De Tweede Kamerleden Henk Krol en Femke Merel Van Kooten-Arissen gaan politiek samenwerking met Eerste Kamerleden Henk Otten en Jeroen de Vries. Dat maken de vier bekend in De Telegraaf.
AD 30.06.2020
De vier politici hebben afgesproken samen verder te gaan als de Partij voor de Toekomst, de nieuwe partij van Krol. Die wordt de komende verkiezingen in maart 2020 ook de lijsttrekker, is het plan.
Telegraaf 29.06.2020
Het idee achter de fusie is dat de kiezer niet zit te wachten op allerlei splinterpartijtjes, aldus Otten. Hij verliet Forum voor Democratie na een ruzie met partijleider Baudet. De Vries volgde hem.
Krol verliet na ruzie 50Plus. Hij nam zijn zetel mee en begon de Partij voor de Toekomst met Van Kooten, die eerder al na ruzie de Partij voor de Dieren vaarwel had gezegd.
Volgens De Telegraaf heeft televisiemaker Harry Mens aangestuurd op het monsterverbond.
De Partij voor de Toekomst en Gogaan fuseren. Bij de meeste mensen zal bij beide namen niet direct een lichtje gaan branden. De Partij voor de Toekomst is de nieuwe partij die de Kamerleden Henk Krol en Femke Merel van Kooten-Arissen hebben opgericht nadat ze met veel bombarie vertrokken bij respectievelijk 50Plus en de Partij voor de Dieren met behoud van hun zetel.
En Go is de partij van voormalig Forum voor Democratie-voorzitter Henk Otten die na vertrek bij de partij op eigen titel de Eerste Kamer in ging.
Telegraaf 01.07.2020
Het blijft een ongemakkelijke figuur in ons democratisch stelsel: politici die ooit zijn verkozen op grond van het verkiezingsprogramma van een partij en die vervolgens op eigen houtje een ander programma gaan uitvoeren.
Volgens de letter van de wet hoeven ze hun zetel na een breuk niet in te leveren. Volksvertegenwoordigers zijn immers op persoonlijke titel verkozen. Maar veel kiezers voelen zich bedrogen.
En in het geval van de Partij voor de Toekomst is er iets extra ongemakkelijks. Krol en Van Kooten-Arissen braken eerst met hun partijen, richtten toen een eigen partij op maar vertelden er vervolgens niet bij waar die nou eigenlijk voor staat. Ja, iets vaags met ‘iedereen telt mee’ en ‘de leden mogen straks de standpunten bepalen’.
Maar wat de overeenkomst is tussen een parlementariër die jaren vooral streed tegen pensioenkortingen en een die was gekozen voor een milieu- en klimaatpartij, is ook na de eerste weken nog niet helder.
Nog onnavolgbaarder wordt het na het aanhaken van voormalig Forum voor Democratie-ideoloog Otten. Hij heeft altijd gepleit voor ondernemerszin en zegt nog steeds geen klimaatpartij te willen zijn. Het stemgedrag van alle drie de politici liep tot dusver ver uiteen.
De nieuwe fusiepartij is vooralsnog een partij op zoek naar standpunten. Dat geeft te denken waar het de desbetreffende politici nou om te doen is. Richten ze een nieuwe partij op omdat ze idealen willen verwezenlijken? Of zoeken ze louter een vehikel waarmee ze hun inkomen als parlementariër hopen te behouden na de verkiezingen?
Terugblik
Opstap Henk Krol
Eerder was ook Henk Krol al opgestapt en een nieuwe partij begonnen, Partij voor de Toekomst.
Twee weken nadat Dales zijn vertrek als partijvoorzitter had aangekondigd, stapte ook de beoogd lijsttrekker, Henk Krol, op. Hij is inmiddels boegbeeld van de nieuwe Partij voor de Toekomst, die hij heeft opgericht met Femke Merel van Kooten, het Tweede Kamerlid dat vorig jaar juli uit de fractie van de Partij voor de Dieren stapte.
IJsberg
De recenteruzies binnen 50PLUS vormen slechts het topje van de ijsberg. Uit onderzoek van Follow the Money zou blijken dat er bij die partij een cultuur is waarbinnen financieel wanbeheer in stand wordt gehouden.
Zo werd een kritische doorlichting van de financiële rapportage van 2017, waaruit blijkt dat de partij zich niet aan de anbi-regels houdt, door het bestuur onder tafel gemoffeld; dit op instigatie van partijvoorzitter Geert Dales.
Nooit openbaar
De stichting Vrienden van 50PLUS, die de partij financieel ondersteunt, heeft eveneens een anbi-status, maar heeft nooit een jaarrekening openbaar gemaakt. Dat is in strijd met de wettelijke publicatieplicht. De stichting kreeg tonnen van vastgoedondernemer Chris Thünnessen, maar bracht dat niet via haar jaarrekening naar buiten.
Het bewuste onderzoek werd in opdracht van de ledenvergadering uitgevoerd door een speciale commissie. Het rapport van deze commissie is in handen van FTM, evenals een geluidsopname van de bestuursvergadering die aan het rapport werd gewijd. meer
Vertrek Geert Dales !!!!??
Partijvoorzitter Geert Dales zei woensdagavond 22.04.2020 het vertrouwen op in bijna alle Kamerleden van 50Plus, op Henk Krol na. Zij gaven op hun beurt begin vorige week al aan de huidige voorzitter kwijt te willen.
In een brief van Geert Dales, partijvoorzitter van 50Plus– gericht aan 50plus-parlementariërs Corrie van Brenk,Gerrit Jan van Otterloo, Léonie Sazias, Martin van Rooijen, Martine Baay én oprichter Jan Nagel – staat: ,,Ik denk niet dat wij nog enige toekomst met elkaar hebben. Ik rouw er niet om.”
Er staat echter niet concreet in de brief of de zin ‘Ik denk niet dat wij nog enige toekomst met elkaar hebben’ betekent dat Dales zijn voorzitterschap van 50Plus aan de wilgen zal hangen.
Eerder gaf hij aan dat vast en zeker niet van plan te zijn. Het einde van de nieuwste brief klinkt wel als een afscheid. ,,Ik wens je het allerbeste.”
De strijd om de macht bij 50Plus escaleert.
De machtsstrijd binnen 50Plus is verder verscherpt. Het partijbestuur van de partij heeft maandag 20.04.2020 een opstandige afdelingsbestuurder, die het verzet tegen partijvoorzitter Geert Dales, aanvoert, met onmiddellijke ingang uit de partij gezet.
Alfons Leerkes was eerder deze maand woordvoerder en het gezicht van een aantal 50Plus-afdelingsbestuurders die het vertrek van Dales eisten. Ze verdachten hem ervan dat hij heimelijk zijn bestuursfunctie gebruikte om samen met de partijleider van 50Plus, Henk Krol, op de kandidatenlijst voor de Tweede Kamer te komen.
Meerdere Eerste en Tweede Kamerleden 50PLUS zegde het vertrouwen in partijvoorzitter Geert Dales op. Dat melden de betreffende kamerleden dinsdag 14.04.2020 in een persbericht.
Volgens de leden is er een “Steeds groter wordende groep van vooraanstaande leden van 50PLUS” die bezwaren hebben geuit over de bestuursstijl van Geert Dales.
AD 30.06.2020 De Partij voor de Toekomst en Go fuseren. Bij de meeste mensen zal bij beide namen niet direct een lichtje gaan branden. De Partij voor de Toekomst is de nieuwe partij die de Kamerleden Henk Krol en Femke Merel van Kooten-Arissen hebben opgericht nadat ze met veel bombarie vertrokken bij respectievelijk 50Plus en de Partij voor de Dieren met behoud van hun zetel.
En Go is de partij van voormalig Forum voor Democratie-voorzitter Henk Otten die na vertrek bij de partij op eigen titel de Eerste Kamer in ging.
Telegraaf 01.07.2020
Het blijft een ongemakkelijke figuur in ons democratisch stelsel: politici die ooit zijn verkozen op grond van het verkiezingsprogramma van een partij en die vervolgens op eigen houtje een ander programma gaan uitvoeren.
Volgens de letter van de wet hoeven ze hun zetel na een breuk niet in te leveren. Volksvertegenwoordigers zijn immers op persoonlijke titel verkozen. Maar veel kiezers voelen zich bedrogen.
En in het geval van de Partij voor de Toekomst is er iets extra ongemakkelijks. Krol en Van Kooten-Arissen braken eerst met hun partijen, richtten toen een eigen partij op maar vertelden er vervolgens niet bij waar die nou eigenlijk voor staat. Ja, iets vaags met ‘iedereen telt mee’ en ‘de leden mogen straks de standpunten bepalen’.
Maar wat de overeenkomst is tussen een parlementariër die jaren vooral streed tegen pensioenkortingen en een die was gekozen voor een milieu- en klimaatpartij, is ook na de eerste weken nog niet helder.
Nog onnavolgbaarder wordt het na het aanhaken van voormalig Forum voor Democratie-ideoloog Otten. Hij heeft altijd gepleit voor ondernemerszin en zegt nog steeds geen klimaatpartij te willen zijn. Het stemgedrag van alle drie de politici liep tot dusver ver uiteen.
De nieuwe fusiepartij is vooralsnog een partij op zoek naar standpunten. Dat geeft te denken waar het de desbetreffende politici nou om te doen is. Richten ze een nieuwe partij op omdat ze idealen willen verwezenlijken? Of zoeken ze louter een vehikel waarmee ze hun inkomen als parlementariër hopen te behouden na de verkiezingen?
NU 29.06.2020 Tweede Kamerleden Henk Krol en Femke Merel Van Kooten slaan de handen ineen met Eerste Kamerleden Henk Otten en Jeroen de Vries. Dat maken de politici maandag bekend in De Telegraaf.
Krol wordt lijsttrekker van de partij en Otten de voorzitter.
De vier gaan verder als Partij voor de Toekomst. Volgens Otten is het idee achter de fusie dat de kiezer niet zit te wachten op allerlei splinterpartijen.
In mei vertrok Krol bij zijn partij 50PLUS na een ruzie. “Het draait vaak om ego’s en er zitten te veel baantjesjagers binnen de club”, aldus Krol vorige maand. Hij startte een nieuwe beweging waarbij Van Kooten, die eerst deel uitmaakte van Partij voor de Dieren, zich aansloot.
Otten verliet Forum voor Democratie na ruzie met partijleider Thierry Baudet, waarna De Vries hem volgde.
NOS 29.06.2020 De Tweede Kamerleden Henk Krol en Femke Merel Van Kooten-Arissen gaan politiek samenwerken met Eerste Kamerleden Henk Otten en Jeroen de Vries. Dat maken de vier bekend in De Telegraaf.
De vier politici hebben afgesproken samen verder te gaan als de Partij voor de Toekomst, de nieuwe partij van Krol. Die wordt de komende verkiezingen in maart ook de lijsttrekker, is het plan.
Het idee achter de fusie is dat de kiezer niet zit te wachten op allerlei splinterpartijtjes, aldus Otten. Hij verliet Forum voor Democratie na een ruzie met partijleider Baudet. De Vries volgde hem.
Krol verliet na ruzie 50Plus. Hij nam zijn zetel mee en begon de Partij voor de Toekomst met Van Kooten, die eerder al na ruzie de Partij voor de Dieren vaarwel had gezegd.
Volgens De Telegraaf heeft televisiemaker Harry Mens aangestuurd op het monsterverbond.
AD 29.06.2020 Met dank aan Harry Mens slaan politieke verschoppelingen Henk Krol (oud-50Plus) en Henk Otten (ex-Forum voor Democratie) de handen inéén. Onder de vlag van de Partij voor de Toekomst willen ze volgend jaar zeker 10 zetels halen bij de Tweede Kamerverkiezingen.
Een opmerkelijke ‘bromance’ mag het gerust genoemd worden. Tussen Krol en Otten is er op het eerste gezicht immers niet veel overlap in politieke visie waarneembaar. Waar de ene Henk vol op ouderen en pensioenen mikt, heeft de tweede Henk economie, ondernemers en democratische vernieuwing als speerpunten.
Een overeenkomst die wél meteen in het oog springt is ruzie en gekonkel. Beide hoofdrolspelers vertrokken met knallende ruzie bij hun partijen: Krol dit jaar bij 50Plus, Otten vorig jaar bij Forum voor Democratie na een conflict met boegbeeld Thierry Baudet. Allebei begonnen ze een eigen partij: Krol de Partij voor de Toekomst, Otten GO. Ook namen ze beiden hun stoeltje in de Tweede Kamer en de Senaat mee.
Nu gaan ze dus samen. Beide Henken zien véél méér overeenkomsten dan geruzie en zetelroof. ,,Onze standpunten sluiten fantastisch op elkaar aan”, zegt Krol zelfs. Met Krol komt ook Merel Femke van Kooten mee, het voormalige kamerlid van de Partij voor de Dieren dat zich eerder bij Krol aansloot. Otten brengt mede-senator Jeroen de Vries mee.
Hoe is jullie samenwerking tot stand gekomen?
Henk Krol: ,,Enkele weken terug was ik te gast bij tv-programma Business Class van Harry Mens. Harry vroeg me na afloop of ik Henk Otten kende. Jullie zouden elkaar prima kunnen versterken, meende hij.”
Henk Otten: ,,Uiteraard kenden Henk en ik elkaar wel een beetje. Op het Binnenhof kom je elkaar altijd wel tegen, zo waren we samen te gast bij de Franse ambassade. En in de Eerste Kamer zat ik naast Martin van Rooijen van 50Plus.”
Krol: ,,Ik heb enkele dagen nagedacht en besloot Otten toen een bericht te sturen. We zijn thee gaan drinken en er was meteen een positieve vibe. Dat heeft nu tot deze samenwerking geleid.”
’Gesnapt’ op Scheveningen (v.l.n.r.): Henk Krol, Femke Merel van Kooten-Arissen, Henk Otten en Jeroen de Vries.
Telegraaf 29.06.2020 De splinterpartijen Partij voor de Toekomst en GO gaan proberen een blok te vormen.
Ze gaan samen verder als Partij voor de Toekomst. Henk Krol moet de lijsttrekker worden, Henk Otten wordt de voorzitter van de club waartoe ook Femke Merel van Kooten-Arissen en Jeroen de Vries behoren.
De vier kersverse partijgenoten, die zich de afgelopen tijd zelf hebben afgesplitst van drie verschillende partijen, zeggen met hun fusie ’het startpunt van consolidatie’ te willen zijn. Samen hebben ze nu twee zetels in zowel de Eerste als de Tweede Kamer.
De vier overlegden de afgelopen weken over de fusie van beide partijen. Dat idee werd een paar weken geleden bij Krol ingestoken door tv-maker Harry Mens. De samenwerking werd zondag op het terras van restaurant Tasca op Scheveningen bezegeld.
Tien zetels in de Tweede Kamer is volgens Otten het doel, in de peiling van Maurice de Hond van afgelopen zondag staat de teller vooralsnog op één.
Den HaagFM 29.06.2020 Bij de Haagse afdeling van de Partij voor de Toekomst wordt positief gereageerd op de aangekondigde samenwerking tussen Henk Krol (Partij voor de Toekomst) en Henk Otten (Groep Otten). “Ik zie het als een grote sprong vooruit. We waren al vertegenwoordigd in de Tweede Kamer.
En nu dus ook in de Eerste Kamer en zelfs het Europees Parlement. Dat houdt in dat onze voorstellen veel meer kans van slagen hebben”, zegt fractievertegenwoordiger Rosa Molenaar van de Haagse afdeling van de Partij voor de Toekomst (PvdT).
Den Haag is een van de weinige lokale afdelingen van de nieuwe partij van Krol. “We worden betrokken bij het schrijven van het nieuwe verkiezingsprogramma, dat gaan we deze zomer schrijven”, zegt ze in Rob’s Tussendoortje op Den Haag FM.
Molenaar omschrijft de nieuwe partij als een club met een groot sociaal hart. “We komen op voor de zwakkeren in de samenleving. Ook bij 50PLUS hadden we al standpunten over dierenwelzijn, namelijk het verbieden van megastallen.
De overeenkomsten zijn groter dan je in eerste instantie zou denken.” Voor de komende Tweede Kamerverkiezingen stelt Molenaar dat een zetel of tien goed mogelijk zijn, Krol behaalde dat aantal bij 50PLUS eerder al in een peiling. “Dat is voor ons, voor de nieuwe partij, ook heel goed mogelijk. Daar gaan we van uit.”
De nieuwe partij is nu een bonte verzameling van ex-leden van 50PLUS, Partij voor de Dieren en Forum voor Democratie, maar er is geen sprake van een club zetelrovers, stelt Molenaar. “Henk Krol kan je heel moeilijk een zetelrover noemen. Hij heeft zelf drie zetels alleen al binnengehaald (bij de vorige verkiezingen, red.), dus die term is echt niet aan de orde.”
De partijen hebben vooral veel overeenkomsten vindt Molenaar: “Veel mensen zien het als een probleem en zien het als een verrassing. Maar de overeenkomsten zijn gewoon echt heel groot. We gaan voor duurzaam ondernemen, maar dan wel met gezond verstand.
Zo zijn we bijvoorbeeld tegen biomassacentrales. Als je het woord milieu hoort. Dan denken mensen dat is groen en links. Maar bij de PvdT zijn we het er over een dat het groener moet, maar wel met gezond verstand. Een ander voorbeeld: we gaan voor een betrouwbare rechtstaat. Met genoeg rechters en agenten. Dat wordt dan weer vaak rechts genoemd”, zo stelt Molenaar.
“Het lijkt wel of justitie soms haar blinddoek is kwijtgeraakt. Wij willen gewoon dat er niet meer met twee maten wordt gemeten. Dat mensen begrijpen waar een straf voor is en hoe hoog die is.” Daarmee doelt Molenaar op het toestaan van een demonstratie van Black Lives Matter en het verbieden van anti-coronademonstraties.
Die werd tweemaal door waarnemend burgemeester Johan Remkes verboden in verband met de veiligheid en de volksgezondheid, een rechter bekrachtigde dat tweemaal. “Als je ziet met de demonstraties, soms mag het wel en soms niet.
En mensen begrijpen dat vaak niet. Dat moet gewoon helder zijn. Dat alles op dezelfde manier wordt beoordeeld. En daar schort het echt aan.” Een betere uitleg van het waarom is wat ze daarin voor staat. “Dat moet beter gecommuniceerd worden, dan kom je er wel uit. Wij als partij staan ervoor dat de rechtstaat helder is en niet krom is. We gaan als politiek niet over een rechtelijke uitspraak.”
AD 29.06.2020 Splinterpartijen GO en Partij voor de Toekomst proberen een blok te vormen. De partijen van Henk Otten en Henk Krol gaan samen verder. Dat schrijft De Telegraaf.
De partij gaat verder onder de naam van Partij voor de Toekomst. Eerder werd ook de naam GO voor de Toekomst geopperd, maar de keuze viel toch op de al bestaande naam van de partij van Krol en Femke Merel van Kooten-Arissen. Samen hebben de partijen twee zetels in de Eerste en Tweede Kamer.
De afgelopen weken sprak Eerste Kamerlid Otten, met aan zijn zijde Jeroen de Vries, met Krol en Van Kooten-Arissen, over een samenwerking tussen de twee partijen. Maar de betrokkenen ontkenden vorige week nog dat er sprake was van een fusie. De samenwerking werd zondag beklonken op het terras van restaurant Tasca op Scheveningen, waar de vier door een fotograaf werden ‘gesnapt’.
In de partij komt nu een keur bij elkaar van politici die zich na een ruzie van hun oorspronkelijke partijen afsplitsten. Otten en De Vries vertrokken met slaande deuren bij Forum voor Democratie, Krol liet ouderenpartij 50Plus achter en Van Kooten-Arissen nam haar zetel mee bij de Partij voor de Dieren. Die laatste twee verenigden zich na het vertrek van Krol op hun beurt weer in de Partij voor de Toekomst.
Nederlandse moskeeën en moskeescholen worden beïnvloed door dubieuze donateurs uit onvrije landen die hun politiek-religieuze invloed in Nederland willen laten gelden. Het gaat dan om fundamentalistische boodschappen die de kernwaarden van onze samenleving afwijzen.
Dat is de belangrijkste conclusie van de parlementaire ondervragingscommissie naar ongewenste beïnvloeding uit onvrije landen. De commissie ondervroeg in februari 2020 verschillende getuigen over een verband tussen buitenlandse geldschieters en strengreligieuze stromingen in Nederland.
In het rapport staat dat vanuit landen als Koeweit, Qatar en Saudi-Arabië invloed wordt uitgeoefend door imams op te leiden, te betalen en uit te zenden naar Nederland. Ook worden de moslimgemeenschappen rechtstreeks via sociale media met streng religieuze boodschappen bestookt.
Via de Turkse organisatie Diyanet, waarbij alle Turkse imams in dienst zijn, wordt een politieke greep gehouden op moskeebezoekers en Turkse Nederlanders, concludeert de commissie.
In de Tweede Kamer wordt gesproken van “ondemocratisch gif” en een verbod op fundamentalistisch onderwijs aan kleine kinderen:
Tweede Kamer: ondemocratisch gif in moskeeën en koranscholen moet stoppen
Geldstromen
De omvang van de geldstromen is moeilijk vast te stellen, zegt de commissie. Er worden constructies gebruikt die controle onmogelijk maken. De salafistische moskee alFitrah in Utrecht ontving voor zover is na te gaan 1,4 miljoen euro. De Essalam moskee in Rotterdam ontving 8 miljoen euro aan donaties en de As-Soennahmoskee in Den Haag2,5 miljoen.
Ook welke boodschappen de omstreden predikers precies vertellen in Nederlandse moskeeën en wat er allemaal rondgaat op sociale media heeft de commissie niet kunnen achterhalen.
De commissie verwijst in het rapport regelmatig naar de onderzoeken van Nieuwsuuren NRC, die de aanleiding vormden voor het Kameronderzoek. Verder verwijst de commissie naar wat er in de openbare verhoren is verteld.
Moskeeonderwijs
Een van de opmerkelijkste verhoren was dat met imam Suhayb Salam van de alFitrah-moskee in Utrecht. Hij noemde het onderzoek van de Tweede Kamer een poppenkast. De commissie heeft na zijn verhoor aangifte wegens meineed gedaan maar wil daar nu niets over zeggen. AlFitrah protesteerde eerder tevergeefs bij de rechter tegen onderzoek in de boekhouding.
De commissie concludeert dat de stichting alFitrah onder andere via intensief moskeeonderwijs kinderen en hun ouders afhoudt van de samenleving.
Ook de As-Soennahmoskee in Den Haag heeft volgens de commissie regelmatig omstreden predikers op bezoek die fundamentalistische boodschappen verkondigen. De commissie noemt de As-Soennah een van de invloedrijkste instellingen in de regio met wekelijks duizenden moskeebezoekers, koranleerlingen en ouders die opvoedingsadvies krijgen.
AD 29.06.2020
De Haagse As Soennah-moskee speelde een sleutelrol in de verspreiding van het salafisme in Nederland, een zeer orthodoxe stroming binnen de islam. Dat deze intolerante uitleg van de islam het afgelopen decennium zo snel is gegroeid, is mede te danken aan Nederlands sprekende imams die in de Haagse moskee zijn opgeleid.
Dat concludeert de parlementaire onderzoekscommissie ‘Ongewenste Beïnvloeding’ van de Tweede Kamer over buitenlandse steun voor moskeeën. Niet alleen kwam Saoedisch geld naar de Haagse Fruitweg om lesmaterialen te kopen en te ontwikkelen, ook konden Nederlandse jongeren een religieuze opleiding volgen in Medina.
Voorzitter Rog van de commissie zegt dat het nu aan de Tweede Kamer is om stappen te zetten:
Voorzitter Rog van ondervragingscommissie: zorgelijke conclusie
Geen aanbevelingen
De Kamercommissie doet geen aanbevelingen voor wat er nu moet gebeuren. Tijdens de verhoren deden burgemeesters, financieel deskundigen en onderzoekers verschillende suggesties waar de Tweede Kamer nu over moet debatteren, zegt de commissie.
Dit was een van de redenen waarom PVV-Kamerlid Mulder eind mei uit de commissie stapte. Hij vindt het een teken van zwakte dat de commissie zelf geen stelling neemt. Hij had bijvoorbeeld gewild dat er een verbod op Saudi-Arabisch godsdienstonderwijs aan kleine kinderen kwam.
Ook Denk had bedenkingen bij de commissie, omdat die volgens de partij eenzijdig was en alleen naar moskeeën keek. Maar de partij deed toch aan het hele onderzoek mee. Fractievoorzitter Azarkan wil wel ingrijpen bij beïnvloeding maar vindt het niet nodig om wetgeving te maken voor alle moskeeën.
Het gaat volgens hem maar om een kleine groep en ook wat die beïnvloeding precies is, is nog niet duidelijk zegt hij:
Denk: niet ineens maatregelen voor meer dan vierhonderd moskeeën
Het kabinet kondigde in februari, net na de verhoren door de commissie, aan een verbod op buitenlandse financiering uit onvrije landen te willen. Dat ligt juridisch ingewikkeld, dus wetgeving zal nog even op zich laten wachten. Na de zomervakantie vindt het Kamerdebat over het rapport plaats.
NOS 23.11.2020 Het kabinet blijft worstelen met buitenlandse geldstromen aan bepaalde moskeeën en moskeescholen. Door de ongewenste invloed uit onvrije landen hierop, komt de democratische rechtsorde en de grondwettelijke vrijheden van burgers in gevaar, concludeert het kabinet in een brief aan de Tweede Kamer.
Het vindt dat er daarom iets moet gebeuren om die geldstromen tegen te houden. Tegelijkertijd is dat juridisch lastig omdat dan diezelfde grondwettelijke vrijheden in het gedrang komen, schrijft het kabinet. De brief is een reactie op het parlementaire onderzoek van begin dit jaar.
Het verbieden van alle geldstromen van buiten de EU kan niet. Daarom komt er een wet die burgemeesters en het Openbaar Ministerie de mogelijkheid geeft in de boeken te kijken van ‘verdachte organisaties’ om vast te stellen of er giften zijn van buiten de EU.
Ook komt er een wetswijziging die het makkelijker maakt om “antidemocratische organisaties” te verbieden als het doel in strijd is met de openbare orde. Het kabinet onderzoekt ook of bepaalde geldstromen bevroren of stopgezet kunnen worden.
Dat lost het probleem van nu niet op, geeft minister Dekker toe. Maar sinds de aanslagen in Frankrijk en Oostenrijk wordt er gewerkt aan Europese afspraken:
Minister Dekker: nieuwe wet maar deel van de oplossing
Ongewenste beïnvloeding
“Ongewenste buitenlandse beïnvloeding kan effect hebben op het gedrag van een relatief beperkte groep in Nederland. Deze groep heeft echter een disproportionele en onwenselijke impact op de Nederlandse samenleving, en op islamitische gemeenschappen in het bijzonder. De problematiek straalt negatief af op de hele islamitische gemeenschap in Nederland en leidt in potentie tot stigmatisering. Dat is niet alleen onrechtvaardig, maar ook contraproductief.”
Bron: brief kabinet aan Tweede Kamer
Het kabinet deelt de conclusie van de Kamercommissie dat bepaalde moskeeën en moskeescholen worden beïnvloed door financiers die hun fundamentalistische en politiek-religieuze invloed in Nederland willen laten gelden.
Met het beschrijven van begrippen wil het kabinet duidelijk maken waar het probleem zit. Bij ongewenste buitenlandse beïnvloeding moet er sprake zijn van een direct aanwijsbare “actor”, ofwel persoon, land of organisatie. En het moet gaan om “ideologische of politieke motieven” om in Nederland maatschappelijke effecten teweeg te brengen “die het kabinet onwenselijk acht”.
Het kabinet beschrijft ook wat het verstaat onder “problematisch gedrag” veroorzaakt door buitenlandse beïnvloeding. Dat kan zijn niet-gewelddadig extremisme zoals eigenrichting (eigen rechter spelen), zelf een rechtssysteem opzetten dat het Nederlandse rechtssysteem afwijst, en intimidatie en het verspreiden van angst.
Met wetgeving zegt het kabinet niet veel te kunnen doen. Daarom wordt de oplossing ook gezocht in het “weerbaar maken van gemeenschappen”, vooral moslimgemeenschappen.
Het gaat dan om het professionaliseren van moskeebesturen, het in Nederland opleiden van imams via een hbo-bachelor, het weigeren van visa voor extremistische imams, en door de overheid gefinancierde initiatieven van ouders voor moskeescholen.
Uit de brief van het kabinet aan de Tweede Kamer:
Salafistische aanjagers (personen of groepen binnen de salafistische beweging) hebben een onevenredig groot bereik binnen islamitische gemeenschappen in Nederland door hun actieve en professionele gebruik van sociale media en hun aanbod van informele religieuze scholing.
De Moslimbroederschap streeft naar islamisering van de samenleving door missie-activiteiten, religieuze opvoeding en welzijnswerk. De inschatting op dit moment van de inlichtingen- en veiligheidsdiensten is dat de kern van de organisatie in ons land slechts uit een beperkt aantal personen bestaat (…). De ontwikkeling van deze organisatie en haar verhouding met de salafistische aanjagers in Nederland hebben echter de aandacht van het kabinet.
Islamofobie, discriminatie, racisme en (islamitische) organisaties met geldproblemen zorgen voor een voedingsbodem voor ongewenste invloeden uit het buitenland en problematisch gedrag, zegt het kabinet. Daarom wil het kabinet deze maatschappelijke problemen bestrijden.
Maar het werkt ook de andere kant op, zegt het kabinet. Gesloten gemeenschappen kunnen juist leiden tot discriminatie. “Als kinderen al op jonge leeftijd wordt voorgehouden dat ze zich dienen af te wenden van onze democratische samenleving, dan schaadt dit hun kansen om op latere leeftijd volwaardig te participeren in die samenleving.”
Internationaal gezien rekent het kabinet op de medewerking van Golfstaten als Saudi-Arabië, Koeweit, de Verenigde Arabische Emiraten en Qatar. Die hebben beloofd informatie te delen over financieringsstromen naar Nederland.
Ook Turkije heeft de aandacht vanwege “de afhankelijkheidsrelatie” van door Turkije gefinancierde moskeeën. Ingrijpen wordt niet uitgesloten omdat het kabinet “beseft dat Turkije bereid is om mensen met een Turkse achtergrond te beïnvloeden en ultimo ook onder druk te zetten voor eigen gewin”.
NU 23.11.2020 In de strijd tegen buitenlandse beïnvloeding van moskeeën wil het kabinet dat burgemeesters en het Openbaar Ministerie (OM) meer inzage krijgen in donaties van buiten de EU. Dat blijkt maandag uit een wetsvoorstel dat minister Sander Dekker (Rechtsbescherming) naar de Tweede Kamer heeft gestuurd.
Als een instantie niet wil meewerken, dan maakt ze zich schuldig aan een economisch delict, staat in het voorstel. Ook kunnen burgemeesters en het OM een dwangsom opleggen.
Er zijn al langer zorgen over buitenlandse steun aan vooral moskeeën. In het regeerakkoord kondigde het kabinet al aan dat geldstromen uit onvrije landen “waarbij misbruik wordt gemaakt van onze vrijheden” zoveel mogelijk zullen worden beperkt.
Onlangs bleek uit onderzoek dat een aantal moskeeën, moskeescholen en andere islamitische organisaties worden bekostigd en aangestuurd vanuit de Golfstaten en Turkije. Daardoor zouden antidemocratische ideeën vat krijgen op Nederlandse moslims.
Het wetsvoorstel geeft burgemeesters, het OM en “eventueel andere specifiek aangewezen overheidsinstanties” de mogelijkheid tot ingrijpen. “Bijvoorbeeld als er sprake is van bedreiging van de openbare orde door problematisch gedrag van een maatschappelijke organisatie”, aldus het ministerie van Dekker.
Ze kunnen dan navraag doen naar buitenlandse giften en bij ‘substantiële’ bedragen mogen ze ook vragen naar de donateur. Bestuurders van organisaties die niet meewerken, kunnen aangepakt worden. Zij lopen kans op een bestuursverbod van maximaal vijf jaar.
“Buitenlands geld dat is bedoeld om organisaties te faciliteren of onder druk te zetten om hier aan te zetten tot haat, discriminatie of antidemocratische gedachten, hoort hier niet thuis. Organisaties die openstaan voor dit soort donaties mogen daar niet zomaar mee wegkomen”, aldus Dekker.
NOS 23.11.2020 Burgemeesters en het Openbaar Ministerie krijgen het recht op inzage in alle donaties van buiten de Europese Unie en de Europese Economische Ruimte. Het is de bedoeling dat zij zo beter kunnen controleren of er sprake is van onwenselijke beïnvloeding van bijvoorbeeld moskeeën.
Het is het antwoord van het kabinet op de uitkomst van het parlementaire onderzoek naar ongewenste beïnvloeding van moskeeën en moskeescholen door financiers uit onvrije landen die hun politiek-religieuze invloed in Nederland willen laten gelden.
De onderzoekscommissie concludeerde bijvoorbeeld dat geldschieters uit de Golfstaten fundamentalistische boodschappen proberen te verspreiden die de kernwaarden van onze samenleving afwijzen.
De Raad van State, die de wetgeving van het kabinet juridisch heeft beoordeeld, erkent dit gevaar, zegt minister Dekker voor Rechtsbescherming. De samenleving is gebaseerd op vrijheid en gelijkheid, en daar passen deze krachten niet bij, zegt hij.
Dekker: “Buitenlands geld dat is bedoeld om organisaties te faciliteren of onder druk te zetten om hier aan te zetten tot haat, discriminatie of antidemocratische gedachten, hoort hier niet thuis. Organisaties die open staan voor dit soort donaties mogen daar niet zomaar mee wegkomen.”
Economisch delict
Een organisatie die niet meewerkt maakt zich schuldig aan een economisch delict. Dwarsliggende bestuurders kunnen een bestuursverbod krijgen van maximaal 5 jaar. Ook kunnen de burgemeester en het OM een dwangsom (laten) opleggen.
Eerder is een wetsvoorstel aangenomen door de Tweede Kamer dat het makkelijker maakt om antidemocratische organisaties te verbieden als zij de samenleving ernstig bedreigen of de rechtsorde omver willen werpen.
OmroepWest 23.11.2020 In de strijd tegen buitenlandse beïnvloeding van moskeeën krijgen burgemeesters en het Openbaar Ministerie (OM) meer macht. Het kabinet wil dat zij inzage kunnen krijgen in donaties van buiten de EU. Als een instantie daar niet aan meewerkt, maakt ze zich schuldig aan een economisch delict. Ook kunnen burgemeesters en het OM een dwangsom opleggen.
Minister Sander Dekker (Rechtsbescherming) heeft hiervoor een wetsvoorstel naar de Tweede Kamer gestuurd. Er zijn al langer zorgen over buitenlandse steun aan vooral moskeeën. In het regeerakkoord kondigde het kabinet al aan dat geldstromen uit onvrije landen ‘waarbij misbruik wordt gemaakt van onze vrijheden’ zoveel mogelijk zullen worden beperkt.
De Tweede Kamer heeft onderzoek gedaan naar beïnvloeding van maatschappelijke en religieuze organisaties. De parlementaire ondervragingscommissie concludeerde deze zomer dat een aantal moskeeën, moskeescholen en andere islamitische organisaties wordt bekostigd en aangestuurd vanuit de Golfstaten en Turkije. Daardoor krijgen antidemocratische ideeën vat op Nederlandse moslims.
Bedreiging van de openbare orde
De as-Soennahmoskee in Den Haag werd door de parlementaire ondervragingscommissie als voorbeeld genoemd waar omstreden predikers hun boodschappen verkondigen. Inlichtingendienst AIVD waarschuwde de gemeente Den Haag in 2017 al voor een omstreden financier van de as-Soennah moskee. Dat de moskee geld kreeg uit het buitenland, werd tijdens de verhoren bevestigd door voormalig voorzitter Abdelhamid Taheri. Hij stelde dat de financiers geen invloed hebben op het beleid van de moskee.
Het wetsvoorstel van Dekker vloeit voort uit de parlementaire enquête. Het geeft burgemeester en OM en ‘eventueel andere specifiek aangewezen overheidsinstanties’ de mogelijkheid tot ingrijpen. ‘Bijvoorbeeld als er sprake is van bedreiging van de openbare orde door problematisch gedrag van een maatschappelijke organisatie.’
Dubieuze geldstromen
Ze kunnen dan navraag doen naar buitenlandse giften en bij ‘substantiële’ bedragen mogen ze ook vragen naar de donateur. Bestuurders van organisaties die niet meewerken kunnen aangepakt worden. Zij lopen kans op een bestuursverbod van maximaal vijf jaar. Het kabinet werkt al langer aan een verbod op geldstromen uit ‘onvrije landen’, maar dat is lastig omdat het onder meer moeilijk blijkt af te bakenen om welke landen het gaat.
In het wetsvoorstel van Dekker staat nu dat het gaat om donaties van buiten de EU en IJsland, Liechtenstein en Noorwegen. Later komt het kabinet nog met een voorstel om dubieuze geldstromen te stoppen. ‘Buitenlands geld dat is bedoeld om organisaties te faciliteren of onder druk te zetten om hier aan te zetten tot haat, discriminatie of antidemocratische gedachten, hoort hier niet thuis. Organisaties die openstaan voor dit soort donaties mogen daar niet zomaar mee wegkomen’, aldus Dekker.
Nederlandse imamopleiding
Het kabinet zet ook nog in op andere wegen om beïnvloeding tegen te gaan. Zo wil het moskeebesturen versterken en een Nederlandse imamopleiding beginnen. Verder gaan overheden nauw samenwerken om organisaties te helpen die te maken krijgen met ongewenste geldstromen. Buitenlandse financiering kan ertoe leiden dat moskeegangers radicaliseren, bleek uit het onderzoek van de Tweede Kamer. Ook worden ze soms geïntimideerd en bedreigd als ze zich keren tegen de financiering.
Den HaagFM 23.11.2020 In de strijd tegen buitenlandse beïnvloeding van moskeeën krijgen burgemeesters en het Openbaar Ministerie (OM) meer macht. Het kabinet wil dat zij inzage kunnen krijgen in donaties van buiten de EU. Als een instantie daar niet aan meewerkt, maakt ze zich schuldig aan een economisch delict. Ook kunnen burgemeesters en het OM een dwangsom opleggen.
Minister Sander Dekker (Rechtsbescherming) heeft hiervoor een wetsvoorstel naar de Tweede Kamer gestuurd. Dat meldt mediapartner Omroep West. Er zijn al langer zorgen over buitenlandse steun aan vooral moskeeën. In het regeerakkoord kondigde het kabinet al aan dat geldstromen uit onvrije landen ‘waarbij misbruik wordt gemaakt van onze vrijheden’ zoveel mogelijk zullen worden beperkt.
De Tweede Kamer heeft onderzoek gedaan naar beïnvloeding van maatschappelijke en religieuze organisaties. De parlementaire ondervragingscommissie concludeerde deze zomer dat een aantal moskeeën, moskeescholen en andere islamitische organisaties wordt bekostigd en aangestuurd vanuit de Golfstaten en Turkije. Daardoor krijgen antidemocratische ideeën vat op Nederlandse moslims.
Bedreiging van de openbare orde
De as-Soennah moskee in Den Haag werd door de parlementaire ondervragingscommissie als voorbeeld genoemd waar omstreden predikers hun boodschappen verkondigen. Inlichtingendienst AIVD waarschuwde de gemeente Den Haag in 2017 al voor een omstreden financier van de as-Soennah moskee. Dat de moskee geld kreeg uit het buitenland, werd tijdens de verhoren bevestigd door voormalig voorzitter Abdelhamid Taheri. Hij stelde dat de financiers geen invloed hebben op het beleid van de moskee.
Het wetsvoorstel van Dekker vloeit voort uit de parlementaire enquête. Het geeft burgemeester en OM en ‘eventueel andere specifiek aangewezen overheidsinstanties’ de mogelijkheid tot ingrijpen. ‘Bijvoorbeeld als er sprake is van bedreiging van de openbare orde door problematisch gedrag van een maatschappelijke organisatie.’
Dubieuze geldstromen
Ze kunnen dan navraag doen naar buitenlandse giften en bij ‘substantiële’ bedragen mogen ze ook vragen naar de donateur. Bestuurders van organisaties die niet meewerken kunnen aangepakt worden. Zij lopen kans op een bestuursverbod van maximaal vijf jaar. Het kabinet werkt al langer aan een verbod op geldstromen uit ‘onvrije landen’, maar dat is lastig omdat het onder meer moeilijk blijkt af te bakenen om welke landen het gaat.
In het wetsvoorstel van Dekker staat nu dat het gaat om donaties van buiten de EU en IJsland, Liechtenstein en Noorwegen. Later komt het kabinet nog met een voorstel om dubieuze geldstromen te stoppen. ‘Buitenlands geld dat is bedoeld om organisaties te faciliteren of onder druk te zetten om hier aan te zetten tot haat, discriminatie of antidemocratische gedachten, hoort hier niet thuis. Organisaties die openstaan voor dit soort donaties mogen daar niet zomaar mee wegkomen’, aldus Dekker.
Nederlandse imamopleiding
Het kabinet zet ook nog in op andere wegen om beïnvloeding tegen te gaan. Zo wil het moskeebesturen versterken en een Nederlandse imamopleiding beginnen. Verder gaan overheden nauw samenwerken om organisaties te helpen die te maken krijgen met ongewenste geldstromen. Buitenlandse financiering kan ertoe leiden dat moskeegangers radicaliseren, bleek uit het onderzoek van de Tweede Kamer. Ook worden ze soms geïntimideerd en bedreigd als ze zich keren tegen de financiering.
AD 29.06.2020 De Haagse As Soennah-moskee speelde een sleutelrol in de verspreiding van het salafisme in Nederland, een zeer orthodoxe stroming binnen de islam. Dat deze intolerante uitleg van de islam het afgelopen decennium zo snel is gegroeid, is mede te danken aan Nederlands sprekende imams die in de Haagse moskee zijn opgeleid.
Dat concludeert de parlementaire onderzoekscommissie ‘Ongewenste Beïnvloeding’ van de Tweede Kamer over buitenlandse steun voor moskeeën. Niet alleen kwam Saoedisch geld naar de Haagse Fruitweg om lesmaterialen te kopen en te ontwikkelen, ook konden Nederlandse jongeren een religieuze opleiding volgen in Medina.
Ik zie in Nederland heel erg dat je een jongere generatie salafistische predikers hebt die eigenlijk vanaf 2008 allemaal in opleiding zijn gegaan bij de As Soennah-moskee, aldus Ronald Sandee, Terreurdeskundige.
Terreurdeskundige Ronald Sandee zei hierover tijdens de verhoren: ,,Ik zie in Nederland heel erg dat je een jongere generatie salafistische predikers hebt die eigenlijk vanaf 2008 allemaal in opleiding zijn gegaan bij de As Soennah-moskee en hun jongerenorganisatie Al-Yaqeen.”
Door slim in te spelen op de problemen die ze bij leeftijdgenoten zagen, konden ze velen van hen winnen voor het salafisme. Dat ging soms zo ver, dat deze nieuwe volgelingen ten strijde trokken in Syrië en Irak, zagen veiligheidsdiensten jaren geleden al. Tientallen Nederlanders, veel uit Den Haag, Zoetermeer en Delft, reisden uit naar het kalifaat.
De wapenen opnemen in naam van de profeet is de meest extreme van de drie hoofdstromingen van het salafisme, dat streeft naar een islamitische maatschappij. De andere twee zijn politiek salafisme via moskee en politiek debat, en een a-politieke, persoonlijk geörienteerde stroming. In die laatste staat het zo goed mogelijk volgen van de leefregels centraal.
Met het naleven van de Nederlandse regels over financiële transparantie nam As Soennah het minder nauw. Jaarstukken over inkomsten en uitgaven bleven geheim, tegen de wet in.
Door de parlementaire ‘flitsenquête’ komt nu aan het licht dat er allerlei gekke geldstromen waren in de Haagse moskee, volgens het rapport een van de eerste in Nederland die volledig met geld uit Saoedi-Arabië is opgezet. Minstens 2,5 miljoen euro aan giften zou de afgelopen jaren vanuit dit land zijn gedoneerd aan de Haagse moskee.
‘Jihadistische trainingskampen’
Maar er is veel meer geld. Zo ontdekken de Kamerleden ,,een grote algemene reserve van 4 miljoen euro, waarvan onbekend is hoe deze tot stand is gekomen”. Ook verdient As Soennah geld met commerciële activiteiten in één van haar BV’s. Die verhuren onder meer opslagboxen in hun pand achter de moskee, maar ook vakantiehuizen in de Ardennen.
Het wordt niet duidelijk of er een relatie is met vermeende ‘jihadistische trainingskampen’ in deze Belgische streek. De afgelopen jaren kwamen meermaals weekendjes weg van Nederlandse salafisten op deze manier in het nieuws.
In de Waalse heuvels oefenden bijvoorbeeld ook de Arnhemse terreurverdachten, die vorig jaar in een vakantiepark in Weert werden opgepakt. Zij liepen tegen de lamp toen ze bij een informant van de opsporingsdiensten wapens voor een aanslag wilden kopen.
Abdelhamid Taheri van de As Soennah reageerde gisteren niet op meerdere verzoeken om een reactie op de bevindingen van de commissie. Twee dagen geleden zocht hij wel zelf nog het nieuws op, hij kondigde toen aan dat de moskee een hoger beroep gaat ondersteunen tegen de veroordeling van ‘gastdocent’ Mehmet A., die bij de As Soennah vrouwenbesnijdenis zou hebben aangeprezen.
In het parlementaire verhoor nam Taheri daar stevig afstand van. Maar door het vonnis, 120 uur werkstraf, is dat nu ineens toch weer net even anders.
OmroepWest 25.06.2020 Moskeeën en moskeescholen worden beïnvloed door financiers uit onvrije landen die hun politiek-religieuze invloed in Nederland willen laten gelden. Het gaat dan om fundamentalistische boodschappen die de kernwaarden van onze samenleving afwijzen. Dat is de belangrijkste conclusie van de Kamercommissie die onderzoek deed naar de financiering van moskeeën. De as-Soennahmoskee in Den Haag wordt als voorbeeld genoemd waar omstreden predikers hun boodschappen verkondigen.
Een parlementaire onderzoekscommissie deed in februari onderzoek naar de ongewenste beïnvloeding uit onvrije landen. De commissie ondervroeg in februari verschillende getuigen over een verband tussen buitenlandse geldschieters en streng religieuze stromingen in Nederland. Zo moest Abdelhamid Taheri van de Haagse as-Soennah moskee voor de commissie verschijnen, net als oud-burgemeester Pauline Krikke.
In het rapport staat dat vanuit landen als Koeweit, Qatar en Saudi-Arabië invloed wordt uitgeoefend door imams op te leiden, te betalen en uit te zenden naar Nederland. Ook worden de moslimgemeenschappen rechtstreeks via sociale media met streng religieuze boodschappen bestookt, zo schrijft de NOS. Via de Turkse organisatie Diyanet, waarbij alle Turkse imams in dienst zijn, wordt een politieke greep gehouden op moskeebezoekers en Turkse Nederlanders, concludeert de commissie.
Geldstromen
De omvang van de geldstromen is moeilijk vast te stellen, zegt de commissie. Er worden constructies gebruikt die controle onmogelijk maken. Voor zover de commissie na kon gaan ontving de as-Soennah moskee minimaal 2,5 miljoen euro. Voor de Essalam moskee in Rotterdam was dit zelfs acht miljoen euro.
Ook welke boodschappen de omstreden predikers precies vertellen in Nederlandse moskeeën en wat er allemaal rondgaat op sociale media heeft de commissie niet kunnen achterhalen.
Wel concludeert de commissie dat de as-Soennah moskee regelmatig omstreden predikers op bezoek heeft die fundamentalistische boodschappen verkondigen. De commissie noemt de as-Soennah een van de invloedrijkste instellingen in de regio met wekelijks duizenden moskeebezoekers, Koranleerlingen en ouders die opvoedingsadvies krijgen.
Geen aanbevelingen
De Kamercommissie doet geen aanbevelingen voor wat er nu moet gebeuren. Tijdens de verhoren deden burgemeesters, financieel deskundigen en onderzoekers verschillende suggesties waar de Tweede Kamer nu over moet debatteren, zegt de commissie.
Dit was een van de redenen waarom PVV-Kamerlid Edgar Mulder eind mei uit de commissie stapte. Hij vindt het een teken van zwakte dat de commissie zelf geen stelling neemt. Hij had bijvoorbeeld gewild dat er een verbod op Saudi-Arabisch godsdienstonderwijs aan kleine kinderen kwam. Het kabinet kondigde in februari, net na de verhoren door de commissie, aan een verbod op buitenlandse financiering uit onvrije landen te willen. Dat ligt juridisch ingewikkeld, dus wetgeving zal nog even op zich laten wachten.
Den HaagFM 25.06.2020 Een aantal Nederlandse moskeeën, moskeescholen en andere islamitische organisaties wordt bekostigd en aangestuurd vanuit de Golfstaten en Turkije. Daardoor krijgen antidemocratische ideeën vat op Nederlandse moslims, concludeert de commissie van Tweede Kamerleden die dat heeft onderzocht. Moskeegangers radicaliseren of worden, als ze weerstand bieden, geïntimideerd en bedreigd.
Wie betaalt, bepaalt, stelt de commissie onder leiding van CDA-Kamerlid Michel Rog vast. Zo heeft een stichting uit de Verenigde Arabische Emiraten het volledig voor het zeggen in de Rotterdamse Essalammoskee, de grootste van het land. Het zijn vooral Golfstaten als Saudi-Arabië, Qatar en Koeweit, en Turkije die invloed kopen bij Nederlandse moskeeën. Hoeveel geld er naar hen vloeit en om hoeveel van de ongeveer vijfhonderd Nederlandse moskeeën het precies gaat, heeft de commissie niet kunnen ontdekken. Van de 148 Turkse Diyanet-moskeeën was wel van meet af aan duidelijk dat zij vanuit Turkije worden gefinancierd.
Geldschieters uit de Golf proberen vooral extremistisch gedachtegoed als het salafisme te verbreiden, constateert de commissie. Dat doen ze vooral op de buitenschoolse moskeelessen met veel succes. “Salafistische aanjagers” spelen daarin een belangrijke rol. Zij doen zich in het openbaar veel gematigder voor dan ze zich binnenskamers opstellen. Zo voorkomen ze dat justitie hen kan aanpakken.
De commissie heeft zowel moskeebestuurders en andere betrokkenen als deskundigen van bijvoorbeeld de AIVD gehoord. Zij legt de Kamer een aantal maatregelen voor die deze experts hebben geopperd, maar doet geen aanbevelingen. Het kabinet werkt al langer aan een verbod op geldstromen uit “onvrije landen” naar onder andere Nederlandse moskeeën. Maar dat vlot niet erg, omdat het bijvoorbeeld moeilijk blijkt af te bakenen om welke landen het gaat.
De geldstromen uit de Golfstaten en Turkije naar buitenlandse geloofsgenoten komen soms voort uit vroomheid, bijvoorbeeld om aan de islamitische aalmoesplicht te voldoen. Of om de eigen conservatieve of radicale versie van de islam te verbreiden. Maar deze landen hebben ook politieke motieven. Zo wil Turkije greep houden op Nederlanders van Turkse komaf, en probeert het land ook hun stem in verkiezingen in hun moederland te sturen.
Elsevier 25.02.2020 Moslimgemeenschappen in Nederland worden vanuit landen als Kuweit, Turkije en Saudi-Arabië actief beïnvloed. Dat gebeurt via financiële steun, opleidingen van imams en sociale media. Vooral de salafistische stroming van de islam wordt zo in Nederland verspreid. Dat concludeert de parlementaire commissie die onderzoek deed naar ongewenste beïnvloeding uit onvrije landen.
Het onderzoek inventariseert die beïnvloeding. Concrete oplossingen worden niet aangereikt, dat is aan de Tweede Kamer.
Beïnvloeding staat vast
De vraag of er beïnvloeding in Nederland voorkomt, beantwoordt de commissie met een ‘volmondig ja’. Vooral het salafisme wordt in Nederland verspreid. Die fundamentalistische stroming hangt een zogeheten zuivere variant van de islam aan: ‘Salafistische aanjagers spelen een grote rol bij het verspreiden van het gedachtegoed. Deze minderheid laat hardnekkig en luid van zich horen en heeft een groeiend bereik.’
De aanjagers gaan gehaaid te werk, schrijft de commissie. Daarbij is sprake van ‘façadepolitiek’. Zo blijven de aanhangers publiek binnen de regels van de wet: ‘Salafistische aanjagers kennen heel goed de bandbreedte van de Nederlandse rechtsstaat en zullen niet openlijk dingen zeggen, doen of laten vastleggen waarvan zij weten dat die over de grenzen van de democratische rechtsstaat gaan. Zo vermijden ze strafrechtelijke acties.’
De invloed van salafisten in Nederlandse moskeeën zorgt ervoor dat moskeegangers hun geloof minder vrij kunnen belijden. Moskeegangers worden geïntimideerd of bedreigd als zij zich niet naar de salafistische denkbeelden willen voegen.
Jongeren ontvankelijk voor salafisme
Vooral jongeren zijn ontvankelijk voor de salafistische boodschap. Op sociale media komen zij daarmee in aanraking en ze kunnen daardoor radicaliseren. Dat leidt tot jihadisme onder jongeren, die zelfs uitreizen naar Syrië. In filmpjes op sociale media wordt onder meer vrouwenbesnijdenis gepromoot, terwijl dat strafbaar is in Nederland.
Ook in het informele moskeeonderwijs krijgen jongeren les in denkbeelden die haaks staan op de Nederlandse maatschappij. Zo wordt kinderen geleerd dat afvalligen de doodstraf verdienen en dat je de politie niet inlicht als een moslim een misdrijf pleegt.
De Onderwijsinspectie kan niets ondernemen tegen dit soort lessen. Vorig jaar bleek uit onderzoek van Nieuwsuur en NRC dat deze lessen op meer dan vijftig locaties in Nederland worden gegeven.
Miljoenen naar moskeeën
De bekostiging van de lessen komt voornamelijk uit het buitenland. Nederlandse moskeeën krijgen grote giften uit ‘onvrije landen’ als Kuweit, Qatar en Saudi-Arabië. De donaties variëren van enkele tienduizenden euro’s tot 2,5 miljoen. De beruchte As-Soennah-moskee in Den Haag kreeg van 2010 tot 2017 2,5 miljoen euro, de Utrechtse AlFitrah-moskee tussen 2011 en 2017 1,4 miljoen euro. Het geld komt voornamelijk uit Kuweit via instanties die daar aan de overheid zijn verbonden en van particuliere donateurs.
Tegen de AlFitrah-moskee deed de Tweede Kamer donderdagochtend aangifte. Vermoedelijk wegens meineed tijdens de verhoren van de Kamercommissie.
Turkse rol
Naast de beïnvloeding vanuit ‘onvrije landen’ speelt ook Turkije een grote rol in het onderzoek. Het Turkse ministerie voor godsdienstzaken, Diyanet, heeft in Nederland zogenoemde Diyanet-moskeeën. Via die moskeeën probeert Turkije Nederlanders met een Turkse achtergrond te beïnvloeden. Zo wordt hen wijsgemaakt dat zij in een land wonen dat een vijand is van Turkije. De imams van alle Diyanet-moskeeën in Nederland zijn in dienst van de Turkse overheid.
‘De invloed van de Turkse overheid leidt tot sociale druk en intimidatie in Nederland,’ schrijft de commissie. ‘Groeperingen als de Koerden, Armeniërs, alevieten en Gülensympathisanten zijn daar het slachtoffer van.’
Volgens de commissie biedt het eigen onderzoek geen volledig zicht op de omvang van de buitenlandse geldstromen en de verworven invloed op de islamitische gemeenschap in Nederland. De commissie roept politieke partijen op om conclusies te trekken en te bepalen of en zo ja, welke maatregelen nodig zijn om de beïnvloeding tegen te gaan.
NU 25.06.2020 Onvrije landen als Saoedi-Arabië, Qatar en Koeweit beïnvloeden de moslimgemeenschappen in Nederland met een gedachtegoed dat de kernwaarden en vrijheden van onze samenleving afwijst.
Dat staat in het het eindrapport (pdf) van de parlementaire ondervragingscommissie die beïnvloeding in Nederland door onvrije landen onderzocht.
Volgens de parlementaire ondervragingscommissie vindt de beïnvloeding plaats op verschillende manieren. Dit gebeurt onder meer door moskeeën op te richten en te besturen of financieel te ondersteunen. Hetzelfde gebeurt bij wat bekend staat als formele moskeescholen. Daarnaast wordt er beïnvloed door imams en predikers die zijn geschoold, uitgezonden en betaald door de onvrije landen.
De boodschap van de financiers wordt volgens de commissie versterkt en geprofessionaliseerd. Dit gebeurt onder meer door het uitgeven en verspreiden van literatuur, lesmethodes en wervingsmateriaal. Via sociale media worden moslimgemeenschappen rechtstreeks beïnvloed.
Geen zicht op de geldstromen
De commissie schrijft dat er geen enkele overheidsinstantie in Nederland is die zicht heeft op alle geldstromen uit het buitenland. De overheid kampt met een gebrek aan transparantie over de afkomst van het geld, het doel van de financiering en de financiële verantwoording.
Volgens de commissie is er sprake van urgentie en neemt als voorbeeld het beleid vanuit Turkije.
“Dat is erop gericht hun visie op de islam in Nederland te bestendigen via de Diyanetmoskeeën. Feit is dat op zichtbare en onzichtbare wijze organisaties en regeringen van onvrije landen in de hoofden en harten van onze moslimgemeenschappen proberen te komen. Hierdoor kunnen parallelle samenlevingen ontstaan.”
8 miljoen euro aan donaties voor Rotterdamse moskee
Donaties om moskeeën te financieren variëren tussen de tienduizenden euro’s en circa 2,5 miljoen euro. Een uitschieter is de Essalam Moskee in Rotterdam, dat een totaal voor 8 miljoen euro aan donaties ontving. Dit soort financiering komt vooral uit Saoedi-Arabië, de Verenigde Arabische Emiraten, Koeweit en Qatar.
Hoeveel geld er vanuit het Turkse Diyanet komt is volgens de commissie niet goed vast te stellen. Wel zijn alle imams die namens Diyanet in Nederland werken in dienst van de Turkse overheid.
‘Vooral de jeugd is ontvankelijk voor salafistische invloeden’
“De invloed uit onvrije landen kan verstrekkende gevolgen hebben voor de islamitische gemeenschappen in Nederland en voor de Nederlandse samenleving als geheel”, schrijft de commissie in het rapport.
“Zo heeft de commissie gezien hoe dominantie van salafistische invloeden in een aantal moskeeën leidt tot minder vrijheid voor moskeegangers om het geloof op hun eigen manier te belijden.”
“Vooral de jeugd vormt een groep die ontvankelijk is voor salafistische invloeden” wordt er benadrukt. “Jongeren lopen het risico te radicaliseren. Steeds meer wordt de salafistische boodschap online, via sociale media, verspreid. Radicalisering en extremisme onder jongeren kunnen onder meer leiden tot uitreizen naar Syrië om mee te doen aan de jihad.”
NOS 25.06.2020 Moskeeën en moskeescholen worden beïnvloed door financiers uit onvrije landen die hun politiek-religieuze invloed in Nederland willen laten gelden. Het gaat dan om fundamentalistische boodschappen die de kernwaarden van onze samenleving afwijzen.
Dat is de belangrijkste conclusie van de parlementaire ondervragingscommissie naar ongewenste beïnvloeding uit onvrije landen. De commissie ondervroeg in februari verschillende getuigen over een verband tussen buitenlandse geldschieters en streng religieuze stromingen in Nederland.
In het rapport staat dat vanuit landen als Koeweit, Qatar en Saudi-Arabië invloed wordt uitgeoefend door imams op te leiden, te betalen en uit te zenden naar Nederland. Ook worden de moslimgemeenschappen rechtstreeks via sociale media met streng religieuze boodschappen bestookt.
Via de Turkse organisatie Diyanet, waarbij alle Turkse imams in dienst zijn, wordt een politieke greep gehouden op moskeebezoekers en Turkse Nederlanders, concludeert de commissie.
In de Tweede Kamer wordt gesproken van “ondemocratisch gif” en een verbod op fundamentalistisch onderwijs aan kleine kinderen:
Tweede Kamer: ondemocratisch gif in moskeeën en koranscholen moet stoppen
Geldstromen
De omvang van de geldstromen is moeilijk vast te stellen, zegt de commissie. Er worden constructies gebruikt die controle onmogelijk maken. De salafistische moskee alFitrah in Utrecht ontving voor zover is na te gaan 1,4 miljoen euro. De Essalam moskee in Rotterdam ontving 8 miljoen euro aan donaties en de As-Soennahmoskee in Den Haag 2,5 miljoen.
Ook welke boodschappen de omstreden predikers precies vertellen in Nederlandse moskeeën en wat er allemaal rondgaat op sociale media heeft de commissie niet kunnen achterhalen.
De commissie verwijst in het rapport regelmatig naar de onderzoeken van Nieuwsuur en NRC, die de aanleiding vormden voor het Kameronderzoek. Verder verwijst de commissie naar wat er in de openbare verhoren is verteld.
Moskeeonderwijs
Een van de opmerkelijkste verhoren was dat met imam Suhayb Salam van de alFitrah-moskee in Utrecht. Hij noemde het onderzoek van de Tweede Kamer een poppenkast. De commissie heeft na zijn verhoor aangifte gedaan van meineed maar wil daar u niets over zeggen. AlFitrah protesteerde eerder tevergeefs bij de rechter tegen onderzoek in de boekhouding.
De commissie concludeert dat de stichting alFitrah onder andere via intensief moskeeonderwijs kinderen en hun ouders afhoudt van de samenleving.
Ook de As-Soennahmoskee in Den Haag heeft volgens de commissie regelmatig omstreden predikers op bezoek die fundamentalistische boodschappen verkondigen. De commissie noemt de As-Soennah een van de invloedrijkste instellingen in de regio met wekelijks duizenden moskeebezoekers, koranleerlingen en ouders die opvoedingsadvies krijgen.
Voorzitter Rog van de commissie zegt dat het nu aan de Tweede Kamer is om stappen te zetten:
Voorzitter Rog van ondervragingscommissie: zorgelijke conclusie
Geen aanbevelingen
De Kamercommissie doet geen aanbevelingen voor wat er nu moet gebeuren. Tijdens de verhoren deden burgemeesters, financieel deskundigen en onderzoekers verschillende suggesties waar de Tweede Kamer nu over moet debatteren, zegt de commissie.
Dit was een van de redenen waarom PVV-Kamerlid Mulder eind mei uit de commissie stapte. Hij vindt het een teken van zwakte dat de commissie zelf geen stelling neemt. Hij had bijvoorbeeld gewild dat er een verbod op Saudi-Arabisch godsdienstonderwijs aan kleine kinderen kwam.
Ook Denk had bedenkingen bij de commissie, omdat die volgens de partij eenzijdig was en alleen naar moskeeën keek. Maar de partij deed toch aan het hele onderzoek mee. Fractievoorzitter Azarkan wil wel ingrijpen bij beïnvloeding maar vindt het niet nodig om wetgeving te maken voor alle moskeeën.
Het gaat volgens hem maar om een kleine groep en ook wat die beïnvloeding precies is, is nog niet duidelijk zegt hij:
Denk: niet ineens maatregelen voor meer dan vierhonderd moskeeën
Het kabinet kondigde in februari, net na de verhoren door de commissie, aan een verbod op buitenlandse financiering uit onvrije landen te willen. Dat ligt juridisch ingewikkeld, dus wetgeving zal nog even op zich laten wachten. Na de zomervakantie vindt het Kamerdebat over het rapport plaats.
Lees hier de artikelen over de verhoordagen in februari:
Telegraaf 25.06.2020 De financiering van Nederlandse moskeeën uit Islamitische landen als Qatar, Koeweit, Saoedi-Arabië en Turkije is zorgelijk. De landen kopen er invloed er via predikers en lesmateriaal die onze kernwaarden zoals geloofsvrijheid en vrijheid van meningsuiting afwijst. Gematigde moslims worden erdoor verdrukt en geïntimideerd.
De financieringsstromen zijn vaak schimmig. Geen enkele overheidsinstelling heeeft voldoende zicht op de geldstromen. Het ontbreekt hen aan capaciteit en bevoegdheden om op te treden.
Dat constateert de parlementaire ondervragingscommissie naar ongewenste beïnvloeding uit onvrije landen in haar eindrapport (On)zichtbare invloed. De commissie ondervroeg 19 deskundigen en getuigen onderzocht jaarrekeningen en andere documenten. Daarbij kwamen bepaalde geldstromen uit de Golfregio naar Nederland in beeld, oplopend van enkele tienduizenden naar 8 miljoen.
Toch blijft het zicht beperkt, zo moet de commissie vaststellen. Ook blijft onduidelijk hoeveel van de ongeveer 500 moskeeën in Nederland onder invloed staan van dubieuze donateurs, die islamvarianten propageren waarin afvalligen gedood mogen worden en vrouwenbesnijdenis een aanbeveling is. De ondervraagde deskundigen houden het op ongeveer twintig.
Salafistisch gedachtegoed wordt verspreid via informeel moskeeonderwijs, waarbij kinderen tot wel veertien uur per week koranles krijgen. „Kinderen wordt geleerd met de rug naar de Nederlandse samenleving staan”, zegt commissievoorzitter Michel Rog. „Dat gedachtegoed kan wortel schieten en woekeren dankzij buitenlandse financiering.”
Aangifte
De commissie van Tweede Kamerleden heeft na de verhoren aangifte gedaan tegen de Utrechtse alFitrah-moskee. Met de stichting lag de commissie voor de verhoren al tweemaal bij de rechter in de clinch, omdat de moskee weigerde gevorderde stukken te overhandigen. Mogelijk verdenkt de commissie imam Suhayb Salam van meineed.
Niet alleen financiering vanuit de Golfregio is problematisch, vindt de onderzoekscommissie. Ook de financiering van de 148 Turkse moskeeën vanuit de Turkse overheid is volgens de commissie onwenselijk. „De commissie constateert dat de invloed van de Turkse overheid leidt tot sociale druk en intimidatie in Nederland. Groeperingen als Koerden, Armeniërs, alevieten en Gülensympathisanten zijn daar het slachtoffer van.”
Juist de schimmigheid is het probleem, constateert de commissie. Buitenlandse financiering is niet verboden. Geldstromen lopen via stichtingen, die amper registratieplicht hebben of simpelweg niet voldoen de voorwaarden om als goededoelenorganisatie te worden aangemerkt. Gemeenten en toezichthouders hebben beperkte bevoegdheden en capaciteit om de antidemocratische praktijken in moskeeën en islamscholen aan te pakken.
De ondervragingscommissie, onder leiding van CDA-Kamerlid Rog, heeft geen antwoord op de vraag wat er tegen de ongewenste beïnvloeding kan worden gedaan. Ja, de islamitische organisaties zelf ’kunnen’ afzien van buitenlandse financiering en hun predikers beter screenen.
Welke maatregelen de overheid moet nemen, bijvoorbeeld het verbieden van buitenlandse financiering, vergt een ’politiek oordeel’. „Dit rapport is de kickstart voor politiek debat”, zei Rog.
Juist het gebrek aan een politiek oordeel was voor PVV-Kamerlid Edgar Mulder de reden om in de eindfase uit de onderzoekscommissie te stappen.
AD 25.06.2020 De Tweede Kamer heeft aangifte gedaan tegen de Utrechtse imam van de salafistische moskee alFitrah. Het vermoeden bestaat dat hij heeft gelogen onder ede.
Tweede Kamerlid Michel Rog (CDA) bevestigde zojuist dat de onderzoekscommissie buitenlandse beïnvloeding moskeeën aangifte heeft gedaan ‘in de casus alFitrah’. Over de aard van de aangifte wilde hij geen mededelingen doen, ook wilde hij niet zeggen of de aangifte persoonlijk gericht zou zijn tegen bestuursvoorzitter en imam Suhayb Salam van de alFitrah-moskee. ,,Ik begrijp dat u meer wilt weten, maar in het belang van het onderzoek en mede op verzoek van het Openbaar Ministerie kan ik er verder niets over zeggen.”
Een woordvoerder van het Openbaar Ministerie bevestigt dat de aangifte is gericht tegen imam Salam. ,,Het klopt dat er aangifte is gedaan, namelijk van niet meewerken aan een parlementaire enquêtecommissie (dat is een strafbaar feit) en meineed. De Rijksrecherche doet nu onderzoek. Er is nog geen beslissing genomen over vervolging.”
Eerder was al bekend dat de parlementaire commissie een onderzoek was begonnen tegen Salam. De ondervragingscommissie beraadde zich na bestudering van zijn antwoorden op stappen tegen Salam, die hard botste met de commissie tijdens zijn verhoor. Liegen onder ede is strafbaar en hij zou dan in het uiterste geval vervolgd kunnen worden voor meineed. Op het plegen van meineed, het liegen onder ede, staat een maximale gevangenisstraf van zes jaar en/of een geldboete van maximaal 19.000 euro.
Advocaat Anis Boumanjal, die alFitrah bijstond in de procedure tegen de commissie, weet niets van een aangifte. ,,Voor zover ik het kan overzien, is er geen meineed gepleegd. We zullen in de nabije toekomst zien of een aangifte enig fundament heeft of er eentje voor de bühne is geweest.”
Eindrapport
Vandaag presenteerde de parlementaire ondervragingscommissie het eindrapport naar ongewenste beïnvloeding van islamitische organisaties.
Daaruit blijkt dat een aantal Nederlandse moskeeën, moskeescholen en andere islamitische organisaties bekostigd en aangestuurd wordt vanuit de Golfstaten en Turkije. Daardoor krijgen antidemocratische ideeën vat op Nederlandse moslims. Moskeegangers radicaliseren of worden, als ze weerstand bieden, geïntimideerd en bedreigd.
We zullen in de nabije toekomst zien of een aangifte enig fundament heeft of er eentje voor de bühne is geweest, aldus Anis Boumanjal, Advocaat AlFitrah.
Gemeenten hebben vaak nauwelijks in de gaten wat er speelt. Dat is alleen anders als burgemeesters en/of ambtenaren via informele wegen er de vinger achter krijgen. De schimmigheid komt van twee kanten: van financiers uit met name de Golfstaten en Turkije, en van de ontvangende partijen in Nederland.
Dat zijn doorgaans stichtingen die zich bezighouden met zaken als informeel islamitisch onderwijs, liefdadigheid en religie. Voor de schenkers is het is onnodig voorwaarden aan de giften te verbinden, omdat de donateurs vrijwel uitsluitend geld geven aan organisaties die hun politiek-religieuze visie onderschrijven.
Maatregelen
De commissie somt een reeks mogelijke maatregelen op om meer grip te krijgen op de kwestie, zoals uitbreiden van de bevoegdheden van het Financieel Expertise Centrum en een taskforce waarin verschillende overheidsinstanties samenwerken.
Ook is het een optie de ontvangende partijen te verplichten een jaarrekening te publiceren of een compleet verbod op buitenlandse financiering voor religieuze instellingen af te kondigen, zoals in Oostenrijk. Een keuze hierover gaat de commissie nadrukkelijk uit de weg. ‘Het is nu aan de politieke partijen om conclusies te trekken.’
Mede om die reden stapte PVV-Kamerlid Edgar Mulder eind vorige maand uit de commissie. In zijn beleving weigeren de andere leden vanwege onderlinge onenigheid harde conclusies te verbinden aan het gegeven dat moskeeën aangestuurd worden vanuit islamitische landen.
Buitenlands geld
Volgens het rapport wordt met het buitenlandse geld vaak een fundamentalistische islamitische boodschap verspreid. Het gaat onder andere om salafisme en gedachtegoed van de Moslimbroederschap. Die laatste beweging wordt in verband gebracht met de Blauwe Moskee in Amsterdam.
Het moskeegebouw is van een stichting onder voorzitterschap van een Koeweitse ex-topambtenaar die lid is van de Koeweitse Moslimbroederschap. De commissie schrijft ook dat hoofdimam Yassin Elforkani in 2019 de Moslimbroeders zou hebben geprezen in een gebed vanwege de dood van de Egyptische ex-president Mohamed Morsi.
Elforkani zelf ontkent iedere band met de Moslimbroeders.
Aanjagers
De commissie waarschuwt in het rapport ook voor ‘salafistische aanjagers’ die heel goed weten wat ze publiekelijk wel en niet kunnen zeggen en ‘façadepolitiek’ bedrijven, omdat ze binnenskamers een radicaler verhaal vertellen.
Net als in de verhoren besteedt het rapport veel aandacht aan de salafistische As Soennahmoskee in Den Haag en alFitrah uit Utrecht. As Soennah is ook commercieel actief, bijvoorbeeld met verhuur van vakantiehuizen en garageboxen. De stichting beschikt over een spaarpot van 4 miljoen euro waarvan de herkomst onduidelijk is.
AlFitrah
Over de voorman van alFitrah, Suhayb Salam, brengt de commissie in herinnering dat hij in 2014 op YouTube vertelde dat kinderen op Nederlandse basisscholen worden ‘kapotgemaakt’, omdat ze er te horen krijgen dat ieder mens gelijk is. Salam betoogt het tegendeel, omdat moslims naar het paradijs gaan en ongelovigen naar de hel. Bij islamlessen van alFitrah leren kinderen dat afvalligen de doodstraf verdienen.
Het rapport stelt ook dat invloed van de Turkse overheid in Nederland leidt tot ‘sociale druk en intimidatie’ van onder meer Koerden en Armeniërs. Door de komst van president Erdogan heerst er ‘een toenemende antiwesterse visie’, waarbij Nederlandse Turken te horen krijgen ‘dat het land waarin ze wonen de vijand is’.
AD 25.06.2020 Geen enkele overheidsinstantie in Nederland heeft zicht op alle geldstromen waarmee islamitische landen hier ongewenste invloed uitoefenen. Het ontbreekt organisaties en gemeenten daarvoor aan bevoegdheden.
Dat staat in het vandaag verschenen rapport van de parlementaire ondervragingscommissie die met een zogenoemde flitsenquête ongewenste beïnvloeding via met name moskeeën heeft onderzocht. ‘Het zicht is beperkt en afhankelijk van de goede wil van andere landen om daarover informatie te delen’, aldus de commissie over de financieringsstromen.
Gemeenten hebben vaak nauwelijks in de gaten wat er speelt. Dat is alleen anders als burgemeesters en/of ambtenaren via informele wegen de vinger erachter krijgen. De schimmigheid komt van twee kanten: van financiers uit met name de Golfstaten en Turkije, en van de ontvangende partijen in Nederland.
Dat zijn doorgaans stichtingen die zich bezighouden met zaken als informeel islamitisch onderwijs, liefdadigheid en religie. Voor de schenkers is het is onnodig voorwaarden aan de giften te verbinden, omdat de donateurs vrijwel uitsluitend geld geven aan organisaties die hun politiek-religieuze visie onderschrijven.
De commissie somt een reeks mogelijke maatregelen op om meer grip te krijgen op de kwestie, zoals uitbreiden van de bevoegdheden van het Financieel Expertise Centrum en een taskforce waarin verschillende overheidsinstanties samenwerken.
Ook is het een optie de ontvangende partijen te verplichten een jaarrekening te publiceren of een compleet verbod op buitenlandse financiering voor religieuze instellingen af te kondigen, zoals in Oostenrijk. Een keuze hierover gaat de commissie nadrukkelijk uit de weg. ‘Het is nu aan de politieke partijen om conclusies te trekken.’
Mede om die reden stapte PVV-Kamerlid Edgar Mulder eind vorige maand uit de commissie. In zijn beleving weigeren de andere leden vanwege onderlinge onenigheid harde conclusies te verbinden aan het gegeven dat Nederlandse moskeeën aangestuurd worden vanuit islamitische landen.
Buitenlands geld
Volgens het rapport wordt met het buitenlandse geld vaak een fundamentalistische islamitische boodschap verspreid. Het gaat onder andere om salafisme en gedachtegoed van de Moslimbroederschap. Die laatste beweging wordt in verband gebracht met de Blauwe Moskee in Amsterdam.
Het moskeegebouw is van een stichting onder voorzitterschap van een Koeweitse ex-topambtenaar die lid is van de Koeweitse Moslimbroederschap. De commissie schrijft ook dat hoofdimam Yassin Elforkani in 2019 de Moslimbroeders zou hebben geprezen in een gebed vanwege de dood van de Egyptische ex-president Mohamed Morsi.
Elforkani zelf ontkent iedere band met de Moslimbroeders.
Aanjagers
De commissie waarschuwt in het rapport ook voor ‘salafistische aanjagers’ die heel goed weten wat ze publiekelijk wel en niet kunnen zeggen en ‘façadepolitiek’ bedrijven, omdat ze binnenskamers een radicaler verhaal vertellen.
Net als in de verhoren besteedt het rapport veel aandacht aan de salafistische As Soennahmoskee in Den Haag en alFitrah in Utrecht. As Soennah is ook commercieel actief, bijvoorbeeld met verhuur van vakantiehuizen en garageboxen. De stichting beschikt over een spaarpot van 4 miljoen euro waarvan de herkomst onduidelijk is.
AlFitrah
Over de voorman van alFitrah, Suhayb Salam, brengt de commissie in herinnering dat hij in 2014 op YouTube vertelde dat kinderen op Nederlandse basisscholen worden ‘kapotgemaakt’, omdat ze er te horen krijgen dat ieder mens gelijk is. Salam betoogt het tegendeel, omdat moslims naar het paradijs gaan en ongelovigen naar de hel. Bij islamlessen van alFitrah leren kinderen dat afvalligen de doodstraf verdienen.
Het rapport stelt ook dat invloed van de Turkse overheid in Nederland leidt tot ‘sociale druk en intimidatie’ van onder meer Koerden en Armeniërs. Door de komst van president Erdogan heerst er ‘een toenemende antiwesterse visie’, waarbij Nederlandse Turken te horen krijgen ‘dat het land waarin ze wonen de vijand is’.
Staatssecretaris Van Huffelen opnieuw door het stof
Opnieuw is er een fout gemaakt bij de afhandeling van de kinderopvangtoeslagaffaire. Hierdoor hebben ouders waarschijnlijk ten onrechte te horen kregen dat zij buiten de compensatie- en schaderegeling van de zogenoemde CAF-11-zaken vielen.
AD 23.06.2020
De compensatie van gedupeerde ouders in de toeslagenaffaire is al voor die goed en wel op gang is gekomen, de mist in gegaan. Staatssecretaris Van Huffelen moet meteen ingrijpen bij de organisatie die binnen de Belastingdienst verantwoordelijk is voor die compensatie.
Dat doet Van Huffelen omdat er vanuit de fiscus verkeerde informatie is doorgegeven aan de onafhankelijke commissie die moet oordelen of gedupeerde ouders recht hebben op een vergoeding voor het leed dat hen aangedaan is. „Een ongelofelijk valste start van de hersteloperatie waar we net mee begonnen zijn”, noemt de staatssecretaris die ontdekking.
AD 23.06.2020
Lek boven water ????
Wie dacht dat na de toeslagenaffairehet lek boven was bij de Belastingdienst, komt bedrogen uit. Vorige week bleek weer een nieuwe groep burgers slachtoffer van gemaakte fouten.
Meer schadevergoedingen
Het debat begon nog tamelijk rustig omdat Van Huffelen er van tevoren de angel al deels had uitgehaald. Eerder werd namelijk al duidelijk dat meer ouders in aanmerking komen voor een schadevergoeding.
De staatssecretaris van Financiën besloot daartoe op verzoek van de Kamer die er in het eerste deel van dit debat, vorige week, om had gevraagd. Het gaat om de groep ouders die onterecht het predicaat ‘opzet/grove schuld’ hebben gekregen van de Belastingdienst.
Het venijn van het tweedaags debat over de compensatiewet voor gedupeerden van de kinderopvangtoeslagaffaire zat in de staart. De spanning liep op aan het eind toen bleek dat een bepaald document niet was gedeeld met de Commissie-Donner, die onderzoek heeft gedaan naar de werkwijze van de Belastingdienst.
AD 24.06.2020
Het heeft tot afschuwelijke situaties geleid, aldus Pieter Omtzigt, CDA.
Een veelkoppig monster, zo noemt CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt de problemen bij de Belastingdienst. En SP-Kamerlid Renske Leijten spreekt van een ‘monsterlijk systeem’ waarin door ‘onderbezetting, automatisering en een angstcultuur onder ambtenaren’ burgers kunnen worden vermangeld door ambtelijke fouten.
Vandaag debatteerde de Tweede Kamer voor de zoveelste keer over de Belastingdienst. Over de problemen om schenk- en erfbelasting te innen. De problemen bij het doen van aangifte door ondernemers.
En zo nog een trits relatief kleine problemen vergeleken bij de toeslagenaffaire die ervoor zorgde dat er twee nieuwe staatssecretarissen kwamen en er een aantal nieuwe topambtenaren van buiten is aangetrokken om puin te ruimen bij de dienst.
Vorige week ontploften Leijten en Omtzigt in een Kamerdebat over een ‘zoveelste’ fout die is gemaakt. In de toeslagenaffaire bleek dat ouders ten onrechte verdacht werden van fraude met kinderopvangtoeslag.
Daarvoor tuigde het kabinet een compensatieregeling op. Die is tevens bedoeld voor ouders die onredelijk hard zijn geraakt door de strenge regels van de toeslagenwet. Wie één bonnetje niet kon overleggen, moest de toeslag voor een heel jaar terugbetalen. Het kabinet denkt dat zo’n 20.000 ouders voor de regeling in aanmerking komen.
Regeling
Wie sinds 2006 een groot bedrag aan kinderopvangtoeslag moest terugbetalen, kan bellen naar een speciaal gratis telefoonnummer: 0800-2358358. Dan wordt gekeken of de regels onredelijk zijn toegepast en kunt u eventueel geld terugkrijgen. Wie onderdeel was van een fraudeonderzoek (als u dat niet weet, kunt u daar naar vragen) kan in aanmerking komen voor een extra vergoeding.
,,Maar vorige zomer toen er al onderzoek werd gedaan naar de kinderopvangtoeslag, merkte ik dat er nog een groep ouders was die gedupeerd was door verkeerd handelen van de Belastingdienst’’, vertelt Leijten.
,,Ik kreeg brieven van ouders die in de problemen waren gekomen in een heel andere periode dan waarin de toeslagenaffaire speelde. Het bleek te gaan om mensen die door de Belastingdienst het stempel Opzet/Grove Schuld opgeplakt hadden gekregen. Vaak zonder dat ze het wisten.’’
En dat stempel kreeg je soms al om de meest pietluttige dingen, vertelt Omtzigt. ,,Bijvoorbeeld omdat er op één pagina van een contract een handtekening ontbrak. En als je eenmaal dat stempel had, kwam je ook niet in aanmerking voor een betalingsregeling: alles moet in twee jaar worden terugbetaald. Een nog onbekend aantal mensen kwam zo buiten hun schuld in de problemen. Het heeft tot afschuwelijke situaties geleid.’’
Onredelijk hard
Toen knapte er even iets in mijn hoofd, aldus Renske Leijten, SP.
Terwijl Leijten en Omtzigt met het kabinet overlegden om ook deze groep gedupeerden toegang te geven tot de compensatieregeling, kwam ineens een interne notitie van de Belastingdienst boven water waaruit bleek dat ambtenaren wisten dat deze groep mensen onredelijk hard werd geraakt. ,,En toen knapte er even iets in mijn hoofd’’, zegt Leijten.
,,Het kabinet zei maandenlang: we hebben de problemen in de gaten. Er is een commissie onder leiding van oud-minister Donner opgezet. Maar de Belastingdienst heeft de commissie helemaal niets over de problemen met deze groep mensen verteld. Dus werd er in de compensatieregeling die Donner adviseerde ook niets voor hen geregeld.’’
Omtzigt spreekt van een patroon. ,,Uit dit document blijkt dat ambtenaren zelf ook zagen dat de manier waarop mensen het Opzet/Grove Schuld-stempel kregen, niet deugde. Zo werd er niet – wat volgens de regels moet – altijd door een tweede ambtenaar gecontroleerd of het stempel terecht was.
Trouw 24.06.2020
En het ergste is: de Belastingdienst probeerde niet uit zichzelf die fout recht te zetten. In plaats daarvan werd het document achtergehouden.’’
Boos
Kamerleden zouden niet voor Sherlock Holmes moeten hoeven spelen, aldus Pieter Omtzigt, CDA.
Beide Kamerleden zijn nog boos. Omtzigt: ,,Er kunnen altijd fouten worden gemaakt in een organisatie. Maar bij de Belastingdienst moet elke fout eerst ontdekt worden door de Tweede Kamer voor die wordt rechtgezet! Mensen zijn knetterhard geraakt. Schrijnende verhalen.
Maar in plaats dat de Belastingdienst zelf aan de bel trekt als ze zien dat er iets niet klopt, houden ze bewijs daarvoor achter. En dit is niet de eerste keer. Wat is dit voor een land? Kamerleden zouden niet voor Sherlock Holmes moeten hoeven spelen!’’
Leijten wijdt de problemen aan meerdere oorzaken. Er werken 30.000 mensen bij de Belastingdienst. ,,Die zien vaak dat er dingen mis gaan, bijvoorbeeld als er heel veel mensen over iets klagen bij de Belastingtelefoon.
Maar vervolgens blijft dat hangen in de managementlaag bij de verschillende locaties, projectteams en het ministerie. Dan zijn er nog enorme ict-problemen, waardoor veel informatie verloren gaat.
En er is veel geautomatiseerd. Zo kunnen mensen die dachten dat iets was opgelost ineens nog twaalf brieven op een dag krijgen van de Belastingdienst met andere besluiten of vragen om extra informatie.’’
Rechtspositie
Volgens Omtzigt is de rechtspositie van burgers te zwak tegenover de Belastingdienst. ,,We zagen in de toeslagenaffaire al hoe mensen het soms onmogelijk is gemaakt om tegen een besluit in beroep te gaan. En dat geldt ook voor mensen met het stempel Opzet/Grove Schuld. Maar waar grote bedrijven rulings krijgen, kan een burger niet eens rechten ontlenen aan een antwoord dat je krijgt van de Belastingtelefoon.’’
Ons belasting- en toeslagenstelsel is enorm ingewikkeld, erkennen de Kamerleden. Juist daarom zou de fiscus meer oog moeten hebben voor de gevolgen voor mensen. Ook de politiek moet zich dat aantrekken, zeggen ze. ,,Veel ambtenaren zijn cynisch over hun leiding en over de politiek. Dat begrijp ik wel. Maar als wij van de Belastingdienst niet horen wat er mis gaat, kunnen we er ook niets aan doen.’’
En de volgende schandalen dienen zich alweer aan, verzucht Omtzigt. Hij zegt nog niet klaar te zijn met de Belastingdienst: ,,Mijn mailbox zit vol. Er zijn niet alleen fouten gemaakt bij de kinderopvangtoeslag.’’
Telegraaf 30.06.2020 De Tweede Kamer wil dit najaar betrokkenen in de toeslagenaffaire gaan verhoren. Nog voor het eind van het jaar moet de parlementaire ondervraging afgerond zijn.
Het presidium, het dagelijks bestuur van de Tweede Kamer, moet dinsdag nog wel zijn goedkeuring geven aan de opzet die een aantal Kamerleden de afgelopen periode in elkaar heeft gezet.
In dat voorstel staat volgens ingewijden in elk geval dat de nog aan te stellen ondervragingscommissie in het najaar de verhoren wil gaan organiseren over hun betrokkenheid bij de toeslagenaffaire. Daarin werden duizenden ouders onterecht als fraudeur bestempeld, waardoor ze soms tienduizenden euro’s aan kinderopvangtoeslag terug moesten betalen.
De verhoren liggen politiek gevoelig, omdat politieke kopstukken uit het vorige en huidige kabinet ook opgeroepen kunnen worden. De kans is groot dat bijvoorbeeld minister Wiebes (in het vorige kabinet staatssecretaris van Financiën) en PvdA-fractieleider Asscher (destijds minister van Sociale Zaken) verhoord worden.
Zelfs premier Rutte zou in beeld kunnen komen, omdat hij in het verleden voorzitter was van de commissie waarin het keiharde beleid van de fraudeaanpak vast werd gelegd.
De ondervragingscommissie wil ook nog een aantal documenten vorderen uit de commissie die die aanpak bedacht. Het vorderen van documenten hoort eigenlijk bij het zwaardere middel van een parlementaire enquête, maar de Kamer wil het nu ook in kunnen zetten.
Na de verhoren wil de commissie nog voor het eind van het jaar het rapport met zijn bevindingen naar buiten brengen. Welke Kamerleden in de commissie komen, is nog niet bekend. De fracties mogen zelf bepalen of ze mee willen doen en wie ze afvaardigen.
Het opzetten van de parlementaire ondervraging zorgde in de Kamer voor het nodige gekissebis in procedurele vergaderingen. De irritatie tussen PvdA en GroenLinks liep hoog op en VVD en PvdA werden beschuldigd van vertragingstactieken.
NOS 23.06.2020 Opnieuw is er een fout gemaakt bij de afhandeling van de kinderopvangtoeslagaffaire. Hierdoor hebben ouders waarschijnlijk ten onrechte te horen kregen dat zij buiten de compensatie- en schaderegeling van de zogenoemde CAF-11-zaken vielen.
De Uitvoerings- en Herstelorganisatie Toeslagen, die in opdracht van het ministerie van Financiën de ouders moet compenseren, heeft verkeerde informatie geleverd aan de onafhankelijke commissie die de zaken van gedupeerde ouders beoordeelt.
Staatssecretaris Van Huffelen spreekt van een “ongelofelijk valse start van de hersteloperatie waar we net aan begonnen zijn” en noemt de fout onverteerbaar. Ook aan het begin van het Kamerdebat ging Van Huffelen door het stof en zei zij dat ze heel erg boos is.
De zaken van de ouders die dus op de verkeerde gronden zijn afgewezen, worden nu opnieuw door de onafhankelijke commissie beoordeeld.
De Uitvoerings- en Herstelorganisatie wordt helemaal doorgelicht en krijgt er versterking bij.
Telegraaf 23.06.2020 De compensatie van gedupeerde ouders in de toeslagenaffaire is al voor die goed en wel op gang is gekomen, de mist in gegaan. Staatssecretaris Van Huffelen moet meteen ingrijpen bij de organisatie die binnen de Belastingdienst verantwoordelijk is voor die compensatie.
Dat doet Van Huffelen omdat er vanuit de fiscus verkeerde informatie is doorgegeven aan de onafhankelijke commissie die moet oordelen of gedupeerde ouders recht hebben op een vergoeding voor het leed dat hen aangedaan is. „Een ongelofelijk valste start van de hersteloperatie waar we net mee begonnen zijn”, noemt de staatssecretaris die ontdekking.
Door de onjuiste informatie kan het zijn dat ouders ten onrechte een brief hebben gekregen dat ze geen recht hebben op compensatie. ’Onverteerbaar’, vindt de D66-bewindspersoon dat. Ze laat de zaken waarin ouders die brief hebben gekregen nu opnieuw onderzoeken. En ze neemt de herstelorganisatie ook meteen op de schop. Van Huffelen laat de opzet ervan doorlichten door een extern bureau en versterkt het management en de organisatie, schrijft ze aan de Tweede Kamer.
Daar wordt met ongeloof gereageerd op het nieuws van de staatssecretaris. In de Kamer leefden al zorgen over de herstelorganisatie, die is gevuld met mensen die al bij de Belastingdienst werkten. Wordt het dan niet de slager die zijn eigen vlees keurt, vroegen meerdere Kamerleden zich af.
Dat het nu meteen fout gaat bij de compensatie, slaat in als een bom. „Weer is het mis. Ongelooflijk”, zegt SP-Kamerlid Leijten. „De Belastingdienst lijkt maar wat te doen”, concludeert CDA-Kamerlid Omtzigt. En ook vanuit het D66 van Van Huffelen klinkt onthutsing. „Onbestaanbaar”, noemt Kamerlid Van Weyenberg de fouten van de fiscus. „Dit is dodelijk voor het vertrouwen in de organisatie.”
AD 23.06.2020 Doordat de Belastingdienst foute informatie heeft verstrekt, hebben gedupeerden in de toeslagenaffaire mogelijk ten onrechte te horen gekregen dat zij niet in aanmerking komen voor compensatie. Dat heeft staatssecretaris Alexandra van Huffelen (Financiën) zojuist laten weten aan de Tweede Kamer.
Pas vandaag is volgens Van Huffelen gebleken dat de Uitvoerings- en Herstelorganisatie Toeslagen (UHT) verkeerde gegevens heeft verstrekt. Het bekend worden hiervan is extra pijnlijk, omdat dit onderdeel van de Belastingdienst speciaal was opgezet om de afhandeling van de toeslagenaffaire in goede banen te leiden.
De zogenoemde commissie van wijzen, die bekijkt of ouders in aanmerking komen voor schadevergoeding, heeft mogelijk op basis van die foutief aangeleverde informatie onterechte besluiten genomen.
Van Huffelen ging bij aanvang van het debat over het functioneren van de Belastingdienst diep door het stof. ,,Dit had niet mogen gebeuren. Dit is een ongelooflijk valse start en ik ben er ontzettend boos over”, aldus Van Huffelen.
Om herhaling te voorkomen, grijpt de staatssecretaris in. Zo zullen alle dossiers van ouders die al te horen hebben gekregen dat zij niet in aanmerking komen voor schadevergoeding opnieuw worden beoordeeld door de commissie van wijzen. Daarnaast gaat een ‘onafhankelijke, externe’ partij meekijken of de informatie die de UHT verstrekt wel klopt en volledig is.
Ook worden de opzet en werking van de organisatie tegen het licht gehouden. ,,Deze fout is heel ernstig en moet zo snel mogelijk worden hersteld”, zei Van Huffelen, die benadrukte dat de commissie van wijzen geen blaam treft.
De Tweede Kamer reageerde vol ongeloof op het nieuws. ,,Dit kan niet. Er wordt informatie achtergehouden voor de commissie van wijzen. Ik verwacht persoonlijk handgeschreven excuses van medewerkers van de Belastingdienst. Ik ga dit niet meer meemaken”, aldus CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt.
Bom
Volgens Omtzigt en zijn SP-collega Renske Leijten waren er al eerder twijfels over de informatie die vanuit de Belastingdienst werd verstrekt. Zij kunnen moeilijk geloven dat Van Huffelen pas vandaag van de fouten op de hoogte werd gesteld.
,,Iedere keer voor een debat komt er weer een bom die we al aan zagen komen”, zei Leijten. Volgens haar bewijst de kwestie dat er helemaal geen rol moet zijn voor de dienst Toeslagen in de beoordeling van dossiers van de slachtoffers. ,,Kick de Belastingdienst helemaal uit het proces”, opperde zij.
Van Huffelen is dat vooralsnog niet van plan. Ook Omtzigt stuurt daar niet op aan. Hij is bang dat de compensatie daardoor alsnog vertraging oploopt. Wel is het volgens hem duidelijk dat gedupeerden ‘nooit meer’ vertrouwen zullen hebben in de Belastingdienst. Hij blijft er daarom op aandringen dat mensen inzage krijgen in hun volledige dossiers, die nu vaak incompleet zijn.
AD 23.06.2020 Janet Ramesar verloor alles door haar vermeende fraude met de kinderopvangtoeslag. Haar werk, haar gezondheid en haar zoontje.
,,Ik vertrouw niemand meer ’’
Ze draagt een smetteloos wit T-shirt, lichtblauwe jeans, strak leren jasje en sneakers. Haar lipstick minutieus aangebracht. Praten wil de 35-jarige Haagse liever in het plantsoen achter haar huis vlakbij Holland Spoor. ,,Niet binnen. Ik schaam me voor het interieur.’’ Een oude bank met gaten en voor sommige ramen vuilniszakken als gordijnen. ,,Dat gebeurt er als je diep in de schulden terecht komt. Ik heb weken gehad dat ik moest leven van 10 euro. Dan word je heel creatief met linzen en rijst.’’
Tien jaar geleden begon het. Ramesar had – volgens de Belastingdienst – niet aangetoond dat ze betaald had voor kinderopvang van haar zoontje. Ze had gefraudeerd, stelde de fiscus in 2015 definitief vast. ,,Ik had jaaropgaven niet aangeleverd, zeiden ze. Inmiddels heb ik mijn dossier, drie ordners dik. Dan lees je een brief waarin staat dat ik stukken niet aangeleverd heb en die gevraagde stukken zitten even verderop ertussen.’’
Iedere maand kwamen ze binnen: zes blauwe enveloppen met dwangbevelen van de Belastingdienst. Eén voor ieder jaar dat ze gefraudeerd zou hebben. Uitzichtloos. ,,40.000 euro moest ik terugbetalen.
Er kwam natuurlijk rente bij. En aanmaningskosten. Ik moest 1000 euro per maand terugbetalen. Ik had een goede baan, maar niet zo goed. Er volgde loonbeslag en dan ga je schuiven met rekeningen.’’
Ze verloor uiteindelijk haar baan op de financiële administratie bij BMW toen bekend werd dat ze in een schuldsaneringstraject zat en dat mag niet volgens de Wet op het Financieel Toezicht. Het slanke modepopje, zoals ze zichzelf in die tijd omschrijft, ging eraan onderdoor.
,,Ik kreeg er letterlijk grijze haren van, ik kreeg problemen met mijn hart, mijn gewicht schoot van 50 kilo naar 90 kilo en weer omlaag en weer omhoog. In 2017 lag ik depressief op bed. Eind 2018 had ik me erbij neergelegd dat dit mijn leven was: armoede en schulden.
Ik kon er zelfs om lachen. Vriendinnen raakte ik kwijt. Niet zozeer omdat ze me niet geloofden, maar ik werd gewoon niet meer uitgenodigd. Dat gebeurt als je nooit mee kunt omdat je geen geld hebt.’’
Verdedigen
Er zijn honderden mensen die wel 100.000 euro schuld hadden, die echt dakloos werden. Dan valt mijn geval nog mee
Ze gelooft het zelf bijna niet als ze de gebeurtenissen opsomt. ,,Ik ben ooit begonnen met een studie rechten en daar zat ik dan. Ik moest mezelf continu verdedigen tegen de Belastingdienst. In 2019 kreeg ik ook nog Veilig Thuis op mijn dak.
Ik moest 5 februari naar de school van mijn zoontje komen en kreeg daar te horen dat ik niet meer goed voor hem kon zorgen. Hij moest bij zijn vader gaan wonen. Het voelde als een overval. ‘Dan kun jij de hulp krijgen die je nu niet krijgt, mama’, zei hij. Huilend liep ik naar huis. Het zou tijdelijk zijn, maar het werd permanent.’’
Haar stem trilt als ze erover vertelt. Van alle shit in haar leven deed het afnemen van haar zoontje het meeste pijn. ,,Hij is 13 jaar en heeft door alle stress geen onbezorgde jeugd gehad. Het gaat nu weer goed met hem. Ik spreek hem elke dag en hij komt weer langs bij me.’’
Dakloos
Uit alle onderzoeken naar de toeslagenaffaire blijkt dat de Belastingdienst grove fouten heeft gemaakt. Vorige maand deed het ministerie van Financiën zelfs aangifte tegen de eigen ambtenaren van de Belastingdienst vanwege ‘beroepsmatige discriminatie’ en het ambtsmisdrijf ‘knevelarij’ ofwel het ‘vorderen of ontvangen van een betaling terwijl de ambtenaar weet dat die betaling niet verschuldigd is’.
Het verhaal van Janet Ramesar is niet uniek. ,,Er zijn honderden mensen die wel 100.000 euro schuld hadden, die echt dakloos werden. Dan valt mijn geval nog mee.’’
Deze week ging de staatssecretaris wederom door het stof voor de toeslagenaffaire. Ook de groep ouders waarin Janet valt krijgt het onterecht geïnde geld terug inclusief rente (ze loste al ruim 30.000 euro af van haar ‘schuld’) en zo’n 500 euro voor ieder halfjaar dat de onterechte beschuldigingen van fraude duurde. ,,En ik kan immateriële schade claimen.
Hoe bepaal je die? Eind juli heb ik mijn geld terug, is gezegd. Ik geloof het pas als het op mijn rekening staat. Het blijft de Belastingdienst, wie weet waar ze nu weer mee komen. De zure smaak verdwijnt nooit. Ik ben doodmoe en vertrouw helemaal niemand meer. Ik denk niet dat dat ooit nog goedkomt’’
,,En als het geld is gestort? Dan wil ik van mijn bewindvoerder af. Huurschuld afbetalen. Geld apart zetten voor de studie van mijn zoon. Gordijnen kopen en ik wil graag mijn studie rechten weer oppakken of aan het hbo sociaal juridische dienstverlening om andere mensen te kunnen helpen.’’
AD 23.06.2020 Wie dacht dat na de toeslagenaffaire het lek boven was bij de Belastingdienst, komt bedrogen uit. Vorige week bleek weer een nieuwe groep burgers slachtoffer van gemaakte fouten.
Het heeft tot afschuwelijke situaties geleid, aldus Pieter Omtzigt, CDA.
Een veelkoppig monster, zo noemt CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt de problemen bij de Belastingdienst. En SP-Kamerlid Renske Leijten spreekt van een ‘monsterlijk systeem’ waarin door ‘onderbezetting, automatisering en een angstcultuur onder ambtenaren’ burgers kunnen worden vermangeld door ambtelijke fouten.
Vandaag debatteert de Tweede Kamer voor de zoveelste keer over de Belastingdienst. Over de problemen om schenk- en erfbelasting te innen. De problemen bij het doen van aangifte door ondernemers. En zo nog een trits relatief kleine problemen vergeleken bij de toeslagenaffaire die ervoor zorgde dat er twee nieuwe staatssecretarissen kwamen en er een aantal nieuwe topambtenaren van buiten is aangetrokken om puin te ruimen bij de dienst.
Vorige week ontploften Leijten en Omtzigt in een Kamerdebat over een ‘zoveelste’ fout die is gemaakt. In de toeslagenaffaire bleek dat ouders ten onrechte verdacht werden van fraude met kinderopvangtoeslag.
Daarvoor tuigde het kabinet een compensatieregeling op. Die is tevens bedoeld voor ouders die onredelijk hard zijn geraakt door de strenge regels van de toeslagenwet. Wie één bonnetje niet kon overleggen, moest de toeslag voor een heel jaar terugbetalen. Het kabinet denkt dat zo’n 20.000 ouders voor de regeling in aanmerking komen.
Regeling
Wie sinds 2006 een groot bedrag aan kinderopvangtoeslag moest terugbetalen, kan bellen naar een speciaal gratis telefoonnummer: 0800-2358358. Dan wordt gekeken of de regels onredelijk zijn toegepast en kunt u eventueel geld terugkrijgen. Wie onderdeel was van een fraudeonderzoek (als u dat niet weet, kunt u daar naar vragen) kan in aanmerking komen voor een extra vergoeding.
,,Maar vorige zomer toen er al onderzoek werd gedaan naar de kinderopvangtoeslag, merkte ik dat er nog een groep ouders was die gedupeerd was door verkeerd handelen van de Belastingdienst’’, vertelt Leijten.
,,Ik kreeg brieven van ouders die in de problemen waren gekomen in een heel andere periode dan waarin de toeslagenaffaire speelde. Het bleek te gaan om mensen die door de Belastingdienst het stempel Opzet/Grove Schuld opgeplakt hadden gekregen. Vaak zonder dat ze het wisten.’’
En dat stempel kreeg je soms al om de meest pietluttige dingen, vertelt Omtzigt. ,,Bijvoorbeeld omdat er op één pagina van een contract een handtekening ontbrak. En als je eenmaal dat stempel had, kwam je ook niet in aanmerking voor een betalingsregeling: alles moet in twee jaar worden terugbetaald. Een nog onbekend aantal mensen kwam zo buiten hun schuld in de problemen. Het heeft tot afschuwelijke situaties geleid.’’
Onredelijk hard
Toen knapte er even iets in mijn hoofd, aldus Renske Leijten, SP.
Terwijl Leijten en Omtzigt met het kabinet overlegden om ook deze groep gedupeerden toegang te geven tot de compensatieregeling, kwam ineens een interne notitie van de Belastingdienst boven water waaruit bleek dat ambtenaren wisten dat deze groep mensen onredelijk hard werd geraakt. ,,En toen knapte er even iets in mijn hoofd’’, zegt Leijten.
,,Het kabinet zei maandenlang: we hebben de problemen in de gaten. Er is een commissie onder leiding van oud-minister Donner opgezet. Maar de Belastingdienst heeft de commissie helemaal niets over de problemen met deze groep mensen verteld. Dus werd er in de compensatieregeling die Donner adviseerde ook niets voor hen geregeld.’’
Omtzigt spreekt van een patroon. ,,Uit dit document blijkt dat ambtenaren zelf ook zagen dat de manier waarop mensen het Opzet/Grove Schuld-stempel kregen, niet deugde. Zo werd er niet – wat volgens de regels moet – altijd door een tweede ambtenaar gecontroleerd of het stempel terecht was.
En het ergste is: de Belastingdienst probeerde niet uit zichzelf die fout recht te zetten. In plaats daarvan werd het document achtergehouden.’’
Boos
Kamerleden zouden niet voor Sherlock Holmes moeten hoeven spelen, aldus Pieter Omtzigt, CDA.
Beide Kamerleden zijn nog boos. Omtzigt: ,,Er kunnen altijd fouten worden gemaakt in een organisatie. Maar bij de Belastingdienst moet elke fout eerst ontdekt worden door de Tweede Kamer voor die wordt rechtgezet! Mensen zijn knetterhard geraakt. Schrijnende verhalen.
Maar in plaats dat de Belastingdienst zelf aan de bel trekt als ze zien dat er iets niet klopt, houden ze bewijs daarvoor achter. En dit is niet de eerste keer. Wat is dit voor een land? Kamerleden zouden niet voor Sherlock Holmes moeten hoeven spelen!’’
Leijten wijdt de problemen aan meerdere oorzaken. Er werken 30.000 mensen bij de Belastingdienst. ,,Die zien vaak dat er dingen mis gaan, bijvoorbeeld als er heel veel mensen over iets klagen bij de Belastingtelefoon.
Maar vervolgens blijft dat hangen in de managementlaag bij de verschillende locaties, projectteams en het ministerie. Dan zijn er nog enorme ict-problemen, waardoor veel informatie verloren gaat.
En er is veel geautomatiseerd. Zo kunnen mensen die dachten dat iets was opgelost ineens nog twaalf brieven op een dag krijgen van de Belastingdienst met andere besluiten of vragen om extra informatie.’’
Rechtspositie
Volgens Omtzigt is de rechtspositie van burgers te zwak tegenover de Belastingdienst. ,,We zagen in de toeslagenaffaire al hoe mensen het soms onmogelijk is gemaakt om tegen een besluit in beroep te gaan. En dat geldt ook voor mensen met het stempel Opzet/Grove Schuld. Maar waar grote bedrijven rulings krijgen, kan een burger niet eens rechten ontlenen aan een antwoord dat je krijgt van de Belastingtelefoon.’’
Ons belasting- en toeslagenstelsel is enorm ingewikkeld, erkennen de Kamerleden. Juist daarom zou de fiscus meer oog moeten hebben voor de gevolgen voor mensen. Ook de politiek moet zich dat aantrekken, zeggen ze. ,,Veel ambtenaren zijn cynisch over hun leiding en over de politiek. Dat begrijp ik wel. Maar als wij van de Belastingdienst niet horen wat er mis gaat, kunnen we er ook niets aan doen.’’
En de volgende schandalen dienen zich alweer aan, verzucht Omtzigt. Hij zegt nog niet klaar te zijn met de Belastingdienst: ,,Mijn mailbox zit vol. Er zijn niet alleen fouten gemaakt bij de kinderopvangtoeslag.’’
Het MH17-proces werd uitgesteld tot 22 juni 2020. De verdediging moest namelijk eerst nog de tijd krijgen om het omvangrijke dossier te lezen, aldus de rechtbank.
Igor Girkin, Sergei Doebinski, Oleg Poelatov en Leonid Ghartsjenko
De rechtszaak over het neerhalen van vlucht MH17 in 2014 begon twee weken geleden onder grote internationale belangstelling. Er staan vier verdachten terecht: drie Russen en een Oekraïner.
Zij waren volgens het Openbaar Ministerie hoofdrolspelers bij het neerzetten en weghalen van de raketinstallatie waarmee het vliegtuig werd neergeschoten. Bij de ramp kwamen 298 mensen om het leven, onder wie 196 Nederlanders.
AD 23.06.2020
Zittingsdag 22.06.2020 Rechtbank Schiphol
Tientallen getuigen en deskundigen wil de verdediging in het MH17-proces horen. De advocaten zeiden vandaag dat het Openbaar Ministerie niet goed heeft onderzocht of de MH17 door iets anders dan een Buk-raket kan zijn neergeschoten.
Hun tactiek is Twijfel zaaien, constateert Marieke de Hoon, internationaal strafrechtdeskundige bij de Vrije Universiteit in Amsterdam. Volgens haar roept de verdediging bewust heel veel vragen op.
“De advocaten hoeven niet de onschuld van hun cliënt te bewijzen. Het is genoeg om de rechtbank ervan te overtuigen dat er niet genoeg wettig en overtuigend bewijs is dat de Buk-raket de enige mogelijkheid was.”
Terugblik zitting 22.06.2020
Bij de hervatting van het MH17-proces in de rechtbank van Schiphol leverden de advocaten van verdachte Oleg Poelatov direct flinke kritiek op het Onderzoek van het OM. ,,Is dit dossier, na onderzoek met zoveel beperkingen, wel voldoende betrouwbaar om een uitspraak op te gaan doen?”, vraagt advocaat Boudewijn van Eijck zich af.
Bijna zes jaar heeft het Openbaar Ministerie inmiddels onderzoek gedaan naar de crash van vlucht MH17. Nu, drie maanden na de start van het proces, is het aan de verdediging van verdachte Oleg Poelatov om te vertellen wat er volgens hen nog verder onderzocht moet worden.
Zijn Nederlandse advocaten Sabine ten Doesschate en Boudewijn van Eijck beklaagden zich eerder in het proces te weinig voorbereidingstijd te hebben gehad om de tienduizenden pagina’s van het dossier door te kunnen lezen.
De advocaten gaven vanmorgen direct zware kritiek op het onderzoek: ,,Er is veel tijd, geld en mankracht in dit onderzoek gestopt. Dat is op zich bewonderenswaardig en past bij het belang. Maar de hoeveelheid verricht onderzoek is geen garantie voor succes.
Er waren veel obstakels en dat heeft gevolgen. Bijvoorbeeld: er is geen onderzoek geweest op de crashsite. Die site is 4 maanden onbeheerd geweest. Dus het is niet uit te sluiten dat bewijs verloren is gegaan of is gecompromitteerd.”
Buk-scenario
Advocaat Van Eijck stelt dat het lijkt alsof ‘het buk-scenario overeind gehouden moest worden’. ,,Was de vader niet de wens van de gedachte? Dat zal nader onderzoek moeten uitwijzen.” Het Joint Investigation Team (JIT) gaf op persconferenties steeds hetzelfde beeld, stelt de verdediging.
,,Het OM heeft altijd uit willen gaan van dit scenario, ze hebben nooit iets anders laten zien aan de media. Ze hebben geen oproep gedaan aan getuigen die mogelijk wilden vertellen over andere scenario’s. Er is geen oproep gedaan aan leden van de Oekraïense luchtmacht die eventueel wilden vertellen over een air-to-air-raket die MH17 heeft getroffen.”
Daarmee doelt de advocaat op een, door het OM ontkend scenario, dat MH17 mogelijk door gevechtsvliegtuig is neergehaald. Van Eijck: ,,De waarheidsvinding staat in dit dossier op enorme achterstand.
Wie gelooft er nu nog ander scenario dan diegene die het OM vertelt? “ Verdediging kondigt aan nog veel getuigen te willen horen. ,,Al was het maar om te voorkomen dat deze zaak ooit herzien zal moeten worden door Hoge Raad.”
Zo wil de verdediging dat er vooral meer onderzoek komt naar het zogenoemde ‘warplane-scenario’. Volgens die theorie zou een Oekraïens gevechtsvliegtuig zich ‘verscholen’ hebben achter MH17. ,,Er zijn aanwijzingen in het dossier om dat verder te onderzoeken. ,,Hoe onwaarschijnlijk dat menselijk schild-scenario ook ons eerst klonk, het moet wel onderzocht worden. Is er wel echt een Buk afgeschoten? En op wie was die dan gericht?”
Getuigen horen
De advocaten willen daarom een reeks aan (nieuwe) getuigen horen: luchtverkeersleiders die in die periode in Oekraïne werkten, bewoners die zeggen een tweede vliegtuig gezien te hebben en journalisten die met bewoners spraken. Verschillende van die getuigenissen zijn overigens al jaren bekend en door het OM als onbetrouwbaar beoordeeld.
Daarnaast moeten ex-collega’s en Oekraïense politiemensen ondervraagd worden over de dood van de Oekraïense gevechtspiloot Voloshyn. Hij was in 2014 actief in de regio, maar heeft later (volgens een BBC-bericht) zelfmoord gepleegd. ,,We willen die mensen ondervragen of de dood van Voloshyn mogelijk te maken heeft met zijn rol in het neerhalen van MH17.”
De verdediging stelde eerder al veel vragen te hebben over waarom het Oekraïense luchtruim op die 17e juli 2014 nog niet was gesloten voor burgerluchtvaartverkeer.
Geen van de vier verdachten is tot nu toe in de rechtbank verschenen. Oleg Poelatov is de enige van de vier verdachten, drie Russen en een Oekraïner, die zich door advocaten laat vertegenwoordigen tijdens het proces. Zijn advocaten stelden eerder deze maand echter vanwege de coronacrisis nog nauwelijks met hun cliënt te hebben kunnen overleggen. Poelatov wordt ervan verdacht betrokken te zijn geweest bij het vervoer van de BUK-raket.
Bij de crash van vlucht MH17, onderweg van Amsterdam naar Kuala Lumpur in Maleisië, kwamen alle 298 inzittenden om het leven. Volgens het Openbaar Ministerie is het vliegtuig neergehaald door een buk-raket die werd afgeschoten vanaf grondgebied dat in handen was van door Rusland gesteunde Oekraïense separatisten. De lanceerinstallatie zou, volgens de onderzoeker, afkomstig zijn van de 53e Russische luchtafweerbrigade.
NRC 24.06.2020
Terugblik zitting 23.06.2020
Het was de tweede dag in het MH17-proces waarop advocaten Sabine ten Doesschate en Boudewijn van Eijck hun onderzoekwensen naar voren mochten brengen.
Maandag maakte de verdediging duidelijk het onderzoek van het Openbaar Ministerie (OM) naar de ramp met het toestel van Malaysia Airlines in juli 2014 onbetrouwbaar te vinden.
De advocaten van Oleg Pulatov, een verdachte in het MH17-proces, hebben dinsdag aan de rechtbank Den Haag gevraagd getuigen te horen die meer duidelijkheid kunnen bieden over de afstand die buk-raket kan afleggen en de in het dossier opgenomen getapte telefoongesprekken.
Het OM bracht eerder naar voren hier niet van uit te gaan, omdat justitie ervan overtuigd is dat de buk-raket is afgevuurd vanaf een landbouwveld bij Pervomaiskyi. Dat gebied was in handen van de separatisten die aansluiting bij Rusland zochten.
Verdediging is benieuwd naar manier van vertalen
Een ander heikel punt is volgens de verdediging de onderschepte gesprekken die worden toegeschreven aan de verdachten van betrokkenheid bij het neerhalen van MH17, onder wie Pulatov. Deze zijn verstrekt door de Oekraïense geheime dienst SBU.
De advocaten willen weten of de gesprekken op de juiste manier zijn vertaald en hoe de stem van Pulatov zou zijn herkend.
De verdediging in het MH17-proces wil nog meer dan 100 getuigen horen voordat er echt begonnen kan worden met een inhoudelijke behandeling van de zaak tegen vier verdachten. “Wij hebben geen zes jaar nodig, zoals het OM, maar we hebben wel meer tijd nodig om ons onderzoek te doen”, zegt advocaat Sabine ten Doesschate die in het proces de Russische verdachte Oleg Poelatov vertegenwoordigt.
Ten Doesschate vindt dat het onderzoek van het OM op veel punten tekortschiet. “Het is zorgelijk en verontrustend als je niet kunt vertrouwen op het OM.”
OM-onderzoek onbetrouwbaar’
Gisteren noemde de verdediging het onderzoek van het OM al onbetrouwbaar. “Koste wat kost” probeert het OM de versie van een Buk-raket te bewijzen, terwijl andere aanwijzingen en feiten die een andere kant op wijzen worden genegeerd, meent de verdediging van Poelatov. Volgens het OM was Poelatov betrokken bij het transport van het wapen waarmee vlucht MH17 is neergehaald.
Terugblik zitting 26.06.2020
Het Openbaar Ministerie (OM) heeft vrijdag nieuw bewijs gepresenteerd waaruit blijkt dat vlucht MH17 is neergehaald met een buk-raket. Het is een reactie van justitie op de verzoeken van de verdediging om alternatieve scenario’s voor de ramp met het toestel van Malaysia Airlines te onderzoeken met het horen van getuigen.
De officieren van justitie toonden voor de rechtbank van Den Haag enkele foto’s waarop metalen fragmenten te zien zijn die in de sponning van het toestel en in de lichamen van slachtoffers van MH17 zijn gevonden.
Uit onderzoek is gebleken dat deze metalen afkomstig zijn van een en dezelfde buk-raket. Onderzoekswensen van de verdediging om te kunnen achterhalen of MH17 is neergeschoten door een gevechtsvliegtuig moeten volgens het OM daarom moeten worden afgewezen.
AD 04.07.2020
Terugblik zitting 03.07.2020
De verdediging van MH17-verdachte Oleg Poelatov mag met een eigen expert nader onderzoek doen naar het vliegtuigwrak in een hangar van luchtmachtbasis Gilze-Rijen. Veel andere verzoeken van de verdediging zijn afgewezen of worden later pas door de rechter behandeld.
De advocaten van Poelatov kunnen zo onderzoek doen naar mogelijke andere oorzaken voor het neerstorten van de Boeing 777 van Malaysia Airlines op 17 juli 2014. Daarnaast mogen de advocaten enkele nieuwe getuigen horen, onder wie specialisten op het gebied van Bukraketten. Dat bepaalde de rechtbank vrijdagmiddag in een zitting van het MH17-proces.
De rechtbank wil ook dat er een nieuwe poging wordt gedaan om Amerikaanse satellietbeelden te bemachtigen. Amerika stelt de lancering te hebben waargenomen, maar heeft die beelden nog niet willen openbaren. Wel mocht de MIVD de beelden bekijken. Omdat een verzoek tot het vrijgeven van de satellietbeelden alweer vier jaar geleden is, wil de rechtbank dat er een nieuwe poging wordt gedaan.
Extra tijd
Veel andere verzoeken van Poelatovs verdediging, zoals het horen van veel getuigen, wees de rechtbank af of doet het pas uitspraak in november. Volgens rechtbankvoorzitter Hendrik Steenhuis moet de verdediging eerst beter motiveren waarom het die verzoeken doet. Zo wil de verdediging onderzoek doen naar een andere toedracht van de ramp dan het neerhalen door een Bukraket. De rechtbank wil eerst horen of de verdediging het Bukscenario betwist.
De rechtbank geeft de verdediging tot 2 november de tijd om alle onderzoekswensen nader uit te werken. Eerder klaagden advocaten Boudewijn van Eijck en Sabine ten Doesschate daarvoor te weinig tijd te hebben gehad. Bovendien stelden ze vanwege de coronacrisis hun cliënt niet te hebben kunnen opzoeken in Rusland. De rechtbank gaat ervan uit dat hen nu voldoende tijd wordt gegeven om Poelatov te ontmoeten.
Het MH17-proces wordt op 31 augustus 2020 hervat.
Herdenking MH17 aangepast
Telegraaf 29.06.2020
Lees hier het verloop van het proces van verslaggevers;
NU 03.07.2020 De rechtbank Den Haag heeft vrijdag ingestemd met het verzoek van de verdediging om een deskundige te horen over de maximale afstand die een buk-raket van het type waarmee vlucht MH17 neergehaald zou zijn kan afleggen.
Ook moeten getuigen worden gehoord die meer duidelijkheid kunnen verschaffen over of een buk-raket het toestel van Malaysia Airlines wellicht bij vergissing heeft geraakt en het werkelijke doelwit een gevechtsvliegtuig was.
Sabine ten Doesschate en Boudewijn van Eijck, de advocaten van verdachte Oleg Pulatov, brachten op 23 juni naar voren dat het type buk-raket waarmee MH17 is neergehaald een langere afstand zou kunnen afleggen dan het Openbaar Ministerie (OM) zei.
Als dit het geval is, zou ook het gebied van waaruit de raket afgevuurd zou kunnen groter zijn, en zou het dus ook om een buk-raket van de Oekraïense strijdkrachten kunnen gaan. Volgens de verdediging beschikte Oekraïne over 96 buk-raketten uit de 9M38-serie.
De rechtbank besloot daarom dat een deskundige van Almaz-Antey, fabrikant van onder meer buk-raketten, gehoord moet worden.
Raketinstallatie die MH17 neerhaalde heeft unieke ‘vingerafdruk’
VS opnieuw verzocht om radarbeelden
Ook wil de rechtbank dat de Verenigde Staten opnieuw worden verzocht om radarbeelden, waarop de lancering van een buk-raket te zien zou zijn, vrij te geven. Dit is tot nu toe afgewezen door de Amerikanen, omdat het om staatsgeheimen zou gaan.
Daarnaast wordt de verdediging in staat gesteld om met een eigen deskundige de schade aan de wrakstukken van MH17 te beoordelen.
De rechtbank ziet nog geen direct belang voor de verdediging om extra onderzoek te doen naar scenario’s waarin MH17 neergehaald zou zijn door een gevechtsvliegtuig.
De rechtbank wees erop dat Pulatov nog geen inhoudelijke verklaring over zijn eigen rol heeft afgelegd. Als hij bijvoorbeeld beweert heel ergens anders te zijn geweest, vervalt het belang om de alternatieve scenario’s te onderzoeken.
AD 03.07.2020 De verdediging van MH17-verdachte Oleg Poelatov mag met een eigen expert nader onderzoek doen naar het vliegtuigwrak in een hangar van luchtmachtbasis Gilze-Rijen. Veel andere verzoeken van de verdediging zijn afgewezen of worden later pas door de rechter behandeld.
De advocaten van Poelatov kunnen zo onderzoek doen naar mogelijke andere oorzaken voor het neerstorten van de Boeing 777 van Malaysia Airlines op 17 juli 2014. Daarnaast mogen de advocaten enkele nieuwe getuigen horen, onder wie specialisten op het gebied van Bukraketten. Dat bepaalde de rechtbank vrijdagmiddag in een zitting van het MH17-proces.
De rechtbank wil ook dat er een nieuwe poging wordt gedaan om Amerikaanse satellietbeelden te bemachtigen. Amerika stelt de lancering te hebben waargenomen, maar heeft die beelden nog niet willen openbaren. Wel mocht de MIVD de beelden bekijken. Omdat een verzoek tot het vrijgeven van de satellietbeelden alweer vier jaar geleden is, wil de rechtbank dat er een nieuwe poging wordt gedaan.
Extra tijd
Veel andere verzoeken van Poelatovs verdediging, zoals het horen van veel getuigen, wees de rechtbank af of doet het pas uitspraak in november. Volgens rechtbankvoorzitter Hendrik Steenhuis moet de verdediging eerst beter motiveren waarom het die verzoeken doet. Zo wil de verdediging onderzoek doen naar een andere toedracht van de ramp dan het neerhalen door een Bukraket. De rechtbank wil eerst horen of de verdediging het Bukscenario betwist.
De rechtbank geeft de verdediging tot 2 november de tijd om alle onderzoekswensen nader uit te werken. Eerder klaagden advocaten Boudewijn van Eijck en Sabine ten Doesschate daarvoor te weinig tijd te hebben gehad. Bovendien stelden ze vanwege de coronacrisis hun cliënt niet te hebben kunnen opzoeken in Rusland. De rechtbank gaat ervan uit dat hen nu voldoende tijd wordt gegeven om Poelatov te ontmoeten.
NU 26.06.2020 Het Openbaar Ministerie (OM) heeft vrijdag nieuw bewijs gepresenteerd waaruit blijkt dat vlucht MH17 is neergehaald met een buk-raket. Het is een reactie van justitie op de verzoeken van de verdediging om alternatieve scenario’s voor de ramp met het toestel van Malaysia Airlines te onderzoeken met het horen van getuigen.
De officieren van justitie toonden voor de rechtbank van Den Haag enkele foto’s waarop metalen fragmenten te zien zijn die in de sponning van het toestel en in de lichamen van slachtoffers van MH17 zijn gevonden.
Uit onderzoek is gebleken dat deze metalen afkomstig zijn van een en dezelfde buk-raket. Onderzoekswensen van de verdediging om te kunnen achterhalen of MH17 is neergeschoten door een gevechtsvliegtuig moeten volgens het OM daarom moeten worden afgewezen.
Daarnaast is de stelling van Sabine ten Doesschate, een van de advocaten van verdachte Oleg Pulatov, dat een buk-raket een maximale afstand van 55 kilometer kan afleggen en niet 36 zoals het OM had gesteld, onjuist.
De officier van justitie stelde echter dat het type buk-raket waar de verdediging op doelt, niet de buk-raket is waarmee MH17 is neergehaald. Dat type buk-raket heeft wel degelijk een maximum bereik van 36 kilometer, aldus het OM.
Wel stemde het OM in met het verzoek tot nader onderzoek naar de locatie vanwaar de buk-raket zou zijn afgevuurd. Het OM gaat ervan uit dat dit een landbouwveld bij Pervomaiskyi is. Bevindingen van deskundigen kunnen dan naast elkaar worden gelegd.
MH17-proces gaat verder: de vier verdachten
Tapgesprekken voor het eerst afgespeeld
Het OM liet vrijdag ook voor het eerst tapgesprekken die de betrokkenheid van Pulatov, maar ook de andere drie verdachten van het neerhalen van MH17, zouden bevestigen.
Zo hoort Pulatov van medeverdachte Sergey Dubinskiy op 16 juli 2014, een dag voor de ramp, dat er een buk onderweg is en als die aangekomen is, direct richting Pulatov wordt gebracht.
“Om 19:52 uur bellen Pulatov en Dubinskiy met elkaar”, aldus de officier uren na het neerhalen van MH17. “In dat gesprek vraagt Dubinskiy: ‘Zeg, en heeft onze buk geschoten of niet?’ Pulatov zegt dan: ‘De buk heeft een Sushka neergehaald nadat de Sushka de Boeing heeft neergeschoten.”
Met de Sushka wordt een Oekraïens militair vliegtuig bedoeld, maar deze is die dag nooit neergehaald.
Beslissingen worden genomen op 3 juli
De officier zei dat als het gaat om de kwaliteit en betrouwbaarheid van heimelijk opgenomen gesprekken, het goed is om een Nederlandse teamleider van de politie te horen. De opnamen zijn verstrekt door de Oekraïense geheime dienst SBU en daarmee volgens de verdediging niet per definitie betrouwbaar.
Het is de rechtbank die op 3 juli zal beslissen welke onderzoekswensen worden toegewezen.
NOS 23.06.2020 De verdediging in het MH17-proces wil nog meer dan honderd getuigen horen voordat er echt begonnen kan worden met een inhoudelijke behandeling van de zaak tegen vier verdachten. “Wij hebben geen zes jaar nodig, zoals het OM, maar we hebben wel meer tijd nodig om ons onderzoek te doen”, zegt advocaat Sabine ten Doesschate die in het proces de Russische verdachte Oleg Poelatov vertegenwoordigt.
Ten Doesschate vindt dat het onderzoek van het OM op veel punten tekortschiet. “Het is zorgelijk en verontrustend als je niet kunt vertrouwen op het OM.”
‘Bereik Buk-raket groter dan OM zegt’
Het OM zegt te kunnen bewijzen dat vlucht MH17 is neergehaald door een Russisch Buk-raket, die is afgeschoten vanaf een landbouwveld dat onder controle stond van pro-Russische separatisten. Alle andere versies zijn wel onderzocht, maar door het OM terzijde geschoven.
De verdediging vindt de onderzoeken naar de alternatieve versies onvoldoende. De variant waarbij vlucht MH17 is neergehaald door een Oekraïense Buk vanaf een heel andere locatie is volgens de Nederlandse advocaten van Poelatov niet volledig onderzocht.
“Op basis van de informatie die wij nu hebben is het niet mogelijk die variant nu al uit te sluiten”, zegt Sabine ten Doesschate vandaag. Volgens de advocaten is het maximale bereik van een Buk-raket veel groter dan het OM heeft aangegeven, en daarmee komt volgens de verdediging ook een Oekraïense Buk weer in beeld.
De advocaten willen daarom inzage in afgeluisterde gesprekken van het Oekraïense leger en ze willen ook meer experts en betrokkenen horen over de inzet van Oekraïense Buk-raketten.
De verdediging trok de authenticiteit van de afgeluisterde gesprekken niet in twijfel, maar had wel vragen bij de conclusies die op basis van deze gesprekken worden getrokken. “Alle verwijten aan onze cliënt zijn voor 100 procent gebaseerd op afgeluisterde telefoongesprekken. Daarom willen we onderzoeken of het aangedragen bewijs betrouwbaar is.”
‘OM-onderzoek onbetrouwbaar’
Gisteren noemde de verdediging het onderzoek van het OM al onbetrouwbaar. “Koste wat kost” probeert het OM de versie van een Buk-raket te bewijzen, terwijl andere aanwijzingen en feiten die een andere kant op wijzen worden genegeerd, meent de verdediging van Poelatov. Volgens het OM was Poelatov betrokken bij het transport van het wapen waarmee vlucht MH17 is neergehaald.
De verdediging wil ook dat het ontslag van medewerkers van de Oekraïense justitie wordt onderzocht. Dit jaar werd een groot deel van de medewerkers die in Oekraïne betrokken waren bij het onderzoek ontslagen. Dit zou zijn gebeurd in het kader van een anti-corruptieaanpak van de nieuwe president. De verdediging wil onderzoeken of de objectiviteit van het onderzoek door deze mensen in gevaar is gebracht.
Het OM zal vrijdag reageren op de onderzoeken die de verdediging nog wil laten uitvoeren. De rechtbank beslist eind volgende week welke getuigen nog gehoord moeten worden.
NU 23.06.2020 De advocaten van Oleg Pulatov, een verdachte in het MH17-proces, hebben dinsdag aan de rechtbank Den Haag gevraagd getuigen te horen die meer duidelijkheid kunnen bieden over de afstand die een buk-raket kan afleggen en de in het dossier opgenomen getapte telefoongesprekken.
Het was de tweede dag in het MH17-proces waarop advocaten Sabine ten Doesschate en Boudewijn van Eijck hun onderzoekwensen naar voren mochten brengen.
Maandag maakte de verdediging duidelijk het onderzoek van het Openbaar Ministerie (OM) naar de ramp met het toestel van Malaysia Airlines in juli 2014 onbetrouwbaar te vinden.
Daarop voortbordurend vroegen de advocaten om de algemeen directeur van Almaz-Antey, fabrikant van onder meer buk-raketten, te mogen horen. Volgens de verdediging had de buk-raket een groter bereik dan het OM heeft gemeld.
Het gevolg zou kunnen zijn dat niet langer uitgesloten kan worden dat MH17 is neergehaald door Oekraïens luchtafweergeschut. Volgens de advocaten beschikte Oekraïne over 96 buk-raketten van het type waarmee het toestel volgens justitie is neergehaald.
Het OM bracht eerder naar voren hier niet van uit te gaan, omdat justitie ervan overtuigd is dat de buk-raket is afgevuurd vanaf een landbouwveld bij Pervomaiskyi. Dat gebied was in handen van de separatisten die aansluiting bij Rusland zochten.
Verdediging is benieuwd naar manier van vertalen
Een ander heikel punt is volgens de verdediging de onderschepte gesprekken die worden toegeschreven aan de verdachten van betrokkenheid bij het neerhalen van MH17, onder wie Pulatov. Deze zijn verstrekt door de Oekraïense geheime dienst SBU.
De advocaten willen weten of de gesprekken op de juiste manier zijn vertaald en hoe de stem van Pulatov zou zijn herkend.
Het OM zal vrijdag reageren op de onderzoekswensen van de verdediging. Het is aan de rechtbank welke verzoeken worden toegewezen. Naar verwachting neemt de rechtbank op 3 juli een beslissing over de onderzoekswensen.
NOS 22.06.2020 Tientallen getuigen en deskundigen wil de verdediging in het MH17-proces horen. De advocaten zeiden vandaag dat het Openbaar Ministerie niet goed heeft onderzocht of de MH17 door iets anders dan een Buk-raket kan zijn neergeschoten.
Hun tactiek is twijfel zaaien, constateert Marieke de Hoon, internationaal strafrechtdeskundige bij de Vrije Universiteit in Amsterdam. Volgens haar roept de verdediging bewust heel veel vragen op. “De advocaten hoeven niet de onschuld van hun cliënt te bewijzen. Het is genoeg om de rechtbank ervan te overtuigen dat er niet genoeg wettig en overtuigend bewijs is dat de Buk-raket de enige mogelijkheid was.”
En dus kwamen vandaag in de rechtszaal allerlei theorieën langs. Oekraïense gevechtsvliegtuigen zouden met het neerschieten van MH17 te maken hebben, de Oekraïense veiligheidsdienst zou het onderzoek hebben beïnvloed en de inslagen in de wrakstukken zouden niet van een Buk-raket afkomstig kunnen zijn.
Over de geloofwaardigheid van die kritiekpunten wil Marieke de Hoon zich niet uitlaten. “De verdediging doet zijn werk, het is tactiek. Het is nu aan de rechtbank om geen onzinnige onderzoeken toe te laten en af te wegen wat er nodig is voor een eerlijk proces.”
‘Losse eindjes’
Volgens het Openbaar Ministerie leidt het bewijs naar slechts één mogelijkheid: de MH17 is in juli 2014 neergeschoten met een Buk-raket. Die is afgevuurd vanuit een gebied dat onder controle stond van pro-Russische rebellen. De Buk-installatie werd volgens het OM geleverd door Rusland. Alle andere scenario’s sluit het OM uit.
Dat is niet terecht, vinden de raadslieden van een van de Russische verdachten in de zaak. “Wij hebben in korte tijd veel losse eindjes gevonden”, zegt advocaat Sabine ten Doesschate. “Andere scenario’s dan de Buk-raket zijn niet of niet volledig onderzocht, terwijl daar toch reële aanwijzingen voor te vinden zijn.”
Vandaag vroegen de advocaten de rechtbank om tientallen getuigen en deskundigen te horen, variërend van mensen die straaljagers hebben gezien toen de MH17 werd neergeschoten tot militaire deskundigen.
“Ik kan me niet aan de indruk onttrekken dat het een strategische keuze is om heel veel verzoeken te doen, omdat het dan voor de rechtbank lastiger wordt om overal nee op te zeggen”, zegt De Hoon. “En als de rechtbank toch heel veel verzoeken afwijst, dan is al snel het beeld geschapen van een oneerlijk proces.”
‘Niet fijn voor nabestaanden’
Voor nabestaanden was het moeilijk om aan te horen hoe de bevindingen van het internationale onderzoeksteam in twijfel werden getrokken, zegt Piet Ploeg. Hij is voorzitter van de Stichting Vliegramp MH17 en was met een klein groepje nabestaanden aanwezig bij de zitting vandaag.
“We hadden het wel verwacht natuurlijk, maar je moet toch je best doen om niet geïrriteerd te raken. Alles werd ter discussie gesteld. Het leek één grote afleidingsmanoeuvre om verdeeldheid en twijfel te zaaien.”
Volgens Ploeg zullen de onderzoekswensen van de verdediging hoe dan ook veel extra tijd kosten. “Het is blijkbaar onderdeel van het spel, maar niet fijn voor nabestaanden.”
Neergeschoten
Toch was er vandaag ook consensus: zowel de advocaten als het OM sluiten uit dat de MH17 is neergestort na een explosie aan boord. Beide partijen zijn het er dus over eens dat het vliegtuig is neergeschoten.
Maar als dat niet door een Buk-raket was, welk scenario vindt de verdediging zelf dan het meest aannemelijk? Daarop wilde advocaat Ten Doesschate vandaag nog geen antwoord geven. “Zover zijn we nog niet. We zijn nu bezig met wat nog nader onderzocht moet worden. De waarheid is uiteindelijk het doel waar we allemaal op uit zijn.”
RTL 22.06.2020 De advocaten van MH17-verdachte Oleg Poelatov hebben kritiek op het onderzoek naar het neerhalen van MH17. Het is alles behalve volledig, er is sprake van een mediaoffensief en er wordt met een ‘door Oekraïne ontworpen venster’ naar de werkelijkheid gekeken, zeiden ze tijdens de rechtszaak.
Poelatov is de enige van de vier verdachten die zich door advocaten laat vertegenwoordigen, de andere drie hebben niets van zich laten horen. Poelatov wordt er samen met twee anderen van verdacht dat zij de Buk-lanceerinstallatie hebben vervoerd naar het oorlogsgebied in Oost-Oekraïne. De vierde verdachte is rebellenleider Igor Girkin uit Oost-Oekraïne. Ze zijn geen van vieren zelf bij het proces aanwezig.
Tegen de stroom in zwemmen
“Wij zullen als eerste partij kritiek gaan leveren op het onderzoek. We realiseren ons dat we tegen de stroom in zwemmen”, zeiden de advocaten Boudewijn van Eijck en Sabine ten Doesschate aan het begin van de dag. Sindsdien plaatsen ze volgens verslaggever Rik Konijnenbelt, die bij de rechtszaak in het Justitieel Complex op Schiphol is, veel kanttekeningen bij het onderzoek en het door het OM opgebouwde dossier.
Een van de problemen die de advocaten met het onderzoek hebben, is dat de crashsite zeker vier maanden niet bereikbaar was voor het onderzoeksteam. Daardoor zou er materiaal kunnen zijn weggehaald of bijgelegd. Ook zijn volgens de verdediging veel getuigen aangedragen door Oekraïne: “Maar hoe zij zijn geselecteerd, en wie er niet zijn doorgestuurd, dat is niet duidelijk.”
Overhaaste beslissing
Volgens de advocaten is de beslissing om Poelatov te vervolgen overhaast genomen. “De noodzaak om iemand te vervolgen heeft geprevaleerd boven duidelijkheid.” Ze hebben daarnaast kritiek op het beeld dat het internationale onderzoeksteam JIT heeft neergezet. “Alle persconferenties werden live uitgezonden op tv en de informatie verscheen direct daarna op de website van onder meer de politie en het Openbaar Ministerie.”
Schutter, Adder, Chagrijn en Mol: dit zijn de verdachten van de MH17-ramp
Deze vier mannen staan terecht voor het neerhalen van vlucht MH17. Ze worden verdacht van moord op bijna 300 inzittenden met een BUK-raket.
De advocaten van Poelatov willen dat er meer onderzoek wordt gedaan naar het scenario dat een (Oekraïens) gevechtsvliegtuig vlucht MH17 heeft beschoten.”Meerdere getuigen en deskundigen zeggen dit, maar zij zijn allemaal niet gehoord door het JIT.” Onderzoek naar radarbeelden zou daar meer duidelijkheid over moeten geven.
Vlucht MH17 werd op 17 juli 2014 uit de lucht geschoten boven het oosten van Oekraïne, volgens het JIT is er ‘onomstotelijk bewijs’ dat dat door een Buk-raket is gedaan. Alle 298 mensen inzittenden kwamen om het leven, onder wie bijna 200 Nederlanders. Voor het monsterproces tegen de verdachten zijn tot en met maart volgend jaar zittingsdagen gepland.
NU 22.06.2020 De advocaten van Oleg Pulatov, verdachte van het neerhalen van vlucht MH17, hebben naar eigen zeggen genoeg aanwijzingen dat er gevechtsvliegtuigen in de buurt van het toestel van Malaysia Airlines waren. Ze vroegen de rechtbank Den Haag maandag om toestemming voor extra onderzoek.
Het was maandag de beurt aan de verdediging om in het MH17-proces onderzoekswensen in te dienen. Pulatov is de enige van de vier verdachten die zich laat bijstaan door advocaten.
De stelling van het Openbaar Ministerie (OM) dat verschillende scenario’s zijn onderzocht, moet volgens advocaten Boudewijn van Eijck en Sabine ten Doesschate gerelativeerd worden. Het hoofdscenario dat MH17 met een buk-raket is neergehaald “moest koste wat kost overeind worden gehouden”, aldus Van Eijck.
Het strafrechtelijk onderzoek zou door de vele obstakels gemankeerd zijn en ook “mag gerust de vraag worden gesteld of een dergelijk onderzoek wel een betrouwbaar dossier oplevert”.
De verdediging benadrukt dat veel van de informatie waarop het OM conclusies baseert van de Oekraïense geheime dienst SBU afkomstig is. Zo zijn getuigen, tapgesprekken en andere digitale gegevens geleverd door de SBU. Volgens de advocaten is het maar de vraag hoe betrouwbaar die informatie is, aangezien Oekraïne een partij is in deze zaak.
MH17-proces gaat verder: dit weten we van de vier verdachten
‘Waarom wordt scenario van gevechtsvliegtuig uitgesloten?’
De verdediging vroeg zich hardop af waarom het OM uitsluit dat MH17 door een ander toestel is neergehaald, terwijl getuigen in 24 verklaringen melding van gevechtsvliegtuigen maakten. Een deel van de getuigen heeft de gevechtsvliegtuigen naar eigen zeggen zelf gezien toen het toestel neerstortte, andere getuigen zeggen dit te hebben gehoord van anderen.
Ook zijn er volgens Van Eijck aanwijzingen dat Oekraïne passagiersvliegtuigen als menselijk schild voor gevechtsvliegtuigen gebruikte. “Hoe onwaarschijnlijk dit ook mag klinken”, voegt de advocaat eraan toe.
De advocaten zetten vraagtekens bij de radargegevens waarop geen gevechtsvliegtuigen te zien zouden zijn. “Betekent het ontbreken van deze toestellen ook dat ze er niet waren of waren deze wellicht niet waar te nemen?”, Aldus Ten Doesschate. De buk-raket is ook niet op deze beelden te zien, maar dit leidt niet tot de conclusie dat die er niet was.
De verdediging wil getuigen en deskundigen horen om de bovenstaande vragen te kunnen beantwoorden.
NOS 22.06.2020 De verdediging in het MH17-proces kraakte vandaag het strafrechtelijk onderzoek dat is uitgevoerd naar het neerhalen van het passagiersvliegtuig in 2014. Volgens de advocaten is het onderzoek onbetrouwbaar. Tijdens een zitting in de extra beveiligde rechtbank bij Schiphol zeiden de advocaten dat het Openbaar Ministerie ten onrechte concludeert dat de MH17 vanaf een veld in Oost-Oekraïne is neergeschoten met een Russische Buk-raket.
“Het Buk-scenario wordt koste wat kost overeind gehouden”, zei advocaat Boudewijn van Eijck. Hij vindt dat het OM tijdens het onderzoek te veel heeft geleund op informatie en getuigen uit Oekraïne, dat er belang bij zou hebben om Rusland als schuldige aan te wijzen.
Volgens Van Eijck zijn er aanwijzingen dat Oekraïne passagiersvliegtuigen gebruikte als ‘menselijk schild’ voor hun gevechtsvliegtuigen. “Hoe onwaarschijnlijk dit ook mag klinken, het moet wel onderzocht worden. Om te voorkomen dat we door een Oekraïne ontworpen venster naar de zaak blijven kijken.”
De verdediging liet beelden zien van mensen die twee straaljagers zouden hebben gezien toen de MH17 uit de lucht werd geschoten. De advocaten willen dat deze getuigen worden gehoord.
130 rapporten
Het dossier naar het neerhalen van MH17 is enorm uitgebreid. Het bestaat uit ruim 40.000 pagina’s en omvat zes jaar onderzoek. Toch is dat geen garantie voor succes, zei Van Eijck. Volgens hem ontbreekt belangrijke informatie.
“Op de crash site heeft geen forensisch onderzoek kunnen plaatsvinden en de plek is vier maanden onbeheerd gebleven. Daarom kan niet worden uitgesloten dat er bewijs is verdwenen, gemanipuleerd of zelfs toegevoegd.”
Het dossier bevat ook 130 rapporten van deskundigen. Van Eijck vroeg zich af of deze onderzoeken goed zijn uitgevoerd en of de deskundigen wel genoeg kennis en ervaring hadden om betrouwbare conclusies te trekken.
‘OM was overhaast’
Het Openbaar Ministerie verdenkt drie Russen en een Oekraïner van het neerhalen van MH17 met een Buk-raket en de moord op alle 298 inzittenden. Het vliegtuig vloog over een gebied waar pro-Russische rebellen vochten met het Oekraïense leger.
Van Eijck vindt dat het OM “overhaast” heeft besloten om zijn cliënt te vervolgen, een Russische inlichtingenofficier die betrokken zou zijn geweest bij de bescherming van de Buk-installatie.
“Wie de raket heeft afgevuurd, in wiens opdracht en met welk doel is nog in onderzoek. Of daar ooit een antwoord komt, is maar de vraag. Hoe kan worden vastgesteld dat onze cliënt als ondergeschikte betrokken was, zolang de commandostructuur niet duidelijk is?”
AD 22.06.2020 Bij de hervatting van het MH17-proces in de rechtbank van Schiphol leverden de advocaten van verdachte Oleg Poelatov direct flinke kritiek op het onderzoek van het OM. ,,Is dit dossier, na onderzoek met zoveel beperkingen, wel voldoende betrouwbaar om een uitspraak op te gaan doen?”, vraagt advocaat Boudewijn van Eijck zich af. Lees hieronder het verloop van de dag terug via de tweets van verslaggever Cyril Rosman.
Bijna zes jaar heeft het Openbaar Ministerie inmiddels onderzoek gedaan naar de crash van vlucht MH17. Nu, drie maanden na de start van het proces, is het aan de verdediging van verdachte Oleg Poelatov om te vertellen wat er volgens hen nog verder onderzocht moet worden.
Zijn Nederlandse advocaten Sabine ten Doesschate en Boudewijn van Eijck beklaagden zich eerder in het proces te weinig voorbereidingstijd te hebben gehad om de tienduizenden pagina’s van het dossier door te kunnen lezen.
De advocaten gaven vanmorgen direct zware kritiek op het onderzoek: ,,Er is veel tijd, geld en mankracht in dit onderzoek gestopt. Dat is op zich bewonderenswaardig en past bij het belang. Maar de hoeveelheid verricht onderzoek is geen garantie voor succes.
Er waren veel obstakels en dat heeft gevolgen. Bijvoorbeeld: er is geen onderzoek geweest op de crashsite. Die site is 4 maanden onbeheerd geweest. Dus het is niet uit te sluiten dat bewijs verloren is gegaan of is gecompromitteerd.”
Buk-scenario
Advocaat Van Eijck stelt dat het lijkt alsof ‘het buk-scenario overeind gehouden moest worden’. ,,Was de vader niet de wens van de gedachte? Dat zal nader onderzoek moeten uitwijzen.” Het Joint Investigation Team (JIT) gaf op persconferenties steeds hetzelfde beeld, stelt de verdediging.
,,Het OM heeft altijd uit willen gaan van dit scenario, ze hebben nooit iets anders laten zien aan de media. Ze hebben geen oproep gedaan aan getuigen die mogelijk wilden vertellen over andere scenario’s. Er is geen oproep gedaan aan leden van de Oekraïense luchtmacht die eventueel wilden vertellen over een air-to-air-raket die MH17 heeft getroffen.”
Daarmee doelt de advocaat op een, door het OM ontkend scenario, dat MH17 mogelijk door gevechtsvliegtuig is neergehaald. Van Eijck: ,,De waarheidsvinding staat in dit dossier op enorme achterstand. Wie gelooft er nu nog ander scenario dan diegene die het OM vertelt? “ Verdediging kondigt aan nog veel getuigen te willen horen. ,,Al was het maar om te voorkomen dat deze zaak ooit herzien zal moeten worden door Hoge Raad.”
Zo wil de verdediging dat er vooral meer onderzoek komt naar het zogenoemde ‘warplane-scenario’. Volgens die theorie zou een Oekraïens gevechtsvliegtuig zich ‘verscholen’ hebben achter MH17. ,,Er zijn aanwijzingen in het dossier om dat verder te onderzoeken. ,,Hoe onwaarschijnlijk dat menselijk schild-scenario ook ons eerst klonk, het moet wel onderzocht worden. Is er wel echt een Buk afgeschoten? En op wie was die dan gericht?”
Getuigen horen
De advocaten willen daarom een reeks aan (nieuwe) getuigen horen: luchtverkeersleiders die in die periode in Oekraïne werkten, bewoners die zeggen een tweede vliegtuig gezien te hebben en journalisten die met bewoners spraken. Verschillende van die getuigenissen zijn overigens al jaren bekend en door het OM als onbetrouwbaar beoordeeld.
Daarnaast moeten ex-collega’s en Oekraïense politiemensen ondervraagd worden over de dood van de Oekraïense gevechtspiloot Voloshyn. Hij was in 2014 actief in de regio, maar heeft later (volgens een BBC-bericht) zelfmoord gepleegd. ,,We willen die mensen ondervragen of de dood van Voloshyn mogelijk te maken heeft met zijn rol in het neerhalen van MH17.”
De verdediging stelde eerder al veel vragen te hebben over waarom het Oekraïense luchtruim op die 17e juli 2014 nog niet was gesloten voor burgerluchtvaartverkeer.
Geen van de vier verdachten is tot nu toe in de rechtbank verschenen. Oleg Poelatov is de enige van de vier verdachten, drie Russen en een Oekraïner, die zich door advocaten laat vertegenwoordigen tijdens het proces. Zijn advocaten stelden eerder deze maand echter vanwege de coronacrisis nog nauwelijks met hun cliënt te hebben kunnen overleggen. Poelatov wordt ervan verdacht betrokken te zijn geweest bij het vervoer van de BUK-raket.
Bij de crash van vlucht MH17, onderweg van Amsterdam naar Kuala Lumpur in Maleisië, kwamen alle 298 inzittenden om het leven. Volgens het Openbaar Ministerie is het vliegtuig neergehaald door een buk-raket die werd afgeschoten vanaf grondgebied dat in handen was van door Rusland gesteunde Oekraïense separatisten. De lanceerinstallatie zou, volgens de onderzoeker, afkomstig zijn van de 53e Russische luchtafweerbrigade.
Ex partijvoorzitter 50Plus Geert Dales heeft nu ook zijn lidmaatschap bij 50Plus opgezegd. Hij was in mei 2020 al opgestapt als voorzitter na een hoogopgelopen machtsstrijd in de partijtop, die onder meer draaide om zijn wens om Tweede Kamerlid te worden.
Een groep van allerlei Eerste en Tweede Kamerleden en provinciale bestuurders keerde zich tegen hem, alleen partijleider Krol bleef hem steunen.
AD 11.05.2020
Tuinkabouters
Nu heeft hij ook zijn lidmaatschapopgezegd, zo maakte hij in een brief aan het hoofdbestuur bekend. In de brief zet hij nog eens uiteen welke fouten in zijn ogen er zijn gemaakt.
Hij vindt dat 50Plus – dat er enkele maanden geleden goed voorstond in de peilingen – is weggezakt in een “moeras van inertie, incompetentie en totale uitzichtloosheid, waarin visieloze apparatsjiks, bestuurlijke tuinkabouters en evident dwazen de dienst uitmaken”.
AD 22.06.2020
Hij wil niets meer met de partij te maken hebben, schrijft hij in zijn brief. Volgens hem kent 50Plus “structurele hinderpalen” om ooit uit te groeien naar een echt succes. Dales wil over zijn ervaringen een boek schrijven, dat in november moet verschijnen.
Tijdelijke voorzitter
In augustus 2020 wordt op een digitale algemene ledenvergadering een nieuwe partijvoorzitter gekozen. Tot die tijd neemt Bert Kannegieter het voorzitterschap op zich. Eerder al maakte oud-politicus Jan Nagel bekend zich kandidaat te stellen voor het voorzitterschap van de partij.
Opstap Henk Krol
Eerder was ook Henk Krol al opgestapt en een nieuwe partij begonnen, Partij voor de Toekomst.
Twee weken nadat Dales zijn vertrek als partijvoorzitter had aangekondigd, stapte ook de beoogd lijsttrekker, Henk Krol, op. Hij is inmiddels boegbeeld van de nieuwe Partij voor de Toekomst, die hij heeft opgericht met Femke Merel van Kooten, het Tweede Kamerlid dat vorig jaar juli uit de fractie van de Partij voor de Dieren stapte.
IJsberg
De recenteruzies binnen 50PLUS vormen slechts het topje van de ijsberg. Uit onderzoek van Follow the Money zou blijken dat er bij die partij een cultuur is waarbinnen financieel wanbeheer in stand wordt gehouden.
Zo werd een kritische doorlichting van de financiële rapportage van 2017, waaruit blijkt dat de partij zich niet aan de anbi-regels houdt, door het bestuur onder tafel gemoffeld; dit op instigatie van partijvoorzitter Geert Dales.
Nooit openbaar
De stichting Vrienden van 50PLUS, die de partij financieel ondersteunt, heeft eveneens een anbi-status, maar heeft nooit een jaarrekening openbaar gemaakt. Dat is in strijd met de wettelijke publicatieplicht. De stichting kreeg tonnen van vastgoedondernemer Chris Thünnessen, maar bracht dat niet via haar jaarrekening naar buiten.
Het bewuste onderzoek werd in opdracht van de ledenvergadering uitgevoerd door een speciale commissie. Het rapport van deze commissie is in handen van FTM, evenals een geluidsopname van de bestuursvergadering die aan het rapport werd gewijd. meer
Vertrek Geert Dales !!!! ???
Partijvoorzitter Geert Dales zei woensdagavond 22.04.2020 het vertrouwen op in bijna alle Kamerleden van 50Plus, op Henk Krol na. Zij gaven op hun beurt begin vorige week al aan de huidige voorzitter kwijt te willen.
In een brief van Geert Dales, partijvoorzitter van 50Plus– gericht aan 50plus-parlementariërs Corrie van Brenk,Gerrit Jan van Otterloo, Léonie Sazias, Martin van Rooijen, Martine Baay én oprichter Jan Nagel – staat: ,,Ik denk niet dat wij nog enige toekomst met elkaar hebben. Ik rouw er niet om.”
Er staat echter niet concreet in de brief of de zin ‘Ik denk niet dat wij nog enige toekomst met elkaar hebben’ betekent dat Dales zijn voorzitterschap van 50Plus aan de wilgen zal hangen.
Eerder gaf hij aan dat vast en zeker niet van plan te zijn. Het einde van de nieuwste brief klinkt wel als een afscheid. ,,Ik wens je het allerbeste.”
De strijd om de macht bij 50Plus escaleert.
De machtsstrijd binnen 50Plus is verder verscherpt. Het partijbestuur van de partij heeft maandag 20.04.2020 een opstandige afdelingsbestuurder, die het verzet tegen partijvoorzitter Geert Dales, aanvoert, met onmiddellijke ingang uit de partij gezet.
Alfons Leerkes was eerder deze maand woordvoerder en het gezicht van een aantal 50Plus-afdelingsbestuurders die het vertrek van Dales eisten. Ze verdachten hem ervan dat hij heimelijk zijn bestuursfunctie gebruikte om samen met de partijleider van 50Plus, Henk Krol, op de kandidatenlijst voor de Tweede Kamer te komen.
Meerdere Eerste en Tweede Kamerleden 50PLUS zegde het vertrouwen in partijvoorzitter Geert Dales op. Dat melden de betreffende kamerleden dinsdag 14.04.2020 in een persbericht.
Volgens de leden is er een “Steeds groter wordende groep van vooraanstaande leden van 50PLUS” die bezwaren hebben geuit over de bestuursstijl van Geert Dales.
Even leek ouderenpartij 50Plus op weg een machtsfactor te worden in de Nederlandse politiek. Totdat, opnieuw, ‘de pleuris uitbrak’. Oud-partijvoorzitter Geert Dales blikt terug op twee turbulente jaren.
Noem hem naïef, noem hem goedgelovig, noem hem hardleers en koppig. ,,Allemaal waar”, zegt Geert Dales, gevallen voorzitter van 50Plus. ,,Ik had er nooit in moeten stappen. Dat heeft mijn man Rinze meteen gezegd: wat moet je daar?”
Er was bij 50Plus altijd een narrige sfeer. Er waren altijd mensen die, hoe zeg je dat, elkaar naar het leven staan, het licht niet in de ogen gunnen. De hele structuur die door Nagel is bedacht kon alleen maar tot ruzie leiden. Het wemelt in 50Plus van de functionado’s, mensen die een baantje moeten, maar totaal ongeschikt zijn.
AD 26.11.2020 Even leek ouderenpartij 50Plus op weg een machtsfactor te worden in de Nederlandse politiek. Totdat, opnieuw, ‘de pleuris uitbrak’. Oud-partijvoorzitter Geert Dales blikt terug op twee turbulente jaren.
Noem hem naïef, noem hem goedgelovig, noem hem hardleers en koppig. ,,Allemaal waar”, zegt Geert Dales, gevallen voorzitter van 50Plus. ,,Ik had er nooit in moeten stappen. Dat heeft mijn man Rinze meteen gezegd: wat moet je daar?”
Nog altijd is de verbijstering zichtbaar in de ogen van de oud-wethouder van Amsterdam en oud-burgemeester van Leeuwarden. Nadat hij zijn jarenlange lidmaatschap van de VVD had opgezegd, omdat er naar zijn smaak nauwelijks nog over de inhoud werd gesproken, vond hij politiek onderdak bij de ouderenpartij van Jan Nagel en Henk Krol. Twee jaar later was het, na de zoveelste kolkende ruzie, voorbij.
Dales trad in mei van dit jaar af, net als de rest van zijn bestuur. Henk Krol, nog maar net met overweldigende meerderheid herkozen tot lijsttrekker, richtte zijn eigen partij op, terwijl Toine Manders, de enige Europarlementariër van 50Plus, overliep naar het CDA. De 81-jarige oprichter Jan Nagel kwam nog maar weer eens terug om zijn geesteskind van de ondergang te redden.
Een ‘Raspoetineske manipulator’, aldus Dales. ,,Een rattenvanger, een man die het niet kon verkroppen dat niet hij, maar anderen een succes van zijn partij maakten. Ik weet dat het niet aan mij is om een medisch oordeel te vellen, maar het is op het psychopatische af. Het is voer voor psychologen.’’
Over de neergang van 50Plus schreef Dales een boek: Tien zetels; hoe 50Plus ten onder ging en wat we daarvan leren.
Rust in de tent
Hij werd binnengehaald door Henk Krol, schrijft Dales. Om na een decennium van conflicten rust in de tent te brengen. Dat was hem, al zegt hij het zelf, prima gelukt. In de peilingen bleef de partij stijgen. Regeringsverantwoordelijkheid lonkte. Wat volgde was, aldus Dales, geen applaus, maar een oproer. Dales: ,,In het zicht van het succes kwam Jan langs om de hele zaak naar de ratsmodee te helpen. Het oproer is uitgevoerd door kleine lieden, maar die kunnen dat allemaal niet zelf hebben bedacht. Het heeft onder regie gestaan van Nagel. Van meet af aan. Ik ben door die man zo bedrogen, dat is heel pijnlijk.”
In zijn boek beschrijft hij hoe het bestuur van 50Plus vanwege corona besloot om digitaal te gaan vergaderen en stemmen, gesteund door 95 procent van de leden. ‘Meteen breekt de pleuris uit. Dat zou het einde betekenen van het konkelfoezen in morsige vergaderzaaltjes. De oude vergadertijgers starten een kort geding om dat te voorkomen. Met desastreuze gevolgen.’
Hoe komt het dat ouderenpartijen altijd aan twist ten onder gaan?
,,Die vraag heb ik gesteld aan het wetenschappelijk instituut van 50Plus, maar dat onderzoek is nooit van de grond gekomen. Ouderen hebben vaak te veel tijd. Of er zijn geknakte levens van mensen die op hun oude dag denken: ik moet toch nog wat. En dan niet accepteren dat ze tegengas krijgen of dat iemand zegt: het is over. Er was bij 50Plus altijd een narrige sfeer. Er waren altijd mensen die, hoe zeg je dat, elkaar naar het leven staan, het licht niet in de ogen gunnen. De hele structuur die door Nagel is bedacht kon alleen maar tot ruzie leiden. Het wemelt in 50Plus van de functionado’s, mensen die een baantje moeten, maar totaal ongeschikt zijn. Op een afdelingsvergadering komen zo’n twintig mensen, van wie er zes iets zeggen. De rest drinkt koffie, eet een taartje, klapt op z’n tijd, hoopt dat het niet te lang duurt en dat ze nog een biertje krijgen. Met een paar stemmen ben je lid van het afdelingsbestuur, je werkt je op tot voorzitter, wordt automatisch lid van de landelijke adviesraad en voor je het weet zit je aan tafel bij het hoofdbestuur mee te kakelen.”
Waarom willen die mensen dat zo graag?
,,Waar anders dan in de politiek krijg je zo makkelijk een baan, geld en invloed? Er is totaal geen controle aan de poort. Dat zuigt een verbijsterende hoeveelheid volkomen ongeschikte figuren aan. Een politieke partij is niet anders dan een postduivenvereniging: iedereen kan er zomaar lid van worden. Er wordt bij de meeste partijen zelfs nauwelijks gecontroleerd of je je contributie hebt betaald, bang als ze zijn voor ledenverlies. In de politiek zie je bizarre dingen: echt afwijkend gedrag. Overal zie je mensen om de waarheid heen draaien of ronduit liegen. Overal zie je mensen die zich openstellen voor financiële voordelen in ruil voor het verlenen van gunsten. Dat is niet uniek voor 50Plus, het probleem is alleen wel dat je het daar in de overtreffende trap ziet.”
Is er een oplossing voor?
,,We zouden eens kunnen nadenken of het zo vanzelfsprekend moet zijn dat iedereen mee mag praten in een democratie, of je nu verstand van zaken hebt of niet. Zoals het nu gaat, dat wil je niet. Laat me Alexis de Tocqueville citeren, die aan het begin van de 19de eeuw al schreef: ‘Bij een samenleving waar gelijkheid de norm is, horen ook naijver en gebrek aan kwaliteit. Weinig hoge toppen, veel productie van middelmaat. De zesjescultuur is eigen aan de democratie.’ Verschrikkelijk!”
U was goede maatjes met partijleider Henk Krol.
,,Ik heb met Henk echt twee bijzonder leuke jaren gehad. Daarom snap ik het niet. Er is iets in hem gevaren. Hij was eind juli nog hier bij mij en Rinze met zijn man Aldo. We hadden een hartstikke leuke avond. We hebben gelachen, gegeten, gedronken en over persoonlijke dingen gepraat. We kregen planten en lampen voor op het terras. Veertien dagen later zat Henk aan tafel bij Jinek en zei hij de vreselijkste dingen over mij. Rinze en ik keken elkaar aan: dit kan toch niet waar zijn?”
Waarom deed hij dat?
,,Eva Jinek sprak hem aan op zijn declaratiepraktijken. Die liet hem niet wegkomen met een verhaal over stroopwafels. Toen moest hij een verdedigingslinie opwerpen. Ik kreeg de ene trap na de andere. Hij heeft me keihard laten vallen, hij bleek een even grote opportunist als de rest – en toch kan ik niet zeggen dat ik een hekel aan hem heb.”
Het verhaal ging dat u het allemaal deed om in de Tweede Kamer te komen.
,,Dat zeiden ze al toen ik drie dagen voorzitter was: die Dales komt hier een baantje zoeken. Nou, als ik nog had willen vlammen had ik beter collectant kunnen worden bij het Rode Kruis. Henk wilde het graag, hij heeft het me vele malen gevraagd. Ik dacht op een gegeven moment: Henk is van de vorm, ik van de inhoud, laat mij dan maar een beetje de chief whip van de fractie worden. Op de laatste dag dat het kon heb ik me gemeld. Henk zou het regelen, want als voorzitter vond ik dat ik mezelf niet kon kandideren. Bij Jinek zei hij dat ik dat allemaal heb verzonnen.”
Hoe gaat het bij de verkiezingen in maart eindigen met 50Plus?
,,Ik moet voorzichtig zijn, want het klinkt al snel rancuneus. Maar laat ik citeren uit mijn eigen boek. We gaan 10 zetels halen, zei Liane den Haan toen ze werd voorgedragen als nieuwe lijsttrekker. Die cijfers kun je best hanteren, maar dan los van elkaar: 1 of 0 zetels.”
Bent u voorgoed genezen van de politiek?
,,De ziekte is ongeneeslijk, vrees ik. Ik mis 50Plus niet, maar het voelt verweesd. Ik heb een kader nodig, toch behoefte aan iets om mij heen. Iets waar ik verwantschap mee voel. Maar ach, een politiek dak, het moet te vinden zijn.”
VK 21.06.2020 Geert Dales zegt per direct zijn lidmaatschap op van 50Plus, de partij waarvan hij tot 24 mei voorzitter was. Eerder was afgesproken dat hij zou aanblijven als lid. Dales meldt zijn opzegging in een op 21 juni gedagtekende brief aan het hoofdbestuur.
Hij verruilde in 2016 de VVD voor 50Plus. Twee jaar later werd hij voorzitter van de partij. Dat voorzitterschap eindigde in april met een daverende ruzie. Een reeks afdelingsvoorzitters, Statenleden alsmede erevoorzitter Jan Nagel namen Dales kwalijk dat hij zich kandidaat wilde stellen voor de Tweede Kamer, Dales van zijn kant liet duidelijk blijken dat hij een deel van de Kamerfractie en partijkader incompetent vindt.
Verwijten
In de brief komt hij met een reeks verwijten. Zo zouden van de circa dertig kandidaten voor een plek in het partijbestuur er twaalf ook kandidaat-Kamerlid zijn, terwijl juist deze mogelijke combinatie van functies zijn eigen vertrek als voorzitter inluidde. Men was bang voor belangenverstrengeling. Dales kondigt aangiften en claims aan omdat het bestuur overlegt met afdelingsvoorzitters, ‘ondanks door hen gepleegde beledigingen, smaad, laster en strafbare feiten’.
Ook vindt hij dat de partij onaanvaardbaar lang wacht met de voorbereidingen voor de Kamerverkiezingen van volgend jaar en dat wil gaan doen met een voorzitter van de selectiecommissie van kandidaten die daarvoor ongeschikt is en de partij onlangs 10.000 euro wilde aftroggelen door te zeggen dat hij voor dat bedrag bereid was zijn verzet tegen een digitale ledenvergadering te staken.
‘Visieloze apparatsjiks’
Na het einde van zijn voorzitterschap had Dales zich als gewoon partijlid nog beijverd voor een fusie van 50Plus met de Partij voor de Toekomst, die 50Plus-leider Henk Krol vorige maand oprichtte na zijn eigen vertrek bij 50Plus, zo schrijft hij. Een naam had Dales al: 50Plus voor de Toekomst. Dit initiatief vond geen weerklank bij partijgenoten. Ze worden door Dales aangeduid als ‘visieloze apparatsjiks, bestuurlijke tuinkabouters, regelfetisjisten en hardnekkige baantjesjagers.’
‘Ik heb mijn best gedaan’, beëindigt Dales zijn vijf kantjes beslaande epistel. ‘Mijn tijd kan beter besteed worden aan het schrijven van Tien zetels/hoe corona 50Plus de das om deed, dat in november zal verschijnen en dat ik nu reeds warm in uw belangstelling aanbeveel.’ Dat boek zal worden uitgegeven door Prometheus. De tien zetels in de titel verwijzen naar het aantal zetels dat 50Plus op zeker moment in de peilingen haalde. De partij is sindsdien naar maximaal één zetel gekelderd.
Meer lezen over 50Plus
Interview:Een snel vertrek als voorzitter van 50Plus? Geert Dales piekert er niet over, zei hij begin mei in een interview: ‘Het is bespottelijk’
DDS 21.06.2020 Voormalig partijvoorzitter Geert Dales is niet stilletjes vertrokken bij zijn oude partij. In mei stapte hij al op na een uit de hand gelopen machtsstrijd, maar nu heeft hij ook zijn lidmaatschap opgezegd. Ook kon Dales het niet laten om nog een sneer uit te delen. Gaat het nog wat worden met 50Plus komende verkiezingen?
In een brief aan het bestuur van de partij laat hij weten dat hij nu ook zijn lidmaatschap opzegt. 50Plus is niet meer de partij van Dales. Wat niet verwonderlijk is aangezien Dales er ongeveer zelf verantwoordelijk is voor de gigantische puinhopen. Toch toont Dales geen enkele zelfreflectie, hij legt de schuld bij andere:
“moeras van inertie, incompetentie en totale uitzichtloosheid, waarin visieloze apparatsjiks, bestuurlijke tuinkabouters en evident dwazen de dienst uitmaken”.
Wel opvallend dat hij spreekt over ‘bestuurlijke tuinkabouters’, want Dales was zelf ook een van de bestuurders. En uitgerekend hij is medeverantwoordelijk voor de ondergang van de partij.
Dales is van plan om een boek te schrijven over 50Plus. Stiekem zijn we allemaal wel benieuwd hoe rancuneus dit boek zal zijn. Wellicht zal het boek de laatste doodsteek voor de partij betekenen.
50Plus was een partij om rekening mee te houden, het werd steeds meer een belangrijke factor voor het kabinet. Echter hebben ze al het werk in korte tijd teniet gedaan.
Trouw 21.06.2020 Voormalig partijvoorzitter Geert Dales is definitief vertrokken bij 50PLUS. Hij heeft zijn lidmaatschap opgezegd, maakte hij zondag in een verklaring bekend. Dales was eerder betrokken bij een hoogoplopende ruzie met een groot deel van de fractie in de Tweede en Eerste Kamer en provinciale bestuurders. Het leidde tot zijn opstappen als partijvoorzitter.
“50PLUS is in handen gevallen van regelfetisjisten, incompetente baantjesjagers en bestuurlijke tuinkabouters”, schrijft Dales.
Voordat Geert Dales (68) in 2016 lid werd van 50Plus had hij een lange carrière achter de rug als VVD-politicus. Na de HBS studeerde hij rechten en werkte als diplomaat onder meer op de ambassade in Boedapest. Daar belandde hij in de wereld van de kunsten. Hij werkte vervolgens bij het Holland Festival en het Fonds voor beeldende kunsten. Ook trad hij toe tot de gemeenteraad van Amsterdam. In 2000 werd hij wethouder en locoburgemeester.
Dales was daarna ook nog burgemeester van Leeuwarden, van 2004 tot 2007. Hij vertrok halverwege zijn eerste termijn. In 2005 zat hij een commissie voor die op verzoek van de partijleiding een nieuwe visie schreef op het liberalisme, het ‘Liberaal Manifest’.
Hij vertrok in 2016 uit de VVD vanwege gebrek aan debat in de partij. “De VVD werd te volgzaam aan de partijleiding. De top van de partij deed alles om te voorkomen dat er iets zou gebeuren. Dat hoort niet bij een liberale partij en bij de libertaire types.”
TO 21.06.2020 Voormalig partijvoorzitter Geert Dales is definitief vertrokken bij 50PLUS. Hij heeft zijn lidmaatschap opgezegd, maakte hij zondag in een verklaring bekend. Dales was eerder betrokken bij een hoogoplopende ruzie met een groot deel van de fractie in de Tweede en Eerste Kamer en provinciale bestuurders. Het leidde tot zijn opstappen als partijvoorzitter.
“50PLUS is in handen gevallen van regelfetisjisten, incompetente baantjesjagers en bestuurlijke tuinkabouters”, schrijft Dales. Een maand geleden leken de verhoudingen in de partij enigszins genormaliseerd. Vorige week in een gesprek met De Gelderlander zei hij nog steeds kandidaat-Kamerlid te zijn voor 50PLUS. “Of ik dat blijf, hangt ervan af hoe de partij zich inhoudelijk ontwikkelt”,
NOS 21.06.2020 Ex partijvoorzitter Geert Dales heeft ook zijn lidmaatschap bij 50Plus opgezegd. Hij was in mei al opgestapt als voorzitter na een hoogopgelopen machtsstrijd in de partijtop, die onder meer draaide om zijn wens om Tweede Kamerlid te worden.
Een groep van allerlei Eerste en Tweede Kamerleden en provinciale bestuurders keerde zich tegen hem, alleen partijleider Krol bleef hem steunen.
Tuinkabouters
Nu heeft hij ook zijn lidmaatschap opgezegd, zo maakte hij in een brief aan het hoofdbestuur bekend. In de brief zet hij nog eens uiteen welke fouten in zijn ogen er zijn gemaakt. Hij vindt dat 50Plus – dat er enkele maanden geleden goed voorstond in de peilingen – is weggezakt in een “moeras van inertie, incompetentie en totale uitzichtloosheid, waarin visieloze apparatsjiks, bestuurlijke tuinkabouters en evident dwazen de dienst uitmaken”.
Hij wil niets meer met de partij te maken hebben, schrijft hij in zijn brief. Volgens hem kent 50Plus “structurele hinderpalen” om ooit uit te groeien naar een echt succes. Dales wil over zijn ervaringen een boek schrijven, dat in november moet verschijnen.
Henk Krol is ook al opgestapt en een nieuwe partij begonnen, Partij voor de Toekomst.
MSN 2.06.2020 Voormalig partijvoorzitter Geert Dales is definitief vertrokken bij 50PLUS. Hij heeft zijn lidmaatschap opgezegd, maakte hij zondag in een verklaring bekend. Dales was eerder betrokken bij een hoogoplopende ruzie met een groot deel van de fractie in de Tweede en Eerste Kamer en provinciale bestuurders. Het leidde tot zijn opstappen als partijvoorzitter.
“50PLUS is in handen gevallen van regelfetisjisten, incompetente baantjesjagers en bestuurlijke tuinkabouters”, schrijft Dales. Een maand geleden leken de verhoudingen in de partij enigszins genormaliseerd. Vorige week in een gesprek met De Gelderlander zei hij nog steeds kandidaat-Kamerlid te zijn voor 50PLUS. “Of ik dat blijf, hangt ervan af hoe de partij zich inhoudelijk ontwikkelt”, zei hij toen.
Al eerder was er diediscussieover onze vaderlandse geschiedenis met o.a. de rol van de VOC in het koloniale tijdperk.
En ook de kwestie met Jacob Blakemaakte weer zo het een en ander los !!
AD 20.06.2020
Waarom VS politiegeweld maar niet kan stoppen: ‘Probleem groter dan racisme’
De video van een dodelijke arrestatie in Memphis legt voor de zoveelste keer een Amerikaans probleem bloot: extreem politiegeweld. Vaak wordt aan racisme gedacht, maar dit keer waren het zwarte agenten en een zwarte verdachte. Betekent dit dat er meer dan alleen racisme aan de hand is?
Politiegeweld in cijfers
Volgens de organisatie Mapping Police Violence zijn vorig jaar 1.186 mensen gedood door de Amerikaanse politie. Zwarte Amerikanen maken drie keer meer kans om door politiegeweld om het leven te komen, terwijl dat helemaal niet in verhouding staat tot bijvoorbeeld hoe vaak ze worden aangehouden. Bovendien is er sprake van racial profiling: door vaker te surveilleren in ‘zwarte’ wijken, worden criminelen daar eerder gepakt dan criminelen in ‘witte’ wijken.
President Joe Biden noemde de beelden “gruwelijk” en riep op tot politieke actie om dit soort geweld te stoppen. Daarvoor wees hij naar de George Floyd Justice in Policing Act, die na de dood van de zwarte Amerikaan in 2020 is opgesteld.
Het wetsvoorstel moet ervoor zorgen dat agenten sneller aansprakelijk voor wangedrag kunnen worden gesteld. Ook zou de inzet van sommige wurggrepen en onnodig geweld in het algemeen moeten worden beperkt. Volgens Biden houden de Republikeinen die wet nu nog tegen, maar Vlam betwijfelt of die wet überhaupt de problemen oplost.
Door de dood vanGeorge Floydis inmiddels internationaal de maatschappelijkeonrustweer flink opgelaaid !!!
21.04.2021 !!!!!!!!
Telegraaf 08.03.2021
AD 08.03.2021
AD 28.05.2020
Telegraaf 28.05.2020
George Floyd Minneapolis noordelijke staat Minnesota USA
Een grootschalige demonstratie in de Amerikaanse stad Minneapolis na het overlijden van een ongewapende zwarte man, liep in de nacht van woensdag 27/28.05.2020 op donderdag enorm uit de hand. Tal van winkels zijn geplunderd en in brand gestoken en een politiebureau is belaagd door een woedende menigte. Eén relschopper is overleden. De burgemeester van de stad deed tijdens de ongeregeldheden een emotionele oproep aan alle betrokkenen. ,,Verlaat het gebied.”
Wat gebeurde er?
De 46-jarige verdachte George Floyd werd maandag 25.05.2020 door agenten bij zijn aanhouding tegen de grond gewerkt. Een agent hield hem in bedwang door zijn knie op Floyds keel te drukken. Dat duurde zo lang dat hij naar een ziekenhuis moest en overleed.
President Donald Trump heeft gezegd dat het ministerie van Justitie een onderzoek is gestart naar de dood van Floyd. Vier agenten in de Amerikaanse stad Minneapolis, in de noordelijke staat Minnesota, zijn dinsdag ontslagen nadat een zwarte man die ze maandag hardhandig arresteerden later in het ziekenhuis overleed. Dat heeft burgemeester Jacob Frey bekendgemaakt.
Frey riep woensdag nog op tot vervolging van de dader. ,,Waarom zit de man die George Floyd vermoordde niet in de cel? Als u of ik dit had gedaan, zaten we nu achter de tralies”, aldus de burgemeester.
Veel Amerikaanse sportsterren hebben via de sociale media hun afschuw uitgesproken over de dood van George Floyd. De voorman van de politievakbond van Minneapolis roept in lokale media het publiek op te wachten met conclusies. ,,Een diepgaand onderzoek is gaande. Onze agenten werken volledig mee. We moeten alle videobeelden bekijken. We moeten wachten op het rapport van de autopsie.’’
De kwestie “Cancelcultuur” Cambridge Union en politieacademie Columbia
De universiteit van Cambridge staat na een rel rond een imitatie van Adolf Hitler symbool voor de Britse cancelcultuur. Zelfs Sir Winston Churchill wordt afgerekend op zijn vroegere denkbeelden over rassen en zijn koloniale verleden.
Een culturele activiteit op een politieacademie in het westen van Colombia is ontaard in een diplomatieke rel. Kadetten droegen onder andere nazi-achtige uniformen als verwijzing naar Duitsland, melden Colombiaanse media.
Een van hen had ook een Hitler-snor opgeplakt. Daarnaast waren er allerlei andere nazi-symbolen zoals een Luftwaffe-bommenwerper van papier-maché voorzien van een hakenkruis en bovenarmbanden met swastika’s.
De politieacademie in Tuluá gebruikte de parafernalia als verwijzing naar Duitsland tijdens een zogenoemde ‘week van de internationalisering’. Duitsland was daarbij ‘gastland’, reden waarom de Duitse driekleur en zwart-geel-rode ballonnen ook rijkelijk aanwezig waren.
Familie vermoorde burgerrechtenleider Malcolm X gaat politie New York aanklagen
Nabestaanden van de in 1965 vermoorde Amerikaanse burgerrechtenactivist Malcolm X zijn van plan de politie in de stad New York aan te klagen. Dat zei de dochter van de activist in een toespraak, precies 58 jaar na zijn dood. Ook de CIA en FBI worden door de familieleden aangeklaagd.
Malcolm X was in de jaren 60 samen met Martin Luther King een van Amerika’s belangrijkste burgerrechtenactivisten. In 1965 werd hij doodgeschoten, vlak voordat hij een toespraak zou geven in de stad New York. Zijn dood werd jarenlang door vele vragen omgeven. Voor de moord werden drie mannen veroordeeld, maar in 2021 werden twee van hen alsnog vrijgesproken.
Volgens nabestaanden van Malcolm X – hij gebruikte de X in plaats van zijn familienaam ‘Little’ – waren verschillende instanties destijds op de hoogte van het plan om hem om te brengen, maar grepen zij niet in. “Onze familie vecht al jarenlang om de waarheid over de moord aan het licht te krijgen”, sprak de 60-jarige Ilyasah Shabazz op de plaats waar haar vader werd neergeschoten.
Pleidooi voor ‘Bersiapmonument’ voor Indische Nederlanders: ‘Bezopen dat wij leed van onze eigen mensen uitgummen’
Den Haag moet een Bersiap-monument krijgen, vinden Hart voor Den Haag en de PVV. Een monument dat verwijst naar de gewelddadige periode direct na de Japanse capitulatie in Nederlands-Indië.
Jonge Indonesische onafhankelijkheidsstrijders vielen in de maanden na augustus 1945 massaal (Indische) Nederlanders aan die zojuist uit de Japanse interneringskampen kwamen. Vele duizenden vonden daarbij de dood.
De Haagse partijen reageren met hun plannen voor een monument op de ophef die deze week ontstond. De curator van een tentoonstelling in het Rijksmuseum dreigde de term Bersiap in de ban te doen. Het begrip zou een racistische lading hebben.
Volgens curator Bonnie Triyana wordt de term Bersiap alleen gebruikt voor de Nederlands-Indische en niet voor bijvoorbeeld de Molukse en de Chinese slachtoffers uit deze periode. Ook zou bij het gebruik van de term altijd verwezen worden naar ‘primitieve en ongeciviliseerde Indonesiërs’ als daders van de gewelddadigheden, stelde de curator.
‘Bezopen’
Hoewel het Rijksmuseum de ban voor het begrip Bersiap ontkent, doet de Federatie van Indische Nederlanders aangifte van groepsbelediging tegen de samensteller van de tentoonstelling Revolusie. De belangenvereniging krijgt daarbij steun uit de ‘meest Indische stad van Nederland’.
Het is totaal bezopen dat wij het leed van onze eigen mensen uitgummen
,,Het is totaal bezopen dat wij het leed van onze eigen mensen uitgummen,” zegt Richard de Mos van Hart voor Den Haag. Dat kunnen we het beste tegengaan door eindelijk een monument te plaatsen voor de mensen die leed is aangedaan.‘’ Sebastian Kruis van de PVV is het met diens pleidooi eens: ,,We moeten de bersiap nooit vergeten‘’, zegt hij.
Ook de VVD wil een monument, maar dan voor alle slachtoffers die in de periode 1941 -1949 in Nederlands-Indië zijn gevallen. Dat staat in ons verkiezingsprogramma’’, zegt fractieleider Frans de Graaf die niks heeft met de kritiek op de term Bersiap. ,,Daar is weinig mis mee.’’.
Extinction Rebellion bezet VOC-schip in strijd tegen Zwarte Piet
Demonstranten van Extinction Rebellion (XR) hebben donderdagochtend de replica van het VOC-schip de Amsterdam bij het Scheepvaartmuseum bezet. Op het schip hingen ze een spandoek van 15 meter lang met de tekst ‘Zwarte Piet is racisme, breek met kolonialisme’.
De actie van Extinction Rebellion, dat doorgaans demonstreert voor de klimaatzaak, is onderdeel van een reeks anti-Zwarte Piet-acties van Kick Out Zwarte Piet. De klimaatdemonstranten zeggen zich met de actie ‘solidair in de strijd tegen racisme’ te tonen en ze willen ‘bewustzijn verspreiden over de historische wortels van anti-zwart racisme’.
Een woordvoerder van Extinction Rebellion zegt dat ‘racisme en kolonialisme ook hoofdoorzaken zijn van de klimaat- en ecologische crisis’. ,,Klimaatrechtvaardigheid is alleen mogelijk als we racisme, kolonialisme en andere onderdrukkende systemen in onze maatschappij durven benoemen en aanpakken.” Dit jaar bestaat Kick Out Zwarte Piet tien jaar. Met de anti-Zwarte Piet Challenge roept Kick Out Zwarte Piet mensen op om kleine of grote daden van verzet te plegen tegen ‘de racistische karikatuur Zwarte Piet’.
Punt maken
,,Het schip van het Scheepvaartmuseum is het toonbeeld van ons koloniale verleden, daarom hebben we deze plek gekozen‘’, zegt Jelle, een van de actievoerders die het schip bezette. ,,Toen de directeur ons vroeg om het schip te verlaten, hebben we dat gedaan. We zijn hier niet om het schip te kapen, maar om een punt te maken.”
Een woordvoerder van de politie bevestigt dat donderdagochtend even voor 09.00 ongeveer vijftien demonstranten met een bootje naar de Amsterdam zijn gevaren. Zij beklommen het schip en hielden het bezet. Tien demonstranten bleven op het schip staan, vijf klommen er in de masten. De tien die op het schip stonden, zijn al met een boete heengezonden. De overige vijf demonstranten werden door de politie uit de masten gehaald.
Inwoners VOC-stad weten te weinig over eigen slavernijverleden: ‘Viering Gouden Eeuw kan écht niet meer’
In plaats van de Gouden Eeuw te vieren, moet VOC-stad Delft haar slavernijverleden grondig onderzoeken én erkennen. Inwoners weten er te weinig vanaf, vinden ChristenUnie, GroenLinks en D66. ‘Achter veel prachtige grachtengevels woonden mensen die te maken hadden met slavernij’.
,,Ik denk dat de meeste Delftenaren niet eens weten welke geschiedenis er achter bepaalde zaken schuilt”, zegt Bert van der Woerd van ChristenUnie.
Samen met Cheraldine Osepa (GroenLinks) en Melanie Oderwald (D66) strijdt hij voor erkenning van het het slavernijverleden van VOC-stad Delft. Er hoeven wat de drie raadsleden betreft geen straatnaamborden van de muur. En beeltenissen van VOC-panden slopen, niet doen.
Politie Louisville ging niet alleen in de fout bij dood Breonna Taylor
De politie van de Amerikaanse stad Louisville heeft zich aan veel meer misstanden schuldig gemaakt dan alleen de dood van Breonna Taylor, de onschuldige zwarte vrouw die tijdens een huiszoeking werd doodgeschoten. Een rapport van het ministerie van Justitie spreekt van discriminatie onder agenten, excessief geweld en gesjoemel met huiszoekingsbevelen.
Het onderzoek werd opgezet na de fatale inval in de woning van Taylor. Haar vriend opende het vuur toen agenten zonder waarschuwing de deur hadden ingetrapt. De ongewapende Taylor, die lag te slapen op het moment van de huiszoeking, werd daarbij meerdere keren geraakt door politiekogels. Ze stierf ter plekke.
De agenten waren bezig met een drugsonderzoek naar de ex van Taylor. Zij noch haar nieuwe vriend werden daarin genoemd. De zaak was samen met de dood van George Floyd aanleiding tot wereldwijde Black Lives Matterprotesten in de zomer van 2020. Nabestaanden kregen uiteindelijk een schadevergoeding van 12 miljoen dollar.
AFP
Vertrouwen verloren
Uit het justitieonderzoek blijkt nu dat agenten vaker burgerrechten schonden van inwoners van Louisville. Agenten hielden vaker zwarte burgers aan en scholden hen uit met racistische termen, gebruikten valse voorwendselen om huiszoekingsbevelen te krijgen en gebruikten kleine overtredingen als excuus om verder onderzoek te doen.
Agenten maakten zich ook schuldig aan veel geweld. Mensen die geen bedreiging meer vormden kregen te maken met gevaarlijke nekklemmen, bijtende honden en stroomstootwapens.
“Dit gedrag is onacceptabel, hartverscheurend”, zei minister Garland bij bekendmaking van de uitkomsten. “De politie verliest hiermee het vertrouwen van de gemeenschap dat nodig is effectief te kunnen werken. Het is een belediging voor alle agenten die elke dag hun leven wagen om Louisville eervol te dienen.”
Diepe wonden
“Het is hartverscheurend om te beseffen dat alles wat je vanaf dag één gezegd hebt nog eens herhaald moet worden”, reageerde de moeder van Taylor, Tamika Palmer. “Dit had nooit mogen gebeuren en het duurde drie jaar voordat iemand dat wilde toegeven.”
Burgemeester Greenberg zegt dat de stad zal proberen de diepe wonden te helen. “We moeten onder ogen zien wat we zijn, zodat we kunnen uitkomen waar we willen.”
De politie van Louisville zal een onafhankelijke toezichthouder krijgen om hervormingen uit te voeren.
Nabestaanden eisen na 68 jaar alsnog arrestatie in racistische moordzaak in VS
Het was een kantelpunt in de Amerikaanse burgerrechtenbeweging: de wrede moord op de 14-jarige zwarte jongen Emmett Till in 1955, nadat hij zou hebben gefloten naar een wit meisje. Nabestaanden van Till willen dat zij, inmiddels 89 jaar en de laatst levende verdachte, alsnog voor de rechter verschijnt.
In augustus 1955 ging Emmett Till uit Chicago op familiebezoek bij zijn oom in Mississippi. Zijn moeder had hem van tevoren gewaarschuwd zich te gedragen tegenover witte mensen: er waren in Mississippi al veel zwarte mensen vermoord. “Als je moet knielen en buigen wanneer er een wit persoon passeert, doe het maar gewoon”, zou ze tegen hem gezegd hebben.
Gruwelijk mishandeld
Toen Till in Mississippi met een paar andere jongens naar de markt ging, kwam hij bij het kraampje van de toen 20-jarige Carolyn Bryant. Zij beschuldigde Till ervan dat hij naar haar zou hebben gefloten. Later voegde ze er nog aan toe dat hij handtastelijk zou zijn geworden. Volgens ooggetuigen had de jongen alleen naar haar gefloten.
Vele jaren daarna gaf Bryant toe het verhaal te hebben verzonnen, maar voor Till kwam het te laat. De echtgenoot van Bryant en een handlanger lichtten Till van zijn bed en gooiden hem achterin een truck. Ze takelden de 14-jarige jongen urenlang op gruwelijke wijze toe. Ze staken onder meer een oog uit. Uiteindelijk schoten de mannen Till neer. Zijn lichaam gooiden ze in een rivier.
Gerechtigheid kwam er nooit. De mannen werden door twaalf witte juryleden vrijgesproken. De jury was slechts 67 minuten in beraad geweest om tot het oordeel ‘onschuldig’ te komen. De twee mannen stierven jaren later aan kanker. Maar Carolyn Bryant, inmiddels Carolyn Dunham geheten, leeft nog steeds. Op 89-jarige leeftijd moet zij mogelijk alsnog voor de rechter verschijnen.
Arrestatiebevel nooit uitgevoerd
Familieleden van Till hebben deze week een aanklacht tegen haar ingediend. “Het was Carolyn Bryants leugen die de twee mannen ertoe bewoog Emmett Till toe te takelen tot zijn lichaam in onherkenbare staat was”, staat in de aanklacht.
Afgelopen jaar vond een onderzoekscollectief een uit 1955 daterend arrestatiebevel tegen Carolyn Bryant, dat indertijd nooit werd uitgevoerd. De nabestaanden van Till willen dat de sheriff het arrestatiebevel alsnog uitvoert en Bryant oppakt.
De wrede moord op Till wordt alom gezien als aanjager van de Amerikaanse burgerrechtenbeweging. De beweging streed op vreedzame wijze tegen discriminatie van de zwarte bevolking en de rassenscheiding die toen nog in grote delen van de VS van kracht was.
Glazen kist
Bij de uitvaart van Emmett Till had zijn moeder een glazen deksel op de kist laten plaatsen, zodat de hele wereld kon zien hoe ernstig haar zoon was toegetakeld. Het zorgde, net als de uitspraak van de jury later deed, voor enorme woede en bracht de burgerrechtenbeweging in een stroomversnelling.
Zo was het precies honderd dagen na de moord op Till dat Rosa Parks weigerde haar zitplaats in de bus af te staan aan een witte medepassagier. Volgens de toen geldende wet had dat wel gemoeten. Ze vertelde later aan Till’s moeder dat ze zich in haar actie gesterkt voelde door het beeld van de gruwelijk toegetakelde jongen.
Er volgden vele acties, waaronder de beroemde ‘I have a dream’-toespraak van Martin Luther King Jr. In de jaren 60 resulteerde het in steeds meer wetgeving voor gelijke rechten van zwarte mensen.
In 2022 tekende president Biden de ‘Emmett Till Antilynching Act’. Iemand lynchen was natuurlijk al strafbaar, maar viel onder moord. Nu heeft het een eigen plek gekregen in de wet. Iemand lynchen met zware verwondingen of de dood tot gevolg, kan dertig jaar cel opleveren.
Meerdere protesten in VS na vrijgeven beelden van fatale arrestatie zwarte man
18.01.2023 – In meerdere Amerikaanse steden vinden demonstraties plaats nadat de beelden van de arrestatie van de zwarte Amerikaan Tyre Nichols zijn vrijgegeven. De 29-jarige man kwam bij zijn aanhouding om het leven.
In onder meer de stad Memphis, waar de fatale arrestatie plaatsvond, zijn mensen de straat opgegaan. Ook in steden als New York, Atlanta, Asheville en Sacramento vinden kleinschalige demonstraties plaats.
Amerikaanse steden hadden zich opgemaakt voor grote protesten, maar daar lijkt in de uren na de vrijgave van de beelden geen sprake van. De nabestaanden van Nichols en de Amerikaanse president Joe Biden hadden opgeroepen demonstraties vreedzaam te houden.
In Memphis blokkeert een groep demonstranten een snelweg en brug over de Mississippi. Volgens The Washington Post zijn daar lange files ontstaan. Volgens de krant is er geen politie aanwezig en verloopt het protest vreedzaam.
In New York protesteren mensen op Times Square. Volgens The New York Times was een groep van zo’n tweehonderd mensen op de been. Zeker een demonstrant werd gearresteerd voor de vernieling van de ruit van een politiewagen. Op beelden op sociale media zijn elders in de Verenigde Staten voornamelijk vreedzame en kleinschalige protesten te zien.
Bodycambeelden tonen fatale arrestatie zwarte man in VS
Zwarte man in Ohio uit auto gesleurd, roept meermaals dat hij verlamd is
De politie in de Amerikaanse stad Dayton onderzoekt een incident waarbij een zwarte man aan zijn haren uit een auto werd gesleept door een agent. De man, de bestuurder van de auto, riep herhaaldelijk dat hij verlamd was en niet zelf kon uitstappen.
De burgemeester noemt de beelden, die werden vastgelegd met de bodycam van een van de agenten, heel zorgelijk. Ook mensenrechtenorganisaties hebben verontwaardigd gereageerd op het voorval dat eind september plaatsvond.
Man door politie uit auto gesleurd, ondanks dat hij zegt verlamd te zijn
Op de beelden is te zien dat de man, de 39-jarige Clifford Owensby, wordt gesommeerd uit te stappen, waarop hij zegt dat hij dat niet zelfstandig kan. Er volgt een woordenwisseling tussen een agent en Owensby, die niet wil dat de politieman hem aanraakt. Owensby legt de agent uit dat hij een dwarslaesie heeft. Hij belt uiteindelijk vrienden op en vraagt hen om hulp.
Ook wil hij dat de agenten hun chef erbij halen. “Ik ga u eerst uit de auto trekken en dan bel ik mijn baas”, zegt een van hen. Hij vervolgt: “U kunt meewerken en uit de auto komen, of ik sleur u uit de auto. Dat zijn de twee opties.”
Een van de agenten trekt Owensby uiteindelijk hardhandig uit de auto, om het voertuig te kunnen doorzoeken op drugs. De man wordt op de grond geduwd en geboeid, terwijl hij om hulp schreeuwt.
‘Onmenselijk’
Owensby werd aangehouden nadat hij was weggereden bij een vermoedelijk drugspand. In zijn auto werden geen drugs gevonden, maar wel een grote hoeveelheid contant geld, zegt de politie. Hij is niet in staat van beschuldiging gesteld. In zijn auto is een joystick te zien, die kan worden gebruikt om een auto mee te besturen.
Owensby zelf heeft een klacht ingediend. De aanhouding omschreef hij als “onmenselijk”, aldus CNN. Een vakbond voor politieagenten heeft de handelwijze van de agent verdedigd; volgens de bond deed hij niets fout.
George Floyd
Politiegeweld tegen zwarte burgers in de Verenigde Staten krijgt sinds de dood van George Floyd veel aandacht. Floyd overleed vorig jaar mei na een hardhandige arrestatie in Minneapolis. Een agent duwde minutenlang zijn knie op de nek van Floyd.
De afgelopen jaren kwamen meer zwarte jongens en mannen in de VS door buitensporig politiegeweld om het leven, zoals bijvoorbeeld Eric Garner. De New Yorker overleed in 2014 na een verboden wurggreep door een agent
Kenosha-vonnis: ‘In deze hele toestand zijn geen winnaars’
In de Verenigde Staten lopen de reacties op de uitspraak van Kyle Rittenhouse – die gisteren werd vrijgesproken van alle beschuldigingen – binnen. Een woordvoerder van de familie Rittenhouse reageerde ingetogen op de vrijspraak. “We zijn heel blij dat Kyle verder door het leven kan gaan als vrij en onschuldig man. Maar in deze hele toestand zijn geen winnaars, twee mensen zijn om het leven gekomen en dat doet ons allen pijn.”
Kyle Rittenhouse AP
Op 25 augustus vorig jaar schoot de 17-jarige Rittenhouse in de plaats Kenosha in Wisconsin twee mannen dood. Een derde raakte zwaargewond. De 12-koppige jury, die 3,5 dag over het oordeel moest nadenken, bevond hem gisteren onschuldig. Als hij wel schuldig was bevonden, had hij een levenslange celstraf kunnen krijgen.
De ouders van Anthony Huber – een van de slachtoffers – zijn teleurgesteld. “Het vonnis van vandaag stuurt de onaanvaardbare boodschap naar buiten dat gewapende burgers in elke stad kunnen opduiken, kunnen aanzetten tot geweld en vervolgens het neerschieten van mensen op straat kunnen rechtvaardigen.” Karen Bloom en John Huber roepen anderen op om “meer van het rechtssysteem te eisen”.
Kyle Rittenhouse valt advocaat in de armen na vrijspraak
Kariann Swart, verloofde van Joseph Rosenbaum, die ook door Rittenhouse werd doodgeschoten, zei: “In deze zaak betekenen de levens van de slachtoffers niets.” De advocaten van Gaige Grosskreutz, die verwond werd door de tiener, zeiden dat twee mensen “niet verdienden om die avond te sterven”. “Voor nu vragen we om de privacy van de slachtoffers en hun familie te respecteren. We hebben nu rechtvaardigheid nodig, geen geweld.”
Ook Biden reageert
Ook de Amerikaanse president Joe Biden heeft gereageerd op het vonnis. Hij verklaarde de uitspraak te respecteren. “Ik sta achter de conclusie van de jury. Het jurysysteem werkt. Daar moeten we ons naar schikken”. Wel zegt hij boos en bezorgd te zijn, “net zoals veel Amerikanen”.
Lees hier zijn hele statement, in een tweet van correspondent Lucas Waagmeester:
Lucas Waagmeester@NOSWaagmeester
Biden over vrijspraak Rittenhouse: ook ik ben boos en bezorgd, maar we moeten uitspraak van de jury respecteren
Biden zei ook gesproken te hebben met de gouverneur van Wisconsin Tony Evers om hem steun aan te bieden en eventuele hulp als die nodig is om de veiligheid op straat te garanderen. “Voor geweld en vernieling van andermans eigendommen is geen plaats in onze democratie.”
Evers heeft zelf ook op de uitspraak gereageerd. “Geen enkele uitspraak kan de levens van Anthony Huber en Joseph Rosenbaum terugbrengen, of de verwondingen van Gaige Grosskreutz wegnemen. Net zoals geen enkele uitspraak de wonden of de trauma’s van Jacob Blake en zijn familie kunnen helen. Geen enkele uitspraak verandert onze realiteit in Wisconsin waar we werk te doen hebben als het gaat om gelijkheid, aansprakelijkheid en gerechtigheid.”
De protestbeweging Black Voters Matter liet via Twitter weten “teleurgesteld maar niet verrast” te zijn door het vonnis. “Dit is geen gerechtigheid. Dit is geen verantwoordelijkheid. Hoe dan ook, dit is Amerika.”
Waarom actiegroep Kick Out Zwarte Piet ook protesteert tegen Grijze Piet
Kick Out Zwarte Piet (KOZP) demonstreerde zaterdag 13.11.2021 bij een Sinterklaasfeest met grijze pieten in Breda. Volgens de organisatie is het een onschuldig compromis, maar de actiegroep noemt het “een schijnoplossing onder het mom van verandering”. Waarom vinden de demonstranten Grijze Piet ook racisme, net als Zwarte Piet? En waarom is Roetveegpiet dat dan niet?
In tegenstelling tot bij roetveegpieten wordt bij grijze pieten het gezicht helemaal in één zogenaamde ‘huidskleur’ geschminkt. En daarmee lijkt deze (donker)grijze Piet net als Zwarte Piet of helemaal bruin gekleurde pieten nog steeds heel veel op blackface, vindt KOZP.
Blackface is een racistische karikatuur. Vroeger werd in vooral Amerikaanse theatervoorstellingen het gezicht van acteurs die zich voordeden als Afro-Amerikaanse slaven om het witte publiek aan het lachen te maken helemaal zwart geverfd.
Volgens de actiegroep zijn er de laatste jaren genoeg creatieve oplossingen bedacht die niet racistisch zijn, maar de Grijze Piet-optie behoort daar niet toe. “Grijs wordt hier net als zwart ingezet als een fictieve huidskleur die refereert aan een racistische stereotypering”, legt KOZP-voorman Jerry Afriyie uit in gesprek met NU.nl. De actiegroep zegt dat gemeenten die vasthouden aan pieten met “meer dan een paar vegen op het gezicht” altijd kunnen rekenen op actie van KOZP.
De grijze pieten in Breda. Foto: AP
De organisatie van het Sinterklaasfeest in Breda verdedigt de keuze voor grijze pieten voornamelijk door te stellen dat de kleur neutraal is. “Grijs zorgt ervoor dat onze pieten nog altijd de mythische onbekende personen zijn. Daarnaast is grijs een neutrale kleur, grijs heeft geen negatief imago”, zo legt het comité de keuze uit op de website. Daarmee kan de kleur volgens het comité niet met een huidskleur vergeleken worden.
Afriyie noemt dat echter “een schijnoplossing”. Volgens hem verschuift het comité geen stap, terwijl het de keuze voor grijs verkoopt “onder het mom van verandering”.
Ook zijn er volgens KOZP varianten van grijze pieten die rode lippen en afropruiken dragen. Ook die elementen horen bij de racistische blackfacekarikatuur. Bij de intocht in Breda werden de lippen van de pieten niet gekleurd, of “in de kleur van het pietenpak”.
Naast Breda is er nog een handvol gemeenten, waaronder Arnhem, Leeuwarden en Venlo, die Grijze Piet als oplossing zien. Het stadsbestuur van Arnhem heeft inmiddels laten weten de subsidie voor het feest te schrappen als het sinterklaascomité zou besluiten om de plannen met Grijze Piet voort te zetten.
A statue of former Belgian King Baudouin is seen covered in red paint in Brussels, Belgium
20.06.2020
Telegraaf 19.06.2020
AD 18.06.2020
Telegraaf 17.06.2020
Telegraaf 16.06.2020
AD 15.06.2020
AD 12.06.2020
De rode draad in deze betreft de kwestie de rol van de Vaderlandse “helden” versus de Slavernij.
Eigenlijk kan dan de naam van het Haagse Zeeheldenkwartier ook wel op de schop, zegt de Haagse kunstenaar Henk Augustijn semi-grappend.
,,Die zeehelden waren natuurlijk heel dubieuze figuren. Prins Hendrik was een eikel eerste klas”.
Waarom zouden we de Haagse wijk voortaan nietBeatheldenkwartier, of Rockheldenkwartier noemen. Dat is toch veel leuker?”
Premier Mark Rutte (VVD), zelf historicus, vroeg zich indertijd zelfs openlijk af of het Mauritshuis dan maar niet ook de naam moest veranderen. Hij waarschuwde voor een nieuwe Beeldenstorm en zei dat we ook iemand als Jan Pieterszoon Coenniet alleen mogen beoordelen met de opvattingen van nu. Coen was in de zeventiende eeuw gouverneur-generaal van de Verenigde Oost-Indische Compagnie (VOC).
CDA-leider Sybrand Buma vindt de huidige discussie over ‘beladen namen’ uit de Nederlandse geschiedenis belachelijk, en is tegen het wegmoffelen van die namen. ‘Alsof je door beelden omver te werpen en namen uit te wissen een beter mens wordt,’ zei hij toen in een interview met AD over de ophef over het Mauritshuis.
Politiegeweld
Door buitensporig politiegeweld gericht op minderheden en etnische profilering kan ook in Nederland de situatie uit de hand lopen. Dat zei antropoloog Mitchell Esajas naar aanleiding van de fatale schietpartijen in 2016 in de Verenigde Staten. Hij benadrukt wel dat de situatie in de VS veel extremer is.
De Amsterdammer kwam toen net terug van een protestmars van de actiegroep Black Lives Matter in Atlanta toen hij hoorde dat een sluipschutter het vuur had geopend op politieagenten in Dallas. “Ongelofelijk, het komt heel hard aan hier. Iedereen op straat heeft het erover.”
“In Amerika is het de dagelijkse realiteit dat zwarten worden doodgeschoten door de politie”, zegt Esajas. “Dat is in Nederland gelukkig niet het geval, maar we zagen na de dood van Mitch Henriquez dat er ook rellen ontstonden in Den Haag.”
De situatie in Nederland is volgens Esajas minder extreem, maar wel vergelijkbaar. Ook hier zouden de politie en autoriteiten elkaar te veel in bescherming nemen. “Ook als het iemand zijn leven kost, zijn ze niet bereid toe te geven dat ze fouten hebben gemaakt.” Hij verwijst daarmee onder meer naar de dood van Henriquez vorig jaar in Den Haag.
Opnieuw fatale arrestatie in VS: zwarte man doorzeefd met 60 kogels
04.07.2022 De politie in de Amerikaanse stad Akron, in de staat Ohio, heeft beelden vrijgegeven van de dood van een 25-jarige zwarte man. Die kwam om toen hij door agenten werd achtervolgd en er tientallen keren op hem geschoten werd.
Het slachtoffer is Jayland Walker. Hij werd op 27 juni doodgeschoten na een verkeerscontrole. Agenten dachten dat Walker eerder op hen geschoten had, en van plan was dat opnieuw te doen.
Het is niet duidelijk hoe vaak er op Walker is geschoten, maar hij had in ieder geval 60 wonden aan zijn lichaam, zegt de politie. Acht agenten zouden op hem geschoten hebben tijdens de achtervolging.
Schieten tijdens achtervolging
Die begon met een verkeerscontrole. Walker zou gevlucht zijn en een minuut later werd een schot gehoord vanuit de auto. Later wisten agenten de auto tot stilstand te dwingen, waarna Walker de benen nam.
Na een paar seconden achtervolging begonnen de agenten te schieten. Zes of zeven seconden lang werden kogels afgevuurd. Een agent probeerde een taser te gebruiken, maar zonder succes.
Voorlopig met verlof
Agenten zouden hebben gezien dat de hand van Walker naar zijn middel ging, mogelijk om een wapen te grijpen. Ze schoten omdat ze zich bedreigd voelden. Later bleek Walker ongewapend.
De agenten zijn voorlopig met verlof gestuurd. Er loopt een onderzoek naar de dood van Jayland Walker. In Akron was er gisteren protest. Demonstranten liepen vreedzaam door de stad en verzamelden zich bij het hoofdbureau van de politie.
Piet Heijnlaan wordt Sojourner Truthlaan, voor één dagje dan
Actiegroepen tegen racisme hebben zondag in het zuiden van Nederland in verschillende steden nieuwe straatnaamborden opgehangen. De straten dragen momenteel de namen van “misdadigers uit de koloniale tijd van Nederland”, aldus de actiegroepen. Zondag 21.03.2021 is de Internationale Dag tegen Racisme.
De namen van de oude “zeeschurken” zijn onder meer vervangen door helden uit de huidige tijd.
Diverse straten in steden het zuiden van het land hebben voor een dagje een andere, tweede naam gekregen. Het gaat om een initiatief van enkele anti-racisme-organisaties. Het is vandaag Internationale Dag Tegen Racisme.
Slavenleider
De namen van de oude ‘zeeschurken’ zijn onder meer vervangen door andere personen van vroeger en nu, zoals de leider van de slavenopstand op Curaçao, Tula.
Aan de actie deden lokale actievoerders uit Den Bosch, Breda, Nijmegen, Sittard-Geleen, Maastricht, Heerlen, Venlo, Weert, Roermond en Eindhoven mee. De aan Kick Out Zwarte Piet verbonden actievoerders gingen ook de straat op om inwoners naar hun mening te vragen.
“Het doel van de actie is te bereiken dat mensen zich bewust worden van het Nederlandse koloniale- en slavernijverleden en dat er in het onderwijs educatie komt over dit verleden”, schrijven de actiegroepen in een verklaring. “De actievoerders roepen scholen op om hiermee aan de slag te gaan. Ook roepen ze gemeenten op om onderschriften bij straatnamen toe te voegen die het echte verhaal vertellen.”
Op foto’s op Facebook (zie hier) is te zien dat straatnaamborden als de Jan Pieterszoon Coenstraat, Tromplaan, Jan van Riebeeckstraat, Michiel de Ruyterstraat, Piet Heinstraat en Witte de Withstraat in ongenade vallen. “De komende weken zullen we educatieve posts plaatsen over verschillende personen uit ons verleden. Zeeschurken én helden!”, kondigen de actiegroepen aan.
ruiterbeelden van generaals Lee en Jackson
Onverwacht ook derde beeld weggehaald in Charlottesville
De Amerikaanse stad Charlottesville heeft gisteren naast twee beelden van omstreden generaals ook meteen een eerbetoon aan ontdekkingsreizigers Lewis en Clark weggehaald. De gemeenteraad stemde daar op het nippertje unaniem mee in.
De stad had al gepland om ruiterbeelden van generaals Lee en Jackson te verwijderen, omdat zij in de Amerikaanse Burgeroorlog hadden gevochten voor behoud van de slavernij. Omdat het takelwerk vervroegd kon worden afgerond, besloot de burgemeester meteen het lot van een derde standbeeld te bepalen en riep de gemeenteraad bijeen.
Lewis en Clark brachten tussen 1804 en 1806 op verzoek van president Jefferson het westen van het Amerikaanse continent in kaart, een gebied dat met de Louisiana Purchase was overgenomen van Frankrijk. Omdat Lewis in de buurt van Charlottesville is geboren, werd het beeld daar in 1919 geplaatst.
Sacagawea
De afgelopen jaren was het bronzen beeld in opspraak geraakt, omdat de Shoshone-gids van de twee witte mannen geknield aan hun voeten was uitgebeeld. Deze Sacagawea had juist een onmisbare rol gespeeld in het door onbekend terrein loodsen van de expeditie.
“Ik vind dat het gewoon moet worden omgesmolten”, zei Rose Ann Abrahamson, een afstammeling van Sacagawea, gisteren tijdens de raadsvergadering. “Het is totaal beledigend en moet worden vernietigd. Maar het kan ook gebruikt worden om het publiek beter voor te lichten.”
Dode bij protesten
Plannen om de beelden van Lee en Jackson te verwijderen, leidden vier jaar geleden tot felle confrontaties tussen voor- en tegenstanders. Daarbij viel een dode toen een auto inreed op een vrouw die tegen de beelden protesteerde. De reactie van president Trump op haar dood leidde tot meer verontwaardiging omdat hij zei dat “beide kanten” schuld hadden aan de escalatie.
Alle drie de beelden zijn inmiddels afgevoerd naar de opslag, in afwachting van een definitief besluit wat ermee wordt gedaan. Het plaatselijke Lewis en Clark-museum heeft al verzocht het beeld te mogen tentoonstellen.
Vier jaar na dodelijk protest verdwijnen omstreden beelden uit Charlottesville
Vier jaar nadat een betoger omkwam bij protesten in de Amerikaanse stad Charlottesville, worden de standbeelden die aanleiding waren voor de onrust verwijderd. De ruiterbeelden van generaals Lee en Jackson werden weggetakeld en naar een opslag gevoerd.
De beelden zijn omstreden, omdat ze een eerbetoon zijn aan generaals van de Zuidelijke staten. Zij vochten tijdens de Amerikaanse Burgeroorlog (van 1861 tot 1865) voor behoud van slavernij.
In 2016 begon een zwarte scholier een petitie om de beelden te verwijderen. Tegenstanders dienden al snel bezwaren in, wat tot een langslepend proces leidde. Zo moest er eerst een wet worden aangepast die het verwijderen van een herdenkingsteken aan de Zuidelijke staten verbood.
Dode
In 2017 was Charlottesville dagenlang toneel van betogingen door voor- en tegenstanders van de beelden, waaronder een extreemrechtse fakkeloptocht onder het motto Unite the right. Bij die betogingen werd een vrouw doodgereden die tegen de standbeelden protesteerde.
De reactie van president Trump leidde tot meer onrust, omdat hij benadrukte dat “beide kanten” schuld hadden aan de escalatie.
Lee wordt richting de opslag gereden EPA
Opslag
De burgemeester van Charlottesville hoopt dat het verdwijnen van de beelden tot verzoening kan leiden. “Hiermee komen Charlottesville, Virginia en de VS dichter bij verwerking van het feit dat zwarte mensen ooit voor economisch gewin werden vernietigd.”
“Het werd tijd”, zegt Zyahna Bryant, die de petitie tegen de beelden begon. “Geen platform voor racisme, geen platform voor haat.”
De beelden gaan voorlopig een beveiligde opslag in, totdat de stad een nieuwe bestemming ervoor heeft gevonden. Daar zijn inmiddels tien suggesties voor binnengekomen bij de gemeente.
De Verenigde Staten maken zich klaar voor rechtszaak over dood George Floyd
Op 25 mei 2020 werd de wereld opgeschud door de dood van George Floyd. Omstanders filmden hoe de zwarte man slachtoffer werd van politiegeweld, door de witte agent Derek Chauvin.
De dood van Floyd leidde tot wereldwijde protesten tegen politiegeweld en racisme. Op maandag 8 maart 2021 begint waarschijnlijk het rechterlijke proces tegen Chauvin, die wordt verdacht van tweedegraads moord.
AD 09.03.2021
De zaak dient in de rechtbank van Minneapolis, die inmiddels zwaarbeveiligd is. Waarschijnlijk vanaf maandag, misschien later, zullen advocaten van beide kanten tientallen, of zelfs honderden, kandidaten ondervragen. Uiteindelijk worden zestien van hen gekozen als jury. Twaalf juryleden nemen plaats om te beslissen over de zaak. Vier anderen zijn eventuele plaatsvervangers.
De potentiële juryleden hebben al een vragenlijst ingediend, waarin ze hun bestaande kennis van de zaak beschrijven, evenals hun eerdere contacten met de politie. Elke partij kan een potentieel jurylid uit het panel verwijderen, maar als één van de partijen denkt dat die keuze wordt gemaakt op basis van discriminatie, beslist de rechter of het jurylid blijft of gaat. Vanaf 29 maart wordt de zaak verder inhoudelijk behandeld. Volgens verwachtingen kan dat minimaal een maand duren, misschien zelfs langer.
Beschuldigd
Voormalig politieagent Derek Chauvin staat terecht voor de moord op Floyd. Hij wordt beschuldigd van tweedegraads moord, wat betekent dat hij de dood zonder opzet veroorzaakte. De maximale straf hiervoor is veertig jaar. De andere drie agenten die aanwezig waren bij het incident, worden beschuldigd van medeplichtigheid aan tweedegraads moord en zullen in augustus voor de rechtbank verschijnen.
Het is ongebruikelijk dat politieagenten in de Verenigde Staten worden beschuldigd, laat staan veroordeeld, voor het gebruik van dodelijk geweld. Vaak kunnen de agenten met succes beargumenteren dat ze vreesden voor hun leven en uit zelfverdediging handelden. Het hele proces zal te volgen zijn via een online stream.
Op 25 mei 2020 overleed Floyd. Politieagenten hielden hem staande nadat hij een pakje sigaretten kocht, omdat ze dachten dat hij met een vals biljet betaalde. Toen Floyd weigerde de sigaretten terug te geven, belandde hij met de agenten in een worsteling.
Uiteindelijk duwden de agenten Floyd op de grond. Volgens de aanklagers plaatste Chauvin zijn knie gedurende zeven minuten en 46 seconden tussen het hoofd en de nek van Floyd, die meermaals riep dat hij geen lucht kreeg. Nadat hij eindelijk loskwam werd hij vervoerd naar het ziekenhuis, waar hij een uur later overleed. De volgende dag werden Chauvin en zijn drie collega’s direct ontslagen.
Protesten over de hele wereld
In de dagen daarna ontstonden protesten over de hele wereld. Black Lives Matter, een anti-racisme beweging die in 2013 ontstond na de moord op de tiener Trayvon Martin, werd nieuw leven ingeblazen.
In juni lieten ook duizenden demonstranten in Nederland zich horen tegen racisme. Al snel verschoof de focus van de wereldwijde protesten naar racisme in eigen land. Na demonstraties in veel grote Nederlandse steden, werden enkele politieke veranderingen aangekondigd.
Zo kreeg Nederland een ‘nationaal coördinator discriminatie en racisme’ en een onderzoekscommissie die onderzoek doet naar de mechanismen achter discriminatie en racisme. Ook werd een motie aangenomen om racisme in scholenprogramma’s op te nemen. Eind oktober besloot de Eerste Kamer een parlementair onderzoek in te stellen naar discriminatie in Nederland.
NOS 30.01.2021 De kinderen en nabestaanden van Anton de Kom zijn blij met de toezegging van minister Blok om de Surinaamse schrijver en verzetsman te eren met “een ruiterlijk gebaar”. Hoe dat gebaar eruit gaat zien is nog niet bekend, maar de familie waardeert de belofte van het kabinet.
“Wat voor familie belangrijk is, is dat er eerherstel komt voor hun vader”, zegt Carl Haarnack, voorzitter van de Anton de Kom Stichting, namens de familie. “De Kom stond voor rechtvaardigheid en voor eerlijkheid en een andere relatie tussen Nederland en Suriname. Hij was niet de schurk waar hij wel voor is uitgemaakt.”
Het werk van Anton de Kom kwam onlangs opnieuw in de belangstelling door de Black Lives Matter-beweging en het maatschappijbrede debat over racisme. Ook staat Anton de Kom sinds vorig jaar in de Canon van de Nederlandse geschiedenis, als eerste Surinamer ooit. Het gebaar van het kabinet past in de hernieuwde aandacht en waardering voor leven en werk de Surinaamse schrijver, zegt Haarnack.
“Anton de Kom is een belangrijk historisch figuur waar we de hele koloniale geschiedenis aan ophangen. Maar De Kom is ook een vader en een grootvader en het is belangrijk dat de kinderen van De Kom van de minister horen: we hebben dat misschien niet gedaan zoals we dat hadden moeten doen.”
Anton de Kom: de Surinaamse held die streed voor de zwarte arbeider
De Kom geldt als een van de belangrijkste stemmen van de antikoloniale beweging aan het begin van de twintigste eeuw. De Surinaamse schrijver streed tegen kolonialisme en racisme en deed in de Tweede Wereldoorlog verzetswerk.
In 1920 kwam De Kom naar Nederland en hij stoorde zich aan het feit dat de bevolking in Nederland zo weinig afwist van het slavernijverleden dat zich in Suriname had afgespeeld. Daarom begon hij lezingen te geven. Ook werd hij actief in communistische kringen en schreef artikelen voor De Tribune en De Communistische Gids.
Staatsgevaarlijk
In 1932 keerde hij terug naar Suriname, waar hij een adviesbureau begon voor arbeiders met klachten over uitbuiting. De Nederlandse koloniale autoriteiten beschouwden hem als staatsgevaarlijk. Hij verdween zonder vorm van proces achter de tralies en werd na drie maanden met zijn gezin naar Nederland verbannen.
Daar schreef hij Wij slaven van Suriname, waarin de geschiedenis van het land voor het eerst werd beschreven vanuit een antikoloniaal gezichtspunt. Een nieuwe uitgave van het werk bereikte vorig jaar binnen no-time de bestsellerlijsten.
Al in 1940 raakte De Kom betrokken bij het communistisch verzet in Den Haag. In 1944 werd hij opgepakt. Hij stierf vlak voor de bevrijding in een Duits concentratiekamp.
Dialoog
Minister Blok heeft gezegd “graag” met kinderen van De Kom in gesprek te willen over de invulling van het gebaar. Blok denkt zelf aan een fonds om Surinaamse studenten te helpen. “Wij gaan het gesprek open in en zijn in ieder geval blij dat er een dialoog ontstaat”, aldus Haarnack.
OmroepWest 28.01.2021 De kinderen en nabestaanden van Anton de Kom zijn blij met de toezegging van minister Stef Blok om de Surinaamse schrijver en verzetsman te eren met ‘een ruiterlijk gebaar’. Hoe dat gebaar eruit gaat zien is nog niet bekend, maar de familie waardeert de belofte van het kabinet.
Anton de kom schreef in 1934 het boek ‘Wij slaven van Suriname’. Het is een aanklacht tegen racisme, uitbuiting en koloniale overheersing. Het boek beleeft een ongekende opleving nadat het begin dit jaar in de canon van Nederland werd geplaatst.
Ad de Kom is de oudste zoon van Anton de Kom. Hij is 94 jaar oud en woont in ‘s-Gravenzande. Eerder vertelde hij aan Omroep West het jammer te vinden dat z’n vader dit niet kan meemaken. Volgens Ad was zijn vader zijn tijd ver vooruit. ‘Mijn vader wilde zelfstandigheid voor alle gekleurde mensen’, vertelt de Kom. ‘Maar dat kon je in die tijd helemaal niet zomaar zeggen, vele blanken vonden dat de situatie goed was zo.’
Geen schurk
‘Wat voor familie belangrijk is, is dat er eerherstel komt voor hun vader’, zegt Carl Haarnack, voorzitter van de Anton de Kom Stichting, namens de familie bij de NOS. ‘De Kom stond voor rechtvaardigheid en voor eerlijkheid en een andere relatie tussen Nederland en Suriname. Hij was niet de schurk waar hij wel voor is uitgemaakt.’
Het werk van Anton de Kom kwam onlangs opnieuw in de belangstelling door de Black Lives Matter-beweging en het maatschappij brede debat over racisme. Ook staat Anton de Kom sinds vorig jaar in de Canon van de Nederlandse geschiedenis, als eerste Surinamer ooit.
Belangrijk historisch figuur
Het gebaar van het kabinet past in de hernieuwde aandacht en waardering voor leven en werk de Surinaamse schrijver, zegt Haarnack. ‘Anton de Kom is een belangrijk historisch figuur waar we de hele koloniale geschiedenis aan ophangen. Maar De Kom is ook een vader en een grootvader. Het is belangrijk dat de kinderen van De Kom van de minister horen: we hebben dat misschien niet gedaan zoals we dat hadden moeten doen.’
Portret van Anton de Kom | Foto: Omroep West
Kleinzoon Antoine de Kom vertelde vorig jaar over zijn grootvader: Anton De Kom geldt als een van de belangrijkste stemmen van de antikoloniale beweging aan het begin van de twintigste eeuw. De Surinaamse schrijver streed tegen kolonialisme en racisme en deed in de Tweede Wereldoorlog verzetswerk.
Koloniale autoriteiten vonden hem staatsgevaarlijk
In 1920 kwam De Kom naar Nederland en hij stoorde zich aan het feit dat de bevolking in Nederland zo weinig afwist van het slavernijverleden dat zich in Suriname had afgespeeld. Daarom begon hij lezingen te geven. Ook werd hij actief in communistische kringen en schreef artikelen voor De Tribune en De Communistische Gids.
In 1932 keerde hij terug naar Suriname, waar hij een adviesbureau begon voor arbeiders met klachten over uitbuiting. De Nederlandse koloniale autoriteiten beschouwden hem als staatsgevaarlijk. Hij verdween zonder vorm van proces achter de tralies en werd na drie maanden met zijn gezin naar Nederland verbannen.
Wij slaven van Suriname
Daar schreef hij ‘Wij slaven van Suriname’, waarin de geschiedenis van het land voor het eerst werd beschreven vanuit een antikoloniaal gezichtspunt. Een nieuwe uitgave van het werk bereikte vorig jaar binnen no-time de bestsellerlijsten.
Al in 1940 raakte De Kom betrokken bij het communistisch verzet in Den Haag. In 1944 werd hij opgepakt. Hij stierf vlak voor de bevrijding in een Duits concentratiekamp.
Minister wil in gesprek
Minister Blok heeft gezegd ‘graag’ met kinderen van De Kom in gesprek over de invulling van het gebaar. Blok denkt zelf aan een fonds om Surinaamse studenten te helpen. ‘Wij gaan het gesprek open in en zijn in ieder geval blij dat er een dialoog ontstaat’, aldus Haarnack.
Beeld omstreden Amerikaanse generaal uit parlementsgebouw verwijderd
Een standbeeld van de omstreden Amerikaanse generaal Robert E. Lee is vandaag verwijderd uit het Captiool, het Amerikaanse parlementsgebouw in Washington. Het beeld wordt gezien als symbool van haat en racisme, omdat Lee voorstander was van de slavernij. Zijn plek wordt ingenomen door de zwarte burgerrechtenactivist Barbara Johns.
Op verschillende plekken in het Capitool staan honderd beelden – van elke staat twee – van sleutelfiguren uit de Amerikaanse geschiedenis. Sinds 1909 staan namens de staat Virginia oud-president George Washington en generaal Lee in de beeldengalerij.
Lee was tijdens de Amerikaanse burgeroorlog (1861-1865) opperbevelhebber van de strijdkrachten van de Confederatie van zuidelijke staten. Zij vochten tegen de rest van de Verenigde Staten en verloren de strijd. Lee geldt desondanks als held voor veel rechtse Amerikanen.
Slavernij
Na de dood van de zwarte Amerikaan George Floyd door politiegeweld heeft de Black Lives Matter-beweging maandenlang geprotesteerd tegen racisme en omstreden standbeelden. De Democraten hebben eerder dit jaar gevraagd om verwijdering van standbeelden van mannen die in de 19de eeuw de slavernij niet wilden afschaffen, zoals Lee.
Volgens het Democratische kopstuk Nancy Pelosi zijn de beelden een symbool van haat. Monumenten voor mannen die wreedheid en barbarij bepleitten om zo’n duidelijk racistisch doel te bereiken, zijn een ‘groteske belediging’ van de idealen van de Amerikaanse democratie en vrijheid, vindt ze.
Historisch
,,Dit is een historisch moment’’, zeggen parlementsleden Donald McEachin en Jennifer Wexton, beide Democraten uit Virginia, in een verklaring. ,,Het standbeeld van Robert E. Lee vereert een erfenis van verdeeldheid, onderdrukking en racisme. Een donkere periode in de geschiedenis van ons land.’’
Het beeld van Lee verhuist naar het Virginia Museum of History and Culture in Richmond. Een speciale commissie in Virginia heeft nu Barbara Johns uitgekozen om Lee te vervangen.
Johns was een belangrijkste burgerrechtenactiviste die vocht tegen segregatie in het onderwijs. Op 16-jarige leeftijd leidde ze in 1951 een demonstratie tegen tegen de slechte omstandigheden op de Robert Russa Moton High School, een zwarte school in Farmville.
KOZP roept op tot ‘actieweken van 14 november tot 5 december 2020.’ ‘Afgelopen zomer zijn wij samen met jou massaal de straat op gegaan tegen institutioneel racisme in Nederland en uit solidariteit met de Black Lives Matter-beweging (BLM).
Daarom doen wij een beroep op alle BLM-demonstranten om, net als afgelopen zomer, vreedzaam in actie te komen tegen de meest zichtbare vorm van institutioneel racisme in Nederland: Zwarte Piet’, schrijft de organisatie.
,,Grijs zit te dicht tegen het zwart van Zwarte Piet aan. We hebben al Grijze Pieten gezien met kroeshaar en rode lippenstift. Dan zoek je de grens van racisme op. Daar zijn wij tegen”, aldus het lokale actiecomité. Ook in Maastricht en Venlo heeft de gemeente aanvragen gekregen voor demonstraties.
Spanning in Nijmegen
In Nijmegen kondigde de lokale afdeling van KOZP aan de komende weken winkeliers te gaan aanspreken als zij nog Zwarte Pieten in hun etalages hebben. Dat leidde direct tot een reactie van de pro-Pietgroep Nijmegen Rechtsaf die stelde ‘KOZP Nimma uit te gaan schoppen’.
Uit onderzoek van actualiteitenprogramma EenVandaag onder 29.000 leden van het Opiniepanel bleek vandaag dat het percentage Nederlanders dat wil vasthouden aan Zwarte Piet blijft dalen. In 2013 wilde 89 procent van de ondervraagden nog dat Zwarte Piet niet van kleur verschoot, vorig jaar was dat percentage gedaald naar 71 procent en dit jaar daalde het verder naar 55 procent. Dat is nog wel steeds een kleine meerderheid van de Nederlanders. Mensen die van mening zijn veranderd doen dat vooral ‘om de lieve vrede te bewaren’.
Ondanks veelbelovende woorden over linkse samenwerking lijkt GroenLinks doelbewust Lodewijk Asscher PvdA voor het blok te zetten. De partijleider van de PvdA wordt vlak voor de verkiezingen neergezet als medeschuldige van het toeslagendrama bij de Belastingdienst.
„Een dergelijke actie van GroenLinks kan niet zijn gebeurd zonder de instemming van Jesse Klaver”, zegt politiek commentator Wouter de Winther in een nieuwe aflevering van Afhameren.
Gekozen Lijsttrekker GL
Klaver, die op het congres13.06.2020 met 92 procent van de stemmen als enige kandidaat werd gekozen als lijsttrekker, herhaalde zijn ambitie dat hij zijn partij na de volgende verkiezingen ‘voor het eerst een regering in wil leiden’.
Bij de kabinetsformatie van 2017 liepen onderhandelingen over kabinetsdeelname nog mis. Dit keer hoopt Klaver door samenwerking met linkse partijen PvdA en SP, PvdD en huidige regeringspartij D66 bij de formatie sterker te staan.
Met die ‘linkse en progressieve’ partijen wil hij zorgen dat de wereld na de coronacrisis niet terug gaat naar hoe het was. ,,Corona heeft ons de wereld op een andere manier laten zien”, stelt Klaver. ,,We kunnen niet terug naar bezuinigen op de zorg, de politie en het onderwijs, cultuur, niet terug naar ongeremd de wereld over vliegen, niet terug naar bedrijven die in goede tijden alle winst houden en in slechte tijden de rekening bij gewone mensen neerleggen.”
Telegraaf 16.06.2020
Stembusakkoord
Een motie die GroenLinks oproept om samen te werken met PvdA, SP, PvdD en D66, een stembusakkoord met die partijen te sluiten en op bepaalde punten een gezamenlijk programma te schrijven, werd door 95 procent van de leden gesteund. GroenLinks, SP en PvdA hielden begin maart al een eerste gezamenlijke bijeenkomst. Pogingen tot linkse samenwerking strandden in het verleden altijd. Klaver zal, laat zijn woordvoerder weten, de komende tijd ‘in gesprek gaan met andere progressieve partijen’.
Het stembusakkoord PvdA, SP, PvdD en D66 !?!?
GroenLinks wil bij de komende verkiezingen nauw gaan samenwerken met PvdA, SP, PvdD en de huidige regeringspartij D66 door een stembusakkoord te sluiten.
Ook moeten de partijen na de verkiezingen gezamenlijk de onderhandelingen voor een nieuw kabinet in gaan. Over dat voorstel wordt op het digitale congres van GroenLinks, aanstaande zaterdag 13.06.2020, gestemd.
Het partijbestuur heeft de motie omarmd. Die roept lijsttrekker Jesse Klaver en het partijbestuur op ‘voor en achter de schermen’ te onderhandelen over het stembusakkoord.
GroenLinks-leider Klaver opperde vorig jaar mei al een samenwerking met D66 tijdens het 30-jarig verjaardagsfeest van de partij. Op deze site vergeleek hij de verkiezingen van 2021 met die van 1976, toen progressieve partijen met een gezamenlijk programma de verkiezingen in gingen. Hij wilde vorig jaar niet zeggen of hij ook een gezamenlijk programma wil, maar de partij lijkt daar wel op voor te sorteren.
De motie stelt een ‘21 punten-programma’ voor op het gebied van bijvoorbeeld klimaat, kansengelijkheid, de publieke sector, arbeidsmarkt, woningmarkt, natuur, dierwelzijn en bestrijding van opkomend racisme.
De initiatiefnemers halen hun inspiratie uit de gezamenlijke bijeenkomst van GroenLinks, SP en PvdA in Amsterdam op 3 maart 2020. Daar is ‘het gevoel gegroeid dat activisten van deze partijen willen dat er gebouwd wordt aan méér samenwerking, ook op inhoud’.
GroenLinks + PvdA
Een andere motie roept de partij op ‘met spoed’ gesprekken te starten met alleen dePvdA over ‘een brede progressieve samenwerking’ bij de komende Tweede Kamerverkiezingen. De twee partijen zouden ‘op hoofdpunten’ een gezamenlijk programma moeten schrijven. Ook die motie krijgt een positief advies van het partijbestuur.
Klaver stelde vorig jaar dat hij de volgende verkiezingen een ‘progressief en links motorblok’ wil vormen, als een reactie op het ‘rechtse motorblok’ dat de basis vormde van kabinet-Rutte III.
Telegraaf 06.11.2020
Reactie Jongere GL en PvdA
Ook de jongerenafdeling van GroenLinks en PvdA willen dat die twee partijen zowel voor als vlak na de verkiezingen van volgend jaar nauw gaan samenwerken. Ze moeten samen tot een stembusakkoord komen en ook samen optrekken als de partijen in aanmerking komen om een regeringscoalitie te vormen.
Verregaande samenwerking tussen de linkse partijen wordt vaak geopperd. De leden van beide partijen vroegen hier ook om op de congressen van GroenLinks en PvdA. Opvallend is dat de SP, die begin maart nog optrok met de twee andere partijen, steeds vaker lijkt te ontbreken.
NOS 05.11.2020 De linkse oppositiepartijen GroenLinks en PvdA willen niet zonder elkaar deel uitmaken van een nieuw kabinet, na de komende Tweede Kamerverkiezingen in maart volgend jaar. Ze hebben formeel nog niks afgesproken of vastgelegd. Maar vijf maanden voor de Tweede Kamerverkiezingen spreken de partijleiders Klaver en Asscher zich ondubbelzinnig voor nauwe samenwerking uit: alleen samen in een coalitie, of samen in de oppositie. En ze willen ook de derde linkse oppositiepartij, de SP, er graag bij.
Asscher kwam er als eerste mee, afgelopen zondag bij de presentatie van het verkiezingsprogramma van zijn partij. Hij zei daar niet zonder linkse bondgenoten in een kabinet te willen stappen. En dat betekent volgens hem niet zonder GroenLinks en/of de SP: ,,Zo is het. We hebben onze lessen geleerd, dat waren best wel dure lessen”. Daarmee verwees hij naar de vorige kabinetsperiode, toen de PvdA alleen met de VVD regeerde. Dat leidde voor de PvdA tot de grootste verkiezingsnederlaag ooit in de Nederlandse politiek.
Links motorblok
GroenLinks-voorman Jesse Klaver reageert desgevraagd instemmend op de uitspraak van Asscher: “Wij willen een links motorblok en de PvdA en GroenLinks zijn dan een hele logische combinatie. De SP laat zien dat ze toch graag in een volgend kabinet wil, dus ik kan me ook voorstellen dat de SP zich daarbij aansluit. En als D66 echt linksaf wil, ben ik ook blij met D66, maar in ieder geval de PvdA en GroenLinks.”
Klaver zegt ook: “Ik heb eigenlijk precies dezelfde mededeling als Lodewijk Asscher heeft gedaan: wij willen alleen in een kabinet met andere linkse partijen, in ieder geval de PvdA. Bij voorkeur samen meedoen. En als dat niet lukt doe je samen niet mee.”
Partijleider Lilian Marijnissen van de SP zou het “machtig mooi” vinden als de linkse partijen erin slagen samen zo’n ‘links motorblok’ te vormen dat volgend jaar in de formatie het voortouw kan nemen. “Die partijen staan ideologisch het dichtst bij ons.” Andere partijen kunnen wat haar betreft ook aansluiten.
In tegenstelling tot 2017 sluit de SP deze keer de VVD niet pertinent uit, zei Marijnissen al eerder. Maar de verschillen met die partij zijn zo groot dat ze de kans op regeringssamenwerking zeer klein acht. GroenLinks en de PvdA sluiten de VVD evenmin uit, al willen ze liever zonder die partij regeren.
Grote meningsverschillen
De uitspraken van vooral Klaver en Asscher kunnen van grote invloed zijn bij de kabinetsformatie volgend jaar. Samen staan ze op circa 30 zetels in de peilingen, ze hopen op meer. Als ze elkaar inderdaad niet loslaten, zijn ze in de positie samen meer eisen te stellen dan wanneer ze afzonderlijk meeonderhandelen en zich tegen elkaar laten uitspelen.
De afgelopen decennia is er door de linkse partijen al vele malen gesproken over samenwerking. In de praktijk lukte dat nooit, meestal doordat de PvdA doorgaans groter was en vaak deel uitmaakte van kabinetten, waardoor er grote meningsverschillen met de andere twee ontstonden.
De huidige situatie is anders, doordat zowel GroenLinks en de SP als de PvdA nu deel uitmaken van de oppositie en de fracties in omvang niet veel verschillen. GroenLinks en de SP hebben elk 14 zetels en de PvdA 9. Deze kabinetsperiode trekken de drie partijen ook geregeld samen op tegen het kabinet.
AD 05.11.2020 De Partij van de Arbeid en GroenLinks stappen niet zonder elkaar in een nieuw kabinet. Die belofte doen de leiders van beide partijen, Lodewijk Asscher en Jesse Klaver, ruim vier maanden voor de Tweede Kamerverkiezingen.
Het is voor het eerst in jaren dat de linkse partijen elkaar zó innig vasthouden in aanloop naar Tweede Kamerverkiezingen. ,,Wij willen alleen in een kabinet met andere linkse partijen, in ieder geval de PvdA’’, zo liet GroenLinks-leider Klaver donderdag weten. ,,Bij voorkeur samen meedoen. En als dat niet lukt, doe je samen niet mee.’’
PvdA-leider Asscher zei afgelopen zondag al, bij de presentatie van het verkiezingsprogramma van zijn partij, dat hij niet zonder een linkse bondgenoot wil regeren. ,,We hebben onze lessen geleerd, dat waren best wel dure lessen’’, aldus Asscher over de samenwerking in het vorige kabinet met de VVD. Na die regeerperiode werd de PvdA keihard afgestraft en zakte de partij terug van 38 naar 9 zetels in de Kamer.
Peilingen
Dat nóóit weer, is nu de gedachte bij Asscher. Zijn partij staat op 11 tot 15 zetels in de peilingen. GroenLinks zou 13 tot 15 zetels halen, volgens de laatste Peilingwijzer. Alleen de VVD springt er uit, met ruim 40 zetels. Toch wil Asscher ‘het liefst helemaal niet’ met de VVD regeren. ,,Maar als ik nu naar de peilingen kijk, moeten we dat maar afwachten.’’
Kortom: Asscher houdt er rekening mee dat hij opnieuw met Rutte moet onderhandelen. Als dat zo is, zal Klaver ook aanschuiven. Op die manier kan Asscher ‘middelen’ tussen de ietwat linksere Klaver en de rechtse VVD-plannen. Door Klaver te laten meeregeren, kan Asscher bovendien zijn linkse concurrent ‘neutraliseren’: GroenLinks zit niet meer in de oppositie en kan niet klagen over PvdA-beleid.
De achterbannen van PvdA en GroenLinks roepen al langere tijd om vergaande samenwerking, aldus Gerrit Voerman, hoogleraar.
Ruk naar links
Jesse Klaver lijkt er dit keer op gebrand om mee te regeren. Bij de vorige formatie greep zijn partij net naast een plek in het kabinet: Klaver kwam er tijdens de onderhandelingen niet uit met VVD, CDA en D66. Door in een volgend kabinet wél mee te doen, kan hij het huidige klimaat- en stikstofbeleid een ruk naar links geven.
Dat de twee linkse partijen elkaar nu al het ‘ja-woord’ geven, heeft ook te maken met de ‘crisis op links’, zegt hoogleraar politieke partijen Gerrit Voerman van de Rijksuniversiteit Groningen. ,,PvdA, GroenLinks en SP doen het in de peilingen niet best. Samen staan zij op minder zetels dan de PvdA in z’n eentje had voorafgaand aan de verkiezingen van 2017. De achterbannen van PvdA en GroenLinks roepen al langere tijd om vergaande samenwerking.’’
Kritiek
Door nu al te melden dat de partijen samen in het kabinet willen, voorkomen ze volgens Voerman een ‘paniekerige indruk’ in het geval ze het pas kort voor de verkiezingen bekend zouden maken. ,,Nu laten ze zien dat het een weloverwogen keuze is.’’
Maar er is ook kritiek. Zo vreest voormalig PvdA-Kamerlid Jan Vos dat de samenwerking gematigde PvdA-kiezers kan afschrikken. ,,De PvdA was een progressieve doorbraakpartij, niet een (conservatieve) linkse partij’’, meldt Vos op Twitter. Hij zegt dat de PvdA zich ‘zonder noodzaak politiek afhankelijk’ maakt.
Telegraaf 30.06.2020 De jongerenafdeling van GroenLinks en PvdA willen dat die twee partijen zowel voor als vlak na de verkiezingen van volgend jaar nauw gaan samenwerken. Ze moeten samen tot een stembusakkoord komen en ook samen optrekken als de partijen in aanmerking komen om een regeringscoalitie te vormen.
Verregaande samenwerking tussen de linkse partijen wordt vaak geopperd. De leden van beide partijen vroegen hier ook om op de congressen van GroenLinks en PvdA. Opvallend is dat de SP, die begin maart nog optrok met de twee andere partijen, steeds vaker lijkt te ontbreken.
Een meerderheid van de leden stemde op het partijcongres van GroenLinks voor een voorstel om in de aanloop naar de verkiezingen tot een programma op hoofdpunten te komen. Ook het bestuur van GroenLinks steunde dit plan. PvdA-leden willen zoveel mogelijk linkse samenwerking. Een voorstel om met GroenLinks samen te gaan (één kandidatenlijst en één verkiezingsprogramma) werd door 60 procent van de PvdA’ers weggestemd.
De Jonge Socialisten van de partij en DWARS, de jongerenafdeling van GroenLinks, willen ook geen fusie, maar wel samenwerking op hoofdpunten. Dan kan ook na de verkiezingen een „links front” blijven bestaan, zo schrijven ze in het Nederlands Dagblad. De partijen moeten zich op linkse, progressieve onderwerpen focussen, vinden de jongeren, om duurzaam uit de coronacrisis te komen: klimaat, economische gelijkheid en volkshuisvesting.
De jongerenclubs pleitten, samen met de jongerenafdeling Rood van de SP, in 2004 al, en in latere jaren ook nog, voor verregaande samenwerking. De SP zit nu niet bij deze oproep. „We hebben de SP niet bewust uitgesloten”, zegt Luna Koops van de Jonge Socialisten. „Maar dit leek ons de meest kansrijke optie. GL en PvdA zijn de laatste jaren naar elkaar toegegroeid. Op de meeste thema’s vinden we hetzelfde.”
Telegraaf 16.06.2020 Ondanks veelbelovende woorden over linkse samenwerking lijkt GroenLinks doelbewust Lodewijk Asscher voor het blok te zetten. De partijleider van de PvdA wordt vlak voor de verkiezingen neergezet als medeschuldige van het toeslagendrama bij de Belastingdienst.
„Een dergelijke actie van GroenLinks kan niet zijn gebeurd zonder de instemming van Jesse Klaver”, zegt politiek commentator Wouter de Winther in een nieuwe aflevering van Afhameren.
Parool 09.06.2020 GroenLinks wil bij de komende verkiezingen nauw gaan samenwerken met PvdA, SP, PvdD en de huidige regeringspartij D66 door een stembusakkoord te sluiten. Ook moeten de partijen na de verkiezingen gezamenlijk de onderhandelingen voor een nieuw kabinet in gaan.
Over dat voorstel wordt op het digitale congres van GroenLinks, aanstaande zaterdag, gestemd. Het partijbestuur heeft de motie omarmd. Die roept lijsttrekker Jesse Klaver en het partijbestuur op ‘voor en achter de schermen’ te onderhandelen over het stembusakkoord.
GroenLinks-leider Klaver opperde vorig jaar mei al een samenwerking met D66 tijdens het 30-jarig verjaardagsfeest van de partij. Op deze site vergeleek hij de verkiezingen van 2021 met die van 1976, toen progressieve partijen met een gezamenlijk programma de verkiezingen in gingen. Hij wilde vorig jaar niet zeggen of hij ook een gezamenlijk programma wil, maar de partij lijkt daar wel op voor te sorteren.
Programma
De motie stelt een ‘21 punten-programma’ voor op het gebied van bijvoorbeeld klimaat, kansengelijkheid, de publieke sector, arbeidsmarkt, woningmarkt, natuur, dierwelzijn en bestrijding van opkomend racisme.
De initiatiefnemers halen hun inspiratie uit de gezamenlijke bijeenkomst van GroenLinks, SP en PvdA in Amsterdam op 3 maart. Daar is ‘het gevoel gegroeid dat activisten van deze partijen willen dat er gebouwd wordt aan méér samenwerking, ook op inhoud’.
PvdA
Een andere motie roept de partij op ‘met spoed’ gesprekken te starten met alleen de PvdA over ‘een brede progressieve samenwerking’ bij de komende Tweede Kamerverkiezingen. De twee partijen zouden ‘op hoofdpunten’ een gezamenlijk programma moeten schrijven. Ook die motie krijgt een positief advies van het partijbestuur.
Klaver stelde vorig jaar dat hij de volgende verkiezingen een ‘progressief en links motorblok’ wil vormen, als een reactie op het ‘rechtse motorblok’ dat de basis vormde van kabinet-Rutte III.
AD 09.06.2020 GroenLinks moet bij de komende verkiezingen nauw gaan samenwerken met PvdA, SP, PvdD en de huidige regeringspartij D66 door een stembusakkoord te sluiten. Ook moeten de partijen na de verkiezingen gezamenlijk de onderhandelingen voor een nieuw kabinet in gaan. Over dat voorstel wordt op het digitale congres van GroenLinks, aanstaande zaterdag, gestemd.
Het partijbestuur heeft de motie omarmd. Die roept lijsttrekker Jesse Klaver en het partijbestuur op ‘voor en achter de schermen’ te onderhandelen over het stembusakkoord.
GroenLinks-leider Klaver opperde vorig jaar mei al een samenwerking met D66 tijdens het 30-jarig verjaardagsfeest van de partij. Op deze site vergeleek hij de verkiezingen van 2021 met die van 1976, toen progressieve partijen met een gezamenlijk programma de verkiezingen in gingen. Hij wilde vorig jaar niet zeggen of hij ook een gezamenlijk programma wil, maar de partij lijkt daar wel op voor te sorteren.
De motie stelt een ‘21 punten-programma’ voor op het gebied van bijvoorbeeld klimaat, kansengelijkheid, de publieke sector, arbeidsmarkt, woningmarkt, natuur, dierwelzijn en bestrijding van opkomend racisme.
De initiatiefnemers halen hun inspiratie uit de gezamenlijke bijeenkomst van GroenLinks, SP en PvdA in Amsterdam op 3 maart 2020. Daar is ‘het gevoel gegroeid dat activisten van deze partijen willen dat er gebouwd wordt aan méér samenwerking, ook op inhoud’.
PvdA
Een andere motie roept de partij op ‘met spoed’ gesprekken te starten met alleen de PvdA over ‘een brede progressieve samenwerking’ bij de komende Tweede Kamerverkiezingen. De twee partijen zouden ‘op hoofdpunten’ een gezamenlijk programma moeten schrijven. Ook die motie krijgt een positief advies van het partijbestuur.
Klaver stelde vorig jaar dat hij de volgende verkiezingen een ‘progressief en links motorblok’ wil vormen, als een reactie op het ‘rechtse motorblok’ dat de basis vormde van kabinet-Rutte III.
De nieuwe aanpak van het kabinet van het stikstofprobleem schiet tekort. Er is onvoldoende garantie dat de natuur genoeg zal herstellen. Ook juridisch zijn er te veel onzekerheden. Dat staat in het eindrapport van het Adviescollege Stikstofproblematiek.
In 2030 zou de stikstofuitstoot niet 26 procent minder moeten zijn, zoals het kabinet wil, maar 50 procent. Dat moet bovendien een verplichting zijn en geen streven, adviseert Remkes.
AD 22.09.2020
AD 08.09.2020
Telegraaf 28.08.2020
Het Adviescollege concludeert dat het huidige kabinetsbeleid nog te veel op het oude beleid lijkt. De Raad van State oordeelde een jaar geleden dat het oude beleid kwetsbare natuurgebieden niet genoeg beschermt.
AD 09.07.2020
Telegraaf 09.06.2020
Meer natuurgebieden
Schouten kwam eind april 2020 met de nieuwe Structurele Aanpak Stikstof. Met 5 miljard euro in tien jaar wil het kabinet natuurgebieden herstellen en bedrijven (waaronder boeren) helpen met stikstofmaatregelen dan wel uitkopen.
Het streven van het kabinet om te onderzoeken of het aantal Natura-2000 gebieden omlaag kan, kan ook niet op goedkeuring van de commissie rekenen. De commissie stelt juist voor om meer natuurgebieden aan te wijzen.
AD 10.06.2020
PAS
In mei 2019 haalde de Raad van Stateeen streep door het Programma Aanpak Stikstof (PAS) waarmee Nederland aan Europese regels wilde voldoen om te natuur te beschermen. Met de maatregelen zou Nederland de doelen niet halen en niet aan de Europese regels voldoen, oordeelde de Raad van State.
Telegraaf 18.09.2020
AD 18.09.2020
Telegraaf 15.09.2020
AD 15.09.2020
Telegraaf 19.06.2020
Telegraaf 16.06.2020
Telegraaf 26.06.2020
Telegraaf 10.06.2020
Biomassa
Coalitiepartijen D66 en ChristenUnie willen dat er geen subsidie meer beschikbaar wordt gesteld voor nieuwe biomassacentrales. De lat voor dergelijke centrales moet zo hoog mogelijk komen te liggen, vinden ze. In biomassacentrales wordt onder andere hout verbrand om energie op te wekken.
Telegraaf 02.07.2020
Telegraaf 01.07.2020
Telegraaf 11.06.2020
Er zijn plannen voor het realiseren van honderden nieuwe biomassacentrales. Een deel daarvan kan gewoon gebouwd worden, omdat de subsidie al is toegekend. Maar door de opstelling van D66 en ChristenUnie is de kans erg klein geworden dat nieuwe aanvragen voor subsidie nog gehonoreerd zullen worden.
Telegraaf 11.06.2020
Subsidie sanering varkenshouderij
Van de 502 aanmeldingen voor de Subsidieregelingsanering varkenshouderijen (Srv), voldoen er 407 aan de gestelde eisen. Om alle aanvragen die voldoen aan de gestelde vereisten, te kunnen toewijzen, verhoogt minister Schouten van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV) het subsidiebedrag met € 275 miljoen waarmee het totaalbedrag voor de Srv € 455 miljoen wordt.
Ruim 400 varkensboeren die willen stoppen met hun bedrijf krijgen hiervoor ‘stopsubsidie’. Minister Schouten meldt aan de Tweede Kamer dat 502 boeren zich hadden aangemeld voor de saneringsregeling en dat er 407 aan de eisen voldoen. Deze groep houdt samen bijna een miljoen varkens.
Het kabinet had aanvankelijk 180 miljoen euro voor de regeling uitgetrokken, maar dat blijkt lang niet genoeg om alle aanvragen te kunnen honoreren van boeren die onder de voorwaarden vallen. Daarom komt er 275 miljoen bij, waardoor het totale bedrag 455 miljoen euro wordt. Voor de verhoging heeft de Europese Commissie toestemming gegeven.
Telegraaf 18.06.2020
AD 10.06.2020
Stikstofuitstoot
De door het kabinet aangekondigde maatregelen om de stikstofuitstoot te reduceren, zijn lang niet ambitieus genoeg. Vraag is ook of ze juridisch standhouden, stelt het Adviescollege Stikstofproblematiek in zijn eindrapport. Strenge stikstofafspraken per provincie zijn nodig en moeten ook in de wet worden vastgelegd.
AD 16.06.2020
Telegraaf 09.06.2020
Ruim een jaar nadat de Raad van State rigoureus een streep zette door de Programmatische Aanpak Stikstof (PAS) presenteerde het Adviescollege Stikstofproblematiek vanmiddag voorstellen om de stikstofcrisis definitief op te lossen. ,,Hoewel het kabinet de aanpak van de stikstofcrisis volgens het Adviescollege absoluut serieus neemt, is de reductie van de stikstofuitstoot van 26 procent in 2030 die minister Schouten (Landbouw) voorstelt te laag”, stelt voorzitter Johan Remkes.
Volgens het Adviescollege zijn de plannen te vrijblijvend en blijven de belangrijkste problemen onopgelost. ,,Ik wil een resultaatsverplichting, geen inspanningsverbintenis. Remkes ziet nog steeds overeenkomsten tussen de nieuwe kabinetsplannen en de gewraakte PAS.
,,Het kabinet blijft ruimte zoeken in de huidige regelgeving om zo spoedig mogelijk toestemming (voor meer uitstoot) te verlenen.” Vraag blijft of de nieuwe plannen juridisch wel houdbaar zijn. In de woorden van Remkes: ,,De juridische borging is onvoldoende.” Onder meer Greenpeace kondigde gisteren al aan om naar de rechter te stappen.
Telegraaf 09.06.2020
‘Strenge meetbare doelen’
Het Adviescollege stelt daarom voor om niet alleen strengere uitstoot-afspraken te nemen, maar om die ook in de wet vast te leggen. Zo moet de stikstofuitstoot in 2030 halveren ten opzichte van vorig jaar.
Telegraaf 09.06.2020
Als de economie straks weer op gang komt, is het van belang dat stikstof de ontwikkelingen niet onnodig hindert, aldus Johan Remkes, Adviescollege Stikstofproblematiek.
Verder wil het Adviescollege maatregelen rond de uitstoot van stikstof en ammoniak gaan scheiden. Om de ammoniakuitstoot terug te dringen wil Remkes het Nederlandse mestbeleid grondig moderniseren. Verder moet er een geavanceerd meetsysteem komen voor ammoniak, zodat exact duidelijk is welke agrarische bedrijven voor uitstoot zorgen.
Tegelijk moet de landbouw ook de uitstoot van stikstof zien te verminderen. Dat kan door veehouders veel gerichter uit te kopen, stelt het Adviescollege. ,,Het kabinet richt zich te veel op vrijwilligheid, waardoor de uitstoot onvoldoende zal dalen. Beter is om gericht bedrijven uit te kopen die in de buurt van natuurgebieden voor de meeste uitstoot zorgen.”
Tegelijk wil Remkes boeren tegemoet komen door de regelgeving flink te vereenvoudigen. ,,Ze moeten nu wel aan heel veel regelgeving voldoen en ik begrijp de ergernis daarover.” Dat kan onder meer door de komst van een zogenaamde ‘afrekenbare stoffenbalans’ die voor alle agrariërs moet gelden. Die moet zorgen dat de uitstoot van alle mogelijke schadelijke stoffen van de landbouw in balans blijft.
Al met al kan de uitstoot slechts met duidelijke, in de wet vastgelegde maatregelen omlaag. ,,Alleen met voldoende juridische borging kan geloofwaardig uitvoering worden gegeven aan de PAS-uitspraak van de Raad van State”, stelt Remkes.
Het is al het vierde rapport van het Adviescollege Stikstofproblematiek. Vorig jaar september adviseerde Remkes al de maximumsnelheid op Nederlandse wegen te verlagen, iets wat daarna ook gebeurde. Drie maanden later volgde een advies voor de landbouw (Beweiden en bemesten), terwijl de commissie in januari stelde dat ook het vliegverkeer veel duurzamer moet worden.
Tijdelijk
Remkes bestrijdt de veel gehoorde suggestie dat de coronacrisis het stikstofprobleem afgelopen maanden als het ware vanzelf heeft opgelost. ,,De abrupte afname van emissies van stikstofoxiden is naar verwachting tijdelijk en de ammoniakemissies van de landbouw zijn afgelopen maanden niet afgenomen”, aldus Remkes. ,,Als de economie straks weer op gang komt, is het van belang dat stikstof de ontwikkelingen niet onnodig hindert.”
Het Adviescollege Stikstofproblematiek wil goed in de gaten houden of de uitstoot inderdaad omlaag gaat. Blijkt over tien jaar dat dit niet hard genoeg gaat, dan zijn meer maatregelen nodig. Remkes: ,,ik lees in de plannen van het kabinet te vaak het woord ‘streven’. Terwijl de Raad van State wel duidelijk heeft gemaakt dat dat onvoldoende is.”
Elsevier 23.09.2020 Kernenergie is betaalbaar en een geschikte energiebron voor de toekomstige stroomvoorziening, concludeert een nieuw rapport. Gelijktijdig pleit de VVD ervoor drie tot tien nieuwe kerncentrales te bouwen. Kernenergie heeft het tij mee, maar komen er nu ook echt concrete bouwplannen?
Kernenergie is CO2-neutraal, betaalbaar en kan variabele energiebronnen als wind- en zonne-energie aanvullen door de stroomvoorziening te stabiliseren. Het kan daarom een nuttige rol spelen in de toekomstige energievoorziening van Nederland.
Dat concludeert het Oostenrijkse consultancybureau ENCO in een rapport dat minister van Economische Zaken en Klimaat Eric Wiebes (VVD) op 22 september naar de Tweede Kamer stuurde.
Kernenergie kan goed concurreren op kosten
Tot het rapport werd opdracht gegeven nadat een Kamermeerderheid in juli 2019 een motie van Dilan Yesilgöz (VVD) en Agnes Mulder (CDA) steunde. Coalitiepartijen D66 en ChristenUnie stemden tegen. De consultants voerden geen nieuw onderzoek uit, maar bundelden de huidige kennis over kernenergie.
ENCO merkt op dat kernenergie niet duurder is dan andere CO2-neutrale energiebronnen. Per opgewekte kilowattuur lijkt de energiebron duurder dan wind- en zonne-energie. Maar zulke vergelijkingen nemen veelal niet alle kosten van wind en zon mee en schetsen een te rooskleurig beeld.
Zo leidt het gebruik van zonnepanelen en windturbines ertoe dat elders in het energiesysteem meer kosten moeten worden gemaakt. Deze leveren bijvoorbeeld stroom in pieken en dalen – meer als de zon schijnt en het waait, minder als het bewolkt is en windstil. Om deze verschillen op te vangen worden kosten gemaakt. Door stroomnetten te verbinden, energieopslag te realiseren en gascentrales als achtervang te houden. Dit zijn zogenoemde systeemkosten.
Nadelen van wind en zon groeien met het marktaandeel
Zeker naarmate het aandeel wind en zon oploopt – Nederland mikt in 2030 op een aandeel van circa 70 procent in de stroomvoorziening – lopen deze extra kosten voor een stabiel energiesysteem op. Kernenergie kan het net juist stabiliseren omdat het voorspelbaar en schakelbaar stroom levert. Wanneer je die voor- en nadelen eerlijk meerekent, concludeert ENCO, is kernenergie juist goedkoper.
De consultants zien kernenergie en hernieuwbare energie overigens niet per se als concurrenten. Gunstige combinaties zijn mogelijk. Ze prikken terloops nog wat mythes door; zo is kernenergie bij een vergelijking van schade per opgewekte kilowattuur juist heel veilig.
Potentie in kleine modulaire reactoren
Het financieren van nieuwe centrales blijft wel een uitdaging. Er is veel kapitaal nodig, en in het recente verleden zijn er veel kostenoverschrijdingen geweest. ENCO ziet de oplossing vooral in het steeds efficiënter bouwen van gestandaardiseerde ontwerpen. Ook zijn de kapitaalkosten te drukken door overheden geld te laten lenen tegen rentes die voor bedrijven niet beschikbaar zijn. In het Verenigd Koninkrijk wordt over die aanpak gedacht.
Alles wat u wilt weten over kernenergie in 64 vragen
Verder noemt het rapport kleine modulaire reactoren als een veelbelovende optie. Deze kunnen in serie worden geproduceerd in een fabriek om ze dan naar een locatie te brengen. Dit drukt de kosten en vermindert het risico van kostenoverschrijding. Alleen zijn dit type reactoren, en veel andere innovaties als Thoriumcentrales, nog niet commercieel verkrijgbaar.
‘Bouw drie tot tien nieuwe kerncentrales’
Het is tijd om drie tot tien kerncentrales te gaan bouwen in Nederland, zei VVD-Kamerlid Mark Harbers (VVD) vanmorgen in een interview met het Algemeen Dagblad dat samenviel met de publicatie van het ENCO-rapport. Harbers wil zo klimaatdoelen halen, voorkomen dat Nederland verrommelt en de afhankelijkheid van energie-import uit bijvoorbeeld Rusland en het Midden-Oosten verminderen.
Tijdens de Algemene Politieke Beschouwingen na Prinsjesdag pleitten CDA en VVD, gesteund door SGP en PVV, al voor een marktconsultatie onder energiebedrijven. Onder welke voorwaarden willen zij kernreactoren bouwen? En hoe kan de overheid daarbij helpen? Ook die motie kreeg een meerderheid.
Positief nieuws, maar nog lang geen concrete bouwplannen
Het toont dat kernenergie het tij mee heeft. Sinds twee jaar is in opiniepeilingen een kleine meerderheid van de Nederlanders voor het gebruik van deze energiebron. Ook in de Tweede Kamer kunnen moties voor nader onderzoek telkens rekenen op een – rechtse – meerderheid.
Toch lijken concrete plannen nog ver weg. In de Kamerbrief bij het rapport uit energieminister Wiebes (VVD) – zelfverklaard lid van de fanclub van kernenergie – zich maar zeer zuinigjes positief over de mogelijkheden. ‘Deze studie bevestigt dat […] kernenergie één van de kosteneffectieve opties is’. En ‘een positieve businesscase [kan] tot de mogelijkheden […] behoren’.
Overheid stuurde bedrijven een andere richting op
Ook bedrijven reageren nog niet erg enthousiast. Door aangescherpte veiligheidsnormen is het bouwen van kerncentrales afgelopen jaren erg moeilijk gemaakt. Terwijl wind- en zonne-energie juist stevig werden gestimuleerd. Energiebedrijven hebben zich hierop ingesteld en zetten in Nederland vaak juist in op hernieuwbaar.
Wat ook niet helpt, is dat de meeste grote energiebedrijven in buitenlandse handen zijn. Daar wordt besloten waar investeringsgeld heen gaat. Sowieso zwalkte het energiebeleid de afgelopen twintig jaar nogal hevig in Nederland. Denk aan de wens om kolencentrales te bouwen. Toen bedrijven hieraan voldeden, waren de centrales bij oplevering ongewenst – en een blok aan het been voor bedrijven.
Steeds meer zicht op langer openblijven ‘Borssele’
Een miljardeninvestering in een kerncentrale is een enorm risico voor een bedrijf. Een reactor moet decennia draaien voor een rendabele investering. Energiereuzen zullen dus echt willen weten welke koers Nederland gaat varen en of de overheid hierachter blijft staan.
Het langer openhouden van de kerncentrale in Borssele lijkt wel een steeds realistischer plan. De Tweede Kamer stemde er al voor om juridische obstakels weg te nemen. Minister Wiebes onderzoekt nu het draagvlak van dit plan. De consultants van ENCO vinden het een uitstekend idee. Kerncentrales langer openhouden is één van de goedkoopste manieren om minder CO2 uit te stoten.
Onderzoekers van ENCO stellen dat atoomstroom niet duurder is dan elektriciteit uit wind en zon als alle kosten op dezelfde manier worden meegenomen. Ⓒ ANP/HH
Telegraaf 23.09.2020 Een nieuwe kerncentrale in Nederland is goed betaalbaar. Onderzoekers van ENCO stellen dat atoomstroom niet duurder is dan elektriciteit uit wind en zon als alle kosten op dezelfde manier worden meegenomen.
De bijkomende kosten voor de aansluiting van windmolenparken en zonneweides, zo stelt het bureau uit Wenen, worden onvoldoende meegenomen. Die kosten nemen met miljarden toe als er meer stroom uit wind en zon wordt opgewekt. Ze concluderen dat als die investeringen wel worden meegenomen, kernenergie niet duurder is.
Struikelblok
ENCO, gespecialiseerd in nucleaire energie, heeft in opdracht van het ministerie van Economische Zaken en Klimaat onderzoek gedaan naar de opties en beperkingen voor kernenergie in Nederland voor 2040. Het kostenplaatje is politiek een van de belangrijkste struikelblokken. De Algemene Rekenkamer wees minister Wiebes (Economische Zaken en Klimaat) eerder ook al terecht voor zijn ’claim’ met subsidieloze windmolenparken op zee. Onjuist, zo stelt de waakhond, want netbeheerder TenneT draait op voor mega-investeringen om de parken aan te sluiten op het stroomnet. Daarbij wordt gebruikgemaakt van subsidies die consumenten en bedrijven betalen door een belasting op de energienota.
Een warmtepomp, zonnepanelen of de veestapel halveren? Er zijn zoveel goedkopere en eenvoudigere manieren om het milieu ‘een kickstart te geven’, stelt documentairemaker Marijn Poels in een bijzondere aflevering van de podcastHet Land van Wierd Duk.
NU 23.09.2020 De inzet van kernenergie naast wind- en zonne-energie kan een serieuze optie zijn voor Nederland, concludeert minister Eric Wiebes (Economische Zaken en Klimaat) woensdag uit een onderzoek van ENCO, een in nucleaire energie gespecialiseerd adviesbureau. Volgens het onderzoek zouden de kosten van kernenergie namelijk te vergelijken zijn met die van wind- en zonne-energie.
Eerder werd gedacht dat de kosten van kernenergie relatief hoog waren vergeleken met die van wind- en zonne-energie. ENCO, dat het onderzoek uitvoerde in opdracht van de Tweede Kamer, stelde echter dat bij het vaststellen van de kosten voor energie uit wind en zon bepaalde kosten zoals aansluitingskosten en extra netwerkkosten, niet worden meegenomen in de berekeningen.
De levensduur van een kerncentrale zorgt er daarnaast voor dat nucleaire energie relatief goedkoper is. Daarvoor moeten nieuw te bouwen kerncentrales in het land wel worden gebouwd volgens de bestaande seriebouw.
“Deze studie bevestigt dat voor CO2-vrij regelbaar vermogen na 2030 kernenergie een van de kosteneffectieve opties is”, aldus Wiebes.
Verscheidene wetenschappelijke experts laten in een reactie aan NU.nl echter weten vraagtekens te hebben bij de aannames in het rapport. Zij stellen dat elektriciteit uit zon en wind nu al goedkoper is dan nucleaire stroom. Bovendien zou dit prijsverschil tegen de tijd dat een eventuele nieuwe kerncentrale operationeel zou zijn – “mogelijk pas in 2040” – alleen nog maar groter zijn geworden.
Kernenergie-expert Wim Turkenburg van de Universiteit Utrecht is uiterst kritisch op het rapport: “Er zit geen complexe simulatiestudie onder het rapport, zoals wij aan de Universiteit Utrecht en bijvoorbeeld het Massachusetts Institute of Technology (MIT) in de VS wel hebben gedaan. Je krijgt dan heel andere cijfers.”
Volgens Turkenburg geeft het rapport “te optimistische conclusies” over het economisch renderen van investeringen in nieuwe kerncentrales. “Wel moet ik er dan bij zeggen dat naast zon en wind ook ander vermogen als back-up nodig is. Bijvoorbeeld biomassacentrales of gasgestookte centrales met CO2-opslag. Als we die niet willen, komen kerncentrales economisch gezien wél weer in beeld.”
Overheid zou moeten bijspringen
Heleen de Coninck, hoogleraar klimaatbeleid aan de Technische Universiteit Eindhoven: “Het is bij dergelijke energie-investeringen ook belangrijk om niet alleen te kijken naar de elektriciteitskosten, maar ook naar de financiële risico’s voor de bank. Bij kernenergie zijn die risico’s hoog, omdat de looptijd van bouw wel twintig jaar kan bedragen, en de levensduur van een kerncentrale wel zestig jaar kan zijn.”
Daarom zijn het volgens De Coninck ook vooral landen waar de energievoorziening in handen is van de overheid, zoals China en de Verenigde Arabische Emiraten, die nog kerncentrales bouwen. “Anders moet de overheid flink bijspringen, zoals in Groot-Brittannië, en draagt de belastingbetaler dus het risico.”
‘Inzet kernenergie om verdere klimaatverandering tegen te gaan’
Volgens het adviesbureau zouden veel belangrijke internationale organisaties, waaronder de IPCC van de Verenigde Naties en het IEA, kernenergie als een belangrijk deel zien van de “energiemix die nodig is om verdere klimaatverandering tegen te gaan”.
Heleen de Coninck, zelf IPCC-hoofdauteur van het bewuste hoofdstuk, waarin kernenergie wordt genoemd, zegt dat dit een onjuiste voorstelling van zaken is. “Het IPCC doet daarover ten eerste geen uitspraken, dat zou beleidsoverschrijdend zijn. Daarnaast werken we met verschillende scenario’s voor de energiemix. Er zijn VN-scenario’s waarin kernenergie toeneemt, maar zelfs scenario’s waarin het volledig uit de mix verdwijnt.”
Het kabinet gaat nu onderzoek doen of en in welke regio’s er belangstelling is voor de bouw van kerncentrales.
NOS 23.09.2020 Kernenergie kan gezien worden als een serieuze optie om Nederland van energie te voorzien. Dat schrijft minister Wiebes aan de Tweede Kamer. Uit onderzoek van ENCO, een adviesbureau dat gespecialiseerd is in nucleaire energie, blijkt dat kernenergie toch niet duurder is dan energie uit wind en zon.
Wiebes liet ENCO in opdracht van de Tweede Kamer onderzoek doen naar de mogelijkheden en beperkingen voor kernenergie in Nederland voor 2040. Er is onder meer gekeken naar de kosten van de bouw van nieuwe kerncentrales. Tot nu toe werd verondersteld dat dit in vergelijking met energie uit wind en zon veel duurder was.
Klimaatverandering
Het bureau rapporteert dat belangrijke internationale organisaties kernenergie als noodzakelijk onderdeel zien “van de energiemix die nodig is om verdere klimaatverandering tegen te gaan”. Het gaat dan onder meer om het IEA (International Energy Agency) en om de VN-organisatie IPCC (Intergovernmental Panel on Climate Change).
Bovendien, stellen de onderzoekers, is in eerdere onderzoeken te weinig gekeken naar de bijkomende kosten voor de aansluiting van windmolenparken en zonneweides. Daardoor kwam de bouw van nieuwe kerncentrales als een relatief dure mogelijkheid uit de bus. Als die kosten, “die onevenredig toenemen bij een hoger percentage zon en wind”, wel worden meegenomen is kernenergie ongeveer even duur, schrijft Wiebes.
De minister van Economische Zaken en Klimaat concludeert dat “deze studie bevestigt dat voor CO2-vrij regelbaar vermogen na 2030 een van de kosteneffectieve opties is”.
Kamermeerderheid
Er is al langer een Kamermeerderheid voor de bouw van nieuwe kerncentrales. Vorige week, bij de Algemene Politieke Beschouwingen, werd een motie van VVD, CDA, PVV en SGP aangenomen. Daarin wordt het kabinet gevraagd om te kijken hoe bedrijven kunnen worden overgehaald om daarin te investeren. In de praktijk is daar tot nu toe geen commerciële belangstelling voor. Ook moet worden uitgezocht in welke regio’s er belangstelling is voor de bouw van een kerncentrale.
De motie werd gesteund door Forum voor Democratie en de Kamerleden Krol en Van Haga. De linkse oppositiepartijen stemden niet voor. Zij voelen niet voor kernenergie vanwege de mogelijke risico’s van deze energiebron en van de opslag van kernafval. Bovendien is niet gebleken dat commerciële partijen bereid zouden zijn de noodzakelijke aanzienlijke investeringen te doen.
VVD en CDA: kernenergie nodig
Regeringspartij VVD wil dat er drie tot tien nieuwe kerncentrales worden gebouwd. VVD-Kamerlid Harbers denkt dat de klimaatdoelen in 2050 niet worden gehaald zonder kernenergie: “Je kunt inzetten op zon en wind, maar dan heb je achtervang nodig. Als je een paar kerncentrales toevoegt, heb je net wat meer stabiliteit.” Harbers wijst erop dat er ook steeds meer weerstand is tegen bijvoorbeeld kolencentrales, biomassa en gas uit Rusland.
Coalitiepartner CDA komt met een soortgelijke reactie. Kamerlid Mulder vindt het goede van het vandaag gepresenteerde rapport dat ook bijkomende kosten voor windmolenparken en zonneweides zijn meegerekend. “Normaal gebeurt dat niet; wij vermoedden deze uitkomst al.” Volgens Mulder toont het rapport aan dat kernenergie een reële optie is. “We moeten richting 2050 klimaatneutraal worden en dan hebben we gewoon alles nodig: wind, zonnepanelen en dus ook kernenergie”, zegt ze.
D66 en GroenLinks zeer kritisch
D66 is niet overtuigd door het onderzoek dat Wiebes heeft laten doen. “Dit staat haaks op een onafhankelijk rapport uit april, waaruit blijkt dat kernenergie overbodig is en het systeem alleen maar duurder maakt”, zegt Kamerlid Sienot van de regeringspartij. Hij wil een verklaring voor dat verschil. Sienot voegt eraan toe dat D66 de kans niet wil laten lopen, als kernenergie betaalbaar, betrouwbaar en duurzaam kan. “Maar op dit moment zijn we daar absoluut niet van overtuigd. We moeten nu CO2 reduceren en we moeten inzetten op de beschikbare schone technologie.”
Kamerlid Van der Lee van oppositiepartij GroenLinks vindt dat het onderzoek van vandaag mensen op het verkeerde been zet. “In het rapport staat duidelijk dat de prijs van elektriciteit uit kernenergie 40 procent hoger is dan die van energie uit wind en zon.” Volgens GroenLinks zijn de door de onderzoekers genoemde correctiefactoren niet reëel. “Bovendien geldt nog steeds: bij kernenergie produceer je radioactief afval, dat duizenden jaren gevaarlijk blijft. Het is gewoon gevaarlijk materiaal”, zegt Van der Lee.
Is kernenergie inderdaad een optie? NPO Focus zet in deze special de voor- en nadelen op een rij.
NOS 23.09.2020 Nu de energietransitie steeds meer mensen bezig houdt, en er overal in het land klimaatplannen worden gemaakt, vragen ook lokale overheden zich af of kernenergie een optie kan zijn. Het nucleaire onderzoeksinstituut NRG in Petten heeft al uit meerdere regio’s vragen gekregen. En ook kernenergiedeskundige Wim Turkenburg vertelt door verschillende provincies om informatie te zijn gevraagd. Maar de antwoorden die de experts geven, zijn wisselend.
De VVD pleitte eerder vandaag voor de bouw van drie tot tien nieuwe kerncentrales in Nederland. De partij verwees naar een nieuwe studie, van het nucleaire adviesbureau ENCO, waaruit blijkt dat kernenergie niet duurder is dan zonne- en windenergie, als aan bepaalde voorwaarden wordt voldaan.
Geert Jan de Haas van het Pettense instituut onderstreept het belang van het meenemen van àlle kosten voor iedere technologie, waardoor de kosten van kernenergie vergelijkbaar zijn met die voor zon en wind. Hij vertelt dat NRG met name uit het oosten van het land vragen heeft gekregen van mensen die bezig zijn met het maken van de zogenoemde Regionale Energie Strategieën. Ze gaven daarbij als reden dat ze niet hun hele gebied vol willen zetten met windmolens en zonneparken.
Bouwpakket
“Wij hebben geantwoord dat een besluit tot het bouwen van een kerncentrale op landelijk niveau wordt genomen. Maar als er bijvoorbeeld een nieuwe centrale in Zeeland komt, leidt dat er wel toe dat er elders minder zonne- en windenergie hoeft te komen.”
Volgens De Haas zijn er kernreactoren in alle soorten en maten, in Frankrijk bijvoorbeeld hele grote, terwijl die in Borssele van bescheiden omvang is. Tegenwoordig wordt gewerkt aan de ontwikkeling van nog kleinere reactoren. “Die kun je dan als het ware in blokken kopen, als een soort bouwpakket. Daarmee kun je er dan zoveel neerzetten als je op een bepaalde locatie nodig hebt. Bijvoorbeeld op de plekken waar veel energie wordt gebruikt, zoals in de Botlek, in Pernis of bij Chemelot.”
Omdat het productieproces van die modules is gestandaardiseerd, wordt de prijs ervan lager. Volgens De Haas kan kernenergie een goede rol spelen, naast zonne- en windenergie. “Vooral omdat een kerncentrale altijd elektriciteit kan leveren, ook op momenten dat de zon niet schijnt en de wind niet waait.”
Thorium-reactor
De provincies Zuid-Holland, Noord-Holland en Brabant hebben zich gewend tot onder anderen Wim Turkenburg. “Er komen bijvoorbeeld geregeld vragen over de zogenoemde thorium-reactor, die veiliger is dan de huidige kerncentrales en bovendien minder radioactief afval produceert. Maar dan moet ik ze teleurstellen”, zegt Turkenburg. “Het zal nog zeker dertig jaar duren, voordat de kennis hierover en de techniek ver genoeg gevorderd zijn om ze in ons land daadwerkelijk te kunnen bouwen.”
Turkenburg zit in de Raad van Toezicht van NRG, en ook van een nieuw te bouwen kleinere reactor in Petten, genaamd Pallas. Nieuwe reactoren in serie bouwen zal er inderdaad toe leiden dat ze goedkoper worden, verwacht ook hij. “Maar de eerste zal waarschijnlijk wel duur zijn. Tot nu toe zegt de politiek: iedereen mag een nieuwe centrale bouwen, maar je moet het zelf betalen. Dat doet dus geen enkel bedrijf. Ik vermoed dat de politiek een bedrag van vijf miljard euro op tafel zal moeten leggen om energiebedrijven zover te krijgen.”
Prijsdaling zonnecellen en windmolens
Eén van de barrières voor bedrijven is volgens Turkenburg de prijsdaling van zonne- en windenergie. “Als er veel zon en wind is, keldert de prijs van elektriciteit. Dat maakt dat kernenergie daar heel moeilijk nog mee kan concurreren.” De nieuwe studie van ENCO beschrijft dit soort ontwikkelingen onvoldoende, vindt hij. “De prijzen van zonnecellen en windturbines die zij noemen voor 2040, worden nu al ongeveer bereikt. Het ministerie zou dat toch ook moeten weten. En de prijsdaling gaat naar verwachting verder.”
Ook heeft de Universiteit Utrecht onderzoek gedaan, waarbij de toekomstige elektriciteitsvoorziening in Nederland en West-Europa in de periode 2040-2050 van uur tot uur is gesimuleerd. “Dit soort onderzoek is ook in de VS gedaan. Dat geeft inzichten die pessimistischer zijn voor kernenergie. Jammer dat in het ENCO-rapport dergelijke studies niet zijn meegenomen.”
Toch denkt ook Turkenburg dat zon en wind alleen onvoldoende zijn. Daarom vindt er net als naar kernenergie veel onderzoek plaats naar geothermie, waterstof, duurzame biomassa en het ondergronds opslaan van CO2.
NOS 18.09.2020 Het kabinet bekijkt wat voor mogelijkheden er zijn om toch een kolencentrale te sluiten om zo dit jaar aan de klimaatdoelen te voldoen. Dat schrijft minister Wiebes van Economische Zaken en Klimaat in een brief aan de Tweede Kamer.
Nederland telt drie kolencentrales. De minister wil die drie zelf laten onderzoeken wat ervoor nodig is om te sluiten. Als een van de drie stopt, hoeven de andere centrales hun productie minder te beperken dan eerder werd gesteld. Wiebes stelt dat de leveringszekerheid blijft gewaarborgd wanneer een centrale dichtgaat.
Als een centrale stopt, levert dat volgens Wiebes een “significante” bijdrage aan het totale streven om minstens 5 megaton CO2 minder uit te stoten. “Ik grijp dan voor de overige centrales minder in hun bedrijfsvoering in”, schrijft hij.
Sociaal plan
Aan het voorstel dat de centrales kunnen indienen, stelt de minister een aantal eisen. Zo moet er een goed sociaal plan komen voor werknemers. De sluiting moet kosteneffectief zijn en het subsidiebedrag mag niet hoger zijn dan wat de centrale nog zou hebben opgebracht in de jaren tot en met 2029.
Na dat jaar is het sowieso gedaan met de opwekking van energie met behulp van kolen. Dit najaar moet duidelijk zijn of er animo is voor de regeling, en wat de eventuele kosten zijn. De Tweede Kamer moet een eventuele deal nog goedkeuren.
NOS 14.09.2020 Nog meer elektrische auto’s, geïsoleerde huizen, windparken en zonnepanelen. Nieuwe regels voor luchtvaartmaatschappijen en scheepvaartbedrijven. De chemische industrie moet meer gaan betalen voor het uitstoten van CO2. Dat zijn de gevolgen voor Nederland van het door de Europese Commissie aangescherpte klimaatbeleid. Ook zal de discussie over het aantal koeien in Nederland voortduren, zo is de verwachting.
Het Nederlandse Klimaatakkoord gaat uit van het verminderen van de CO2-uitstoot in 2030 met 49 procent. Europa wil nu met steun van Nederland naar 55 procent. Dat is volgens de commissie nodig om verdere opwarming van de aarde te voorkomen, en het kan Europa een technologische voortrekkersrol in de wereld geven. Het kabinet laat nu uitzoeken hoe Nederland aan de nieuwe eisen kan voldoen.
Eind volgende maand zal het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) onderzoek presenteren, waaruit volgens bronnen blijkt dat de uitvoering van het Klimaatakkoord niet snel genoeg gaat. Er moet dus ook nóg een tandje bij om de nieuwe Europese doelstelling te halen, het PBL zal hiervoor een eerste technische aanzet geven.
Goed nieuws voor de industrie
Het klinkt misschien tegenstrijdig, maar de uitgelekte plannen van de Europese Commissie lijken goed nieuws voor de industrie. Weliswaar moeten de meest vervuilende bedrijven meer gaan betalen voor de CO2 die ze uitstoten, maar de regels in Europa zijn dan wel voor alle bedrijven gelijk.
Het ministerie van Economische Zaken en Klimaat verwacht dat de Nederlandse CO2-heffing geen extra effect meer heeft als de Europese regels goed werken. Het concurrentienadeel voor Nederlandse bedrijven op de Europese markt valt dan weg. Om Europese bedrijven te beschermen tegen oneerlijke concurrentie uit bijvoorbeeld China of de VS wordt er belasting geheven op ‘vuile producten’ die van buiten de EU worden geïmporteerd.
NIEUWSUUR
Geen uitzondering meer voor lucht- en scheepvaart
Zowel in het internationale Klimaatakkoord van Parijs als in de Nederlandse afspraken, blijven lucht- en scheepvaart zo goed als buiten schot. De Europese Commissie wil hier verandering in brengen. Dat betekent minder vluchten binnen Europa en het stimuleren van bio- en synthetische kerosine als brandstof voor vliegtuigen.
De Europese Commissie wil ook dat er gekeken wordt naar duurzame alternatieven voor de scheepvaart. Er bestaan al elektrische binnenvaartschepen en veerboten, maar voor grote zeeschepen is alleen LNG een alternatief. De Europese Commissie wil dat er nu ook wordt gekeken naar duurzame alternatieven voor de zeescheepvaart, zoals waterstof en ammoniak.
Verdubbeling windmolens en zonnepanelen
De meeste CO2-vermindering in het Nederlandse Klimaatakkoord wordt gerealiseerd door over te schakelen van kolen en gas naar zon en wind, voor de productie van elektriciteit. Hierdoor moet in 2030 zeventig procent van de elektriciteit duurzaam zijn.
Nu de doelstelling van 49 naar 55 procent gaat, is er ook meer elektriciteit nodig voor de industrie en de transportsector. Dat betekent volgens berekeningen van de elektriciteitstafel van het Klimaatakkoord dat er in de nieuwe plannen ieder jaar twee keer zo veel windmolens en zonnepanelen bij moeten komen als nu is gepland.
NOS
Elektrische auto’s
Het kabinet besloot eerder dat nieuwe auto’s vanaf 2030 elektrisch moeten zijn. Europese autofabrikanten krijgen strengere CO2-regels opgelegd, waardoor er meer elektrische auto’s geproduceerd gaan worden. Als die hierdoor goedkoper worden, zou de doelstelling van het aantal elektrische auto’s (1,9 miljoen) en laadpalen ( 1,7 miljoen) in 2030 omhoog kunnen. Ook pleit de Commissie voor een vorm van rekeningrijden waar Nederland al onderzoek naar doet.
Verwarming huizen en kantoren
De verwarming van huizen en kantoren duurzaam maken is het moeilijkste onderdeel van het Klimaatakkoord. De doelstelling op dat gebied bleef daarom beperkt. Ter vergelijking: de hoeveelheid CO2 die er hier in 2030 verminderd moet zijn, is de helft van wat Tata Steel in IJmuiden uitstoot. In totaal moeten er in 2030 zo’n twee miljoen huizen verduurzaamd zijn. Met extra subsidie zou de CO2-vermindering door huishoudens In Nederland nog wat omhoog kunnen, maar de klimaatwinst is beperkt.
Verkiezingen
Ambtenaren maken nu in opdracht van minister Wiebes van Economische Zaken en Klimaat een lijst van mogelijke extra maatregelen die ervoor kunnen zorgen dat Nederland de nieuwe doelstelling van 55 procent in 2030 haalt. Dat gebeurt onder leiding van Laura van Geest, voorzitter van de Autoriteit Financiële Markten. Aan het eind van het jaar gaat dit pakket zonder kabinetsreactie naar de Tweede Kamer.
Het pakket aan maatregelen ligt dan klaar voor de formatie van een volgend kabinet. Het is dus niet de bedoeling dat het huidige kabinet na Prinsjesdag nog met grote aanvullende maatregelen op het Klimaatakkoord komt. Eerst zijn er in maart Tweede Kamerverkiezingen.
NOS 14.09.2020 De eisen aan de uitstoot voor nieuwe auto’s worden volgend jaar verder aangescherpt. Dat staat in het klimaatactieplan dat deze week door de Europese Commissie wordt gepresenteerd. Ook moeten huizen de komende tien jaar massaal gerenoveerd worden, zodat ze energiezuiniger worden. En kolencentrales moeten dicht, omdat ze te veel CO2 uitstoten.
De precieze eisen voor autofabrikanten worden de komende maanden uitgewerkt. Vaststaat dat auto’s die op fossiele brandstoffen rijden, nog zuiniger moeten worden, zeker nu grote en zware auto’s zoals SUV’s steeds populairder worden.
Het zijn de maatregelen die passen bij het streven van Eurocommissaris Frans Timmermans om in 2030 de uitstoot van broeikasgassen met minstens 55 procent terug te dringen. Uiteindelijk wil de Europese Unie toe naar klimaatneutraliteit in 2050.
We moeten de komende jaren vooral minder energie gaan gebruiken, daar kunnen forse besparingen worden gehaald, zo staat in het rapport. Vooral energie-slurpende industrieën in de chemie en de metaal zullen fors op hun energieverbruik moeten besparen. Ook de transportsector moet vol aan de bak. Nog steeds wil de Europese Commissie een vorm van rekeningrijden zodat meer nagedacht wordt over andere, schonere vormen van vervoer.
Biobrandstof en biomassa
Zo staat te lezen in het rapport dat er meer bijgemengd kan worden. Dus biobrandstof, die dan wel milieuvriendelijk moet zijn. Timmermans is ook voorstander van biomassa, maar schrijft er nadrukkelijk bij dat biomassa vooral moet bestaan uit restafval of hoogwaardige biomassa. Daarbij valt te denken aan synthetische kerosine. “Er moeten geen bomen speciaal voor worden gekapt.”
Hij doelt daarmee op onder meer de discussie in Nederland, waar verzet ontstond tegen biomassacentrales omdat bossen uit de Baltische staten werden gebruikt om zogenaamd schone energie op te wekken.
In het actieplan valt verder te lezen dat de uitstoot van vliegtuigen de komende tijd fors moet verminderen en dat er de komende tijd heel veel nieuwe zonnepanelen, windmolens en andere vormen van hernieuwbare energie bij moeten komen.
Import
De Europese Unie moet verder de komende tien jaar minder afhankelijk worden van energie-importen uit het buitenland. Nu komt nog de helft van alle energie die de EU nodig heeft van buiten de Unie. Door meer te investeren in onder meer zonne- en windenergie hoopt de commissie twee vliegen in één klap te slaan. Het geld voor de import kan in de schatkist blijven en het levert werkgelegenheid op.
Hoeveel banen erbij komen valt uit het klimaatactieplan niet af te leiden. Er is wel geld beschikbaar voor bedrijven die willen vergroenen. Uit het nieuwe coronafonds, dat de EU-leiders voor de zomer overeenkwamen, moet ongeveer een derde aan groene investeringen worden uitgegeven. Dus 250 miljard van de in totaal 750 miljard euro moet groen zijn.
Zorgen zijn er ook, en dan met name voor mensen met lage inkomens. Uit onderzoek is gebleken dat een groot deel van hun geld aan de energierekening opgaat. Ze wonen vaak in slecht geïsoleerde huizen en hebben geen geld om aan energiebesparing te doen, laat staan dat ze een zonnepaneel kunnen kopen. Volgens Timmermans moeten die groepen financieel gecompenseerd worden.
Nadat de plannen deze week zijn gepresenteerd moeten ze de komende maanden worden goedgekeurd door het Europees Parlement. De regeringsleiders bespreken tijdens hun top in december de klimaatplannen.
NOS 08.09.2020 De Europese Commissie scherpt de maatregelen aan om de doelstelling van klimaatneutraliteit in 2050 te halen. Over tien jaar, in 2030, moet de uitstoot van broeikasgassen met minstens 55 procent gedaald zijn. Volgende week zal commissievoorzitter Ursula von der Leyen dit plan officieel bekend maken, bevestigen verschillende bronnen aan de NOS.
Uit een studie, uitgevoerd door het team van eurocommissaris Frans Timmermans, blijkt dat de Europese Unie als geheel een tandje bij moet zetten. Volgens de analyses zou dat ook kunnen. Tot op heden was het doel om in 2030 minstens 40 procent minder uit te stoten, maar Timmermans zei al bij zijn aantreden al dat hij mikte op een terugdringing van 50 tot 55 procent. De Nederlandse vicevoorzitter van de Europese Commissie wilde niet meteen overgaan tot die maatregel, omdat hij eerst de uitkomsten van de studie wilde afwachten.
En die zijn er nu.
De doelstelling zal worden opgenomen in een speciale klimaatwet. De plannen moeten nog worden goedgekeurd door de regeringsleiders, die ze gaan bespreken op een top in oktober. Ook het Europees Parlement moet de aanscherping goedkeuren.
De Europese leiders spraken op de top van begin juli af dat ongeveer 30 procent van de nieuwe begroting de komende tijd gebruikt gaat worden voor klimaatvriendelijke projecten en terugdringing van de uitstoot. Er is vooral veel geld voor projecten in Midden- en Oost Europese landen beschikbaar.
Protesten
Wat de aanscherping in de praktijk gaat betekenen, is nog niet bekend. De laatste maanden waren er al wel protesten. Zo wil de auto-industrie ontzien worden, en ook sectoren als de bouw en de landbouw willen liever niet dat de doelstellingen worden aangescherpt.
In het Europees Parlement bepleiten met name de Groenen om nog scherper aan de wind te zeilen. Volgens de fractie moet de uitstoot de komende jaren al met 65 procent worden teruggedrongen, omdat anders de doelstelling ‘beperking van de opwarming van de aarde’ niet gehaald kan worden.
Eind vorig jaar bleek uit een rapport van het Planbureau voor de Leefomgeving dat Nederland met het huidige beleid de doelstelling niet haalt. Volgens de berekeningen van het planbureau kan ons land de uitstoot met 43 tot 48 procent verlagen. Wat tegenvalt is dat de aardgasprijs daalde, terwijl de verkoop van het aantal minder zuinige auto’s (SUV’s) steeg.
Soort troonrede
Formeel worden de plannen van Timmermans volgende week woensdag aangekondigd. Dan houdt voorzitter Ursula von der Leyen haar State of the Union, waarin de Europese Commissie de plannen voor het nieuwe politieke jaar bekendmaakt. Vanwege corona gebeurt dat dit keer in Brussel en niet in Straatsburg.
NOS 08.07.2020 De Europese Commissie wil dat de komende jaren op grote schaal wordt overgeschakeld op waterstof als energiebron. Zonder waterstof halen we de klimaatdoelen niet, zegt Eurocommissaris Frans Timmermans.
Timmermans legde de waterstofplannen vandaag op tafel. Volgens hem is waterstof niet alleen nodig om klimaatneutraal te worden, maar is de technologie ook goed voor heel veel banen. “Het is schone technologie waar we juist nu in moeten investeren, zodat we na de economische coronacrisis moderner en milieuvriendelijker uit het dal kunnen klimmen.”
De Europese Commissie wil over tien jaar 40 gigawatt opwekken, goed om 40 miljoen huishoudens van stroom voorzien volgens berekeningen van energiebedrijf Eneco.
De grootste CO2-winst (minder uitstoot) valt te halen bij de industrie. “Als je Tata Steel en Schiphol aan de waterstof kan krijgen dan maak je echt grote stappen, want dat zijn de energieslurpers”, zegt Europarlementariër Mohammed Chahim (PvdA).
Waterstoffabriek
Nederland wil een belangrijke rol spelen bij de productie van waterstof. Er zijn nu al proeven met bussen die op deze brandstof rijden. In Noord-Nederland wordt de grootste waterstoffabriek van Europa gebouwd en ook de haven van Rotterdam gaat een proef van start met vrachtwagens die de nieuwe brandstof gaan gebruiken voor ritten naar Duitsland en België.
Probleem is wel dat slechts een deel van de waterstof in Nederland geproduceerd kan worden. Er zit een grens aan wat er opgewekt kan worden, waardoor de rest uit landen buiten de Europese Unie gehaald moet worden. Duitsland is een groot voorstander van waterstofproductie in Marokko, Tunesië en Algerije, landen met een potentieel voor uitgebreide parken met zonnepanelen die aan de basis staan van de waterstof.
Subsidiegeld
Voorlopig zijn het nog plannen. In heel Nederland kan er maar bij drie tankstations waterstof worden getankt en de prijs is nog lang niet concurrerend met die van gewone benzine. Volgens de berekeningen moet waterstof tot 2040 zwaar worden gesubsidieerd om te kunnen concurreren met fossiele brandstoffen. “Er moet een markt komen”, zegt Chahim. “Nu ligt de prijs nog boven de drie euro. Om het echt van de grond te laten komen, hebben we Europa nodig, zodat de voorwaarden overal gelijk zijn.
Hij wijst erop dat Duitsland nu al heel veel geld uittrekt om het gebruik van waterstof te ontwikkelen. “Nederland moet niet te zuinig zijn, anders gaan de Duitsers ons voorbij of zie je opeens grote installaties in de haven van Antwerpen.”
Grijze, groene en blauwe waterstof;
Grijze waterstof wordt tot nu toe vooral gemaakt met aardgas. Daarbij komt CO2 vrij. De waterstof kan vervoerd worden en op een andere plaats als energiebron worden gebruikt.
Bij blauwe waterstof is de bron nog steeds aardgas, maar wordt de CO2 eruit gehaald en onder de grond opgeslagen.
Bij groene waterstof is de energiebron geen aardgas, maar bijvoorbeeld windenergie. Bij deze variant komt dus helemaal geen CO2 meer vrij.
In een recente studie in opdracht van de Rotterdamse haven is de beschikbaarheid voor Nederland in kaart gebracht:
NU 08.07.2020 Het verbranden van biomassa om stroom op te wekken en warmte te genereren, moet worden afgebouwd. Dat schrijft de Sociaal-Economische Raad (SER) woensdag in een advies aan de regering over het gebruik van biomassa. De laatste weken kwam er steeds meer kritiek vanuit de Tweede Kamer over het gebruik van biomassa, omdat biomassacentrales ook vervuilend zijn.
De SER raadt aan om het gebruik van biogrondstoffen, zoals bijvoorbeeld hout, voor laagwaardig gebruik als elektriciteitsproductie af te bouwen, omdat “de klimaatdoelen anders in de knel komen”, schrijft de adviesraad. Bij het opstoken van houtkorrels wordt er CO2 en stikstof uitgestoten, wat de luchtkwaliteit verslechtert. In plaats van het verbranden van hout voor de verwarming, moet het kabinet zich volgens de adviesraad meer gaan richten op duurzame alternatieven als warmtepompen en geothermie.
In het rapport Biomassa in balans. Een duurzaamheidskader voor hoogwaardige inzet van biogrondstoffen stelt de SER dat het kabinet zich meer moet richten op het gebruik van biogrondstoffen voor chemie en materialen. Daarmee zou biomassa grondstoffen als olie en gas deels kunnen vervangen.
De biogrondstoffen kunnen volgens de SER nog wel gebruikt worden voor brandstof in bijvoorbeeld de luchtvaart en in het vrachtvervoer. Dat is een overgangsmaatregel, omdat er nog geen bruikbaar duurzaam alternatief als een bestaat. De SER gebruikt de elektrische vrachtwagen als voorbeeld, maar die zijn nu nog veel te beperkt beschikbaar en beschikken over een te kleine actieradius. Op den duur moet het gebruik van biomassa voor dit type vervoer ook afgebouwd worden.
De SER legt de bal nadrukkelijk bij het kabinet neer. “Het ligt nu in handen van het kabinet de strategie voor de toepassing in Nederland te bepalen, de kaders vast te leggen en de regie te nemen”, aldus de adviesraad.
NOS 08.07.2020 Het gebruik van houtige biomassa voor het opwekken van elektriciteit of voor het verwarmen van gebouwen en woningen is geen goede oplossing voor het klimaat. Subsidies moeten dan ook worden afgebouwd. Dat staat in het SER-advies dat vandaag is gepresenteerd, en vorige week al uitlekte bij de NOS.
De grote vraag is nu: maar wat dan wel, als Nederland toch de klimaatdoelen wil halen? De NOS vroeg aan verschillende energie-experts hoe zij denken over de gevolgen van het schrappen van biomassa als energiebron. Zijn er voldoende alternatieven te bedenken, waardoor de klimaatdoelen niet in gevaar komen? De meningen hierover zijn verdeeld. Waar wel overeenstemming over bestaat, is dat de opgave er niet bepaald eenvoudiger op wordt.
Russisch gas
Op verzoek van de NOS hebben de experts uitgerekend wat de opties zijn als biomassa in de ban wordt gedaan. Het gaat hierbij vooral over verwarming van gebouwen en woningen, want al eerder is besloten om te stoppen met het subsidiëren van biomassa om stroom mee te maken. Het nieuwe ‘gat’ kan eventueel worden opgevuld met aardgas, maar dat moet dan wel geïmporteerd worden. In eigen land is immers besloten om te stoppen met de aardgaswinning in Groningen en de winning van gas uit kleinere velden kan niet verder omhoog.
Import uit Noorwegen ligt niet voor de hand, omdat dat land niet meer gas wil exporteren dan het nu al doet. Daarom zou het gas waarschijnlijk uit Rusland komen. Een bezwaar van import uit Rusland is dat er door methaanlekkages bij het transport over lange afstanden veel broeikasgassen vrijkomen. Het vervangen van biomassa door gas is daarom volgens veel experts geen optie.
Miljoenen extra zonnepanelen
Wordt gekozen voor duurzame bronnen, dan kan dat betekenen dat er miljoenen zonnepanelen of honderden windmolens bij moeten komen. Maar met het huidige aantal windturbines en zonnepanelen zijn er al problemen met het elektriciteitsnet. Een nog sterkere groei zal ook de inpassing ervan op daken en in het landschap moeilijker maken. Daarom is de vraag hoe reëel dit is, zegt bijvoorbeeld energiedeskundige Martien Visser.
Energiebesparing is ook een optie. Maar de opgave daarvoor in het klimaatakkoord is al enorm, zeggen experts. Extra afvangen en opslaan van CO2 onder de grond is volgens Visser wel een kansrijke mogelijkheid. “De doelstelling voor 2030 die daarvoor in het klimaatakkoord staat, zou met een kwart omhoog kunnen. Dit is denk ik de meest reële optie. Dat moet dan wel snel worden besloten, zodat de techniek en opschaling in 2030 gereed kunnen zijn.”
Onverantwoord
In datzelfde klimaatakkoord staat dat in 2030 van alle elektriciteit 70 procent uit duurzame bronnen moet komen. “Met de plannen die er nu zijn, is de kans groter dat we dat niet halen dan wel”, zegt prof Gert Jan Kramer van de Universiteit Utrecht. Hij was vorig jaar betrokken bij de doorrekening van het klimaatakkoord.
“Terwijl die uitdaging dus al enorm is, gooien we er nog een schep bovenop door biomassa in de ban te doen. Dit is eigenlijk onverantwoord.” Kramer schreef samen met een aantal collega’s een brandbrief aan de SER. Daarmee hopen ze “de ratio” terug te brengen in het debat.
Biomassa is niet heilig, stellen zij. Maar het intrekken van al afgegeven vergunningen en subsidies kan leiden tot “de absurde situatie” van toch weer meer aardgas. “Resultaat: méér CO2-uitstoot in plaats van minder, en het klimaatakkoord staat op losse schroeven.”
Duurzame alternatieven
Er bestaan al andere duurzame alternatieven voor biomassa dan zonne- en windenergie, zegt Kramer. Aardwarmte en groene waterstof bijvoorbeeld. Maar zulke opties staan nog in de kinderschoenen en het zeer de vraag is of ze op tijd opgeschaald kunnen worden. Een verschuiving van biomassa naar de opslag van CO2 ziet ook Kramer daarom in technische zin als het meest logische alternatief. Maar hij vraagt zich af hoe kansrijk deze optie is, omdat deze technologie net als biomassa niet erg populair is.
“We moeten oppassen dat we niet elk jaar een andere optie ongewenst verklaren. Want bedrijven krabben zich nu al achter de oren. Heeft het zin om te investeren in bijvoorbeeld opslag van CO2 als dat over een paar jaar ook weer afgeschoten wordt?”
Telegraaf 03.07.2020 Het is onzeker of de Sociaal-Economische Raad (SER) woensdag een advies over biomassa kan presenteren. Het overleg met de achterban van milieuorganisaties heeft vrijdag niet tot overeenstemming geleid over het conceptadvies. Een deel van de groene clubs vindt het advies niet ver genoeg gaan.
Het kabinet heeft de SER gevraagd om met een advies te komen over hoe om te gaan met biomassa. Deze week lekte het conceptadvies uit. In het stuk staat dat Nederland op termijn moet stoppen met biomassa, maar er staat geen harde deadline in of pleidooi voor een onmiddellijke subsidiestop.
Een deel van de groene organisaties die strijden tegen biomassacentrales wil per direct een subsidiestop en een concrete einddatum. Dat is voor onder andere Comité Schone Lucht, MOB, Dogwood Alliance, Biofuelwatch en Estonian Forest Aid een minimumeis richting een akkoord. Verder willen de organisaties dat bestaande subsidies worden teruggedraaid in combinatie met compensatie en ze vinden dat de EU moet stoppen met het label ‘klimaatneutraal’ voor houtige biomassa.
Tijd dringt
Als de vertegenwoordigers van groene organisaties niet binnen de SER tot een akkoord kunnen komen wankelt het SER-advies. De officiële overhandiging aan staatssecretaris Stientje van Veldhoven (Infrastructuur) staat gepland voor woensdag.
„We zijn verheugd dat Natuur en Milieu en Milieudefensie eindelijk tot het inzicht zijn gekomen dat de houtige biomassa moet stoppen. Tegelijkertijd zijn er nog steeds een aantal grote verschillen met wat onze organisaties willen”, legt voorzitter Fenna Swart van het Comité Schone Lucht uit.
Het stoken van houtige biomassa ligt steeds meer onder vuur. Milieuorganisaties stellen dat de verbranding van hout juist slecht is voor het klimaat, de luchtkwaliteit en biodiversiteit. Maandag gaat de hoofdonderhandelaar van de groene organisaties in gesprek met vertegenwoordigers van werknemers en werkgevers. Als er geen oplossing komt voor de splijtzwam kan het SER-overleg klappen.
Lees meer artikelen, columns en reportages die De Telegraaf over biomassa heeft geschreven:
Telegraaf 30.06.2020 Een voorstel vanuit de melkveehouderij om door middel van een vrijwillige aanpassing van het veevoer de stikstofuitstoot te verminderen, is onvoldoende om de vergunningverlening voor de woningbouw vlot te trekken. Dat meldt landbouwminister Carola Schouten aan de Tweede Kamer.
De Raad van State oordeelde vorig jaar dat de overheid kwetsbare natuurgebieden onvoldoende beschermt tegen neerslag van schadelijke stikstofverbindingen. De stikstofuitstoot moet eerst omlaag voordat weer toestemming kan worden verleend voor veel bouwprojecten. De melkveehouderij is de grootste vervuiler, door de ammoniak die vrijkomt uit mest.
Schouten wil tijdelijk dwingende maatregelen nemen om het eiwitgehalte van veevoer te verlagen, zodat de mest van koeien minder ammoniak bevat. Enkele brancheorganisaties uit de melkveehouderij waren met een tegenvoorstel gekomen, maar dat is volgens Schouten te vrijblijvend. Maatregelen moeten „juridisch hard” zijn, anders bestaat het risico dat verleende vergunningen opnieuw sneuvelen bij de rechter.
NOS 30.06.2020 Kamerleden van verschillende partijen zijn blij met het advies van de Sociaal-Economische Raad (SER) om zo snel mogelijk te stoppen met het subsidiëren van het gebruik van biomassa voor het opwekken van elektriciteit en warmte. Biomassa is waardevol als grondstof voor de chemische industrie, maar verbranden is zonde, zegt de SER.
“Dit is einde verhaal voor biomassa als energiebron”, zegt GroenLinks-leider Jesse Klaver. “Het is heel goed dat dit advies er ligt. We moeten er zo snel mogelijk mee stoppen.” Het advies van de SER is nog niet definitief, maar de NOS heeft een concept ingezien.
Ook regeringspartij D66 ziet veel haken en ogen aan het verbranden van hout om energie op te wekken. Het is slecht voor de luchtkwaliteit en er is veel twijfel over de vraag of het wel duurzaam is. Kamerlid Matthijs Sienot pleit ervoor in andere alternatieve energiebronnen te investeren.
“Wind- en zonne-energie is heel snel veel goedkoper geworden. Als we nu op de juiste manier investeren kan groene waterstof ook snel goedkoper worden.”
Opslaan van CO2
Veel Kamerleden zien in het SER-advies een bevestiging van het eigen standpunt. Vandaag nam een ruime meerderheid al een motie van de regeringspartijen aan, waarin het kabinet wordt opgeroepen de subsidies voor nieuwe biomassa-initiatieven af te bouwen.
Kamerlid Mark Harbers van de VVD wijst eveneens op die wens van de Kamer: “Onze lijn is om zo snel als mogelijk met een uitfasering en einddatum voor verbranding van houtige biomassa te komen.”
Ook de Partij voor de Dieren steunde de motie. Kamerlid Lammert van Raan: “We hebben de natuur hard nodig voor het opslaan van CO2. Het laatste wat je moet doen is die verbranden.”
Het kabinet wil pas reageren als het SER-rapport officieel aangeboden wordt. Waarschijnlijk is dat volgende week.
In het conceptadvies van de SER staat dat biomassa in de toekomst vooral nodig is in de chemie en als grondstof voor materialen. In Rotterdam maken ze bijvoorbeeld al diesel van oud frituurvet !!
Telegraaf 30.06.2020 Biomassa moet steeds minder worden ingezet voor het opwekken van energie, omdat het in de toekomst vooral nodig is in de chemie en als grondstof voor materialen. Subsidies voor biomassa als bron van elektriciteit of warmte moeten dan ook zo snel mogelijk worden afgebouwd.
Dat staat in een vertrouwelijk conceptadvies van de Sociaal-Economische Raad (SER).
Als sneller afscheid wordt genomen van biomassa als energiebron, moeten bedrijven die al hebben geïnvesteerd in biomassa worden gecompenseerd, vindt de SER. Anders zou sprake zijn van een onbetrouwbare overheid.
Daarnaast pleit de Raad ervoor dat voortaan wordt gesproken over biogrondstoffen in plaats van biomassa, omdat dat de lading beter dekt.
NOS 30.06.2020 Biomassa moet steeds minder worden ingezet voor het opwekken van energie, omdat het in de toekomst vooral nodig is in de chemie en als grondstof voor materialen. Subsidies voor biomassa als bron van elektriciteit of warmte moeten dan ook zo snel mogelijk worden afgebouwd.
Dat staat in een vertrouwelijk conceptadvies van de Sociaal-Economische Raad (SER), dat de NOS heeft ingezien.
Als sneller afscheid wordt genomen van biomassa als energiebron, moeten bedrijven die al hebben geïnvesteerd in biomassa worden gecompenseerd, vindt de SER. Anders zou sprake zijn van een onbetrouwbare overheid.
Daarnaast pleit de Raad ervoor dat voortaan wordt gesproken over biogrondstoffen in plaats van biomassa, omdat dat de lading beter dekt. Er zijn volgens de SER veel toepassingsmogelijkheden buiten energieopwekking die nuttig en nodig zijn.
Het advies van de SER moet een einde maken aan een steeds hoger oplopende discussie over biomassa. De raad ziet dat het debat steeds gepolariseerder raakt, omdat er veel onenigheid is over de vraag wat precies de winst op het gebied van duurzaamheid zou zijn.
Discussie over houtpellets
Voor de subsidie voor biomassa zijn miljarden euro’s uitgetrokken. In het vorig jaar gesloten Klimaatakkoord voor Nederland speelt biomassa een belangrijke rol, in meerdere sectoren. Maar de discussie heeft volgens de SER een steeds nauwere betekenis gekregen. Biomassa en toepassingsmogelijkheden zijn teruggebracht tot ‘houtpellets’ [staafjes samengeperst hout] en ‘verbranding’, zo valt te lezen in het conceptadvies.
Voor- en tegenstanders bestoken elkaar met argumenten over biodiversiteit, kaalslag van bossen, luchtkwaliteit en wel of geen klimaatwinst. De discussie speelt niet alleen in de politiek. Actiegroepen proberen de komst van biomassacentrales te verhinderen, gemeenten spreken zich erover uit en ook wetenschappers zijn het onderling niet eens. Vorige week nog maakte energiebedrijf Vattenfall bekend niet meer zeker te weten of het de grootste biomassacentrale in Diemen gaat bouwen. Eerst wil het bedrijf dat de politiek meer duidelijkheid geeft over biomassa.
Het kabinet had daartoe vorig jaar al de SER om dit advies gevraagd. Om duidelijkheid te geven over de rol die biogrondstoffen in de toekomst kunnen spelen, is het de bedoeling dat er een zogeheten duurzaamheidskader wordt opgesteld. Het doel daarvan is om aanvullende duurzaamheidseisen te stellen aan biogrondstoffen, aanvullend op al bestaande wettelijke criteria.
De SER wijst er daarbij op dat biomassa over veel meer gaat dan het verbranden van houtpellets. “Biomassa omvat echter alle plantaardig of dierlijk materiaal, of materiaal van plantaardige of dierlijke herkomst. Biomassa kan dus afkomstig zijn uit gewassen, bomen en planten, algen en dierlijke producten.”
Geadviseerd wordt om de rol van biogrondstoffen te herzien. Toepassingen zoals in de chemische industrie zijn belangrijk, daarom moeten die beter worden benut en gestimuleerd.
Voorbeelden zijn biobeton (op basis van olifantsgras) of biocomposiet. Maar bijvoorbeeld verbranding voor het opwekken van elektriciteit of warmte, of bijmenging in brandstoffen voor lichte voertuigen moeten juist worden teruggebracht.
Hierbij is gekeken of er alternatieven bestaan, zoals bij stroomopwekking. Zonne- en windenergie zijn de afgelopen jaren veel goedkoper geworden en zijn zelfs sneller dan verwacht zonder subsidies rendabel, aldus de SER.
Maar als er in sectoren op korte termijn te weinig alternatieve, duurzamere technologieën beschikbaar zijn, kan biomassa wel een rol spelen. Zoals biobrandstoffen voor zwaar wegtransport en lucht- en zeescheepvaart.
Nog niet definitief
De discussie over biomassa is volgens de SER voor een belangrijk deel terug te voeren op keuzes die in het verleden zijn gemaakt en die “tot eenzijdige toepassing van biomassa hebben geleid”.
Negen jaar geleden was iets meer dan 4 procent van alle in Nederland gebruikte energie afkomstig uit hernieuwbare bronnen, stelt de SER vast. Dat moest op basis van Europese afspraken worden vergroot tot 14 procent dit jaar. Daarom werd het gebruik van biomassa gestimuleerd en ontstond een importstroom van houtige brandstoffen.
Maar de inzet van biomassa op grote schaal voor hernieuwbare energie (elektriciteit en warmte) en de subsidies daarvoor passen niet meer in het huidige energiebeleid, aldus de SER. De Raad pleit er ook voor om “zo min mogelijk onderscheid te maken tussen productie- en nevenstromen en de term reststroom te vermijden”.
De SER zegt dat het advies nog niet definitief is. Aan het stuk hebben werkgevers, werknemers en milieuorganisaties gewerkt; zij bespreken het concept nu met hun achterban.
AD 30.06.2020 Biomassa moet steeds minder worden ingezet voor het opwekken van energie, omdat het in de toekomst vooral nodig is in de chemie en als grondstof voor materialen. Subsidies voor biomassa als bron van elektriciteit of warmte moeten dan ook zo snel mogelijk worden afgebouwd.
Dat staat in een vertrouwelijk conceptadvies van de Sociaal-Economische Raad (SER), dat de NOS heeft ingezien.
Als sneller afscheid wordt genomen van biomassa als energiebron, moeten bedrijven die al hebben geïnvesteerd in biomassa worden gecompenseerd, vindt de SER. Anders zou sprake zijn van een onbetrouwbare overheid.
Daarnaast pleit de Raad ervoor dat voortaan wordt gesproken over biogrondstoffen in plaats van biomassa, omdat dat de lading beter dekt.
Telegraaf 26.06.2020 Nederland is een van de maar vier EU-lidstaten die over tien jaar, in 2030, hun nationale doelstellingen zullen halen voor betere luchtkwaliteit.
Slechts tien van de 27 landen halen hun doelen voor 2020 om de uitstoot van schadelijke stoffen in de lucht terug te dringen. Volgens de Europese Commissie doen de meeste lidstaten onvoldoende om te zorgen dat hun inwoners schone lucht inademen en om luchtwegaandoeningen en voortijdige sterfte door luchtvervuiling te voorkomen.
In een eerste rapport over de uitvoering van EU-beleid voor schonere lucht stelt het dagelijks EU-bestuur dat alleen Nederland, Cyprus, Kroatië en Finland over tien jaar de lucht voldoende zullen hebben gezuiverd van vervuilende stoffen als zwaveldioxide, fijnstof en stikstofoxiden.
Landbouw
De uitstoot van ammoniak in de landbouw, door de verspreiding van mest en het gebruik van kunstmest, is volgens Brussel de grootste boosdoener. Ze heeft vorige maand voorgesteld het gebruik van kunstmest met 20 procent terug te dringen in 2030. Dat zal de EU-landen de goede kant op sturen maar, aldus de commissie, de lidstaten moeten zich meer inspannen voor schonere lucht.
Volgens Brussel zijn er jaarlijks 400.000 vroegtijdige sterfgevallen in de EU door vuile lucht.
NOS 26.06.2020 Om voldoende waterstof in Nederland te kunnen opwekken, moeten er ten minste tien windparken op de Noordzee bij komen. Daarnaast zal Nederland ook veel waterstof moeten importeren. Dat stelt een rapport over de toekomstige energievoorziening van DRIFT, transitieonderzoeksinstituut aan de Erasmus Universiteit, in opdracht van de haven in Rotterdam.
Het is voor het eerst dat in kaart is gebracht op hoeveel waterstof Nederland in de toekomst kan rekenen en hoeveel er uit het buitenland zal moeten komen. Waterstof wordt als schone, groene belofte gezien. Het kan dienen als brandstof en grondstof voor de toekomstige CO2-arme industrie en ook als opslag voor stroom omdat de wind niet altijd waait en de zon niet altijd schijnt.
Politici en bedrijven zitten vol waterstofplannen. Minister Wiebes van Economische Zaken deed vorige week een oproep aan de EU om deze energiebron een grote rol te geven. In Nederland lopen op dit moment een kleine honderd verschillende onderzoeksprojecten met waterstof. Van woningen die ermee verwarmd worden, tot auto’s die erop rijden, projecten in de elektriciteitssector, chemie en industrie. Veel waterstof zal in de toekomst worden vervoerd in de Rotterdamse haven.
Niet rijk rekenen
Het nieuwe rapport laat de kansen zien voor waterstof, maar ook de beperkingen. Bijvoorbeeld dat Nederland hooguit een derde zelf op kan wekken, en de rest uit het buitenland moet halen. “Het valt op dat politici en bedrijven zich soms te gemakkelijk rijk rekenen”, zegt onderzoeksleider Jan Rotmans van de Erasmus Universiteit.
“Waterstof wordt op den duur belangrijk, vooral voor de industrie, als vervanging van olie en aardgas, maar er zit duidelijk een grens aan wat we zelf kunnen opwekken. Daardoor kan Nederland nog afhankelijker worden van andere landen, dan we nu al zijn met de import van aardgas en aardolie, en wellicht van politiek gevoelige regio’s als Noord-Afrika en het Midden-Oosten.”
Grijze, groene en blauwe waterstof
* Grijze waterstof wordt tot nu toe vooral gemaakt met aardgas. Daarbij komt CO2 vrij. De waterstof kan vervoerd worden en op een andere plaats als energiebron worden gebruikt.
* Bij blauwe waterstof is de bron nog steeds aardgas, maar wordt de CO2 eruit gehaald en onder de grond opgeslagen.
* Bij groene waterstof is de energiebron geen aardgas, maar bijvoorbeeld windenergie. Bij deze variant komt dus helemaal geen CO2 meer vrij.
NOS
NOS
NOS
NOS
NOS
Jörg Gigler van de Topsector Energie is positiever over de toekomst van waterstof. De Topsector, een verband waarin bedrijfsleven, onderzoekscentra en overheid samenwerken, heeft alle waterstofprojecten op een rij gezet. “Daarmee willen we Nederland in de etalage zetten, zowel nationaal als internationaal”, zegt Gigler.
“De kracht van waterstof is dat je er elektriciteit mee kunt omzetten in moleculen. Dus net als in een accu kun je er energie in opslaan. Elektriciteit is maar twintig procent van onze totale energie, de overige 80 procent bestaat uit moleculen. Dat is het aardgas waarmee we onze huizen verwarmen en de benzine of diesel waar we op rijden. Ook die moeten we vanwege het klimaat vervangen, en daarbij kan waterstof een grote rol spelen.”
Veel toepassingsmogelijkheden
De lijst van de Topsector maakt duidelijk hoe divers de mogelijkheden van waterstof zijn. In Stad aan ’t Haringvliet is de bedoeling dat honderden huizen van aardgas overgaan op waterstof. Vrachtwagens, bussen en vuilniswagens kunnen erop rijden. In Noord-Nederland wordt de grootste groene waterstoffabriek van Europa gebouwd, en in Noord-Holland start een proef met een windmolen die direct waterstof produceert in plaats van stroom.
Volgens Gigler is het prima om een nieuwbouwwijk van elektrische warmtepompen te voorzien. Maar in een oude woonwijk, waar geen warmtenet komt, is waterstof volgens hem een goed alternatief. Dat geldt ook voor verkeer en vervoer over lange afstanden, verwacht hij, omdat accu’s daarvoor ontoereikend zijn en oplaadtijden lang.
Hoogleraar Rotmans vindt het op grote schaal verwarmen van huizen en het laten rijden van auto’s op waterstof onverstandig. “Experimenteren hiermee is leuk, maar als je gaat opschalen wordt het problematisch. Het is vooral nodig in de industrie, want die stoot de meeste CO2 uit. We moeten waterstof van de hype ontdoen: het wordt belangrijk, maar op grote schaal pas na 2030. En we moeten het eerst nog met fossiele bronnen maken, dus het zal ook niet direct tot CO2-reductie leiden. ”
Telegraaf 25.06.2020 De spelregels rond biomassa moeten strenger worden. Er mogen geen nieuwe subsidies meer komen voor verbranding van houtachtige biomassacentrales voor de opwekking van uitsluitend stroom. Daar zijn de coalitiepartijen het over eens geworden.
Nu VVD, CDA, D66 en ChristenUnie het eens zijn geworden keert voor het eerst een meerderheid van de Tweede Kamer zich tegen de ontwikkelingen rond biomassa. Deze vorm van ’groene’ energie ligt steeds meer onder vuur in de maatschappij. Bovendien staat het bouwen van de centrales haaks op de aanpak om stikstof te verminderen. De oppositie is al langer van mening dat het zo niet langer kan.
De politieke stap betekent niet het einde van biomassacentrales en bestaande subsidies. De coalitie wil vooral duidelijkheid scheppen voor de toekomst en richting gemeenten die nog plannen hebben voor de bouw van een biomassacentrale.
De regeringspartijen stellen voor om eerst een ’duurzaamheidskader’ in het leven te roepen voor er nieuwe subsidies worden uitgedeeld. In dat document komt te staan wat nog acceptabel is. Bepaalde vormen van biomassa -zoals restproducten uit de landbouw- vinden de vier coalitiepartijen wel acceptabel.
Subsidies
Er mogen in elk geval geen nieuwe subsidies komen voor verbranding van houtige biomassa voor nieuwe centrales voor de opwekking van stroom. Subsidies voor kleine biomassacentrales (minder dan 5MW) moeten van de Kamer in de wacht worden gezet tot er aangescherpte eisen zijn voor schone lucht.
Uiteindelijk wil de coalitie af van de situatie waarbij houtsnippers en pellets gesubsidieerd worden verbrand. Het kabinet moet daarom met een eindjaar komen en een afbouwpad.
D66 en ChristenUnie kwamen onlangs al met stevige woorden in een persbericht over een subsidiestop, maar een week later stemden de twee partijen tegen een voorstel van GroenLinks met een vergelijkbare strekking. Achter de schermen valt te horen dat coalitiegenoten VVD en CDA onaangenaam verrast waren. Minister Wiebes (Klimaat) zei in een debat dat hij niet zomaar even het ’klimaatakkoord door de plee kon spoelen’.
Binnenkort komt de SER met een advies over biomassa. Wiebes heeft al aangekondigd dat hij dit rapport wil gebruiken om opnieuw te kijken naar omgang met deze vorm van ’groene’ energie.
Gascentrales
CDA-Kamerlid Agnes Mulder is blij dat er nu alvast een beetje duidelijkheid kan worden gegeven. Coalitiegenoot Matthijs Sienot van D66 spreekt van ’winst voor klimaat, natuur en schone lucht’. „Het verbranden van biomassa is niet de toekomst”, zegt hij. CU-Kamerlid Dik-Faber is opgelucht: „De subsidie voor biomassa draagt bij aan een papieren werkelijkheid. Als het gaat om zorg voor de schepping, dan moeten we dingen doen die écht werken.”
De coalitiepartijen erkennen dat een andere koers rond biomassa gevolgen heeft voor gascentrales. Die moeten waarschijnlijk meer worden ingezet.
NOS 25.06.2020 Vattenfall stelt de plannen voor de komst van de grootste biomassacentrale van Nederland voorlopig uit. Aanleiding is de aanhoudende discussie over biomassa. Zowel de lokale politiek als veel omwonenden in Diemen, waar de centrale is gepland, verzetten zich tegen de komst ervan.
Het is “voor Vattenfall essentieel dat de Nederlandse overheid na de zomer met een duidelijk duurzaamheidskader voor biomassa komt”, stelt het bedrijf in een persbericht. Met de uitkomsten daarvan wil het bedrijf opnieuw met alle partijen om tafel, vóórdat een definitief besluit wordt genomen over de bouw van de centrale.
Vattenfall zegt graag de overstap te willen maken van het fossiele aardgas naar duurzame energiebronnen. Zo werkt het bedrijf bijvoorbeeld aan geothermie, de inzet van restwarmte uit datacenters, waterstof en biomassa. “Van deze duurzame opties is enkel biomassa op korte termijn op grote schaal beschikbaar. In Zweden heeft Vattenfall als bedrijf jarenlange ervaring met de inzet van deze brandstof”, zegt het bedrijf.
Mogelijk niet duurzaam
Biomassa wordt als tijdelijke energiebron beschouwd, totdat de andere bronnen voldoende ontwikkeld zijn om op grote schaal te kunnen inzetten. Maar tegenstanders vrezen dat biomassa helemaal niet duurzaam is. Als de duurzaamheidscriteria niet goed worden nageleefd, is de uitstoot van CO2 bij biomassa groter dan van fossiele energiebronnen. Bovendien zijn omwonenden bang dat de luchtkwaliteit erdoor verslechtert.
Topman Martijn Hagens van Vattenfall Nederland zegt: “We zien de publieke discussie rond biomassa toenemen. We zijn niet doof voor dit geluid, maar we missen wel de nuance in het debat. Bovendien ontbreekt het op dit moment aan een duidelijke stem van de Nederlandse overheid en de ondertekenaars van het klimaatakkoord vóór biomassa.”
Een woordvoerder voegt daaraan toe dat het debat over biomassa “lijkt te zijn verworden tot een gesprek tussen doven”. In de media worden volgens Vattenfall vooral tegenstanders aan het woord gelaten en uitingen op sociale media aan het adres van voorstanders “zijn niet mals”.
Klappen opvangen
Het bedrijf zegt verder te signaleren dat ook ondertekenaars van het Klimaatakkoord, waarin biomassa een belangrijke rol speelt, zich er nu openlijk tegen uitspreken.
“Dus enerzijds volgen wij het Klimaatakkoord, dat hebben we immers zo afgesproken, en willen we voldoen aan de vraag van de landelijke en gemeentelijke overheid om onze warmtenetten te verduurzamen. Maar anderzijds trekken andere ondertekenaars van het Klimaatakkoord een ander plan en vangen wij de klappen daarvan op.”
De discussie zal duidelijkheid moeten opleveren of biomassa nou wel of niet acceptabel is, zegt Vattenfall. Als die acceptatie er niet komt, dan heeft dat volgens de topman grote gevolgen. In de podcast Studio Energie zegt Hagens: “Als die acceptatie er niet komt, dan zullen we echt het Klimaatakkoord moeten gaan aanpassen en ook de doelstellingen van de Nederlandse overheid richting Europa moeten dan bijgesteld worden.”
Dit voorjaar rondde het Planbureau voor de Leefomgeving een onderzoek naar biomassa af en de SER komt naar verwachting binnen enkele weken met een advies aan het kabinet. Vattenfall denkt een definitief besluit over de biomassacentrale te kunnen nemen na volgend jaar zomer.
NOS 25.06.2020 De Tweede Kamer wil af van nieuwe subsidies voor de verbranding van hout voor biomassacentrales waar alleen stroom mee wordt opgewekt. De regeringspartijen willen nieuwe subsidie-aanvragen van zulke centrales niet honoreren en daarmee is er een meerderheid in de Kamer.
Op termijn zou het financieel steunen van verbranding van “houtachtige biomassa” helemaal moeten verdwijnen en het kabinet moet daarvoor met voorstellen komen. Sommige vormen van biomassa, zoals restproducten uit de landbouw en het bijmengen van brandstof, zouden dan nog wel kunnen.
Er is steeds meer twijfel over de toekomst van biomassa, omdat het niet duurzaam genoeg zou zijn. Onlangs lieten de regeringspartijen D66 en ChristenUnie zich er ook al zeer kritisch over uit. En een deel van de oppositie heeft ook grote vraagtekens.
Vattenfall
Naar aanleiding van de discussie maakte Vattenfall vandaag bekend dat het de plannen voor de komst van de grootste biomassacentrale van Nederland voorlopig uitstelt. Het energiebedrijf wil dat de Nederlandse overheid met een “duidelijk duurzaamheidskader” voor biomassa komt. Pas daarna wil Vattenfall de knoop doorhakken over de bouw van de centrale.
Minister Wiebes zei vandaag dat hij werkt aan zo’n kader. Daarin komt te staan hoe verstandig met biomassa kan worden omgegaan. Hij herhaalde dat biomassa op korte termijn nodig blijft. De minister houdt tot nu toe vast aan biomassa als tussenoplossing in de overgang naar schonere energiebronnen.
Wiebes snapt dat Vattenfall wil wachten met een besluit: “Ik vind het een goed teken dat ook grote partijen die in de energietransitie investeren afwachten totdat ze weten dat het op een duurzame manier kan.”
Telegraaf 25.06.2020 Nederland accepteert de ’groene machtsgreep’ van Frans Timmermans niet. Zowel het kabinet als een meerderheid van de Tweede Kamer vinden dat de eurocommissaris te ver gaat met zijn klimaatplannen.
Het is al even geleden dat Timmermans zijn groene plannen aankondigde, maar vanwege de coronacrisis was er pas donderdag een debat in de Tweede Kamer. Heet hangijzer blijft nog steeds de wens van de Europese Commissie om lidstaten en het Europees Parlement te passeren om tussentijds klimaatdoelen aan te scherpen.
Minister Eric Wiebes (Klimaat) noemt het ’geen goed idee’. Hij kan rekenen op brede steun vanuit de Kamer. „Dit willen we niet in Nederland”, zegt VVD-Kamerlid Mark Harbers. Het CDA spreekt van een ’machtsgreep’. Eurokritische partijen PVV, SP, SGP en FvD zien in de zet van Timmermans een nieuwe poging in de richting van een ’Europese superstaat’.
Kernenergie
Ook over andere elementen zijn Kamerleden kritisch. „In de krochten van Brussel dreigt kernenergie weer naar zijlijn gebracht vanwege het afval. Als dat gaat gebeuren moeten zonnepanelen en windmolens ook tot toekomstig afval worden gerekend”, stelt VVD-Kamerlid Harbers.
PVV-Kamerlid Alexander Kops spreekt van een ’monsterlijke greendeal’. „Timmermans wil drie miljard bomen planten, terwijl bossen worden gekapt voor biomassacentrales”, sneert de parlementariër. Thierry Baudet van FvD vreest dat Brussel meer controle krijgt over het leven van mensen: „Het is communisme via de achterdeur.”
De plannen van Timmermans krijgen bijval van partijgenoot Kamerlid William Moorlag. De PvdA’er vindt dat het kabinet wel wat enthousiaster mag zijn over de groene ambities.
AD 18.06.2020 Het stikstofrapport van de commissie Remkes zorgde vandaag voor vuurwerk in de Tweede Kamer. Volgens de oppositie worden de aanbevelingen van Remkes in twee A4-tjes afgeserveerd. Minister Schouten (Landbouw) betwist dat stellig.
,,Volgens mij lijkt iedereen wel boos vanmorgen”, verzuchtte voorzitter Khadija Arib halverwege het Kamerdebat over het eindrapport van het AdviesCollege Stikstofproblematiek. En toen moest haar clash met Thierry Baudet van Forum voor Democratie nog volgen.
GroenLinks-kamerlid Laura Bromet zette meteen bij de start de toon. Zij beklaagde zich bij voorzitter Arib dat minister Carola Schouten (Landbouw) de kabinetsreactie op het rapport van Remkes woensdagavond om 23.15 uur naar de Tweede Kamer had gestuurd, minder dan twaalf uur voor het debat. ,,Hoe kunnen wij dan als Tweede Kamer goed ons werk doen?” stelde Bromet. ,,Ik probeer me altijd grondig voor te bereiden. Dit kan echt niet.”
50 aanbevelingen
Niet alleen het tijdstip, ook de inhoud van Schoutens brief zorgde voor ergernis. ,,Remkes presenteerde een advies van 175 pagina’s. Als reactie komt het kabinet met twee A4-tjes met drie minipuntjes”, sneerde Bromet. Volgens de oppositie neemt het kabinet bovendien vrijwel niets van Remkes aanbevelingen over. Terwijl diens commissie met forse kritiek kwam: de stikstofplannen van het kabinet gaan lang niet ver genoeg en zijn veel te vrijblijvend. De VVD-coryfee vreest dat de rechter de politiek opnieuw terugfluit als er niets gebeurt.
Volgens de PvdA schoffeert het kabinet de Tweede Kamer met de ultrakorte reactie. ,,Remkes is niet zomaar een commissie, het is een breed samengestelde club met zwaargewichten van vele kanten”, zei William Moorlag. De sociaal-democraat wijst er op dat de commissie maar liefst vijftig aanbevelingen doet. ,,Wat vindt de minister daarvan? De commissie heeft het wel verdiend dat de minister daar op ingaat.”
De Groot probeert een olifant kreukvrij achter het behang te plakken, aldus William Moorlag tegen D66-collega Tjeerd de Groot.
De coalitiepartijen zien dat uiteraard totaal anders. Zij wijzen er op dat het kabinet belangrijke aanbevelingen van Remkes overneemt: de stikstofinspanningen worden bijvoorbeeld in de wet verankerd, waardoor ze niet langer vrijblijvend zijn. ,,Van een inspanningsverbintenis gaat het kabinet naar een resultaatsverplichting, zoals Remkes voorstelt”, zei CDA’er Jaco Geurts. ,,Dat zijn geen kleine puntjes, dat is huge!”
Volgens de VVD betekent een korte brief ‘niet automatisch dat daar niks in staat’. Landbouw-woordvoerder Mark Harbers stelde dat het kabinet wel degelijk op meerdere belangrijke punten naar Remkes luistert. ,,Het kabinet wil met een drempelwaarde voor de bouw komen, als de stikstofuitstoot onder een bepaalde grens blijft kunnen bouwprojecten weer door. Ook wordt ingezet op meer innovatie in de landbouw.”
D66’er De Groot wees er op dat het kabinet in tien jaar tijd 6 miljard euro in de natuur investeert, plus 1,5 miljard euro in de reductie van het aantal dieren. ,,U kunt niet ontkennen dat dat geen grote stappen zijn,” zei hij tegen GroenLinks, PvdA, Partij voor de Dieren en SP.
Tegelijk weigert Schouten de misschien wel voornaamste aanbeveling van Remkes op te volgen om de stikstofuitstoot komende tien jaar te halveren. Het kabinet wil niet verder gaan dan 26 procent. Voor de oppositie zijn de druiven dan ook zuur. Met name D66 en het CDA kregen veel verwijten. Volgens SP’er Frank Futselaar is zijn normaal zo kritische D66-collega Tjeerd de Groot ‘getemd’ door het kabinet. ,,De Groot probeert een olifant kreukvrij achter het behang te plakken,” sneerde PvdA’er Moorlag.
Het CDA werd betiteld als de partij die het stikstofprobleem creëerde en telkens opnieuw wegloopt voor maatregelen. ,,De houding van het CDA tegenover het Remkes-rapport is identiek aan de houding tegenover stikstof. Het CDA doet alsof het probleem niet bestaat en hoopt dat het dan wel weg gaat.”
Bromet van GroenLinks beklaagde zich over het al jaren gepolariseerde landbouwdebat ,,Daardoor wordt er helemaal niks bereikt en zit ik in feite mijn tijd te verdoen. Dan komt een breed samengestelde commissie met een advies, wordt het advies binnen een week in de prullenbak gegooid.”
Baudet: Schouten is sluipmoordenaar
Het meeste venijn zat uiteindelijk in de bijdrage van Thierry Baudet. De leider van Forum voor Democratie begon zijn debatbijdrage door minister Schouten ‘de sluipmoordenaar van de agrarische sector’ te noemen. Daarop greep voorzitter Arib in en eiste dat Baudet zijn woorden terugnam. Zowel de oppositie als de coalitie viel haar bij. Het was het enige moment van unanieme eensgezindheid. Baudet paste daarop zijn eerste zin aan. ,,Er wordt een sluipmoord gepleegd op de agrarische sector.”
De FvD-leider zorgde daarna voor ergernis door massa-immigratie te koppelen aan stikstof. Volgens Baudet en ook de PVV is de stikstofcrisis een door de politiek gemaakte crisis. Nederland heeft er namelijk zelf voor gekozen om talloze natuurgebieden de Europese Natura2000 status te geven, waardoor de verplichting ontstond de stikstofuitstoot terug te dringen. ,,Andere landen hebben helemaal geen stikstofprobleem”, stelde PVV’er Barry Madlener. ,,Hoe kan dat?”
Schouten: Kamer krijgt uitgebreide reactie op Remkes
Minister Schouten stelt dat haar korte brief slechts ‘een reactie op hoofdlijnen’ is. Ze belooft nader op alle aanbevelingen van Remkes in te gaan. ,,Daar is het kabinet nu mee bezig.” Eerst wil ze overigens met een reactie op het eindrapport van een andere stikstofcommissie te komen, die van hoogleraar Leen Hordijk. Dit Adviescollege Meten en Berekenen Stikstof concludeerde maandag dat de wijze waarop de stikstofuitstoot bij nieuwe bouwprojecten wordt berekend niet deugt.
Al met al is het laatste woord over Remkes nog lang niet gezegd, beloofde Schouten. ,,We hopen de Tweede Kamer straks een integraal overzicht te kunnen geven over onze aanpak van de stikstofproblematiek.” Volgens Schouten maakt het kabinet in de weliswaar korte brief fundamentele keuzes. ,,Het feit dat het Rijk provincies doelen gaat opleggen raakt ons bestel echt, dat is niet niks.” De bewindsvrouw hoopt dat de stikstofmaatregelen van het kabinet er meer ‘Raad van State-proof’ door worden.
NU 18.06.2020 Het kabinet gaat onderzoeken of een bouwproject zonder speciale natuurvergunning kan als de stikstofuitstoot bij dat project onder een bepaald niveau blijft, zo heeft minister Carola Schouten (Landbouw) woensdagavond laten weten aan de Tweede Kamer.
Daarmee reageert het kabinet op kritiek uit het eindrapport over het stikstofprobleem van de commissie-Remkes. Die stelde een drempelwaarde voor de bouw voor, omdat de sector relatief weinig stikstof uitstoot, maar wel hard wordt geraakt door de afkeuring van het stikstofbeleid. Doordat het beleid moet worden herzien, kwam de verlening van bouwvergunningen stil te liggen.
Het ministerie van Landbouw gaat nu onderzoeken of zo’n drempelwaarde ingevoerd kan worden. In ruil daarvoor zou de bouwsector de eigen stikstofuitstoot moeten verminderen.
Verder wil minister Schouten het terugdringen van de stikstofuitstoot wettelijk vastleggen. De adviescommissie oordeelde eerder dat de juridische verankering van het huidige beleid “onvoldoende” is en dat het om veel maatregelen op basis van vrijwilligheid gaat.
Stikstofbeleid vorig jaar afgewezen
Vorig jaar werd het stikstofbeleid van het kabinet door de Raad van State afgekeurd, omdat er te weinig werd gedaan om de stikstofneerslag en -uitstoot bij beschermde natuurgebieden te verlagen. Op basis van dat beleid, het zogenoemde Programma Aanpak Stikstof (PAS), werden bouwvergunningen afgegeven. Die werden door de uitspraak in één klap ongeldig en daardoor volgde een totale bouwstop.
Inmiddels zijn maatregelen genomen, mede op basis van eerdere tussentijdse adviezen van de commissie-Remkes. Zo is de maximumsnelheid op snelwegen overdag verlaagd naar 100 kilometer per uur en mag de luchtvaart alleen groeien als er verdere verduurzaming tegenover staat.
Telegraaf 17.06.2020 De stikstofplannen van het kabinet worden aangepast om de bouw aan de gang te houden in deze economische crisis en het nijpende woningtekort niet nog verder op te laten lopen.
Het kabinet koerst af op de invoering van een drempelwaarde. Voor bouwprojecten waar weinig stikstof bij komt kijken hoeft dan geen natuurvergunning meer te worden aangevraagd. De bouwsector moet als tegenpresentatie wel zelf zorgen voor minder stikstofuitstoot. Dat kan door bijvoorbeeld meer gebruik te maken van elektrisch materieel. Het kabinet kijkt nog naar financiële compensatie.
Verder worden stikstofmaatregelen steviger in de wet vastgelegd. Dit gebeurt op advies van de commissie Remkes. Het kabinet hoopt zo een nieuw juridisch drama te voorkomen.
Verder heeft minister Schouten (Landbouw en Natuur) aan de Kamer laten weten dat de stoppersregeling voor boeren in twee periodes zal worden opgeknipt. Volgend jaar komt er een bedrag van 750 miljoen euro beschikbaar en in 2024 is er een tweede ronde met een bedrag van 250 miljoen euro.
De aanpassing van de stikstofaanpak ging niet zonder slag of stoot. De vier coalitiepartijen hebben de afgelopen dagen opnieuw moeten onderhandelen over het pakket aan maatregelen. Donderdag is er een debat in de Tweede Kamer.
NOS 17.06.2020 Het kabinet neemt maatregelen om de bouwsector te ontzien bij de aanpak van de stikstofuitstoot. Ook wordt het terugdringen van de uitstoot wettelijk vastgelegd. Dat schrijft minister Schouten aan de Tweede Kamer in een reactie op het onderzoek van het Adviescollege Stikstofproblematiek.
De commissie, onder leiding van oud-minister Remkes, uitte vorige week flinke kritiek op de kabinetsplannen: ze zijn niet ambitieus genoeg en lijken op onderdelen te veel op het eerdere beleid. Daar haalde de Raad van State vorig jaar een streep door, waardoor economische- en bouwactiviteiten werden stilgelegd.
Schouten komt de bouw nu enigszins tegemoet door projecten die onder een bepaalde drempelwaarde blijven vrij te stellen van een speciale natuurvergunning. Daardoor wordt het voor bouwprojecten eenvoudiger om toestemming te krijgen.
De commissie van Remkes stelde zo’n drempelwaarde voor, omdat de bouw relatief weinig stikstof uitstoot, maar wel hard geraakt werd toen de vergunningverlening stil kwam te liggen.
Wettelijk vastleggen
Verder neemt het kabinet van de commissie over dat het terugdringen van stikstofuitstoot geen streven moeten zijn, maar een wettelijke verplichting. Remkes waarschuwde dat de plannen, die het kabinet in april presenteerde, te vrijblijvend waren en daardoor juridisch niet solide genoeg.
Remkes had ook kritiek op het streven van het kabinet om de stikstofuitstoot in 2030 met 26 procent te verminderen. Dat zou volgens hem 50 procent moeten zijn. In haar brief schrijft Schouten daar niets over. Het kabinet gaat ervan uit dat door de streefwaarde van 26 procent vast te leggen in de wet, de rechter ermee akkoord zal gaan.
Kritiek oppositie
Een aantal oppositiepartijen heeft al gereageerd. SP noemt het “niet genoeg”. GroenLinks en Partij voor de Dieren willen dat het kabinet alsnog voor 50 procent vermindering kiest.
Later vandaag debatteert de Tweede Kamer over de stikstofaanpak.
Telegraaf 17.06.2020 De stikstofplannen van het kabinet worden mogelijk aangepast. Om de bouw aan de gang te houden in deze economische crisis en het nijpende woningtekort niet nog verder op te laten lopen zijn de coalitiepartijen opnieuw aan het onderhandelen.
De juridische stikstofcrisis zorgt er op dit moment voor dat de overheid al dwars ligt als een bouwproject een klein beetje en/of tijdelijke stikstofuitstoot veroorzaakt. Door een hogere drempelwaarde in te stellen hoeven dit soort projecten geen natuurvergunning meer aan te vragen.
De commissie-Remkes heeft vorige week geadviseerd om zo’n drempelwaarde in te stellen. Ook werkgeversorganisaties hebben woensdag in een brandbrief aan politiek Den Haag een pleidooi gehouden voor meer ruimte om te ontwikkelen. Ze vrezen anders dat de overheid de economische crisis door stikstofregels gaat verlengen.
Alles moet wel juridisch kloppen. Remkes stelt dat zo’n drempelwaarde daarom goed onderbouwd moet worden met maatregelen die zorgen voor minder stikstofuitstoot in Nederland.
Splijtzwam
Het kabinet heeft in mei al een groot stikstofplan gepresenteerd. Coalitiepartijen VVD, CDA, D66 en CU hebben hier lang over moeten onderhandelen. Dat de partijen nu opnieuw in gesprek met elkaar gaan heeft te maken met de veranderende omstandigheden die het coronavirus heeft veroorzaakt in ons land. Of de vier partijen een nieuw politiek akkoord bereiken is nog onzeker. Het hoofdpijndossier vormt een splijtzwam in de coalitie.
Daarnaast speelt de juridische werkelijkheid dus een hoofdrol. Als een drempelwaarde strandt bij de rechter is iedereen weer terug bij af. De commissie-Remkes heeft vorige week ook geadviseerd om de stikstofuitstoot in Nederland gehalveerd te hebben in 2030. Volgens Haagse bronnen ziet de coalitie hier geen heil in. Het kabinet streeft naar een daling van 26 procent en dat wordt als zeer ambitieus gezien.
Het is hard nodig om regels voor woningbouw te versoepelen. Volgens D66-minister Ollongren (Binnenlandse Zaken) moeten er tussen 2020 en 2030 namelijk 845.000 nieuwe woningen komen om aan de groeiende vraag te voldoen.
Telegraaf 17.06.2020 Stikstofregels dreigen de economische crisis die het coronavirus heeft veroorzaakt te verlengen. Daarvoor waarschuwen werkgeversorganisaties in een brandbrief aan politiek Den Haag.
Het kabinet wil dat Nederland zich uit de economische crisis investeert, maar volgens VNO-NCW, MKB-Nederland en LTO Nederland kan dat niet nu Nederland grotendeels op slot zit door de stikstofcrisis.
Ruim een jaar na de vernietigende stikstofuitspraak van de Raad van State gaan nog steeds veel investeringen niet door vanwege vergunningen die stranden door de juridische stikstofregels. Het kabinet heeft geprobeerd om de boel in beweging te krijgen, maar volgens de werkgeverskoepels helpen de maatregelen lang niet iedereen en komen vergunningen van provincies niet op gang.
Alternatieve weg
VNO NCW, MKB Nederland en LTO Nederland vinden dat het kabinet op zoek moet gaan naar een andere manier om stikstofuitstoot terug te dringen en de natuur te herstellen, eentje zónder de economie te schaden.
De drie organisaties pleiten verder voor een realistische kijk op de Europese natuurdoelen. De commissie-Remkes wil dat in 2040 alle kwetsbare natuurgebieden ’schadevrij’ zijn. Het Planbureau voor de Leefomgeving rekende eerder al uit dat dit onmogelijk is door onder andere stikstofuitstoot uit het buitenland.
Stikstofdebat
De werkgevers vinden dat het kabinet naar Brussel moet om een oplossing te vinden voor de specifieke problemen waar Nederland mee kampt. Tot nu toe heeft minister Schouten nog geen enkele beweging gemaakt richting de Europese Commissie. Donderdag debatteert de Tweede Kamer over de stikstofaanpak van het kabinet.
Telegraaf 16.06.2020 D66 en ChristenUnie hebben hun aangekondigde verzet tegen subsidies voor nieuwe biomassacentrales niet doorgezet. De twee regeringspartijen kondigden vorige week een politieke draai aan, maar bij de stemmingen op dinsdag hielpen ze de Kamer niet aan een meerderheid om einde te maken aan de omstreden subsidies.
In een ronkend persbericht kondigden D66 en ChristenUnie vorige week dinsdag aan dat ze vinden dat er ‘nu’ gestopt moet worden met nieuwe subsidies ‘om duidelijkheid te geven’. Een opmerkelijke politieke draai. Maar van korte duur: een week later stemmen de twee coalitiepartijen tegen een voorstel van GroenLinks om te stoppen met nieuwe subsidies voor biomassacentrales.
Stroom
Een eigen voorstel van D66 en ChristenUnie om per direct te stoppen met nieuwe subsidies voor verbranding van houtige biomassa voor nieuwe centrales voor de opwekking van uitsluitend stroom -iets genuanceerder dan het voorstel van GroenLinks- is door de twee partijen niet in stemming gebracht, maar aangehouden.
De twee coalitiepartijen wijzen afzonderlijk van elkaar naar minister Eric Wiebes (Economische Zaken). De VVD-bewindsman heeft vorige week gezegd dat hij nog niet wil stoppen met biomassasubsidies vanwege afspraken in het klimaatakkoord. Tegelijkertijd wil de minister wel werken aan een afbouwplan.
Trendbreuk
Zowel D66 en ChristenUnie zien deze toezegging als een trendbreuk. Eerder was een gesprek over beëindiging van biomassa niet mogelijk in de coalitie en het kabinet, stellen de partijen. Komend najaar staat een nieuwe uitdeelronde met subsidies voor biomassa in de planning. Het is onduidelijk of de twee partijen de oppositie aan een meerderheid helpen om dit te voorkomen. D66-Kamerlid Matthijs Sienot wil daar nog niet op vooruitlopen: „We willen een goed plan voor afbouw. Zodra dat er is kunnen we daar meer over zeggen.”
Het gebruik van biomassa voor energieopwekking ligt behoorlijk onder vuur. In de maatschappij is steeds meer weerstand tegen het verbranden van geïmporteerd hout voor ’groene’ stroom en warmte. Daarnaast speelt de uitstoot van stikstof een rol bij het verzet. De commissie-Remkes vindt dat het kabinet de subsidies moet heroverwegen.
NOS 15.06.2020 De Europese Commissie moet meer aandacht hebben voor waterstof, vindt minister Wiebes. Hij denkt dat de grootschalige opwekking en het grootschalige gebruik van waterstof nodig zijn om de klimaatdoelen in 2050 te halen. Daarom doet hij vandaag samen met Duitsland, Frankrijk, België, Luxemburg, Oostenrijk en niet EU-lid Zwitserland een klemmend beroep op de EU om waterstof een grotere rol te geven.
Wiebes vindt dat er concrete doelen moeten worden gesteld en dat de technische standaarden in Europa op elkaar moeten worden afgestemd. “Om meer waterstof te kunnen produceren moeten we opschalen”, zegt Wiebes. “Dat kan alleen door meer internationale samenwerking binnen de Europese Unie.”
Nederland wil koploper worden op het gebied van groene waterstof, die wordt geproduceerd met hernieuwbare bronnen zoals water, zon en wind. Onlangs werden in Groningen plannen gepresenteerd om op termijn miljoenen huishoudens en fabrieken met waterstof van energie te voorzien.
Grijze, groene en blauwe waterstof
* Grijze waterstof wordt vooral gemaakt met aardgas. Daarbij komt CO2 vrij. De waterstof kan vervoerd worden en op een andere plaats als energiebron worden gebruikt.
* Bij blauwe waterstof is de bron nog steeds aardgas, maar wordt de CO2 eruit gehaald en onder de grond opgeslagen.
* Bij groene waterstof is de energiebron geen aardgas, maar bijvoorbeeld windenergie. Bij deze variant komt dus helemaal geen CO2 meer vrij.
Het gaat om het project NorthH2, waarbij een enorm windpark op zee de stroom gaat opwekken, waarna er waterstof van wordt gemaakt. Over twintig jaar moet er 10 gigawatt worden geproduceerd.
Dat is gunstig voor het klimaat, want door waterstof te produceren gaat er minder CO2 de lucht in. Volgens berekeningen scheelt het ongeveer zeven megaton per jaar, wat neerkomt op een verlaging van 3,7 procent van de Nederlandse uitstoot.
Klimaatdoelen
Ook de Oostenrijkse minister Leonore Gewessler, mede-initiatiefnemer van het plan, denkt dat de klimaatdoelen (klimaatneutraliteit in 2050) niet worden gehaald als niet ook vol op waterstof wordt ingezet. Volgens haar kan het mooi gekoppeld worden aan de plannen om de economie er weer bovenop te helpen na de coronacrisis.
“Nu is het tijd voor stevige investeringen, waardoor de industrie, auto’s, het openbaar vervoer minder vervuilend zullen worden.”
Vandaag vergaderen de ministers van energie per video over de plannen. Volgende maand komt de Europese Commissie met een waterstofstrategie.
NOS 15.06.2020 Het kabinet moet stoppen met investeren in biomassacentrales, vindt Urgenda-directeur Marjan Minnesma. Ze reageert op minister Wiebes, die eerder deze week niet wilde toezeggen dat er geen subsidie meer gaat naar de bouw van nieuwe biomassacentrales.
“Je kan beter aardgas gebruiken en bomen planten, dan biomassa gebruiken en bomen planten”, zei Minnesma van de duurzaamheidsorganisatie Urgenda vanavond in het NPO Radio 1 programma Dit is de Dag. Ze wil niet terug naar aardgas, maar vindt biomassacentrales geen goed alternatief.
Minnesma wil dat het kabinet de komende jaren geen extra subsidie meer geeft aan biomassacentrales. Het gaat haar vooral om de centrales die hout als grondstof gebruiken. Die hebben volgens haar alleen nut als “je een kringloop van dertig jaar aanhoudt”. “Maar die tijd hebben we niet. De komende tien jaar zijn cruciaal.”
“Als je een boom verstookt, stoot je twee keer zoveel uit als je zou doen met gas”, aldus Marjan Minnesma, Urgenda.
Wiebes zei woensdag te begrijpen dat er zorgen zijn om het gebruik van biomassa voor energieopwekking.“Maar als we de klimaatopgave willen halen, hebben we biomassa voorlopig nodig”, zei hij in de Tweede Kamer.
Wiebes wees er in het debat op dat in het klimaatakkoord door zo’n honderd organisaties is afgesproken dat biomassa belangrijk is. Ook zei hij binnenkort met een lijst aan duurzaamheidsregels te komen waaraan biomassa moet voldoen.
Bezwaren
De laatste tijd rijzen er steeds meer bezwaren tegen biomassa. In plaats van gebruikte houtpellets wordt er boshout uit het buitenland verbrand. Daar komt bij dat het stoken van biomassa tot luchtvervuiling leidt. Al met al zou het gebruik van de brandstof geen winst opleveren voor het klimaat.
Eerder meldden regeringspartijen D66 en ChristenUnie dat ze niet meer willen dat er subsidie wordt gegeven voor de realisatie van nieuwe biomassacentrales.
Telegraaf 15.06.2020 Het kritische rapport van de commissie-Hordijk over stikstofberekeningen is wat LTO Nederland betreft een bevestiging van „eerder aangekaarte tekortkomingen.”
De land- en tuinbouworganisatie ziet zich gesteund in het pleidooi voor verhoging van de zogeheten drempelwaarde. Uitstoot van stikstofoxiden (NOx) en ammoniak (NH3) onder de drempelwaarde geldt als verwaarloosbaar, daar is geen vergunning voor nodig.
Tot nog toe is de drempelwaarde zo laag dat in de praktijk voor vrijwel iedere activiteit waarbij stikstof in de natuur kan terechtkomen een vergunning vereist is. De commissie-Hordijk ziet zelf ook ruimte voor een verhoging, mits „door stikstofbeleid aantoonbaar substantieel minder stikstof op Natura 2000-gebieden neerkomt.”
„Met een drempelwaarde wordt recht gedaan aan de onzekerheid in de stikstofmodellen”, reageert LTO. „Het Nederlandse beleid is er te vaak op gericht om zaken tot achter de komma dicht te regelen. Het is geen verassing dat de commissie nu bevestigt dat dit niet werkt bij vergunningverlening op basis van modellen die daar te onnauwkeurig voor zijn”, aldus Trienke Elshof van de boerenbelangenorganisatie.
Het Mesdag Zuivelfonds, een andere boerenorganisatie die het stikstofbeleid vaak heeft bekritiseerd, is blij met het rapport. Volgens het fonds kan het zogeheten Aerius-systeem van het RIVM gezien de aanmerkingen „niet meer geloofwaardig worden ingezet om de uitvoering van de spoedwet Stikstof te ondersteunen.”
Voorzitter Jan Cees Vogelaar spreekt van „stappen in de goede richting” in het stikstofdossier. De commissie-Hordijk zelf stelt overigens dat op korte termijn wel aanpassingen gedaan kunnen worden die Aerius „geschikter maken.”
Ook het voorstel van de commissie om stikstofneerslag niet meer per hectare te berekenen, maar voor grotere gebieden, kan op instemming van LTO rekenen. Net als de voorstellen om meer metingen te verrichten en een einde te maken aan het hanteren van een afzonderlijke rekenmethode om de uitstoot van stikstofoxiden door het verkeer te bepalen.
Al met al is LTO een stuk positiever over het werk van de commissie-Hordijk dan over het werk van de commissie-Remkes, die zich over het toekomstige stikstofbeleid heeft gebogen en vorige week in een advies voorstelde om halvering van de stikstofuitstoot in 2030 wettelijk vast te leggen.
Om dat voor elkaar te krijgen, zou in de landbouw vooral het mestbeleid drastisch op de schop moeten. Volgens LTO zijn de doelen die de overheid volgens Remkes zou moeten stellen niet realistisch.
NU 15.06.2020 De rekenmethode om stikstofuitstoot en -neerslag te berekenen die door het RIVM wordt gebruikt bij de vergunningverlening, de AERIUS Calculator, is niet geschikt en moet worden verbeterd. Dat concludeert een commissie van experts onder leiding van Leen Hordijk.
Het adviescollege, voluit Adviescollege Meten en Berekenen Stikstof adviseert in een maandag gepresenteerd eindrapport om het rekenmodel op korte termijn aan te passen zodat het geschikt is vergunningen mee te verlenen.
Het belangrijkste bezwaar bij de AERIUS Calculator is volgens Hordijk de “onbalans” tussen het kabinetsbeleid dat op basis van gedetailleerde informatie wordt gemaakt en de onzekerheid van de stikstofberekeningen die daaraan ten grondslag liggen.
Die onzekerheid zit hem onder meer in het bepalen van de totale omvang van de stikstofuitstoot en in hoeveel stikstof er precies neerslaat per hectare.
Daarnaast noemt Hordijk als bezwaar dat de stikstofuitstoot van het verkeer met een ander model wordt berekend dan van bijvoorbeeld de landbouw en de industrie. In de toekomst moet een rekenmethode voor alle uitstoot worden gebruikt.
De rekenmethode moet volgens Hordijk “gelijkwaardiger, robuuster en transparanter” worden gemaakt. Daarvoor is onder meer een uitbreiding van het aantal metingen nodig. Als aanvulling op de grondmetingen, adviseert Hordijk om ook satellietmetingen te gebruiken.
Stikstofberekeningen wel voldoende voor heel Nederland
De stikstofberekeningen over heel Nederland, op lokaal niveau en voor de berekeningen hoeveel stikstof er per sector wordt uitgestoten voldoen wel, zei Hordijk. Hoewel ook daarin verbeteringen nodig zijn. Tot die conclusie kwam de adviescommissie al in een tussenrapport in maart.
Sinds het stikstofbeleid van het kabinet vorig jaar door de Raad van State werd afgekeurd, kwam er ook kritiek op de manier hoe de uitstoot en neerslag werd berekend door het RIVM, de cijfers waarop het kabinet beleid maakte.
Naast belangenclubs uit de landbouw, de sector die het meeste stikstof uitstoot in Nederland, uitten ook VVD, CDA en SGP hun twijfels. Dat leidde ertoe dat minister Carola Schouten (Landbouw) Hordijk om een advies vroeg om de meetmethode van het RIVM door te lichten.
AD 15.06.2020 De manier waarop de stikstofuitstoot bij vergunningen voor nieuwe bouwprojecten of wegenbouw wordt vastgesteld, deugt niet. Dat zegt het Adviescollege Meten en Berekenen Stikstof vandaag in zijn eindrapport.
Een week nadat de commissie-Remkes al de aanpak van de stikstofcrisis door het kabinet fileerde, was het vandaag de beurt aan een andere stikstofcommissie: minister Carola Schouten (Landbouw) wilde van het Adviescollege Meten en Berekenen Stikstof weten of de wijze waarop de overheid de stikstofuitstoot berekent wetenschappelijk van voldoende kwaliteit is.
Dat blijkt niet zo te zijn, waar het het verlenen van vergunningen voor nieuwe economische activiteiten betreft, zoals de uitbreiding van boerenbedrijven of bouw- en infrastructurele projecten. Belangrijkste probleem is volgens voorzitter Leen Hordijk dat de overheid bij een vergunningsaanvraag tot op microniveau de toekomstige stikstofuitstoot wil weten.
Die valt echter wetenschappelijk onmogelijk met hoge zekerheid vast te stellen. In de woorden van emeritus hoogleraar milieusysteemanalyse Hordijk: ,,Er is een onbalans tussen het detail dat het beleid vraagt en de wetenschappelijke onzekerheid in het berekenen van de hoeveelheid stikstof die neerkomt.”
Verkeer
Met name de rekenmethode van het RIVM die hiervoor wordt gehanteerd – een rekentool met de naam AERIUS – voldoet niet. Zo wordt de stikstofuitstoot van verkeer anders vastgesteld dan emissie van landbouw en industrie.
Zo wordt bij wegverkeer slechts tot 5 kilometer ver gekeken. Daar is echter de schade voor natuur en milieu verwaarloosbaar, aldus Hordijk. Slechts tien procent van de stikstof slaat binnen twintig kilometer neer. De rest pas tot ruim 200 kilometer verderop.
Het adviescollege stelt voor de uitstoot op identieke wijze te berekenen, ongeacht het soort vervuiler. Ook dient er naast grondmetingen veel meer gebruik te worden gemaakt van satellietmetingen. Met meer metingen wordt de betrouwbaarheid van de uitkomsten beduidend groter.
Het is nu aan het kabinet om het rapport ‘Meer Meten. robuuster rekenen’ van het Adviescollege Meten en Berekenen Stikstof over te nemen. Eerder concludeerde Hordijk op 5 maart in een tussenadvies al dat de stikstofmetingen van het RIVM op zich deugen.
Het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu concludeerde terecht dat de landbouw een grote bijdrage levert aan het stikstofprobleem. Tegelijk plaatste Hordijk enkele kritische noten; zo kan de rol van stikstof uit het buitenland wel eens onderbelicht zijn.
Telegraaf 15.06.2020 Het rekensysteem van de overheid dat wordt gebruikt om stikstofberekeningen uit te voeren, moet worden aangepast. Het is in zijn huidige vorm niet geschikt om vergunningen op te baseren, oordeelt een commissie van wetenschappers die daar onder leiding van econometrist Leen Hordijk onderzoek naar heeft gedaan.
Met het zogeheten Aerius-systeem van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) kan de uitstoot van ammoniak en stikstofoxiden én de neerslag van die stikstofverbindingen op beschermde natuurgebieden worden berekend.
De uitkomst van dat soort berekeningen is belangrijk, want die bepaalt bijvoorbeeld of een boer zijn stal mag uitbreiden en of Rijkswaterstaat een snelweg mag verbreden.
Hordijk heeft twee problemen met het huidige gebruik van het systeem. Het grootste probleem is dat de stikstofberekeningen waar de overheid vergunningaanvragers om vraagt dusdanig gedetailleerd moeten zijn, dat ze eigenlijk niet op een betrouwbare manier zijn te produceren.
In Aerius moet nu voor iedere zeshoek van een hectare groot de stikstofneerslag worden uitgerekend. Op zo’n klein niveau is de uitkomst niet betrouwbaar genoeg. „Deze onbalans is wel te verbeteren zodat Aerius beter toepasbaar is voor het verlenen van vergunningen”, aldus Hordijk. De commissie adviseert over te stappen op berekeningen voor grotere gebieden. Dat kan op korte termijn.
Een tweede punt is dat voor de uitstoot vanaf wegen een ander onderliggend model wordt gebruikt dan voor alle andere activiteiten, van landbouw tot industrie. Wanneer een weg wordt aangelegd, worden alleen de stikstofoxiden die binnen 5 kilometer van die weg neerdalen meegeteld.
Die kunstmatige grens geldt alleen voor verkeersberekeningen. Dat is „niet verdedigbaar”, aldus de commissie, aangezien stikstofverbindingen veel verder door de wind wordt meegevoerd. Dat geldt voor zowel stikstofoxiden (NH3), die onder meer in uitlaatgassen zitten, als voor ammoniak (NH3), dat opstijgt uit dierlijke mest.
Hordijk maakt dit duidelijk met cijfers: „Op 20 kilometer van de bron is grofweg slechts 30 procent van de uitgestoten ammoniak neergeslagen. Voor stikstofoxiden is dit zo’n 10 procent.”
Minister Carola Schouten (Landbouw) stelde de commissie-Hordijk in na felle kritiek op de stikstofberekeningen van boeren en politici. De kritiek spitst zich toe op het Aerius-systeem. Het algehele oordeel over de stikstofmetingen en -berekeningen is wel positief: die zijn van voldoende wetenschappelijke kwaliteit.
In een eerder rapport pleitte Hordijk wel voor verdere verbeteringen. Zo moeten meer meetpunten worden opgesteld en raden de deskundigen aan ook satellietmetingen te gaan gebruiken.
NOS 15.06.2020 Het rekensysteem dat wordt gebruikt voor stikstofberekeningen om vergunningen te verlenen moet worden aangepast. Dat concludeert de commissie-Hordijk die het kabinet adviseert.
Met het zogenoemde Aerius-systeem berekent het RIVM de uitstoot van ammoniak en stikstofoxiden, en wat daarvan neerkomt in natuurgebieden. De neerslag wordt ook wel “stikstofdepositie”genoemd.
De berekeningen zijn bepalend voor het verlenen van vergunningen in onder meer landbouw en de bouw.
De commissie stelt dat de berekeningen waar de overheid om vraagt zo gedetailleerd zijn, dat het “niet meer in balans is met de mate van wetenschappelijke onzekerheid over de neerslag van stikstof”. Zo wordt de neerslag weergegeven voor één hectare, maar de wetenschappelijke zekerheid op zo’n kleine schaal is volgens de commissie onzeker.
Ook wordt onvoldoende rekening gehouden met het feit dat de stikstofneerslag op een bepaald gebied ook verschillende oorzaken kan hebben. Het dringende advies is dan ook de Aerius-tool aan te passen.
“Er is meer onderzoek nodig naar de onzekerheden binnen het Aerius-systeem”, schrijft de commissie.
‘Ook satellietmetingen inzetten’
Bij de metingen voor vergunningen voor wegen wordt bovendien een ander systeem gehanteerd dan voor stallen of woningen. Bij wegen wordt met een grens van 5 kilometer gerekend, waar dat voor andere sectoren niet gebeurt. Dat moet volgens de commissie gelijkgetrokken worden.
Verder raadt de commissie het kabinet aan om meer meetsystemen in te zetten voor landbouw, industrie, bouwactiviteiten en transport. Daarbij wordt met name gedacht aan satellietmetingen.
“De twee belangrijke componenten van stikstof, NO2 en NH3, worden beide waargenomen vanuit de ruimte. Satellieten geven dagelijks informatie voor Nederland over gebieden van ongeveer 5 tot 10 kilometer.”
Minister Schouten stelde het adviescollege in, nadat de Raad van State vorig jaar een streep zette door het Nederlandse stikstofbeleid. Sindsdien neemt het kabinet maatregelen om het beleid aan te passen. Vorige week kwam de commissie-Remkes met een kritisch rapport over dat beleid.
Telegraaf 11.06.2020 Door de coronacrisis zijn prioriteiten verschoven, maar de ’klimaatcrisis’ is zeker niet weg. Met die waarschuwing vraagt Frans Timmermans aandacht van de Tweede Kamer voor Europese groene plannen.
Via een videoverbinding ging de Europese topbestuurder met Kamerleden in debat over de zogeheten ’green deal’, het miljarden kostende plan waarmee EU-lidstaten duurzamer moeten worden.
De vicevoorzitter van de Europese Commissie vindt dat de luchtvaart een grotere bijdrage moet leveren aan de verduurzaming van de samenleving. Dat moet volgens hem onder meer gebeuren met extra belasting voor de sector. „Een kerosinebelasting is eerlijker en makkelijker uit te leggen dan een ticketbelasting. Bovendien moeten we kijken naar het wel heel makkelijk uitdelen van vrije rechten in de luchtvaart.” Timmermans wil bovendien korte vluchten terugdringen. „De trein is het beste alternatief. We zijn druk bezig om netwerk van nachttreinen te herstellen in Europa.”
Landbouw
Als het aan de PvdA’er ligt gaat het roer ook om in de landbouwsector. Timmermans vindt dat zowel boeren als consumenten er nu te bekaaid vanaf komen. „Het landbouwbeleid heeft te weinig oog voor het inkomen van de boeren, geld komt teveel terecht bij eigenaren van grote landerijen.” Bovendien ziet hij een kentering bij consumenten door de coronacrisis. „Consumenten moeten zien wat de milieubelasting is, waar hun product vandaan komt en ook wat het doet met de gezondheid. Mensen zijn zich daar door de coronacrisis meer bewust van.”
Het is volgens de vicevoorzitter van de Europese Commissie niet de enige les die getrokken moet worden na de uitbraak van het coronavirus. Voor opwekken van zonne- en windenergie moet minder worden gekeken naar industrie buiten Europa. „De industriële weerbaarheid van Europa moet omhoog.”
Timmermans uitte zich kritisch over het gebruik van biomassa, nadat PVV-Kamerlid Kops wees op de nadelen. De vicevoorzitter van de Europese Commissie gaf toe dat het gebruik daarvan zeker niet per definitie duurzaam is. „Dat heeft erg te maken met welke biomassa, we proberen zo goed mogelijk studies te verrichten om te kijken naar nadelen die er zijn. Als het de juiste biomassa is, draagt het wel degelijk bij. Bij de verkeerde zijn de nadelen groter dan de voordelen.”
Waterstof heeft de toekomst, zei de PvdA’er tegen Kamerleden. In kernenergie ziet hij veel minder heil. „Kernenergie zal onderdeel blijven van de middellange termijn. Maar het is niet duurzaam en heel erg duur.”
De kosten van de Europese green deal worden geraamd op zo’n duizend miljard euro tot 2030. Timmermans sprak zich ook nog lovend over figuren die geen gelegenheid onbenut laten om verduurzaming te vragen. „Zonder mensen als Greta Thunberg hadden we helemaal niks bereikt.”
NOS 10.06.2020 Ruim 400 varkensboeren die willen stoppen met hun bedrijf krijgen hiervoor subsidie. Minister Schouten meldt aan de Tweede Kamer dat 502 boeren zich hadden aangemeld voor de saneringsregeling en dat er 407 aan de eisen voldoen. Deze groep houdt samen bijna een miljoen varkens.
Het kabinet had aanvankelijk 180 miljoen euro voor de regeling uitgetrokken, maar dat blijkt lang niet genoeg om alle aanvragen te kunnen honoreren van boeren die onder de voorwaarden vallen. Daarom komt er 275 miljoen bij, waardoor het totale bedrag 455 miljoen euro wordt. Voor de verhoging heeft de Europese Commissie toestemming gegeven.
Compensatie waardeverlies
Het doel van de subsidie is om stankoverlast te bestrijden en het terugdringen van de uitstoot van stikstof en broeikasgassen. De boeren krijgen een bedrag voor het “laten doorhalen van hun varkensrechten” en ze ontvangen ook een vergoeding voor het waardeverlies van de stallen.
Het overgrote deel van de betrokken bedrijven ligt in het zuiden van Nederland. De eerste varkensboeren hebben al subsidie gekregen. Schouten hoopt dat alle 407 gehonoreerde aanvragen in de loop van volgende maand zijn afgedaan.
De minister overlegt nog met provincies en gemeenten over de vraag of nog meer varkensboeren ondersteund kunnen worden om te stoppen met hun bedrijf. Het gaat dan om boeren die aan de meeste vereisten van de subsidieregeling voldoen, maar die net niet genoeg stank veroorzaken.
RO 10.06.2020 Van de 502 aanmeldingen voor de Subsidieregeling sanering varkenshouderijen (Srv), voldoen er 407 aan de gestelde eisen. Om alle aanvragen die voldoen aan de gestelde vereisten, te kunnen toewijzen, verhoogt minister Schouten van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV) het subsidiebedrag met € 275 miljoen waarmee het totaalbedrag voor de Srv € 455 miljoen wordt.
Hierdoor kunnen alle varkenshouders die zich hebben ingeschreven voor de regeling en voldoen aan de eisen ook worden gehonoreerd. Varkenshouders ontvangen voor eind juli 2020 een subsidiebeschikking.
Varkenshouderijlocaties die geuroverlast voor omwonenden veroorzaken en die willen stoppen, konden zich tot 15 januari 2020 aanmelden voor deelname aan de Srv. Met deze regeling kunnen varkenshouders een subsidie ontvangen voor het laten doorhalen van hun varkensrechten.
Daarmee beëindigen zij de betreffende bedrijfslocatie. Daarnaast ontvangen boeren een vergoeding voor het waardeverlies van de stallen. Aan deelname zijn een aantal voorwaarden verbonden, zo moet een bedrijf onder andere voldoen aan een drempelwaarde voor geuroverlast.
Eerder dit jaar bleek dat het aantal inschrijvingen voor de regeling hoger lag dan verwacht. Minister Schouten gaf aan te zullen kijken naar de mogelijkheid om alle aanvragen die aan de Srv-eisen voldoen te honoreren. Met de verhoging van het subsidiebedrag en de verleende goedkeuring vanuit de Europese Commissie, is dit nu mogelijk.
Op dit moment is het ministerie van LNV in gesprek met de betrokken provincies en de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) over de vraag of en hoe veehouders die zich hebben ingeschreven maar niet aan de drempelwaarde van de geurscore voldoen, kunnen faciliteren en ondersteunen bij het stoppen met hun bedrijfs(locatie).
De Srv is opgesteld met provincies, gemeenten en de sector en draagt bij aan het verminderen van geuroverlast in veedichte gebieden en het verbeteren van de leefomgeving. Daarnaast draagt de Srv bij aan het terugdringen van uitstoot van stoffen zoals ammoniak.
NU 10.06.2020 De Tweede Kamer maakt zich in toenemende mate zorgen over de biomassacentrales, bleek woensdagmiddag tijdens een debat over het klimaat met minister Eric Wiebes (Klimaat). Deze energieopwekkers zijn cruciaal om de klimaatdoelen te halen, maar zijn ook vervuilend. Een meerderheid in het parlement wil inmiddels af van de miljardensubsidies voor deze sector.
Coalitiepartijen D66 en ChristenUnie lieten de avond voor het debat weten dat wat hen betreft een einde komt aan de subsidies voor nieuwe biomassacentrales. Voor dit jaar heeft het kabinet daar 11,4 miljard euro voor uitgetrokken.
Wiebes erkende in het debat met de Kamer dat hij “zoekende” is in de discussie over de geplande bouw van nieuwe biomassacentrales. Maar helemaal stoppen zou betekenen dat de klimaatdoelen niet worden gehaald.
“Ik ga niet op een woensdagmiddag even een belangrijk onderdeel van het klimaatakkoord door de plee spoelen”, zei Wiebes.
Het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) concludeerde onlangs dat ondanks de discussie over de duurzaamheid, de biomassacentrales een “belangrijke rol” spelen om tot een klimaatneutrale economie te komen. De helft minder CO2-uitstoot in 2030 ten opzichte van 1990 is een belangrijke pijler in het klimaatakkoord. De inzet van biomassa is volgens het kabinet daar “noodzakelijk” bij.
Wiebes: ‘Ben behoedzaam, niet rücksichtslos’
Oppositiepartijen GroenLinks, PvdA, Forum voor Democratie en Partij voor de Dieren vragen al langer om een stop van biomassacentrales. PvdA-Kamerlid William Moorlag wees er onder andere op dat het maatschappelijk draagvlak weg is. “Als de luchtkwaliteit en de innovatie niet op orde is, dan is er geen geloofwaardig verhaal.”
Tom van der Lee (GroenLinks) ziet het liefst dat de bouw van nieuwe centrales direct worden stopgezet.
Maar Wiebes ziet daar nog te veel bezwaren voor. Het draagvlak voor het energiebeleid zal ook snel verdwijnen als de energiekosten miljarden duurder worden als er wordt overgestapt naar een andere verwarmingstechniek. De bewindsman zei “terughoudend” te zijn met het gebruik van biomassa.
“Ik ben behoedzaam, maar niet rücksichtslos”, zei Wiebes meerdere keren. “Ik heb hier een klimaatakkoord te verdedigen.”
Toch leek Wiebes’ toon veranderd vergeleken met het debat in de Kamer van afgelopen november over dit onderwerp. De bewindsman noemde het gebruik van biomassacentrales destijds “uiterst verdedigbaar”, nu lijkt het een noodzakelijk kwaad om het klimaatakkoord niet op te blazen.
NOS 10.06.2020 Minister Wiebes wil niet toezeggen dat er geen subsidie meer gaat naar de bouw van nieuwe biomassacentrales. Hij begrijpt de zorgen die inmiddels zijn gerezen over het gebruik van biomassa voor energieopwekking. “Maar als we de klimaatopgave willen halen, hebben we biomassa voorlopig nodig”, zei hij in de Tweede Kamer.
“Ik wil ervoor hoeden dat we op een woensdagmiddag een belangrijk onderdeel van het Klimaatakkoord door de plee spoelen”, zei de minister van Economische Zaken en Klimaat. Hij wees erop dat in dat akkoord door zo’n honderd organisaties is afgesproken dat biomassa belangrijk is.
De brandstof werd vorig jaar nog gezien als duurzame energiebron en zou het doel om in 2030 49 procent minder CO2 uit te stoten dichterbij brengen.
Evolutie in denken
De laatste tijd rijzen er steeds meer bezwaren tegen biomassa. In plaats van gebruikte houtpallets wordt er boshout uit het buitenland verbrand. Daar komt bij dat het stoken van biomassa tot luchtvervuiling leidt. Al met al zou het gebruik van de brandstof geen winst opleveren voor het klimaat.
Wiebes erkent dat er een evolutie in het denken over biomassa gaande is. Hij denkt dat er op de langere termijn misschien niet meer voor deze manier van energieopwekking wordt gekozen, maar “in de tussentijd” en “tijdens de energietransitie” zitten we er aan vast, zei hij.
De minister komt binnenkort met een lijst aan duurzaamheidsregels waaraan biomassa moet voldoen. “We moeten het knettergoed inregelen”, zei Wiebes in de Kamer.
Gemeenten verlenen de subsidies
Gisteren melden de regeringspartijen D66 en ChristenUnie dat ze niet meer willen dat er subsidie wordt gegeven voor de realisatie van nieuwe biomassacentrales. Er liggen op dit moment zeker vierhonderd plannen. De minister zei dat hij niet over de vergunning- en subsidieverlening gaat. “Dat is aan de gemeenten.” Wel wil hij bekijken of er naast een verplicht opbouwplan ook een afbouwplan moet komen. “Dat is een zinvolle vraag: niet alleen, hoe komen we eraan, maar ook hoe komen we er weer vanaf?”
AD 10.06.2020 Minister Wiebes (Economische Zaken en Klimaat) wil niet nu al toezeggen te stoppen met subsidies voor nieuwe biomassacentrales. Coalitiepartijen D66 en ChristenUnie spoorden hem middels een motie aan die subsidiekraan dicht te draaien, maar daar wil Wiebes nog niet aan.
Volgens de minister is er nog niet voldoende gediscussieerd en nagedacht over het onderwerp. Wel erkent hij ermee aan de slag te moeten. ,,Wij zijn er nog niet over uitgedacht.” Eerder vorige maand zei de minister wel dat het gebruik van biomassa een ‘inherent tijdelijke’ maatregel is. Toen gaf hij aan het alleen in te willen zetten als er geen alternatieven zijn, zoals in de chemie.
Matthijs Sienot (D66), mede-indiener van de motie, zegt de groei van de biomassa-industrie ‘een halt toe te willen roepen’. Liever ziet hij dat er meer wordt ingezet op het isoleren van huizen. Carla Dik-Faber (ChristenUnie) zei gisteren dat ‘biomassa geen onderdeel kan zijn van een duurzame toekomst’. Volgens haar leidt de benodigde houtkap tot een verlies aan biodiversiteit.
Biomassa is omstreden, ook vanwege de CO2-uitstoot die de verbranding ervan oplevert. De commissie-Remkes was eerder deze week dan ook erg kritisch over subsidie hiervoor. Hoewel ook het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) waarschuwde voor de nadelen, dichtte het biomassa wel een belangrijke rol toe in de energietransitie.
Het afgelopen jaar uitten wetenschappers, inwoners en natuurbeschermingsorganisaties in binnen- en buitenland massaal kritiek op de Nederlandse subsidiëring van biomassa-installaties. Vooral tegen het importeren van houtige biomassa (van gekapte bomen en takken) uit andere continenten, zoals bijvoorbeeld Noord-Amerika, is veel weerstand.
Andere experts wijzen erop dat de biomassa nodig is om af te komen van andere fossiele brandstoffen, zoals steenkool.
AD 10.06.2020 Na bijna een jaar studeren, presenteerde het Adviescollege Stikstofproblematiek maandag een serie oplossingen voor de stikstofcrisis. Hoe groot is het probleem ook weer en wat gaat het kabinet doen? Zes vragen.
1) Wat is stikstof?
Stikstof (N) is overal om ons heen, liefst 80 procent van de lucht bestaat eruit. Het vormt een voorname voedselbron voor bomen en planten. Door veeteelt (mest) belandt een deel als ammoniak (NH3) in de natuur, een ander deel wordt door verkeer en industrie als stikstofoxiden (NOx) uitgestoten. Daardoor gaan onder meer grassen en brandnetels harder groeien en die overwoekeren kwetsbare planten. Met hen verdwijnen ook insecten en dieren. Ammoniak verzuurt bovendien de grond.
Hoewel de uitstoot van ammoniak en stikstofoxiden sinds de jaren 90 ruim is gehalveerd, moeten landen de uitstoot van de EU verder verlagen om natuurgebieden te redden.
2) Waardoor hebben we ook weer een stikstofcrisis?
Voordat het coronavirus toesloeg was het stikstof die de economische motor van Nederland deed haperen. Vorig jaar mei zette de Raad van State een streep door de Programmatische Aanpak Stikstof (PAS), waarmee het vorige kabinet sinds 2015 economie en natuur probeerde te verenigen.
Hoewel bijna 120 van de 160 Natura2000-gebieden zuchten onder te hoge stikstofconcentraties konden bouwprojecten, de aanleg van wegen en uitbreiding van vervuilende bedrijven dankzij de PAS toch doorgaan. De wet schreef namelijk tegelijk voor dat natuur in de toekomst gecompenseerd zou worden.
Dat natuurherstel blijkt echter boterzacht, stelde de Raad van State, die er een stokje voor stak. Zo kwamen liefst 18.000 bouw- en infrastructurele projecten door de uitspraak stil te liggen, inclusief prestigieuze voorbeelden als de ingebruikname van Lelystad Airport en de verbreding van snelwegen als de A1, N35 en de Utrechtse ring.
Volgens beproefd Haags recept zette minister Carola Schouten (Landbouw) in juli vorig jaar een commissie onder leiding van VVD’er Johan Remkes aan het werk. Mede op basis van zijn eerste voorlopige advies presenteerde het kabinet in november een eerste serie noodmaatregelen: de maximumsnelheid op snelwegen ging overdag naar 100 kilometer per uur. Verder werd de opkoopregeling voor varkensbedrijven uitgebreid.
Eind april kwam Schouten met een wetsvoorstel dat voorziet in 5 miljard euro om de stikstofcrisis te tackelen. Het geld is bedoeld voor natuurherstel en vrijwillige uitkoopregelingen voor boeren. In 2030 moet de stikstofuitstoot met 30 procent zijn gedaald.
4) Wat stelt de commissie-Remkes nu voor?
Na drie deeladviezen overhandigde Remkes maandag zijn definitieve rapport aan minister Schouten. De kritiek liegt er niet om: de kabinetsplannen gaan niet ver genoeg én zijn veel te vrijblijvend. Voor de landbouw, goed voor ruim veertig procent van de stikstofuitstoot, zouden er strengere regels moeten komen. Anders blijft de kans reëel dat het stikstofbeleid opnieuw sneuvelt voor de rechter. De commissie wil dat boerenbedrijven bij natuurgebieden verdwijnen en er geen kunstmest meer wordt gebruikt.
5) Wat zijn de reacties op de adviezen?
Nogal wisselend. Het Wereld Natuur Fonds spreekt van een ‘stevige waarschuwing aan het kabinet’. Greenpeace noemt het kabinetsbeleid ondermaats. ,,Het kabinet laat onze unieke en kwetsbare natuur letterlijk stikken”, zegt directeur Nederland Joris Thijssen. Maar boerenorganisatie LTO Nederland is juist boos. ,,Als enige oplossing wordt nog meer regelgeving voorgesteld”, klaagt de belangenclub. ,,Laat de boeren boeren. Botweg reducties van deposities opleggen, slaat innovatie dood.”
De grootste kans is: tijd rekken. Minister Schouten weigerde maandag inhoudelijk op Remkes voorstellen in te gaan. Ze heeft advies gevraagd of de nieuwe stikstofregels nu ‘Raad van State-proof’ zijn. Maar voor die tijd lijken de nieuwe regels al getest te worden door de rechter: Greenpeace kondigde gisteren al een rechtszaak aan.
De kans dat het kabinet de boeren harder gaat aanpakken, lijkt desalniettemin klein. Zowel regeringspartijen CDA, VVD en ChristenUnie als oppositiepartijen PVV, FvD en SGP zien daar niets in. De boerenprotesten van vorig najaar liggen nog vers in het geheugen. Alleen coalitiepartner D66, die eerder pleitte voor een halvering van de veestapel, hoopt dat het kabinet met dit rapport-Remkes het beleid aanscherpt. Ook de linkse oppositie wil dat. Maar samen hebben zij lang geen meerderheid.
NOS 09.06.2020 Coalitiepartijen D66 en ChristenUnie willen dat er geen subsidie meer beschikbaar wordt gesteld voor nieuwe biomassacentrales. De lat voor dergelijke centrales moet zo hoog mogelijk komen te liggen, vinden ze. In biomassacentrales wordt onder andere hout verbrand om energie op te wekken.
Er zijn plannen voor het realiseren van honderden nieuwe biomassacentrales. Een deel daarvan kan gewoon gebouwd worden, omdat de subsidie al is toegekend. Maar door de opstelling van D66 en ChristenUnie is de kans erg klein geworden dat nieuwe aanvragen voor subsidie nog gehonoreerd zullen worden.
Stikstof
Het kabinet houdt tot nu toe vast aan biomassa, als tussenoplossing in de overgang naar nog schonere energiebronnen.
Maar volgens de partijen moet er nu al duidelijkheid gegeven worden: biomassacentrales zijn niet duurzaam genoeg. Door het kappen van bossen gaat er biodiversiteit verloren en verarmt de bodem. Bovendien komt er bij de verbranding stikstof vrij en dat is slecht voor de natuur. “Het is verstandiger om in te zetten op echte schone energie.”
Er is steeds meer kritiek op biomassa, ziet ook D66-Kamerlid Matthijs Sienot. “Het klimaat wordt er niet zo veel mee geholpen. We willen dit niet aanmoedigen met extra subsidies, wat nu wel gebeurt waardoor er veel centrales gepland worden.” Hij ziet meer in groene waterstof en zonnepanelen.
Straal van 100 kilometer
Carla Dik-Faber van de ChristenUnie denkt dat hout uit duurzame bosbouw beter gebruikt kan worden voor meubels of in de bouw, Pas als hout geen andere toepassing meer heeft, zou het in een biomassacentrale verstookt mogen worden. Uiteindelijk zou in die centrale alleen lokale biomassa, zoals groenafval van de gemeente, verbrand mogen worden.
Nu komt het hout nog vaak uit Oost-Europa of Noord-Amerika. D66 en ChristenUnie willen dat er alleen nog biomassa van binnen een straal van 100 kilometer rond de centrale gebruikt wordt.
AD 09.06.2020 Bijna driekwart van de Nederlanders maakt zich zorgen over de verandering van het klimaat. Dat blijkt uit een onderzoek dat het ministerie van Economische Zaken en Klimaat heeft laten uitvoeren door onderzoeksbureau Kantar.
Bijna 80 procent van de gepeilde hoogopgeleiden maakt zich zorgen of ernstige zorgen. Hetzelfde geldt voor een op de zes lager opgeleide Nederlanders.
Toch voelt minder dan de helft van de Nederlanders zich verantwoordelijk voor het tegengaan van klimaatverandering. ,,Er lijkt dus een kloof te bestaan in het hebben van zorgen over het klimaat en verantwoordelijkheid hierover”, concluderen de onderzoekers.
Minister Eric Wiebes (Klimaat) heeft het onderzoek laten doen omdat het kabinet zoveel mogelijk burgers wil betrekken bij de energietransitie. Daarvoor is vorig jaar ook een campagne gestart.
Coronacrisis
Door de coronacrisis zal de campagne om mensen tot klimaatactie te bewegen de komende tijd anders worden vormgegeven. ,,Mensen maken zich nu in de eerste plaats zorgen over hun gezondheid en die van hun dierbaren, hun inkomen en hun baan”, zegt Wiebes. ,,Het belang van meedoen aan de transitie blijft, maar heeft voor veel mensen minder prioriteit.”
Uit het onderzoek blijkt overigens dat de meeste mensen door de coronacrisis niet structureel anders over klimaatverandering zijn gaan denken. Zo’n 13 procent vindt het klimaat nu nog belangrijker, een kleinere groep (6 procent) vindt het minder belangrijk.
Trouw 09.06.2020 Om stikstof te reduceren, moeten alle sectoren bijdragen, volgens de commissie-Remkes.
Om de Nederlandse natuur weer in een goede staat te brengen, is het nodig om de uitstoot van stikstof de komende tien jaar te halveren. Dat verstrekkende advies bracht de commissie-Remkes maandag uit aan de regering. Remkes doet tal van aanbevelingen om de uitstoot van ammoniak (stikstof die ontstaat als dierlijke mest en urine zich mengen) en van stikstofoxiden (die vrijkomen bij verbranding van fossiele brandstoffen) fors te verminderen. Een overzicht per economische sector.
Industrie
Nederland stoot ongeveer 250 kiloton (ofwel 250 miljoen kilogram) stikstofoxide uit per jaar. Verbrandingsprocessen in de industrie zorgen voor ruim 10 procent daarvan. Tata Steel is in zijn eentje verantwoordelijk voor bijna een vijfde daarvan, dus ongeveer 2 procent van alle stikstofoxiden.
Doordat schoorsteenpijpen de stikstofoxiden hoog de lucht in blazen, verspreiden ze zich ver en komt er relatief weinig terecht op Nederlandse natuur. Volgens eerder ingevoerde maatregelen zal de industrie tot 2030 zijn uitstoot met 8 procent verminderen. Dat is te weinig, volgens Remkes. Zijn commissie adviseert daarom ‘verregaande elektrificatie’, en waterstof als energiebron.
Wegverkeer
Het wegverkeer stoot jaarlijks ongeveer 75 kiloton stikstofoxiden uit. Naar aanleiding van een eerder advies van Remkes heeft het kabinet de maximumsnelheid op snelwegen overdag verlaagd naar honderd kilometer per uur. Het effect van deze maatregel is door de coronacrisis in de praktijk niet vast te stellen.
Naar verwachting zal de uitstoot van stikstofoxiden door het wegverkeer in 2030 de helft lager liggen dan nu door strengere Europese emissiewetgeving en de elektrificatie van het wagenpark. Extra maatregelen acht Remkes daarom niet nodig.
Beeld Louman & Friso
Energiecentrales
Energiebedrijven stoten ongeveer 12 kiloton stikstofoxiden uit, een kleine 4 procent van het totaal. In de energiesector wordt vooral gas gestookt en daarnaast kolen of biomassa. Die biomassa (zoals houtsnippers of pellets) levert een probleem op.
Ze worden als duurzaam beschouwd, er is subsidie voor beschikbaar en voor een kleine biomassacentrale is geen vergunning nodig. Daarom neemt hun aantal snel toe; er zijn al meer dan tweehonderd van in Nederland. Deze installaties stoten uit op lage hoogte en liggen ook regelmatig in de nabijheid van natuurgebieden waardoor zij voor een toename van de stikstofneerslag in deze gebieden zorgen.
Waar de uitstoot van gas- en kolencentrales zal afnemen doordat er meer wind- en zonne-energie wordt opgewekt, verwacht Remkes dat de uitstoot van biomassacentrales alleen maar zal toenemen. Hij adviseert de subsidie voor biomassacentrales te stoppen, ook al betekent dit dat Nederland langer zal doorgaan met aardgas verstoken.
Luchtvaart
De luchtvaart stoot ongeveer 4 kiloton stikstofoxiden uit per jaar. Vliegen staat te boek als vervuilend, maar Remkes stelde eerde al: “De beeldvorming over de luchtvaart als grote vervuiler voor stikstof is niet in overeenstemming met de werkelijkheid.”
De uitstoot kan volgens Remkes omlaag door elektrisch taxiën, efficiëntere en lichtere vliegtuigen, het verminderen van het aantal vluchten en het weren van vervuilende vliegtuigen. Voor de uitstoot van vliegtuigen die over Nederland vliegen moet volgens Remkes internationaal naar een oplossing gezocht worden.
Scheepvaart
Meer dan vliegtuigen zijn schepen vervuilend. Scheepvaart is goed voor 77 procent van de uitstoot van stikstofoxiden. Volgens eerder gemaakte afspraken zal de uitstoot door strengere eisen aan scheepsmotoren met 12 procent dalen voor de binnenvaart en met 23 procent voor de zeevaart in Nederlandse wateren.
Dat is te weinig reductie, volgens Remkes. Het kabinet wil dat aangemeerde schepen niet stationair hun motor laten draaien maar elektriciteit van de wal gebruiken. Dat vindt de commissie-Remkes een goed idee. Verder zou er een internationale heffing moeten komen op de uitstoot van schepen.
De bouw
De bouw heeft het meest last van de huidige stikstofcrisis. Tijdens het bouwen van bijvoorbeeld een woonwijk is er tijdelijk veel stikstofuitstoot, die na afloop van het werk weer verdwijnt. Remkes stelt voor dat de bouwsector zelf schoner gaat werken: over tien jaar 80 procent minder uitstoot van stikstofoxiden. Wagens en werktuigen moeten daarvoor elektrisch worden.
Landbouw
De landbouw produceert vooral stikstof in de vorm van ammoniak, dat ontstaat als de mest en urine van koeien of varkens zich mengen. Van alle ammoniakuitstoot in Nederland (ongeveer 130 kiloton) komt 88 procent uit de landbouw.
Halvering daarvan in tien jaar is een enorme opgave, maar er zijn al boeren die hun ammionakuitstoot in vijf jaar hebben gehalveerd. Remkes adviseert minder stikstof aan te voeren op de boerderij. Dat wil zeggen: minder kunstmest en minder eiwitrijk veevoer dat voor veel ammoniak zorgt. De kunstmestkwestie is lastig, want veel Europese regels stimuleren juist het gebruik ervan.
Remkes adviseert ook veestallen aan te passen, zodat mest en urine zich niet kunnen mengen op de vloer. Verder zou de regering moeten kijken welk type landbouw op welke plek het meest geschikt is: intensieve veehouderij met hoge uitstoot niet te dicht bij een natuurgebied, en gewassen juist daar verbouwen waar de grond minder mest nodig heeft. Nu is dat niet te praktijk. De regering zou ‘piekbelasters’ gericht kunnen uitkopen.
Lees ook:
Johan Remkes: De uitstoot van stikstof moet drastisch omlaag
Elsevier 09.06.2020 De stikstofplannen van het kabinet gaan niet ver genoeg. Ze lijken ook te veel op eerder stikstofbeleid dat sneuvelde bij de rechter. Dat concludeert het Adviescollege Stikstofproblematiek onder leiding van oud-commissaris van de Koning in Noord-Holland Johan Remkes (VVD). Het college pleit voor ambitieuzere doelen die wettelijk bindend zijn.
Alleen zo zou de natuur zich kunnen herstellen en zou de vergunningverlening voor de bouw niet meer in gevaar komen.
Op 29 mei was het een jaar geleden dat de Raad van State een streep zette door het Programma Aanpak Stikstof (PAS). Hierdoor kwam de vergunningverlening in de bouw tot stilstand, met de zogenoemde stikstofcrisis als gevolg. Het kabinet werkt sinds die tijd aan een oplossing.
Economie moest hand in hand gaan met natuur
PAS is ooit juist bedacht om economische ontwikkeling hand in hand te laten gaan met natuur. Op veel natuurgebieden dwarrelen meer stikstofverbindingen neer dan ecologen wenselijk achten. Vooral natuur met schrale ondergronden, zoals heide, heeft het moeilijk omdat door stikstof de bodem verzuurt en voedselrijker wordt. Ook in gebieden die Nederland in EU-verband beloofde te beschermen – de Natura2000-gebieden.
Het PAS voorzag in maatregelen om de uitstoot te verlagen en de gevolgen van neerslaand stikstof te verlichten. Daardoor konden wegen worden aangelegd, stallen worden gebouwd en kregen bedrijven de ruimte. Tot de Raad van Staat stelde dat er geen garanties waren dat de beloofde reducties er ook echt kwamen. Op grond van het PAS mochten niet langer vergunningen worden verleend.
Stikstofplannen kabinet zijn ambitieus maar niet voldoende
Door de uitbraak van het coronavirus verdween de stikstofcrisis uit de aandacht. Het kabinet werkte in betrekkelijke rust aan een pakket maatregelen dat eind april werd gepresenteerd. Uitgesmeerd over tien jaar is er zo’n 5 miljard euro mee gemoeid. Dit investeert het kabinet onder meer in natuur en het uitkopen van boeren, om de uitstoot van stikstof terug te brengen.
Remkes’ eindrapport is uiterst kritisch over de kabinetsplannen. Het pijnlijkste kritiekpunt is dat het beleid ‘overeenkomsten vertoont met het PAS’. Het kabinet zou te gretig op zoek zijn naar ‘rek en ruimte’ en het snel weer verlenen van vergunningen. Remkes wil juist dat er flink wordt geïnvesteerd in natuur en de uitstoot van stikstofverbindingen flink wordt teruggeschroefd. Anders zou het plan weer kunnen sneuvelen bij de rechter.
Scherpere doelen, wettelijk bindend
De doelen hiervoor zijn volgens Remkes nog niet scherp genoeg. Het kabinet voorziet in een daling van 26 procent stikstofuitstoot in 2030. Volgens Remkes moet de uitstoot 50 procent dalen ten opzichte van 2019. Nog eens tien jaar later moet deze zo ver zijn teruggedrongen dat in geen enkel natuurgebied de maximale waarde voor neerslaand stikstof nog wordt overschreden. Dit alles moet wettelijk bindend worden vastgelegd. Dat lijkt enigszins op de Stikstofwet die GroenLinks voorstelt.
Al eerder, en ook nu weer, benadrukt Remkes dat het nieuwe beleid er niet op uit moet zijn te zoeken naar ‘een juridische list’, zoals het terugbrengen van het aantal Natura2000-gebieden. Op de vraag van een journalist hiernaar reageerde Remkes bij de presentatie van het eindrapport sterk afwijzend. Zo’n juridische truc zou slechts leiden tot een jarenlange ruzie met Brussel, terwijl de bouw op slot blijft.
‘Nederland is een doodlopende tunnel ingelopen’
Landbouworganisatie LTO reageerde teleurgesteld op het rapport. Volgens LTO is Nederland al decennia geleden een ‘doodlopende tunnel in gelopen’ door zich als dichtbevolkt land te binden aan strenge EU-natuurwetgeving. Volgens de belangenbehartiger zou het beter zijn als het Adviescollege erkent dat de stikstofdoelen onhaalbaar zijn in Nederland, en dat het een ‘realistische balans’ zoekt.
Opvallend genoeg bevat het rapport een soortgelijke overpeinzing. Een ‘beleidsreconstructie’ blikt terug op het ontstaan van het PAS, en het Nederlandse natuurbeleid. Daarin merkt het Adviescollege onder andere op dat Nederland zich vaak committeerde aan EU-regelgeving, zoals de vogel- en habitatrichtlijn, zonder de gevolgen te overzien.
Toen de consequenties duidelijk werden, schoof Nederland de uitvoering vooruit of greep naar een kortetermijnoplossing. Het PAS is daarvan een goed voorbeeld: Nederland verfde zich in de hoek, koos een kortetermijnoplossing die kool en geit spaart en belandde in nog grotere problemen.
‘Ferme adviezen’ voor geplaagde minister Carola Schouten
De reacties op het rapport van met name linkse politieke partijen en natuurorganisaties zijn een stuk positiever. D66-Kamerlid Tjeerd de Groot twitterde dat hij het advies als een ‘steun in de rug’ ziet. GroenLinks wees op de eigen concept-Stikstofwet en Natuurmonumenten riep het ministerie op het rapport mee te nemen. Actiegroepen Greenpeace en Mobilisation for the environment dreigen allebei dat zij het kabinetsbeleid in de huidige vorm zullen aanvechten bij de rechter.
Minder prettig was de boodschap voor minister van Landbouw, Natuurbeheer en Voedselkwaliteit Carola Schouten (ChristenUnie). De stikstofcrisis was tot dusver een ‘intens traject’ zei ze eufemistisch nadat zij het rapport in ontvangst had genomen. En daar kwamen nu deze ‘ferme adviezen’ bij. Schouten benadrukte dat het nieuwe stikstofbeleid stand moet houden bij de rechter en dat de natuur echt moet opknappen. Het zal voor het huidige en het komende kabinet een heidens karwei worden om de stikstofcrisis echt op te lossen.
NOS 08.06.2020 Natuur- en milieuorganisaties en de bouwsector zijn blij met de kritiek op het kabinetsbeleid voor het verminderen van de stikstofuitstoot in ons land. Ze kunnen zich vinden in de aanbevelingen van het Adviescollege Stikstofproblematiek, onder leiding van oud-minister Remkes. Boerenorganisaties vinden het advies daarentegen “ernstig tekortschieten”.
In 2030 zou de stikstofuitstoot niet 26 procent minder moeten zijn, zoals het kabinet wil, maar 50 procent. Dat moet bovendien een verplichting zijn en geen streven, adviseert Remkes.
Het Adviescollege concludeert dat het huidige kabinetsbeleid nog te veel op het oude beleid lijkt. De Raad van State oordeelde een jaar geleden dat het oude beleid kwetsbare natuurgebieden niet genoeg beschermt. De plannen moesten daarom van tafel, maar “het college kan zich niet aan de indruk onttrekken dat de voorgestelde structurele aanpak overeenkomsten vertoont met het PAS (het oude systeem).”
Te vrijblijvend
Milieudefensie spreekt van “een belangrijk en gezaghebbend advies waaruit blijkt dat kringlooplandbouw noodzakelijk is”. Volgens de organisatie leidt het huidige “vrijblijvende” beleid niet tot “een klimaateconomie waarin natuur en bedrijvigheid elkaar versterken”. Ook het Wereld Natuur Fonds is blij met de constatering dat de stikstofaanpak van het kabinet te vrijblijvend is.
Greenpeace Nederland voelt zich door het advies gesterkt en bereidt een rechtszaak tegen de Staat voor om betere natuurbescherming af te dwingen. “Het advies verrast niet”, zegt directeur Joris Thijssen. “De stikstofaanpak van het kabinet is ondermaats en laat onze unieke en kwetsbare natuur letterlijk stikken.”
Op het gebied van natuurherstel adviseert Remkes om Natura 2000-gebieden in stand te houden en nieuwe natuurgebieden te ontwikkelen. De nieuwe gebieden zouden niet aan Europese regelgeving hoeven te voldoen (zoals de Natura 2000-gebieden), maar moeten wel passen bij de bestaande natuur in Nederland. Ook zouden natuurgebieden meer met elkaar verbonden moeten worden.
“Minister Schouten heeft geen enkel excuus meer om niet zo snel mogelijk een drempelwaarde in te stellen”, aldus Maxime Verhagen, voorzitter Bouwend Nederland.
Bij de presentatie van het advies vanmiddag zei Remkes dat de bouw zwaar geleden heeft onder de stikstofbeperkingen die sinds de uitspraak van de Raad van State van kracht zijn. Volgens brancheorganisatie Bouwend Nederland heeft het kabinet tot nu toe weinig gedaan om het verlenen van vergunningen voor bouwprojecten weer op gang te brengen.
Het advies van het college is om een drempelwaarde voor de stikstofuitstoot in te stellen; alle bouwprojecten die daaronder zitten zouden een vergunning moeten krijgen.
“We hebben een jaar op dit advies gewacht en we zijn er erg blij mee”, zegt voorman Maxime Verhagen. “Minister Schouten heeft geen enkel excuus meer om niet zo snel mogelijk een drempelwaarde in te stellen.”
In het advies wordt ook gesproken over een stimuleringsregeling voor de bouwsector. Met subsidies zou het voor bouwbedrijven makkelijker moeten worden om over te stappen op materieel dat minder uitstoot, zoals elektrische machines en generatoren op waterstof.
Anders dan de bouw heeft de industrie de verplichting om verouderde en zeer vervuilende installaties te vervangen door schonere technieken, als dat ook maar enigszins mogelijk is. Het Adviescollege stelt voor om het verminderen van de stikstofuitstoot met 50 procent op te nemen in de afspraken die al met de industrie gemaakt zijn, in het kader van het Klimaatakkoord.
ANP
Boerenorganisatie LTO is een stuk minder enthousiast over de aanbevelingen van het adviescollege. Met de bestaande plannen komt het kabinet volgens hen enigszins tegemoet aan de aanpak die boeren graag willen toepassen: stikstofuitstoot verminderen met zoveel mogelijk innovatieve landbouw.
“Remkes gaat een stap verder, met zijn suggestie om twee keer zo veel emissiereductie als harde verplichting in de wet vast te leggen. Botweg reducties van deposities opleggen slaat innovatie dood”, zegt portefeuillehouder Trienke Elshof.
De aanbeveling van het Adviescollege is om boerenbedrijven in de buurt van zwaar belaste natuur uit te kopen of te verplaatsen. Dat zou niet meer vrijwillig moeten gaan, zoals nu het geval is. Maar volgens Elshof is dat “duur en weinig effectief.”
Ook over nieuwe mestwetgeving wordt gerept. Boeren zouden zo min mogelijk kunstmest moeten gebruiken en zoveel mogelijk hoogwaardige dierlijke mest. Overschotten zouden niet meer voor mogen komen.
De boeren verenigd in Farmers Defence Force beraden zich nog op een reactie op het stikstofadvies.
NOS 08.06.2020 Regeringspartij D66 vindt dat het kabinet er een flinke schep bovenop moet doen bij het beschermen van de natuur. Kamerlid Tjeerd de Groot reageert daarmee op het eindrapport van de commissie-Remkes. Die oordeelde vandaag hard over het stikstofbeleid van het kabinet.
Volgens Remkes is er onvoldoende garantie dat door het nieuwe stikstofbeleid, dat is opgesteld door minister Schouten van Landbouw, de natuur genoeg zal herstellen. Hij pleit ervoor om boerenbedrijven die in de buurt van natuurgebieden liggen en veel stikstof uitstoten, niet langer op basis van vrijwilligheid uit te kopen.
“D66 ziet dit advies als steun in de rug”, zegt De Groot, die eerder pleitte voor een halvering van de veestapel. “Op naar de volgende stap in de goede richting.”
Volgens GroenLinks-leider Jesse Klaver kunnen de stikstofplannen van het kabinet na het advies van Remkes de prullenbak in. “Opnieuw een dikke onvoldoende voor het kabinet”, vindt Klaver. Hij wil een halvering van de uitstoot, meer natuurgebieden en boeren die natuurvriendelijk gaan werken.
Hete brei
PvdA-Kamerlid William Moorlag noemt het een evenwichtig en degelijk advies. “Ik roep het kabinet op te stoppen met om de hete brei heendraaien. Neem dit advies over om woningbouw op gang te brengen en herstel van de natuur.” Door de stikstofproblematiek kwam ook de bouw grotendeels stil te liggen.
Ook de SP en de Partij voor de Dieren zijn tevreden over het rapport. Remkes doet Frank Futselaar van de SP denken aan “een leraar die uitlegt dat je met de schoolresultaten tot nu toe zeker gaat blijven zitten”. Volgens Esther Ouwehand van de PvdD haalt het kabinet hooguit een 3. “Dat wordt een zomer huiswerk overdoen.”
Niet alleen op papier
De ChristenUnie, de partij van minister Schouten, benadrukt dat dit kabinet het eerste kabinet is dat echt aan de slag gaat met het verminderen van de hoeveelheid stikstof in de natuur. Daarvoor is drie miljard euro uitgetrokken, zegt Kamerlid Carla Dik-Faber.
Verder wil Dik-Faber dat het kabinet zich richt op maatregelen die niet alleen op papier, maar ook in de praktijk werken. Vooral van het verduurzamen van de bouwsector verwacht ze veel. Maar alle sectoren moeten wat haar betreft een steentje bijdragen. “De rekening mag niet alleen bij burgers of boeren worden neergelegd, ook industrie en luchtvaart moeten zorgen voor minder stikstofuitstoot.”
De PVV is ronduit negatief over het advies van Remkes. Volgens Geert Wilders kan het rapport “linea recta de prullenbak in”. Strengere stikstofregels zijn alleen nodig om “slaafs aan de Brusselse regeltjes te voldoen. En onze boeren verder kapot te maken”, zegt hij.
Telegraaf 08.06.2020 Nederland moet de uitstoot van stikstof in 2030 gehalveerd hebben ten opzichte van vorig jaar. Dat stelt de commissie Remkes in een laatste adviesrapport over de stikstofcrisis. De deskundigen vinden dat het kabinet natuurdoelen en de reductie van stikstof wettelijk moet vastleggen. De bestuurder vindt de aanpak van het kabinet ’onvoldoende’.
Het kabinet heeft onlangs al een miljardenpakket aangekondigd voor de komende tien jaar, maar als het aan Remkes en zijn deskundigen ligt, worden de spelregels nog wat strenger. ’Streven naar’ is niet genoeg. „Alleen met voldoende juridische borging kan geloofwaardig uitvoering worden gegeven aan de uitspraak van de Raad van State”, stelt de commissie. De aanpak van het kabinet is volgens hem ’onvoldoende’.
Hij stelt dat de belangrijkste problemen niet worden opgelost door het kabinet. Het is in zijn ogen nog te veel gericht op het weer mogelijk maken van economische activiteiten.
Van een coronavoordeel hoeven we volgens Remkes weinig te verwachten. „De abrupte afname van emissies van stikstof is naar verwachting tijdelijk en de ammoniakuitstoot uit de landbouw zijn de afgelopen maanden niet afgenomen”, stelt Remkes. „Als de economie straks weer op gang komt, is het van belang dat stikstof de ontwikkelingen niet onnodig hindert.”
Boeren
Remkes wil dat boeren hun werkwijze gaan veranderen. „Het moet anders en het kan anders”, zegt hij. Wel is er duidelijk beleid nodig en voldoende financiële middelen om de sector te helpen. „Boeren kunnen nu eenmaal niet groen zijn als ze rood staan.”
Uitkoop van boeren op vrijwillige basis draait volgens Remkes niet automatisch uit op een landbouwsector die zorgt voor minder uitstoot. Daar moet het kabinet volgens de VVD-prominent op gaan letten.
De commissie komt na de omstreden verlaging van de maximumsnelheid op alle wegen niet met aanvullende maatregelen voor automobilisten. De scheepvaart krijgt wel een standje. Remkes pleit voor strengere handhaving van de regels op zee.
Biomassa
De deskundigen hebben ook gekeken naar de omstreden biomassacentrales. In het advies staat dat het kabinet moet stoppen met het uitdelen van subsidie. De eisen aan grote stookinstallaties zouden moeten gelijk worden getrokken met kleinere installaties. De discussie over deze verbrandingsovens voor ’groene energie’ ligt politiek zeer gevoelig. Het kabinet stelt deze energiebronnen nodig te hebben om Europese energiedoelen te halen.
NOS 08.06.2020 Regeringspartij D66 vindt dat het kabinet er een flinke schep bovenop moet doen bij het beschermen van de natuur. Kamerlid Tjeerd de Groot reageert daarmee op het eindrapport van de commissie-Remkes. Die oordeelde vandaag hard over het stikstofbeleid van het kabinet.
Volgens Remkes is er onvoldoende garantie dat door het nieuwe stikstofbeleid, dat is opgesteld door minister Schouten van Landbouw, de natuur genoeg zal herstellen. Hij pleit ervoor om boerenbedrijven die in de buurt van natuurgebieden liggen en veel stikstof uitstoten, niet langer op basis van vrijwilligheid uit te kopen.
“D66 ziet dit advies als steun in de rug”, zegt De Groot, die eerder pleitte voor een halvering van de veestapel. “Op naar de volgende stap in de goede richting.”
Volgens GroenLinks-leider Jesse Klaver kunnen de stikstofplannen van het kabinet na het advies van Remkes de prullenbak in. “Opnieuw een dikke onvoldoende voor het kabinet”, vindt Klaver. Hij wil een halvering van de uitstoot, meer natuurgebieden en boeren die natuurvriendelijk gaan werken.
Hete brei
PvdA-Kamerlid William Moorlag noemt het een evenwichtig en degelijk advies. “Ik roep het kabinet op te stoppen met om de hete brei heendraaien. Neem dit advies over om woningbouw op gang te brengen en herstel van de natuur.” Door de stikstofproblematiek kwam ook de bouw grotendeels stil te liggen.
Ook de SP en de Partij voor de Dieren zijn tevreden over het rapport. Remkes doet Frank Futselaar van de SP denken aan “een leraar die uitlegt dat je met de schoolresultaten tot nu toe zeker gaat blijven zitten”. Volgens Esther Ouwehand van de PvdD haalt het kabinet hooguit een 3. “Dat wordt een zomer huiswerk overdoen.”
Niet alleen op papier
De ChristenUnie, de partij van minister Schouten, benadrukt dat dit kabinet het eerste kabinet is dat echt aan de slag gaat met het verminderen van de hoeveelheid stikstof in de natuur. Daarvoor is drie miljard euro uitgetrokken, zegt Kamerlid Carla Dik-Faber.
Verder wil Dik-Faber dat het kabinet zich richt op maatregelen die niet alleen op papier, maar ook in de praktijk werken. Vooral van het verduurzamen van de bouwsector verwacht ze veel. Maar alle sectoren moeten wat haar betreft een steentje bijdragen. “De rekening mag niet alleen bij burgers of boeren worden neergelegd, ook industrie en luchtvaart moeten zorgen voor minder stikstofuitstoot.”
De PVV is ronduit negatief over het advies van Remkes. Volgens Geert Wilders kan het rapport “linea recta de prullenbak in”. Strengere stikstofregels zijn alleen nodig om “slaafs aan de Brusselse regeltjes te voldoen. En onze boeren verder kapot te maken”, zegt hij.
AD 08.06.2020 De door het kabinet aangekondigde maatregelen om de stikstofuitstoot te reduceren, zijn lang niet ambitieus genoeg. Vraag is ook of ze juridisch standhouden, stelt het Adviescollege Stikstofproblematiek in zijn eindrapport. Strenge stikstofafspraken per provincie zijn nodig en moeten ook in de wet worden vastgelegd.
Ruim een jaar nadat de Raad van State rigoureus een streep zette door de Programmatische Aanpak Stikstof (PAS) presenteerde het Adviescollege Stikstofproblematiek vanmiddag voorstellen om de stikstofcrisis definitief op te lossen. ,,Hoewel het kabinet de aanpak van de stikstofcrisis volgens het Adviescollege absoluut serieus neemt, is de reductie van de stikstofuitstoot van 26 procent in 2030 die minister Schouten (Landbouw) voorstelt te laag”, stelt voorzitter Johan Remkes.
Volgens het Adviescollege zijn de plannen te vrijblijvend en blijven de belangrijkste problemen onopgelost. ,,Ik wil een resultaatsverplichting, geen inspanningsverbintenis. Remkes ziet nog steeds overeenkomsten tussen de nieuwe kabinetsplannen en de gewraakte PAS.
,,Het kabinet blijft ruimte zoeken in de huidige regelgeving om zo spoedig mogelijk toestemming (voor meer uitstoot) te verlenen.” Vraag blijft of de nieuwe plannen juridisch wel houdbaar zijn. In de woorden van Remkes: ,,De juridische borging is onvoldoende.” Onder meer Greenpeace kondigde gisteren al aan om naar de rechter te stappen.
‘Strenge meetbare doelen’
Het Adviescollege stelt daarom voor om niet alleen strengere uitstoot-afspraken te nemen, maar om die ook in de wet vast te leggen. Zo moet de stikstofuitstoot in 2030 halveren ten opzichte van vorig jaar.
Als de economie straks weer op gang komt, is het van belang dat stikstof de ontwikkelingen niet onnodig hindert, aldus Johan Remkes, Adviescollege Stikstofproblematiek.
Verder wil het Adviescollege maatregelen rond de uitstoot van stikstof en ammoniak gaan scheiden. Om de ammoniakuitstoot terug te dringen wil Remkes het Nederlandse mestbeleid grondig moderniseren. Verder moet er een geavanceerd meetsysteem komen voor ammoniak, zodat exact duidelijk is welke agrarische bedrijven voor uitstoot zorgen.
Tegelijk moet de landbouw ook de uitstoot van stikstof zien te verminderen. Dat kan door veehouders veel gerichter uit te kopen, stelt het Adviescollege. ,,Het kabinet richt zich te veel op vrijwilligheid, waardoor de uitstoot onvoldoende zal dalen. Beter is om gericht bedrijven uit te kopen die in de buurt van natuurgebieden voor de meeste uitstoot zorgen.”
Tegelijk wil Remkes boeren tegemoet komen door de regelgeving flink te vereenvoudigen. ,,Ze moeten nu wel aan heel veel regelgeving voldoen en ik begrijp de ergernis daarover.” Dat kan onder meer door de komst van een zogenaamde ‘afrekenbare stoffenbalans’ die voor alle agrariërs moet gelden. Die moet zorgen dat de uitstoot van alle mogelijke schadelijke stoffen van de landbouw in balans blijft.
Al met al kan de uitstoot slechts met duidelijke, in de wet vastgelegde maatregelen omlaag. ,,Alleen met voldoende juridische borging kan geloofwaardig uitvoering worden gegeven aan de PAS-uitspraak van de Raad van State”, stelt Remkes.
Het is al het vierde rapport van het Adviescollege Stikstofproblematiek. Vorig jaar september adviseerde Remkes al de maximumsnelheid op Nederlandse wegen te verlagen, iets wat daarna ook gebeurde. Drie maanden later volgde een advies voor de landbouw (Beweiden en bemesten), terwijl de commissie in januari stelde dat ook het vliegverkeer veel duurzamer moet worden.
Tijdelijk
Remkes bestrijdt de veel gehoorde suggestie dat de coronacrisis het stikstofprobleem afgelopen maanden als het ware vanzelf heeft opgelost. ,,De abrupte afname van emissies van stikstofoxiden is naar verwachting tijdelijk en de ammoniakemissies van de landbouw zijn afgelopen maanden niet afgenomen”, aldus Remkes. ,,Als de economie straks weer op gang komt, is het van belang dat stikstof de ontwikkelingen niet onnodig hindert.”
Het Adviescollege Stikstofproblematiek wil goed in de gaten houden of de uitstoot inderdaad omlaag gaat. Blijkt over tien jaar dat dit niet hard genoeg gaat, dan zijn meer maatregelen nodig. Remkes: ,,ik lees in de plannen van het kabinet te vaak het woordt ‘streven’. Terwijl de Raad van State wel duidelijk heeft gemaakt dat dat onvoldoende is.”
NOS 08.06.2020 De nieuwe aanpak van het kabinet van het stikstofprobleem schiet tekort. Er is onvoldoende garantie dat de natuur genoeg zal herstellen. Ook juridisch zijn er te veel onzekerheden. Dat staat in het eindrapport van het Adviescollege Stikstofproblematiek.
De commissie, onder leiding van oud-minister Remkes, heeft flinke kritiek op de kabinetsplannen: ze zijn niet ambitieus genoeg en lijken op onderdelen te veel op eerder beleid, waar de Raad van State een jaar geleden een streep door haalde (zie kader onderaan).
Zo is het streven van het kabinet om de stikstofuitstoot in 2030 met 26 procent te verminderen volgens de commissie niet genoeg. Dat zou 50 procent moeten zijn, en dan niet als streven maar als verplichting. “Het college kan zich niet aan de indruk onttrekken dat de voorgestelde structurele aanpak overeenkomsten vertoont met het PAS (het oude systeem). Er lijkt sprake van het zoeken naar rek en ruimte”.
Remkes waarschuwt het kabinet niet dezelfde fout te maken als in het verleden, minister Schouten zegt dat er gezocht moet worden naar evenwicht.
Volgens Remkes heeft de corona-crisis het stikstofprobleem niet opgelost, “integendeel”. Hij wees erop dat er nog een lange weg met flinke maatregelen te gaan is. Herstel van natuur zonder stikstofreductie is geen optie, dat zou dweilen met de kraan open zijn, aldus Remkes.
Boerenuitkoop niet vrijwillig
Ook het vrijwillig uitkopen van boeren zal niet genoeg zijn om de problemen op te lossen, zegt de commissie. Met name bij veehouderijen in de buurt van kwetsbare natuur kan uitkopen niet op basis van vrijwilligheid, aldus de commissie. Verder moet de landbouw flink op de schop. “De grootste inspanning moet komen van de landbouw, die voor ruim 40 procent verantwoordelijk is voor de stikstofuitstoot in de vorm van ammoniak.”
Dat het kabinet andere maatregelen moet nemen om aan Europese natuurregels te voldoen werd vorig jaar duidelijk toen de Raad van State een streep haalde door het tot dan toe gebruikte Programma Aanpak Stikstof (PAS).
De commissie-Remkes kwam al eerder met tussenrapporten en het kabinet nam al maatregelen gebaseerd op die adviezen, zoals het terugbrengen van de maximumsnelheid op snelwegen overdag naar 100 kilometer per uur en uitkoopregelingen voor veehouders. Ook bouwactiviteiten liggen stil en de opening van Lelystad Airport is uitgesteld.
Meer natuurgebieden
Schouten kwam eind april met de nieuwe Structurele Aanpak Stikstof. Met 5 miljard euro in tien jaar wil het kabinet natuurgebieden herstellen en bedrijven (waaronder boeren) helpen met stikstofmaatregelen dan wel uitkopen.
Het streven van het kabinet om te onderzoeken of het aantal Natura-2000 gebieden omlaag kan, kan ook niet op goedkeuring van de commissie rekenen. De commissie stelt juist voor om meer natuurgebieden aan te wijzen.
Minister Schouten van Landouw zegt in een reactie de “ferme adviezen” te gaan lezen. “We zijn steeds verder aan het leren hoe we dingen moeten aanpakken.” De minister zei dat dit dossier geen gemakkelijke oplossingen kent en dat de discussie over stikstof na vandaag niet voorbij is.
PAS
In mei 2019 haalde de Raad van State een streep door het Programma Aanpak Stikstof (PAS) waarmee Nederland aan Europese regels wilde voldoen om te natuur te beschermen. Met de maatregelen zou Nederland de doelen niet halen en niet aan de Europese regels voldoen, oordeelde de Raad van State.
Sindsdien zijn economische- en bouwactiviteiten stilgelegd, mogen veebedrijven niet uitbreiden, ligt de opening van Lelystad Airport stil en is de snelheid op snelwegen overdag naar maximaal 100 kilometer per uur teruggebracht.
Johan Remkes is vanavond te gast in Nieuwsuur om zijn eindrapport toe te lichten. Later zit hij ook nog bij Met het Oog op Morgen op NPO Radio 1.
NU 08.06.2020 Johan Remkes adviseerde het kabinet maandag in een eindadvies over het stikstofprobleem. Het oordeel is hard: het kabinet doet te weinig om de uitstoot te verlagen en de plannen zijn te veel op basis van vrijwilligheid. NU.nl sprak er met de oud-minister en tijdelijk burgemeester van Den Haag over.
Wat is volgens u het belangrijkste advies aan het kabinet?
“Het harde doel om de stikstofuitstoot in 2030 ten opzichte van 2019 met 50 procent te verlagen is wat ons betreft de kern. Dat moet er in 2040 voor zorgen dat de uitstoot onder de kritische depositiewaarde is gebracht zodat de natuur in 2050 volledig is hersteld.”
“Je moet die doelen hard, wettelijk borgen en vastleggen. Inclusief de komst van een fonds om de maatregelen mee te kunnen betalen. Weg met de vrijblijvendheid.”
Ik heb niet de indruk dat minister Carola Schouten van Landbouw uw advies direct overneemt. Er wordt gewacht op een advies van de Raad van State over de juridische houdbaarheid van het stikstofbeleid.
“Ik vind het op zich niet vreemd dat de minister het advies van de Raad van State afwacht. De kern van de kritiek van de Raad van State van vorig jaar zit hem in de term ‘borgen’. Dat gebeurt in het huidige stikstofbeleid niet.”
“Daarom zeggen wij nu: wil je de zekerheid dat de bouwvergunningen niet weer vastlopen en dat er daadwerkelijk stappen op het gebied van natuurherstel worden gezet, zal je er toch een tandje bij moeten zetten.”
“Ik snap best dat dat politiek gevoelig ligt in de coalitie. Ik sluit ook helemaal niet uit dat een deel van de discussie volgend jaar bij de kabinetsformatie terugkomt.”
Minister Schouten en Johan Remkes bij de presentatie van het eindadviesNiet alles kan overal .(Foto:Pro Shots).
Is dat frustrerend nadat u met een vrij stevig advies bent gekomen?
“Nee. Als je dat frustrerend vindt, dan moet je niet aan dit soort commissievoorzitterschappen beginnen.”
Was u verrast dat er geen harde doelen werden vastgelegd in het nieuwe stikstofbeleid van het kabinet?
“Daar was ik wel verbaasd over. Ik heb ook de indruk dat de coalitiepartners met de minister de pen hebben vastgehouden bij het schrijven van dat beleid. Dan weet je ook dat er een compromis uitrolt.”
Als uw adviezen niet worden overgenomen, wie is dan de grote verliezer in deze discussie die al ruim een jaar duurt?
“Dat is wat mij betreft dan de Kamer. Die is dan verantwoordelijk voor een juridische situatie die tot grote problemen kan leiden.”
Beginnen we dan weer van voor af aan?
“Ik kan geen koffiedik kijken. Wij hebben opgeschreven wat volgens ons de beste oplossing is. De politiek moet hier zijn voordeel mee doen.”
Er is een nieuwe burgemeester voor Den Haag voorgedragen en u bent klaar met het schrijven van rapporten over stikstof en het parlementair stelsel. Wat gaat u nu eigenlijk doen?
“Ik was al met pensioen! Ik ga er maar van uit dat ik nooit helemaal achter de geraniums verdwijn.”
Waarom zorgt stikstof voor zo veel problemen in Nederland?
NU 08.06.2020 De stikstofuitstoot moet in 2030 zijn gehalveerd ten opzichte van 2019 en tegelijkertijd moet er worden geïnvesteerd in natuurherstel. Alleen dan kunnen de doelen om de natuur voldoende te beschermen worden gehaald, stelt Johan Remkes maandag in zijn eindrapport met advies aan het kabinet voor de oplossing van de stikstofproblemen.
De doelen moeten wettelijk worden vastgelegd, het kabinet wordt opgeroepen met een “voortvarende aanpak” te komen.
Remkes oordeelt hard over de aanpak van het kabinet tot nu toe. De juridische verankering van het huidige beleid is “onvoldoende” en veel maatregelen zijn op basis van vrijwilligheid.
De adviescommissie maakt de pijnlijke vergelijking met het vorige beleid, het Programma Aanpak Stikstof (PAS), dat vorig jaar door de Raad van State werd afgekeurd.
“Het is onvoldoende om op de lange termijn voldoende stikstofreductie te garanderen”, aldus Remkes in een toelichting op het advies.
Remkes: ‘Klopt niet dat problemen door corona vanzelf oplossen’
De adviescommissie, onder leiding van oud-minister Remkes, adviseerde het kabinet al eerder over welke stappen genomen moeten worden. Het advies van maandag, met de titel Niet alles kan overal, is het eindrapport dat aan minister Carola Schouten (Landbouw) werd overhandigd.
Remkes waarschuwde dat er onterecht wordt gedacht dat het stikstofprobleem zich vanzelf oplost vanwege de coronacrisis waardoor er een stuk minder economische activiteiten zijn. “Het stikstofprobleem is er nog steeds en is alleen maar urgenter geworden.”
“De natuur kan zich in 2050 hersteld hebben”, aldus Johan Remkes.
De afname van stikstof is naar verwachting tijdelijk en de afname van ammoniak, ook een vorm van stikstof, is bij de landbouw de laatste maanden helemaal niet afgenomen, concludeerde Remkes.
De halvering van de stikstofuitstoot zou per provincie moeten worden geregeld, afhankelijk van de staat van de Natura 2000-gebieden. Vóór 2040 moet de uitstoot bij alle beschermde natuurgebieden tot onder een bepaalde grens zijn gedaald, zodat de stikstof geen schade meer kan aanbrengen aan de natuur.
Remkes: “Als dat lukt, dan kan de natuur zich in 2050 hersteld hebben.”
Schouten: Advies Raad van State wordt cruciaal
Schouten noemde het advies in een eerste reactie “een indrukwekkend boekwerk”. Het belangrijkste voor het kabinet, is de juridische houdbaarheid van het beleid, maar juist daarvoor waarschuwde Remkes. “Er zijn geen makkelijke oplossingen”, zei Schouten.
De Raad van State zal nog een advies uitbrengen, dat wordt voor het kabinet “essentieel”, zei Schouten. Ze wilde hier nog niet op vooruitlopen.
Ambitieuzere doelen betekenen ook meer maatregelen, waarschuwde Schouten. “Dat vraagt veel van de samenleving”. Naar dat evenwicht gaat Schouten verder op zoek.
“Wij hebben nu maatregelen voorgesteld. Als blijkt dat die niet houdbaar zijn, dan gaan we daar weer naar kijken”, aldus de bewindsvrouw.
Meer werk voor landbouwsector
Vooral de landbouw, de sector die het meeste stikstof uitstoot in Nederland, “moet echt een transitie maken” naar een werkwijze met weinig stikstofuitstoot, zei Remkes. “Het trekt een te zware wissel op de natuur.”
De commissie was ook kritisch op de vrijwillige uitkoopregeling voor boeren. Hier zouden alleen ondernemers voor in aanmerkingen moeten komen die te veel stikstof uitstoten en dicht bij Natura 2000-gebieden zitten.
Er moet ook beter moeten worden gemeten. “Boeren kunnen niet groen zijn als ze rood staan”, aldus Remkes.
Remkes licht zijn rapport toe. (Foto: Pro Shots)
Kabinet zet niet in op harde doelen
Vorig jaar werd het stikstofbeleid van het kabinet door de Raad van State afgekeurd. Er werd te weinig gedaan om de stikstofneerslag en -uitstoot bij beschermde natuurgebieden te verlagen. Met dat beleid, het Programma Aanpak Stikstof (PAS), werden bouwvergunningen afgegeven. Die werden met de rechterlijke uitspraak in één klap ongeldig waardoor een totale bouwstop volgde.
Inmiddels zijn er maatregelen genomen, mede op basis van eerdere tussenadviezen van de commissie-Remkes. Zo is de maximumsnelheid op snelwegen overdag verlaagd naar 100 kilometer per uur en mag de luchtvaart alleen groeien als er verdere verduurzaming tegenover staat.
Waarom zorgt stikstof voor zo veel problemen in Nederland?
Eind april volgde een “structurele aanpak” die de stikstofuitstoot bij de bron moest aanpakken. Er werd geld vrijgemaakt om de natuur te herstellen en boeren die in de buurt van beschermd natuurgebied zaten, werden met een financiële regeling verleid te stoppen met hun bedrijf. De landbouw is in Nederland verantwoordelijk voor het grootste deel van de stikstofuitstoot: 41 procent.
Het kabinet stelde zichzelf de opgave om in 2030 bij ten minste de helft van de beschermde natuurgebieden de stikstofuitstoot onder een kritische grens te krijgen. Dit is alleen opgeschreven als “streefwaarde” en niet als hard doel, waardoor critici denken dat ook dit beleid net als de PAS uiteindelijk juridisch niet houdbaar is.
MOBilisation for the Environment (MOB), de milieuclub die met succes de PAS bij de rechter aanvocht, liet al direct weten ook vanwege het nieuwste stikstofbeleid naar de rechter te stappen.
‘Een ongekende stap: Nederland stelt Rusland als land aansprakelijk voor MH17-ramp’
Nederland stelt Ruslandaansprakelijk voor het neerhalen van vlucht MH17, en zal Rusland voor het Internationaal Gerechtshof dagen. Samen met Australië wil Nederland Rusland als land verantwoordelijk houden voor de gebeurtenissen die ertoe leidden dat 298 passagiers van de fatale vlucht de dood vonden.
AD 08.06.2020
Op 8 juni 2020, is het proces hervat
Op het Justitieel Complex Schiphol is maandag 08.06.2020 het derde zittingsblok begonnen van het monsterproces rond het neerhalen van vlucht MH17, nu bijna zes jaar geleden. De rechtbank bekijkt onder meer hoe de zaak de komende tijd verdergaat. Dit blok loopt tot begin juli 2020.
Voor de zaak zijn diverse datareeksen gereserveerd, tot en met maart 2021. De kans is echter groot dat de strafzaak, die op 9 maart 2020 begon, langer gaat duren. Het strafdossier omvat nu al meer dan 36.000 pagina’s.
Vanaf maandag 08.06.2020 krijgen de advocaten van Oleg Poelatov – de enige van de vier verdachten die zich door advocaten laat bijstaan tijdens het proces – de kans om te reageren op verzoeken die het Openbaar Ministerie afgelopen maart heeft gedaan. Justitie had onder meer gevraagd om het horen van getuigen en deskundigen om meer te kunnen vertellen over tapgesprekken en beeldmateriaal.
Vier mannen zijn aangeklaagd voor het neerhalen van het vliegtuig van Malaysia Airlines boven het oosten van Oekraïne. De Rus Poelatov heeft een advocatenteam naar Nederland gestuurd. De andere drie hebben niets laten horen. Het gaat om IgorGirkin, Sergey Dubinsky en Leonid Kharchenko.
Vlucht MH17 van Malaysia Airlines werd op 17 juli 2014 met een Buk-raket uit de lucht geschoten. Alle 298 inzittenden, onder wie veel Nederlanders, kwamen daarbij om het leven.
AD 09.06.2020
Terugblik eerste zittingsdag 08.06.2020
Op het Justitieel Complex Schiphol begon vanochtend het 3e zittingsblok van het monsterproces rond het neerhalen van vlucht MH17, nu bijna zes jaar geleden. De rechtbank bekijkt onder meer hoe de zaak de komende tijd verdergaat. Dit blok loopt tot begin juli. De advocaat van een MH17-verdachte zei in de rechtszaal een kennisachterstand van zes jaar te hebben van het strafdossier.
Voor de zaak zijn diverse datareeksen gereserveerd, tot en met maart volgend jaar. De kans is echter groot dat de strafzaak, die op 9 maart 2020 begon, langer gaat duren. Het strafdossier omvat nu al meer dan 36.000 pagina’s. Drie Russen en een Oekraïner zijn aangeklaagd, maar geen van hen is in de rechtszaal aanwezig.
Vanaf vandaag krijgen de advocaten van Oleg Poelatov, de enige van de vier verdachten die zich door advocaten laat bijstaan tijdens het proces, de kans om te reageren op verzoeken die het Openbaar Ministerie afgelopen maart heeft gedaan. Justitie had onder meer gevraagd om het horen van getuigen en deskundigen om meer te kunnen vertellen over tapgesprekken en beeldmateriaal.
De advocaat van Poelatov noemde het vanochtend ‘een illusie’ om te denken dat het verdedigingsteam het omvangrijke dossier in de strafzaak heeft kunnen voorbereiden. ,,Het Openbaar Ministerie doet al zes jaar onderzoek. Wij hebben drie maanden gekregen sinds de vorige zitting”, zei advocaat Sabine ten Doesschate.
De coronacrisis heeft veel roet in het eten gegooid bij de voorbereiding, aldus Ten Doesschate. Contact met Poelatov is de afgelopen tijd niet mogelijk geweest. ,,Wij waren na de vorige zittingen, begin maart, van plan om ongeveer twee weken naar Rusland te gaan. Dat kon door de lockdown niet doorgaan.” Meer dan oppervlakkig contact, via tussenpersonen, is volgens haar de afgelopen tijd niet mogelijk geweest.
Telegraaf 09.06.2020
Officier van justitie Dedy Woei-A-Tsoi snapt de grote behoefte aan informatie over wat er met vlucht MH17 is gebeurd.
Vaart in proces blijven
De rechtbank hervatte vandaag op het Justitieel Complex Schiphol de strafzaak, de vorige zittingen waren in maart. Tijdens dit zittingsblok is het onder meer de bedoeling dat de verdediging met onderzoekswensen komt. Ten Doesschate gaf de rechtbank aan daar zo goed mogelijk gehoor aan te geven, maar ze wil ook na dit blok de mogelijkheid nog hebben. Het Openbaar Ministerie vindt dat de vaart in het proces moet blijven.
De komende dagen geeft het OM een toelichting op het opsporingsonderzoek, zoals het forensisch onderzoek en de analyse van telecomgegevens in de regio. Het onderzoek is voor een groot deel afgerond.
Volgens justitie is vlucht MH17 van Malaysia Airlines op 17 juli 2014 met een Buk-raket uit de lucht geschoten boven Oost-Oekraïne. Daar woedde op dat moment een oorlog. Alle 298 inzittenden, onder wie veel Nederlanders, kwamen daarbij om het leven. De afgelopen jaren presenteerde het internationale onderzoeksteam (Joint Investigation Team) al een aantal keer de onderzoeksbevindingen.
Vier mannen zijn aangeklaagd voor het neerhalen van het vliegtuig van Malaysia Airlines boven het oosten van Oekraïne. De Rus Poelatov heeft een advocatenteam naar Nederland gestuurd. De andere drie hebben niets laten horen. Het gaat om Igor Girkin, Sergey Dubinsky en Leonid Kharchenko.
Vlucht MH17 van Malaysia Airlines werd op 17 juli 2014 met een Buk-raket uit de lucht geschoten. Alle 298 inzittenden, onder wie veel Nederlanders, kwamen daarbij om het leven.
In het derde zittingsblok van het MH17-proces werden maandag 08.06.2020 beelden vertoond van forensisch onderzoek van bagage van slachtoffers.
In het onderzoek naar de ramp met MH17 zijn ook alternatieve scenario’s onder de loep genomen, zoals een meteorietinslag, een aanval door een gevechtsvliegtuig of een explosie van binnenuit. Maar steeds kwam het onderzoeksteam terug op dezelfde conclusie. MH17 is vanaf de grond neergeschoten door een BUK-raket.
De inhoudelijke behandeling van de strafzaak is nog ver weg. Het Openbaar Ministerie heeft vandaag de hele dag toelichting gegeven op de stand van het onderzoek in een pro-formazitting.
Telegraaf 10.06.2020
Het Openbaar Ministerie (OM) heeft dinsdag op de tweede zittingsdag van deze week laten weten dat het nog niet heeft kunnen achterhalen met welke reden vlucht MH17 op 17 juli 2014uit de lucht werd geschoten. Het vermoeden is dat een militair vliegtuig het echte doelwit was.
“Natuurlijk is het wenselijk voor de nabestaanden meer duidelijkheid te krijgen over de aanleiding van het neerschieten van MH17”, stelden de officieren van justitie. Het staat vervolging van de vier verdachten in dit proces echter niet in de weg.
Volgens het OM zijn Igor Girkin, Sergey Dubinskiy, Oleg Pulatov en Leonid Kharchenko wel de aangewezen personen die duidelijkheid kunnen bieden over de reden van het neerhalen van MH17, maar zij hebben die tot op de dag van vandaag niet gegeven.
De officier voegde hieraan toe dat er nog altijd onderzoek loopt naar wie de bemanning was van de buk-TELAR die op 17 juli 2014 om 16.19 uur op de knop drukte en het toestel van Malaysia Airlines uit de lucht schoot.
Onderzoek naar Russische satellietbeelden. (Foto: LP)
Telegraaf 10.06.2020
OM verklaart uitkomst hoofdscenario neerhalen MH17
Op de zittingsdag werd wederom uitgebreid uit de doeken gedaan hoe men binnen het Joint Investigation Team (JIT) tot dit “hoofdscenario” is gekomen. Een scala aan radarbeelden, satellietgegevens, beeldmateriaal en getuigenverklaringen leiden tot de conclusie van het OM dat vanuit een landbouwveld bij Pervomaiskyi een buk-raket is afgevuurd op MH17.
Voor alternatieve scenario’s zoals een ontploffing van binnenuit, het neerhalen van MH17 door een gevechtsvliegtuig of het neerschieten van het toestel door de Oekraïense strijdkrachten zijn volgens het OM geen bewijzen gevonden of juist contra-indicaties.
Bewijzen voor deze scenario’s werden onder meer aangeleverd door Rusland, maar konden volgens de officieren weerlegd worden. Zo bleken aangeleverde satellietbeelden vanuit Rusland niet te kloppen en dat leidde tot herhaling van openlijke twijfels aan de intenties van de Russische Federatie.
Terugblikzittingsdag 10.06.2020
Woensdag 10.06.2020 ging het proces weer verder en werd er onder andere ingegaan op de rol van eerder genoemde verdachten. Ook wordt dan duidelijk waarom de verdachten volgens het OM geen zogenoemde combattanten-immuniteit toekomt.
Telegraaf 11.06.2020
De vier verdachten in het MH17-ramp kunnen zich niet beroepen op de zogeheten combattantenimmuniteit. Dat betoogde het Openbaar Ministerie bij de rechtszaak tegen de verdachten Girkin, Doebinski, Poelatov en Chartsjenko.
Het Openbaar Ministerie heeft voorlopig geen andere verdachten van vliegramp MH17 in het vizier. Om de huidige vier verdachten in MH17-proces te vervolgen, is volgens de aanklagers genoeg bewijs voorhanden.
Voordat hij zijn betoog afsteekt, waarschuwt officier van justitie Ward Ferdinandusse de aanwezigen in de rechtszaal: wie geen specialist in het oorlogs- en humanitair recht is, krijgt een taai stuk voorgeschoteld. En inderdaad, zijn verhandeling over de zogeheten ‘combattantenimmuniteit’, ‘krijgstuchtelijke systemen’ en ‘de Geneefse conventie’ is voor slechte slapers beslist het herlezen waard.
Toch is dit droge juridische gedeelte van cruciaal belang voor het MH17-proces. Onder bepaalde voorwaarden kunnen deelnemers aan een gewapend conflict namelijk een beroep doen op die combattantenimmuniteit. Dat betekent dat een andere staat ze niet mag vervolgen. Het zou een uitweg zijn voor Igor Girkin, Sergej Doebinski, Oleg Poelatov en Leonid Chartsjenko om strafvervolging in Nederland te ontlopen.
Martelingen en executies
Maar het Openbaar Ministerie komt tot de slotsom dat géén van de vier verdachten in aanmerking komt voor zo’n vrijbrief uit het MH17-proces. Want de immuniteit geldt alleen onder strikte voorwaarden.
Zo moeten deelnemers van het conflict handelen naar het oorlogsrecht en daar was in het bezette gebied in Oost-Oekraïne geen sprake van, stelt officier van justitie Ferdinandusse, die spreekt van ‘duizenden gevallen van plundering, vrijheidsberoving van burgers, martelingen, onmenselijke behandeling en executies van burgers en krijgsgevangenen’.
Meerdere leidinggevenden van de Volksrepubliek Donetsk, onder wie DNR-legerbevelhebber Igor Girkin, hebben toegegeven betrokken te zijn geweest bij standrechtelijke executies. Het MH17-onderzoek heeft informatie opgeleverd dat DNR-strijders gevangenen mishandelden, vernederden en martelden.
Zo werden ze bewerkt met messen en ijzeren staven en kregen elektrische schokken. Gruweldaden die je niet terugvindt in de internationale oorlogsafspraken van de Geneefse conventie.
Voorbedachten rade
Dus zegt het OM te kunnen overgaan tot het vervolgen van de vier verdachten voor het neerhalen van vlucht MH17, waarbij 298 passagiers omkwamen. Natuurlijk, er zijn nog genoeg vragen onbeantwoord over de vliegramp, zo geeft ook het OM aan. Zoals wie op de knop van de Buk-lanceerinstallatie drukte bijvoorbeeld. Maar die informatie is niet nodig om de opdrachtgevers te vervolgen, betoogt officier van justitie Thijs Berger.
Het is zelfs niet van belang dat de separatisten waarschijnlijk niet van plan waren een burgervliegtuig uit de lucht te schieten. ,,De voorbedachte raad bij moord is gericht op het doden van een ander, niet op de identiteit van de slachtoffers. Daarom is het ook mogelijk veroordeeld te worden voor de moord op een willekeurig slachtoffer.”
Wat het Openbaar Ministerie betreft moet er voortgang worden gemaakt in het proces en mogen de advocaten van Oleg Poelatov, die maandag om uitstel vroegen, niet te lang dralen. ,,Dat lijkt ons noodzakelijk om recht te doen aan de nabestaanden.”
RTL 21.06.2020 Eigenlijk zou hij al met pensioen zijn geweest, maar rechercheur Theo Vermeulen (65) werkt stug door. Altijd met een telefoon – een oude Nokia – op zak. Want de MH17-nabestaanden mogen hem altijd bellen. “Ik ken al die vijfhonderd mensen bij naam.”
Het is nooit stil in het kantoor van Theo Vermeulen. Altijd klinkt de radio. Nu op de zender: Acda en de Munnik, Lopen tot de zon komt.
“Ik kan niet zonder”, zegt Theo. De rechercheur houdt van de willekeur. Dat hij niet weet welk liedje er na dit liedje komt. Van het geklets van de dj’s, af en toe een goeie grap, en om het halfuur het journaal.
Zelfs ’s nachts luistert hij ernaar – zijn vrouw hoort het al niet meer, die slaapt erdoorheen. “Zonder radio ga ik naar mijn gedachten luisteren.”
Theo op zijn vaste stekkie op het bureau in Hoofddorp.
En dan in specifieke zin: de dingen die hij hoorde van nabestaanden van de MH17. Informatie die over de slachtoffers naar buiten komt. De namen van de omgekomen passagiers. De spanning die onder de nabestaanden in de rechtszaal voelbaar is nu het proces weer begint.
De angst om details te horen die ze niet wíllen horen. De woede die ze voelen als ze tóch details horen die ze niet willen horen. Maar ook: hun gevoel van ‘hè hè, eindelijk’.
In mijn kop
“Het zit allemaal in mijn kop”, zegt Theo, terwijl hij zijn hand op zijn voorhoofd legt.
Theo is één van de twee contactpersonen binnen de politie van alle nabestaanden van de Nederlandse slachtoffers van MH17. Vanaf het moment dat Theo hoorde dat er een passagiersvliegtuig was neergestort – op ‘zijn’ radio, nota bene – wist hij: dit gaat druk worden voor ons.
Een helse puzzel
Theo, destijds voorzitter van de landelijke werkgroep familierechercheurs, ging samen met zijn collega’s ‘als een malle aan de slag’. Zodra er duidelijkheid was over de passagierslijst, werden familierechercheurs naar alle gezinnen van de MH17-slachtoffers gestuurd. Theo stuurde de boel aan vanuit het politiebureau.
“Ik sliep daar zo ongeveer. Anderhalve maand lang ben ik amper thuis geweest. Het was een gekkenhuis. Alles buitelde over elkaar heen. Het eerste probleem was dat we niet precies wisten welke naasten bij welke slachtoffers hoorden. Niet iedereen heeft dezelfde achternaam. En je kan geen fouten maken. Het was een helse puzzel.”
Onvoorstelbaar
Het staat nu, bijna zes jaar later, nog steeds in Theo’s computer, al die informatie. “Wel in tekst, niet in foto’s. Het klinkt heel hard, maar zodra ik gezichten bij de namen heb, kan ik mijn werk minder goed doen.”
De ‘MH17-administratie’, zoals hij het zakelijk noemt, is uitermate zorgvuldig bijgehouden. En er komt steeds meer bij. Het begon net na de ramp met welke nabestaanden bij welk slachtoffer horen, welke bezittingen er zijn gevonden.
“Ik heb een paar keer met een collega een koffer bij nabestaanden thuisgebracht. Onvoorstelbaar. Kom je daar aan, met kleren en knuffels van mensen die nooit meer thuiskomen.”
Waar is mijn kind?
“Iedereen was in de rouw, alle Nederlanders zo’n beetje, maar ik niet. Klinkt misschien gek, maar ik was aan het werk. Mensen hadden vragen. Waar is mijn vader? Zoon? Zus? Kind? Waarom komen de lichamen niet terug? Is de koffer van mijn geliefde teruggevonden?”
Theo steekt zijn hand even op om te zwaaien, er loopt een collega voorbij. Hij kent iedereen hier. Dit kantoor, op het politiebureau in Hoofddorp, is nu Theo’s vaste stekkie. Aan zijn muur hangt een groot vel papier, met daarop data: de momenten waarop het grote MH17-proces plaatsvindt, en de aantallen buitenlandse nabestaanden. Boven die lijst hangen vakantiefoto’s, er staat een vaas met bloemen in de linkerhoek, in de rechterhoek staat een waterkoker. “Je moet het toch een beetje huiselijk maken, hè.”
De lijst met data die in Theo’s kantoor hangt.
Niets ongedaan maken
Dan kijkt hij weer serieus. “Weet je, we konden niets ongedaan maken, dat vliegtuig wás nou eenmaal neergestort. Daar moesten we ons snel bij neerleggen, om ons te focussen op onze taak: de nabestaanden van kloppende informatie voorzien. Je wilt voorkomen dat deze mensen met al hun shit ergens aan de balie van een politiebureau moeten wachten.”
Een familierechercheur moet, zegt Theo, de nabestaanden behoeden voor nog meer pijn.
Dit was heftig
Wat Theo nog bijstaat, van die eerste dagen? Dat er lijsten moesten worden ingevuld met uiterlijke kenmerken van de slachtoffers, voor de identificatie.
“Dan kom je als familierechercheur in amper drie dagen tijd heel dicht bij het slachtoffer. Je moet alles weten: moedervlekken, haarkleur, ringen, tatoeages, littekens, kleur shirt, schoenmaat, cupmaat. Je gaat naar de huisarts om te vragen of het slachtoffer in het verleden operaties heeft gehad, je gaat naar de tandarts om de gebitsfoto’s te krijgen.”
Even is Theo stil. U2 klinkt op de radio, Beautiful day. “Ja. Die lijsten invullen, ik hoorde van alle rechercheurs terug: dit was heftig.”
In het kantoor van Theo staat het MH17-herdenkingsboekje.
In Theo’s systeem staat ook wat er van de lichamen is teruggevonden. “We weten allemaal dat veel lichamen in fragmenten zijn teruggebracht. Dat is onmenselijk, ja, informatie die je niet wil weten, maar als het je kind is, of je man, wil je het wél weten. Maar nabestaanden mogen ook kiezen om het níét te horen, als er na een paar maanden of zelfs een paar jaar nog wat is gevonden.”
Ook dat meldt Theo dan netjes in zijn systeem.
Niet in de steek laten
De nieuwste informatie heeft vooral met de rechtszaak te maken. “Ik heb één ding geleerd: iedereen doet het anders. Iedereen doet het goed.” Als er nieuwe informatie komt over bijvoorbeeld het rechtsproces, of bijeenkomsten, stelt Theo met zijn directe collega Sylvia – die vaak aan het bureau tegenover hem zit – een mail op. “Zodra die mail binnenkomt, stoppen de meeste nabestaanden ‘m in een mapje. Dan kunnen ze ‘m lezen zodra ze eraan toe zijn.”
Inmiddels zijn alle andere familierechercheurs gestopt – ze blijven doorgaans een jaar in contact met de familie. Eigenlijk zou Theo ook al met pensioen moeten zijn, maar hij wil het nu nog niet. “Ik wil die mensen niet in de steek laten.”
Dus werkt hij officieel twee dagen in de week, of ‘wanneer het nodig is’. Alleen Theo en Sylvia zijn namelijk nog aanspreekpunt.
Hij staat op en loopt naar zijn jas. Hij haalt een telefoon uit de zak, een oude Nokia. “Mijn kinderen snappen het niet, dat ik dat ouwe ding nog heb. Met die kleine knopjes. Mijn vingers zijn er eigenlijk te dik voor. Maar ik kan ermee bellen, voicemails afluisteren. Werkt prima.”
Je kan me altijd bellen
Er zit een grote sticker op de achterkant. ‘MH17, calamiteiten’ staat erop. Sylvia en Theo dragen hem om beurten bij zich, tijdens kantooruren. Nabestaanden hebben het nummer allemaal in hun mobieltje staan.
“Soms belt iemand om te vragen wanneer het proces ook al weer verder gaat. En af en toe, vooral in de beginjaren, heb ik iemand aan de lijn die het allemaal effe niet meer weet. Dan gaan we erheen.”
Mensen vragen Theo weleens: vind je het niet moeilijk om met dat verdriet bezig te zijn? Daar kan Theo maar één antwoord op geven: het is werk. “Ik ben geen machine, maar ik laat het niet te dichtbij komen. Thuis heb ik soms wel een ‘afzaktijdje’ nodig, zo noem ik dat dan, maar het belemmert me niet.”
Meerdere vliegrampen
Zijn ervaring is de afgelopen jaren zijn redding geweest, zegt Theo. In het verleden was hij betrokken bij grote vliegrampen. De Bijlmerramp in 1992, waarbij een vliegtuig in de Amsterdamse Bijlmer neerstortte. De ramp van Turkish Airlines in 2009, waarbij negen inzittenden omkwamen vlak bij Schiphol, en de Tripoliramp in 2010, waarbij één Nederlands jongetje overleefde.
“De ontreddering, de wanhoop, het ongeloof: ze zijn bij elke vliegramp aanwezig. En voelbaar zodra je bij zo’n familie de woonkamer in stapt.”
En dan is het altijd zaak om de meest rationele persoon, die op dat moment het minst in zijn emoties zit, in die woonkamer te vinden. “Dat familielid wordt dan vaak aanspreekpunt van de familierechercheur.”
Het fenomeen ‘familierechercheur’ bestaat pas sinds 2005. Theo heeft er jarenlang voor gepleit. Hij kwam op het idee toen hij bij het Landelijk Team Kindermoord werkte. Hij wijst naar de muur. Er hangt een A4’tje. Dertien foto’s. Dertien gezichten.
“Mijn kinderen”, zegt Theo erover. Sommigen glimlachen de camera in, anderen kijken ernstig – alsof ze al wisten wat hun lot was. Het zijn allemaal kinderen die zijn vermoord of vermist en soms nooit zijn gevonden, of zijn vermoord zonder dat ooit een dader is opgepakt.
De vijand
Theo mocht de zaken zo’n vijftien jaar geleden opnieuw bekijken, en dankzij de informatie die zijn coldcaseteam vond, werden de meeste zaken heropend, en voor meer dan de helft opgelost.
De ‘kinderen’ van Theo Vermeulen.
Wat hij van die zaken leerde: dat families vaak negatieve ervaringen hadden met de politie. De politie was zo een beetje de vijand. Kon hen nooit helpen. Was nooit bereikbaar. “Toen bedachten we als team: er moet een rechercheur komen voor de familie. Die niets met het onderzoek te maken heeft, die geen huiszoekingen doet of vervelende vragen hoeft te stellen. Iemand die er alléén voor de achterblijvers is.”
Grijze haren
Het heeft Theo een aantal jaren ‘en grijze haren’ gekost, maar uiteindelijk mocht hij veertig familierechercheurs in Amsterdam opleiden. “Het werkte”, zegt hij zelf. Hij wijst naar een paar berenknuffeltjes op zijn bureau. Naar de fles wijn in de vensterbank (onaangebroken, dat moet gezegd).
“Allemaal cadeautjes van nabestaanden. Dat raakt me. De achterblijvers hebben zó veel shit meegemaakt. En dan geven ze me een knuffel! Of een schouderklop! Die oprechte dankbaarheid verwondert me. Want ik denk dan: je hebt geen ene moer aan me, ik kan je dierbaren niet terugbrengen.”
Alhoewel, dat is misschien een beetje te simpel uitgedrukt, zegt Theo even later. “Want ik weet ook wel, in al mijn bescheidenheid, dat bijvoorbeeld de MH17-nabestaanden het fijn vinden dat ze een vertrouwd gezicht zien in de rechtszaal. Ik zie ze soms om zich heen kijken, een beetje onzeker en zodra ze ons zien, zie ik ze soms ontspannen. Zo van: ah, Theo en Sylvia zijn er.”
“De rechtbank kan voor nabestaanden best intimiderend zijn.”
En Theo is er altijd. Elke zitting is hij in de rechtszaal op Schiphol – zijn collega Sylvia is in Nieuwegein, waar ook een grote groep meekijkt op een beeldscherm. “Ik weet hoe een strafproces werkt, deze mensen niet. Ze zien ineens allemaal advocaten, officieren, journalisten, in zo’n immense zaal.”
Een blik van: kom maar op
De paniek en ontreddering die er in het eerste jaar na de ramp was, is niet meer voelbaar, merkt Theo. “Ik zie de familieleden vooral rechtop zitten bij de belangrijke momenten in de rechtszaal. Met een blik van: kom maar op. Dit is het proces waar ze zes jaar – zés jaar, hè – op hebben gewacht.”
Maar het is groots. Allesomvattend. Slepend ook wel, want dit proces gaat járen in beslag nemen. “Daarom moesten we de nabestaanden goed voorbereiden.” Theo heeft op vijf politiebureaus in Nederland met alle aanspreekpunten van de families contact gehad voordat zij in gesprek gingen met een officier van justitie. “We vingen ze op met een lekkere bak koffie en bokkenpootjes.”
Had-ie zelf meegenomen. Doet-ie vaker, bij dit soort bijeenkomsten. “Op een gegeven moment hebben mensen zoiets van: komt-ie weer, met z’n bokkenpootjes. Zoiets kleins, maar het zorgt toch voor een glimlach op zo’n moment.”
Een welkome glimlach, want zo’n voorbereiding op de rechtszaak is ‘zwaarder dan je je kunt voorstellen’. “Mensen beseften tijdens zo’n gesprek door welke shit ze heen zijn gegaan.”
Ze krijgen ook te horen dat ze details gaan horen die ze niet wíllen horen. “Tijdens het proces wordt bijvoorbeeld besproken hoe de identificatie heeft plaatsgevonden. Alles moet namelijk worden getoetst op rechtsgeldigheid.”
Daarom ging Theo ook naar het buitenland, om ook de nabestaanden uit andere landen voor te bereiden. Hij ging eerst naar Engeland, daarna zou hij naar Australië gaan. Maar er kwam een kinkje in de kabel. Een ‘trombosepoot’, zoals-ie het zelf noemt. “Ik mocht niet vliegen.”
“Het is mijn zwakke plek. En ik voelde me moe, want die voorbereidende gesprekken waren pittig. Ik ga normaal altijd door, maar nu mocht het even niet.” Er is wel een delegatie van het Openbaar Ministerie (OM), Slachtofferhulp Nederland (SHN) en politie naar Australië gegaan.
Ondertussen zat Theo thuis te balen. “Dat mag je best weten. Ik wil er altijd bij zijn.” Hij slaat zachtjes met zijn hand op het bureaublad. “Altijd.”
“Al die mensen, ze zitten in m’n kop.”
Maar vraag Theo tot wanneer hij dit volhoudt, en hij lijkt minder strijdvaardig. Heeft niets met zijn trombosepootje te maken, dat is allang over, maar: volgend jaar bereikt hij de AOW-leeftijd. “Ik moet eruit. Staat in de CAO.”
Ik kán niet anders
Inmiddels heeft hij zich er wel bij neergelegd. “Sowieso gaat het proces langer door dan ik werken kan. Misschien ook wel langer dan ik leef, wie zal het zeggen.”
In april 2021 zwaait hij af. Wil hij nog niet aan denken. Maar, aan de andere kant, is hij al wel voorzichtig plannen aan het maken voor zijn werkloze bestaan. Hij wijst naar de foto’s aan zijn muur. Portretten (‘Ik hou van koppen’) van mensen uit Indonesië, Mongolië.
Rugzak op en gáán
“Mijn vrouw en ik hebben met onze rugzak de hele wereld bereisd zodra de kinderen uit huis waren. En als ik met pensioen ben, gaan we Europa doen.” Een jongensachtige glimlach verschijnt op zijn gezicht. “Ik heb een camper gekocht. Een mooie. Ik verheug me niet om het werk achter me te laten, maar wel om op pad te gaan.
“Als ik op pad ben met de camper, gaat mijn werktelefoon uit.”
Gedachten uit
Nu gaat hij al af en toe met zijn vrouw weg. “Laatst was de zitting om 16.00 uur afgelopen, ik appte mijn vrouw: ‘Over een uurtje kunnen we gaan’. Om 17.00 uur stond de camper voor de deur.”
Dan gaat de werktelefoon uit. Net als zijn gedachten. Het is een voorproefje op wat komen gaat. “Hoezeer ik ook verweven ben met het proces, met de nabestaanden, en postuum met de slachtoffers, ik moet accepteren dat ik straks niet meer in ‘mijn’ systeem kan. Dat ik straks niet meer in die rechtszaal zit.”
En tegelijkertijd zal hij al die mensen, al die verhalen, met zich meenemen. “Dit is zo groot, dit krijg ik niet uit mijn hart hoor. En ook niet uit mijn kop.” Hij grijnst even. “Hoeveel radio ik ook luister.”
NOS 10.06.2020 De vier verdachten in het MH17-proces kunnen zich niet beroepen op de zogeheten combattantenimmuniteit. Dat betoogde het Openbaar Ministerie bij de rechtszaak tegen de verdachten Girkin, Doebinski, Poelatov en Chartsjenko.
Combattantenimmuniteit is een juridische vrijwaring van vervolging voor strijders in een internationaal gewapend conflict tussen staten. Omdat de Volksrepubliek Donetsk en de Russische Federatie zelf steevast hebben ontkend dat er sprake was van een gezagsrelatie, kunnen ze nu geen beroep doen op deze vorm van immuniteit. De strijders waren immers niet in dienst van een staat, zegt het OM.
Ook aan een ander belangrijk criterium, krijgstuchtelijk toezicht, is niet voldaan. “Wel zien we grootschalige schendingen van het oorlogsrecht, zoals standrechtelijke executies, martelingen, plunderingen en het plaatsen van verboden landmijnen, zei officier van justitie Ward Ferdinandusse.
Getuigen
Het OM vertelde dat de verdachten vooral zijn geïdentificeerd op basis van de getapte telefoongesprekken. Daarin gebruiken ze weliswaar verschillende namen, maar het OM heeft op basis van openbare bronnen en met behulp van getuigen rondom de verdachten kunnen vaststellen om wie het ging. Ook werd duidelijk hoe de hiërarchische verhoudingen waren: Girkin was duidelijk de hoogste man. Daaronder kwamen respectievelijk Doebinski, Poelatov en Chartsjenko.
Oleg Poelatov wordt als enige verdachte vertegenwoordigd door Nederlandse advocaten. Die hebben hem mede door de coronacrisis nog niet kunnen ontmoeten. Het Openbaar Ministerie vreest dat de rechtszaak daardoor vertraging kan oplopen.
Maar, zo zegt het OM, ook Poelatov zelf lijkt er niet veel werk van te maken. Officier van justitie Thijs Berger: “Poelatov heeft niet geprobeerd om met zijn raadslieden te communiceren over het dossier en heeft geen gebruik gemaakt van de mogelijkheden om zijn verdediging vorm te geven. Het lijkt de keuze van Poelatov om alleen oppervlakkig en via tussenpersonen contact te houden met zijn advocaten.”
Apart behandelen
Het OM meent dat de zaken van Girkin, Doebinski en Chartsjenko klaar zijn voor inhoudelijke behandeling in het najaar. Als de zaak-Poelatov meer tijd vergt, moet de rechtbank misschien beslissen die zaak apart te behandelen, suggereerde Berger.
“Het is geen onwil van Poelatov om niet met ons te communiceren”, reageerden zijn advocaten. “Wij willen dat niet, want het is niet veilig.” Ze doelen daarmee op het risico dat digitale communicatie kan worden afgeluisterd.
De verdediging stoort zich ook aan de toenemende druk: “We zijn in een trein gestapt met op kop het OM als stoomlocomotief en daarachter drie wagonnetjes met circa honderd OM-medewerkers. In wagon 4 zit de rechtbank en de advocaten in wagonnetje 5, dat pas vier maanden geleden is aangekoppeld. Die trein gaat steeds harder rijden, daarom trekken wij aan de handrem”, aldus advocaat Van Eijck.
De zitting wordt hervat op maandag 22 juni 2020. Dan zullen de advocaten van Poelatov vertellen welke onderzoekswensen zij hebben, alvorens de rechtszaak echt inhoudelijk kan worden behandeld.
Vlucht MH17 van Malaysia Airlines werd op 17 juli 2014 boven Oost-Oekraïne neergehaald door een uit Rusland afkomstige Buk-raket. In Oost-Oekraïne woedde destijds een hevige oorlog tussen Russisch-gezinde separatisten en regeringstroepen van Oekraïne. Vlucht MH17 was op weg van Amsterdam naar Kuala Lumpur en had 298 mensen aan boord. Onder hen waren 196 Nederlanders. Alle inzittenden kwamen om.
Telegraaf 10.06.2020 De vier verdachten die terechtstaan voor het neerschieten van vlucht MH17 in 2014, kunnen geen beroep doen op zogenoemde combattanten immuniteit. Dat zei officier van justitie Ward Ferdinandusse woensdag tijdens de derde dag van de uitleg van het Openbaar Ministerie over het onderzoek naar de ramp.
Combattanten immuniteit vrijwaart strijders in een gewapend conflict voor vervolging. Met die uitspraak nam Ferdinanusse alvast een voorschot op een verweer dat de advocaten van de Rus Oleg Poelatov wellicht gaan voeren. De raadslieden Sabine ten Doesschate en Boudewijn van Eijck denken dat Poelatov zich kan beroepen op die vorm van immuniteit.
Volgens officier Ferdinandusse moet er aan vijf voorwaarden zijn voldaan om te worden uitgezonderd van strafvervolging. Poelatov, de twee andere Russen Igor Girkin en Sergei Doebinski en de Oekraïner Leonid Ghartsjenko voldoen daar niet aan.
Zo moet er onder meer sprake zijn van een internationaal gewapend conflict, militairen van wie duidelijk is bij welke partij ze horen, er moet sprake zijn van een partij aan wie de strijders verantwoording moeten afleggen, er moet sprake zijn van een intern krijgsrechtelijk systeem en de strijders moeten zich houden aan de regels van het oorlogsrecht, vastgelegd in de Conventie van Geneve.
Of er sprake was van een internationaal gewapend conflict in Oost-Oekraïne is lastig vast te stellen, vond Ferdinandusse, maar het lijkt er wel op. Er werden strijders geworven en betaald door de Russische Federatie die ook wapens en materieel leverde en luchtsteun gaf.
’Debielen’
Maar of de strijders van de Ruslandgezinde Donetsk People’s Republic verantwoording moesten afleggen aan Rusland, hebben ze zelf steeds ontkend. In een brief aan de ’niet-geachte Nederlandse debielen’ schrijft Girkin op zijn Russische facebooksite dat hij ’een eigen staf’ had. ,,Mijn eigen. Die door mij persoonlijk werd geleid. Waarmee ik de gevechten tegen de Oekro-straftroepen leidde.”
Andere deelnemers aan de strijd zeiden in interviews dat ze vrijwilligers waren die aan niemand verantwoording aflegden en niet werden gestuurd door de Russische Federatie. Geen van de vier verdachten heeft tot nu toe een beroep gedaan op immuniteit.
Ook Poelatov zelf niet, die via zijn advocaten allang helderheid had kunnen geven over zijn status, aldus Ferdinandusse. ,,Anders is hij de eerste ter wereld die er pas na jaren achter komt dat hij al die tijd in het leger heeft gezeten”, merkte de officier cynisch op.
’Rule of violence’
Ook aan de voorwaarde dat strijders zich dienen te houden aan de regels van het internationaal oorlogsrecht, is volgens het OM niet voldaan. De Verenigde Naties concludeerde in een rapport dat de ’rule of law’ in Oost-Oekraïne had plaatsgemaakt voor de ’rule of violence’. DPR-strijders voerden een schrikbewind, niemand was veilig.
Mensen werden gemarteld, geïntimideerd en standrechtelijke geëxecuteerd. Alle regels van het oorlogsrecht werden met voeten getreden. Er is volgens het OM dan ook geen sprake van dat de vier verdachten zich kunnen beroepen op combattanten immuniteit.
AD 10.06.2020 Het Openbaar Ministerie heeft voorlopig geen andere verdachten van vliegramp MH17 in het vizier. Om de huidige vier te vervolgen, is volgens de aanklagers genoeg bewijs voorhanden.
Voordat hij zijn betoog afsteekt, waarschuwt officier van justitie Ward Ferdinandusse de aanwezigen in de rechtszaal: wie geen specialist in het oorlogs- en humanitair recht is, krijgt een taai stuk voorgeschoteld. En inderdaad, zijn verhandeling over de zogeheten ‘combattantenimmuniteit’, ‘krijgstuchtelijke systemen’ en ‘de Geneefse conventie’ is voor slechte slapers beslist het herlezen waard.
Toch is dit droge juridische gedeelte van cruciaal belang voor het MH17-proces. Onder bepaalde voorwaarden kunnen deelnemers aan een gewapend conflict namelijk een beroep doen op die combattantenimmuniteit. Dat betekent dat een andere staat ze niet mag vervolgen. Het zou een uitweg zijn voor Igor Girkin, Sergej Doebinski, Oleg Poelatov en Leonid Chartsjenko om strafvervolging in Nederland te ontlopen.
Martelingen en executies
Maar het Openbaar Ministerie komt tot de slotsom dat géén van de vier verdachten in aanmerking komt voor zo’n vrijbrief uit het MH17-proces. Want de immuniteit geldt alleen onder strikte voorwaarden.
Zo moeten deelnemers van het conflict handelen naar het oorlogsrecht en daar was in het bezette gebied in Oost-Oekraïne geen sprake van, stelt officier van justitie Ferdinandusse, die spreekt van ‘duizenden gevallen van plundering, vrijheidsberoving van burgers, martelingen, onmenselijke behandeling en executies van burgers en krijgsgevangenen’.
Meerdere leidinggevenden van de Volksrepubliek Donetsk, onder wie DNR-legerbevelhebber Igor Girkin, hebben toegegeven betrokken te zijn geweest bij standrechtelijke executies. Het MH17-onderzoek heeft informatie opgeleverd dat DNR-strijders gevangenen mishandelden, vernederden en martelden.
Zo werden ze bewerkt met messen en ijzeren staven en kregen elektrische schokken. Gruweldaden die je niet terugvindt in de internationale oorlogsafspraken van de Geneefse conventie.
Voorbedachten rade
Dus zegt het OM te kunnen overgaan tot het vervolgen van de vier verdachten voor het neerhalen van vlucht MH17, waarbij 298 passagiers omkwamen. Natuurlijk, er zijn nog genoeg vragen onbeantwoord over de vliegramp, zo geeft ook het OM aan. Zoals wie op de knop van de Buk-lanceerinstallatie drukte bijvoorbeeld. Maar die informatie is niet nodig om de opdrachtgevers te vervolgen, betoogt officier van justitie Thijs Berger.
Het is zelfs niet van belang dat de separatisten waarschijnlijk niet van plan waren een burgervliegtuig uit de lucht te schieten. ,,De voorbedachte raad bij moord is gericht op het doden van een ander, niet op de identiteit van de slachtoffers. Daarom is het ook mogelijk veroordeeld te worden voor de moord op een willekeurig slachtoffer.”
Wat het Openbaar Ministerie betreft moet er voortgang worden gemaakt in het proces en mogen de advocaten van Oleg Poelatov, die maandag om uitstel vroegen, niet te lang dralen. ,,Dat lijkt ons noodzakelijk om recht te doen aan de nabestaanden.”
AD 09.06.2020 In een urenlang betoog heeft het Openbaar Ministerie korte metten gemaakt met voornamelijk Russische pogingen het MH17-bewijsmateriaal te ondergraven.
Internet staat er vol mee: ‘bewijzen’ dat vlucht MH17 niet met een Bukraket uit de lucht is geschoten. Foto’s zouden onomstotelijk aantonen dat een explosie van binnenuit de Boeing 777 van Malaysia Airlines heeft opengereten. Anderen stellen dat een boordkanon van een jachtvliegtuig het vliegtuig heeft doorzeefd.
Op de tweede dag van de hervatting van het MH17-proces nam het OM de tijd om die alternatieve scenario’s, die niet zelden uit de koker van Rusland komen, onder de loep te nemen. Eén voor één fileerde het OM ze, om ze daarna met harde feiten te kunnen afserveren.
Direct na het neerstorten van MH17 waren separatisten nog ervan overtuigd dat ze een militair vrachtvliegtuig hadden neergehaald. Trots werden die berichten verspreid. Toen bleek dat het om een passagiersvliegtuig ging, sloeg de berichtgeving om en werden alternatieve scenario’s verspreid.
Zo beweerde Rusland vier dagen na de ramp op een persconferentie dat op radarbeelden een jachtvliegtuig is te zien vlakbij vlucht MH17, daarmee suggererend dat die de Boeing uit de lucht heeft geschoten. Maar in een uitgebreide analyse van radarbeelden komt het JIT tot de conclusie dat er geen jachtvliegtuig in de buurt te bespeuren viel.
Microfoons
Een explosie van binnenuit kan ook worden uitgesloten, zegt het OM. Microfoons in de cockpit hebben onhoorbaar kort, maar wel meetbaar, een explosie van buiten opgenomen. Bovendien zijn gesmolten glasdeeltjes van de cockpitruit gevonden in de lichamen van de piloten.
Met een stortvloed aan dit soort onderzoeksbevindingen maakt het OM korte metten met alle complottheorieën rond de MH17-ramp. Zo kan het OM zich morgen focussen op de enige toedracht die overeind blijft: een 27 jaar oude Bukraket die het passagiersvliegtuig met 298 passagiers neerhaalde.
NU 09.06.2020 Het Openbaar Ministerie (OM) heeft dinsdag op de tweede zittingsdag van deze week laten weten dat het nog niet heeft kunnen achterhalen met welke reden vlucht MH17 op 17 juli 2014 uit de lucht is geschoten. Het vermoeden is dat een militair vliegtuig het echte doelwit was.
“Natuurlijk is het wenselijk voor de nabestaanden meer duidelijkheid te krijgen over de aanleiding van het neerschieten van MH17”, stelden de officieren van justitie. Het staat vervolging van de vier verdachten in dit proces echter niet in de weg.
Volgens het OM zijn Igor Girkin, Sergey Dubinskiy, Oleg Pulatov en Leonid Kharchenko wel de aangewezen personen die duidelijkheid kunnen bieden over de reden van het neerhalen van MH17, maar zij hebben die tot op de dag van vandaag niet gegeven.
De officier voegde hieraan toe dat er nog altijd onderzoek loopt naar wie de bemanning was van de buk-TELAR die op 17 juli 2014 om 16.19 uur op de knop drukte en het toestel van Malaysia Airlines uit de lucht schoot.
Onderzoek naar Russische satellietbeelden. (Foto: LP)
OM verklaart uitkomst hoofdscenario neerhalen MH17
Op de zittingsdag werd wederom uitgebreid uit de doeken gedaan hoe men binnen het Joint Investigation Team (JIT) tot dit “hoofdscenario” is gekomen. Een scala aan radarbeelden, satellietgegevens, beeldmateriaal en getuigenverklaringen leiden tot de conclusie van het OM dat vanuit een landbouwveld bij Pervomaiskyi een buk-raket is afgevuurd op MH17.
Voor alternatieve scenario’s zoals een ontploffing van binnenuit, het neerhalen van MH17 door een gevechtsvliegtuig of het neerschieten van het toestel door de Oekraïense strijdkrachten zijn volgens het OM geen bewijzen gevonden of juist contra-indicaties.
Bewijzen voor deze scenario’s werden onder meer aangeleverd door Rusland, maar konden volgens de officieren weerlegd worden. Zo bleken aangeleverde satellietbeelden vanuit Rusland niet te kloppen en dat leidde tot herhaling van openlijke twijfels aan de intenties van de Russische Federatie.
Woensdag gaat het proces weer verder en zal er onder andere worden ingegaan op de rol van eerder genoemde verdachten. Ook wordt dan duidelijk waarom de verdachten volgens het OM geen zogenoemde combattanten-immuniteit toekomt.
MH17-proces gaat verder: dit weten we van de vier verdachten
RTL 09.06.2020 In het onderzoek naar de ramp met MH17 zijn ook alternatieve scenario’s onder de loep genomen, zoals een meteorietinslag, een aanval door een gevechtsvliegtuig of een explosie van binnenuit. Maar steeds kwam het onderzoeksteam terug op dezelfde conclusie. MH17 is vanaf de grond neergeschoten door een BUK-raket.
De inhoudelijke behandeling van de strafzaak is nog ver weg. Het Openbaar Ministerie heeft vandaag de hele dag toelichting gegeven op de stand van het onderzoek in een pro-formazitting.
Alternatieve scenario’s
Tijdens het onderzoek naar de ramp hebben verschillende getuigen beweerd dat MH17 werd neergeschoten door een Oekraïens gevechtsvliegtuig. Die verklaringen zijn zorgvuldig onderzocht, zegt het OM, maar uit het bewijs blijkt dat ze niet kunnen kloppen. De schade aan het wrak, afgeluisterde gesprekken en radarbeelden spreken die beweringen tegen.
Ook voor een explosie van binnenuit heeft het OM geen serieuze aanwijzingen kunnen vinden. Een Russische krant schreef na de ramp over een complot tussen de Amerikaanse CIA en de Nederlandse geheime dienst waarbij een bom aan boord zou zijn geplaatst. De manier waarop het wrak is geperforeerd en gedeukt wijst op een explosie van buiten, evenals roet aan de buitenkant van het vliegtuig. Verder werd materiaal van het vliegtuig aangetroffen in de lichamen van de piloten, wat eveneens wijst op een explosie buiten het vliegtuig.
Het internationale onderzoek naar de ramp is op verschillende manieren tegengewerkt door Rusland. Volgens het OM is Rusland niet te goeder trouw. Bewijsmateriaal zou zijn vervalst en getuigen geïnstrueerd of zelfs betaald in ruil voor valse verklaringen. Er werd door het OM gesproken over de ‘theoretische mogelijkheid’ dat radargegevens zijn vervalst en deskundigenrapporten zouden op zijn minst nogal wankel zijn.
“De reden dat er nu al zo uitvoerig wordt ingegaan op de verschillende mogelijkheden voor de ramp, is omdat het OM aan de rechtbank moet verantwoorden waarom ze zich tijdens de inhoudelijke behandeling op maar één scenario focussen. Namelijk het neerschieten van het vliegtuig met een BUK-raket”, zegt Marieke de Hoon, universitair docent internationaal recht aan de Vrije Universiteit. “Daarvoor moet het OM dan wel eerst aantonen dat het bewijs voor de andere scenario’s niet geloofwaardig is. En dat gebeurt nu.”
Uitzonderlijke zaak
De Hoon noemt de rechtszaak ‘uitzonderlijk’. “Zoiets hebben we nog niet eerder gemaakt. Denk aan de uitvoerige bespreking van de alternatieve scenario’s, maar ook de hoeveelheid en verscheidenheid aan video’s, audio, foto’s, reconstructies, satellietbeelden, radargegevens, documenten en voorwerpen.”
Bij de ramp met vlucht MH17 kwamen op 17 juli 2014 alle 298 inzittenden aan boord om het leven, onder wie 196 Nederlanders.
MSN 09.06.2020 Het Openbaar Ministerie (OM) heeft dinsdag op de tweede zittingsdag van deze week laten weten dat het nog niet heeft kunnen achterhalen met welke reden vlucht MH17 op 17 juli 2014 uit de lucht is geschoten. Het vermoeden is dat een militair vliegtuig het echte doelwit was.
“Natuurlijk is het wenselijk voor de nabestaanden meer duidelijkheid te krijgen over de aanleiding van het neerschieten van MH17”, stelden de officieren van justitie. Het staat vervolging van de vier verdachten in dit proces echter niet in de weg.
Volgens het OM zijn Igor Girkin, Sergey Dubinskiy, Oleg Pulatov en Leonid Kharchenko wel de aangewezen personen die duidelijkheid kunnen bieden over de reden van het neerhalen van MH17, maar zij hebben die tot op de dag van vandaag niet gegeven.
De officier voegde hieraan toe dat er nog altijd onderzoek loopt naar wie de bemanning was van de buk-TELAR die op 17 juli 2014 om 16.19 uur op de knop drukten en het toestel van Malaysia Airlines uit de lucht schoten.
Onderzoek naar Russische satellietbeelden. (Foto: LP)
OM verklaart uitkomst hoofdscenario neerhalen MH17
Op de zittingsdag werd wederom uitgebreid uit de doeken gedaan hoe men binnen het Joint Investigation Team (JIT) tot dit “hoofdscenario” is gekomen. Een scala aan radarbeelden, satellietgegevens, beeldmateriaal en getuigenverklaringen leiden tot de conclusie van het OM dat vanuit een landbouwveld bij Pervomaiskyi een buk-raket is afgevuurd op MH17.
Voor alternatieve scenario’s zoals een ontploffing van binnenuit, het neerhalen van MH17 door een gevechtsvliegtuig of het neerschieten van het toestel door de Oekraïense strijdkrachten zijn volgens het OM geen bewijzen gevonden of juist contra-indicaties.
Bewijzen voor deze scenario’s werden onder meer aangeleverd door Rusland, maar konden volgens de officieren weerlegd worden. Zo bleken aangeleverde satellietbeelden vanuit Rusland niet te kloppen en dat leidde tot herhaling van openlijke twijfels aan de intenties van de Russische Federatie.
Woensdag gaat het proces weer verder en zal er onder andere worden ingegaan op de rol van eerder genoemde verdachten en zal het OM duidelijk maken waarom zij volgens hen geen zogenoemde combattanten-immuniteit toekomt.
RTL 08.06.2020 Deze week is het MH17-proces hervat. Ria van der Steen, die haar vader en stiefmoeder bij de ramp verloor, volgt de zaak op de voet. Voor RTL Nieuws houdt ze een blog bij. Dit is de vierde in de serie. “Ik zie van alles voor me wat ik niet wil zien.”
Vandaag was de eerste dag van het tweede blok zittingen. Toen ik gisteren even stilstond bij de rechtszaak merkte ik wel dat het anders voelde dan de vorige keren.
Toen zat ik met verschillende emoties en reed haast euforisch naar de rechtbank. Ik voel me nu gelaten. Ik denk te weten wat me te wachten staat: een monoloog van de verdediging om aan te geven dat ze meer tijd nodig hebben.
Ik kom aan om iets voor 09.00 uur. Het is stil. Weinig auto’s, geen pers, geen mensen. Lekker rustig. Vandaag hebben nabestaanden een andere plek binnen het gebouw om gezamenlijk de zitting te volgen, namelijk op het balkon.
Het is een tribune. Op de stoelen staan rode kruisen. We zitten meer dan 1,5 meter van elkaar vandaan.
Ik zit onderaan bij het raam. Ik kijk zo op de rechters, officieren en de advocaten van de verdediging. Het is wel een vreemd gezicht, al die schotten tussen de rechters en officieren.
De voorzitter trapt af en geeft een samenvatting van hetgeen is gezegd of afgesproken in het eerst blok. Het is goed te volgen.
Dan krijgt de verdediging het woord. Ik ga nog verder voorover zitten zodat ik ze nét kan zien. Bijna met mijn neus tegen het glas. Wanneer heb ik dat voor het laatst gedaan? Ik vraag het mij af.
Mijn voorspelling komt uit. De verdediging voert tijd, capaciteit, complexiteit, benodigde juridische en technische deskundigheid, taalbarrière en het niet fysiek contact kunnen hebben met hun cliënt op, als reden dat ze meer tijd nodig hebben.
De reactie van het OM hierop doet me deugd; de argumenten worden in ieder geval deels tegengesproken en dat gaat niet met een glimlach. Die heb ik nu wel.
“Sommige onderdelen zijn pijnlijk om te zien.”
De glimlach verdwijnt even later weer. We zijn inmiddels bij de toelichting van het OM op de onderzoeken die zijn gedaan. De toelichting wordt ondersteund met beeldmateriaal. Sommige onderdelen zijn pijnlijk om te zien.
Foto’s van testexplosies, vliegtuigwrakstukken, plattegronden, een koffer, ik kan ze hebben. Maar dan… een foto van forensisch onderzoek, met een toelichting die zó beeldend is dat ik van alles voor me zie. Ik zie dingen voor me die ik niet wil zien en sluit even mijn ogen.
Ik voel me ineens ver weg en denk aan het moment dat ik de koffer van mijn vader terugkreeg. Leeg, maar het bracht hém weer even dichtbij. Net als nu, maar dit keer voelt het anders.
Het OM deelde onder andere beelden van tests met exploderende BUK-raket
NOS 08.06.2020 Bij een nieuwe zitting in het MH17-proces heeft het Openbaar Ministerie uiteengezet hoe uitgebreid het MH17-onderzoek de afgelopen jaren is geweest. Tot en met een raketontploffingstest aan toe.
Nieuw bewijs presenteerde het OM vandaag niet. Opnieuw wezen officieren van justitie op de tegenwerking van Rusland: zo zou het land mensen hebben betaald om vals bewijsmateriaal te verspreiden.
Het OM toonde beelden van de test. Op een grasvlakte in Oekraïne worden in het najaar van 2016 twee Buk-raketten tot ontploffing gebracht. Hogesnelheidscamera’s registreerden hoe metalen deeltjes zich in de aluminium platen boorden die naast de raket waren opgesteld.
De test werd uitgevoerd in opdracht van het Joint Investigation Team (JIT), het internationale politie- en justitieteam dat onderzoek doet naar het neerhalen van vlucht MH17. De rechercheurs wilden weten welke impact een Buk-raket heeft op het materiaal waar ook vliegtuigen van worden gemaakt.
De test met Buk-raketten in Oekraïne was bedoeld om het doorboorde metaal te kunnen vergelijken met de “kraters en perforaties” op de wrakstukken van MH17. Ze bleken sterk overeen te komen. Voor het JIT wéér een aanwijzing dat het vliegtuig inderdaad is neergeschoten met een Buk-raket en er bijvoorbeeld geen explosie aan boord is geweest.
JIT testte hoe Buk-raketten ontploffen voor MH17-onderzoek
Het vliegtuig van Malaysia Airlines werd in 2014 neergeschoten boven oorlogsgebied. In Oost-Oekraïne werd toen gevochten tussen het Oekraïense leger en verschillende gewapende groepen.
Deze separatisten bestonden volgens het OM voor een groot deel uit Russen. Van de vier verdachten in het MH17-proces zijn er ook drie Russisch. De vier worden verdacht van het neerschieten van het vliegtuig boven Oekraïne in 2014 en de moord op alle 298 inzittenden.
Aan de hand van de rakettest in Oekraïne en de gaten en inslagen die zijn teruggevonden op de MH17, zijn berekeningen gemaakt om te bepalen vanaf waar de Buk is afgevuurd. Zo kwam het JIT uit midden in rebellengebied.
Omdat het te gevaarlijk was om op de rampplek forensisch onderzoek te doen, zijn de brokstukken later in Nederland onderzocht, net als de lichamen van de slachtoffers en hun bagage. In totaal zijn 370 aangetroffen metaaldeeltjes vergeleken met onderdelen van Buk-raketten, waardoor het JIT ook kon vaststellen welk type is gebruikt.
Bagage en lichamen MH17-slachtoffers uitvoerig onderzocht
Het OM ging ook in op de afgeluisterde gesprekken van de Oekraïense geheime dienst die in de zaak als bewijs dienen. Er is geen aanwijzing dat die gemanipuleerd zijn, zei de officier van justitie. Onder andere op basis van zendmastgegevens concludeert het OM juist dat ze authentiek zijn.
Ander bewijs, zoals foto’s en video’s, is steeds beoordeeld op echtheid. Verder heeft het OM getuigen verhoord, van wie een aantal om veiligheidsredenen anoniem blijft. In één geval blijkt een procedurele fout gemaakt. Die verklaring mag niet langer worden gebruikt.
Ook de advocaten van verdachte Oleg Poelatov kwamen vandaag aan het woord. Zij vroegen meer tijd om zich voor te bereiden op de zaak. Zij zeiden slechts sporadisch contact te hebben gehad met hun cliënt. Door de coronamaatregelen konden ze niet naar Rusland om het dossier met hem te bespreken.
Later deze maand zal de verdediging toelichten welk onderzoek nog nodig is. De komende dagen zal het OM verder schetsen waarom een aanval met een Buk-raket het meest waarschijnlijk is en hoe het rechercheonderzoek naar de vier verdachten heeft geleid.
Eerder hebben Nederlandse onderzoekers in Finland al Buk-raketten getest voor het MH17-onderzoek.
NU 08.06.2020 De advocaten van Oleg Pulatov, een van de mannen die terechtstaat in het MH17-proces, hebben maandag hun zorgen uitgesproken over de moeizaam verlopende voorbereiding op de rechtszaak. Dit is een gevolg van het de coronacrisis en de complexiteit van het dossier.
Advocaat Sabine ten Doesschate hield de rechtbank voor dat zij sinds maart van dit jaar slechts beperkt contact hebben gehad met hun cliënt.
Pulatov bevindt zich in Rusland. De verdediging bestaat naast Ten Doesschate uit advocaat en kantoorgenoot Boudewijn van Eijck. Het was de bedoeling om naar Rusland af te reizen, maar door reisbeperkingen opgelegd als gevolg van de coronacrisis bleek dit niet mogelijk.
Met diezelfde reden is het niet gelukt om internationale experts te horen. Daarnaast zorgt de complexiteit van het dossier dat 41.000 pagina’s beslaat voor extra vertraging.
Verdediging twijfelt over ontvankelijkheid OM
De verdediging weet dan ook niet of het gaat bepleiten dat het Openbaar Ministerie (OM) niet-ontvankelijk moet worden verklaard in de vervolging van Pulatov. Mogelijk komt de man die aan de kant van de pro-Russische separatisten vocht in Oost-Oekraïne, immuniteit toe omdat handelingen van een militair vallen onder het oorlogsrecht.
Het OM heeft al duidelijk gemaakt dat er geen sprake was van een rechtmatige militaire actie. De advocaten van Pulatov zeggen meer tijd nodig te hebben om dit te onderzoeken.
De advocaten hopen op 22 juni alsnog met enkele onderzoekswensen te kunnen komen. Zij willen eerst het verhaal van het OM horen, zodat zij hun verzoeken daarop kunnen baseren.
MH17-proces gaat verder: de vier verdachten
OM bespreekt gedetailleerd verloop van onderzoek
De officieren van justitie gebruiken de komende zittingsdagen namelijk voor een toelichting op het onderzoek dat is verricht naar het de ramp met het toestel van Malaysia Airlines in juli 2014.
In een gedetailleerde omschrijving vertelden de officieren dat er is gekeken naar alternatieve scenario’s, zoals een ontploffing van binnenuit of het neerhalen van het toestel door een ander vliegtuig ten opzichte van het neerhalen van MH17 door een buk-raket.
Het OM gaat uit van het laatste scenario, maar bewaart de bespreking van de conclusies voor de inhoudelijke behandeling. Het is nog niet bekend wanneer die plaats gaat vinden.
De schade aan een deel van het toestel van MH17. (Foto: LP)
RTL 08.06.2020 De advocaten van MH17-verdachte Oleg Poelatov zijn nog lang niet klaar met het bestuderen van het omvangrijke onderzoeksdossier. Verder hebben ze nog maar nauwelijks met hun cliënt kunnen spreken door de coronamaatregelen, zei advocate Sabine ten Doesschate vandaag in de extra beveiligde rechtbank van Schiphol.
Het onderzoeksdossier telt inmiddels ruim 40.000 pagina’s. Het Openbaar Ministerie (OM) heeft ruim zes jaar de tijd gehad om dat tot zich te nemen, de advocaten van Poelatov moeten van ver komen. “Wij hebben drie maanden gekregen sinds de vorige zitting”, zei Ten Doesschate. Ze vroeg de rechtbank om extra tijd voor het indienen van onderzoekswensen namens de verdediging.
Contact op afstand is geen optie
Vanwege de coronacrisis is het voor de verdediging nog niet mogelijk geweest om Poelatov te ontmoeten, zei Ten Doesschate. De maatregelen maken het onmogelijk om naar Rusland te reizen. Voor de advocaten van Poelatov is contact via telefoon of internet geen optie. “Voordat je goed contact kunt hebben, over zaken die gevoelig liggen, moet je een bepaalde relatie opbouwen met elkaar. Dat is op die manier niet mogelijk”, zei Ten Doesschate.
Het Openbaar Ministerie besprak vanmiddag enkele onderdelen uit het onderzoek naar de ramp, zoals de oorzaak. Er is onderzoek gedaan naar alternatieve scenario’s zoals een explosie van binnenuit of een aanval door een gevechtsvliegtuig, maar voor het OM staat vast dat het vliegtuig is neergeschoten met een BUK-raket.
In het onderzoek naar de ramp zijn in 2016 onder meer tests gedaan met een vergelijkbaar projectiel. De beelden daarvan werden getoond in de rechtszaal.
OM deelt beelden van tests met exploderende BUK-raket
Vier mannen zijn aangeklaagd voor het neerhalen van het vliegtuig van Malaysia Airlines boven het oosten van Oekraïne. Behalve Poelatov zijn dat Igor Girkin, Sergej Doebinski en Leonid Chartsjenko.
Vlucht MH17 van Malaysia Airlines werd op 17 juli 2014 uit de lucht geschoten. Alle 298 inzittenden, onder wie 196 Nederlanders, kwamen daarbij om het leven.
AD 08.06.2020 Op het Justitieel Complex Schiphol begon vanochtend het derde zittingsblok van het monsterproces rond het neerhalen van vlucht MH17, nu bijna zes jaar geleden. De rechtbank bekijkt onder meer hoe de zaak de komende tijd verdergaat. Dit blok loopt tot begin juli. De advocaat van een MH17-verdachte zei in de rechtszaal een kennisachterstand van zes jaar te hebben van het strafdossier.
Voor de zaak zijn diverse datareeksen gereserveerd, tot en met maart volgend jaar. De kans is echter groot dat de strafzaak, die op 9 maart begon, langer gaat duren. Het strafdossier omvat nu al meer dan 36.000 pagina’s. Drie Russen en een Oekraïner zijn aangeklaagd, maar geen van hen is in de rechtszaal aanwezig.
Vanaf vandaag krijgen de advocaten van Oleg Poelatov, de enige van de vier verdachten die zich door advocaten laat bijstaan tijdens het proces, de kans om te reageren op verzoeken die het Openbaar Ministerie afgelopen maart heeft gedaan. Justitie had onder meer gevraagd om het horen van getuigen en deskundigen om meer te kunnen vertellen over tapgesprekken en beeldmateriaal.
De advocaat van Poelatov noemde het vanochtend ‘een illusie’ om te denken dat het verdedigingsteam het omvangrijke dossier in de strafzaak heeft kunnen voorbereiden. ,,Het Openbaar Ministerie doet al zes jaar onderzoek. Wij hebben drie maanden gekregen sinds de vorige zitting”, zei advocaat Sabine ten Doesschate.
De coronacrisis heeft veel roet in het eten gegooid bij de voorbereiding, aldus Ten Doesschate. Contact met Poelatov is de afgelopen tijd niet mogelijk geweest. ,,Wij waren na de vorige zittingen, begin maart, van plan om ongeveer twee weken naar Rusland te gaan. Dat kon door de lockdown niet doorgaan.” Meer dan oppervlakkig contact, via tussenpersonen, is volgens haar de afgelopen tijd niet mogelijk geweest.
Officier van justitie Dedy Woei-A-Tsoi snapt de grote behoefte aan informatie over wat er met vlucht MH17 is gebeurd.
Vaart in proces blijven
De rechtbank hervatte vandaag op het Justitieel Complex Schiphol de strafzaak, de vorige zittingen waren in maart. Tijdens dit zittingsblok is het onder meer de bedoeling dat de verdediging met onderzoekswensen komt. Ten Doesschate gaf de rechtbank aan daar zo goed mogelijk gehoor aan te geven, maar ze wil ook na dit blok de mogelijkheid nog hebben. Het Openbaar Ministerie vindt dat de vaart in het proces moet blijven.
De komende dagen geeft het OM een toelichting op het opsporingsonderzoek, zoals het forensisch onderzoek en de analyse van telecomgegevens in de regio. Het onderzoek is voor een groot deel afgerond.
Volgens justitie is vlucht MH17 van Malaysia Airlines op 17 juli 2014 met een Buk-raket uit de lucht geschoten boven Oost-Oekraïne. Daar woedde op dat moment een oorlog. Alle 298 inzittenden, onder wie veel Nederlanders, kwamen daarbij om het leven. De afgelopen jaren presenteerde het internationale onderzoeksteam (Joint Investigation Team) al een aantal keer de onderzoeksbevindingen.
Vier mannen zijn aangeklaagd voor het neerhalen van het vliegtuig van Malaysia Airlines boven het oosten van Oekraïne. De Rus Poelatov heeft een advocatenteam naar Nederland gestuurd. De andere drie hebben niets laten horen. Het gaat om Igor Girkin, Sergey Dubinsky en Leonid Kharchenko.
Vlucht MH17 van Malaysia Airlines werd op 17 juli 2014 met een Buk-raket uit de lucht geschoten. Alle 298 inzittenden, onder wie veel Nederlanders, kwamen daarbij om het leven.
In het derde zittingsblok van het MH17-proces werden maandag beelden vertoond van forensisch onderzoek van bagage van slachtoffers.
Lees hier de tweets van onze verslaggever Koen Voskuil. Tweets door @KoenVoskuil
Telegraaf 08.06.2020 Ze vroegen en kregen drie maanden de tijd om het dossier van 40.000 pagina’s over de ramp met vlucht MH17 te lezen, maar de advocaten van verdachte Oleg Poelatov hebben veel meer tijd nodig.
De coronacrisis en de omogelijkheid om naar Rusland te vliegen voor overleg met hun cliënt spelen de verdediging van de enige verdachte die zich door raadslieden laat bijstaan parten. Dat bleek maandag tijdens de hervatting van het mega-strafproces in het Justititeel Complex Schiphol. De andere drie verdachten, de Russen Igor Girkin en Sergei Doebinski en de Oekraïner Leonid Ghartsjenko waren daar evenals tijdens het eerste zittingsblok in maart, niet bij.
Volgens advocate Sabine ten Doesschate is het vanwege de coronabeperkingen niet mogelijk om naar Rusland te vliegen om persoonlijk met Poelatov te kunnen overleggen over de aantijgingen en over onderzoekswensen. Het opbouwen van een vertrouwensband is eveneens onmogelijk.
Dat is wel nodig, aldus Ten Doesschate. Poelatov wordt voor ernstige feiten vervolgd door een land dat volgens de Russische autoriteiten desinformatie verspreid, door advocaten die uit dat land komen en die hij niet kent.
Het Openbaar Ministerie toonde geen enkel begrip. Dat er slechts oppervlakkig contact via tussenpersonen is geweest tussen de advocaten en de Rus, is volgens officier van justitie Ward Ferdinandusse „een keus van Poelatov.” Hij benadrukte het belang van een voortvarende procesgang over vlucht MH17, die 6 jaar geleden met 298 mensen aan boord boven Oekraïne werd neergeschoten.
Daarmee gaat Ferdinandusse volgens de verdediging wel erg makkelijk voorbij aan wat het OM zelf nog zei in maart. Toen meldden de officieren dat er van de kant van Rusland sprake is van „een klassieke en cynische desinformatiecampagne die nu al 5 jaar duurt en waarvan we het einde nog niet hebben gezien.” En ook zou sprake zijn geweest van hackpogingen en het afluisteren van vertrouwelijke gesprekken.
Communiceren met Poelatov via de de telefoon of Skype vinden de advocaten Ten Doesschate en Boudewijn van Eijck daarom geen optie. „Je weet nooit wie er meeluistert.” Telefonisch overleg wordt ook bemoeilijkt doordat Poelatov alleen Russisch spreekt, en nuances door gezichtsuitdrukkingen en gebaren zo gaan. Poelatov beschikt bovendien slechts over een vertaalde samenvatting van 150 pagina’s van de 40.000 pagina’s strafdossier. „Het is ondoenlijk om een dossier van die omvang en dit kaliber via de telefoon te bespreken.”
Ook zeggen de advocaten vanwege de coronabeperkingen deskundigen in het buitenland niet te kunnen raadplegen over het dossier.
De advocaten maakten al wel duidelijk vragen te willen stellen over de vraag of Poelatov mogelijk een beroep kan doen op immuniteit voor ’combattanten’ die tijdens een gewapend conflict oorlogshandelingen verrichten. Ook vragen ze zich af of Nederland wel het recht heeft om de vier verdachten te vervolgen, omdat het toestel neerstortte in Oekraïne.
In maart wierpen Ten Doesschate en Van Eijck al de kwestie op van het niet sluiten van het luchtruim door Oekraïne en hun vermoeden dat dat element niet is onderzocht, omdat het land deel uitmaakt van het Joined Investigation Team. In de week van 22 juni zullen ze de onderzoekswensen die ze tot nu toe hebben op tafel leggen. „We zullen niet terughoudend zijn”, kondigde Ten Doesschate aan.
Maandagmorgen werd ook bekend dat de verklaring van 1 getuige die anoniem blijft vanwege zijn veiligheid, mogelijk uit het dossier wordt gehaald. De verklaring ging over een verdachte die niet met naam en toenaam werd aangeduid. Poelatov heeft daardoor niet de mogelijkheid gekregen om erop te reageren. De verklaringen van 12 andere anonieme bedreigde getuigen mogen wel worden gebruikt, zo oordeelde de rechtbank Den Haag in april.
De coronacrisis en de omogelijkheid om naar Rusland te vliegen voor overleg met hun cliënt spelen de verdediging van de enige verdachte die zich door raadslieden laat bijstaan parten. Dat bleek maandag tijdens de hervatting van het mega-strafproces in het Justititeel Complex Schiphol. De andere drie verdachten, de Russen Igor Girkin en Sergei Doebinski en de Oekraïner Leonid Ghartsjenko waren daar evenals tijdens het eerste zittingsblok in maart, niet bij.
Volgens advocate Sabine ten Doesschate is het vanwege de coronabeperkingen niet mogelijk om naar Rusland te vliegen om persoonlijk met Poelatov te kunnen overleggen over de aantijgingen en over onderzoekswensen. Het opbouwen van een vertrouwensband is eveneens onmogelijk.
Dat is wel nodig, aldus Ten Doesschate. Poelatov wordt voor ernstige feiten vervolgd door een land dat volgens de Russische autoriteiten desinformatie verspreid, door advocaten die uit dat land komen en die hij niet kent.
Het Openbaar Ministerie toonde geen enkel begrip. Dat er slechts oppervlakkig contact via tussenpersonen is geweest tussen de advocaten en de Rus, is volgens officier van justitie Ward Ferdinandusse „een keus van Poelatov.” Hij benadrukte het belang van een voortvarende procesgang over vlucht MH17, die 6 jaar geleden met 298 mensen aan boord boven Oekraïne werd neergeschoten.
Daarmee gaat Ferdinandusse volgens de verdediging wel erg makkelijk voorbij aan wat het OM zelf nog zei in maart. Toen meldden de officieren dat er van de kant van Rusland sprake is van „een klassieke en cynische desinformatiecampagne die nu al 5 jaar duurt en waarvan we het einde nog niet hebben gezien.” En ook zou sprake zijn geweest van hackpogingen en het afluisteren van vertrouwelijke gesprekken.
Communiceren met Poelatov via de de telefoon of Skype vinden de advocaten Ten Doesschate en Boudewijn van Eijck daarom geen optie. „Je weet nooit wie er meeluistert.” Telefonisch overleg wordt ook bemoeilijkt doordat Poelatov alleen Russisch spreekt, en nuances door gezichtsuitdrukkingen en gebaren zo gaan.
Poelatov beschikt bovendien slechts over een vertaalde samenvatting van 150 pagina’s van de 40.000 pagina’s strafdossier. „Het is ondoenlijk om een dossier van die omvang en dit kaliber via de telefoon te bespreken.”
Ook zeggen de advocaten vanwege de coronabeperkingen deskundigen in het buitenland niet te kunnen raadplegen over het dossier.
De advocaten maakten al wel duidelijk vragen te willen stellen over de vraag of Poelatov mogelijk een beroep kan doen op immuniteit voor ’combattanten’ die tijdens een gewapend conflict oorlogshandelingen verrichten. Ook vragen ze zich af of Nederland wel het recht heeft om de vier verdachten te vervolgen, omdat het toestel neerstortte in Oekraïne.
In maart wierpen Ten Doesschate en Van Eijck al de kwestie op van het niet sluiten van het luchtruim door Oekraïne en hun vermoeden dat dat element niet is onderzocht, omdat het land deel uitmaakt van het Joined Investigation Team. In de week van 22 juni zullen ze de onderzoekswensen die ze tot nu toe hebben op tafel leggen. „We zullen niet terughoudend zijn”, kondigde Ten Doesschate aan.
Maandagmorgen werd ook bekend dat de verklaring van 1 getuige die anoniem blijft vanwege zijn veiligheid, mogelijk uit het dossier wordt gehaald. De verklaring ging over een verdachte die niet met naam en toenaam werd aangeduid. Poelatov heeft daardoor niet de mogelijkheid gekregen om erop te reageren. De verklaringen van 12 andere anonieme bedreigde getuigen mogen wel worden gebruikt, zo oordeelde de rechtbank Den Haag in april.
Lees de tweets van verslaggever Saskia Belleman hier terug; Tweets by @SaskiaBelleman
NOS 08.06.2020 Nadat het enkele maanden had stilgelegen, is vanochtend bij de rechtbank op Schiphol het MH17-proces verder gegaan. In maart werd het uitgesteld om de verdediging in staat te stellen zich in het dossier in te lezen. De rechtbank wees er toen op dat het Openbaar Ministerie “een enorme voorsprong” had qua dossierkennis. Op die achterstand hamerde de verdediging vanochtend, zoals ze dat in de aanloop naar vandaag in de media ook al had gedaan.
De advocaten, Boudewijn van Eijck en Sabine ten Doesschate, verklaarden dat ze zich nog niet goed genoeg hebben kunnen voorbereiden op de zaak. Deels heeft dat te maken met tijdgebrek: de advocaten moesten het ruim 40.000 pagina’s tellende dossier in een paar maanden tijd lezen.
Dat is niet gelukt, zei Ten Doesschate. “Het is ingewikkelde materie. Je hebt soms technische deskundigheid nodig, zoals welke munitiedeeltjes van welk wapen afkomstig kunnen zijn, hoe radarsystemen werken of van welk type raket een rookspoor af kan komen.”
Sporadisch contact met cliënt
Ook de uitbraak van het coronavirus werkte belemmerend. Zo konden ze niet naar Rusland om het dossier met hun cliënt, de Rus Oleg Poelatov, te bespreken. Op afstand communiceren is volgens de verdediging niet te doen. Een tolk moet alles vertalen en het zou ook niet veilig zijn om vertrouwelijke informatie telefonisch te bespreken.
Ze hebben dan ook maar sporadisch contact gehad met Poelatov, die destijds plaatsvervangend hoofd van de inlichtingendienst van de rebellenrepubliek Donetsk was.
Het lijstje met punten dat volgens de advocaten nog onderzocht moet worden, is dan ook verre van compleet. Ze weten ook nog niet of ze de rechtbank gaan vragen het Openbaar Ministerie niet-ontvankelijk te verklaren, nog voor de zaak goed en wel begonnen is.
De advocaten zeiden zo’n verzoek te overwegen, omdat de verdachte destijds in een militaire strijd verwikkeld was en om die reden mogelijk helemaal niet vervolgd zou kunnen worden. Nu is het volgens de advocaten te vroeg om in te gaan op eventuele immuniteit, omdat nog niet duidelijk is wat de rol van Poelatov precies was.
De advocaten Boudewijn van Eijck en Sabine ten Doesschate ANP
Vanmiddag zal het OM meer inzicht geven in het onderzoek naar de vier verdachten die nu terechtstaan. De rechtbank wil ook graag weten of het OM nog andere verdachten op het oog heeft. Tegen 12.00 uur werd de zitting geschorst, om 13.00 uur gaat het verder.
Normaal gesproken wordt een strafdossier maar kort besproken als de verdachten er zelf niet bij zijn, zoals in deze zaak. Toch vindt de rechtbank dat het dossier nu uitgebreid besproken moet worden, vanwege de grote belangstelling voor het MH17-proces.
Vanwege het coronavirus zijn er in de rechtszaal overigens maatregelen genomen. De rechters, griffiers en officieren van justitie in de zaal zijn individueel gescheiden met plastic schotten tussen hen in. Het is er nu een stuk rustiger dan in maart, zegt verslaggever Remco Andringa. In het perscentrum, met werkplekken voor honderden journalisten, mogen maximaal dertig mensen naar binnen.
“Ook in de zittingszaal is het aantal plaatsen zeer beperkt. Een klein groepje nabestaanden mag de zaak op Schiphol bijwonen op de voor hen vrijgehouden publieke tribune. Verder is het proces helemaal online te volgen.”
Poelatovs advocaten zeiden in de aanloop naar vandaag al dat de coronamaatregelen hun voorbereidingen in de weg hebben gestaan. “Iedereen wil natuurlijk dat dit proces zo snel mogelijk zijn beloop krijgt, dat willen wij ook, maar we moeten nu helaas concluderen dat dat absoluut niet mogelijk is en dat dat toch tot veel vertraging zal gaan leiden”, zei advocaat Boudewijn van Eijck tegen Nieuwsuur.
Anoniem
De kans dat Poelatov zelf naar Nederland komt lijkt erg klein. Rusland zal daar niet aan meewerken, ook omdat er nog een apart proces tegen Rusland loopt.
Los van wat de verdediging de komende dagen te berde zal brengen, zal het OM voort willen maken. Justitie zal een toelichting geven op de onderzoeken die tot nu toe zijn gedaan naar bijvoorbeeld foto’s, video’s en satellietbeelden.
MSN 08.06.2020 Op het Justitieel Complex Schiphol begint maandag 08.06.2020 het derde zittingsblok van het monsterproces rond het neerhalen van vlucht MH17, nu bijna zes jaar geleden. De rechtbank bekijkt onder meer hoe de zaak de komende tijd verdergaat. Dit blok loopt tot begin juli.
Voor de zaak zijn diverse datareeksen gereserveerd, tot en met maart volgend jaar. De kans is echter groot dat de strafzaak, die op 9 maart begon, langer gaat duren. Het strafdossier omvat nu al meer dan 36.000 pagina’s.
Vanaf maandag krijgen de advocaten van Oleg Poelatov – de enige van de vier verdachten die zich door advocaten laat bijstaan tijdens het proces – de kans om te reageren op verzoeken die het Openbaar Ministerie afgelopen maart heeft gedaan. Justitie had onder meer gevraagd om het horen van getuigen en deskundigen om meer te kunnen vertellen over tapgesprekken en beeldmateriaal.
Vier mannen zijn aangeklaagd voor het neerhalen van het vliegtuig van Malaysia Airlines boven het oosten van Oekraïne. De Rus Poelatov heeft een advocatenteam naar Nederland gestuurd. De andere drie hebben niets laten horen. Het gaat om Igor Girkin, Sergey Dubinsky en Leonid Kharchenko.
Vlucht MH17 van Malaysia Airlines werd op 17 juli 2014 met een Buk-raket uit de lucht geschoten. Alle 298 inzittenden, onder wie veel Nederlanders, kwamen daarbij om het leven.
Tweede Kamerlid Selçuk Öztürkstapt per direct op als voorzitter van de partij DENK. Dat heeft hij vandaag 06.06.2020 bekendgemaakt op een ledenraadpleging van zijn partij. Zijn positie stond al langere tijd onder druk door flinke onenigheid binnen de partij. Ook secretaris Zahir Rana treedt terug uit het bestuur van Denk.
Het opstappen van Öztürk lijkt het voorlopige slotstuk van maandenlang gedoe bij de partij. De drie Kamerleden gingen lange tijd ruziënd over straat. Tot half mei 2020, toen de strijdbijl werd begraven.
Daar was nogal wat aan vooraf gegaan. Het begon in maart 2020 toen Tunahan Kuzu ineens stopte als partijleider. Al snel werd duidelijk dat hij intern onder druk was gezet na een buitenrechtelijke affaire met een vrijwilligster van de partij, die hem betichtte van grensoverschrijdend gedrag.
Kuzu beschuldigde daarop zijn mede-Kamerlid en partijvoorzitter Öztürk van broedermoord om hem uit te partij te werken. Daarop verscheen het derde Kamerlid Farid Azarkan ten tonele die het partijbestuur -met daarin Öztürk – opriep om af te treden.
Het inmiddels nog maar twee koppige bestuur reageerde daarop door Azarkan als lid van de partij te royeren. Dat werd door een beroepscommissie van de partij teruggedraaid.
De afgelopen tijd maakten Kuzu en Öztürk beiden bekend na de Tweede Kamerverkiezingen van volgend jaar niet terug te zullen keren in de Tweede Kamer.
In zijn afscheidsspeech zei vertrekkend partijvoorzitter Öztürk: “Mensen komen en gaan, maar het gedachtegoed van Denk zal altijd blijven bestaan.”
“Na 25 jaar maatschappelijke betrokkenheid breekt er een moment aan dat je gezin vraagt om jouw rol te herzien”, verklaart Öztürk. “Ik ben verheugd dat ik mijn voorzitterschap met opgeheven hoofd en een goed gevoel kan overdragen aan de nieuwe lichting.”
Öztürk maakte aan alle leden excuses voor de gebeurtenissen van de afgelopen tijd, waarin de top van de partij aldoor ruziënd in de publiciteit kwam. Öztürk blijft nog wel Kamerlid namens Denk, tot de verkiezingen van maart 2021. Er is nu een tijdelijk bestuur aangesteld.
Öztürk heeft Denk vijf jaar geleden samen met Tuhanan Kuzu opgericht, toen ze samen uit de PvdA stapten “We stonden er vijf jaar geleden alleen voor, Kuzu en ik, toen we uit de Partij van de Arbeid stapten.
Maar ik ben trots op alles wat we hebben bereikt. We hebben nu duizenden leden. We kregen van een kwart miljoen mensen het vertrouwen en dat blijven we waarmaken”. Sommige leden zeiden voorafgaand aan de bijeenkomst te hopen op het vertrek van Öztürk.
AD 08.06.2020
Onderzoek
Er komt alsnog een gedegen onafhankelijkonderzoek’ naar eventuele integriteitsschendingen en een interne machtsstrijd binnen de organisatie van Denk. Dat hebben de leden beslist, blijkt uit een besluitenlijst van moties die zaterdag 06.06.2020 op de ledenvergadering zijn ingediend.
Het inmiddels opgestapte bestuur onder leiding van toenmalig partijvoorzitter en Kamerlid Selçuk Öztürk had eerder adviesbureau Berenschot in de arm genomen om zo’n heikel onderzoek in te stellen, vanwege langlopende ruzies en vermeende schandalen binnen de partij. Een bemiddelaar had dat geadviseerd.
De uitkomsten zouden op de ledenvergadering worden gepresenteerd. Maar vorige week kwam naar buiten dat het onderzoek was afgeblazen. De reden: tijdgebrek.
Nu moet dat omstreden onderzoek er alsnog komen, blijkt na een digitale stemming zaterdagavond 06.06.2020. Een belangrijk onderdeel is ook de beschuldiging van ‘grensoverschrijdend gedrag’ door Tweede Kamerlid Tunahan Kuzu tegenover een bij Denk betrokken vrouw.
Over die kwestie werd tijdens de ledenvergadering letterlijk geen woord gezegd, al maakte Kuzu wel excuses voor ‘dingen die speelden in zijn persoonlijk leven’.
Integriteitsprotocol
De ledenvergadering van Denk nam, na alle interne sores, vervolgens een motie aan voor het opstellen van een intern integriteitsprotocol. Daarnaast moet er een commissie democratisering en professionalisering komen. De partij zou nu teveel worden gerund door een paar mensen in de top, die de banen uitdelen. Verder is het niet meer de bedoeling dat er mensen zijn met dubbele petten binnen de beweging.
Het is niet het idee dat het interim-bestuur – dat er zit tot oktober 2020 – al een begin gaat maken met de uitvoering van de moties, vertelt interim-voorzitter Metin Çelik.
interim-Voorzitter Metin Çelik: “De secretaris en ik hebben expliciet de opdracht gekregen om ons bezig te houden met een vijftal zaken: de aankomende verkiezingen, de zoektocht naar geschikte kandidaten voor de lijst, het organiseren van de volgende algemene ledenvergadering, het opzetten van bestuursverkiezingen en het voortzetten van de dagelijkse bedrijfsvoering. Daar zit niet het uitvoeren van aangenomen moties bij.”
Ook wordt de zittingsperiode verkort door de vakantietijd. “De komende tijd zal het interim-bestuur met alle entiteiten binnen Denk hierover in gesprek gaan, waarbij we vooral ook de verwachtingen zullen managen.” Uitvoering van de motie over ‘een serieus onderzoek’ is volgens Çelik sowieso aan een nieuw en lang zittend bestuur.
Tijdens de #ALV hebben de leden o.a. onderstaande moties aangenomen om de partij te verbeteren. Tegelijkertijd spreken de leden hun vertrouwen uit in de partijleiders.
Maw,de leden willen verbeteringen én blijven geloven in de kracht van#Denk.
Telegraaf 08.09.2020 Het bestuur van Denk draagt Farid Azarkan voor als lijsttrekker bij de Tweede Kamerverkiezingen van komend voorjaar. Hij is de enige gegadigde. Tijdens een ledenvergadering op 26 september wordt zijn kandidatuur bekrachtigd.
Azarkan is al voorzitter van de Denk-fractie in de Tweede Kamer. Hij heeft die functie overgenomen van Tunahan Kuzu, die bij de vorige verkiezingen nog lijsttrekker was.
Met Azarkan heeft Denk „een fantastische aanvoerder”, vindt partijvoorzitter Metin Çelik. „Hij is een scherp debater, een voorvechter voor gelijke kansen en een ervaren politicus die de waarden van Denk overtuigend uitdraagt.”
Afgelopen voorjaar kwam Azarkan nog hard in aanvaring met toenmalig partijvoorzitter en collega-Kamerlid Selçuk Öztürk, die hem zelfs wilde royeren als partijlid. Öztürk en Kuzu gingen toen eveneens rollend over straat. Inmiddels is de strijdbijl begraven.
NOS 08.09.2020 Farid Azarkan wordt bij de komende Tweede Kamerverkiezingen lijsttrekker van Denk. Zijn benoeming moet eind deze maand nog worden bekrachtigd door de ledenvergadering, maar dat lijkt een formaliteit: Azarkan is de enige kandidaat en het bestuur draagt hem voor.
Azarkan zit sinds de verkiezingen van 2017 in de Tweede Kamer en sinds maart van dit jaar is hij fractievoorzitter. In het voorjaar waren er allerlei ruzies binnen Denk en Azarkan werd zelfs geroyeerd als lid. Dat werd later teruggedraaid en de drie leden van de Kamerfractie legden hun conflict in mei bij.
Partijvoorzitter Çelik noemt Azarkan een fantastische aanvoerder van Denk: “Hij is een scherp debater, een voorvechter van gelijke kansen en een ervaren politicus die de waarden van Denk overtuigend uitdraagt.”
Azarkan zelf zegt zeer gemotiveerd te zijn om samen met de andere leden te bouwen aan “de nieuwe fase van onze beweging”. Hij wil voorkomen “dat de coronacrisis leidt tot nog meer ongelijkheid, discriminatie en armoede”. Hij kondigt ook aan dat hij zal strijden tegen “extreemrechtse polarisatie”.
AD 08.09.2020 dvocaat Ejder Köse (48) wordt voorgedragen als de nieuwe partijvoorzitter van Denk. Köse heeft Turkse wortels, maar voelt zich thuis in Nederland. ,,Ik wil meer diversiteit binnen de top van Denk.”
Köse (1972) is advocaat sinds 2001 en de grondlegger van Köse Advocaten en de Turkse Juristen Vereniging Nederland. Hij is gespecialiseerd in Internationaal en Europees Recht.
Een eerste zoektocht op internet naar Ejder Köse levert gelijk een op het oog saillante zaak op: Köse was de advocaat van de Turkse minister (van de AK Partij van president Erdogan) die in 2017 met veel tumult Nederland werd uitgezet.
,,Het verbaast me niks dat u gelijk daarover begint”, aldus de advocaat. ,,We zijn niet op ons achterhoofd gevallen. Als ik naar voren wordt geschoven, hou ik hier rekening mee. Weet u: ik ben advocaat en verdedig mensen voor mijn beroep. Ook hooggeplaatste mensen als succesvol raadsheer. Maar als je iemand verdedigt, hoef je het niet met diegene eens te zijn. De schoorsteen moet gewoon roken. En ik ben van deze mevrouw allang niet meer de advocaat.”
Dat klinkt als Hollandse nuchterheid…
(Lacht) ,,Dat is ook onze kantoorslogan: Nederlandse nuchterheid, Turkse passie.”
Vindt u zichzelf eigenlijk een Turkse Nederlander?
,,Ik zou willen zeggen dat ik Turkse wortels heb. Maar nu ga ik er alleen nog op vakantie. Ik woon in Nederland en ik zal hier worden begraven.”
Waarom wilt u eigenlijk Denk-voorzitter worden?
,,Na al het geruzie in de partij vond ik dat ik mijn verantwoordelijkheid moest nemen, aangezien ik al jaren lid ben. Ik denk dat ik met mijn levenservaring een relevante bijdrage kan leveren om Denk er weer bovenop te helpen en een brede partij te creëren.”
Met drie heren in het beoogd bestuur die Turkse wortels hebben? Dat klinkt niet erg divers.
,,Daar hebben we intern lang debatten over gehad. En als we eind deze maand gekozen worden door de leden zullen we daarna zeker een oproep doen voor meer diversiteit binnen de top. Dan denk ik aan een betere man-vrouwverhouding en mensen van allerlei soorten afkomst.”
Heeft u als succesvol advocaat wel tijd voor deze klus?
,,Ik heb er zin in en wil er tijd voor maken. Het voorzitterschap zal me één tot twee dagen per week kosten. Maar ik heb al twintig jaar een kantoor met meerdere advocaten, momenteel vier, die ook zaken van me kunnen overnemen.”
Als u daar straks zit, ligt er nog een heikele kwestie: de leden willen alsnog een onafhankelijk onderzoek naar eventuele integriteitsschendingen door huidig Kamerlid Tunahan Kuzu. Komt dat er?
,,Daar moeten we over discussiëren zodra we er zitten. En dan zal er uiteindelijk een besluit volgen, daar kan ik nu nog niet op vooruitlopen. Maar de leden vinden dit een belangrijk onderwerp, gezien de eerder aangenomen moties. Dus zal het zeker als agendapunt worden meegenomen.”
Vreesde u toen wij belden dat we gelijk zouden beginnen over Denk als ‘de lange arm van Ankara’?
,,Ach, er zijn veel vooroordelen over Denk. Die lange arm van Ankara is er één van. En wat mijzelf betreft kan ik me bij die verbinding ook best nog iets voorstellen, gezien enkele zaken die ik in het verleden heb gedaan. Maar ik heb nu uitgelegd hoe ik als advocaat werk en verder laat ik die Turkije-obsessie bij anderen.”
NU 04.07.2020 Farid Azarkan wil lijsttrekker en politiek leider worden van DENK, zo zei hij zaterdagavond in tv-programma OP1. Zijn ambitie volgt op een aantal roerige maanden binnen DENK, waarin hij onder meer kortstondig uit de partij was gezet. Vooralsnog is hij de enige kandidaat-lijsttrekker.
Onder meer Tunahan Kuzu, Kamerlid en oprichter van Denk, steunt hem als potentiële lijsttrekker van DENK, aldus Azarkan in een persbericht. “Ik voel mij enorm gesteund binnen de partij om samen met alle DENK’ers te strijden voor onze idealen.”
In zijn rol als lijsttrekker en politiek leider wil Azarkan focussen op het streven naar gelijkwaardigheid, benadrukt hij. “Juist nu het debat over institutioneel racisme op het scherp van de snede wordt gevoerd, wil ik het momentum benutten om in Nederland werkelijk gelijkwaardigheid te bewerkstelligen. Ik wil het karwei afmaken.”
Of Azarkan de enige kandidaat-lijsttrekker blijft, moet nog blijken. Na de zomer zullen de DENK-leden hun lijsttrekker kiezen. Wie het tegen Azarkan wil opnemen, kan zich tot 15 augustus melden.
Maandenlange onrust binnen de partij
De onrust binnen DENK begon afgelopen april met een machtsstrijd tussen partijoprichters Tunahan Kuzu en Selçuk Öztürk, toenmalig partijvoorzitter. Kuzu besloot zich terug te trekken nadat bekend was geworden dat hij een buitenechtelijke relatie heeft gehad met een partijmedewerkster. Kuzu verdacht Öztürk ervan die informatie naar de pers te hebben gelekt en sprak van een “politieke broedermoordaanslag”.
Niet veel later bekritiseerden Kuzu en Azarkan de werkwijze van Öztürk, die volgens het duo steeds meer zijn eigen gang zou gaan en Kuzu’s politiek leiderschap zou ondermijnen. Daarop verweet Özturk Azarkan op zijn beurt lekken naar de pers en het “saboteren” van bemiddelingspogingen tussen hem en Kuzu.
Onterecht geroyeerd
Begin mei moest Azarkan thuis van zijn vrouw vernemen dat hij was geroyeerd. “Collega Öztürk had waarschijnlijk in een vlaag van verstandsverbijstering gehandeld”, zo kijkt Azarkan er nu op terug.
De boodschap was nooit persoonlijk aan hem overgebracht, maar is wel zonder zijn toestemming naar de ongeveer 3.500 leden gestuurd. Zodoende heeft hij zich ook niet kunnen verweren en daarmee was het royement onterecht, oordeelde de beroepscommissie van de partij. Het besluit moest daarom worden teruggedraaid. Sowieso had Azarkan al diezelfde dag laten weten aan te blijven als fractievoorzitter.
Toch weer samen verder
Azarkan, Öztürk en Kuzu meldden half mei in een verklaring dat ze de ruzie achter zich wilden laten en zich zouden gaan richten op de toekomst van DENK. De drie partijkopstukken stelden constructieve gesprekken te hebben gevoerd en goede afspraken te hebben gemaakt over de toekomst van de partij. Desondanks stapte Öztürk begin juni per direct op als partijvoorzitter.
Azarkan lichtte toe bij OP1: “We hebben elkaar in de ogen gekeken en gezegd: het is niet fraai wat zich afspeelt binnen DENK, mensen waren ontevreden, mensen keken ons erop aan, het was slecht voor de politiek, slecht voor DENK. Vanaf dat moment hebben we gezegd: we richten ons op de toekomst, we kijken naar onze verantwoordelijkheden.” De partij wordt momenteel geleid door een interim-bestuur.
NOS 04.07.2020 Farid Azarkan stelt zich kandidaat om lijsttrekker te worden van Denk bij de volgende Tweede Kamerverkiezingen. Dat maakte hij bekend in talkshow Op1. Na de zomer kiezen de partijleden de nieuwe lijsttrekker.
Volgens Azarkan, nu al partijleider, blijven de strijd tegen racisme en discriminatie speerpunten van zijn partij. “Juist nu het debat over institutioneel racisme op het scherpst van de snede wordt gevoerd, wil ik het momentum benutten om in Nederland werkelijk gelijkwaardigheid te bewerkstelligen. Ik wil het karwei afmaken.”
De afgelopen maanden was er veel gerommel binnen Denk. Partijvoorzitter Selçuk Öztürk raakte in conflict met Azarkan en collega-partijlid Tunahan Kuzu. Öztürk bracht een buitenechtelijke affaire van Kuzu naar buiten en wilde Azarkan royeren als partijlid. Dat laatste besluit werd teruggedraaid door een beroepscommissie.
De drie leden van Denk hebben hun ruzie in mei uitgepraat. Öztürk liet daarna weten te zullen stoppen als Kamerlid en partijvoorzitter. Azarkan zei in Op1 dat hij op de steun van zijn collega’s kan rekenen. “Kuzu steunt me voor 200 procent, Öztürk voor 100 procent.”
Over zijn partij @DENKnl heeft @F_azarkan vanavond bij #Op1 nieuws: hij wil de nieuwe lijsttrekker worden. Na alle opschudding binnen de partij steunen Kuzu en Öztürk hem volledig in zijn keuze. ‘Ze staan 100% achter me, ook omdat ze graag willen dat DENK doorgaat.’ #Op1pic.twitter.com/bz6RxdSvuj
Telegraaf 04.07.2020 Na een politiek jaar vol intern geruzie steekt Farid Azarkan bij Denk zijn vinger op om lijsttrekker te willen worden. Partijgenoot Tunahan Kuzu staat volgens hem „voor 200 procent” achter hem, Selcuk Öztürk – met wie hij eerder stevig botste – „voor 100 procent.”
Bij splinterpartij Denk vochten de drie Kamerleden de afgelopen periode elkaar de tent uit. Het draaide om een machtsstrijd, waarbij Azarkan en Kuzu naar elkaar toe trokken en Öztürk zich buitenspel gezet voelde.
Via de in het nauw gedreven Öztürk lekte vervolgens uit dat Kuzu een affaire zou hebben gehad met een medewerkster van Denk. Daarbij werd geïnsinueerd dat het om een MeToo-affaire zou gaan. Het slachtoffer zelf wil daar niks over zeggen. Wat er precies is gebeurd, is nooit duidelijk geworden.
Kuzu reageerde op Öztürk door diens acties aan zijn adres te betitelen als „politieke zelfmoord.”
De interne ruzie raakt de partij hard. Azarkan – die aangeeft bij Denk de eerste man te willen worden – mengde zich in de kwestie door in een filmpje aan Öztürk te zeggen dat hij vond dat hij moest dimmen. „Een vlaag van verstandsverbijstering”, zo betitelde Azarkan de aantijgingen van Öztürk aan het adres van Kuzu.
Zand erover
In praatprogramma Op1 laat Azarkan weten dat hij over alles zand wil doen. Hij wil Denk gaan leiden en zegt dat hij daarvoor het fiat heeft van zowel Öztürk als Kuzu. De strijdbijl is volgens hem een poosje geleden al begraven. Er is een soort van mediation geweest. „Met drie Bert van Leeuwens (presentator van tv-programma het Diner, red.) zaten we aan tafel”, zo omschrijft hij de sussende praatsessies.
Politieke partij Denk ligt in de Tweede Kamer nogal eens onder vuur. Via filmpjes op sociale media met daarin bedenkelijk knip- en plakwerk zet de partij andere Kamerleden met een allochtone achtergrond geregeld te kakken. Laatst zette Azarkan SP-leider Marijnissen bovendien weg als ’beschonken komkommer’.
Bij Op1 reageert Azarkan daarop. Hij wuift de kritiek weg. Volgens hem is Denk ’erg scherp op de persoon, op de emotie.’ „Dat past bij een partij die het nog moet leren”, vindt hij. Hij trekt de vergelijking met stervoetballer Christiano Ronaldo. Als al diens overtredingen op een rij zouden worden gezet, zou dat ook geen fraai beeld opleveren, stelt hij.
AD 04.07.2020 Farid Azarkan wil de lijst gaan trekken voor de politieke partij Denk bij de landelijke verkiezingen volgend jaar maart. Dat zei Azarkan zaterdagavond bij het televisieprogramma Op1.
,,Het kan verkeren, ik wil de lijst graag trekken”, aldus Azarkan. Formeel is er komende maand een procedure geopend, waardoor ook andere Denk-leden zich onder voorwaarden kunnen kandideren voor het lijsttrekkerschap.
De top van de politieke partij, waaronder Azarkan, moest begin juni tijdens een digitale algemene ledenvergadering nog door het stof over de slechte interne gang van zaken bij Denk. Ruzies en achterklap beheersten lang de partij.
Fractievoorzitter Farid Azarkan en Kamerlid Tunahan Kuzu stonden enkele maanden lijnrecht tegenover Kamerlid en toenmalig partijvoorzitter Selçuk Öztürk. Azarkan werd in die periode zelfs geroyeerd, maar dat besluit werd teruggedraaid.
Azarkan: ,,Het was allemaal niet fraai en niet goed.” Uiteindelijk is de ruzie gesust, met behulp van drie vertrouwelingen en lange wandelingen, aldus de fractieleider. ,,We hebben inmiddels laten zien dat we de boel bij elkaar kunnen houden.”
Öztürk heeft het veld geruimd als voorzitter, maar de vraag bleef vooralsnog op tafel liggen wie Denk door de verkiezingen heen ging helpen. Dat wil Azarkan dus.
Integriteit
Overigens wachten de leden nog steeds op een ‘gedegen onafhankelijk onderzoek’ naar eventuele integriteitsschendingen en een interne machtsstrijd binnen de organisatie van Denk. Daartoe besloot de ledenvergadering.
Daarop reagerend zei de kandidaat-lijsttrekker zaterdagavond dat er al een onderzoek gedaan is naar integriteitsschendingen waar niets uitgekomen is, maar dat was niet onafhankelijk. Toch vindt Azarkan: ,,We hebben dat achter ons gelaten.”
Eind september houdt Denk een ledenvergadering om de lijsttrekker te kiezen. Azarkan geeft aan dat hij steun heeft voor zijn kandidatuur van Kuzu en Öztürk.
MSN 04.07.2020 Farid Azarkan wil lijsttrekker en politiek leider worden van DENK, zo zei hij zaterdagavond in tv-programma OP1. Zijn ambitie volgt op een aantal roerige maanden binnen DENK, waarin hij onder meer kortstondig uit de partij was gezet. Vooralsnog is hij de enige kandidaat-lijsttrekker.
Onder meer Tunahan Kuzu, Kamerlid en oprichter van Denk, steunt hem als potentiële lijsttrekker van DENK, aldus Azarkan in een persbericht. “Ik voel mij enorm gesteund binnen de partij om samen met alle DENK’ers te strijden voor onze idealen.”
In zijn rol als lijsttrekker en politiek leider wil Azarkan focussen op het streven naar gelijkwaardigheid, benadrukt hij. “Juist nu het debat over institutioneel racisme op het scherp van de snede wordt gevoerd, wil ik het momentum benutten om in Nederland werkelijk gelijkwaardigheid te bewerkstelligen. Ik wil het karwei afmaken.”
Of Azarkan de enige kandidaat-lijsttrekker blijft, moet nog blijken. Na de zomer zullen de DENK-leden hun lijsttrekker kiezen. Wie het tegen Azarkan wil opnemen, kan zich tot 15 augustus melden.
Maandenlange onrust binnen de partij
De onrust binnen DENK begon afgelopen april met een machtsstrijd tussen partijoprichters Tunahan Kuzu en Selçuk Öztürk, toenmalig partijvoorzitter. Kuzu besloot zich terug te trekken nadat bekend was geworden dat hij een buitenechtelijke relatie heeft gehad met een partijmedewerkster. Kuzu verdacht Öztürk ervan die informatie naar de pers te hebben gelekt en sprak van een “politieke broedermoordaanslag”.
Niet veel later bekritiseerden Kuzu en Azarkan de werkwijze van Öztürk, die volgens het duo steeds meer zijn eigen gang zou gaan en Kuzu’s politiek leiderschap zou ondermijnen. Daarop verweet Özturk Azarkan op zijn beurt lekken naar de pers en het “saboteren” van bemiddelingspogingen tussen hem en Kuzu.
Onterecht geroyeerd
Begin mei moest Azarkan thuis van zijn vrouw vernemen dat hij was geroyeerd. “Collega Öztürk had waarschijnlijk in een vlaag van verstandsverbijstering gehandeld”, zo kijkt Azarkan er nu op terug.
De boodschap was nooit persoonlijk aan hem overgebracht, maar is wel zonder zijn toestemming naar de ongeveer 3.500 leden gestuurd. Zodoende heeft hij zich ook niet kunnen verweren en daarmee was het royement onterecht, oordeelde de beroepscommissie van de partij. Het besluit moest daarom worden teruggedraaid. Sowieso had Azarkan al diezelfde dag laten weten aan te blijven als fractievoorzitter.
Toch weer samen verder
Azarkan, Öztürk en Kuzu meldden half mei in een verklaring dat ze de ruzie achter zich wilden laten en zich zouden gaan richten op de toekomst van DENK. De drie partijkopstukken stelden constructieve gesprekken te hebben gevoerd en goede afspraken te hebben gemaakt over de toekomst van de partij. Desondanks stapte Öztürk begin juni per direct op als partijvoorzitter.
Azarkan lichtte toe bij OP1: “We hebben elkaar in de ogen gekeken en gezegd: het is niet fraai wat zich afspeelt binnen DENK, mensen waren ontevreden, mensen keken ons erop aan, het was slecht voor de politiek, slecht voor DENK. Vanaf dat moment hebben we gezegd: we richten ons op de toekomst, we kijken naar onze verantwoordelijkheden.” De partij wordt momenteel geleid door een interim-bestuur.
Parool 07.06.2020 Er komt alsnog een ‘gedegen onafhankelijk onderzoek’ naar eventuele integriteitsschendingen en een interne machtsstrijd binnen de organisatie van Denk. Dat hebben de leden beslist, blijkt uit een besluitenlijst van moties die zaterdag op de ledenvergadering zijn ingediend.
Het inmiddels opgestapte bestuur onder leiding van toenmalig partijvoorzitter en Kamerlid Selçuk Öztürk had eerder adviesbureau Berenschot in de arm genomen om zo’n heikel onderzoek in te stellen, vanwege langlopende ruzies en vermeende schandalen binnen de partij. Een bemiddelaar had dat geadviseerd.
De uitkomsten zouden op de ledenvergadering worden gepresenteerd. Maar vorige week kwam naar buiten dat het onderzoek was afgeblazen. De reden: tijdgebrek.
Nu moet dat omstreden onderzoek er alsnog komen, blijkt na een digitale stemming zaterdagavond. Een belangrijk onderdeel is ook de beschuldiging van ‘grensoverschrijdend gedrag’ door Tweede Kamerlid Tunahan Kuzu tegenover een bij Denk betrokken vrouw. Over die kwestie werd tijdens de ledenvergadering letterlijk geen woord gezegd, al maakte Kuzu wel excuses voor ‘dingen die speelden in zijn persoonlijk leven’
De tekst van de motie over het alsnog uit te voeren onderzoek naar de interne perikelen bij Denk.BEELD INDIENER HANS STRAETER
Geteisterd
Denk werd de afgelopen maanden geteisterd door interne conflicten. De beschuldiging van de vrouw richting Kuzu zou door Öztürk als drukmiddel zijn gebruikt om Kuzu af te zetten als partijleider. Die beschuldigde de toenmalige partijvoorzitter daarna van ‘politieke broedermoord’ en ‘chantage’.
De nieuwe politiek leider, Azarkan, werd door Öztürk prompt uit de partij gezet nadat die de partijvoorzitter had gevraagd terug te treden. Dat besluit werd door een beroepscommissie teruggedraaid. Onlangs begroeven de heren de strijdbijl en ze maakten zaterdag volop hun excuses voor al het moddergooien.
Öztürk zei ook tijdens een emotionele speech dat hij per direct wilde opstappen als voorzitter van Denk. Hij noemde als belangrijkste reden voor zijn vertrek dat hij meer tijd aan zijn gezin wil besteden, na 25 jaar maatschappelijk actief te zijn geweest. Ook vindt Öztürk dat het ‘tijd is voor een nieuwe lichting’.
Integriteitsprotocol
De ledenvergadering van Denk nam, na alle interne sores, vervolgens een motie aan voor het opstellen van een intern integriteitsprotocol. Daarnaast moet er een commissie democratisering en professionalisering komen. De partij zou nu teveel worden gerund door een paar mensen in de top, die de banen uitdelen. Verder is het niet meer de bedoeling dat er mensen zijn met dubbele petten binnen de beweging.
Het is niet het idee dat het interim-bestuur – dat er zit tot oktober 2020 – al een begin gaat maken met de uitvoering van de moties, vertelt interim-voorzitter Metin Çelik.
Çelik: “De secretaris en ik hebben expliciet de opdracht gekregen om ons bezig te houden met een vijftal zaken: de aankomende verkiezingen, de zoektocht naar geschikte kandidaten voor de lijst, het organiseren van de volgende algemene ledenvergadering, het opzetten van bestuursverkiezingen en het voortzetten van de dagelijkse bedrijfsvoering. Daar zit niet het uitvoeren van aangenomen moties bij.”
Ook wordt de zittingsperiode verkort door de vakantietijd. “De komende tijd zal het interim-bestuur met alle entiteiten binnen Denk hierover in gesprek gaan, waarbij we vooral ook de verwachtingen zullen managen.” Uitvoering van de motie over ‘een serieus onderzoek’ is volgens Çelik sowieso aan een nieuw en lang zittend bestuur.
DENK 2.0
Tijdens de #ALV hebben de leden o.a. onderstaande moties aangenomen om de partij te verbeteren. Tegelijkertijd spreken de leden hun vertrouwen uit in de partijleiders.
Maw, de leden willen verbeteringen én blijven geloven in de kracht van #Denk.
AD 07.06.2020 Er komt alsnog een ‘gedegen onafhankelijk onderzoek’ naar eventuele integriteitsschendingen en een interne machtsstrijd binnen de organisatie van Denk. Dat hebben de leden beslist, blijkt uit een besluitenlijst van moties die zaterdag op de ledenvergadering zijn ingediend.
Het inmiddels opgestapte bestuur onder leiding van toenmalig partijvoorzitter en Kamerlid Selçuk Öztürk had eerder adviesbureau Berenschot in de arm genomen om zo’n heikel onderzoek in te stellen, vanwege langlopende ruzies en vermeende schandalen binnen de partij. Een bemiddelaar had dat geadviseerd.
De uitkomsten zouden op de ledenvergadering worden gepresenteerd. Maar vorige week kwam naar buiten dat het onderzoek was afgeblazen. De reden: tijdgebrek.
Nu moet dat omstreden onderzoek er alsnog komen, blijkt na een digitale stemming zaterdagavond. Een belangrijk onderdeel is ook de beschuldiging van ‘grensoverschrijdend gedrag’ door Tweede Kamerlid Tunahan Kuzu tegenover een bij Denk betrokken vrouw. Over die kwestie werd tijdens de ledenvergadering letterlijk geen woord gezegd, al maakte Kuzu wel excuses voor ‘dingen die speelden in zijn persoonlijk leven’.
Denk werd de afgelopen maanden geteisterd door interne conflicten. De beschuldiging van de vrouw richting Kuzu zou door Öztürk als drukmiddel zijn gebruikt om Kuzu af te zetten als partijleider. Die beschuldigde de toenmalige partijvoorzitter daarna van ‘politieke broedermoord’ en ‘chantage’.
De nieuwe politiek leider, Azarkan, werd door Öztürk prompt uit de partij gezet nadat die de partijvoorzitter had gevraagd terug te treden. Dat besluit werd door een beroepscommissie teruggedraaid. Onlangs begroeven de heren de strijdbijl en ze maakten zaterdag volop hun excuses voor al het moddergooien.
Öztürk zei ook tijdens een emotionele speech dat hij per direct wilde opstappen als voorzitter van Denk. Hij noemde als belangrijkste reden voor zijn vertrek dat hij meer tijd aan zijn gezin wil besteden, na 25 jaar maatschappelijk actief te zijn geweest. Ook vindt Öztürk dat het ‘tijd is voor een nieuwe lichting’.
Integriteitsprotocol
De ledenvergadering van Denk nam, na alle interne sores, vervolgens een motie aan voor het opstellen van een intern integriteitsprotocol. Daarnaast moet er een commissie democratisering en professionalisering komen. De partij zou nu teveel worden gerund door een paar mensen in de top, die de banen uitdelen. Verder is het niet meer de bedoeling dat er mensen zijn met dubbele petten binnen de beweging.
Het is niet het idee dat het interim-bestuur – dat er zit tot oktober – al een begin gaat maken met de uitvoering van de moties, vertelt interim-voorzitter Metin Çelik.
Çelik: ,,De secretaris en ik hebben expliciet de opdracht gekregen om ons bezig te houden met een vijftal zaken: de aankomende verkiezingen, de zoektocht naar geschikte kandidaten voor de lijst, het organiseren van de volgende algemene ledenvergadering, het opzetten van bestuursverkiezingen en het voortzetten van de dagelijkse bedrijfsvoering. Daar zit niet het uitvoeren van aangenomen moties bij.”
Ook wordt de zittingsperiode verkort door de vakantietijd. ,,De komende tijd zal het interim-bestuur met alle entiteiten binnen Denk hierover in gesprek gaan, waarbij we vooral ook de verwachtingen zullen managen.” Uitvoering van de motie over ‘een serieus onderzoek’ is volgens Çelik sowieso aan een nieuw en lang zittend bestuur.
Tijdens de #ALV hebben de leden o.a. onderstaande moties aangenomen om de partij te verbeteren. Tegelijkertijd spreken de leden hun vertrouwen uit in de partijleiders.
Maw,de leden willen verbeteringen én blijven geloven in de kracht van #Denk.
NU 06.06.2020 Selçuk Öztürk stopt per direct als voorzitter van DENK, zo heeft hij zaterdag bekendgemaakt tijdens de algemene ledenvergadering. Ook secretaris Zahir Rana treedt per direct af. Een tijdelijk bestuur zal de komende maanden de leiding overnemen, meldt de partij in een verklaring.
“Na 25 jaar maatschappelijke betrokkenheid breekt er een moment aan dat je gezin vraagt om jouw rol te herzien”, verklaart Öztürk. “Ik ben verheugd dat ik mijn voorzitterschap met opgeheven hoofd en een goed gevoel kan overdragen aan de nieuwe lichting.”
Diverse partijkopstukken, onder wie Öztürk en fractieleider Farid Azarkan, vochten de afgelopen maanden een publieke ruzie uit. Die begon met een machtsstrijd tussen partijoprichters Tunahan Kuzu en Öztürk, nadat Kuzu zich terugtrok omdat bekend was geworden dat hij een buitenechtelijke relatie met een partijmedewerkster had gehad.
‘We laten de ruzie achter ons’
Kuzu verweet Öztürk toen “broedermoord” omdat hij de affaire aan het licht zou hebben gebracht. Het partijdispuut eindigde in het royement van Azarkan, maar dit besluit werd later teruggedraaid door een beroepscommissie van de partij zelf.
Azarkan, Öztürk en Kuzu meldden half mei 2020 in een verklaring dat ze de ruzie achter zich wilden laten en zich zouden gaan richten op de toekomst van DENK. De drie partijkopstukken stelden constructieve gesprekken te hebben gevoerd en goede afspraken te hebben gemaakt over de toekomst van de partij.
NOS 06.06.2020 Partijvoorzitter Selçuk Öztürk van Denk legt zijn functie neer. Dat heeft hij gezegd op een ledenvergadering die in verband met de coronaregels door 30 mensen bijgewoond werd en die de leden thuis digitaal konden volgen.
Öztürk gaf als reden de lange werkweken die hij maakt, soms van 80 uur. Hij zei dat zijn gezin erom vroeg. “Dan word je emotioneel”, zei hij, zichtbaar aangedaan. Maar de ruzies in de partij zullen ook een rol hebben gespeeld.
Öztürk maakte aan alle leden excuses voor de gebeurtenissen van de afgelopen tijd, waarin de top van de partij aldoor ruziënd in de publiciteit kwam. Öztürk blijft nog wel Kamerlid namens Denk, tot de verkiezingen van maart 2021. Er is nu een tijdelijk bestuur aangesteld.
Öztürk heeft Denk vijf jaar geleden samen met Tuhanan Kuzu opgericht, toen ze samen uit de PvdA stapten “We stonden er vijf jaar geleden alleen voor, Kuzu en ik, toen we uit de Partij van de Arbeid stapten.
Maar ik ben trots op alles wat we hebben bereikt. We hebben nu duizenden leden. We kregen van een kwart miljoen mensen het vertrouwen en dat blijven we waarmaken”. Sommige leden zeiden voorafgaand aan de bijeenkomst te hopen op het vertrek van Öztürk.
Broedermoord
Op de vergadering van vandaag moet de top verantwoording afleggen over de knallende ruzie binnen Denk, die de afgelopen maanden tot een breuk binnen de partij leek te leiden. Maar na maanden van gerommel legden de drie leden van de Denk-fractie het half mei weer bij, al zitten de leden nog met veel vragen. In het conflict stonden Kamerlid Azarkan en Kuzu tegenover partijvoorzitter Öztürk. Er vielen termen als ‘broedermoord’ en ‘incompetent’.
Eind maart maakte Kuzu bekend dat hij na de verkiezingen niet meer zou terugkeren in de politiek. Eerst verklaarde hij dat het werk in de Tweede Kamer een te grote belasting was geworden, later bleek er een machtsstrijd in de partij te spelen waarbij berichten over een buitenechtelijke affaire van Kuzu opnieuw opdoken.
Kuzu droeg het fractievoorzitterschap over aan Azarkan, maar de machtsstrijd leidde ertoe dat Azarkan op 6 mei 2020 door het partijbestuur uit de partij werd gezet. Dat moest later teruggedraaid worden na een uitspraak van de beroepscommissie van de partij. De drie erkenden half mei dat de gebeurtenissen niet erg positief waren geweest voor Denk en betuigden spijt.
In zijn afscheidsspeech zei vertrekkend partijvoorzitter Öztürk: “Mensen komen en gaan, maar het gedachtegoed van Denk zal altijd blijven bestaan.”
Telegraaf 06.06.2020 Denk-politicus Öztürk stapt per direct op als voorzitter van de partij nadat de partijtop recent met elkaar overhoop lag. Volgens Öztürk legt hij het voorzitterschap neer omdat zijn gezin dat van hem vraagt en omdat hij een nieuwe generatie de kans wil bieden.
De partijvoorzitter kondigde zijn vertrek aan op de ledenvergadering van zijn partij. „Ik maak werkweken van 60, 70, 80 uren per week”, voerde hij op als reden. „Als je gezin dit vraagt word je emotioneel, je wil een bijdrage blijven leveren aan de maatschappij.”
Excuses
Even daarvoor had Öztürk zijn excuses aangeboden aan de leden voor recente conflicten in de partijtop. Het was namelijk een puinhoop bij Denk. Tussen de Denk-Kamerleden was de afgelopen weken een flinke strijd ontstaan.
Kamerlid Kuzu trok zich na een ruzie met Öztürk terug als fractievoorzitter. „,Wij vinden deze gebeurtenissen heel spijtig”, zei Öztürk. „We hebben ervan geleerd en zijn daar niet trots op. Wij zijn ondergeschikt aan de idealen van Denk.”
Kuzu stapte in maart op na verhalen over een buitenechtelijke affaire met een vrijwilligster van de partij. De vrouw in kwestie zou hem, zo meldde HP/De Tijd eind maart, beschuldigen van machtsmisbruik en ander ’ongewenst gedrag’.
Een paar dagen later beschuldigde Kuzu zijn fractiegenoot en partijvoorzitter Öztürk van ’broedermoord’ en ’chantage’. Hij zou de affaire gebruikt hebben om hem ’politiek te lynchen’.
Zijn opvolger Azarkan vroeg vergeefs aan het Denk-partijbestuur om op te stappen. Twee bestuursleden bleven aan, onder wie Öztürk, die daarop Azarkan uit de partij zetten. Een beroepscommissie draaide dat royement weer terug.
De drie Denk-Tweede Kamerleden Azarkan, Kuzu en Öztürk hebben de strijdbijl daarna begraven, beweren ze. De drie hebben samen „constructieve gesprekken gevoerd over de toekomst van Denk”, lieten zij in een persverklaring weten. Ook Kuzu ging tijdens de bijeenkomst door het stof door excuses te maken voor zijn gedrag.
Tijdens de ledenvergadering deed aftredend voorzitter Öztürk toch nog een poging om het geruzie recht te praten. Volgens hem ’hoort het erbij’ en ’gebeurt het ook bij andere partijen’. Öztürk kondigde eerder al aan na de verkiezingen te stoppen als Kamerlid.
Öztürk richtte Denk in 2015 op samen met Kuzu, nadat beide Kamerleden door de PvdA uit de fractie waren gezet. Sindsdien behaalde de partij bij de verkiezingen van 2017 drie Kamerzetels, en deed zij ook haar intrede in de gemeentelijke en provinciale politiek.
De leden van Denk hebben inmiddels een interim-bestuur aangesteld. Daarin zit onder meer voormalig PvdA-Kamerlid Çelik. Dit najaar komt er een nieuw bestuur.
AD 06.06.2020 Selçuk Öztürk stopt per direct als voorzitter van Denk. Dat heeft hij vanmiddag gezegd tijdens een speech op de algemene ledenvergadering.
Na vijf jaar is het ook goed dat er met het nieuwe bestuur een frisse wind komt, aldus Selçuk Öztürk, vertrokken partijvoorzitter Denk.
Öztürk noemde als belangrijkste reden voor zijn vertrek dat hij meer tijd aan zijn gezin wil besteden, na 25 jaar maatschappelijk actief te zijn geweest. ,,Er komt een moment dat je gezin vraagt om je bijdrage die je levert aan de samenleving te herzien.”
Hij vertelde dat de coronatijd, waarin hij veel thuis was met zijn gezin, zijn vertrekplannen hebben versneld. Ook vindt de scheidend voorzitter van Denk dat het tijd is voor een nieuwe lichting. ,,Na vijf jaar is het ook goed dat er met het nieuwe bestuur een frisse wind komt.”
Het was al duidelijk dat Öztürk in maart zou stoppen als Kamerlid, nu vertrekt hij dus ook per onmiddellijk als voorzitter. ,,Het was voor mij een eer om als arbeiderszoon dagelijks naar Rotterdam en Den Haag te komen om in dit land verandering te brengen en onrechtvaardigheid te bestrijden.”
De voorzitter zei ‘met opgeheven hoofd’ te vertrekken. Hij bood vanmiddag wel zijn excuses aan richting teleurgestelde leden voor de interne ruzies van de laatste tijd binnen Denk, ook namens de andere ruziemakers. ,,Wij vinden deze gebeurtenissen heel spijtig. We hebben ervan geleerd en zijn daar niet trots op. Wij zijn ondergeschikt aan de idealen van Denk.”
Interim-bestuur
De leden hebben inmiddels een interim-bestuur aangesteld via een digitale stemming. Daarin zit onder meer Metin Çelik, een oud-Kamerlid van de PvdA. Dit najaar komt er een nieuw bestuur.
De top van de politieke partij moest deze zaterdag tijdens een digitale algemene ledenvergadering verantwoording afleggen over de slechte interne gang van zaken. Met het vertrek van Öztürk lijkt een lopende machtsstrijd beslecht.
De strijdbijl werd medio vorige maand tot veler verrassing al begraven. In het conflict stonden fractievoorzitter Farid Azarkan en Kamerlid Tunahan Kuzu enkele maanden lang tegenover Kamerlid en toenmalig partijvoorzitter Selçuk Öztürk.
Moedig besluit
Farid Azarkan, politiek leider van Denk, sprak vanmiddag van een ‘moedig en geen gemakkelijk besluit’ van Öztürk. Hij roemde de rol van de mede-oprichter.
Volgens Azarkan is Denk de afgelopen maanden door de moeilijkste periode gegaan in de geschiedenis van de beweging. ,,Sorry, dat was niet goed en mag nooit meer gebeuren. Maar alles gaat voorbij.” Volgens de politiek leider gaat Denk nu een nieuwe fase in van volwassenheid, waarbij idealen voorop staan in plaats van conflicten.
Azarkan: ,,We gaan nu werken aan herstel van het vertrouwen, verbinding en het uitbouwen van de beweging.” De politiek leider zei vandaag niets over eventuele persoonlijke ambities om lijsttrekker te worden bij de landelijke verkiezingen. Dat komt later aan de orde, aldus een zegsman.
Vanwege het coronavirus konden maar dertig mensen aanwezig zijn bij de ledenvergadering. Zo’n 500 leden konden het gebeuren digitaal volgen en stemmen. Zij mochten zich bijvoorbeeld uitspreken over een voorstel om alsnog een onafhankelijk onderzoek in te stellen naar de recente gebeurtenissen binnen Denk.
MSN 07.06.2020 Tweede Kamerlid Selçuk Öztürk stapt per direct op als voorzitter van de partij DENK. Dat heeft hij zojuist bekendgemaakt op een ledenraadpleging van zijn partij. Zijn positie stond al langere tijd onder druk door flinke onenigheid binnen de partij.
Het opstappen van Öztürk lijkt het voorlopige slotstuk van maandenlang gedoe bij de partij. De drie Kamerleden gingen lange tijd ruziënd over straat. Tot half mei, toen de strijdbijl werd begraven.
Daar was nogal wat aan vooraf gegaan. Het begon in maart toen Tunahan Kuzu ineens stopte als partijleider. Al snel werd duidelijk dat hij intern onder druk was gezet na een buitenrechtelijke affaire met een vrijwilligster van de partij, die hem betichtte van grensoverschrijdend gedrag.
Kuzu beschuldigde daarop zijn mede-Kamerlid en partijvoorzitter Öztürk van broedermoord om hem uit te partij te werken. Daarop verscheen het derde Kamerlid Farid Azarkan ten tonele die het partijbestuur -met daarin Öztürk – opriep om af te treden.
Het inmiddels nog maar twee koppige bestuur reageerde daarop door Azarkan als lid van de partij te royeren. Dat werd door een beroepscommissie van de partij teruggedraaid.
De afgelopen tijd maakten Kuzu en Öztürk beiden bekend na de Tweede Kamerverkiezingen van volgend jaar niet terug te zullen keren in de Tweede Kamer.
Kortom, er is hier altijd wel iets om over te zeiken. Ze zeggen in Den Haag daarom:Een dag nie gezeik, is een dag nie geleef.
Disclaimer: Dit is een non-profit site. Waar mogelijk is gebruik gemaakt van rechtenvrij materiaal via o.a. de Wikimedia Commons-licenties. Mocht u bezwaar hebben tegen de plaatsing van enig beeldmateriaal op deze site, omdat u bijvoorbeeld rechthebbende bent, laat u dan zo snel mogelijk een bericht achter opdat er zo spoedig mogelijk actie ondernomen kan worden.
Je moet ingelogd zijn om een reactie te plaatsen.