De erfenis van (ex) Staatssecretaris Menno Snel D66 (Financiën) met de belastingdienst – deel 11 – nasleep rapport commissie Donner

Business case Fraude

De Belastingdienst hanteerde doelstellingen die als quota voor het personeel fungeerden. Als er met de opsporing van fraudeurs niet voldoende geld in het laatje werd gebracht, werd het systeem aangepast, schrijven Trouw en RTL Nieuws vrijdag 27.03.2020.

Door de verscherping zouden meer fraudeurs, van wie geld teruggevorderd kon worden, in kaart gebracht kunnen worden. De intensieve controle van burgers werd betaald doordat miljoenen euro’s moesten worden terugverdiend in de ontspoorde fraudejacht.

Die ‘minimale opbrengst’ werd vooraf ingeboekt. Als het doel niet werd gehaald, werd de jacht verder geïntensiveerd om meer geld terug te vorderen bij mensen door hen tot mogelijke fraudeur te bestempelen. Dit blijkt uit onderzoek van RTL Nieuws en Trouw in de toeslagenaffaire.

Uit het rapport van de commissie-Donner bleek deze maand dat een kleine 10.000 ouders slachtoffer werden van een ‘vooringenomen’ fraude-aanpak van de Belastingdienst. Nog eens 20.000 ouders werden de dupe van een hardvochtig alles-of-niets-beleid. Beide groepen kwamen in grote financiële problemen door onterechte terugvorderingen van tienduizenden euro’s aan toeslagen voor kinderopvang.

Lees ook:

Boevenstreken van de Belastingdienst: de toeslagenaffaire in vogelvlucht

Uit het onderzoek blijkt nu dat er sinds 2013 een ‘business case Fraude’ was: het extra geld dat hiervoor destijds werd uitgetrokken, moest ook worden teruggehaald bij burgers.

Concreet betekende dit dat de kosten voor extra ambtenaren en nieuwe ICT (voor het maken van ‘risicomodellen’) moesten worden ‘terugverdiend’.  De aanpak ging uit van vooraf ingeboekte ‘opbrengsten’ en ‘besparingen’ door het terugvorderen van toeslagen.

‘Morele corruptie’

Een woordvoerder van staatssecretaris Alexandra van Huffelen (Toeslagen) laat weten dat er ‘geen aanwijzingen’ zijn dat fraudeteams of medewerkers werden afgerekend op het halen van opbrengsten. Ook zou er voor zover ‘wij hebben kunnen nagaan’, geen sprake zijn van bonussen of bijzondere beloningen voor ambtenaren die betrokken waren bij de fraudejacht.

Eerder bleek uit onderzoek dat voorstanders van een harde aanpak binnen de dienst snel carrière konden maken en dat interne kritiek werd gesmoord.

De commissie-Donner, die de toeslagenaffaire onderzocht, zei eerder dat bij de fraudejacht sprake was van ‘institutionele vooringenomenheid’, dat mensen bij voorbaat verdacht waren en eigenlijk geen kans op een faire behandeling hadden.

In het eindrapport noemt Donner de financiering van de fraudejacht zelfs ‘een vorm van morele corruptie’. De overheid kreeg er een ‘institutioneel belang bij dat zoveel mogelijk uitkeringen of toeslagen worden gekort’.  Door deze aanpak kwamen de belangen van burgers jarenlang ‘welhaast automatisch in de knel’, aldus de commissie. Het halen van de opbrengst was immers ‘taakstellend’: het moest gehaald.

Lees ook:

‘Asscher en Wiebes negeerden noodkreten Belastingdienst over doorgeschoten fraudejacht’

Intensieve controle

Hoe het fraudebeleid in de praktijk werkte, blijkt uit directiestukken van Toeslagen, in handen van RTL Nieuws en Trouw. In de zomer van 2018 waarschuwt die dienst dat de ‘minimale opbrengst van de business case Fraude (25 miljoen euro)’ niet wordt gehaald.

Daarom wordt de ‘risicoselectie’ aangescherpt: de dienst gaat duizenden mensen met toeslagen zeer intensief controleren. De manier waarop deze groepen mensen werden aangepakt – een ‘gedifferentieerde aanpak’ noemden ambtenaren dat – moet ‘een hogere opbrengst genereren’.

Dat de Belastingdienst er veel aan gelegen was de financiële doelen binnen te halen, komt ook doordat de dienst anders zélf zou moeten bezuinigen. De Belastingdienst kreeg extra geld van andere ministeries voor de fraudeaanpak en zou dat zélf moeten ‘compenseren’ als de doelen niet werden gehaald.

Lees ook:

Belastingdienst behandelt toeslagenaffaire vanaf nu als crisis

SP wil opheldering

SP-Kamerlid Renske Leijten, die veel gedupeerde ouders bijstaat, wil nu exact weten hoe de ‘business case Fraude’ heeft gewerkt en wat de gevolgen waren voor mensen. In het verleden wilde het kabinet hier geen duidelijkheid over geven. “Het is heel treurig dat er is gewerkt met targets, want dat leidt tot het risico dat er vooringenomen en onvoldoende zorgvuldig wordt gewerkt. Het opsporen van fraude moet niet afhankelijk zijn van de opbrengst.”

Een woordvoerder van staatssecretaris Van Huffelen bevestigt dat de Belastingdienst sinds 2013 op deze manier heeft gewerkt. Vorig jaar is gestopt met het vooraf sturen op het binnenhalen van geld. Het ministerie zegt dat ‘het aantal ongewenste aanvragen’ en de ‘gevonden fraude’ verminderde.

Volgens Van Huffelen kan het ‘binnenhalen van een bedrag aan fraude niet de doelstelling zijn’: “De kern moet zijn dat mensen die er recht op hebben toeslagen krijgen, dat onbedoelde fouten bij aanvragen worden voorkomen en dat fraude wordt aangepakt. Zonder financiële doelstelling.”

Hoe gaat het verder met gedupeerde ouders?

Een eerste groep van zo’n 300 ouders rond een gastouderbureau in Eindhoven heeft compensatie gekregen. Mogelijk krijgen zij nog iets meer. Zo’n 9000 andere ouders die gedupeerd zijn geraakt in andere fraude-onderzoeken, worden mogelijk ook gecompenseerd. Daarnaast zijn er zo’n 20.000 ouders die onredelijk hard werden aangepakt; zij krijgen geen compensatie, maar krijgen mogelijk een deel van de ingevorderde toeslagen terug.

De ‘hersteloperatie’ gaat minstens een jaar in beslag nemen, omdat alle dossiers moeten worden nagevlooid, over 15 jaar. De komende tijd moet ook nog duidelijk worden, wat de rol was van de geheime ‘zwarte lijst’ waarop mensen terecht kwamen.

Ook moet onderzoek van de Autoriteit Persoonsgegevens uitwijzen of ‘tweede nationaliteit’ een rol speelde in de fraude-aanpak. De Tweede Kamer debatteert voorlopig niet over de zaak als gevolg van de coronacrisis, maar blijft de afwikkeling van de affaire schriftelijk volgen.

Belastingdienst had een geheime fraudelijst, in strijd met de privacywet

Een tot voor kort geheim registratiesysteem van de Belastingdienst voor ‘signalen’ van fraude is volledig in strijd met de privacywet. Pas na aanhoudende vragen van Trouw en RTL Nieuws heeft de fiscus het systeem uit de lucht gehaald.

• Staatssecretaris Van Huffelen: ‘Hoe kan het dat ambtenaren liever met een journalist praten dan met hun manager?’
• Het kabinet wil door de Belastingdienst gedupeerde ouders zoveel mogelijk compenseren
• Het advies van Donner over de toeslagenaffaire is een koude douche voor gedupeerde ouders

meer: Kinderopvangtoeslag Trouw

lees: aanbiedingsbrief eindrapport adviescommissie uitvoering toeslagen en de auditdienst rijk 12.03.2020

lees: omzien in verwondering eindadvies adviescommissie uitvoering toeslagen 12.03.2020

lees: Persbericht eindadvies Omzien in verwondering 2 12.03.2020

lees: rapport caf adr 12.03.2020

lees: interim advies adviescommissie uitvoering toeslagen 14.11.2019

Zie ook: De erfenis van (ex) Staatssecretaris Menno Snel D66 (Financiën) met de belastingdienst – deel 10 – rapport commissie Donner

Zie ook: De erfenis van (ex) Staatssecretaris Menno Snel D66 (Financiën) met de belastingdienst – deel 9

Zie verder ook: De erfenis van (ex) Staatssecretaris Menno Snel D66 (Financiën) met de belastingdienst – deel 8

Zie dan ook: De erfenis van (ex) Staatssecretaris Menno Snel D66 (Financiën) en het verdere gedonder met de belastingdienst – deel 7

En zie ook: De erfenis van (ex) Staatssecretaris Menno Snel D66 (Financiën) en het verdere gedonder met de belastingdienst – deel 6

Zie dan ook nog: Staatssecretaris Menno Snel D66 (Financiën) en het verdere gedonder met de belastingdienst – deel 5 – commissie Donner

Zie verder dan ook: Staatssecretaris Menno Snel D66 (Financiën) en het verdere gedonder met de belastingdienst – deel 4 – commissie Donner

en zie dan ook nog: Staatssecretaris Menno Snel D66 (Financiën) en het verdere gedonder met de belastingdienst – deel 3

en zie verder dan ook: Voorheen Staatssecretaris Eric Wiebes VVD en staatssecretaris Menno Snel (Financiën) het Gedonder met de belastingdienst – deel 2

en verder zie dan ook nog: Staatssecretaris Eric Wiebes VVD en het Gedonder met de belastingdienst deel 1

Toeslagen belt ouders bij nieuwe aanpak dossiers

RO 20.04.2020 De Belastingdienst/Toeslagen gaat alle ouders die hun kinderopvangdossier hebben opgevraagd bellen om te vragen naar welke informatie ze precies op zoek zijn. Toeslagen start met deze nieuwe aanpak om deze ouders zo goed en vlug mogelijk te helpen.

De afgelopen tijd bleek dat het samenstellen van complete dossiers soms onvoldoende antwoord geeft op de vraag van ouders. Daarnaast kost het veel tijd. Door eerst samen te kijken naar de vragen die ouders beantwoord willen hebben, kan Toeslagen alle ouders beter en sneller van dienst zijn.

Het nieuwe proces

Medewerkers van Toeslagen gaan alle ouders die hun dossier hebben opgevraagd bellen en vragen welke specifieke vragen ze hebben. Die zoeken ze dan zo snel mogelijk uit. Daarna maken ze een afspraak met de ouders om de antwoorden te bespreken. Ouders die hun dossier het eerste hebben opgevraagd, worden ook als eerste gebeld. Dit neemt niet weg dat ouders altijd hun dossier kunnen krijgen als ze dat willen. Ouders moeten daar dan alleen wel langer op wachten.

In aanvulling op de nieuwe werkwijze, is de Nationale Ombudsman gevraagd om in dit proces mee te kijken.

De nieuwe aanpak wordt de komende maand eerst getest bij een kleine groep ouders. Na die maand wordt geëvalueerd of de nieuwe aanpak werkt.

Zie ook;

• Kinderopvangtoeslag

Compensatie kinderopvang wordt in juni of juli overgemaakt aan ouders

NU 17.04.2020 De compensatie voor de kinderopvang wordt in juni of uiterlijk juli overgemaakt aan ouders. Zo’n 570.000 huishoudens hebben recht op compensatie en het kabinet trekt 175 miljoen euro uit voor de maatregel.

Dit schrijven staatssecretaris Tamara van Ark (Sociale Zaken) en staatssecretaris Alexandra van Huffelen (Financiën) vrijdag in een brief aan de Tweede Kamer.

Om het simpel te houden worden op basis van de gegevens die op 6 april bekend waren bij de Belastingdienst de bedragen uitgekeerd. Hierdoor kan er sprake zijn van een verschil tussen de compensatie en de daadwerkelijk betaalde eigen bijdrage door ouders

De beide staatssecretarissen vragen begrip voor afwijkingen in de uiteindelijke betaling

Ouders hoeven de vergoeding van de eigen bijdrage niet zelf aan te vragen, maar krijgen het automatisch op hun rekening gestort.

De compensatie geldt vooralsnog voor de periode 16 maart tot en met 28 april, maar de bewindvoerders merken ook op dat de maatregelen voor de kinderopvang verlengd kunnen worden. In dat geval kan het langer duren voordat de vergoeding wordt betaald.

Volg de laatste ontwikkelingen rond het virus in ons liveblog.

Lees meer over: Economie  Coronavirus

Fraudebestrijding bij Belastingdienst moest minimumbedrag opleveren

NU 27.03.2020 De Belastingdienst hanteerde doelstellingen die als quota voor het personeel fungeerden. Als er met de opsporing van fraudeurs niet voldoende geld in het laatje werd gebracht, werd het systeem aangepast, schrijven Trouw en RTL Nieuws vrijdag.

Door de verscherping zouden meer fraudeurs, van wie geld teruggevorderd kon worden, in kaart gebracht kunnen worden.

In 2018 zou binnen de fiscus zijn gewaarschuwd dat de “minimale opbrengst” niet werd gehaald. Tweeduizend personen met een hoog risicoprofiel werden toen per direct extra onder de loep genomen, waarna het quotum van zo’n 25 miljoen euro alsnog gehaald werd.

De strenge methode zou in 2013 zijn bedacht, toen het toenmalige kabinet extra wilde inzetten op fraudebestrijding. Er ging extra personeel naar de Belastingdienst, dat met nieuwe technologische middelen ging werken. Als de fiscus de doelstelling niet haalde, was de kans groot dat de dienst zelf moest bezuinigen, schrijven Trouw en RTL Nieuws.

Commissie-Donner: Door doelstelling ontstaat morele corruptie

Volgens de commissie-Donner, die onderzoek naar de Belastingdienst deed in verband met de kinderopvangtoeslagaffaire, is er sprake van “morele corruptie, omdat de overheid belang krijgt bij het stopzetten van uitkeringen en het korten van toeslagen”.

Ook lag het gevaar op de loer dat werknemers van de fiscus, voordat zij aan de slag gingen met een zaak, al uitgingen van fraude. Volgens de commissie-Donner kregen mensen daardoor geen eerlijke behandeling.

Staatssecretaris: Methode werd gebruikt, maar is stopgezet

Een woordvoerder van staatssecretaris Alexandra van Huffelen (Financiën) erkent in gesprek met de media dat de omstreden methode is gebruikt, maar zegt dat die is stopgezet nadat “het aantal ongewenste aanvragen en gevonden fraude verminderde”.

Volgens de woordvoerder mag een bepaald bedrag nooit als doelstelling fungeren bij de afdeling Toeslagen van de Belastingdienst en ligt de focus bij het verstrekken van toeslagen, fraudebestrijding en het corrigeren van foutieve aanvragen.

Lees meer over: Belastingdienst  Economie  Binnenland

‘Belastingdienst bepaalde vooraf opbrengst van fraude-opsporing’

NOS 27.03.2020 De Belastingdienst heeft jarenlang harde doelstellingen gehanteerd bij het terugvorderen van toeslagen. Als die buiten bereik raakten, werden meer potentiële fraudeurs onder de loep genomen. Zo moest alsnog de ‘minimale opbrengst’ worden gehaald.

Trouw en RTL Nieuws schrijven dat na eigen onderzoek. Beide media brachten eerder aan het licht hoe de Belastingdienst doorsloeg met het terugvorderen van kinderopvangtoeslag en ouders onterecht als fraudeur bestempelde.

De werkwijze zou een gevolg zijn geweest van afspraken uit 2013 om fraude harder aan te pakken. Daarvoor werd geïnvesteerd in extra personeel en software; de bedoeling was dat die zichzelf zouden terugverdienen. De commissie-Donner, die onderzoek deed naar de toeslagenaffaire, spreekt van een “vorm van morele corruptie”.

Een woordvoerder van staatssecretaris Alexandra van Huffelen (D66) bevestigt tegenover Trouw en RTL dat sinds 2013 op deze manier is gewerkt. Vorig jaar zouden de doelstellingen zijn losgelaten. “Een bedrag aan fraude binnenhalen kan nooit de doelstelling zijn”, zegt de woordvoerder.

Een van de slachtoffers in de toeslagenaffaire is Angela Sanches. Ze moest 100.000 euro terugbetalen maar had nooit iets fout gedaan ! Gedupeerde kinderopvangtoeslag: ‘Ik ben geen crimineel’

De Belastingdienst bepaalde vooraf hoeveel fraudebestrijding moest opleveren

Trouw 27.03.2020 Bij het opsporen van fraude door de Belastingdienst werden jarenlang doelstellingen gehanteerd voor de opbrengsten die daarmee moesten worden binnengehaald. Dreigden die niet gehaald te worden, dan werd het systeem scherper gesteld.

De Belastingdienst hanteerde jarenlang een minimumbedrag voor het terugvorderen van toeslagen als gevolg van fraude. Als de dienst die ‘minimale opbrengst’ niet kon halen, werden intern maatregelen genomen om meer potentiële fraudeurs in kaart te brengen en meer geld bij die groep terug te vorderen. Dat blijkt uit onderzoek van Trouw en ‘RTL Nieuws’ in de toeslagenaffaire.

De methode van de Belastingdienst is het gevolg van afspraken uit 2013, toen het toenmalige kabinet besloot harder op fraude te gaan jagen. Daarvoor werd extra personeel aangetrokken voor de Belastingdienst, en er werd fors geïnvesteerd in nieuwe computersystemen om mogelijke fraude op te sporen. De bedoeling was wel dat die investeringen zichzelf zouden ‘terugverdienen’ door extra opbrengsten als gevolg van fraude. Dit werd intern de ‘business case Fraude’ genoemd.

De commissie Donner, die de toeslagenaffaire onderzocht en recent zijn eindverslag publiceerde, spreekt van ‘een vorm van morele corruptie’. Volgens Donner krijgt de overheid er ‘institutioneel belang bij dat zoveel mogelijk uitkeringen of toeslagen worden gekort’. Publieke belangen komen daardoor ‘welhaast automatisch in de knel’, aldus Donner.

Teugels aangetrokken

Hoe dat in de praktijk uitpakt valt op te maken uit de verslagen van het management van de afdeling Toeslagen, in handen van Trouw en RTL Nieuws. In de zomer van 2018 waarschuwt die dienst dat ‘de minimale opbrengst van de business case Fraude (25 miljoen)’ niet wordt gehaald.

Daarop worden de teugels aangetrokken: de dienst gaat tweeduizend extra toeslaggerechtigden bij wie zij een hoger risico op fraude vermoedt aan een intensieve controle onderwerpen. Ook de manier waarop toeslaggerechtigden behandeld worden, moet ‘een hogere opbrengst genereren’.

De extra controle die in 2018 werd ingesteld, zorgt er uiteindelijk voor dat de minimale opbrengst van 25 miljoen euro waarschijnlijk alsnog wordt gehaald, zo schrijft het management in het najaar. Maar dat gaat niet vanzelf: als gevolg van het extra toezicht komen er zoveel extra bezwaren en klachten binnen dat de Belastingdienst weer achterloopt met de behandeling daarvan.

Fraude als uitgangspunt

De commissie Donner waarschuwde vorig najaar al tijdens een tussenrapportage dat de manier waarop de Belastingdienst te werk ging leidde tot ‘institutionele vooringenomenheid’. Puur het feit dat toeslaggerechtigden geselecteerd werden voor controle, betekende dat men uitging van fraude.

Eerder bleek al uit onderzoek van Trouw en RTL Nieuws dat ambtenaren die beslissingen om toeslagen terug te vorderen in stand hielden snel carrière konden maken. De Belastingdienst zegt echter geen aanwijzingen te hebben dat er ook sprake was van minimale doelstellingen die teams of individuen moesten halen.

Dat de Belastingdienst er veel aan gelegen was de ‘minimale opbrengst’ binnen te halen, komt mede doordat de dienst anders zelf zou moeten bezuinigen. De extra kosten voor personeel en toezicht werden in 2013 gedragen door de departementen die verantwoordelijk zijn voor de toeslagen.

In het geval van kinderopvangtoeslag is dat het ministerie van sociale zaken, voor de huurtoeslag dat van binnenlandse zaken. In de begroting voor 2014 van Binnenlandse Zaken staat daarover: “Mochten de besparingen uiteindelijk lager uitvallen, dan zullen de kinderopvangtoeslag en de huurtoeslag hiervoor gecompenseerd worden door de Belastingdienst.”

‘Mensen die er recht op hebben moeten toeslagen krijgen’

Een woordvoerder van Alexandra van Huffelen, de recent aangetreden staatssecretaris van financiën verantwoordelijk voor toeslagen, erkent dat de Belastingdienst sinds 2013 op deze manier heeft gewerkt. Een jaar geleden zou gestopt zijn met de methodiek, en niet meer ‘gestuurd’ worden op een vooraf bepaalde opbrengst. Dit vooral omdat ‘het aantal ongewenste aanvragen’ en de ‘gevonden fraude’ verminderde.

“Een bedrag aan fraude binnenhalen kan nooit de doelstelling van Toeslagen zijn”, laat de woordvoerder weten namens Van Huffelen. “De kern moet zijn dat mensen die er recht op hebben toeslagen krijgen, dat je onbedoelde fouten door aanvragers moet voorkomen en fraude bestrijden, zonder een vooraf bepaalde financiële doelstelling.”

Lees ook:

Belastingdienst had een geheime fraudelijst, in strijd met de privacywet

Een tot voor kort geheim registratiesysteem van de Belastingdienst voor ‘signalen’ van fraude is volledig in strijd met de privacywet. Pas na aanhoudende vragen van Trouw en RTL Nieuws heeft de fiscus het systeem uit de lucht gehaald.

meer: Kinderopvangtoeslag Trouw

• Staatssecretaris Van Huffelen: ‘Hoe kan het dat ambtenaren liever met een journalist praten dan met hun manager?’
• Het kabinet wil door de Belastingdienst gedupeerde ouders zoveel mogelijk compenseren
• Het advies van Donner over de toeslagenaffaire is een koude douche voor gedupeerde ouders

MEER OVER; BELASTINGDIENST POLITIEK MISDAAD, RECHT EN JUSTITIE MISDAAD ECONOMIE, BUSINESS EN FINANCIËN BEDROG KINDEROPVANGTOESLAG JAN KLEINNIJENHUIS

Belastingdienst eiste toeslagen terug om fraudejacht te betalen

RTL 27.03.2020 De Belastingdienst heeft jarenlang met harde targets gewerkt om toeslagen terug te vorderen. De intensieve controle van burgers werd betaald doordat miljoenen euro’s moesten worden terugverdiend in de ontspoorde fraudejacht.

Die ‘minimale opbrengst’ werd vooraf ingeboekt. Als het doel niet werd gehaald, werd de jacht verder geïntensiveerd om meer geld terug te vorderen bij mensen door hen tot mogelijke fraudeur te bestempelen. Dit blijkt uit onderzoek van RTL Nieuws en Trouw in de toeslagenaffaire.

Uit het rapport van de commissie-Donner bleek deze maand dat een kleine 10.000 ouders slachtoffer werden van een ‘vooringenomen’ fraude-aanpak van de Belastingdienst. Nog eens 20.000 ouders werden de dupe van een hardvochtig alles-of-niets-beleid. Beide groepen kwamen in grote financiële problemen door onterechte terugvorderingen van tienduizenden euro’s aan toeslagen voor kinderopvang.

Lees ook:

Boevenstreken van de Belastingdienst: de toeslagenaffaire in vogelvlucht

Uit ons onderzoek blijkt nu dat er sinds 2013 een ‘business case Fraude’ was: het extra geld dat hiervoor destijds werd uitgetrokken, moest ook worden teruggehaald bij burgers.

Concreet betekende dit dat de kosten voor extra ambtenaren en nieuwe ICT (voor het maken van ‘risicomodellen’) moesten worden ‘terugverdiend’.  De aanpak ging uit van vooraf ingeboekte ‘opbrengsten’ en ‘besparingen’ door het terugvorderen van toeslagen.

‘Morele corruptie’

Een woordvoerder van staatssecretaris Alexandra van Huffelen (Toeslagen) laat weten dat er ‘geen aanwijzingen’ zijn dat fraudeteams of medewerkers werden afgerekend op het halen van opbrengsten. Ook zou er voor zover ‘wij hebben kunnen nagaan’, geen sprake zijn van bonussen of bijzondere beloningen voor ambtenaren die betrokken waren bij de fraudejacht.

Eerder bleek uit onderzoek dat voorstanders van een harde aanpak binnen de dienst snel carrière konden maken en dat interne kritiek werd gesmoord.

De commissie-Donner, die de toeslagenaffaire onderzocht, zei eerder dat bij de fraudejacht sprake was van ‘institutionele vooringenomenheid’, dat mensen bij voorbaat verdacht waren en eigenlijk geen kans op een faire behandeling hadden.

In het eindrapport noemt Donner de financiering van de fraudejacht zelfs ‘een vorm van morele corruptie’. De overheid kreeg er een ‘institutioneel belang bij dat zoveel mogelijk uitkeringen of toeslagen worden gekort’.  Door deze aanpak kwamen de belangen van burgers jarenlang ‘welhaast automatisch in de knel’, aldus de commissie. Het halen van de opbrengst was immers ‘taakstellend’: het moest gehaald.

Lees ook:

‘Asscher en Wiebes negeerden noodkreten Belastingdienst over doorgeschoten fraudejacht’

Intensieve controle

Hoe het fraudebeleid in de praktijk werkte, blijkt uit directiestukken van Toeslagen, in handen van RTL Nieuws en Trouw. In de zomer van 2018 waarschuwt die dienst dat de ‘minimale opbrengst van de business case Fraude (25 miljoen euro)’ niet wordt gehaald. Daarom wordt de ‘risicoselectie’ aangescherpt: de dienst gaat duizenden mensen met toeslagen zeer intensief controleren. De manier waarop deze groepen mensen werden aangepakt – een ‘gedifferentieerde aanpak’ noemden ambtenaren dat – moet ‘een hogere opbrengst genereren’.

Dat de Belastingdienst er veel aan gelegen was de financiële doelen binnen te halen, komt ook doordat de dienst anders zélf zou moeten bezuinigen. De Belastingdienst kreeg extra geld van andere ministeries voor de fraudeaanpak en zou dat zélf moeten ‘compenseren’ als de doelen niet werden gehaald.

Lees ook:

Belastingdienst behandelt toeslagenaffaire vanaf nu als crisis

SP wil opheldering

SP-Kamerlid Renske Leijten, die veel gedupeerde ouders bijstaat, wil nu exact weten hoe de ‘business case Fraude’ heeft gewerkt en wat de gevolgen waren voor mensen. In het verleden wilde het kabinet hier geen duidelijkheid over geven. “Het is heel treurig dat er is gewerkt met targets, want dat leidt tot het risico dat er vooringenomen en onvoldoende zorgvuldig wordt gewerkt. Het opsporen van fraude moet niet afhankelijk zijn van de opbrengst.”

Een woordvoerder van staatssecretaris Van Huffelen bevestigt dat de Belastingdienst sinds 2013 op deze manier heeft gewerkt. Vorig jaar is gestopt met het vooraf sturen op het binnenhalen van geld. Het ministerie zegt dat ‘het aantal ongewenste aanvragen’ en de ‘gevonden fraude’ verminderde.

Volgens Van Huffelen kan het ‘binnenhalen van een bedrag aan fraude niet de doelstelling zijn’: “De kern moet zijn dat mensen die er recht op hebben toeslagen krijgen, dat onbedoelde fouten bij aanvragen worden voorkomen en dat fraude wordt aangepakt. Zonder financiële doelstelling.”

Hoe gaat het verder met gedupeerde ouders?

Een eerste groep van zo’n 300 ouders rond een gastouderbureau in Eindhoven heeft compensatie gekregen. Mogelijk krijgen zij nog iets meer. Zo’n 9000 andere ouders die gedupeerd zijn geraakt in andere fraude-onderzoeken, worden mogelijk ook gecompenseerd. Daarnaast zijn er zo’n 20.000 ouders die onredelijk hard werden aangepakt; zij krijgen geen compensatie, maar krijgen mogelijk een deel van de ingevorderde toeslagen terug.

De ‘hersteloperatie’ gaat minstens een jaar in beslag nemen, omdat alle dossiers moeten worden nagevlooid, over 15 jaar. De komende tijd moet ook nog duidelijk worden, wat de rol was van de geheime ‘zwarte lijst’ waarop mensen terecht kwamen. Ook moet onderzoek van de Autoriteit Persoonsgegevens uitwijzen of ‘tweede nationaliteit’ een rol speelde in de fraude-aanpak. De Tweede Kamer debatteert voorlopig niet over de zaak als gevolg van de coronacrisis, maar blijft de afwikkeling van de affaire schriftelijk volgen.