VVD-fractievoorzitter Klaas Dijkhoff ziet verder af van wachtgeld. Dat meldt hij op Facebook. Hij zet zijn ‘mening opzij’ nu hij opnieuw in opspraak is gekomen door een ten onrechte ontvangen reiskostenvergoeding.
Uit onderzoek van HP De Tijd blijkt dat Dijkhoff een reiskostenvergoeding van 4.900 euro ontvangt voor reizen binnen Nederland, terwijl hij als fractievoorzitter beschikt over een auto met chauffeur die door de VVD betaald wordt.
Daardoor maakt Dijkhoff geen extra reiskosten. De VVD’er toont zich in een reactie op Facebook schuldbewust en spreekt van “een stomme fout”. “Daardoor heb ik een vergoeding ontvangen die ik nooit heb willen krijgen.”
Telegraaf 04.12.2019
Dijkhoff zegt te hebben geprobeerd de dubbele vergoeding stop te zetten. Naar eigen zeggen heeft hij daarna niet naar zijn loonstrookje gekeken om te controleren of de stopzetting ook was doorgevoerd.
Kortom, Dijkhoff streek de afgelopen tijd 4900 euro per jaar op voor reiskosten die hij niet maakte, ontdekte HP De Tijd. Hij dacht dat hij de reiskosten niet ontving, maar controleerde dat niet. Hij betitelt dat zelf als ‘stom’.
Vorige week moest Dijkhoff zich al verantwoorden omdat hij bovenop zijn salaris wachtgeld ontving. Dat is niet de bedoeling van de wachtgeldregeling, vinden veel critici. Dijkhoff gaf echter geen krimp en kreeg steun van onder anderen premier Mark Rutte.
De fractievoorzitter van de VVD krijgt bovenop zijn salaris als Tweede Kamerlid wachtgeld, omdat hij als minister meer verdiende dan hij momenteel krijgt. Jaarlijks ontvangt hij zo’n 37.000 euro wachtgeld, een bedrag dat bovenop zijn Kamerlidsalaris van 115.000 euro komt. Omdat hij in het vorige kabinet staatssecretaris (Veiligheid en Justitie) en vier weken minister (Defensie) was, heeft hij recht op aanvulling van zijn salaris.
Of premier Rutte in het verleden zijn salaris met wachtgeld heeft opgeplust? “Volgens mij niet. Ik dacht het niet”, zegt Rutte na vragen van RTL Nieuws tijdens zijn wekelijkse persconferentie. Dat de huidige fractievoorzitter van de VVD, Klaas Dijkhoff, dat wel doet vindt Rutte ‘zijn goed recht.’
“Ik begrijp dat Dijkhoff het wel doet. Ik sta daar ook achter. Hij mag dat doen”, zei premier Rutte tijdens zijn wekelijkse persconferentie.
Vorige week werd bekend dat de fractievoorzitter van de VVD zijn salaris opplust met wachtgeld: jaarlijks krijgt Dijkhoff 37.000 euro bruto per jaar aan wachtgeld. Volgens de regels heeft hij daar recht op omdat Dijkhoff staatssecretaris en kort minister van Defensie is geweest in het vorige kabinet.
Andere ex-bewindslieden die in de Kamer zijn beland, zoals de PvdA’ers Lodewijk Asscher en Lilianne Ploumen, hebben daarvan afgezien. GroenLinks-Kamerlid Isabelle Diks, die eerder wethouder in Leeuwarden was, besloot deze maand om niet langer wachtgeld te ontvangen en het te veel ontvangen geld terug te betalen.
Maar VVD’er Dijkhoff wilde zijn wachtgeld niet kwijt. Hij vond dat hij er recht op had. ,,Het is uitgesteld loon, net als pensioen’’, zo zei hij eerder tegen de Volkskrant. ,,Daar doe ik ook geen afstand van.’’
Dijkhoff is overigens niet de enige parlementariër die gebruik maakt van de regeling en er nu vanaf ziet. VVD-Kamerlid Arne Weverling volgt zijn voorbeeld. Weverling kreeg een toelage bovenop zijn salaris als Tweede Kamerlid, zodat hij er niet op achteruitging bij zijn overstap van het wethouderschap naar de Tweede Kamer. Maar hij zet dat nu stop. ,,Dit om de discussie die vorige week is opgelaaid op inhoud te kunnen voeren.”
Wachtgeldregeling op de schop
De wachtgeldregeling voor politici gaat mogelijk op de schop. Het kabinet onderzoekt of er iets moet veranderen. Dat zegt minister Knops (Binnenlandse Zaken) nadat er deze week ophef ontstond over een fors jaarlijks extraatje van 37.000 euro voor VVD-fractieleider Dijkhoff.
Trouw04.12.2019 De ophef over het wachtgeld van Klaas Dijkhoff slaat als een boemerang terug op de regeringspartij.
Hij stond in zijn recht, maar omwille van de lieve vrede zag Klaas Dijkhoff dinsdag af van zijn wachtgeld, dat hij zelf ziet als uitgesteld loon. En dan was er nog de kwestie van de dubbele reisvergoeding. Wat zegt dit over de tweede man van de VVD?
Het is niet zo dat de gevoeligheid rond wachtgeld Dijkhoff even ontgaan is. De VVD-fractievoorzitter schrijft in zijn verklaring op Facebook: “Ik snap wel dat er een hoop kritiek is, zeker gezien de gangbare (niet altijd op de wet zelf gebaseerde) opvatting over wachtgeld.”
Nu is Dijkhoff voor een beetje kritiek niet bang (“dit maakt me niet populair, dat snap ik”). Hij schuwt politieke controverses niet, getuige bijvoorbeeld zijn plan om misdaden begaan in arme wijken strenger te bestraffen. Alleen lijkt hij zich dit keer te vergalopperen aan het onderwerp, waar hij zelf een persoonlijk belang in heeft.
Wachtgeld is altijd politiek buskruit, zeker als de ontvanger alweer dik onder de pannen is. Onlangs nog moest de partijvoorzitter van de orthodoxe SGP vertrekken vanwege een wachtgeldregeling. SGP-leden ergerden zich bont en blauw aan het ‘elimineren van de morele discussie’, doordat telkens gewezen werd op de juridische juistheid van de ‘pensioenregeling’.
Ook Dijkhoff blijft daaraan krampachtig vasthouden. Daarmee schendt hij een ongeschreven politieke regel: stilzitten als je geschoren wordt. Zeker nu hij wel fout bleek te zitten met te veel ontvangen reiskostenvergoeding.
Wat zegt de ophef over de VVD?
Allereerst dat de fractie van de VVD in de Tweede Kamer de tijdgeest beter aanvoelt dan de kroonprins van deze regeringspartij. Het was de fractie die een onwillige Dijkhoff dinsdag dwong zijn “mening opzij te zetten”, zoals hij het zelf verwoordde. Ook VVD-Kamerlid Weverling zette zijn wachtgeld stop.
De VVD, vaak geplaagd door integriteitskwesties, kan deze discussie missen als kiespijn. Juist nu onder leiding van Rutte en Dijkhoff de partij zich wil richten op de middenklasse, de kiezers met ruwweg een vijfde tot de helft van het salaris van een fractievoorzitter.
Tegelijkertijd profileert de VVD, met weer Dijkhoff voorop, zich als de partij die hard is voor ontvangers van bijstand. Dat moet een ‘uiterste vangnet’ zijn, geen hangmat. Wie geen tegenprestatie levert, mag gekort. Daarnaast zetten de liberalen al kabinetten lang hoog in op de zelfredzaamheid van de burger.
Dan staat het beroerd als de VVD-kopman niet in staat blijkt zijn eigen loonstrook te controleren. Ook premier Rutte liep hier een smet op. Hij verdedigde Dijkhoff voor 100 procent – zoals hij altijd doet bij VVD’ers in het nauw – maar had misschien beter eerst een gesprek achter gesloten deuren kunnen voeren.
Wat zegt de ophef over de regeling zelf?
Gewone, hardwerkende Nederlanders krijgen ook WW als ze hun baan verliezen. Die regeling is alleen minder riant dan die voor politici. De WW wordt minder snel opgebouwd en is ook minder hoog. Daar valt op zich iets voor te zeggen. Politici en bestuurders staan vol in de schijnwerpers en dat kan gevolgen hebben voor hun latere loopbaan.
Ook kunnen ze door politieke toestanden zomaar op straat staan. Uit onderzoek blijkt dat de helft van de oud-politici moeite heeft met het vinden van ander werk. Voor hen is wachtgeld net zo noodzakelijk als voor iedereen.
Toch wringt er iets. Dat blijkt alleen al uit het feit dat veel oud-bewindslieden uit zichzelf afzien van wachtgeld als ze een nieuwe baan hebben. Wachtgeld om een toch al riant salaris aan te vullen mag rechtmatig zijn, maar wordt in de samenleving niet langer ervaren als rechtvaardig.
Lees ook:
Dijkhoff ziet toch maar af van zijn wachtgeld na ophef over reiskostenvergoeding
Klaas Dijkhoff ziet af van zijn wachtgeld. De VVD-fractievoorzitter houdt vol dat hij er recht op heeft, maar is opnieuw in opspraak gekomen door een ten onrechte ontvangen reiskostenvergoeding. “Stom”, zegt hij zelf over zijn handelwijze.
Rutte: De pijn van de VVD zit ‘em in het Malieveld
Het partijcongres van de VVD was zaterdag een mengeling van peptalk en erkenning van de roerige tijden waarin het kabinet, en dus ook de partij, verkeert.
MSN 04.12.2019 De kansen dat VVD-fractievoorzitter Klaas Dijkhoff premier Rutte zal opvolgen als VVD-leider zijn verkleind door de perikelen rond zijn wachtgeld. Dat zeggen partijgenoten van Dijkhoff, (oud-) politici en imagodeskundigen tegen RTL Nieuws.
Dijkhoff maakte gisteren bekend dat hij toch, maar tegen zijn wil, afziet van zijn wachtgeld. Dit besluit kwam een week nadat de liberale fractievoorzitter nog bezwoer dat hij het wachtgeld zou houden omdat hij er recht op heeft. Volgens hem hadden zijn fractiegenoten bij hun functioneren zoveel last van de affaire dat hij wel moest besluiten zijn wachtgeld stop te zetten.
“Buitengewoon onverstandig dat Dijkhoff eerst principieel wilde zijn, om een week later alsnog de draai te maken en zijn wachtgeld stop te zetten”, zegt een VVD’er die niet met naam en toenaam genoemd wil worden. “Hij is te losjes en onderschat wat nog kan in het huidige opinieklimaat. Die lossigheid zal hem nekken. Dit kost hem zijn titel van kroonprins.”
Ontzettend stom
“Nu moet Rutte wel doorgaan”, zegt een liberaal die ook anoniem wil blijven. “Wat Klaas deed, is ontzettend stom. Het zal worden opgevat als zakkenvullerij van de ergste soort. Hij had moeten snappen dat dit niet kan. Hij kan het resterende deel het best aan een goed doel schenken.”
Volgens deze VVD’er zijn de kansen op het VVD-lijsttrekkerschap nu verkeken: “Rutte moet nu wel doorgaan, want ik zou niet weten wie het anders moet doen.” Mocht de VVD bij de verkiezingen niet meer de grootste worden, dan zal Rutte snel vertrekken uit de vaderlandse politiek, verwacht hij.
Ervaren rot zonder ambitie
“Voor Bente Becker, die het zeker zou kunnen, is het nu nog wat vroeg om Rutte op te volgen. Ik denk dat eerst een ervaren rot zonder ambitie fractievoorzitter moet worden. Iemand als Andre Bosman. Dan kan Benthe nog een paar jaar groeien en daarna lijsttrekker worden.”
Leiderschapsdeskundige en voormalig PvdA-Kamerlid Marja Wagenaar wijst erop dat de handelswijze van Dijkhoff vervreemding in de hand werkt. “Hij heeft gezegd dat hij het wachtgeld kan houden of kan teruggeven, dat dat voor hem niet uitmaakt. Dat hij nooit op zijn loonstrookje kijkt. Dat is een luxe gedrag dat de meeste mensen zich niet kunnen permitteren. Zo vervreemd je je, en dat kun je als leider niet te vaak doen, want dan moeten ze je niet meer. Het schept afstand en daar worden kiezers niet blij van.”
Tijd heelt alle wonden
Of zijn kansen op het VVD-lijsttrekkerschap nu zijn verkeken, kan ze nog niet beoordelen. Dat hangt volgens haar af van hoe hij zich herstelt. “De vraag is of hij het weer goed kan maken. Als hij nog een kras oploopt en zich nog verder vervreemdt van zijn achterban wordt het moeilijk. Tegelijk heelt tijd alle wonden. Dus hij moet hopen dat de verkiezingen nog even wegblijven.”
VVD-lid Bert Homan vindt dat Dijkhoff niet al te handig heeft gecommuniceerd over zijn wachtgeld. “Het was rustiger gebleven als dat beter was gedaan. Een bestuurder heeft een uitstekend inkomen, dus die moet niet klagen. Over het lijsttrekkerschap hoeven we ons nu nog niet druk te maken, want dat speelt pas in 2025”, lacht Homan, daarmee helder makend dat wat hem betreft premier Rutte ook in 2021 weer lijsttrekker moet worden.
Imagodeskundige Jack de Vries spreekt van een ‘vervelend verhaal voor persoon en partij’. “Ze waren goed bezig met integriteit en dan is het vervelend dat dit erbij komt.”
Politici als zakkenvullers
Of deze zaak een groot electoraal effect zal hebben, betwijfelt De Vries: “Voor ons in Den Haag zijn deze dingen erg groot en voor de mensen in het land bevestigt het het beeld dat politici zakkenvullers zijn.
Toch denk ik niet dat dit enorme impact krijgt op de peilingen van de VVD. Het zal vooral effect hebben op het debat in de partij of Rutte moet blijven. Die heeft op dit punt een onkreukbaar imago en is het toonbeeld van lak hebben aan geldelijk gewin. Voor Dijkhoff helpt dit niet.”
MSN 03.12.2019 De chaos omtrent de wachtgeldregeling van Klaas Dijkhoff is compleet. De VVD-fractieleider wil na nieuwe onthullingen en druk vanuit zijn eigen fractie alsnog stoppen met het incasseren van de riante regeling. Hij weigert echter om het al opgestreken bedrag terug te storten. Maar volgens het ministerie van Binnenlandse Zaken is die door de VVD’er bedachte constructie formeel onmogelijk.
De wachtgeldmeter van VVD’er Dijkhoff staat inmiddels al op zo’n 80.000 euro. Hij kreeg dit geld omdat hij voorheen staatssecretaris en minister was en als Kamerlid minder ging verdienen. Hij krijgt hierdoor zo’n 37.000 euro per jaar extra aan wachtgeld.
Dijkhoff, die als kroonprins van Rutte wordt gezien, hield aanvankelijk aan zijn wachtgeldregeling vast, ook al stak er een storm van kritiek over op. Dinsdag maakte hij echter bekend er alsnog vanaf te willen zien, omdat zijn fractie er toch wel veel moeite mee heeft en de negatieve beeldvorming hem parten ging spelen.
Ook een nieuwe publicatie van HP/De Tijd zorgde ervoor dat Dijkhoff overstag ging. Het tijdschrift kwam erachter dat de VVD’er onterecht een reiskostenvergoeding opstreek. Vlak voor het moment dat dit nieuwe migrainemoment voor de VVD door HP/De Tijd naar buiten zou worden gebracht probeerde de VVD dit nieuwsmoment te kapen door te openbaren dat Dijkhoff alsnog wilde afzien van zijn wachtgeldregeling.
Het ministerie van Binnenlandse Zaken laat nu weten dat als Dijkhoff de wachtgeldregeling tussentijds officieel wil stopzetten dat hij in feite dan afziet van zijn recht daarop en daarom het het al eerder ontvangen geld dient terug te storten. Dat gaat inmiddels om een bedrag van zo’n 80.000 euro.
In een reactie laat de VVD weten dat, als dit waar mocht zijn, Dijkhoff de regeling dan niet officieel zal stopzetten, maar het wachtgeldbedrag dat hij nu nog steeds krijgt overgemaakt zal terug geven. Benadrukt wordt dat hij nog steeds weigert om het al geïncasseerde wachtgeld terug te betalen.
Volgens het ministerie van Binnenlandse Zaken zou dit volgens de regels wel mogen. „Je kunt maandelijks de uitkering terugstorten, maar dan vervalt het recht op de uitkering niet.”
Telegraaf 03.12.2019 Zelfs in de VVD-fractie werd de wachtgeldregeling van fractieleider Klaas Dijkhoff niet begrepen. Na druk van zijn collega’s en een nieuwe onthulling over nog meer extra geld, gooit de VVD-kroonprins het roer om. Met tegenzin. Dijkhoff ziet af van de extra toelages, maar houdt vol dat hij er nog steeds recht op heeft.
Het verhaal was al moeilijk uit te leggen, maar sinds dinsdag is er nog een schepje bovenop gekomen. Na onderzoek van HP/De Tijd blijkt dat Dijkhoff maandelijks een vergoeding voor reiskosten op zijn loonstrookje krijgt bijgeschreven, terwijl hij voor werk gebruik kan maken van een VVD-auto. Jaarlijks gaat het om 4900 euro.
Dijkhoff verkeerde in de veronderstelling dat hij hier vanaf had gezien, omdat hij daartoe een formulier had ingevuld. Dat document had echter betrekking op woon-werkverkeer. De Tweede Kamer biedt parlementariërs ook nog een vergoeding voor andere reiskosten.
Die ontving Dijkhoff wel, hoewel hij zelf zegt dat hij dat niet wist. „Een stomme fout”, reageerde hij dinsdag. Dit geld stort hij terug, het tot nu toe ontvangen wachtgeld houdt hij. Ook VVD-Kamerlid Arne Weverling stopt met wachtgeld, dat hij ontving omdat hij wethouder is geweest.
Vorige week bleek dat Dijkhoff zijn royale fractievoorzitters-beloning aangevuld ziet tot een ministerssalaris. Dat kwam omdat hij na het aftreden van Jeanine Hennis in 2017 zijn staatssecretariaat van Justitie verruilde om een paar weken haar baan over te nemen als minister van Defensie.
Arbeidsvoorwaarden
Dijkhoff beschouwde het extraatje als onderdeel van zijn arbeidsvoorwaarden als bewindspersoon. VVD-voorman Mark Rutte noemde de keuze van zijn partijgenoot vorige week nog ’100 procent acceptabel’. Veel kiezers denken daar anders over.
In de peiling van Maurice de Hond raakte de VVD na rampweken rond het verlagen van de maximumsnelheid opnieuw twee zetels kwijt. Bijna de helft van de overgebleven VVD-achterban vindt de wachtgeldregeling onterecht, bleek uit dezelfde peiling.
Ook in de VVD-fractie was er ophef over, een zeldzaam en daarom veelzeggend teken dat liberale Tweede Kamerleden zich zorgen beginnen te maken over de koers van de partijtop. „Iedereen heeft zijn eigen weging gegeven, maar ik doe verder geen uitspraken over de fractievergadering”, zegt Dijkhoff daarover. Hij ontkent dat premier Rutte of een ander lid van het kabinet een rol heeft gespeeld in zijn besluit.
’Volledig achter de regeling’
Dijkhoff zegt nu ’zijn mening opzij te zetten en de toelage (bij u beter bekend als: wachtgeld) per direct stop te zetten’. Van harte gaat het allemaal niet. „Ik sta nog steeds volledig achter de regeling en achter iedereen, in de landelijke, provinciale of lokale politiek, die op grond van die regeling ontvangt waar hij of zij voor heeft gewerkt”, zegt de VVD-fractieleider in een verklaring.
Met het opgeven van het wachtgeld hopen de liberalen dat Dijkhoff niet langer kop van Jut is in de discussie rond wachtgeld, die vanwege de onthulling van vorige week weer in alle hevigheid oplaaide. Minister Knops (Binnenlandse Zaken) verklaarde vrijdag dat hij de regeling tegen het licht wil houden, terwijl premier Rutte even later nog verklaarde dat dat wat hem betreft niet nodig was.
De VVD hoopt de kwestie nu te begraven. Als Dijkhoff was doorgegaan met het ontvangen van wachtgeld, bleef hij kwetsbaar voor de electorale concurrentie die niet zou nalaten om de VVD-bons als graaier neer te zetten. De wachtgeldmeter zou rond de verkiezingen van 2021 de ton wel eens kunnen hebben overschreden. Nu hij van het wachtgeld afziet is partijen deze munitie uit handen geslagen.
Hoewel aan het Binnenhof wordt ingeschat dat Mark Rutte nogmaals als VVD-lijsttrekker de volgende verkiezingen in wil gaan, is ook waargenomen dat de premier vindt dat Dijkhoff er in de publiciteit goed op moet staan. De fractieleider geldt momenteel immers als enige kroonprins bij de VVD. Met een besmeurde reputatie komen prinsen dezer dagen echter niet zomaar meer weg.
Telegraaf 03.12.2019 De chaos omtrent de wachtgeldregeling van Klaas Dijkhoff is compleet. De VVD-fractieleider wil na nieuwe onthullingen en druk vanuit zijn eigen fractie alsnog stoppen met het incasseren van de riante regeling. Hij weigert echter om het al opgestreken bedrag terug te storten. Maar volgens het ministerie van Binnenlandse Zaken is die door de VVD’er bedachte constructie formeel onmogelijk.
De wachtgeldmeter van VVD’er Dijkhoff staat inmiddels al op zo’n 80.000 euro. Hij kreeg dit geld omdat hij voorheen staatssecretaris en minister was en als Kamerlid minder ging verdienen. Hij krijgt hierdoor zo’n 37.000 euro per jaar extra aan wachtgeld.
Dijkhoff, die als kroonprins van Rutte wordt gezien, hield aanvankelijk aan zijn wachtgeldregeling vast, ook al stak er een storm van kritiek over op. Dinsdag maakte hij echter bekend er alsnog vanaf te willen zien, omdat zijn fractie er toch wel veel moeite mee heeft en de negatieve beeldvorming hem parten ging spelen.
Ook een nieuwe publicatie van HP/De Tijd zorgde ervoor dat Dijkhoff overstag ging. Het tijdschrift kwam erachter dat de VVD’er onterecht een reiskostenvergoeding opstreek. Vlak voor het moment dat dit nieuwe migrainemoment voor de VVD door HP/De Tijd naar buiten zou worden gebracht probeerde de VVD dit nieuwsmoment te kapen door te openbaren dat Dijkhoff alsnog wilde afzien van zijn wachtgeldregeling.
Ministerie: dit kan niet
Het ministerie van Binnenlandse Zaken laat nu weten dat als Dijkhoff de wachtgeldregeling tussentijds officieel wil stopzetten dat hij in feite dan afziet van zijn recht daarop en daarom het het al eerder ontvangen geld dient terug te storten. Dat gaat inmiddels om een bedrag van zo’n 80.000 euro.
In een reactie laat de VVD weten dat, als dit waar mocht zijn, Dijkhoff de regeling dan niet officieel zal stopzetten, maar het wachtgeldbedrag dat hij nu nog steeds krijgt overgemaakt zal terug geven. Benadrukt wordt dat hij nog steeds weigert om het al geïncasseerde wachtgeld terug te betalen.
Volgens het ministerie van Binnenlandse Zaken zou dit volgens de regels wel mogen. „Je kunt maandelijks de uitkering terugstorten, maar dan vervalt het recht op de uitkering niet.”
RTL 03.12.2019 VVD-fractievoorzitter Klaas Dijkhoff ziet verder af van wachtgeld. Dat meldt hij op Facebook. Hij zet zijn ‘mening opzij’ nu hij opnieuw in opspraak is gekomen door een ten onrechte ontvangen reiskostenvergoeding.
Dijkhoff streek de afgelopen tijd 4900 euro per jaar op voor reiskosten die hij niet maakte, ontdekte HP De Tijd. Hij dacht dat hij de reiskosten niet ontving, maar controleerde dat niet. Hij betitelt dat zelf als ‘stom’.
Per direct stopt hij met wachtgeld
Vorige week ontstond er ook al ophef. Toen werd bekend dat de VVD-fractievoorzitter jaarlijks 37.000 euro bruto aan wachtgeld krijgt. Hij heeft daar recht op omdat hij staatssecretaris en minister was in het vorige kabinet. Na ophef die ontstond, bleef Dijkhoff erbij dat het wachtgeld niet ging terugbetalen.
“Ik werk er hard voor en ik hou me aan de wet”, zei hij in een eerste reactie. Ook premier Mark Rutte liet vrijdag nog weten dat Dijkhoff het volste recht op het wachtgeld had.
Komt op zijn besluit terug
Maar vandaag komt Dijkhoff dus op dat besluit terug en maakt de fractievoorzitter op zijn Facebookpagina bekend dat hij toch per direct stopt met het wachtgeld.
Hij gaat eerder ontvangen wachtgeld niet terugbetalen, laat een woordvoerder van de VVD weten.
Het wachtgeld zorgde voor kritiek bij de achterban van de VVD. Volgens de laatste peiling van Maurice de Hond verloor de partij door de wachtgeldkwestie twee zetels.
Dijkhoff licht in zijn verklaring toe: “Ik vind nog steeds hetzelfde en ga dus ook geen andere, wellicht meer wenselijke mening verkondigen. Ik vind tegelijkertijd dat in deze discussie onze fractie op inhoud het debat moet kunnen voeren zonder iedere keer aangesproken te worden op mijn persoonlijk keuze.”
De VVD’er vervolgt: “Daarom heb ik besloten mijn mening opzij te zetten en de toelage (bij u beter bekend als: wachtgeld) per direct stop te zetten. Ik sta nog steeds volledig achter de regeling en achter iedereen, in de landelijke, provinciale of lokale politiek, die op grond van die regeling ontvangt waar zij of hij voor heeft gewerkt.”
Ook Arne Weverling ziet af van wachtgeld
Ook VVD-Kamerlid Arne Weverling laat via Twitter weten af te zien van zijn wachtgeld. Weverling kreeg een toelage bovenop zijn salaris als Tweede Kamerlid, zodat hij er niet op achteruitging bij zijn overstap van het wethouderschap naar de Tweede Kamer. Maar hij zet dat dus nu ook stop.
“Dit om de discussie die vorige week is opgelaaid op inhoud te kunnen voeren.”
AD 03.12.2019 VVD-fractievoorzitter Klaas Dijkhoff stort zijn omstreden wachtgelduitkering voortaan elke maand terug. Na alle ophef wilde hij de toelage eigenlijk laten stopzetten, maar dat is volgens de wet niet mogelijk. Of hij zou dan alles wat hij tot nu toe kreeg, moeten terugbetalen, en dat wil hij niet.
Als een ontvanger van wachtgeld vraagt om de uitkering stop te zetten, dan ziet hij volgens de wet af van het recht op de hele uitkering, aldus het ministerie van Binnenlandse Zaken. Omdat dan het uitkeringsrecht vervalt, moet de uitkering terugbetaald worden. Je kunt ook maandelijks de uitkering terugstorten en daarmee vervalt je recht op de uitkering niet.
Dijkhoff is eigenlijk te vroeg met zijn aankondiging om de toeslag stop te zetten. Er ligt een voorstel om de wet te wijzigen zodat het mogelijk wordt de uitbetaling tijdelijk en voor een deel te stoppen.
Reiskosten
Dijkhoff liet vanmiddag weten verder af te zien van zijn wachtgeld à 37.000 euro per jaar. Hij zette zijn mening opzij nadat hij opnieuw in opspraak kwam door een ten onrechte ontvangen reiskostenvergoeding. Dijkhoff streek de afgelopen tijd 4900 euro per jaar op voor reiskosten die hij niet maakte, ontdekte HP De Tijd. De tweede man van de VVD had een auto met chauffeur.
Vorige week moest Dijkhoff zich al verantwoorden omdat hij bovenop zijn salaris wachtgeld ontving. Dat is niet de bedoeling van de wachtgeldregeling, vinden veel critici. Dijkhoff gaf echter geen krimp en kreeg steun van onder anderen premier Mark Rutte. De fractievoorzitter van de VVD krijgt bovenop zijn salaris als Tweede Kamerlid wachtgeld, omdat hij als minister meer verdiende dan hij momenteel krijgt (115.000 euro).
Telegraaf 03.12.2019 VVD-fractievoorzitter Klaas Dijkhoff ziet tegen zijn zin verder af van wachtgeld. Hij zet zijn ’mening opzij’ nu hij opnieuw in opspraak is gekomen door een ten onrechte ontvangen reiskostenvergoeding.
Vorige week ontstond er ophef over het wachtgeld van de VVD-kroonprins. Dat extra geld kreeg hij omdat hij staatssecretaris en minister is geweest. Hij bleek 37.000 euro per jaar, meer dan een modaal salaris, te krijgen bovenop zijn schadeloosstelling à 115.000 euro voor zijn werk als Kamerlid.
Peilingen
Uit een peiling van Maurice de Hond bleek daarna dat de VVD was teruggezakt naar 22 zetels. De Hond peilde niet alleen het stemgedrag, maar vroeg ook naar de mening van mensen over de wachtgeldkwestie van Dijkhoff.
De achterban van de partij was erg verdeeld over de kwestie. Bovenop die reeds bestaande ophef bleek dinsdag uit een publicatie van HP/De Tijd dat Dijkhoff ook nog eens een onterechte reiskostenvergoeding ontving. Het ging om een bedrag van 4.900 per jaar. Dat, terwijl het VVD-kopstuk een auto met chauffeur heeft.
„Een stomme fout”, lag daar volgens de fractieleider van de liberalen aan ten grondslag. „Daardoor heb ik een vergoeding ontvangen die ik nooit heb willen krijgen.” Hij heeft het bedrag inmiddels teruggestort.
Niet op loonstrook gekeken
In een verklaring op Facebook legt de liberale fractieleider uit dat hij de vergoeding standaard kreeg, terwijl hij op een formulier had aangegeven geen gebruik te maken van reiskostenvergoedingen. Daardoor dacht hij dat hij het geld niet kreeg. Hij had echter niet op z’n loonstrook gekeken of alles correct was doorgevoerd. „Dat was stom. Ik heb daarom niet doorgehad dat ik een van de twee vergoedingen nog wel ontving, hoewel het mijn bedoeling was dit geld niet te ontvangen.”
Wachtgeld
In de verklaring zegt Dijkhoff de kritiek op zijn wachtgeldregeling te begrijpen. Maar het is nu eenmaal een wettelijke regeling waarop hij recht had, zo redeneert hij. „Ik vind het een kromme redenering om wel de wet goed te vinden, maar niet de toepassing ervan. Dan zou je de wet moeten aanpassen.” Daarmee zegt hij te staan voor zijn opvatting. Liever dat ’dan dat ik om gedoe te voorkomen een politiek correcte, maar in mijn ogen feitelijk en juridisch incorrecte mening ga verkondigen.’
Toch gezwicht
Kennelijk had ook die principiële volharding z’n houdbaarheid, aangezien Dijkhoff ’ nu de discussie is opgelaaid’ alsnog heeft besloten van verdere uitkering van wachtgeld af te zien, ook omdat het de partij beschadigt. „Ik heb ook een verantwoordelijkheid naar het team. Dat had er last van. En ik heb ook te maken met beeldvorming.” Daarom besloot hij alsnog af te zien van verder wachtgeld, al vindt hij nog altijd dat hij dat geld terecht heeft ontvangen. Hij gaat daarom ook niet het reeds ontvangen wachtgeld terugbetalen.
Ook Weverling stopt wachtgeld
Behalve Dijkhoff ziet ook VVD-Kamerlid Arne Weverling af van verder wachtgeld. Hij was wethouder in Westland en mocht zijn schadeloosstelling als Kamerlid ophogen tot zijn oude salaris met ongeveer 10.000 euro extra per jaar. Daar stopte hij vanaf nu mee. „Dit om de discussie die vorige week is opgelaaid op inhoud te kunnen voeren.” Ook Weverling gaat geen geld terugstorten.
NOS 03.12.2019 VVD-fractievoorzitter Klaas Dijkhoff blijft toch gewoon elke maand wachtgeld ontvangen. Het tussentijds stopzetten van de uitkering kan volgens de wet alleen als hij het hele bedrag dat hij tot nu toe heeft ontvangen, zo’n 80.000 euro, terugbetaalt. Maar dat wil de VVD’er niet. Daarom blijft hij de uitkering gewoon ontvangen, maar wil hij de bedragen voortaan na ontvangst terugstorten.
Volgens een woordvoerder van het ministerie van Binnenlandse Zaken kent de wet op dit moment niet de mogelijkheid om het wachtgeld op verzoek stop te zetten en het tot nu toe ontvangen geld te houden. Dat is eigenlijk wat Dijkhoff wil. Hij vindt nog steeds dat hij recht heeft op wachtgeld, maar vanwege de ophef die er over is ontstaan wil hij het niet langer ontvangen.
Als een ontvanger van wachtgeld vraagt om de uitkering stop te zetten, dan ziet hij volgens de wet af van het recht op de hele uitkering. Dat betekent dat er geen uitkeringsrecht is. Omdat dit recht vervalt, moet de uitkering terugbetaald worden, zegt de woordvoerder van het ministerie.
Er wordt wel gewerkt aan een wetswijziging waardoor het wel mogelijk wordt de uitbetaling tijdelijk en voor een deel te stoppen. Maar die wetswijziging is nog niet van kracht.
Terugstorten
Dijkhoff laat in een reactie weten dat hij dan toch het wachtgeld blijft ontvangen, maar dat er wordt gezocht naar een manier om het geld na ontvangst weer terug te storten. Dan zou hij er per saldo niets aan overhouden. Volgens de woordvoerder van het ministerie is dat wel mogelijk.
Dijkhoff heeft de afgelopen twee jaar 37.000 euro per jaar gekregen, bovenop zijn salaris als Kamerlid. Hij kreeg het wachtgeld, omdat zijn salaris lager is dan zijn loon toen hij nog staatssecretaris en minister was.
Vandaag werd ook bekend dat de VVD’er een reiskostenvergoeding van 4900 euro heeft aangenomen, terwijl hij gratis gebruik kon maken van een auto met chauffeur van de fractie. Dijkhoff noemt dat nu “een domme fout” en betaalt dat bedrag terug.
Volgens Dijkhoff is er daarbij duidelijk iets mis gegaan, zei hij vanmiddag:
NU 03.12.2019 VVD-fractievoorzitter Klaas Dijkhoff heeft jaarlijks ten onrechte 4.900 euro aan reiskosten vergoed gekregen en stort dit bedrag terug, meldt HP/De Tijd woensdag. Daarnaast ziet hij alsnog af van de omstreden wachtgeldregeling. Door deze regeling ontving hij 37.000 euro boven op zijn salaris als Kamerlid, omdat hij in het vorige kabinet kortstondig minister is geweest.
Uit onderzoek van HP/De Tijd blijkt dat Dijkhoff een reiskostenvergoeding van 4.900 euro ontvangt voor reizen binnen Nederland, terwijl hij als fractievoorzitter beschikt over een auto met chauffeur die door de VVD betaald wordt.
Daardoor maakt Dijkhoff geen extra reiskosten. De VVD’er toont zich in een reactie op Facebook schuldbewust en spreekt van “een stomme fout”. “Daardoor heb ik een vergoeding ontvangen die ik nooit heb willen krijgen.”
Dijkhoff zegt te hebben geprobeerd de dubbele vergoeding stop te zetten. Naar eigen zeggen heeft hij daarna niet naar zijn loonstrookje gekeken om te controleren of de stopzetting ook was doorgevoerd.
Dijkhoff zet wachtgeldregeling toch stop
Ook gaat de VVD-fractievoorzitter in het bericht in op het wachtgeld dat hij tot voor kort ontving. “Nu de discussie is opgelaaid, ook over hoe dit soort regelingen er in de toekomst uit moet zien, komt er een dimensie bij”, schrijft hij.
“Daarom heb ik besloten mijn mening opzij te zetten en de toelage (bij u beter bekend als: wachtgeld) per direct stop te zetten.” De VVD’er is niet van plan het geïncasseerde wachtgeld terug te betalen
Dijkhoff ontving zo’n 37.000 euro aan wachtgeld per jaar, omdat hij staatssecretaris voor Asiel en een maand minister van Defensie was. De VVD’er heeft hier volgens de wet ruim drie jaar recht op.
Hij kreeg de toelage boven op de 115.000 euro per jaar én toeslagen voor zijn fractievoorzitterschap. Premier Mark Rutte zei afgelopen vrijdag “volledig achter” het besluit van Dijkhoff te staan om het wachtgeld te innen.
Dijkhoff: Recht op wachtgeld
PvdA-Kamerleden Lodewijk Asscher en Lilianne Ploumen, die in het vorige kabinet ook minister waren, accepteerden het extra geld niet. Asscher vindt dat het niet past om boven op het salaris van Kamerlid wachtgeld te ontvangen. “Ik heb een prachtig salaris.” Hij beschouwt de regeling als een vangnet voor wanneer politici zonder baan komen te zitten. Ook VVD-Kamerlid Mark Harbers, tot voor kort staatssecretaris voor Asiel, zag af van de regeling.
Dijkhoff vond en vindt nog steeds dat hij recht heeft op de toeslag. “Ik sta nog steeds volledig achter de regeling en achter iedereen, in de landelijke, provinciale of lokale politiek, die op grond van die regeling ontvangt waar zij of hij voor heeft gewerkt.”
VVD-Kamerlid Arne Weverling maakte na het besluit van zijn fractievoorzitter bekend af te zien de wachtgeldregeling. Hij ontving jaarlijks 10.000 euro, omdat hij voor het Kamerlidmaatschap wethouder is geweest in de gemeente Westland.
AD 03.12.2019 VVD-fractievoorzitter Klaas Dijkhoff ziet verder af van zijn wachtgeld à 37.000 euro per jaar. Hij zet zijn mening opzij nu hij opnieuw in opspraak is gekomen door een ten onrechte ontvangen reiskostenvergoeding. In navolging van Dijkhoff zet ook partijgenoot Arne Weverling het wachtgeld stop.
Dijkhoff streek de afgelopen tijd 4900 euro per jaar op voor reiskosten die hij niet maakte, ontdekte HP De Tijd. De tweede man van de VVD had een auto met chauffeur.
Hij verkeerde in de veronderstelling dat hij die reiskostenvergoeding niet ontving, maar controleerde dat niet. ,,Ik ben zo stom geweest om het niet te checken op mijn loonstrook. Daardoor heb ik een vergoeding ontvangen die ik nooit heb willen krijgen.” Het geld is inmiddels teruggestort, zegt de voorman van de VVD-fractie in de Tweede Kamer.
Vorige week moest Dijkhoff zich al verantwoorden omdat hij bovenop zijn salaris wachtgeld ontving. Dat is niet de bedoeling van de wachtgeldregeling, vinden veel critici. Dijkhoff gaf echter geen krimp en kreeg steun van onder anderen premier Mark Rutte.
De fractievoorzitter van de VVD krijgt bovenop zijn salaris als Tweede Kamerlid wachtgeld, omdat hij als minister meer verdiende dan hij momenteel krijgt. Jaarlijks ontvangt hij zo’n 37.000 euro wachtgeld, een bedrag dat bovenop zijn Kamerlidsalaris van 115.000 euro komt. Omdat hij in het vorige kabinet staatssecretaris (Veiligheid en Justitie) en vier weken minister (Defensie) was, heeft hij recht op aanvulling van zijn salaris.
Andere ex-bewindslieden die in de Kamer zijn beland, zoals de PvdA’ers Lodewijk Asscher en Lilianne Ploumen, hebben daarvan afgezien. GroenLinks-Kamerlid Isabelle Diks, die eerder wethouder in Leeuwarden was, besloot deze maand om niet langer wachtgeld te ontvangen en het te veel ontvangen geld terug te betalen.
Maar VVD’er Dijkhoff wilde zijn wachtgeld niet kwijt. Hij vond dat hij er recht op had. ,,Het is uitgesteld loon, net als pensioen’’, zo zei hij eerder tegen de Volkskrant. ,,Daar doe ik ook geen afstand van.’’
Dijkhoff houdt vast aan de ,,niet populaire” opvatting dat hij zijn toelage verdient. Hij stort het ontvangen geld ook niet terug. Maar hij vindt ,,dat in deze discussie onze fractie op inhoud het debat moet kunnen voeren, zonder iedere keer aangesproken te worden op mijn persoonlijk keuze”. Hij heeft ,,helaas gemerkt” dat zijn fractiegenoten werden aangesproken op zijn keuzes.
Hij kan zich voorstellen dat de twee kwesties hem hebben beschadigd. ,,Maar eerlijk gezegd: toen ik die toelage ooit accepteerde, wist ik dat er gedoe kwam. Dat vind ik ook niet erg. Inhoudelijk sta ik er nog steeds volledig achter.” Dat altijd nog ,,liever dan een politiek correcte, maar in mijn ogen feitelijk en juridisch incorrecte mening” verkondigen, stelt hij.
Volste recht
Premier Mark Rutte liet vrijdag nog weten dat Dijkhoff het volste recht op het wachtgeld heeft. Maar toen Rutte daar zelf aanspraak op kon maken heeft hij dat niet gedaan, als hij het zich goed herinnert.
Dijkhoff is overigens niet de enige parlementariër die gebruik maakt van de regeling en er nu vanaf ziet. VVD-Kamerlid Arne Weverling volgt zijn voorbeeld. Weverling kreeg een toelage bovenop zijn salaris als Tweede Kamerlid, zodat hij er niet op achteruitging bij zijn overstap van het wethouderschap naar de Tweede Kamer. Maar hij zet dat nu stop. ,,Dit om de discussie die vorige week is opgelaaid op inhoud te kunnen voeren.”
Net als zijn fractievoorzitter zal Weverling geen geld terugstorten, maar zet hij de regeling vanaf nu stop.
NOS 03.12.2019 VVD-fractievoorzitter Klaas Dijkhoff ziet af van het verder ontvangen van wachtgeld bovenop zijn salaris als Kamerlid. In een verklaring op Facebook schrijft Dijkhoff dat hij nog steeds vindt dat hij recht heeft op de vergoeding, maar dat hij niet wil dat de fractie telkens wordt aangesproken op zijn keuze.
Dijkhoff komt met zijn verklaring, nadat weekblad HP/DeTijd vanmorgen meldde dat de VVD’er ook nog een reiskostenvergoeding van 4900 euro per jaar ontvangt, terwijl hij voor zijn zakelijke reizen gratis gebruik kan maken van een auto met chauffeur van de fractie.
Volgens Dijkhoff is er duidelijk iets mis gegaan.
Huidige salaris lager
Vorige week ontstond er ophef nadat bekend was geworden dat Dijkhoff jaarlijks 37.000 euro wachtgeld ontvangt, omdat zijn huidige salaris als fractievoorzitter lager is dan het loon dat hij kreeg toen hij in het vorige kabinet staatssecretaris en drie weken lang minister van Justitie was.
“Ik snap wel dat er een hoop kritiek is”, schrijft Dijkhoff, maar volgens de wet had hij er recht op. “Ik vind het een kromme redenering om wel de wet goed te vinden, maar niet de toepassing ervan. Dan zou je de wet moeten aanpassen.”
Toch heeft hij nu besloten zijn mening “opzij te zetten” en de toelage per direct stop te zetten.
‘Stomme fout’
Daar komt vandaag dus de kwestie van de reiskostenvergoeding bij. “Bij het beantwoorden van de vragen van de journalist kwam ik er achter dat ik een stomme fout heb gemaakt. Daardoor heb ik een vergoeding ontvangen die ik nooit heb willen krijgen”,schrijft Dijkhoff.
Hij ging er vanuit dat de reiskostenvergoeding was stopgezet bij zijn aantreden als fractievoorzitter, maar dat bleek niet zo. “Ik heb na het verzoeken tot stopzetten niet op m’n loonstrook gekeken of alles ook was doorgevoerd. Dat was stom. Vanzelfsprekend heb ik deze vergoeding inmiddels teruggestort.”
De beslissing van Dijkhoff krijgt navolging in de VVD-fractie. Ook Kamerlid Arne Weverling, in het verleden wethouder in de gemeente Westland, laat zijn wachtgeld stopzetten.
Arne Weverling@ArneWeverling
Net als mijn fractievoorzitter Klaas @dijkhoff heb ik besloten om de wettelijke toelage die ik ontving stop te zetten. Dit om de discussie die vorige week is opgelaaid op inhoud te kunnen voeren.
AD 03.12.2019 Na zijn fractievoorzitter Klaas Dijkhoff heeft ook Tweede Kamerlid Arne Weverling (VVD) besloten om af te zien van zijn wachtgeld.
Dijkhoff liet weten de toelage van 37.000 euro per jaar stop te zetten nu hij opnieuw in opspraak is gekomen door een ten onrechte ontvangen reiskostenvergoeding. Westlander Weverling kreeg zo’n 10.000 euro per jaar om zijn salaris als Tweede Kamerlid aan te vullen tot het salaris dat hij kreeg als wethouder van Westland. Een wethouder van een gemeente van meer dan 100.000 inwoners verdient namelijk meer dan een Kamerlid.
Het wachtgeld van Weverling kwam naar voren uit gegevens die de gemeente Westland vrijgaf nadat de Volkskrant een beroep had gedaan op de Wet openbaarheid van bestuur. ,,Net als mijn fractievoorzitter Klaas Dijkhoff heb ik besloten om de wettelijke toelage die ik ontving stop te zetten”, reageert Weverling. ,,Dit om de discussie die vorige week is opgelaaid op inhoud te kunnen voeren.”
Weverling zag tijdens zijn verkiezingscampagne om Tweede Kamerlid te worden af van wachtgeld, maar ontving het wel toen hij eenmaal aan de slag ging in Den Haag. Tweede Kamerleden hebben wettelijk gezien recht op wachtgeld, maar sommigen zien daar vanaf. Dijkhoff en Weverling nu dus ook.
NOS 29.11.2019 Minister Knops vindt de huidige wachtgeldregeling voor Kamerleden adequaat, maar staat open voor aanpassingen als daar brede politieke steun voor is. Deze week ontstond enige ophef over het wachtgeld dat VVD-fractievoorzitter Dijkhoff en GroenLinks-Kamerlid Diks krijgen op grond van een eerdere functie.
Dijkhoff was eerder staatssecretaris en minister en Diks was wethouder. Dijkhoff is niet van plan zijn wachtgeld stop te zetten, Diks besloot dat wel te doen en het ontvangen bedrag terug te betalen.
Na afloop van de ministerraad benadrukte Knops dat niemand de regels overtreedt en dat er een vangnet moet zijn voor politici. Maar hij kan zich de commotie wel voorstellen, ook “omdat het om grote bedragen gaat”. “De meningen kunnen erover verschillen of je dit wenselijk vindt en in welke mate. Ik vind de huidige regeling adequaat, maar als breed politiek gedeeld wordt dat er iets moet worden veranderd, hoor ik dat graag.”
Regeling al versoberd
De minister wees er ook op dat de regeling de afgelopen jaren al behoorlijk is versoberd. Hij zou de “veel ruimere regels van zo’n tien jaar geleden” niet kunnen verdedigen. Knops is tijdelijk minister, als vervanger van de zieke Ollongren, en binnenkort wordt hij weer staatssecretaris. Hij heeft er nog niet over nagedacht of hij dan ook wachtgeld wil krijgen.
Premier Rutte denkt dat hijzelf toen hij van 2006 tot 2010 Kamerlid was, na eerder staatssecretaris te zijn geweest, niet van de wachtgeldregeling gebruik heeft gemaakt. Maar hij moet nog nakijken of dat echt zo is.
Rutte staat er wel achter dat Dijkhoff wachtgeld ontvangt. “Hij maakt gebruik van een recht dat hij heeft en dat vind ik 100 procent acceptabel.”
MSN 29.11.2019 De wachtgeldregeling voor politici gaat mogelijk op de schop. Het kabinet onderzoekt of er iets moet veranderen. Dat zegt minister Knops (Binnenlandse Zaken) nadat er deze week ophef ontstond over een fors jaarlijks extraatje van 37.000 euro voor VVD-fractieleider Dijkhoff.
„We zijn bezig om te kijken of het anders moet”, zegt de CDA-bewindsman. Hij wil nog niet zeggen wat er mogelijk verandert. „Daar ga ik nu niet op in. Het is altijd goed om te kijken of regelingen nog voldoende zijn of dat ze moeten worden aangepast.” Knops zegt met de Tweede Kamer te willen bespreken hoe het anders moet.
Deze week ontstond er ophef over de vergoeding van Dijkhoff. De VVD-fractieleider strijkt ieder jaar naast zijn salaris als Kamerlid 37.000 euro wachtgeld op. De liberaal ontvangt dat bedrag omdat hij in het kabinet-Rutte II staatssecretaris van Asiel en een maandje minister van Defensie was.
Premier Rutte staat achter de keuze van Dijkhoff. „Dat is een recht wat je hebt, dat is gewoon onderdeel van de arbeidsvoorwaarden.” De premier wil er voorlopig geen werk van maken om de regeling te veranderen. „Dat heeft voor mij nu geen prioriteit.” Rutte gaat nog ’definitief checken’ of hij zelf heeft afgezien van wachtgeld toen hij na zijn tijd als staatssecretaris in de Kamer kwam. „U kent mijn legendarische geheugen. Ik wil het even zeker weten.”
VVD-fractievoorzitter Dijkhoff zegt zelf dat hij ook zonder wachtgeld al meer verdient dan als staatssecretaris. Dat komt door sommige toeslagen, die bovenop het Kamerlidsalaris van 115.000 euro komen. Dijkhoff krijgt per jaar nog eens een vergoeding van zo’n 18.000 euro netto voor verblijfkosten en 4.900 euro voor binnenlands reisverkeer.
De wachtgeldregeling is er voor politici die hun baan verliezen, bijvoorbeeld na verkiezingen of bij het vallen van een kabinet. Dijkhoff heeft dus wel recht op de vergoeding, maar andere politici zien er regelmatig van af. Dat doen PvdA-Kamerleden – tevens oud-bewindslieden – Asscher en Ploumen bijvoorbeeld omdat ze de vergoeding al riant genoeg vinden.
Zijn jaarlijkse extraatje is meer dan een modaal inkomen voor gewone Nederlanders, dat volgens het CPB dit jaar neerkomt op 36.000 euro. De volksvertegenwoordiger heeft bewust besloten van de regeling gebruik te maken, laat hij weten. „Over de arbeidsvoorwaarden van een ministerschap of staatssecretariaat valt niet te onderhandelen”, zegt de fractievoorzitter.
Telegraaf 29.11.2019 De wachtgeldregeling voor politici gaat mogelijk op de schop. Het kabinet onderzoekt of er iets moet veranderen. Dat zegt minister Knops (Binnenlandse Zaken) nadat er deze week ophef ontstond over een fors jaarlijks extraatje van 37.000 euro voor VVD-fractieleider Dijkhoff.
„We zijn bezig om te kijken of het anders moet”, zegt de CDA-bewindsman. Hij wil nog niet zeggen wat er mogelijk verandert. „Daar ga ik nu niet op in. Het is altijd goed om te kijken of regelingen nog voldoende zijn of dat ze moeten worden aangepast.” Knops zegt met de Tweede Kamer te willen bespreken hoe het anders moet.
Deze week ontstond er ophef over de vergoeding van Dijkhoff. De VVD-fractieleider strijkt ieder jaar naast zijn salaris als Kamerlid 37.000 euro wachtgeld op. De liberaal ontvangt dat bedrag omdat hij in het kabinet-Rutte II staatssecretaris van Asiel en een maandje minister van Defensie was.
Premier Rutte staat achter de keuze van Dijkhoff. „Dat is een recht wat je hebt, dat is gewoon onderdeel van de arbeidsvoorwaarden.” De premier wil er voorlopig geen werk van maken om de regeling te veranderen. „Dat heeft voor mij nu geen prioriteit.” Rutte gaat nog ’definitief checken’ of hij zelf heeft afgezien van wachtgeld toen hij na zijn tijd als staatssecretaris in de Kamer kwam. „U kent mijn legendarische geheugen. Ik wil het even zeker weten.”
VVD-fractievoorzitter Dijkhoff zegt zelf dat hij ook zonder wachtgeld al meer verdient dan als staatssecretaris. Dat komt door sommige toeslagen, die bovenop het Kamerlidsalaris van 115.000 euro komen. Dijkhoff krijgt per jaar nog eens een vergoeding van zo’n 18.000 euro netto voor verblijfkosten en 4.900 euro voor binnenlands reisverkeer.
De wachtgeldregeling is er voor politici die hun baan verliezen, bijvoorbeeld na verkiezingen of bij het vallen van een kabinet. Dijkhoff heeft dus wel recht op de vergoeding, maar andere politici zien er regelmatig van af. Dat doen PvdA-Kamerleden – tevens oud-bewindslieden – Asscher en Ploumen bijvoorbeeld omdat ze de vergoeding al riant genoeg vinden.
Meer dan modaal
Zijn jaarlijkse extraatje is meer dan een modaal inkomen voor gewone Nederlanders, dat volgens het CPB dit jaar neerkomt op 36.000 euro. De volksvertegenwoordiger heeft bewust besloten van de regeling gebruik te maken, laat hij weten. „Over de arbeidsvoorwaarden van een ministerschap of staatssecretariaat valt niet te onderhandelen”, zegt de fractievoorzitter.
AD 29.11.2019 Minister Raymond Knops van Binnenlandse Zaken bekijkt of de wachtgeldregeling voor ex-bewindspersonen aangepast moet worden. Nu hebben voormalig ministers en staatssecretarissen recht op aanvulling van hun salaris als ze een nieuwe baan krijgen.
Zo krijgt VVD-fractievoorzitter Klaas Dijkhoff in de Tweede Kamer wachtgeld – bóvenop zijn salaris – omdat hij in het vorige kabinet staatssecretaris en een tijdje minister was. ,,We zijn bezig om te kijken of het anders moet’’, zegt minister Knops desgevraagd na afloop van de ministerraad.
Wat het kabinet precies wil veranderen, wil Knops niet zeggen. ,,Daar ga ik nu niet op in. Dat is iets wat we met de Tweede Kamer gaan bespreken. Het is altijd goed om te kijken of regelingen nog voldoende zijn, of dat ze moeten worden aangepast.’’
VVD-fractievoorzitter Dijkhoff kwam deze week in het nieuws omdat hij jaarlijks zo’n 37.000 euro wachtgeld krijgt. Dat bedrag komt bovenop zijn Kamerlidsalaris van 115.000 euro. Omdat hij in het vorige kabinet staatssecretaris (Veiligheid en Justitie) en vier weken minister (Defensie) was, heeft hij recht op aanvulling van zijn salaris.
Andere ex-bewindspersonen die op dit moment Tweede Kamerlid zijn, onder wie PvdA’ers Lodewijk Asscher en Lilianne Ploumen, zagen af van wachtgeld toen ze parlementslid werden. GroenLinks-Kamerlid Isabelle Diks, die eerder wethouder in Leeuwarden was, besloot deze maand om niet langer wachtgeld te ontvangen en het te veel ontvangen geld terug te betalen.
Maar VVD’er Dijkhoff wil zijn wachtgeld niet kwijt. Hij vindt dat hij er recht op heeft. ,,Het is uitgesteld loon, net als pensioen’’, zo zei hij tegen de Volkskrant. ,,Daar doe ik ook geen afstand van.’’
Geen overtreding
Minister Knops, die verantwoordelijk is voor de wachtgeldregeling, zegt dat hij zich ‘de commotie kan voorstellen’. ,,Maar niemand overtreedt op dit moment de regels’’, zegt hij. ,,Als we wat willen veranderen, moeten we de regels aanpassen. Ik vind de regeling zoals die nu is adequaat, maar ik zeg ook dat ik het graag hoor als er een breed gedeelde opvatting is dat we zaken moeten veranderen.’’
Knops zegt dat hij nog niet weet of hij zélf aanspraak zou maken op wachtgeld als hij na zijn ministerschap weer staatssecretaris wordt of in de Tweede Kamer komt. ,,Daar heb ik nog niet over nagedacht.’’
Rutte: volste recht
Premier Mark Rutte staat ‘er volledig achter’ dat Dijkhoff gebruik maakt van de regeling. ,,Dat is een recht wat je hebt, dat is gewoon onderdeel van de arbeidsvoorwaarden.’’
De premier wil er voorlopig geen werk van maken om de regeling te veranderen. ,,Dat heeft voor mij nu geen prioriteit.’’
Toen Rutte zelf aanspraak kon maken op de regeling heeft hij dat niet gedaan, als hij zich goed herinnert. Hij gaat nog ‘definitief checken’ of hij inderdaad heeft afgezien van wachtgeld toen hij na zijn tijd als staatssecretaris in de Kamer kwam. ,,U kent mijn legendarische geheugen. Ik wil het even zeker weten.’’
„Dat is een recht wat je hebt, dat is gewoon onderdeel van de arbeidsvoorwaarden’’, aldus Rutte. ⒸHollandse Hoogte / Maarten Hartman
Telegraaf 29.11.2019 VVD-fractievoorzitter Klaas Dijkhoff heeft het volste recht dat hij wachtgeld ontvangt naast zijn salaris als Tweede Kamerlid, vindt premier Mark Rutte. Maar toen Rutte daar zelf aanspraak op kon maken heeft hij dat niet gedaan, als hij zich goed herinnert.
Dijkhoff krijgt wachtgeld bovenop zijn salaris, omdat hij als minister meer verdiende dan nu. Andere ex-bewindslieden die in de Kamer zijn beland, zoals de PvdA’ers Lodewijk Asscher en Lilianne Ploumen, hebben daarvan afgezien. Maar Rutte staat „er volledig achter” dat zijn partijgenoot dit doet. „Dat is een recht wat je hebt, dat is gewoon onderdeel van de arbeidsvoorwaarden.”
De premier wil er voorlopig geen werk van maken om de regeling te veranderen. „Dat heeft voor mij nu geen prioriteit.”
Rutte gaat nog „definitief checken” of hij inderdaad heeft afgezien van wachtgeld toen hij na zijn tijd als staatssecretaris in de Kamer kwam. „U kent mijn legendarische geheugen. Ik wil het even zeker weten.”
De wachtgeldregeling is „adequaat”, vindt ook verantwoordelijk minister Raymond Knops. Wel heeft hij een aantal „verbeteringen” voorgesteld, zoals gratis sollicitatietraining voor Kamerleden die broeden op een vertrek. Hij hoopt ze zo sneller aan een nieuwe baan te helpen, zodat ze minder aanspraak maken op wachtgeld.
Wil de Tweede Kamer nog meer aanpassen, dan zal dat wel blijken zodra de Kamer zich over die voorstellen buigt. „Dan kan dat ook onderwerp van gesprek zijn.”
RTL 29.11.2019 Of premier Rutte in het verleden zijn salaris met wachtgeld heeft opgeplust? “Volgens mij niet. Ik dacht het niet”, zegt Rutte na vragen van RTL Nieuws tijdens zijn wekelijkse persconferentie. Dat de huidige fractievoorzitter van de VVD, Klaas Dijkhoff, dat wel doet vindt Rutte ‘zijn goed recht.’
“Ik begrijp dat Dijkhoff het wel doet. Ik sta daar ook achter. Hij mag dat doen”, zei premier Rutte tijdens zijn wekelijkse persconferentie.
Deze week werd bekend dat de fractievoorzitter van de VVD zijn salaris opplust met wachtgeld: jaarlijks krijgt Dijkhoff 37.000 euro bruto per jaar aan wachtgeld. Volgens de regels heeft hij daar recht op omdat Dijkhoff staatssecretaris en kort minister van Defensie is geweest in het vorige kabinet.
Het inkomen dat een politicus misloopt met zijn nieuwe baan, kan hij laten opvullen met wachtgeld. Een oud-politicus krijgt net zo lang wachtgeld als hij of zij in de politiek heeft gezeten, met een minimum van 2 jaar en een maximum van 3 jaar en 2 maanden. De wachtgeldregeling is er omdat het politieke leven erg onzeker is.
Deed Rutte dat?
Of Rutte ook wachtgeld heeft geïnd toen hij tussen 2006 en 2010 fractievoorzitter was? Hij ‘denkt van niet’. “Maar ik ga het voor de zekerheid nog even uitzoeken. Het was volgens mij geen automatisme en dat moest je actief doen en daar staat mij niets van bij.”
Rutte staat er achter dat Dijkhoff het wel heeft gedaan. “Dat is zeer verdedigbaar.”
MSN 29.11.2019 Of premier Rutte in het verleden zijn salaris met wachtgeld heeft opgeplust? “Volgens mij niet. Ik dacht het niet”, zegt Rutte na vragen van RTL Nieuws tijdens zijn wekelijkse persconferentie. Dat de huidige fractievoorzitter van de VVD, Klaas Dijkhoff, dat wel doet vindt Rutte ‘zijn goed recht.’
“Ik begrijp dat Dijkhoff het wel doet. Ik sta daar ook achter. Hij mag dat doen”, zei premier Rutte tijdens zijn wekelijkse persconferentie.
Wachtgeld Dijkhoff
Deze week werd bekend dat de fractievoorzitter van de VVD zijn salaris opplust met wachtgeld: jaarlijks krijgt Dijkhoff 37.000 euro bruto per jaar aan wachtgeld. Volgens de regels heeft hij daar recht op omdat Dijkhoff staatssecretaris en kort minister van Defensie is geweest in het vorige kabinet.
Het inkomen dat een politicus misloopt met zijn nieuwe baan, kan hij laten opvullen met wachtgeld. Een oud-politicus krijgt net zo lang wachtgeld als hij of zij in de politiek heeft gezeten, met een minimum van 2 jaar en een maximum van 3 jaar en 2 maanden. De wachtgeldregeling is er omdat het politieke leven erg onzeker is.
Deed Rutte dat?
Of Rutte ook wachtgeld heeft geïnd toen hij tussen 2006 en 2010 fractievoorzitter was? Hij ‘denkt van niet’. “Maar ik ga het voor de zekerheid nog even uitzoeken. Het was volgens mij geen automatisme en dat moest je actief doen en daar staat mij niets van bij.”
Rutte staat er achter dat Dijkhoff het wel heeft gedaan. “Dat is zeer verdedigbaar.”
De dag des oordeels naderde voor president Desi Bouterse
Na een jaar radiostilte kwam de Krijgsraad van Suriname op vrijdag 29.11.2019 weer bijeen in de rechtszaak van de Decembermoorden.
De dag des oordeels voor president Desi Bouterse en zijn medeverdachten nadert. Na een proces van bijna twintig jaar snakken de nabestaanden naar een vonnis.
Ook moesten alle verdachten in het 8 Decemberproces vrijdag voor de rechter in Suriname verschijnen. De verwachting was dat de rechter dan eindelijk de uitspraak bekendmaakt in de zaak waarin de president van Suriname, Desi Bouterse, hoofdverdachte is.
Er zijn ook 23 andere verdachten in de zaak. Iedereen wordt verdacht van betrokkenheid op de moord van vijftien politieke tegenstanders van het regime van Bouterse. Dat gebeurde op 8 en 9 december 1982. Sindsdien staan de moorden bekend als Decembermoorden.
Telegraaf 30.11.2019
Veroordeling 20 jaar
Tijdens een zitting in juni 2018vorig jaar eiste het Surinaamse Openbaar Ministerie twintig jaar gevangenisstraf tegen Bouterse. Volgens de aanklager is hij hoofdverantwoordelijk voor de martelingen en executies van de vijftien slachtoffers.
De laatste zitting in de zaak was op 29 oktober 2018. Sindsdien wachten alle betrokkenen op de uitspraak van de rechter.
Het Vonnis
Vrijdagmiddag 29.11.2019 begon de Surinaamse krijgsraad onverwacht met het voorlezen van de vonnissen in het proces rond de Decembermoorden. Onder anderen oud-bataljonscommandant Etienne Boerenveen is vrijgesproken, terwijl het Surinaamse Openbaar Ministerie twintig jaar cel tegen hem had geëist. De krijgsraad vindt niet bewezen dat hij aanwezig was bij het doodschieten van de slachtoffers in de nacht van 7 op 8 december.
De Surinaamse krijgsraad behandelde vrijdag ook de zaken van de verdachten Jimmy Stolk en Arthy Gorré. Stolk is vrijgesproken wegens een gebrek aan bewijs. De zaak-Gorré werd gestopt, omdat hij in 2018 is overleden.
AD 30.11.2019
En uiteindelijk werd in Suriname president Desi Bouterseveroordeeld tot twintig jaar cel vanwege zijn aandeel in de Decembermoorden. De oud-legerleider is niet in het land, hij is op staatsbezoek in China. De krijgsraad heeft geen onmiddellijke gevangenneming gelast.
Telegraaf 30.11.2019
Betekent zijn veroordeling dat hij daadwerkelijk de cel in gaat?
“Nee, die kans is heel erg klein”, zegt correspondent Harmen Boerboom. “Er is geen gevangenneming gelast. Dat is op zich niet zo verwonderlijk, omdat hij gedurende de hele rechtszaak ook nooit heeft vastgezeten.”
Bouterses advocaat heeft al aangekondigd in beroep te gaan tegen het vonnis. Als hij dan weer wordt veroordeeld, moet hij volgens Boerboom wel de gevangenis in.
AD 30.11.2019
Recht op gratie
Volgens advocaat Geert-Jan Knoops hangt van de Grondwet af of die straf ook uitgevoerd kan worden.
In Artikel 109 van de Grondwet staat namelijk dat de president het recht heeft om gratie te krijgen als hij door een rechter wordt veroordeeld. Hij oefent dit recht uit na advies te hebben ingewonnen van de rechter, die het vonnis heeft uitgesproken.
Dat zou dus kunnen betekenen dat Bouterse, zolang hij president is, de veroordeling door de rechter niet hoeft te ondergaan. Maar daar moet de rechter dan wel in meegaan.
AD 02.12.2019
Noodtoestand
Na een veroordeling in hoger beroep zijn er nog verschillende manieren waarop Bouterse onder gevangenisstraf uit kan komen.
Zo zou hij zijn straf kunnen ontlopen door de noodtoestand uit te roepen in Suriname. Hij zou ook tijdelijk kunnen terugtreden als president, zodat vicepresident Ashwin Adhin hem als waarnemend staatshoofd gratie kan verlenen.
Aftreden
Bouterse is op dit moment in China voor een staatsbezoek. Volgens correspondent Harmen Boerboom keert hij dit weekend terug, maar mogelijk bezoekt hij eerst nog Cuba.
Universitair docent Internationaal Recht Marieke de Hoon zegt tegen Nieuwsuur dat het haar onwaarschijnlijk lijkt dat Bouterse überhaupt terugkeert. “De hele reden dat hij nu in China is kan geen toeval zijn. Hij heeft gezorgd dat hij nu niet in het land is. Teruggaan naar Suriname lijkt mij voor hem een groot risico. Hij komt alleen terug als hem een vorm van gratie wordt verleend.”
De advocaat van de nabestaanden vindt dat de president moet aftreden, “want een veroordeelde president, dat kan niet.” Maar volgens correspondent Boerboom heeft Bouterses woordvoerder al gezegd dat er van het aftreden van de president op dit moment geen enkele sprake zal zijn.
Wie waren de slachtoffers van de Decembermoorden?
De slachtoffers waren allemaal vooraanstaande Surinamers die openlijk kritiek hadden op of verzet pleegden tegen het regime van Bouterse.
John Baboeram (36), advocaat
Bram Behr (31), journalist
Cyrill Daal (46), vakbondsleider
Kenneth Gonçalves (42), advocaat en deken van de Surinaamse Orde van Advocaten
Eddy Hoost (48), advocaat en politicus
André Kamperveen (58), journalist en oud-voetballer
Gerard Leckie (39), psycholoog en docent
Sugrim Oemrawsingh (42), wis- en natuurkundige
Lesley Rahman (28), journalist
Surendre Rambocus (29), luitenant
Harold Riedewald (49), advocaat
Jiwansingh Sheombar (25), militair
Jozef Slagveer (42), journalist en directeur van persbureau
Robby Sohansingh (37), zakenman
Frank Wijngaarde (43), journalist
Naast de bovengenoemde slachtoffers, werd ook vakbondsleider Fred Derby gevangengenomen. Hij wist als enige aan de executie te ontsnappen. Zijn verklaring is door de krijgsraad als erg belastend beoordeeld. Derby overleed in 2001 plotseling op 61-jarige leeftijd.
Proces van lange adem
De rechtsgang liep jaren vertraging op doordat het Bouterse in 2012 lukte om een amnestiewet door het parlement te krijgen. Pas in 2016 stelde de krijgsraad de wet buiten werking, omdat die ingreep in een lopend proces.
NOS 04.12.2019 De Surinaamse president Desi Bouterse gaat voorlopig niet in beroep tegen het vonnis van twintig jaar celstraf dat vrijdag tegen hem werd uitgesproken voor zijn aandeel in de Decembermoorden. Dat zegt zijn advocaat Irvin Kanhai tegen de Surinaamse krant De Ware Tijd.
“Ik heb geen behoefte gehad om mijn cliënt te vragen waarom hij dat niet wil”, zegt de jurist tegen de krant.
Vrijdag deed de krijgsraad in Suriname onverwacht uitspraak in het proces van de Decembermoorden. Volgens de krijgsraad was hij in december 1982 als machtigste man van het leger betrokken bij het martelen en vermoorden van vijftien politieke tegenstanders.
‘Nog tien dagen’
Na de uitspraak kreeg de 74-jarige Bouterse twee weken de gelegenheid om verzet aan te tekenen. Als hij binnen deze periode geen beroep aantekent, vervalt dat recht en zijn er geen andere rechtsmiddelen meer om het vonnis aan te vechten. “Mijn cliënt heeft nog tien dagen om te bedenken wat hij wil. Misschien verandert hij nog van gedachte”, aldus Kanhai.
De uitspraak is opvallend omdat Kanhai vrijwel direct na de uitspraak van het vonnis zei dat Bouterse in beroep zou gaan. “Juridisch was ik van plan verzet aan te tekenen, maar mijn cliënt heeft gezegd dat ik niks meer moet doen in deze zaak. Hij zal zijn redenen daarvoor hebben”, zei hij tegen persbureau ANP.
‘Logisch besluit’
“Bouterse heeft altijd gezegd dat het gaat om een politiek proces en dat hij de uitspraak niet erkent”, zegt correspondent Nina Jurna. “Wat dat betreft is het besluit om niet in beroep te gaan logisch.”
Volgens Jurna lijkt Bouterse aan te sturen op amnestie of gratie. “Er ligt sinds 2012 een amnestiewet die door het parlement is aangenomen, maar niet door de krijgsraad. Die wet zou van stal kunnen worden gehaald. Ook kan een president in Suriname gratie krijgen.”
Of dat gaat gebeuren, is onduidelijk. “De weg ligt namelijk ook vrij voor het uitvoeren van het vonnis.”
Telegraaf 04.12.2019 De Surinaamse president Desi Bouterse, die vrijdag is veroordeeld tot 20 jaar celstraf voor zijn aandeel in de Decembermoorden, gaat dat vonnis voorlopig niet aanvechten. Dat heeft zijn advocaat Irwin Kanhai gezegd. Kort na de uitspraak tegen Bouterse zei Kanhai nog dat zijn cliënt verzet zou aantekenen.
„Juridisch was ik van plan verzet aan te tekenen, maar mijn cliënt heeft gezegd dat ik niks meer moet doen in deze zaak. Hij zal zijn redenen daarvoor hebben”, zo legt Kanhai zijn veranderde standpunt uit.
Mocht Bouterse toch van gedachten veranderen, dan heeft hij tot en met vrijdag 13 december de tijd om verzet aan te tekenen. Hoger beroep, waarbij een hogere rechter zich buigt over de zaak, is voor hem niet mogelijk omdat hij bij verstek is veroordeeld. Bouterse is de afgelopen twaalf jaar bij geen enkele zitting van de krijgsraad aanwezig geweest.
Als Bouterse verzet zou aantekenen, heeft de krijgsraad twee maanden de tijd om de zaak opnieuw te behandelen en een nieuw of hetzelfde vonnis uit te spreken. De president zou dan wel minimaal een keer moeten verschijnen op de zitting.
Als Bouterse en zijn advocaat bij hun voornemen blijven om geen verzet aan te tekenen, zijn er geen andere rechtsmiddelen meer om het vonnis aan te vechten. Andere opties die daarna in beeld zouden kunnen komen zijn amnestie of gratie.
Bouterse werd veroordeeld vanwege medeplichtigheid aan de moord op vijftien politieke tegenstanders in december 1982.
AD 04.12.2019 De Surinaamse president Desi Bouterse, die vrijdag is veroordeeld tot 20 jaar celstraf voor zijn aandeel in de Decembermoorden, gaat dat vonnis voorlopig niet aanvechten. Dat heeft zijn advocaat Irwin Kanhai gezegd. Kort na de uitspraak tegen Bouterse zei Kanhai nog dat zijn cliënt verzet zou aantekenen.
,,Juridisch was ik van plan verzet aan te tekenen, maar mijn cliënt heeft gezegd dat ik niks meer moet doen in deze zaak. Hij zal zijn redenen daarvoor hebben,” zo legt Kanhai zijn veranderde standpunt uit.
Mocht Bouterse toch van gedachten veranderen, dan heeft hij tot en met vrijdag 13 december de tijd om verzet aan te tekenen. Hoger beroep, waarbij een hogere rechter zich buigt over de zaak, is voor hem niet mogelijk omdat hij bij verstek is veroordeeld. Bouterse is de afgelopen twaalf jaar bij geen enkele zitting van de krijgsraad aanwezig geweest.
Als Bouterse verzet zou aantekenen, heeft de krijgsraad twee maanden de tijd om de zaak opnieuw te behandelen en een nieuw of hetzelfde vonnis uit te spreken. De president zou dan wel minimaal een keer moeten verschijnen op de zitting.
Als Bouterse en zijn advocaat bij hun voornemen blijven om geen verzet aan te tekenen, zijn er geen andere rechtsmiddelen meer om het vonnis aan te vechten. Andere opties die daarna in beeld zouden kunnen komen zijn amnestie of gratie.
Bouterse werd veroordeeld vanwege medeplichtigheid aan de moord op vijftien politieke tegenstanders in december 1982.
Telegraaf 04.12.2019 Acht landen in Midden-Amerika en het Caribisch gebied zijn bang voor de gevolgen van de veroordeling van president Desi Bouterse van Suriname. Ze vrezen dat dit tot instabiliteit leidt en daarmee direct invloed heeft op de verkiezingen van mei 2020 in Suriname.
Dat staat in een verklaring die het ministerie Buitenlandse Zaken van Venezuela woensdag heeft uitgegeven namens het handelsblok van de acht landen. De landen verwijzen ook naar de verklaring die Nederland, Frankrijk, Duitsland, Spanje, het Verenigd Koninkrijk en de Verenigde Staten afgelopen vrijdag op de dag van het vonnis hebben uitgegeven.
Daarin worden volgens de landen „onnodige en onverantwoordelijke waardeoordelen” uitgesproken over lopende gerechtelijke processen met als doel het oordeel van de rechter te beïnvloeden. Dit is een vorm van interventie in binnenlandse aangelegenheden, aldus het blok. Dat wordt gevormd door Cuba, Venezuela, Antigua en Barbuda, Dominica, Nicaragua, Saint Kitts en Nevis en Saint Vincent en de Grenadines.
Bouterse werd afgelopen vrijdag veroordeeld tot 20 jaar gevangenisstraf vanwege medeplichtigheid aan de moord op vijftien politieke tegenstanders in december 1982.
OmroepWest 03.12.2019 Vrijdag deed de militaire rechtbank in Paramaribo onverwacht uitspraak in de zaak over de decembermoorden die in 1982 in Suriname plaatsvonden. Daarbij werd Desi Bouterse, op dit moment president van Suriname, voor zijn rol veroordeeld tot twintig jaar cel. Bij Theo Para uit Rijswijk en binnen de Surinaamse gemeenschap in Den Haag leidde de veroordeling tot een hoop emotie. ‘Het heeft voor enorm veel ontroering en positieve opwinding gezorgd. Bij veel mensen hebben tranen gevloeid, zeker bij nabestaanden.’
Theo Para was in 2009 getuige in het proces tegen Bouterse. Hiervoor keerde hij voor het eerst sinds hij in 1982 – na de decembermoorden – uit het land vluchtte, terug naar Suriname. Na zijn getuigenis is hij niet meer terug geweest. Het is voor hem, als fel criticus van Desi Bouterse, te gevaarlijk.
Na het vonnis van vrijdag kreeg Para veel reacties uit de omvangrijke Haagse Surinaamse gemeenschap. ‘Die gemeenschap is in grote meerderheid tegen Bouterse en zijn misdrijven. Ik krijg heel veel mailtjes en berichten met felicitaties. Het vonnis wordt echt als een formidabele overwinning gezien.’
Vijftien moorden
Voor wie niet paraat heeft wat er in de nacht van 7 op 8 december 1982 gebeurde een korte samenvatting: die nacht werden vijftien politieke tegenstanders van het militaire bewind van Bouterse gemarteld en doodgeschoten in Fort Zeelandia, een gevangenis in de hoofdstad Paramaribo. De slachtoffers waren bekende Surinaamse journalisten, advocaten, militairen, docenten en een vakbondsleider. Bouterse was in 1980 aan de macht gekomen door middel van een staatsgreep. Zijn militaire dictatuur duurde tot 1988. In 2010 werd hij gekozen tot president van Suriname.
‘Het vraagt enorm veel moed van die rechters om een zittende president te veroordelen’, vertelt Para. Daar komt bij dat Bouterse zijn proces constant heeft tegengewerkt, bijvoorbeeld door een amnestiewet waardoor verdachten van de decembermoorden niet meer veroordeeld konden worden. ‘Het heeft allemaal niet mogen baten en uiteindelijk is het tot een veroordeling gekomen.’
Opnieuw presidentskandidaat
Voorlopig loopt de 74-jarige Bouterse nog vrij rond. Hij spreekt van een politiek spel en maakte maandagmiddag zelfs bekend zich bij de verkiezingen van mei 2020 gewoon weer kandidaat te stellen voor het presidentschap. Volgens Para heeft Bouterse door het vonnis echter veel schade opgelopen.
‘Ik heb het idee dat het eindsignaal voor Desi Bouterse heeft geklonken. Het is een internationaal demasqué, in grote kranten over de hele wereld staan grote artikelen die hem neerzetten als een moordenaar. Het is allemaal vernietigend. Dus ik denk niet dat Desi Bouterse toekomst heeft.’
Terugkeer naar Suriname
Voor Para betekent het vonnis dat hij misschien ooit terug kan naar zijn vaderland. Hij heeft er in ieder geval vertrouwen in. ‘Ik ga er vanuit dat het op een gegeven moment weer veilig kan.’
NOS 02.12.2019 Voor de Surinaamse president Desi Bouterse is het duidelijk. Zijn veroordeling is “een politiek tik-takspelletje”: een complot uit Nederland om een einde te maken aan zijn presidentschap. Afgelopen vrijdag kreeg Bouterse 20 jaar cel vanwege zijn aandeel in de Decembermoorden van 1982.
Niet alleen Bouterse zelf, ook aanhangers van zijn partij NDP zien in het besluit van de rechter de hand van “politiek Den Haag”. “Nederland komt hier niet om onze president weg te halen”, zei een jonge vrouw in Paramaribo tegen de NOS. “Als ze hier in Suriname komen, dan hebben ze te maken met de hele Surinaamse bevolking.”
Waar komt die argwaan tegen Nederland vandaan?
Slechte relatie
“Al sinds Bouterse in 2010 president van Suriname werd, is de relatie met Nederland gebrouilleerd”, vertelt Surinamekenner en journalist Roy Khemradj. Toenmalig minister van Buitenlandse Zaken Maxime Verhagen weigerde Bouterse te feliciteren met zijn verkiezing, omdat die eerder tot elf jaar cel was veroordeeld wegens drugshandel.
Bouterse zou alleen in Nederland welkom zijn om zijn straf uit te zitten, aldus Verhagen. Dat was volgens Khemradj “de dood van de relatie tussen Nederland en Suriname”. In 2012 riep Nederland ook nog zijn ambassadeur terug, nadat het parlement een amnestiewet had aangenomen.
Maar ook eerder verliep de relatie van de Surinaamse bevolking met oud-kolonisator Nederland al moeizaam. Meteen na de staatsgreep van Bouterse, in 1980, gingen er in Suriname geruchten dat Nederland daarbij had geholpen. Die theorieën werden nog sterker omdat de Nederlandse regering besloot om documenten en conclusies uit het onderzoek naar de staatsgreep te klasseren als staatsgeheim voor zeker zestig jaar.
Geen concreet bewijs
En ook nu is er wantrouwen jegens premier Rutte. Nog voordat het vonnis was uitgesproken, zei Rutte dat Bouterse “zich moet verantwoorden voor wat hij daar gedaan heeft”. Bij NDP-ondervoorzitter Ramon Abrahams schoot die uitspraak in het verkeerde keelgat: hij trok de conclusie dat de tekst van het vonnis al in het bezit was van de Nederlandse regering, nog voordat hij was uitgesproken. Bewijs voor die bewering gaf Abrahams niet.
“Bewijs is ook niet meer nodig”, zegt Khemradj. “In het huidige politieke klimaat geloven de aanhangers van Bouterse hun president zo ook wel.” Die aanhangers zijn volgens hem vooral millennials: jongeren die in de jaren ’90 zijn geboren, en dus de coup en de Decembermoorden niet hebben meegemaakt. “Ze zijn er ook niet echt in geïnteresseerd”, merkt Khemradj: “Zij zien Bouterse vooral als een goede leider.”
Verkiezingen werpen schaduw vooruit
De oppositie in Suriname heeft niet expliciet gereageerd op de beschuldigingen van Bouterse aan het adres aan Nederland. Niet gek, vindt Khemradj: “Mensen laten zich daar niet over uit. Ze weten dat dit de gebruikelijke taal is van Bouterse als hij in moeilijkheden zit.”
Bovendien is het met de parlementsverkiezingen van mei in zicht, ook politiek gezien niet slim om een pro-Nederland standpunt in te nemen, denkt Khemradj. “Wie Nederland verdedigt, is in Suriname meteen de zondebok. ”
Telegraaf 02.12.2019 Een veroordeelde drugscrimineel als president die in zijn land als een held wordt onthaald, na een kersverse veroordeling voor meervoudige moord. Het kan in Suriname. Desi Bouterse maakt zich na het vonnis in het Decembermoordenproces weinig zorgen. Maar waarom?
President Desi Bouterse (74) wordt al decennialang in verband gebracht met grootschalige smokkel van cocaïne. Volgens de twee meest vooraanstaande leden van de oppositiepartij VHP is niet alleen ’Bouta’ of ’Baas’ zoals zijn bijnamen luiden, maar de volledige regering verantwoordelijk voor de tsunami van coke die via Suriname naar Europa wordt verscheept.
’Hier zit een zorgvuldig opgezet netwerk van zware criminelen achter dat gesteund moet worden vanuit de overheid’, zei parlementslid en oud-politiecommissaris van Paramaribo, Krishna Mathoera, in 2017 in De Telegraaf. Bouterse werd in 2000 in Nederland bij verstek veroordeeld tot elf jaar cel voor grootschalige cocaïnesmokkel naar Nederland. Zijn zoon Dino bleek geen haar beter. Hij werd in 2015 in de Verenigde Staten veroordeeld tot 16 jaar cel voor drugssmokkel en wapenhandel.
Ondanks zijn veroordeling wist Bouterse het te schoppen tot parlementslid. Er geldt nog steeds een internationaal arrestatiebevel tegen de president, maar zolang hij alleen landen bezoekt waarmee Nederland geen uitleveringsverdrag heeft, hoeft Bouterse zich nergens zorgen om te maken. En zo bezoekt hij landen als Cuba, China en Guyana.
Militaire coup
Tien jaar later koos het volk Bouterse tot president. Maar al voordat ’Baas’ baas van het land werd, begon tegen hem en de medeplegers van de militaire coup van 1980 het langverwachte Decembermoordenproces rond de executie van elf tegenstanders van het regime in 1982. Van de 25 verdachten was Bouterse de hoofdverdachte.
De president heeft van meet af aan de rechtsgang proberen te belemmeren. Zo nam het parlement in 2012 op initiatief van Bouterses Nationale Democratische Partij de amnestiewet aan. De wet zorgde ervoor dat de verdachten van de Decembermoorden geen straf konden krijgen.
Het proces lag zo jaren stil, maar de krijgsraad verwierp de wet in 2016 waarna Bouterse een nieuwe poging nam om het proces te saboteren. In het kader van het landsbelang gaf de aanklager opdracht om vervolging van de verdachten te staken.
Maar de krijgsraad slaagde erin om ook deze poging te verijdelen. In 2017 kwam het dan tot toch nog tot een eis. En vorige week, toen Bouterse in China was op staatsbezoek, verraste de krijgsraad vriend en vijand door ineens het vonnis uit te spreken en de president conform de eis te veroordelen.
De krijgsraad heeft geen onmiddellijke gevangenneming gelast. Dat is niet zo vreemd: Bouterse heeft ook nooit een dag in voorarrest gezeten. De advocaat van Bouterse, Irvan Kanhai, heeft laten weten dat hij in beroep gaat tegen het vonnis. Daarmee wint de president weer tijd. De verkiezingen zijn in mei volgend jaar en zeker zolang hij president blijft, hoeft hij weinig te vrezen.
Als het vonnis in hoger beroep wordt bekrachtigd, zal de krijgsraad zeer waarschijnlijk wel bevelen dat de president gevangen wordt genomen. Maar de kans dat het zover komt is minimaal. Hij kan de noodtoestand uitroepen of tijdelijk terugtreden als president waarna de vicepresident hem gratie kan verlenen.
Vluchten
En als de grond hem echt te heet onder de voeten wordt, kan Bouterse vluchten naar een land waar hij zich geen zorgen hoeft te maken. In Suriname gelooft niemand dat Desi Delano daadwerkelijk ook maar één dag de binnenkant van een cel zal zien zitten.
Tekenend voor de minachting van de rechtsstaat is de reactie van de advocaat van Bouterse. In een interview met het medium Starnieuws fulmineerde hij dat de krijgsraad ’blij moet zijn dat hij geen president is van het land’. Dan zou hij namelijk weten wat hij moest doen met de ’a-nationalisten’, zoals hij de leden van de krijgsraad betitelde.
Kanhai omschreef de uitspraak als een ’vonnis van gekoloniseerde mensen’. Bouterse spreekt vaak van een ’internationaal complot’ tegen hem. Zijn aanhangers vinden de krachttermen van hem en zijn advocaat geweldig.
De aanhang van Bouterse beschouwt hem als een soort martelaar. Een slachtoffer van een politiek proces. Tegenstanders zien hem vooral als meervoudig moordenaar en veroordeelde drugscrimineel die zijn straffen vakkundig ontloopt en daardoor het land internationaal een beschamende reputatie bezorgt.
Lichtpuntje is dat de rechterlijke macht overeind is gebleven. Als onafhankelijk instituut, onder grote druk. Dat is één stap. Nu wacht nog de executie van het vonnis als dat onherroepelijk wordt. En dat kan nog jaren op zich laten wachten.
Telegraaf 02.12.2019 Ronnie Brunswijk, voorzitter van de Algemene Bevrijdings- en Ontwikkelingspartij (ABOP) en voormalig coalitiepartner van Desi Bouterse, vindt dat de tot 20 jaar cel veroordeelde Surinaamse president zou moeten opstappen. „Als ik in zijn plaats was zou ik de eer aan mezelf houden en opstappen als president”, zegt hij tegen dagblad De Ware Tijd.
De ABOP-voorzitter benadrukt dat de rechtsstaat gerespecteerd moet worden. Ook een andere politieke partij in het Surinaamse parlement, DA’91, ziet Bouterse liever vandaag dan morgen het veld ruimen.
Desire Bouterse (midden). Ⓒ AFP
Heldenonthaal
Bouterse keerde in de nacht van zaterdag op zondag terug in Suriname van een staatsbezoek aan China en werd bij aankomst opgewacht door zo’n 1500 aanhangers. Later die nacht reageerde hij op zijn veroordeling, afgelopen vrijdag, tot 20 jaar cel voor zijn aandeel in de Decembermoorden in 1982. Hij toonde zich niet verrast daardoor: „Het politieke spel wordt zo openlijk gespeeld, dus het was duidelijk wat er zou komen.”
Binnen de partij van Bouterse, de NDP, leeft het gevoel dat het proces wordt geregisseerd door Nederland. Maandag buigt de president zich met zijn team over de verdere gang van zaken. Zijn advocaat liet eerder al weten in beroep te zullen gaan.
NOS 01.12.2019 Na de uitspraak tegen president Bouterse vrijdag en zijn hectische terugkomst afgelopen nacht wacht Suriname nu af. Dat ziet Latijns-Amerika-correspondent Nina Jurna.
“Na de uitspraak was er grote vreugde bij de nabestaanden van de slachtoffers van de Decembermoorden”, zegt Jurna. “Vandaag lieten Bouterses aanhangers massaal van zich horen, ze blijven hun leider steunen. Nu wacht Suriname op wat er verder gaat gebeuren.”
Vanochtend rond 06.00 uur Nederlandse tijd kwam Bouterse terug van een staatsbezoek aan China. Hij landde op luchthaven Johan Adolf Pengel, waar hij werd begroet door duizenden aanhangers. “Hij werd ontvangen als een held of een popster.”
Bouterses partij, de NDP, had zeventig bussen geregeld om mensen naar het vliegveld te brengen, dat zo’n 50 kilometer onder hoofdstad Paramaribo ligt.
Kort na de landing sprak de leider zijn aanhangers toe over het politieke spelletje dat volgens hem wordt gespeeld.
Aanhangers begroeten Bouterse bij terugkeer in Suriname
Vanavond lokale tijd heeft Bouterse overleg met zijn juridische team en partijprominenten. Daarna komt hij met een echt antwoord op het vonnis, verwacht Jurna. “De ondervoorzitter van de NDP, de partij van Bouterse, heeft al gezegd dat de uitspraak a-nationalistisch is. Dat is in Suriname heel zwaar.”
Vrijdag deed de krijgsraad in Suriname onverwacht uitspraak in het proces van de Decembermoorden. De 74-jarige Bouterse kreeg twintig jaar cel opgelegd. Volgens de krijgsraad was hij in december 1982 als machtigste man van het leger betrokken bij het martelen en vermoorden van vijftien politieke tegenstanders.
De president heeft zijn persoonlijke betrokkenheid bij de Decembermoorden altijd ontkend en gaat daarom in hoger beroep tegen het vonnis.
Wie waren de slachtoffers van de Decembermoorden?
De slachtoffers waren allemaal vooraanstaande Surinamers die openlijk kritiek hadden op of verzet pleegden tegen het militaire regime van Bouterse;
John Baboeram (36), advocaat
Bram Behr (31), journalist
Cyrill Daal (46), vakbondsleider
Kenneth Gonçalves (42), advocaat en deken van de Surinaamse Orde van Advocaten
Eddy Hoost (48), advocaat en politicus
André Kamperveen (58), journalist en oud-voetballer
Gerard Leckie (39), psycholoog en docent
Sugrim Oemrawsingh (42), wis- en natuurkundige
Lesley Rahman (28), journalist
Surendre Rambocus (29), luitenant
Harold Riedewald (49), advocaat
Jiwansingh Sheombar (25), militair
Jozef Slagveer (42), journalist en directeur van persbureau
NRC 01.12.2019 De Krijgsraad veroordeelde Desi Bouterse tot twintig jaar cel voor het medeplegen van de Decembermoorden. Hoe verder?
In Suriname is de zittende president veroordeeld tot twintig jaar cel, maar hij loopt voorlopig nog vrij rond. Hoe nu verder?
Zeven vragen;
1 Is er kans dat Bouterse wordt opgepakt?
Niet nu. Er kan binnen 14 dagen hoger beroep worden aangetekend. Bouterses advocaat, Irvin Kanhai, kondigde aan dat te doen. En Bouterse bevestigde dat zelf na terugkeer uit China. De Krijgsraad heeft bovendien geen gevangenneming gelast.
Vicepresident Ashwin Adhin zei vrijdagavond op een inderhaast belegde bijeenkomst van Bouterses NDP: „Het verdere proces kan één jaar of misschien wel tien jaar duren. Wat ons betreft zal het vonnis nooit rechtskracht hebben. We hebben genoeg rechtsmiddelen om binnen de rechtsstaat te handelen.”
2 Hoe reageert Bouterses partij?
Direct na het vonnis reageerde NDP-ondervoorzitter Ramon Abrahams nog bijna timide. De veroordeling was „als een behoorlijke klap overgekomen” en op zaken rond het functioneren van de president wilde hij „niet vooruitlopen”.
Enkele uren later, na de vrijdagavond belegde NDP-kadervergadering, noemde Abrahams het vonnis een „a-nationale daad” en een „regelrechte politieke aanval” . Het is volgens hem niet te accepteren „dat mensen zijn gekomen aan de integriteit van de president en de NDP”. Dreigend voegde hij eraan toe: „Laat men ons niet dwingen dingen te doen die wij niet willen doen.”
Volgens de Surinaamse jurist Gerold Sewcharan, voorzitter van de Stichting ter Versteviging van de Democratie van Suriname, is „de staatsrechtelijke legitimiteit van de invulling van het presidentschap door Bouterse door dit vonnis met ingang van heden volledig en direct komen weg te vallen”. Hij wijst op nieuwssite Starnieuws op grondwetsartikel 92.
Hierin staat dat personen die tot president willen worden gekozen geen handelingen verricht mogen hebben die strijdig zijn met de grondwet. Bouterse handelde volgens Sewcharan in strijd met grondwetsartikel 14, dat het recht op leven beschermt.
De advocaat meent zelfs dat het Surinaamse parlement moet overgaan tot afzetting van de president als hij niet zelf opstapt. Dit ongeacht het feit dat nog hoger beroep mogelijk is. De argumenten van Sewcharan werden al in 2010 gebruikt (door onder meer de Surinaamse mensenrechtenorganisatie OGV) toen Bouterse door het parlement tot president werd gekozen.
Suriname heeft nog altijd geen Constitutioneel Hof (waarin de grondwet wel voorziet) dat besluiten grondwettelijk kan toetsen. Zeker de NDP zal zich ook nu niets van grondwettelijke argumenten aantrekken. De partij toont een gesloten front, in elk geval tegenover de buitenwereld.
Geen van de andere in het parlement vertegenwoordigde partijen reppen in hun reacties over ‘aftreden’ – met uitzondering van de kleine partij voor Democratie en Ontwikkeling in Eenheid (DOE). De grotere oppositiepartijen VHP en NPS (vóór 2010 in de regering) beperkten zich in hun schriftelijke reactie tot oproepen het vonnis te respecteren, de rechtsstaat niet te verzwakken of te ondermijnen. Naar verluidt willen deze partijen geen triomfalisme laten doorklinken.
4 Wat is de rol van de publieke opinie, met de verkiezingen in mei 2020 in aantocht?
Dat de NDP meteen de aanhang begon te mobiliseren en opriep Bouterse bij terugkeer uit China op het vliegveld warm te onthalen, laat zien dat de publieke opinie erg belangrijk is. Ingewijden zeggen dat men zich in de NDP, die nu een nipte absolute meerderheid heeft, zorgen maakt over de verkiezingen.
Volgens een peiling in april 2019 in Paramaribo door peilingbureau IDOS, staat de NDP op fors verlies ten opzichte van 2015. Saillant is de peiling in het dichtbevolkte district Wanica: 65 procent onderschreef daar de stelling dat president Bouterse „zelf het probleem is”. Vooral het wanbeleid, verarming en corruptie leiden tot onvrede.
Het is echter de vraag of het vonnis daar veel aan toevoegt. De nervositeit bij de NDP zal in elk geval niet minder worden. Op sociale media wordt, veelal anoniem, flink uitgehaald naar de president, maar dat gebeurt al langer. Er circuleren ook spotprenten, zoals die welke inspeelt op het sentiment dat China te veel invloed krijgt in Suriname. Daarop zegt Bouterse tegen de Chinese president Xi ‘Als ik Suriname aan je geef, kan ik dan in China blijven?’ Xi: ‘Eh… Dat is al van mij!’
5 Welke juridische mogelijkheden zijn er naast hoger beroep?
Bouterses advocaat zei dat hij ook ‘verzet’ instelt tegen het vonnis. Dat kan bij een veroordeling van een persoon die nooit op een zitting verscheen, omdat deze dan onvoldoende is geïnformeerd. Volgens jurist Sewcharan moet Bouterse dan alsnog binnen twee maanden worden gedagvaard. Het lijkt er niet op dat dit veel zal uithalen. Vicepresident Adhin zei vrijdag dat amnestie en gratie pas aan de orde komen als hoger beroep niets oplevert.
6 Speelt de factor tijd een rol, met name met het oog op de verkiezingen van 2020?
De tijd werkt alleen in Bouterses voordeel als hij in 2020 voor vijf jaar tot president wordt herkozen. Ervan uitgaande dat het hoger beroep in die periode wordt afgehandeld, kan de president volgens grondwetsartikel 109 gratie verlenen – in dit geval aan zichzelf. Adder onder het gras: dit kan alleen „na het advies te hebben ingewonnen van de rechter die het vonnis heeft gewezen”. Maar er staat niet dat de president dit advies moet volgen.
Als Bouterse de verkiezingen verliest en zijn partij niet meer in de regering komt, moet een nieuwe regering niet alleen de miserabele economie op de rails krijgen, maar ook de heikele kwestie ‘wat te doen met Bouterse’ oplossen. En dan spelen de leeftijd (74) en de broze gezondheid van Bouterse, die zich meermalen in Cuba liet behandelen om niet nader genoemde redenen, nog een rol. Is hij tegen die tijd nog in leven?
7 Gaan andere landen in de regio iets doen?
President Bouterse benadrukte bij terugkeer in Suriname dat het „politieke spel binnen wet- en regelgeving” moet worden meegespeeld. Dat is belangrijk om geen veroordeling door bijvoorbeeld de OAS (Organisatie van Amerikaanse Staten) aan de broek te krijgen – of erger, sancties. Dit gebeurde bij Venezuela, maar daar waren frauduleuze verkiezingen. Bij Suriname ziet de OAS iets unieks: een zittende president die in eigen land voor moord is veroordeeld.
NOS 01.12.2019 President Bouterse is uit China teruggekeerd in Suriname. Hij landde rond 06.00 uur Nederlandse tijd op luchthaven Johan Adolf Pengel, waar hij werd begroet door enkele duizenden aanhangers. Ze zongen, zwaaiden met vlaggen en riepen “We want Bouta”.
Bouterses partij, de NDP, had zeventig bussen geregeld om de mensen naar het vliegveld te brengen, dat zo’n 50 kilometer van hoofdstad Paramaribo ligt. Vlak na aankomst op het vliegveld sprak Bouterse zijn aanhangers kort toe. Hij zei dat hij zo’n massale ontvangst niet had verwacht.
Aanhangers begroeten Bouterse bij terugkeer in Suriname
Vrijdag deed de krijgsraad in Suriname onverwacht uitspraak in het proces van de Decembermoorden. De 74-jarige Bouterse kreeg twintig jaar cel opgelegd. Volgens de krijgsraad was hij in december 1982 als machtigste man van het leger betrokken bij het martelen en vermoorden van vijftien politieke tegenstanders.
Bouterse gaf kort na aankomst een persconferentie, waarin hij vooral inging op zijn staatsbezoek aan China. Op het eind reageerde hij naar eigen zeggen op aanraden van zijn advocaat in algemene bewoordingen op de gebeurtenissen van de afgelopen dagen. “We blijven binnen wet- en regelgeving. We respecteren alles en iedereen. Politiek moet met politiek worden beantwoord. Het gaat hoe het spel gespeeld wordt, als we maar binnen recht en wet blijven.”
1/4 Bouterse net na de landing in Suriname Starnieuws
2/4 Aanhangers van Bouterse bij het vliegveldNOS
3/4 Aanhangers van Bouterse bij het vliegveldNOS
4/4 Bouterse geeft een persconferentie NOS
De president zei niet verrast te zijn door zijn veroordeling, maar ging er verder niet uitgebreid op in. “Het politieke spel wordt zo openlijk gespeeld, dus het was duidelijk wat er zou komen.” Bouterse zei wel dat hij de timing van de uitspraak frappant vindt. Vanavond overlegt hij met zijn juridisch adviseurs en prominente partijleden over vervolgstappen.
Bouterse en zijn advocaat spraken eerder van een oneerlijk, politiek proces dat wordt aangestuurd door Nederland. De president heeft zijn persoonlijke betrokkenheid bij de Decembermoorden altijd ontkend en gaat daarom in hoger beroep tegen het vonnis.
NU 01.12.2019 De vrijdag tot twintig jaar cel veroordeelde president Desi Bouterse is zondagochtend om 6.00 uur Nederlandse tijd geland in Suriname. Bouterse is teruggekeerd uit China, waar hij ten tijde van de veroordeling op staatsbezoek was.
Bouterse gaf na zijn aankomst een persconferentie, waarin hij voor het eerst reageerde op de veroordeling, door die weg te zetten als een “tik-tak politiek spel”.
“Het gaat zoals het spel gespeeld wordt, als we maar binnen recht en wet blijven”, zei hij. “Het politieke spel wordt zo openlijk gespeeld, dus het was duidelijk wat er zou komen”, aldus Bouterse, die een “politiek antwoord” op de kwestie beloofde.
Zo’n 1.500 aanhangers hebben de president al zingend en met vlaggen ontvangen. De Nationale Democratische Partij (NDP) van Bouterse riep zijn voorstanders daartoe op en zette zeventig bussen in om hen naar de luchthaven te vervoeren.
Vrijdagmiddag begon de Surinaamse krijgsraad onverwacht met het voorlezen van de vonnissen in het proces rond de Decembermoorden. De krijgsraad acht opzet en voorbedachte rade door de huidige Surinaamse president, destijds leider van de militaire junta, bewezen en veroordeelde hem tot twintig jaar cel. De raad eiste geen onmiddellijke gevangenneming.
Bouterse gaat tegen de uitspraak in hoger beroep. De Surinaamse president heeft zijn betrokkenheid tot nu toe altijd ontkend. Pas na een veroordeling in hoger beroep zal hij de cel in moeten.
Vicepresident Ashwin Adhin zei vrijdagavond dat de veroordeling van Bouterse niet kan resulteren in zijn gevangenneming. Bouterse en zijn verdedigers hebben nog genoeg juridische middelen om de veroordeling aan te vechten, stelde Adhin volgens de Surinaamse nieuwswebsite Waterkant. Het benutten van alle beroepsmogelijkheden kan de zaak nog jaren laten voortslepen. Daarnaast zou Adhin, als vicepresident, het staatshoofd gratie kunnen verlenen.
#Bouterse is terug in #Suriname! 1.000 aanhangers hebben hem onthaald. Ik hield zelf vooraf rekening met minimaal 10.000, dus neem aan dat dit voor hemzelf een teleurstellende opkomst is… Later vandaag volgt zijn persconferentie. Zie:
Avatar
Auteur
Dave_Ensberg
Moord en marteling door junta
Bij de Decembermoorden in 1982 werden vijftien tegenstanders van het Surinaamse militaire regime gemarteld en geëxecuteerd in Fort Zeelandia, het hoofdkwartier van Bouterse. Als machtigste man binnen het leger speelde Bouterse hierbij een bepalende rol, aldus de krijgsraad.
Het proces rond de Decembermoorden loopt al sinds 2007. Bouterse wist de zaak enige tijd te vertragen met een amnestiewet die in 2012 werd aangenomen door het Surinaamse parlement. In 2016 werd de wet door de rechtbank buiten werking gesteld, waardoor het proces kon worden hervat.
Desi Bouterse veroordeeld, slotstuk van omstreden militaire carrière
Telegraaf 01.12.2019 Niet als een man die net is veroordeeld voor een vijftienvoudige moord, maar als een martelaar is Desi Bouterse onthaald op het vliegveld bij Paramaribo. De president van Suriname, die terugkeerde na een staatsbezoek aan China, ontkende even later tijdens een persconferentie dat hij betrokken is bij de Decembermoorden.
Hij neemt afstand van het vonnis van de krijgsraad. Zij achten Bouterse schuldig aan de vijftienvoudige moord op 8 december 1982 en veroordeelden de Surinaamse president tot 20 jaar cel. Hij noemt het vonnis een ‘een politiek tiktak-spelletje’.
Gedurende de persconferentie maakt Bouterse niet de indruk dat hij bijzonder ernstig gebukt gaat onder de twintig jaar celstraf die de krijgsraad afgelopen vrijdag tegen hem heeft uitgesproken. Integendeel. Een ontspannen ogende Bouterse neemt eerst uitgebreid de tijd om terug te blikken op het meerdaagse staatsbezoek dat hij en een deel van zijn ministers afgelopen week aan China hebben afgelegd.
Wanneer Bouterse na een uur opsommen van hoogtepunten een vraag krijgt over wat het vonnis met hem als mens doet, antwoordt hij laconiek: „Het is een politiek proces. Ze proberen te bewijzen dat ik schuldig ben. Als je het gedaan hebt, kan ik me voorstellen dat het je wat doet. Ik heb andere dingen aan mijn hoofd.”
’Politiek spel’
Heel uitgesproken over het vonnis is Bouterse niet. Hij noemt het vonnis in eerste instantie ‘interessant’. Wanneer om verduidelijking wordt gevraagd antwoordt hij: „Ik moet me houden bij wat mijn advocaten zeggen. Het is een politiek spel. Dat wordt zo openlijk gespeeld. Laten we rustig wachten tot het zover is. Het gaat allemaal om 25 mei 2020, de verkiezingen. At the end of the day gaat het allemaal daarom.”
Bouterse zegt verder dat hij de komende dagen met zijn juridische adviseurs om de tafel gaat om het vonnis verder te bestuderen. „Ik moet me houden bij wat mijn advocaten zeggen. We zitten nog in het rechtsproces. Je moet in de plooi blijven om te kijken hoe je het spel mee speelt. Maar alles gebeurt binnen wet en regelgeving.”
Rode loper
Voorafgaand aan de persconferentie werd Bouterse op Zanderij onthaald als een martelaar, niet als een man die net is veroordeeld voor een vijftienvoudige moord. Naast een rode loper bij het vliegtuig waar hoogwaardigheidsbekleders en ministers stonden opgesteld waren er zo’n 1500 van zijn sympathisanten naar de aankomsthal van de luchthaven gekomen.
Zij zongen de voormalig legerleider toe op het moment dat hij de hal betrad. Op het vliegveld hing een uitgelaten sfeer. Mensen waren gekleed in het paars, zwaaiden met vlaggen en zongen pro-Bouterse liederen. De politieke partij van Bouterse, de NDP, had afgelopen vrijdag al snel na het vonnis van de Krijgsraad aangekondigd dat zij Bouterse, die afgelopen week een staatsbezoek aan China bracht en via Kenia terug vloog, een ‘groots ontvangst’ wilden geven.
In een korte toespraak, met het nummer One Love van Bob Marley op de achtergrond, dankte Bouterse zijn aanhang voor de massale opkomst. Hij zei verrast te zijn. De sympathisanten zijn met tientallen bussen door de NDP vanuit het hele land naar het vliegveld vervoerd.
De krijgsraad in Paramaribo veroordeelde de 74-jarige Bouterse vrijdag onverwachts tot 20 jaar voor zijn rol in de Decembermoorden in 1982. Destijds werden vijftien politieke tegenstanders vermoord. Er is geen onmiddellijke gevangenneming bevolen. Bouterses advocaat heeft al gezegd hoger beroep aan te tekenen tegen de uitspraak.
AD 01.12.2019 ,,Politiek moet met politiek worden beantwoord. We blijven binnen wet- en regelgeving en respecteren alles en iedereen,’’ Dat zei de Surinaamse president Desi Bouterse op een persconferentie, kort nadat hij bij zijn terugkeer uit China als held was onthaald op luchthaven Johan Adolf Pengel.
Bouterse reageerde voor het eerst op het vonnis van afgelopen vrijdag. Hij is vanwege zijn betrokkenheid bij 15 moorden in december 1982 door de Krijgsraad veroordeeld tot 20 jaar cel. Op de luchthaven werd de president juist als een held onthaald. Ministers en andere hoogwaardigheidsbekleders hadden zich aan weerszijden van een rode loper opgesteld. Zo’n 1500 mensen stonden hem al zingend en met vlaggen wapperend op te wachten bij de aankomsthal.
,,Het gaat hoe het spel gespeeld wordt, als we maar binnen recht en wet blijven’’, aldus Bouterse tijdens de persconferentie. Hij sprak niet langer over de veroordeling. „Het is een politiek proces. Ze proberen te bewijzen dat ik schuldig ben. Als je het gedaan hebt, kan ik me voorstellen dat het je wat doet. Ik heb andere dingen aan mijn hoofd.”
Bouterse bleef naar eigen zeggen met opzet wat algemeen in zijn antwoorden, op aanraden van zijn advocaat. Maandag buigt de president en zijn team zich over de verdere gang van zaken. Hij gaat sowieso in beroep tegen het vonnis.
Een ontspannen Bouterse toonde zich dus niet verrast. ,,Het politieke spel wordt zo openlijk gespeeld, dus het was duidelijk wat er zou komen.” De president toonde zich dankbaar voor de support op het vliegveld. ,,Ik geloof niet dat er andere organisaties zijn die leden hebben met zoveel liefde voor hun organisatie”.
Zijn aanhangers riepen massaal en luidkeels “We want Bouta”. Uren voor zijn aankomst stond er al een flinke file op de weg richting het vliegveld. De Nationale Democratische Partij (NDP), de politieke partij van Bouterse, had ongeveer 70 bussen geregeld waarmee de leden naar het vliegveld zijn vervoerd.
Op de Indira Gandhiweg naar het vliegveld reden tientallen bussen, schrijft de Surinaamse krant De Ware Tijd. In de bussen zaten leden van Bouterses Nationale Democratische Partij (NDP) en symphatisanten. De NDP, waarvan Bouterse voorzitter is, had ongeveer 70 bussen geregeld waarmee de leden naar het vliegveld zijn vervoerd.
De aanhangers zongen een van de strijdliederen uit de jaren tachtig: ‘Tide, tamara, we strey go moro fara’.
De oproep aan de NDP-leden om Bouterse massaal te verwelkomen, kwam vanuit China via een Whatsapp-voicebericht van Ingrid Bouterse-Waldring, echtgenote van de president. Daarin zegt ze dat ,,we natuurlijk allemaal ondersteboven zijn, maar de president iedereen vraagt om zich rustig te houden tot hij terug is. Jullie zien natuurlijk dat het een politieke uitspraak is, maar laat niemand zomaar allerlei dingen gaan doen’’, aldus de presidentsvrouw.
‘Mobiliseren’
Tijdens een spoedbijeenkomst vrijdagavond hebben de partijbesturen opdracht gekregen mensen te ‘mobiliseren’. ,,Wij verwachten van u als leidinggevende van uw wijk, ressort of district dat u de mobilisatie inzet, dat is de kracht van de NDP. Wij gaan onze voorzitter een daverend welkom geven’’, sprak vicevoorzitter Ramon Abrahams daar.
Abrahams roept de leden op zich, voor het moment, fatsoenlijk te blijven gedragen. ,,Ik doe een beroep op jullie om ons nu nog correct te gedragen.’’ Ook waarschuwt hij voor personen die de ‘integriteit van de partij, de voorzitter en het land willen aantasten’. ,,Dan bent u regelrecht bezig om vijandig te zijn tegen de NDP en u moet ons niet dwingen om dingen te doen die we niet graag willen doen.’’
Irvin Kanhai, de advocaat van Bouterse, maakte op de Surinaamse radiozender SRS bekend dat er beroep wordt aangetekend tegen het vonnis van de Krijgsraad. Volgens Kanhai is er sprake van een politiek proces. De procedure kan nog jaren duren, in de tussentijd hoeft de president niet de cel in.
Trouw 01.12.2019 De Surinaamse president Desi Bouterse, die afgelopen vrijdag is veroordeeld tot 20 jaar cel, is zondagmorgen rond 06.00 uur geland in Suriname.
Doet-ie het of doet hij-ie het niet?
Dat was de hamvraag, vooraf: zou president Desi Bouterse (lees: de NDP) een ontvangstmassa van jewelste op de been kunnen krijgen op luchthaven ‘Zanderij’, bij zijn terugkomst uit China. En hij deed het, glansrijk. Dat de mensen die zijn gemobiliseerd en de tientallen bussen, ruim zeventig, zijn ingezet op kosten van de NDP (lees: de staatskas), doet niets af aan de volkssteun die deze charismatische volkspresident nog altijd geniet.
Anderhalf uur voor zijn aankomst (middenin de nacht) staat een kilometer file aan wagens, bussen en zwaailichten, voor de afrit naar de luchthaven. Velen zijn al uren aanwezig. De sfeer is optimaal. Het mobiele truckpodium staat klaar.
Er is muziek, veel vlagvertoon en de feeststemming zit er goed in. Dit allemaal als steunbetuiging voor een ex-dictator, die een dag eerder tot twintig jaar is veroordeeld in eigen land als mededader van de moord op vijftien voorstaande burgers en critici, in december 1982 van zijn toenmalige militaire dictatuur.
Maar ook op het vliegveld is het ontvangstcomité indrukwekkend. Hoogwaardigheidsbekleders – onder wie vicepresident Ashwin Adhin en parlementsvoorzitter Jenny Simons – en militairen, met muziek van een inheemse formatie in traditionele uitdossing. De rode loper is uitgerold voor a tyin ingiboi – de kleine Indiaanse jongen – zoals de president zichzelf bij zijn inauguratie in 2010 heeft bestempeld.
Het lijkt eerder alsof hij een staatsbezoek aan eigen land brengt. Of dat hij als sporter met een ongeëvenaarde prestatie de kleine natie op de wereldkaart heeft gezet. Ergens heeft hij dat ook: zijn veroordeling was immers wereldnieuws. En uniek: voor het eerst is een zittende president voor moord veroordeeld. Niet iets om trots op te zijn? Het drukt de stemming in ieder geval geenszins.
Desi Bouterse tijdens de nachtelijke persconferentie in Colakreek, na zijn aankomst in Suriname. Beeld Reuters
‘Een staaltje eenheid’
Voordat Bouterse in de aankomsthal door de schuifdeuren komt, wordt uit volle borst het volkslied gezongen. “We want Bouta!” wordt gescandeerd. En ook: “Wiens sa we du, Bouta sa tan!” (Wat jullie ook pogen, Bouterse blijft!) De massa gaat los als hun leider verschijnt onder begeleiding van traditionele muziek. Als verslaggever of cameraman moet je alle zeilen bijzetten om niet letterlijk onder de voeten te worden gelopen. Hier en daar verloren schoeisel, zelfs een walkietalkie van de luchthavenbeveiliging, spreken boekdelen.
“Het is een grote verrassing en ik ben blij dat wij vandaag een staaltje eenheid hebben gedemonstreerd”, weet Bouterse, eenmaal buiten op het huldigingspodium, als geen ander overtuigend te veinzen in het Sranantongo. “Eerlijk gezegd had ik gehoord dat enkele mensen mij zouden verwelkomen maar dit…”
Hij houdt aan en de massa begint te juichen. “Alle mensen, kom mee!”, nodigt Bouterse uit naar ontspanningsoord Colakreek, waar hij twee kilometer verderop zijn nachtelijk persconferentie zal houden. Gejuich klinkt, alsof er getrakteerd wordt op een geheel verzorgd uitje. Het eerste bedrijf eindigt met de strijdbare slotstrofe van het volkslied: “Strey de’f strey, un’o sa fredi!” – in geval van strijd zullen wij onbevreesd zijn.
De Surinaamse president Desi Bouterse, samen met zijn vrouw Ingrid Bouterse-Waldring, tijdens de nachtelijke bijeenkomst in Colakreek. Beeld ANP
De persconferentie gaat vooral over de China-trip
Voordat de persconferentie op Colakreek begint, trekken Bouterse en first lady Ingrid zich eventjes terug met familie en intimi. “Je krijgt er gewoon kippenvel van”, zegt de vrouw van Bouterse.
Cliff Limburg, hoofd van het propagandistische Nationaal Informatie Instituut (NII), richt zich tijdens opening van de persconferentie tot Bouterse. “Welkom terug in het land waaraan u leiding geeft, na gekozen te zijn via het democratisch proces door een groot deel van dit volk. Ik denk dat wat zojuist is gedemonstreerd boekdelen spreekt.”
De persconferentie verloopt zoals verwacht. Limburg had immers vooraf aangekondigd dat vragen gesteld kunnen worden over het staatsbezoek en ‘andere brandende kwesties’. Het grootste deel van het uur wordt in beslag genomen over de ‘heel warme en succesvolle trip’ naar China: over leningen, kwijtscheldingen en allerlei samenwerkingsintenties.
Voor vragen over het vonnis blijft hooguit ruimte over voor een vraag of vier. De antwoorden van Bouterse komen erop neer dat het om een “politiek proces” gaat, met als doel hem uit te schakelen voor de verkiezingen. “Ging het maar zo makkelijk, de overwinning”, hoont hij richting zijn politieke opponenten.
Het heeft weinig zin hem inhoudelijke vragen te stellen over het vonnis. Dan toch maar, als laatste vraag: Bouterse spreekt van een politiek proces, maar wat doet het met je als mens veroordeeld te zijn wegens moord op vijftien burgers? Ineens is zijn antwoord aarzelend. Minder soepel. “Ja… dat is wat ze proberen te bewijzen. Als je het gedaan hebt, dan kan ik me voorstellen dat het je wat doet. En als je het niet gedaan hebt, doet het je wat… maar ja…, dan heb ik een aantal dingen aan mijn hoofd.” Einde persconferentie, het is vier uur ’s nachts.
Buiten spreekt Bouterse op het mobiele truckpodium een handjevol diehard-fans toe. “Sommigen van jullie zijn verhit en willen kwaad doen. En dat is wij zij bij jullie willen uitlokken. Het strafproces is nog gaande. Morgen komen de grote hoofden, advocaten, partijtoppers, en parlementstoppers bij elkaar om de route uit te stippelen. Het blijft intern want het wordt een al strategie.” Kortom: wordt vervolgd.
Lees ook:
‘Bouterse kennende zal hij nooit achter de tralies belanden’
AD 01.12.2019 Als een held liet de Surinaamse president Desi Bouterse zich afgelopen nacht op het vliegveld onthalen. Ondanks zijn misdaden draagt een deel van de bevolking hem dus nog altijd op handen. Publicist en opiniemaker Dave Ensberg legt uit waarom.
Alhoewel, heldenontvangst: ,,Ik had veel meer mensen verwacht”, zegt Ensberg, die naast zijn werk als directeur van Jantje Beton onder meer vice-voorzitter is van het Johan Ferrier Fonds, dat zich inzet voor onderwijs- en cultuurprojecten in Suriname. ,,Er waren 1500 mensen, ik was eigenlijk uitgegaan van het tienvoudige.” Of het betekent dat Bouterses veroordeling in het Decembermoorden-proces zijn populariteit heeft aangetast? ,,Ik vind het heel moeilijk te zeggen. Dat moet de komende weken gaan blijken.”
Hoe het ook zij: Bouta heeft aanhang in de voormalige Nederlandse kolonie, en veel ook. Dit ondanks zijn rol bij de Decembermoorden, ondanks het feit dat hij in Nederland voor drugshandel is veroordeeld, en ondanks de belabberde staat van de Surinaamse economie. Ensberg gidst ons door zes redenen waarom Bouterse in Suriname nog altijd zo geliefd is.
1. Te weinig kennis
,,Er is in Suriname weinig geïnvesteerd in kennis over de Decembermoorden. Het staat niet in de lesboeken, en daardoor wordt er door jongeren ook niet over gepraat. Ook niet met hun ouders. De Decembermoorden zijn voor veel mensen een taboe-onderwerp. Vergeet ook niet dat veel nabestaanden van de moorden inmiddels in Nederland wonen.”
2. Jonge bevolking
Suriname heeft een jonge bevolking. Meer dan de helft van de inwoners was nog niet eens geboren toen de Decembermoorden plaatsvonden. ,,En omdat ze er weinig van weten, hebben ze dus ook geen grote bezwaren om op Bouterse te stemmen.”
Bouterse is geen ingedutte oude politicus. Hij is nog altijd een grappenmaker en begenadigd redenaar. ,,Mensen zijn nu eenmaal gevoelig voor charismatische politici. Bij de verkiezingen van 2015 was Bouterse veruit de meest aansprekende kandidaat, zo eerlijk moet je zijn.” Bouterse heeft het vermogen om zich bij alle bevolkingsgroepen van Suriname te gedragen als een van hen. De Creolen, de Marrons, de Hindoestanen. Hij vindt zijn weg even makkelijk als in de binnenlanden.
4. Nationalistische agenda
,,Bouterse was in Suriname de eerste die met een nationalistische agenda de boer op ging. Hij is er in geslaagd mensen met verschillende achtergronden aan te spreken en te verbinden. Mensen die niet naar het verleden willen kijken, maar naar de toekomst.”
5. Beloftes en daden
,,Desi Bouterse is iemand die heel veel belooft”, ziet Ensberg. ,,Daar zijn veel mensen toch gevoelig voor. Soms maakt hij ook iets van die beloftes waar.” Dat klopt: in de jaren dat Bouterse aan de macht was, veranderden er ook dingen ten goede in Suriname. De kinderbijslag en AOW gingen omhoog, er kwam eindelijk een minimumloon.
6. Partijstructuur
Het paars van de Nationale Democratische Partij (NDP) is in Suriname overal. De partij van Bouterse is goed georganiseerd, in alle districten. Sommige mensen verven zelfs hun hele huis paars, als steun aan de president. Al vraagt Ensberg zich af of dat alleen uit politieke overtuiging gebeurt. ,,Je hoort genoeg verhalen dat daar iets tegenover staat, financieel bijvoorbeeld.”
MSN 01.12.2019 Desi Bouterse is niet verrast door zijn veroordeling voor de Decembermoorden. Dat zei hij bij terugkomst in Suriname. De Surinaamse president kreeg vrijdag 20 jaar cel, maar volgens hem is het een politiek spel.
Tijdens zijn veroordeling was Bouterse op staatsbezoek in China. Toen hij vanmorgen terugkwam in Suriname, werd hij onthaald door zo’n 1500 zingende en met vlaggende zwaaiende aanhangers en een grote groep ministers en andere hoogwaardigheidsbekleders.
Openlijk gespeeld
“Het politiek spel wordt zo openlijk gespeeld, dus het was duidelijk wat er zou komen”, zei Bouterse tijdens een persconferentie kort na zijn aankomst. Verder bleef hij – naar eigen zeggen op aanraden van zijn advocaat – heel algemeen.
“We blijven binnen de wet- en regelgeving”, zei hij bijvoorbeeld. “We respecteren alles en iedereen. Politiek moet met politiek worden beantwoord.” Ook zei hij: “Het gaat erom hoe het spel gespeeld wordt.”
Geregisseerd door Nederland
Binnen de partij van Bouterse, de NDP, leeft het gevoel dat het proces geregisseerd werd door Nederland. Zo verwees de ondervoorzitter vandaag naar een uitspraak die Mark Rutte vrijdag deed, nog voordat de krijgsraad het vonnis tegen de oud-legerleider had uitgesproken. Rutte zei toen dat ‘Bouterse zich gewoon moet verantwoorden voor wat hij daar gedaan heeft’.
Nadat de krijgsraad uitspraak had gedaan, zei minister Stef Blok van Buitenlandse Zaken dat het vonnis tegen Bouterse moet worden gerespecteerd. Frankrijk, Duitsland, Spanje, Groot-Brittannië en de Verenigde Staten schaarden zich daarachter, en noemden het ‘cruciaal’ dat het slotvonnis wordt uitgevoerd.
Gemarteld en doodgeschoten
Bouterse was de hoofdverdachte in het proces rond de Decembermoorden. Daarbij werden in 1982 vijftien van zijn politieke tegenstanders gemarteld en doodgeschoten, onder wie journalisten, universitair docenten en advocaten.
Bouterse, die toen twee jaar aan de macht was na een staatsgreep, heeft altijd ontkend dat de slachtoffers zijn geëxecuteerd. Volgens hem was de schietpartij het gevolg van een ‘wilde vluchtpoging’. “Nadat schoten in de lucht hen niet van hun ontsnappingspoging konden weerhouden, moest gericht worden geschoten waarbij een deel der aangehouden samenzweerders het leven liet”, zei hij hierover.
De advocaat van Bouterse zei kort na de veroordeling dat hij zich verzet en in beroep gaat.
Nabestaande Decembermoorden: ‘Veroordeling is overwinning voor alle Surinamers’
Telegraaf 30.11.2019 Desi Bouterse heeft via zijn vrouw Ingrid Waldring-Bouterse gereageerd op zijn veroordeling van twintig jaar voor de Decembermoorden. Vanuit China stuurde de vrouw van Bouterse een voice-memo gericht aan de aanhang van haar man. Daarin noemt ze de uitspraak van de Krijgsraad een ’politieke uitspraak.’
In het korte bericht, dat in Suriname inmiddels rondgaat, roept Ingrid Bouterse in naam van haar man op om rustig te blijven. „Natuurlijk, we zijn allemaal ondersteboven, maar de president vraagt dat jullie je rustig houden totdat hij terug is. Jullie zien dat het een politieke uitspraak is. Laat niemand zomaar allerlei dingen gaan doen.”
Ook kondigt zij een ’mobilisatie’ aan om Desi Bouterse zondag van het vliegveld Zanderij in Paramaribo op te halen. Bouterse is momenteel met een delegatie van zijn kabinet op staatsbezoek in China. Ook zijn vrouw Ingrid Bouterse is hierbij aanwezig, net als zijn dochter Peggy, die een hoge positie binnen het kabinet van de president bekleedt.
Staatsbezoek onderbroken
Na zijn bezoek aan China zou Bouterse doorreizen naar Cuba. Volgens het bericht van Ingrid Bouterse landt hij echter aanstaande zondag al op het internationale vliegveld van Suriname. Het onderbreken van zijn staatsbezoek is ook bevestigd door Ramon Abrahams, de ondervoorzitter van de NDP, de politieke partij van Desi Bouterse. Hij laat aan het Surinaamse dagblad de Ware Tijd weten dat de NDP bezig is ’met een grootse ontvangst’. Ook op de Surinaamse televisie wordt hiertoe opgeroepen.
NU 30.11.2019 De Surinaamse president Desi Bouterse, die vrijdag tot twintig jaar cel is veroordeeld in de zaak rond de Decembermoorden, zal zondagochtend terugkeren naar Suriname. Dat heeft zijn vrouw laten weten aan zijn partijgenoten van de Nationale Democratische Partij (NDP).
Bouterse was op het moment van de veroordeling op staatsbezoek in China en dus niet aanwezig in de rechtbank.
Vrijdagmiddag begon de Surinaamse krijgsraad onverwacht met het voorlezen van de vonnissen in het proces rond de Decembermoorden. Opzet en voorbedachten rade zijn volgens de krijgsraad voldoende bewezen. De krijgsraad eist geen onmiddellijke gevangenneming.
Bouterse gaat tegen de uitspraak in hoger beroep. De Surinaamse president heeft zijn betrokkenheid tot nu toe altijd ontkend. De kans is klein dat Bouterse bij terugkeer in zijn land de cel in gaat. Pas na een veroordeling in hoger beroep zal hij de cel in moeten.
Bij de Decembermoorden in 1982 werden vijftien tegenstanders van het Surinaamse militaire regime gemarteld en geëxecuteerd in Fort Zeelandia, het hoofdkwartier van Bouterse. Als machtigste man binnen het leger speelde Bouterse hierbij een bepalende rol, aldus de krijgsraad.
Het proces rond de Decembermoorden loopt al sinds 2007. Bouterse wist de zaak enige tijd te vertragen met een amnestiewet die in 2012 werd aangenomen door het Surinaamse parlement. In 2016 werd de wet door de rechtbank buiten werking gesteld, waardoor het proces kon worden hervat.
Desi Bouterse veroordeeld, slotstuk van omstreden militaire carrière
VK 30.11.2019 Natuurlijk heerst er bij nabestaanden een gevoel van genoegdoening, nu de Surinaamse president Desi Bouterse is veroordeeld tot 20 jaar cel voor betrokkenheid bij de Decembermoorden in 1982. Maar belangrijker is het herstel van de rechtsorde in het land. De vraag is nu wat de politiek gaat doen.
Hij was vrijdagochtend al rond een uur of vier op, Eddy Wijngaarde. Om zich klaar te maken voor vertrek; om naar een nieuwe zitting van de Krijgsraad te gaan. In de afgelopen twaalf jaar was hij er bijna altijd bij, de man die tijdens de Decembermoorden zijn broer, de journalist Frank Wijngaarde, verloor.
‘De rechter verraste ons allemaal’, vertelt Eddy Wijngaarde over de telefoon vanuit Paramaribo over het plotselinge vonnis van Cynthia Valstein-Montnor. ‘We dachten dat we zouden horen wanneer de vonnissen bekend zouden worden gemaakt. Maar in plaats daarvan begon zij meteen met het voorlezen ervan. Uiterst zorgvuldig. Zij liet zien hoe een leider de mist in kan gaan.’
Volgens Wijngaarde heeft de rechter met haar betoog niet alleen het ‘wettelijk en overtuigend’ bewijs voor de schuld van Bouterse geleverd. ‘Zij wilde er ook geen twijfel over laten bestaan dat met de argumentatie in dit vonnis er weinig ruimte meer kan bestaan voor een andere uitspraak in hoger beroep.’
Rechtsorde
Natuurlijk, dat voelt voor Wijngaarde als genoegdoening voor zijn vermoorde broer. ‘Maar begrijp me goed, je wentelt je na al die jaren niet meer in het verlies. Dat heb je een plek gegeven. Wat voor mij vooral belangrijk is aan afgelopen vrijdag, is dat een begin is gemaakt met het herstel van onze ernstig geschade rechtsorde, iets waardoor de hele Surinaamse maatschappij de afgelopen jaren in de kreukels is gegaan. Dat moet nu afgelopen zijn, was het signaal van de rechter.’
Hugo Essed, de advocaat van de nabestaanden van de vijftien slachtoffers, kan zich hierin vinden. ‘Vrouwe Justitia’, zegt hij, ‘is weer rechtop komen te staan. Ook daarom bestaat bij de nabestaanden een gevoel van tevredenheid. Maar de strijd om gerechtigheid is hiermee niet beëindigd. Het recht geldt ook voor de veroordeelden. Zo kunnen zij in beroep gaan. Ik hoop dat zij die weg kiezen. De bal, als ik het zo mag zeggen, ligt nu op de helft van de tegenpartij.
Hugo Essed, de advocaat van de nabestaanden van de vijftien slachtoffers, met een collega na afloop van de uitspraak.Beeld REUTERS
Het heeft soms iets krampachtigs, de pogingen van die ‘tegenpartij’, de vertrouwelingen van Bouterse, om te doen alsof er weinig aan de hand is. Tegen het absurde aan zelfs. Zoals de mededeling van Clifton Limburg, de woordvoerder van de president. Hij liet de media weten wanneer Bouterse terug in het land zou zijn. Waarna er ruimte zou komen voor vragen over zijn reis naar China, ‘of eventueel andere belangrijke vraagstukken.’
Terwijl de meeste mensen natuurlijk maar één vraag hebben: Vertrekt Bouterse als president, al dan niet door de gevangenis in te gaan? Advocaat Essed begrijpt dat binnen de NDP, de partij van Bouterse, ‘de gemoederen hoog kunnen oplopen. Dit moet een zware tegenslag voor hen zijn. Maar over het politieke vervolg hiervan wensen wij als nabestaanden niet te gaan. Het oordeel over het verdere functioneren van de president is aan de politiek.’
Politiek
Ramon Abrahams, de ondervoorzitter van de NDP, spreekt in de Surinaamse pers van een ‘behoorlijke klap’. Maar hij gaf ook een sneer aan het adres van de Nederlandse premier Mark Rutte. Die liet vrijdag weten dat Bouterse ‘verantwoording’ voor zijn daden dient af te leggen. Maar Rutte zei dit, terwijl in Suriname de rechter nog bezig was met het voorlezen van haar vonnis. Nederland, waar Bouterse eerder bij verstek is veroordeeld voor handel in harddrugs, zou de rechtsgang willen beïnvloeden.
De Surinaamse politiek is dus aan zet. Maar in de praktijk betekent dat vooralsnog: de NDP, de partij van Desi Bouterse, die hem al dan niet volgend jaar herkozen wil laten worden. ‘Het zal duidelijk moeten worden hoe groot de achterban van hem nu is’, zegt Eddy Wijngaarde. ‘Bij zijn partijgenoten, maar ook bij de kiezers. Je krijgt soms de indruk dat de partij populairder is dan de leider ervan.’
Desi Bouterse tijdens een militaire parade in 2015. Beeld AP
Wijngaarde verwacht niet dat Bouterse de rechtsorde verder wil schaden door bijvoorbeeld de democratie in Suriname buiten spel te zetten. ‘Een dergelijke machtsgreep zou volgens mij niet worden geaccepteerd; niet binnen de partij, en ook niet door voldoende mensen binnen de krijgsmacht.’
Maar Desi Bouterse heeft in het verleden aangegeven niet bereid te zijn na het vonnis ‘schuldig’ gedwee de cel in te gaan. ‘Dat lijkt mij ook niet voor de hand te liggen’, zegt Wijngaarde. ‘Maar dit is Zuid-Amerika: hij kan het land uit. Dat is hier op het continent wel vaker bewezen.’
Over het vonnis
Zij nam haar tijd, rechter Cynthia Valstein-Montnor. Urenlang was zij vrijdag in de rechtszaal van de Surinaamse Krijgsraad aan het woord. En hoe langer zij sprak, hoe duidelijker het voor kenners werd dat zij aanstuurde op een vonnis dat voor ‘verdachte’ Desi Bouterse verpletterend zou zijn.
Uiterst nauwgezet ging Valstein-Montnor door de getuigenverklaringen over de Decembermoorden. Details die weggezakt leken in het collectieve geheugen kwamen bij individuele nabestaanden van de vijftien slachtoffers weer in alle hevigheid naar boven. Er vloeiden tranen, voorafgaand aan de tevredenheid over het vonnis.
De advocaat van president Bouterse, de messcherpe Irvin Kanhai, had geruime tijd eerder, tijdens zijn pleidooi, aangevoerd dat de vroegere bevelhebber tijdens de gruwelen op Fort Zeelandia niet eens aanwezig was geweest, maar op bezoek bij een intieme vriendin. Het was een van de vele punten waarvan het betoog van de rechter weinig heel liet.
Bouterse, zo maakte zij duidelijk, was actief bij het moorden betrokken, en deed dit ‘om de macht te behouden’. Het argument van Kanhai, dat het bij de slachtoffers ging om mannen die erop uit waren gewelddadig de macht te grijpen (al dan niet in opdracht van ex-kolonisator Nederland), hield bij Valstein-Montnor geen stand.
Twintig jaar cel, luidde haar vonnis. Advocaat Kanhai maakte snel duidelijk ‘in verzet en beroep’ te gaan. De eerste juridische term heeft te maken met een veroordeling bij verstek. De verdachte zou dan onvoldoende over zijn zaak zijn geïnformeerd. Volgens juridisch deskundigen zal dit geen standhouden. Waarna hoger beroep overblijft.
Maar zodra dat is gebeurd, is voor Bouterse de mogelijkheid van de baan om als president zichzelf als veroordeelde gratie te verlenen. Dat kan technisch gezien mogelijk wel, nadat Bouterse in hoger beroep zijn zaak verliest. Tegen die tijd is het voor hem dan wel van groot belang nog altijd president van Suriname te zijn.
‘Lekker dat Bouterse is veroordeeld. Hij heeft zijn straf verdiend’
NOS 30.11.2019 Veel Surinaamse Nederlanders zijn blij met de veroordeling van Desi Bouterse vanwege zijn rol bij de Decembermoorden. “Dit is gerechtigheid”, zegt Roy Ho Ten Soeng van de Stichting Vriendschapsbanden Nederland-Suriname. “De veroordeling heeft veel te lang op zich laten wachten, maar nu ben ik zeer blij.”
Wel had Ho Ten Soeng liever gezien dat Bouterse nu gevangen genomen zou worden. “Dat zou een grotere genoegdoening zijn.”
Het Decembermoordenproces loopt sinds 2007. Desi Bouterse stond met 24 medeverdachten terecht voor betrokkenheid bij het martelen en vermoorden van vijftien politieke tegenstanders in 1982. Andere verdachten werden vrijdag vrijgesproken. De president heeft zijn persoonlijke betrokkenheid bij de Decembermoorden altijd ontkend.
Het is de vraag wat er nu gaat gebeuren, aangezien Bouterse in ieder geval voorlopig vrij rondloopt. “Als hij een beetje respect heeft voor het volk en de democratie, wat hij vaak in de mond neemt, dan zou hij de eer aan zichzelf moeten houden en uit eigen beweging aftreden”, zegt Fred Kartaram, een Surinaams-Nederlandse socioloog en beleidsadviseur.
“Hij is het boegbeeld, staat symbool voor de grondwet van Suriname. Dan kun je niet aanblijven met zo’n een enorme smet op je naam.” Maar voor aftreden is geen aanwijzing. Bouterse spreekt al lang van een “oneerlijk en politiek proces” en gaat in hoger beroep.
Hoop
Vincent Soekra van de Vereniging Ons Suriname vindt het een opsteker voor de rechtsstaat en krijgt na het jarenlange proces “eindelijk weer hoop”. “Hopelijk wordt de eeuwige spanning een beetje weggewerkt en kan er een stap worden gezet richting vrede.”
Bellers in een programma van het Nederlands-Surinaamse radiostation Radio Mart zijn een stuk kritischer op de uitspraak. “Het is een showproces, een politiek proces”, zegt meneer Overman die reageert in de uitzending. Hij krijgt bijval van een ander: “Het is niet goed dat ze hem veroordeeld hebben, dat is gewoon een politieke streek van ze.”
Luisteraars Radio Mart verdeeld over veroordeling Bouterse
De meeste bellers zijn voor de Surinaamse president en het programma wordt uiteindelijk een uur verlengd om ander geluid te laten horen. De toon is veelal fel. Ene ‘Kwaku X’ roept mensen op om “met hun poten” af te blijven van Bouterse. “Wij gaan hem halen, wij gaan hem eren. Hij is de koning van Suriname, de nieuwe koning.”
Tv-programma Nieuwsuur sprak gisteren met klanten van een Surinaamse eetgelegenheid in Amsterdam die Bouterse ook nog steunen. “Het is zo lang geleden. Ik kan me niet herinneren dat er iets verkeerd gegaan is.” Dat Bouterse verantwoordelijk is voor vijftien doden, maakt hem niet uit. “Dat heeft Piet Hein (zeevaarder in de VOC-tijd, red.) toch ook gedaan? Hij heeft er toch ook een paar geklaard?”
Een ander: “Het is een man die probeert zijn best te doen voor Suriname. Er is geen andere. Bouterse is een leider, een vader voor Suriname. Nee, hij is geen moordenaar.”
AD 30.11.2019 Heel Suriname wacht in spanning op de terugkeer van Desi Bouterse. President en – sinds vrijdag – veroordeeld misdadiger. Hoe kon Bouta zijn straf 37 jaar ontlopen? En wat heeft hij nog in zijn trukendoos?
Zondagochtend wordt een bepalend moment. De Surinaamse president Desi Bouterse zal met zijn vrouw Ingrid landen op vliegveld Zanderij, terug van een staatsbezoek in China. Zijn aanhangers van de Nationaal Democratische Partij (NDP) zijn opgeroepen om zich massaal op Zanderij te verzamelen.
Alle ogen zullen op de 74-jarige Bouterse zijn gericht. De man die er liefst 37 jaar in slaagde om niet op te hoeven draaien voor zijn – volgens de Surinaamse Krijgsraad leidende – rol bij de Decembermoorden in 1982, toen vijftien tegenstanders van zijn militaire regime werden geëxecuteerd. Hoe kreeg hij dat toch in vredesnaam voor elkaar? En welke truken heeft hij nu in zijn doos?
Te ingewikkeld
Rosemarijn Hoefte, bijzonder hoogleraar Geschiedenis van Suriname aan de Universiteit van Amsterdam, durft die laatste vraag nog niet te beantwoorden. ,,Het is te ingewikkeld. Het kan zoveel kanten op gaan de komende dagen. Suriname heeft hier geen ervaring mee. Sterker: geen enkel land heeft hier ervaring mee.”
Waarom Bouterse zolang buiten schot is gebleven, hoe hij dat flikte; daar kan ze als historicus wel iets over zeggen. Om te beginnen moeten we terug naar de Decembermoorden zelf. Zo’n slachtpartij in een klein land als Suriname: ,,Daarmee raak je zoveel mensen”, zegt Hoefte. En het is net als wanneer je één kind aanpakt in een klaslokaal. Dan wordt de rest bang.”
Die angst wordt alleen maar versterkt in 1986, als een binnenlandse oorlog uitbreekt en het leger in het dorpje Moiwana minstens vijftig burgers vermoordt. Ook nadat Bouterse 1987 de verkiezingen verliest – in 1980 was hij door een militaire coup aan de macht gekomen – blijft hij op de achtergrond altijd, en overal, aanwezig. Iedereen in Suriname weet: Bouta is nooit ver weg.
Drugsveroordeling
Bouterse is niet alleen politiek en militair bepalend, maar ook economisch. Vanaf de jaren tachtig bouwt hij zijn zakenimperium op. Hij handelt in goud, groenten en hout. Maar hij zit ook in duistere handeltjes: in 2000 wordt hij in Nederland bij verstek veroordeeld voor zijn betrokkenheid bij drugstransporten.
Internationaal gesignaleerd voor drugshandel en het gezicht van de Decembermoorden: vanaf 2000 is Bouterse definitief uitgegroeid tot paria in de westerse wereld. ‘De Verenigde Staten en vele andere landen kunnen moeilijk banden onderhouden met een regering geleid door een veroordeelde drugsdealer’, schreef de Amerikaanse regering in 2005, toen Bouterse een tevergeefse gooi naar het presidentschap deed.
Bouterse zoekt zijn steun in andere landen. Als het hem in 2010 wel lukt om president te worden, sluit hij allianties met linkse Zuid-Amerikaanse regimes als Venezuela en Cuba. China, dat Suriname met leningen op de been houdt en er grote economische belangen heeft, is een andere bondgenoot. Soefte: ,,Het is niet voor niets dat Bouterse daar op staatsbezoek was.”
Democratisch gekozen
Bouterse is dus alweer negen jaar president. Democratisch gekozen. Hier is geen sprake van een oude politicus die rijp is voor de sloop. Surinamist en historica Hoefte reed vorige week door het land. ,,En dan valt op hoeveel vlaggen van de NDP je ziet wapperen. Het is de enige partij die erin slaagt om alle etnische bevolkingsgroepen aan te spreken.
Bouterse is nog steeds een charismatische man, een goed politicus. Bovendien staat er zo snel geen opvolger voor Bouterse klaar. Hij heeft zijn partij goed georganiseerd, in alle delen van het land. De NDP is goed met social media.” De jongeren waren in 1982 nog niet geboren. Ze hebben op school meestal weinig over de Decembermoorden geleerd, die zijn namelijk goeddeels buiten de geschiedenisboekjes gebleven.
De president regeert niet vanuit een ivoren toren. Bouterse neemt zelf de beslissingen, zit zelf aan de tafels waar de deals worden gesloten. Was Suriname Sicilië of Napoli, dan was Bouterse capo di tutti capi. In 2012 liet hij zien dat hij er niet voor terugdeinst om die politieke macht te gebruiken om het proces rond de Decembermoorden te frustreren. Hij loodste toen een een amnestiewet door het parlement die verdachten van de moorden van 1982 beschermde tegen rechtsvervolging. Ook hier liet de Krijgsraad haar tanden zien: de amnestiewet werd ongeldig verklaard.
Verscheurde bevolking
Bijzonder hoogleraar Hoefte ziet meerdere redenen waarom Bouterse 37 jaar lang aan een veroordeling ontsnapte. Ja, hij is machtig, en mensen zijn bang voor hem. Maar ze waren in Suriname ook bang voor iets anders. ,,Dat een veroordeling de fragiele democratie zou kunnen bedreigen. Dat is een scenario dat nu ook dreigt.”
Het is de vraag hoever Bouterse nu durft te gaan om uit de cel te blijven. Hij kan er voor kiezen om – zelfs nu de nood voor hem zo hoog is – keurig de juridische weg te bewandelen en in hoger beroep te gaan. Dan zou hij wellicht ook in de rechtbank moeten verschijnen, iets dat hij tot dusver nog nooit heeft gedaan.
De geschiedenis leert dat Bouterse ook anders – lees: minder democratisch – zou kunnen beslissen. De woorden die NDP-vice-voorzitter Ramon Abrahams gisteren uitsprak beloven wat dat betreft weinig goeds: ,,U moet ons niet dwingen om dingen te doen die we niet graag willen doen’’, zei Abrahams.
Verkiezingen
Bouterse zou ook kunnen vertrouwen op de steun van het deel van het volk dat hem ondanks alles op handen draagt. In mei zijn het weer verkiezingen in Suriname. Het beste zou zijn als er een soort natuurlijke weg gevonden wordt, denkt Hoefte. ,,Dat de democratie haar werk doet en het volk zich bij de verkiezingen uitspreekt.”
Mocht de NDP daar haar meerderheid verliezen, dan eindigt ook de situatie dat de zittende president de bak in moet. Het zou de puzzel in elk geval een mespuntje minder beladen maken.
Desi Bouterse, Suriname februari 1990. Beeld Hollandse Hoogte / Frans Schellekens
VK 30.11.2019 Om zijn aandeel in de Decembermoorden kreeg de Surinaamse president Desi Bouterse vrijdag 20 jaar cel opgelegd. Gaan de verkiezingen van 2020 zijn reddingsboei worden?
Het moment van de uitspraak was een verrassing. Het vonnis zelf is dat niet. De Krijgsraad in Suriname had de verdachten in de Decembermoorden de indruk gegeven dat zij vrijdag de precieze datum van hun vonnis zouden horen. Dat bleek dus meteen te zijn. Er is nu een vonnis. Maar heeft iemand hiermee gewonnen?
Twintig jaar cel was de eis van de aanklager tegen president Desi Bouterse. De drie vrouwelijke rechters kwamen tot eenzelfde vonnis. Dat het überhaupt tot een uitspraak is gekomen, is misschien wel de belangrijkste gebeurtenis. Maar of het vonnis ooit voltrokken zal worden, blijft zeer de vraag.
Desi Bouterse was de leider van een militair regime, toen op 8 december 1982 vijftien vooraanstaande mensen op brute wijze werden gemarteld en vermoord. De net zeven jaar onafhankelijke republiek liep daarmee een trauma op dat tot op de dag van vandaag niet is verdwenen. Maar dat ook steeds minder Surinamers bezighoudt.
De tijd heelt niet alle wonden. Maar feit is dat steeds minder Surinamers een actieve herinnering hebben aan de gruwelen van de Decembermoorden. Sterker nog, negen jaar geleden kozen de kiesgerechtigden ervoor Desi Bouterse op democratische wijze als burgerpresident aan de macht te laten komen. Veel mensen in het Zuid-Amerikaanse land willen vooral ‘vooruit’ – al is dat ook onder een burgerbewind niet echt mogelijk gebleken.
Waardige wijze
De nabestaanden van de advocaten, journalisten, zakenlieden en militairen die in 1982 het leven lieten, hebben de zaak van hun geliefden op waardige wijze hooggehouden. Mede door hun niet-aflatende inspanningen verjaarde de zaak tegen in totaal 25 verdachten nét niet, en begon twaalf jaar geleden dan eindelijk het strafproces. Drie jaar later kwam Bouterse als president opnieuw aan de macht.
Die twee gebeurtenissen kunnen moeilijk los van elkaar worden gezien. Bouterse heeft steeds gezegd niet voor de Decembermoorden verantwoordelijk te zijn. Zijn advocaat hield het er zelfs op dat hij, tijdens het moorden in de militaire kazerne Fort Zeelandia, ergens anders was. Maar Bouterse bood eerder wel zijn verontschuldigingen aan voor het grote individuele en maatschappelijke ‘pijn en verdriet’ dat de executies van politieke opponenten in Suriname hebben veroorzaakt.
De Chinese president Xi Jin Ping afgelopen woensdag met zijn collega Desi Bouterse. Bouterse bevond zich tijdens de rechtszaak vrijdag nog in China. Beeld REUTERS
Daarna heeft zijn presidentschap voor een deel in het teken gestaan van het ontkomen aan rechtsvervolging. Bijvoorbeeld door het opstellen van een Amnestiewet. Of door te wijzen op een artikel in de grondwet, dat zegt dat een proces kan worden stilgelegd als ‘de staatsveiligheid’ in gevaar is. Ook was regelmatig van openlijke of stille intimidatie sprake. Dat nabestaanden en de Krijgsraad de zaak toch wisten door te zetten, kan als een overwinning gelden.
Gratie
Nu dan ligt er een vonnis. Daarmee is echter nog steeds het proces niet ten einde. Bouterse kan in hoger beroep. Hij kan bij definitieve veroordeling vragen om gratie. Maar waarschijnlijk belangrijker nog: de president bereidt zich voor op nieuwe verkiezingen die gepland staan voor 2020. Bouterse geldt als lichamelijk steeds zwakker en is regelmatig in het buitenland voor medische behandeling. Maar het behouden van politieke macht kan voor hem persoonlijk van levensbelang zijn.
Met een veroordeling valt voor hem mogelijk te leven. Met een daadwerkelijke celstraf niet, zo heeft hij in het verleden vaker aangegeven. Maar daarom is het voor hem bijna noodzakelijk om volgend jaar opnieuw de verkiezingen te winnen. En wellicht ook om de bevolking als geheel te intimideren bij hun vrije keuze.
In de eerste jaren van zijn presidentschap was Bouterse oprecht populair. Met zijn partij leek hij de etnische verdeeldheid in Suriname (een land van Hindoestanen, creolen, Javanen en marrons) voor een deel te hebben doorbroken. En het beleid van zijn regering kende veel aandacht voor de problemen van de vele Surinamers die grote sociaal-economische problemen kennen.
Stagnerende economie
Maar in de loop der jaren is daarin steeds meer de klad gekomen. Suriname kent een stagnerende economie en forse sociale problemen op gebieden als onderwijs en gezondheidszorg. Daarbij komt dat steeds meer kiezers zo niet de president, dan toch de mensen om hem heen als corrupt zijn gaan beschouwen. Bijvoorbeeld door de handel in harddrugs, waarvoor Bouterse overigens bij verstek is veroordeeld in Nederland, tot 1975 de koloniale macht in Suriname.
Het is te vroeg om te voorspellen wat precies de kansen zijn van Bouterse om in 2020, op eerlijke danwel frauduleuze wijze, de verkiezingen te winnen en zo ook ‘vrij man’ te blijven. Maar door de uitspraak van vrijdag is de druk op hemzelf, en daarmee ook de spanning binnen de samenleving, wel flink opgelopen.
Toch verwacht vrijwel niemand dat het tot grote openlijke maatschappelijke protesten zal komen. En daarmee dus ook niet tot openlijk gewelddadige repressie. De nabestaanden van de vijftien slachtoffers van de Decembermoorden behouden ook in dat opzicht hun waardigheid.
Maar de man die in hun ogen de grootste verantwoordelijkheid draagt voor het tragische verlies van hun geliefden, die man loopt vooralsnog vrij rond. Voor hen geldt de uitspraak van vrijdag dan ook als een ‘overwinningsnederlaag’.
Desi Bouterse is Hollandser dan menigeen denkt. Hij kreeg een keurige, strenge opvoeding van Tilburgse fraters, waarin barmhartigheid centraal stond. Toch ging het mis met ‘8 December’.Wie was de jonge Bouterse op het internaat?
Op 8 december 1982 werden vijftien prominente tegenstanders van het militaire regime van Desi Bouterse in Suriname gearresteerd. In Fort Zeelandia werden in Paramaribo onder meer vooraanstaande journalisten, vakbondsleiders, intellectuelen en militairen gemarteld en van dichtbij neergeschoten.
De moordpartij wordt sindsdien aangeduid als de ‘Decembermoorden’.
Bouterse, die in 1980 met een staatsgreep aan de macht kwam, stelde dat hij slechts een tegencoup verijdelde. Forensisch onderzoek van de zwaar mishandelde lichamen, sommigen met kogels doorzeefd, liet echter geen spaander heel van zijn verklaring dat de slachtoffers op de vlucht waren neergeschoten.
De Decembermoorden zijn door de Mensenrechtencommissie van de Verenigde Naties aangemerkt als mensenrechtenschendingen. De rechtsgang kwam pas op het laatste nippertje, een maand voor de verjaringstermijn, op gang. Het gerechtelijk vooronderzoek duurde tot 2004.
Het proces van de Krijgsraad tegen 25 verdachten, met Bouterse als hoofdverdachte, begon in 2007. Dat ging met horten en stoten en veel vertraging. Bouterse verscheen nooit voor de rechter: hij beschouwt het als een politiek proces, aangestuurd door de oude koloniale heerser over Suriname, Nederland.
In 2007 bood Bouterse excuus aan voor de moorden die tijdens zijn militaire bewind plaatsvonden, maar hij pleitte tegelijkertijd voor amnestie voor de daders en hun medeplichtigen. Dat was het begin van een omstreden amnestiewet, die in april 2012 werd aangenomen. Bouterse was inmiddels president. Deze wet verscheurde Suriname en kreeg een storm van kritiek uit de internationale gemeenschap.
Op 9 juni 2016 bepaalde de Krijgsraad dat de amnestiewet ongeldig was, omdat die aangenomen was toen de strafzaak al liep. Bouterse probeerde het proces verder te vertragen met pogingen de zaak te bestempelen als ‘gevaar voor de staatsveiligheid’. Uiteindelijk komt het in 2017 tot een eis van 20 jaar onvoorwaardelijke celstraf voor Bouterse. De rechter volgt justitie met de uitspraak van vrijdag.
Trouw 30.11.2019 Onder Surinamers in de Amsterdamse Bijlmer klinken gemengde reacties op de veroordeling van Desi Bouterse. ‘Het heeft allemaal veel te lang geduurd.’
Inder Mataw is opgelucht. Opgelucht omdat Desi Bouterse eindelijk schuldig is bevonden aan de Decembermoorden in 1982. De huidige president van Suriname werd vrijdag veroordeeld tot twintig jaar celstraf.
Mataw is ook opgelucht omdat grote onrust in Suriname uitbleef toen de krijgsraad het vonnis gisteren uitsprak. “Dat vrijdag het vonnis werd uitgesproken, kwam voor iedereen als een verrassing. Het was een uitgekiende actie van die drie vrouwen (de drie vrouwelijke krijgsraadrechters, red). Dat zijn nou vrouwen met ballen, die het zo hebben gespeeld dat er geen volksopstand ontstond.”
De 73-jarige man van Surinaamse origine komt uit een winkeltje in Bijlmer gewandeld. 8 december 1982 ligt nog vers in het geheugen, zegt hij. Op die dag werden vijftien politieke tegenstanders van het militaire regime van Bouterse doodgeschoten, sommige van hen kende Mataw. “Ik zat hier in Nederland maar weet het nog goed. Ik ben blij dat het recht eindelijk heeft gezegevierd, maar Bouterse kennende zal hij nooit achter de tralies belanden.”
Surinamers doen inkopen bij de Surinaamse vis en Groentenwinkel Badri’s Tropicals in de Shopperhal van de Bijlmer.Beeld Phil Nijhuis
Het onderwerp Bouterse ligt gevoelig
Mataw zucht. Twaalf jaren geleden begon het proces over de Decembermoorden al. “Het duurde allemaal veel te lang. Vrijdag zat ik toevallig op een verjaardag bij meer Surinamers. We hebben het er over gehad ja, en we slaakten een zucht van verlichting.”
Lang niet iedereen in de Bijlmer spreekt zo vrijuit als Mataw. De Surinaamse gemeenschap is hecht, veel mensen kennen elkaar en het onderwerp Bouterse ligt gevoelig. Er zijn voor- en tegenstanders van Bouterse, niet iedereen wil kleur bekennen. De veroordeling van de president wordt niet gevierd, de mensen in het winkelcentrum zijn er deze zaterdag vooral voor Sinterklaas, die onder luid getrommel en met opvliegend gedans wordt begroet.
Gemengde gevoelens zijn er bij Fertus Boerenveen, die een winkeltje runt in het winkelcentrum. Etienne Boerenveen is zijn neef. Hij was een belangrijke verdachte in het proces, maar werd vrijdag vrijgesproken. De Krijgsraad achtte het niet bewezen dat de voormalig bataljonscommandant aanwezig was bij het doodschieten van de vijftien mannen.
Boos op zijn neef, die in de jaren tachtig wel werd veroordeeld voor betrokkenheid bij de handel in drugs, is Boerenveen niet. “Als hij hier zou komen, zou ik gewoon met hem praten. Maar als ik een Surinamer mijn naam noem dan draaien mensen zich om. Mijn naam is besmet, net als de naam Holleeder in Nederland.”
Surinamers doen inkopen bij de Surinaamse Groentenwinkel in de Shopperhal van de Bijlmer.Beeld Phil Nijhuis
‘Een veroordeelde president? Dat kan niet’
Nu Bouterse is veroordeeld moet hij plaatsmaken, vindt Boerenveen. “Een veroordeelde president? Dat kan niet. Er moet iemand komen die de ziel van het volk kan raken. Iemand die de problemen met drugs en geld oplost. Suriname is nu een land zonder normen en waarden, het land moet weer worden opgebouwd.”
Of Bouterse daadwerkelijk een stap terug doet is echter de vraag. Er is geen gevangenneming gelast en Bouterses advocaat heeft al aangekondigd in hoger beroep te gaan. Ook heeft Bouterse mogelijk recht op gratie.
Bouterse weg is wishful thinking, zegt Romeo Hoost op de Amsterdamse Wallen. Ook hij is 73 en neef van Eddy Hoost, een van de vijftien die op 8 december werd doodgeschoten. “Namens de oppositie zou ik nu zeggen: weg met Bouterse. Maar zijn partij zal zeggen: de pot op met jullie.”
Toch is het vandaag een mooie dag, vindt Hoost die de drijvende kracht is achter de Amsterdamse herdenking van de Decembermoorden. “Vandaag voelt het goed, maar vooral vrijdag 29 november 2019 gaat de boeken in als een mooie dag. Dat is een historische dag, een feestdag, een dag in de geschiedenis waarop de zittende president van Suriname werd veroordeeld voor zijn daden.”
Er viel vrijdag een enorme last van zijn schouders, zegt Hoost. “Er kwamen veel emoties los. Een ballast die ik dagelijks met me meedroeg is van me af gevallen. We kunnen nu in gerechtigheid berusten, zoals het motto luidt van de herdenking van de Decembermoorden. Herdenken, dat zullen we blijven doen.”
MSN 30.11.2019 „Als je iemand veroordeelt, moet je hem ook meteen oppakken.” De Amsterdamse Stanley was 17 tijdens de Decembermoorden en woonde in Suriname. Hij verloor zijn leraar Surendre Rambocus, docent sociologie. „Een sympathieke man.” Dat Desi Bouterse gisteren tot 20 jaar cel is veroordeeld voor zijn rol in de Decembermoorden, vindt hij „correct want hij heeft zijn misdaden begaan”. „Maar bij rechtspraak verwacht ik meteen actie. Dit is een halfslachtige veroordeling.”
Tijdens de Decembermoorden in 1982 werden vijftien tegenstanders van het militaire regime vermoord. Bouterse was toen legerleider en is tegenwoordig president van Suriname. Volgens de rechter wilde Bouterse zijn tegenstanders elimineren en is hij schuldig aan het medeplegen van moord. De president was op staatsbezoek in China toen de krijgsraad in Paramaribo vrijdag vonnis wees. Bij zijn terugkeer zondag wordt hij niet direct gearresteerd, omdat hij nog niet gevangen genomen hoeft te worden van de rechter.
De advocaat van Desi Bouterse, Irwin Kanhai, gaat eerst in hoger beroep. Volgens hem kan de Surinaamse president de zaak in vrijheid afwachten, en „dat kan wel tien jaar duren”.
Dat laatste is problematisch, vindt de 54-jarige zzp’er Stanley. Hij verhuurt bedrijfsruimtes in Suriname, en wil niet met zijn achternaam in de krant uit angst voor tegenwerking van de NDP, de partij van Bouterse, die in Suriname de dienst uitmaakt.
‘Nooit gearresteerd’
Dat Bouterse daadwerkelijk opgepakt wordt, gaat nooit gebeuren, denkt hij. „De gemeenschap is te klein. Als je niet linksom bedreigd wordt, word je rechtsom bedreigd. Dus ik vind dit een poppenkastvoorstelling.” Stanley doelt op bedreigingen vanuit de achterban van Bouterse, bijvoorbeeld richting de mensen die hem moeten oppakken. „Ze zinspelen al op gratie of amnestie.”
Lees ook het verhaal van correspondent Nina Jurna: ‘Suriname is kapot. Nu kan het land genezen’
De kans is groot dat Bouterse volgend jaar tijdens de verkiezingen herkozen wordt, verwacht Stanley. „De NDP heeft een grote kas, waarmee mensen omgekocht kunnen worden waardoor ze aan de macht kunnen blijven.” Bovendien hebben mensen in Suriname weinig keus, zegt hij. „Als je werk zoekt en je maakt bekend dat je pro of tegen bent, werkt dat tegen je. En wie een vergunning moet halen, komt uit bij de mensen die pro-Bouterse zijn.” Dat is volgens hem ook waarom mensen niet graag over deze zaak praten.
Zwijgende voorbijgangers
Dat is ook te merken in winkelcentrum de Amsterdamse Poort. De meeste voorbijgangers zwijgen. Sommigen willen niets zeggen, omdat ze naar eigen zeggen niet op de hoogte zijn van het nieuws, anderen willen niet praten omdat ze „zich niet bezighouden met de Surinaamse politiek. Rutte is mijn president [sic], niet Bouterse.”
Wie wel wil praten, is de 18-jarige Charlanda Babel. Ze vindt de veroordeling terecht. „Je mag niet onder moord uitkomen. Als ik iemand vermoord, word ik ook veroordeeld. Desi Bouterse moet hetzelfde behandeld worden als ieder ander.” Ze vraagt zich wel af of hij vastgezet wordt. „Aangezien de moorden in 1982 zijn gepleegd, het proces al sinds 2007 loopt en het dus zolang heeft moeten duren voor hij veroordeeld werd.”
Babel denkt dat de veroordeling een grote opluchting is voor de nabestaanden van de slachtoffers. „Ze kunnen denken: ‘eindelijk is de moordenaar van mijn zoon of kind of dochter of vader of oom of wie dan ook veroordeeld.’ Dat biedt rust. Misschien wisten ze het al diep van binnen, maar nu kunnen ze het een plekje geven.”
„Ik vind het vervelend voor Bouterse”, zegt Aristo Cooman (28). „Hij heeft een rol gespeeld, dus de veroordeling is terecht. Maar ik heb begrepen dat Nederland ook een aandeel heeft geleverd door wapens beschikbaar te stellen. Dus je zou denken dat meer mensen gestraft worden. Ik heb gehoord dat dit allemaal op papier staat, maar dat het dossier is gesloten voor zestig jaar.”
‘Onterechte veroordeling’
Toch is niet iedereen blij met de celstraf. Melvin Rillen (52) noemt de uitspraak „onterecht”. Volgens hem is er geen bewijs dat Bouterse tijdens de Decembermoorden in Fort Zeelandia was. „Hij heeft die opdracht niet gegeven. Mijn broer was toen lijfwacht van Bouterse. Hij was vlakbij hem tijdens de moorden. Toen Bouterse ervan hoorde, ging hij direct naar Fort Zeelandia. Hij heeft Fred Derby nog kunnen redden.”
Hoe dan ook, de vraag blijft of Bouterse echt een gevangenisstraf gaat uitzitten, denkt hij. „President Bouterse kan meneer Bouterse gratie geven”, zegt hij lachend. „Maar wat hij gaat doen weet ik niet. Dat weet niemand.”
Wat wel zeker is: Bouterse komt zondag terug uit China. Zijn NDP hoopt op een groot onthaal voor de president op het vliegveld. NDP-ondervoorzitter Ramon Abrahams zei tegen de Surinaamse krantDe Ware Tijd: „Wij gaan onze voorzitter een daverend welkom geven.”
AD 30.11.2019 De gisteren tot 20 jaar cel veroordeelde president van Suriname, Desi Bouterse, zal morgenochtend terugkeren in Paramaribo. Zijn vrouw zegt dat in een bericht aan partijleden van de Bouterses NDP. Ze roept hen op ‘rustig’ te blijven tot hij terug is van hun staatbezoek aan China.
We zijn allemaal ondersteboven, maar de president vraagt dat jullie je rustig houden tot hij terug is, aldus Ingrid Bouterse ,Vrouw van president .
De Surinaamse krijgsraad veroordeelde de oud-legerleider en huidige president gisteren tot een gevangenisstraf van 20 jaar voor zijn rol bij de zogenaamde Decembermoorden. In 1982 werden in de decembermaand 15 criticasters van Bouterse om het leven gebracht. Naast Bouterse werden nog zes andere betrokkenen veroordeeld voor hun aandeel in de moorden.
De krijgsraad legde Benny Brondenstein, Ernst Gefferie en Iwan Dijksteel ieder vijftien jaar celstraf op. Stephanus Dendoe, Kenneth Kempes en Luciën Lewis kregen straffen van tien jaar. Net als Bouterse werden de zes niet direct vastgezet, maar krijgen de mogelijkheid om in hoger beroep te gaan. Tien andere verdachten van de Decembermoorden werden vrijgesproken.
Bouterse is momenteel nog op staatsbezoek in China, maar keert morgenochtend terug op de luchthaven van Zanderij. De veroordeling is hard bij Bouterse en zijn echtgenote Ingrid aangekomen. ,,We zijn allemaal ondersteboven’’, schrijft ze aan de NDP en noemt het ‘een politieke uitspraak’. ,,Maar, de president vraagt dat jullie je rustig houden tot hij terug is.’’ De advocaat van de president heeft al aangegeven in beroep te gaan.
Ook binnen de partij wordt verschrikt gereageerd op de veroordeling van voorman Bouterse. ,,Het vonnis is zeker als een behoorlijke klap overgekomen’’, zegt vicevoorzitter Ramon Abrahams tegen de krant De Ware Tijd. Vooral het moment waarop de krijgsraad tot veroordeling kwam, is de politicus in het verkeerde keelgat geschoten. ,,Er is gewacht tot de president uitlandig is, op staatsbezoek in China, om hem op zo’n wijze te veroordelen.’’
Situatie bekijken na terugkeer
Er is gewacht tot de president uitlandig is, op staatsbezoek in China, om hem op zo’n wijze te veroordelen, aldus Ramon Abrahams , Vicevoorzitter NDP.
Abrahams vindt het vooral opvallend dat premier Rutte in Nederland al over de veroordeling sprak voordat de Surinaamse media met het nieuws kwamen. Dat geeft wel aan hoe de lijnen lopen. „Dit is zwaar politiek beladen, want het is amper zes maanden vóór de verkiezingen”, stelt hij. ,,Omdat we koersen naar de verkiezingen. Alles wordt uit de lade gehaald om die te beïnvloeden.’’
De ondervoorzitter heeft inmiddels telefonisch contact gehad met Bouterse en wil niet vooruitlopen op het functioneren van de president na diens terugkeer. Ook niet op de vraag of Bouterse presidentskandidaat blijft nu hij een veroordeling op zijn naam heeft staan. ,,Wanneer de president terug is, zal de situatie bekeken worden en welke stappen ondernomen zullen worden”, klinkt het.
Groots onthaal op vliegveld
Onderwijl is de NDP van zins om Bouterse groots te ontvangen het vliegveld. Tijdens een spoedbijeenkomst gisterenavond hebben de partijbesturen opdracht gekregen mensen te ‘mobiliseren’. ,,Wij verwachten van u als leidinggevende van uw wijk, ressort of district dat u de mobilisatie inzet, dat is de kracht van de NDP. Wij gaan onze voorzitter een daverend welkom geven’’, sprak Abraham daar.
Abrahams roept de leden op zich, voor het moment, fatsoenlijk te blijven gedragen. ,,Ik doe een beroep op jullie om ons nu nog correct te gedragen.’’ Ook waarschuwt hij voor personen die de ‘integriteit van de partij, de voorzitter en het land willen aantasten’. ,,Dan bent u regelrecht bezig om vijandig te zijn tegen de NDP en u moet ons niet dwingen om dingen te doen die we niet graag willen doen.’’
NU 30.11.2019 De nabestaanden en familieleden van de slachtoffers van de Decembermoorden in Suriname hebben opgelucht gereageerd op de uitspraak tegen Desi Bouterse. Op vrijdag werd de oud-dictator en huidige president van Suriname schuldig bevonden aan medewerking aan de moordpartij op 8 december 1982 op vijftien mensen.
“Ons geloof in de rechtsstaat van Suriname, en in rechtvaardigheid, is voor een groot deel hersteld”, zegt Sunil Oemrawsingh tegen NU.nl. Hij is de neef van de omgekomen universitair docent Sugrim Oemrawsingh en woordvoerder van de Stichting 8 December 1982, de stichting waar ruim honderd familieleden en nabestaanden van de vijftien slachtoffers aan zijn verbonden.
“De gevoelens gaan uiteraard uit naar de weduwen die na de moorden naar Nederland moesten vertrekken”, aldus Oemrawsingh “En vooral hun kleine kinderen. Zij hebben nooit de warmte van hun vader gehad. De verdachten die nu terechtstaan, hebben wel hun kinderen op zien groeien.”
“Wij hebben een groot gevoel van rechtvaardigheid nu”, zegt Oemrawsingh. “Er is onrecht aangedaan. Niet alleen aan de vijftien zonen, maar aan de hele republiek Suriname. De moorden van 8 december hebben de ontwikkeling van onze republiek tegengehouden en ons uit elkaar gedreven. Suriname kende een familieverband dat sterk en groot is geweest. Ook de coup van Bouterse in 1980 heeft Surinaamse families uit elkaar gedreven.”
President Desi Bouterse krijgt twintig jaar cel voor Decembermoorden
Nabestaanden feliciteerden elkaar
In de rechtszaal mochten maar twee familieleden per slachtoffer aanwezig zijn, onder wie Oemrawsingh. “Onze eerste reactie in de rechtszaal was dat we elkaar gingen feliciteren”, zegt hij. “We zijn na al die jaren een grote en hechte familie geworden. Tijdens het uitspreken van het vonnis stond de rechter bij de bespreking van het forensisch onderzoek stil bij welke geweren en patronen zijn gebruikt bij de executies. Daarbij werden de namen genoemd van de slachtoffers en dat maakte een hoop emotie los.”
Maar het is volgens Oemrawsingh te vroeg voor felicitaties. “Wij hebben vanaf 2000 gevraagd om een onderzoek naar de moorden op de vijftien zonen van Suriname, we zijn een pad van gerechtigheid opgegaan en zitten nu al twaalf jaar in een rechtszitting. Bouterse heeft nog de mogelijkheid om in hoger beroep te gaan.”
“Dit is het langste vonnis dat ooit in Suriname is uitgesproken”, aldus Sunil Oemrawsingh.
Toch heeft Oemrawsingh er alle vertrouwen in. “Aan het begin van het voorlezen van het vonnis waren er al indicaties dat het deze kant op zou gaan, en die trend zette zich voort. Door de aard en wreedheid van de moorden kon het ook niet anders gaan. De grootste leugen die werd verkondigd, dat CIA-agenten de slachtoffers zouden helpen om een staatsgreep te plegen en dat die op de vlucht zouden zijn geslagen, die is met dit vonnis met wortel en tak bestreden.”
‘Vonnis werd haarfijn uitgelegd’
De Surinaamse krijgsraad behandelde vrijdag ook de zaken van de verdachten Jimmy Stolk en Arthy Gorré. Stolk is vrijgesproken wegens een gebrek aan bewijs. De zaak-Gorré werd gestopt, omdat hij in 2018 is overleden. Het vonnis tegen de andere twintig verdachten wordt later uitgesproken. “Wij hebben ook recht op beroep als we niet tevreden zijn over de uitspraak”, zegt Oemrawsingh. “Het uitgeschreven vonnis wordt later ter beschikking gesteld, dat kan in Suriname nog weken duren.”
Oemrawsingh verwacht echter niet dat dat hoger beroep weer twaalf jaar op zich laat wachten. “Dit is het langste vonnis dat ooit in Suriname is uitgesproken, het duurde uren. Het vonnis werd haarfijn uitgelegd en grondig en zorgvuldig gepresenteerd. En het is is zo substantieel dat er details werden genoemd die ook wij weer waren vergeten.”
Hij denkt dat de rechter hooguit een jaar nodig zal hebben voor het hoger beroep. En hoe de uitspraak ook zal uitpakken, “wij zullen het hoofd buigen naar wat de rechter beslist”, aldus Oemrawsingh.
Desi Bouterse veroordeeld, slotstuk van omstreden militaire carrière
Benny Brondenstein, Ernst Gefferie en Iwan Dijksteel kregen elk 15 jaar cel opgelegd, terwijl Stephanus Dendoe, Kenneth Kempes en Luciën Lewis 10 jaar gevangenisstraf kregen voor hun aandeel in de marteling en executie van 15 critici van het bewind van Desi Bouterse in december 1982.
Net als bij hoofdverdachte Bouterse, die twintig jaar cel heeft gekregen, is geen gevangenneming gelast. Het Openbaar Ministerie had tegen allen 20 jaar cel geëist. De overige verdachten zijn vrijgesproken door de Krijgsraad.
Bouterse is nu nog op staatsbezoek in China, maar keert zondag terug naar zijn land. Zijn vrouw, die met Bouterse mee is, heeft dat bekendgemaakt in een boodschap aan Bouterses partijgenoten van de NDP.
NDP-ondervoorzitter Ramon Abrahams zegt tegen de Surinaamse krant De Ware Tijd dat zijn partij voorbereidingen treft om de president zondagochtend op grootse wijze te onthalen op luchthaven Zanderij. ‘Wij gaan onze voorzitter een daverend welkom geven’, aldus Abrahams.
De drie rechters van de Surinaamse Krijgsraad, (vlnr) Suzanna Chu, voorzitter Cynthia Valstein-Montnor en Rewita Chatterpal. Beeld REUTERS
NOS 30.11.2019 De tot twintig jaar cel veroordeelde Surinaamse president Bouterse komt zondagochtend terug in zijn land. Zijn vrouw heeft dat bekendgemaakt in een boodschap aan Bouterses partijgenoten van de NDP. Zij en haar man zijn nu nog op staatsbezoek in China.
“We zijn er allemaal ondersteboven van”, zegt Ingrid Bouterse in het bericht. “Maar de president vraagt dat jullie je rustig houden tot hij terug is.” Volgens haar zal er worden “gemobiliseerd” om de president zondagochtend op te halen van luchthaven Zanderij, aldus Audioboodschap Ingrid Bouterse
Correspondent Harmen Boerboom denkt dat er morgenochtend vroeg veel NDP’ers bij de luchthaven komen opdagen. “Het is een heel gedisciplineerde partij. Als er gezegd wordt dat de president moet worden opgehaald, ook al is het 03.30 uur ’s nachts, dan gebeurt dat ook.”
De krijgsraad in Paramaribo veroordeelde de 74-jarige Bouterse gisteren tot twintig jaar voor zijn rol in de Decembermoorden in 1982. Er is geen onmiddellijke gevangenneming bevolen. Bouterses advocaat heeft al gezegd dat hij hoger beroep aantekent tegen de uitspraak.
Volgens Boerboom is er geen sprake van onrust in het land. Dat heeft ermee te maken dat Bouterse niet wordt opgepakt als hij morgenochtend terugkeert. “Anders was de aanhang van Bouterse wel meteen de straat opgaan. Hij heeft nog een behoorlijke harde kern die hem ondersteunt.”
Wat waren de Decembermoorden? En wat was Bouterses rol in 1982?
Een terugblik op de decembermoorden in Suriname 1982
Bouterses vrouw noemt het vonnis in haar boodschap “een politieke uitspraak”, en het bestuur van de NDP-partij deelt die mening. “Er is gewacht tot wanneer de president uitlandig is, om hem op zo’n wijze te veroordelen”, zegt ondervoorzitter Abrahams tegen De Ware Tijd.
Tien keer vrijspraak
De krijgsraad heeft gisteren ook uitspraak gedaan tegen de andere zestien nog levende verdachten van de Decembermoorden. Van hen werden er tien vrijgesproken, in de meeste gevallen conform de eis van het Openbaar Ministerie.
Drie verdachten werden veroordeeld tot vijftien jaar en de laatste drie tot tien jaar cel. Net als Bouterse hoeven ze niet per direct de cel in. Ze hebben twee weken de tijd om in hoger beroep te gaan.
NOS 29.11.2019 De verklaring van vakbondsleider Fred Derby, de enige arrestant die in december 1982 weer werd vrijgelaten, werd door de krijgsraad als erg belastend gezien in het proces van de Decembermoorden. Derby overleed in 2001.
Werken aan de toekomst
“De uitspraak is een overwinning voor Suriname, al moet dat nog goed doordringen bij grote delen van de bevolking”, zegt Eddy Wijngaarde tegen de NOS. Hij is de broer van journalist Frank Wijngaarde, een van de slachtoffers van de Decembermoorden. “Maar nu kunnen de Surinamers werken aan hun toekomst.”
In Suriname begon de rechter vandaag onverwacht met het uitspreken van de vonnissen in het proces over de Decembermoorden van 1982.
President Bouterse is veroordeeld tot twintig jaar cel, twee medeverdachten werden vrijgesproken.
Bouterse is niet in het land: hij is op staatsbezoek in China.
AD 29.11.2019 De veroordeling van de Surinaamse president Desi Bouterse ‘dient te worden gerespecteerd’, aldus minister Stef Blok van Buitenlandse Zaken. Bouterse kreeg twintig jaar cel opgelegd vanwege zijn rol bij de Decembermoorden in 1982.
,,Surinaamse Krijgsraad deed uitspraak in het Decembermoordenproces. Belangrijk voor waarheidsvinding. Nabestaanden hebben na 37 jaar een antwoord. Uitspraak dient te worden gerespecteerd’’, twitterde Blok vanavond na het vonnis.
In een gezamenlijke verklaring van zes diplomatieke vertegenwoordigingen in Suriname wordt eenzelfde oproep gedaan. ‘Het is cruciaal dat het slotvonnis in de zaak van de moord op vijftien burgers (…) wordt uitgevoerd.’ Het vonnis zal volgens de diplomaten van Nederland, Frankrijk, Duitsland, Spanje, Groot-Brittannië en Verenigde Staten ‘zonder twijfel behulpzaam zijn om het land richting verzoening te brengen’. Ze noemen de ‘integriteit en onafhankelijkheid van de rechtspraak een steunpilaar van de Surinaamse samenleving’.
Bouterse was destijds leider van het militaire regime en nam het besluit 15 politieke tegenstanders van zijn regime op 8 december 1982 op te pakken en in Fort Zeelandia te doden. De rechter gelast echter niet zijn aanhouding.
Bouterse is momenteel op staatsbezoek in China en vliegt morgen door naar Cuba voor een officieel bezoek. Hij is niet immuun, maar onduidelijk is of hij zelf zijn functie neer zal leggen. Als hij dat niet doet, zou het parlement een afzettingsprocedure in gang kunnen zetten. In het uiterste geval kan de vice-president Bouterse via een omweg nog gratie verlenen.
‘Belangrijke stap’
Partijen in de Tweede Kamer noemen de veroordeling ‘historisch’. Sjoerd Sjoerdsma van regeringspartij D66 spreekt van een ‘historische uitspraak, voor Suriname en de nabestaanden’. Volgens hem wint vandaag de ‘rechtvaardigheid’. ‘Al is de leugen nog zo snel, de waarheid achterhaalt haar wel. Na 37 jaar gerechtigheid’, stelt partijgenoot Steven van Weyenberg.
Ook bij oppositiepartijen klinken soortgelijke woorden. ‘Een historische dag voor Suriname. (…) Het recht heeft gezegevierd’, twitterde Sadet Karabulut (SP). Volgens Lilianne Ploumen is ‘de uitspraak een belangrijke stap om recht te doen aan de slachtoffers en hun nabestaanden. Het recht zegeviert en de PvdA is daar verheugd over’.
Premier Mark Rutte liet eerder vandaag weten te hopen dat het Surinaamse rechtsstelsel ‘functioneert’ en van ‘groot belang’ dat er recht wordt gesproken.
NOS 29.11.2019 In Suriname is president Desi Bouterse veroordeeld tot twintig jaar cel vanwege zijn aandeel in de Decembermoorden. Betekent zijn veroordeling dat hij daadwerkelijk de cel in gaat?
“Nee, die kans is heel erg klein”, zegt correspondent Harmen Boerboom. “Er is geen gevangenneming gelast. Dat is op zich niet zo verwonderlijk, omdat hij gedurende de hele rechtszaak ook nooit heeft vastgezeten.”
Bouterses advocaat heeft al aangekondigd in beroep te gaan tegen het vonnis. Als hij dan weer wordt veroordeeld, moet hij volgens Boerboom wel de gevangenis in.
Recht op gratie
Volgens advocaat Geert-Jan Knoops hangt van de Grondwet af of die straf ook uitgevoerd kan worden.
In Artikel 109 van de Grondwet staat dat de president het recht heeft om gratie te krijgen als hij door een rechter wordt veroordeeld. Hij oefent dit recht uit na advies te hebben ingewonnen van de rechter, die het vonnis heeft uitgesproken.
Dat zou dus kunnen betekenen dat Bouterse, zolang hij president is, de veroordeling door de rechter niet hoeft te ondergaan. Maar daar moet de rechter dan wel in meegaan.
Noodtoestand
Na een veroordeling in hoger beroep zijn er nog verschillende manieren waarop Bouterse onder gevangenisstraf uit kan komen.
Zo zou hij zijn straf kunnen ontlopen door de noodtoestand uit te roepen in Suriname. Hij zou ook tijdelijk kunnen terugtreden als president, zodat vicepresident Ashwin Adhin hem als waarnemend staatshoofd gratie kan verlenen.
Aftreden
Bouterse is op dit moment in China voor een staatsbezoek. Volgens correspondent Harmen Boerboom keert hij dit weekend terug, maar mogelijk bezoekt hij eerst nog Cuba.
Universitair docent Internationaal Recht Marieke de Hoon zegt tegen Nieuwsuur dat het haar onwaarschijnlijk lijkt dat Bouterse überhaupt terugkeert. “De hele reden dat hij nu in China is kan geen toeval zijn. Hij heeft gezorgd dat hij nu niet in het land is. Teruggaan naar Suriname lijkt mij voor hem een groot risico. Hij komt alleen terug als hem een vorm van gratie wordt verleend.”
De advocaat van de nabestaanden vindt dat de president moet aftreden, “want een veroordeelde president, dat kan niet.” Maar volgens correspondent Boerboom heeft Bouterses woordvoerder al gezegd dat er van het aftreden van de president op dit moment geen enkele sprake zal zijn.
AD 29.11.2019 De emoties liepen hoog op in de rechtszaal toen de Krijgsraad het vonnis over Desi Bouterse velde. Na 37 jaar hebben de nabestaanden van de Decembermoorden het pad naar gerechtigheid bereikt, zegt Sunil Oemrawsingh, voorzitter van Stichting 8 December 1982. ,,Mensen waren in tranen en begonnen te applaudisseren.’’
Sunil Oemrawsingh koestert het gevoel van rechtvaardigheid. Zijn oom Sugrim werd in Fort Zeelandia standrechtelijk geëxecuteerd. Hij – en met hem vele nabestaanden – wisten vanaf dag één dat Desi Bouterse daarvoor verantwoordelijk was. Toch hebben ze 37 jaar moeten wachten tot de huidige president van Suriname daarvoor veroordeeld werd. ,,De Krijgsraad heeft nu juridisch bevestigd dat wij nabestaanden al sinds 1982 gelijk hebben gehad’’, zegt Oemrawsingh.
,,Ik heb een dubbel gevoel. Met geduld en vertrouwen konden we deze overwinning boeken. Tegelijk ben ik bijzonder emotioneel. Ik denk aan de weduwen die die nacht angstige momenten beleefden, aan de kinderen van de slachtoffers, die op jonge leeftijd het land uit moesten vluchten. Aan de familieleden, die inmiddels zijn heengegaan.’’
Vorige week overleed de zus van advocaat Kenneth Goncalves, een van de slachtoffers. ,,Zij kwam tijdens het proces vaak naar de zittingen.’’ Het voorlopige hoogtepunt in een strijd van 19 jaar en een rechtszaak van precies 12 jaar, heeft ze niet kunnen meemaken.
Toen Oemraswingh vanochtend de rechtbank binnenliep, ging hij er vanuit dat de Krijgsraad alleen een datum voor de uitspraak bekend zou maken. In plaats daarvan zat hij urenlang in de zaal te luisteren naar het voorlezen van de vonnissen. Alleen het vonnis van Bouterse telde al 120 pagina’s. De rechter las alle getuigenverklaringen voor.
,,Het was heel emotioneel gedurende de zitting. De rechter liet de geschiedenis de revue passeren. Ze vertelde wat er die nacht gebeurd was en over het forensisch onderzoek naar de verwondingen van de slachtoffers. Bloeduitstortingen, beenderen die kapot waren, weggeslagen tanden. Meerdere mensen barstten toen in tranen uit. Toen het vonnis van Bouterse werd uitgesproken, begon het grootste deel te applaudisseren.’’
Grote schande
Het is aan het parlement om nu een afzettingsprocedure te starten, aldus Sunil Oemrawsingh
Oemrawsingh vindt het wel ‘teleurstellend’ dat de Krijgsraad niet de aanhouding van Bouterse heeft gelast. Hij is momenteel in China voor een staatsbezoek. ,,Het is een verschrikkelijk grote schande dat in alle kranten ter wereld nu staat dat de president van Suriname tot 20 jaar cel veroordeeld is.’’
Hij verwacht niet dat Bouterse zelf zijn functie zal neerleggen. De vice-president kan verzoek tot gratie indienen, maar dan moet Bouterse ‘even’ het land uit zijn. ,,In dat geval moet de rechter advies worden gevraagd. Ik weet niet of dat bindend is. Maar het is duidelijk dat Bouterse de grondwet geschonden heeft. Hij is als president niet immuun. Het is aan het parlement om nu een afzettingsprocedure te starten.’’
Nabestaande Romeo Hoost, neef van de vermoorde advocaat Eddy Hoost, volgde vanuit Nederland hoe de Krijgsraad urenlang bezig was met het voorlezen van het vonnis van Bouterse. ,,Het ging tergend langzaam’’, zegt de voorzitter van het Comité Herdenking Slachtoffers.
,,Ik twijfelde even, omdat eerst twee verdachten waren vrijgesproken. Toen ik hoorde dat de Krijgsraad bij Bouterse voldoende bewijs had voor acht tenlasteleggingen, dacht ik: hij kan er niet aan ontkomen. Er valt een last van mijn schouders. Het is prachtig. Eindelijk, na 37 jaar wachten.’’
Dat Bouterse niet wordt aangehouden vindt hij minder belangrijk. ,,De feiten zijn bewezen. Deze straf staat. We hebben een president die veroordeeld is voor moord.‘’
NU 29.11.2019 De Surinaamse president Desi Bouterse is vrijdag schuldig bevonden voor zijn aandeel aan de Decembermoorden. Daarmee komt voor de 74-jarige Bouterse een eind aan een proces dat op 8 december 1982 begon. Van dictator tot president tot veroordeelde misdadiger: wie is deze omstreden leider van Suriname?
Desi Bouterse (13 oktober 1945) is geboren en opgegroeid in Suriname en kreeg zijn militaire training in Nederland. Vlak voor de Surinaamse onafhankelijkheid op 25 november 1975 keerde hij samen met zijn kersverse gezin terug naar zijn geboorteland en ging daar helpen met het opbouwen van het Nationale Leger van Suriname. In 1980 leidde Desi Bouterse, inmiddels sergeant en voorzitter van de militaire vakbond Bomika, een staatsgreep en werd als bevelhebber de facto de leider van Suriname geworden.
Decembermoorden
De aanleiding van de coup was de slechte economische toestand, maar ook de militairen konden het economische tij niet keren, en corruptie, vriendjespolitiek en cocaïnehandel van militaire functionarissen deden het imago van het dictatoriale regime geen goed.
De NMR nam zijn toevlucht tot censuur, gebreidelde persvrijheid, verbod op politieke partijen en het oppakken, martelen en executeren van burgers die zich schuldig maakten aan het verstoren van de openbare orde en het ondermijnen van de staatsveiligheid.
Het repressieve beleid culmineerde in wat later de Decembermoorden is gaan heten. Vijftien tegenstanders van het militaire regime in de nacht van 7 op 8 december 1982 gemarteld en geëxecuteerd in Fort Zeelandia, het hoofdkwartier van Bouterse. Het ging om advocaten, journalisten en militairen die verbonden waren aan een eerdere coup tegen Bouterse. Getuigen hebben verklaard dat de slachtoffers eerst bij Bouterse werden voorgeleid voordat ze werden gefusilleerd.
In een verklaring diezelfde avond op de Surinaamse televisie liet Bouterse weten dat een nieuwe couppoging is verijdeld die op kerstnacht zou plaatsvinden, in samenwerking met Amerikaanse CIA-agenten. Na de voorgelezen tekst van Bouterse werd een fragment getoond van journalist Jozef Slagveer, een van de omgekomen mensen, die met bebloed hoofd verklaarde dat er inderdaad een couppoging was gepland.
Bouterse zelf heeft altijd ontkend iets te maken te hebben met de Decembermoorden. Op 10 december liet hij in een op de televisie voorgelezen verklaring weten dat de verdachten tijdens het transport een vluchtpoging deden, waarna er gericht werd geschoten. Een rapport van het Nederlands Juristen Comité voor de Mensenrechten (NJCM) dat drie dagen later uitkwam meldde dat de lichamen vrijwel allemaal sporen droegen van mishandeling.
Nabestaanden van de slachtoffers zijn in 1983 naar de Verenigde Naties gestapt. Een speciaal rapporteur oordeelde in 1984 dat er “standrechtelijke of willekeurige executies hadden plaatsgevonden”.
Bouterse als president
Na de Decembermoorden draaiden veel landen de geldkraan dicht, waaronder de grootste geldschieter Nederland, waardoor Suriname in een isolement terecht kwam. Gedwongen door de financieel-economische crisis, en een binnenlandse oorlog die is begonnen door zijn voormalig lijfwacht Ronnie Brunswijk, besloot Bouterse in 1987 weer te gaan praten met de politieke partijen. Hij riep voor het eerst sinds de militaire coup democratische verkiezingen uit en deed zelf mee als lijsttrekker van de door hem opgerichte Nationale Democratische Partij (NDP).
Door de woede van het volk haalde Bouterse met zijn NDP maar drie zetels. Vier jaar later, in 1991, verviervoudigde hij zijn invloed in het parlement met 12 zetels. Zijn invloed groeide en in 2010 behaalde de NDP in combinatie met vijf bevriende partijen – de Mega Combinatie – 23 zetels. Desi Bouterse werd vervolgens met 36 van de 51 stemmen van de Nationale Assemblèe gekozen als president van Suriname, een positie die hij momenteel nog steeds bekleedt.
Strafrechtelijk onderzoek
Eind 2000, vlak voordat de moorden zouden verjaren, werd er toch besloten om een strafrechtelijk onderzoek te houden, het zou echter tot 2007 duren voordat er getuigen werden opgeroepen. In datzelfde jaar bood Desi Bouterse zijn excuses aan voor de Decembermoorden. Hij stelde toen dat hij niet aanwezig was in Fort Zeelandia tijdens de moorden en dat hij slechts politiek verantwoordelijk was.
Van belang is de verklaring van twee ooggetuigen, een militair die op acht december de wacht had in Fort Zeelandia en een militair die naar eigen zeggen zelf ook geschoten had op de slachtoffers. Zij verklaarden dat Bouterse wel degelijk aanwezig was en eigen rechter heeft gespeeld.
De Krijgsraad is op 30 november 2007 begonnen met het strafproces tegen 25 verdachten, van wie Desi Bouterse de hoofdverdachte is. Sindsdien heeft Bouterse uit alle macht geprobeerd om onder vervolging uit te komen. Hij heeft zich nooit laten zien in de rechtszaal en zijn advocaten probeerden van diverse kanten het proces te traineren.
Ook probeerde Bouterse politiek onder de vervolging van de Decembermoorden uit te komen. In 2012 duwde hij een omstreden amnestiewet door het Surinaamse parlement. Het Surinaamse Hof van Justitie oordeelde op 1 december 2015 dat de verdachten van de Decembermoorden alsnog vervolgd moesten worden. In 2016 oordeelde de krijgsraad dat de amnestiewet ongeldig was.
Op 28 juni 2017 werd door de openbaar aanklager twintig jaar cel geëist tegen hoofdverdachte Bouterse. Op 29 november 2019 heeft Bouterse die twintig jaar cel ook gekregen, hij kan nog tegen het vonnis in hoger beroep gaan.
President Desi Bouterse krijgt twintig jaar cel voor Decembermoorden
NOS 29.11.2019 Nabestaanden en vertegenwoordigers van slachtoffers van de Decembermoorden op 8 december 1982 reageren verheugd op de veroordeling van de Surinaamse president Desi Bouterse. De krijgsraad in Suriname legde hem twintig jaar celstraf op voor zijn rol in de Decembermoorden, de straf die de openbaar aanklager twee jaar geleden ook eiste.
“We zijn bijzonder tevreden”, zegt nabestaande en vertegenwoordiger van de nabestaanden Sunil Oemrawsingh op de lokale radio. “Wat de samenleving al decennia wist, staat nu ook juridisch vast. We zijn niet alleen blij om het vonnis, maar ook om het haarfijn motiveren daarvan. Onze eerste gedachten gaan naar de weduwen, moeders en familieleden.”
De uitspraak bezorgt Oemrawsingh een “goed gevoel”. “Een heel sterk gevoel van rechtvaardigheid. Maar nog niet voldaan. We verwachten dat de hoofdverdachte binnen veertien dagen in beroep gaat. Elke verdachte die veroordeeld is, moet de straf uitzitten.”
Bouterse’s advocaat Irvan Kanhai kondigde kort na de uitspraak inderdaad een hoger beroep aan. “Ik heb nu nog twee rechtsmiddelen: verzet en beroep. Ik ga ze allebei gebruiken.” Volgens hem zijn er opzettelijk getuigenverklaringen genegeerd.
Nabestaanden reageerden verheugd op het vonnis:
Nabestaanden van de slachtoffers feliciteren elkaar na het vonnis
Advocaat Hugo Essed, die nabestaanden van de Decembermoorden bijstaat, reageerde bij Apintie Radio. De uitspraak getuigt volgens hem van het herstel van de Surinaamse rechtsstaat.
“Met dit vonnis is gebleken dat de Vrouwe Justitia van Suriname, die in 1982 op een wrede wijze van haar sokkel is geslagen, weer aan het opstaan is. We zijn ervan overtuigd dat dit vonnis ertoe zal bijdragen dat Vrouwe Justitia weer recht overeind komt te staan.”
Spong: levendige rechtsstaat
Advocaat Gerard Spong houdt zich al bijna twintig jaar bezig met het proces. Hij is “zeer verheugd” over de uitspraak. “En ik ben trots op Suriname en met name op de moedige Surinaamse rechters, die dit hebben gedaan”, zegt hij. “U moet zich even voorstellen dat de rechters recht hebben gesproken onder zeer intimiderende omstandigheden.
Ze hebben zich niet van de wijs laten brengen, noch door de talrijke juridische acties van Bouterse en zijn raadsman, de amnestiewetgeving. Ze hebben alles geprobeerd om onder dat vonnis uit te komen.”
Of Bouterse ook echt achter de tralies komt, is voor Spong afwachten. “Die kans is natuurlijk met een vonnis van 20 jaar cel voor hem aanmerkelijk dichterbij gekomen dan voorheen. Ik twijfel er niet aan dat hij ook in hoger beroep veroordeeld wordt. Maar de vraag is wel, hoe dan verder. Bouterse is ook de jongste niet meer.”
Correspondent Harmen Boerboom vindt het niet vreemd dat er nu nog geen gevangenneming gelast is. “Dat is op zich niet zo verwonderlijk, want Bouterse heeft gedurende de rechtszaak nooit vastgezeten.” Een eventuele arrestatie wordt pas na het hoger beroep verwacht, aldus de correspondent.
Suriname: rust bewaren
De Surinaamse regering roept in een verklaring op tot rust. “De democratie blijft immers hoog in het vandaal”, aldus de overheid. De regering zegt “kennis te hebben genomen van de voortgang van het proces”.
In een gezamenlijke reactie zeggen Frankrijk, Duitsland, Groot-Brittannië, Nederland, Spanje en de Verenigde Staten dat ze waardering hebben voor de moeilijke omstandigheden waaronder de Suriname rechtbank heeft moeten werken. De landen zeggen dat de uitspraak moet worden gerespecteerd.
Wie waren de slachtoffers van de Decembermoorden?
De slachtoffers waren allemaal vooraanstaande Surinamers die openlijk kritiek hadden op of verzet pleegden tegen het regime van Bouterse.
John Baboeram (36), advocaat
Bram Behr (31), journalist
Cyrill Daal (46), vakbondsleider
Kenneth Gonçalves (42), advocaat en deken van de Surinaamse Orde van Advocaten
Eddy Hoost (48), advocaat en politicus
André Kamperveen (58), journalist en oud-voetballer
Gerard Leckie (39), psycholoog en docent
Sugrim Oemrawsingh (42), wis- en natuurkundige
Lesley Rahman (28), journalist
Surendre Rambocus (29), luitenant
Harold Riedewald (49), advocaat
Jiwansingh Sheombar (25), militair
Jozef Slagveer (42), journalist en directeur van persbureau
Robby Sohansingh (37), zakenman
Frank Wijngaarde (43), journalist
Naast de bovengenoemde slachtoffers, werd ook vakbondsleider Fred Derby gevangengenomen. Hij wist als enige aan de executie te ontsnappen. Zijn verklaring is door de krijgsraad als erg belastend beoordeeld. Derby overleed in 2001 plotseling op 61-jarige leeftijd.
NOS 29.11.2019 Bijna 38 jaar na het bloedbad in Fort Zeelandia, Suriname, komt vandaag het vonnis in de rechtszaak over de zogeheten Decembermoorden. Het megaproces tegen de Surinaamse president Desi Bouterse en 24 medeverdachten liep al sinds 2007.
Het laatste nieuws en meest recente uitspraken vind je in het liveblog. In dit artikel krijg je uitleg waar het proces over gaat en waarom het vonnis zo onverwachts komt.
Wat zijn de Decembermoorden?
In de nacht van 7 op 8 december 1982 werden vijftien mannen gemarteld en gedood in Fort Zeelandia, in de hoofdstad Paramaribo. Het waren tegenstanders van het toenmalige militaire regime onder leiding van Bouterse. Hij was samen met een groep sergeanten door een coup in 1980 aan de macht gekomen. Het militaire bewind van Bouterse eindigde in 1988.
De getuigenissen over wat er precies is gebeurd in het fort lopen uiteen. De militairen verklaarden dat de vijftien mannen een tegencoup wilde plegen en dat ze op de vlucht zijn neergeschoten.
De verdediging van de nabestaanden noemde dat “de grootste leugen van de vorige eeuw”. De moorden zijn volgens de openbare aanklager onderdeel van een vooropgezet plan, waarbij Bouterse nauw betrokken zou zijn geweest. De strafeis tegen hem is 20 jaar cel.
Een terugblik op de decembermoorden in Suriname1982
Afgezien van de militairen in het fort kon alleen vakbondsleider Fred Derby het drama navertellen. Hij was de zestiende persoon die was opgepakt en vastgezet in Fort Zeelandia en werd als enige gespaard.
Derby verklaarde eind jaren negentig dat hij uit zijn cel was gehaald en voor Bouterse moest verschijnen, in diens kantoor in het fort. Tijdens dat ‘tribunaal’ zou de commandant over het leven van de mannen hebben beslist. Het blijft onduidelijk waarom Derby mocht gaan. Hij overleed in 2001.
Wie zijn de slachtoffers?
Surendre Rambocus, Jozef Slagveer, Harold Riedewald, Jiwansingh Sheombar, Frank Wijngaarde, Robby Sohansingh, Cyrill Daal, Kenneth Gonçalves, André Kamperveen, Gerard Leckie, John Baboeram, Bram Behr, Sugrim Oemrawsingh, Eddy Hoost en Lesley Rahman.
De slachtoffers waren journalisten, advocaten, militairen, docenten of vakbondsleider. Vooraanstaande Surinamers die openlijk kritiek hadden op of verzet pleegden tegen het regime van Bouterse.
Desi Bouterse geeft een toespraak in Paramaribo (1981) ANP
Waarom nu ineens een uitspraak?
De rechtbank in hoofdstad Paramaribo zou vandaag officieel alleen bekendmaken wanneer het vonnis zou komen. Maar vanwege de extra beveiliging, het sluiten van scholen in de buurt en het oproepen van verdachten ontstond het vermoeden dat er meer zou gebeuren.
De werkelijke reden van het onaangekondigde vonnis is nog onduidelijk. Mogelijk heeft de rechtbank geprobeerd om zo veel mogelijk onrust te voorkomen. Want Bouterse, die sinds 2010 president van Suriname is, heeft het proces altijd oneerlijk en politiek gemotiveerd genoemd.
“Als je aankondigt dat er op een bepaalde datum een uitspraak komt, gaan mensen zich mobiliseren”, zegt correspondent Harm Boerboom in Nieuws en Co op NPO Radio 1. “Politieke aanhangers van de hoofdverdachte hadden ongetwijfeld voor de deur gestaan als dit hadden geweten. Wat nu niet het geval is. Zelfs de advocaten van de verdachten zijn overvallen door het vonnis.”
Wat is het verweer van Bouterse?
Bouterse ontkent dat hij aanwezig was in Fort Zeelandia toen de executies werden uitgevoerd. Als hoofdverdachte werd hij in 2000 gehoord in het gerechtelijk vooronderzoek, maar hij kwam nooit opdagen bij de zittingen.
Bouterse vindt dat hij alleen de politieke verantwoordelijkheid draagt voor wat er is gebeurd, omdat hij destijds bevelhebber was van het leger. Maar van een rechtszaak wil hij niets weten. Hij noemt het een politiek proces, aangestuurd vanuit Nederland.
De advocaat van de president laat weten dat er sowieso een hoger beroep komt als Bouterse schuldig wordt bevonden.
Hoe wordt er in Nederland over gedacht?
De Decembermoorden worden in Nederland ieder jaar herdacht bij het Surinaams consulaat in Amsterdam. In de zuidmuur van de Mozes en Aäronkerk in Amsterdam is een plaquette geplaatst met de namen van de 15 slachtoffers.
Meer lezen over de Decembermoorden? NPO Focus maakte eerder een uitgebreid artikel over deze zaak.
NU 29.11.2019 Desi Bouterse, de huidige president van Suriname en hoofdverdachte in de slepende zaak rond de Decembermoorden, is vrijdag door de Surinaamse krijgsraad veroordeeld tot twintig jaar cel voor het medeplegen van moord.
Opzet en voorbedachten rade zijn volgens de krijgsraad voldoende bewezen. De krijgsraad eist geen onmiddellijke gevangenneming.
In 1982 was Bouterse leider van het toenmalige militaire bewind in Suriname, waaronder vijftien vooraanstaande Surinamers werden gemarteld en vermoord. De openbaar aanklager eiste in 2017 twintig jaar cel tegen Bouterse, net als tegen zeven andere verdachten.
Vrijdagmiddag begon de Surinaamse krijgsraad onverwacht met het voorlezen van de vonnissen in het proces rond de Decembermoorden. Onder anderen oud-bataljonscommandant Etienne Boerenveen is vrijgesproken, terwijl het Surinaamse Openbaar Ministerie twintig jaar cel tegen hem had geëist. De krijgsraad vindt niet bewezen dat hij aanwezig was bij het doodschieten van de slachtoffers in de nacht van 7 op 8 december.
De Surinaamse krijgsraad behandelde vrijdag ook de zaken van de verdachten Jimmy Stolk en Arthy Gorré. Stolk is vrijgesproken wegens een gebrek aan bewijs. De zaak-Gorré werd gestopt, omdat hij in 2018 is overleden.
‘Geloof in rechtsstaat hersteld’
“Ons geloof in de rechtsstaat van Suriname, en in rechtvaardigheid, is vrijdag voor een groot deel hersteld”, zegt Sunil Oemrawsingh tegen NU.nl. Hij is de neef van de omgekomen universitair docent Sugrim Oemrawsingh en woordvoerder van de Stichting 8 December 1982, de stichting waar ruim honderd familieleden en nabestaanden van de vijftien slachtoffers aan zijn verbonden.
Maar het is volgens Oemrawsingh te vroeg voor felicitaties. “Wij hebben vanaf 2000 gevraagd voor een onderzoek naar de moorden op de vijftien zonen van Suriname, we zijn een pad van gerechtigheid opgegaan en zitten nu al 12 jaar in een rechtszitting. Bouterse heeft nog de mogelijkheid om in hoger beroep te gaan.”
Oemrawsingh verwacht echter niet dat dat hoger beroep weer twaalf jaar op zich laat wachten. “Dit is het langste vonnis dat ooit in Suriname is uitgesproken, het duurde uren. Het vonnis werd haarfijn uitgelegd en grondig en zorgvuldig gepresenteerd. En het is is zo substantieel dat er details werden genoemd die ook wij weer waren vergeten.”
Hij verwacht dat de rechter hooguit een jaar nodig zal hebben voor het hoger beroep. En hoe de uitspraak ook zal uitpakken, “wij zullen het hoofd buigen voor wat de rechter beslist”, aldus Sunil Oemrawsingh.
Woordvoerder Bouterse noemt vonnis ‘complot van witte mannen’
Vrijdagmiddag, toen de krijgsraad nog geen uitspraak had gedaan, zei een woordvoerder van Bouterse op de staatsradio dat het vonnis tot stand is gekomen door “complotten van witte mannen, geheime diensten en Mark Rutte”. Rutte zei vrijdagmiddag tijdens zijn wekelijkse persmoment dat Bouterse zich moet “verantwoorden voor wat hij heeft gedaan”.
Het proces rond de Decembermoorden loopt al sinds 2007. Bouterse wist de zaak enige tijd te vertragen met een amnestiewet, die in 2012 werd aangenomen door het Surinaamse parlement. In 2016 werd de wet door de Surinaamse rechtbank buiten werking gesteld, waardoor het proces weer kon worden hervat.
Bouterse gaat in hoger beroep
Bouterse gaat tegen de uitspraak in hoger beroep. De Surinaamse president heeft tot nu toe altijd betrokkenheid ontkend. Hij was niet in de rechtbank aanwezig vanwege een staatsbezoek aan China. De kans is klein dat Bouterse bij terugkeer in zijn land de cel ingaat. Pas na een veroordeling in hoger beroep zal hij de cel in moeten.
Vervolgens staat er in de Grondwet van Suriname nog een artikel die de president het recht geeft om gratie te krijgen als hij door een rechter wordt veroordeeld. Bouterse kan zijn straf ook ontlopen door de noodtoestand uit te roepen in Suriname. Of hij kan tijdelijk terugtreden als president om een waarnemend staatshoofd, vicepresident Ashwin Adhin, hem gratie te laten verlenen.
Desi Bouterse veroordeeld, slotstuk van omstreden militaire carrière
RTL 29.11.2019 Desi Bouterse is door de krijgsraad in Suriname schuldig bevonden aan de Decembermoorden. Hij krijgt 20 jaar cel voor zijn betrokkenheid bij de vijftienvoudige moord. De celstraf staat gelijk aan de eis van de aanklagers.
Onverwachts sprak de rechter vandaag het vonnis uit over een aantal verdachten in het megaproces rondom de Decembermoorden. De 74-jarige Desi Bouterse is als hoofdverdachte schuldig bevonden, en krijgt een celstraf van 20 jaar. Volgens Surinaamse radiozender ABC is gevangenneming nog niet gelast, wat zou betekenen dat hij nog niet direct de cel in hoeft.
In het proces staat Bouterse samen met 24 medeverdachten terecht. Zelf is hij niet aanwezig bij de zaak, hij is op staatsbezoek in China. Het vonnis telde meer dan honderd pagina’s, met daarin ook vele getuigenverklaringen. De huidig president van Suriname kan nog in hoger beroep gaan tegen de uitspraak. Zijn advocaat heeft ook direct na het vonnis aangegeven dat te gaan doen.
‘De vlag uit’
Advocaat Gerard Spong reageerde verheugd op de veroordeling. Hij was zelf bevriend met aantal slachtoffers, en volgt de zaak al jaren van dichtbij. “Ik ben buitengewoon verheugd dat de rechter de moed heeft gevonden om deze veroordeling uit te spreken”, zegt hij tegen RTL Nieuws.”En daarmee te bewijzen dat Suriname een rechtstaat is. Wat mij betreft gaat de vlag uit.”
Nabestaande Decembermoorden: ‘Overwinning voor alle Surinamers’
37 jaar hebben ze erop moeten wachten. Maar nu komen de emoties los bij de nabestaanden van de Decembermoorden.
De zaak draait om het martelen en doodschieten van vijftien politieke tegenstanders van Desi Bouterse op 8 december 1982. Twee jaar eerder was Bouterse aan de macht gekomen na een staatsgreep, die hij samen met vijftien andere sergeanten pleegde.
Bij de Decembermoorden zijn vijftien prominente critici van dat regime om het leven gekomen, zoals advocaten, journalisten en universitair docenten. Bouterse heeft zelf altijd ontkend dat het om een executie ging, maar noemde het het gevolg van een ‘wilde vluchtpoging’. “Nadat schoten in de lucht hen niet van hun ontsnappingspoging konden weerhouden, moest gericht worden geschoten waarbij een deel der aangehouden samenzweerders het leven liet”, zei hij hierover.
Slachtoffers Decembermoorden;
Soerendre Rambocus (29): voormalige legerofficier die zich tegen Bouterse had verzet en een tegencoup pleegde in maart 1982. Rambocus werd in november 1982 veroordeeld tot twaalf jaar cel.
John Baboeram (31): advocaat, onder meer in de zaak-Rambocus
Bram Behr (31): journalist.
Cyrill Daal (46): voorzitter grootste vakcentrale, De Moederbond. Leidde protesten en stakingen tegen militair bewind. Bouterse kondigt kort voor Decembermoorden aan dat Daal de rekening gepresenteerd zal krijgen.
Kenneth Gonçalves (42): advocaat, eveneens in zaak-Rambocus.
Eddy Hoost (48): advocaat en ex-minister van Justitie, eveneens advocaat in zaak-Rambocus.
André Kamperveen (58): eigenaar Radio ABC en ex-minister van Cultuur en Sport.
Gerard Leckie (39): universitair docent.
Sugrim Oemrawsingh (42): universitair docent, verdacht van voorbereiding van coup tegen Bouterse.
Leslie Rahman (28): journalist.
Harold Riedewald (49): advocaat, ook in zaak-Rambocus.
Jiwansingh Sheombar (25): sergeant, kompaan en ondergeschikte van Rambocus, medeverdachte in proces rond tegencoup 1982.
Jozef Slagveer (42): journalist
Robby Sohansingh (37): zakenman, door militairen verdacht van betrokkenheid bij tegencoup
Frank Wijngaarde (43): journalist en Nederlands staatsburger, werkzaam bij Radio ABC.
Megaproces
Dat vandaag het vonnis is uitgesproken komt als een grote verrassing. De verdachten moesten vandaag naar de rechtszaal komen, met als officiële reden dat ze te horen zouden krijgen wanneer hun vonnis uitgesproken zou worden. Dat bleek dus vandaag te zijn.
Belangrijke medeverdachte Boerenveen kreeg eerder vandaag al te horen dat hij wordt vrijgesproken. Hij zou nauw betrokken zijn geweest bij het plannen en uitvoeren van de moorden, maar dat achtte de krijgsraad niet bewezen. De aanklager in de zaak tegen de inmiddels overleden Arthy Gorré is niet-ontvankelijk verklaard. Gorré was één van de zestien militairen die onder leiding van Desi Bouterse in 1980 de macht in Suriname overnamen. Tegen hem was twintig jaar cel geëist voor zijn betrokkenheid bij de decembermoorden.
Van de in totaal 25 verdachten zijn er inmiddels zes overleden.
NOS 29.11.2019 De Surinaamse president Bouterse is door de krijgsraad in Paramaribo veroordeeld tot twintig jaar cel voor zijn rol in de Decembermoorden in 1982. Dat is conform de eis van de openbaar aanklager. De oud-legerleider is niet in het land, hij is op staatsbezoek in China. De krijgsraad heeft geen onmiddellijke gevangenneming gelast.
Bouterse’s advocaat heeft aangekondigd dat zijn cliënt beroep aantekent tegen de uitspraak.
Volgens de krijgsraad zijn opzet en voorbedachte raad voldoende bewezen. Het vonnis over Bouterse telt 120 pagina’s. “Verdachte Bouterse bepaalde het beleid. Hij was de machtigste man binnen het leger en toonde dat door Derby weg te sturen.” Daarmee doelt de krijgsraad op het wegsturen van Fred Derby, een vakbondsleider die als enige het drama kon navertellen.
De rechter in Suriname begon eerder vanmiddag onverwacht aan het voorlezen van de vonnissen. Oud-bataljonscommandant Etienne Boerenveen kreeg vrijspraak wegens gebrek aan bewijs. De aanklager wilde dat ook hij twintig jaar de cel inging.
Ook de verdachte oud-militair Jimmy Stolk is vrijgesproken en de aanklager is in de zaak tegen Arthy Gorré niet-ontvankelijk verklaard. Gorré, tegen wie twintig jaar was geëist, overleed vorig jaar. Gorré en Boerenveen hebben altijd ontkend dat ze tijdens de moorden aanwezig waren op de plaats delict, Fort Zeelandia in Paramaribo.
Bouterse ontkent betrokkenheid
In het megaproces, dat loopt sinds 2007, stond Bouterse met 24 medeverdachten terecht voor betrokkenheid bij het martelen en vermoorden van vijftien politieke tegenstanders in december 1982. Bouterse en zijn advocaat spraken eerder van een oneerlijk, politiek proces dat wordt aangestuurd door Nederland. De president heeft zijn persoonlijke betrokkenheid bij de Decembermoorden altijd ontkend.
De openbaar aanklager had in juni 2017 twintig jaar celstraf geëist tegen Bouterse. Voor de aanklager stond het vast dat de toenmalige legerleider nauw betrokken was bij de dood van de slachtoffers.
Proces van lange adem
De rechtsgang liep jaren vertraging op doordat het Bouterse in 2012 lukte om een amnestiewet door het parlement te krijgen. Pas in 2016 stelde de krijgsraad de wet buiten werking, omdat die ingreep in een lopend proces.
MSN 29.11.2019 De straf voor de president is gelijk aan wat de aanklager eiste. Bouterse is zelf overigens niet in het land. Hij is momenteel op staatsbezoek in China. Dat is uitzonderlijk: meestal legt de president een dergelijk bezoek niet zelf af, maar doen de vicepresident of ministers dat.
Of Bouterse daadwerkelijk in de cel zal komen, is nog af te wachten. Volgens een journalist van de Belgische krant De Standaard, die ter plaatse is, eist de Krijgraad, de militaire rechtbank in Suriname, geen onmiddellijke gevangenneming.
Tegen Boerenveen had het Openbaar Ministerie eerder ook twintig jaar cel geëist. Hij werd na hoofdverdachte Desi Bouterse gezien als belangrijkste verdachte. Voor Stolk was al vrijspraak geëist.
Het OM werd niet-ontvankelijk verklaard in de zaak tegen Arthy Gorré, die inmiddels is overleden. Tegen hem was ook twintig jaar cel geëist voor zijn aandeel in de moord op vijftien politieke tegenstanders van Bouterse op 8 december 1982 in Fort Zeelandia. Van de in totaal 25 verdachten zijn er inmiddels zes overleden.
In de zaak van Boerenveen, die destijds bataljonscommandant was, vindt de krijgsraad niet bewezen dat hij aanwezig was bij het doodschieten van de slachtoffers in de nacht van 7 op 8 december. Een getuige meldde eerder dat hij had gezien dat Boerenveen op 8 december 1982 Surendre Rambocus uit zijn cel had gehaald en naar Fort Zeelandia had gebracht. Daar werd Rambocus gedood.
Ook is volgens de krijgsraad niet bewezen dat Boerenveen wist van het draaiboek waarin de moord beschreven zou staan. Het is wel zo dat Boerenveen het alarmplan heeft geactiveerd. Omdat het in die periode in Suriname zeer onrustig was, was het volgens de krijgsraad niet onlogisch dat Boerenveen die opdracht kreeg en uitvoerde.
Momenteel is Boerenveen president-commissaris van Staatsolie in het kabinet van president Desi Bouterse. Hij wordt gezien als een vertrouweling van Bouterse. Tijdens de moorden op vijftien politieke tegenstanders van Desi Bouterse op 8 december 1982 was Etienne Boerenveen bataljonscommendant. Hij schopte het na een opleiding in Nederland tot kolonel in het Nationaal Leger van Suriname.
In 1986 werd Boerenveen in Miami in de Verenigde Staten gearresteerd vanwege betrokkenheid bij drugshandel. Daarvoor kreeg hij een celstraf van twaalf jaar, maar hij kwam in 1991 vervroegd vrij. Daarna keerde hij terug naar Suriname en nam hij weer dienst in het leger.
Eddy Wijngaarde, een van de nabestaanden van de slachtoffers, is niet verrast over de uitspraken van de krijgsraad. Hij is wel verrast dat de krijgsraad vrijdag toch uitspraak doet in verschillende zaken; dit was tot vrijdag niet echt duidelijk.
De zitting in Paramaribo vrijdag is omgeven met strenge veiligheidsmaatregelen. Er zijn veel militairen en agenten op de been.
Telegraaf 29.11.2019 President Desi Bouterse is in Paramaribo veroordeeld tot twintig jaar cel voor zijn betrokkenheid bij de Decembermoorden. Dat staat gelijk aan de eis van de aanklagers. Bouterse gaat in hoger beroep.
In de rechtbank in Paramaribo klonk applaus en waren er tranen bij de nabestaanden nadat het vonnis werd uitgesproken. De rechtszaak tegen Bouterse en 24 andere verdachten sleept zich al jaren voort. Zij stonden terecht voor de moord op vijftien prominente tegenstanders van het militaire regime, onder leiding van Bouterse. De vijftien werden in de nacht van 7 op 8 december 1982 vermoord in Fort Zeelandia in Paramaribo.
Dat het vonnis vandaag werd uitgesproken kwam uiteindelijk als een verrassing. De verdachten waren opgeroepen in de veronderstelling dat zij de datum van de uitspraak te horen zouden krijgen. Het voorlezen van het vonnis van meer dan honderd pagina’s duurde ruim vier uur. Het stond vol met belastende getuigenverklaringen. Zoals van Fred Derby, de enige overlevende van de decembermoorden. Hij verklaarde voor zijn dood in 2001 dat voor hem vaststond dat Bouterse in die bewuste nacht de beslissingen nam.
Mogelijk niet in cel
Advocaat Gerard Spong noemt het een „historische dag voor Suriname.” Spong strijdt al negentien jaar voor gerechtigheid voor de nabestaanden. „Deze moedige rechters hebben de rechtsstaat een grote dienst bewezen.”
Of Bouterse daadwerkelijk in de cel zal belanden is nog zeer onduidelijk. Er werd door de Krijgsraad geen gevangenneming opgelegd. Advocaat Spong vermoedt dat ze dat hebben gedaan „om sociale onrust te vermijden.” President Bouterse zelf is op dit moment in China, waar hij op staatsbezoek is. Daarna reist hij mogelijk nog naar Cuba.
Desi Bouterse, uiterst links, bij het staatsbezoek aan China, samen met premier Li Keqiang. Ⓒ EPA
De advocaat van Bouterse heeft aangegeven dat hij in hoger beroep gaat tegen de uitspraak. Maar er wordt ook driftig gespeculeerd over de optie om de president gratie te verlenen, zodat hij geen straf hoeft uit te zitten.
Theoretisch zou Bouterse dat zelf kunnen doen. Toch is advocaat Spong daar niet heel erg bang voor. Volgens hem zou dat door een toekomstige regering namelijk gewoon weer teruggedraaid kunnen worden. „Het zou wel het meest ultieme bewijs zijn dat hij lak heeft aan de rechtsstaat”, aldus Spong.
Mega-proces
De afgelopen jaren probeerde Bouterse al op verschillende manieren een veroordeling te voorkomen. In 2012 werd door het parlement een omstreden amnestiewet aangenomen, waardoor vervolging niet meer mogelijk was. In 2016 besloot de Krijgsraad dat die wet niet rechtsgeldig was. Daarna probeerde Bouterse aan de wet te ontsnappen door een omstreden artikel in de grondwet te gebruiken. Volgens advocaat Spong hebben de pogingen van Bouterse om het proces te belemmeren uiteindelijk juist meegewogen in de strafmaat.
Twee andere verdachten, Etienne Boerenveen en Jimmy Stolk, zijn eerder vandaag vrijgesproken. Tegen Etienne Boerenveen had het Openbaar Ministerie eerder ook twintig jaar cel geëist. Hij werd na hoofdverdachte Desi Bouterse gezien als belangrijkste verdachte. Voor Stolk was al vrijspraak geëist.
Het OM werd niet-ontvankelijk verklaard in de zaak tegen Arthy Gorré, die inmiddels is overleden. Tegen hem was ook twintig jaar cel geëist voor zijn aandeel in de moord op vijftien politieke tegenstanders van Bouterse op 8 december 1982 in Fort Zeelandia. Van de in totaal 25 verdachten zijn er inmiddels zes overleden.
In de zaak van Boerenveen, die destijds bataljonscommandant was, vindt de krijgsraad niet bewezen dat hij aanwezig was bij het doodschieten van de slachtoffers in de nacht van 7 op 8 december. Een getuige meldde eerder dat hij had gezien dat Boerenveen op 8 december 1982 Surendre Rambocus uit zijn cel had gehaald en naar Fort Zeelandia had gebracht. Daar werd Rambocus gedood.
Een van de verdachten, Etienne Boerenveen (links) en de broer van Cyrill Daal, een van de slachtoffers, Eddie Daal (rood hemd), ontmoetten elkaar in 2007 bij de ingang van de rechtbank op de marinebasis in het plaatsje Boxel, net buiten Paramaribo.
Ook is volgens de krijgsraad niet bewezen dat Boerenveen wist van het draaiboek waarin de moord beschreven zou staan. Het is wel zo dat Boerenveen het alarmplan heeft geactiveerd. Omdat het in die periode in Suriname zeer onrustig was, was het volgens de krijgsraad niet onlogisch dat Boerenveen die opdracht kreeg en uitvoerde.
President-commissaris van Staatsolie
Momenteel is Boerenveen president-commissaris van Staatsolie in het kabinet van president Desi Bouterse. Hij wordt gezien als een vertrouweling van Bouterse. Tijdens de moorden op vijftien politieke tegenstanders van Desi Bouterse op 8 december 1982 was Etienne Boerenveen bataljonscommendant. Hij schopte het na een opleiding in Nederland tot kolonel in het Nationaal Leger van Suriname.
In 1986 werd Boerenveen in Miami in de Verenigde Staten gearresteerd vanwege betrokkenheid bij drugshandel. Daarvoor kreeg hij een celstraf van twaalf jaar, maar hij kwam in 1991 vervroegd vrij. Daarna keerde hij terug naar Suriname en nam hij weer dienst in het leger.
Onduidelijkheid uitspraak
Eddy Wijngaarde, een van de nabestaanden van de slachtoffers, is niet verrast over de uitspraken van de krijgsraad. Hij is wel verrast dat de krijgsraad vrijdag toch uitspraak doet in verschillende zaken; dit was tot vrijdag niet echt duidelijk.
De zitting in Paramaribo vrijdag is omgeven met strenge veiligheidsmaatregelen. Er zijn veel militairen en agenten op de been.
AD 29.11.2019 De Surinaamse president Desi Bouterse is veroordeeld tot 20 jaar cel voor de Decembermoorden in 1982. Dat heeft Krijgsraad zojuist bekendgemaakt. Bouterse was destijds leider van het militaire regime en medeplichtig aan de martelingen en executies van 15 Surinaamse critici. De rechter gelast echter niet zijn aanhouding.
De Krijgsraad acht de feiten waar Bouterse van verdacht wordt, bewezen. Hij nam als bevelhebber het besluit 15 politieke tegenstanders van zijn regime op 8 december 1982 op te pakken en in Fort Zeelandia te doden.
Bouterse verklaarde destijds dat de slachtoffers een machtsovername beraamden en dat ze op de vlucht waren doodgeschoten. Volgens de Krijgsraad is het verhaal van de coup verzonnen en was het onmogelijk te vluchten uit Fort Zeelandia.
De Krijgsraad in Suriname sprak vandaag geheel onverwacht de eerste vonnissen uit in het 8 Decemberstrafproces. Daarin is Bouterse, de huidige president van Suriname, de hoofdverdachte. Hij was destijds bevelhebber van het Nationaal Leger, en sinds 1980 aan de macht na een staatsgreep. Het Openbaar Ministerie eiste ook 20 jaar cel tegen hem.
De woordvoerder van Bouterse heeft op de Surinaamse staatsradio burgers opgeroepen rustig te blijven. Hij liep nog voor het vonnis vooruit op een eventuele veroordeling van de president. ,,De uitspraak is weer een poging van Nederland om de politicus Desi Bouterse te isoleren. Ik weet niet eens of er wel bewijzen zijn tegen Bouterse over die Decembermoorden.’’
Doodvonnis
Verschillende getuigen hebben verklaard dat Bouterse op het moment van de executies aanwezig was in Fort Zeelandia. Alle slachtoffers zouden daar in zijn werkkamer één voor één aan hem zijn voorgeleid, waarna hij persoonlijk hun doodvonnis velde. Eén getuige verklaarde later dat Bouterse vakbondsleider Cyrill Daal en ex-militair Soerendre Rambocus zelf heeft doodgeschoten. Het OM heeft daar geen bewijs voor.
De rechters gingen uitgebreid in op de getuigenverklaringen. Cruciaal was de verklaring van vakbondsleider Fred Derby. Hij is die nacht ook gearresteerd en naar Fort Zeelandia overgebracht, maar werd om onduidelijke reden vrijgelaten.
Derby overleed in 2001 maar hij liet wel een getuigenis achter over de gebeurtenissen. Hij verklaarde dat Bouterse ‘beheerst en koelbloedig’ de beslissingen nam en dat van tevoren was afgesproken dat de slachtoffers zouden worden ‘afgemaakt’.
Bouterse heeft altijd ontkend dat hij bij de executies aanwezig was. Wel bood hij in 2007 zijn excuses aan voor de Decembermoorden, omdat hij destijds politiek verantwoordelijk was.
De Surinaamse president is op dit moment op staatsbezoek in China. Het is onduidelijk hoe het nu verder gaat. In theorie kan de president zichzelf gratie verlenen. ,,Het zou een gotspe zijn als hij dat doet, maar alles is mogelijk,’’ zegt strafpleiter Gerard Spong.
Eerder vandaag sprak de Krijgsraad ex-militair Etienne Boerenveen vrij. Hij geldt na Bouterse als een van de belangrijkste verdachten. Volgens getuigen zou de bataljonscommandant destijds slachtoffer Soerendre Rambocus hebben overgebracht naar Fort Zeelandia, waar die kort daarna werd vermoord. Rambocus zat vast vanwege een mislukte tegencoup in maart 1982. De Krijgsraad vindt dat er onvoldoende bewijs is tegen Boerenveen. Het OM had 20 jaar cel geëist.
De rechters spraken ook Jimmy Stolk vrij. Dat is conform de eis van het OM. De zaak van Arthy Gorré werd niet-ontvankelijk verklaard, omdat hij inmiddels is overleden.
Meesterzet
Romeo Hoost, voorzitter van het Comité Herdenking Slachtoffers, zei eerder blij te zijn dat de rechters vandaag vonnis wijzen. Hij is de neef van de vermoorde advocaat Eddy Hoost. ,,Ik ben met stomheid geslagen. Het is een meesterzet van de Krijgsraad om ze naar de rechtbank te lokken alsof er nog niks aan de hand is. De uitspraak van Boerenveen is jammer. Dan begin ik wel te twijfelen aan de afloop. Maar hij is minder belangrijk. Voor mij gaat het vooral om Bouterse.’’
Premier Mark Rutte zei te hopen dat het Surinaamse rechtsstelsel goed functioneert. ,,Wij zullen als Nederland met grote aandacht volgen of de rechtsgang goed plaatsvindt. Bouterse moet zich verantwoorden voor wat hij daar gedaan heeft’’, aldus de premier tijdens de wekelijkse persconferentie.
Strenge veiligheidsmaatregelen
Na ruim een jaar stilte zette de Krijgsraad vanochtend het 8 Decemberstrafproces voort. Dat gebeurde onder strenge veiligheidsmaatregelen. De straat waar de rechtbank is gevestigd is helemaal afgesloten. Vijf scholen in de directe omgeving zijn vandaag vanwege de zitting dicht gebleven.
Na een proces van bijna twintig jaar snakten de nabestaanden naar een vonnis. De Decembermoorden zijn het grootste trauma in de jonge geschiedenis van Suriname. Het proces hangt als een zwaard van Damocles boven het land. Negentien jaar geleden werd het strafrechtelijk onderzoek gestart. Vandaag is het – op één dag na- precies 12 jaar na de start van de strafzaak tegen 25 verdachten.
Voor nabestaanden waren het tropenjaren, waarin ze klap op klap kregen maar de rug recht hielden in hun strijd om gerechtigheid. ,,Velen van ons hebben inmiddels grijze haren gekregen en sommige ouders, broers en zussen zijn heengegaan’’, zegt Sunil Oemrawsingh (59), wiens oom 37 jaar geleden standrechtelijk werd geëxecuteerd. ,,De emoties liepen soms hoog op. Mensen maakten hun ongenoegen duidelijk of kregen een woede-uitbarsting. Sommigen stormden de rechtszaal uit of gooiden hun telefoon kapot.’’
Oemrawsingh ergerde zich aan het ‘selectieve geheugenverlies’ van de verdachten. ,,Zij zijn vader van een gezin. Zij kunnen hun kinderen geborgenheid en warmte geven. Dat hebben ze de slachtoffers ontnomen. Het is zo onrechtvaardig.’’
De ogen zijn vooral gericht op hoofdverdachte Bouterse. Bij het gerechtelijk vooronderzoek is hij wel bij de rechter-commissaris geweest, maar hij verscheen nimmer bij een zitting in de rechtbank.
Schoolboek verboden
Waar zijn advocaat elke juridische mogelijkheid aangreep om de rechtszaak de grond in te boren, daar gebruikte Bouterse zijn staatsmacht om onder vervolging uit te komen. Het proces lag vier jaar stil na de invoering van een Amnestiewet. Bouterse verbood ook een schoolboek waarin kritische passages stonden over de Decembermoorden, met een foto van een protestbord met daarop: ‘Bouterse is een moordenaar’.
NOS 29.11.2019 De rechter in Suriname is onverwacht begonnen aan het voorlezen van de vonnissen in het Decembermoordenproces. Nog niet duidelijk is of en wanneer president Desi Bouterse zijn vonnis hoort. De oud-legerleider is niet in het land, hij is op staatsbezoek in China.
Er gelden strenge veiligheidsmaatregelen bij het gebouw van de krijgsraad. Zo is er extra bewaking, zijn nabijgelegen scholen gesloten en moesten journalisten hun camera’s en telefoons inleveren bij het binnengaan van de rechtszaal.
Drie vonnissen
Toch is duidelijk geworden dat er drie vonnissen zijn gelezen: verdachte Jimmy Stolk is vrijgesproken en de aanklager is in de zaak tegen Arthy Gorré niet-ontvankelijk verklaard. Gorré, tegen wie twintig jaar was geëist, overleed vorig jaar.
Ook oud-bataljonscommandant Etienne Boerenveen is vrijgesproken. De aanklager wilde dat hij twintig jaar de cel inging.
Bouterse ontkent betrokkenheid
In het megaproces, dat loopt sinds 2007, staat Bouterse met 24 medeverdachten terecht voor betrokkenheid bij het martelen en vermoorden van vijftien politieke tegenstanders in december 1982. Bouterse en zijn advocaat spraken eerder van een oneerlijk, politiek proces dat wordt aangestuurd door Nederland. De president heeft zijn persoonlijke betrokkenheid bij de Decembermoorden altijd ontkend.
De openbaar aanklager had in juni 2017 twintig jaar celstraf geëist tegen Bouterse. Voor de aanklager stond het vast dat de toenmalige legerleider nauw betrokken was bij de dood van de slachtoffers.
Proces van lange adem
De rechtsgang liep jaren vertraging op doordat het Bouterse in 2012 lukte om een amnestiewet door het parlement te krijgen. Pas in 2016 stelde de krijgsraad de wet buiten werking, omdat die ingreep in een lopend proces.
Bekijk ook een terugblik op de Decembermoorden en het proces:
Een terugblik op de decembermoorden in Suriname 1982
NU 29.11.2019 Onverwacht is een Surinaamse rechter vrijdag begonnen met het voorlezen van de vonnissen in de strafzaak rond de Decembermoorden. Waarschijnlijk hoort ook Desi Bouterse, de huidige president van Suriname, vrijdag zijn vonnis.
De Surinaamse krijgsraad begon vrijdag met de zaken van de verdachten Jimmy Stolk en Arthy Gorré, melden lokale media. Stolk is vrijgesproken wegens een gebrek aan bewijs. De zaak-Gorré werd gestopt, omdat hij in 2018 is overleden.
Ook is oud-bataljonscommandant Etienne Boerenveen vrijgesproken. Tegen hem was twintig jaar cel geëist. Hij werd gezien als de rechterhand van Bouterse.
Zoals eerder gezegd, hoort Desi Bouterse – de hoofdverdachte in de zaak – vrijdag waarschijnlijk ook zijn vonnis. In 1982 was hij leider van het toenmalige militaire bewind, waaronder vijftien vooraanstaande Surinamers werden gemarteld en vermoord. Dit gebeurde in Fort Zeelandia, zijn voormalige hoofdkwartier.
De Surinaamse nieuwszender ABC meldt dat de rechter acht van de aan Bouterse ten laste gelegde feiten bewezen heeft geacht. De uitspraak kan nog even op zich laten wachten, aangezien de rechter voorafgaand aan de uitspraak alle getuigenverklaringen bespreekt. Volgens lokale media duurt dit al ‘uren’.
Terwijl er nog geen uitspraak is geweest, zei een woordvoerder van Bouterse op staatsradio dat het vonnis tot stand is gekomen door “complotten van witte mannen, geheime diensten en Mark Rutte”. Rutte zei vrijdagmiddag tijdens zijn wekelijkse persmoment dat Bouterse zich moet “verantwoorden voor wat hij heeft gedaan”.
De openbaar aanklager eiste in 2017 twintig jaar cel tegen Bouterse, net als tegen zeven andere verdachten. Voor negen verdachten is vrijspraak gevraagd. Afgelopen juni werden verdachten John Hardjoprajitno en Harvey Naarendorp vrijgesproken door de rechtbank.
Het proces rond de Decembermoorden loopt al sinds 2007. Bouterse wist het proces voor enige tijd te vertragen met een amnestiewet, die in 2012 werd aangenomen door het Surinaamse parlement. In 2016 werd de wet door de Surinaamse rechtbank buiten werking gezet, waardoor het proces weer kon worden hervat.
Bouterse heeft tot nu toe altijd betrokkenheid ontkend. Hij is niet in de rechtbank aanwezig vanwege een staatsbezoek aan China.
AD 29.11.2019 Na een jaar radiostilte komt de Krijgsraad van Suriname vandaag weer bijeen in de rechtszaak van de Decembermoorden. De dag des oordeels voor president Desi Bouterse en zijn medeverdachten nadert. Na een proces van bijna twintig jaar snakken de nabestaanden naar een vonnis. Deze krant bezocht met Sunil Oemrawsingh de plek waar zijn oom werd geëxecuteerd.
Van zijn juwelierszaak is het nog geen kilometer lopen langs de Surinamerivier naar Fort Zeelandia. Sunil Oemrawsingh (59) bezoekt vaker de plek waar zijn oom 37 jaar geleden standrechtelijk werd geëxecuteerd. Elk jaar worden daar de moorden herdacht. ,,Ik ben ook wel eens uitgenodigd voor een bruiloftsreceptie en een optreden van een dansgroep in het fort. Dat werd me teveel. Ik kan het niet opbrengen plezier te koppelen aan zo’n beladen omgeving.’’
Als voorzitter van Stichting 8 December 1982 bezoekt vertegenwoordigt Oemrawsingh de nabestaanden. Hij loopt door de smalle gangetjes van het vijfhoekige fort, over de ringmuur en door verschillende ruimtes, die zijn ingericht met tentoonstellingen van het Surinaams Museum.
Hij laat de cellen zien waar de vijftien slachtoffers werden gevangengezet. De kamer van bevelhebber Desi Bouterse op de eerste verdieping, die daar hun doodvonnis tekende toen ze één voor één aan hem werden voorgeleid. De gang waar twee slachtoffers voor de muur werden doodgeschoten. En Bastion Veere, waar dertien anderen voor een vuurpeloton met kogels werden doorzeefd.
Sommigen stormden de rechtszaal uit of gooiden hun telefoon kapot, aldus Sunil Oemrawsingh
Oemrawsingh voelt verdriet en boosheid als hij dezelfde route loopt als de slachtoffers destijds. In de muur van het bastion zijn de kogelgaten nog zichtbaar. Op een gedenkplaat staan de namen van de slachtoffers, onder wie zijn oom Sugrim Oemrawsingh ,,Ze moeten zich machteloos hebben gevoeld. Het was een brute, kalme en kille moordpartij.’’
De Decembermoorden zijn het grootste trauma in de jonge geschiedenis van Suriname. Het proces hangt als een zwaard van Damocles boven het land. Negentien jaar geleden werd het strafrechtelijk onderzoek gestart. Als de Krijgsraad vandaag weer bijeenkomt, is dat – op één dag na – precies 12 jaar na de start van de strafzaak tegen 25 verdachten.
Voor nabestaanden zijn het tropenjaren, waarin ze klap op klap kregen maar de rug recht hielden in hun strijd om gerechtigheid. ,,Velen van ons hebben inmiddels grijze haren gekregen en sommige ouders, broers en zussen zijn heengegaan’’, zegt Oemrawsingh. ,,De emoties liepen soms hoog op. Mensen maakten hun ongenoegen duidelijk of kregen een woede uitbarsting. Sommigen stormden de rechtszaal uit of gooiden hun telefoon kapot.’’
Oemrawsingh ergerde zich aan het ‘selectieve geheugenverlies’ van de verdachten. ,,Zij zijn vader van een gezin. Zij kunnen hun kinderen geborgenheid en warmte geven. Dat hebben ze de slachtoffers ontnomen. Het is zo onrechtvaardig.’’
Naar verwachting maakt de Krijgsraad vandaag eindelijk bekend wanneer een uitspraak komt. Dat kan binnen drie weken. De ogen zijn vooral gericht op hoofdverdachte Bouterse, de huidige president van Suriname, tegen wie twintig jaar cel is geëist, net als tegen zeven andere verdachten. Bouterse verscheen nimmer in de rechtbank.
Schoolboek verboden
Waar zijn advocaat elke juridische mogelijkheid aangreep om de rechtszaak de grond in te boren, daar gebruikte Bouterse zijn staatsmacht om onder vervolging uit te komen. Het proces lag vier jaar stil na de invoering van een Amnestiewet. Bouterse verbood ook een schoolboek waarin kritische passages stonden over de Decembermoorden, met een foto van een protestbord met daarop: ‘Bouterse is een moordenaar’.
Het Hof van Justitie en de Krijgsraad, onder leiding van Cynthia Valstein-Montnor, hielden de rug recht. Oemrawsingh: ,,Vanaf het begin zijn aanvallen geweest om het proces te traineren of te laten staken. De moed van de drie vrouwelijke rechters heeft ons vertrouwen versterkt. Ze staan stevig in hun toga.’’
Zijn oom Sugrim, wis- en natuurkundige aan de Universiteit van Suriname en directeur van het Rekencentrum, werd door Bouterse beschouwd als ‘onruststoker’. Hij is al eerder in 1982 opgepakt, vanwege betrokkenheid bij een mislukte contra-coup. Zijn tweelingbroer Baal wordt ook opgepakt en berecht, maar nog voor het vonnis vermoord. Sugrim wordt in oktober 1982 vrijgelaten.
Oemrawsingh: ,,Na zijn vrijlating kwam hij bij ons thuis langs . De huishoudster zei dat hij het land uit moest, vanwege de dood van zijn tweelingbroer. Maar mijn oom was een man van principes en geen lafaard die vluchtte. Hoewel zijn leven werd bedreigd, peinsde hij er niet over het land te verlaten. Hij hield van Suriname, zag hier een toekomst voor zijn kinderen Zijn optimisme was groot. Hij geloofde heilig dat de democratie zou worden hersteld. Hij vond het een waardige zaak om voor te vechten.’’
Mijn oom geloofde heilig dat de democratie in Suriname zou worden hersteld, aldus Sunil Oemrawsingh.
In de herfst van 1982 groeit het verzet tegen Bouterse. Die gooit in de nacht van 7 en 8 december de lont in het kruitvat. De militairen steken gebouwen van radiostations, een krant en vakbond in brand en verbieden de brandweer te blussen.
Militairen lichten politieke tegenstanders van hun bed. Het zijn vooraanstaande journalisten, vakbondsleiders, advocaten, ex-militairen en academici, zoals oom Sugrim. Ze worden naar Fort Zeelandia gebracht. Bouterse verklaart op de televisie dat de arrestanten een staatsgreep wilden plegen.
Oemrawsingh: ,,Ik heb die nacht pantserwagens gezien en militairen horen schieten. Op 9 december hebben we de juwelierszaak gewoon geopend alsof er niets aan de hand was. Tot iemand belde. Mijn oom was opgepakt.’’
Scrotum afgesneden
Bouterse verklaart in een televisietoespraak dat de slachtoffers bij een vluchtpoging in de rug zijn geschoten. Maar onderzoeken en getuigenverklaringen wijzen uit dat de meeste slachtoffers zijn gemarteld, en van voren en van dichtbij zijn doodgeschoten. Lichamen zijn verminkt en hebben breuken. Bij één slachtoffer is zijn scrotum afgesneden, bij een ander is met kogels in de borst- en buikstreek een patroon van een kruis gemaakt.
Oemrawsingh zag zijn oom in het mortuarium. Hij had kogelgaten in zijn rechterwang en bij de linkerslaap. ,,Het was onwerkelijk. Het drong niet tot me door. Nabestaanden hebben de lichamen bewust niet gecremeerd, omdat we wisten dat ze misschien nog nodig waren voor onderzoek.’’
Ondanks deze bewijzen wijst Irvin Kanhai, advocaat van onder anderen Bouterse, alles van de hand. Het gesprek met hem gaat bij aanvang al mis als wordt gevraagd naar de zitting van de Krijgsraad over de ‘Decembermoorden’. ,,U heeft het over Decembermoorden. Wat zijn dat?’’ zegt Kanhai geïrriteerd. ,,Nederlanders noemen het de ‘Decembermoorden’. Weet u dan wat er is gebeurd?’’
Voor Kanhai is het duidelijk dat de slachtoffers een machtsovername beraamden, met hulp van Nederland. ,,Dat wist iedereen, maar dat wordt geheim gehouden. Suriname moet blij zijn dat de militairen destijds hebben ingegrepen.’’
Suriname moet blij zijn dat de militairen destijds hebben ingegrepen, aldus Irvin Kanhai
Kanhai: ,,Dit proces heeft niets opgeleverd. We weten nog steeds niet wat er is gebeurd. Het enige wat we weten dat Bouterse moet hangen. Dáár draait dit proces om, niet om wat er is gebeurd. Ik heb geen enkel vertrouwen in de afloop. Mijn cliënten voelen zich op voorhand al veroordeeld. Nederland loopt voorop.’’
Onredelijk lang
Vorige maand verzocht Kanhai het Hof van Justitie de strafzaak zonder strafoplegging stop te zetten, omdat de Krijgsraad ruim een jaar lang geen processuele handeling had verricht. Het hof wees die vordering af, maar noemde de lange schorsing ‘onredelijk lang’.
Geen van zijn cliënten zal vandaag verschijnen, zegt Kanhai. ,,Dat er een jaar lang niets is gebeurd, is in strijd met het fundament van het strafprocesrecht. Een dag na de uitspraak van het hof krijgen alle verdachten opeens te horen dat ze weer moeten verschijnen, maar ze horen niet waarom. Hier is sprake van rechtsonzekerheid. Daar moeten consequenties aan worden verbonden.’’
Hugo Essed, advocaat van de nabestaanden, is het met Kanhai eens dat het te lang duurt. ,,Maar dat lag niet aan de Krijgsraad, maar voor honderd procent aan de hoofdverdachte.’’
Voor Essed is dit proces zijn levenswerk geworden. Op de gevel van zijn kantoor prijkt een veelzeggende spreuk: ‘Recht en waarheid maken vrij’. ,,We hebben alle tegenslagen tot nu toe kunnen pareren. Nabestaanden hebben groot vertrouwen in de integriteit, deskundigheid en durf van de burgerrechters. Het heeft mij hoop gegeven dat dit land een goede toekomst tegemoet gaat.’’
Het heeft mij hoop gegeven dat dit land en goede toekomst tegemoet gaat, aldus Hugo Essed.
De advocaat is ook tevreden over de strafeisen. ,,Op een aantal momenten twijfelde ik aan de daadkracht van het OM. Onterecht. Het OM heeft zijn werk goed gedaan. Het is overduidelijk dat de hoofdverdachte direct betrokken is geweest bij het martelen en vermoorden.’’
Voor Sunil Oemrawsingh is het ‘de hoogste tijd’ voor een uitspraak. ,,We weten wie de moordenaars zijn. Buiten de nabestaanden hadden weinig mensen gedacht dat het ooit zover zou komen. Het sterfbed is geen oplossing. De verdachten moeten bij leven hun onschuld bewijzen of schuld bekennen. De rechtsstaat Suriname moet overwinnen.’’
Informatie over burgerdoden heeft geen rol gespeeld in de beslissing over de verlenging van de missie in Syrië en Irak.
Dat zei premier Mark Rutte gisteravond 27.11.2019 in een urenlang debat. Het kabinet overleefde een motie van wantrouwen van de SP.
De Tweede Kamer debatteerde met premier Rutte en minister Bijleveld over het bombardement. De vraag was vooral wie daar op welk moment vanaf wist. Een motie van wantrouwen van de SP tegen Rutte en Bijleveld kreeg geen Kamermeerderheid.
Met terugwerkende kracht is het lastig te begrijpen hoe er in juni 2015 door het toenmalige kabinet is gereageerd op het bericht dat bij een aanval van een Nederlandse F-16 op een IS-bommenfabriek in het Iraakse Hawija waarschijnlijk burgerslachtoffers waren gevallen. Internationale media spraken direct al van zo’n zeventig slachtoffers.
Hoewel het kabinet twee weken later over een verlenging van de missie van de militairen moest beslissen, is de informatie niet gedeeld in de ministerraad. Toenmalig Defensieminister Jeanine Hennis vermoedt dat ze premier Rutte destijds wel heeft geïnformeerd en ze weet het zeker over toenmalige collega Koenders van Buitenlandse Zaken. Die twee zeggen daar geen herinnering aan te hebben.
Daar moet allemaal niets achter worden gezocht, hield Rutte gisteren 27.11.2019 vol tegenover een kritische Tweede Kamer. Alles is destijds ‘volgens de regels verlopen’. De informatie over de burgerdoden ‘is niet bewust achtergehouden uit angst dat de verlenging in gevaar zou komen’, zoals de oppositie vermoedt.
Mogelijke burgerslachtoffers waren “niet relevant” voor het besluit om te verlengen, zo verdedigde Rutte het Kabinetsoptreden. “Er is altijd een risico op burgerslachtoffers.”
Alle procedures zijn correct gevolgd na de melding van burgerslachtoffers door een Nederlandse aanval in Irak in 2015, benadrukte premier Mark Rutte woensdagavond. Maar hij snapt ook het “ongemak” dat er bij de Kamer hierover heerst.
Rutte kon zich informatie van Hennis niet herinneren
Daarna sleepte het dossier zich weer verder…….!!!!!!
Het industriegebied in Hawija Irak is volledig verwoest foto NOS
Schadecompensatie
Dertig slachtoffers en nabestaanden van Nederlandse bombardementen in Irak willen daarvoor gecompenseerd worden door de Nederlandse staat. Dat bevestigt hun advocaat Liesbeth Zegveld.
Bij een aanval door een Nederlandse F-16 op de plaats Hawija kwamen in juni 2015 zeker zeventig onschuldige burgers om het leven, onthulden de NOS en NRC vorige maand. Het bombardement was gericht op een autobommenfabriek van IS, maar doordat daar veel meer munitie lag dan gedacht, werd ook de wijk eromheen verwoest.
Zegveld vertegenwoordigt 28 nabestaanden van het bombardement op Hawija en twee mensen die slachtoffer zijn geworden van een Nederlandse aanval op een woonhuis in de stad Mosul, een paar maanden later. Daarbij vielen vier doden.
“Waar het om gaat is de vraag: wat heeft Nederland gedaan om te voorkomen dat er zo veel burgerslachtoffers zouden vallen”,zegt Zegveld. “Het is natuurlijk een IS-gebied, maar bewoners hadden bijvoorbeeld gewaarschuwd kunnen worden met pamfletten met de tekst: mensen, het is niet zeker dat het hier vannacht veilig is.”
Geen rechtszaak
De slachtoffers hebben aangegeven hulp te willen en zijn via een journalist en een lokale organisatie in contact gekomen met Zegveld. De zaak is nog in een pril stadium; de groep nabestaanden breidt zich nog steeds uit. De advocaat heeft nu twee vertaalde verklaringen.
Ze zegt een rechtszaak te willen voorkomen. “Het is een schande als het tot een vordering zou moeten leiden.” Ze wil met de lijst met namen naar Defensie in de verwachting dat die de nabestaanden gaat compenseren.
Defensieminister Bijleveld liet tijdens een debat woensdagavond 27.11.2019 nogmaals weten inderdaad met een regeling voor nabestaanden bezig te zijn. Hoe die eruit moet komen te zien is onduidelijk. Eerder zei ze dat het geen erkenning is van schuld, maar een blijk van goede wil.
‘Nederland had plicht om te helpen’
Advocaat Zegveld vindt dat Nederland de slachtoffers eerder had moeten helpen. “Het is idioot als je mensen vijf jaar laat zitten. Er is geen proactieve houding. Ze hadden heel veel schade kunnen beperken door mensen tegemoet te komen, dat is ook hun plicht.”De advocaat zegt ook dat Nederland de plicht had om na de aanval hulp te bieden.
Instanties die de NOS heeft gesproken, denken dat er in totaal honderden mensen zijn die een naaste zijn verloren of materiële schade hebben.
Een Nederlands bombardement in Irak vier jaar geleden is gruwelijk misgegaan, zo blijkt uit onderzoek van NOS en NRC. Tientallen burgers kwamen bij een luchtaanval op een bommenfabriek in Hawija om het leven. Hoe dat precies heeft kunnen gebeuren, is onduidelijk. Inwoners van het stadje vinden de schuldvraag niet zo interessant.
Zij vragen zich vooral af wanneer ze eindelijk een schadevergoeding krijgen.
De enorme ravage die het bombardement op 3 juni 2015 aanricht blijft bij de internationale media niet onopgemerkt. Op beelden van die nacht is te zien hoe het ziekenhuis in Hawija overspoeld wordt met gewonden. Inwoners spreken van “een atoombom die insloeg” en die vijftig kilometer verderop, in Kirkuk, nog te horen was. “Een complete woonwijk is verwoest”, schrijft persbureau Reuters.
De wijk werd door de Amerikaanse generaal John Hesterman op een persconferentie na de luchtaanval omschreven als een “industriegebied”. Dat is wat overdreven als je oude foto’s van de wijk bekijkt. Er stonden inderdaad grote gebouwen: een elektriciteitscentrale, een brandweerkazerne en een ijsfabriek. Maar er was vooral laagbouw: kleine panden waar winkeltjes, een naaiatelier en een theehuis voor een levendige sfeer zorgden.
Op donderdag 14.11.2019 presenteerde de commissie-Donner het langverwachte onderzoeksrapport, waarin het optreden van de Belastingdienst bij de uitkering van kinderopvangtoeslagbij een gastouderbureau in Eindhoven is onderzocht.
Telegraaf 03.12.2019
AD 03.12.2019
Staatssecretaris Snel is in navolging op de reactie van de commissie-Donner hard over de fouten die de fiscus in deze zaak heeft gemaakt. Het kan niet slechts bij ‘Sorry’ blijven !!! ,,Het is écht, écht niet ok wat er is gebeurd”, zegt de bewindsman in een toelichting.
Honderden gezinnen werden ten onrechte van fraude beticht en in de financiële ellende gestort doordat zij vele duizenden euro’s aan toeslagen moesten terugbetalen. Ook nadat duidelijk werd dat de Belastingdienst op het verkeerde spoor zat, ging de dienst toch door met invorderen. Sommige ouders werden zelfs gedwongen hun huis te verkopen.
AD 04.12.2019
AD 28.11.2019
Telegraaf 28.11.2019
Telegraaf 15.11.2019
Snel laat onderzoeken of de Belastingdienst in vergelijkbare zaken ook ouders heeft benadeeld. De commissie-Donner gaat ervan uit dat uiteindelijk eerder duizenden dan honderden mensengecompenseerdmoeten worden. Snel denkt dat ook. ,,Er zijn 169 van dit soort zaken met in totaal zo’n 9000 ouders.’’ Ook zij zullen eventueel snel gecompenseerd worden.
Staatssecretaris Snel van Financiën komt namens het kabinet met een compensatieregeling voor de 302 ouders waarbij kinderopvangtoeslag stop is gezet of teruggevorderd, het zogeheten ‘CAF 11’-dossier. Daarnaast kondigt hij een aantal maatregelen aan om de door de Adviescommissie Uitvoering Toeslagen geconstateerde tekortkomingen aan te pakken.
Het kabinet streeft ernaar gedupeerde ouders in de zogenoemde CAF-11-zaak over de onterechte terugvordering van kinderopvangtoeslagen, nog voor het einde van dit jaar financieel te compenseren. Dat meldt verantwoordelijk staatssecretaris Menno Snel (Financiën) aan de Tweede Kamer.
De schadevergoeding wordt vormgegeven zoals de commissie-Donner, die onderzoek deed naar de affaire en daar deze week verslag over uitbracht, heeft geadviseerd. De gedupeerden krijgen de onterecht teruggevorderde bedragen alsnog uitbetaald en ontvangen daarnaast extra compensatie voor materiële en immateriële schade.
De Adviescommissie onder leiding van minister van staat Donner publiceerde 14.11.2019 een gedegen interim-rapportage waarin onder meer staat dat de grenzen van de handhaving doelbewust zijn opgezocht en ook zijn overschreden.
Staatssecretaris Snel: “Het geduld van deze ouders is lang op de proef gesteld. Ik betreur dat. De ouders zijn lang ten onrechte als fraudeur bestempeld en behandeld. Vandaag komt daar een einde aan.”
In de rapportage geeft de Adviescommissie aan hoe de getroffen ouders kunnen worden gecompenseerd. De staatssecretaris omarmt die voorstellen voor materiële en immateriële schade.
Telegraaf 15.11.2019
De oplossing bestaat uit de volgende vijf onderdelen:
Herstel van de gemiste en tot nu teruggevorderde toeslag;
Toekenning van € 500 per halfjaar voor immateriële schade vanaf het eerste moment van correctie tot aan een volledig herstel hiervan. Wie bijvoorbeeld een correctie krijgt van € 2.000, kan maximaal 4 x € 500 hier bovenop krijgen.
25% van de gemiste en in eerste instantie teruggevorderde toeslag als compensatie voor materiële schade. Voorbeeld: er is € 10.000 gecorrigeerd, dan krijgt iemand aanvullend € 2.500 hier bovenop.
Vergoeding van de betaalde invorderingskosten over de afgelopen jaren voor zover in rekening gebracht;
Een vergoeding van de kosten van juridische bijstand conform de reguliere forfaitaire bedragen, voor zover deze kosten niet eerder zijn vergoed.
Per dossier wordt nu gekeken naar de precieze compensatie. Alles is er op gericht om de getroffen ouders dit jaar financieel tegemoet te komen. Op korte termijn komen er ook aanbevelingen voor de andere ouders in de overige CAF-zaken.
Daarnaast kondigt de staatssecretaris nog een aantal andere maatregelen aan die herhaling in de toekomst moeten voorkomen. Zo komt er een onderzoek of het vereenvoudigen van de Belastingdienst de organisatie effectiever kan maken. Ook komt er meer maatwerk in de dienstverlening en een verbetering van de cultuur en de vaardigheden van de medewerkers.
Het kabinet neemt nog geen besluit over de duizenden andere gezinnen die volgens commissie-voorzitter Donner hetzelfde is overkomen. Donner schatte in dat daar maar “enkele echte fraudeurs” tussen zitten.
AD 05.12.2019
Rekenvoorbeeld:
Een ouder had recht op 12.000 euro kinderopvangtoeslag over 2014, 2013 en 2012. Deze werd in juli 2014 stopgezet na beschuldiging van fraude. Ook over 2012 en 2013 moest de toeslag door de ouders worden terugbetaald. De schuld die is ontstaan is 6000 + 12.000 + 12.000 = 30.000 euro. Dit moeten de ouders per saldo terugkrijgen, ook als zij de schuld al deels hadden terugbetaald.
De immateriële schadevergoeding is 25 procent van 30.000 euro = 7500 euro. Daarnaast is er 500 euro voor elk half jaar dat de ouders last hebben gehad van de fout en nog niet zijn terugbetaald. Dat is na 5,5 jaar 5500 euro. Ook de juridische kosten worden vergoed.
Telegraaf 30.11.2019
De commissie is nog niet klaar met het onderzoek. Het gaat hier om een tussenrapportage die bedoeld is om zo snel mogelijk met een advies over de compensatie te komen.
In het eindrapport zal de commissie ook onderzoeken of er sprake is geweest van etnisch profileren door de Belastingdienst. In mei van dit jaar kondigde de Autoriteit Persoonsgegevens (AP) aan een onderzoek te starten naar mogelijk etnisch profileren door de fiscus. Uit berichtgeving van RTL Nieuws en Trouw bleek dat de Belastingdienst aan gastouderbureaus om de tweede nationaliteit van de ouders vroeg en de toeslag van vooral ouders met een migratieachtergrond stopzette.
De commissie-Donner is met de AP in overleg hoe de beide onderzoeken elkaar kunnen versterken.
De Adviescommissie komt uiteindelijk, in haar eindoordeeldat later volgt, met aanbevelingen voor verbetering van de rechtsbescherming van burgers en in het bestuurlijk proces.
AD 18.11.2019
Terugblik
Na nieuwe onthullingen van Trouw en ‘RTL Nieuws’, waaruit bleek dat de top van de Belastingdienst het onrechtmatig benadelen van ouders aanmoedigde, wacht staatssecretaris Snel een lastige confrontatie met de Tweede Kamer.
De top van de Belastingdienst heeft namelijk de kinderopvangtoeslag van ouders jarenlang onterecht stopgezet, terwijl bekend was dat zij er wel recht op hadden. Dat bleek maandag 18.11.2019 uit documenten van het ministerie van Financiën die zijn opgevraagd door Trouw en RTL Nieuws.
Menno Snel, staatssecretaris van Financiën, stelde vrijdag 15.11.2019 evenwel nog, dat hij geen aanwijzingen had dat er ambtsmisdrijven zijn gepleegd bij de Belastingdienst. Wel was de top van de Belastingdienst volgens Snel op de hoogte van de gang van zaken rond de toeslagenaffaire.
Uit de opgevraagde documenten blijkt dat het Combinatieteam Aanpak Facilitators (CAF), een team van de fiscus dat zich bezighoudt met het opsporen van fraude met kinderopvangtoeslag, de toeslagen moedwillig stopzette.
“Blokpoel wil echt alles dichtdraaien, dus ook toeslagen, zelfs als die waarschijnlijk wel goed zijn”, valt te lezen in een document dat openbaar is gemaakt door het ministerie van Financiën. Hans Blokpoel is dan algemeen directeur van de Belastingdienst en verantwoordelijk voor het CAF-team. Ook de directeur-generaal van de Belastingdienst is hiervan op de hoogte, blijkt uit de stukken.
Het bewijs voor machtsmisbruik door de fiscus duikt op in documenten die staatssecretaris Menno Snel (Financiën) vrijdagavond openbaar maakte na een verzoek van RTL Nieuws en Trouw. Vrijdag zei de staatssecretaris dat hij geen aanwijzingen heeft dat ‘ambtsmisdrijven’ zijn gepleegd.
In een Kamerbrief biecht Snel op dat de hoogste leiding op de hoogte was, en lagere ambtenaren instructies gaf om ‘langs de randen van de wet’ te opereren. Onduidelijk is of de voorganger van Snel, huidig VVD-minister Eric Wiebes, wist van het ‘onrechtmatig’ handelen van de ambtenaren. Snel stelt daarover dat dit ‘voor zover ik dat heb kunnen nagaan niet is gebeurd’.
‘Alles dichtdraaien’
Uit de stukken blijkt hoe achteloos de hoogste ambtenaren van de Belastingdienst omgingen met de wet in de doorgeschoten fraudejacht. Het Combiteam Aanpak Facilitators (CAF), werd aangestuurd door Hans Blokpoel, toen algemeen directeur van de Belastingdienst. In verslagen staat letterlijk: “Blokpoel wil alles laten dichtdraaien, dus ook toeslagen, zelfs als die waarschijnlijk wel goed zijn.”
Blokpoel zou dit bespreken met zijn baas, de Directeur-generaal van de Belastingdienst, Peter Veld, in de ambtelijke stukken aangeduid als de ‘DG Bel’. Op dat moment, in 2014, is bij het hoogste management al helder dat onschuldige burgers slachtoffer worden van de massale stopzettingen van toeslagen: 80 procent van de aanpak is goed, maar bij 20 procent worden mensen gedupeerd die niets misdaan hebben, is de eigen inschatting. “Hoe nemen we de politiek hier in mee?”
Maandenlang staat als actiepunt op de agenda dat Veld dit moet bespreken met Wiebes. Uit de documenten blijkt dat Wiebes voorafgaand aan een Kamerdebat wel werd geïnformeerd over de ‘werkwijze en resultaten’ van het omstreden CAF-team.
Ook het aanpakken van een gastouderbureau in Eindhoven, waarvan zo’n 300 ouders de dupe werden, werd afgestemd met de hoogste ambtelijke baas, DG Peter Veld. In deze zaak, die de toeslagenaffaire aan aan het rollen bracht, werd verouderd nep-bewijs gebruikt om het bureau én ouders aan te pakken.
Al voordat het onderzoek op gang was gekomen, stond intern al vast dat toeslagen bij alle ouders moesten worden stopgezet. “De post zal door B/T (Belastingdienst / Toeslagen, PK) aan DG Bel voorgelegd worden met het verzoek hard op te treden: op nihil zetten.”
Deze illegale stopzetting werd uiteindelijk in de zomer van 2014 uitgevoerd, waardoor de 300 ouders én het bureau in grote problemen kwamen. Intern was bij Toeslagen al snel duidelijk dat de stopzetting werd doorgevoerd op basis van ‘kleine onvolkomenheden’ en dat ouders en het bureau niets te verwijten viel.
In een vertrouwelijke mail uit september 2015: “Op papier is de rechtmatigheid aantoonbaar/aangetoond”. Toch werd tegen deze ouders jarenlang doorgeprocedeerd – tot in de zomer van 2019.
Landsadvocaat sprak niet de waarheid
In een civiele procedure van het gastouderbureau ontkende de Landsadvocaat vorig jaar namens staatssecretaris Snel dat het de expliciete doelstelling van de Belastingdienst was om dit bureau in Eindhoven kapot te maken. Uit de stukken blijkt nu dat de Landsadvocaat niet de waarheid sprak. Uit een mail van 17 september 2014, over dit bureau: “Lijn: we stoppen de toeslagbetaling. Uitgangspunt moet wel zijn de facilitators aan te pakken. Hoe zorgen we ervoor dat zij uit de markt worden gehaald?”
Dit aanpakken van het vermeend frauderende bureau gebeurt over de rug van ouders. Voor de zekerheid worden daarom bij ouders ook bedragen over 2013 teruggevorderd. De Belastingdienst gaat er dan – in november 2014 – al vanuit dat het gastouderbureau kapot zal gaan ‘naar aanleiding van de CAF-actie’: “Maar we willen ze toch nog ongemerkt afscheid van ons laten nemen en €€€ bij hen incasseren.” Staatssecretaris Snel wil de documenten waaruit blijkt hoe de Belastingdienst in 2013 bij de start van deze zaak sjoemelde met ‘bewijs’ niet vrijgeven, ondanks herhaalde verzoeken van de Kamer.
Verder blijkt dat staatssecretaris Snel meermalen onjuist of onvolledig is geïnformeerd door zijn ambtenaren. Hij kreeg onvolledige informatie over het verwerken van een tweede nationaliteit.
En: nadat hij persoonlijk opdracht had gegeven uit te zoeken hoe het kon dat de Belastingdienst zelfs documenten achterhield in rechtszaken, kwam niet alles boven tafel. De huidige directeur Toeslagen is daarvoor verantwoordelijk, en werd intern op het matje geroepen.
Wat opvalt is dat haar voorganger, Gerard Blankestijn, wél over die stukken beschikte, en daarover eind 2016 al correspondeerde met de Nationale Ombudsman. Blankestijn was als directeur Toeslagen ook nauw betrokken bij de fraudejacht.
Hij kreeg intern al in 2017 het advies om ‘lering’ te trekken uit het ‘onbehoorlijke’ optreden. Blankestijn is tegenwoordig directeur MKB bij de Belastingdienst; andere hoofdrolspelers als Peter Veld en Hans Blokpoel moesten eerder vanwege andere affaires het veld ruimen.
Slachtoffers toeslagenaffaire gaan verhaal halen bij Belastingdienst
Pijnlijk voor staatssecretaris Snel is dat uit ambtelijke nota’s duidelijk wordt dat hij persoonlijk vooraf wist dat een onderzoek zou worden ingesteld naar de klokkenluider, de ambtenaar die zorgde dat sommige ontlastende stukken alsnog terecht kwamen bij procederende ouders.
Op 19 september 2019 vorig jaar meldden zijn ambtenaren in een nota aan Snel: “Er wordt onderzoek gedaan hoe dit interne document naar buiten is gekomen.”
De klokkenluider werd daarna op non-actief gezet, met de bedoeling hem te ontslaan. Dit werd pas teruggedraaid na onthullingen van RTL Nieuws en Trouw, en de Kamer de staatssecretaris dwong tot eerherstel voor de klokkenluider.
Ook blijkt uit ambtelijke notities dat Snel al eerder wist dat het niet alleen in de Eindhovense zaak helemaal mis zat, maar dat in meer zaken ouders de dupe werden. In juni van dit jaar zei hij nog letterlijk tegen de Kamer dat hij ‘geen signalen’ had dat er meer zaken waren.
Maar in september 2018 werd hij intern al gewezen op een andere zaak waarin hetzelfde speelde en waarschuwden ambtenaren hem juist voor ‘precedentwerking’ als hij zou gaan toegeven. In mei van dit jaar kreeg Snel op eigen verzoek zelfs een notitie over een andere CAF-zaak (CAF16), waarin de onrechtmatige en ‘gebruikelijke werkwijze’ uit de doeken werd gedaan.
Ook werd Snel op 3 mei 2019 van dit jaar door ambtenaren in een notitie gewezen op zijn wettelijke bevoegdheid om zelf alvast met een oplossing te komen voor gedupeerde ouders. Normaal gebeurt dat niet als rechters hebben gesproken, maar: “U heeft de mogelijkheid hierop beleidsmatig een uitzondering te maken.” Snel heeft dat toen niet gedaan, maar koos ervoor eerst een commissie in te stellen.
De Tweede Kamer nam donderdag een motie aan van de Kamerleden Pieter Omtzigt (CDA), Helma Lodders (VVD) en Renske Leijten (SP). Die vraagt staatssecretaris Snel om in een exacte tijdlijn aan te geven wie verantwoordelijk was voor het onrechtmatig handelen door ambtenaren van de Belastingdienst. Zowel Snel als de commissie-Donner wilden daar tot dusver niet aan; zij houden het op ‘institutionele vooringenomenheid’ bij de dienst.
Boete op boete: moeder Jolanda in diepe schulden door Belastingdienst
Omtzigt spreekt van een ‘ontluisterend’ beeld dat oprijst uit de vrijgegeven documenten. Hij wil dat Snel binnen een week het feitenrelaas naar de Kamer stuurt. De staatssecretaris mag zich volgens hem niet langer verschuilen achter ‘institutionele’ fouten: “Hij zal zelf moeten laten nagaan wie welke wetten bewust overtreden heeft.”
SP-Kamerlid Renske Leijten noemt de nieuwe informatie ‘echt ongelooflijk’ en zegt: “Nog steeds weten we niet alles, en nog steeds wordt informatie geweigerd. De staatssecretaris had het zelf al lang kunnen regelen. En wat doet hij voor alle andere gedupeerden?”
Vrijdag kondigde Snel compensatie aan voor de eerste groep van 300 gedupeerde ouders, na het rapport van Donner. Verwacht wordt dat nog eens duizenden ouders slachtoffer zijn.
Motto ‘License to disturb’ weggemoffeld
Uit de nu openbaar gemaakte documenten blijkt verder dat intern al bijna drie jaar duidelijk was in welke bewoordingen het CAF-team sprak over betrokken ouders en bureaus. Het motto ‘license to disturb’ uit de weekverslagen van het CAF-team werd begin 2017 doelbewust en met veel knip- en plakwerk weggelakt uit een andere procedure op basis van de Wet Openbaarheid van Bestuur – zonder dat duidelijk was dát dit was gelakt.
Dit manipuleren met informatie gebeurde onder verantwoordelijkheid van een andere hoge ambtenaar, een jurist die deel uitmaakt van het Managementteam van de Belastingdienst.
Het bestaan van de wekelijkse nauwgezette verslagen van het CAF-team werd tot dusver achtergehouden in Wob-procedures en voor de Tweede Kamer. Snel beweerde steeds dat het fraudeteam informatie niet op orde had.
NOS 04.12.2019 Honderden ouders zijn door de Belastingdienst onterecht beschuldigd van fraude met de kinderopvangtoeslag. Een commissie onder leiding van oud-minister Donner concludeert dat de ouders recht hebben op terugbetaling en schadevergoeding.
Dit geldt in de toekomst voor waarschijnlijk nog duizenden ouders. Staatssecretaris Snel was nog geen staatssecretaris toen de fouten zijn gemaakt, hij is wel politiek verantwoordelijk voor de afhandeling.
NOS 04.12.2019 Honderden ouders moeten zo snel mogelijk, het liefst nog voor Kerstmis, een schadevergoeding krijgen. Dat zei staatssecretaris Snel (D66) in een Kamerdebat over kinderopvangtoeslagfraude, waarbij de emoties op de publieke tribune soms hoog opliepen. “Er zijn volgens mij nog nooit zoveel zakdoekjes doorgegeven hier”, zei SP-Kamerlid Leijten.
Op de tribune zaten vele tientallen mensen die ten onrechte zijn beschuldigd van fraude met toeslagen voor kinderopvang. Ze moesten soms tienduizenden euro’s terugbetalen terwijl nooit is aangetoond dat ze fraude hebben gepleegd. Sommigen raakten hun huis kwijt, verloren hun baan of kregen relatieproblemen.
Snels positie kwam er vandaag niet door in gevaar. Een motie van wantrouwen van de SP kreeg alleen de steun van PvdA, PVV, Denk, Partij voor de Dieren, 50Plus en het onafhankelijke Kamerlid Van Kooten-Arissen, wat bij lange na niet genoeg was voor een meerderheid.
Geen garanties
Het debat ging vaak over de schadevergoeding voor de gedupeerden. Een commissie onder leiding van oud-minister Donner concludeerde half november dat honderden ouders recht hebben op terugbetaling en schadevergoeding. Snel wil dat daar voor de feestdagen werk van wordt gemaakt, maar omdat het om individuele gevallen gaat, kon hij geen garanties geven over de termijn.
Een van de gedupeerden was Roger, het werd hem op een gegeven moment te veel.
Vader loopt weg bij debat, wordt even te veel
In de pauze van het debat ging Snel in gesprek met een aantal ouders. Daaruit bleek volgens de staatssecretaris van Financiën dat het belangrijkste is dat er erkenning komt. “U is iets aangedaan”, zei de staatssecretaris tegen de gedupeerden. “De overheid heeft hier een grens opgezocht en is daaroverheen gegaan.”
Ook Kamerleden waren kritisch op Snel, die verantwoordelijk is voor de Belastingdienst. CDA’er Omtzigt, die al jaren bezig is met dit dossier, vroeg zich af of dit soort kwesties voortaan veel sneller kunnen worden opgelost. “Maar ik wil nu eerst dat de compensatie voor alle ouders wordt geregeld.”
Wrang grapje
En dan gaat het niet alleen over de honderden gedupeerden uit het het zogenoemde ‘CAF 11 dossier’, waar het vandaag over ging. De commissie-Donner is namelijk bezig met een tweede onderzoek naar duizenden vergelijkbare gevallen.
D66-staatssecretaris Snel stelde in het debat dat deze mensen recht hebben op dezelfde compensatie en schadevergoeding. Hij verwacht hier aan het eind van het jaar mee aan de slag te kunnen.
Overigens werd er ook gelachen in zaal. Dat gebeurde toen Snel onbedoeld een “wrang grapje” maakte over de Belastingtelefoon.
Hoongelach na opmerking Snel over Belastingtelefoon
“Hoe kan het dat de overheid mensen vermorzelt?”, vroeg ChristenUnie-Kamerlid Bruins. “Hier is iets fundamenteel mis in onze samenleving.” Hij zei te snappen dat de politiek jaren geleden heeft opgeroepen tot meer fraudebestrijding door de fiscus. Maar dat is volgens hem geen reden om zó streng te doen.
De staatssecretaris zei de zaak hoog op te nemen omdat de strikte fraudewerkwijze bij de Belastingdienst onderdeel van het beleid was. “Hier is geen sprake van een paar ambtenaren die ouders aan het pesten waren”, stelde hij. “Het was juist beleid dat tot in de top werd ondersteund.”
In het debat ging het ook over de informatievoorziening. Omtzigt hekelde dat hij documenten over de kwestie niet heeft gekregen van de staatssecretaris, terwijl RTL Nieuws en Trouw de stukken wel boven water kregen. “Hier staat een getergd Kamerlid. Ik heb vraag na vraag na vraag gesteld. Ik had dit debat een half jaar geleden willen hebben.”
Wantrouwen
SP-Kamerlid Leijten, een van de aanjagers van dit debat, zei aan het begin dat Snel wat haar betreft echt moet handelen. “Goedmaken kan niet, maar ik wil dat de staatssecretaris in één keer schoon schip maakt. Anders hebben we een groot probleem.”
SP: Snel moet schoon schip maken
Snel zegde in het debat toe dat ouders zoveel mogelijk zullen worden geholpen zonder dat ze naar de rechter hoeven, dat er ruimhartig wordt gekeken naar genoegdoening voor de gedupeerden, dat er een apart telefoonnummer komt voor gedupeerden en dat twee onafhankelijke ‘raadspersonen’ op zoek gaan naar misstanden bij de Belastingdienst.
Voor Leijten was dat niet genoeg, want aan het eind diende de SP een motie van wantrouwen in tegen de staatssecretaris. Een ruime Kamermeerderheid ging daar dus niet in mee.
De staatssecretaris voelde er ook niets voor om zelf op te stappen. “Daarmee komt de oplossing voor de ouders geen stap dichterbij.” Hij zei door te willen met het oplossen van de problemen bij de Belastingdienst en het regelen van de schadevergoedingen voor ouders.
Snel benadrukte dat hij het een pittig debat vond. “Het was ook niet de bedoeling om er een prettig debat van te maken. Wat ouders is overkomen is heel erg. Het is pijnlijk, ook voor mij.”
AD 04.12.2019 Staatssecretaris Menno Snel van Financiën redt het vege lijf en mag de slachtoffers van de toeslagenaffaire zelf een oplossing bieden. Al is de D66’er nog niet uit de zorgen.
Het gesis en de wegwerpgebaren vanaf de publieke tribune in de Tweede Kamer voelen zo beklemmend aan dat staatssecretaris Menno Snel van zijn stuk lijkt gebracht. ,,Word ik nou uitgelachen”, vraagt hij vertwijfeld. Hij heeft zojuist gesuggereerd dat mensen die zich óók slachtoffer voelen van zijn Belastingdienst zich kunnen melden. Waar? ,,Nou, bij de BelastingTelefoon”, had Snel gezegd.
Daar hebben de gedupeerde ouders echter helemaal genoeg van. Te vaak zijn ze in een eindeloze wachtrij beland, van het kastje naar de muur gestuurd. ,,We hebben echt uitgebreide scripts neergelegd”, probeert Snel nog. Hoofdschuddend gebrom is zijn deel.
Zelden galmde vanuit de kloof tussen burger en overheid een schriller hoongelach.
Traag
De staatssecretaris heeft traag gereageerd, de actie kwam langzaam op gang, aldus Eppo Bruins, ChristenUnie.
Snel mag uiteindelijk blijven. De D66’er behoudt de steun van de regeringspartijen, aangevuld met GroenLinks en SGP. Zij menen dat de ouders die door handelen van de Belastingdienst in grote problemen zijn gebracht uiteindelijk het beste af zijn met het aanblijven van een bewindsman die hard zegt te werken aan een oplossing.
Al is de kritiek uit nota bene regeringskring niet mals. ,,De staatssecretaris heeft traag gereageerd, de actie kwam langzaam op gang”, concludeert Eppo Bruins van de ChristenUnie. ,,Maar de ouders staan nu voorop. Zij worden niet geholpen als de staatssecretaris nu zou opstappen.”
Toch zegt een grote minderheid van de Kamer het vertrouwen op. SP-Kamerlid Renske Leijten denkt dat als Snel eerder had doorgevraagd bij zijn ambtenaren en beter had uitgezocht wat er aan de hand was, er eerder een compensatieregeling was gekomen voor de 300 ouders die nu de dupe zijn geworden.
Ook zou een oplossing voor nog eens 9000 andere gevallen – en misschien zelfs meer – dan inmiddels dichterbij zijn, denkt Leijten. Nu moeten zij nog tot zeker begin januari wachten op uitsluitsel. Een poging om Snel te laten beloven dat ieder slachtoffer voor 1 juli 2020 geholpen moet zijn wordt door de staatssecretaris niet ingewilligd. Hij zegt slechts tempo te maken. ‘Gênant’, vindt Leijten.
Haar frustratie wordt gedeeld door CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt, die zich als eerste Kamerlid vastbeet in de toeslagenaffaire en Snel met vragen bleef bestoken. Ook hij denkt dat ‘het een paar maanden had gescheeld’ als Snel documenten waarom hij had gevraagd eerder naar de Kamer stuurde.
Toch zegt hij niet het vertrouwen in de staatssecretaris op, zoals hij dat in 2013 nog wel deed in het debat met VVD’er Frans Weekers over de Bulgarenfraude. Het verschil: toen zat Omtzigt in de oppositie, nu in de coalitie. ,,Het is belangrijk dat er recht wordt gedaan aan de mensen die door de shredder zijn gehaald”, zo besluit hij zijn bijdrage.
Het is belangrijk dat er recht wordt gedaan aan de mensen die door de shredder zijn gehaald, aldus Pieter Omtzigt, CDA.
Veel Kamerleden wijzen naar de ‘onmenselijke’ aanpak van de Belastingdienst. Die behandelde ouders bij het geringste foutje als fraudeurs en zette hun kinderopvangtoeslag helemaal stop en vorderde die terug. Dat was echter tegen de wet. De bedragen die terugbetaald moesten worden liepen soms op tot tienduizenden euro’s.
Wie bezwaar maakte, moest vaak veel te lang wachten, terwijl de dwangbevelen niet stopten en de loonbeslagen doorgingen. ‘Pijnlijk’, meent Snel. Hij spreekt over burgers die ‘door het systeem van de overheid zijn aangereden en geen kans hadden om zich teweer te stellen’.
Snel spreekt bewust over ‘de overheid’. De politiek is medeverantwoordelijk, beaamt GroenLinks-Kamerlid en bijna-naamgenoot Bart Snels. ,,Het is te makkelijk om de alleen de Belastingdienst de schuld te geven.” Dat de overheid zich ‘wantrouwend opstelt en mensen meteen als potentiële fraudeur ziet’ komt ergens vandaan.
Ook de commissie onder leiding van Piet-Hein Donner stelde vast dat de strenge fraudeaanpak niet uit de lucht komt vallen. ,,We moeten echt onszelf in de spiegel kijken”, meent Snels
Veel Kamerleden hebben moeite met die conclusie. Zij hebben nooit van de fiscus gevraagd om de wet te overtreden.
Systeem
Eensgezinder zijn ze over de aanpak van het toeslagenstelsel – ooit bedacht door het CDA. ,,Dit systeem is ziek, dit gedrocht moet weg”, meent Eppo Bruins. Het stelsel overschat volgens het ChristenUnie-Kamerlid het ‘doevermogen van Nederlanders’.
Een grote Kamermeerderheid wil onderzoek naar alternatieven. Het is ook de staatssecretaris uit het hart gegrepen, al blijft dat een opdracht voor bij de volgende kabinetsformatie.
En dan zit het erop. Kamervoorzitter Khadija Arib bedankt de tientallen gedupeerde ouders die de hele dag het debat hebben gevolgd en zelfs lunchten met Kamerleden. ,,Het was emotioneel”, zegt Arib. En de mensen, die al die jaren zijn aangezien als fraudeurs en door de overheid met wantrouwen werden bejegend, beantwoorden de voorzitter met applaus.
Dit systeem is ziek, dit gedrocht moet weg, aldus Eppo Bruins, ChristenUnie.
Alles over de toeslagenaffaire lees je in dit overzicht.
Staatssecretaris Snel tijdens het debat over het optreden van de Belastingdienst in de affaire rond kinderopvangtoeslagen. Beeld ANP
Trouw 04.12.2019 Staatssecretaris Menno Snel heeft een motie van wantrouwen overleefd. Een deel van de oppositie wilde de bewindsman wegsturen vanwege de kinderopvangtoeslagaffaire, maar door de steun van de coalitie en van de oppositiepartijen GroenLinks en SGP kan hij aanblijven.
De Tweede Kamer debatteerde meer dan negen uur lang over de toeslagenaffaire. Hoewel Snel de steun houdt van de meerderheid, kreeg hij van bijna elke partij huiswerk mee. Oppositiepartij GroenLinks vindt dat het “nu niet het moment is” om de staatssecretaris naar huis te sturen en benadrukt dat de Kamer nog vaak zware debatten zal voeren over het debacle bij de Belastingdienst.
De Kamer debatteerde met Snel over de kinderopvangtoeslagaffaire. In een dossier waar de commissie onder leiding van oud-minister Piet Hein Donner onderzoek naar deed, zijn honderden ouders onterecht als fraudeurs bestempeld. Dat geldt mogelijk voor nog veel meer gezinnen. Hun toeslagen werden stopgezet, en in sommige gevallen werden tienduizenden euro’s teruggevorderd, wat tot grote financiële problemen leidde.
Schrijnend voorbeeld
“Dit is het meest schrijnende voorbeeld van verlies van vertrouwen in de overheid”, zei VVD-Kamerlid Helma Lodders vanochtend in het Kamerdebat over de kinderopvangtoeslagaffaire. De VVD en PvdA willen van staatssecretaris Menno Snel van financiën weten wat hij wist van het debacle dat bij de Belastingdienst is ontstaan. PvdA-Kamerlid Henk Nijboer: “Wat heeft u met deze informatie gedaan?”
Ook andere partijen zoals de SP en Denk hebben die vraag aan Snel gesteld in het debat over deze affaire. Het CDA formuleerde het milder: Kamerlid Pieter Omtzigt zei: “Hoe zorgt u ervoor dat er eerder wordt ingegrepen als er fouten worden gemaakt bij de Belastingdienst?”
Aanleiding voor het debat is het interim-rapport van de commissie onder leiding van oud-minister Piet Hein Donner. Die oordeelde drie weken geleden hard over de Belastingdienst waar Snel de verantwoordelijkheid voor draagt.
Donner concludeerde dat de Belastingdienst jarenlang ‘vooringenomen’ handelde bij het vermoeden dat ouders fraudeerden met kinderopvangtoeslag. Terwijl bewijs ontbrak moesten zij tienduizenden euro’s terugbetalen en kwamen in financiële problemen.
Emoties voeren de boventoon in het debat over de kinderopvangtoeslagaffaire. Een groep gedupeerden sprak ‘s ochtends voor aanvang van het debat met Kamerleden en bood een petitie aan. Vele tientallen ouders zaten op de publieke tribune.
Nadat een man vanaf de tribune had geroepen dat zijn “leven naar de kloten is”, barstten verschillende bezoekers in huilen uit. Nadat de man van de tribune verwijderd werd, werd hij buiten de zaal tot bedaren gebracht door enkele Kamerleden.
Ook parlementariërs spraken geëmotioneerd over de affaire. “Er zijn volgens mij nog nooit zoveel zakdoekjes doorgegeven hier”, zei SP-Kamerlid Renske Leijten over de emoties op de tribune.
In de lunchpauze ging Snel in gesprek met de man die ‘s ochtends vanaf de tribune had geroepen. Snel beloofde dat hij ‘zijn best gaat doen’ voor de man en andere gedupeerden.
Staatssecretaris: overheid ging grens over
Staatssecretaris Snel ging opnieuw door het stof vanwege de affaire. “De overheid heeft hier een grens opgezocht en is daaroverheen gegaan.”
“U is iets aangedaan”, zegt Snel tegen de gedupeerde ouders die het debat op de publieke tribune volgen. Hij ging in de pauze van het debat al in gesprek met een aantal ouders. Daaruit blijkt dat “voor u het belangrijkste is dat er erkenning komt”.
De bewindsman geeft aan dat er terecht een aantal zeer kritische vragen zijn gesteld door de Kamer. Het is nooit zijn bedoeling geweest de Kamer van het kastje naar de muur te sturen of verkeerd te informeren. Dat het soms lang duurde, lag vooral aan het feit dat Snel alles zorgvuldig wilde checken. “Ik heb daar uw geduld op de proef gesteld, dat spijt mij.”
Het Nederlandse toeslagensysteem kan sneller op de schop, zegt Snel. Hij gaf al eerder opdracht om het stelsel te laten onderzoeken, maar wil daar meer vaart achter zetten. “Het systeem moet worden aangepast, en we hoeven daarvoor niet te wachten totdat we daar alles over weten.”
D66 en GroenLinks menen dat de politiek lessen moet trekken uit wat er is gebeurd. De wanhoop van gedupeerde ouders is verschrikkelijk, constateren zij. De bestrijding van fraude had voorrang boven een eerlijke behandeling van burgers.
Zij vinden dat de fout niet alleen bij de Belastingdienst ligt en zien een politieke context waarin een klimaat ontstond waarbij de bestrijding van fraude prioriteit had. “Er is te laks opgetreden toen bleek dat dit onschuldige mensen in de problemen bracht”, zei GroenLinks Kamerlid Bart Snels.
Lees ook:
Ouders bij debat toeslagenaffaire: ‘Mijn leven is naar de klote’
Kamer onderzoekt strafvervolging Menno Snel en ambtenaren
De Tweede Kamer onderzoekt of staatssecretaris Snel of zijn ambtenaren strafrechtelijk vervolgd kunnen worden voor hun handelen in de affaire rond kinderopvangtoeslag. De top van de Belastingdienst drukte onrechtmatig stopzetten van kinderopvangtoeslag erdoor
De top van de Belastingdienst drukte onrechtmatig stopzetten van kinderopvangtoeslag erdoor
De hoogste ambtenaren van de Belastingdienst gaven opdracht tot onrechtmatig handelen. Informatie hierover werd in de doofpot gestopt.
MSN 04.12.2019 Staatssecretaris Menno Snel (Financiën, D66) heeft woensdagavond na een lang debat over de kinderopvangtoeslagaffaire een motie van wantrouwen overleefd.
De motie, een initiatief van SP-Kamerlid Renske Leijten, werd gesteund door SP, PVV, Denk, PvdA en de Partij voor de Dieren. Ook de eenmansfractie Van Kooten-Arissen steunde de motie, meldt persbureau ANP. GroenLinks en SGP waren tegen.
De Kamer debatteerde met Snel over een langslepende affaire over onterecht ingetrokken toeslag voor kinderopvang. Honderden ouders werden door de Belastingdienst onterecht beschuldigd van fraude met deze toeslag. Zij werden gesommeerd het uitgekeerde bedrag terug te betalen, waardoor sommigen in ernstige financiële problemen kwamen.
Een commissie onder leiding van voormalig minister Piet Hein Donner concludeerde eerder al dat de ouders wel degelijk recht hadden op het geld. Snel was nog geen staatssecretaris toen de fouten werden gemaakt. Woensdag zei hij tegenover de Tweede Kamer: „De overheid heeft hier een grens opgezocht en is daaroverheen gegaan”.
Telegraaf 04.12.2019 Bij het debat over de onterecht stopgezette kinderopvangtoeslag heeft een groot deel van de oppositie het vertrouwen opgezegd in staatssecretaris Snel (Financiën).
De bewindsman van D66, die wel door kan, wordt verantwoordelijk gehouden voor de financiële ellende waarin de honderden ouders zijn gestort nadat de Belastingdienst onterecht hun kinderopvang had stopgezet. Toen ze daartegen bezwaar maakten, liepen ze tegen een bureaucratische muur op die nog altijd overeind staat.
De motie van wantrouwen van de SP krijgt steun van PVV, PvdA, 50Plus, Denk, de Dierenpartij en Van Kooten. De SGP twijfelt openlijk, hetgeen veelzeggend is voor de partij die altijd zeer spaarzaam is met grof geschut.
GroenLinks wil de staatssecretaris niet naar huis sturen. „Dit is niet het moment”, zegt Kamerlid Snels. Hij wil wachten tot de lopende onderzoeken naar de affaire afgerond zijn. „Dit debat is nog niet afgelopen.”
Het debat verloopt emotioneel. Als Leijten staatssecretaris Snel (Financiën) de vraag stelt of hij zich voor alle ellende die ouders is aangedaan politiek verantwoordelijk voelt, gebeurt er iets. Vanaf de publieke tribune zwelt applaus aan. Kamervoorzitter Khadija Arib grijpt in, zegt de emoties te begrijpen, maar roept de toeschouwers tot de orde: het uiten van afkeuring of instemming is immers verboden.
„Maar het gaat wel om ons”, buldert een man vanaf de tribune. „Mijn leven is naar de klote. Als ik niks mag zeggen, waarom ben ik hier dan?” De man krijgt het te kwaad, wrijft in z’n ogen en wordt de zaal uit geleid, schreeuwend: „Ik word gewoon afgevoerd hier!”
Alles komt weer boven, legt hij later uit als Kamerleden Michiel van Nispen (SP) en Pieter Omtzigt hem proberen te kalmeren. Het begon bij hem al in 2005, toen de Belastingdienst vroeg om een jaaropgaaf van het aantal uren opvang dat ze afnamen. Hoewel ze die keurig instuurden, kwam het een jaar later het bericht dat ze de verlangde gegevens niet hadden ingestuurd.
Er ontstond een jarenlang welles-nietes tegen een bijna onzichtbare bureaucratische vijand. „Was ik op weg naar mijn werk, werd ik van de weg gehaald en mijn auto in beslag genomen”, vertelt de man, die Roger Derikx blijkt te heten. Behalve kinderopvangtoeslag werd ook de huurtoeslag en het kindgebonden budget stopgezet en moesten ze het zogenaamd te veel ontvangen geld terugbetalen.
’Wat deden we verkeerd?’
„Steeds moest ik aantonen dat het niet aan ons lag. Steeds raakten zij brieven kwijt.” Roger moest zijn baan opzeggen om voor zijn zoons te kunnen zorgen – de kinderopvang konden ze immers niet meer betalen. Hij en zijn ex-vrouw hebben inmiddels al 75.000 euro terugbetaald en zijn bijna uit de schuldsanering.
Ze zijn inmiddels gescheiden. „Want al die toestanden maakten ons argwanend naar elkaar”, zegt Rogers ex Saskia. „We gingen elkaar de schuld geven. Steeds vroegen we ons af: wat doen we verkeerd?” Na al die jaren weten ze dat nog steeds niet.
Onterechte fraudeurs
Hun zaak is exemplarisch voor de onnodig harde aanpak van de Belastingdienst, die honderden ouders onterecht als fraudeurs bestempelde. Wie kleine foutjes maakte, werd meteen veroordeeld tot het terugbetalen van de toeslag voor een heel jaar. Onregelmatigheden werden meteen tot fraude bestempeld.
Voor sommige gedupeerden liep de schade tot in de tienduizenden euro’s. Op loon werd beslag gelegd, auto’s werden ingevorderd en gezinnen werden uit hun huis gezet. Stukken werden achtergehouden bij rechtszaken, en hoewel bij de fiscus duidelijk was dat ze fraude niet kon bewijzen, werd de invordering van schulden alsnog doorgezet.
De afgelopen anderhalf jaar kwam de omvang van dit dossier geleidelijk naar buiten, maar pas na veelvuldige Kamervragen en herhaalde publicaties van RTL en Trouw. Mogelijk duizenden ouders zijn getroffen. De fouten bij de dienst werden vooral gemaakt onder Snels voorgangers, maar de staatssecretaris is er politiek wel verantwoordelijk voor.
Bovendien zijn er vraagtekens bij de aanpak van Snel zelf: heeft hij de Kamer wel alle informatie gegeven die hij kon geven? Heeft hij wel meteen ingegrepen toen hij zag hoe groot de omvang van het dossier werd?
Schoon schip gemaakt
SP-Kamerlid Leijten eist dat de bewindsman toezegt dat alle ouders die onterecht als fraudeurs zijn weggezet hun geld terugkrijgen. „De staatssecretaris kan het niet goedmaken, maar hij kan wel schoon schip maken.” Doet hij dat niet, dan ‘hebben we een groot probleem’, zo waarschuwde zij.
Voor CDA-Kamerlid Omtzigt, met Leijten een van de aanjagers van de ophef over de toeslagaffaire, gaat het niet om de positie van Snel, maar om compensatie voor de ouders. Hij reageert geïrriteerd op vragen van de PVV waarom hij de staatssecretaris niet naar huis stuurt.
Honderden Kamervragen heeft hij gesteld, nachten doorgewerkt, terwijl de PVV het liet afweten. „Collega’s die nul vragen hebben gesteld in dit dossier, willen nu snel een motie van wantrouwen indienen. Het gaat eerst om compensatie voor ouders, niet om de vraag ‘wie wist wat wanneer.”
Mishandeling
Ook de rest van de coalitie lijkt niet van zins de staatssecretaris te offeren, al is VVD-Kamerlid Lodders wel hard in haar oordeel. Ze vindt ’mishandeling’ een terechte beschrijving voor wat ouders is aangedaan.
Even later treft ’toeslagvader’ Roger buiten de zaal de staatssecretaris. Die ’gaat z’n best doen’ om te zorgen voor een ruime compensatie. In de Kamer herhaalt Snel wat hij eerder zei: „De mensen hadden geen schijn van kans toen zij als fraudeur werden bestempeld.
De menselijke maat ontbrak. Er was geen VAR.” Snel zegt te snappen dat excuses en erkenning niet genoeg is, en dat er behalve compensatie ook iets aan de uitvoering van de toeslagen moet gebeuren.
Expliciete excuses aan de getroffen ouders blijven uit. Wel gaat hij kijken welke ouders nog meer getroffen zijn. Ook belooft de bewindsman werk te maken van een ’cultuurverandering’ bij de Belastingdienst en te kijken hoe het toeslagensysteem op de schop kan.
„Het systeem moet worden aangepast, en we hoeven daarvoor niet te wachten totdat we daar alles over weten.” Er komt een apart telefoonnummer bij de Belastingdienst waar gedupeerde ouders mee kunnen bellen.
Telegraaf 04.12.2019 Het toeslagenstelsel moet op de schop. Zowel coalitie als oppositie in de Tweede Kamer is het erover eens dat grote veranderingen nodig zijn.
„We moeten fundamenteel nadenken over wat we met de toeslagen willen doen”, zegt D66-Kamerlid Van Weyenberg. „Er lopen nu heel grote bedragen via de portemonnee van mensen.”
Bij de toeslagen is het al meer dan tien jaar chaos, waarbij het ene na het andere probleem op elkaar gestapeld wordt. Momenteel ligt de fiscus onder vuur vanwege de kinderopvangtoeslagaffaire. Ouders werden daar jarenlang onterecht als oplichters bestempeld en moesten tienduizenden euro’s terugbetalen.
Staatssecretaris Snel moet zich vandaag in de Kamer verantwoorden voor het leed dat deze mensen is aangedaan. De Kamer wil ook van de D66-bewindsman weten hoe lang hij al van de hele problematiek weet en in hoeverre hij de Kamer daarover heeft geïnformeerd.
Zowel coalitie- als oppositiepartijen laten nog weinig los over de vraag of zij vinden dat Snel zelf zijn conclusies moet trekken of dat ze een eventuele motie van wantrouwen zullen steunen.
Failliet
Bruins (ChristenUnie) gaat vandaag het toeslagenstelsel ’failliet verklaren’. „Het werkt al niet sinds het werd ingevoerd in 2005. En alle signalen daarover zijn genegeerd.” Ook VVD’er Lodders vraagt om een ’grondige herziening’ van de toeslagen. „De zaak met de kinderopvangtoeslag bewijst dat het stelsel op zijn laatste benen loopt”, zegt de liberaal.
De problemen zitten in de onvoorspelbaarheid, zegt PvdA’er Nijboer. „Er worden grote bedragen uitgekeerd die mensen vervolgens ook weer vaak terug moeten betalen.” Aan dat rondpompen van geld moet volgens PVV’er Mulder ook een einde komen.
Ingreep
De Kamer is het er wel over eens, dat er ingegrepen moet worden bij toeslagen. Maar een panklare oplossing is er niet. In het vorige kabinet probeerde Snels voorganger Wiebes nog een hervorming door te voeren in toeslagen en belastingen.
Om te voorkomen dat mensen er daardoor op achteruit zouden gaan, werd er een bedrag van 3 tot 5 miljard euro gereserveerd als ’smeerolie’ voor een overgang. Maar tot een echte herziening kwam het niet, ook omdat partijen vonden dat die miljarden beter voor andere doelen besteed konden worden.
“Het stelsel werkt al niet sinds de invoering in 2005”
Meerdere Kamerleden denken erover de hoogte van de toeslagen te laten afhangen van iemands inkomen twee jaar daarvoor. Dat moet de onzekerheid met bijstellingen en nabetalingen achteraf wegnemen.
Dat is ook voor CDA’er Omtzigt ’prima bespreekbaar’. „Dat betekent wel dat er een vangnet moet komen voor mensen die er in inkomen erg op achteruit zijn gegaan.” SP’er Leijten zou graag zien dat er geld wordt ingezet om kinderopvang gratis te maken, zodat daar geen toeslag meer voor uitgekeerd hoeft te worden.
V.l.n.r. Renske Leijten (SP), Helma Lodders (VVD) en Steven van Weyenberg (D66) tijdens een vergadering van de commissie Financiën in de Tweede Kamer. Ⓒ ANP
De toeslagen werden bijna vijftien jaar geleden ondergebracht bij de Belastingdienst, maar sindsdien zijn talloze problemen aan het licht gekomen. Snel wil daarom laten onderzoeken of Toeslagen weer op zichzelf kan staan. Ook de Douane en de FIOD zouden dan bij de fiscus weggehaald worden.
Maar dat zal alle problemen niet op gaan lossen, denken de Kamerleden. „Het was gek om van een inningsorganisatie die de Belastingdienst was, ook een uitkeringsorganisatie te maken”, vindt Leijten. „Maar het helpt niet om een bureaucratisch monster over te hevelen.”
Rondpompen
„Ik denk niet dat het de oplossing is”, zegt ook Nijboer. „Het helpt niet als je alleen maar de toeslagen ergens anders onderbrengt.” Een soortgelijk geluid klinkt bij D66. „We hebben niet de luxe om opties uit te sluiten”, stelt Van Weyenberg. „Het innen en uitkeren van geld zijn compleet verschillende dingen. En het zou kunnen helpen om kleinere organisaties te hebben. Maar je bent er echt niet als je de dienst in tweeën opknipt. We moeten de mate waarin we geld rondpompen terugdringen.”
VK 03.12.2019 Staatssecretaris Snel (Financiën) moet zich woensdag verantwoorden voor de kinderopvangtoeslagaffaire. Een hoofdpijndossier in drie bedrijven.
Waar draait deze kinderopvangtoeslagaffaire om?
De Afdeling Toeslagen van de Belastingdienst heeft tussen 2014 en medio 2016 minimaal honderden, en mogelijk duizenden, ouders gedupeerd door hun kinderopvangtoeslag stop te zetten en al uitbetaalde toeslagen (deels) terug te vorderen. Deze ouders moesten duizenden tot tienduizenden euro’s terugbetalen aan de Belastingdienst, terwijl zij wel degelijk recht hadden op dat geld.
De toeslagen werden beëindigd op last van een fraudebestrijdingsteam dat in 2013 was opgericht om toeslagenfraude aan te pakken. Na enkele geruchtmakende toeslagenfraudes droeg de Tweede Kamer de Belastingdienst op de jacht op fraudeurs te intensiveren.
Zo geschiedde. Het zogeheten CAF-fraudeteam concentreerde zich op het opsporen van frauderende gastouderbureaus en kinderopvangverblijven.
De aanpak was gedeeltelijk succesvol: een aantal ondernemers is door het CAF op fraude betrapt en daarvoor ook strafrechtelijk veroordeeld. Het CAF sloeg de plank echter mis bij de behandeling van de klanten van deze van fraude verdachte kinderopvangbedrijven. Het fiscale fraudeteam ging er eigenlijk voetstoots van uit dat al deze ouders ook fraudeerden.
Hun toeslagen werden daarom stante pede, zonder enig nader onderzoek, beëindigd. De ouders moesten vervolgens zelf maar bewijzen dat die ‘straf’ onterecht was. Dat werd hun in de praktijk heel moeilijk gemaakt, want de dienst Toeslagen legde bij het bekijken van de ingeleverde bewijsstukken op elk slakje een berg zout: ingediende bezwaren werden om het minste of geringste ongegrond verklaard.
Een kafkaësk voorbeeld is de regel dat het recht op kinderopvangtoeslag volledig vervalt als de ouder de rekeningen voor de kinderopvang niet tot op de laatste cent heeft voldaan. Maar veel ouders konden die rekeningen niet meer betalen nadat de Belastingdienst hun kinderopvangtoeslag had beëindigd. Dus het stopzetten van de toeslag leidde soms tot betalingsachterstanden die vervolgens de rechtvaardiging vormden voor het stopzetten van de toeslag.
De Raad van State oordeelde in 2017 dat de handelwijze van de Belastingdienst onrechtmatig was. Het stopzetten van toeslagen zonder bewijs van fraude is in strijd met de wet; de dienst had de toeslagen hoogstens mogen opschorten. En dat alleen als de betreffende ouder aantoonbaar in gebreke was gebleven, bijvoorbeeld door niet te reageren op verzoeken om betalingsbewijzen te overleggen.
Kort na deze uitspraak van de bestuursrechter kwam de Nationale Ombudsman met een kritisch rapport over één van de 170 CAF-zaken, waarbij circa 300 ouders betrokken waren. Zij waren allen klant van gastouderbureau Dadim in Eindhoven, of van een daaraan gelieerd kinderopvangbedrijf.
Beeld Freek van den Bergh / De Volkskrant
Hoe heeft de politiek gereageerd?
Dankzij het rapport van de Nationale ombudsman kreeg de CAF-zaak rond het Eindhovense gastouderbureau veel publiciteit. De ombudsman boog zich over deze zaak naar aanleiding van een klacht van de advocaat van drie Dadim-klanten.
De Belastingdienst zette de toeslagen van alle Dadim-ouders in september 2014 generiek stop, omdat controleurs onregelmatigheden hadden geconstateerd bij een aantal gastouders, plus discrepanties tussen de geregistreerde opvanguren en de facturen van het gastouderbureau.
De Belastingdienst kon niet bewijzen dat er fraude in het spel was en besloot in 2015 af te zien van een strafzaak tegen Dadim. Voor de betrokken ouders maakte dat weinig uit: hun toeslagen waren op dat moment al stopgezet. Het kritische rapport van de ombudsman, plus daaropvolgende onthullingen door RTL Nieuws en Trouw, vestigden de aandacht van de Tweede Kamer op het kwestieuze optreden van de dienst Toeslagen.
Staatssecretaris Menno Snel van Financiën moest de afgelopen twee jaar talloze keren spitsroeden lopen in de Tweede Kamer, omdat er steeds nieuwe belastende informatie opdook. Zo bleek op gegeven moment dat de Belastingdienst ontlastende bewijsstukken heeft achtergehouden in rechtszaken tegen ouders die bezwaar maakten tegen het beëindigen van hun kinderopvangtoeslag.
Ook zou de Belastingdienst zich bezondigen aan ‘etnisch profileren’ door zich in fraudeonderzoeken expliciet te richten op Nederlanders met een tweede nationaliteit. Die laatste aantijging is overigens (nog) niet bewezen; de Autoriteit Persoonsgegevens (AP) doet daar momenteel onderzoek naar. Het AP-rapport wordt later deze maand verwacht.
Pijnlijk voor de staatssecretaris is ook het feit dat de Belastingdienst in de bezwaarprocedures van de ouders op grote schaal de wettelijke beslistermijnen heeft overschreden. In één geval duurde het meer dan drie jaar voordat de fiscus een definitief besluit nam op een bezwaarschrift. Gaandeweg werd duidelijk dat de Belastingdienst niet alleen geblunderd heeft in de CAF-zaak rond Dadim, maar zeer waarschijnlijk ook in andere CAF-zaken.
Snel (D66) beloofde de Tweede Kamer kort voor de zomer dat alle gedupeerden schadevergoeding krijgen. Hij vroeg oud-minister Piet Hein Donner uit te zoeken hoe hoog de compensatie voor de Dadim-ouders moet zijn en hoeveel ouders in andere CAF-zaken recht hebben op een vergelijkbare vergoeding.
In het twee weken geleden gepubliceerde eerste rapport schrijft de commissie-Donner dat ‘een beperkt aantal’ Dadim-ouders inderdaad gefraudeerd heeft. Maar de overgrote meerderheid is onschuldig en geslachtofferd door de ‘institutionele vooringenomenheid’ van de fiscale fraudebestrijders. De tunnelvisie van het CAF-team liet te weinig ruimte voor twijfel en bewijzen van onschuld. Daardoor ontaardde de fraudejacht in een heksenjacht.
Beeld Freek van den Bergh / De Volkskrant
Hoe nu verder?
Staatssecretaris Menno Snel van Belastingzaken moet vandaag nogmaals verantwoording afleggen over zijn aanpak van de kinderopvangtoeslagenaffaire. Twee weken geleden leek de D66-bewindsman dit hoofdpijndossier nog met goed gevolg af te kunnen sluiten. De kou was een beetje uit de lucht na Snels toezegging aan de Kamer dat alle gedupeerden een ruimhartige compensatie krijgen.
Wat in het voordeel van de zittende staatssecretaris werkt, is dat alle Kamerleden beseffen dat het wegsturen van nóg een staatssecretaris geen oplossing biedt. Begin 2014 moest VVD’er Frans Weekers namelijk al aftreden, omdat er van alles misging bij het uitbetalen van kinderopvangtoeslagen.
Wat Snel – net als zijn voorganger – parten speelt, is de doofpotcultuur bij de Belastingdienst. De bewindsman krijgt cruciale informatie maar stukje bij beetje boven tafel. Daardoor moet hij in de Tweede Kamer steeds terugkomen op eerder gedane uitspraken. Zo heeft hij lang volgehouden dat het stopzetten van de toeslagen in de Dadim-zaak gerechtvaardigd was en ontkende hij in eerste instantie dat de Belastingdienst vooringenomen handelde.
Vorige week kwam Snel opnieuw in de problemen. Hij zou al maanden hebben geweten dat de Belastingdienst niet alleen in de Dadim-zaak ouders heeft benadeeld, maar dat dit in veel meer CAF-zaken is gebeurd. Snel ontkent dat hij daarvan op de hoogte was. Hij verwijst naar het tweede adviesrapport van de Donner-commissie, dat hierover voor het einde van het jaar klaarheid moet brengen. Ook de Auditdienst Rijk onderzoekt de CAF-zaken.
Snel krijgt vandaag tijdens het Kamerdebat vrijwel zeker een motie van wantrouwen aan zijn broek, maar die krijgt waarschijnlijk geen meerderheid. De felste criticasters van Snel, de Kamerleden Pieter Omtzigt (CDA), Renske Leijten (SP) en Farid Azarkan (Denk) laten onderzoeken of Snel en de verantwoordelijke belastingambtenaren strafrechtelijk vervolgd kunnen worden.
Dat initiatief is slecht gevallen bij de andere fracties, inclusief oppositiepartijen GroenLinks en PvdA. GroenLinks-Kamerlid Bart Snels wijst erop dat de Tweede Kamer in 2013 zelf aandrong op een harde aanpak van toeslagenfraude, zoals ook de commissie-Donner memoreert in haar rapport.
De Tweede Kamer heeft ook zelf besloten het toeslagenstelsel zo in te richten, dat gezinnen met een laag inkomen tienduizenden euro’s per jaar aan voorschotten kunnen ontvangen die ze dan – als de Belastingdienst achteraf concludeert dat ze toch geen recht hebben op zoveel kinderopvangtoeslag – een jaar later weer moeten terugbetalen. Dat is vragen om problemen, concludeerde onlangs ook al een ambtenarenwerkgroep. Het oordeel van die werkgroep: eigenlijk moet het hele toeslagensysteem op de schop.
Interview Menno Snel: ‘We geven makkelijk geld en pakken het makkelijk af’
De signalen dat het misging bij het toezicht op de kinderopvangtoeslag waren er al eerder. Ze werden genegeerd. ‘Het had ons veel ellende kunnen schelen’, zo luidt nu de wijsheid achteraf van staatssecretaris Menno Snel van Financiën.
Wat ging er mis?
De Belastingdienst heeft bij circa 130 gezinnen abuis geoordeeld dat zij geen recht hadden op kinderopvangtoeslag. Deze ouders moesten achteraf duizenden tot tienduizenden euro’s toeslagen terugbetalen aan de Belastingdienst. Lees hier de reconstructie.
Wat zijn de gevolgen voor gedupeerden?
Steve Kuipers was een van de ouders die ten onrechte van fraude werd beschuldigd en moest ruim 50 duizend euro aan de Belastingdienst terugbetalen. ‘Dan besef je pas echt wat stress is.’
Kritiek op het huidige toeslagensysteem
De problemen bij het uitkeren van zorg-, huur- en kinderopvangtoeslagen zijn met het huidige toeslagensysteem niet op te lossen. Volgens een beleidsonderzoek steekt het stelsel psychologisch verkeerd in elkaar.
MSN 04.12.2019 “De overheid heeft hier een grens opgezocht en is daaroverheen gegaan.” Met die woorden ging staatssecretaris Menno Snel opnieuw door het stof vanwege het handelen van zijn Belastingdienst in de kinderopvangtoeslagaffaire.
Snel staat woensdag tegenover een felle en geëmotioneerde Tweede Kamer die helderheid wil over het handelen van de fiscus in fraudeonderzoeken, waardoor gedupeerden vaak in ernstige financiële problemen kwamen.
“U is iets aangedaan”, zegt Snel tegen de gedupeerde ouders die het debat op de publieke tribune volgen. Hij ging in de pauze van het debat al in gesprek met een aantal ouders. Daaruit blijkt dat “voor u het belangrijkste is dat er erkenning komt”.
De bewindsman geeft aan dat er “terecht een aantal zeer kritieke vragen zijn gesteld” door de Kamer. Het is nooit zijn bedoeling geweest de Kamer “van het kastje naar de muur te sturen of verkeerd te informeren”.
NOS 04.12.2019 Staatssecretaris Snel moet zich vandaag opnieuw verantwoorden in de Tweede Kamer voor het onterecht stopzetten van toeslagen voor de kinderopvang. Honderden ouders werden ten onrechte als fraudeur gezien en moesten de fiscus duizenden, en soms zelfs tienduizenden, euro’s terugbetalen. Veel gezinnen kregen met schulden te maken.
Een commissie onder leiding van oud-minister Donner concludeerde na onderzoek dat de fraude-aanpak was doorgeslagen en dat daarmee veel leed is aangericht. Ook zei Donner dat het aantal getroffenen waarschijnlijk veel hoger ligt, mogelijk gaat het om duizenden ouders. Die moeten allemaal schadevergoeding krijgen, aldus de commissie.
Trouw en RTL-nieuws, die de affaire ontdekten, schreven vorige week over evaluatiestukken uit 2015 waaruit zou blijken dat de fraudebestrijding was ontspoord. Ook zou erin staan dat het aantal ouders dat bezwaar maakte tegen beslissingen van de Belastingdienst opvallend hoog was; een signaal dat er mogelijk iets niet klopte.
Snel spreekt tegen dat hij al langer wist dat het aantal gedupeerden groter is dan hij had toegegeven.
Excuses
Kamerleden willen van staatssecretaris Snel weten hoe groot het probleem nu is en hoe alle getroffen ouders gecompenseerd gaan worden. Ook hebben ze vragen over de informatievoorziening aan de Kamer. Maar de Kamer lijkt niet aan te sturen op het aftreden van de staatssecretaris; de kwestie speelde al lang voor zijn aantreden.
Snel heeft al twee keer excuses aangeboden voor de affaire rond de kinderopvangtoeslag en sprak over een ‘tunnelvisie’ bij de Belastingdienst.
De commissie-Donner wees op het politieke klimaat onder de vorige twee kabinetten, waarbij de nadruk steeds meer op fraudebestrijding kwam te liggen.
Het Kamerdebat met staatssecretaris Snel is vanaf 10.00 uur rechtstreeks te volgen op NPO Politiek en in ons liveblog.
AD 04.12.2019 En wéér zit een politieke baas van de Belastingdienst in zwaar weer. Dwingt de toeslagenaffaire staatssecretaris Menno Snel tot opstappen of komt hij met de schrik vrij? Vandaag wacht hem het zwaarste debat uit zijn nog prille politieke carrière. Een voorbeschouwing.
Waarom zit Menno Snel in de problemen?
Snel is als staatssecretaris verantwoordelijk voor de Belastingdienst. Die besloot in 2014 voor circa 300 ouders – de tellingen lopen uiteen – de kinderopvangtoeslag volledig stop te zetten en terug te vorderen.
Aanleiding daarvoor was een onderzoek door een antifraudeteam, dat de naam CAF 11 kreeg. Bij controle van het Eindhovense gastouderbureau Dadim was het team op ‘onregelmatigheden’ gestuit. Zo bleek dat ouders onvolledige of onjuiste informatie hadden aangeleverd toen zij de toeslag aanvroegen. Soms ging het om een verkeerd ingevuld getal of een ontbrekend bonnetje. Toch greep de Belastingdienst keihard in.
Doordat gezinnen opeens honderden euro’s per maand misliepen en daarnaast ook bedragen uit jaren ervoor moesten terugbetalen, kwamen zij in grote financiële problemen terecht. Zij moesten bijvoorbeeld gedwongen hun auto verkopen of hun woning uit.
En dat was niet terecht?
De Belastingdienst had de kinderopvangtoeslag niet zomaar in één klap volledig mogen stopzetten, zo oordeelde de Raad van State in 2017. Inmiddels is duidelijk dat ouders amper de kans kregen om fouten te herstellen, hoe klein die dikwijls ook waren. Daarnaast werden bezwaren van gedupeerde ouders veel te laat behandeld: de langstlopende procedure telde maar liefst 1105 dagen. Al die tijd moesten ouders het zonder toeslag stellen en gingen de invorderingen door.
Pas nadat de Nationale Ombudsman de zaak twee jaar geleden oppakte, en de Tweede Kamer vragen begon te stellen, werd de zaak een politieke kwestie. Vooral de Kamerleden Pieter Omtzigt (CDA) en Renske Leijten (SP) beten zich vast in het dossier en slaagden erin informatie beetje bij beetje en na herhaaldelijk doorvragen naar boven te krijgen.
Toch duurde het nog tot dit jaar voordat Snel de lopende invorderingen stopzette en een commissie onder leiding van oud-minister Piet Hein Donner liet onderzoeken of en hoe de gedupeerde ouders gecompenseerd konden worden. Die kwam vorige maand tot de conclusie dat zij schadevergoeding moeten krijgen. Snel neemt dat advies over.
Waarom greep Snel niet eerder in?
Dat is de vraag die veel Kamerleden ook hebben. Na het vernietigende rapport van de Nationale Ombudsman maakte Snel weliswaar tot twee maal toe excuses, maar pas in de loop van dit jaar ging hij zich naar eigen zeggen verder verdiepen in de zaak en sprak hij ook zelf met gedupeerde ouders. Snel kwam toen tot de conclusie dat er bij de Belastingdienst sprake is geweest van ‘tunnelvisie’ en daardoor ‘de menselijke maat’ uit de oog is verloren.
De commissie-Donner gaat een stap verder en concludeert dat de ouders door een ‘vooringenomen’ aanpak door de Belastingdienst eigenlijk geen schijn van kans hadden om kleine foutjes recht te zetten en domweg als fraudeurs werden behandeld.
De rechtsbescherming schoot tekort, aldus Donner. Daarnaast waarschuwt hij dat het aantal gedupeerden ouders uiteindelijk waarschijnlijk in de duizenden loopt, doordat er in totaal circa 170 soortgelijke CAF-zaken zijn geweest waarbij vermeende fraude met toeslagen in het spel was.
Hoe kon het handelen van de Belastingdienst zo ontsporen?
De commissie-Donner wijst met een beschuldigende vinger naar het politieke klimaat tijdens de vorige twee kabinetten, waarbij de nadruk meer en meer op fraudebestrijding kwam te liggen. De oprichting van het Combiteam Aanpak Facilitators, dat leidde tot het CAF 11-dossier, was hier een reactie op.
De zogeheten ‘Bulgarenfraude’ in 2013 bracht toenmalig staatssecretaris Frans Weekers in grote problemen. Hij wist een motie van wantrouwen, ingediend door de oppositie, ternauwernood te overleven. Vanaf dat moment werd iedere misslag, overtreding of onjuiste aangifte van een toeslag als fraude aangeduid, aldus Donner.
Rond de Belastingdienst is het sindsdien nooit meer rustig geweest. In 2014, toen bleek dat de problemen met Toeslagen voortwoekerden, besloot Weekers alsnog om zelf op te stappen. Hij werd opgevolgd door zijn partijgenoot Eric Wiebes, maar ook die wist de problemen bij de Belastingdienst niet op te lossen.
Een reorganisatie om de dienst toekomstbestendig te maken liep helemaal uit de hand waarna hij met de schrik vrij kwam door minister van Economische Zaken en Klimaat te worden. Zijn opvolger Snel heeft inmiddels het roer omgegooid en zet in op ‘beheerste vernieuwing’ van de Belastingdienst, waarbij even geen plaats is voor al te grote politieke ambities.
En Snel, moet hij vrezen voor zijn baan?
Vanaf een afstand bezien is het aanblijven van Menno Snel wellicht de meest sexy vraag. Maar – spoileralert – een meerderheid van de Kamer is er niet op uit om de D66’er naar huis te sturen.
Toch kan ook niet helemaal worden uitgesloten dat het debat zo beroerd voor hem verloopt dat Snel de eer aan zichzelf houdt, zoals Frans Weekers in 2014 besloot toen de voltallige oppositie het vertrouwen in hem dreigde op te zeggen vanwege de chaos bij de Belastingdienst.
Tegelijkertijd staat Snel erom bekend dat hij zijn dossiers altijd tiptop in orde heeft. Voor iemand die voor zijn aantreden nul politieke ervaring had – Snel moest inderhaast lid van D66 worden gemaakt – komt hij tijdens debatten doorgaans goed voor de dag.
Het is wel de eerste keer dat hij zo zwaar onder vuur ligt. De spanning zal ongetwijfeld groot zijn. Niet voor niets kreeg Snel in aanloop van het debat coaching van de interim-vicepremier van D66, Wouter Koolmees, die hem als zijn protegee beschouwt.
Wat wil de Kamer dan van Snel?
Hij komt er in ieder geval niet mee weg door de schuld voor het handelen van de Belastingdienst bij de politiek neer te leggen.
Kamerleden Omtzigt en Leijten benadrukken dat zij het kabinet nooit hebben gevraagd om bij de aanpak van fraude de wet te overtreden, zoals bij stopzetting van de kinderopvangtoeslag wel is gebeurd. Zij willen dat Snel ambtenaren bestraft of zelfs ontslaat die ervoor hebben gezorgd of toegestaan dat de Belastingdienst ‘onrechtmatig’ handelde. Snel heeft dat tot dusver geweigerd.
Een andere kwestie waar Snel zich voor zal moeten verantwoorden is misschien wel gevoeliger: de manier waarop hij het parlement heeft geïnformeerd. Kamerleden klagen dat zij gevraagde informatie keer op keer niet of pas later kregen en wijzen Snel daarbij op het Grondwettelijke recht op inlichtingen. Ook op dit punt heeft Snel steeds volgehouden dat hij zich aan de regels heeft gehouden.
NU 03.12.2019 Excuses werden gemaakt, compensatie is beloofd, maar voor een deel van de Tweede Kamer is dat nog niet genoeg. Woensdag staat staatssecretaris Menno Snel (Belastingdienst) een loodzwaar debat over de kinderopvangtoeslagaffaire te wachten. Doordat de Belastingdienst ten onrechte de toeslag stopzette en terugvorderde, kwamen duizenden ouders in de financiële problemen. Hoe kwam het zover? Moeten ambtenaren verantwoording afleggen? En kan Snel wel aanblijven als hoofd van de fiscus?
Een “onevenredig harde aanpak” van de Belastingdienst heeft ervoor gezorgd dat duizenden ouders in de financiële problemen zijn gebracht en het vertrouwen in de fiscus zijn verloren. Dat concludeerde de Nationale ombudsman Reinier van Zutphen al in 2017.
Pas na meerdere publicaties van dagblad Trouw en RTL Nieuws, en aanhoudende vragen van Kamerleden Pieter Omtzigt (CDA) en Renske Leijten (SP) is het kabinet om: de Belastingdienst zat fout, staatssecretaris Snel heeft excuses aangeboden en neemt de aanbeveling van de adviescommissie-Donner over en compenseert de getroffen ouders.
Kamer onderzoekt strafvervolging ambtenaren en Snel
Voor een deel van de Tweede Kamer is dat echter niet voldoende. Afgelopen vrijdag lekte uit de commissie Financiën het bericht dat CDA, SP en DENK de vraag hebben uitgezet of en hoe staatssecretaris Snel en individuele belastingambtenaren strafrechtelijk vervolgd kunnen worden.
Hoewel de Kamercommissie maandag benadrukte dat er “geen enkele intentie bestaat of bestond om ambtenaren of bewindslieden strafrechtelijk te vervolgen”, is duidelijk dat het dossier voor een deel van de Kamer nog lang niet gesloten is.
De Kamer wil exact weten wie wanneer welk besluit heeft genomen in de toeslagenaffaire.
Waar draait de affaire om?
De affaire rond de kinderopvangtoeslag draait om de harde aanpak van de afdeling van de Belastingdienst die verantwoordelijk is voor fraudebestrijding, het Combiteam Aanpak Facilitators (CAF).
RTL Nieuws en Trouw brachten aan het licht dat er grove fouten zijn gemaakt bij de stopzetting en terugvordering van kinderopvangtoeslag bij driehonderd ouders die de kinderopvang regelden via gastouderbureau Dadim in Eindhoven, de zogenoemde CAF11-zaak.
In veruit de meeste gevallen had de fiscus geen bewijs van fraude. Toch moesten ouders zelf aantonen dat zij wel recht hadden op de toeslag. Maar door een onwelwillende houding van de Belastingdienst wisten de gedupeerden vaak niet wat zij fout deden en welke documenten moesten worden aangeleverd.
Door het onrechtmatig stopzetten en terugvorderen kwamen vervolgens honderden ouders in de financiële problemen. Er werd beslag gelegd op het loon, sommigen moesten tienduizenden euro’s terugbetalen, anderen moesten hun baan opzeggen omdat zij de opvang niet meer konden betalen.
Na aanhoudende publicaties van RTL Nieuws en Trouw en Kamervragen van Omtzigt en Leijten werd in de loop van vorig jaar de omvang van de problematiek steeds duidelijker. Staatssecretaris Snel moest in juli dit jaar toegeven dat het stopzetten van de toeslagen “onrechtmatig” was. De D66’er stak ook de hand in eigen boezem en gaf toe zelf te lang “tunnelvisie” gehad te hebben. Er volgden meerdere malen excuses naar de gedupeerde ouders.
Commissie-Donner: Compensatie voor ouders
Snel stelde eerder een adviescommissie, onder leiding van oud-vicevoorzitter van de Raad van State en oud-minister Piet Hein Donner, aan om de toeslagenaffaire te onderzoeken.
In een tussenrapport oordeelde de commissie dat bij de Belastingdienst sprake was van “institutionele vooringenomenheid”. Dit was het gevolg van de wens van de Tweede Kamer na de affaire rond de “Bulgarenfraude” in 2013.
Het zerotolerancebeleid was er volgens Donner het gevolg van dat de fiscus verschillende malen is verweten signalen van fraude niet te hebben aangepakt. De commissie stelt een compensatie en waarschuwt dat er mogelijk nog veel meer ouders gedupeerd zijn. Donner deed onderzoek naar de CAF11-zaak, er zijn er in totaal 170. Snel beloofde ‘ruimhartige’ compensatie en wil dat voor de jaarwisseling geregeld hebben.
‘Iedereen verantwoordelijk, niemand schuldig’
Is dat genoeg? RTL-onderzoeksjournalist Pieter Klein blijft kritisch. In de podcast Betrouwbare Bronnen noemt hij het onderzoek van Donner “een politiek rapportje” dat Snel de mogelijkheid biedt om de affaire met een compensatieregeling af te sluiten.
Volgens Klein ontwijkt de commissie de vraag wie er verantwoordelijk is. “Iedereen is verantwoordelijk, en niemand is schuldig”, aldus Klein in de podcast.
Ook een deel van de Kamer laat het er niet bij zitten. Partijen onderzoeken de mogelijkheid om ambtenaren individueel aan te pakken wegens machtsmisbruik.
Onlangs bleek dat de top van de Belastingdienst willens en wetens toeslagen had stopgezet, waarvan ze wisten dat de ouders daar wel recht op hadden. Ambtenaren spraken over “afpakjesdag” en hanteerden als stelregel: bij twijfel, afwijzen.
Vorige week werd duidelijk dat ook ambtenaren bij de Belastingdienst het beleid van hun leidinggevenden niet pikken. Zij willen dat de verantwoordelijken gestraft worden.
Ook na debat is dossier niet gesloten
De Kamercommissie deed maandag weliswaar een poging de suggestie weg te nemen dat de Kamer vervolging eist, maar de partijen zijn niet van plan de zaak te laten rusten. Waar de Kamer een half jaar geleden nog het volste vertrouwen had dat Snel de juiste man op de juiste plek was om de problematiek aan te pakken, zijn er twijfels over zijn aanpak. Zo is er onvrede over de trage en onvolledige informatievoorziening naar de Kamer.
Ook na het debat is het dossier niet gesloten. De Audit Dienst Rijk doet onderzoek naar de omvang en hoeveel meer ouders er in totaal gedupeerd zijn. Dit jaar volgt ook nog een eindrapport van de commissie-Donner waar onder meer onderzocht zal worden of er sprake is geweest van etnisch profileren door de Belastingdienst.
Uit eerdere berichtgeving van RTL Nieuws en Trouw bleek dat de fiscus aan gastouderbureaus vroeg om de tweede nationaliteit van de ouders en de toeslag van vooral ouders met een migratieachtergrond stopzette.
Wat zeker is, is dat staatssecretaris Snel een loodzwaar debat te wachten staat waarin hij de Kamer ervan moet overtuigen dat hij nog steeds de juiste persoon is om de toeslagenaffaire tot een goed eind te brengen, herhaling te voorkomen en gedupeerde ouders te ondersteunen.
Ebru (l.) en Ertekin Karasu zijn, net als vele andere ouders, jarenlang opgejaagd met de onterechte beschuldiging van fraude. Zij moesten tienduizenden euro’s aan kinderopvangtoeslag terugbetalen. Ⓒ Rene Bouwman
Telegraaf 02.12.2019 Het onderbrengen van toeslagen bij de fiscus had het kroonstuk moeten zijn voor de Belastingdienst, toen nog het paradepaardje van de overheid. Het resultaat bijna vijftien jaar later: één gesneuvelde staatssecretaris en een volgende die op het randje van de afgrond staat door de kinderopvangtoeslagaffaire. Al meer dan tien jaar rammelt het aan alle kanten bij de toeslagen.
„De Belastingdienst wordt de dienst van het inkomen”, zegt toenmalig staatssecretaris Wijn van Financiën begin 2006. Hij is ’ontzettend trots op de mensen van de Belastingdienst’, laat hij weten.
Het is hem namelijk gelukt om een jarenlang gekoesterde wens van zijn CDA erdoor te krijgen. De fiscus gaat niet langer alleen geld innen, maar ook toeslagen uitkeren. Er is ’dag en nacht gewerkt om deze operatie te laten slagen’, meldt Wijn opgetogen.
De toenmalige staatssecretaris Joop Wijn stond aan de wieg van de Belastingdienst als ’dienst van het inkomen’. Ⓒ Hollandse Hoogte
Fiscus: van paradepaardje tot zorgenkindje
De verantwoordelijkheid voor het uitkeren van toeslagen ligt tot dan bij de verschillende ministeries. De huurtoeslag bij Binnenlandse Zaken, de zorgtoeslag bij Volksgezondheid, de kinderopvangtoeslag bij Sociale Zaken. Het bundelen van al die uitkeringen moet de Belastingdienst, dan nog het paradepaardje van de overheid, nog meer aanzien geven. Maar het tegenovergestelde gebeurt.
Nu, bijna vijftien jaar later, is de fiscus het zorgenkindje van de overheid geworden. Er zijn veel oorzaken voor: hopeloos verouderde ict en een gebrek aan personeel door een veel te ruime vertrekregeling. Maar experts wijzen vaak naar het samenvoegen van belastingen en toeslagen als hét kantelpunt.
De fiscus moet ineens niet alleen meer innen, maar ook uitkeren. Die twee bloedgroepen, ’blauw’ en ’rood’ worden de Belastingdienst en Toeslagen binnen de fiscus genoemd, gaan helemaal niet goed samen.
Toeslagen enorm fraudegevoelig
De ellende begint al kort na de samensmelting met een rammelend ict-systeem voor toeslagen dat al snel vervangen moet worden. Het is volgens de Algemene Rekenkamer ’onvoldoende stabiel’ en kan daarom niet met veel wijzigingen omgaan.
De toeslagen blijken ook nog eens ontzettend fraudegevoelig te zijn. Zo zijn er grootouders die zich inschrijven bij een gastouderbureau, de toeslag opstrijken voor het oppassen op hun kleinkinderen en die vervolgens weer schenken aan de ouders.
Nog spraakmakender is de Bulgarenfraude, die in 2013 aan het licht komt. Bulgaren in Nederland blijken op grote schaal met nepcontracten huur- en zorgtoeslag aan te vragen. En door een gebrekkige controle vooraf krijgen ze die meteen uitbetaald.
Als er in reactie op dit schandaal strenger wordt gecontroleerd, gaat het weer fout. Honderdduizenden mensen krijgen ineens geen toeslagen meer, onterecht. Het kost toenmalig staatssecretaris Weekers uiteindelijk de kop.
Goeden mogen onder de kwaden lijden
Tegen de achtergrond van al deze fraudeaffaires wordt bij de Belastingdienst afgesproken om veel harder op te treden tegen misbruik van de toeslagen. Er komt een Combiteam Aanpak Facilitators (CAF). Dat krijgt de vrije hand om mogelijke fraudeurs op te jagen.
Dat gebeurt met de zogenoemde 80/20-aanpak: als het optreden bij 80 procent terecht is, mag de ’goede’ 20 procent daar best onder lijden. „Waarschijnlijk kun je bijna niets toekennen”, luidt de werkinstructie. Bij die aanpak worden vraagtekens gezet, tot aan de top van Financiën. Maar door de telkens terugkerende fraudeschandalen blijft keihard handhaven de norm.
Dat loopt helemaal uit de hand. Er ontstaat tunnelvisie binnen de fiscus, zegt oud-minister Donner, die de kinderopvangtoeslagaffaire onderzoekt. In plaats van met een open blik kijken of iemand daadwerkelijk iets verkeerd heeft gedaan, wordt elk klein foutje aangegrepen om burgers als fraudeurs neer te zetten.
Een ouder die voor één week zijn urenadministratie niet bij had gehouden of van één maand geen loonstrookje had aangeleverd, mocht meteen voor het hele jaar alle voorschotten terugbetalen, ontdekt Donner.
Ouders onterecht bestempeld als oplichters
De gevolgen zijn desastreus. Ouders moeten duizenden en soms zelfs tienduizenden euro’s aan voorschotten terugbetalen en worden onterecht bestempeld als oplichters. De Belastingdienst maakt zo fanatiek jacht op hen dat auto’s worden ingevorderd.
Gezinnen worden zelfs uit huis gezet, omdat ze de grote bedragen niet kunnen terugbetalen. Het bezwaar dat ze maken blijft maanden of zelfs jaren onbehandeld op de plank liggen, terwijl de invorderingen gewoon doorgaan.
Deze erfenis, samen met een heleboel andere problemen bij de fiscus, krijgt D66’er Snel op zijn bord. Hij wordt in 2017 als staatssecretaris van Financiën aangesteld vanwege zijn grote kennis van fiscale zaken: Snel werkte jarenlang in de top van Financiën.
Staatssecretaris Menno Snel van Financiën begint optimistisch, maar is twee jaar na zijn benoeming nog altijd aan het puinruimen bij de Belastingdienst.Ⓒ ANP
De staatssecretaris begint nog optimistisch: hij wil eerst een jaar, of misschien twee, uittrekken om puin te ruimen bij de fiscus. Daarna moet het vizier op een groter project gaan: de Belastingdienst en Toeslagen weer uit elkaar halen.
Want in plaats van de ’dienst van het inkomen’ wordt de fiscus nu gezien als een geld rondpompende machine. Meer dan 5 miljoen huishoudens krijgen jaarlijks bijna 13 miljard euro. Omdat die als voorschot worden uitgekeerd op basis van iemands geschatte jaarinkomen, leidt dat in bijna de helft van de gevallen weer tot terugvorderingen. Daardoor is de Belastingdienst uitgegroeid tot een van de grootste schuldeisers van dit land.
Inmiddels kraakt de overheid in eigen onderzoek ook het toeslagenstelsel af. Al die terugvorderingen kunnen juist „tot financiële problemen leiden of deze verergeren. Dat is buitengewoon pijnlijk voor een stelsel dat juist is bedoeld om huishoudens financieel te ondersteunen”, valt te lezen in het onderzoek.
Dat zet grote vraagtekens bij het toeslagenstelsel: „Het is de vraag of het bieden van inkomensondersteuning niet op een andere manier moet worden vormgegeven.”
Staatssecretaris nog volop bezig met puinruimen
In de kinderopvangtoeslagaffaire is het dusdanig uit de hand gelopen dat staatssecretaris Snel ruim twee jaar na zijn aanstelling nog altijd volop bezig is met puinruimen. Zijn eigen positie is daarmee inmiddels ook in het gedrang gekomen, zeker omdat Snel zich de verdenking op de hals heeft gehaald dat hij de Kamer niet volledig informeerde.
Een politieke doodzonde, die hij zelf overigens ontkent. Snel geeft zelf wel aan dat de administratie ’onvoldoende op orde’ is bij Toeslagen. Zijn woordvoerder omschrijft het zoeken naar documenten zelfs als ’bijna archeologisch werk’.
Komende woensdag moet Snel de confrontatie met de Kamer aan. Vanuit de coalitie is het vooral de vraag wat Omtzigt gaat doen. Want uitgerekend de man van het CDA dat zo graag belastingen en toeslagen wilde samenvoegen, is vanuit de coalitie het meest kritisch.
Maar zowel in de coalitie als in de oppositie wordt ingezien dat Snel ook goed werk levert en de Belastingdienst ook niet beter af is als er weer een staatssecretaris sneuvelt. Maar ook als de coalitie Snel blijft steunen, zou hij zelf zijn conclusies kunnen trekken en de politieke verantwoordelijkheid kunnen nemen voor al het leed dat de toeslagouders is aangedaan.
NU 02.12.2019 De Tweede Kamer ontkent met klem dat zij aangifte wil doen tegen staatssecretaris Menno Snel (Financiën) en ambtenaren van de Belastingdienst vanwege hun rol in de toeslagenaffaire. Meerdere Kamerleden lieten weten “verrast” te zijn toen dit bericht afgelopen vrijdag via Trouw en RTL Nieuws naar buiten kwam.
“Ik wil met klem benadrukken dat er geen enkele intentie bestaat of bestond om ambtenaren of bewindslieden strafrechtelijk te vervolgen”, zei VVD’er Anne Mulder maandag tijdens een extra ingelaste procedurevergadering. Mulder sprak in de hoedanigheid als voorzitter van de vaste Kamercommissie voor Financiën.
Zoals nu blijkt, hebben CDA, SP en DENK namens de commissie Financiën om informatie gevraagd naar wat de mogelijkheden van het parlement zijn omtrent het vervolgen van ambtenaren of bewindspersoon in voorbereiding op een rondetafelgesprek. Die informatie kwam met het stempel ‘geheime notitie’ in de media terecht.
De vraag om informatie betekent niet dat de Kamer ook tot vervolging wil overgaan, benadrukten Pieter Omtzigt (CDA), Renske Leijten (SP) en Farid Azarkan (DENK).
“Wij hebben te goeder trouw gehandeld”, zei Leijten. “We hebben om de interne notitie gevraagd om te vragen wat de opties zijn”, liet Omtzigt weten. De CDA’er wil een goede informatiepositie “in dit delicate dossier”.
D66 wil onderzoek naar gang van zaken
Met name Steven van Weyenberg (D66), partijgenoot van Snel, wil precies weten hoe deze informatie op straat is komen te liggen. De oproep tot vervolging zoals die in verschillende media vrijdag verscheen, “past niet bij de opdracht waarmee ik heb ingestemd”, zei Van Weyenberg. Er moet wat hem betreft een onderzoek komen om herhaling te voorkomen. GroenLinks-Kamerlid Bart Snels sloot zich hierbij aan.
Aanstaande woensdag debatteert de Kamer met Snel over de toeslagenaffaire. De dinsdagavond ervoor is er eerst nog een rondetafelgesprek met Wim Voermans, hoogleraar Staats- en bestuursrecht aan de Universiteit Leiden, ter voorbereiding op dat debat.
Uiteindelijk was de Kamer eensgezind dat er van een concrete roep om vervolging geen sprake was. “Woensdag is het debat. Daar moet Snel verantwoording afleggen”, zei PvdA-Kamerlid Henk Nijboer tenslotte.
Volgens Snel nog geen bewijs van ambtsmisdrijf
Vrijdag meldde RTL Nieuws en Trouw dat de Tweede Kamer onderzoekt of Snel en enkele topambtenaren bij de Belastingdienst strafrechtelijk vervolgd kunnen worden voor hun aandeel in de toeslagenaffaire waarbij de kinderopvangtoeslag van honderden ouders ten onrechte is stopgezet.
Procedures om dit recht te zetten duurden jaren en werden niet gehonoreerd waardoor veel ouders in grote, financiële problemen kwamen. In sommige gevallen moest er tienduizenden euro’s aan toeslag worden terugbetaald.
Snel erkende eerder dit jaar tijdens een debat dat het stopzetten en het moeten terugbetalen van kinderopvangtoeslagen in sommige gevallen “onrechtmatig” was, maar volgens de bewindsman blijkt vooralsnog niet dat zijn ambtenaren de wet hebben overtreden. “Op dit moment is nog niet duidelijk of ambtsmisdrijven zijn gepleegd”, schrijft Snel vrijdag in antwoorden op Kamervragen.
Een commissie onder leiding van Piet Hein Donner concludeerde na maandenlang onderzoek dat de gedupeerde ouders slachtoffer waren van “institutionele vooringenomenheid”. De Belastingdienst ging er vanaf het begin al van uit dat er door de ouders fraude met de toeslag werd gepleegd. De kwestie was volgens deze commissie geen gevolg van “fouten, kwaadwilligheid of “onrechtmatig handelen” bij de Belastingdienst.
Kamerleden en bewindspersonen via speciale procedure vervolgen
Ambtenaren kunnen na een aangifte door het Openbaar Ministerie (OM) worden vervolgd. Voor Kamerleden en bewindspersonen geldt een andere procedure; in dat geval moet de Tweede Kamer opdracht voor vervolging geven voordat de Hoge Raad tot berechting kan overgaan.
Dat gebeurde voor het laatst in 2015 in de affaire rond het vermeende lekken uit de Commissie voor de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten, kortweg ‘Commissie Stiekem’. Daar worden de meeste fractievoorzitters uit de Tweede Kamer geïnformeerd over staatsgeheime zaken. Lekken uit deze commissie is een ambtsmisdrijf. Destijds werd daar geen bewijs voor gevonden, zodoende volgde ook geen opdracht tot vervolging.
NOS 02.12.2019 De Tweede Kamer heeft in een speciale vergadering uitgesproken dat het beeld in de media over strafrechtelijke vervolging van bewindspersonen en ambtenaren van de Belastingdienst niet klopt. Onder meer Trouw en RTL Nieuws berichtten hierover, in het kader van de affaire rond de kinderopvangtoeslag. Dit blijkt dus onjuist.
De Kamerleden willen dat het heel duidelijk is: het is nooit het voornemen geweest om aangifte te doen tegen staatssecretaris Snel van Financiën of betrokken ambtenaren van de Belastingdienst.
D66-Kamerlid Van Weyenberg is verre van gelukkig met het ontstane beeld: “Dit mag in deze ernstige zaak niet gebeuren. We moeten hier heel zorgvuldig in zijn. Ik wil weten hoe dit vrijdag en in het weekend is gelopen.” Hij vindt het jammer dat het beeld pas vandaag wordt rechtgezet.
Het verkeerde beeld is ontstaan door een uitgelekte juridische notitie. Door een aantal Kamerleden was in algemene zin om juridische informatie gevraagd over eventuele strafrechtelijke consequenties. Dit om de komende gesprekken en debatten te kunnen voorbereiden.
Vraagtekens bij contacten met media
SP-Kamerlid Leijten was daar bij betrokken: “We hebben die juridische notitie gevraagd om kennis te vergaren, want het onderwerp is in eerdere debatten ter sprake gekomen. Niets anders.” Leijten is “ongelukkig” met het ontstane beeld en is benieuwd hoe de informatie bij de pers terecht is gekomen.
Ook Kamerlid Azarkan was betrokken bij het opvragen van de juridische nota en is niet blij met de ongewilde consequenties. “Maar ik ben niet verantwoordelijk voor die krantenkoppen.”
De Kamerleden willen weten hoe het document bij de pers terecht is gekomen, al wordt dat lastig. Honderden Kamerleden en medewerkers hebben toegang tot dit soort Kamerstukken.
Ook zetten ze vraagtekens bij de contacten met de betrokken media, waaronder Trouw en RTL, en hun eigen onderlinge communicatie. Het misverstand had misschien veel eerder de wereld uit kunnen zijn.
Zij willen opnieuw nadenken over hoe ze met dit soort vertrouwelijke documenten omgaan. Want juist meer openheid kan misverstanden voorkomen, denkt Kamerlid Van Weyenberg.
Woensdag debatteert de Kamer met staatssecretaris Snel over de kwestie van de kinderopvangtoeslag. Dat debat is live te volgen vanaf 10.15 uur op NPO Politiek.
AD 02.12.2019 De Kamerleden Pieter Omtzigt (CDA), Renske Leijten (SP) en Farid Azarkan (Denk) zijn op de vingers getikt door voorzitter Anne Mulder (VVD) van de commissie Financiën. Het drietal ging hun boekje te buiten door het bureau wetgeving namens de hele commissie uit te laten zoeken welke mogelijkheid er is om staatssecretaris Menno Snel strafrechtelijk te laten vervolgen vanwege de toeslagenaffaire.
Volgens Mulder heeft het drietal op ‘eigen initiatief’ om een notitie verzocht, zo zei hij vanmiddag in een ingelaste procedurevergadering. ,,Ik wil met klem benadrukken dat er bij de commissie geen enkele intentie bestaat om ambtenaren of bewindslieden te vervolgen’’, aldus Mulder. Volgens hem heeft het drietal ‘zich strikt genomen niet aan de afspraken gehouden’ door de notitie te laten opstellen.
Leijten verdedigde zich door erop te wijzen dat er in debatten over de toeslagaffaire vaker vragen zijn gesteld over eventuele vervolging. Het drietal achtte het een goed idee om daar eigen juristen van het bureau wetgeving van de Kamer naar te laten kijken en de bevindingen aan alle collega’s ter hand te stellen. Volgens Leijten heeft zij noch haar collega’s met valse of foute intentie gehandeld. Ze noemt het oordeel van de voorzitter en andere leden commissie daarom ‘jammer’. ,,Ik heb nog nooit meegemaakt dat je zo tot de orde wordt geroepen.’’
Leijten kreeg bijval van Omtzigt en Azarkan, die zeiden te betreuren dat de vertrouwelijke notitie vrijdag uitlekte. Zij benadrukten tegelijkertijd dat het gewraakte stuk een feitelijke verkenning bevat en geen voornemen tot vervolging behelst.
De ingelaste procedurevergadering was bijeengeroepen door Kamerlid Steven van Weyenberg, die net als Snel lid is van D66. Hij zei ‘buitengewoon ongelukkig’ te zijn met de situatie. ,,Dit is niet voor herhaling vatbaar.’’ Ook Kamerleden van VVD, PvdA en GroenLinks uitten hun ongenoegen over de gang van zaken.
Toeslagen
Snel wacht woensdag een zwaar debat over de toeslagenaffaire, waarbij zeker honderden en vermoedelijk duizenden gezinnen in grote problemen zijn geraakt door toedoen van de Belastingdienst. Op basis van vermoedens van fraude werd hun kinderopvangtoeslag in 2014 en latere jaren volledig stopgezet en teruggevorderd. Snel heeft eerder al erkend dat dit besluit destijds ‘onrechtmatig’ is geweest.
AD 02.12.2019 De commissie Financiën van de Tweede Kamer komt vanmiddag bijeen voor een ingelaste procedurevergadering. Aanleiding is een uitgelekte parlementaire notitie, waarin de mogelijkheid wordt verkend om staatssecretaris Menno Snel (Financiën) strafrechtelijk te laten vervolgen vanwege de toeslagaffaire.
Volgens Steven Van Weyenberg, D66-Kamerlid en partijgenoot van Snel, is ten onrechte de suggestie gewekt dat de Tweede Kamer strafvervolging zou willen instellen tegen bewindslieden en ambtenaren in de zogeheten CAF-11-zaak. ,,In deze ernstige zaak past ook grote zorgvuldigheid van ons als Kamer”, zo laat hij weten op Twitter.
Vanmiddag 14.00 ingelaste procedurevergadering over de (onjuiste) suggestie van afgelopen vrijdag dat de Tweede Kamer strafvervolging zou willen instellen tegen bewindslieden en ambtenaren in de CAF-11 zaak.
In deze ernstige zaak past ook grote zorgvuldigheid van ons als Kamer
Een andere Haagse bron stelt dat de commissie Financiën nooit een verzoek tot onderzoek naar strafvervolging heeft gedaan en dat in de besluitenlijst hierover ook niets is terug te vinden. Deze ingewijde spreekt van een ‘solo-actie van drie Kamerleden’, die voor ‘veel onvrede’ bij de rest van de commissie heeft gezorgd.
Snel wacht woensdag een zwaar debat over de toeslagaffaire, waarbij zeker honderden en vermoedelijk duizenden gezinnen in grote problemen zijn geraakt door toedoen van de Belastingdienst. Op basis van vermoedens van fraude werd hun kinderopvangtoeslag in 2014 en latere jaren volledig stopgezet en teruggevorderd. Snel heeft eerder al erkend dat dit besluit destijds ‘onrechtmatig’ is geweest.
Een aantal Kamerleden, Pieter Omtzigt (CDA) en Renske Leijten (SP) voorop, vindt al langer dat die vaststelling personele consequenties moet hebben. Snel heeft echter tot dusver geweigerd om ambtenaren te bestraffen of te ontslaan. In de uitgelekte notie wordt uiteengezet hoe er alsnog tot strafrechtelijke vervolging kan worden overgegaan tegen ambtenaren en de staatssecretaris zelf. Daarmee wordt de druk op Snel flink opgevoerd.
Telegraaf 01.12.2019 De kans dat staatssecretaris Menno Snel (Financiën) en zijn ambtenaren voor de rechter moeten komen is klein. De Tweede Kamer laat uitzoeken of er aangifte gedaan kan worden tegen Snel en personeel van de Belastingdienst, maar hoogleraar staatsrecht Wim Voermans ziet daar weinig brood in.
Voermans schuift dinsdag aan in de Tweede Kamer om uit te leggen hoe het zit met de aansprakelijkheid van Snel en zijn Belastingdienst-ambtenaren in de affaire rondom de kinderopvangtoeslag. Daarin werden van duizenden ouders de toeslagen stopgezet omdat zij onterecht als fraudeurs werden neergezet.
Voermans schuift dinsdag aan in de Tweede Kamer om uit te leggen hoe het zit met de aansprakelijkheid van Snel en zijn Belastingdienst-ambtenaren in de affaire rondom de kinderopvangtoeslag. Daarin werden van duizenden ouders de toeslagen stopgezet omdat zij onterecht als fraudeurs werden neergezet.
’Er is onrechtmatig gehandeld’
„Er is onrechtmatig gehandeld, dat heeft oud-minister Donner in zijn advies over een compensatie voor de ouders ook duidelijk opgeschreven”, legt Voermans uit. Volgens hem zijn er belastingwetten en andere regels overtreden en daarvoor kun je op grond van het Wetboek voor het Strafrecht ook strafrechtelijk verantwoordelijk worden gehouden. Voor Snel, maar ook zijn voorgangers, gaat het er dan om dat zij hun fiat hebben verleend aan ’handelingen in strijd met de wet’, vertelt Voermans.
Bij de ambtenaren gaat het om iets anders. „Zij hebben mogelijk in strijd met de wet gehandeld door geld te vorderen dat ze niet hadden mogen vorderen. In wat oubolliger Nederlands heet dat knevelarij”, zegt de hoogleraar.
Verdenking
Of die wetsartikelen daadwerkelijk overtreden zijn, kan Voermans niet beoordelen. „Maar er is een verdenking van. Het zou kunnen zijn dat het zo is.”
De kans dat Snel ooit voor het hekje staat, acht Voermans heel klein. „Dit gebeurt natuurlijk bijna nooit, dat hierop vervolgd wordt. Je kan ook aan het taalgebruik in de wettekst zien dat die al flink wat jaren niet meer gebruikt is.”
Het zou ook de Tweede Kamer of de regering zelf moeten zijn die een minister of staatssecretaris voor de rechter brengt. „Die zaak gaat dan onmiddellijk naar de Hoge Raad”, zegt Voermans.
Al ruim 500 aangiften
Inmiddels liggen er al ruim 500 aangiften tegen de Belastingdienst en haar ambtenaren, ingediend door schadespecialist Orlando Kadir. Die weet zelf ook niet of dat een succes gaat worden: „Ik sluit het zeker niet uit. Maar voor mij is het nog belangrijker dat hiermee zichtbaar gemaakt wordt hoe corrupt dit gegaan is.”
Ook Voermans ziet weinig brood in de aangifte. „Tegen ambtenaren kunnen burgers wel zelf aangifte doen. Maar ik heb niet het idee dat het parket in Den Haag erop zit te wachten om achter individuele ambtenaren aan te gaan. De verdediging zal zijn dat zij een opdracht volgden. En tot voor kort heeft de Raad van State ook altijd de methode van de Belastingdienst goedgekeurd, ook al zit daar onrechtvaardigheid in.”
Voermans wijst er wel op dat Snel in Nederland niet kan rekenen op een volledige parlementaire immuniteit, zoals bijvoorbeeld Italië kent. Daar kunnen zittende politici niet vervolgd worden.
Beperkte immuniteit
Voermans: „In Nederland hebben we het principe van beperkte immuniteit. Alleen voor dingen die je zegt in de vergadering van de Kamers, kun je niet worden vervolgd. Totdat de vergadering wordt afgehamerd.”
Dat luistert nogal nauw, illustreert de hoogleraar met een voorbeeld uit 1939. „Toen noemde een KVP-Kamerlid Henk Ruyter de NSB-voorman Rost van Tonningen, nadat de voorzitter de vergadering had afgehamerd, een landverrader. Daarvoor werd hij vervolgd.” Het leverde Ruyter een boete van 25 gulden op.
NU 29.11.2019 De Tweede Kamer wil weten of staatssecretaris Menno Snel (Belastingdienst) of zijn ambtenaren strafrechtelijk vervolgd kunnen worden voor hun optreden in de kinderopvangtoeslagaffaire. Dat staat in een vertrouwelijke interne notitie in handen van RTL Nieuws en dagblad Trouw.
De Tweede Kamer heeft gevraagd te onderzoeken hoe ambtsmisdrijven, zoals machtsmisbruik, die mogelijk zijn gepleegd door ambtenaren of staatssecretaris Snel kunnen leiden tot vervolging.
Het draait om het handelen van de fiscus, die ouders dupeerde door de kinderopvangtoeslag ten onrechte stop te zetten. Honderden ouders werden onjuist aangemerkt als fraudeur en moesten tot tienduizenden euro’s terugbetalen.
Donner en Snel zien geen ambtsmisdrijven, Kamer wel
De notitie waar de Kamercommissie van Financiën om heeft gevraagd, volgt op het rapport van de commissie-Donner. De commissie oordeelde snoeihard over het optreden van de fiscus en stelt dat gedupeerde ouders recht hebben op een ruimhartige compensatie.
Volgens Donner handelde de Belastingdienst met “institutionele vooringenomenheid” door er zonder aanleiding van uit te gaan dat ouders die kinderopvangtoeslag hadden aangevraagd fraudeerden. Deze fraudebestrijdingsmethode van de fiscus sloot volgens Donner “aan bij de wens vanuit de politiek om fraudeplegers hard aan te pakken”.
Het onrechtmatig handelen is volgens Donner niet te wijten aan de keuzes van ambtenaren, maar aan de Belastingdienst. Staatssecretaris Snel stelde onlangs dat hij geen aanwijzingen voor ambtsmisdrijven heeft gevonden.
De Kamer is het daar niet mee eens en wil daarom weten of individuele ambtenaren alsnog gestraft kunnen worden.
Zes jaar cel voor knevelarij
De ambtenaren zouden door het Openbaar Ministerie vervolgd kunnen worden voor knevelarij. Daar is sprake van wanneer een ambtenaar zijn positie misbruikt en onterecht geld terugvordert of niet terugstort terwijl hij weet dat het niet klopt. De maximale straf voor knevelarij is zes jaar cel.
Voor de strafrechtelijke vervolging van staatssecretaris Snel, of zijn voorganger Eric Wiebes, moet een meerderheid van de Tweede Kamer een opdracht tot vervolging instellen.
Uit eerder onderzoek van RTL Nieuws en Trouw bleek dat de ambtelijke top van de Belastingdienst willens en wetens kinderopvangtoeslagen stopzette, terwijl zij wisten dat de ouders er wel recht op hadden. Het onrechtmatig handelen waar lagere ambtenaren werden aangespoord om “langs de randen van de wet” te werken, volgde na opdrachten van de hoogste ambtenaren bij de fiscus.
In de documenten staat dat toenmalig directeur van de Belastingdienst Hans Blokpoel “echt alles [wil] dichtdraaien, dus ook toeslagen, zelfs als die waarschijnlijk wel goed zijn”.
RTL 29.11.2019 De Tweede Kamer onderzoekt of staatssecretaris Menno Snel (Financiën) en zijn ambtenaren strafrechtelijk kunnen worden vervolgd in de toeslagenaffaire, waarin door de Belastingdienst jarenlang onrechtmatig is gehandeld. Het is zeer uitzonderlijk dat de Kamer zoiets onderzoekt.
Dit blijkt uit een vertrouwelijke notitie van de griffie van de Tweede Kamer, waarover RTL Nieuws en Trouw beschikken. Het gaat om mogelijke ambtsmisdrijven als machtsmisbruik, het handelen in strijd met de wet en knevelarij. Dit laatste betekent het willens en wetens geld opeisen bij burgers, terwijl zij dat niet verschuldigd zijn. Dit is gebeurd rond het stopzetten en terugvorderen van toeslagen voor kinderopvang, terwijl burgers er wel recht op hadden.
De notitie – van gisteren – 28 november – is gemaakt op verzoek van de vaste Kamercommissie van Financiën, naar aanleiding van het advies van de commissie-Donner over de ontspoorde fraudejacht bij toeslagen voor kinderopvang.
Donner adviseerde schadevergoeding voor een eerste groep van 300 gedupeerde ouders, maar sprak zich niet uit over wie verantwoordelijk was voor het onrechtmatig handelen. Hij noemde het stelselmatig duperen van ouders het gevolg van ‘institutionele vooringenomenheid’, die niet aan personen toegerekend kan worden. Staatssecretaris Snel sloot zich daarbij aan en wilde tot dusver nog geen ambtenaren aanpakken.
De Kamercommissie wil daar geen genoegen mee nemen, en vroeg daarom advies over de vraag: “Wat is het kader voor strafrechtelijke vervolging bij mogelijk strafbare feiten gepleegd door de staatssecretaris en/of zijn ambtenaren.” Een aantal fracties in de Kamer wil Menno Snel dwingen tot een strafrechtelijk onderzoek tegen ambtenaren die in het verleden ver buiten hun boekje zijn gegaan.
Voor het aanpakken van ambtenaren volstaat een aangifte bij het Openbaar Ministerie (OM), zo staat in de notitie. Dat zou staatssecretaris Snel zelf kunnen doen. Het OM kan dan opsporingsonderzoek doen en daarna bekijken of ambtenaren inderdaad worden vervolgd.
Ook staatssecretaris Snel – of zijn voorganger Wiebes, onder wie de affaire ontstond – kunnen worden vervolgd. Dan is het niet het OM aan zet, maar de Tweede Kamer zelf. Op basis van de zogeheten Wet ministeriële verantwoordelijkheid kunnen vijf Kamerleden om een onderzoek vragen naar ambtsmisdrijven door bewindslieden.
Als het parlement daarmee instemt, kan een commissie met vergaande bevoegdheden onderzoek doen. Op basis van de uitkomsten kan een meerderheid besluiten dat strafvervolging nodig is. Vanaf dat moment gaat de zaak naar de procureur-generaal van de Hoge Raad, waarmee strafvervolging van de staatssecretaris of zijn voorganger een feit is.
In de vertrouwelijke notitie wordt gesproken over ‘mogelijk toepasselijke wetsartikelen’ voor strafvervolging in de toeslagenaffaire. “Bij de voorliggende casus kunnen meerdere strafbepalingen aan de orde zijn.” Het gaat om machtsmisbruik – dan moet wel bewezen worden dat de politicus wist welke nadelige gevolgen zijn handelen zou hebben. Dit wordt ‘voorwaardelijk opzet’ genoemd.
Een andere mogelijkheid is het (te lang) niet herstellen van het handelen in strijd met de wet. Dan moet aannemelijk worden gemaakt dat de staatssecretaris nalatig is geweest met herstellen van onrecht. Dat is niet eenvoudig, omdat bewindslieden een ‘grote mate van vrijheid’ hebben en niet snel sprake is van strafbare nalatigheid.
Knevelarij
Ook strafvervolging op basis van ‘knevelarij’ zou een optie zijn. Dit betekent, kort gezegd, dat ambtenaren in functie willens en wetens geld terugvorderden van ouders, terwijl zij er wel recht op hebben of hadden. Op machtsmisbruik staat een celstraf van maximaal drie jaar, op knevelarij maximaal zes jaar.
In de notitie wordt erop gewezen dat het niet gebruikelijk is om ministers of staatssecretarissen te vervolgen, omdat zij doorgaans in de Tweede Kamer verantwoording afleggen. “Dit staat echter niet in de weg aan het strafrechtelijk ter verantwoording roepen van een bewindspersoon.”
In stukken die staatssecretaris Snel zojuist naar de Kamer stuurde stelt hij dat ‘op dit moment nog niet duidelijk is of ambtsmisdrijven zijn gepleegd’. Hij zegt verder dat hij zich heeft laten informeren over mogelijkheden om ambtenaren eventueel aan te pakken vanwege hun rol in de toeslagenaffaire. Ook meldt hij dat hij gesprekken voert met advocaten die melden dat bewijsbaar tegen de wet is gehandeld, en dat ‘strafrechtelijk verwijtbaar is gehandeld’.
Snel zegt dat als uit vervolggesprekken blijkt dat ambtsmisdrijven hebben plaatsgevonden, dat dan ‘vanzelfsprekend’ actie wordt ondernomen. Verder verwijst de staatssecretaris vooral naar nog lopende onderzoeken van de commissie-Donner en de Auditdienst Rijk naar andere zaken waar de Belastingdienst onrechtmatig handelde. Die onderzoeken worden eind van dit jaar verwacht.
Klokkenluider had gelijk
Komende week moet Snel zich verantwoorden in een Kamerdebat over de toeslagenaffaire en zijn afhandeling ervan. Uit de Kamerbrief die hij vandaag stuurde, blijkt dat er veel vaker tegen wet- en regelgeving werd gehandeld door de Belastingdienst / Toeslagen.
Zo meldt hij dat klokkenluider Pierre Niessen, die eerder zijn verhaal deed bij RTL Nieuws en Trouw, gelijk had dat burgers in strijd met de wet werden aangepakt.
MSN 29.11.2019 De Tweede Kamer wil weten welke mogelijkheden er zijn om de verantwoordelijken voor de toeslagenaffaire bij de Belastingdienst strafrechtelijk te vervolgen. Op verzoek van de vaste commissie voor Financiën is een vertrouwelijke notitie opgesteld waarin beschreven staat wat de gronden van aangifte en vervolging kunnen zijn en wie dat kan doen. Dat bevestigen Haagse bronnen na een bericht van RTL Nieuws en Trouw.
Een commissie onder leiding van oud-minister Piet Hein Donner concludeerde onlangs dat ambtenaren van de fiscus de afgelopen jaren stelselmatig veel te ver gingen in de aanpak van vermeende fraude. Bij vermoedelijk duizenden mensen werden toeslagen teruggevorderd terwijl zij daar gewoon recht op hadden.
Sommige partijen in de Kamer vermoeden dat in deze zaak ambtsmisdrijven zijn gepleegd. Daarom hebben zij op een rijtje laten zetten welke procedures gevolgd moet worden om ambtenaren die zich daar schuldig aan hebben gemaakt, en eventueel ook verantwoordelijk staatssecretaris Menno Snel (Financiën), strafrechtelijk aan te pakken.
De notitie verhoogt de druk op Snel om zelf werk te maken van vervolging van eventuele ambtsmisdrijven. Daarvoor volstaat namelijk een aangifte bij het Openbaar Ministerie door bijvoorbeeld de staatssecretaris. Tegen Snel zelf kan aangifte worden gedaan op grond van de Wet ministeriële verantwoordelijkheid, maar alleen na onderzoek en als een Kamermeerderheid daar voor is.
Minister-president Mark Rutte zei in zijn wekelijkse persconferentie dat “het kabinet en de coalitiepartijen” nog altijd het volste vertrouwen hebben in Snel. Ook minister Wopke Hoekstra (Financiën) zei dat hij zijn staatssecretaris nog altijd de juiste man vindt om de problemen bij de fiscus op te lossen. “Wij werken daar samen heel hard aan”, aldus de bewindsman.
Of hun partijgenoten van respectievelijk VVD en CDA in de Kamer daar net zo over denken, zal volgende week woensdag moeten blijken. Dan moet Snel zich in het parlement verantwoorden voor de toeslagenaffaire. Vorige week ging hij al publiekelijk door het stof en beloofde hij dat de gedupeerden snel compensatie krijgen.
Telegraaf 29.11.2019 De Tweede Kamer heeft laten uitzoeken of staatssecretaris Menno Snel (Financiën) zelf, maar ook zijn ambtenaren strafrechtelijk aangepakt kunnen worden in de toeslagenaffaire. Of het ook daadwerkelijk tot een aangifte komt, is maar de vraag.
Haagse bronnen bevestigen het nieuws uit een vertrouwelijke notitie van de griffie van de Tweede Kamer, waarover RTL Nieuws en Trouw beschikken. Daarin wordt aan de Kamerleden uitgelegd wanneer en hoe Snel en zijn ambtenaren vervolgd kunnen worden.
Volgens een Haagse bron gaat het om een verkenning van de opties en wil de Kamer op een rij hebben hoe het zit met ambtsmisdrijven en aangifte daartegen. De informatievraag betekent niet automatisch dat er een aangifte gaat komen.
Mocht de Kamer dat wel doen, zal PvdA’er Henk Nijboer dat in elk geval ’absoluut niet steunen’. „Ik heb heel veel verwijten richting de staatssecretaris, maar ik wil hem niet als een halve crimineel neerzetten”, zegt het oppositielid. „Snel moet zich politiek verantwoorden. Dit is wat mij betreft helemaal niet een zaak voor een rechter.”
In antwoord op Kamervragen van vrijdagmiddag stelt de staatssecretaris dat het ’op dit moment nog niet duidelijk is’ of er door de Belastingdienst ambtsmisdrijven zijn gepleegd. „Indien blijkt dat ambtsmisdrijven zijn gepleegd, dan wordt daar vanzelfsprekend tegen opgetreden”, zegt Snel.
De Kamer zou onderzoek willen laten doen naar mogelijke ambtsmisdrijven als machtsmisbruik, het handelen in strijd met de wet en knevelarij. Dit laatste betekent het willens en wetens geld opeisen bij burgers, terwijl zij dat niet verschuldigd zijn.
Daar is in de toeslagaffaire op grote schaal sprake van geweest. Van duizenden ouders werd niet alleen hun toeslag voor de kinderopvang onterecht afgepakt, zij moesten ook bedragen van duizenden tot zelfs tienduizenden euro’s terugbetalen.
De staatssecretaris heeft zijn ambtenaren altijd verdedigd. Hij stelt dat er sprake was van ’institutionele vooringenomenheid’ bij de dienst. Daarmee bedoelt Snel dat de opsporingsambtenaren last hadden van tunnelvisie. Snel vindt die vooringenomenheid wat anders dan het daadwerkelijk plegen van misdrijven door hemzelf of zijn ambtenaren.
In plaats van met een open blik kijken of ouders de Belastingdienst oplichtten, werd er door de fiscus fanatiek gezocht naar kleine foutjes die mensen hadden opgemaakt, waarna ze meteen keihard aangepakt werden en toeslagen van een heel jaar terug moesten betalen.
AD 29.11.2019 De Tweede Kamer heeft informatie opgevraagd over de mogelijkheid om staatssecretaris Menno Snel (Financiën) of zijn ambtenaren strafrechtelijk te laten vervolgen. Een deel van de partijen vindt het onterecht dat de Belastingdienst buiten schot blijft in de zogeheten toeslagenaffaire, waarbij mogelijk duizenden ouders ten onrechte werden behandeld als fraudeur.
Dat blijkt een een vertrouwelijke notitie van de griffie van de Tweede Kamer, bevestigen bronnen aan deze site. Er worden op dit moment echter nog geen stappen ondernomen om Snel en zijn ambtenaren daadwerkelijk te vervolgen, benadrukken zij.
Het onderzoek richt zich op mogelijke ambtsmisdrijven als misbruik, het handelen in strijd met de wet en knevelarij, blijkt uit de notitie, in handen van RTL Nieuws en Trouw. Bij knevelarij draait het om willens en wetens onterecht geld opeisen bij burgers, precies wat is er is gebeurd bij de toeslagenaffaire. Daarbij werden toeslagen voor kindopvang stopgezet en teruggevorderd, terwijl de burgers daar wel recht op hadden.
Snel erkende vlak voor de zomer dat de stopzetting van de toeslagen ‘onrechtmatig’ is geweest. Kamerleden Pieter Omtzigt (CDA) en Renske Leijten (SP) meenden toen al dat de staatssecretaris ambtenaren die hun boekje te buiten zijn gegaan moet straffen.
Collectief falen
De interne notie is opgesteld naar aanleiding van het onderzoek door de commissie-Donner naar de affaire. Daarin adviseert oud-minister Piet Hein Donner dat een groep van 300 gedupeerde ouders recht heeft op schadevergoeding. De commissie wijt de fouten aan de Belastingdienst als geheel, zonder specifieke ambtenaren te benoemen.
Ook Snel zei geen signalen te hebben gezien van mogelijke ambtsmisdrijven, en wil zodoende geen ambtenaren aanpakken. Wel zei hij vorige week nog dat als alsnog blijkt dat er ambtsmisdrijven zijn gepleegd, dan het Openbaar Ministerie zal worden ingeschakeld.
De Kamercommissie heeft meer informatie opgevraagd over hoe het zit met vervolging. Ook om zo de druk op Snel op te voeren. Een aantal partijen wil Snel dwingen tot een strafrechtelijk onderzoek tegen ambtenaren die in het verleden fouten hebben gemaakt rond de affaire. In de notie staat dat aangifte bij het Openbaar Ministerie voldoende is voor het aanpakken van ambtenaren. Als Snel dat zou doen, kan het OM verder onderzoek doen naar mogelijke vervolging.
Mocht de Kamer Snel zelf ook willen vervolgen, dan moet er aanspraak gemaakt worden op de zogeheten Wet ministeriële verantwoordelijkheid, waarmee vijf Kamerleden een verzoek tot onderzoek kunnen indienen.
Als het parlement daar in mee gaat, doet een commissie verder onderzoek, op basis waarvan een Kamermeerderheid mag besluiten dat strafvervolging aan de orde is. De zaak wordt dan weer overgedragen aan de procureur-generaal van de Hoge Raad, waarmee strafvervolging in gang wordt gezet.
Zwaar debat
Snel wacht komende woensdag een zwaar debat over de affaire. De Kamer is niet alleen ontevreden over uitblijvende straf voor ambtenaren, maar moppert ook over de wijze waarop Snel de Kamer heeft geïnformeerd. Documenten waarom de Kamer had gevraagd kwamen in een aantal gevallen pas na herhaaldelijk aandringen naar de Kamer toe.
Snel heeft al erkend dat hij zich eerder en intensiever op de hoogte had moeten laten stellen over de affaire. Ook heeft hij al meerdere keren excuses aangeboden aan gedupeerde ouders voor het handelen van de Belastingdienst. De fiscus leidde volgens hem aan ‘tunnelvisie’ en verloor daardoor de ‘menselijke maat’ uit het oog verloor.
Vechten
Of de staatssecretaris woensdag voor zijn politieke leven moet vechten is de vraag. In zowel coalitie- als oppositiekringen klinkt behalve kritiek ook lof voor Snel, die bij zijn aantreden met de door affaires geplaagde Belastingdienst volgens velen het grootste hoofdpijndossier van Den haag op het bordje kreeg. Snel wordt geroemd om de rust die hij bracht en zijn dossierkennis.
In het kabinet kan Snel op veel steun rekenen. Minister van Financiën Wopke Hoekstra stelt dat Snel ‘dag en nacht’ in touw is om de problemen bij de fiscus op te lossen. ,,Hij kan op mijn nadrukkelijke steun rekenen”, aldus de CDA-bewindsman. Ook volgens premier Mark Rutte is Snel nog altijd de juiste man op de juiste plek, zo zei hij vrijdagmiddag na afloop van de Ministerraad.
Staatssecretaris Menno Snel van financiën. Beeld ANP
Trouw 29.11.2019 De Tweede Kamer onderzoekt of staatssecretaris Snel of zijn ambtenaren strafrechtelijk vervolgd kunnen worden voor hun handelen in de affaire rond kinderopvangtoeslag.
De Belastingdienst handelde jarenlang onrechtmatig door zonder bewijs toeslagen van ouders stop te zetten en grote bedragen aan eerder ontvangen toeslagen terug te vorderen. De Kamer wil nu weten hoe mogelijke ambtsmisdrijven gepleegd door ambtenaren of de staatssecretaris wettelijk kunnen worden aangepakt.
Dat blijkt uit een vertrouwelijke interne notitie van het bureau wetgeving van de Tweede Kamer, die in handen is van Trouw en ‘RTL Nieuws’. Deze notitie, gedateerd 28 november, is aangevraagd door de vaste Kamercommissie van financiën na het verschijnen van het rapport van de commissie-Donner. Deze commissie onderzocht het handelen van de Belastingdienst rond het stopzetten van toeslagen van meer dan driehonderd ouders, die waren gelieerd aan een gastouderbureau uit Eindhoven.
Oud-minister Donner concludeerde in zijn rapport dat de ouders slachtoffer waren geworden van ‘institutionele vooringenomenheid’ van de Belastingdienst. Het onrechtmatig handelen van de fiscus is volgens Donner niet te wijten aan specifieke keuzes van ambtenaren, maar aan de Belastingdienst als geheel.
Staatssecretaris Snel zei eerder dat hij geen signalen heeft van mogelijke ambtsmisdrijven. In een brief aan de Tweede Kamer nuanceerde hij dat vrijdag: het is ‘nog niet duidelijk’ of er ambtsmisdrijven zijn gepleegd. Als dat wel zo blijkt te zijn, dan wordt er ‘vanzelfsprekend opgetreden’, inclusief aangifte.
De Tweede Kamer neemt daar geen genoegen mee en heeft met deze notitie nu al de mogelijkheden laten uitzoeken om toch tot vervolging voor ambtsmisdrijven te kunnen overgaan. Een aantal Kamerfracties wil staatssecretaris Snel dwingen alsnog tot vervolging over te gaan.
Voor ambtenaren geldt dat zij onder het gewone strafrecht vervolgd kunnen worden. Ministers en staatssecretarissen kunnen alleen worden vervolgd bij koninklijk besluit, of op basis van een besluit van de Tweede Kamer.
Specifiek voor de toeslagenaffaire gaat het voor ambtenaren om mogelijke vervolgingen voor knevelarij. Dat houdt in dat geld wordt teruggevorderd of niet uitgekeerd, terwijl de ambtenaar weet dat dit onterecht is.
Belangrijk daarbij is dat de ambtenaar ten opzichte van de burger doet alsof dit bedrag wel verschuldigd is, en de burger misleidt, zo staat in de notitie beschreven. Bij een mogelijke vervolging van staatssecretaris Snel of zijn voorgangers gaat het om het nemen van beslissingen, waarvan men weet dat die tegen de wet indruisen.
Uit de toeslagenaffaire is bekend dat de ambtelijke top van de Belastingdienst vooraf accepteerde dat goedwillende burgers onterecht te maken zouden krijgen met stopzettingen en terugvorderingen van toeslagen. Het vooraf stopzetten van toeslagen zonder bewijs van fraude is bovendien onrechtmatig, constateerde de Tweede Kamer al eerder.
Lees ook:
De top van de Belastingdienst drukte onrechtmatig stopzetten van kinderopvangtoeslag erdoor
De hoogste ambtenaren van de Belastingdienst gaven opdracht tot onrechtmatig handelen. Informatie hierover werd in de doofpot gestopt.
Commissie oordeelt snoeihard over Belastingdienst: ouders moeten schadevergoeding krijgen
Een adviescommissie van oud-minister Piet Hein Donner komt met keiharde conclusies over het optreden van de Belastingdienst in een fraudeonderzoek naar kinderopvangtoeslag. Ouders hadden geen enkele kans om te ontsnappen, en hebben recht op ruimhartige compensatie.
RTL 29.11.2019 De Tweede Kamer onderzoekt of staatssecretaris Menno Snel (Financiën) en zijn ambtenaren strafrechtelijk kunnen worden vervolgd in de toeslagenaffaire, waarin door de Belastingdienst jarenlang onrechtmatig is gehandeld. Het is zeer uitzonderlijk dat de Kamer zoiets onderzoekt.
Dit blijkt uit een vertrouwelijke notitie van de griffie van de Tweede Kamer, waarover RTL Nieuws en Trouw beschikken. Het gaat om mogelijke ambtsmisdrijven als machtsmisbruik, het handelen in strijd met de wet en knevelarij. Dit laatste betekent het willens en wetens geld opeisen bij burgers, terwijl zij dat niet verschuldigd zijn. Dit is gebeurd rond het stopzetten en terugvorderen van toeslagen voor kinderopvang, terwijl burgers er wel recht op hadden.
De notitie – van gisteren – 28 november – is gemaakt op verzoek van de vaste Kamercommissie van Financiën, naar aanleiding van het advies van de commissie-Donner over de ontspoorde fraudejacht bij toeslagen voor kinderopvang.
Donner adviseerde schadevergoeding voor een eerste groep van 300 gedupeerde ouders, maar sprak zich niet uit over wie verantwoordelijk was voor het onrechtmatig handelen. Hij noemde het stelselmatig duperen van ouders het gevolg van ‘institutionele vooringenomenheid’, die niet aan personen toegerekend kan worden. Staatssecretaris Snel sloot zich daarbij aan en wilde tot dusver nog geen ambtenaren aanpakken.
De Kamercommissie wil daar geen genoegen mee nemen, en vroeg daarom advies over de vraag: “Wat is het kader voor strafrechtelijke vervolging bij mogelijk strafbare feiten gepleegd door de staatssecretaris en/of zijn ambtenaren.” Een aantal fracties in de Kamer wil Menno Snel dwingen tot een strafrechtelijk onderzoek tegen ambtenaren die in het verleden ver buiten hun boekje zijn gegaan.
Voor het aanpakken van ambtenaren volstaat een aangifte bij het Openbaar Ministerie (OM), zo staat in de notitie. Dat zou staatssecretaris Snel zelf kunnen doen. Het OM kan dan opsporingsonderzoek doen en daarna bekijken of ambtenaren inderdaad worden vervolgd.
Ook staatssecretaris Snel – of zijn voorganger Wiebes, onder wie de affaire ontstond – kunnen worden vervolgd. Dan is het niet het OM aan zet, maar de Tweede Kamer zelf. Op basis van de zogeheten Wet ministeriële verantwoordelijkheid kunnen vijf Kamerleden om een onderzoek vragen naar ambtsmisdrijven door bewindslieden.
Als het parlement daarmee instemt, kan een commissie met vergaande bevoegdheden onderzoek doen. Op basis van de uitkomsten kan een meerderheid besluiten dat strafvervolging nodig is. Vanaf dat moment gaat de zaak naar de procureur-generaal van de Hoge Raad, waarmee strafvervolging van de staatssecretaris of zijn voorganger een feit is.
In de vertrouwelijke notitie wordt gesproken over ‘mogelijk toepasselijke wetsartikelen’ voor strafvervolging in de toeslagenaffaire. “Bij de voorliggende casus kunnen meerdere strafbepalingen aan de orde zijn.” Het gaat om machtsmisbruik – dan moet wel bewezen worden dat de politicus wist welke nadelige gevolgen zijn handelen zou hebben. Dit wordt ‘voorwaardelijk opzet’ genoemd.
Een andere mogelijkheid is het (te lang) niet herstellen van het handelen in strijd met de wet. Dan moet aannemelijk worden gemaakt dat de staatssecretaris nalatig is geweest met herstellen van onrecht. Dat is niet eenvoudig, omdat bewindslieden een ‘grote mate van vrijheid’ hebben en niet snel sprake is van strafbare nalatigheid.
Knevelarij
Ook strafvervolging op basis van ‘knevelarij’ zou een optie zijn. Dit betekent, kort gezegd, dat ambtenaren in functie willens en wetens geld terugvorderden van ouders, terwijl zij er wel recht op hebben of hadden. Op machtsmisbruik staat een celstraf van maximaal drie jaar, op knevelarij maximaal zes jaar.
In de notitie wordt erop gewezen dat het niet gebruikelijk is om ministers of staatssecretarissen te vervolgen, omdat zij doorgaans in de Tweede Kamer verantwoording afleggen. “Dit staat echter niet in de weg aan het strafrechtelijk ter verantwoording roepen van een bewindspersoon.”
In stukken die staatssecretaris Snel zojuist naar de Kamer stuurde stelt hij dat ‘op dit moment nog niet duidelijk is of ambtsmisdrijven zijn gepleegd’. Hij zegt verder dat hij zich heeft laten informeren over mogelijkheden om ambtenaren eventueel aan te pakken vanwege hun rol in de toeslagenaffaire. Ook meldt hij dat hij gesprekken voert met advocaten die melden dat bewijsbaar tegen de wet is gehandeld, en dat ‘strafrechtelijk verwijtbaar is gehandeld’.
Snel zegt dat als uit vervolggesprekken blijkt dat ambtsmisdrijven hebben plaatsgevonden, dat dan ‘vanzelfsprekend’ actie wordt ondernomen. Verder verwijst de staatssecretaris vooral naar nog lopende onderzoeken van de commissie-Donner en de Auditdienst Rijk naar andere zaken waar de Belastingdienst onrechtmatig handelde. Die onderzoeken worden eind van dit jaar verwacht.
Klokkenluider had gelijk
Komende week moet Snel zich verantwoorden in een Kamerdebat over de toeslagenaffaire en zijn afhandeling ervan. Uit de Kamerbrief die hij vandaag stuurde, blijkt dat er veel vaker tegen wet- en regelgeving werd gehandeld door de Belastingdienst / Toeslagen.
Zo meldt hij dat klokkenluider Pierre Niessen, die eerder zijn verhaal deed bij RTL Nieuws en Trouw, gelijk had dat burgers in strijd met de wet werden aangepakt.
MSN 27.11.2019 De Belastingdienst heeft vorig jaar al gesproken over schadevergoeding voor meer gedupeerde ouders in de toeslagenaffaire, maar liet de zaak daarna op zijn beloop. Dit blijkt uit een brief die staatssecretaris Menno Snel (Financiën) zojuist naar de Tweede Kamer heeft gestuurd.
“Ik kan niet uitsluiten dat binnen de Belastingdienst eerder is gesproken over de mogelijkheid van compensatie voor andere CAF-zaken”, meldt Snel. CAF staat voor Combiteam Aanpak Facilitators, dat synoniem is geworden voor het onterecht aanmerken van ouders als fraudeurs, waarbij toeslagen voor kinderopvang werden stopgezet.
Excuses en compensatie
In de zogeheten CAF11-zaak, rond één gastouderbureau in Eindhoven, wordt sinds een vernietigend rapport van de Nationale Ombudsman in 2017 gesproken over schadevergoeding. Daar werd tijden niets mee gedaan, tot afgelopen maand.
Na het rapport van de commissie-Donner, die de zaak onderzocht, bood snel Snel nogmaals excuses aan en beloofde een ‘ruimhartige’ compensatie voor een groep van 300 ouders, die in grote financiële problemen waren gekomen.
Snel erkent nu dat intern al in 2018 werd gesproken over compensatie in de 170 andere CAF-projecten. Deels gaat het daarbij om echte fraudegevallen, maar ook in een reeks andere zaken werden nog veel ouders onterecht gedupeerd.
Ook zij kregen te maken met terugvorderingen van tienduizenden euro’s. Uit interne ambtelijke documenten bleek al dat in oktober 2018 intern werd afgesproken ‘niet actief’ op zoek te gaan in andere dossiers dan CAF11.
De Tweede Kamer vroeg afgelopen jaar regelmatig om evaluatierapporten in andere CAF-zaken, maar kreeg ze niet. Na de onthulling van RTL Nieuws en Trouw, gisteren, dat intern al eerder bekend was hoe mis het zat in de fraudejacht, stuurt Snel deze stukken nu naar de Kamer.
Hij zegt dat hij in maart van dit jaar voor het eerst van het bestaan van zulke documenten op de hoogte is gesteld, maar er geen kennis van nam: “Ik heb deze evaluaties vandaag voor het eerst zelf gezien.”
‘Geen signalen’
Het blijkt niet te gaan om 15, maar 75 rapporten, die nu alsnog naar de Kamer zijn gestuurd. Snel zegt dat ‘de juistheid, volledigheid en status van deze stukken niet vaststaat’. Ze zouden eerder ook niet gedeeld zijn met de ambtelijke en politieke leiding.
De voorganger van Snel zou ook niet op de hoogte zijn gesteld van de problemen in de ontspoorde fraudejacht. Hoewel vorig jaar bij de Belastingdienst al werd gesproken over compensatie voor meer gedupeerden, houdt Snel vol dat hij in maart ‘toen zelf nog geen signalen had over vergelijkbare problemen bij andere CAF-zaken’.
Snel bestrijdt dat hij de Kamer heeft misleid door de stukken tot dusver achter te houden. Hij zegt dat hij alle documenten heeft overhandigd aan de commissie-Donner, die vervolgonderzoek doet, en naar de Auditdienst Rijk, die alle CAF-zaken ook onder de loep neemt.
Uit beide onderzoeken moet blijken in welke zaken de Belastingdienst vaker over de schreef is gegaan, en wie alsnog compensatie moet krijgen. Het gaat hierbij waarschijnlijk om duizenden ouders. De dwanginvorderingen bij grote groepen mensen liepen tot begin deze maand gewoon door.
De staatssecretaris zegt dat hij de Kamer steeds ‘zo juist en zo volledig mogelijk’ wilde informeren over de affaire. Hij bevestigt dat vorig jaar een aparte, afgesloten digitale schijf is gemaakt om stukken over het CAF11-project af te schermen, maar zegt dat het ‘niet juist’ is dat ze zijn afgeschermd met het doel om documenten te ‘verhullen’ voor medewerkers en de Tweede Kamer, of voor onderzoekers.
Volgens Snel zijn alleen ‘documenten met persoonsgegevens’ verplaatst. De onderzoekers werden ingeschakeld nadat bleek dat de Belastingdienst informatie achterhield in rechtszaken en voor de Tweede Kamer.
Morgen spreekt de Kamer achter gesloten deuren met de commissie-Donner. Vrijdag moet Snel de Kamer een uitgebreide tijdlijn sturen, waarin hij duidelijk maakt wie wanneer is geïnformeerd over het onrechtmatig handelen van de Belastingdienst en wat met die informatie is gedaan. Volgende week moet Snel zich verantwoorden in een Kamerdebat. De Kamer toont zich steeds kritischer over de afhandeling van de affaire.
NOS 27.11.2019 Staatssecretaris Snel van Financiën ontkent dat hij al geruime tijd weet dat het aantal gedupeerden in de toeslagenaffaire veel groter is dan hij heeft toegegeven. Gisteren stelden RTL Nieuws en Trouw dat Snel vertrouwelijke rapporten heeft achtergehouden voor de Tweede Kamer; die vraagt er sinds anderhalf jaar om.
“Er is van alles mis met deze zaak”, zegt de staatssecretaris. “Maar het was nooit mijn bedoeling om stukken achter te houden.”
De toeslagenaffaire draait om het onrechtmatig stopzetten van toeslagen voor kinderopvang. Honderden ouders werden ten onrechte bestempeld als fraudeur en gesommeerd om soms tienduizenden euro’s terug te betalen. De commissie-Donner, die de gang van zaken onderzocht, concludeerde al dat de fraude-aanpak was doorgeslagen en dat daarmee veel leed is aangericht.
Fraudebestrijding ontspoord
RTL en Trouw berichtten gisteren over vertrouwelijke evaluaties uit 2015 van fraudezaken van het Combiteam Aanpak Facilitators (CAF), de eenheid die centraal staat in de affaire. De evaluaties zouden bevestigen dat de fraudebestrijding was ontspoord en dat er meer gedupeerden zijn dan eerder werd aangenomen.
Snel zegt dat het bestaan van de evaluaties al eerder is gemeld aan de Kamer, maar dat het onderzoek nog loopt. Hij stelt dat hij de Tweede Kamer had willen informeren als hij een compleet verhaal had. “Dan kan de Kamer het in een keer behandelen.”
Volgens Snel zou dat leiden tot een snellere afhandeling. Maar hij stuurt de evaluaties nu toch naar de Tweede Kamer. Komende woensdag is er een debat over de kwestie.
Telegraaf 27.11.2019 Bij de Belastingdienst heerst een afrekencultuur die leidt tot angst onder medewerkers om misstanden te melden. Dat stelt FNV-bestuurder Mieke van Vliet na een enquête waaraan negenhonderd medewerkers van de Belastingdienst deelnamen.
Van Vliet wil dat verantwoordelijk staatssecretaris Menno Snel (Financiën) een onafhankelijke integriteitscommissie gaat instellen. “Er moet naar medewerkers geluisterd gaan worden. Daarvoor is een plek nodig waar ze veilig hun verhaal kwijt kunnen.” Zij stelt dat er sinds een vorig onderzoek in 2012 niets is veranderd. “De huidige problemen rond de kinderopvangtoeslagen zijn een direct gevolg hiervan.”
Medewerkers van de Belastingdienst voelen zich onveilig op hun werk. Wie misstanden meldt, wordt daarop afgerekend en de kloof tussen werkvloer en leidinggevenden is groot.
De FNV-enquête volgt op een campagne waarin de staatssecretaris medewerkers vraagt wat zij kunnen veranderen aan de cultuur bij de Belastingdienst. “Medewerkers geven in de enquête aan mee te willen helpen aan een cultuuromslag, maar verwachten vooral van het management het goede voorbeeld om verandering te brengen”, aldus Van Vliet.
Volgens Snel laat de toeslagenaffaire inderdaad zien dat de cultuur bij de Belastingdienst moet veranderen. Daarop wordt de komende tijd ook “extra ingezet”, laat een woordvoerder weten. Dat de dienst de afgelopen jaren niets aan de problemen zou hebben gedaan, spreekt hij evenwel tegen. “Er is heel veel veranderd bij de Belastingdienst sinds 2012.”
NOS 27.11.2019 Het is slecht gesteld met de werksfeer bij de Belastingdienst. Medewerkers durven geen kritiek te geven op het beleid uit angst om hun baan te verliezen. Daarnaast voelen zij zich vaak niet gehoord door leidinggevenden. Dat blijkt uit een enquête van vakbond FNV.
De vragenlijst werd naar meer dan 3000 ambtenaren van de Belastingdienst en aanverwante diensten gestuurd. Ruim 935 van hen hebben geantwoord (.pdf) en volgens bijna iedereen heerst er een onveilige sfeer op de werkvloer. Mensen die kritiek hebben op het beleid worden op het matje geroepen en sommige van hen zijn hun baan verloren.
Cultuur aanpakken
Uit een eerder FNV-onderzoek bleek al dat een op de zes ambtenaren regelmatig door leidinggevenden onder druk wordt gezet om ‘niet integer’ te handelen. “Tegenspraak wordt niet geduld”, zegt FNV-bestuurder Mieke van Vliet. Bijna alle medewerkers willen dan ook een onafhankelijk externe integriteitscommissie waar zij hun verhaal kunnen doen.
Een woordvoerder van verantwoordelijk staatssecretaris Snel zegt: “In het dossier rond de kinderopvangtoeslag is cultuur door de staatssecretaris genoemd als een van de dingen die aangepakt moeten worden.” Volgende week spreekt Snel hierover met de Kamer.
Druk van bovenaf
Het is niet de eerste keer dat de verziekte werksfeer bij de Belastingdienst een onderwerp van gesprek is. Twee weken geleden deed oud-medewerker Pierre Niessen bij Trouw en RTL Nieuws een boekje open over zijn tijd bij de fiscus. Ook hij zegt nooit serieus genomen te zijn door de top van de Belastingdienst. “Het klopt helemaal wat Niessen heeft gezegd. Maar ook hij durft hier pas over te spreken nu hij met pensioen is”, zegt Van Vliet.
Ook werd de klokkenluider in de zaak over kinderopvangtoeslag door leidinggevenden berispt. Eerder dit jaar kwam aan het licht dat honderden en mogelijk zelfs duizenden ouders ten onrechte waren aangemerkt als fraudeurs. De ambtenaar die de stukken gaf aan de rechter werd vervolgens geschorst en kreeg te horen dat zijn contract niet werd verlengd.
De Belastingdienst piept en kraakt al langer. NOSop3 maakte deze zomer een explainer over de problemen:
Dat de frustratie over de toeslagenaffaire groot is bij de medewerkers van de fiscus blijkt wel uit de reacties op het intranet van de Belastingdienst waarinRTL Nieuwsen Trouw inzage hadden. Ambtenaren zouden daar hun frustratie en onvrede hebben geuit over de top van de Belastingdienst en eisen dat de betrokken leidinggevenden gestraft worden.
Staatssecretaris Snel schreef in september in een brief aan de Kamer dat hij de cultuur bij de Belastingdienst wil aanpakken. Zo moet er weer oog komen voor de menselijke maat en moet er meer vertrouwen binnen de organisatie komen. Maar volgens Van Vliet is de staatssecretaris nog weinig concreet en is niet duidelijk hoe hij dit voor elkaar wil krijgen.
Lijken in de kast
Dat laatste is te verklaren, zegt Snels woordvoerder tegen de NOS. “Het is nog maar heel kort geleden aangekondigd dat er ook op het gebied van cultuur ingegrepen gaat worden bij de Belastingdienst.”
De vakbond benadrukt dat de echte cultuurverandering vooral van bovenaf moet komen. Leidinggevenden zouden moeten zorgen voor een veiligere werkomgeving. “Er is een heel lange weg te gaan. Vertrouwen komt te voet en gaat te paard”, zegt Van Vliet. Het helpt volgens haar ook niet dat nog niet alle problemen bekend zijn. “Het schandaal rond de kinderopvangtoeslag is niet het laatste. Er liggen nog meer lijken in de kast.”
NU 26.11.2019 Staatssecretaris Menno Snel van Financiën houdt documenten achter die aantonen dat er meer gedupeerden zijn in de toeslagenaffaire, concluderen RTL Nieuws en Trouw op basis van vertrouwelijke evaluatierapporten uit 2015 waarover zij beschikken.
Uit de stukken zou blijken dat Snel al veel langer weet dat het aantal gedupeerden als gevolg van het onrechtmatig stopzetten van toeslagen veel groter is dan hij heeft gezegd.
De documenten zouden al sinds maart 2015 bekend zijn bij de Belastingdienst, maar Snel ontwijkt al anderhalf jaar het verzoek om die met de Tweede Kamer te delen. Afgelopen vrijdag weigerde Snel opnieuw de documenten met de Kamer te delen.
De toeslagenaffaire gaat over het onrechtmatig stopzetten van toeslag voor kinderopvang. Honderden ouders werden onjuist aangemerkt als fraudeur en moesten tot tienduizenden euro’s terugbetalen.
Coalitiepartijen eisen opheldering van het ministerie
De zaak die de affaire aan het rollen kreeg, draaide om een Eindhovens gastouderbureau. Bij dat bureau werden driehonderd ouders slachtoffer. Snel heeft altijd gezegd “geen externe signalen” te hebben ontvangen dat ook in andere, vergelijkbare zaken fouten zijn gemaakt.
Coalitiepartijen CDA, VVD en oppositiepartijen PvdA en SP hebben geschokt gereageerd en eisen opheldering. Ook willen ze dat de documenten alsnog onmiddellijk naar de Kamer gaan.
Snel: ‘Goed onderzoek kost even tijd’
Een woordvoerder van Snel (D66) laat dinsdag in een reactie weten dat het bestaan van de stukken waar Trouw en RTL op doelen al aan de Tweede Kamer is gemeld. “De staatssecretaris wil ook precies weten wat er aan de hand is. Maar het gaat om tienduizenden pagina’s; het kost enige tijd om alles goed te onderzoeken.”
Snel hoopt de Kamer voor het einde van het jaar over zijn bevindingen te kunnen rapporteren.
Telegraaf 26.11.2019 De druk op staatssecretaris Menno Snel van Financiën neemt verder toe. Coalitie en oppositie willen weten of hij cruciale documenten in de toeslagenaffaire achterhoudt voor de Kamer.
Uit stukken die in handen zijn van Trouw en RTL zou blijken dat hij al veel langer weet dat het aantal gedupeerden als gevolg van het onrechtmatig stopzetten van toeslagen veel groter is.
Uit vertrouwelijke evaluaties uit 2015 van fraudezaken van het zogeheten Combiteam Aanpak Facilitators (CAF) zou naar voren komen dat de werkwijze van de fiscus de afgelopen jaren compleet ontspoorde en dat onschuldige burgers daar massaal de dupe van werden. Hoewel die documenten sinds maart 2015 bekend zijn bij de Belastingdienst, ontwijkt Snel al anderhalf jaar het verzoek om die met de Tweede Kamer te delen.
Coalitiepartijen CDA en VVD, en oppositiepartijen PvdA en SP eisen onmiddellijk opheldering van de staatssecretaris. „Snel heeft een groot probleem”, zegt SP’er Leijten. „Er zijn wel bewindspersonen om minder opgestapt.” Ze noemt de zaak een ’heel diepe en stinkende beerput’.
CDA’er Omtzigt wil nu van Snel weten waarom de evaluaties niet al gedeeld zijn met de Kamer. „Uit de evaluaties in 2015 van alle CAF-zaken blijkt dat toen waarschijnlijk al duidelijk was dat een aantal ouders fors de dupe was hiervan”, zegt Omtzigt. „De kernvraag is dan: waarom is er doorgeprocedeerd tegen al die ouders? Met alle gevolgen – zoals echtscheiding, baanverlies, depressies en schuldsanering – die daarbij horen?”
„De staatssecretaris moet per ommegaande de verborgen gehouden documenten naar de Tweede Kamer sturen”, reageert PvdA-Kamerlid Nijboer. „We hebben er meermaals naar gevraagd. De staatssecretaris heeft een hele hoop uit te leggen.”
Een woordvoerder van Snel stelt in een reactie weten dat de Kamer niet is misleid en dat er geen documenten achter zijn gehouden. „Alle documenten die naar boven worden gehaald, hebben we met de commissie-Donner en de Auditdienst Rijk gedeeld.” De auditdienst doet momenteel uitgebreid onderzoek naar de toeslagenaffaire. De commissie-Donner besloot vorige week dat gedupeerde ouders ruim gecompenseerd moeten worden.
Het naar boven halen van alle administratie is volgens de woordvoerder ’bijna archeologisch werk’, omdat de administratie bij Toeslagen niet op orde is. Snel ging twee weken geleden door stof voor de toeslagouders, die door tunnelvisie bij de Belastingdienst opgejaagd werden en onterecht tot tienduizenden euro’s terug moesten betalen.
Trouw 26.11.2019 Ambtenaren van de Belastingdienst roepen op tot maatregelen tegen leidinggevenden die verantwoordelijk waren voor de toeslagenaffaire.
De manier waarop de huidige top van de Belastingdienst de affaire afhandelt vinden veel medewerkers van de dienst volstrekt onvoldoende, zo blijkt uit een reeks woedende reacties van medewerkers op de ‘Beeldkrant’, het intranet van de Belastingdienst, waarin ‘RTL Nieuws’ en Trouw inzage hadden.
Ambtenaren van de Belastingdienst luchten daar hun hart over de toeslagen-affaire, en dringen erop aan dat alsnog ‘verantwoordelijkheid’ wordt genomen. Er heerst grote onvrede en ambtenaren vinden de reacties van de top van de Belastingdienst en staatssecretaris Snel (financiën) veel te slap. Verantwoordelijken zouden in elk geval disciplinair gestraft moeten worden, en sommigen roepen openlijk op tot het inschakelen van de Rijksrecherche.
Vooral twee berichten van de hoogste baas van de Belastingdienst, directeur-generaal Jaap Uijlenbroek, zijn veel ambtenaren in het verkeerde keelgat geschoten. “Dus laten we de kritiek ter harte nemen”, schreef hij vorige week in reactie op het rapport van de commissie-Donner. Die commissie oordeelde hard over de ‘institutionele vooringenomenheid’ van de Belastingdienst bij vermoedens van fraude met kinderopvangtoeslag.
‘Hogere echelons’
Maar veel medewerkers vinden het onterecht dat Uijlenbroek spreekt over ‘we’, terwijl zij jarenlang aan de bel trokken, fatsoenlijk hun werk probeerden te doen, maar nooit werden gehoord. Zij vinden dat hogere leidinggevenden zélf consequenties moeten trekken. Zij wijzen naar de ‘hogere echelons’ doelbewust de keuze maakten om ouders genadeloos aan te pakken: “Dat is dus niet aan ‘de medewerker’ te wijten.”
Staatssecretaris Menno Snel van financiën heeft tot dusver geen ambtenaren aangepakt die verantwoordelijk waren voor tegen de wet in handelen door de Belastingdienst. Snel zei bovendien geen aanwijzingen te hebben van mogelijke ambtsmisdrijven.
Na de felle kritiek van ambtenaren zette directeur-generaal Uijlenbroek dinsdag de deur op een kier om toch maatregelen te treffen tegen verantwoordelijken. “Daar waar individuen aantoonbaar en toerekenbaar fouten hebben gemaakt, moet en zal natuurlijk een passende maatregel worden genomen.”
Lees ook:
Staatssecretaris Snel misleidt de Kamer in toeslagenaffaire
Staatssecretaris Snel van financiën weet al langer dat er sprake is van veel meer gedupeerden in de toeslagenaffaire. Documenten die dat aantonen houdt hij achter voor de Tweede Kamer.
De top van de Belastingdienst drukte de onrechtmatige aanpak stopzetten kinderopvangtoeslag erdoor
De hoogste ambtenaren van de Belastingdienst gaven opdracht tot onrechtmatig handelen. Informatie hierover werd achtergehouden en in de doofpot gestopt.
RTL 26.11.2019 Ambtenaren van de Belastingdienst roepen op tot maatregelen tegen leidinggevenden die verantwoordelijk waren voor de toeslagenaffaire, waarbij toeslagen voor kinderopvang onrechtmatig werden stopgezet. Medewerkers vinden dat betrokkenen disciplinair moeten worden gestraft.
Sommigen roepen openlijk op tot het inschakelen van de Rijksrecherche, blijkt uit een reeks woedende reacties van medewerkers op de Beeldkrant, het intranet van de Belastingdienst, waarin RTL Nieuws en Trouw inzage hadden.
Grote onvrede
Ambtenaren van de Belastingdienst luchten daar hun hart over de toeslagenaffaire en dringen erop aan dat alsnog ‘verantwoordelijkheid’ wordt genomen. Er heerst grote onvrede en ambtenaren vinden reacties van de top van de Belastingdienst en staatssecretaris Snel (Financiën) veel te slap.
De ambtenaren verwijzen ook naar de onthullingen van vandaag – dat ook bij de staatssecretaris al veel langer bekend was welke fouten zijn gemaakt, en dat duizenden ouders daardoor gedupeerd zijn. “Schei toch uit! Neem je verantwoordelijkheid en pak je biezen. Allemaal.”
Vooral de hoogste baas van de Belastingdienst, directeur-generaal (DG) Jaap Uijlenbroek, krijgt het zwaar te verduren. Hij zei vorige week in een interne blog: “Dus laten we de kritiek ter harte nemen.”
Niet gehoord
Vooral dat ‘we’ heeft kwaad bloed gezet. Veel medewerkers zeggen dat zij jarenlang aan de bel trokken, fatsoenlijk hun werk probeerden te doen, maar niet werden gehoord. Zij vinden dat hogere leidinggevenden zélf consequenties moeten trekken. Zij wijzen naar de ‘hogere echelons’ die doelbewust de keuze maakten om ouders genadeloos aan te pakken: “Dat is dus niet aan ‘de medewerker’ te wijten.”
Staatssecretaris Snel heeft nog geen ambtenaren aangepakt die verantwoordelijk waren voor het handelen tegen de wet in door de Belastingdienst. Net als de commissie-Donner, die de affaire onderzocht, sprak hij alleen van ‘institutionele vooringenomenheid’, waardoor mensen onterecht tot fraudeur werden bestempeld en in grote financiële problemen kwamen.
Passende maatregel
Uijlenbroek sluit maatregelen vandaag niet uit in een reactie op de storm van interne kritiek: “Daar waar individuen aantoonbaar en toerekenbaar fouten hebben gemaakt, moet en zal natuurlijk een passende maatregel worden genomen.”
Deze aankondiging komt na tal van oproepen om alsnog schoon schip te maken. “Alles roept bij velen de vraag op of er nog echt persoonlijke verantwoordelijkheid wordt genomen voor deze Toeslagenaffaire. Broodnodig voor een begin van herstel van vertrouwen in de Belastingdienst.”
Voor de rechter
Als dat niet gebeurt, schrijft deze ambtenaar, zal het ‘gezaghebbend functioneren’ van de ambtelijke top onderuitgaan. Als maatregelen uitblijven, zou Snel mogelijk de eer aan zichzelf moeten houden: “Een bewindspersoon is ook verantwoordelijk voor de ‘fouten’ van zijn voorganger.”
Voor sommige (oud-) medewerkers staat al vast dat toenmalige topambtenaren ‘voor de rechter moeten verschijnen om deze te laten oordelen over het ambtsmisdrijf’. “De enige manier waarop je het vertrouwen van de burger, van ons (medewerkers) en onze zeer moedige klokkenluider kunt herwinnen.”
‘Zeer ernstige handelingen’
Anderen vragen zich af: “Is de Rijksrecherche ingelicht of ingezet? Want het moge duidelijk zijn dat het in de top niet goed zit…” Waarop een collega zegt dat dit al lang had moeten gebeuren en dat ‘obstructie van de rechtsgang’ dreigt. Een collega-ambtenaar zegt dat ‘binnen onze organisatie zeer ernstige handelingen zijn verricht’, wat mogelijk strafrechtelijke gevolgen moet hebben.
Een ambtenaar zegt dat het onderhand tijd wordt dat ‘wij als Belastingdienstmedewerkers het Malieveld in De Haag gaan reserveren voor een protestactie van een paar dagen’. “Niet voor meer loon (al is dat natuurlijk ook welkom), maar als protest tegen de verantwoordelijken voor deze enorme chaos.” Het wordt tijd, zegt deze ambtenaar, dat mensen in de spiegel gaan kijken ‘en daarna hun conclusies trekken’.
‘Nietsontziende dadendrang’
De ambtenaren zijn ook boos, omdat velen intern al aan de bel trokken. “Veel medewerkers hebben al jaren aangegeven dat je zo niet om kunt gaan met toeslaggerechtigden (burgers).” Anderen wijzen erop dat medewerkers van de dienst integriteit hoog in het vaandel hebben staan en dat zij de ‘nietsontziende dadendrang’ van leidinggevenden en het ‘respectloos optreden tegen burgers’ verafschuwen. “Mijn maag begint te draaien.”
Dienst stapelt blunder op blunder
Uit de vloed van reacties op het intranet van de Belastingdienst blijkt hoeveel schade de toeslagenaffaire en de afwikkeling ervan heeft aangericht: “Na 46 jaar trotse medewerker van de Belastingdienst te zijn geweest sta ik aan de vooravond van mijn pensioen”, schrijft een medewerker. “Als ik op deze jaren terugkijk, dan word ik boos, ZEER boos.
Hoe heeft deze organisatie zo kunnen afglijden van een perfect lopende en best presterende rechtshandhavingsorganisatie tot deze organisatie? Alles wat mij in die 46 jaar met de paplepel is ingegeven schijnt voor de hogere dienstleiding niet te gelden.”
Ambtenaren maken duidelijk dat zij in hun dagelijkse werk vaak worden aangesproken door burgers, dat ze niet meer worden vertrouwd. En dat zij zich schamen voor hun eigen dienst. Wat ook steekt, is dat volgens de ambtenaren de beleidsmakers blunder op blunder stapelen en de werkvloer vervolgens de klappen moet opvangen en de rotzooi opruimen.
“Dat gaat een keer mis. Zo mis, dat er collega’s zijn die de klerezooi niet meer kunnen en willen aanzien en bij de eerste de beste gelegenheid de kans grijpen om de Belastingdienst de rug toe te keren.”
De Tweede Kamer heeft de afgelopen dagen reeksen nieuwe kritische vragen voorgelegd aan staatssecretaris Snel over het illegale handelen van de Belastingdienst en wie daarvoor verantwoordelijk was. Ook moet hij tekst en uitleg geven over het achterhouden van stukken. Volgende week wacht Snel een zwaar beladen Kamerdebat over de affaire.
Pierre Niessen, oud-medewerker van de Belastingdienst, zag van binnenuit hoe het misging. Hij kaartte de misstanden aan, maar dat werd hem niet in dank afgenomen.
NU 26.11.2019 Binnen de Belastingdienst heerst grote onvrede over de wijze waarop de leiding is omgegaan met de toeslagenaffaire. Dat blijkt uit furieuze reacties op het intranet van de dienst, waar Trouw en RTL Nieuws inzage in hadden.
Sommige medewerkers schrijven dat er disciplinaire maatregelen genomen moeten worden tegen de verantwoordelijken. Een aantal roept vrijuit op tot het inschakelen van de Rijksrecherche, blijkt uit reacties op de Beeldkrant, zoals het intranet van de dienst heet.
Medewerkers vinden dat staatssecretaris van Financiën Menno Snel en de top van de Belastingdienst veel te slap reageren op de affaire. Hierbij werd de kinderopvangtoeslag van ouders jarenlang onterecht stopgezet. Zeker driehonderd gezinnen kwamen hierdoor in financiële problemen.
Tot nu toe heeft Snel nog geen maatregelen getroffen tegen de verantwoordelijken. Op het intranet stellen ambtenaren dat er alsnog verantwoordelijkheid genomen moet worden. De top maakte volgens hen doelbewust de keuze om ouders hard aan te pakken.
Dit wordt bevestigd door eerder onderzoek van Trouw en RTL Nieuws, waaruit bleek dat toeslagen door het team dat hier verantwoordelijk voor was moedwillig werden dichtgedraaid, ook al waren ze waarschijnlijk terecht vergund. De top zou hiervan op de hoogte zijn geweest, bevestigde staatssecretaris Snel.
Verontwaardiging na post van hoogste baas
Twee berichten van de hoogste baas van de Belastingdienst Jaap Uijlenbroek werden dan ook met de verontwaardiging ontvangen door belastingmedewerkers. “Laten we de kritiek ter harte nemen”, schreef hij in reactie op een kritisch rapport van de commissie-Donner over de affaire.
Dat Uijlenbroek over “wij” schrijft, is ongepast, reageren verschillende ambtenaren. Jarenlang zouden zij aan de bel getrokken hebben, maar niet gehoord zijn. De leiding wist dat er iets misging, maar handelde niet. Tegelijkertijd werden ouders moedwillig hard aangepakt.
Gedupeerde gezinnen ontvangen compensatie
Staatssecretaris Snel zou zelf mogelijk ook langer op de hoogte zijn geweest van de misstanden binnen de dienst. Zo zou hij documenten achterhouden voor de Tweede Kamer waaruit dit blijkt, schreven RTL Nieuws en Trouw eerder op basis van onderzoek.
De gedupeerde driehonderd gezinnen hebben inmiddels excuses gekregen en zullen financiële compensatie ontvangen, waaronder voor de immateriële schade die ze hebben geleden, maar hierbij lijkt de zaak nog niet afgelopen te zijn. Snel zei eerder deze maand dat er mogelijk nog negenduizend andere zaken zijn waarbij er iets mis is gegaan bij de toeslagen.
AD 26.11.2019 Ambtenaren van de Belastingdienst roepen op tot maatregelen tegen leidinggevenden die verantwoordelijk waren voor de toeslagenaffaire, waarbij toeslagen voor kinderopvang onrechtmatig werden stopgezet. Medewerkers vinden dat betrokkenen disciplinair moeten worden gestraft.
Sommigen roepen openlijk op tot het inschakelen van de Rijksrecherche. Dat blijkt uit een reeks woedende reacties van medewerkers op de Beeldkrant, het intranet van de Belastingdienst, waarin RTL Nieuws en Trouw inzage hadden.
Ambtenaren van de Belastingdienst luchten daar hun hart over de toeslagenaffaire en dringen erop aan dat alsnog “verantwoordelijkheid” wordt genomen. Er heerst grote onvrede en ambtenaren vinden de reacties van de top van de Belastingdienst en staatssecretaris Snel (Financiën) veel te slap.
De staatssecretaris meldde medio november dat het kabinet ernaar streeft gedupeerde ouders in de zogenoemde CAF-11-zaak over de onterechte terugvordering van kinderopvangtoeslagen, nog voor het einde van dit jaar financieel te compenseren.
De schadevergoeding wordt vormgegeven zoals de commissie-Donner, die onderzoek deed naar de affaire en daar deze week verslag over uitbracht, heeft geadviseerd. De gedupeerden krijgen de onterecht teruggevorderde bedragen alsnog uitbetaald en ontvangen daarnaast extra compensatie voor materiële en immateriële schade.
Grensoverschrijdend
Snel oordeelde in navolging van de commissie-Donner hard over de fouten die de fiscus in deze zaak maakte. ,,Het is écht, écht niet ok wat er is gebeurd”, zei de bewindsman in een toelichting. Honderden gezinnen werden ten onrechte van fraude beticht en in de financiële ellende gestort doordat zij vele duizenden euro’s aan toeslagen moesten terugbetalen.
Ook nadat duidelijk werd dat de Belastingdienst op het verkeerde spoor zat, ging de dienst toch door met invorderen. Sommige ouders werden zelfs gedwongen hun huis te verkopen.
Volgens Snel hadden de gedupeerde ouders ‘geen schijn van kans’. De Belastingdienst ging er bij voorbaat van uit dat ze fraudeurs waren. ,,We zijn over de grens gegaan’’, zegt hij.
AD 26.11.2019 De kritiek op staatssecretaris Menno Snel van Financiën in de toeslagaffaire neemt toe. Een groot deel van de Tweede Kamer vindt dat de D66’er documenten achterhoudt. Snel houdt echter vol dat hij volgens de Grondwet niet elk ambtelijk stuk naar het parlement hoeft te sturen.
De kinderopvangtoeslagaffaire dreigt om te slaan in een informatieoorlog tussen Kamer en kabinet. Terwijl de omvang van de zaak uitdijt – inmiddels wordt uitgegaan van duizenden gezinnen die onterecht van fraude zijn beschuldigd – brengen uitgelekte stukken verantwoordelijk staatssecretaris Menno Snel (Financiën) in het nauw.
“Het enige wat nu nog helpt, is een parlementaire enquête. Dan hoeven we namelijk niet te vragen om documenten, maar kunnen we ze gewoon opeisen”, aldus Renske Leijten, SP.
Volgens Trouw en RTL Nieuws heeft de D66-bewindsman de Kamer ‘misleid’, nu uit vertrouwelijke evaluaties blijkt dat al in 2015 bekend was dat de aanpak van het antifraudeteam CAF aan het ontsporen was. Hoewel Snel het bestaan van deze evaluaties nooit heeft ontkend, heeft hij tot vier maal toe geweigerd deze naar de Tweede Kamer te sturen.
Nu ze alsnog op straat liggen, zien Kamerleden hun vermoedens bevestigd dat gedupeerden veel eerder geholpen hadden kunnen worden als Snel de stukken ‘gewoon’ zou hebben gedeeld. Zij eisen dat de documenten alsnog per ommegaande met het parlement worden gedeeld.
Snel blijft echter weigeren deze ambtelijke stukken te verstrekken. Er is momenteel onderzoek gaande door de Auditdienst Rijk, waarbij tienduizenden stukken worden doorgezocht. Volgens Snel is het niet zorgvuldig om uit deze berg documenten een vijftiental papieren naar de Tweede Kamer te sturen zonder duiding en zonder eerst te checken of de informatie wel klopt.
Hier botst hij hard met de Kamer en CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt in het bijzonder. Die beroept zich op artikel 68 van de Grondwet, waarin staat dat het kabinet de Kamer ‘inlichtingen’ hoort te verstrekken als Kamerleden die verlangen. Volgens Omtzigt betekent deze bepaling dat de Kamer elk document moet krijgen waar het om vraagt. Snel – en de rest van het kabinet – ziet dat echter anders. Volgens de regering heeft de Kamer recht op inlichtingen, maar niet op documenten. Deze lijn werd onlangs nog door minister van Binnenlandse Zaken Raymond Knops bevestigd.
Omtzigt beroept zich niet alleen in de toeslagenkwestie op artikel 68. Hij uitte eerder ook al in andere zaken zijn frustratie dat de regering niet met gevraagde stukken over de brug kwam. De vraag blijft in hoeverre de CDA’er consequenties verbindt aan de onthulling. Opvallend is dat hij het woord ‘misleiding’ vooralsnog niet heeft overgenomen.
De oppositie lijkt al een stuk verder te zijn met haar oordeel over Snel. Volgens PvdA-Kamerlid Henk Nijboer probeert de D66’er documenten in de ‘doofpot’ te stoppen. Ook het geduld van SP-Kamerlid Renske Leijten raakt op: ,,Het enige wat nu nog helpt, is een parlementaire enquête. Dan hoeven we namelijk niet te vragen om documenten, maar kunnen we ze gewoon opeisen.’’
Staatssecretaris Menno Snel tijdens de persconferentie over de conclusies van de commissie-Donner die onderzoek deed naar het optreden van de Belastingdienst in de affaire rond de kinderopvangtoeslag. Beeld ANP
Trouw 26.11.2019 Staatssecretaris Snel van financiën weet al langer dat er sprake is van veel meer gedupeerden in de toeslagenaffaire. Documenten die dat aantonen houdt hij achter voor de Tweede Kamer.
Staatssecretaris Menno Snel van financiën houdt nog altijd cruciale documenten in de toeslagenaffaire bij de Belastingdienst achter voor de Tweede Kamer. Uit die stukken blijkt dat hij al veel langer weet dat het aantal gedupeerden als gevolg van het onrechtmatig stopzetten van toeslagen veel groter is.
Uit vertrouwelijke evaluaties uit 2015 van fraudezaken van het zogeheten Combiteam Aanpak Facilitators (CAF), die in handen zijn van Trouw en ‘RTL Nieuws’, blijkt dat de werkwijze van de fiscus de afgelopen jaren compleet ontspoorde en dat onschuldige burgers daar massaal de dupe van werden. Hoewel die documenten sinds maart 2015 bekend zijn bij de Belastingdienst, ontwijkt Snel al anderhalf jaar het verzoek om die met de Tweede Kamer te delen.
‘De overheid gedraagt zich als een bullebak’
Coalitiepartijen CDA en VVD, en oppositiepartijen PvdA en SP eisen onmiddellijk opheldering van Snel en willen dat alle eerder gevraagde documenten alsnog ‘per ommegaande’ naar de Kamer gaan. “De overheid gedraagt zich als een bullebak, ouders zijn de dupe en de staatssecretaris probeert voor hem onwelgevallige documenten in de doofpot te stoppen”, concludeert Tweede Kamerlid Henk Nijboer (PvdA).
Helma Lodders (VVD) noemt “de hele situatie schandalig, in de eerste plaats richting de ouders”. Volgens Pieter Omtzigt (CDA) heeft een oplossing voor ouders veel langer dan nodig op zich laten wachten door het achterhouden van documenten.
Een woordvoerder geeft geen antwoord op de vraag wanneer Snel wist van het bestaan van de stukken, en waarom ze zijn achtergehouden voor het parlement. Afgelopen vrijdag nog weigerde Snel opnieuw de documenten met de Kamer te delen, volgens de woordvoerder omdat Financiën “de specifieke CAF-zaken (…) niet voor ogen had”. Hij verwijst naar nog lopende onderzoeken door de commissie-Donner en de Audit Dienst Rijk: “Na afronding van deze onderzoeken wordt ook nader op de andere CAF-zaken ingegaan”.
Fraudejacht
Snel heeft altijd volgehouden ‘geen externe signalen’ te hebben dat er ook in andere CAF-zaken fout is gehandeld. Uit de genoemde evaluaties blijkt dat dit intern sinds begin 2015 bekend was. Helder wordt hoeveel de fraudejacht opleverde aan terugvorderingen voor de Belastingdienst, maar ook dat ouders massaal bezwaar indienden na stopzetting van hun kinderopvangtoeslag.
In vrijwel alle zaken gebeurde dit zonder definitief bewijs van fraude van de betrokken gastouderbureaus. Een aantal van hen is later wel veroordeeld, maar onduidelijk is of ouders daarvan hadden kunnen weten.
De documenten zijn vanaf september 2018 naar een beveiligde IT-omgeving verplaatst, toen bleek dat interne documenten opdoken in rechtszaken van gedupeerde ouders. Trouw publiceerde destijds over het achterhouden van ontlastend materiaal door de Belastingdienst. Naast het afschermen van informatie voor de eigen medewerkers startte de fiscus met medeweten van Snel een klopjacht op de klokkenluider.
Informatie werd herhaaldelijk achtergehouden
Kort daarop startte Snel ook een uitgebreid onderzoek naar documenten bij Toeslagen, omdat herhaaldelijk bleek dat informatie voor de Kamer werd achtergehouden. Maar de onderzoekers keken niet naar de beveiligde IT-omgeving waar alle relevante informatie inmiddels stond. Snel werd daarover wel geïnformeerd, blijkt uit notities.
Toch informeerde hij de Kamer daar niet over. Het bewijs van het achterhouden van informatie blijkt uit een inventarislijst van de beveiligde IT-omgeving, die vorige week werd vrijgegeven na een verzoek van RTL Nieuws en Trouw.
Ambtenaren maakten zich destijds vooral druk om mogelijke schadevergoedingen aan ouders, blijkt uit andere notities aan Snel. Schade die vergoed zou worden aan ruim 300 ouders van het gastouderbureau uit Eindhoven, zou ook gedupeerden in andere CAF-zaken moeten toekomen.
“Eventueel ook CAF breed beoordelen of schadevergoedingen moeten worden toegekend”, staat in een ‘actieplanning’ die Snel op 20 september vorig jaar kreeg. Ruim een week later besloot de Belastingdienst echter niet op zoek te gaan naar meer gedupeerden: “niet actief op andere dossiers zoekacties doen”, staat in een notitie aan Snel.
Lees ook:
Jesse Klaver: geef alle ouders drie dagen gratis kinderopvang.
Schaf de opvangtoeslag af, zegt GroenLinks-leider Jesse Klaver, en biedt ouders in plaats daarvan drie dagen per week gratis opvang. ‘Het moet simpeler.’
De top van de Belastingdienst drukte de onrechtmatige aanpak stopzetten kinderopvangtoeslag erdoor
De hoogste ambtenaren van de Belastingdienst gaven opdracht tot onrechtmatig handelen. Informatie hierover werd in de doofpot gestopt.
Commissie oordeelt snoeihard over Belastingdienst: ouders moeten schadevergoeding krijgen
Een adviescommissie van oud-minister Piet Hein Donner komt met keiharde conclusies over het optreden van de Belastingdienst in een fraudeonderzoek naar kinderopvangtoeslag. Ouders hadden geen enkele kans om te ontsnappen, en hebben recht op ruimhartige compensatie.
‘Vanuit Blauw nu toch een Ghana populatie aan het bekijken’. Zo zocht de Belastingdienst naar fraude op basis van nationaliteit
Zelf had de Belastingdienst wel in de gaten hoe gevoelig het lag. Maar hij deed het toch: gegevens over (tweede) nationaliteit gebruiken om fraude op te sporen. Uit honderden vrijgegeven documenten blijkt hoe dat in zijn werk gaat.
AD 19.11.2019 Monica Beek (42) is journalist. Ze woont samen met haar dochters van 11 en 8 en heeft een vriend. Monica krijgt een flink bedrag terug van de Belastingdienst. Daar weet ze wel raad mee.
Het was zo’n blauwe envelop waarvan ik zonder hem open te maken ook wel wist wat erin stond. Ik had nog geen aangifte gedaan over 2018. Vergeten, verdrongen, zoiets. Ik pakte de envelop van de mat en scheurde het papier open. Of ik alsnog aangifte wilde doen, want er was gebleken dat ik wellicht geld liet liggen. Ah, een nieuwe tactiek van de Belastingdienst. ‘Doe nou maar, want wie weet valt er iets te halen.’
Wat zal ik ermee doen? Een nieuwe bank? Een ticket naar Argentinië? En sparen natuurlijk, er moet ook gespaard worden
Het werkte. Misschien zou ik echt een paar honderd euro terugkrijgen, mooi meegenomen met december aanstaande. In de trein naar Nieuwe Liefde logde ik daarom in bij Vadertje Staat. Nee, ik heb geen eigen huis, geen aandelenoptierechten, geen buitenlandse ondernemingen en geen schenkingen (al blijf ik hopen). Mijn financiële leven is rechttoe rechtaan. Ik krijg loon en ik betaal huur, punt.
En toen stond het binnen tien minuten onderaan de pagina: de voorlopige conclusie is dat ik 2831 euro terugkrijg. Iets met heffingskorting, maar dat zal me verder een worst wezen. 2831 euro, daar gaat het om. Binnen drie maanden hoopten ze me het definitieve oordeel te kunnen geven. Nu ik te laat was geweest, gingen zij zich duidelijk ook niet haasten.
Sindsdien verkneukel ik me bij de gedachte aan al dat gratis geld. Wat zal ik ermee doen? Een goeie shopsessie samen met Nieuwe Liefde? We kunnen allebei wel een winterjas gebruiken. Een nieuwe bank? De oude stinkt en is alleen te bezitten met een deken eroverheen. Een ticket naar Argentinië om eindelijk eens te zien waar mijn beste vriendin woont? En sparen natuurlijk, er moet ook gespaard worden.
Allemaal van nog geen 3000 euro, vroeg Nieuwe Liefde lachend. Eh ja, of misschien toch nee. Waarschijnlijk zal het iets minder zijn, want ik vier alvast een klein beetje feest op kosten van de Belastingdienst. Leuke trui? Kan best, want binnenkort krijg ik toch 3000 euro. Verjaardagscadeautje voor Jongste Dochter? Mag een beetje duurder zijn deze keer. Uit eten, tuurlijk, waarom niet?
Komt goed, als ze het bij de Belastingdienst maar niet wagen om van gedachten te veranderen.
RTL 19.11.2019 De advocaat van gedupeerde ouders uit de toeslagenaffaire, Eva González Pérez, is niet blij met de aangeboden schadevergoeding voor de toeslagenaffaire. De schadevergoeding voor gedupeerden is voor een deel een percentage van de terugvordering. Volgens de advocaat is het oneerlijk dat een hogere terugvordering leidt tot een hogere schadevergoeding.
González Pérez vertegenwoordigt dertig gedupeerde gezinnen van de driehonderd die het slachtoffer werden van de uit de hand gelopen fraudejacht van de Belastingdienst. Die groep was in 2014 klant bij een Eindhovens gastouderbureau, dat op basis van nep-bewijs door de Belastingdienst werd bestempeld als fraudeur.
Klanten van het bureau werden keihard aangepakt. Hun kinderopvangtoeslag werd stopgezet en de ontvangen toeslag – vaak grote bedragen – werd direct teruggevorderd.
Pas na publicaties van RTL Nieuws en Trouw is ook bij het publiek duidelijk geworden dat de Belastingdienst deze ouders onrechtvaardig had behandeld. De Raad van State, Ombudsman, Kinderombudsman en de Tweede Kamer hadden zich reeds uitgelaten over de zaak en de ouders in het gelijk gesteld. De commissie-Donner deed onderzoek in opdracht van verantwoordelijk staatssecretaris Menno Snel naar de toeslagenaffaire, zoals de kwestie inmiddels wordt genoemd.
De commissie-Donner oordeelde dat ouders de dupe waren geworden van ‘institutionele vooringenomenheid’ en een doorgeslagen ‘zero-tolerance’-beleid en een ‘blinde’ handelwijze van de Belastingdienst. Zij stelden dat er een snelle en ruimhartige compensatie moet komen voor de gedupeerde ouders. Staatssecretaris Snel nam deze aanbeveling over. Hij bood opnieuw excuses aan en liet weten dat er 7,5 miljoen euro is vrijgemaakt voor het onterecht teruggevorderde geld én schadevergoedingen.
Volgens Gonzalez Perez staat die 7,5 miljoen euro in schril contrast met wat ze niet hebben uitgekeerd. “Uit stukken blijkt dat de Belastingdienst alleen al in een half jaar 3,5 miljoen euro heeft bespaard in 2014. Het is gewoon een rekensommetje.”
Volgens González Pérez ligt die schadevergoeding ook voor een deel zo rond de 25 procent van het teruggevorderde geld. Dat zal volgens haar oneerlijk uitwerken. “Het was beter geweest als de commissie-Donner in een aantal ‘testcases’ tegen de ouders had gezegd: laat zien wat jullie schade was, dan had de commissie ook de realiteit kunnen zien. Het kan enorm uiteen lopen allemaal.”
Geen details vertellen
De commissie sprak met zes van haar gedupeerde cliënten. “Dat verliep heel stroef. Mijn cliënten mochten alleen heel globaal vertellen wat ze was overkomen, ze wilden geen details weten.”
Dat frustreert González Pérez. “Ik vond de commissie niet doordacht en te algemeen. Het is toch logisch om in detail door te vragen naar de daadwerkelijk kosten van deze mensen en deze in kaart te brengen? Ik heb het gevoel dat er maar naar één kant van de zaak is gekeken.”
Volgens de advocaat hebben veel ouders recht op een hogere schadevergoeding. Veel van hen hebben na de ingreep van de Belastingdienst uit angst dat ze het opnieuw moesten terugbetalen, de jaren daarna geen kinderopvangtoeslag aangevraagd. “Terwijl ze daar wel recht op hadden. En Donner neemt dat niet mee in zijn advies.”
De fiscus zag Fatma als fraudeur: ‘Dat raakt mij heel erg’
Niet alleen de slachtoffers kregen er de afgelopen jaren van langs van die overactieve Belastingdienst. Ook González Pérez zelf werd door de dienst niet ontzien tijdens het juridische gevecht.
“Ik werk al twintig jaar als advocaat. Ik procedeer al die jaren ook tegen gemeentes en de UWV. Dat gaat allemaal in goede harmonie met de tegenpartij. Maar hier werden stukken bewust achtergehouden en werd ik zelfs beschuldigd van het traineren van de rechtsgang.
Dat zie ik nu ook weer in de interne stukken die afgelopen vrijdag zijn vrijgegeven. In die stukken zie ik dat medewerkers elkaar onderling waarschuwen zodra ik in beeld kom in een dossier. Ik vind dat een belediging voor mij als persoon.”
Verantwoordelijken werken er nog steeds
En de grootste belediging is volgens de advocaat nog wel dat veel van de verantwoordelijk personen nog steeds bij de Belastingdienst werken of van functie veranderd zijn.
“Het steekt mij enorm, dat deze mensen die dit gedaan hebben nog steeds werken bij de Belastingdienst. Die horen niet thuis in een overheidsinstantie die omgaat met overheidsgeld.”
MSN 19.11.2019 Minister Wopke Hoekstra van Financiën noemt het machtsmisbruik bij de Belastingdienst inzake de toeslagenaffaire voor kinderopvang ‘buitengewoon pijnlijk’. “Dit moet worden rechtgezet en dat willen en zullen we ook doen.”
Dat zegt de minister in zijn wekelijks gesprek op RTL Z. “Wat je ziet is dat heel veel mensen, die hun uiterste best hebben gedaan om dingen op een nette manier te doen, vervolgens op een hele lelijke manier met hun vingers tussen de deur zijn gekomen”, zegt hij.
Topambtenaren van de Belastingdienst hebben willens en wetens toeslagen voor kinderopvang stop laten zetten, zelfs in zaken waarin al vaststond dat ouders er wel gewoon recht op hadden. De onrechtmatige stopzettingen werden tot op het hoogste niveau bij de Belastingdienst besproken.
Politiek verantwoordelijk
“Staatssecretaris Snel is primair verantwoordelijk, maar alles gebeurt onder mijn politieke verantwoordelijkheid”, zegt Hoekstra. Hij vindt het ‘glashelder’ dat dit ‘absoluut niet op ze manier had gemoeten of gemogen’.
Hoekstra zegt er gebrand op te zijn om dat recht te zetten.
‘Nep-bewijs’ en fraude
De affaire kwam aan het licht na onderzoek van RTL Nieuws en Trouw. Daaruit bleek dat een gastouderbureau uit Eindhoven op basis van ‘nep-bewijs’ was bestempeld tot fraudeur.
Een groep van driehonderd aangesloten ouders werd daarna keihard aangepakt. Hun bezwaren werden stelselmatig genegeerd en tienduizenden euro’s werden teruggevorderd.
Trouw 18.11.2019 Staatssecretaris Snel wacht een moeilijke confrontatie met de Kamer. Cruciaal: welke kennis had hij over de kinderopvangtoeslagaffaire?
Al zeker twee keer trok staatssecretaris Menno Snel (D66, financiën) het boetekleed aan. De eerste keer deed hij dat in de zomer toen hij erkende dat de Belastingdienst leed aan een ‘tunnelvisie’. Vrijdag ging hij opnieuw door het stof, omdat gedupeerde ouders veel te lang hebben moeten wachten op erkenning van de gemaakte fouten.
Snel is daarmee niet uit de gevarenzone. Ook excuses en financiële compensatie voor ouders die ten onrechte tienduizenden euro’s kinderopvangtoeslag terug moesten betalen, bieden hem geen rust. Maandag waren er nieuwe onthullingen van Trouw en ‘RTL Nieuws’ waaruit bleek dat de top van de Belastingdienst het onrechtmatig benadelen van ouders aanmoedigde: “Dichtdraaien, ook de toeslagen, ook als die waarschijnlijk wel goed zijn”, luidde de instructies. Snel erkende vrijdag ook al dat ambtenaren van hogerhand opdracht hadden gekregen om ‘langs de randen van de wet te werken’.
Er wacht staatssecretaris Snel een lastige confrontatie met de Tweede Kamer. Die wil exact weten wat er is gebeurd. Na de conclusie van de commissie-Donner dat de Belastingdienst jarenlang ‘vooringenomen’ handelde met het vermoeden dat ouders fraudeerden met kinderopvangtoeslag, was er al een lelijk beeld ontstaan van de werkwijze van de Belastingdienst. De ouders hadden vrijwel geen kans om aan een negatieve beoordeling te ontsnappen, moesten ten onrechte tienduizenden euro’s terugbetalen en kwamen in financiële problemen.
Ook voor Wiebes kan het vervelend worden
Voor deze werkwijze is Snel politiek verantwoordelijk, ook als hij onvoldoende op de hoogte is gehouden door zijn medewerkers. Uit de stukken blijkt dat ambtenaren informatie achterhielden voor de politieke leiding. Snel moet de Kamer vertellen wat hij wist op welk moment. Hier ontstaat sowieso een probleem.
Als hij veel wist, zal de Kamer willen weten welke acties hij heeft ondernomen, sinds zijn aantreden eind 2017, om de werkwijze van de Belastingdienst te verbeteren en natuurlijk waarom de Kamer niet op de hoogte is gehouden. Als hij weinig wist, rijst de vraag of hij voldoende controle heeft over zijn eigen ambtenaren.
Binnen een week wil de Kamer de feiten op een rij. De afgelopen maanden bleek steeds dat de staatssecretaris slechts met moeite pakketjes informatie voor de Tweede Kamer weet te verzamelen. Hoe het deze keer gaat, is onduidelijk. De Kamer is ongeduldig en wil met spoed met Snel debatteren over de kinderopvangtoeslagaffaire.
De affaire kan ook nog vervelend worden voor Eric Wiebes, de voorganger van Menno Snel. Hij is nu minister van economische zaken. Wat wist hij van de manier waarop de top van de Belastingdienst ouders behandelde? In zijn tijd op het ministerie van financiën had Wiebes te maken met een uit de hand gelopen reorganisatie bij de Belastingdienst.
Er werd buiten hem om een vertrekregeling afgesproken. “Er is langs mij heen gewerkt”, zei hij in de Kamer. Dat belooft weinig goeds voor de manier waarop de staatssecretaris is geïnformeerd over de kinderopvangtoeslag. Een bewindsman kan ook vallen over een affaire waarvoor hij in het verleden verantwoordelijk was.
Tot nu toe heeft Snel voldoende krediet van de Kamer. Politici van de coalitie en de oppositie zien hem zwoegen en beseffen dat de Belastingdienst na de reorganisatie, het debacle met de erfbelasting en nu de toeslagenaffaire een chaos is waar iedere bewindsman moeizaam vat op zal krijgen.
Zijn voorganger Wiebes haalde strompelend de eindstreep en diens voorganger Frans Weekers struikelde voortijdig na de ‘Bulgarenfraude’. Het heeft weinig zin om ook Snel weer weg te sturen is, vooralsnog de gedachte bij de meeste Kamerleden.
Lees ook:
De top van de Belastingdienst drukte de onrechtmatige aanpak stopzetten kinderopvangtoeslag erdoor
De hoogste ambtenaren van de Belastingdienst gaven opdracht tot onrechtmatig handelen. Informatie hierover werd achtergehouden.
Staatssecretaris Snel: Gedupeerden van fiscus zeer redelijk en ruimhartig vergoeden
Staatssecretaris Menno Snel van financiën maakt excuses aan door de Belastingdienst gedupeerde ouders en denkt dat de compensatie afdoende zal zijn.
NU 18.11.2019 De top van de Belastingdienst heeft de kinderopvangtoeslag van ouders jarenlang stopgezet, terwijl bekend was dat zij er wel recht op hadden. Dat blijkt maandag uit documenten van het ministerie van Financiën die zijn opgevraagd door Trouw en RTL Nieuws.
Menno Snel, staatssecretaris van Financiën, stelde vrijdag dat hij geen aanwijzingen had dat er ambtsmisdrijven zijn gepleegd bij de Belastingdienst. Wel was de top van de Belastingdienst volgens Snel op de hoogte van de gang van zaken rond de toeslagenaffaire.
Uit de opgevraagde documenten blijkt dat het Combinatieteam Aanpak Facilitators (CAF), een team van de fiscus dat zich bezighoudt met het opsporen van fraude met kinderopvangtoeslag, de toeslagen moedwillig stopzette.
“Blokpoel wil echt alles dichtdraaien, dus ook toeslagen, zelfs als die waarschijnlijk wel goed zijn”, valt te lezen in een document dat openbaar is gemaakt door het ministerie van Financiën. Hans Blokpoel is dan algemeen directeur van de Belastingdienst en verantwoordelijk voor het CAF-team. Ook de directeur-generaal van de Belastingdienst is hiervan op de hoogte, blijkt uit de stukken.
In de documenten valt te lezen dat de Belastingdienst in 2014 al op de hoogte was van massale onterechte stopzettingen bij de Belastingdienst. In vier op de vijf gevallen handelt het CAF juist, maar in de overige 20 procent van de gevallen worden mensen gedupeerd die wel recht hebben op een toeslag. “Hoe nemen we de politiek hierin mee?”, staat in de opgevraagde stukken.
Honderden gezinnen kregen onterecht geen kinderopvangtoeslag
Het gaat in deze zaak om gezinnen uit de regio Eindhoven. Zij zaten bij een gastouderbureau waarover de GGD in 2011 signalen kreeg dat daar fraude werd gepleegd.
Later bleek dit niet zo te zijn, maar op basis van de eerste informatie zette de fiscus de kinderopvangtoeslag stil. Eerder uitgekeerde toeslagen moesten worden terugbetaald. Dit ging in sommige gevallen om tienduizenden euro’s. Hierdoor kwamen veel gedupeerde gezinnen in de financiële problemen.
Om alsnog aanspraak op de toeslag te maken, moesten ouders met veel bewijs komen. Soms was echter onduidelijk welke bewijzen zij moesten voorleggen.
De gedupeerde ouders moeten nu ruimhartig vergoed worden voor de onterecht stopgezette toeslagen, concludeerde een commissie onder leiding van Piet Hein Donner donderdag.
Volgens de commissie moeten niet alleen alle door de ouders gemaakte kosten gecompenseerd worden, maar ook de immateriële schade. Zo krijgen gezinnen per ouder 500 euro voor elk half jaar sinds het stilzetten en terugvorderen van de kinderopvangtoeslag. Het bedrag dat in mindering is gebracht, geldt als maximum. Ook hebben de gezinnen als schadevergoeding recht op 25 procent van dat bedrag.
NOS 18.11.2019 Het onterecht stopzetten van kinderopvangtoeslag door de Belastingdienst was bekend bij het hoogste niveau van de organisatie. Dat blijkt uit documenten die zijn vrijgegeven na een WOB-verzoek van RTL Nieuws en Trouw. Vorige week werd bekend dat ambtenaren van de Belastingdienst bewust toeslagen hebben stopgezet, zelfs in gevallen waarbij duidelijk was dat gezinnen er recht op hadden.
De Tweede Kamer wil van staatssecretaris Snel van Financiën weten wie verantwoordelijk was voor het onrechtmatig handelen door ambtenaren van de Belastingdienst. Ze willen dat de staatssecretaris spoedig komt met een feitenrelaas en een tijdlijn.
‘Afpakjesdag’
Afgelopen donderdag concludeerde de commissie-Donner dat de Belastingdienst de fout in was gegaan bij onderzoeken naar mogelijke fraude met kinderopvangtoeslag. Door vooringenomenheid kregen 300 gezinnen onterecht geen toeslag meer en de al ontvangen toeslag moest in één keer worden terugbetaald. Het bracht de gezinnen in grote financiële problemen. De ouders hebben recht op terugbetaling en een schadevergoeding.
Staatssecretaris Snel zei vrijdag dat hij geen aanwijzingen heeft dat er ambtsmisdrijven zijn gepleegd, maar uit de documenten blijkt dat ambtenaren van hogerhand de instructie kregen om “langs de randen van de wet” te opereren. Er wordt door ambtenaren gesproken over “afpakjesdag” en een beleid van “bij twijfel altijd afwijzen”.
Het is onduidelijk of Snels voorganger, huidig minister van Economische Zaken Wiebes, daar destijds van op de hoogte was.
Ontluisterend
CDA-Kamerlid Omtzigt noemt het beeld dat ontstaat ontluisterend. “Arme ouders, die zo in een rechtsstaat behandeld zijn”, schrijft hij op Twitter. Zijn SP-collega Leijten prijst de journalisten die de documenten boven tafel hebben gekregen en verwijt de overheid een doofpotbeleid.
De terugbetaling en schadevergoeding voor de 300 gezinnen gaat in totaal enkele miljoenen euro’s kosten. Mogelijk wordt dat nog meer, want de problemen rond toeslagen bij de Belastingdienst zijn volgens staatssecretaris Snel nog veel groter dan tot nu toe gedacht.
Telegraaf 18.11.2019 De ambtelijke top van de Belastingdienst heeft willens en wetens toeslagen stopgezet van mensen waarvan ze wist dat die er wel recht op hadden. Tot op het hoogste niveau werd besloten om jarenlang door te gaan met deze onrechtmatige aanpak.
Dat schrijven Trouw en RTL Nieuws op basis van documenten die staatssecretaris Menno Snel (Financiën) vrijdag openbaar heeft gemaakt. Snel deed dat nadat beide media een verzoek op basis van de Wet openbaar bestuur indienden.
Hoewel Snel eerder stelde dat hij geen aanwijzingen voor ambtsmisdrijven door ambtenaren heeft gevonden, biecht hij in een brief aan de Tweede Kamer wel op dat de hoogste leiding op de hoogte was van de gang van zaken. Daarnaast zouden lagere ambtenaren instructies hebben gekregen om ’langs de randen van de wet’ te werken om fraude zo hard mogelijk aan te pakken.
MSN 18.11.2019 De ambtelijke top van de Belastingdienst heeft willens en wetens toeslagen stopgezet van mensen waarvan ze wist dat die er wel recht op hadden. Tot op het hoogste niveau werd besloten om jarenlang door te gaan met deze onrechtmatige aanpak.
Dat schrijven Trouw en RTL Nieuws op basis van documenten die staatssecretaris Menno Snel (Financiën) vrijdag openbaar heeft gemaakt. Snel deed dat nadat beide media een verzoek op basis van de Wet openbaar bestuur indienden.
Hoewel Snel eerder stelde dat hij geen aanwijzingen voor ambtsmisdrijven door ambtenaren heeft gevonden, biecht hij in een brief aan de Tweede Kamer wel op dat de hoogste leiding op de hoogte was van de gang van zaken. Daarnaast zouden lagere ambtenaren instructies hebben gekregen om ’langs de randen van de wet’ te werken om fraude zo hard mogelijk aan te pakken.
RTL 18.11.2019 Topambtenaren van de Belastingdienst hebben willens en wetens toeslagen voor kinderopvang stop laten zetten, zelfs in zaken waarin al vaststond dat ouders er wel gewoon recht op hadden. De onrechtmatige stopzettingen werden tot op het hoogste niveau bij de Belastingdienst besproken.
Dit bewijs voor machtsmisbruik door de fiscus duikt op in documenten die staatssecretaris Menno Snel (Financiën) vrijdagavond openbaar maakte na een verzoek van RTL Nieuws en Trouw. Vrijdag zei de staatssecretaris dat hij geen aanwijzingen heeft dat ‘ambtsmisdrijven’ zijn gepleegd.
In een Kamerbrief biecht Snel op dat de hoogste leiding op de hoogte was, en lagere ambtenaren instructies gaf om ‘langs de randen van de wet’ te opereren. Onduidelijk is of de voorganger van Snel, huidig VVD-minister Eric Wiebes, wist van het ‘onrechtmatig’ handelen van de ambtenaren. Snel stelt daarover dat dit ‘voor zover ik dat heb kunnen nagaan niet is gebeurd’.
‘Alles dichtdraaien’
Uit de stukken blijkt hoe achteloos de hoogste ambtenaren van de Belastingdienst omgingen met de wet in de doorgeschoten fraudejacht. Het Combiteam Aanpak Facilitators (CAF), werd aangestuurd door Hans Blokpoel, toen algemeen directeur van de Belastingdienst. In verslagen staat letterlijk: “Blokpoel wil alles laten dichtdraaien, dus ook toeslagen, zelfs als die waarschijnlijk wel goed zijn.”
Blokpoel zou dit bespreken met zijn baas, de Directeur-generaal van de Belastingdienst, Peter Veld, in de ambtelijke stukken aangeduid als de ‘DG Bel’. Op dat moment, in 2014, is bij het hoogste management al helder dat onschuldige burgers slachtoffer worden van de massale stopzettingen van toeslagen: 80 procent van de aanpak is goed, maar bij 20 procent worden mensen gedupeerd die niets misdaan hebben, is de eigen inschatting. “Hoe nemen we de politiek hier in mee?”
Maandenlang staat als actiepunt op de agenda dat Veld dit moet bespreken met Wiebes. Uit de documenten blijkt dat Wiebes voorafgaand aan een Kamerdebat wel werd geïnformeerd over de ‘werkwijze en resultaten’ van het omstreden CAF-team.
Ook het aanpakken van een gastouderbureau in Eindhoven, waarvan zo’n 300 ouders de dupe werden, werd afgestemd met de hoogste ambtelijke baas, DG Peter Veld. In deze zaak, die de toeslagenaffaire aan aan het rollen bracht, werd verouderd nep-bewijs gebruikt om het bureau én ouders aan te pakken. Al voordat het onderzoek op gang was gekomen, stond intern al vast dat toeslagen bij alle ouders moesten worden stopgezet. “De post zal door B/T (Belastingdienst / Toeslagen, PK) aan DG Bel voorgelegd worden met het verzoek hard op te treden: op nihil zetten.”
Deze illegale stopzetting werd uiteindelijk in de zomer van 2014 uitgevoerd, waardoor de 300 ouders én het bureau in grote problemen kwamen. Intern was bij Toeslagen al snel duidelijk dat de stopzetting werd doorgevoerd op basis van ‘kleine onvolkomenheden’ en dat ouders en het bureau niets te verwijten viel. In een vertrouwelijke mail uit september 2015: “Op papier is de rechtmatigheid aantoonbaar/aangetoond”. Toch werd tegen deze ouders jarenlang doorgeprocedeerd – tot in de zomer van 2019.
Landsadvocaat sprak niet de waarheid
In een civiele procedure van het gastouderbureau ontkende de Landsadvocaat vorig jaar namens staatssecretaris Snel dat het de expliciete doelstelling van de Belastingdienst was om dit bureau in Eindhoven kapot te maken. Uit de stukken blijkt nu dat de Landsadvocaat niet de waarheid sprak. Uit een mail van 17 september 2014, over dit bureau: “Lijn: we stoppen de toeslagbetaling. Uitgangspunt moet wel zijn de facilitators aan te pakken. Hoe zorgen we ervoor dat zij uit de markt worden gehaald?”
Dit aanpakken van het vermeend frauderende bureau gebeurt over de rug van ouders. Voor de zekerheid worden daarom bij ouders ook bedragen over 2013 teruggevorderd. De Belastingdienst gaat er dan – in november 2014 – al vanuit dat het gastouderbureau kapot zal gaan ‘naar aanleiding van de CAF-actie’: “Maar we willen ze toch nog ongemerkt afscheid van ons laten nemen en €€€ bij hen incasseren.” Staatssecretaris Snel wil de documenten waaruit blijkt hoe de Belastingdienst in 2013 bij de start van deze zaak sjoemelde met ‘bewijs’ niet vrijgeven, ondanks herhaalde verzoeken van de Kamer.
Verder blijkt dat staatssecretaris Snel meermalen onjuist of onvolledig is geïnformeerd door zijn ambtenaren. Hij kreeg onvolledige informatie over het verwerken van een tweede nationaliteit.
En: nadat hij persoonlijk opdracht had gegeven uit te zoeken hoe het kon dat de Belastingdienst zelfs documenten achterhield in rechtszaken, kwam niet alles boven tafel. De huidige directeur Toeslagen is daarvoor verantwoordelijk, en werd intern op het matje geroepen.
Wat opvalt is dat haar voorganger, Gerard Blankestijn, wél over die stukken beschikte, en daarover eind 2016 al correspondeerde met de Nationale Ombudsman. Blankestijn was als directeur Toeslagen ook nauw betrokken bij de fraudejacht.
Hij kreeg intern al in 2017 het advies om ‘lering’ te trekken uit het ‘onbehoorlijke’ optreden. Blankestijn is tegenwoordig directeur MKB bij de Belastingdienst; andere hoofdrolspelers als Peter Veld en Hans Blokpoel moesten eerder vanwege andere affaires het veld ruimen.
Slachtoffers toeslagenaffaire gaan verhaal halen bij Belastingdienst
Pijnlijk voor staatssecretaris Snel is dat uit ambtelijke nota’s duidelijk wordt dat hij persoonlijk vooraf wist dat een onderzoek zou worden ingesteld naar de klokkenluider, de ambtenaar die zorgde dat sommige ontlastende stukken alsnog terecht kwamen bij procederende ouders.
Op 19 september vorig jaar meldden zijn ambtenaren in een nota aan Snel: “Er wordt onderzoek gedaan hoe dit interne document naar buiten is gekomen.”
De klokkenluider werd daarna op non-actief gezet, met de bedoeling hem te ontslaan. Dit werd pas teruggedraaid na onthullingen van RTL Nieuws en Trouw, en de Kamer de staatssecretaris dwong tot eerherstel voor de klokkenluider.
Ook blijkt uit ambtelijke notities dat Snel al eerder wist dat het niet alleen in de Eindhovense zaak helemaal mis zat, maar dat in meer zaken ouders de dupe werden. In juni van dit jaar zei hij nog letterlijk tegen de Kamer dat hij ‘geen signalen’ had dat er meer zaken waren.
Maar in september 2018 werd hij intern al gewezen op een andere zaak waarin hetzelfde speelde en waarschuwden ambtenaren hem juist voor ‘precedentwerking’ als hij zou gaan toegeven. In mei van dit jaar kreeg Snel op eigen verzoek zelfs een notitie over een andere CAF-zaak (CAF16), waarin de onrechtmatige en ‘gebruikelijke werkwijze’ uit de doeken werd gedaan.
Ook werd Snel op 3 mei van dit jaar door ambtenaren in een notitie gewezen op zijn wettelijke bevoegdheid om zelf alvast met een oplossing te komen voor gedupeerde ouders. Normaal gebeurt dat niet als rechters hebben gesproken, maar: “U heeft de mogelijkheid hierop beleidsmatig een uitzondering te maken.” Snel heeft dat toen niet gedaan, maar koos ervoor eerst een commissie in te stellen.
De Tweede Kamer nam donderdag een motie aan van de Kamerleden Pieter Omtzigt (CDA), Helma Lodders (VVD) en Renske Leijten (SP). Die vraagt staatssecretaris Snel om in een exacte tijdlijn aan te geven wie verantwoordelijk was voor het onrechtmatig handelen door ambtenaren van de Belastingdienst. Zowel Snel als de commissie-Donner wilden daar tot dusver niet aan; zij houden het op ‘institutionele vooringenomenheid’ bij de dienst.
Boete op boete: moeder Jolanda in diepe schulden door Belastingdienst
Omtzigt spreekt van een ‘ontluisterend’ beeld dat oprijst uit de vrijgegeven documenten. Hij wil dat Snel binnen een week het feitenrelaas naar de Kamer stuurt. De staatssecretaris mag zich volgens hem niet langer verschuilen achter ‘institutionele’ fouten: “Hij zal zelf moeten laten nagaan wie welke wetten bewust overtreden heeft.”
SP-Kamerlid Renske Leijten noemt de nieuwe informatie ‘echt ongelooflijk’ en zegt: “Nog steeds weten we niet alles, en nog steeds wordt informatie geweigerd. De staatssecretaris had het zelf al lang kunnen regelen. En wat doet hij voor alle andere gedupeerden?”
Vrijdag kondigde Snel compensatie aan voor de eerste groep van 300 gedupeerde ouders, na het rapport van Donner. Verwacht wordt dat nog eens duizenden ouders slachtoffer zijn.
Motto ‘License to disturb’ weggemoffeld
Uit de nu openbaar gemaakte documenten blijkt verder dat intern al bijna drie jaar duidelijk was in welke bewoordingen het CAF-team sprak over betrokken ouders en bureaus. Het motto ‘license to disturb’ uit de weekverslagen van het CAF-team werd begin 2017 doelbewust en met veel knip- en plakwerk weggelakt uit een andere procedure op basis van de Wet Openbaarheid van Bestuur – zonder dat duidelijk was dát dit was gelakt.
Dit manipuleren met informatie gebeurde onder verantwoordelijkheid van een andere hoge ambtenaar, een jurist die deel uitmaakt van het Managementteam van de Belastingdienst.
Het bestaan van de wekelijkse nauwgezette verslagen van het CAF-team werd tot dusver achtergehouden in Wob-procedures en voor de Tweede Kamer. Snel beweerde steeds dat het fraudeteam informatie niet op orde had.
Staatssecretaris Menno Snel tijdens de persconferentie over de conclusies van de commissie-Donner die onderzoek heeft gedaan naar het optreden van de Belastingdienst in de affaire rond de kinderopvangtoeslag. Beeld ANP
Trouw 18.11.2019 De hoogste ambtenaren van de Belastingdienst gaven opdracht tot onrechtmatig handelen. Informatie hierover werd achtergehouden.
De ambtelijke top van de Belastingdienst heeft willens en wetens toeslagen stopgezet van mensen waarvan ze wist dat die er wel recht op hadden. Tot op het hoogste niveau werd besloten om jarenlang door te gaan met deze onrechtmatige aanpak. De Tweede Kamer voert de druk op staatssecretaris Menno Snel op, nu blijkt dat informatie hierover achtergehouden werd voor de politieke leiding.
Dat blijkt uit documenten die Snel vrijdag openbaar maakte na een verzoek op basis van Wet openbaar bestuur door ‘RTL Nieuws’ en Trouw. Hoewel Snel stelde dat hij geen aanwijzingen voor ambtsmisdrijven door ambtenaren heeft gevonden, biecht hij in een brief aan de Tweede Kamer wel op dat de hoogste leiding op de hoogte was van de gang van zaken. Daarnaast zouden lagere ambtenaren instructies hebben gekregen om ‘langs de randen van de wet’ te werken om fraude zo hard mogelijk aan te pakken.
‘Echt alles dichtdraaien’
De vrijgegeven documenten geven een ontluisterend beeld van de manier waarop de ambtelijke leiding de wet naast zich neer legde om de aanpak van veronderstelde fraude ruim baan te geven. Toenmalig algemeen directeur van de Belastingdienst Hans Blokpoel was eerstverantwoordelijk voor het zogeheten Combiteam Aanpak Facilitators (CAF) dat in 2013 werd opgericht. In een verslag uit november van dat jaar staat: “Blokpoel wil echt alles dichtdraaien, dus ook toeslagen, zelfs als die waarschijnlijk wel goed zijn.”
Al vanaf de start van het CAF-team neemt de ambtelijke top voor lief dat onschuldige ouders de dupe zullen worden van de aanpak van, in de ogen van de Belastingdienst, frauderende gastouderbureaus. De eigen inschatting is dat 80 procent van de gevallen achteraf terechte stopzettingen zullen blijken te zijn, en 20 procent niet. Die getallen worden nooit onderbouwd.
‘Op nihil zetten’
De toenmalig directeur-generaal van de Belastingdienst Peter Veld zou dit bespreken met toenmalig staatssecretaris Eric Wiebes, maar volgens Snel is dat ‘voor zover hij kan nagaan nooit gebeurd’. In andere documenten staat dat zijn voorganger Wiebes is geïnformeerd over de ‘werkwijze en resultaten’ van het CAF-team.
Peter Veld was ook betrokken bij de harde aanpak van het gastouderbureau uit Eindhoven en driehonderd daaraan door de Belastingdienst gekoppelde ouders, waarover een commissie onder leiding van oud-minister Piet Hein Donner vorige week vernietigend oordeelde. Intern stond al voordat een onderzoek was gedaan vast dat toeslagen van alle ouders stopgezet zouden worden. De zaak werd aan Veld voorgelegd ‘met het verzoek hard op te treden: op nihil zetten’.
Ook Gerard Blankestijn, toenmalig directeur Toeslagen en tegenwoordig directeur MKB bij de Belastingdienst zette een harde lijn door, al werd hij in 2017 gewaarschuwd door ondergeschikten om ‘lering’ te trekken uit het ‘onbehoorlijke’ optreden in de Eindhovense zaak. Hij hield bovendien documenten en informatie over het verwerken van tweede nationaliteit van burgers achter voor staatssecretaris Snel.
Nieuwe documenten
Uit de openbaar gemaakte documenten blijkt dat intern al bijna drie jaar duidelijk was dat het CAF-team denigrerend sprak over ouders en gastouderbureaus, maar dat dit door de huidige ambtelijke top in de doofpot is gestopt. Labels als ‘licence to Disturb’ en termen als ‘kerstspecials’ werden uit weekverslagen geknipt toen deze begin 2017 werden vrijgegeven na een verzoek tot openbaarmaking. Dat gebeurde onder verantwoordelijkheid van één van de huidige topambtenaren, een jurist die deel uitmaakt van het Managementteam van de Belastingdienst.
Zowel staatssecretaris Snel als de commissie Donner concluderen dat ouders het slachtoffer zijn van ‘institutionele vooringenomenheid’ bij de Belastingdienst. Maar volgens Tweede Kamerlid Pieter Omtzigt (CDA) is nu duidelijk dat Snel zich daar niet achter kan verschuilen. “De staatssecretaris moet binnen een week een volledig feitenrelaas aan de Kamer sturen en nagaan wie welke wetten bewust heeft overtreden’.
Duidelijk is wel dat Snel door zijn ambtenaren is verteld dat een onderzoek werd ingesteld naar een klokkenluider. Nadat de Belastingdienst ontlastende informatie voor ouders achterhield in rechtszaken, bracht deze ambtenaar die alsnog naar buiten. Onder Snel werd hij op non-actief gezet, maar hij kreeg onder druk van de Tweede Kamer eerherstel na onthullingen van Trouw en RTL Nieuws hierover.
Lees ook:
Commissie oordeelt snoeihard over Belastingdienst: ouders moeten schadevergoeding krijgen
Een adviescommissie van oud-minister Piet Hein Donner komt met keiharde conclusies over het optreden van de Belastingdienst in een fraudeonderzoek naar kinderopvangtoeslag. Ouders hadden geen enkele kans om te ontsnappen, en hebben recht op ruimhartige compensatie.
Belastingdienst handelde jarenlang in strijd met de wet
Elsevier 17.11.2019 En alweer heeft een commissie van Wijzen geoordeeld, schrijft Philip van Tijn. Deze keer onder leiding van niemand minder dan prof. mr. Piet Hein Donner, bekend van de Haagse slogan ‘Probleem? Bel Piet Hein!’
Donner en adviseren zijn twee benamingen voor hetzelfde. Hij was lid van de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR), lid van de Raad van State en tussen 2012 en 2018 vicepresident van de Raad van State, ofwel in de wandeling ‘onderkoning van Nederland’. In 2002 werd hij van adviseur minister, uitvoerende macht dus.
Dat ministerschap eindigde in 2006 met zijn ontslag vanwege – o ironie – een vernietigend rapport van de Onderzoeksraad voor Veiligheid over de Schipholbrand. Eindconclusie: er zijn onnodig veel doden gevallen doordat de overheid zich niet aan de wet heeft gehouden. Eindverantwoordelijk was minister Donner, die zijn conclusies trok. Wat dus niet verhinderde dat hij later nog eens minister werd en dus zelfs onderkoning.
De commissie-Donner heeft geoordeeld dat de Belastingdienst ‘onrechtmatig heeft gehandeld’ met betrekking tot aanvragen voor kinderopvangtoeslag. Honderden mensen kregen ten onrechte die toeslag niet en in een aantal gevallen moesten ze zelfs een boete betalen wegens frauduleus handelen. Het gaat om honderden ouders, die volledige compensatie krijgen en daarnaast een schadevergoeding.
Gemiddeld 25.000 euro per ‘geval’; in totaal heeft het kabinet hiervoor 7,5 miljoen euro uitgetrokken – een schatting dus van 300 ‘gevallen’. Staatssecretaris Menno Snel (D66) ging zó diep door het stof dat ik even vreesde dat deze nette man er door verzwolgen zou worden.
Stommiteit op stommiteit gebouwd
De historische achtergrond is uit andere zaken maar al te bekend, zij het natuurlijk nooit identiek. In 2005 kwam een herziening van het zorgstelsel, die slecht uitpakte voor de lagere inkomensgroepen. Die moesten dus gecompenseerd worden en zo kwam er een ‘zorgtoeslag’. De overheid kreeg de smaak te pakken en in rap tempo volgden allerhande toeslagen.
Anno 2019 krijgen 6 miljoen huishoudens in totaal 14,5 miljard euro aan toeslagen, ofwel bijna 2.500 euro per huishouden. Dat betekent dus dat 3 op de 4 huishoudens in Nederland ten minste één toeslag krijgen! Ik ben niet de eerste die dit rondpompen van geld noemt. Want die toeslagen worden betaald uit de belastingopbrengsten, die door dezelfde groep (plus natuurlijk die overige 2 miljoen huishoudens) worden betaald! Ons belastingstelsel is sterk progressief, wat betekent dat van elke euro méér meer centen aan belasting worden betaald.
Dat systeem houdt dus al sterk rekening met de lager betaalden en als je dat nog wat verder bijstelt, kun je een groot deel van de toeslagen afschaffen; niet allemaal natuurlijk, want bij sommige toeslagen (zoals huurtoeslag) zou dat tot rampen leiden.
Over naar stommiteit 2. Over de vraag wie dit multi-toeslagensysteem moest bestieren, heeft de wetgever, ons parlement, niet lang nagedacht: de Belastingdienst! Er waren nogal wat verstandige mensen die hiertegen waarschuwden; zij vroegen zich af of een zwaar overbelaste Belastingdienst deze klus er nog wel bij kon hebben. En ook wezen zij erop dat het een behoorlijke omschakeling was voor een dienst die maar één doel kende: geld binnen halen om nu geld uit te delen. Maar die bezwaren werden ruw van tafel geveegd.
De Bulgarenfraude had grote gevolgen
Toen kwam de Bulgarenfraude. Vijf Bulgaren en een Turkse Nederlander wisten op slimme wijze vele miljoen achterover te drukken, zogenaamd bestemd voor Bulgaren die in Nederland recht zouden hebben op een toeslag. Ze werden tot vier jaar cel veroordeeld, maar de Turkse Nederlander was onmiddellijk nadat hij uit voorarrest was vrijgelaten naar Turkije gevlogen – en dat terwijl de bevoegde instanties nog zo hadden gezegd dat er geen vluchtgevaar bestond!
Die Bulgarenfraude veroorzaakt een pavlov-reactie: er moest veel strenger worden gecontroleerd; fraude, mevrouw de voorzitter, tolereren wij niet! Zero tolerance!
En dus ging de Belastingdienst braaf mee met de nieuw lijn. Ja, en als je streng bent, kun je weleens té streng zijn en iemand van fraude betichten die eerlijk blijkt te zijn.
Ik voorspel dat de komende tijd heel veel toeslagenfraude zal worden gepleegd. Want de ‘pakkans’ is heel klein geworden; de Belastingdienst kijkt wel uit. En zelfs als je aanhanger bent van het postmoderne geloof dat de meeste mensen deugen, blijven nog een heleboel niet-deugers of deugnieten over. Ook voorspel ik dat over een paar jaar een spoeddebat in de Tweede Kamer zal plaatshebben over het schandelijk grote aantal fraudegevallen met toeslagen, zoals dat, mevrouw de voorzitter, gisteravond in een actualiteitenrubriek en vanochtend in de kranten is onthuld. Waarom wisten wij dat niet!?
En ten slotte voorspel ik dat die begrote 7,5 miljoen euro een lachertje zal blijken te zijn, want plotsklaps blijkt iedereen slachtoffer te zijn.
NU 15.11.2019 Het kabinet streeft ernaar de gedupeerde ouders in de affaire rond de onterechte terugvordering van de kinderopvangtoeslag door de Belastingdienst nog dit jaar te compenseren. Dat zei premier Mark Rutte vrijdag na afloop van de ministerraad.
“Er komt snel een compensatieregeling voor de ouders”, aldus de premier. “Wij spannen ons in ze nog dit jaar tegemoet te komen”
Donderdag presenteerde de commissie-Donner het langverwachte onderzoeksrapport, waarin het optreden van de Belastingdienst bij de uitkering van kinderopvangtoeslag bij een gastouderbureau in Eindhoven is onderzocht.
Rutte noemde het een “stevig en gedegen” rapport. Hij deelt de conclusie dat de Belastingdienst “de grenzen van de handhaving doelbewust heeft opgezocht en overschreden”.
De premier wilde geen excuses maken en verwees door naar staatssecretaris Menno Snel (Belastingdienst). Hij bood wel excuses aan. “Niet alleen excuses voor de gang van zaken, maar vooral voor het feit dat ouders door de Belastingdienst zijn aangewezen als fraudeur.”
Commissie fileert handelen Belastingdienst
De commissie, onder leiding van oud-minister en oud-vicepresident van de Raad van State Piet Hein Donner, oordeelde snoeihard over het optreden van de fiscus en stelt dat gedupeerde ouders recht hebben op een ruimhartige compensatie.
Volgens Donner handelde de Belastingdienst met “institutionele vooringenomenheid” door er zonder aanleiding van uit te gaan dat ouders die kinderopvangtoeslag hadden aangevraagd fraudeerden.
Ouders die recht hadden op de kinderopvangtoeslag moesten in sommige gevallen tienduizenden euro’s terugbetalen. “Ouders kregen geen duidelijke informatie over wat er van hen werd verwacht en kregen geen kans om onregelmatigheden te herstellen, zodat zij nauwelijks aan deze aanpak konden ontsnappen”, concludeert de commissie. “In de jaren die volgden hebben deze ouders geleefd onder een financiële last die ook ingrijpend is geweest voor hun persoonlijke leven.”
De commissie concludeert dat de fraudeaanpak van de fiscus het gevolg is van het politieke klimaat dat strenge regels eist bij de bestrijding van fraude. De fraudebestrijdingsmethode van de fiscus “sloot aan bij de wens vanuit de politiek om fraudeplegers hard aan te pakken”, aldus de onderzoekers in het rapport.
Donner: ‘Eerder duizenden dan honderden gedupeerde ouders’
De commissie-Donner heeft in het onderzoek specifiek gekeken naar de zogeheten CAF 11-zaak uit 2014 waar ouders de toeslag aanvroegen met hulp van een gastouderbureau uit Eindhoven. Hoewel het hier gaat om driehonderd gedupeerde ouders, kan de zaak veel groter uitvallen. Er zijn naar schatting ongeveer 170 CAF-dossiers. “Ik ben bang dat we het eerder over duizenden ouders hebben dan honderden”, aldus Donner.
De commissie is nog niet klaar met het onderzoek. Het gaat hier om een tussenrapportage die bedoeld is om zo snel mogelijk met een advies over de compensatie te komen.
In het eindrapport zal de commissie ook onderzoeken of er sprake is geweest van etnisch profileren door de Belastingdienst. In mei van dit jaar kondigde de Autoriteit Persoonsgegevens (AP) aan een onderzoek te starten naar mogelijk etnisch profileren door de fiscus. Uit berichtgeving van RTL Nieuws en Trouw bleek dat de Belastingdienst aan gastouderbureaus om de tweede nationaliteit van de ouders vroeg en de toeslag van vooral ouders met een migratieachtergrond stopzette.
De commissie-Donner is met de AP in overleg hoe de beide onderzoeken elkaar kunnen versterken.
NOS 15.11.2019 Het kabinet gaat 300 ouders compenseren die door de Belastingdienst ten onrechte zijn behandeld als fraudeurs van kinderopvangtoeslag. Zij krijgen alsnog hun toeslag, een financiële compensatie en immateriële schade vergoed.
Het is de bedoeling dat de ouders nog dit jaar hun geld krijgen. Staatssecretaris Snel: “Het geduld van deze ouders is lang op de proef gesteld. Ik betreur dat. De ouders zijn lang ten onrechte als fraudeur bestempeld en behandeld. Vandaag komt daar een einde aan.”
Staatssecretaris Snel legt uit dat de nadruk door politieke en maatschappelijke invloed op fraudeurs lag en niet op goedwillende gezinnen:
Snel: politiek en maatschappelijk ging de aandacht naar fraudebestrijding
Gisteren concludeerde de commissie onder leiding van voormalig minister van Justitie Donner dat de Belastingdienst te streng was bij het beoordelen van een groep ouders in het zogenoemde ‘CAF 11 dossier’.
Als de ouders ook maar iets niet goed hadden ingevuld, door slordigheid of onwetendheid, werden zij al verdacht van fraude. Ze kregen vaak niet precies te horen waarom, maar de gezinnen raakten wel hun kinderopvangtoeslag kwijt.
Door de terugvorderingen van de Belastingdienst van duizenden tot tienduizenden euro’s kwamen veel gezinnen in financiële problemen. Er zijn zelfs gezinnen die 50.000 tot 100.000 euro schuld hebben.
Angela Sanches heeft een schuld van 100.000 euro door de zaak over de kinderopvangtoeslag.
Gedupeerde kinderopvangtoeslag: ‘Ik ben geen crimineel’
Het kabinet neemt nog geen besluit over de duizenden andere gezinnen die volgens commissie-voorzitter Donner hetzelfde is overkomen. Donner schatte in dat daar maar “enkele echte fraudeurs” tussen zitten.
Volgens staatssecretaris Snel gaat het om 9000 vergelijkbare zaken waarbij ouders op dezelfde manier door de Belastingdienst zijn behandeld. Hij bedankt deze ouders voor hun geduld maar zegt dat zij nog even moeten wachten tot ook hun zaken zijn behandeld.
Deze ouders krijgen dezelfde regeling als de 300 ouders van vandaag, zegt Snel. “En dat zullen we zo snel mogelijk doen.” Het advies van de commissie-Donner over de vergelijkbare zaken wordt voor 31 december verwacht.
Iedereen die er recht op heeft gaat compensatie krijgen, belooft de staatssecretaris:
Snel: duizenden andere gezinnen krijgen zelfde compensatie
Een advocaat die sinds 2014 tientallen gedupeerde families bijstaat reageert blij op de toezegging van Snel. “Maar de details moet ik goed op een rij gaan zetten. Want ik zie wel haken en ogen aan zijn uitspraak”, zegt advocaat Eva Gonzalez Perez.
Ze zegt dat ze gekke dingen heeft meegemaakt in de zaak tegen de Belastingdienst. “De institutionele vooringenomenheid leidde tot manieren van behandelen die ronduit bizar waren. Telefoons werden bij mij op de hoorn gegooid, medewerkers liepen weg, ze deden denigrerend of ze deden deze gesprekken af met de opmerking dat ik het niet zou snappen. Ik heb dit nog nooit meegemaakt”, zegt Gonzalez Perez.
Rekenvoorbeeld:
Een ouder had recht op 12.000 euro kinderopvangtoeslag over 2014, 2013 en 2012. Deze werd in juli 2014 stopgezet na beschuldiging van fraude. Ook over 2012 en 2013 moest de toeslag door de ouders worden terugbetaald. De schuld die is ontstaan is 6000 + 12.000 + 12.000 = 30.000 euro. Dit moeten de ouders per saldo terugkrijgen, ook als zij de schuld al deels hadden terugbetaald.
De immateriële schadevergoeding is 25 procent van 30.000 euro = 7500 euro. Daarnaast is er 500 euro voor elk half jaar dat de ouders last hebben gehad van de fout en nog niet zijn terugbetaald. Dat is na 5,5 jaar 5500 euro. Ook de juridische kosten worden vergoed.
Telegraaf 15.11.2019 Een goede eerste stap, zeggen Kamerleden van coalitie en oppositie over de excuses van staatssecretaris Snel (Financiën). Hij ging vrijdagmiddag door het stof voor alle ouders die opgejaagd werden door de Belastingdienst en onterecht als toeslagfraudeurs werden bestempeld.
Zij kregen van Snel ’niet alleen een welgemeend excuses en de erkenning dat zij veel te lang als fraudeur zijn behandeld en bestempeld en hen veel ten onrechte is aangedaan door de Belastingdienst’, maar ook een compensatie.
Tunnelvisie
Waarschijnlijk duizenden ouderen werden jarenlang onterecht aangepakt door de fiscus, omdat ze gefraudeerd zouden hebben met de kinderopvangtoeslag. Maar in werkelijkheid bleek de Belastingdienst door tunnelvisie veel te fanatiek op deze onschuldige mensen te jagen, bleek uit het advies dat oud-minister Donner presenteerde.
Daarin gaf hij ook de aanzet voor een compensatieregeling voor in elk geval een deel van die ouders, die nu door Snel over wordt genomen. „Ik besef me dat ik daarmee nooit het leed van deze mensen goed kan maken”, tekende hij daarbij aan. „Deze mensen zijn te lang mishandeld door ons.”
Kamerleden zijn blij met deze eerste stap van Snel, maar wijzen er ook op dat er meer nodig is om te voorkomen dat dit vaker gebeurt. „Ik hoop dat dit het begin van een lang en moeilijk proces zal worden waarbij de positie van de burger ten opzichte van de overheid een stukje sterker zal worden”, reageert CDA’er Omtzigt. „De overheid is er immers voor de burger en niet andersom.”
SP’er Leijten, die samen met Omtzigt de staatssecretaris vaak aan de tand voelde over de toeslagzaken, wijst erop dat de compensatie die nu gegeven wordt in eerste instantie alleen nog maar voor een deel van de gedupeerde ouderen is. „Er is een grotere groep, die moet ook deze erkenning krijgen. En er moet een parlementaire enquête komen naar de vooringenomenheid van de Belastingdienst.”
Volgens Lodders (VVD) is het excuus van Snel een eerste stap. Zij vindt dat de compensatie voor de kerst geregeld moet zijn. „Eerst moeten we deze zaak zo spoedig mogelijk afhandelen, daarna gaan we het debat voeren over hoe we de Belastingdienst op orde krijgen. En voorkomen dat in de toekomst mensen ook met dit leed te maken krijgen. Want wat deze mensen is aangedaan is bijna onbeschrijfelijk.”
Uit het advies van Donner blijkt hoezeer de ouders werden opgejaagd door de fiscus en hoe moeilijk het voor hen was om hun gelijk te halen. Zo kregen Belastingdienst-medewerkers bij de behandeling van de bezwaren als één van de vuistregels mee: „Waarschijnlijk kun je bijna niks toekennen.”
En dat terwijl de ouders al na een klein foutje gedwongen werden om de toeslag voor een heel jaar terug te betalen. Dat kon al gebeuren als iemand in één week de opvanguren niet goed bij had gehouden, of voor één maand vergeten was een loonstrookje toe te voegen bij de aanvraag.
AD 15.11.2019 Het kabinet streeft ernaar gedupeerde ouders in de zogenoemde CAF-11-zaak over de onterechte terugvordering van kinderopvangtoeslagen, nog voor het einde van dit jaar financieel te compenseren. Dat meldt verantwoordelijk staatssecretaris Menno Snel (Financiën) aan de Tweede Kamer.
De schadevergoeding wordt vormgegeven zoals de commissie-Donner, die onderzoek deed naar de affaire en daar deze week verslag over uitbracht, heeft geadviseerd. De gedupeerden krijgen de onterecht teruggevorderde bedragen alsnog uitbetaald en ontvangen daarnaast extra compensatie voor materiële en immateriële schade.
Snel oordeelt in navolging van de commissie-Donner hard over de fouten die de fiscus in deze zaak heeft gemaakt. ,,Het is écht, écht niet ok wat er is gebeurd”, zegt de bewindsman in een toelichting. Honderden gezinnen werden ten onrechte van fraude beticht en in de financiële ellende gestort doordat zij vele duizenden euro’s aan toeslagen moesten terugbetalen. Ook nadat duidelijk werd dat de Belastingdienst op het verkeerde spoor zat, ging de dienst toch door met invorderen. Sommige ouders werden zelfs gedwongen hun huis te verkopen.
Volgens Snel hadden de gedupeerde ouders ‘geen schijn van kans’. De Belastingdienst ging er bij voorbaat van uit dat ze fraudeurs waren. ,,We zijn over de grens gegaan’’, zegt hij.
‘Schrijnend’
De staatssecretaris erkent dat hij het geduld van de getroffen ouders én van de Tweede Kamer ‘lang op de proef heeft gesteld’, en zegt dat te betreuren. De onrechtmatige handelwijze van de fiscus ‘wringt temeer omdat het kwetsbare groepen betreft, waarbij het stopzetten of intrekken van een toeslag extra schrijnend kan uitpakken’.
Snel laat onderzoeken of de Belastingdienst in vergelijkbare zaken ook ouders heeft benadeeld. De commissie-Donner gaat ervan uit dat uiteindelijk eerder duizenden dan honderden mensen gecompenseerd moeten worden. Snel denkt dat ook. ,,Er zijn 169 van dit soort zaken met in totaal zo’n 9000 ouders.’’ Ook zijn zullen eventueel snel gecompenseerd worden.
‘Mishandeling’
Snel kondigt daarnaast maatregelen aan om herhaling te voorkomen. Zo wordt onderzocht of vereenvoudiging van de Belastingdienst, bijvoorbeeld door onderdelen af te splitsen en zo de organisatie effectiever kan maken. Zo denkt Snel eraan om van de afdelingen die toeslagen (kinderopvang- , huur- en zorgtoeslag) los te koppelen van de afdelingen die belasting innen. Ook belooft hij een cultuurverandering bij de fiscus te zullen doorvoeren. ,,Want dit mag nooit meer gebeuren.’’
In een toelichting zei de staatssecretaris ‘goed te beseffen dat hij nooit alle leed kan goedmaken’ voor de ouders. Volgens hem zijn die door de Belastingdienst ‘mishandeld’.
Ondanks de gemaakte fouten heeft Snel geen aanwijzingen dat ambtenaren ambtsmisdrijven hebben gepleegd. Als mocht blijken dat dat toch is gebeurd, zal er aangifte worden gedaan, aldus de staatssecretaris.
Compensatie kinderopvangtoeslag ‘eerste stap’
CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt noemt het ,,een goede eerste stap” dat ouders die door de fiscus onterecht als fraudeur zijn behandeld bij de kinderopvangtoeslag nu compensatie krijgen. ,,Wel een beetje laat”, voegt hij eraan toe.
Er was volgens hem sprake van ,,zeer ernstige institutionele misstanden”. Wat Omtzigt betreft is dit het begin van een operatie waarbij de positie van de burger tegenover de overheid wordt versterkt. Dat moet gelden voor de hele Belastingdienst, maar ook voor uitkeringsinstantie UWV en het CBR.
Ook SP-Kamerlid Renske Leijten vindt de compensatie die het kabinet heeft toegezegd ,,een eerste stap”. Volgens het meldpunt van de SP is er een veel grotere groep van gedupeerden. Daarbij betreft het ook gezinnen die buiten het huidige onderzoek vallen. ,,Al die mensen moeten hun geld terugkrijgen.”
De gang van zaken onderstreept de noodzaak van een parlementaire enquête over ,,institutionele vooringenomenheid” bij de Belastingdienst, vindt Leijten. De SP drong al eerder aan op een enquête naar misstanden bij de fiscus.
Volgens Helma Lodders van de VVD is de actie van Snel ,,rijkelijk laat, maar een goede zet”. Ze hoopt dat het de ouders rust geeft.
RO 15.11.2019 Staatssecretaris Snel van Financiën komt namens het kabinet met een compensatieregeling voor de 302 ouders waarbij kinderopvangtoeslag stop is gezet of teruggevorderd, het zogeheten CAF 11-dossier. Daarnaast kondigt hij een aantal maatregelen aan om de door de Adviescommissie Uitvoering Toeslagen geconstateerde tekortkomingen aan te pakken.
De Adviescommissie onder leiding van minister van staat Donner publiceerde gisteren een gedegen interim-rapportage waarin onder meer staat dat de grenzen van de handhaving doelbewust zijn opgezocht en ook zijn overschreden.
Staatssecretaris Snel: “Het geduld van deze ouders is lang op de proef gesteld. Ik betreur dat. De ouders zijn lang ten onrechte als fraudeur bestempeld en behandeld. Vandaag komt daar een einde aan.”
In de rapportage geeft de Adviescommissie aan hoe de getroffen ouders kunnen worden gecompenseerd. De staatssecretaris omarmt die voorstellen voor materiële en immateriële schade.
De oplossing bestaat uit de volgende vijf onderdelen:
Herstel van de gemiste en tot nu teruggevorderde toeslag;
Toekenning van € 500 per halfjaar voor immateriële schade vanaf het eerste moment van correctie tot aan een volledig herstel hiervan. Wie bijvoorbeeld een correctie krijgt van € 2.000, kan maximaal 4 x € 500 hier bovenop krijgen.
25% van de gemiste en in eerste instantie teruggevorderde toeslag als compensatie voor materiële schade. Voorbeeld: er is € 10.000 gecorrigeerd, dan krijgt iemand aanvullend € 2.500 hier bovenop.
Vergoeding van de betaalde invorderingskosten over de afgelopen jaren voor zover in rekening gebracht;
Een vergoeding van de kosten van juridische bijstand conform de reguliere forfaitaire bedragen, voor zover deze kosten niet eerder zijn vergoed.
Per dossier wordt nu gekeken naar de precieze compensatie. Alles is er op gericht om de getroffen ouders dit jaar financieel tegemoet te komen. Op korte termijn komen er ook aanbevelingen voor de andere ouders in de overige CAF-zaken.
Daarnaast kondigt de staatssecretaris nog een aantal andere maatregelen aan die herhaling in de toekomst moeten voorkomen. Zo komt er een onderzoek of het vereenvoudigen van de Belastingdienst de organisatie effectiever kan maken. Ook komt er meer maatwerk in de dienstverlening en een verbetering van de cultuur en de vaardigheden van de medewerkers.
De Adviescommissie komt in haar eindoordeel, dat later volgt, met aanbevelingen voor verbetering van de rechtsbescherming van burgers en in het bestuurlijk proces.
AD 15.11.2019 Gezinnen die jarenlang ten onrechte door de Belastingdienst worden opgejaagd om enorme bedragen terug te betalen. Ambtenaren die mensen het vel over de oren trekken terwijl ze bewust niet kijken naar ontlastend bewijs. Het zijn uitwassen die in een fatsoenlijk land niet zouden mogen plaatsvinden. Toch gebeurde het op grote schaal in Nederland.
Een schadevergoeding is niet meer dan terecht,Maar daar kan het niet bij blijven !!
Een commissie onder leiding van oud-minister Donner deed onderzoek naar 302 ouders die valselijk werden beschuldigd van fraude met kinderopvangtoeslag. Het gaat om één onderzoek van een speciaal fraudeteam van de Belastingdienst dat onderzoek deed naar een Eindhovens gastouderbureau. De ouders moesten ten onrechte duizenden euro’s terugbetalen en velen kwamen daardoor in grote problemen. Volgens de commissie gingen ambtenaren daarbij hun boekje te buiten.
Dat kon gebeuren doordat de Belastingdienst – nadat er in 2013 grootschalige fraude met toeslagen door Bulgaarse bendes werd ontdekt – veel strenger ging controleren. Zó streng, dat volgens Donner sprake was van ‘institutionele vooringenomenheid’: ambtenaren gingen er bij voorbaat al van uit dat mensen fraudeerden.
Vervolgens moesten zij enorme sommen geld terugbetalen, werd het bijna onmogelijk gemaakt om bewijsstukken in te leveren die het tegendeel konden aantonen, werden beslistermijnen overschreden en werden interne afspraken bij de Belastingdienst overtreden. En volgens de commissie gaat het naast de gedupeerden in deze casus waarschijnlijk nog om duizenden andere huishoudens.
Het kabinet komt nu met schadevergoeding. Dat is niet meer dan terecht. Maar daar kan het niet bij blijven. Er is iets goed mis dat de Belastingdienst zich zó lang onaantastbaar kon wanen. Zelfs toen al bekend was dat veel ouders ten onrechte werden opgejaagd (er waren ook enkele ouders die wel fraudeerden), werd het beleid niet bijgesteld.
Juist in de werkwijze van een instantie met zulke verregaande bevoegdheden als de Belastingdienst zouden voldoende controlemechanismes moeten zitten om te checken of die bevoegdheden rechtmatig worden ingezet. Nu werd daar pas naar gekeken na publiciteit. Verantwoordelijk staatssecretaris Snel (Financiën) moet dan ook meer doen dan alleen excuses aanbieden. Hij moet de cultuur bij de dienst veranderen en desnoods de bezem er doorheen halen.
De top van de Belastingdienst negeerde jarenlang misstanden. Nu stapt een klokkenluider naar de Tweede Kamer.
Trouw 12.11.2019 De Belastingdienst heeft jarenlang interne meldingen van misstanden bij de behandeling van burgers genegeerd. Tot op het hoogste ambtelijk niveau kreeg een medewerker die aankaartte dat in strijd met de wet werd gehandeld en rechten van burgers werden geschonden, geen gehoor. Hij legt zijn verhaal nu voor aan de Tweede Kamer, hopend dat burgers alsnog hun recht krijgen.
Trouw en RTL Nieuws kregen vooraf inzage in de brandbrief die de inmiddels gepensioneerde ambtenaar Pierre Niessen (68) naar de Tweede Kamer stuurde, evenals een dossier van vooral e-mailverkeer tussen hem, collega’s en de hoogste bazen bij de Belastingdienst. Daaruit blijkt dat de Belastingdienst bij zeker 40.000 mensen ten onrechte geld terugvroeg, hoewel zij volgens de wet recht hadden op uitstel van betaling omdat bijvoorbeeld hun bezwaar nooit behandeld werd.
Collega’s raadden Niessen af de strijd aan te gaan. “Pierre, dit ga je nooit winnen”, zeiden ze. Medewerkers waren ook bang om de leiding te weerspreken, uit angst voor hun carrière. Juristen vergoelijkten de handelwijze, en deden het onwettige optreden af als ‘collateral damage’, te rechtvaardigen omdat achterstanden weggewerkt moesten worden. “Conform de wet is iets anders dan rechtvaardig”, zo schrijft een vooraanstaande jurist die ook in de toeslagenaffaire opduikt in een e-mail aan Niessen.
Deze klokkenluider treedt nu naar buiten vanwege de recente onthullingen over het optreden van de Belastingdienst bij de kinderopvangtoeslag. De fiscus hield zich ook daar jarenlang niet aan de wet, door toeslagen zonder bewijs stop te zetten, bezwaren niet te behandelen en gastouderbureaus zonder bewijs als fraudeur te bestempelen.
Zonder bewijs het stempel ‘opzet/grove schuld’
Trouw en RTL Nieuws meldden dat ouders die door die handelwijze hun toeslag kwijtraakten en eerdere toeslagen moesten terugbetalen, massaal en zonder bewijs het stempel ‘opzet/grove schuld’ kregen, waardoor zij niet in aanmerking kwamen voor een betalingsregeling of schuldsanering. Vorige week stopte staatssecretaris Snel (D66) van financiën de dwanginvorderingen bij 8500 gezinnen: hij kan niet garanderen dat deze terecht zijn.
Niessen werkte van 2014 tot en met 2016 als behandelaar van bezwaren van burgers bij de afdeling Invordering van de Belastingdienst/Toeslagen. Hij ontving massaal bezwaren nadat de Belastingdienst, zonder geldige reden en in strijd met de wet, plots besloot een eerder aan 40.000 mensen verleend uitstel van betaling in te trekken.
Van leidinggevenden kreeg hij opdracht die bezwaren vereenvoudigd af te doen, en niet als bezwaar te erkennen, zodat burgers geen recht kregen om bijvoorbeeld gehoord te worden. Dat schrijft de wet wel voor, en daarom weigerde Niessen aan de opdracht te voldoen. Bezwaren werden door anderen wel afgedaan als een ‘verzoek om informatie’ en de invorderingen werden in strijd met de wet gewoon doorgezet. Volgens Niessen zijn ook veel mensen in de toeslagenaffaire door deze manier van werken gedupeerd.
‘Ik liep tegen muren aan’
Niessen, zo blijkt uit de brandbrief en het interne e-mailverkeer, trekt meermalen bij collega’s en leidinggevenden aan de bel over de gang van zaken, maar vindt nergens gehoor. Hij lichtte zelfs de toenmalig directeur Toeslagen en de hoogste baas van de Belastingdienst, de directeur-generaal, in over het onrechtmatig handelen. “Ik liep tegen muren aan”, zegt hij, eraan toevoegend dat hij ‘de verplichting’ heeft om dit naar buiten te brengen. “Voor de mensen die onrecht is aangedaan en tegenover mijn geweten.”
De Belastingdienst zegt er ‘voortdurend naar te streven volgens de wet te werken’. Een woordvoerder zegt dat naar aanleiding van Niessens meldingen ‘signalen zijn gedeeld met de verantwoordelijke onderdelen’.
Onduidelijk is of dat tot enige actie heeft geleid. De woordvoerder verwacht dat een commissie onder leiding van oud-minister Donner morgen iets zal zeggen over de behandeling van bezwaarschriften door de fiscus. Donners advies is nog niet openbaar.
Lees ook:
Ouders krijgen inzage in toeslagdossier Belastingdienst: ‘We zijn alles kwijtgeraakt’
Ouders die kinderopvangtoeslag moeten terugbetalen, voerden maandag actie voor inzage in hun dossier. Met succes.
Fiscus stopte vaker kindertoeslagen zonder bewijs
De Belastingdienst zette de toeslagen van nog eens 120 ouders stop zonder grondig onderzoek. Dat was de standaard werkwijze van een speciaal fraudeteam, stelt een goed ingevoerde bron.
Voor de Belastingdienst ben je fraudeur tot het tegendeel bewezen is
Jaren geleden stopte Florien Jansen al met haar gastouderbureau, na een langdurige strijd met de Belastingdienst. Nu komt zij erachter dat ze al die tijd als fraudeur werd aangemerkt. Maar de Belastingdienst had daar helemaal geen bewijs voor.
De noodwet om de stikstofregels te omzeilen moet een halfjaar gaan gelden. Het voorstel biedt ook de mogelijkheid voor boeren om ongebruikte bouwcapaciteit waarvoor eerder al een vergunning is verleend, over te dragen aan andere bedrijven.
Lijkt me een heel slim plannetje !!!!
Met zijn Noodwet wil hij woningbouw, infrastructuur en landbouw tot zaken van “dringend openbaar belang“ laten verklaren. Een opschorting van de regels voor een periode van zes maanden.
Tijdens die periode “kan het kabinet in relatieve rust naar een definitieve oplossingzoeken” , aldus Geert Wilders.
Geert Wilders wil met een noodwet regelen dat projecten op het gebied van woningbouw, infrastructuur en landbouw door kunnen gaan, ongeacht de stikstofuitstootdie ermee gepaard gaat. De partij stelt onder meer voor elke woonwijk, snelweg of stal in aanbouw van dringend openbaar belang te verklaren, met uitzondering van megastallen.
Het zou ons verbazen als naast het FvD andere partijen hem steunen, maar het gaat om het idee. “Het hele land wordt gek gemaakt met gekkigheid rond stikstof en PFAS-problemen, waartegen het kabinet nu overhaast allerlei maatregelen wil invoeren. Met deze wet kunnen boeren boeren en bouwers bouwen, zonder dat de maximumsnelheid hoeft te worden verlaagd of andere pijnlijke maatregelen hoeven te worden genomen”.
En zo hoeft de premier niet nog meer verkiezingsbeloftes te breken.” Nood breekt wetten, het halve land onder water in 2050, wat is het leven urgent eigenlijk hè?
Helaas blijkt het ballonnetje niet op te gaan !!!!
PVV-leider Geert Wilders wil een noodwet waarbij stikstofwetgeving voor zes maanden niet moet gelden in de woningbouw, de infrastructuur en meeste landbouwprojecten. Maar dat voorstel maakt geen schijn van kans.
Voor vertragende noodwetten is in deze fase van het proces geen ruimte meer. ‘Het probleem met de vorige wetgeving was juist dat de stikstofbesparing steeds vooruit werd geschoven. Bovendien is het idee van noodwetgeving niet nieuw en weet het kabinet dat de eerste de beste rechter daar een streep doorheen zet.’
De plannen van de PVV voor een noodwet om de stikstofimpasse te doorbreken, zijn volgens het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit deels onhoudbaar. De oppositiepartij wil met een noodwet regelen dat projecten op het gebied van woningbouw, infrastructuur en landbouw door kunnen gaan, ongeacht de stikstofuitstoot die ermee gepaard gaat.
Volgens een woordvoerster van minister Carola Schouten mag “niet meer op de pof” worden geleefd “als het gaat om het nemen van maatregelen die stikstofuitstoot reduceren”. Het voorstel van de PVV bevat elementen die hier wel van uitgaan, aldus de woordvoerster, en zijn daarom “juridisch onhaalbaar”.
Telegraaf 04.12.2019 De tijdelijke noodwet van de PVV om de stikstofimpasse te doorbreken stuit op een politieke blokkade door andere partijen in de Tweede Kamer.
De fractie van Geert Wilders stelt een rustpauze voor van een half jaar. Het kabinet kan dan, zo stelt de grootste oppositiepartij, werken aan een definitieve oplossing. Tegelijkertijd worden in deze periode stikstofregels tijdelijk uitgeschakeld waardoor de bouw kan worden hervat en een lagere maximumsnelheid op alle snelwegen niet nodig is.
De Tweede Kamer heeft zich woensdag gebogen over het wetsvoorstel. Alle partijen prijzen de PVV voor het initiatief, maar iedereen ziet haken en ogen. GroenLinks, SP, PvdA en D66 zien in de wet geen oplossing die de natuur helpt. Ze steunen de noodwet daarom niet.
Regeringspartij CDA ziet juridische bezwaren, want het PVV-plan is in strijd met Europese regels. VVD-Kamerlid Mark Harbers vreest dat ondernemers juridisch vogelvrij zijn en voor het gerecht kunnen worden gesleept door milieuclubs.
Chaos
PVV-Kamerlid Machiel de Graaf verdedigt het initiatief van zijn partij: „We willen rust creëren in de door Den Haag gecreëerde chaos.” De oppositiepartij ziet geen belemmering in de Europese regels. „Er zijn zat landen in de EU die verdragen aan hun laars lappen. Het Verdrag van Lissabon is door landen zonder problemen opzij gezet tijdens de migratiecrisis.”
Als het aan De Graaf ligt zet het kabinet de snoeischaar in de lappendeken van gebieden met het label Natura2000. „Ieder Cruyff Court is onderhand een Natura2000-gebied.”
(V.l.n.r.) Mark Harbers (VVD), Frank Futselaar (SP), William Moorlag (Pvda), Ether Ouwehand (Pvdd), Roelof Bisschop (SGP), Jaco Geurts (CDA), Jesse Klaver (Groenlinks), Wybren van Haga en Geert Wilders (PVV) tijdens het Tweede Kamerdebat over een snelle oplossing voor de stikstof- en PFAS-problematiek.
Telegraaf 14.11.2019 PVV-leider Geert Wilders en premier Mark Rutte staan tijdens het stikstofdebat in de Tweede Kamer met de koppen tegen elkaar. De PVV beticht de minister-president van ’lafheid’, omdat hij geen ’nee’ zou durven zeggen tegen de drastische snelheidsverlaging naar 100 kilometer per uur. „Laf?”, reageert Rutte. „Er is er maar één laf en dat bent u.”
De Tweede Kamer praat vandaag met het kabinet over het eerste pakket aan maatregelen dat Nederland uit de stikstofcrisis moet helpen. Daarbij is het meest in het oog springend dat de maximumsnelheid overdag omlaag moet naar 100 kilometer per uur. Verder moeten koeien op een speciaal eiwitdieet. De maatregelen zijn volgens het kabinet nodig om weer bouwvergunningen te kunnen verstrekken.
PVV’er Wilders ziet liever dat het kabinet zijn plan voor een noodwet omarmt. Zolang die noodwet van kracht is kunnen woningen volgens hem gewoon worden gebouwd en kan het kabinet rustig opzoek naar een beter doortimmerde manier om de stikstofproblemen op te lossen. Ook wil hij dat de stikstofnorm omlaag gaat, net zoals in veel omringende landen.
Volgens premier Rutte zijn de wensen van Wilders onmogelijk en ontloopt de PVV-leider daarmee de realiteit. „Wetten wijzigen? Naar Brussel? Dat gaat allemaal niet”, stelt hij. Waarom dat niet kan, daar geeft hij echter geen heldere uitleg over. Een motie van wantrouwen van Geert Wilders tegen het hele kabinet haalde geen meerderheid. Alleen de PVV zelf en Forum voor Democratie waren voor.
Volg onze verslaggever Alexander Bakker bij het debat! Zijn tweets staan onderaan dit verhaal.
’Ruzie met de hele samenleving’
Vrijwel niemand in de oppositie is te spreken over de daden van het kabinet. GroenLinks is vooral boos over het plan om natuurgebieden samen te voegen of opnieuw in te richten. Dat kan echt niet, vindt partijleider Klaver. „Natuur moet koste wat kost beschermd worden.”
Volgens PvdA’er Moorlag heeft het kabinet er een zooitje van gemaakt. Niet alleen werd in de stikstofcrisis veel te laat ingegrepen, ook was er geen plan B of C. „Het kabinet heeft inmiddels ruzie met de hele samenleving”, ziet hij.
’Amuse van een 7-gangendiner’
D66’er De Groot – de politicus die eerder boeren tegen zich in het harnas jaagde door te zeggen dat de veestapel moet halveren – ziet het stikstofpakket van het kabinet slechts de ’amuse van een 7-gangendiner’. Dat D66 het stikstofpakket daarmee presenteert als een heerlijk hapje doet pijn bij coalitiegenoot VVD.
Dat is PVV-leider Wilders niet ontgaan. „Die woorden kwamen uit het hart van D66”, zegt hij tegen premier Rutte. „U zit met mensen in de coalitie die u tarten. Sadistisch bijna. Hoeveel pikt u nog? ”, vraagt hij zich af.
SGP: waar is het gezonde verstand gebleven?
De SGP vraagt zich af waar bij het kabinet ’het gezonde verstand’ is gebleven. De ingezette maatregelen waaronder de snelheidsverlaging leveren zo weinig stikstofwinst op dat één extra gans op elke hectare dat met zijn ganzenflatsen opsoupeert.
PVV’er Wilders haalt stevig uit naar het CDA dat volgens hem niet langer een boerenpartij, maar een stadspartij is. CDA’er Geurts laat dat van zich afglijden. Hij ziet in het stikstofpakket geen maatregelen die boeren hard raken en is daar dik tevreden mee. „Landbouw heeft al een hunebed bijgedragen, terwijl andere sectoren slechts een kiezelsteentje leverden.”
De VVD wil dat geprobeerd wordt om het mes te zetten in natuurgebieden. „Wat niet te redden is, moet je niet beschermen”, zegt Kamerlid Harbers. Hij denkt bijvoorbeeld aan bepaalde plantjes bij het Grevelingenmeer.
Het kabinet wil de waterkwaliteit van het meer verbeteren, maar de beschermde plantjes zullen dan waarschijnlijk sneuvelen. „Dat is een knoop waar je niet meer uit komt”, ziet hij. In zulke gevallen mag wat hem betreft het plantje weg. Dat is uiteraard tegen het zere been van GL-leider Klaver. „Dit is een regelrechte aanval op de natuur”, roept hij semi-getergd uit.
MSN 14.11.2019 PVV-leider Geert Wilders heeft geen goed woord over voor de manier waarop het kabinet de stikstofcrisis probeert te tackelen. Vooral premier Rutte moet het daarbij ontgelden. „We hebben geen stikstofprobleem, maar een Rutte-probleem”, aldus de leider van de grootste oppositiepartij. En de snelheidsverlaging is ’hoogverraad aan de automobilist’.
De Tweede Kamer praat vandaag met het kabinet over het eerste pakket aan maatregelen dat Nederland uit de stikstofcrisis moet helpen. Daarbij is het meest in het oog springend dat de maximumsnelheid overdag omlaag moet naar 100 kilometer per uur. Verder moeten koeien op een speciaal eiwitdieet. De maatregelen zijn volgens het kabinet nodig om weer bouwvergunningen te kunnen verstrekken.
PVV’er Wilders ziet liever dat het kabinet zijn plan voor een noodwet omarmt. Zolang die noodwet van kracht is kunnen woningen gewoon worden gebouwd en kan het kabinet rustig opzoek naar een beter doortimmerde manier om de stikstofproblemen op te lossen.
Hij hekelt de snelheidsverlaging die volgens velen amper een stikstofverbetering oplevert. „Er is linkse klimaat- en milieugekte in de premier geslopen. De VVD is van de vroemvroempartij naar de bakfietspartij gegaan. Dit is hoogverraad aan de automobilist.”
VVD-Kamerlid Mark Harbers zegt niet tegen een noodwet te zijn. Maar de liberaal denkt dat het geen zekerheid geeft voor vergunningen, omdat natuurcompensatie dan alsnog ontbreekt.
Wilders vindt dat kolder. Hij wijst erop dat het de politiek is die de wetten maakt waarop de rechter zich baseert. „Wij zijn de wetgever. Ik geef toe dat de rechter de wetgever kan corrigeren, maar de wetgever kan ook de rechter corrigeren.”
Vrijwel niemand in de oppositie is te spreken over de daden van het kabinet. GroenLinks is boos over het plan om natuurgebieden te schrappen.
De Rechtbank in Den Haag bepaalde maandag 11.11.2019 dat de Nederlandse staat zich moet inspannen om 56 kinderen uit kampen in Syrië terug te halen.
Het Kabinet gaat echter in hoger beroep tegen de uitspraak die Nederland verplicht zich maximaal in te spannen om de 56 IS-kinderen van Nederlandse IS-reizigersterug te halen. Dat schrijven minister Ferdinand Grapperhaus (Justitie en Veiligheid, CDA) en Stef Blok (Buitenlandse Zaken, VVD) dinsdag 12.11.2019 in een brief aan de Tweede Kamer.
De rechtbank in Den Haag bepaalde maandag11.11.2019 dat de Nederlandse staat een inspanningsverplichting heeft binnen veertien dagen de kinderen van vrouwen die naar IS-gebied in Syrië of Irak zijn gereisd, terug te halen. Ook als er beroep zou worden ingesteld. Deze verplichting geldt niet voor de vrouwen zelf. Het kort geding was aangespannen door 23 vrouwen die naar Syrië of Irak waren afgereisd, die samen 56 kinderen hebben.
Het standpunt van het kabinet is nog altijd dat IS-strijders in de regio berecht moeten worden. Vooral VVD en CDA blijven tegen terugkeer. Wat de kinderen betreft moet het kabinet dat beleid aanpassen, vind de rechter in Den Haag. De meeste kinderen zijn nog onder de twaalf jaar oud en hebben allemaal de Nederlandse nationaliteit.
Uitspraak rechter in Nederland
Ze leven in een acute noodsituatie, onder erbarmelijke omstandigheden. Nederland moet binnen twee weken er daarom alles aan doen om 56 IS-kinderen terug te halen, zo oordeelde de rechter maandag 11.11.2019 in een kort geding.
Hoe nu verder?
AD 15.11.2019
Hoe groot is de kans dat de kinderen over twee weken in Nederland zijn?
Niet heel groot. Met name omdat er nog tal van zaken opgelost moeten worden voordat de kinderen daadwerkelijk teruggehaald kunnen worden. Zo is het kort geding aangespannen door 23 IS-vrouwen. Zij willen ook gerepatrieerd worden. Dat maakt de zaak aanzienlijk complexer. Nederland hoeft de vrouwen namelijk niet terug te halen, zo oordeelde de voorzieningenrechter. “Zij zijn welbewust naar Syrië of Irak gegaan om zich aan te sluiten bij IS, een terroristische organisatie”.
Het vonnis van de rechter:
‘Er is sprake van een ernstige en acute noodsituatie’
Volgens de advocaten van de vrouwen willen de Koerdische milities de kinderen alleen niet scheiden van hun moeders. Als dat klopt, moet Nederland ook pogen de vrouwen terug te halen, aldus de rechter. Dat druist in tegen het kabinetsbeleid. Het kabinet wil dat Nederlandse IS’ers in de regio zelf berecht worden. Daardoor lijkt de zaak enkel in een stroomversnelling te kunnen komen als de Koerdische milities óf het kabinet op korte termijn radicaal wijzigt van standpunt.
Hoe verloopt het terughalen in de praktijk?
De kinderen moeten, eventueel met hun moeders, worden opgehaald uit overvolle detentiekampen in het noordoosten van Syrië. Volgens de Nederlandse Staat is dat onveilig gebied, waar Nederland geen zeggenschap heeft. Om die reden wil Nederland enkel IS’ers repatriëren als ze zich hebben gemeld bij een Nederlandse ambassade of consulaat.
De Amerikanen hebben aangeboden te helpen met de repatriëring van Nederlanders in de Syrische kampen. Een hulpverzoek neerleggen bij de VS zou onder de “inspanningsverplichting” kunnen vallen die door de rechter aan de Staat is opgelegd. Hoogleraar staats- en bestuursrecht Jon Schilder, verbonden aan de Vrije Universiteit Amsterdam, benadrukt dat die term juridisch alleen niet heel streng is. “Er is geen resultaatverplichting. Daarom is er bijvoorbeeld ook geen dwangsom opgelegd.”
Telegraaf 26.11.2019
Verder benadrukt de rechter dat Nederland geen “substantiële veiligheidsrisico’s” hoeft te nemen bij het terughalen. De inspanningsverplichting is op die manier breed te interpreteren en het is volgens Schilder moeilijk te controleren of Nederland zich voldoende heeft ingespannen de kinderen terug te halen. “De rechter zal zich daar niet snel aan willen branden, omdat hij niet op de stoel van de politiek wil zitten.”
AD 23.11.2019
AD 23.11.2019
Is de uitspraak definitief?
Nee. De Staat kan net als in soortgelijke zaken in België en Duitsland nog in hoger beroep. De uitspraak verdeelt de politiek. Als het aan de VVD ligt wordt er hoe dan ook doorgeprocedeerd en het CDA noemt de uitspraak “risicovol”, terwijl hun coalitiepartners D66 en ChristenUnie juist tevreden reageren. Premier Rutte liet enkel weten de uitspraak “te bestuderen”.
AD 22.11.2019
‘Volstrekt unieke zaak’
“Volstrekt uniek”, zegt hoogleraar staats- en bestuursrecht Jon Schilder, verbonden aan de Vrije Universiteit Amsterdam. Volgens hem zal het verloop van de zaak belangrijk zijn voor soortgelijke zaken in de toekomst. “Mensen vroegen me vooraf ook wat ik verwachtte van de uitspraak. Ik had werkelijk geen idee. Er is geen precedent.”
Nederland haalde eerder al wel twee weeskinderen van IS’ers terug uit het noordoosten van Syrië. Maar dat was met hulp van Frankrijk en daarbij waren verder geen volwassenen IS’ers bij betrokken. In Duitsland en België oordeelden rechters eerder ook al dat IS-kinderen opgehaald moeten worden, inclusief moeders. In beide landen is de Staat in hoger beroep gegaan.
Als er hoger beroep wordt aangetekend, is de kans sowieso klein dat de kinderen op korte termijn worden teruggehaald. “En als ze dan doorgaan tot de Hoge Raad ben je zo jaren verder”, zegt hoogleraar Schilder. Over het terughalen van IS’ers is veel discussie onder experts.
Turkije stuurt de IS-strijders terug
Turkije begon maandag 11.11.2019 met het terugsturen van opgepakte strijders van Islamitische Staat (IS) naar hun land van herkomst. Zo luidt althans het dreigement van de Turkse minister van Binnenlandse Zaken.
Wat betekent deze aankondiging voor Nederland?
Vijf vragen;
Komen polderjihadisten nu massaal terug?
Nee. Ten eerste is het nog afwachten of Turkije de daad bij het woord voert. Ten tweede leek de minister met name te doelen op IS-strijders die Turkije eerder heeft opgepakt in Noord-Syrië, tijdens de militaire operatie daar. Onbekend is of daar Nederlanders bij zitten.
Er zitten wel Nederlandse Syriëgangers in een Turkse cel, maar dat is slechts een handvol. Loes F. uit Geleen en Souad D. uit Franeker zijn twee jihadvrouwen die al langer in de cel zitten en terug willen. Ook Xaviera Rose-Claire S. uit Apeldoorn zit vast in Turkije. Ruim een week geleden meldden zich nog twee Nederlandse vrouwen bij de Nederlandse ambassade in Ankara, in de hoop terug te keren. In totaal gaat het om naar schatting een zevental Nederlandse jihadisten, onder wie ook twee of drie mannen.
Er zijn al eerder nederjihadisten overgevlogen uit Turkije naar Nederland. Reda N. en Oussama A. kwamen met een gewoon lijnvliegtuig, maar onder begeleiding van de marechaussee. Na aankomst op Schiphol werden ze aangehouden en afgevoerd naar de terroristenafdeling van de gevangenis in Vught.
En wat als hun paspoort is afgepakt?
Een van de twee dames die zich een week geleden meldden op de Nederlandse ambassade, heeft alleen nog maar de Marokkaanse nationaliteit. Dat betekent echter niet dat ze niet teruggestuurd kan worden naar Nederland. Wel dat ze, als ze is berecht en haar straf heeft uitgezeten, het land uit wordt gezet.
Wat voor straffen krijgen ze hier?
De straffen voor vrouwen komen neer op zo’n anderhalf tot twee jaar cel. Voor mannen, van wie de kans veel groter is dat ze hebben gevochten of zich schuldig hebben gemaakt aan gruwelen, is een jaar of zes de norm. Vorig jaar kreeg de Utrechtse strijder Oussama A. 7,5 jaar omdat hij had gesold met het lijk van een IS-slachtoffer. Zijn vriend Reda N. kwam er vanaf met 4,5 jaar omdat bij hem hard bewijs ontbreekt dat hij gruweldaden heeft begaan.
En hoeveel IS’ers zitten er nog aan te komen?
Voor Nederland is de flinke groep IS- vrouwen in de Koerdische kampen in Noord-Syrië van groter belang dan die nu al in een Turkse cel zitten. Het gaat om zo’n vijftien mannen en veertig vrouwen plus tegen de honderd kinderen met een Nederlandse link. Het kabinet staat onder steeds grotere druk om hen terug te halen naar Nederland. Maandag 18.11.2019 doet de kortgedingrechter daarover uitspraak.
NU 27.11.2019 IS-strijders die momenteel vastzitten in de Koerdische gevangeniskampen in Syrië worden wat de Syrische president Bashar Al Assad betreft berecht in lokale rechtbanken die gespecialiseerd zijn in terrorismezaken. Dat zegt Al Assad woensdag tegenover het Franse weekblad Paris Match.
“Alle terroristen die zich bevinden in gebieden die onder controle staan van de Syrische staat zullen onderworpen worden aan de Syrische wet”, aldus de dictator.
Het is nog onduidelijk wat dat betekent voor het lot van de Europese IS-gangers in de Syrische kampen, onder wie 55 Nederlanders en 95 Nederlandse kinderen.
Onlangs won de Nederlandse staat het hoger beroep in de zaak die draaide om de verplichting om 19 Nederlandse vrouwen en 56 Nederlandse kinderen uit de Syrische kampen terug te halen.
Het gerechtshof in Den Haag stelde de Staat in het gelijk en vindt dat de Nederlandse staat niet gedwongen kan worden om de vrouwen en kinderen te repatriëren, omdat dat een politieke afweging is.
Kabinet wil banden met Al Assad niet aanhalen
Het huidige kabinetsbeleid houdt in dat Nederlandse uitreizigers niet actief worden opgehaald uit Syrië. Het kabinet vindt het gebied te gevaarlijk om Nederlandse diplomaten en militairen naartoe te sturen en ziet liever dat de Syriëgangers in Irak berecht worden.
Of dat ook zal gebeuren, valt te bezien. De Irakezen hebben in een eerder stadium aangegeven niets te voelen voor het verzoek. Intussen dreigen de Nederlanders die vastzitten in handen te komen van Al Assad.
Wat het CDA betreft is dat een reden om de diplomatieke banden met het regime van Al Assad te herstellen. Minister Stef Blok (Buitenlandse Zaken) zei in een interview met NU.nl echter dat een herstel van de relaties met Al Assad uitgesloten is, ook niet als Nederlandse IS’ers in handen van Al Assad vallen.
‘Koerden moeten controle Noord-Syrië overdragen aan Al Assad
Al Assad wordt in het vraaggesprek met Paris Match gevraagd naar de deal die hij heeft gesloten met de Koerdische strijdkrachten die tot voor kort met steun van de VS het noorden van Syrië controleerden.
De Koerden golden jarenlang als bondgenoten van de westerse coalitie in de strijd tegen IS. De duizenden IS’ers die zijn gevangengenomen, zijn vervolgens vastgezet in kampen die bewaakt worden door de Koerden. Naar schatting worden er meer dan tienduizend Syrische en Iraakse IS’ers en ongeveer tweeduizend buitenlandse IS’ers, onder wie ook Europeanen, vastgehouden in de Koerdische kampen.
Nadat de Amerikaanse president Donald Trump kort geleden de Amerikaanse troepen uit Syrië terugtrok en Turkije de aanval tegen de Koerden in Syrië inzette, wendden de Koerden zich tot Rusland en Al Assad voor bescherming die zij tot voor kort van de Amerikanen kregen. Wat Al Assad betreft komt de bescherming met een prijs: uiteindelijk zullen de Koerden de controle over het gebied in het noorden van Syrië moeten overdragen aan Al Assad, lichtte hij eerder toe.
In Syrië en Irak verblijven ongeveer 1400 IS-kinderen van wie minstens één ouder EU-burger is, zei EU-commissaris Julian King (Veiligheid) onlangs. Ⓒ ZUMAPRESS.com
Telegraaf 26.11.2019 EU-landen moeten kinderen met hun nationaliteit uit de kampen in Noordoost-Syrië terughalen. Een grote meerderheid van het Europees Parlement (495 tegen 58) riep woensdag de 28 lidstaten daartoe op.
De EU zou daarbij een coördinerende rol moeten spelen. De oproep is onderdeel van een niet-bindende resolutie ter gelegenheid van de dertigste verjaardag van het VN-Verdrag voor de Rechten van het Kind.
Saskia Bricmont van de Europese Groenen hekelde het gebrek aan actie van de EU-landen. Volgens haar zitten enkele honderden Europese ’jihadistenkinderen’, van wie de meesten jonger dan 5 jaar, onder erbarmelijke omstandigheden in kampen in het noordoosten van Syrië. In sommige gevallen worden hulporganisaties die kinderen willen repatriëren door hun overheid tegengewerkt, stelt zij.
In Syrië en Irak verblijven ongeveer 1400 IS-kinderen van wie minstens één ouder EU-burger is, zei EU-commissaris Julian King (Veiligheid) onlangs. Hij verwelkomde het besluit van sommige lidstaten om kinderen terug te halen en wees erop dat de Europese Commissie behulpzaam kan zijn. De Nederlandse regering wil vanwege de risico’s geen kinderen van IS-strijders terughalen. Volgens de AIVD verblijven 90 kinderen met een Nederlandse link in Syrisch-Koerdische kampen of detentie.
NU 26.11.2019 Een rechtbank in Turkije heeft twee Nederlandse Syriëgangers vrijgesproken van lidmaatschap van terreurgroep IS, meldt de NOS. De rechter meent dat er te weinig bewijs is tegen Souad D. en Loes F. De twee vrouwen woonden jarenlang in het door IS zelfverklaarde kalifaat.
De advocaat van D., Yasar Özdemir, bevestigt de vrijspraak aan de NOS. Wel loopt er nog een hoger beroep.
Als de twee vrouwen ook in hoger beroep worden vrijgesproken kan dat eventuele vervolging in Nederland bemoeilijken, omdat verdachten die in het buitenland zijn vrijgesproken niet opnieuw mogen worden vervolgd voor hetzelfde vergrijp.
D. en F. zijn in Syrië getrouwd met een Nederlandse IS-strijder uit Amersfoort. Zelf zeggen ze dat hun man, Baraa Ahmad, niet meer is aangesloten bij IS.
In afwachting van hoger beroep mogen de twee vrouwen Turkije niet verlaten. De uitspraak hiervan wordt volgens hun advocaat binnen een paar maanden verwacht.
Naar verwachting worden D. en F. na het hoger beroep in Turkije teruggestuurd naar Nederland. Twee IS-vrouwen die onlangs door Turkije naar Nederland werden teruggestuurd, werden direct na aankomst op Schiphol aangehouden.
NOS 26.11.2019 Een rechtbank in Turkije heeft twee Nederlandse Syriëgangers, Souad D. en Loes F., vrijgesproken van lidmaatschap van terreurgroep IS. Volgens de rechter is er onvoldoende bewijs tegen de twee vrouwen, die jarenlang in het zelfverklaarde kalifaat van IS woonden. In afwachting van hoger beroep mogen ze Turkije niet uit.
Advocaat Yasar Özdemir, die D. bijstaat, bevestigt dat de vrouwen zijn vrijgesproken in Turkije en dat er nog een hoger beroep loopt. Hij verwacht binnen een paar maanden een uitspraak.
Mochten de twee vrouwen uit Franeker en Geleen ook in hoger beroep in Turkije worden vrijgesproken van lidmaatschap van een terreurbeweging, dan bemoeilijkt dat een eventuele vervolging in Nederland. Wettelijk mogen verdachten die in het buitenland zijn vrijgesproken niet opnieuw worden vervolgd voor hetzelfde vergrijp.
Baghouz
D. en F. zijn in Syrië getrouwd met een Nederlandse IS-strijder uit Amersfoort, Baraa Ahmad. Hoewel ze zeggen dat hun man afstand had genomen van de terreurgroep, leefden ze jarenlang in het hart van het ‘kalifaat’.
De eerste jaren woonden ze in Raqqa, destijds de hoofdstad van de terreurbeweging. Later verbleven ze in de oostelijke stad Baghouz, het laatste bolwerk van IS, waar kort voor de val van het kalifaat vooral de meest geharde strijders zich ophielden. Tijdens het slotoffensief om Baghouz sloegen F. en D. op de vlucht.
Turkije zette onlangs twee IS-vrouwen op het vliegtuig naar Schiphol, waar ze direct na aankomst zijn aangehouden. De verwachting is dat Souad D. en Loes F. na het hoger beroep in Turkije eveneens worden teruggestuurd naar Nederland.
NU 22.11.2019 De Nederlandse Staat hoeft zich toch niet in te spannen om 56 kinderen en hun negentien moeders vanuit Syrië naar Nederland te halen. Hiermee is het door de Staat aangespannen spoedappel door het gerechtshof in Den Haag vrijdag gegrond verklaard.
Nederland kan volgens het hof niet gedwongen worden om de vrouwen en kinderen te repatriëren, omdat het gaat om een politieke kwestie.
“Het kabinet heeft op het vlak van nationale veiligheid en buitenland een ruime mate van beleidsvrijheid”, laat een persrechter weten aan NU.nl. “Daar zitten grenzen aan, maar die zijn volgens het hof in deze zaak niet overschreden.”
Volgens het huidige kabinetsbeleid worden Nederlandse uitreizigers niet actief opgehaald uit Syrië. Het kabinet wil Nederlandse ambtenaren niet in gevaar brengen door ze naar een onveilig gebied te sturen.
De uitspraak van het hof is een teleurstelling voor de vrouwen en hun familieleden. Zij spanden het kort geding aan omdat zij onder erbarmelijke omstandigheden in detentiekampen in Syrië verblijven.
De rechtbank onderschreef dit eerder en vond dat de overheid zich moest inspannen om in ieder geval de kinderen terug te halen naar Nederland. Als de Koerden, die de leiding hebben over de kampen, de kinderen alleen samen met hun moeders zouden laten vertrekken, moest ook geprobeerd worden hen op te halen.
Met de uitspraak van het hof is die inspanningsverplichting tenietgedaan. Er is nog wel een mogelijkheid om tegen de uitspraak in cassatie te gaan.
Rutte wil uitspraak eerst bestuderen
Premier Markt Rutte liet in in eerste reactie weten de uitspraak eerst te willen bestuderen voordat hij daar inhoudelijk op ingaat. Wel noemt hij het “mooi als we gelijk krijgen”.
Minister van Justitie en Veiligheid Ferd Grapperhaus zegt de uitspraak van het hof als ondersteuning van het kabinetsbeleid te zien.
“We zijn altijd helder geweest. Deze vrouwen hebben zelf de keuze gemaakt om, al dan niet met hun minderjarige kinderen, uit te reizen naar IS-gebied en zich aan te sluiten bij een terroristische organisatie”, aldus Grapperhaus. “Het kabinet haalt de vrouwen en hun kinderen niet actief terug uit dit gebied.”
Het kabinet ziet het liefst dat de vrouwen in de regio berecht worden. Irak heeft al laten weten daar voorlopig nog niet aan te willen voldoen.
Overheid kan ook besluiten tot afnemen Nederlanderschap
Personen met de Nederlandse nationaliteit die zich melden bij een Nederlandse ambassade worden wel naar ons land teruggestuurd.
Bij personen met een dubbele nationaliteit kan het Nederlanderschap worden afgepakt. Dat gebeurde onlangs bij een vrouw die zich meldde bij de Nederlandse ambassade in Turkije. Zij beschikt ook over de Marokkaanse nationaliteit, maar werd ondanks een verzoek van Nederland aan Turkije om haar niet naar Nederland te sturen toch op een vliegtuig naar Schiphol gezet. Daar werd ze dinsdag aangehouden.
Vrijdag werd besloten om haar voor zeker veertien dagen langer vast te zetten. Ook voor een vrouw van 25 jaar uit Apeldoorn, die zich eveneens bij de ambassade in Turkije had gemeld, blijft vastzitten.
NOS 22.11.2019 De Nederlandse staat hoeft IS-vrouwen en hun kinderen in kampen in het noordoosten van Syrië niet terug te halen. Dat heeft het gerechtshof in Den Haag bepaald in een spoedappel dat was ingesteld door de ministers Blok en Grapperhaus.
In een kort geding oordeelde de rechter tien dagen geleden dat de Staat zijn best moet doen om in elk geval de kinderen terug te halen. Het zou onrechtmatig zijn om dat niet te doen. Die uitspraak is nu dus teruggedraaid.
De zaak draait om 23 IS-vrouwen en 56 kinderen die verblijven in de kampen Al-Hol en Al-Roj in noordoost-Syrië. De landsadvocaat had bepleit dat de rechter afzijdig moet blijven in de kwestie, omdat het kabinet en het parlement de politieke afwegingen in deze specifieke situatie moeten maken.
Beladen zitting
“De rechter zegt eigenlijk hetzelfde als de landsadvocaat vanochtend zei: dit is politiek, dit is beleid dat door het kabinet wordt gemaakt en een rechter hoort daar niet over te oordelen”, zegt verslaggever Mattijs van de Wiel. De rechter kan volgens het hof alleen in uitzonderlijke gevallen bepalen dat de staat onrechtmatig handelt. Van zo’n uitzondering is hier dus geen sprake.
“Het was een beladen zitting”, vertelt Van de Wiel. “Met een zaal vol familieleden van vrouwen die zijn uitgereisd. Veel van die mensen zeggen: mijn dochter of nicht is helemaal geen terrorist. Deze mensen waren muisstil toen ze het aanhoorden, want zij willen hun kleinkinderen zien en hadden al hun hoop hierop gevestigd. Ze gingen weg zonder commentaar te geven.”
Een vader reageert zeer teleurgesteld en weet niet hoe deze uitspraak zal aankomen bij zijn dochter.
‘De kans bestaat dat ze nu over de hekken gaan klimmen’
Jezidi’s in ons land reageren juist tevreden op de uitspraak. De etnische en religieuze minderheidsgroep werd vooral in Irak hard getroffen door IS. Veel mannen werden vermoord. Vrouwen en meisjes van de jezidi’s werden verkracht en tot slaaf gemaakt door leden van IS.
Jezidi’s in ons land zijn blij met deze uitspraak
Minister Grapperhaus toonde zich in een eerste reactie tevreden. “Ik zie de uitspraak van het hof als ondersteuning van het kabinetsbeleid. We zijn altijd helder geweest. Deze vrouwen hebben zelf de keuze gemaakt om al dan niet met hun minderjarige kinderen naar IS-gebied uit te reizen en zich aan te sluiten bij een terroristische organisatie. Het kabinet haalt hen niet actief terug uit dit gebied.”
Telegraaf 22.11.2019 De Nederlandse Staat hoeft zich niet in te spannen om de 56 kinderen van IS-vrouwen terug te halen. Ook voor de moeders zelf hoeft Nederland niet in actie te komen. Dat oordeelde de voorzieningenrechter in Den Haag vrijdag in hoger beroep. Daarmee gaat een streep door de uitspraak van vorige week. Toen beval de rechter Nederland nog om de kinderen te gaan halen.
Volgens de landsadvocaat moet de rechter zich niet bemoeien met buitenlands beleid – daar gaan het kabinet en de Tweede Kamer over, zeker waar het wespennesten betreft als Noord-Syrië. De rechter gaat in die argumentatie mee. Dat is een meevaller voor het kabinet.
De vrouwen vragen Nederland om hen te komen halen, maar dat ligt op het terrein van de betrokken ministeries, stelt de rechter. „De staat heeft hierin beleidsvrijheid. Dat betekent dat de rechter, zeker in kort geding, zeer terughoudend moet zijn.”
Vorige week oordeelde de rechter nog in kort geding dat Nederland zich wel degelijk moet inspannen om de kinderen terug te halen. De families van de IS-vrouwen staan nu weer met lege handen. Veel van hen waren boos en in tranen. Ze hadden al hun hoop gevestigd op deze uitspraak. Er zijn op korte termijn geen mogelijkheden meer bij een hogere rechter.
De kinderen hebben allen de Nederlandse nationaliteit en zijn jonger dan twaalf jaar, de meesten zelfs onder de zes jaar. De vrouwen zijn de afgelopen jaren uitgereisd naar het strijdgebied in Syrië of Irak waar Islamitische Staat het voor het zeggen had. Ze zitten nu vast in kampen die door de Koerden worden beheerd.
Ze willen terug naar Nederland, maar het kabinet weigert ze actief terug te halen. Het regeringsbeleid is nog steeds dat Nederland geen Nederlanders terughaalt uit Syrië. Alleen wie erin slaagt om een diplomatieke post te bereiken, kan eventueel hulp krijgen.
„Voor de families is het misschien lastig te begrijpen waarom Nederland niets wil doen voor deze vrouwen en kinderen”, legde de landsadvocaat vrijdagochtend uit. „Maar de Staat moet een afweging maken tussen abstracte belangen als nationale veiligheid en internationale betrekkingen en concludeert dat Nederland op dit moment daar geen actie wil ondernemen.
Nederland zet niet zomaar alle andere belangen opzij als iemand zegt: het valt hier toch tegen, haal me maar terug. Dit is nou eenmaal de harde kant van buitenlands beleid.”
Volgens advocaat Tom de Boer (namens de vrouwen) heeft de Nederlandse staat zich de afgelopen maanden achter steeds weer nieuwe valse argumenten verscholen om maar niets te hoeven doen. Zelfs nadat de rechter vorige week bepaalde dat Nederland zijn best moet doen om de kinderen terug te halen.
Zijn collega André Seebregts benadrukte dat Nederland wel degelijk de belangen van de kinderen en de vrouwen in het oog moet houden. De situatie in de kampen verslechtert steeds verder. De winter staat voor de deur, net als de troepen van Assad die niet terugdeinzen voor moord en verkrachting van kinderen. Dan zijn er nog de ultra-radicale Russische en Tsjetsjeense IS-vrouwen die een islamitisch schrikbewind uitoefenen over het kamp.
Voor Nederland is het echter te gevaarlijk om een ophaalexpeditie te sturen naar het onoverzichtelijke gebied, stelde de landsadvocaat. Seebregts vond dat onzin. „De Denen hebben eergisteren nog een weeskind opgehaald.” Een onvergelijkbare actie, aldus de landsadvocaat. „Bij de Denen ging maar om één weeskind, niet om om 23 vrouwen en 56 kinderen.”
Premier Mark Rutte heeft aan het begin van zijn wekelijkse persconferentie laten weten dat hij de uitspraak nog goed moet bestuderen. „Het is op zich mooi als we gelijk krijgen.”
Reactie minister Grapperhaus
Minister Grapperhaus (Justitie en Veiligheid) wil de uitspraak bestuderen. „Maar ik kan zeggen dat ik de uitspraak als ondersteuning van het kabinetsbeleid zie. We zijn altijd helder geweest. Deze vrouwen hebben zelf de keuze gemaakt om, al dan niet met hun minderjarige kinderen, uit te reizen naar IS-gebied en zich aan te sluiten bij een terroristische organisatie”, zegt de CDA-bewindsman. „Het kabinet haalt de vrouwen en hun kinderen niet actief terug uit dit gebied.”
AD 22.11.2019 Nederland hoeft 23 IS-vrouwen en hun 56 kinderen niet op te halen uit detentiekampen in Noord-Syrië. Het Gerechtshof in Den Haag heeft zojuist een eerdere uitspraak van de rechtbank Den Haag vernietigd. Die rechtbank oordeelde twee weken geleden dat de Nederlandse staat de kinderen wel moest terughalen, ook als dat betekende dat hun moeders mee zouden komen.
De beslissing om de IS-gezinnen wel of niet op te halen is aan de politiek en niet aan de de rechter, zo oordeelde het Gerechtshof vanmiddag. ,,Het is duidelijk dat de vrouwen en kinderen onder erbarmelijke omstandigheden leven. Het gaat dus om fundamentele rechten van de kinderen: om het recht van leven en ontwikkeling.”
Het Hof is echter ook van mening dat de staat beleidsvrijheid heeft en de rechter daarom terughoudend moet zijn. ,,Het is aan de politiek, niet aan de rechter om over erbarmelijke omstandigheden te oordelen.” Daarom wees het Gerechtshof alle vorderingen van de vrouwen af.
Dat is een opvallende beslissing, omdat de rechtbank in Den Haag eerder deze maand in een kort geding besloot dat het Nederlandse kabinet een ‘inspanningsverplichting’ heeft om ervoor te zorgen dat 56 kinderen van Nederlandse IS’ers terug worden gehaald uit de detentiekampen in Noord-Syrië waar ze nu verblijven.
Het is niet de schuld van de kinderen dat ze daar beland zijn, aldus de rechter. Voor hun 23 moeders die in dezelfde kampen zitten, gold die verplichting niet. Als de moeders mee zouden moeten komen met hun kinderen, omdat de Koerden de kinderen niet alleen laten vertrekken, dan is dat maar zo, stelde de rechtbank.
Politiek
Door dat oordeel staat met de uitspraak van vandaag dus een dikke streep. Tot grote teleurstelling van de tientallen familieleden in de rechtszaal. Zij beseffen dat het nu weer volslagen onduidelijk is wanneer ze hun kleinkinderen, neefjes en nichtjes weer zullen zien. Als dat ooit al gebeurt.
Het lot van de IS-vrouwen ligt nu deels weer in de handen van de politiek. Het kabinet en Kamermeerderheid zijn daar niet van plan actie te ondernemen om de vrouwen en kinderen op te halen, zo is het standpunt.
Al zegt premier Rutte dat hij de uitspraak eerst nog wil bestuderen. Het huidige beleid is dat Nederland IS’ers pas actief helpt terug te keren naar Nederland als ze zichzelf melden op een ambassade of consulaat in Turkije of Irak.
Van daaruit worden zij teruggevlogen naar Schiphol en daar aangehouden, vastgezet en berecht. De kinderen gaan dan naar familie of een pleeggezin. Eerder deze maand doken er bij de Nederlandse ambassade in Ankara nog twee vrouwen op die waren ontsnapt uit een Syrisch detentiekamp. De kans dat meer vrouwen dat nu gaan proberen is groot.
‘Terughalen ook risico’
Dat het kabinet echt niet wil dat de Nederlandse jihadvrouwen en hun kinderen terugkomen werd vandaag in de Haagse rechtbank wederom duidelijk. ,,Ook terughalen van alleen de kinderen is ook een risico, dat kan tot wrok leiden bij de vrouwen en familie.” Familieleden en advocaten van de vrouwen vinden dat terughalen juist wel moet én kan. ,,Denemarken heeft 48 uur geleden nog kinderen opgehaald in Syrië.”
Maar, zo oordeelde de rechtbank, als de Koerdische bewakers van de kampen de kinderen alleen willen meegeven als de moeders meegaan, dan moet Nederland ook de moeders terugnemen. De rechtbank stelde echter ook dat de situatie ter plekke wel veilig genoeg moet zijn voor Nederlandse militairen of ambtenaren om de vrouwen en kinderen op te halen.
Het kabinet is tegen dat oordeel in beroep gegaan omdat het van oordeel blijft dat Nederland de vrouwen en kinderen alleen verder kan helpen als ze zichzelf melden bij een Nederlandse ambassade of consulaat in Turkije of Irak. De vrouwen kunnen daar uit zichzelf moeilijk komen: de kampen worden bewaakt en alleen met behulp van smokkelaars kunnen ze in Turkije of Irak komen.
‘Ze wisten waar ze heen gingen’
De landsadvocaat betoogde vanochtend dat de rechter eigenlijk helemaal niet over het wel of niet terughalen van de vrouwen en kinderen gaat: het is een politieke beslissing. ,,Het heeft onder meer gevolgen voor het buitenlands beleid van Nederland en daar gaat de politiek over.”
De Nederlandse Staat stelde aan het begin van het hoger beroep in Den Haag dat de vrouwen ‘precies wisten waar ze heen gingen’. ,,Want ook toen er nog geen kalifaat was (voor 2014), was er al een jihadistische strijd aan de gang. Ze hadden in Nederland een keuze hoe hun leven vorm te geven. Ze hebben die keus gemaakt”, aldus de landsadvocaat.
,,De vrouwen hebben zichzelf in gevaarlijke omstandigheden gebracht en vragen pas nu ze in kampen zitten om repatriëring van zichzelf en hun kinderen.” Daar komt bij, meldt de advocaat, dat in Syrië 5,6 miljoen kinderen onder slechte omstandigheden leven, nog meer mensen hebben humanitaire hulp nodig.
De Staat vindt ook dat er van de vrouwen net zoveel dreiging uitgaat als van de mannen. ,,Inlichtingendienst AIVD wijst er op dat deze vrouwen lang in strijdgebied zijn geweest, gemiddeld drie jaar. Ook na terugkomst blijft de vraag of ze afscheid nemen van jihadistisch gedachtegoed.
Ze zijn een bedreiging voor de nationale veiligheid.” Er is dan ook geen enkel West-Europees land dat beleid heeft om de vrouwen actief terug te halen. Er zijn enkele weeskinderen teruggehaald, vanwege humanitaire redenen, stelt de advocaat.
De Staat ziet de kinderen als slachtoffer van de keuzes van hun ouders. Het alleen terughalen van de kinderen is ook een risico, stelt de landsadvocaat. ,,,Dan kan wrok ontstaan bij vrouwen die achterblijven of familieleden hier.” Familieleden zien dat duidelijk anders, zij lachen om de opmerking van de advocaat.
De landsadvocaat: ,,We kunnen begrijpen dat familieleden nu denken: omdat de Staat iets niet doet, gaan mijn kinderen en kleinkinderen straks dood. Dat is moeilijk, zeker omdat daar het abstracte belang van de staat tegenover staat. Maar repatriëring is een politieke beslissing.” De rechter gaat daar dus, volgens de landsadvocaat, niet om.
Vrees voor martelingen
Advocaat Seebregts, die de vrouwen bijstaat, wijst erop dat Denemarken eerder deze week nog twee weeskinderen heeft opgehaald in het gebied. ,,Dus wat Nederland te gevaarlijk vindt, hebben de Denen 48 uur geleden nog gedaan.” Ook vrezen de advocaten dat het Syrische leger de controle over de kampen gaat overnemen.
,,De Syrische inlichtingendiensten zullen zeker met die vrouwen willen praten. En we weten wat dat kan inhouden.” De advocaat doelt daarmee op de slechte reputatie die het Syrische regime heeft wat betreft mensenrechten.
De inlichtingendiensten zijn vaak beschuldigd van (seksuele) mishandeling en marteling. Ook van kinderen. ,,Er zijn hier vandaag veel ouders en andere familieleden, ze hebben ook foto’s doorgestuurd van de kinderen in de kampen. Die hopen ze snel weer te kunnen zien.”
Seebregts vraagt de rechtbank ook nog extra te kijken naar de zaak van de Amsterdamse Chadia B. Zij heeft geen kinderen, maar wel zware psychische klachten als psychoses. Ze is zwaargewond geraakt en mist nu een voet.
Door haar psychische problemen moeten andere vrouwen haar verzorgen. ,,Ze ligt in een tent in haar eigen uitwerpselen, kinderen gooien stenen naar haar. Haar situatie is, zo mogelijk, nog schrijnender dan die van de anderen.”
Rutte over uitspraak IS-vrouwen: ik vind het natuurlijk niet vervelend om gelijk te krijgen, maar ik zeg altijd dat we de uitspraak eerst willen bestuderen. Dat zeg ik ook als we verliezen, dus dat zeg ik nu ook. #isvrouwen
RTL 22.11.2019 De Nederlandse staat hoeft er niet alles aan te doen om IS-vrouwen en hun kinderen terug te halen uit kampen in Syrië. Dat besluit is aan de politiek en niet aan de rechter, heeft het gerechtshof vanmiddag besloten.
Het oordeel van de rechtbank wordt daarmee vernietigd. Die had eerder bepaald dat de overheid zich moet inspannen voor IS-kinderen, maar stelde de overheid niet verplicht om IS-vrouwen terug te halen.
Tijdens zijn wekelijkse persmoment reageerde premier Mark Rutte vanmiddag tevreden op de uitspraak. Hij wilde er verder niet te diep op ingaan. “Wij werken aan de mogelijkheid tot berechting in de regio. Dat is onze stip aan de horizon. Berechting in de regio is buitengewoon complex, maar niet onmogelijk.”
“Het Kabinet zal het gemotiveerd arrest inhoudelijk bestuderen. Maar ik kan in eerste reactie zeggen dat ik de uitspraak van het Hof als ondersteuning van het kabinetsbeleid zie. We zijn altijd helder geweest.”
Hij vervolgt: “Deze vrouwen hebben zelf de keuze gemaakt om, al dan niet met hun minderjarige kinderen, uit te reizen naar IS-gebied en zich aan te sluiten bij een terroristische organisatie. Het kabinet haalt de vrouwen en hun kinderen niet actief terug uit dit gebied.”
Het kort geding was aangespannen namens 23 vrouwen en hun 56 kinderen, die vastzitten in twee kampen in het noorden van Syrië. Ze zitten daar onder schrijnende omstandigheden. Volgens hun advocaat is er hier absoluut geen sprake van een politiek belang, wat door de Staat wel betoogd wordt. “Het gaat om hun individuele belangen, zij lopen schade op door het handelen van de Staat.”
Kinderombudsvrouw Margrite Kalverboer zegt vrijdag in een reactie dat ze het kabinet meerdere malen heeft opgeroepen om zich tot het uiterste in te spannen om de Nederlandse kinderen in Syrische kampen terug te halen naar Nederland. “De vaak jonge kinderen zitten daar onder erbarmelijke omstandigheden, en de situatie lijkt te verslechteren.”
Vader IS-kinderen hoopt op terugkeer dochter en zoon uit Syrisch kamp
Jeremy kan niet wachten tot zijn dochter en zoon eindelijk weer thuis zijn. Hun moeder en zijn ex nam ze jaren geleden mee naar Syrië.
De rechter oordeelde begin vorige week in een kort geding dat de Staat er alles aan moet doen om op korte termijn de kinderen naar Nederland te halen. Voor de terugkeer van de IS-vrouwen zelf hoeft de Staat zich niet in te zetten, oordeelde de rechter.
Maar als de Koerden die de kampen bewaken de kinderen niet zonder moeders willen laten vertrekken, moet de overheid wel kijken of ze zowel moeders als kinderen kan terughalen. Dat moest ook per direct gebeuren. Als er binnen twee weken niets zou zijn gedaan, zou een dwangsom volgen.
De VS hebben herhaaldelijk aangeboden om Syriëgangers op te halen en terug te brengen naar Nederland. Het beleid van het kabinet tot nu toe was om betrokkenen niet-actief terug te halen, maar de rechter bepaalde dat dit beleid niet kan gelden voor de kinderen.
Buitenlandse Zaken laat weten dat er contact is geweest met de Amerikanen en met Europese landen maar wat er precies is besproken, zegt het ministerie niet. Ook de landsadvocaat zei vandaag dat er ‘stappen zijn gezet’, maar dat er verder niets over gezegd kan worden.
NRC 22.11.2019 De Nederlandse staat hoeft de kinderen van IS-vrouwen die in kampen in Noord-Syrië zitten, niet terug te halen. Deze uitspraak in hoger beroep is een meevaller voor het kabinet.
De staat hoeft zich niet in te spannen om 56 kinderen en 23 vrouwen terug te halen uit twee kampen uit Noord-Syrië. Dat heeft het Haagse gerechtshof vrijdagmiddag bepaald. De uitspraak kwam ongeveer anderhalf uur na de zitting, met een korte motivering. Het hof vindt dat het aan de staat is om te bepalen of de vrouwen en kinderen moeten terugkeren. Over twee weken wordt een uitgebreide toelichting gepubliceerd.
De beslissing kwam na het hoger beroep dat de staat had ingesteld inzake de mogelijke terugkeer van de kinderen en vrouwen uit Noord-Syrië. De staat was in hoger beroep gegaan tegen het vonnis in het kort geding van bijna twee weken geleden.
De voorzieningenrechter had bepaald dat de staat zich moest inspannen om de kinderen van 23 vrouwelijke uitreizigers naar Islamitische Staat terug te halen. Dit onder meer vanwege de „erbarmelijke omstandigheden” in de kampen Al-Hol en Al-Roj.
Eventueel zouden ook de vrouwen moeten terugkomen, als de Koerden niet zouden toestaan dat moeders van de kinderen werden gescheiden. Het hof bepaalde vrijdag dat het aan de staat is om te oordelen over die omstandigheden en de gevolgen daarvan voor de vrouwen en kinderen.
De uitspraak van vrijdagmiddag gaat in tegen de uitspraak van de voorzieningenrechter. Het is een grote meevaller voor het kabinet en regeringspartijen VVD en CDA. Die zijn tegen terugkeer van de moeders en kinderen.
Volgens het kabinet is het gebied te onveilig en onstabiel om tot repatriëring van de vrouwen en kinderen te kunnen overgaan. Zowel het kabinet als de regeringspartijen VVD en CDA zien in de terugkeer van met name de moeders een gevaar voor de nationale veiligheid.
„De kans is groot dat een aantal van hen niet afscheid heeft genomen van het jihadistisch gedachtengoed”, aldus de landsadvocaat vanmorgen voor het Hof. Hij wees erop dat de groep vrouwen om wie het gaat al lang in het strijdgebied zit, gemiddeld drie jaar.
Buitenlands beleid
Ook vond de advocaat namens de staat dat de rechter zich niet met het buitenlands beleid moet bemoeien. „Nederland is niet een van de actoren in het gebied”, aldus de landsadvocaat in zijn pleidooi. „Turkije, Syrië, Rusland, de Koerden en de VS zijn dat wel.”
Een rechterlijk besluit om de vrouwen en kinderen terug te halen, zou de staat dwingen met die landen te gaan onderhandelen, inclusief Syrië, waarmee Den Haag alle diplomatieke banden heeft doorbroken. Een rechter kan zoiets nooit van het kabinet eisen, dat ook nog eens gesteund wordt door een Kamermeerderheid, aldus de landsadvocaat.
De advocaten André Seebregts en Tom de Boer stelden daartegenover dat het de plicht van de staat is zijn onderdanen te beschermen tegen de zeer zware omstandigheden in de kampen, maar ook tegen marteling, verkrachting en moord.
De kans daarop is groot als de Syriërs hun invloed in het noorden van hun land uitbreiden en de kampen overnemen van de Koerden, aldus de advocaten van de moeders. Zij citeerden diverse rapporten van de VN en andere organisaties waarin beschreven staat hoe vrouwen en kinderen behandeld worden en overlijden in Syrische gevangenschap.
„De staat handelt onrechtmatig als ze niet al het mogelijke in het werk stelt om te voorkomen dat haar onderdanen dat lot treft”, betoogde advocaat De Boer.
Daarvoor wijkt ook het primaat van de staat in het buitenlands beleid, zei hij. Dat geldt eens te meer omdat de Koerden, de VS en het Rode Kruis Nederland hebben aangeboden om bij de repatriëring van de vrouwen en de kinderen te helpen. „Het recht dwingt de staat tot actie”, aldus De Boer.
Verder wees Seebregts erop dat nog deze week een vertegenwoordiger van de Deense regering in het gebied is geweest om een weeskind op te halen. „Dat geeft aan dat het gebied veiliger is dan de staat betoogt”, aldus Seebregts.
De argumenten over en weer waren verder grotendeels dezelfde als die van drie weken geleden. Net als de vorige keer was er de nodige belangstelling van de familie van de uitreizigers.
MSN 22.11.2019 De Staat hoeft Nederlandse IS-vrouwen en hun kinderen die in Noord-Syrische kampen zitten, toch niet terug te halen naar Nederland. Het hof in Den Haag haalt met deze uitspraak een streep door de uitspraak van de rechtbank begin vorige week.
Het kort geding was aangespannen namens 23 vrouwen en hun 56 kinderen, die vastzitten in twee kampen in het noorden van Syrië. Ze zitten daar onder schrijnende omstandigheden. De Nederlandse staat was in beroep gegaan.
Een vrouw met kind in het al-Hol kamp in Noord-Syrië waar IS-families zijn opgesloten. Beeld AFP
Trouw 22.11.2019 De Staat hoeft Nederlandse IS-vrouwen en hun kinderen die in Noord-Syrische kampen zitten, toch niet terug te halen naar Nederland. Het hof in Den Haag haalt met deze uitspraak een streep door de uitspraak van de rechtbank begin vorige week.
Het kort geding was aangespannen namens 23 vrouwen en hun 56 kinderen, die vastzitten in twee kampen in het noorden van Syrië, vlakbij de grens met Irak. De Nederlandse staat was in beroep gegaan.
De uitspraak is een toch nog onverwachte steun in de rug van de regering en coalitiepartijen VVD en CDA. Die willen nog altijd Nederlandse IS-strijders in de regio laten berechten, ondanks grote praktische problemen om dit te organiseren. Vooral D66 drong juist aan op berechting in Nederland, omdat deze mensen en hun kinderen anders altijd ‘onder de radar’ terug kunnen keren.
Tijdens de zitting betoogde de landsadvocaat namens de Nederlandse staat dat de rechter terughoudend moet zijn als het gaat om politieke afwegingen rond buitenlands beleid en internationale betrekkingen. Zeker bij een kort geding.
“Het beleid hangt in sterke mate af van politieke afwegingen in verband met de specifieke situatie en komt tot stand in samenspraak tussen regering en volksvertegenwoordiging. Het is niet aan de burgerlijke rechter om die afweging te maken”, aldus de landsadvocaat.
Volgens de advocaat van de vrouwen is er hier absoluut geen sprake van een politiek belang, wat door de Staat wel betoogd wordt. “Het gaat om hun individuele belangen, zij lopen schade op door het handelen van de Staat”, aldus André Seebregts.
Niet zonder hun moeders
De rechter oordeelde begin vorige week in een kort geding dat de Staat er alles aan moet doen om op korte termijn de kinderen naar Nederland te halen. Voor de terugkeer van de IS-vrouwen zelf hoeft de Staat zich niet in te zetten, oordeelde de rechter.
Maar als de Koerden die de kampen bewaken de kinderen niet zonder moeders willen laten vertrekken, moet de overheid wel kijken of ze zowel moeders als kinderen kan terughalen. Dat moest ook per direct gebeuren. Als er binnen twee weken niets zou zijn gedaan, zou een dwangsom volgen.
De Koerden gaven daarom de afgelopen week opnieuw aan dat Nederland welkom is om de kinderen en hun moeders terug te halen. Daarvoor is de situatie veilig genoeg, aldus een woordvoerder van de door Koerden geleide Syrische Democratische Strijdkrachten (SDF) tegen de NOS.
Ook de VS hebben herhaaldelijk aangeboden om Syriëgangers op te halen en terug te brengen naar Nederland. Het beleid van het kabinet tot nu toe was om betrokkenen niet-actief terug te halen, maar de rechter bepaalde dat dit beleid niet kan gelden voor de kinderen.
Buitenlandse Zaken laat weten dat er contact is geweest met de Amerikanen en met Europese landen, maar wat er precies is besproken, zegt het ministerie niet. Ook de landsadvocaat zei vrijdag dat er “stappen zijn gezet”, maar dat er verder niets over gezegd kan worden.
De vrouwen zijn de afgelopen jaren uitgereisd naar het strijdgebied in Syrië of Irak waar Islamitische Staat het voor het zeggen had. Ze zitten nu vast in kampen die door de Koerden worden beheerd. De omstandigheden in de kampen zijn erbarmelijk.
Er is veel agressie en geweld, weinig voedsel en water, er heersen ziektes, mensen worden gemarteld en er zijn bombardementen. Ze willen terug naar Nederland, maar tot nu toe weigerde het kabinet ze actief terug te halen.
Lees ook:
Krista zit in een opvangkamp in Syrië: ‘Neem desnoods alleen mijn kinderen mee naar Nederland’
De Nederlandse Krista van T. bleef met haar echtgenoot tot het einde bij terreurbeweging Islamitische Staat. Nu is ze weduwe en zit ze in een overvol opvangkamp in Noord-Syrië, mét haar vier kinderen. ‘Waarom neemt Nederland hen niet terug?’
NOS 22.11.2019 Twee IS-vrouwen die dinsdag door Turkije teruggestuurd zijn naar Nederland blijven nog eens veertien dagen vastzitten. Ze worden verdacht van deelname aan een terroristische organisatie. De twee verbleven in het strijdgebied van Islamitische Staat in Syrië.
De vrouwen kwamen dinsdagavond samen met twee kinderen aan op Schiphol. Het gaat om de 24-jarige Fatimah H. uit Tilburg met haar kinderen van 3 en 4 en de 25-jarige Xaviera S. uit Apeldoorn. De kinderen zijn overgedragen aan een voogd van Jeugdbescherming.
De vrouw uit Tilburg meldde zich eind oktober bij de Nederlandse ambassade in Ankara. Eind oktober werd haar Nederlandse nationaliteit ingetrokken. In januari 2018 werd de vrouw uit Apeldoorn in Turkije aangehouden. Turkije stuurt sinds enkele dagen buitenlandse IS’ers terug naar hun land van herkomst.
Na hun aankomst op Schiphol werden de vrouwen door de Koninklijke Marechaussee aangehouden en overgedragen aan de politie.
Telegraaf 22.11.2019 De twee vrouwen die dinsdag op Schiphol zijn aangehouden na terugkeer uit het strijdgebied van Islamitische Staat in Syrië, zijn voor veertien dagen in bewaring gesteld door de rechter-commissaris in Rotterdam. Dat heeft het Openbaar Ministerie bekendgemaakt. Het tweetal wordt verdacht van deelname aan een terroristische organisatie.
Het gaat om een vrouw van 24 uit Tilburg en een vrouw van 25 uit Apeldoorn, met twee kinderen van 3 en 4 jaar.
De 24-jarige vrouw heeft zich eind oktober gemeld bij de Nederlandse ambassade in Ankara. Op 30 oktober is haar Nederlandse nationaliteit ingetrokken. De andere vrouw is in januari 2018 aangehouden in Turkije. Turkije heeft beiden het land uitgezet en teruggestuurd naar Nederland.
De kinderen zijn overgedragen aan de Raad voor de Kinderbescherming.
Nederland heeft erop aangedrongen de vrouw die haar nationaliteit is ontnomen, niet terug te sturen. Minister Ferd Grapperhaus (Justitie en Veiligheid) heeft hierover meerdere keren met de Turkse minister van Binnenlandse Zaken gesproken. Ook werd er een ambtelijke missie naar Turkije gestuurd.
Uitzetting
Na vervolging, berechting en een eventuele celstraf zal Nederland erop inzetten de vrouw uit te zetten naar Marokko, het land waarvan ze nog wél staatsburger is.
Een derde vrouw, die zich eind oktober samen met de 25-jarige vrouw meldde en die nog wel de Nederlandse nationaliteit heeft, krijgt momenteel consulaire bijstand. Verwacht wordt dat zij binnenkort naar Nederland wordt uitgezet, in afstemming met de Turkse autoriteiten.
NOS 21.11.2019 Ondanks de onrustige situatie in het noorden van Syrië is repatriëring van 23 Nederlandse IS-vrouwen en hun kinderen nog steeds mogelijk. Dat zegt een woordvoerder van de door Koerden geleide Syrische Democratische Strijdkrachten (SDF) tegen de NOS.
Morgen dient het hoger beroep dat de Nederlandse Staat aanspande, nadat een rechter besliste dat Nederland IS-kinderen zo snel mogelijk terug moet halen uit het gebied. De landsadvocaat noemde het in die zaak “uit oogpunt van internationale betrekkingen en veiligheid ondenkbaar” dat Nederland vrouwen en kinderen op korte termijn zou kunnen terughalen.
Lastiger, maar mogelijk
Sinds Turkije enkele weken geleden een offensief startte tegen de SDF, is de situatie in Noord-Syrië veranderd. In het gebied zijn nu Russische en Syrische regeringstroepen aanwezig, terwijl de Amerikanen zich juist grotendeels terugtrokken. Op sommige plaatsen wordt nog gevochten.
Volgens SDF-woordvoerder Kino Gabriel betekent dat niet dat repatriëring niet meer mogelijk is. “We controleren dit gebied nog steeds. Het is nog steeds mogelijk, al zal het wat lastiger worden. Maar als er overeenstemming is, zorgen wij voor een oplossing.” Repatriëring zou volgens hem of over de weg richting Iraaks Koerdistan plaatsvinden, of met helikopters.
Nog niets van Nederland gehoord
De voorzieningenrechter in Den Haag bepaalde op 11 november dat de Nederlandse overheid er alles aan moet doen om Nederlandse kinderen uit IS-kampen in Noord-Syrië te halen. Abdelkarim Omar, woordvoerder van de door Koerden geleide Autonome Administratie in Noord-Oost Syrië, zegt tegen de NOS dat zij sindsdien nog niets van de Nederlandse overheid hebben gehoord.
‘We hebben besloten kinderen niet van hun moeders te scheiden’
In juni dit jaar werden twee Nederlandse weeskinderen al overgedragen aan de Nederlandse regering. “Als de Nederlandse overheid nog een keer wil onderhandelen, weten ze hoe we ze kunnen overdragen, want dat hebben we eerder gedaan,” zegt Omar. “Maar er is nog niet naar gevraagd, er is geen contact over.”
Moeders mee naar Nederland
Overigens blijven de Syrische Koerden erbij dat de moeders van de IS-kinderen mee moeten naar Nederland. “Wij hebben de vrouwen niet berecht, dus we kunnen de kinderen onmogelijk van hun moeders scheiden”, zegt woordvoerder Omar. “Onder welk internationaal recht kunnen we de kinderen van de moeders scheiden?”
De rechter in Den Haag hield al rekening met die mogelijkheid. Wanneer de Koerden niet bereid zijn om de kinderen alleen te laten gaan, moeten de vrouwen ook worden gerepatrieerd, stond in het vonnis. Volgens de rechter moet de Nederlandse staat nu dus niet alleen de kinderen, maar ook hun moeders terug naar Nederland halen.
AD 21.11.2019 Rond de terugkomst van jihadiste Xaviera S. heeft de politie een inval gedaan bij haar moeder in Apeldoorn, dat bevestigt een naast familielid van Xaviera. De mobiel en computer van Xaviera S. haar moeder is daarbij in beslag genomen voor onderzoek, vertelt de bron, wiens naam bekend is bij de redactie.
Het landelijk parket van het Openbaar Ministerie bevestigt dat de gegevensdragers dinsdagavond in beslag zijn genomen op een adres in Apeldoorn.
Xaviera S., die in 2013 naar Syrië vertrok als vrouw van een IS-soldaat, keerde onlangs vanuit Turkije terug naar Nederland. Omdat de jihadiste daar al een straf uitzat voor haar lidmaatschap van IS – en tweemaal voor hetzelfde feit bestraft worden niet kan – zoekt justitie nu naar nieuw bewijs van andere strafbare feiten die ze begaan heeft in het kalifaat.
Marion van San, criminoloog aan de Erasmus Universiteit Rotterdam, volgt het gezin op de voet. ,,Ik wist dat Xaviera terug zou keren. Ik had vorige week nog contact met haar moeder. Maar de laatste dagen reageerde ze nergens op. Dat zou dus kunnen komen doordat die mobiel in beslag is genomen.’’
Zwanger
Van San heeft ook veel vragen. ,,Er gaan berichten uit dat ze zwanger zou zijn. Dat zou voor mij nieuw zijn. Daar heb ik haar moeder niet over gehoord. Ik kan dat niet bevestigen of uitsluiten.’’ Ook het naaste familielid weet niet of Xaviera S. inderdaad zwanger is.
André Seebregts, de nieuwe advocaat van Xaviera, kan er ook geen antwoord op geven. Op dit moment is inhoudelijk reageren voor hem onmogelijk, vertelt hij. Ook de inval bij de familie kan hij niet bevestigen. ,,Mijn cliënt zit in volledige beperkingen dus ik kan daar niets over zeggen’’, luidt zijn korte reactie. Morgen wordt S. voorgeleid aan de rechter-commissaris.
NOS 20.11.2019 Minister Grapperhaus van Justitie en Veiligheid noemt het “zeer teleurstellend” dat Turkije gisteren twee IS-vrouwen op het vliegtuig heeft gezet naar Nederland.
“En dan druk ik mij hoffelijk uit, omdat dat een minister betaamt”, zegt Grapperhaus in een reactie in de Tweede Kamer. Hij heeft de afgelopen dagen van alles geprobeerd om zijn Turkse collega op andere gedachten te brengen, maar dat heeft dus niet geholpen.
Marokkaanse
Turkije stuurde gisteren de 25-jarige Xaviera S. uit Apeldoorn en de 23-jarige Fatimah H. uit Tilburg met haar twee kinderen naar Nederland. Van Fatimah H. is de Nederlandse nationaliteit ingetrokken. Ze is nu alleen nog Marokkaanse.
Turkije heeft twee redenen genoemd waarom zij desondanks naar Nederland is gestuurd. Het land zegt onvoldoende uitleveringsafspraken te hebben met Marokko. En Turkije zegt dat zij ooit wel Nederlandse was, en dat Nederland er zelf voor heeft gekozen die nationaliteit af te pakken.
“Dit geeft allemaal aan dat het een heftige problematiek is”, zegt Grapperhaus. “De Turken zeggen dat zij te maken hebben met IS’ers uit veel landen met veel verschillende nationaliteiten.”
Vervolgen
Beide vrouwen zitten vast. Fatimah H. als ongewenst vreemdeling. Het Openbaar Ministerie gaat hen vervolgen. Als de Marokkaanse vrouw wordt veroordeeld zit ze in Nederland haar straf uit en wordt dan uitgezet naar Marokko, is het plan. Of die uitzetting naar Marokko ook gaat lukken is onduidelijk. Grapperhaus wil daar niet op vooruitlopen.
Hij is toch optimistisch over de toekomstige samenwerking met Turkije. Er zijn nog een paar IS’ers in Turkije waar Nederland de nationaliteit van heeft ingetrokken, maar de minister heeft geen aanwijzingen dat zij binnenkort ook op het vliegtuig worden gezet. Voor Nederlandse IS’ers geldt dat als Turkije hen niet wil vervolgen, ze dan worden geaccepteerd door Nederland.
NOS 20.11.2019 Dat IS-vrouwen vanuit Turkije terug naar Nederland konden komen, was voor de Nederlandse instanties geen verrassing. Ze treffen al een tijd lang voorbereidingen om zo’n terugkeer zo goed mogelijk te regelen. Gisteren gebeurde het; Turkije zette twee IS-vrouwen en twee kinderen op het vliegtuig naar Schiphol.
Als het telefoontje uit Ankara komt, weten alle betrokkenen wat er moet gebeuren. Terwijl de vrouwen en kinderen in het vliegtuig zitten, bepaalt de kinderrechter dat de kinderen worden toegewezen aan Jeugdbescherming. De ouder wordt op dat moment geschorst van het ouderlijk gezag.
Medewerkers van de Raad voor de Kinderbescherming staan op Schiphol te wachten om alles in goede banen te leiden. De moeder moet na aankomst meteen afscheid nemen van haar kinderen.
Gisteravond gebeurde dit bij de 23-jarige Fatimah H. uit Tilburg. Haar kinderen van 3 en 4 werden overgedragen aan een voogd van Jeugdbescherming, terwijl zij in hechtenis werd genomen. De voogd neemt vanaf dat moment alle beslissingen.
Berecht in Nederland
De afgelopen jaren meldden zich zo’n tien Syriëgangers bij een Nederlandse diplomatieke post in Turkije. In alle gevallen werden ze door Turkije aan Nederland overgedragen, om vervolgens in Nederland te worden berecht.
Met H. is vooraf afgesproken wat haar op Schiphol te wachten staat. Haar wordt geadviseerd om aan de kinderen te laten merken dat ze het goed vindt dat ze met de Kinderbescherming meegaan. Zo is een mogelijk trauma het minst hevig voor het kind, is de gedachte.
Vanaf Schiphol rijdt gespecialiseerd personeel met de kinderen naar een opvanggezin. Dit is de eerste, tijdelijke, opvang. In de eerste drie maanden worden de kinderen vaak onderzocht; onder anderen een radicaliseringsdeskundige en een psychiater gaan met ze in gesprek.
Er wordt van uitgegaan dat de kinderen getraumatiseerd zijn. De voogd van Jeugdbescherming heeft daarom veel contact met de kinderen en het opvanggezin.
Terwijl de kinderen worden opgevangen in het pleeggezin, gaat de moeder de Penitentiaire Inrichting Vught of gevangenis De Schie in Rotterdam. Daar zijn de enige zogenoemde Terroristenafdelingen van Nederland. Ze wordt daar vastgezet en extra beveiligd binnen een speciaal programma, om haar ideologisch te beperken.
Vrijdag wordt ze in Rotterdam voorgeleid aan de rechter-commissaris in Rotterdam. Die bepaalt of hij het voorarrest met 14 dagen verlengt.
Fatima H. had zich eind oktober gemeld bij de Nederlandse ambassade in Ankara. Ook de 25-jarige Xaviera S. zat op de vlucht. Zij is in in 2014 naar Syrië gereisd. Ook S. is vastgezet in een van de penitentiaire inrichtingen en wacht vervolging.
De straf die H. boven het hoofd hangt, is afhankelijk van de verdenking en het bewijsmateriaal. Het Openbaar Ministerie zegt er al zeker van te zijn dat ze na 2015, toen het kalifaat werd uitgeroepen, naar Syrië is gereisd. Ze wordt daarom verdacht van “deelname aan een terroristische organisatie”.
De straf die daar in Nederland op staat is zes jaar cel. Ook als de vrouwen zich erop beroepen dat ze alleen voor hun man en kinderen zorgden, kunnen ze bestraft worden. In eerdere zaken is dat al gebeurd.
Volgens het OM hoeft een verdachte geen oorlogsmisdaden te plegen om berecht te worden. De vrouw heeft het voortbestaan van IS met haar daden verlengd, is de argumentatie. Dat is voldoende om een straf opgelegd te krijgen.
De straf van zes jaar staat los van wat iemand verder gedaan heeft. Mocht iemand bijvoorbeeld iemand hebben vermoord, dan is er een levenslange celstraf mogelijk, maar zoiets is in Nederland nog niet voorgekomen.
Komen er nog meer IS-vrouwen naar Nederland?
Zeker is dat er nog groepen IS-vrouwen en -strijders in het buitenland zitten. Ze bevinden zich met name in Syrië, Turkije en Irak. Volgens de AIVD zijn er uit Nederland de afgelopen jaren in totaal ongeveer 300 mensen met “jihadistische intentie” afgereisd naar Syrië en Irak. Een derde van hen is vrouw.
Op dit moment zitten er 95 kinderen, 35 vrouwen en 15 mannen met de Nederlandse nationaliteit in Syrische kampen. Volgens de AIVD zijn er nog 20 volwassenen en 30 kinderen in Turkije. Slechts een aantal van hen zit vast en zou dus nog kunnen worden uitgezet.
Concrete plannen om deze mensen terug te laten keren zijn er nu niet. Wel bepaalde een rechter vorige week dat Nederland zich moet inspannen om 56 IS-kinderen zo snel mogelijk op te halen uit detentiekampen in het noordoosten van Syrië. Politiek is over het onderwerp veel discussie; vrijdag dient daarom een door het kabinet aangespannen hoger beroep.
MSN 20.11.2019 Turkije heeft gisteravond twee IS-vrouwen en hun kinderen naar Nederland gestuurd. Eén van de twee, Fatima H. , heeft alleen de Marokkaanse nationaliteit, nadat recent haar Nederlandse nationaliteit werd afgenomen. Nederland zou er alles aan hebben gedaan om te voorkomen dat ze naar Nederland zou komen. Tevergeefs.
30 oktober melden zich twee IS-vrouwen met hun kinderen op de Nederlandse ambassade in Ankara. Ze zijn ontsnapt uit een opvangkamp in Noord-Syrië. Eén van hen is de 23-jarige Fatima H. Minister Grapperhaus van Justitie heeft toevallig die dag ook bekendgemaakt de nationaliteit van Fatima H. in te trekken vanwege haar betrokkenheid bij terroristische activiteiten als IS’er.
Nederland zit met Fatima H. in haar maag. Ze is geen Nederlands staatsburger meer en zal daarom ook niet door Nederland worden teruggenomen. Ze heeft alleen nog de Marokkaanse nationaliteit.
Vanaf eind oktober is er contact met Turkije. Beide landen, Turkije en Nederland, houden contact over eventuele terugkeer. Ondertussen begint Turkije langzaam duidelijk te maken aan andere landen dat het heel veel meer IS’ers zal terugsturen naar de landen waar ze oorspronkelijk vandaag komen.
In Nederland berecht
Het kabinet geeft aan dat een andere IS-vrouw, de 25-jarige Xaviera S., wel naar Nederland kan komen. “Dat is staand Nederlands beleid”, zegt Grapperhaus vandaag. “IS’ers die zich in Turkije melden bij de Nederlandse ambassade of consulaat, worden geholpen om terug naar Nederland te gaan.” In Nederland worden ze dan berecht voor hun terroristische activiteiten.
Maar het probleem voor Nederland zit bij Fatima H., die niet langer de Nederlandse nationaliteit heeft. “Daar heb ik met mijn Turkse collega uitgebreid contact over gehad”, zegt Grapperhaus. Hij belt twee keer met de Turkse minister van Binnenlandse Zaken. Het eerste telefonische gesprek vindt plaats op dinsdag 5 november. “Ik heb de Turken aangegeven dat die dame alleen Marokkaans is en dus naar Marokko moet worden uitgezet.”
NCTV naar Turkije
Om zijn punt kracht bij te zetten, stuurt hij donderdag 7 november een delegatie van de Nationaal Coördinator Terrorisme en Veiligheid naar de Turkse hoofdstad Ankara voor overleg met de verantwoordelijke bewindspersoon. Om de druk op Turkije zoveel mogelijk op te voeren om de vrouw niet naar Nederland te sturen, zit bij het overleg volgens bronnen ook een ambtenaar van het Nederlandse ministerie van Buitenlandse Zaken.
De dag erna, op vrijdag 8 november, maakt de Turkse minister van Binnenlandse Zaken bekend dat Turkije alle IS’ers die in Syrië en Irak hebben gezeten en zich nu in Turkije bevinden, terugstuurt naar de Europese landen van herkomst. Dat gaat Turkije doen vanaf maandag 11 november.
Vreemdelingendetentie
Die dag belt Grapperhaus voor de tweede keer met de Turkse minister. Het leidt tot niets. Ingewijden benadrukken dat geen sprake is van een hoogoplopende ruzie of een diplomatieke crisis. Dat is bewust, de verhoudingen tussen beide landen zijn pas net weer een beetje hersteld, na een langdurige verslechtering. Een escalatie is niet in het belang van Nederland.
Al het overleg ten spijt zet Turkije beide vrouwen en hun kinderen dinsdagavond 19 november op het vliegtuig. Kort na 21.00 uur landen ze op Schiphol. De vrouwen worden aangehouden. De kinderen zijn ondergebracht bij de Raad voor de Kinderbescherming. Fatima H. komt in vreemdelingendetentie te zitten. Daarmee is ze officieel niet in Nederland. Ze is er wel, maar ze is er niet, zegt een ingewijde over de uitkomst van de politieke patstelling.
Eerst straf, dan naar Marokko
Fatima H. en Xaviera S. worden door het Openbaar Ministerie vervolgd voor terrorisme. Als ze worden veroordeeld zitten ze hier hun straf uit. De Marokkaanse vrouw wordt na haar eventuele gevangenisstraf uitgezet naar Marokko.
“Ze is hierheen gestuurd. Dat is natuurlijk teleurstellend”, zegt Grapperhaus. “Ze is in vreemdelingenbewaring gesteld en niet tot Nederland toegelaten. Ze zal in Nederland vervolgd worden. Het uitgangspunt is dat ze, als ze wordt berecht, hier haar straf uitzit en daarna aan Marokko wordt uitgeleverd.”
Telegraaf 20.11.2019 IS-vrouwen Fatima en Xaviera zijn in Nederland om te worden berecht voor terrorisme. Wie zijn deze dames uit Tilburg en Apeldoorn?
Fatima H. uit Tilburg is morgen jarig, maar veel reden tot feest is er niet. Ze moet naar de terroristenafdeling van de gevangenis, haar Nederlandse paspoort is afgepakt en zelfs haar moeder en nichtje staan terecht omdat ze haar geld hadden opgestuurd toen ze nog in Syrië zat.
Volgens Belgische media is ze getrouwd geweest met de beruchte Vlaamse jihadist Ali El Morabit. Hij radicaliseerde in de kweekvijver voor fanatisme Sharia4Belgium voor hij naar Syrië vertrok. Bij verstek werd hij veroordeeld tot vijf jaar celstraf. Hij zou ook de vader van haar twee kinderen (circa 2 en 3 jaar oud) zijn, die ook zijn teruggevlogen naar Nederland.
Fatima meldde zich op eind vorige maand bij de Nederlandse ambassade in Ankara. Diezelfde dag werd haar de Nederlandse nationaliteit afgenomen en werd ze tot ongewenst vreemdeling verklaard. Minister Grapperhaus schrijft aan de Tweede Kamer dat het kabinet betreurt dat Turkije haar en de kinderen desondanks toch naar Nederland heeft gestuurd.
Haar Tilburgse moeder en haar nichtje moesten zich eerder deze maand in de Rotterdamse rechtbank verdedigen omdat ze 2900 euro naar Syrië hadden gestuurd via een ‘IS-bankier’. Fatima had hen daarom gevraagd met het bericht: ‘Mama, ik ben zwanger. Stuur alsjeblieft geld.’ Fatima H. zou moeten getuigen in de zaak tegen haar familieleden.
Wanneer ze op enig moment een in Nederland opgelegde straf heeft uitgezeten zal Fatima H. worden uitgezet naar Marokko.
Xaviera
De tweede dame die onder begeleiding van de marechaussee is teruggevlogen naar Nederland en de terroristenafdeling in Vught is Xaviera S. uit Apeldoorn. Deze Antilliaans-Nederlandse heeft haar paspoort nog wel. Ze is in Turkije berecht voor lidmaatschap van IS maar na een korte straf vrijgelaten.
Omdat ze in Turkije haar straf heeft uitgezeten voor lidmaatschap van een terroristische organisatie, kan het voor justitie in Nederland lastig worden om haar hier nog lang achter de tralies te houden.
Xaviera radicaliseerde een aantal jaar geleden binnen korte tijd. Het ene moment rookte ze nog een blowtje en zat ze aan de alcohol, het andere moment vertrok ze naar het kalifaat van IS.
Zij groeide op als een moeilijk meisje en werd zeer vroeg zwanger. Van haar studie op het Sprengeloo College kwam weinig terecht, van haar vijftiende tot haar achttiende zwierf ze met haar kind van onderkomen naar opvanghuis.
Toen ze zich tot de islam bekeerde, kwam ze even in rustiger vaarwater. Maar toen was ze plots verdwenen. Vanuit het kalifaat was ze actief op sociale media. Ze bedreigde columnist Ebru Umar met de dood, stuurde foto’s van kalasjnikovs en bejubelde terroristische aanslagen en onthoofdingen.
Ook schreef ze aan schrijfster Brenda Stoter Boscolo dat ze met haar AK-47 naar haar toe wilde komen en dat ze ’maar al te graag haar kop zou laten rollen’. ,,Ja, dit is een dreigement, lelijke nakomeling van apen en zwijnen.’’
De Apeldoornse is in Turkije wreed gescheiden van haar radicale echtgenoot. Die heet Dadi M., een Algerijn uit Eindhoven. Ook hij zat korte tijd in de cel voordat de Turken hem op straat zetten. Nederland heeft hem tot ongewenst vreemdeling verklaard en Xaviera mag waarschijnlijk Algerije niet in, dus de kans dat het paar elkaar nog in de armen sluit, lijkt klein.
Ook hun eerste ontmoeting moet weinig romantisch zijn verlopen. Dadi bestelde haar bij een huwelijksbureau in het kalifaat. Dat koppelde weduwen of net gearriveerde vrouwen aan een nieuwe echtgenoot. IS-strijders konden opgeven wat voor soort bruid ze verlangden, waarna ze een vrouw naar keuze konden afhalen. Dat werd Xaviera.
Xaviera lijkt in fanatisme weinig onder te doen voor haar man, maar die stond wel al langer op de radar. Al in 2002 was hij in beeld als ronselaar voor de taliban in Afghanistan. Hij reisde naar Iran in een poging dat land te bereiken maar dat mislukte.
MSN 20.11.2019 Turkije heeft twee IS-vrouwen teruggestuurd naar Nederland. De 25-jarige Xaviera S. uit Apeldoorn was een bekeerlinge die razendsnel radicaliseerde en zonder haar kind naar Syrië afreisde. De 23-jarige Fatima H. uit Tilburg kreeg in het kalifaat twee kinderen met een belangrijke IS-strijder uit België.
De Antilliaans-Nederlandse Xaviera S. reisde in 2013 af naar Syrië. Vlak voor haar vertrek schreef ze op Facebook hoe blij ze was dat ze naar het kalifaat ging.
“Ik wou een doel hebben in mijn leven, mij gelukkig voelen. Ik zag zusters lopen met een ghimaar (halflange hoofddoek, red.) en het eerste wat ik zei was: ‘Mashallah, zo hoor ik er ook bij te lopen, dit is hoe ik moet leven.”
Bekeerling
Xaviera had een moeilijke jeugd. Ze kreeg op haar zestiende een kind, volgde een zorgopleiding, maar werd meerdere keren van school gestuurd. In de zomer van 2012 belandde Xaviera met haar kindje op straat. Ze zwierf van opvang naar opvang. Het ging steeds slechter met haar. Op Facebook schrijft ze daarover: “Ik begon te blowen, te drinken en ging veel uit.” Daarna bekeerde ze met hulp van haar tante en vond zingeving in de islam.
Xaviera vertrok zonder haar kindje naar het kalifaat. Van daaruit was ze actief op sociale media. Ze verscheen meerdere keren met kalasjnikovs op straat. Daar zijn ook foto’s van. Volgens de verhalen trouwde ze daar met een Nederlandse IS-strijder die later nog twee of drie vrouwen erbij kreeg.
Fatima H.
Naast Xaviera werd ook Fatima H. maandag door Turkije teruggestuurd naar Nederland. Van haar is bekend dat ze kinderen heeft van 2 en 3 jaar. Die zijn in Syrië geboren en hebben vermoedelijk geen geldige geboortebewijzen. De moslima komt uit Tilburg. Wanneer Fatima naar IS-gebied is gegaan, is niet bekend.
De 23-jarige Fatima zou met een Belgische jihadist zijn getrouwd. Hij is waarschijnlijk ook de vader van haar kinderen. Hij had een hoge functie bij een drone-eenheid bij IS.
Fatima ontsnapte vorige maand uit het Syrische opvangkamp Al-Hol. Op 30 oktober meldde ze zich op de Nederlandse ambassade in Ankara en vroeg om hulp van de ambassade om terug te keren naar Nederland. Turkije zette Fatima H. uit naar Nederland, samen met haar twee kinderen.
Kritisch uitlaten
Journalist Brenda Stoter doet al jarenlang onderzoek naar IS-vrouwen die naar het kalifaat gingen. Ze reisde zelf veel door het Midden-Oosten en bezocht vele vluchtelingenkampen. Ze kent veel verhalen achter de Nederlandse IS-vrouwen.
“Deze vrouwen zijn niet naïef. Ze wisten heel goed waarom ze naar Syrië afreisden”, zegt Stoter. Xaviera bedreigde haar na kritische berichtgeving. Ze stuurde haar een foto van een kalasjnikov en schreef daarbij dat ze ‘haar hoofd maar al te graag (zou) willen laten rollen’.
Zingeving
Volgens Stoter zijn het vaak bekeerlingen, zoals Xaviera, die naar IS-gebied trokken. “Vaak hebben deze meiden een problematisch verleden en zijn ze een zoektocht gestart. Ze zoeken naar zingeving.”
“De meeste vrouwen winnen online informatie in over het kalifaat. Ze zoeken via platforms en Facebookpagina’s naar informatie. Daar wisselen ze ook verhalen uit. Vrouwen in het kalifaat delen op die online platforms ook hun verhalen. Dat het zo geweldig is. Via via worden vrouwen uitgenodigd om naar Syrië te komen”, zegt Stoter die zelf ook infiltreerde in online platforms.
De islam geeft de vrouwen een nieuwe toekomst en houvast, zegt Stoter. “De islam biedt duidelijke kaders en regels. Daar hebben deze vrouwen behoefte aan. En de islam biedt de mogelijkheid om opnieuw geboren te worden: je het oude leven achter je te laten en een nieuw leven te starten.”
Precieze cijfers zijn er niet, maar waarschijnlijk zijn er ruim 100 Nederlandse (jonge) vrouwen naar IS-gebied getrokken. Sommigen gingen alleen, anderen met hun man en kinderen. Ze kwamen vaak in Raqqa terecht; de hoofdstad van IS.
“Eind 2013 zag je dat veel vrouwen er alleen heen gingen om daar een man te zoeken. Ze gingen in Syrië het huishouden runnen of lesgeven aan kinderen. De vrouwen hielpen mee het systeem in stand te houden.”
Gruwelijkheden
Of ze deelnamen aan de gruwelijkheden? “Er zijn zeker vrouwen die zich daaraan schuldig hebben gemaakt, maar bewijs daarvoor is vaak lastig te vinden. Maar de vrouwen zijn niet met een naïeve reden daar naar toe gegaan. Ze wisten van de onthoofdingen, slavernij en verkrachtingen. Overwinningen van IS werden door de vrouwen gedeeld.”
Stoter sprak ook veel jezidi’s. In 2014 en 2015 is deze bevolkingsgroep door IS aangevallen, vermoord of als slaven verkocht. “Ik sprak veel jezidi’s die door IS-vrouwen zijn mishandeld, verkracht of als slaaf misbruikt. De jezidi’s noemden de IS-vrouwen barbaarser dan de IS-mannen.”
Weinig bijstand
De vrouwen worden vrijdag voorgeleid aan de rechter-commissaris in Rotterdam. De in Tilburg geboren Fatima H. hoeft in Nederland op weinig bijstand te rekenen. De overheid heeft haar Nederlandse nationaliteit afgenomen omdat ze betrokken was bij een terreurorganisatie.
Ze heeft wel nog wel de Marokkaanse nationaliteit. Na vervolging en berechting wil het kabinet de vrouw uitzetten naar het land van haar tweede nationaliteit: Marokko.
Fatima is nu gedwongen gescheiden van haar twee kinderen. De Raad voor Kinderbescherming heeft zich ontfermd over haar twee kinderen die bij een gezinsvoogd gaan wonen.
In de cel
Xaviera S. heeft nog wel de Nederlandse nationaliteit. Zij wordt in het geval van een veroordeling niet het land uitgezet.
Trouw 20.11.2019 Nederland heeft steeds gezegd dat het te onveilig is om kinderen van IS-vrouwen op te halen uit de kampen in Syrië. Ter plekke lijken toch verschillende scenario’s mogelijk.
De rechter bepaalde onlangs dat Nederland zich in moet spannen om 56 Nederlandse kinderen van IS-vrouwen op te halen uit Noordoost-Syrië. Ook de moeders zal Nederland moeten opnemen als de Syrische Koerden de kinderen anders niet laten gaan. Veel te gevaarlijk, vindt Den Haag, dat tegen het vonnis in beroep is gegaan. Maar hoe groot zijn de risico’s eigenlijk? Een verkenning van mogelijke routes.
Over de weg van de kampen naar Irak
Ook al zijn de Turken in oktober Noordoost-Syrië binnengevallen, de kampen waar de kinderen en vrouwen zitten, zijn over de weg nog bereikbaar. Het strijdgebied is ver van de kampen: zeker anderhalf uur rijden van Al-Hol (het grootste en meest zuidelijk gelegen kamp) en bijna drie uur van Al-Roj (dat noordoostelijker ligt). Journalisten en hulpverleners uit allerlei landen begeven zich op alle routes naar de kampen, zonder militaire begeleiding.
Een bus met vrouwen en kinderen valt natuurlijk wel meer op. Maar vooralsnog zijn de grensovergangen met Irak nog steeds in handen van gewapende Koerden, weliswaar allemaal met verschillende petten op. De door de Turken gehate Koerdische SDF mag zich weliswaar niet meer binnen dertig kilometer van de Turkse grens bevinden, maar kamp Al-Hol ligt daarbuiten. De Koerden zullen geneigd zijn de Nederlanders te helpen bij het transport.
Zij zijn blij als die kampen eindelijk worden leeggehaald. Ze kosten veel geld en bewakers worden er aangevallen. Vervoer vanaf Al-Hol naar Irak zou dan als volgt gaan: het eerste stuk over een weg met checkpoints van de SDF, het laatste stuk langs checkpoints van dienstplichtige Koerden (een militie los van de SDF), samen met Asayish, de Koerdische politie.
Ophalen bij Al-Roj
Als de Nederlanders niet naar Al-Hol willen rijden, omdat er nog wat Arabische dorpen in de buurt zijn waar mogelijk IS-sympathisanten zitten, is er nog een optie: de Koerden vervoeren de vrouwen van Al-Hol naar Al-Roj en Nederland pikt iedereen daar op. Al-Roj ligt in Koerdisch ‘heartland’ en dicht bij een grensovergang naar Irak.
Het is gebied waar weer Amerikaanse patrouilles rijden. Bovendien lijkt het waarschijnlijk dat een ophaalmissie wordt begeleid door Nederlandse militairen. Die zijn sowieso in de buurt: er is nog steeds een Nederlandse trainingsmissie in Irak.
Maar hoe zit het dan met het regeringsleger van Assad dat zich steeds meer laat zien in dit deel van Syrië? Dat leger neemt inderdaad steeds meer plekken in, vooral aan de grens met Turkije en bij het strijdgebied. Maar ze zijn nog ver van deze route.
Op termijn zal de regeringsvlag mogelijk wel weer overal wapperen. En dat zou betekenen dat Nederland niet meer met de Koerden, maar met de Syrische president Assad moet dealen. Assad met wie Nederland alle diplomatieke banden heeft verbroken.
Door de lucht, met Chinook transportvliegtuigen
Al-Hol ligt maar zo’n vijftien kilometer van de Iraakse grens. Met Chinook-transporthelikopters is prima te landen naast het kamp. Het is groot open gebied, wat weinig mogelijkheden biedt voor grondvuur, zoals dat lang een dreiging was bij het vliegveld van Bagdad.
Mocht het door geld en onderdelentekorten geplaagde Nederlandse leger zelf geen Chinooks kunnen regelen, dan zijn er altijd nog de Amerikanen die daarbij hulp hebben aangeboden. Zij hebben al andere landen, zoals Kosovo, geholpen hun eigen mensen terug te halen.
Vraag het de Nederlandse ambtenaren
Dat het niet zo moeilijk is om de kampen te bereiken weet de Nederlandse staat overigens al lang. Zowel Al-Hol als Al-Roj is in het afgelopen jaar met regelmaat bezocht door leden van een Nederlandse inlichtingendienst die de vrouwen uitgebreid hebben verhoord. Interessant zou zijn om van die Nederlandse ambtenaren te horen welke route zij in Syrië hebben afgelegd en door wie ze daarbij zijn begeleid.
Lees ook:
Wie de macht heeft in Noord-Syrië? Niemand die het nog weet
MSN 19.11.2019Twee IS-vrouwen zijn vanuit Turkije teruggestuurd naar Nederland. Ze zijn vanavond geland. Een van de vrouwen heeft de Nederlandse nationaliteit, van de ander is de nationaliteit afgepakt. Ook de twee kinderen van de tweede vrouw zijn in Nederland aangekomen.
Een van de vrouwen had zich eind oktober bij de ambassade in Ankara gemeld met het verzoek om hulp om naar Nederland terug te keren. Haar Nederlandse paspoort is echter afgenomen en ze is hier ongewenst verklaard.
Toegang geweigerd
Minister Ferd Grapperhaus van Justitie en Veiligheid schrijft aan de Tweede Kamer dat hij hier meerdere keren met de minister van Binnenlandse Zaken van Turkije over heeft gesproken. Het kabinet betreurt het dat de vrouw toch naar Nederland is gestuurd.
De 25-jarige vrouw is bij aankomst in Nederland de toegang geweigerd. Ze is vastgezet en zal worden vervolgd voor deelneming aan een terroristische organisatie. Daarna wil Nederland haar uitzetten naar Marokko, het land waar ze wel een paspoort van heeft. Haar kinderen van 3 en 4 jaar oud zijn overgedragen aan de Kinderbescherming.
Andere vrouw
Naast deze vrouw is ook een 23-jarige vrouw naar Nederland uitgezet die sinds januari 2018 in Turkije in vreemdelingendetentie zat. Zij heeft wel de Nederlandse nationaliteit. Ook zij is aangehouden op verdenking van deelneming aan een terroristische organisatie en zal hier worden vervolgd en berecht.
NU 19.11.2019 Twee vrouwen die zich in het strijdgebied van IS in Syrië bevonden en later vastzaten in Turkije, zijn het land uitgezet en dinsdagavond na aankomst op Schiphol aangehouden, meldt het Openbaar Ministerie (OM).
De vrouwen worden verdacht van deelname aan een terroristische organisatie. Het gaat om een vrouw van 23 jaar en een van 25 jaar met twee kinderen. De kinderen zijn drie en vier jaar oud.
De vrouwen zijn door Turkije op het vliegtuig naar Nederland gezet. De 25-jarige vrouw had zich eind oktober gemeld bij de Nederlandse ambassade in Ankara. De andere vrouw zat sinds januari 2018 al vast in Turkije.
Hoewel het Nederlanderschap van een van de vrouwen was ingetrokken, is zij toch door de Turkse autoriteiten naar Nederland gestuurd. In een Kamerbrief zegt het kabinet het te betreuren dat Turkije haar alsnog heeft teruggestuurd. Het kabinet wil dat ze na vervolging, berechting en een eventuele detentieperiode wordt uitgezet naar Marokko.
Beide vrouwen worden vrijdag voorgeleid aan de rechter-commissaris in Rotterdam. De kinderen zijn overgedragen aan de Raad voor de Kinderbescherming.
Turkije wil meeste IS-strijders voor einde jaar terugsturen
Turkije is vorige week begonnen met het terugsturen van gevangenen IS-strijders naar hun thuisland. Het is nog onduidelijk om hoeveel gevangen het precies gaat.
Toch zegt Ankara dinsdag te denken voor het einde van het jaar de meeste IS-strijders terug te hebben gestuurd naar hun thuisland. Daarbij gaat het ook om gevangenen wiens nationaliteit al is ingetrokken. “Ze hebben niet het recht om burgers hun nationaliteit te ontnemen”, aldus de Turkse minister van Binnenlandse zaken Süleyman Soylu.
Behalve de Nederlandse vrouwen heeft Turkije tot nu toe tien Duitsers, een Amerikaan en een Brit teruggestuurd.
NOS 19.11.2019 Turkije heeft twee IS-vrouwen teruggestuurd naar Nederland. Ze zijn na aankomst op Schiphol door de marechaussee aangehouden en overgedragen aan de politie. Ze worden verdacht van het deelnemen aan een terroristische organisatie. Een van de twee vrouwen is haar Nederlandse nationaliteit ontnomen.
Het gaat om een vrouw van 23 en een van 25 jaar met twee kinderen van 3 en 4 jaar. De 25-jarige vrouw had zich eind oktober gemeld bij de Nederlandse ambassade in Ankara. De andere vrouw is in januari 2018 aangehouden in Turkije.
Het kabinet had aan Turkije laten weten dat de vrouw van wie het Nederlanderschap is ingetrokken tot ongewenste vreemdeling is verklaard en daarom niet naar Nederland zou moeten worden uitgezet, maar Turkije deed dat toch.
Deze vrouw is op Schiphol de toegang tot Nederland geweigerd en vervolgens aangehouden. Na vervolging en berechting wil het kabinet de vrouw uitzetten naar het land van haar tweede nationaliteit: Marokko. De kinderen van de vrouw zijn overgedragen aan de Raad voor de Kinderbescherming.
Beide vrouwen worden vrijdag voorgeleid aan de rechter-commissaris in Rotterdam.
Telegraaf 19.11.2019 Turkije heeft twee IS-vrouwen naar Nederland teruggestuurd. Ze zijn dinsdagavond aangekomen op Schiphol en meteen aangehouden. Een van de vrouwen had ook twee kinderen bij zich.
Van die vrouw, Fatima H. uit Tilburg, is onlangs de Nederlandse nationaliteit afgenomen en ze is tot ongewenst vreemdeling verklaard. Minister Grapperhaus schrijft aan de Tweede Kamer dat het kabinet betreurt dat Turkije haar en de kinderen desondanks toch naar Nederland heeft gestuurd.
Bij aankomst op Schiphol is de vrouw meteen opgepakt door de Koninklijke Marechaussee. Ze wordt hier vervolgd, berecht en na een eventuele gevangenisstraf uitgezet naar Marokko, het land van haar andere nationaliteit. De kinderen, 3 en 4 jaar oud, zijn overgedragen aan de kinderbescherming.
Terroristische organisatie
Met dezelfde vlucht is ook nog een andere vrouw teruggekeerd naar Nederland. Zij heeft wel een Nederlands paspoort en is onder begeleiding van de marechaussee naar Nederland gekomen. Ook deze vrouw is aangehouden en wordt nu in Nederland vervolgd.
Het Openbaar Ministerie meldt in een bericht dat de vrouwen worden verdacht van deelneming aan een terroristische organisatie.
De vrouwelijke Syriëgangers waren met hun kinderen ontsnapt uit een gevangenkamp in Syrië. Nog voor de Turkse inval in Noord-Syrië, wisten de vrouwen met hun kinderen te ontsnappen uit het door Koerdische strijders gerunde gevangenenkamp Al Hol.
Grapperhaus meldde eind oktober al aan de Kamer dat de twee vrouwen zich hadden gemeld bij de Nederlandse ambassade in Turkije. Het was niet voor het eerst dat dat gebeurt. Nederland heeft afspraken met Turkije dat IS-vrouwen en hun kinderen in overleg teruggestuurd kunnen worden.
AD 19.11.2019 Twee door Turkije teruggestuurde vrouwelijke Syriëgangers zijn met hun kinderen in Nederland aangekomen. De vrouwen zijn op Schiphol direct aangehouden. Dat meldt het Openbaar Ministerie.
Het gaat om vrouwen van 23 en 25 jaar oud en twee kinderen van 3 en 4 jaar oud. De vrouwen worden verdacht van deelneming aan een terroristische organisatie. De Koninklijke Marechaussee hield de vrouwen aan en heeft hen overgedragen aan de politie. De kinderen zijn overgedragen aan de Kinderbescherming.
De 25-jarige vrouw heeft zich eind oktober gemeld bij de Nederlandse ambassade in Ankara. De andere vrouw is in januari 2018 aangehouden in Turkije. De vrouwen worden vrijdag voorgeleid aan de rechter-commissaris in Rotterdam.
Terugsturen
Turkije is deze week begonnen met het terugsturen van opgepakte strijders van Islamitische Staat (IS) naar hun land van herkomst. Het gaat om IS-strijders die Turkije eerder heeft opgepakt in Noord-Syrië tijdens de militaire operatie daar.
Minister Suleyman Soylu meldde begin deze maand al dat Ankara de strijders wilde terugsturen, maar gaf toen geen termijn. De Turkse regering ergert zich aan de passiviteit van Europese landen bij het terughalen van Syriëgangers.
RTL 19.11.2019 Twee IS-vrouwen zijn vanuit Turkije teruggestuurd naar Nederland. Ze zijn vanavond geland. Een van de vrouwen heeft de Nederlandse nationaliteit, van de ander is de nationaliteit afgepakt. Ook de twee kinderen van de tweede vrouw zijn in Nederland aangekomen.
Een van de vrouwen had zich eind oktober bij de ambassade in Ankara gemeld met het verzoek om hulp om naar Nederland terug te keren. Haar Nederlandse paspoort is echter afgenomen en ze is hier ongewenst verklaard.
Minister Ferd Grapperhaus van Justitie en Veiligheid schrijft aan de Tweede Kamer dat hij hier meerdere keren met de minister van Binnenlandse Zaken van Turkije over heeft gesproken. Het kabinet betreurt het dat de vrouw toch naar Nederland is gestuurd.
De 25-jarige vrouw is bij aankomst in Nederland de toegang geweigerd. Ze is vastgezet en zal worden vervolgd voor deelneming aan een terroristische organisatie. Daarna wil Nederland haar uitzetten naar Marokko, het land waar ze wel een paspoort van heeft. Haar kinderen van 3 en 4 jaar oud zijn overgedragen aan de Kinderbescherming.
Andere vrouw
Naast deze vrouw is ook een 23-jarige vrouw naar Nederland uitgezet die sinds januari 2018 in Turkije in vreemdelingendetentie zat. Zij heeft wel de Nederlandse nationaliteit. Ook zij is aangehouden op verdenking van deelneming aan een terroristische organisatie en zal hier worden vervolgd en berecht.
NU 14.11.2019 Het CDA-voorstel om de diplomatieke banden met de Syrische dictator Bashar Al Assad aan te halen maakt het Nederlands mensenrechtenbeleid in het buitenland “ongeloofwaardig” en zal als een beloning worden gezien door dictators en autocratische regimes die hun bevolking onderdrukken. Dat zei minister Stef Blok (Buitenlandse Zaken) donderdag tijdens een debat in de Tweede Kamer.
“Iedere potentaat en iedere mensenrechtenschender wil horen dat als je maar lang genoeg blijft zitten, de banden weer worden aangehaald. Dat signaal mogen we als Nederland nooit uitzenden”, aldus de bewindsman. “Al Assad verdient geen plek aan de onderhandelingstafel, maar een plek in de beklaagdenbank.”
Nederland heeft in 2012 samen met een groot aantal Europese landen de diplomatieke banden met het regime van Al Assad verbroken. Al Assad wordt verantwoordelijk gehouden voor honderdduizenden doden en miljoenen vluchtelingen als gevolg van de Syrische burgeroorlog die sinds 2011 gaande is.
Nederlandse IS’ers mogelijk in handen van Al Assad
Nadat de Amerikaanse president Donald Trump de troepen uit Syrië trok en Turkije overging tot een militaire inval in Noord-Syrië, zit Al Assad, met de steun van Rusland stevig in het zadel. Omdat er momenteel Nederlandse IS-strijders in gevangenenkampen vastzitten in Syrië, is de mogelijkheid aanwezig dat de Nederlandse uitreizigers in handen vallen van Al Assad.
CDA-Kamerlid Martijn van Helvert vindt dat Nederland op het laagste diplomatieke niveau de banden met Al Assad moet herstellen. Onder meer om te zorgen dat de Nederlandse IS’ers hun straf niet ontlopen.
Wat minister Blok betreft is het uitgesloten dat er met Al Assad onderhandeld zal worden. Met onder meer gifgasaanvallen tegen de eigen bevolking is het volgens Blok geen optie om zijn “gruwelijke misdrijven” te negeren.
Blok bestrijdt het beeld dat Al Assad stevig in het zadel zit. “Zijn positie is wankeler dan wordt aangenomen”, aldus de minister. Hij wijst op de internationale sancties tegen de Syrische leider die zijn bondgenoten Rusland en Iran duidelijk moeten maken dat zij “failliete boedel” steunen.
‘Waarom wel diplomatieke banden met China en Saoedi-Arabië?’
Van Helvert hield de minister voor dat Nederland wel tot op het hoogste diplomatieke niveau banden onderhoudt met China, dat zich met onder andere de onderdrukking van de Oeigoeren ook schuldig maakt aan mensenrechtenschendingen.
Hij kreeg bijval van SP’er Sadet Karabulut die wees op de vriendschappelijke relaties met Saoedi-Arabië dat een bloedige oorlog voert in Jemen waar het aantal dodelijke slachtoffers is opgelopen tot honderdduizend en waar de kroonprins Mohammad Bin Salman verantwoordelijk wordt gehouden voor de moord op de journalist Jamal Kashoggi.
AD 14.11.2019 Het kabinet neemt afstand van het voorstel van het CDA om met de Syrische dictator Bashar al-Assad te gaan praten. ,,Assad verdient geen plaats aan de onderhandelingstafel, maar een plaats in de beklaagdenbank”, stelde minister Stef Blok van Buitenlandse Zaken. ,,Bij voorkeur van het Internationaal Strafhof in Den Haag.”
Blok reageerde in het debat over de begroting van zijn departement op het pleidooi van CDA-Kamerlid Martijn van Helvert om de diplomatieke banden met het regime Assad aan te halen. Dat is volgens Van Helvert nodig omdat pogingen Assad te verdrijven niet zijn gelukt, maar het kabinet wel IS-strijders in de regio wil berechten. Daarvoor is volgens de CDA’er overleg nodig.
Dat wijst Blok af. ,,Als Nederland nu de leiding neemt in het praten Syrië, worden we totaal ongeloofwaardig als pleitbezorger voor mensenrechten.” De VVD-bewindsman wil een door Assad geleid Syrië ook niet accepteren. ,,De onderbouwing van de heer Van Helvert van ‘hij zit er nog dus we moeten ons erbij neerleggen’ is de droom van elke potentaat. Dat signaal mogen we nooit gaan uitzenden als Nederland.”
Daarbij is de positie van Assad volgens Blok ‘wankeler dan wordt gesuggereerd’. ,,Als je zoveel schade hebt aangericht in je eigen land, kun je niet meer op een geloofwaardige manier functioneren.” Hij stelde dat verschillende westerse landen ‘de duimschroeven hebben aangehaald’ door sancties in te stellen. ,,We ook laten aan de bondgenoten van Syrië, zoals Rusland, weten dat ze een failliete boedel steunen.”
Mensenrechten
Van Helvert wierp tegen dat het kabinet wel betrekkingen onderhoudt met China, een land waar ook sprake is van mensenrechtenschendingen. SP-Kamerlid Sadet Karabulut noemde ook Saoedi-Arabië als voorbeeld van een land waar de mensenrechten te wensen overlaten. Met vertegenwoordigers van beide regeringen sprak de Tweede Kamer donderdag nog.
AD 14.11.2019 De rechter heeft bepaald dat Nederland ‘zijn’ IS-kinderen moet ophalen uit gevangenkampen in Noord-Syrië. Maar kan dat eigenlijk nog wel nu het gebied vanwege de Amerikaanse terugtrekking en Turkse invasie een chaotisch en gevaarlijk gebied is geworden?
Want sinds begin oktober dit jaar – toen Turkije Noord-Syrië binnenviel nadat president Trump onverwacht Amerikaanse soldaten had teruggetrokken – is het relatief rustige Koerdische noorden van Syrië veranderd in een gevaarlijke en uiterst chaotische regio.
En dat zei de rechter die maandag in kort geding oordeelde dat Nederland de kinderen moet ophalen, er ook bij: ,,Er kan niet van de Staat worden verwacht dat ze grote veiligheidsrisico’s neemt.’’
In Noord-Syrië vechten namelijk nu de volgende partijen: het Turkse leger, pro-Turkse Syrische milities, SDF-Koerden, Amerikanen, het Syrische leger, pro-Assad-milities, het Russische leger en loslopende IS-slaapcellen die aanslagen plegen.
Het probleem voor een mogelijke Nederlandse ophaalmissie is dat het grootste gevangenkamp waar de IS-vrouwen en kinderen zich bevinden, het al-Hawl-kamp, middenin dit woelige gebied ligt. Van de 23 vrouwen en 56 kinderen die meededen aan het kort geding zitten er 16 vrouwen en 41 kinderen in dat kamp. De anderen (7 vrouwen en 15 kinderen) zitten in kamp Al-Roj, dicht tegen de Turkse grens.
Als er al een ophaalmissie komt, zal die hoogstwaarschijnlijk worden georganiseerd vanuit het rustige Erbil, in het veilige Koerdische deel van Noord-Irak. Vanuit Erbil is er slechts één mogelijkheid voor de Nederlandse ophaalmissie om het gevaarlijke Noord-Syrië te bereiken. En wel via de strategisch Semalka-grensovergang, de enige werkende grens tussen Iraakse Koerden en Syrische Koerden.
Tot nu toe is de Semalka-grensovergang nog in handen van de SDF, van de Syrische Koerden dus. Maar Turkije ligt op slechts drie kilometer afstand. Als de Turken het willen en een beetje doorrijden, kunnen ze Semalka binnen een halfuur innemen en dus de grens afsluiten.
Zelfde geldt voor het Syrische leger en de Russen. Zij zitten al nabij de stad Al Malikyah (in het Koerdisch: Derik). Ook daarvandaan is het slechts 30 minuten naar de Semalka-grensovergang.
Met andere woorden: Als de Nederlandse ophaalmissie via de Semalka-overgang Noord-Syrië in gaat, bestaat de kans dat de Koerden daarna de controle over de grens verliezen. Dan kan je niet meer terug naar het veilige Noord-Irak en zit de Nederlandse ophaalmissie dus vast in Noord-Syrië.
NU 13.11.2019 CDA-Kamerlid Martijn van Helvert stelt voor dat Nederland de diplomatieke banden met de Syrische president Bashar Al Assad aanhaalt. Volgens Van Helvert is dat nodig om een oplossing te vinden voor de berechting van Nederlandse IS-strijders en de terugkeer van Syriërs die het regime van Al Assad ontvluchtten.
De christelijke partij deed het voorstel woensdag in een debat in de Tweede Kamer, maar vond weinig steun bij zowel de oppositie als de coalitiepartijen.
“Praten met Al Assad kan gezien worden als politiek gezichtsverlies”, aldus Van Helvert. Tegelijkertijd ziet hij dat het de Amerikanen, de Europese partners, maar ook Islamitische Staat niet gelukt is om Al Assad ten val te brengen en dat de Syrische dictator weer stevig in het zadel zit.
De CDA’er schat in dat een toekomst van Syrië met Al Assad zorgt voor de stabiliteit die nodig is om onder meer de Syrische vluchtelingen in Nederland terug te sturen. En nu Irak de berechting van Nederlandse IS-strijders die momenteel in Syrië vastzitten niet ziet zitten, moet de optie dat zij in Syrië berecht worden opgehouden worden.
CDA krijgt kritiek van oppositie en coalitie
De VVD snapt niet waarom Nederland “een knieval” in de richting van Al Assad moet maken en op eigen houtje de banden moet aanhalen.
De partij pleitte er in het verleden voor om juist met dictators in gesprek te gaan, maar een herstel van diplomatieke banden met Al Assad gaat VVD-Kamerlid Sven Koopmans te ver. “Hoe kan Al Assad, die honderdduizenden burgerdoden op zijn geweten heeft, bijdragen aan stabiliteit? Welke stabiliteit?”, meent Koopmans.
Ook D66’er Sjoerd Sjoerdsma ziet niets in het voorstel. “Al Assad is Islamitische Staat in een net pak. Hij is pleegvader van IS.” Sjoerdsma wijst erop dat Al Assad heeft bijgedragen aan de opkomst van IS door radicale jihadisten uit de Syrische gevangenissen vrij te laten. Berechting van de Nederlandse IS’ers overlaten aan Al Assad is volgens de D66’er een slecht plan, aangezien de Syrische president IS’ers in het verleden heeft vrijgelaten.
GroenLinks waarschuwt dat het aanhalen van de diplomatieke banden door Al Assad gezien zal worden als een beloning voor “zijn walgelijke gedrag”. De PvdA wijst erop dat de Syrische vluchtelingen het schrikbewind van Al Assad juist ontvluchtten.
Blok wil banden niet aanhalen
Het ziet er dan ook niet naar uit dat het kabinet gehoor zal geven aan de oproep van het CDA. Minister Stef Blok (Buitenlandse Zaken) zei dit weekend in een interview met NU.nl dat er voor Al Assad geen toekomst is in Syrië.
Blok zei niet te kunnen uitsluiten dat de Nederlandse IS’ers die momenteel vastzitten in Syrië in handen vallen van Al Assad, maar dat betekent niet dat Nederland de diplomatieke banden zal herstellen.
“Ik laat me niet door Al Assad chanteren om de diplomatieke banden aan te halen. Voor Al Assad is er geen toekomst in Syrië. De misdrijven tegen de menselijkheid die hij heeft gepleegd, zijn zó verschrikkelijk. Hij kan niet blijven”, aldus Blok.
Van Helvert is het met de Kamer eens dat Al Assad verantwoordelijk is voor gruwelijkheden tegen de eigen bevolking, maar herhaalt dat het de westerse bondgenoten niet gelukt is om hem af te zetten.
Nu Al Assad, na het vertrek van de Amerikanen en de inval van Turkije, met de hulp van Rusland steviger in het zadel zit, vindt Van Helvert dat Nederland in ieder geval de banden op het laagste diplomatieke niveau moet aanhalen.
Hij wijst zijn collega-Kamerleden er ook op dat Nederland op het allerhoogste niveau goede banden onderhoudt met China, terwijl het land op grote schaal mensenrechtenschendingen begaat, zoals de onderdrukking van de Oeigoeren.
AD 13.11.2019 Het CDA pleit voor het aanhalen van diplomatieke banden met het regime van de Syrische dictator Assad. Nu duidelijk is dat de pogingen om hem ten val te brengen niet zijn gelukt en het kabinet vasthoudt aan de wens om IS-strijders in de regio te berechten, is dat volgens de regeringspartij de enige optie.
Dat stelde Kamerlid Martijn van Helvert bij het debat over de begroting Buitenlandse Zaken. Volgens de CDA’er is het nu eenmaal zo dat Assad in het zadel zit én blijft, vooral nu de Amerikanen hun troepen uit Syrië hebben teruggetrokken. ,,Kiezen we voor een blijvende destabilisatie, met mogelijk een nieuwe vluchtelingenstroom? Dan moeten we doorgaan op de ingeslagen weg. Maar het CDA wil kiezen voor stabilisatie.”
Dat nam de rest van de Kamer Van Helvert niet in dank af, getuige de Kamerleden die zich verdrongen bij de interruptiemicrofoon. ,,De stabiliteit van Assad is de stabiliteit van het mortuarium”, vond PVV-Kamerlid Raymond de Roon. ,,Dit is een klap in het gezicht van de miljoenen mensen die slachtoffer zijn geworden van Assad”, stelde GroenLinks-Kamerlid Bram van Ojik. En is Van Helvert de gifgasaanvallen tegen zijn eigen mensen vergeten?, vroeg PvdA’er Lilianne Ploumen zich af.
Van Helvert stelde te begrijpen dat zijn collega-Kamerleden hem wilden vertellen ‘hoe verschrikkelijk Assad is’. ,,Dat weet ik. Dat ben ik het absoluut met u eens.” Daarom werd ook geprobeerd Assad ‘weg te sturen’. ,,Maar dat is niet gelukt.”
Ik ben het absoluut met u eens dat Assad verschrikkelijk is, aldus Martijn van Helvert, CDA.
Samenwerken
Met die realiteit moet nu rekening worden gehouden, vindt hij. Hij noemde Koerden en vervolgde christenen als voorbeeld. ,,Die zeggen: spreek met Assad, want de Turken zijn vele malen erger”, aldus Van Helvert, die benadrukte dat hij er niet voor pleit om álle banden te herstellen. ,,Ik vraag om consulaire samenwerking.” Ook dat is onbespreekbaar voor de Kamer. Nederland verbrak in 2012 de banden met Syrië.
Minister Stef Blok van Buitenlandse Zaken wil pas morgen, als hij aan het woord komt, op de oproep van het CDA reageren. Eerder deze week zei hij nog dat er voor Assad geen toekomst is in Syrië.
In 2015 stelde toenmalig VVD-fractievoorzitter Halbe Zijlstra dat Nederland moest samenwerken met dictators. Dat kwam hem toen ook op veel kritiek te staan. ,,Ik dacht dat de doctrine ‘knuffelen met dictators’ van het toneel was verdwenen met het vertrek van Zijlstra”, hoonde D66-Kamerlid Sjoerd Sjoerdsma.
,,Je moet met slechte mensen praten om een einde te maken aan de hele slechte dingen die ze doen”, erkende VVD-Kamerlid Sven Koopmans. Maar hij wil dat dat via internationale organisaties gaat. ,,Ik snap niet waarom Nederland voorop moet lopen.”
Van Helvert vindt oud-Syrië-gezant Koos van Dam aan zijn zijde, die al langer stelt dat EU-landen de betrekkingen met het Syrische regime niet hadden moeten verbreken. Deze week werd bekend dat een aantal EU-landen weer in gesprek zijn met de Syrische autoriteiten. ,,Na meer dan acht jaar oorlog begint bij sommigen het kwartje te vallen.” Wel denkt Van Dam dat de oorlog nog lang niet voorbij is en het lange tijd zal duren voor de betrekkingen echt worden hersteld.
De rechter besloot afgelopen week dat 56 kinderen van IS-vrouwen door de Nederlandse staat moeten worden teruggehaald.
Een vrouw duwt een kinderwagen voort in Kamp Al-Hol, waar veel ’IS-bruiden’ opgesloten zitten.Ⓒ Foto AFP
Telegraaf 13.11.2019 Het CDA heeft zijn hoop gevestigd op Bashar al-Assad voor de berechting en opsluiting van IS-terroristen, maar het was de Syrische dictator zelf die instrumenteel was bij de opmars van de extremisten. Hij zette de gevangenissen openen voor honderden, mogelijk zelfs duizenden jihadstrijders, kocht hun olie en verplaatste ze door het hele land, zodat zij tegen de gematigde rebellen konden vechten.
Het doel van Assad was om de oppositie in diskrediet te brengen en de oorlog in zijn land af te schilderen als er een tussen zijn regime en extremisten. Tussen goed en kwaad, waarbij het Westen uiteindelijk voor hem zou kiezen. Die tactiek werpt nu, na jaren oorlog en honderdduizenden doden, zijn vruchten af. Volgens Kamerlid Martijn van Helvert moet Nederland zijn afschuw voor het regime laten varen en een „opening naar Assad” zoeken. Dat is volgens hem de enige manier om IS’ers in de regio te berechten.
De Syrische dictator heeft de jihadisten altijd als middel ingezet. Zijn land diende, na de Amerikaanse bezetting van Irak in 2003, als uitvalsbasis voor terreuraanslagen tegen de Amerikanen in het buurland. Daarbij kwamen duizenden soldaten om het leven. Toen hij de extremisten niet meer nodig had, sloot hij een groot deel van hen op, om ze na de uitbraak van de opstand tegen zijn regime in 2011 weer vrij te laten.
Zij zouden voor een groot deel het leiderschap gaan vormen van de Syrische tak van IS. Een van de gevangenen die uit de beruchte Sednaya-gevangenis werd vrijgelaten was Amr al-Absi. Die stond later in nauw contact met de extremisten die verantwoordelijk waren voor dodelijke aanslagen in Parijs en Brussel. Ook was hij de baas van Jihadi John, de Britse extremist verantwoordelijk voor het onthoofden van tal van westerse gevangenen. Al-Absi kwam drie jaar geleden om bij een Amerikaanse luchtaanval.
De Syrische president Bashar al-Assad vierde eerder deze week de geboorte van de profeet Mohammed in de Al-Murabet Mosque in Damascus. Ⓒ FOTO EPA
Assad liet in 2013 bij een gevangenenruil met een extremistische beweging ook een van de breinen achter de aanslagen van 11 september vrij. Deze Mohammed Haydar Zammer, die een belangrijke rol speelde bij het samenstellen van de Hamburgse cel rond Mohammed Atta, sloot zich direct aan bij Islamitische Staat. Hij wordt nu door de Koerden vastgehouden in het noordoosten van Syrië.
Al-Baghdadi
De hulp van Assad aan Islamitische Staat reikt veel verder. Een oud-inlichtingenofficier van zijn regime verklaarde enkele jaren geleden dat het regime niet alleen de extremisten heeft vrijgelaten, „het hielp hen bij het opzetten van hun militaire brigades”. En in plaats van de strijd met hen aan te gaan, verplaatste hij hen door heel het land zodat zij de rebellen, diens belangrijkste tegenstanders, konden bevechten.
Het laatste – bekende – grote transport vond vorig jaar plaats. Toen hielp het regime, aldus het Syrische Observatorium voor de Mensenrechten, met het overbrengen van zeker 400 IS-strijders van een van hun laatste bolwerken in het oosten van Syrië naar de provincie Idlib. De komst van die groep maakte het later voor IS-leider Abu Bakr al-Baghdadi mogelijk om daar naartoe te vluchten.
Assads doel is ook hier duidelijk. Hij staat op het punt een grote offensief in Idlib te beginnen, het laatste grote gebied dat in handen is van de rebellen. Dat zijn weliswaar voor het merendeel ook jihadisten, maar net een graadje minder erger dan IS. Door Islamitische Staat daarnaartoe te halen, hoopt hij dat het Westen zijn bezwaren tegen het offensief, in een gebied waar ook miljoenen burgers wonen, zal laten varen.
Eigen gewin
Zo zet Assad, die ook jarenlang olie kocht van de extremisten, Islamitische Staat voortdurend in voor eigen gewin. Mocht hij, zoals het CDA wil, een rol gaan spelen bij de gevangenname van IS-strijders dan zal hij daar ongetwijfeld iets voor terug willen zien. Geld bijvoorbeeld. De lakei van Rusland en Iran heeft honderden miljarden nodig voor de wederopbouw van zijn land.
Maar de man die verantwoordelijk is voor honderdduizenden doden, gigantische gifgasaanvallen en kerkers waar tot op de dag van vandaag gevangenen worden doodgemarteld, zal waarschijnlijk niet aarzelen om de extremisten, als hem dat uitkomt, in de toekomst weer vrij te laten.
Telegraaf 13.11.2019 Nederland moet z’n morele bezwaren laten varen en gaan praten met de Syrische dictator Assad. Dat wil het CDA. De partij roept het kabinet vandaag bij het begrotingsdebat Buitenlandse Zaken op de diplomatieke betrekkingen met Damascus te herstellen.
Volgens Kamerlid Martijn van Helvert is een ’opening naar Assad’ de enige manier waarop Nederland IS-strijders in de regio kan berechten. „We kunnen wel blijven zeggen: wat een enge man, die Assad, maar daarmee schieten we uiteindelijk niets op.”
Het kabinet wil geen IS-aanhangers naar Nederland halen en wil een tribunaal in Irak om jihadisten daar te kunnen berechten. Irak staat niet te springen, en wil alleen landgenoten berechten of jihadisten die hun misdaden in Irak hebben begaan.
Nederland heeft al sinds maart 2012 geen diplomatieke banden meer met het Syrische regime, dat verantwoordelijk is voor honderdduizenden doden. Volgens minister Blok (Buitenlandse Zaken) is er geen toekomst voor Syrië als Assad president blijft.
Toch, of we het nou leuk vinden of niet, is Assad de oorlog aan het winnen, stelt Van Helvert vast. „Dat heeft noch onze afschuw noch de Toyota’s die we hebben geschonken aan de gewapende oppositiegroepen kunnen voorkomen.”
Kinderen
Het CDA sluit met z’n oproep aan bij de discussie over het al dan niet terughalen van kinderen van IS-aanhangers. Afgelopen maandag oordeelde de rechter dat de Staat zich moet inspannen om 56 kinderen van 23 IS-vrouwen die nu vastzitten in Koerdische gevangenkampen in Noord-Syrië, terug te halen. Het kabinet gaat tegen deze uitspraak in beroep via een zogeheten turbo-appèl.
Ministers Blok en Grapperhaus (Justitie) vinden dat de rechter te weinig rekening heeft gehouden met internationale betrekkingen. Het kabinet vindt dat het zelf het buitenlandbeleid bepaalt, en niet de rechter.
Intussen moet Nederland wel een begin maken met het uitvoeren van het vonnis. Dat doet het door gesprekken te voeren met de Amerikanen, die Nederland wil helpen met de repatriëring van IS’ers. Het uitvoeren van het vonnis is een dilemma: het kabinet wil geen onomkeerbare stappen zetten en zal toch IS-families moeten terughalen.
Telegraaf 12.11.2019 De Amerikaanse ambassadeur Pete Hoekstra heeft opnieuw gezegd dat de VS Nederland kan helpen bij het ophalen van IS-vrouwen en hun kinderen. De fractievoorzitters van de coalitiepartijen reageren verdeeld op het aanbod.
NOS 12.11.2019 De VS is nog steeds bereid te helpen bij het terughalen van IS-vrouwen en hun kinderen naar Nederland. Dat zegt de Amerikaanse ambassadeur in Nederland Hoekstra tegen de NOS. “Als Nederland hulp vraagt van Amerika voor het repatriëren van de vrouwen en kinderen, dan doen we alles wat we kunnen om dat mogelijk te maken.”
De mogelijkheid van Amerikaanse hulp is actueel geworden door een uitspraak van de rechter, gisteren. Die oordeelde in een kort geding dat Nederland zijn best moet doen om 56 IS-kinderen zo snel mogelijk terug te halen uit Noord-Syrië. De zaak was aangespannen door een aantal moeders die met hun kinderen vastzitten in de overvolle gevangenkampen Al-Roj en Al-Hol.
Repatriëren
Nederland wil de vrouwen niet ophalen omdat die er zelf voor hebben gekozen om naar IS-gebied te gaan. Ook wordt een terughaalactie als te gevaarlijk beschouwd. De VS pleit al langer voor het terughalen van uitgereisde jihadisten naar het land van herkomst. “We willen deze IS-families gerepatrieerd hebben”, herhaalt Hoekstra. “Landen kunnen dan zelf beslissen of ze de mensen willen vervolgen of re-integreren.”
Hoe de hulp van Amerika eruit zou zien is nog niet te zeggen. “Het ligt eraan om hoeveel mensen het gaat, waar ze zijn. We zullen het alleen doen als we denken dat het veilig kan.” Op de vraag of Nederland al om hulp heeft gevraagd aan Amerika geeft de ambassadeur geen duidelijk antwoord. “Op dit moment is het aan Nederland om als er een verzoek is gedaan, daarover iets bekend te maken.”
NU 12.11.2019 De Nederlandse Staat gaat in hoger beroep tegen de uitspraak van de rechtbank in Den Haag die maandag bepaalde dat het kabinet zich moet inspannen om 56 kinderen van IS-vrouwen vanuit Syrië naar Nederland te halen, schrijft minister van Justitie Ferd Grapperhaus dinsdag in een brief aan de Tweede Kamer.
Volgens de minister roept de uitspraak vragen op over aspecten die “mogelijk onvoldoende zijn meegewogen”. Als voorbeeld noemt hij de internationale betrekkingen.
In totaal spanden 23 vrouwen een kort geding aan tegen de Staat, omdat zij en hun kinderen in de kampen in acuut gevaar zouden zijn. De rechtbank erkende maandag dit gevaar en sprak van een “schrijnende situatie”.
In het geval van de vrouwen geldt echter dat zij alleen teruggehaald moeten worden als de Koerden, die de regie over de kampen hebben, de kinderen alleen samen met hun moeders laten gaan.
“De vrouwen hebben niet het zelfstandige recht om naar Nederland teruggehaald te worden, omdat zij met hun volle verstand zijn afgereisd naar Syrië en zich hebben aangesloten bij IS, een terroristische organisatie”, aldus de rechtbank maandag.
Het kabinet wil dat de vrouwen in de regio worden berecht en de rechtbank vindt dat Nederland het recht heeft om uit te vinden of dat eventueel mogelijk is.
Nederland kan niet gedwongen worden om kinderen te repatriëren
De rechtbank zei ook dat Nederland niet gedwongen kan worden om de kinderen te repatriëren, omdat het in Syrië wel degelijk gevaarlijk is door de instabiele situatie in het land. Wel moet Nederland zich hiervoor inspannen. “De Staat hoeft geen onnodige veiligheidsrisico’s te nemen, maar moet wel alle mogelijkheden die er zijn – zoals de door de Amerikanen geboden hulp – benutten”, aldus de rechtbank.
Dat komt erop neer dat de Nederlandse regering alles moet doen wat in haar macht ligt. Als de overheid zegt dat het niet mogelijk is, dan moet worden bewezen dat er alles aan gedaan is.
Dat betekent volgens advocaat André Seebregts, die het merendeel van de eisers bijstaat, dat Nederland binnen de gestelde termijn van veertien dagen contact moet opnemen met de Koerden, dan wel de Amerikanen.
Telegraaf 12.11.2019 De Staat gaat in beroep tegen het vonnis van de rechter over het terughalen van IS-kinderen uit Syrië.
Dat laten ministers Grapperhaus (Justitie) en Blok (Buitenlandse Zaken) dinsdag weten in een brief aan de Tweede Kamer.
Maandag oordeelde de voorzieningenrechter dat de Staat een inspanningsverplichting moet leveren om 56 kinderen van jihadistische uitreizigers terug te halen die vastzitten in Koerdische gevangenkampen in Noord-Syrië. Volgens het kabinet is dat te gevaarlijk.
De rechter heeft echter bepaald dat het vonnis direct moet worden uitgevoerd, erkent het kabinet. „Dat betekent dat het kabinet een aanvang zal maken met de nakoming van de inspanningsverplichting.”
Wat dit precies betekent, is nog niet duidelijk. Premier Rutte zegt daarover dat die plannen ’zich niet lenen voor een openbare discussie’. „Maar dat wij naar de volgende rechter gaan, betekent niet dat wij niks moeten doen.”
Daarbij gaat het om gesprekken met andere Europese landen die IS-aanhangers in Syrië hebben en om afstemming met de Verenigde Staten, die Nederland hebben aangeboden mee te helpen met het repatriëren van IS’ers uit het strijdgebied.
Eerder dit jaar lag er ook zo’n inspanningsverplichting. Toen moest het kabinet van de rechtbank Rotterdam moeite doen om IS-vrouwen terug te halen, nadat zij een zaak hadden aangespannen tegen de Staat. Grapperhaus en Blok kwamen toen tot de conclusie dat dat te gevaarlijk was.
Het kabinet legt zich intussen niet zomaar neer bij het vonnis. „De uitspraak roept vragen op over een aantal aspecten dat mogelijk onvoldoende is meegewogen, waaronder internationale betrekkingen”, schrijven de ministers. Dat Nederland in de Schengenzone zit waarin EU-burgers kunnen doorreizen, speelt daarbij ook een rol, zegt Grapperhaus. Bovendien vindt het kabinet dat het zelf het buitenlandbeleid bepaalt, en niet de rechter.
AD 12.11.2019 De Nederlandse Staat gaat in hoger beroep tegen het vonnis over het repatriëren van kinderen van IS-vrouwen. Dat hebben ministers Ferd Grapperhaus (Justitie) en Stef Blok (Buitenlandse Zaken) in een brief geschreven aan de Tweede Kamer.
De rechter in Den Haag besloot gisteren dat Nederland al wat mogelijk is moet doen om de 56 kinderen van 23 vrouwen terug te halen naar Nederland die nu nog in Syrische kampen verblijven.
Het kabinet wil dat niet. Toch erkent het dat het een inspanningsverplichting moet doen, zoals de rechter heeft bevolen. De uitspraak roept volgens de ministers echter ‘vragen op’ over ‘aspecten’ als de internationale betrekkingen. Deze zouden onvoldoende zijn ‘meegewogen’.
Het is de vraag wat het kabinet gaat doen tot het hoger beroep is ingediend. De Amerikaanse ambassadeur Pete Hoekstra zei vanmorgen nog dat de VS wil helpen bij het repatriëren van IS-vrouwen en kinderen.
Het kabinet heeft steeds gezegd dat het geen IS’ers wil ophalen in ‘gevaarlijk gebied’, maar met de hulp van de VS zouden zij een Nederlands consulaat kunnen bereiken. Grapperhaus zegt dat het die hulp van de VS ‘zal aannemen’.
De situatie rond de twee kampen waar de vrouwen en kinderen zitten is echter wel veranderd sinds de VS zijn begonnen met terugtrekking uit het gebied, waardoor onduidelijk is wat er nu mogelijk is.
Advocaten van de IS-vrouwen hielden er al rekening mee dat de Staat in beroep zou gaan tegen het terughalen van kinderen uit twee kampen in Noord-Syrië. De Staat heeft zich namelijk steeds verzet tegen het actief ophalen van 23 Nederlandse IS-vrouwen en hun 56 kinderen, stelt advocaat André Seebregts vandaag in een eerste reactie. Hij neemt het verder voor kennisgeving aan.
Seebregts wijst erop dat de rechter bepaald heeft dat de Staat binnen veertien dagen al het nodige moet doen om in ieder geval de kinderen te repatriëren, ook als er beroep zou worden ingesteld. Voor de IS-vrouwen bestaat die verplichting niet. De advocaten denken dat de vrouwen meteen meekomen, omdat de Koerden ook van hen af willen.
Minister Ferd Grapperhaus (Justitie) heeft dinsdagmiddag in de Tweede Kamer gezegd dat er geen concrete aanwijzingen zijn dat Turkije door hen gevangen genomen IS-strijders op het vliegtuig laat zetten naar Nederland. Turkije zei vrijdag dat het IS’ers wil gaan uitzetten, die momenteel daar in gevangenissen zitten.
Nederland hoopt juist dat IS’ers, ook die van Nederlandse komaf, in de regio zullen worden berecht. Maar Turkije zei dit niet aan te kunnen. Uit contact met de Turken is echter niet gebleken dat er direct IS’ers te verwachten zijn. De aankondiging dat Turkije IS’ers zou gaan uitzetten zou gaan om gevallen waarbij ‘al langer bekende voornemens tot uitzetting’ waren, aldus Grapperhaus.
NOS 12.11.2019 Het kabinet gaat in hoger beroep tegen de uitspraak van de Haagse rechter over het terughalen van IS-kinderen. De ministers Grapperhaus en Blok schrijven dat aan de Tweede Kamer.
De kortgedingrechter bepaalde gisteren dat Nederland zich moet inspannen om 56 kinderen van Nederlandse IS-leden zo snel mogelijk op te halen uit detentiekampen in Syrië. Hun moeders hebben geen recht op repatriëring. Maar als de autoriteiten ter plaatse de kinderen louter samen met hun moeders laten gaan, moet Nederland ook de moeders terughalen.
Internationale betrekkingen
Grapperhaus en Blok schrijven dat de uitspraak vragen oproept “over een aantal aspecten, dat mogelijk onvoldoende is meegewogen, waaronder de internationale betrekkingen”. Door in beroep te gaan wil het kabinet hier zo spoedig mogelijk duidelijkheid over.
Overigens kondigen de bewindslieden ook aan dat het kabinet zal beginnen met het nakomen van de inspanningsverplichting die de rechter heeft opgelegd. De rechter bepaalde dat het vonnis direct moet worden uitgevoerd.
Volgens advocaat Seebregts, die de IS-vrouwen bijstaat, verandert het hoger beroep dus niets aan de uitspraak van de rechter. “We zullen de vinger aan de pols houden”, zegt hij.
Verdeeld
Het kabinet heeft zich tot nu toe steeds op het standpunt gesteld dat uitreizigers in principe geen hulp krijgen bij hun terugkeer als ze niet zelf een ambassade in Turkije of Irak weten te bereiken. De regeringspartijen zijn verdeeld over de kwestie. VVD en CDA benadrukken vooral dat door de rechterlijke uitspraak mogelijk IS’ers naar Nederland komen, met alle risico’s van dien. D66 en ChristenUnie vinden het juist een risico om kinderen van IS’ers in Syrië te laten radicaliseren.
Slachtoffers van IS in de Jezidi-gemeenschap zijn bezorgd over de mogelijke terugkeer van IS-vrouwen naar Nederland. “Zij hielpen strijders bij het verkrachten van onze vrouwen”:
Jezidi’s over de terugkeer van Nederlandse IS-aanhangers
OmroepWest 12.11.2019 Het kabinet gaat in hoger beroep tegen de uitspraak van de Haagse rechter over het terughalen van IS-kinderen. Ministers Grapperhaus en Blok schrijven dat aan de Tweede Kamer. Maandag bepaalde de rechtbank dat de Staat verplicht is om er alles aan te doen om IS-kinderen in Syrië terug naar Nederland te halen.
De ministers schrijven dat de uitspraak vragen oproept, waar ze in hoger beroep antwoord op hopen te krijgen. Zo zouden een aantal aspecten ‘mogelijk onvoldoende zijn meegewogen. Waaronder de internationale betrekkingen.’
Het kabinet gaat wel beginnen met het nakomen van de inspanningsplicht die de voorzieningenrechter heeft opgelegd. De rechter bepaalde dat het vonnis direct moet worden uitgevoerd.
Voogdij
Volgens de rechter hebben de kinderen in de kampen niet voor het kalifaat gekozen, maar hebben ze nu wel te maken met de noodsituatie in Noord-Syrië. Zo kreeg Jeugdzorg Haaglanden in september de voogdij over twee kinderen in een IS-kamp, nadat de moeder was overleden en de vader niet te vinden was. De kinderen zitten nog altijd in Syrië.
De Raad van de Kinderbescherming vertelde dat de kinderen in het vluchtelingenkamp te weinig voedsel en medische zorg krijgen en dat zij hierdoor ernstige medische klachten hebben.
Slachtoffer van handelen ouders
‘De overheid dient zich het schrijnende lot van de kinderen aan te trekken’, zei de rechter maandag. ‘Zij zijn het slachtoffer van handelen van hun moeder of ouders.’ De kinderen hebben allen de Nederlandse nationaliteit en zijn onder de twaalf jaar.
Voor de vrouwen heeft de Staat geen verplichting om ze terug naar Nederland te halen. Volgens de rechter hebben ze bewust voor een reis naar het strijdgebied gekozen. Alleen als de Koerden kinderen niet willen laten vertrekken zonder hun moeders ontstaat er volgens de rechter een nieuwe situatie, en dan moet de overheid volgens het vonnis kijken of het mogelijk is om beide groepen terug te halen.
NRC 12.11.2019 De rechtbank in Den Haag bepaalde maandag dat de Nederlandse staat zich moet inspannen om 56 kinderen uit kampen in Syrië terug te halen. Het kabinet gaat echter in hoger beroep tegen de uitspraak die Nederland verplicht zich maximaal in te spannen om de 56 kinderen van Nederlandse uitreizigers terug te halen.
Dat schrijven minister Ferdinand Grapperhaus (Justitie en Veiligheid, CDA) en Stef Blok (Buitenlandse Zaken, VVD) dinsdag in een brief aan de Tweede Kamer.
De rechtbank in Den Haag bepaalde maandag dat de Nederlandse staat een inspanningsverplichting heeft binnen veertien dagen de kinderen van vrouwen die naar IS-gebied in Syrië of Irak zijn gereisd, terug te halen. Ook als er beroep zou worden ingesteld. Deze verplichting geldt niet voor de vrouwen zelf. Het kort geding was aangespannen door 23 vrouwen die naar Syrië of Irak waren afgereisd, die samen 56 kinderen hebben.
Het standpunt van het kabinet is nog altijd dat IS-strijders in de regio berecht moeten worden. Vooral VVD en CDA blijven tegen terugkeer. Wat de kinderen betreft moet het kabinet dat beleid aanpassen, vind de rechter in Den Haag. De meeste kinderen zijn nog onder de twaalf jaar oud en hebben allemaal de Nederlandse nationaliteit.
De vrouwen en kinderen verblijven momenteel onder slechte omstandigheden in de vluchtelingenkampen Al-Hol of Al-Roj in het noorden van Syrië. Volgens de rechter verkeren de kinderen in een „acute noodsituatie”. Momenteel is het gebied zeer instabiel door het vertrek van Amerikaanse militairen langs de grens en de inval van Turkije die daarop volgde.
De kinderen leven in de kampen volgens de rechter onder dreiging van „bombardementen, seksueel misbruik, marteling, de afwezigheid van onderwijs, kindersterfte, ijzige kou in de winter, overbevolking, vermijdbare ziektes, indoctrinatie en een gebrek aan water, voedsel en sanitaire voorzieningen en medische zorg”. De vrouwen wisten volgens de rechter echter waar zij aan begonnen toen zij naar het strijdgebied reisden.
Wat de situatie bemoeilijkt is dat de Koerden hebben gezegd dat zij de kinderen alleen uit de kampen willen laten gaan als de moeders mee mogen. De VS die nog steeds aanwezig zijn in Syrië en Europese landen al vaker hebben opgeroepen om uitreizigers terug te halen, hebben toegezegd te willen helpen met het ophalen van uitreizigers.
Volgens de laatste cijfers van de AIVD verblijven er nog ongeveer 55 Nederlandse volwassenen en 90 kinderen in detentiekampen in Syrië. Turkije is maandag begonnen met het terugsturen van buitenlandse IS’ers naar de landen van herkomst. Maandag werd onder meer een Amerikaan teruggestuurd. Het is nog niet bekend of Turkije ook Nederlanders gaat terugsturen.
Volgens Turkije zitten er ongeveer 1.200 IS-strijders vast in het land. Daarnaast zijn er nog eens 287 IS’ers gevangengenomen tijdens de recente militaire operatie van Turkije in het noordoosten van Syrië.
De veelal heel jonge IS-kinderen leven in overbevolkte kampen in Noord-Syrië, waar een continue dreiging is van bombardementen.Ⓒ AFP
Telegraaf 11.11.2019 Nederland moet er ’alles aan doen’ om 56 kinderen van Nederlandse IS-strijders terug te halen uit Koerdische kampen in Noord-Syrië. Dat heeft de Haagse rechter tijdens een kort geding besloten. Betekent dit dat we straks niet alleen de kinderen maar ook de moeders moeten gaan repatriëren? Het kabinet gaat het vonnis bestuderen. Zeven vragen over deze uitspraak.
1 Om wie gaat het ook alweer?
Om 23 vrouwen uit het kalifaat en in totaal 56 kinderen met Nederlandse wortels. Zij hebben de rechtszaak aangespannen. En vinden dat Nederland hen moet ophalen. Van de kinderen is meer dan zeventig procent jonger dan zes jaar; niet één is ouder dan twaalf jaar. Een deel is in het kalifaat geboren.
2 Zijn de IS-kinderen gevaarlijk?
Dat is de grote vraag. In de barbaarse propagandavideo’s van IS speelden kinderen een hoofdrol. Ze zwaaiden met wapens, schoten gevangenen dood en sneden hun de keel door. Het is onduidelijk of Nederlandse kinderen hebben gefigureerd in de horrorvideo’s. Vorige week verscheen op sociale media een interview met een jongen in kamp al-Hol, die zwoer tegenstanders van IS af te zullen slachten.
De AIVD beschouwt alleen kinderen vanaf negen jaar als dreiging. Dat betekent niet dat jongere kinderen ongevoelig zijn voor de omgeving vol haat waarin ze verkeren. De rechter onderstreept dat terreurbestrijder NCTV kinderen nu wil terughalen, voor ze verder kunnen radicaliseren en eventueel later, onder de radar en vol wraakgevoelens, terugkeren naar Nederland.
3 De ouders hebben er zelf voor gekozen om te vertrekken, waarom komt het probleem dan nu op het bordje van Nederland?
De rechter onderkent dat de ouders de hoofddaders zijn. Maar hier komt het kinderrechtenverdrag om de hoek kijken. De kinderen zitten daar vanwege hun ouders. In de kampen heerst een noodsituatie. Het is er koud, overbevolkt en er is een continue dreiging van bombardementen. En daarom moet Nederland er alles aan doen de kinderen terug te halen, vindt de rechter. Voor de ouders gaat die vlieger niet op. Zij moeten hun eigen boontjes doppen.
4 Maar krijgen we straks de moeders er niet alsnog gratis bij?
Die kans bestaat inderdaad. Koerden die de IS-kampen bewaken, hebben al aangegeven dat ze de IS-kinderen niet laten gaan zonder hun moeders. Dat wordt in het vonnis ook expliciet benoemd. Volgens de Nederlandse rechter ontstaat er in dat geval een ’nieuwe situatie’. En zal Nederland zich óók voor hen moeten inspannen.
5 Wat houdt die inspanningsverplichting precies in?
Daarover geeft het vonnis geen duidelijkheid. Sterker: de rechter wil zich er niet te nauw mee bemoeien. Dat de kinderen met dit oordeel in de hand snel kunnen terugkeren ’is niet zeker’. Nederland heeft altijd aangegeven dat er geen actie kan worden ondernomen, omdat het in Syrië te gevaarlijk is. Van de Staat kan niet worden verwacht dat er ’grote veiligheidsrisico’s worden genomen’, vindt de rechter.
6 Maar hoe hard is deze uitspraak dan?
In feite laat de rechter hiermee de nooduitgang voor de Staat wagenwijd openstaan. Die kan ’niet worden gedwongen iets te doen waartoe hij feitelijk niet in staat is’; de situatie in Noord-Syrië is ’onduidelijk en onrustig’.
Hoewel zowel de Koerden als de Amerikanen hulp hebben toegezegd bij het wegsluizen van de IS’ers, ’is het de vraag of die bereidheid er nog steeds voldoende is’. Kortom, een echte stok achter de deur ontbreekt.
7 De advocaat is blij met de uitspraak. Hoe leest hij die?
André Seebregts is optimistisch, hij denkt dat het een kwestie van een paar weken is voor de kinderen – en hun moeders – terugkeren naar Nederland. „Natuurlijk stelt de rechter het heel omzichtig. Maar het staat er wel: Nederland zal nu echt moeten aantonen dat de Koerden de kinderen willen laten gaan zonder de moeders.
En dat doen de Koerden niet, want die zien de bui al hangen. Als de kinderen weg zijn, bekommert niemand zich meer om de vrouwen. De kans is dus groot dat ze samen moeten terugkeren.”
Dan is er nog de druk uit de VS op Europa om zijn eigen jihadisten terug te nemen. „De rechter stelt dat Nederland moet ingaan op Amerikaanse hulp bij het terughalen. De VS hebben wel tien keer gezegd dat ze vinden dat Europese IS’ers in Europa moeten worden berecht. Niemand twijfelt eraan dat dat dus nog steeds geldt.”
NOS 11.11.2019 Ze leven in een acute noodsituatie, onder erbarmelijke omstandigheden. Nederland moet binnen twee weken er daarom alles aan doen om 56 IS-kinderen terug te halen, zo oordeelde de rechter vandaag in een kort geding. Hoe nu verder?
Hoe groot is de kans dat de kinderen over twee weken in Nederland zijn?
Niet heel groot. Met name omdat er nog tal van zaken opgelost moeten worden voordat de kinderen daadwerkelijk teruggehaald kunnen worden. Zo is het kort geding aangespannen door 23 IS-vrouwen. Zij willen ook gerepatrieerd worden. Dat maakt de zaak aanzienlijk complexer. Nederland hoeft de vrouwen namelijk niet terug te halen, zo oordeelde de voorzieningenrechter. “Zij zijn welbewust naar Syrië of Irak gegaan om zich aan te sluiten bij IS, een terroristische organisatie”.
Het vonnis van de rechter:
‘Er is sprake van een ernstige en acute noodsituatie’
Volgens de advocaten van de vrouwen willen de Koerdische milities de kinderen alleen niet scheiden van hun moeders. Als dat klopt, moet Nederland ook pogen de vrouwen terug te halen, aldus de rechter. Dat druist in tegen het kabinetsbeleid. Het kabinet wil dat Nederlandse IS’ers in de regio zelf berecht worden. Daardoor lijkt de zaak enkel in een stroomversnelling te kunnen komen als de Koerdische milities óf het kabinet op korte termijn radicaal wijzigt van standpunt.
Hoe verloopt het terughalen in de praktijk?
De kinderen moeten, eventueel met hun moeders, worden opgehaald uit overvolle detentiekampen in het noordoosten van Syrië. Volgens de Nederlandse Staat is dat onveilig gebied, waar Nederland geen zeggenschap heeft. Om die reden wil Nederland enkel IS’ers repatriëren als ze zich hebben gemeld bij een Nederlandse ambassade of consulaat.
De Amerikanen hebben aangeboden te helpen met de repatriëring van Nederlanders in de Syrische kampen. Een hulpverzoek neerleggen bij de VS zou onder de “inspanningsverplichting” kunnen vallen die door de rechter aan de Staat is opgelegd. Hoogleraar staats- en bestuursrecht Jon Schilder, verbonden aan de Vrije Universiteit Amsterdam, benadrukt dat die term juridisch alleen niet heel streng is. “Er is geen resultaatverplichting. Daarom is er bijvoorbeeld ook geen dwangsom opgelegd.”
Verder benadrukt de rechter dat Nederland geen “substantiële veiligheidsrisico’s” hoeft te nemen bij het terughalen. De inspanningsverplichting is op die manier breed te interpreteren en het is volgens Schilder moeilijk te controleren of Nederland zich voldoende heeft ingespannen de kinderen terug te halen. “De rechter zal zich daar niet snel aan willen branden, omdat hij niet op de stoel van de politiek wil zitten.”
Is de uitspraak definitief?
Nee. De Staat kan net als in soortgelijke zaken in België en Duitsland nog in hoger beroep. De uitspraak verdeelt de politiek. Als het aan de VVD ligt wordt er hoe dan ook doorgeprocedeerd en het CDA noemt de uitspraak “risicovol”, terwijl hun coalitiepartners D66 en ChristenUnie juist tevreden reageren. Premier Rutte liet enkel weten de uitspraak “te bestuderen”.
‘Volstrekt unieke zaak’
“Volstrekt uniek”, zegt hoogleraar staats- en bestuursrecht Jon Schilder, verbonden aan de Vrije Universiteit Amsterdam. Volgens hem zal het verloop van de zaak belangrijk zijn voor soortgelijke zaken in de toekomst. “Mensen vroegen me vooraf ook wat ik verwachtte van de uitspraak. Ik had werkelijk geen idee. Er is geen precedent.”
Nederland haalde eerder al wel twee weeskinderen van IS’ers terug uit het noordoosten van Syrië. Maar dat was met hulp van Frankrijk en daarbij waren verder geen volwassenen IS’ers bij betrokken. In Duitsland en België oordeelden rechters eerder ook al dat IS-kinderen opgehaald moeten worden, inclusief moeders. In beide landen is de Staat in hoger beroep gegaan.
Als er hoger beroep wordt aangetekend, is de kans sowieso klein dat de kinderen op korte termijn worden teruggehaald. “En als ze dan doorgaan tot de Hoge Raad ben je zo jaren verder”, zegt hoogleraar Schilder. Over het terughalen van IS’ers is veel discussie onder experts.
Hoe wordt er gereageerd op de uitspraak?
Een van de Nederlandse vrouwen laat aan de NOS vanuit een Syrisch kamp weten dat ze “superblij” is met de uitspraak. Ze ziet het als “een lichtpuntje in deze lange, ellendige periode”.
Familieleden in Nederland reageren gemengd. Ze vrezen dat een eventueel hoger beroep vertraging zal opleveren. De vader van een van de vrouw die met vijf kinderen in het kamp al-Hol zit, zegt op een duidelijkere uitspraak te hebben gewild: “Er zijn hier een hoop open eindjes. De overheid krijgt alle ruimte.”
Een vader van een van de IS-vrouwen zegt de uitspraak “dubbel” te vinden:
Een beetje hoop en veel wantrouwen
Kinderorganisaties zijn verheugd met de uitspraak. Zij willen de kinderen, waarvan driekwart jonger is dan 6 jaar, liever vandaag dan morgen terughalen vanwege de onrust in de regio en de naderende winter. Voor elk kind ligt een deradicaliseringsplan klaar, als dat nodig blijkt.
Kinderombudsman Margrite Kalverboer zegt “met belangstelling” te kijken wat het kabinet met de uitspraak gaat doen. Advocaat Seebregts, die een deel van de vrouwen bijstaat, hoopt dat er “binnen twee weken” duidelijkheid is.
Telegraaf 11.11.2019 Nederland legt zich niet zomaar neer bij de uitspraak van de rechter dat de Staat 56 IS-kinderen moet terughalen uit Syrië. Het kabinet gaat de uitspraak bestuderen, zo hield premier Rutte maandag de boot af.
VVD-Kamerlid Yesilgöz gaat er van uit dat de Staat in beroep gaat tegen de uitspraak. Zij noemt de uitspraak ’frustrerend’. „Het is gevaarlijk om ze op te halen. Bovendien is het gevaarlijk om ze naar Nederland te halen omdat die kinderen zijn geïndoctrineerd met IS-gedachtengoed en sommige van hen trainingen hebben gehad.” En al gaat het alleen om de kinderen, en niet om de 23 moeders, die hebben straks wel het recht om erachteraan te reizen. „De onveiligheid voor Nederland neemt daardoor toe.”
Ook het CDA is ontevreden met de uitspraak en noemt die ’risicovol’. „Met kinderen krijgen ook de ouders recht op terugkeer. Volgens mij moeten we ons vooral inspannen voor de slachtoffers van de genocide.” De partij hamert erop dat IS in Irak en Syrië genocide hebben gepleegd tegen Yezidi’s, christenen, niet-Soennitische moslims en andere religieuze minderheden.
De rechtbank oordeelde dat de Nederlandse staat er alles aan moet doen om kinderen van Syriëgangers in twee Koerdische kampen in Noord-Syrië terug te halen. Die plicht geldt niet voor de vrouwen. Maar, zei de rechter, als de Koerden die kampen bestieren de kinderen niet willen weghalen, moet de overheid kijken of vrouwen en kinderen kunnen worden teruggehaald.
„Blijkbaar mogen rechters de veiligheid van ons land op de tweede plaats zetten”, reageert PVV-Kamerlid Helder. „En oog voor de slachtoffers hebben ze duidelijk ook niet.”
D66 dolblij
Voor regeringspartijen D66 en ChristenUnie bewijst de rechterlijke uitspraak juist dat het kabinet er niet aan ontkomt om IS-aanhangers terug te halen. Het kabinet wil dat niet, met als argument dat het te gevaarlijk is. Alleen wie zich meldt bij een diplomatieke post kan hulp krijgen bij terugkeer, om in Nederland te worden berecht.
„Dit sterkt ons in onze eerdere positie dat kinderen terug moeten worden gehaald”, zegt Kamerlid Sjoerdsma van D66. „De druk op het kabinet wordt nu wel heel groot”, zegt CU-Kamerlid Voordewind. Zijn partijgenoot Van der Graaf vult aan: „De uitspraak laat scherp het dilemma zien tussen de situatie van de kinderen die zijn meegenomen naar dit gebied en de moeders die er zelf voor kozen.”
Uitspraak te negeren
Kamerleden wijzen erop dat in de uitspraak voor het kabinet nog een ontsnapping lijkt te zitten, omdat er het voorbehoud ’indien mogelijk’ in staat. Bovendien hoeft het kabinet niet per se naar de uitspraak te handelen, merkt VVD’er Yesilgöz op. Dat gebeurde ook niet bij een uitspraak van vorig jaar van de Rotterdamse rechter over de uitlevering van een Nederlandse vrouw uit een kamp in Noord-Syrië.
Het OM wilde dat de vrouw, destijds moeder van een kind van anderhalf en zwanger, zou worden uitgeleverd. Zo zou zij kunnen worden vervolgd voor deelname aan een terroristische organisatie.
Minister Blok (Buitenlandse Zaken) gaf bij een EU-vergadering in Brussel aan de uitspraak te zullen bestuderen. „De inkt van het vonnis is nog warm. We kijken er eerst met onze juristen naar.”
Opa opgelucht
Klijn in een eerdere tv-uitzending. Ⓒ Screenshot
Bert Klijn is blij met de uitspraak. „Mijn leven gaat eindelijk weer door”, zei de geëmotioneerde vader van een IS-vrouw. Zijn dochter vertrok in 2015 op 19-jarige leeftijd naar het kalifaat. Ze kreeg daar twee dochters, eentje is drie jaar en de ander is bijna twee.
Volgens Klijn is zijn dochter „uit naïviteit” naar het strijdgebied vertrokken, volgens hem dacht ze dat ze daar in een ziekenhuis zou gaan werken. Ze trouwde met een IS-strijder en samen kregen ze twee kinderen. „Geweldige meiden”, zegt hij over de twee kleintjes. „Ik heb ze nog nooit in het echt gezien, maar wel op foto’s en video’s. Ze weten dat ik hun opa ben.”
AD 11.11.2019 Nederland moet zijn best doen om de kinderen van IS-vrouwen terug te halen naar Nederland, desnoods door ook hun moeders mee te nemen. Alle internationale hulp die wordt geboden, moet daarbij worden aangepakt. Toch zorgt het vonnis van de rechter in Den Haag, vandaag, bij verwanten voor onzekerheid.
Een oma zit wat verslagen op een stoel, buiten de rechtszaal waar zojuist uitspraak is gedaan in een kort geding namens 23 IS-vrouwen, die willen dat Nederland hen terughaalt uit Syrië. Haar dochter is één van die vrouwen, die vastzit in een detentiekamp in Syrië. De oma kocht eerder nog spulletjes voor haar kleinkinderen, denkend aan een vlugge terugkeer. ,,Daar ben ik mee gestopt.”
En na vandaag gaat ze er zeker niet weer mee beginnen. Aan de ene kant bieden de woorden van de rechter hoop, tegelijkertijd doen ze de achterblijvers van IS vrouwen de moed in de schoenen zinken.
Dat zit als volgt.
De rechter is duidelijk over de kinderen: Nederland moet zich inspannen om ze terug te halen. Zij kunnen niets doen aan de vreselijke beslissing die hun moeders namen, om af te reizen naar een gebied waar terreurorganisatie IS gruweldaden beging die de verbeelding tarten.
De Staat handelt volgens de rechter onzorgvuldig door zich niet actief in te zetten voor de terugkeer van de 56 kinderen – een baby werd onlangs nog geboren, anderen zijn oud genoeg om zich hun ‘vorige’ leven hier nog te herinneren. In de detentiekampen waar ze zitten, zijn de omstandigheden erbarmelijk.
Verspeeld
De vrouwen daarentegen hebben hun rechten verspeeld. Ze keerden ons land de rug toe, wetend dat ze vertrokken naar een plek waar IS ‘weerzinwekkende en grove misdaden’ beging. ,,Ze lieten zich niks gelegen aan de inspanningen van Nederland hen tegen te houden’’, zo sprak de rechter. Maar: als de terugkeer van hun kinderen alleen mogelijk is wanneer de moeders meekomen naar Nederland, dan is het niet anders.
Punt is dat de rechter ook vindt dat Nederland geen ‘grote veiligheidsrisico’s’ hoeft te nemen. Tot voor kort zou dat niet zo’n probleem zijn, omdat er ook een verplichting geldt alle mogelijkheden zoals internationale hulp te benutten. Eerder boden de Amerikanen aan jihadisten naar Europa terug te brengen, de Koerden die de detentiekampen bestieren wilden ze graag kwijt.
Maar nu is er de inval van Turkije in Syrië. De regio waar de vrouwen verblijven is instabiel. Dus lijkt het voor de overheid nog gemakkelijker zich achter onveiligheid te verschuilen, zoals al gebeurde toen journalisten, familieleden en een advocaat zich nog openlijk in de kampen begaven.
,,Ik denk dat ik mijn familie uiteindelijk wel zal gaan zien”, zegt de oma. ,,Maar ik denk ook dat het nog jaren gaat duren.” Zo verwacht ook Klaas Spijk, wiens dochter Mandy uit Gouda met kinderen afreisde, dat Nederland zal blijven hameren op onveiligheid. ,,Terwijl de afgelopen tijd wel weer weeskinderen uit diverse landen en een Duitse vrouw zijn opgehaald.”
Hoopvol
Aan de andere kant zijn er hoopvolle woorden. Advocaat André Seebregts, die het merendeel van de vrouwen vertegenwoordigt, ziet een grote kans op een positieve uitkomst. Hij verwacht binnen twee weken duidelijkheid over terugkeer van de kinderen.
,,Nederland moet meteen met dit vonnis aan de slag. Er kan niet worden gewacht op een hoger beroep.” Seebregts benadrukt dat ook na de Turkse inval de Amerikaanse ambassadeur Hoekstra in Nederland duidelijk was: het aanbod jihadisten te repatriëren staat nog steeds.
Zo kan het dat vader Bert Klijn juist heel opgelucht media te woord staat, in de gang van de rechtbank. Zijn dochter vertrok op 19-jarige leeftijd ‘uit naïviteit’ naar het kalifaat, waar ze kinderen kreeg, die hij van foto’s en video’s kent. Klijn gelooft dat terugkeer een stuk dichterbij is gekomen.
Gemengde gevoelens dus. In stilte vertrokken de familieleden, in een enkel geval ultiem teleurgesteld. De toekomst blijft ongewis. Het vonnis houdt de vrouwen verantwoordelijk, ziet de onschuld van de kinderen en maakt voor die laatste groep een andere toekomst mogelijk.
Dat is zeker gewenst, benadrukt de rechter, gezien de mening van experts en veiligheidsdiensten, die vrezen voor meer radicalisering als de kinderen in de kampen blijven. De vraag is wat de Staat én het internationale krachtenspel in Syrië daarop te zeggen hebben.
AD 11.11.2019 De uitspraak van de rechter dat de Nederlandse Staat alles moet doen om de kinderen van IS-vrouwen te repatriëren, houdt de coalitiepartijen verdeeld. D66 is verguld met de uitspraak, CDA juist niet.
Volgens de rechter is de Staat niets verplicht aan de 23 vrouwen, maar wel aan hun 56 kinderen. Het kabinet wil geen van beide groepen terughalen, dat zou bovendien te gevaarlijk zijn.
Volgens CDA-Tweede Kamerlid Madeleine van Toorenburg moet de Staat in hoger beroep. ,,Deze uitspraak is een risicovolle, want als je de kinderen hierheen haalt, geeft dat de ouders ook recht op gezinshereniging. En dan krijg je vroeg of laat ook de ouders of moeders die je juist niet hier wil.’’
D66-Tweede Kamerlid Sjoerd Sjoerdsma betwijfelt dat juist. ,,Er zijn ook regels rond gezinshereniging. Dat kan bijvoorbeeld worden geweigerd als dat niet is in het belang van het kind, of als de openbare orde in het geding komt. Dat zou hier kunnen spelen.’’
Coalitiegenoot VVD spreekt van ‘een frustrerende uitspraak’. ,,Het is gevaarlijk om deze kinderen op te halen. Daarnaast zullen de moeders en vaders snel volgen, gezien recht op gezinshereniging. Dat leidt tot gevaar voor onze nationale veiligheid. Ik hoop dat de Nederlandse staat zal doorprocederen. Wij willen deze kinderen niet terug. En hun ouders al helemaal niet.”
Veiligheid
D66 is juist blij met de uitspraak. ,,Het bevestigt dat wat wij vinden, namelijk dat die kinderen niet hebben gekozen voor een leven in een kamp of het kalifaat. De uitspraak kan bovendien in ons belang zijn, want veel van die kinderen zijn nog helemaal niet geradicaliseerd. 85 procent van hen is niet ouder dan zes jaar, het is in het belang van onze veiligheid hier om hen hierheen te halen voordat zij daar alsnog radicaliseren.’’
Het kabinet wilde zojuist nog niet reageren op de rechterlijke uitspraak. Premier Mark Rutte zei deze eerst ‘zorgvuldig’ te willen bestuderen. ,,Ik heb de uitspraak nog niet gezien. Ik was aan het vergaderen”, aldus Rutte na urenlang overleg over de stikstofcrisis.
Het is overigens nog de vraag of het vonnis praktisch uitvoerbaar is. De Koerden stelden tot dusver dat zij geen kinderen zouden laten gaan zónder hun moeder. De Haagse rechter geeft hiervoor geen leidraad. Volgens het vonnis ontstaat er dan weer een nieuwe situatie. Wel zegt de rechter dat het belang van het terughalen van de kinderen dan prevaleert boven de ‘te respecteren wens’ van de Nederlandse Staat om de moeders daar te laten berechten. Het ‘is dan niet anders’ , zegt de rechter, dat dan ook de moeders terugkeren.
NOS 11.11.2019 In de Tweede Kamer wordt verschillend gereageerd op de uitspraak van de rechter in de zaak die 23 IS-moeders hadden aangespannen. Daarmee blijkt opnieuw de politieke verdeeldheid over het ophalen van moeders en kinderen uit IS-gebied.
VVD en CDA vinden dat er risico’s aan de uitspraak vast zitten. Als kinderen van IS’ers naar Nederland komen, dan hebben de ouders recht op gezinshereniging met alle gevaren van dien, zeggen de partijen.
“Ik hoop dat de Nederlandse staat zal doorprocederen”, zegt VVD-Kamerlid Yesilgöz. “Wij willen deze kinderen niet terug. En hun ouders al helemaal niet.”
Het CDA vindt de misdrijven die deze vrouwen mede hebben gepleegd zwaar wegen. De vrouwen hebben hun recht op hulp verspeeld, vindt CDA-Kamerlid Van Toorenburg. “Volgens mij moeten wij ons vooral inspannen voor de slachtoffers van de genocide.”
‘Medemenselijkheid’
De andere twee regeringspartijen, D66 en ChristenUnie, staan minder afwijzend tegenover de terugkeer van IS-vrouwen en hun kinderen. D66 is voorstander van het actiever terughalen van IS-kinderen. De partij vindt dat nodig vanuit het oogpunt van “medemenselijkheid”, zegt D66-Kamerlid Sjoerdsma. “Die kinderen groeien nu op in detentiekampen, in een mini-kalifaat tussen prikkeldraad.”
Dat probleem ziet ook de ChristenUnie. “Deze uitspraak laat scherp het dilemma zien tussen de situatie van de kinderen die meegenomen zijn naar dit gebied en de moeders die er zelf voor kozen”, zegt Kamerlid Van der Graaf. D66 en ChristenUnie vinden het een risico de kinderen daar te laten radicaliseren, terwijl ze misschien ooit weer naar Nederland komen.
Volgens de uitspraak van de rechter moet Nederland zich inspannen om de kinderen terug te laten komen. Maar de Staat hoeft daarbij geen onredelijke risico’s te nemen, bijvoorbeeld door het leven van militairen op het spel te zetten. Het kabinet bestudeert de uitspraak.
De rechter beschreef in zijn vonnis ook de erbarmelijke omstandigheden waarin de kinderen leven.
‘Er is sprake van een ernstige en acute noodsituatie’
MSN 11.11.2019 De Tweede Kamer reageert verdeeld op de uitspraak van de rechtbank in Den Haag over het terughalen van de kinderen van IS-vrouwen. Het CDA vindt de uitspraak ‘risicovol’, omdat de uitspraak de ouders van de kinderen de mogelijkheid geeft terug te keren. GroenLinks en D66 dringen erop aan de kinderen nu terug te halen.
De rechtbank oordeelde dat de Nederlandse staat er alles aan moet doen om kinderen van Syriëgangers in twee kampen in Noord-Syrië terug te halen. Die plicht geldt niet voor de vrouwen.
Maar, zei de rechter, als de Koerden die kampen bestieren de kinderen niet willen weghalen, moet de overheid kijken of vrouwen en kinderen kunnen worden teruggehaald.
Sterken in positie
Dat baart CDA-Kamerlid Madeleine van Toorenburg zorgen. “Risicovolle uitspraak. Met kinderen krijgen ook de ouders recht op terugkeer. Volgens mij moeten we ons vooral inspannen voor de slachtoffers van de genocide.”
“Dit sterkt ons in onze eerdere positie dat kinderen terug moeten worden gehaald”, laat Sjoerd Sjoerdsma (D66) weten.
Het is de vraag hoeveel de Nederlandse Staat zich zal aantrekken van de uitspraak. Premier Rutte wil niet direct reageren. Hij wil eerst de uitspraak bestuderen. Ook minister van Buitenlandse Zaken Stef Blok zegt dat het ministerie de uitspraak eerst wil bestuderen.
Het kabinet gaf eerder aan dat ze kinderen niet ophalen omdat het daar te onveilig is.
Recht op leven
23 vrouwelijke Syriëgangers hadden tien dagen geleden, via hun zes advocaten, een kort geding aangespannen tegen de Nederlandse Staat. De vrouwen wilden dat zij, samen met hun 56 kinderen, worden opgehaald uit de kampen.
Rechter: “Sprake van ernstige en acute noodsituatie”
“Uit bronnen is op te maken dat de kinderen (onder meer) te maken hebben met bombardementen, seksueel misbruik en martelingen.’
Voor wat betreft de kinderen is er sprake van ernstige schending van mensenrechten, betoogden de advocaten. Het gaat onder andere om het recht op leven van kinderen. De kinderen zijn in levensgevaar en onschuldig, stellen de advocaten. De rechter gaat daarin mee.
‘Kinderen zijn niet verantwoordelijk’
De staat moet zich dus inspannen om die kinderen terug te halen. Volgens de rechter handelt de staat onzorgvuldig als hij zich daarvoor niet actief inzet. Volgens de rechter zijn de kinderen niet verantwoordelijk voor de gedragingen van hun ouders ‘hoe ernstig deze ook zijn’. “De kinderen zijn slachtoffer van het handelen van hun ouders.”
Enorm kamp
De vrouwen zitten met hun kinderen veelal in het gevangenkamp Al-Hol in Noordoost-Syrië: een enorm kamp waar volgens de Verenigde Naties ruim 74.000 mensen zitten, voornamelijk vrouwen en kinderen, en waar de omstandigheden erbarmelijk zijn.
Alle Nederlandse kinderen, waar het vandaag over gaat, zijn jonger dan 12 jaar.
De overheid moet van de rechter wel de ruimte krijgen hoe ze de terugkeer van de kinderen gaat aanpakken. Nederland heeft het niet voor het zeggen in Syrië en hoeft volgens de rechter geen onacceptabele veiligheidsrisico’s te nemen in het gevaarlijke gebied.
De overheid kan daartoe afspraken maken met de Amerikanen of andere partners in de regio. Maar het beleid tot nu toe van het kabinet om betrokkenen niet-actief terug te halen, moet – althans bij de kinderen – ten einde komen, aldus de rechter.
De Nederlandse staat heeft tot op heden geen actie ondernomen om de IS-vrouwen met hun kinderen terug te halen.
Al wel plannen gemaakt
Zowel het Openbaar Ministerie als de Raad voor de Kinderbescherming hebben al wel plannen gemaakt. Als de vrouwen aankomen in Nederland, worden ze aangehouden en vastgezet. Het Openbaar Ministerie zal de vrouwen daarna vervolgen voor deelname aan een terroristische organisatie.
De Verenigde Staten hebben al regelmatig aangedrongen dat Europese landen hun IS-strijders moeten terughalen. Ook hebben de Amerikanen aangeboden om te helpen met de terugkeer.
Over de volwassen vrouwen oordeelt de rechter anders. “Zij zijn welbewust naar Syrië of Irak gegaan om zich aan te sluiten bij IS, een terroristische organisatie. Zij wisten dat die organisatie zich schuldig maakt aan weerzinwekkend en grove misdaden. De vrouwen moet daarvoor berecht worden. De staat wil dat die berechting in de regio plaatsvindt en heeft ook het recht om te proberen die berechting daar plaats te laten vinden.”
Alleen als de Syrisch-Koerdische autoriteiten, of anderen die betrokken zijn bij het terughalen van de kinderen, als voorwaarde stellen dat de moeders mee moeten met de kinderen ‘zal de staat zich ook hiervoor moeten inspannen’. “Zij worden dan in Nederland voor de rechter gebracht.”
IS-kinderen
Volgens de laatste cijfers van de AIVD zitten er ongeveer 140 Nederlanders vast in kampen in Noord-Syrië.
Het gaat om 15 mannen, 35 vrouwen en 90 kinderen.
Een groep Nederlandse vrouwen heeft nu een kort geding aangespannen omdat ze met hun kinderen willen worden opgehaald.
Het terughalen van IS-strijders zorgt al langer voor een groot meningsverschil in de regering.
VVD en CDA zijn tegen het ophalen van de Nederlandse IS’ers en kinderen.
Het kabinet houdt vol: ze gaan de kinderen en vrouwen niet halen. Het kabinet geeft aan dat ze kinderen niet ophalen omdat het te riskant is.
Elsevier 11.11.2019 Nederland moet alles op alles zetten om 56 IS-kinderen zo snel mogelijk op te halen uit detentiekampen in het noordoosten van Syrië. Dat heeft de rechter geoordeeld in een kort geding dat 23 IS-vrouwen hadden aangespannen.
Volgens de rechter leven de kinderen in de kampen in een acute noodsituatie, zonder dat zij daar zelf voor hebben gekozen. Daarom moet het Nederlandse beleid – dat er tot nu toe op was gericht niet actief terug te halen – veranderen.
Hun moeders hebben geen recht op repatriëring, omdat zij er volgens de rechter zelf voor hebben gekozen om naar IS-gebied af te reizen.
Maar als de Koerden de kinderen niet laten vertrekken zonder hun moeders, moet de overheid kijken of het mogelijk is beide groepen terug te halen. De vrouwen moeten dan worden berecht in Nederland. Ook het Openbaar Ministerie wil dat. Als de vrouwen zelf zouden besluiten hun kinderen niet mee te geven naar Nederland, vervalt de inspanningsverplichting voor de staat om dat kind te repatriëren.
Vier van de 23 vrouwen hebben geen kinderen. Zij hoeven dus niet te worden teruggehaald.
Geen onacceptabele veiligheidsrisico’s
De overheid moet de ruimte krijgen hoe ze de terugkeer van de kinderen gaat aanpakken, vindt de rechter. Nederland heeft het niet voor het zeggen in Syrië en hoeft volgens de rechter geen onacceptabele veiligheidsrisico’s te nemen in het gevaarlijke gebied. De overheid kan daartoe afspraken maken met de Amerikanen of andere partners in de regio.
Volgens de rechter zijn de kinderen het slachtoffer van het handelen van hun moeder of ouders. Zij hebben allemaal de Nederlandse nationaliteit en zijn jonger dan twaalf jaar. De meesten zelfs onder de zes jaar. De rechter benadrukte dat de kinderen nu nog zo klein zijn dat het meer risico oplevert als ze nu niet zouden worden teruggehaald, omdat ze nu nog niet echt beïnvloed zijn door terroristische denkbeelden.
De vrouwen hebben er de afgelopen jaren volgens de rechter uit vrije wil en bewust voor gekozen om uit te reizen naar het strijdgebied in Syrië of Irak en zich daar aan te sluiten bij Islamitische Staat. Ze zitten nu vast in de kampen Al-Hol en Al-Roj die door de Koerden worden beheerd. De omstandigheden in de kampen zijn erbarmelijk. Er is veel agressie en geweld, weinig voedsel en water, er heersen ziektes, mensen worden gemarteld en er zijn bombardementen.
Nederlanders kunnen zichzelf wel melden
Het kabinet hield het tot nu toe bij het standpunt dat de vrouwen in de regio moeten worden berecht, het liefst via een internationaal tribunaal. Maar of dat er komt is maar zeer de vraag.
Nederlanders kunnen zichzelf wel melden bij de Nederlandse ambassade in Ankara. Eind oktober maakten twee vrouwen gebruik van die regeling. Een van de vrouwen is het Nederlanderschap afgenomen. De andere vrouw keert waarschijnlijk terug naar Nederland, al moet Turkije eerst nog beslissen of zij daar moet worden vervolgd.
NU 11.11.2019 De Nederlandse Staat moet zich inspannen om 56 kinderen en eventueel hun negentien moeders vanuit Syrië naar Nederland te halen. Dat heeft de rechtbank in Den Haag maandag bepaald in een kort geding.
Uitspraak terughalen IS-kinderen;
Nederland heeft de verplichting om zich in te spannen om IS-kinderen terug te halen.
Hun moeders moeten alleen worden teruggehaald als het niet anders kan.
De overheid moet binnen veertien dagen actie ondernemen.
Het kort geding was aangespannen vanwege het acute gevaar in de kampen in Syrië.
Nederland kan volgens de rechtbank niet gedwongen worden om de kinderen te repatriëren, omdat er wel degelijk gevaar is door de instabiele situatie in Syrië.
“De Staat hoeft geen onnodige veiligheidsrisico’s te nemen, maar moet wel alle mogelijkheden die er zijn, zoals de door de Amerikanen geboden hulp, benutten”, aldus de rechtbank.
Dat komt erop neer dat de Nederlandse regering alles moet doen wat in haar macht ligt. Als de overheid zegt dat het niet mogelijk is, moet het bewijs overhandigen dat er alles aan gedaan is.
Dat betekent volgens advocaat André Seebregts, die het merendeel van de eisers bijstaat, dat Nederland binnen de gestelde termijn van veertien dagen contact op moet nemen met de Koerden, dan wel de Amerikanen.
De Koerden voeren de regie over de kampen waar de vrouwen en kinderen vastzitten. De Amerikanen hebben laten weten hen voor Nederland te willen ophalen.
Vrouwen alleen teruggehaald als het niet anders kan
in totaal 23 vrouwen spanden een kort geding tegen de Staat aan omdat zij en hun kinderen in acuut gevaar zouden zijn. De rechtbank erkent dit gevaar en spreekt van een “schrijnende situatie”.
In het geval van de vrouwen geldt echter dat zij alleen teruggehaald moeten worden als de Koerden de kinderen alleen samen met hun moeders laten gaan.
“De vrouwen hebben niet het zelfstandige recht om naar Nederland teruggehaald te worden omdat zij met hun volle verstand zijn afgereisd naar Syrië en zich hebben aangesloten bij IS, een terroristische organisatie”, aldus de rechtbank.”De kinderen zijn daarentegen het slachtoffer van het handelen van hun ouders.”
Vier van de 23 vrouwen hebben geen kinderen. “Voor hen is dit dan ook een verdrietige uitspraak”, benadrukt Seebregts.
Kabinet wil vrouwen in de regio berecht hebben
Het kabinet wil dat de vrouwen in de regio worden berecht en de rechtbank vindt dat Nederland het recht heeft om uit te vinden of dat eventueel mogelijk is.
Of de regionale berechting in Irak er ook komt, is nog maar zeer de vraag. De Iraakse minister van Buitenlandse Zaken zei onlangs dat het land niet bereid is Nederlandse IS’ers te berechten. Volgens minister Stef Blok (Buitenlandse Zaken) gaan de onderhandelingen met Bagdad echter nog door.
Kans dat ook vrouwen komen ‘redelijk groot’
Seebregts zegt dat de kans redelijk groot is dat ook de vrouwen teruggehaald worden, omdat de Koerden altijd duidelijk hebben gemaakt de vrouwen samen met hun kinderen af te willen geven. “Net als de Amerikanen, de Turken en de Russen”, aldus de raadsman.
De vrouwen en kinderen bevinden zich op dit moment in de gevangenkampen Al Hol en Al Roj in Noordoost-Syrië. Het kamp Al Roj ligt in de door Turkije gewenste veiligheidszone.
Kabinet wil uitreizigers niet ophalen vanwege gevaar
Volgens het huidige kabinetsbeleid worden Nederlandse uitreizigers niet actief opgehaald uit Syrië. Het kabinet wil Nederlandse ambtenaren niet in gevaar brengen door ze naar een onveilig gebied te sturen.
Dit is anders als Nederlanders zich zelf melden bij de Nederlandse ambassade, zoals onlangs twee vrouwen en hun drie kinderen in de Turkse stad Ankara deden.
Een van de vrouwen is het Nederlanderschap afgenomen. De andere vrouw keert waarschijnlijk terug naar Nederland, al moet Turkije eerst nog beslissen of zij daar vervolgd moet worden.
Vrouwen zullen bij aankomst worden aangehouden
Mocht het de regering lukken om de vrouwen naar Nederland te halen, dan zullen zij direct worden aangehouden en op de terroristenafdeling in Vught worden geplaatst. Tegen alle personen van wie bekend is dat zij vanuit Nederland naar de strijdgebieden in Syrië en Irak zijn afgereisd, loopt een strafrechtelijk onderzoek.
De kinderen zullen op hun beurt worden opgevangen en in de gaten worden gehouden door de Raad voor de Kinderbescherming. Deze raad zal uiteindelijk adviseren waar de kinderen het beste geplaatst kunnen worden.
Er is nog hoger beroep mogelijk, maar Nederland is in de tussentijd wel al verplicht actie te ondernemen.
Telegraaf 11.11.2019 De Nederlandse Staat moet 56 kinderen van IS-vrouwen terughalen. De 23 IS-vrouwen zelf hoeven niet teruggehaald te worden. Dat oordeelde de voorzieningenrechter in Den Haag op maandag.
Als de Koerden de kinderen niet laten vertrekken zonder hun moeders dan ontstaat er een nieuwe situatie, aldus het vonnis. Dan moet de overheid kijken of het mogelijk is om beide groepen terug te halen. De vrouwen moeten dan worden berecht in Nederland. Ook het Openbaar Ministerie wil dat. Als de vrouwen zelf zouden besluiten hun kinderen niet mee te geven naar Nederland, vervalt de inspanningsverplichting voor de Staat om dat kind te repatriëren.
De overheid moet wel de ruimte krijgen hoe ze die terugkeer gaat aanpakken. Nederland heeft het niet voor het zeggen in Syrië en hoeft volgens de rechter geen onacceptabele veiligheidsrisico’s te nemen in het gevaarlijke gebied. De overheid kan daartoe afspraken maken met de Amerikanen of andere partners in de regio.
De kinderen hebben allen de Nederlandse nationaliteit en zijn jonger dan twaalf jaar. De meesten zelfs onder de zes jaar. De rechter benadrukte dat de kinderen nu nog zo klein zijn dat het meer risico oplevert als ze nu niet zouden worden teruggehaald, omdat ze nu nog niet echt beïnvloed zijn door terroristische denkbeelden.
De vrouwen zijn de afgelopen jaren uitgereisd naar het strijdgebied in Syrië of Irak waar Islamitische Staat het voor het zeggen had. Ze zitten nu vast in kampen die door de Koerden worden beheerd. Ze willen terug naar Nederland, maar het kabinet weigert ze actief terug te halen.
’Binnen twee weken duidelijkheid’
Advocaat André Seebregts noemt de beslissing een „mooi afgewogen vonnis.” De advocaat verwacht dat er binnen twee weken duidelijkheid is voor de – met name jonge – kinderen die in de Koerdische opvangkampen in Syrië zitten. Wanneer de kinderen, al dan niet met hun moeder, zullen terugkomen naar Nederland, durft hij niet in te schatten.
Seebregts verwacht echter niet dat de kinderen zonder hun moeders terug zullen keren. „De Koerden hebben al meerdere keren duidelijk laten merken dat ze de kinderen niet van hun moeder willen scheiden.”
Naar rechter stappen staat vrij
Het regeringsbeleid is nog steeds dat Nederland geen Nederlanders terughaalt uit Syrië. Alleen wie erin slaagt om een diplomatieke post te bereiken, kan eventueel hulp krijgen. Is het repatriëren van vrouwen die zelf besloten om naar een oorlogsgebied te vertrekken een beslissing die een rechter moet nemen, of is het aan de politiek?
„Je kunt altijd naar de rechter stappen als je vindt dat je wordt geschaad in je rechten”, zegt Jon Schilder, hoogleraar staats- en bestuursrecht aan de Vrije Universiteit Amsterdam. „Er rust een algemene verplichting op de overheid om het recht op leven van onderdanen te garanderen. Maar niet ten koste van alles.”
„Er is ook nog zoiets als eigen verantwoordelijkheid. Als je in een botsauto stapt en je raakt gewond, kun je de exploitant verantwoordelijk stellen, maar grote kans dat de rechter zal zeggen dat je zelf het risico hebt aanvaard door in een botsauto te stappen.”
Volgens hoogleraar internationaal recht Geert-Jan Knoops is er geen enkel internationaal verdrag waarin letterlijk staat dat de Staat verplicht is om onderdanen terug te halen.
„Dan moet je het hebben van een analoge redenering: er is misschien geen rechtens afdwingbare juridische plicht om iets te doen. Maar wel een inspanningsverplichting.”
Intussen heeft Turkije aangekondigd vandaag te beginnen met het terugsturen van IS’ers naar landen van herkomst. Minister Blok (Buitenlandse Zaken) weet niet of daar ook Nederlanders bij zitten. Maar als het gebeurt, gebeurt dat in overleg, zodat de IS’ers bij aankomst in Nederland kunnen worden aangehouden.
NOS 11.11.2019 Nederland moet zich inspannen om 56 IS-kinderen zo snel mogelijk op te halen uit detentiekampen in het noordoosten van Syrië. Dat heeft de rechter geoordeeld in een kort geding dat hun 23 moeders hadden aangespannen.
Volgens de rechter leven de kinderen in de overvolle kampen al-Roj en al-Hol in een acute noodsituatie, zonder dat zij daar zelf voor gekozen hebben. Daarom moet het Nederlandse beleid om de kinderen niet actief terug te halen, veranderen.
De rechter beschrijft in zijn vonnis de erbarmelijke omstandigheden waarin de kinderen leven.
‘Er is sprake van een ernstige en acute noodsituatie’
Hun moeders hebben geen recht op repatriëring, omdat zij er volgens de rechter zelf voor hebben gekozen om naar IS-gebied af te reizen. Wel houdt de rechter er rekening mee dat de autoriteiten ter plaatse de kinderen alleen samen met hun moeders laten gaan. In dat geval moet Nederland ook de moeders terughalen, zegt de rechter.
In de uitspraak benadrukt de rechter dat het hier gaat om een inspanningsverplichting voor de staat. Volgens hem kan Nederland namelijk niet worden gedwongen tot iets waar het niet toe in staat is. Wel zegt de rechter dat de overheid gebruik moet maken van Amerikaanse hulp bij de repatriëring en de bereidheid van de Syrische Koerden om de kinderen, en eventueel hun moeders, uit de kampen te laten vertrekken.
Gedeeltelijk hun zin
Volgens verslaggever Mattijs van de Wiel hebben de moeders gedeeltelijk hun zin gekregen. “De rechter is het eens met de advocaten dat de staat verantwoordelijk is voor de kinderen, en de overheid moet zich inspannen voor hun terugkeer. Maar er is geen stok achter de deur, geen dwangsom en de rechter gaat straks ook niet controleren wat de staat met deze uitspraak doet.”
André Seebregts, een van de advocaten van de moeders, is tevreden met de uitspraak. Hij zegt erop te rekenen dat Nederland inderdaad zijn best gaat doen. “Dat betekent dat als de Koerden wordt gevraagd om ze te laten gaan, dat die waarschijnlijk ‘ja’ zeggen, net als de Amerikanen. Dus onder die omstandigheden lijkt het erop dat het wel zal leiden tot het resultaat dat we willen.”
De Nederlandse Staat wil de moeders en kinderen tot nu toe niet ophalen, omdat de vrouwen uit vrije wil zijn afgereisd naar IS-gebied. “Ze hebben zo bijgedragen aan het functioneren van IS en hun kinderen in een zeer gewelddadige omgeving gebracht”, zei landsadvocaat Reimer Veldhuis anderhalve week geleden tegen de rechter. Ook vindt Nederland een terughaalactie te gevaarlijk.
AD 11.11.2019 De rechter in Den Haag heeft vandaag, in een zaak die namens 23 vrouwen die in Syrische kampen verblijven is aangespannen, beslist dat de 56 kinderen van IS-vrouwen door de Nederlandse staat moeten worden teruggehaald.
De Staat moet er alles aan doen om de kinderen van IS’ers terug te halen naar Nederland. Voor de IS-vrouwen zelf geldt daartoe geen verplichting, maar door de uitspraak neemt de kans dat de moeders met hun kinderen meekomen wel toe.
De rechter is van mening dat de Nederlandse staat terecht heeft aangevoerd dat zij niet verantwoordelijk kan worden gehouden voor de schendingen van mensenrechten in Syrië. Daardoor kan door de vrouwen ook geen beroep op consulaire bijstand vanuit Nederland worden gedaan, zegt de rechter.
De vrouwen zijn de afgelopen jaren uitgereisd naar het strijdgebied in Syrië of Irak waar Islamitische Staat het voor het zeggen had.
De rechter vindt evenwel dat Nederland zich het schrijnende lot van de kinderen van de Syriëgangers moet aantrekken. ,,Die kozen niet voor het kalifaat, maar hebben nu wel te maken met marteling, misbruik en gebrek aan voorzieningen’’, klinkt het. Er is sprake van een ‘ernstige en acute noodsituatie’. Om die situatie het hoofd te bieden is repatriëring noodzakelijk. ,,Het kan niet op een andere manier’’
Ondertussen is de situatie in Noord Syrië steeds chaotischer aan het worden, door de Turkse inval. De Koerden die de kampen bewaken zijn daardoor in de knel gekomen. ,,Als Nederland niets doet, krijgt de Syrische president Al-Assad de kinderen straks in handen”, stelde advocaat Tom de Boer namens de vrouwen. Die president is de afgelopen jaren van talloze mensenrechtenschendingen beschuldigd.
De rechter wijst op het gevaar dat de kinderen, allen onder de twaalf en met alleen de Nederlandse nationaliteit, lopen als er niets wordt gedaan. De rechter benadrukt dat de moeders vrijwillig afreisden naar het kalifaat en spreekt zich niet uit over hun eis om hun eigen proces te mogen bijwonen. Als de Koerden de kinderen niet laten vertrekken zonder hun moeders dan ontstaat er een nieuwe situatie, aldus het vonnis.
Inspanningsverplichting
De Staat is er veel aan gelegen de vrouwen ter plaatse te laten berechten en de rechter is van oordeel dat er ruimte moet zijn om de mogelijkheden daartoe te onderzoeken. Maar als de autoriteiten de kinderen alleen met hun moeder laten vertrekken, dan moeten ze meekomen. De vrouwen worden dan in Nederland vastgezet en moeten hier worden berecht. Ook het Openbaar Ministerie wil dat en de voorbereidingen zijn al getroffen.
De rechter verplicht de Staat tot een ‘inspanningsverplichting’, maar legt geen dwangsom op zoals geëist. Het beleid tot nu toe van het kabinet om betrokkenen niet-actief terug te halen, moet – althans bij de kinderen – ten einde komen, aldus de rechter. Als de vrouwen zelf zouden besluiten hun kinderen niet mee te geven naar Nederland, vervalt de inspanningsverplichting voor de Staat om het kind te repatriëren.
Geen risico’s nemen
Nederland heeft geen zeggenschap in Syrië en hoeft volgens de rechter geen ‘substantiële veiligheidsrisico’s’ te nemen. Bij de repatriëring moet de Staat wel hulp van de Koerden of Amerikanen aannemen, aldus de rechter. De overheid kan daartoe afspraken met de VS of andere partners in de regio maken. Naar verluidt bood de VS al hulp aan bij de repatriëring van IS-vrouwen en hun kroost. De Koerden zouden de vrouwen kwijt willen.
Advocaat André Seebregts, die namens de vrouwen optreedt, ziet in de uitspraak een ‘redelijke kans’ dat de kinderen terugkomen. Hij spreekt over een ‘afgewogen vonnis’. Premier Mark Rutte geeft aan dat het kabinet de uitspraak van de rechter om de IS-kinderen terug te halen ‘zorgvuldig gaat bestuderen’. ,,Ik heb de uitspraak nog niet gezien. Ik was aan het vergaderen”, aldus de premier.
‘Leven gaat eindelijk door’
,,Mijn leven gaat eindelijk door’’, reageert Bert Klijn geëmotioneerd op de uitspraak. De man, wiens dochter in 2015 op 19-jarige leeftijd naar het kalifaat vertrok, zegt ‘heel gelukkig’ te zijn. Klijns dochter kreeg in IS-gebied twee dochters, waarvan de oudste inmiddels drie is en de jongste bijna twee. ‘Geweldige meiden’, zegt hij over de kleintjes, die hij alleen van foto’s en video’s kent.
,,Ik heb ze nog nooit in het echt gezien, maar ze weten dat ik hun opa ben.’’ Volgens Klijn is zijn dochter destijds uit ‘naïviteit’ naar Syrië vertrokken. De jonge vrouw dacht er in een ziekenhuis te gaan werken. Ze trouwde er met een IS-strijder. Klijn realiseert zich dat zijn dochter de cel in moet bij een terugkeer. ,,Ze bereidt de kinderen daar al op voor, ze weten al dat ze bij opa en oma komen wonen, omdat mama een tijdje weg moet.”
‘Nog veel onzekerheid’
Ook Klaas uit Gouda is blij met de uitspraak, zij het slechts ten dele. Zijn dochter Mandy reisde samen met haar kinderen af naar het kalifaat. ,,Er blijft veel onzekerheid’’, zegt hij. ,,Veel open eindjes, ook omdat er geen tijdsbestek is genoemd en omdat de Koerden de vrouwen niet zonder kinderen laten gaan.’’
Volgens de Gouwenaar voelt het alsof ‘we geen klap zijn opgeschoten’ met het oordeel. Hij is bang dat de Nederlandse overheid zal volhouden dat het onveilig in het gebied is. ,,Net zoals ze altijd hebben gedaan’’, zegt hij. Hij wijst erop dat er de afgelopen week wel ‘weeskinderen uit diverse landen en een Duitse vrouw zijn opgehaald’.
‘Gestopt met spullen kopen’
Ook een naar de zitting gekomen grootmoeder, die anoniem wil blijven, zegt te vrezen dat de Staat ‘zich zal verschuilen’. ,,Ik denk dat ik ze de komende jaren niet terug zal zien’’, zegt de vrouw over haar dochter en kleinkind. ,,Ik ben maar gestopt met spullen te kopen, zoals ik dat wel deed voor het geval ze zouden komen.’’
Kinderombudsman Margrite Kalverboer, die het kabinet meerdere malen opriep om de Nederlandse kinderen terug te halen, reageert verheugd op de uitspraak. ,,Met belangstelling volgen we hoe het kabinet vervolg gaat geven aan deze uitspraak”, laat ze in een reactie weten.
OmroepWest 11.11.2019 De rechtbank in Den Haag heeft de Staat verplicht om er alles aan te doen om kinderen van IS-vrouwen in kampen in Syrië terug naar Nederland te halen. Voor de IS-vrouwen zelf is de Staat dat niet verplicht. Dat bleek maandag uit het vonnis van de voorzieningenrechter.
Advocaten hadden namens 23 vrouwen en 56 kinderen een kort geding aangespannen. De vrouwen zijn de afgelopen jaren afgereisd naar het strijdgebied in Syrië of Irak waar Islamitische Staat het voor het zeggen had.
De vrouwen zitten nu vast in door Koerden beheerste kampen. Ze willen terug naar Nederland, maar het kabinet weigert actief om ze terug te halen. Een van de vrouwen zou de Goudse Mandy zijn, die met vijf kinderen in het gebied zit.
Volgens de rechter hebben de kinderen in de kampen niet voor het kalifaat gekozen, maar hebben ze nu wel te maken met de noodsituatie in Noord-Syrië. Zo kreeg Jeugdzorg Haaglanden in september de voogdij over twee kinderen in een IS-kamp, nadat de moeder was overleden en de vader niet te vinden was.
De Raad van de Kinderbescherming vertelde dat de kinderen in het vluchtelingenkamp te weinig voedsel en medische zorg krijgen en dat zij hierdoor ernstige medische klachten hebben.
Slachtoffer van handelen ouders
‘De overheid dient zich het schrijnende lot van de kinderen aan te trekken’, zei de rechter maandag. ‘Zij zijn het slachtoffer van handelen van hun moeder of ouders.’ De kinderen hebben allen de Nederlandse nationaliteit en zijn onder de twaalf jaar.
Voor de vrouwen heeft de Staat geen verplichting om ze terug naar Nederland te halen. Volgens de rechter hebben ze bewust voor een reis naar het strijdgebied gekozen. Alleen als de Koerden kinderen niet willen laten vertrekken zonder hun moeders ontstaat er volgens de rechter een nieuwe situatie, en dan moet de overheid volgens het vonnis kijken of het mogelijk is om beide groepen terug te halen.
MSN 11.11.2019 De Staat moet er alles aan doen om de kinderen van IS-vrouwen uit kampen in Noord-Syrië terug te halen naar Nederland. Voor de IS-vrouwen zelf geldt daartoe geen verplichting. De voorzieningenrechter in Den Haag heeft dat maandag bepaald in een kort geding dat advocaten namens 23 vrouwen en hun 56 kinderen hebben aangespannen tegen de Staat.
Als de Koerden de kinderen niet laten vertrekken zonder hun moeders dan ontstaat er een nieuwe situatie, aldus het vonnis.
De vrouwen zijn de afgelopen jaren uitgereisd naar het strijdgebied in Syrië of Irak waar Islamitische Staat het voor het zeggen had. Ze zitten nu vast in kampen die door de Koerden worden beheerd. Ze willen terug naar Nederland, maar het kabinet weigert ze actief terug te halen.
Telegraaf 11.11.2019 Turkije begint vandaag naar eigen zeggen met het terugsturen van opgepakte strijders van Islamitische Staat (IS) naar hun land van herkomst. Een Duitse IS’er zal als eerste op het vliegtuig worden gezet. Wat betekent deze aankondiging voor Nederland?
Vijf vragen over hoe het terugsturen precies werkt;
Komen polderjihadisten nu massaal terug?
Nee. Ten eerste is het nog afwachten of Turkije de daad bij het woord voegt. Ten tweede leek de minister met name te doelen op IS-strijders die Turkije eerder heeft opgepakt in Noord-Syrië, tijdens de militaire operatie daar. Onbekend is of daar Nederlanders bij zitten.
Er zitten wel Nederlandse Syriëgangers in een Turkse cel, maar dat is slechts een handvol. Loes F. uit Geleen en Souad D. uit Franeker zijn twee jihadvrouwen die al langer in de cel zitten en terug willen. Ook Xaviera Rose-Claire S. uit Apeldoorn zit vast in Turkije. Ruim een week geleden meldden zich nog twee Nederlandse vrouwen bij de Nederlandse ambassade in Ankara, in de hoop terug te keren. In totaal gaat het om naar schatting een zevental Nederlandse jihadisten, onder wie ook twee of drie mannen.
Er zijn al eerder nederjihadisten overgevlogen uit Turkije naar Nederland. Reda N. en Oussama A. kwamen met een gewoon lijnvliegtuig, maar onder begeleiding van de marechaussee. Na aankomst op Schiphol werden ze aangehouden en afgevoerd naar de terroristenafdeling van de gevangenis in Vught.
En wat als hun paspoort is afgepakt?
Een van de twee dames die zich een week geleden meldden op de Nederlandse ambassade, heeft alleen nog maar de Marokkaanse nationaliteit. Dat betekent echter niet dat ze niet teruggestuurd kan worden naar Nederland. Wel dat ze, als ze is berecht en haar straf heeft uitgezeten, het land uit wordt gezet.
Wat voor straffen krijgen ze hier?
De straffen voor vrouwen komen neer op zo’n anderhalf tot twee jaar cel. Voor mannen, van wie de kans veel groter is dat ze hebben gevochten of zich schuldig hebben gemaakt aan gruwelen, is een jaar of zes de norm. Vorig jaar kreeg de Utrechtse strijder Oussama A. 7,5 jaar omdat hij had gesold met het lijk van een IS-slachtoffer. Zijn vriend Reda N. kwam er vanaf met 4,5 jaar omdat bij hem hard bewijs ontbreekt dat hij gruweldaden heeft begaan.
En hoeveel IS’ers zitten er nog aan te komen?
Voor Nederland is de flinke groep IS- vrouwen in de Koerdische kampen in Noord-Syrië van groter belang dan die nu al in een Turkse cel zitten. Het gaat om zo’n vijftien mannen en veertig vrouwen plus tegen de honderd kinderen met een Nederlandse link. Het kabinet staat onder steeds grotere druk om hen terug te halen naar Nederland.
De Haagse voorzieningenrechter bepaalde vandaag dat Nederland het maximale moet doen om de kinderen uit Nederlandse IS-gezinnen te repatriëren.
NOS 11.11.2019 Turkije heeft vandaag een Amerikaanse IS-strijder teruggestuurd naar de Verenigde Staten. Dat heeft de Turkse minister van Binnenlandse Zaken Soylu gezegd tegen verschillende staatsmedia. Later deze week volgen er volgens hem nog zeven Duitsers en elf Fransen.
Soylu waarschuwde vorige week dat Turkije vandaag zou beginnen met het terugsturen van gevangengenomen buitenlandse IS-strijders. Volgens Turkije-correspondent Lucas Waagmeester moet dit dreigement vooral als drukmiddel in de onderhandelingen over de IS-strijders worden gezien. “Het is een signaal van: opschieten, we willen vooruitgang zien”, zegt hij.
Niet uitzonderlijk
Het is volgens Waagmeester niet uitzonderlijk dat IS’ers terug worden gestuurd. “Nederland heeft in het verleden ook IS-strijders teruggehaald. Dat is toen in overleg gegaan met Turkije. Deze mensen zijn daarna in Nederland vervolgd”, zegt Waagmeester. In het geval van de Amerikaanse IS’er zouden ook de gebruikelijke procedures zijn gevolgd.
Turkije vindt dat Europa het land opzadelt met het probleem van de IS-strijders. “De dreigementen over uitzetting zijn een uiting van frustratie”, aldus Lucas Waagmeester. “Veel Europese landen vinden dat de strijders in deze regio moeten worden berecht, maar Turkije zit zelf ook niet op de IS’ers te wachten. Ze vinden dat de Europese landen ‘hun eigen rommel’ moeten opruimen.”
Handjevol IS’ers
Ook de Nederlandse regering is van mening dat de IS-strijders in de regio moeten worden berecht. Volgens Waagmeester gaat hierbij wel om een andere groep IS-strijders. “Deze groep van zo’n 50 volwassenen en 95 kinderen zit in gevangenkampen in Noord-Syrië en is handen van de Koerden. In Turkije zelf zit maar een handjevol
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/a8e21dbc-15fd-11ea-baca-0218eaf05005.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/24c10796-160c-11ea-b91a-0255c322e81b.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/55878680-15ed-11ea-bd49-0217670beecd.jpg)
Arne Weverling @ArneWeverling
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/80e2b1f2-12c2-11ea-b2be-0255c322e81b.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/22761bb8-12c2-11ea-b35a-02d2fb1aa1d7.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/ba53ed8e-16dc-11ea-9dc7-0255c322e81b.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/00a8f300-16bb-11ea-a02a-02c309bc01c1.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/5f829908-153f-11ea-acb8-02c309bc01c1.png)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/1af56490-14cd-11ea-bf07-0217670beecd.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/1b3a0f3c-14cd-11ea-bf07-0217670beecd.jpg)
/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data52583439-59fd1c.jpg)
/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data52551630-fa0510.jpg)
:format(jpeg):fill(f8f8f8,true)/s3/static.nrc.nl/bvhw/wp-content/blogs.dir/114/files/2019/07/lux-rubriek-1.png)
2/4 Aanhangers van Bouterse bij het vliegveld NOS
3/4 Aanhangers van Bouterse bij het vliegveld NOS
Auteur
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/d4b0baca-1477-11ea-89bd-0218eaf05005.JPG)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/d4e358a4-1477-11ea-89bd-0218eaf05005.JPG)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/3fab95c6-1341-11ea-862a-02c309bc01c1.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/dd40ae76-12e1-11ea-b918-0255c322e81b.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/2c133b8a-12e8-11ea-b6e1-0255c322e81b.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/b5fb5050-16d8-11ea-892f-02d2fb1aa1d7.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/77d2a688-1684-11ea-b184-02d1dbdc35d1.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/7823d454-1684-11ea-b184-02d1dbdc35d1.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/39511df0-16d8-11ea-8788-02d2fb1aa1d7.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/3c50e524-151d-11ea-a5a3-02d1dbdc35d1.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/3cbc2f82-151d-11ea-a5a3-02d1dbdc35d1.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/3d29c8b2-151d-11ea-a5a3-02d1dbdc35d1.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/b14cbb80-143e-11ea-81b3-02c309bc01c1.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/92f8e606-12c5-11ea-9ab4-0255c322e81b.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/aafa19c8-10f4-11ea-b34d-0217670beecd.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/76e2fdde-1041-11ea-a9e3-02c309bc01c1.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/5f4ff746-09d2-11ea-af26-02d2fb1aa1d7.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/7871ab42-07cb-11ea-9b73-0217670beecd.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/38a5bc4e-167e-11ea-9dc7-0255c322e81b.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/6a70ab28-06fa-11ea-8127-02d1dbdc35d1.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/70233c0c-1055-11ea-a248-0218eaf05005.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/102428fe-0d65-11ea-a03d-0217670beecd.jpg)
/s3/static.nrc.nl/wp-content/uploads/2019/11/web-2211biniskinderenjpg.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/58123588-0d34-11ea-a7c7-0217670beecd.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/d0176a40-0b99-11ea-be08-0217670beecd.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/b494b2f0-0b12-11ea-a7c7-0217670beecd.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/0957da44-0616-11ea-bb84-0218eaf05005.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/09771bac-0616-11ea-bb84-0218eaf05005.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/37cacc96-05db-11ea-bff7-0255c322e81b.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/d8f3f4ba-0538-11ea-942e-0217670beecd.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/db1a5de8-0569-11ea-8c5c-02c309bc01c1.jpg)
/s3/static.nrc.nl/wp-content/uploads/2019/11/web-1211buial-hol-1jpg.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/e296c794-04c6-11ea-8bd4-0255c322e81b.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/796b8f68-049c-11ea-bf4d-0217670beecd.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/79f04be0-049c-11ea-bf4d-0217670beecd.jpg)
Afshin Ellian schreef eerder deze column: :quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/5e814922-0497-11ea-9e6d-0218eaf05005.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/8d68da02-04b0-11ea-8b74-0255c322e81b.jpg)
