiden tot verdere digitalisering om efficiënter te kunnen werken.
Blokpoel wordt door medewerkers afgeschilderd als een “slimme en gehaaide bestuurder” die leden van het managementteam “manipuleert”. Kritiek op de operatie is volgens deze mensen not done.
De uitzending van Zembla is woensdag om 21.20 uur te zien op NPO2.
NU 31.01.2017 Jaap Uijlenbroek, de nieuw aangetreden hoogste ambtenaar bij de Belastingdienst, is zich ervan bewust dat hem een lastige klus staat te wachten om orde op zaken te brengen bij de fiscus.
“Ik ben ingestapt met de wetenschap dat het niet makkelijk is”, zegt Uijlenbroek dinsdagavond tijdens een hoorzitting in de Tweede Kamer. Hij is net een week aan het werk sinds zijn voorganger Hans Leijtens opstapte.
Het parlement laat zich door Uijlenbroek bijpraten over de uit de hand gelopen reorganisatie bij de Belastingdienst.
66 miljoen
Door de veel te grote belangstelling met riante vertrekregelingen en de onbedoelde verkapte VUT-regeling waardoor de Belastingdienst een miljoenenboete moet betalen, valt de reorganisatie 66 miljoen euro duurder uit dan begroot.
Uijlenbroek formuleerde zijn twee belangrijkste prioriteiten: goed bestuur en structuur en het borgen van de continuïteit. “Mijn persoonlijke ambitie is dat er over drie jaar een goede Belastingdienst staat”, aldus Uijlenbroek.
Hij heeft inmiddels 8,5 jaar ervaring als hoogste ambtenaar op een departement. De Belastingdienst is zijn derde klus in die functie.
Continuïteit
De meeste aanwezige Kamerleden maakten zich juist zorgen over die continuïteit nadat een onderzoekscommissie daar vorige week zeer kritisch over was.
Die commissie, geleid door Tjibbe Joustra en Hans Borstlap, concludeerde niet alleen dat er van alles mis is met de vrijwillige vertrekregeling; de structuur en cultuur binnen de fiscus deugt volgens hen ook niet.
De continuïteit van de Belastingdienst loopt gevaar en daarmee ook de inning van belastinggeld. Dat heeft grote gevolgen, want er wordt dagelijks door de Belastingdienst 1 miljard euro geïnd en er worden door de douane ieder jaar 12 miljoen containers gecontroleerd.
“De Belastingdienst kan geen dag uit dienst zijn en moet toch vernieuwen. Dat moet dus beheerst gebeuren”, schetst Borstlap het dilemma. Hij was dinsdag ook in de Kamer aanwezig.
Gebrek aan regie
Daar is dan ook de fout gemaakt. “Er was een gebrek aan regie en een gebrek aan tegenspraak”, luidt een van de conclusies uit het onderzoeksrapport.
Waarom de regeling zo heeft kunnen ontsporen, is ook voor Borstlap na drie maanden onderzoek nog steeds onduidelijk. Er werd namelijk binnen het management wel degelijk gesproken over de risico’s van de verkapte VUT-regeling en de mogelijke leegloop van ervaren krachten met riante voorwaarden.
Ook binnen de Belastingdienst is men volgens topambtenaar Uijlenbroek “buitengewoon ongelukkig” met de mislukte vertrekregeling.
De werkdruk neemt toe vanwege de vertrekkende collega’s en het beeld buiten ontstaat dat werknemers zichzelf willen bevoordelen, terwijl de achterblijvers juist niet voor een hoge vertrekregeling hebben gekozen. “Dat slaat diep in de dienst”, aldus de Uijlenbroek.
Beterschap
Het is nu aan staatssecretaris Eric Wiebes (Financiën) om te zorgen dat het innen van belastingen niet in gevaar komt. Hij beloofde vrijdag al beterschap. Om zijn woorden kracht bij te zetten kondigde hij aan dat er 140 ‘bedrijfskritische functies’ worden aangetrokken. Verder benadrukt Wiebes dat de continuïteit de hoogste prioriteit heeft en houdt.
Minister Jeroen Dijsselbloem (Financiën) herhaalde de woorden van zijn staatssecretaris en zei dat er desnoods geld bij komt zodat de Belastingdienst op volle toeren kan blijven draaien.
AD 31.01.2017 De Belastingdienst krijgt extra geld om nog eens 140 mensen fulltime in te huren. Dat meldt minister Jeroen Dijsselbloem van Financiën bij RTLZ. De maatregel moet voorkomen dat belastingen niet meer geïnd kunnen worden.
Dijsselbloem reageerde in het interview op een vernietigend rapport over de volstrekt uit de hand gelopen reorganisatie bij de fiscus. Daaruit bleek dat zelfs het innen van belasting in gevaar kan komen door de uit de hand gelopen vertrekregeling.
De tijdelijke banen komt volgens de minister bovenop de eerder extra aangenomen werknemers die al klaar stonden om problemen op te vangen. ,,Als het niet genoeg blijkt te zijn, grijpen we natuurlijk in. Als dat om geld gaat, zullen we dat geld ook vrij moeten maken, want we gaan niet toestaan dat de belastinginning in gevaar komt”, zo liet hij weten.
Op orde
Dijsselbloem gaf ook aan dat het toezicht voortaan een stuk scherper zal zijn. ,,We brengen nu de besluitvorming op orde, zodat dit soort grote besluiten niet zomaar kunnen worden genomen zonder de betrokkenheid van de staatssecretaris of soms minister.”
We gaan niet toestaan dat de belastinginning in gevaar komt
RO 27.01.2017 Op vrijdag 27 januari 2017 presenteerde de Commissie onderzoek Belastingdienst haar rapport. Staatssecretaris Wiebes van Financiën heeft namens het kabinet op dit rapport gereageerd. Daarnaast stuurde hij een aantal stukken naar de Kamer over ondermeer de besluitvormingsprocessen en de continuïteit bij de Belastingdienst.
Het kabinet heeft in oktober de heren Hans Borstlap en Tjibbe Joustra gevraagd onderzoek te doen naar de besluitvormingsprocessen binnen de Belastingdienst en aanbevelingen te doen voor verbetering. De Commissie concludeert dat de ingezette richting van de veranderingen bij de Belastingdienst van onverminderd belang is, maar dat verbetering van de besluitvormingscultuur noodzakelijk is. Het ministerie van Financien omarmt alle aanbevelingen van de Commissie.
Op de vraag of de continuïteit van het werk van de Belastingdienst door de ontwikkelingen in gevaar komt, geeft de staatssecretaris aan dat deze geborgd is. Met inzet van de juiste maatregelen kan de Belastingdienst haar belangrijke taken ook in de komende jaren goed blijven uitvoeren en tegelijkertijd inzetten op de vernieuwing.
VK 27.01.2017 De uit de hand gelopen vertrekregeling van de Belastingdienst is het gevolg van de cultuur bij het orgaan, concluderen onderzoekers. De continuïteit van de belastinginning loopt gevaar.
De mislukte vertrekregeling voor belastingambtenaren legt een breder probleem bloot: de Belastingdienst is zo’n autonoom, slecht communicerend en in zichzelf gekeerd koninkrijk dat Den Haag lees: staatssecretaris Wiebes (VVD) er weinig vat op heeft. Daardoor loopt ‘de continuïteit van de inning van belasting’ gevaar.
Dit is de conclusie van de tweekoppige Commissie onderzoek Belastingdienst, bestaande uit de voormalige topambtenaren Hans Borstlap en Tjibbe Joustra. Ze stellen vast dat de staatssecretaris nooit de juiste informatie krijgt en wijten dat aan de cultuur van het niemand laten meekijken en ‘gebrek aan regie en tegenspraak’. Volgens Borstlap is deze houding diep ingesleten: ‘Wij halen elke werkdag 1miljard euro op. Stoor ons niet daarbij.’
In december bleek dat Wiebes een levensgrote maas in de wet over het hoofd heeft gezien. Een gat waardoor een wetsvoorstel dat Wiebes wilde gaan indienen in plaats van enkele miljarden opbrengst, juist miljarden kan gaan kosten.
Tegelijk zit Wiebes er volgens de door hemzelf ingestelde commissie onvoldoende bovenop. Borstlap en Joustra raden de staatssecretaris met klem aan snel de teugels van de 30 duizend ambtenaren tellende dienst aan te trekken. Anders komt de Nederlandse belastingmoraal in het gedrang en loopt de schatkist mogelijk miljarden euro’s belastinggeld mis.
In een brief aan de Kamer trekt hij het boetekleed aan en verklaart hij dat hij ‘de hardnekkigheid van de autonomie van de Belastingdienst’ heeft onderschat. Wiebes stelt dat hij ‘onvoldoende’ heeft gecorrigeerd. En: ‘Mijn betrokkenheid was onvoldoende.’ Dat laatste is opmerkelijk, want het aansturen van de Belastingdienst vormt de hoofdmoot van Wiebes’ werk.
Blunderdossier
Lees ook:
Bijna 10 miljoen aangiften komen er jaarlijks bij de Belastingdienst binnen. Hoe worden die allemaal gecontroleerd? Is de Belastingdienst echt zo onderbemand? Vijf vragen over belastingcontrole. (+)
De Belastingdienst heeft geen idee hoeveel miljard belastinginkomsten de schatkist misloopt doordat grote bedrijven onvolledig of onjuist aangifte doen.
Oppositiepartijen in de Tweede Kamer zagen in de conclusies van Borstlap en Joustra hun gelijk bevestigd dat Wiebes geen greep heeft op de Belastingdienst, hoewel hij zegt van wel. ‘Er zit wel veel licht tussen Wiebes’ conclusies en die van de commissie’, stelt D66’er Steven van Weyenberg. Hij wil dinsdag met Wiebes in debat. Volgens CDA’er Pieter Omtzigt laat de staatssecretaris de Belastingdienst in chaos achter. SP-Kamerlid Farshad Bashir beschouwt Wiebes als de beheerder van een ‘blunderdossier’.
De vertrekregeling bij de Belastingdienst had 648 miljoen euro moeten kosten. De bedoeling was afscheid te nemen van 5.000 medewerkers die laaggeschoold werk deden en tegelijk het aannemen van 1.500 hoogopgeleide mensen die met de nieuwste computersystemen kunnen werken.
In februari vorig jaar werd de vertrekregeling opengesteld. In plaats van een specifieke regeling voor het naar ander werk begeleiden van alleen de lagere functies, mochten alle medewerkers van de Belastingdienst, douane en FIOD erop intekenen. Dat deden ze niet alleen massaal, het waren ook de ‘verkeerde’ belastingambtenaren die vielen voor de verleiding van een vertrekpremie van 75duizend euro óf een jaarsalaris, als dat hoger is dan 75 duizend euro.
Een van de fouten was dat het bedrag afhankelijk werd gemaakt van leeftijd en dienstjaren. Dat maakte de regeling vooral aantrekkelijk voor ouderen in hogere functies en minder voor de voornaamste ‘doelgroep’, de laagbetaalden.
Ook de onlangs opgestapte hoogste baas van de Belastingdienst, Hans Leijtens, waarschuwde voor ‘een zeer grote kwalitatieve mismatch’. Wiebes sloeg bovendien de waarschuwingen in de wind van een door hemzelf in het leven geroepen ‘investment committee’. Dat die nooit het groene licht gaf voor de vertrekregeling is genegeerd. Volgens Borstlap en Joustra had het comité ‘de statuur van vrijwilligerswerk’.
Als de zwaar overtekende regeling niet tijdig was gesloten, stelt de onderzoekscommissie, waren de kosten 1,3 miljard euro geweest. Uiteindelijk zullen er circa 5.106 belastingambtenaren van profiteren, vrijwel allemaal ouder dan 60 jaar (circa 2.900 zijn 64 jaar en ouder) die elk 75 duizend euro meekregen of een jaarsalaris als dat meer was dan 75 duizend. Al met al heeft de vertrekregeling 66miljoen euro meer gekost dan begroot en is het resultaat tegengesteld aan de bedoeling, want de vertrekkers zitten vooral in de hoogste functieschalen.
Borstlap en Joustra stellen vast dat een veel te klein, in zichzelf gekeerd groepje mensen betrokken was bij de vertrekregeling. Dat clubje deed maar wat, is het beeld dat de commissie schetst, en Wiebes had geen idee wat er speelde.
Trouw 27.01.2017 Het werk van de Belastingdienst is in gevaar, concluderen twee topambtenaren die de afgelopen maanden onderzoek deden. De organisatie opereert te veel op eigen houtje. Hans Borstlap, één van de onderzoekers, typeert de ‘diep ingesleten cultuur’ als: “Stoor ons niet, wij halen iedere dag één miljard euro binnen voor de staat.”
De continuïteit van de Belastingdienst is in gevaar geweest en dat kan in de toekomst weer gebeuren als er niets verandert.
De mankementen kwamen in het najaar aan het licht toen bij een reorganisatie veel meer mensen mochten vertrekken dan verantwoord was om het werk te doen. Voor de vormgeving van de vertrekregeling werd geen toestemming gevraagd aan de politieke leiding van de Belastingdienst, staatssecretaris Eric Wiebes (VVD).
Hoe is dat mogelijk, vroeg de Tweede Kamer in oktober? Wiebes was ook verrast. Hij zat vijf weken met de top van de Belastingdienst te vergaderen die hem niets vertelde. Hij vroeg daarom een onafhankelijk onderzoek door Borstlap (voormalig lid van de Raad van State) en Tjibbe Joustra (ex-secretaris generaal en nu voorzitter van de Onderzoeksraad voor veiligheid).
De conclusies van Borstlap en Joustra zijn hard. De continuïteit van de Belastingdienst is in gevaar geweest en dat kan in de toekomst weer gebeuren als er niets verandert. Er zijn geen aanwijzingen dat de overheid hierdoor nu al geld is misgelopen. “De Belastingdienst staat aan de basis van de overheidsfinanciën”, zegt Joustra. “Dat de dienst zo functioneert is niet te tolereren.”
Informele cultuur
De cultuur is informeel. De onderzoekers merkten dat bij hun onderzoek: gespreksverslagen kwamen moeilijk op tafel, er stond niet in wie er aanwezig waren of ze waren niet goedgekeurd.
Er is ‘een gebrek aan regie en tegenspraak’ en de top van de organisatie staat te ver af van de werkvloer. De cultuur is informeel. De onderzoekers merkten dat bij hun onderzoek: gespreksverslagen kwamen moeilijk op tafel, er stond niet in wie er aanwezig waren of ze waren niet goedgekeurd. De manier waarop besluiten worden genomen, worden gecontroleerd en uitgevoerd, moet verbeteren, stellen zij.
De onderzoekers wijzen geen schuldige aan. Maar hun kritiek gaat in eerste instantie naar de ambtelijke top van de Belastingdienst en het ministerie van financiën. Die hadden de problemen aan de staatssecretaris moeten melden, maar Wiebes had ook meer vragen kunnen stellen.
Wiebes meende een paar jaar geleden dat de Belastingdienst moet veranderen: minder formulieren controleren en meer data analyseren op een slimmere manier belastingfraudeurs worden gepakt. Dat vraagt om ander personeel. Daarom zouden geleidelijk 5000 mensen (van in totaal 30.000 medewerkers) mogen vertrekken zouden er 1500 mensen met andere capaciteiten weer worden aangenomen.
Maar de uitvoering van deze regeling liep uit de hand: te veel mensen melden zich aan en de verkeerde mensen wilden weg. De richting van de verandering die Wiebes wil is goed, zeggen de onderzoekers, maar het moet gecontroleerd gebeuren, zodat het werk doorgaat.
Er zijn inmiddels maatregelen genomen om de continuïteit van de Belastingdienst veilig te stellen, schrijft staatssecretaris Wiebes in een reactie op het rapport aan de Tweede Kamer. Eerder al stelde hij de dienst ‘onder curatele’ en kwam er een nieuwe directeur. Die moet er voor zorgen dat er weer wordt geluisterd naar het ministerie van financiën. Er worden dit jaar 140 extra mensen aangenomen om de Belastingdienst draaiende te houden. Wiebes onderschrijft de aanbevelingen van Borstlap en Joustra.
Hoe een reorganisatie uit de hand liep:
29 januari 2014 Staatssecretaris Frans Weekers stapt op. Hij krijgt fraude bij het uitkeren van toeslagen niet onder controle. Goedwillende burgers krijgen te laat hun geld.
4 februari 2014 Eric Wiebes, voormalig consultant bij McKinsey, en wethouder in Amsterdam wordt staatssecretaris.
20 mei 2015 Wiebes wil de Belastingdienst veranderen: geleidelijk 5000 mensen laten vertrekken en 1500 werknemers met andere kwalificaties aannemen. De directie gaat met de vakbonden praten over een ontslagregeling.
18 april 2016 Eerste signalen dat er een te grote uittocht dreigt door een riante vertrekregeling.
14 september 2016 De reorganisatie kost geen 648 miljoen maar valt ongeveer 70 miljoen euro duurder uit. Dat komt doordat niet 5000 mensen zich voor een vertrekregeling melden maar 7820. Die vertrekken overigens niet allemaal: naar schatting 5500 in een periode van vijf tot zeven jaar.
13 oktober 2016 Wiebes erkent tegenover de Tweede Kamer dat de reorganisatie ‘een onbeheerst proces’ is.
13 januari 2017 Hans Leijtens stapt op als directeur van de Belastingdienst. Hij was nog maar ruim een jaar in dienst.
20 januari 2017 Wiebes benoemt een nieuwe directeur: Jaap Uijlenbroek.
27 januari 2017 Borstlap en Joustra trekken harde conclusies over de cultuur bij de Belastingdienst.
AD 27.01.2017 De Belastingdienst kan problemen krijgen bij de inning van de belastingen door de chaos tijdens de reorganisatie. Dat blijkt uit een rapport van de Commissie onderzoek Belastingdienst dat vandaag verschenen is. Er zijn tijdens de reorganisatie onverwacht zoveel mensen vertrokken dat de dienst het werk niet meer goed aan kan. Het rapport is als een bom ingeslagen in politiek Den Haag. Diverse partijen reageren geschokt.
De checks and balances zijn zowel binnen de Belastingdienst als het ministerie van Financiën niet op orde, aldus Commissie.
In zijn poging de Belastingdienst te moderniseren en toekomstbestendig te maken, heeft het management ‘risico’s geïntroduceerd voor de continuïteit van de dienst’. Dat schrijft de Commissie onderzoek Belastingdienst in haar vandaag gepubliceerde rapport.
In een reactie stelt de verantwoordelijke staatssecretaris Eric Wiebes (VVD) dat de continuïteit van het werk ‘geborgd’ is. Volgens Wiebes kan de Belastingdienst ‘met inzet van de juiste maatregelen haar belangrijke taken ook in de komende jaren goed blijven uitvoeren en tegelijkertijd inzetten op de vernieuwing’.
Risico’s
De onderzoekscommissie stelt echter dat de Belastingdienst ‘onvoldoende de juiste mensen en middelen in huis heeft om de transitie te voltooien naar inning en toezicht op basis van data-analyse’. Omdat de ‘checks and balances’ zowel binnen de Belastingdienst als het ministerie van Financiën niet op orde zijn, ziet de commissie risico’s voor de toekomst.
Vertrek
De problemen bij de Belastingdienst kwamen volgens de commissie aan het licht op het moment dat aanzienlijk meer medewerkers dan verwacht in 2016 kozen voor een vrijwillige vertrekregeling. Ruim vijfduizend medewerkers besloten de dienst in relatief korte tijd te verlaten. De vertrekregeling heeft tot gevolg dat de uitstroom van medewerkers volgens het rapport ‘niet gelijkmatig verloopt en geen gelijke tred houdt met de organisatieontwikkeling’. Kortweg komt het er op neer dat daarmee de continuïteit van een aantal vitale processen binnen de Belastingdienst in gevaar is gekomen.
De ‘interne sturing en de beheersing van processen’ binnen de Belastingdienst moeten daarom volgens de commissie ‘met voorrang worden verbeterd’. Het is daarnaast ook dringend noodzakelijk het toezicht door het departement te versterken.
Volgens de commissie is er nu een ‘forse inhaalslag’ nodig. De Belastingdienst kampt met verouderde (ict-) systemen en wat het personeelsbeleid betreft dient er eveneens een inhaalslag te komen ‘wat betreft professionaliteit en effectiviteit’. De gemiddelde leeftijd van het personeel ligt met 53 jaar ruim zes jaar hoger dan het gemiddelde bij de overheid.
Ik ben heel erg van deze bikkelharde conclusies geschrokken. Wiebes beweerde steeds dat de continuïteit van het werk van de dienst niet in gevaar was, aldus Steven van Weyenberg (D66).
Bikkelhard
Tweede Kamerlid Steven van Weyenberg (D66) is niet blij met de uitkomsten van het rapport: ,,Ik ben heel erg van deze bikkelharde conclusies geschrokken. Wiebes beweerde steeds dat de continuïteit van het werk van de dienst niet in gevaar was. Er zit wel heel veel licht tussen zijn conclusies en die van de commissie. Ik heb vragen ingediend om er dinsdag tijdens het Vragenuur verder met staatssecretaris Wiebes over te praten. Dit wordt ab-so-luut vervolgd.”
Wiebes moet nu heel snel aan de slag om de schade te herstellen. Dit rapport is schokkend, er is weer nieuw bewijs en gedoe, aldus Farshad Bashir (SP).
,,Dit is waarvoor we hebben gewaarschuwd toen Wiebes begon aan zijn reorganisatieplannen”, zegt SP-Kamerlid Farshad Bashir. ,,Hij wilde mensen ontslaan, maar gaf verder weinig informatie over zijn werkwijze. Heel veel mensen wilden vervolgens vertrekken, maar er kwam niks voor terug. Kortom: Wiebes heeft steken laten vallen, dit is een blunderdossier. Hij moet nu heel snel aan de slag om de schade te herstellen. Dit rapport is schokkend, er is weer nieuw bewijs en gedoe. Dat is ontzettend jammer voor mensen bij de Belastingdienst.”
Zeer zorgelijk
Volgende week donderdag staat er al een overleg in de Tweede Kamer gepland, maar de SP wil de onderzoekers vooraf nog ondervragen. Ook D66 spreekt van een ‘zeer zorgelijk rapport’. ,,De commissie is niet alleen extreem kritisch over de vertrekregeling, maar nu is zelfs het innen van belastingen in gevaar waarmee we militairen en onderwijzers betalen”, constateert Steven van Weyenberg. ,,Wiebes zei altijd dat er geen direct gevaar was, maar nu verrijst toch een ander beeld.”
Wat betreft D66 moet Wiebes dinsdag al tekst en uitleg komen geven in de Kamer. ,,Ik wil weten of de staatssecretaris hetzelfde gevoel van urgentie heeft als wij om dit op te lossen.”
Chaos
CDA-parlementariër Pieter Omtzigt concludeert dat de VVD-bewindspersoon de Belastingdienst na twee jaar ‘in chaos lijkt achter te laten’. Het correct innen van belastingen is volgens Omtzigt een kerntaak van de overheid. ,,Hier wordt pijnlijk duidelijk dat de regeling mede door gebrek aan regie van Wiebes uit de hand kon lopen. De goudgerande regeling leidde tot een overschrijding van honderden miljoenen, een boete van de belastingdienst aan zichzelf en het vertrek van veel zeer gekwalificeerd personeel. Daar is een hele hoge prijs voor betaald.”
Het CDA heeft om dit onderzoek gevraagd. De fractie wil, net als de SP een hoorzitting met de onderzoekers. Vervolgens moet een uitgebreid debat gevoerd worden met staatssecretaris Wiebes.
Ook Carola Schouten (ChristenUnie) is onaangenaam verrast: ,,We hoorden al geluiden hierover van binnenuit. Nu is ook bevestigd dat er voor inning en controles zeer grote risico’s bestaan. Dat is zeer ernstig. Wij willen weten hoe de staatssecretaris dat gaat oplossen. Er moet worden geprobeerd de goede mensen te behouden, die nu weg gaan. Voor het grotere plaatje moet de bewindsman zelf met een plan komen. Dat zal niet makkelijk zijn: het is een grote dienst en een complexe organisatie, maar hartstikke cruciaal. Alles moet daar op orde zijn, om het draagvlak te behouden bij de bevolking.”
VVD
Aukje de Vries van de VVD houdt een slag om de arm: ,,Voorop staat natuurlijk dat de continuïteit van het innen van belastinggeld geborgd moet zijn. Daar moet alle inzet op gericht zijn. Het Kabinet heeft mede op verzoek van de Kamer een analyse gemaakt met maatregelen. Het Kabinet geeft aan dat de continuïteit daarmee geborgd is. Ik ga de stukken nu verder bestuderen en daarover hebben we komende week natuurlijk het debat met de staatsecretaris.”
Telegraaf 27.01.2017 De continuïteit van „vitale processen” van de Belastingdienst is in gevaar gekomen door het vertrek van duizenden medewerkers. Dat schrijft een commissie vrijdag die onderzoek heeft gedaan naar het besluitvormingsproces rond de hervorming.
Volgens Wiebes is de continuïteit van het werk van de Belastingdienst is wel gewaarborgd. Dat laat verantwoordelijk VVD-staatssecretaris van Financiën vrijdag weten in een reactie.
Het onderzoek laat echter een ander verhaal zien. Het gaat om een vertrekregeling die helemaal uit de hand liep bij de Belastingdienst. Die kostte veel meer dan gepland en trok ook veel meer medewerkers dan vooraf gedacht. Doordat gekwalificeerd personeel massaal wegloopt en er te weinig geld is voor vervanging, komt het toezicht op bedrijven en de dienstverlening aan burgers in gevaar. De fiscus staat sinds 12 oktober vorig jaar onder curatele.
Risico’s
„Omdat de checks and balances zowel binnen de Belastingdienst als het ministerie van Financiën niet op orde zijn, acht de commissie risico’s voor de toekomst niet uitgesloten.” De Commissie onderzoek Belastingdienst werd gevormd door Hans Borstlap en Tjibbe Joustra.
Volgens Joustra was de vertrekregeling een onbeheerst proces. „Daardoor is de continuïteit niet langer geborgd, met risico’s voor de inning van belastingen.” Aan het nut van de reorganisatie twijfelt de commissie overigens niet.
Autonoom
In hun rapport schrijven ze verder dat de Belastingdienst veel te autonoom werkt. Er is sprake van „informele communicatie en besluitvorming.” Er was geen behoefte om heldere afspraken te maken met staatssecretaris Eric Wiebes (Financiën), „terwijl de ambtelijke en politieke leiding daar evenmin op hebben aangestuurd.”
Het is „dringend noodzakelijk” dat het toezicht op de dienst door het ministerie van Financiën wordt versterkt, aldus de commissie. Verder moet de interne sturing bij de fiscus met voorrang worden verbeterd, net als de beheersing van processen.
De topman van de Belastingdienst stapte eerder deze maand al op om de kwestie. Hans Leijtens was verantwoordelijk voor het oplossen van de problemen rond de mislukte reorganisatie van de fiscus.
Belastingambtenaren luidden in december al de noodklok. Ze voorzien de komende jaren verdere krimp van het personeelsbestand tot mogelijk 23.000, terwijl een daling tot onder de 26.500 al onverantwoord zou zijn. Ook de commissie van wijzen vreest dat acute problemen kunnen ontstaan als er
Telegraaf 27.01.2017 Het is donderdag 13 oktober als staatssecretaris Eric Wiebes (Financiën) met de rug tegen de muur en het mes op de keel in de Tweede Kamer staat. Het is zo’n debat waarbij ’s lands vergaderzaal ruikt naar vers bloed van aangeschoten wild. Ja, het ministerie van Financiën was de controle kwijt over de reorganisatie van de Belastingdienst, en ja, er zal wéér een nieuwe brief komen met informatie. De oppositie bijt niet door, maar laat Wiebes nog even spartelen.
Vandaag, drieënhalve maand later, blijkt hoe desastreus de reorganisatie bij de Belastingdienst kan uitpakken. Vitale processen, waaronder het innen van de belastingen, komen in gevaar, zo concludeert een onderzoekscommissie onder leiding van Tjibbe Joustra. Hoe kan het dat de fiscus straks misschien niet eens meer zijn core business kan uitvoeren?
Puinhopen
Wiebes is niet de eerste staatssecretaris van Financiën in het tweede kabinet-Rutte. De VVD’er, als wethouder van Financiën in Amsterdam een wonderboy, is naar Den Haag gehaald om de puinhopen op te ruimen van zijn voorganger en partijgenoot Frans Weekers. Die kwam onder vuur te liggen in de kwestie die bekend staat als de ’Bulgarenfraude’: Oost-Europeanen woonden zogenaamd in ons land, kregen huurtoeslag, en niemand die het controleerde.
Als een paar maanden na die affaire blijkt dat Weekers geen idee heeft van de zaken waarop de Belastingdienst achterloopt – de invoering van IBAN-banknummers heeft voor grote problemen gezorgd – houdt hij op 30 januari 2014 de eer aan zichzelf. Het is aan wonderboy Wiebes om orde op zaken te stellen.
Reorganisatie
De belangrijkste klus die Wiebes op zijn bord krijgt is een reorganisatie bij de fiscus. En daar gaat het mis ook. Veel te veel medewerkers melden zich aan voor de riante vertrekregeling, veel te veel oude medewerkers ook, en het budget voor de ontslagronde wordt met honderden miljoenen euro’s overschreden.
De oppositie in de Tweede Kamer is woest als ze het nieuws niet via Wiebes, maar via de media moet vernemen. Er komt een feitenrelaas, er komt een spoeddebat. Wiebes krijgt, omdat het zijn eerste struikelpartij is, het voordeel van de twijfel. En daarbij: íémand moet toch een keer de bezem door die Belastingdienst halen.
Stelsel
En terwijl de Belastingdienst reorganiseert, blijft de storm razen. Er zijn rechtszaken over de vermogensrendementsheffing, er zijn discussies over een nieuw belastingstelsel, dat er uiteindelijk toch niet komt. Medio december vorig jaar trekt een groep ambtenaren in een open brief aan de bel: er loopt te veel gekwalificeerd personeel weg, veel inspecteurs ’staat het water aan de lippen’. Er is zelfs sprake van ’minder rechtshandhaving’. Kortom: de fiscus kan niet alles meer controleren, en dus zal de burger meer kans zien om te sjoemelen.
Na de jaarwisseling vertrekt, mogelijk als ultiem offer, directeur-generaal Hans Leijtens. Officieel omdat zijn ’functievervulling dusdanig is verschoven dat die nog onvoldoende op zijn verwachtingen aansloot’. Maar in Den Haag is ook wel duidelijk: ook deze ambtelijke topman heeft de fiscus niet op het rechte pad gekregen. Het was crisis, Leijtens was geen crisismanager. Jaap Uijlenbroek, de baas van de Rijksgebouwendienst, komt in zijn plaats.
Vernietigend
Het is de vraag of die ambtelijke wissel genoeg is geweest. In haar rapport is de commissie-Joustra vandaag vernietigend: ambtenaren van de Belastingdienst handelen naar bevind van zaken, in plaats van de politieke top te informeren. Wiebes heeft daar ook niet genoeg op aangestuurd. Meer toezicht is „dringend noodzakelijk”, „risico’s voor de toekomst zijn niet uitgesloten”. Door de te populaire reorganisatie blijven er straks wellicht nog maar 23.000 belastingambtenaren over, terwijl er zeker 26.500 nodig zijn om het werk goed te doen.
Een intern rapport over de gang van zaken, besteld door Leijtens, komt pas na aandringen van de oppositie naar buiten. En nu dit onderzoek. Staatssecretaris Wiebes, die volgende week zijn driejarig ’regeringsjubileum’ viert, moet mogelijk wéér naar de Tweede Kamer. Voor wéér zo’n debat met de vraag of hij ’in control’ is. Het parlement zal naar vers bloed ruiken, de VVD ziet opnieuw een bewindsman onder vuur liggen. De vraag is hoe hard de volksvertegenwoordigers nu doorbijten.
Kortom, er is hier altijd wel iets om over te zeiken. Ze zeggen in Den Haag daarom:Een dag nie gezeik, is een dag nie geleef.
Disclaimer: Dit is een non-profit site. Waar mogelijk is gebruik gemaakt van rechtenvrij materiaal via o.a. de Wikimedia Commons-licenties. Mocht u bezwaar hebben tegen de plaatsing van enig beeldmateriaal op deze site, omdat u bijvoorbeeld rechthebbende bent, laat u dan zo snel mogelijk een bericht achter opdat er zo spoedig mogelijk actie ondernomen kan worden.
Je moet ingelogd zijn om een reactie te plaatsen.