MH17 nasleep Rusland heeft nooit willen toegeven dat het op een of andere manier betrokken was bij het neerhalen van vlucht MH17. Ook na de uitkomst van het internationale strafrechtelijke onderzoek woensdag blijft Moskou zeggen dat de ramp ‘transparant en volledig’ moet worden onderzocht.
Volgens het Joint Investigation Teamis het klip en klaar. De BUK-raket waarmee op 17 juli 2014 de MH17-vlucht boven Oost-Oekraïne werd neergeschoten, was afkomstig uit Rusland. Het projectiel werd afgeschoten uit het gebied dat op dat moment in handen was van pro-Russische separatisten. Daarna is het raketsysteem weer teruggegaan naar Russisch grondgebied.
Rusland wil ‘transparant’ onderzoek
Uit getuigenverklaringen en satellietgegevens blijkt dat de trailer vanuit Rusland in een konvooi naar de afvuurlocatie werd vervoerd. Het onderzoeksteam met Nederland – waar de meeste slachtoffers vandaan kwamen – en onder meer Oekraïne, Maleisië en Australië, wil overigens geen conclusies trekken over betrokkenheid van Rusland bij het neerhalen van het vliegtuig van Malaysia Airlines.
Maar het Kremlin ontkent de belastende uitkomst, ook nu het JIT er zo van overtuigd is. Rusland stond en staat achter een onafhankelijk en volledig onderzoek naar de tragedie, zegt een woordvoerder van president Vladimir Poetin.
Hij herinnerde eraan dat Rusland tot dusver uitvoerige informatie over de crash heeft verstrekt. ‘Deze zaak is omgeven door enorme hoeveelheid speculaties en onprofessionele informatie. Een paar landen weigeren bovendien informatie te geven, zoals radargegevens.’ De woordvoerder liet in het midden wat specifiek moet gebeuren met de informatie van het internationale onderzoeksteam. Later noemde het Russische ministerie van Buitenlandse Zaken de conclusies ‘vooringenomen en politiek gemotiveerd.’ Het internationale onderzoek wordt betiteld als ‘teleurstellend’.
Opvallend was dat staatszender Russia Today na de persconferentie de volgende tweet de wereld instuurde:
Een ander Russisch staatsmedium, Sputnik, kiest ervoor om te openen met de mededeling dat ‘Nederlandse aanklagers de MH17-crash niet linken aan Rusland of aan acties van Russische burgers’. De grote vraag is nu wat de onderzoeksresultaten betekenen voor de relatie met Rusland, die toch al flink bekoeld is. ‘Het gepresenteerde bewijs naar het neerhalen van vlucht MH17 is ,, een belangrijke stap op weg naar het uiteindelijke doel: opsporing en vervolging van de daders. Stap voor stap komen we dichterbij,’ laat premier Mark Rutte (VVD) woensdag in een reactie weten. Maar wat er nu met Rusland moet gebeuren, sprak hij niet.
De Tweede Kamer wil in elk geval zo snel mogelijk een MH17-debat. Een eerste aanzet kwam al van Louis Bontes, Tweede Kamerlid voor VNL. Hij vindt dat premier Mark Rutte (VVD) nu eens eindelijk met de vuist op tafel moet slaan. Er moeten zwaardereeconomische sancties komen, en de Russische ambassadeur moet worden uitgewezen. Het Kremlin, ‘verantwoordelijk voor de moord op bijna 200 Nederlanders’, moet de direct betrokkenen zo snel mogelijk uitleveren, aldus Bontes.
‘Dit maakt een einde aan alle bizarre Russische complottheorieën. Rusland heeft er alles aan gedaan om het onderzoek te frustreren. Maar het is van cruciaal belang dat Rusland hiermee stopt en volledig meewerkt aan het onderzoek,’ zegt D66-Kamerlid Sjoerd Sjoerdsma.
Internationale media zijn zeer divers in hun reacties op de gepresenteerde resultaten uit in MH17-onderzoek op woensdag. Woorden als ’massamoord’, ’fouten’ en ’vernietigend’ passeren daarbij de revue.
De Russische media lijken vooral de waarheid van het onderzoek in twijfel te nemen, maar volgens Bild was het kritische medium Wedomosti angstig dat er een isolement voor de Russen dreigt.
Tom Reijner (1986) werkt sinds augustus 2013 op de webredactie. Hij studeerde Politicologie en Geschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam.
Tijdens een nationale herdenking werden alle slachtoffers van de ramp met vlucht MH17 herdacht in de RAI in Amsterdam. In een speciaal herdenkingsmagazine, dat het AD op 8 november 2014 publiceerde, vertellen de achterblijvers de levensverhalen van hun geliefden. Je leest de special hier terug
De Herdenking is besloten en alleen toegankelijk voor nabestaanden. Ze vullen het programma van de herdenking zelf in met toespraken, zang en dans. Alle 298 namen van de slachtoffers worden opgelezen en er zal een minuut stilte worden gehouden. Dat gebeurt rond het tijdstip dat in 2014 het radiocontact met de Boeing 777 van Malaysia Airlines verloren ging boven Oost-Oekraïne.
Vorig jaar was de herdenking in Nieuwegein. Premier Mark Rutte was toen te gast.
Het monument ter nagedachtenis aan de slachtoffers moet in de toekomst in Vijfhuizen verrijzen. Het gaat om een wand van 6 meter hoog en 25 meter lang naar een ontwerp van Ronald Westerhuis.
De wand staat symbool voor de zwaarte van het verlies. In het midden zit een ‘oog’, een gat waar zonlicht doorheen komt. Dat staat symbool voor hoop. De namen van de slachtoffers worden in de wand gegraveerd.
Vier vragen over MH17 beantwoord
Het rapport van de onderzoeksraad gaf op veel vragen reeds uitgebreid antwoord. Zo werd onder meer het ‘BUK-scenario’ steeds weer bevestigd. Leeshierhet artikel.
AD 02.07.2017 Het Russische leger heeft meegevochten in het oosten van Oekraïne. Het was een opmerkelijk uitspraak tijdens de speech van Sergej Lavrov afgelopen vrijdag. De Russische minister van Buitenlandse Zaken sprak in een internationaal forum in Moskou openlijk over het meevechten, iets wat tot dan toe steeds ontkend werd.
,,Ik heb veel kritiek gehoord en gelezen op ons besluit om mee te strijden in Syrië en de Donbass”, begon Lavrov een antwoord op de vraag van een journalist over internationaal optreden van Rusland, om daarna verder te gaan in een algemene verhandeling. Bij het Primakov Readings International Forum was ook de Amerikaanse oud-minister Henry Kissinger aanwezig.
MH17
Donbass ligt in het oosten van Oekraïne. Rusland ontkende tot nu toe steeds mee te vechten – dan wel te hebben gevochten – in die regio sinds drie jaar geleden daar een burgeroorlog losbrak. In die chaos werd ook vlucht MH17 neergeschoten.
Verschillende Engelstalige media pikten de speech van Lavrov, en de vertaling ervan die is terug te vinden op de website van zijn ministerie, op. Ze noemden de uitspraak van Lavrov ‘opvallend’ en breaking news. De vraag blijft of sprake is van een misvertaling op Lavrovs ministerie of van een strategische zet door de Russen, om Donbass zo terloops te noemen.
Het bericht bereikte ook CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt. Hij retweette gisteren een Engelstalig stuk van de speech van Lavrov. Omtzigt noemt de uitspraak ‘in MH17-context heel belangrijk’.
Vandaag zegt Omtzigt tegen deze krant dat er al het nodige bewijsmateriaal voor Russische betrokkenheid bij de strijd in Oost-Oekraïne lag. ,,Er zijn verklaringen van moeders van omgekomen Russische soldaten. Dat is altijd de Achilleshiel in een geheime oorlog. Veteranen kun je onder de duim houden, moeders van omgekomen zonen niet.’’
Wat de consequenties zijn van de uitspraak van Lavrov, moet blijken. ,,Als dit inderdaad een bevestiging is van de Russen en als dit ook gold voor het moment dat de MH17 werd neergeschoten en als er een Russische dader in het vizier komt dan zou dit het wellicht makkelijker maken om ook de Russisch staat aan te klagen. Heel veel ‘als-en’ dus.’’
Strafrechtelijk onderzoek
Het strafrechtelijk onderzoek naar de daders van het neerschieten van vlucht MH17 is nog niet afgerond. Er zijn nog geen verdachten aangehouden en er is nog geen enkel zich op een rechtszaak. Volgens een internationaal onderzoek is het toestel in Oekraïne uit de lucht geschoten met een Russische Buk-raket. De installatie waarmee dat gebeurde kwam uit Rusland. Moskou noemde die conclusies ‘vooringenomen en politiek gemotiveerd’. Het Kremlin zegt dat er nooit raketafweersystemen de grens met Oekraïne zijn gepasseerd.
Bij de ramp met vlucht MH17 kwamen alle 298 inzittenden om het leven, onder wie 193 Nederlanders.
NU 30.06.2017 Het is de bedoeling dat het kabinet op korte termijn een beslissing neemt over de manier waarop verdachten van het neerhalen van vlucht MH17 in de toekomst berecht zullen worden. Dat melden Haagse bronnen vrijdag. Mogelijk valt er volgende week al een besluit.
Het kabinet zei eerder al er nadrukkelijk rekening mee te houden dat de daders uiteindelijk door de Nederlandse rechter zullen worden berecht. Nederland bepaalt echter niet zelf hoe en waar de berechting plaatsvindt.
Het gaat om een gezamenlijk besluit van alle landen die samenwerken in het strafrechtelijk onderzoek: behalve ons land zijn dat Australië, Maleisië, Oekraïne en België.
Het is een ingewikkeld proces. Een rechtbank moet bijvoorbeeld voor slachtoffers van alle nationaliteiten kunnen optreden, wat juridisch complex is. Hierin zijn nog belangrijke stappen nodig, aldus een bron.
Wanneer het besluit valt, staat daarom nog niet helemaal vast. Formeel liggen er nog twee mogelijkheden op tafel: een nog op te richten internationaal tribunaal of nationale vervolging in een van de landen die samenwerken in het Joint Investigation Team (JIT).
Als de beslissing is genomen, betekent dit niet dat de daadwerkelijke berechting ook snel zal beginnen. Het strafrechtelijk onderzoek is nog in volle gang. Hoewel er een groep betrokkenen in beeld is, zijn er nog geen mensen in staat van beschuldiging gesteld. Daar komt nog bij dat het maar de vraag is of bijvoorbeeld Rusland verdachten zal uitleveren.
De mogelijkheid van een VN-tribunaal om verdachten te berechten is na een veto van Rusland al een tijd van de baan. Het is op 17 juli drie jaar geleden dat de Boeing 777 van Malaysia Airlines werd neergeschoten boven oorlogsgebied in Oost-Oekraïne.
Telegraaf 30.06.2017 Het is de bedoeling dat het kabinet op korte termijn een beslissing neemt over de manier waarop verdachten van het neerhalen van vlucht MH17 in de toekomst berecht zullen worden. Dat melden Haagse bronnen vrijdag. Mogelijk valt er volgende week al een besluit.
RTL Nieuws meldde deze week dat berechting in Nederland plaats gaat vinden. Het kabinet zei er eerder al wel nadrukkelijk rekening mee te houden dat de daders uiteindelijk door de Nederlandse rechter zullen worden berecht. Nederland bepaalt evenwel niet zelf hoe en waar de berechting plaatsvindt. Het gaat om een gezamenlijk besluit van alle landen die samenwerken in het strafrechtelijk onderzoek: behalve ons land zijn dat Australië, Maleisië, Oekraïne en België.
Het is bovendien een ingewikkeld proces. Een rechtbank moet bijvoorbeeld voor slachtoffers van alle nationaliteiten kunnen optreden, wat juridisch complex is. Hierin zijn nog belangrijke stappen nodig, aldus een bron.
Wanneer het besluit valt, staat daarom nog niet helemaal vast. Formeel liggen er nog twee mogelijkheden op tafel: een nog op te richten internationaal tribunaal of nationale vervolging in een van de landen die samenwerken in het Joint Investigation Team (JIT).
Als de beslissing is genomen, betekent dit niet dat de daadwerkelijke berechting ook snel zal beginnen. Het strafrechtelijk onderzoek is nog in volle gang. Hoewel er een groep betrokkenen in beeld is, zijn er nog geen mensen in staat van beschuldiging gesteld. Daar komt nog bij dat het maar de vraag is of bijvoorbeeld Rusland verdachten zal uitleveren.
De mogelijkheid van een VN-tribunaal om verdachten te berechten is na een veto van Rusland al een tijd van de baan. Het is op 17 juli drie jaar geleden dat de Boeing 777 van Malaysia Airlines werd neergeschoten boven oorlogsgebied in Oost-Oekraïne.
Telegraaf 29.06.2017 Als de daders van de MH17-ramp ooit worden opgespoord en gearresteerd, zullen ze in Nederland worden vervolgd onder Nederlands recht. RTL Nieuws meldt dat op basis van Nederlandse en buitenlandse bronnen.
Nederland, Australië, Maleisië, Oekraïne en België doen samen onderzoek naar de vliegramp. Een andere mogelijkheid was een VN-tribunaal, maar die optie werd geblokkeerd door een Russisch veto in de Veiligheidsraad.
Bij de ramp met vlucht MH17 kwamen alle 298 inzittenden om het leven, onder wie bijna tweehonderd Nederlanders.
Het ministerie van Veiligheid en Justitie laat aan de Telegraaf weten dat de officiele besluitvorming hierover nog niet heeft plaatsgevonden.
NU 28.06.2017 Na drie jaar loopt het onderzoek naar het neerstorten van toestel MH17 van Malaysia Airlines nog steeds. Nederland heeft de nabestaanden beloofd de daders te zullen straffen. Wat is er inmiddels bekend over de ramp?
De vlucht van Malaysia Airlines vloog op 17 juli 2014 naar Kuala Lumpur.
De Boeing 777 met 283 passagiers en 15 bemanningsleden was ’s ochtends opgestegen vanaf Schiphol. Iets na het middaguur stortte het toestel neer boven Oekraïne. Alle 298 inzittenden kwamen om het leven. De inzittenden kwamen uit Nederland (193 mensen), België, Maleisië en Australië.
Het had de eerste prioriteit voor Nederland om de lichamen te bergen.
Binnen tien maanden werden de stoffelijke resten van alle slachtoffers teruggebracht naar Nederland. De menselijke resten en de persoonlijke bezittingen werden verzameld in Hilversum, waar ze werden geïdentificeerd.
Het vervoer van de kisten vanaf luchthaven Eindhoven leidde keer op keer tot een imposante stoet rouwwagens. Diverse snelwegen werden voor deze colonnes afgesloten. Het bergen van de lichamen in Oekraïne vond plaats in samenwerking met Australische en Maleisische experts.
Laatste kisten MH17 in Nederland
Het onderzoek naar de crash werd geleid door de Onderzoeksraad voor de Veiligheid.
Deze concludeerde dat het toestel op een hoogte van 10 kilometer is neergehaald door een Buk-raket. Uit radarbeelden bleek dat een installatie met daarop vier raketten een aantal dagen voor de ramp vanuit Rusland naar Oost-Oekraïne werd getransporteerd. Een dag na de ramp op 18 juli werd dezelfde installatie met nog drie raketten weer naar Rusland gebracht.
De Onderzoeksraad reconstrueerde onder meer het toestel met alle brokstukken die in Oekraïne waren verzameld.
De VN Veiligheidsraad veroordeelde het neerschieten van MH17 unaniem in resolutie 2166. Opvallend is dat noch de Onderzoekraad noch de Veiligheidsraad een schuldige partij aanwezen. Rusland heeft een initiatief voor een VN-tribunaal voor het berechten van de daders geblokkeerd.
Het Joint Investigation Team (JIT) verrichtte vervolgens verder onderzoek naar de schuldvraag.
In september 2016 werden de voorlopige eerste resultaten gepresenteerd. Onderzoekers sloten uit dat een ongeval of een aanslag vanuit het vliegtuig de crash had veroorzaakt. Ook de theorie dat een ander toestel de Boeing 777 vanuit de lucht neerschoot, wordt uitgesloten omdat hiervan op radarbeelden geen bewijs is gevonden.
De raket werd afgevuurd vanuit een gebied dat door pro-Russische rebellen werd gecontroleerd.
Het gaat om een landbouwveld in Pervomajsk, zes kilometer ten zuiden van het stadje Snizhne in Oost-Oekraïne. De onderzoekers achterhaalden de locatie met behulp van satellietbeelden die onder meer beschikbaar werden gesteld door de Verenigde Staten en de Europese ruimteorganisatie ESA.
Het JIT ontkracht daarmee de Russische bewering dat het Oekraïense leger MH17 neerschoot. Het team heeft geen radarbeelden ontvangen die de stelling van de Russen zouden staven.
Honderd personen zijn aangewezen als betrokkene bij de ramp.
Het team heeft echter nog geen officiële verdachten aangewezen. Het gaat om mensen die hebben geholpen bij het transport van de lanceerinstallatie vanuit Rusland, de Buk-installatie hebben gefaciliteerd of daadwerkelijk de opdracht gaven tot het afvuren van de raket.
Het is niet duidelijk uit welk land de mogelijke verdachten komen. Het JIT wil geen uitspraak doen over de betrokkenheid van Rusland bij de ramp.
Rusland heeft het rapport na presentatie fors bekritiseerd en verwijt het onderzoeksteam tunnelvisie. Er zouden tal van andere scenario’s zijn die het team niet zou hebben onderzocht.
Het Russische ministerie van Buitenlandse Zaken noemde de conclusies van het JIT “vooringenomen en politiek gemotiveerd”. Premier Rutte heeft Rusland gevraagd te stoppen met het zwartmaken van JIT.
Ook de Amerikaanse president Donald Trump zei tijdens zijn campagne dat er in zijn ogen niet genoeg bewijs is om Russische separatisten te beschuldigen.
Het onderzoek is niet afgerond voor najaar 2018.
Onderzoekers van het JIT gaan er vanuit dat hun onderzoek uiteindelijk leidt tot de berechting van de daders achter de vliegramp, maar is nog niet ver genoeg om concrete personen aan te wijzen. Daarvoor wordt de komende jaren nog meer bewijsmateriaal verzameld, aldus de onderzoekers. Bij het JIT werken honderd tot tweehonderd mensen uit Nederland, België, Australië, Maleisië en Oekraïne.
Nederland is voorbereid op het mogelijk berechten van de daders, liet het kabinet in 2016 weten. Onder meer de VN, de NAVO en de EU hebben toegezegd alle medewerking te verlenen aan het berechten van de daders van het neerhalen van het toestel.
Het JIT-team heeft Oekraïense burgers nogmaals opgeroepen hun verhaal te doen.
Het JIT-team laat in video’s, die eind juni 2017 zijn verspreid, nabestaanden van slachtoffers aan het woord. Zij vertellen daarin over hun verdriet en gemis. Het is vooral de bedoeling om het onderzoek naar de ramp opnieuw onder de aandacht te brengen in Oekraïne.
“Als jaren verstrijken, kunnen mensen toch nog met belangrijke informatie zitten”, legt een woordvoerder van de politie uit. Het zou bijvoorbeeld kunnen dat mensen na het neerstorten van het toestel in 2014 niet durfden te praten, maar dat nu wel willen.”
Overzicht: Vliegramp MH17
De internationale regels voor vliegen boven conflictgebieden zijn aangescherpt.
De internationale burgerluchtvaart gaat het delen van informatie over de veiligheid van het luchtruim boven conflictgebieden beter regelen. Ook zijn landen voortaan verplicht radarbeelden te bewaren, zodat onderzoekers die na een vliegramp kunnen gebruiken.
De ICAO, de burgerluchtvaartorganisatie van de Verenigde Naties, heeft hiertoe in 2016 besloten. Nederland had de maatregelen voorgesteld naar aanleiding van het neerhalen van vlucht MH17 en de moeizame zoektocht naar radarbeelden daarvan.
De ICAO gaat bovendien vastleggen wanneer het luchtruim zo onveilig is dat lidstaten er verstandig aan doen het te sluiten.
Nabestaanden eisen miljoenen schadevergoeding van Rusland.
De claim is in mei 2016 ingediend bij het Europees Hof voor de Rechten van de Mens door een Australisch advocatenkantoor, melden verscheidene buitenlandse media.
Er worden 33 nabestaanden van slachtoffers vertegenwoordigd door het kantoor. Elke nabestaande eist 10 miljoen dollar schadeloosstelling. Australische families hebben Malaysia Airlines aangeklaagd.
In Vijfhuizen, dichtbij Schiphol, komt een Nationaal Monument voor de slachtoffers.
Het gaat om een herinneringsbos. Voor elk van de 298 slachtoffers van de vliegramp wordt een boom geplant. Nabestaanden hebben de afgelopen maanden elk hun eigen zaadje geplant.
Het herinneringsbos met zes soorten bomen krijgt de vorm van een lint. In het hart komt een amfitheater en een gedenkteken. Bij elke boom komt de naam van een slachtoffer. Rondom het bos komen zonnebloemen te staan.
Het monument wordt onthuld op 17 juli 2017, drie jaar na de ramp.
VK 28.06.2017 Het Openbaar Ministerie intensiveert de zoektocht naar getuigen van de vliegtuigramp met vlucht MH17. Mede omdat de bewijslast tegen de daders nog niet rond is, probeert het onderzoeksteam vandaag via twee emotionele filmpjes alsnog getuigen in Oost-Oekraïne over te halen om zich te melden en te vertellen wat ze hebben gezien, gehoord of gedaan.
Dit heeft het onderzoeksteam vandaag bekendgemaakt. ‘Het onderzoek richt zich momenteel echt op het opsporen verdachten. Daarbij zijn we sterk afhankelijk van getuigen’, zei een woordvoerder van het Openbaar Ministerie vorige week tegen de Volkskrant. Komende maand, op 17 juli, is het drie jaar geleden dat vlucht MH17 met een BUK-raket werd neergehaald boven Oekraïne en 298 mensen omkwamen.
Een officiële aanklacht tegen daders van de ramp is tot nu uitgebleven. Mogelijk zijn extra getuigenverklaringen nodig om de bewijslast tegen verdachten rond te krijgen. Het is de derde keer in krap een jaar tijd dat het onderzoeksteam of Oekraïense autoriteiten getuigen dringend oproepen om informatie te delen.
Het OM wil niet zeggen of de honderd personen die het strafrechtelijk onderzoeksteam sinds vorig jaar zomer ‘in het vizier’ heeft, al zijn opgeroepen voor verhoor en of zij durven te spreken.
Emotionele oproep
Als jaren verstrijken, kunnen mensen toch nog met belangrijke informatie zitten, aldus Een woordvoerder van de politie.
In een emotionele videoboodschap, die het Joint Investigative Team (JIT) vandaag gaat verspreiden via sociale media en websites in Oost-Oekraïne, vertellen twee nabestaanden van slachtoffers over hun verdriet en gemis. De filmpjes zijn in het Russisch en Oekraïens vertaald. Voor zover bekend staan zij nog niet online, maar gebeurt dat later vandaag bij het Donetsk Institute of Information.
De politie bevestigt dat de bedoeling van de filmpjes is om het onderzoek naar de MH17-ramp opnieuw onder de aandacht te brengen. ‘Als jaren verstrijken, kunnen mensen toch nog met belangrijke informatie zitten’, legt een woordvoerder van de politie uit. Het zou bijvoorbeeld kunnen dat mensen na het neerstorten van het toestel in 2014 niet durfden te praten en nu wel.
Honderd personen in vizier
Het uitzonderlijke initiatief van een emotionele getuigenoproep kan niet los worden gezien van de moeite die het onderzoekteam heeft om de bewijslast rond te krijgen.
Op 28 september vorig jaar maakte het JIT bekend dat zij volgens henzelf onomstotelijk bewijs hebben dat vlucht MH17 is neergeschoten door een BUK-raket uit de 9M38-serie. Ook de afvuurlocatie kan bewezen worden, aldus het JIT. Het gaat om een landbouwveld bij Pervomaiskyi in Oekraïne, dat op dat moment in handen was van pro-Russische separatisten.
Het JIT heeft zo’n honderd personen in beeld die op een of andere manier in verband kunnen worden gebracht met het neerhalen van de MH17
Sindsdien richt het onderzoek zich verder op de verantwoordelijken. ‘Dit zal een zaak worden van de lange adem’, aldus het JIT vorig jaar september al. Het JIT heeft sindsdien ‘zo’n honderd personen in beeld die op een of andere manier in verband kunnen worden gebracht met het neerhalen van de MH17 of het vervoer van de BUK. Van deze honderd personen is de identiteit vastgesteld.’ Het gaat bijvoorbeeld om personen, die een actieve rol hebben vervuld in het bemachtigen van de BUK en het organiseren van het transport naar de lanceerlocatie.
‘Deze personen zijn niet allemaal automatisch verdachten’, stelt het JIT. Juristen wijzen erop dat een onderzoeksteam bijvoorbeeld wel kan vaststellen of persoon A op 17 juli 2014 in de nabijheid van de afvuurlocatie van de BUK was, maar dat daarmee nog niet vaststaat of die persoon ook op het knopje van de fatale BUK-raket heeft gedrukt en wie daartoe opdracht gaf. Juist voor dit soort bewijs zijn getuigen van cruciaal belang.
Het JIT en Oekraïense autoriteiten hebben in december en september vorig jaar ook al een oproep gedaan aan getuigen – liefst ook ‘insider-getuigen’ – om informatie te delen. Toen werd nadrukkelijk gewezen op ‘de mogelijkheid tot strafvermindering’ die het Oekraïens recht biedt indien iemand meewerkt aan het onderzoek.
Ditmaal worden getuigen er nadrukkelijk op gewezen dat het JIT ‘serieus aandacht besteedt aan de veiligheid van getuigen’. Als getuigen bezorgd zijn over hun veiligheid kunnen ‘beschermende maatregelen worden getroffen’.
Vanaf vandaag is het JIT specifiek op zoek naar meer informatie over twee personen: Andrey Ivanovich (alias Orion) en Nikolay Fiodorovich (alias Delfin). De twee lijken op afgetapte gesprekken met elkaar te overleggen over het verplaatsen van een konvooi.
Lees verder;
Nabestaanden MH17 mogen laatste camerabeelden dierbaren zien
Nabestaanden van de slachtoffers van vlucht MH17 krijgen toch de laatste camerabeelden van hun dierbaren te zien die zijn gemaakt op Schiphol. Dat heeft het ministerie van Veiligheid en Justitie aangekondigd.
Nieuwe aanwijzingen dat Russische ex-officier betrokken was bij MH17-ramp
Er zijn nieuwe aanwijzingen dat een ex-officier uit het Russische leger nauw betrokken was bij de crash van vlucht MH17. Onderzoek van de onafhankelijke Russische krant Novaja Gazeta bevestigt verdenkingen dat het spoor leidt naar Sergej Nikolajevitsj Doebinski.
Internationaal Gerechtshof bekijkt of Rusland schuldig is aan neerhalen MH17
Kan Rusland verantwoordelijk worden gesteld voor het neerhalen van vlucht MH17 en de beschietingen op de havenstad Marioepol en andere Oekraïense steden? Over die vraag gaat het Internationaal Gerechtshof (ICJ) in Den Haag zich buigen.
NU 28.06.2017 Het team dat strafrechtelijk onderzoek doet naar het neerhalen van vlucht MH17 hoopt met twee filmpjes getuigen in Oost-Oekraïne over te halen zich alsnog te melden. In de video’s die het Joint Investigative Team (JIT) vanaf woensdag gaat verspreiden, komen de nabestaanden van slachtoffers aan het woord. Zij vertellen daarin over hun verdriet en gemis.
De politie bevestigde na een bericht van het AD dat dinsdag verscheen, dat het vooral de bedoeling is om het onderzoek naar de ramp opnieuw onder de aandacht te brengen. “Als jaren verstrijken, kunnen mensen toch nog met belangrijke informatie zitten”, legt een woordvoerder van de politie uit. Het zou bijvoorbeeld kunnen dat mensen na het neerstorten van het toestel in 2014 niet durfden te praten, maar dat nu wel willen.
De Boeing 777 werd op 17 juli 2014 neergehaald met 298 mensen aan boord. Volgens de onderzoekers is duidelijk dat het toestel vanaf de grond werd neergeschoten met een zogeheten BUK-raket.
Telegraaf 28.06.2017 Het team dat strafrechtelijk onderzoek doet naar het neerhalen van vlucht MH17 hoopt met twee emotionele filmpjes getuigen in Oost-Oekraïne over te halen zich alsnog te melden. In de video’s die het Joint Investigative Team (JIT) vanaf woensdag gaat verspreiden vertellen nabestaanden van slachtoffers over hun verdriet en gemis.
De politie bevestigde na een bericht van het AD dat het vooral de bedoeling is om het onderzoek naar de fatale crash opnieuw onder de aandacht te brengen. ,,Als jaren verstrijken, kunnen mensen toch nog met belangrijke informatie zitten”, legt een woordvoerder van de politie uit. Het zou bijvoorbeeld kunnen dat mensen na het neerstorten van het toestel in 2014 niet durfden te praten en nu wel.
De Boeing 777 werd op 17 juli 2014 neergehaald met 298 mensen aan boord. Volgens de onderzoekers is duidelijk dat het toestel vanaf de grond werd neergeschoten met een zogeheten BUK-raket.
Het JIT gaat de filmpjes verspreiden via sociale media en via een Oekraïense denktank, het pro-Europese Donetsk Institute of Information.
VK 08.06.2017 Nabestaanden van de slachtoffers van vlucht MH17 krijgen toch de laatste camerabeelden van hun dierbaren te zien die zijn gemaakt op Schiphol. Dat heeft het ministerie van Veiligheid en Justitie donderdag aangekondigd.
Het gaat om videomateriaal dat beveiligingscamera’s maakten tijdens het inchecken voor vlucht MH17 op 17 juli 2014. De Boeing 777 werd boven Oekraïens grondgebied neergeschoten met een zogeheten BUK-raket. Alle 298 inzittenden kwamen hierbij om het leven.
Terughoudend
Verschillende nabestaanden hadden de wens geuit de beelden te zien, maar het ministerie was terughoudend. De Wet bescherming persoonsgegevens zou het niet toelaten voor derden beveiligingsbeelden te zien. Ook zou het een te bewerkelijke klus zijn om uren aan beeldmateriaal van tientallen camera’s door te spitten.
In overleg met Stichting Vliegramp MH17 is het ministerie toch akkoord gegaan. Niet duidelijk is hoe en wanneer nabestaanden de beelden kunnen zien.
Herdenking
De stichting gaat nog inventariseren hoeveel animo er is voor de beelden. Volgens voorzitter Evert van Zijtveld van Stichting MH17 is het bekijken van het laatste beeldmateriaal voor sommige nabestaanden onderdeel van de rouwverwerking. ‘Het zijn de laatste beelden waarop de slachtoffers nog levend te zien zijn.’
De komende tijd moet volgens het ministerie van Veiligheid en Justitie ook meer duidelijk worden over de herdenking van de vliegramp, die bijna drie jaar geleden plaatsvond.
Lees verder over rampvlucht MH17
Er zijn nieuwe aanwijzingen dat een ex-officier uit het Russische leger nauw betrokken was bij de crash van vlucht MH17. Onderzoek van een onafhankelijke Russische krant Novaja Gazeta wijst naar Sergej Nikolajevitsj Doebinski.
Kan Rusland verantwoordelijk worden gesteld voor het neerhalen van vlucht MH17 en de beschietingen op de havenstad Marioepol en andere Oekraïense steden? Die vraag maakt deel uit van een rechtszaak waarover het Internationaal Gerechtshof (ICJ) in Den Haag zich vanaf begin maart buigt. Volg en leesmeer over: RAMPEN EN ONGEVALLENVLIEGRAMPENNEDERLANDRAMPVLUCHT MH17
NU 08.06.2017 Nabestaanden van de slachtoffers van de vliegramp met vlucht MH17 mogen de bewegende beelden van hun dierbaren toch bekijken. Het ministerie van Veiligheid en Justitie heeft na hier na vele verzoeken toestemming voor gegeven.
Het is nog onduidelijk wanneer er een gelegenheid is voor het bekijken van de beelden meldt RTL Nieuws. De nabestaanden vragen al lange tijd om een mogelijkheid om de beelden te bekijken.
Op de beelden zijn de passagiers en bemanningsleden van MH17 te zien terwijl zij inchecken voor hun vlucht. Het gaat om materiaal gemaakt door 34 beveiligingscamera’s in de vertrekhal en lounge van Schiphol, opgenomen op 17 juli 2014 tussen 4.00 en 14.00 uur.
De beelden zijn momenteel in het bezit van het Openbaar Ministerie (OM). Het OM weigerde de beelden echter met de nabestaanden te delen. Nabestaanden zouden te horen hebben gekregen dat dit in verband is met grote aantal uren dat voor de vlucht teruggekeken moet worden. Het ministerie van Veiligheid en Justitie ontkent dit en stelt dat het niet verstrekken van de beelden te maken heeft met privacyregels.
Toch had minister van Justitie Stef Blok al gezegd dat hij zou bekijken of het tonen van de beelden aan de nabestaanden mogelijk was.
Telegraaf 08.06.2017 Nabestaanden van de slachtoffers van vlucht MH17 mogen de laatste camerabeelden van hun dierbaren, voor vertrek op Schiphol, toch bekijken.
Dat heeft het ministerie van Veiligheid en Justitie laten weten. Dat bevestigt het bestuur van de Stichting Vliegramp MH17 tegenover De Telegraaf. Waar en hoe dit zal gebeuren, wordt door het ministerie nog bekeken.
De nabestaanden proberen al bijna drie jaar inzage te krijgen in de laatste bewegende beelden van de slachtoffers. De beelden, die zijn gemaakt door 34 bewakingscamera’s in de vertrekhal en lounge van Schiphol, zijn in bezit van het Openbaar Ministerie (OM). In februari 2016 liet het OM nog weten de beelden niet beschikbaar te stellen.
De beelden hebben geen opsporingsbelang, maar werden toch bewaard omdat ze voor nabestaanden belangrijke emotionele waarde hebben.
AD 08.06.2017 Nabestaanden van vlucht MH17 mogen de laatste camerabeelden van hun dierbaren, voor vertrek op Schiphol, bekijken. Dat heeft het ministerie van Veiligheid en Justitie laten weten in een overleg met het bestuur van de Stichting Vliegramp MH17. Waar en hoe dit zal gebeuren, wordt door het ministerie nog bekeken.
De nabestaanden proberen al bijna drie jaar de laatste bewegende beelden van de slachtoffers te zien te krijgen. Op de beelden is te zien hoe bemanningsleden en passagiers van MH17 op 17 juli 2014 inchecken voor hun vlucht naar Kuala Lumpur (Maleisië). Het toestel van Malaysia Airlines werd boven Oost-Oekraïne door een buk-raket uit de lucht geschoten. Daarbij kwamen alle 298 inzittenden, onder wie 196 Nederlanders, om het leven.
De beelden, die zijn gemaakt door 34 bewakingscamera’s in de vertrekhal en lounge van Schiphol, zijn in bezit van het Openbaar Ministerie.
Onbegonnen werk
De stichting voert al geruime tijd gesprekken met het OM over de beelden. In februari 2016 liet het OM weten de beelden niet beschikbaar te stellen. Volgens justitie was het ‘onbegonnen werk’ om al die opnamen te bekijken en van elke reiziger die te zien is vast te leggen of het een slachtoffer van MH17 is. ,,Tot onze grote spijt kan het OM daarom geen beelden verstrekken aan de nabestaanden”, stelde justitie toen.
De beelden hebben geen opsporingsbelang, maar werden toch bewaard omdat ze voor nabestaanden belangrijke emotionele waarde hebben. Daarbij is ook gezegd dat minister Stef Blok (V&J) de bevoegdheid heeft om anders te beslissen.
Telegraaf 24.05.2017 Nabestaanden van MH17 vragen informateur Schippers om de massamoord hoog op de agenda te zetten in de formatiebesprekingen. ,,Deze brute aanslag op 298 weerloze mensen mag nooit de doofpot in”, stelt Thomas Schansman namens de werkgroep waarheidsvinding.
Nabestaanden verkeren bijna drie jaar na de vliegramp nog steeds in grote onzekerheid. ,,We twijfelen of de onderste steen ooit boven komt, zoals premier Rutte heeft beloofd. Dat we nooit zullen weten wat er precies is gebeurd en wie schuldig is.”
De geopolitieke belangen zijn volgens de brandbrief aan Schippers groot. ,,We constateren nog altijd gebrekkige medewerking door staten, het verdraaien van feiten, ontkenningen van betrokkenheid en achterhouden van cruciale informatie”, aldus Schansman.
Het is volgens hem ondraaglijk om zo lang te wachten op een doorbraak in het strafrechtelijk onderzoek. ,,We weten niks, er is alleen radiostilte. We willen snel een gesprek met het Openbaar Ministerie. De Nederlandse regering moet de druk ook internationaal op de ketel houden.”
Nabestaanden vragen Schippers om een paragraaf in het regeerakkoord, waarin topprioriteit wordt gegeven aan ,,vervolging van daders zonder verraad aan slachtoffers. In EU-verband is maximale inspanning nodig om Rusland, Oekraïne en Amerika te dwingen alle relevante gegeven als bewijsmateriaal over te dragen. De VN Veiligheidsraad verplicht hen daartoe.”
Zij richten hun pijlen op Rusland als ‘medeplichtige’ van het neerschieten van MH17 en op Oekraïne dat het luchtruim in juli 2014 niet tijdig sloot. ,,Ook de rol van Malaysia Airlines en de luchtverkeersleiding is dubieus. Iedereen kon weten dat het daar levensgevaarlijk was voor passagiersvliegtuigen.”
Het OM wilde gisteravond tegenover De Telegraaf inhoudelijk niet reageren. De Tweede Kamer heeft opnieuw 45 vragen gesteld aan de ministers van Buitenlandse Zaken en Veiligheid en Justitie. Antwoorden worden in juni verwacht.
Volgens CDA-kamerlid Omtzigt begint de rechtsgang te knellen door allerlei andere zaken. ,,Afgelopen najaar zei minister Van der Steur nog dat het OM genoeg bewijzen had tegen verdachten. Nu wil het OM toch primaire radarbeelden van Rusland, telefoontaps van Oekraïne en extra getuigen. En dat drie jaar na dato. Een vreemde wending.”
Ook zoekt het onderzoeksteam JIT extra getuigen. Omtzigt stelt dat een parlementaire enquête dichterbij komt. ,,Belangrijke emails zijn verdwenen uit de administratie en mogelijk sprak Van der Steur in de Kamer niet de hele waarheid over de noodzaak van aanvullende bewijslast. De Nederlandse regering heeft steken laten vallen.”
Telegraaf 10.05.2017 Nabestaanden van de ramp met vlucht MH17 overwegen zich aan te sluiten bij een aanklacht tegen Oekraïne, dat meldt RTL Nieuws. Het Oost-Europese land heeft volgens de nabestaanden verzaakt door zijn luchtruim in de zomer van 2014 open te houden.
Door het luchtruim niet te sluiten terwijl in het land een gewapend conflict woedde, is Oekraïne volgens de nabestaanden schuldig aan de ramp. Een veroordeling van Oekraïne moet onder meer jurisprudentie opleveren die andere landen verplicht hun luchtruim te sluiten in onveilige situaties. Ook zou Oekraïne een schadevergoeding van zo’n 300 miljoen euro moeten betalen.
Een Duitse luchtvaartadvocaat heeft Oekraïne aangeklaagd bij het Europees Hof voor de Rechten van de Mens. Nederlandse nabestaanden overwegen zich nu bij de Duitser aan te sluiten.
Elsevier 10.05.2017 Nabestaanden van de slachtoffers van de MH17-ramp in juli 2014 overwegen Oekraïne aan te klagen. Volgens de nabestaanden had het land het luchtruim moeten sluiten.
‘Ik denk dat wij de morele plicht hebben om te vechten voor onszelf en al die andere mensen die in een vliegtuig stappen. Daar moet het veilig zijn,’ zegt Thomas Schansman tegen RTL Nieuws. Schansman verloor zijn zoon Quinn en is een van de nabestaanden die hopen Oekraïne veroordeeld te krijgen.
Zij overwegen om zich aan te sluiten bij een aantal Duitse nabestaanden die een zaak hebben aangespannen bij het Europees Hof voor de Rechten van de Mens. De vier Duitse nabestaanden worden vertegenwoordigd door Elmar Giemulla.
Wapensystemen die burgervliegtuigen kunnen bereiken
‘De Oekraïense autoriteiten hebben niet overwogen om het luchtruim boven het oostelijk deel van Oekraïne geheel te sluiten voor de burgerluchtvaart,’ aldus het oordeel van de Onderzoeksraad toentertijd.
‘In de verklaringen van de Oekraïense autoriteiten […] was sprake van de inzet van wapensystemen die de kruishoogte van burgervliegtuigen kunnen bereiken. Deze verklaringen gaven […] voldoende aanleiding om het luchtruim boven het conflictgebied uit voorzorg te sluiten.’
Bauke Schram (1993) is sinds april 2016 online redacteur bij Elsevier
AD 10.05.2017 Enkele nabestaanden van slachtoffers van de ramp met vlucht MH17 overwegen sterk om Oekraïne aan te klagen. Zij vinden dat dat land medeplichtig is aan de dood van de passagiers door het luchtruim niet te sluiten.
Thomas Schansman verloor bij de ramp zijn zoon Quinn en is een van de nabestaanden die zich nu laat bijpraten over wat er precies mogelijk is . ,,Ik denk dat wij een morele plicht hebben om te vechten voor onszelf en al die andere mensen die in een vliegtuig stappen. Daar moet het veilig zijn. Landen moeten weten dat zij verantwoordelijk moeten nemen. En dat de consequenties groot kunnen zijn, als ze dat niet doen.”
Schansman en een klein aantal andere nabestaanden onderzoeken nu wat de opties zijn om Oekraïne veroordeeld te krijgen. Op die manier zou er jurisprudentie kunnen komen die ervoor zorgt dat andere landen hun luchtruim moeten sluiten bij onveilige situaties.
Aansluiten
De nabestaanden zouden sterk overwegen om zich aan te sluiten bij Elmar Giemulla. Die Duitse advocaat heeft namens vier Duitse nabestaanden een zaak tegen Oekraïne aangespannen bij het Europees Hof voor de Rechten van de Mens.
De crash met vlucht MH-17 kostte juli 2014 alle 298 inzittenden het leven, onder wie 196 Nederlanders.
Telegraaf 26.04.2017 Koning Willem-Alexander heeft de gebeurtenissen na de de vliegramp met vlucht MH17 nog ,,heel vers” op het netvlies. Dat zei hij in het woensdag uitgezonden vraaggesprek met Wilfried de Jong, waarin werd teruggekeken op zijn leven en de eerste jaren van zijn koningschap. De vliegramp was de eerste grote nationale tragedie tijdens zijn regeertijd.
De koning is met name de ,,rauwe pijn van de nabestaanden” niet vergeten. Die kwamen enkele dagen na het neerhalen van het toestel bijeen in Nieuwegein. ,,Je kunt ze een schouder bieden”, zei Willem-Alexander over de troostende rol die van hem werd verwacht. De vliegramp kwam bijna een jaar na het overlijden van zijn broer prins Friso. De koning kon het verdriet dan ook goed begrijpen en de nabestaanden erkenden dat ook. Hij werd vertrouwd, zo vertelde hij. Hij kon zijn eigen verdriet gebruiken om de mensen te helpen. ,,Je kunt het niet scheiden.”
Zoals zijn wereld was ingestort toen het bericht binnenkwam dat Friso een ernstig ski-ongeluk had gehad, zo hadden de nabestaanden gehoord van het neerhalen van MH17. ,,Ik heb mijn eigen emoties proberen uit te schakelen op dat moment. Het gaat om hun. Maar zij zeiden: u weet tenminste waar we het over hebben”, aldus de duidelijk aangeslagen Willem-Alexander.
NU 26.04.2017 Een Russiche onafhankelijke krant zegt dat het de man heeft geïdentificeerd die verantwoordelijk is voor het transport van de BUK-raket die in juli 2014 hoogstwaarschijnlijk vlucht MH17 neerhaalde.
Volgens de Novaya Gazeta is de man de Russische militair Sergey Dubinsky. Hij werd herkend door een oud-militair die in de jaren tachtig samen met Dubiknsky in de Russische oorlog in Afghanistan diende.
De stem van Dubinsky was te horen op opnamen die op de dag van de vliegtuigramp werden gemaakt. Daarop is een telefoongesprek te horen tussen een Russische militair en een Oekraïense rebellenleider, die het transport regelen van de bewuste BUK-raket. De raketinstallatie werd vanuit Rusland over de grens met Oekraïne getransporteerd, waar hij bij het plaatsje Pervomajsk de lucht inging en vermoedelijk het passagiersvliegtuig neerhaalde.
Het onderzoekscollectief Bellingcat noemde eerder al de naam van Dubinsky als verantwoordelijke voor het transport van de raket.
Joint Investigation Team
De opnamen van de dag van de ramp zijn in handen van het zogenoemde Joint Investigation Team (JIT), waarin onder meer Nederland, Maleisië en Australië vertegenwoordigd zijn en dat onderzoek doet naar de oorzaak van de ramp. Het team kan de bevindingen van de krant niet bevestigen. Ook zou de betrokkenheid van Dubinsky alleen blijken uit het opgenomen telefoongesprek.
Het JIT concludeerde net als de Nederlandse Onderzoeksraad voor Veiligheid op basis van eigen onderzoek dat een Russische BUK-raket de oorzaak is van de vliegramp. Rusland deelt die conclusies niet.
Bij de vliegramp met de Boeing 777 op 17 juli 2014 kwamen 298 mensen om het leven, onder wie 196 Nederlanders. Het toestel was onderweg van Amsterdam naar Kuala Lumpur.
VK 25.04.2017 Er zijn nieuwe aanwijzingen dat een ex-officier uit het Russische leger nauw betrokken was bij de crash van vlucht MH17. Onderzoek van de onafhankelijke Russische krant Novaja Gazeta bevestigt verdenkingen dat het spoor leidt naar Sergej Nikolajevitsj Doebinski.
Volgens een bron van de krant komt de stem van Doebinski voor op afgeluisterde telefoongesprekken die het Joint Investigation Team (JIT) in 2015 publiceerde. Het JIT stelt dat de gesprekken gevoerd zijn rondom de crash van MH17 door pro-Russische separatisten in Oost-Oekraïne. Die bespreken het transport van ‘de schoonheid’, waarmee ze zouden doelen op de BUK-raket die volgens internationaal onderzoek de MH17 neerhaalde.
Een Afghanistanveteraan zegt nu tegen Novaja Gazeta dat hij medeveteraan Sergej Doebinski herkent in een van de stemmen: de stem van de man die verantwoordelijk is voor het transport van de raketinstallatie. Daarmee bevestigt hij bevindingen van het onderzoekscollectief Bellingcat, dat Doebinski eerder identificeerde in de telefoongesprekken op basis van informatie uit openbare bronnen.
Sergej Doebinski is een voormalig kolonel uit het Russische leger. Hij is volgens informatie op sociale media geboren op 9 augustus 1962. Hij vocht volgens Novaja Gazeta en Bellingcat in Afghanistan (in het Sovjetleger) en in Tsjetsjenië (in het Russische leger). Later zou hij deel hebben uitgemaakt van de 22ste Spetsnaz Brigade, een militaire eenheid die is verbonden aan de GROe, de militaire inlichtingendienst van Rusland.
De bron van Novaja Gazeta, Sergej Tioenov, vocht samen met Doebinski in Afghanistan in de jaren tachtig. In 2010 kwamen de twee weer met elkaar in contact via een onlineforum voor Afghanistanveteranen. Ze ontmoetten elkaar in Donetsk, een stad in Oost-Oekraine, en houden contact. Foto’s bevestigen hun ontmoetingen.
Als in 2014 de onrust in Oost-Oekraïne begint, kiezen de twee veteranen ieder voor een andere kant. Doebinski kiest voor pro-Russische separatisten, Tioenov voor de Oekraïense kant. Tijdens de oorlog onderhandelen ze met elkaar over het ruilen van gevangenen. In 2015 zoekt Tioenov voor het laatst contact met Doebinski, maar die houdt de boot af.
Kort na de crash van MH17 ontving Doebinski de rang majoor-generaal in het leger van de zelfuitgeroepen Donetsk Volksrepubliek. Hij woonde tussen 2010 en 2015 in Donetsk. Volgens Bellingcat en Novaja Gazeta woont hij nu in Rostov-aan-de-Don, een Russische stad niet ver van separatistengebied in Oost-Oekraïne, na een geschil met de autoriteiten van de volksrepubliek.
Novaja Gazeta benaderde Doebinski telefonisch om een interviewafspraak te maken. Doebinski zei op dat moment niet in Rostov te zijn en stelde voor om later te bellen. Doebinski nam sindsdien niet op. De krant liet het korte telefoongesprek vergelijken met de afgeluisterde gesprekken van het JIT door deskundigen in Moskou en in het Zweedse Göteborg. Die concludeerden onafhankelijk van elkaar: het is dezelfde stem.
In het korte gesprek met de krant zei Doebinski dat hij zich niet kan herinneren geld te hebben ontvangen van het Russische ministerie van Defensie. Novaja Gazeta stelt dat Doebinski zeker tot midden 2015 honderdduizenden roebels ontving van het ministerie in Moskou.
Lees verder over rampvlucht MH17
Kan Rusland verantwoordelijk worden gesteld voor het neerhalen van vlucht MH17 en de beschietingen op de havenstad Marioepol en andere Oekraïense steden? Die vraag maakt deel uit van een rechtszaak waarover het Internationaal Gerechtshof (ICJ) in Den Haag zich vanaf begin maart buigt.
Telegraaf 25.04.2017 Er is mogelijk nieuw bewijs opgedoken voor de betrokkenheid van de Russische ex-officier Sergej Doebinski bij het neerhalen van vlucht MH17 boven Oost-Oekraïne in juli 2014. Dat valt op te maken uit een interview van de krant Novaja Gazeta met Sergej Tioenov. Deze Afghanistanveteraan zegt daarin dat hij de stem van Doebinski, met de roepnaam ’Chmoeri’, herkent in een van de onderschepte telefoongesprekken op de dag van de ramp.
De gesprekspartners hebben het over het vervoer van Buk-raketten in de grensstreek met Rusland waar de Boeing van Malaysia Airlines met 298 mensen aan boord werd neergeschoten. Het Joint Investigation Team (JIT) maakte de geluidsfragmenten in 2015 openbaar. Het internationaal platform voor onderzoeksjournalistiek Bellingcat achtte kolonel Doebinski, die nu in Rostov aan de Don zou wonen, al (mede)verantwoordelijk voor het transport van de raketinstallatie.
Tioenov en Doebinski kenden elkaar sinds eind jaren tachtig toen ze beiden deel uitmaakten van 181e regiment tijdens de oorlog in Afghanistan.
AD 25.04.2017 Er is mogelijk nieuw bewijs opgedoken voor de betrokkenheid van de Russische ex-officier Sergej Doebinski bij het neerhalen van vlucht MH17 boven Oost-Oekraïne in juli 2014. Een Afghanistanveteraan stelt dat hij de stem van Doebinski herkent in een van de onderschepte telefoongesprekken op de dag van de ramp. Dat valt op te maken uit een interview van de krant Novaja Gazeta met veteraan Sergej Tioenov.
De gesprekspartners in het telefoongesprek hebben het over het vervoer van Buk-raketten in de grensstreek met Rusland waar de Boeing van Malaysia Airlines met 298 mensen aan boord werd neergeschoten. Het Joint Investigation Team (JIT) maakte de geluidsfragmenten in 2015 openbaar. Het internationaal platform voor onderzoeksjournalistiek Bellingcat achtte kolonel Doebinski, die nu in Rostov aan de Don zou wonen, al (mede)verantwoordelijk voor het transport van de raketinstallatie.
Tioenov en Doebinski kennen elkaar sinds eind jaren tachtig toen ze beiden deel uitmaakten van 181e regiment tijdens de oorlog in Afghanistan. Doebinski vraagt de chauffeur van de vrachtwagen die de BUK vervoert, tijdens het telefoongesprek of er ook (Russische) bemanning bij is geleverd. De chauffeur bevestigt dat. In de herfst van 2014, een paar maanden na de tragedie met MH17, komt Tioenov – zo vertelt hij aan de krant – aan in Donetsk om met zijn oude maat Doebinski een gevangenenruil te regelen. Doebinski verwijt Tioenov dat die zich bij de ‘junta in Kiev’ heeft aangesloten.
Hij doelt daarmee op de regering die na het verdrijven van de Oekraïense president in februari 2014 in het land aan de macht is gekomen. Tioenov reageert daarop door te zeggen: ,,Maar jullie bandietenbende (van de zelfverklaarde Volksrepubliek Donetsk, red.) heeft een passagiersvliegtuig uit de lucht geschoten!” Doebinski zou Tioenov vervolgens hebben toegevoegd: ,,Maar je gelooft toch niet dat ik dat zelf heb gedaan?! Het waren die monsters uit Moskou!”
Tweede gesprek
Ik denk niet dat hij op de knop van die BUK heeft gedrukt, maar slechts het transport heeft georganiseerd, aldus Sergej Tioenov.
Het is voor het eerst dat één van de sleutelfiguren (onduidelijk is of Doebinski verdacht is of slechts getuige in het proces) uit de MH17-zaak een uitspraak doet over wat er die zomerdag in 2014 is gebeurd, zij het via een tussenpersoon. De krant Novaja schrijft dat het ook zelf heeft geprobeerd met Doebinski contact te zoeken. In eerste instantie lukte dat. Maar bij een tweede gesprek was Doebinski heel nerveus en wilde hij geen antwoord geven op de vraag of zijn stem te horen is op de telefoontab van de Oekraïense geheime dienst. Volgens zijn oude vriend Tioenov lijkt de stem er in ieder geval heel erg op.
Tioenov verklaart tegen Novaja Gazeta (de krant die in juli 2014 over de hele voorpagina een foto plaatste van de rouwstoet met slachtoffers en de begeleidende tekst in het Nederlands: ‘Nederland, vergeef ons’) dat hij Doebinksi niet als schuldige beschouwt. ,,Hij is een getuige, maar geen moordenaar. En ook nog mijn strijdmakker (tijdens de oorlog in Afghanistan, red.). Ik wil dat hij in leven blijft. Ik denk niet dat hij op de knop van die BUK heeft gedrukt, maar slechts het transport heeft georganiseerd.’’
NU 22.04.2017 Nabestaanden van de MH17-slachtoffers proberen al drie jaar tevergeefs de laatste bewegende beelden van hun dierbaren te zien die op Schiphol zijn gemaakt.
Dat bevestigen nabestaanden en het bestuur van de Stichting Vliegramp MH17 zaterdag aan RTL Nieuws.
De beelden zijn gemaakt door bewakingscamera’s op Schiphol en volgens RTL Nieuws in het bezit van het Openbaar Ministerie. Het OM weigert de beelden met de nabestaanden te delen.
Op de beelden zijn de passagiers en bemanningsleden van MH17 te zien terwijl zij inchecken voor hun vlucht. Het gaat om materiaal gemaakt door 34 beveiligingscamera’s in de vertrekhal en lounge van Schiphol, opgenomen op 17 juli 2014 tussen 4.00 en 14.00 uur.
Onbegonnen werk
Het OM beschikt over de beelden. Het OM liet de nabestaanden al in 2015 per brief weten weten: ”Het is onbegonnen werk om de opnamen van 34 camera’s, elk met een duur van verschillende uren, te bekijken en van elke vastgelegde reiziger na te gaan of dit een slachtoffer is van de crash van vlucht MH17.”
Het OM stelt verder dat de kwaliteit van de beelden mogelijk niet goed genoeg is om individuele slachtoffers te herkennen.
Minister Stef Blok (Justitie) heeft de nabestaanden inmiddels toegezegd dat hij met het Openbaar Ministerie gaat overleggen of de nabestaanden de beelden kunnen zien.
Telegraaf 22.04.2017 Nabestaanden van de MH17-slachtoffers proberen al drie jaar tevergeefs de laatste bewegende beelden van hun dierbaren te zien die op Schiphol zijn gemaakt. Dat bevestigen nabestaanden en het bestuur van de Stichting Vliegramp MH17.
De beelden zijn gemaakt door bewakingscamera’s op Schiphol en volgens RTL Nieuws in het bezit van het Openbaar Ministerie. Het OM weigert de beelden met de nabestaanden te delen, aldus RTL Nieuws zaterdag.
Op de beelden zijn de passagiers en bemanningsleden van MH17 te zien terwijl zij inchecken voor hun vlucht. Het gaat om materiaal gemaakt door 34 beveiligingscamera’s in de vertrekhal en lounge van Schiphol, opgenomen op 17 juli 2014 tussen 04.00 en 14.00 uur, zo blijkt uit documenten in het bezit van RTL Nieuws.
Het OM beschikt over de beelden. Het OM liet de nabestaanden al in 2015 per brief weten weten: ,,Het is onbegonnen werk om de opnamen van 34 camera’s, elk met een duur van verschillende uren, te bekijken en van elke vastgelegde reiziger na te gaan of dit een slachtoffer is van de crash van vlucht MH17.” Het OM stelt verder dat de kwaliteit van de beelden mogelijk niet goed genoeg is om individuele slachtoffers te herkennen.
Minister Stef Blok (Justitie) heeft de nabestaanden inmiddels toegezegd dat hij met het Openbaar Ministerie gaat overleggen of de nabestaanden de beelden kunnen zien, aldus RTL Nieuws.
AD 22.04.2017 Nabestaanden van de MH17-slachtoffers proberen al drie jaar tevergeefs de laatste bewegende beelden van hun dierbaren te zien die op Schiphol zijn gemaakt. Vreemd is ook: de ene nabestaande heeft wél beelden ontvangen, de ander niet.
Dat bevestigen nabestaanden en het bestuur van de Stichting Vliegramp MH17 aan RTL Nieuws. De beelden zijn gemaakt door bewakingscamera’s op Schiphol en in het bezit van het Openbaar Ministerie. Het OM weigert de beelden met de nabestaanden te delen, aldus RTL Nieuws zaterdag.
Op de beelden zijn de passagiers en bemanningsleden van MH17 te zien terwijl zij inchecken voor hun vlucht. Het gaat om materiaal gemaakt door 34 beveiligingscamera’s in de vertrekhal en lounge van Schiphol, opgenomen op 17 juli 2014 tussen 04.00 en 14.00 uur, zo blijkt uit documenten.
Het is onbegonnen werk om de opnamen van 34 camera’s, elk met een duur van verschillende uren, te bekijken, aldus Openbaar Ministerie
34 camera’s
Het OM liet de nabestaanden al in 2015 per brief weten weten: ,,Het is onbegonnen werk om de opnamen van 34 camera’s, elk met een duur van verschillende uren, te bekijken en van elke vastgelegde reiziger na te gaan of dit een slachtoffer is van de crash van vlucht MH17.” Het OM stelt verder dat de kwaliteit van de beelden mogelijk niet goed genoeg is om individuele slachtoffers te herkennen.
Vader Hans de Borst, die zijn dochter Elsemieke verloor, wil ondanks dat toch graag de beelden terugzien, ook al is dat maar drie, vier, vijf seconden. ,,Dan voel je je kind weer even bij je. Heb je haar weer even bij je. Levend ook nog.”
Uit onderzoek van RTL Nieuws blijkt dat twee families de laatste beelden van hun nabestaanden wel hebben gezien. Ze hebben de beelden zelfs in hun bezit. Twee familierechercheurs hebben de beelden kort na de ramp geselecteerd en een kopie aan de families verstrekt.
Ander saillant detail is dat nabestaanden van eerdere vliegrampen ook al een dvd verstrekt kregen. Zo kregen familieleden passagiers die overleden bij de vliegramp in Tripoli een dvd met de laatste camerabeelden op het vliegveld van Johannesburg. In dat geval ging het niet om de beelden die zijn gemaakt op het gehele vliegveld, maar om de beelden van het aan boord gaan van de fatale vlucht.
Minister Stef Blok (Justitie) heeft de nabestaanden inmiddels toegezegd dat hij met het Openbaar Ministerie gaat overleggen of de nabestaanden toch de beelden kunnen zien.
NU 20.04.2017 De Nationale Politie wil in de toekomst voorkomen dat onervaren agenten worden ingezet bij grote rampen. Dat blijkt uit een interne evaluatie van de politie over de nasleep van de MH17-vliegramp, waarbij onder meer wijkagenten naar Oekraïne werden gestuurd.
“Bij de afhandeling van de MH17-ramp zijn collega’s soms gevraagd plaats te nemen in de staf grootschalig- en bijzonder optreden (SGBO) of af te reizen naar Oekraïne op basis van beschikbaarheid”, valt te lezen in de evaluatie. Ze hielpen mee met het zoeken naar menselijke resten, spullen en bewijsstukken.
Omdat de ramp gebeurde tijdens de zomervakantie waren veel agenten niet beschikbaar. Hierdoor werden ook politiemensen, onder wie wijkagenten, die geen ervaring hadden met een grote crisis, ingezet. “Bij de ramp is niet altijd gekeken of mensen beschikken over de juiste eigenschappen die nodig zijn.”
Politiewoordvoerder Thomas Aling zegt het AD dat dit ertoe leidde dat niet alle agenten zich aan de regels hielden. Het kwam bijvoorbeeld voor dat agenten zelf tot actie overgingen, terwijl hiervoor eigenlijk toestemming nodig was. “Er lag geen mapje klaar met namen van mensen van wie we weten dat ze dit goed kunnen.”
De politie gaat in de toekomstige selectie van nieuwe agenten ook meer rekening houden met of een agent het werk psychisch aankan. Aling zegt dat dit bij de MH17-ramp niet tot problemen heeft geleid.
Telegraaf 20.04.2017 De Nationale Politie wil voortaan voorkomen dat onervaren agenten worden ingezet bij grote rampen, zoals is gebeurd na het neerhalen van vlucht MH17 in Oekraïne. Dat meldt het AD donderdag. De politie gaat daarom de selectie verbeteren van agenten die worden ingezet bij zulke crisissituaties.
Tiantallen politiemensen, onder wie wijkagenten, werden naar Oekraïne gestuurd om te zoeken naar menselijke resten, spullen en bewijsstukken. Zij bleken niet allemaal geschikt voor dit werk.
AD 20.04.2017 Dat staat in een interne evaluatie van de politie over MH17. Op 17 juli 2014 crashte het ramptoestel van Malaysia Airlines in Oekraïne. Meteen daarna richtte de politie een Staf Grootschalig en Bijzonder Optreden (SGBO) op. Ook werden tientallen agenten naar Oekraïne gestuurd om te zoeken naar menselijke resten, spullen en bewijsstukken.
‘Bij de afhandeling van de MH17-ramp zijn collega’s soms gevraagd plaats te nemen in de SGBO of af te reizen naar Oekraïne op basis van beschikbaarheid’, schrijft de politie. ‘Er is niet altijd gekeken of mensen beschikken over de juiste eigenschappen die nodig zijn voor een dergelijke situatie en of ze passen binnen het team.’
Tekort
Tijdens de ramp hadden veel agenten zomervakantie, licht politiewoordvoerder Thomas Aling toe. ,,De mensen moesten van heinde en ver komen. Ook wijkagenten – die geen ervaring hadden met een grote crisis – werden ingezet.”
Dat leidde er onder meer toe dat niet alle agenten zich aan de regels hielden. Zo kwam het voor dat dienders op eigen houtje tot bepaalde acties overgingen, terwijl ze hiervoor niet de noodzakelijke toestemming binnen de SGBO hadden. ,,Er lag geen mapje klaar met namen van mensen van wie we weten dat ze dit goed kunnen”, zegt Aling. ,,Dat moet de volgende keer beter.”
Geschiktheid
Bij de toekomstige selectie gaat de politie zich ook de vraag stellen of een agent het werk psychisch aan kan. ,,Bij de MH17-ramp leidde dat overigens niet tot problemen”, aldus Aling. ,,Onze mensen waren heel gemotiveerd om te helpen.”
Begin 2016 kreeg een agent voorwaardelijk ontslag nadat hij spullen uit het MH17-rampgebied had aangeboden op Marktplaats. Het ging onder meer om een politiehesje, tissuezakjes van Malaysia Airlines en zelfs wat materiaal van het vliegtuig.
NU 03.04.2017 Premier Mark Rutte moet beter motiveren waarom hij een verslag over de crisisaanpak van de vliegramp met de MH17 geheim wil houden.
Dat besloot de rechtbank Midden-Nederland maandag in een tussenuitspraak op verzoeken vanRTL Nieuws in het kader van de Wet openbaarheid van bestuur (WOB). De nieuwsrubriek van RTL verzoekt om openbaarmaking van onder meer verslagen van de ministerraad van juli en augustus 2014 over de ramp in Oekraïne.
De minister-president moet beter omschrijven waarom hij een gesprek met onderzoekers van de Universiteit Twente, die werkten aan de ‘Evaluatie Nationale Crisisbeheersingsoperatie Vlucht MH17’, niet wil prijsgeven. De rechtbank vindt dat de weigering onvoldoende gemotiveerd is. Binnen vier weken moet dat verzoek opnieuw worden beoordeeld.
Inzage in de verslagen van de ministerraad is echter terecht geweigerd. Die geven te veel inzicht in wat besproken is over de afhandeling van de MH17-ramp. Publicatie zou een open en ongedwongen overleg in de ministerraad in de weg staan, vindt de rechtbank.
Vlucht MH17 van Malaysia Airlines vertrok vanaf Schiphol en werd neergeschoten boven oorlogsgebied in het oosten van Oekraïne. Alle inzittenden, onder wie 196 Nederlanders, kwamen om het leven.
Telegraaf 03.04.2017 Premier Mark Rutte moet beter motiveren waarom hij een verslag over de crisisaanpak van de vliegramp met de MH17 geheim wil houden. Dat besloot de rechtbank Midden-Nederland maandag in een tussenuitspraak op verzoeken van RTL Nieuws in het kader van de Wet openbaarheid van bestuur (WOB). De nieuwsrubriek van RTL verzoekt om openbaarmaking van onder meer verslagen van de ministerraad van juli en augustus 2014 over de ramp in Oekraïne.
De minister-president moet beter omschrijven waarom hij een gesprek met onderzoekers van de Universiteit Twente, die werkten aan de ‘Evaluatie Nationale Crisisbeheersingsoperatie Vlucht MH17’, niet wil prijsgeven. De rechtbank vindt dat de weigering onvoldoende gemotiveerd is. Binnen vier weken moet dat verzoek opnieuw worden beoordeeld.
Inzage in de verslagen van de ministerraad is echter terecht geweigerd. Die geven te veel inzicht in wat besproken is over de afhandeling van de MH17-ramp. Publicatie zou een open en ongedwongen overleg in de ministerraad in de weg staan, vindt de rechtbank.
Vlucht MH17 van Malaysia Airlines vertrok vanaf Schiphol en werd neergeschoten boven oorlogsgebied in het oosten van Oekraïne. Alle inzittenden, onder wie 196 Nederlanders, kwamen om het leven.
AD 18.03.2017 In alle beslotenheid planten nabestaanden van de MH17-slachtoffers vanmiddag bomen voor hun geliefden. Het bos dat daaruit ontstaat, vlak naast de Polderbaan bij Schiphol, wordt het nationale monument voor de tragedie. Voor de crewleden van Malaysia Airlines werd vanochtend al een boom geplant, met een indrukwekkende ceremonie.
De begroeting van de andere hoogwaardigheidsbekleders gaat al fluisterend, maar als Tan Sri Mohamad Nor Yusof daarna opkijkt, de winderige Nederlandse polder in, breekt zijn stem. Over een paar minuten worden de eerste bomen geplant voor de aanleg van een nationaal monument voor de MH17-slachtoffers, te beginnen met de crewleden.
Dat zijn de voormalige collega’s van de topman van Malaysia Airlines, die zijn emoties niet in bedwang kan houden bij het begin van zijn toespraak. ,,Excuseer,’’ zegt hij zachtjes tegen Evert van Zijtveld (nabestaande en voorzitter van de Stichting Vliegramp MH17) en demissionair minister Bert Koenders (Buitenlandse Zaken). ,,Dit is een emotioneel moment.’’
Oog in oog staat het bestuurslid van de veelgeplaagde vliegtuigmaatschappij met familieleden die hun naasten op 17 juli 2014 thuis of op Schiphol voor de laatste keer uitzwaaiden. Ter herinnering aan de 298 inzittenden (283 passagiers en 15 bemanningsleden) van de vlucht die boven Oost-Oekraïne uit de lucht werd geschoten, werd vanochtend vlakbij Schiphol begonnen met de aanleg van een nationaal monument: een veelkleurig bos, in de vorm van het herdenkingslint dat in die julidagen van 2014 het symbool van medeleven met de MH17-slachtoffers en hun nabestaanden werd.
Het planten van de bomen voor de piloten en het cabinepersoneel was openbaar en werd bezocht door een klein aantal nabestaanden van de Nederlandse slachtoffers. De meesten van hen komen vanmiddag naar het park bij het dorp Vijfhuizen, om daar in beslotenheid bomen te planten voor de (groot)ouders, kinderen, broers, zussen, tantes en ooms die zo gemist worden. Medewerkers van boomkwekerij Ebben uit Cuijk, dat de bomen doneerde, werken vandaag vrijwillig door om de nabestaanden te helpen met de symbolische en indrukwekkende taak.
,,We maken daarmee letterlijk ruimte,’’ vertelde demissionair minister Koenders in zijn toespraak. ,,Hier, op deze grond. Twee hectare omtrek, omzoomd door duizenden zonnebloemen. Maar ook figuurlijk, in onze harten – ruimte voor het verdriet, ruimte voor de herinnering.’’
We maken letterlijk ruimte. Hier, op deze grond. Twee hectare omtrek. Maar ook figuurlijk, in onze harten – ruimte voor het verdriet, ruimte voor de herinnering, aldus Demissionair minister Bert Koenders
Prachtig monument.
Evert van Zijtveld, die de nabestaandenstichting leidt en zelf zijn zoon, dochter en schoonouders verloor bij de catastrofe, benadrukte ook het belang van de hereniging. ,,Onze dierbaren gingen op 17 juli 2014 gezamenlijk op reis. Deze bomen symboliseren de slachtoffers en ze zullen nu weer herenigd worden.’’ Als er meerdere slachtoffers uit één familie zijn, worden ‘hun’ bomen dicht bij elkaar geplant.
Hoewel de bomen nu de grond in gaan worden en de komende maanden moeten groeien, ziet Van Zijtveld het uiteindelijke resultaat al helemaal voor zich. ,,Dit wordt een prachtig monument. De zon, regen en vruchtbare grond zullen de bomen doen groeien en onze dierbaren in gedachten voor laten leven. De slachtoffers mogen nooit vergeten worden en dit nationaal monument is voor nu en alle generaties na ons.’’
De zon, regen en vruchtbare grond zullen de bomen doen groeien en onze dierbaren in gedachten voor laten leven, aldus Evert van Zijtveld.
Koenders zei het zo: ,,Ik hoop dat er met dit herdenkingsbos mettertijd ook ruimte komt voor iets anders: sprankjes nieuw licht. Dat door de takken van deze 298 bomen weer zonnestralen zullen schijnen. Op de paden van dit bos. En in al die levens, die zo tragisch veranderd zijn.’’
NU 18.03.2017 In Vijfhuizen, dicht bij Schiphol, is zaterdagochtend een begin gemaakt met de aanleg van het herinneringsbos van het Nationaal Monument MH17. Voor elk van de 298 slachtoffers van de vliegramp wordt een boom geplant.
De boom voor de omgekomen piloot van Malaysia Airlines werd zaterdag als eerste geplant. Nabestaanden komen zaterdag zelf naar de plek om de rest van de bomen te planten en ook volgende week worden nog bomen neergezet.
De aanleg van het bos werd zaterdag voorafgegaan door een korte ceremonie die werd bijgewoond door minister Bert Koenders (Buitenlandse Zaken), de ambassadeurs van Maleisië en Australië en de topman van Malaysia Airlines.
Volgens Koenders is nog steeds niet te bevatten dat vlucht MH17 boven Oekraïne werd neergehaald. Volgens hem symboliseert elke boom een leven dat werd ,,gestolen”.
De plek voor het Nationaal Monument is gekozen omdat het dicht bij de plek is waar de slachtoffers hun reis begonnen. Het herinneringsbos met zes soorten bomen krijgt de vorm van een lint. In het hart komt een amfitheater en een gedenkteken. Bij elke boom komt de naam van een slachtoffer. Rondom het bos komen zonnebloemen te staan.
Volgens voorzitter Evert van Zijtveld van de Stichting Vliegramp MH17 is het een plek waar de slachtoffers herenigd worden en waar nabestaanden samen kunnen komen om te herdenken. Van Zijtveld, die zelf zijn kinderen en schoonouders verloor door de ramp, zegt dat het begin van de aanleg van het bos een emotioneel moment is en een belangrijke volgende stap in de rouwverwerking.
Vlucht MH17 van Malaysia Airlines vertrok vanaf Schiphol en werd neergeschoten boven oorlogsgebied in het oosten van Oekraïne. Alle inzittenden, onder wie 196 Nederlanders, kwamen om het leven.
Het Nationaal Monument MH17 wordt op 17 juli officieel onthuld, precies drie jaar na de ramp.
Telegraaf 18.03.2017 In Vijfhuizen, dicht bij Schiphol, is zaterdagochtend een begin gemaakt met de aanleg van het herinneringsbos van het Nationaal Monument M17. Voor elk van de 298 slachtoffers van de vliegramp wordt een boom geplant. De boom voor de omgekomen piloot van Malaysia Airlines werd zaterdag als eerste geplant. Nabestaanden komen zaterdag zelf naar de plek om in beslotenheid de rest van de bomen te planten en ook volgende week worden nog bomen neergezet.
De aanleg van het bos werd zaterdag voorafgegaan door een korte ceremonie die werd bijgewoond door minister Bert Koenders (Buitenlandse Zaken), de ambassadeurs van Maleisië en Australië en de topman van Malaysia Airlines.
Volgens Koenders is nog steeds niet te bevatten dat vlucht MH17 boven Oekraïne werd neergehaald. Volgens hem symboliseert elke boom een leven dat werd „gestolen.”
De plek voor het Nationaal Monument is gekozen omdat het dicht bij de plek is waar de slachtoffers hun reis begonnen. Het herinneringsbos met zes soorten bomen krijgt de vorm van een lint. In het hart komt een amfitheater en een gedenkteken. Bij elke boom komt de naam van een slachtoffer. Rondom het bos komen zonnebloemen te staan.
Malaysia Airlines-topman Tan Sri Mohamad Nor Yusof plantte ook een boom.
Foto: ANP
Volgens voorzitter Evert van Zijtveld van de Stichting Vliegramp MH17 is het een plek waar de slachtoffers herenigd worden en waar nabestaanden samen kunnen komen om te herdenken. Van Zijtveld, die zelf zijn kinderen en schoonouders verloor door de ramp, zegt dat het begin van de aanleg van het bos een emotioneel moment is en een belangrijke volgende stap in de rouwverwerking.
Vlucht MH17 van Malaysia Airlines vertrok vanaf Schiphol en werd neergeschoten boven oorlogsgebied in het oosten van Oekraïne. Alle inzittenden, onder wie 196 Nederlanders, kwamen om het leven.
AD 18.03.2017 Nabestaanden van de slachtoffers van vlucht MH17 planten vandaag, onder de rook van Schiphol, bomen voor het herinneringsbos. Vlakbij de plek waar ze op 17 juli 2014 als groep vertrokken, worden ze op symbolische wijze weer met elkaar samengebracht (Verslaggever Jeroen Schmale is erbij en doet onderaan dit artikel verslag via Twitter).
Dat Alex Ploeg in het bos een ‘Malus Mokum’ (sierappel) geplant krijgt, is eigenlijk wel humor. Hij was een gepassioneerd bioloog, die zijn liefde vond in tropische vissen, kikkertjes en salamandertjes. ,,Alex was allergisch voor alles wat met pollen en bloemen te maken had’’, zegt zijn broer Piet lachend. ,,Hij zou de moord stikken in het bos.’’
Maar vandaag planten de nabestaanden een appelbloesem, waaraan in de lente mooie donkerroze bloemen bloeien, tussen purperrode bladeren en appeltjes. Voor Alex, zijn vrouw Edith, zoon Robert en diens vriend Robin Hemelrijk die op vlucht MH17 met hen meereisde naar Azië.
In Vijfhuizen, op een steenworp afstand van de Polderbaan van Schiphol, verrijst een kleurrijk bos met 298 bomen. Eén voor elk slachtoffer van vlucht MH17. Het herinneringsbos vormt, samen met een gedenkteken in een klein amfitheater, het Nationaal Monument MH17.
De bomen worden geplant in de vorm van een groot herdenkingslint, dat zich verheft uit het landschap. Het bos wordt een openbare plek waar iedereen welkom is. Waar je kunt genieten van de natuur, maar ook de slachtoffers herdenkt. Een plek die niet zwaarmoedig is, maar waar je met een positief gevoel weer weggaat.
Het ontwerp is na een enquête de keuze geweest van de nabestaanden – van zowel Nederlandse als buitenlandse slachtoffers. ,,Ze vertrokken als groep uit Amsterdam, en in het herinneringsbos worden ze als groep ook weer herenigd’’, zegt Evert van Zijtveld, voorzitter van de Stichting Vliegramp MH17.
Zijn kinderen Robert-Jan en Fréderique krijgen in het bos een pluimes met witte geurende bloemen en smalle kroonblaadjes. ,,Het is een prachtige boom’’, zegt hij. ,,Maar uiteindelijk maakt het mij niet zoveel uit welk soort boom het wordt en op welke plek die komt. Als maar herkenbaar is welke boom voor welk slachtoffer is.’’
De stichting heeft daarbij rekening gehouden met gevoeligheden binnen families, die door de ramp niet dichter bij elkaar zijn gekomen, maar juist uit elkaar zijn gedreven. ,,Waar een verschil van mening zou kunnen voorkomen, hebben we bemiddeld om een oplossing te vinden die voor iedereen acceptabel is.’’
Landschapsarchitect Robbert de Koning heeft uiteindelijk elf boomsoorten geselecteerd, die het Nederlandse klimaat (nachtvorst, westelijke ‘zoute’ wind en de zuurgraad in de bodem) tot in lengte van dagen doorstaan. Elke familie of individuele reiziger, en elk reisgezelschap, krijgt een boomsoort toegewezen.
Aids-conferentie
Zo krijgen de slachtoffers die op weg waren naar een grote aids-conferentie bij elkaar een plek met dezelfde boom. En krijgt Robin Hemelrijk een plekje bij het gezin Ploeg. ,,Ze gingen tenslotte samen op weg naar Azië’’, vertelt Piet Ploeg. ,,Robin was een vriend van de familie. Hij kwam er al jaren over de vloer. Hij hoorde bij het gezelschap.’’
De bomen gaan gemiddeld 80 jaar mee. ,,Er zijn bomen die in februari al bloeien, bomen met verschillende kleuren bloemen, blaadjes en vruchten’’, zegt Sjaak de Ligt, projectleider van de Stichting Nationaal Monument MH17. ,,Het wordt een bos waar het hele jaar iets te beleven is. Zodra de laatste appel van de ene boom valt, gaat elders weer een boom bloeien.’’
De aanleg van het herinneringsbos start met het planten van vijftien lindebomen voor de omgekomen bemanning van Malaysia Airlines. De nabestaanden planten daarna vandaag en volgend weekend de bomen voor hun eigen dierbaren. Ze kunnen eventueel de as van hun dierbaren mee begraven.
Bij elke boom komt een naamplaatje, maar het is niet de bedoeling dat het een gedenkplek met foto’s en knuffels wordt. ,,Het moet geen begraafplaats worden’’, zegt Evert van Zijtveld. ,,Mensen moeten het gevoel hebben dat je in een herinneringsbos loopt. Dit is een bos voor de generatie nu en voor alle generaties na ons.’’
Donoractie
Het kost nog steeds moeite om de financiering helemaal rond te krijgen. Uiteindelijk is met hulp van een grote donatieactie het grootste deel van de 1,5 miljoen euro door bedrijven, particulieren, fondsen en overheden bij elkaar gekregen. Er is nog 200.000 euro nodig voor het beheer. ,,In het begin hadden we het gevoel dat alles mogelijk was, later werd het moeilijker. Maar we hebben niet veel concessies hoeven doen. Het is een openbaar terrein dat we ook weer teruggeven aan de samenleving. Mensen moeten er kunnen genieten van het bos en de slachtoffers herdenken.’’
Op 17 juli, bij de derde herdenking van de ramp wordt het monument geopend. Het bos krijgt voor Piet Ploeg misschien nog een extra dimensie omdat zijn broer Alex een van de twee slachtoffers is die nog steeds niet geïdentificeerd zijn. ,,Dat is en blijft raar. Natuurlijk hoop ik nog altijd dat hij ooit nog geïdentificeerd wordt’’, zegt Ploeg. ,,Ik vind het fijn dat er een monument komt. Dat er een plek is waar ik later nog een keer naartoe kan gaan. Waar de namen van de slachtoffers op een bordje gegraveerd zijn, zodat ze niet vergeten worden.’’
Telegraaf 10.03.2017 De aanleg van het herinneringsbos van het Nationaal Monument MH17 vordert gestaag. Over een week worden in Vijfhuizen (bij Schiphol) de bomen geplant voor het bos. De bomen zijn voor de 298 mensen die in juli 2014 zijn omgekomen bij de vliegramp in Oekraïne. Vrijdag is de locatie van de bomen bekendgemaakt en weten de achterblijvers waar in het bos de boom voor hun dierbare precies komt te staan.
Nabestaanden planten zaterdag 18 maart de bomen voor de passagiers. Minister Koenders (Buitenlandse Zaken) plant volgens planning met de ambassadeur van Maleisië en de topman van Malaysia Airlines de bomen voor de bemanningsleden.
De bomen vormen uiteindelijk een lint om een herdenkingsplek heen waar ook een gedenkteken komt. De Stichting Nationaal Monument MH17 wil alle betrokkenen een groene oase bieden, een ontmoetingsplaats en een plek voor bezinning.
Telegraaf 07.03.2017 Nederlandse nabestaanden van MH17 willen dat zowel Rusland als Oekraïne hun deelschuld aan de vliegramp nu erkennen. Door de aanslag met een Russische Buk-raket in Oost-Oekraïne op de Maleisische Boeing 777 kwamen op 17 juli 2014 alle 298 inzittenden om het leven.
„De daders van deze moord moeten zo snel mogelijk opgespoord, berecht en gestraft worden. Maar het duurt nu al 2,5 jaar zonder concreet resultaat. Dat is wel eens frustrerend”, zegt voorzitter Evert van Zijtveld van de Stichting Vliegramp MH17.
Dinsdag demonstreerde een tiental families van slachtoffers voor het Vredespaleis in Den Haag, waar het Internationaal Gerechtshof een hoorzitting houdt over het conflict tussen Oekraïne en Rusland. Op hun borden stond ’Gerechtigheid voor MH17’.
Rusland ontkent militaire betrokkenheid bij de pro-Russische rebellen in Oost-Oekraïne en dus ook bij het neerhalen van MH17. Beide partijen beschuldigen elkaar van oorlogsmisdaden.
„Niet te geloven dat zij hun verantwoordelijkheid nog steeds niet willen nemen. Oekraïne voor het feit dat het levensgevaarlijke luchtruim open bleef. En Rusland voor leveren van het wapen dat onze dierbaren wegrukte”, stelt nabestaande Thomas Schansman (werkgroep Waarheidsvinding).
Direct na de verkiezingen is er volgens hem een gesprek met de nieuwe regering. „We zullen er dan nog eens op aandringen dat Oekraïne niet buiten schot mag blijven. Ze hadden die route voor passagiersvliegtuigen helemaal moeten sluiten. Het blijft een raadsel waarom dat niet is gebeurd.”
Ook de vertragingstactiek van de Russen is nabestaanden een doorn in het oog. „Informatie is misleidend en ze leggen rookgordijnen, zoals met de radarbeelden, die recent onleesbaar zijn aangeleverd aan het internationale onderzoeksteam. Dat is om gek van te worden”, aldus Schansman.
Dat zogeheten JIT-team staat onder leiding van het Nederlandse Openbaar Ministerie. Het heeft volgens de woordvoerder niets te melden. „We zijn achter de schermen druk bezig met het strafrechtelijk onderzoek. Zodra er nieuwe ontwikkelingen zijn, zullen we dat aan nabestaanden vertellen.”
Van Zijtveld en Schansman benadrukken dat staten die terreur steunen, grove fouten maken en burgers in een vliegtuig als schietschijf gebruiken, ook veroordeeld moeten worden.
Telegraaf 07.03.2017 Rusland wijst de aantijgingen van Oekraïne over steun van Moskou aan rebellen in Oost-Oekraïne en discriminatie op de geannexeerde Krim van de hand. Vertegenwoordigers van Rusland hebben dat dinsdag laten weten bij het Internationaal Gerechtshof in Den Haag.
De Russen houden vol dat de wapens die de rebellen gebruiken afkomstig zijn uit oude Russische voorraden die in 1991 in Oekraïne waren achtergebleven. Ook het type Buk-raket waarmee vlucht MH17 werd neergehaald, was volgens hen aanwezig in het arsenaal van het Oekraïense leger.
Volgens Ilja Rogatsjev, functionaris van het Russische ministerie van Buitenlandse Zaken, hebben bovendien niet de Russen maar de rebellen zichzelf georganiseerd in hun opstand tegen de Oekraïense regering in Kiev. Die maakt zich volgens hem zelf schuldig aan oorlogsmisdaden tegen de bevolking in Oost-Oekraïne.
Oekraïne eist bij het VN-hof onder meer dat Rusland stopt met steun aan gewapende groepen in het oosten van het land. Maandag zeiden de Oekraïense vertegenwoordigers dat er geen twijfel is over de rol van Moskou in het conflict en dat er een stroom van wapens en munitie uit Rusland naar het gebied gaat.
Volgens Oekraïne schendt Moskou internationale verdragen over financiering van terrorisme en tegen discriminatie. Het land beschuldigt Rusland niet alleen van betrokkenheid bij onder meer het neerschieten van vlucht MH17 maar ook van discriminatie en pogingen niet-Russische cultuur uit te wissen op de door Rusland geannexeerde Krim.
Telegraaf 06.03.2017 Oekraïne en Rusland staan niet alleen op het slagveld tegenover elkaar, maar sinds maandag ook bij het Internationaal Gerechtshof in Den Haag. Kiev eist onder meer dat Rusland onmiddellijk stopt met de steun aan gewapende groepen in Oekraïne. Volgens de Oekraïners is er geen enkele twijfel over de rol die Rusland ondanks ontkenningen sinds drie jaar speelt.
De Oekraïense vertegenwoordigers wijzen onder meer op ,,wagonladingen” projectielen die de afgelopen tijd zijn neergekomen op bewoond gebied. ,,Kan er enige twijfel zijn over waar deze munitie vandaan komt? Nee, die komt uit Rusland”. De Oekraïners stellen dat er hard bewijs is dat in Oost-Oekraïne zware wapens worden ingezet die alleen uit Rusland afkomstig kunnen zijn en dat Moskou terrorisme financiert.
Kiev houdt Rusland onder meer verantwoordelijk voor het neerschieten van vlucht MH17 en wil hier een schadevergoeding voor. Oekraïne wijst erop dat de Buk-raket waarmee het toestel in 2014 werd neergehaald volgens het internationaal strafrechtelijk onderzoek uit Rusland kwam en dat de lanceerinstallatie onder de huidige omstandigheden morgen weer zou kunnen terugkeren naar Oekraïne. ,,Wat is het volgende? Weer een vliegtuig neergehaald?”, aldus het land.
De zitting in het Vredespaleis vond plaats onder belangstelling van de internationale en vooral Oekraïense pers. De komende dagen staan Oekraïne en Rusland in Den Haag tegenover elkaar. Wanneer het VN-hof met zijn beslissingen komt, is nog niet te voorspellen.
Oekraïne beschuldigt Rusland niet alleen van betrokkenheid bij het neerschieten van vlucht MH17 en het bombarderen van burgers, zoals in de steden Marioepol en Kramatorsk, maar ook van discriminatie en pogingen niet-Russische cultuur uit te wissen. Zo zou Rusland de Oekraïense en Krim-Tataarse talen weren uit scholen op de Krim, die door de Russen is geannexeerd.
Volgens Oekraïne schendt Moskou zodoende internationale verdragen over financiering van terrorisme en tegen discriminatie.
Oekraïne daagt Rusland wegens steun aan seperatisten
VK 06.03.2017 Kan Rusland verantwoordelijk worden gesteld voor het neerhalen van vlucht MH17 en de beschietingen op de havenstad Marioepol en andere Oekraïense steden? Die vraag maakt deel uit van een rechtszaak waarover het Internationaal Gerechtshof (ICJ) in Den Haag zich vanaf vandaag buigt.
Oekraïne heeft Rusland bij het Hof aangeklaagd wegens steun aan terroristische groeperingen, lees: de pro-Russische separatisten in het oosten van Oekraïne. Rusland zou financiële en militaire hulp hebben geleverd aan de separatisten die daar twee pro-Russische rebellenrepubliekjes hebben uitgeroepen. Daarmee heeft Rusland volgens Kiev de Internationale Conventie ter Bestrijding van de Financiering van Terrorisme uit 1999 geschonden.
In de aanklacht wordt het Internationaal Gerechtshof ook gevraagd Rusland verantwoordelijk te stellen voor het neerschieten van vlucht MH17 in juli 2014, waarbij alle 298 inzittenden om het leven kwamen. Kiev wil dat het Hof Rusland opdraagt compensatie te betalen voor de ramp met het Maleisische toestel. Het Hof moet Rusland volgens Oekraïne ook opdragen onmiddellijk alle financiële en militaire hulp aan de separatisten te staken.
Kiev wil dat het Hof Rusland opdraagt compensatie te betalen voor de ramp met MH17
Jurisdictie van Internationaal Gerechtshof
Kiev beschuldigt Rusland er ook van dat het internationale conventies tegen discriminatie overtreedt door de manier waarop de Russische autoriteiten optreden tegen de Krim-Tataren en de etnische Oekraïners op het schiereiland Krim, dat drie jaar geleden door Russische troepen werd ingenomen.
Oekraïne beroept zich volgens volkenrechtdeskundige Aaron Matta van de Hague Council on Advancing International Justice op deze conventies omdat Rusland de rechtsmacht van het Hof niet automatisch erkent. Maar in de conventies, waarbij beide landen zijn aangesloten, aanvaarden zij de jurisdictie van het Internationaal Gerechtshof wel.
Kernpunt is volgens Matta de vraag of het Hof de redenering accepteert dat de rebellenrepubliekjes DNR en LNR volgens het verdrag als ‘terroristische organisaties’ kunnen worden bestempeld. Maar ook als dat het geval is duiken er nog tal van obstakels op. Rusland heeft steeds ontkend dat het troepen of wapens naar de separatisten heeft gestuurd, ook al zijn daar veel aanwijzingen voor.
Uitspraak over Transdnjestrië
Het aantonen van schuld gaat heel moeilijk worden
Vooral als het gaat om MH17 zal het volgens Matta ‘heel lastig’ worden het Hof ervan te overtuigen dat Rusland verantwoordelijk is voor het neerhalen van het toestel, ook al omdat het internationale onderzoek naar de ramp nog steeds loopt. Volgens hem zal Oekraïne moeten aantonen dat het vliegtuig inderdaad met een door Rusland geleverde BUK-raket is neergehaald en dat de trekker werd overgehaald door een Russische militair of iemand die onder gezag van Rusland stond.
Matta verwacht dat Oekraïne zal verwijzen naar een uitspraak van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens over Transdnjestrië, waarin geconcludeerd werd dat Rusland verantwoordelijk kon worden gesteld voor een incident in de pro-Russische enclave Transdnjestrië in Moldavië, omdat het daar ‘de facto’ de controle had. Rusland heeft daar een aanzienlijke troepenmacht die de autoriteiten van de afvallige regio overeind houdt.
Die redenering zou het Internationaal Gerechtshof ook in deze zaak kunnen volgen, maar volgens Matta ligt de lat bij het Internationale Gerechtshof wel hoger dan bij het Europees Hof. Hij betwijfelt dan ook of de eis van Oekraïne dat Rusland compensatie betaalt voor de ramp met het toestel voorlopig veel kans maakt.
Zelfs wanneer het Hof tot de conclusie zou komen dat Rusland verantwoordelijk is voor het neerschieten van het toestel en Moskou opdraagt schadevergoeding te betalen, is het volgens Matta de vraag of dat er ooit van zal komen. ‘Het Internationaal Gerechtshof heeft geen middelen om dat af te dwingen. Uiteraard zou het Moskou wel gezichtsverlies opleveren als het een uitspraak van het Hof naast zich neerlegt.’
‘Russen moeten stoppen met verspreiden van onzin over MH17’
‘Rusland moet stoppen met het verspreiden van ‘allerlei onzin’ over de kwaliteit van het onderzoek naar de ramp met vlucht MH17′, aldus premier Rutte in oktober vorig jaar. Nederland verwachtte volledige medewerking van de Russen bij het vervolg van het onderzoek. Deze uitspraak werd sterk bekritiseerd door de Russen, die er vervolgens op aandrongen dat de door hen geleverde radargegevens in het onderzoek betrokken zouden worden.
AD 06.03.2017 Oekraïne houdt Rusland verantwoordelijk voor het neerschieten van vlucht MH17 en wil een schadevergoeding. Daarnaast eist het land vandaag bij het Internationaal Gerechtshof in Den Haag dat Rusland onmiddellijk stopt met de steun aan gewapende groepen in Oekraïne.
Oekraïne wees erop dat de Buk-raket waarmee het toestel werd neergehaald volgens het internationaal strafrechtelijk onderzoek uit Rusland kwam en dat de lanceerinstallatie onder de huidige omstandigheden morgen weer zou kunnen terugkeren naar Oekraïne. ,,Wat is het volgende? Weer een vliegtuig neergehaald?”, aldus Oekraïne.
Bij de ramp met vlucht MH17 van Malaysia Airlines in 2014 kwamen alle 298 inzittenden om het leven, onder wie 196 Nederlanders.
Projectielen
Oekraïne eist verder dat Rusland stopt met de steun aan gewapende groepen in Oekraïne. Er is volgens het land geen enkele twijfel over de rol die Rusland speelt ondanks ontkenningen sinds drie jaar speelt.
De vertegenwoordigers wijzen onder meer op ,,wagonladingen” projectielen die de afgelopen tijd zijn neergekomen op bewoond gebied. ,,Kan er enige twijfel zijn over waar deze munitie vandaan komt? Nee, die komt uit Rusland”. De Oekraïners stellen dat er hard bewijs is dat in Oost-Oekraïne zware wapens worden ingezet die alleen uit Rusland afkomstig kunnen zijn en dat Moskou terrorisme financiert.
Rusland wordt door Oekraïne beschuldigd van aanvallen op burgers, zoals in Marioepol en Kramatrosk, discriminatie en pogingen om de niet-Russische cultuur uit te wissen. Zo zou Rusland de Oekraïense taal weren uit scholen op de door dat land geannexeerde Krim.
Aanklacht
De zitting begon in het Vredespaleis onder belangstelling van de internationale en vooral Oekraïense pers. Oekraïne en Rusland staan vanaf vandaag vier dagen voor het Internationaal Gerechtshof. Kiev stelt dat Rusland twee internationale conventies geschonden heeft: over de financiering van terrorisme en over rassendiscriminatie. Kiev beschuldigt het Kremlin van de ‘illegale annexatie’ van de Krim, ‘illegale wapenleveranties’ aan de separatisten, en van terreur en discriminatie tegen Oekraïners en Tataren op de Krim.
Mocht er een veroordeling komen, dan moet dat leiden tot de teruggave van de Krim en stopzetting van elke bemoeienis met de separatisten. Wanneer het hof met zijn beslissingen komt is nog niet te voorspellen.
AD 06.03.2017 De strijd tussen Oekraïne en Rusland ligt vanaf vandaag op het bordje van het Internationaal Gerechtshof in Den Haag. Kiev eist een veroordeling van ‘de Russische agressie’ en wil onder meer compensatie voor het neerhalen van vlucht MH17.
Wat is de aanklacht?
We hebben meer dan twee jaar geprobeerd met onderhandelen de tegenstrijdigheden te regelen, maar Rusland wil zijn schending van de mensenrechten niet staken, aldus Pavel Klimkin, Oekraïense minister van Buitenlandse Zaken.
Volgens Oekraïne heeft Rusland twee internationale conventies geschonden: over de financiering van terrorisme en over rassendiscriminatie. Kiev beschuldigt het Kremlin van de ‘illegale annexatie’ van de Krim, ‘illegale wapenleveranties’ aan de separatisten, en van terreur en discriminatie tegen Oekraïners en Tataren op de Krim.
Een veroordeling moet leiden tot de teruggave van de Krim en stopzetting van elke bemoeienis met de separatisten. De regering in Kiev vraagt tevens om financiële compensatie voor alle ‘dodelijke gebeurtenissen’, waaronder het neerhalen van vlucht MH17 van Malaysia Airlines in 2014. Bij de ramp kwamen alle 298 inzittenden om het leven, onder wie 196 Nederlanders. Volgens een internationaal onderzoek is het toestel in Oekraïne uit de lucht geschoten met een Russische Buk-raket. De installatie waarmee dat gebeurde kwam uit Rusland. Moskou noemt de conclusies ‘vooringenomen en politiek gemotiveerd’. Het Kremlin zegt dat er nooit raketafweersystemen de grens met Oekraïne zijn gepasseerd.
Waarom doet Oekraïne een beroep op het Internationaal Gerechtshof?
Oekraïne zegt dat alle andere middelen zijn uitgeput. ,,We hebben meer dan twee jaar geprobeerd met onderhandelen de tegenstrijdigheden te regelen, maar Rusland wil zijn schending van de mensenrechten niet staken”, aldus de minister van Buitenlandse Zaken, Pavel Klimkin. Het hof is het belangrijkste rechtsorgaan binnen de Verenigde Naties. De vijftien rechters van het hof, gevestigd in het Vredespaleis in Den Haag, houden zich bezig met rechtsgeschillen tussen staten. Als het hof, op basis van de hoorzittingen die vandaag beginnen, besluit er een zaak van te maken, is de uitkomst bindend voor alle partijen. Er is geen mogelijkheid tot hoger beroep.
Hoe belangrijk zijn de hoorzittingen voor de nabestaanden van de slachtoffers van vlucht MH17?
Kiev heeft geen schijn van kans bij het Internationaal Gerechtshof, aldus Nieuwssite Sputniknews.
,,Natuurlijk volgen we de gebeurtenissen in het Vredespaleis. Maar op een afstand. We zijn nu geen partij”, zegt Thomas Schansman, lid van de commissie waarheidsvinding. ,,We hebben met het kabinet nog andere stappen te zetten richting Rusland. Die hebben onze prioriteit.” Volgens Antoinette Collignon, woordvoerder van het kernteam letselschadeadvocaten MH17, is ‘alles wat gebeurt om de waarheid boven tafel te halen belangrijk. Dus ook de hoorzittingen van het Internationaal Gerechtshof’. Met de aantekening dat als het tot een zaak komt, het geduld van de nabestaanden flink op de proef zal worden gesteld.
Hoe reageert Rusland op de stap van Oekräine naar het hof?
,,Kiev heeft geen schijn van kans bij het Internationaal Gerechtshof”, kopt Sputniknews. Experts, onder wie Dmitri Danilov van de Russische Academie voor de Wetenschappen, zeggen dat Oekraïne de aanklacht ‘nimmer kan onderbouwen’. Bovendien belooft Rusland in de tegenaanval te gaan. Als de hoorzittingen leiden tot een zaak zal het Kremlin met een eigen aanklacht komen tegen Kiev wegens de schending van internationale verdragen.
Wat zijn de kansen voor Oekraïne?
Eerst moeten de rechters besluiten of de aanklacht, op basis van de hoorzittingen die maanden in beslag kunnen nemen, leidt tot een rechtszaak. Zo ja, dan begint een omvangrijk juridisch steekspel dat jaren kan duren. Dmitri Danilov waarschuwt voor ‘ernstige consequenties’, mocht Rusland worden veroordeeld: ,,Dat zou heel de internationale rechtsorde op zijn kop zetten.” Moskou zal een ‘teleurstellend besluit’ ook niet accepteren omdat ‘het zou gaan om een politiek gemotiveerde uitspraak die de reputatie van het hof geen goed zal doen’. De ervaring leert tevens dat gelijk krijgen bij het hof nog geen gelijk hebben is. Groot-Brittannië moest bijvoorbeeld 40 jaar wachten op een schadevergoeding van Albanië die door het hof in de zogeheten Corfu-zaak was toegekend.
Oekraïne daagt Rusland wegens steun aan seperatisten
VK 06.03.2017 Kan Rusland verantwoordelijk worden gesteld voor het neerhalen van vlucht MH17 en de beschietingen op de havenstad Marioepol en andere Oekraïense steden? Die vraag maakt deel uit van een rechtszaak waarover het Internationaal Gerechtshof (ICJ) in Den Haag zich vanaf vandaag buigt.
Oekraïne heeft Rusland bij het Hof aangeklaagd wegens steun aan terroristische groeperingen, lees: de pro-Russische separatisten in het oosten van Oekraïne. Rusland zou financiële en militaire hulp hebben geleverd aan de separatisten die daar twee pro-Russische rebellenrepubliekjes hebben uitgeroepen. Daarmee heeft Rusland volgens Kiev de Internationale Conventie ter Bestrijding van de Financiering van Terrorisme uit 1999 geschonden.
In de aanklacht wordt het Internationaal Gerechtshof ook gevraagd Rusland verantwoordelijk te stellen voor het neerschieten van vlucht MH17 in juli 2014, waarbij alle 298 inzittenden om het leven kwamen. Kiev wil dat het Hof Rusland opdraagt compensatie te betalen voor de ramp met het Maleisische toestel. Het Hof moet Rusland volgens Oekraïne ook opdragen onmiddellijk alle financiële en militaire hulp aan de separatisten te staken.
Kiev wil dat het Hof Rusland opdraagt compensatie te betalen voor de ramp met MH17
Jurisdictie van Internationaal Gerechtshof
Kiev beschuldigt Rusland er ook van dat het internationale conventies tegen discriminatie overtreedt door de manier waarop de Russische autoriteiten optreden tegen de Krim-Tataren en de etnische Oekraïners op het schiereiland Krim, dat drie jaar geleden door Russische troepen werd ingenomen.
Oekraïne beroept zich volgens volkenrechtdeskundige Aaron Matta van de Hague Council on Advancing International Justice op deze conventies omdat Rusland de rechtsmacht van het Hof niet automatisch erkent. Maar in de conventies, waarbij beide landen zijn aangesloten, aanvaarden zij de jurisdictie van het Internationaal Gerechtshof wel.
Kernpunt is volgens Matta de vraag of het Hof de redenering accepteert dat de rebellenrepubliekjes DNR en LNR volgens het verdrag als ‘terroristische organisaties’ kunnen worden bestempeld. Maar ook als dat het geval is duiken er nog tal van obstakels op. Rusland heeft steeds ontkend dat het troepen of wapens naar de separatisten heeft gestuurd, ook al zijn daar veel aanwijzingen voor.
Uitspraak over Transdnjestrië
Het aantonen van schuld gaat heel moeilijk worden
Vooral als het gaat om MH17 zal het volgens Matta ‘heel lastig’ worden het Hof ervan te overtuigen dat Rusland verantwoordelijk is voor het neerhalen van het toestel, ook al omdat het internationale onderzoek naar de ramp nog steeds loopt. Volgens hem zal Oekraïne moeten aantonen dat het vliegtuig inderdaad met een door Rusland geleverde BUK-raket is neergehaald en dat de trekker werd overgehaald door een Russische militair of iemand die onder gezag van Rusland stond.
Matta verwacht dat Oekraïne zal verwijzen naar een uitspraak van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens over Transdnjestrië, waarin geconcludeerd werd dat Rusland verantwoordelijk kon worden gesteld voor een incident in de pro-Russische enclave Transdnjestrië in Moldavië, omdat het daar ‘de facto’ de controle had. Rusland heeft daar een aanzienlijke troepenmacht die de autoriteiten van de afvallige regio overeind houdt.
Die redenering zou het Internationaal Gerechtshof ook in deze zaak kunnen volgen, maar volgens Matta ligt de lat bij het Internationale Gerechtshof wel hoger dan bij het Europees Hof. Hij betwijfelt dan ook of de eis van Oekraïne dat Rusland compensatie betaalt voor de ramp met het toestel voorlopig veel kans maakt.
Zelfs wanneer het Hof tot de conclusie zou komen dat Rusland verantwoordelijk is voor het neerschieten van het toestel en Moskou opdraagt schadevergoeding te betalen, is het volgens Matta de vraag of dat er ooit van zal komen. ‘Het Internationaal Gerechtshof heeft geen middelen om dat af te dwingen. Uiteraard zou het Moskou wel gezichtsverlies opleveren als het een uitspraak van het Hof naast zich neerlegt.’
‘Russen moeten stoppen met verspreiden van onzin over MH17’
‘Rusland moet stoppen met het verspreiden van ‘allerlei onzin’ over de kwaliteit van het onderzoek naar de ramp met vlucht MH17′, aldus premier Rutte in oktober vorig jaar. Nederland verwachtte volledige medewerking van de Russen bij het vervolg van het onderzoek. Deze uitspraak werd sterk bekritiseerd door de Russen, die er vervolgens op aandrongen dat de door hen geleverde radargegevens in het onderzoek betrokken zouden worden.
Telegraaf 06.03.2017 Oekraïne en Rusland staan vanaf maandag vier dagen tegenover elkaar bij het Internationaal Gerechtshof van de VN in Den Haag. De door Oekraïne aangespannen zaak gaat onder meer over het neerhalen van vlucht MH17. Als het aan Oekraïne ligt, betaalt Rusland hier schadevergoeding voor. Kiev eist bovendien een onmiddellijk einde aan de Russische steun aan gewapende groepen in Oekraïne.
Of en wanneer het gerechtshof met een vonnis gaat komen, is niet te voorspellen. Dat kan binnen vierentwintig uur, maar kan ook maanden duren. Gemiddeld volgt het vonnis na enkele weken. Er wordt veel nationale en internationale media verwacht voor de zaak in het Haagse Vredespaleis.
Rusland heeft zich volgens het buurland schuldig gemaakt aan „terreur en discriminatie tijdens zijn illegale agressie tegen Oekraïne.” Behalve het neerhalen van vlucht MH17 noemt Oekraïne ook het beschieten en bombarderen van burgers in steden als Marioepol en Kramatorsk. Rusland zou internationale verdragen schenden, aldus Oekraïne.
Internationaal onderzoek heeft eerder uitgewezen dat rampvlucht MH17 eindigde door een uit Rusland afkomstige raket die vanuit rebellengebied in Oost-Oekraïne werd afgeschoten. Rusland noemde deze conclusie evenwel „vooringenomen en politiek gemotiveerd.” Moskou stelde ook dat Oekraïne bewijsmateriaal heeft verzonnen om Moskou de schuld te kunnen geven.
Door de vliegramp met MH17 op 17 juli 2014 kwamen alle inzittenden om het leven. Onder de 298 slachtoffers waren 196 Nederlanders. Vlucht MH17 van Malaysia Airlines vertrok vanaf Schiphol en werd neergeschoten boven oorlogsgebied in het oosten van Oekraïne.
Telegraaf 05.03.2017 Over een kleine twee weken worden in Vijfhuizen de bomen geplant voor het herinneringsbos dat deel uitmaakt van het Nationaal Monument MH17. Dat hebben de initiatiefnemers zondag gemeld. Afgelopen december is op het terrein de eerste spade de grond ingegaan om de aanleg voor te bereiden.
Nabestaanden zullen op zaterdag 18 maart 298 bomen planten voor de passagiers die drie jaar geleden omkwamen bij de vliegtuigcrash in het oosten van Oekraïne. De bomen voor de vijftien omgekomen bemanningsleden worden geplant door minister Bert Koenders (Buitenlandse Zaken), de ambassadeur van Maleisië en de topman van Malaysia Airlines.
Het Nationaal Monument MH17 wordt op 17 juli onthuld, precies drie jaar na de ramp. Het herinneringsbos, dat in het midden een gedenkteken krijgt, grenst aan Schiphol.
NU 05.03.2017 Over een kleine twee weken worden in Vijfhuizen de bomen geplant voor het herinneringsbos dat deel uitmaakt van het Nationaal Monument MH17.
Dat hebben de initiatiefnemers zondag gemeld. Afgelopen december is op het terrein de eerste spade de grond ingegaan om de aanleg voor te bereiden.
Nabestaanden zullen op zaterdag 18 maart 298 bomen planten voor de passagiers die drie jaar geleden omkwamen bij de vliegtuigcrash in het oosten van Oekraïne.
De bomen voor de vijftien omgekomen bemanningsleden worden geplant door minister Bert Koenders (Buitenlandse Zaken), de ambassadeur van Maleisië en de topman van Malaysia Airlines.
Het Nationaal Monument MH17 wordt op 17 juli onthuld, precies drie jaar na de ramp. Het herinneringsbos, dat in het midden een gedenkteken krijgt, grenst aan Schiphol.
Telegraaf 24.02.2017 Minister Stef Blok van Veiligheid en Justitie moet alsnog een aantal verslagen over de vliegramp met MH17 openbaar maken. Dat heeft de rechtbank Midden-Nederland vrijdag bepaald.
RTL, de Volkskrant en de NOS hadden met een Wob-verzoek de minister verzocht om alle documenten met betrekking tot de vliegramp openbaar te maken. Na een tussenuitspraak van de rechtbank afgelopen juni had de minister al de nodige documenten verstrekt, maar niet alle. De rechtbank oordeelt nu dat ook die laatste documenten binnen zes weken naar RTL, de Volkskrant en de NOS moeten.
De media hadden in een Wob-verzoek gevraagd alle documenten met betrekking tot de vliegramp openbaar te maken. Het gaat hierbij om documenten van de Interdepartementale Commissie Crisisbeheersing en de Ministeriële Commissie Crisisbeheersing. De minister had een deel van de documenten verstrekt, maar ook een deel geweigerd te geven.
De Boeing 777 van Malaysia Airlines werd op 17 juli 2014 boven Oost-Oekraïne met een BUK-luchtdoelraket neergehaald. Alle 298 inzittenden, onder wie 193 Nederlanders, kwamen om het leven.
AD 24.02.2017 Minister Stef Blok van Veiligheid en Justitie moet alsnog een aantal verslagen over de vliegramp met MH17 openbaar maken. Dat heeft de rechtbank Midden-Nederland vrijdag bepaald.
RTL, de Volkskrant en de NOS hadden met een Wob-verzoek de minister verzocht om alle documenten met betrekking tot de vliegramp openbaar te maken. Na een tussenuitspraak van de rechtbank afgelopen juni had de minister al de nodige documenten verstrekt, maar niet alle. De rechtbank oordeelt nu dat ook die laatste documenten binnen zes weken naar RTL, de Volkskrant en de NOS moeten.
De media hadden in een Wob-verzoek gevraagd alle documenten met betrekking tot de vliegramp openbaar te maken. Het gaat hierbij om documenten van de Interdepartementale Commissie Crisisbeheersing en de Ministeriële Commissie Crisisbeheersing. De minister had een deel van de documenten verstrekt, maar ook een deel geweigerd te geven.
De Boeing 777 van Malaysia Airlines werd op 17 juli 2014 boven Oost-Oekraïne met een BUK-luchtdoelraket neergehaald. Alle 298 inzittenden, onder wie 193 Nederlanders, kwamen om het leven.
VK 24.02.2017 Het ministerie van Veiligheid en Justitie moet de verslagen openbaar maken van vergaderingen die ministers hadden over de vliegramp met toestel MH17. Dat heeft de Utrechtse bestuursrechter vrijdag bepaald. De rechter zegt dat het ministerie onvoldoende heeft aangetoond waarom de documenten geheim moeten blijven.
In het najaar van 2014 begonnen de Volkskrant, RTL en de NOS onafhankelijk van elkaar Wob-procedures (Wet openbaarheid van bestuur) om het kabinetsbeleid in de nasleep van de vliegtuigramp te reconstrueren. In februari en april 2015 gaf het ministerie van Veiligheid en Justitie een deel van de verslagen van ministeriële en ambtelijke commissies vrij. Grote delen van de teksten waren onleesbaar gemaakt.
Het werd de laatste tijd de gewoonte om bij Wob-verzoeken vrijwel alles weg te lakken, aldus Pieter Klok, plaatsvervangend hoofdredacteur van de Volkskrant.
Volgens het ministerie kon niet alle informatie worden vrijgegeven omdat het contact met ‘andere landen en internationale organisaties daardoor stroever zou verlopen’. Daarnaast vreest het ministerie onder meer dat de ‘vrije uitwisseling van argumenten wordt belemmerd’ als stukken worden vrijgegeven.
De rechter oordeelt nu dat het ministerie binnen zes weken alle verslagen van de zogenoemde Ministeriële Commissie Crisisbeheersing (MCCb) over MH17 openbaar moet maken. In die commissie werden belangrijke besluiten genomen over hoe Nederland met de ramp en de nasleep daarvan zou omgaan.
Plaatsvervangend hoofdredacteur van de Volkskrant Pieter Klok is tevreden over de uitspraak. ‘Het werd de laatste tijd steeds meer de gewoonte om bij Wob-verzoeken vrijwel alles weg te lakken. Het is goed dat de rechter daar grenzen aan stelt, zodat de overheid gedwongen is meer openheid te geven.’
NU 19.02.2017 Rusland is bereid de Nederlandse onderzoekscommissie naar de ramp met vlucht MH17 te assisteren met het ontcijferen van de radargegevens. Nederland heeft al het authentieke radarmateriaal gekregen maar kan er weinig mee, aldus het Russische agentschap voor luchtvervoer in een verklaring.
De verklaring is zaterdag afgegeven aan Russia Today, een Russisch televisienetwerk. De verstrekte informatie heeft betrekking op de actuele luchtverkeerssituatie op het moment dat de tragedie met de vlucht van Malaysia Airlines zich voltrok.
De Boeing 777 werd op 17 juli 2014 boven Oost-Oekraïne met een BUK-luchtdoelraket neergehaald. Alle 298 inzittenden, onder wie 193 Nederlanders, kwamen om het leven.
Aangezien de Nederlanders moeite hebben de data te ontcijferen, heeft Moskou nu hulp aangeboden. De Russische radargegevens wijken af van de standaardgegevens die meestal worden gebruikt en het agentschap is in staat de data voor de Nederlanders te decoderen, zo meldt Russia Today.
Volgens het agentschap heeft de Nederlandse commissie er drie maanden over gedaan te ontdekken dat ze het aangeleverde materiaal niet kan ontcijferen.
Radarbeelden
Een woordvoerder van het Openbaar Ministerie in Nederland kon zondag niet reageren op het bericht. Het OM meldde donderdag nog dat het aan de justitiële autoriteiten van Rusland heeft laten weten dat een aanvullend rechtshulpverzoek wordt gestuurd en dan nog geruime tijd nodig is om de radarbeelden te analyseren.
Er blijft volgens het OM nog altijd veel onduidelijk aan de Russische radarbeelden. Dat komt vooral door het ongebruikelijke en afwijkende format waarin de gegevens zijn aangeleverd.
Er kan daarom nog niet met zekerheid worden vastgesteld of de beelden authentiek zijn en wat de beelden precies laten zien.
Telegraaf 19.02.2017 Rusland is bereid de Nederlandse onderzoekscommissie naar de ramp met vlucht MH17 te assisteren met het ontcijferen van de radargegevens. Nederland heeft al het authentieke radarmateriaal gekregen maar kan er weinig mee, aldus het Russische agentschap voor luchtvervoer in een verklaring.
De verklaring is zaterdag afgegeven aan Russia Today, een Russisch televisienetwerk. De verstrekte informatie heeft betrekking op de actuele luchtverkeerssituatie op het moment dat de tragedie met de vlucht van Malaysia Airlines zich voltrok. De Boeing 777 werd op 17 juli 2014 boven Oost-Oekraïne met een BUK-luchtdoelraket neergehaald. Alle 298 inzittenden, onder wie 193 Nederlanders, kwamen om het leven.
Aangezien de Nederlanders moeite hebben de data te ontcijferen, heeft Moskou nu hulp aangeboden. De Russische radargegevens wijken af van de standaardgegevens die meestal worden gebruikt en het agentschap is in staat de data voor de Nederlanders te decoderen, zo meldt Russia Today.
Volgens het agentschap heeft de Nederlandse commissie er drie maanden over gedaan te ontdekken dat ze het aangeleverde materiaal niet kan ontcijferen.
Een woordvoerder van het Openbaar Ministerie in Nederland kon zondag niet reageren op het bericht. Het OM meldde donderdag nog dat het aan de justitiële autoriteiten van Rusland heeft laten weten dat een aanvullend rechtshulpverzoek wordt gestuurd en dan nog geruime tijd nodig is om de radarbeelden te analyseren.
Er blijft volgens het OM nog altijd veel onduidelijk aan de Russische radarbeelden. Dat komt vooral door het ongebruikelijke en afwijkende format waarin de gegevens zijn aangeleverd. Er kan daarom nog niet met zekerheid worden vastgesteld of de beelden authentiek zijn en wat de beelden precies laten zien.
NOS 19.02.2017 Rusland heeft aangeboden het team dat onderzoek doet naar de ramp met vlucht MH17 te helpen met het ontcijferen van de radargegevens die de Russen in oktober hebben aangeleverd. Dat meldt de nieuwszender RT.
Die gegevens zijn volgens de Russische luchtvaartautoriteiten “zeer gedetailleerd”, want het zijn de ruwe beelden. “Dat verzekert automatisch de authenticiteit en exclusiviteit ervan”, aldus de Russen.
Het lukt het internationale onderzoeksteam JIT in Nederland niet om de gegevens te ontcijferen, omdat die in een ongebruikelijk format zijn aangeleverd. Volgens de luchtvaartautoriteit Rosaviatsija zijn de gegevens wel over te zetten in het Asterix-format dat in Europa wordt gebruikt, maar gaat er dan veel verloren.
Verbazing
Eind januari besloot het JIT om Rusland om aanvullend materiaal te vragen om de gegevens alsnog te kunnen ontcijferen. Afgelopen donderdag zei het OM dat het justitie in Rusland heeft laten weten dat er een aanvullend rechtshulpverzoek zal worden gestuurd.
De Russen verbazen zich erover dat het drie maanden heeft geduurd voor Nederland toegaf dat het de gegevens niet kon uitlezen. Volgens Rosaviatsija is Rusland te allen tijde bereid te helpen bij het decoderen.
De gegevens zouden afgelopen najaar zijn ontdekt. De radarapparatuur was vervangen tijdens onderhoud kort na de ramp met de MH17 op 17 juli 2014. Een technicus zou hebben ontdekt dat er nog belangrijk materiaal van de dag van de ramp opstond. Die opnamen zijn in oktober aan Nederland gegeven.
In september maakte het JIT bekend dat de MH17 is neergehaald door een Buk-raket die vanuit Rusland naar Oost-Oekraïne was gebracht en na de ramp weer teruggebracht werd naar Rusland.
NU 16.02.2017 Verklaringen en filmbeelden van de Nederlandse journalist die onlangs uit Oost-Oekraïne terugkwam met een stukje bot afkomstig van een MH17-slachtoffer, geven geen aanwijzingen dat er meer stoffelijke resten kunnen worden gevonden. Dat heeft minister Stef Blok (Veiligheid en Justitie) donderdag bekendgemaakt.
Onder nabestaanden van de slachtoffers ontstond ophef door de vondst. Ze vroegen in januari om een nieuwe zoektocht naar mogelijk menselijke resten.
Volgens journalist Michel Spekkers zou er nog veel meer te vinden zijn. Minister Blok stelt dat Spekkers dat echter met beelden en verklaringen niet kan onderbouwen. Ook geven de gemaakte opnamen te veel onduidelijkheid over de exacte locatie van de vondst.
In de brief aan de Tweede Kamer laat Blok weten dat altijd is erkend dat niet uit te sluiten valt dat er nog meer stoffelijke resten en eigendommen van slachtoffers kunnen worden gevonden. Op basis van de beelden kan niet worden aangenomen dat er meer resten liggen op de plek waar Spekkers is geweest. Blok schrijft dat op de beelden geen stoffelijke resten en persoonlijke eigendommen te zien zijn.
Spekkers laat in een reactie aan NU.nl weten dat hij in januari een dag met het MH17-onderzoeksteam in Driebergen heeft gezeten. Toen is volgens hem zo’n 6 gigabyte aan data aan foto’s en video’s van de rampplek gekopieerd. Volgens hem heeft hij aantoonbaar kunnen maken dat er nog wel degelijk resten liggen. Een stuk bot dat hij meenam bleek van een in 2014 geïdentificeerd slachtoffer te zijn. Het OM wilde verder niet inhoudelijk reageren.
De minister heeft er begrip voor dat nabestaanden ook ter plaatse willen laten vaststellen of er nog resten liggen. De lokale autoriteiten in het gebied van de crash hebben laten weten dat opnieuw zal worden gezocht naar resten. Dat gebeurt in het voorjaar, als de sneeuw is verdwenen. Nederland bekijkt daarbij welke steun hierbij mogelijk gewenst is.
Spekkers nam tijdens een reportagereis op de rampplek spullen mee, waaronder menselijke resten. Hij wilde dat zijn vondsten in Nederland werden onderzocht en wilde aantonen dat 2,5 jaar na de ramp nog steeds stoffelijke resten te vinden zijn.
Tijdens de overdracht op Schiphol ontstond volgens het OM de indruk dat mogelijk niet alles werd afgestaan. Een reisgenoot van Spekkers zou met spullen al op weg zijn geweest naar de uitgang. Daarop werden film- en geluidsdragers van de journalist in beslag genomen. De rechter-commissaris oordeelde later dat dit terecht gebeurde.
Inmiddels heeft Spekkers het grootste deel van zijn materiaal weer terug. De journalist zegt van plan te zijn om mogelijk in de toekomst nog eens terug te gaan naar de plek.
Telegraaf 16.02.2017 Verklaringen en filmbeelden van de Nederlander die onlangs uit Oost-Oekraïne terugkwam met een stukje bot afkomstig van een MH17-slachtoffer, geven geen aanwijzingen dat er meer stoffelijke resten kunnen worden gevonden. Dat heeft minister Stef Blok (Veiligheid en Justitie) donderdag bekendgemaakt.
Onder nabestaanden van de slachtoffers ontstond ophef door de vondst. Volgens de man zou er nog veel meer te vinden zijn. Maar minister Blok zegt dat hij dat niet kan onderbouwen. De minister heeft er wel begrip voor dat nabestaanden ook ter plaatse willen laten vaststellen of er nog resten liggen.
De lokale autoriteiten in het gebied van de crash hebben laten weten dat opnieuw zal worden gezocht naar stoffelijke resten en persoonlijke eigendommen. Dat gebeurt in het voorjaar, als de sneeuw is verdwenen. Nederland bekijkt daarbij welke steun hierbij mogelijk gewenst is.
Blok gaat ook in op de radargegevens die Rusland vorig jaar heeft verstrekt. Het Openbaar Ministerie heeft de gegevens onderzocht, maar stelt dat niet kan worden vastgesteld of de beelden echt zijn en ook niet wat er precies op te zien is. De radargegevens zijn namelijk aangeleverd in een ,,ongebruikelijk en afwijkend” format.
Het OM heeft inmiddels externe expertise ingeschakeld. Het zal nog een tijd duren voordat het mogelijk is om de radarbeelden te analyseren.
Het OM had Rusland al veel eerder om de beelden gevraagd. Het kreeg de gegevens pas nadat het internationale onderzoeksteam in september de conclusie had gepresenteerd dat vlucht MH17 vanuit rebellengebied in Oost-Oekraïne werd neergehaald door een Buk-raket die uit Rusland afkomstig was.
AD 16.02.2017 Verklaringen en filmbeelden van Michel Spekkers, de Nederlander die onlangs uit Oost-Oekraïne terugkwam met een stukje bot afkomstig van een MH17-slachtoffer, geven geen aanwijzingen dat er meer stoffelijke resten kunnen worden gevonden. Dat heeft minister Stef Blok van Veiligheid en Justitie vandaag bekendgemaakt.
Onder nabestaanden van de slachtoffers ontstond ophef door de vondst. Volgens Spekkers zou er nog veel meer te vinden zijn. Volgens minister Blok kan hij dat echter niet onderbouwen. De minister heeft er wel begrip voor dat nabestaanden ook ter plaatse willen laten vaststellen of er nog resten liggen.
Nieuwe zoektocht
De lokale autoriteiten in het gebied van de crash hebben laten weten dat opnieuw zal worden gezocht naar stoffelijke resten en persoonlijke eigendommen. Dat gebeurt in het voorjaar, als de sneeuw is verdwenen. Nederland bekijkt daarbij welke steun hierbij mogelijk gewenst is.
Blok gaat ook in op de radargegevens die Rusland vorig jaar heeft verstrekt. Het Openbaar Ministerie heeft de gegevens onderzocht, maar stelt dat niet kan worden vastgesteld of de beelden echt zijn en ook niet wat er precies op te zien is. De radargegevens zijn namelijk aangeleverd in een ‘ongebruikelijk en afwijkend’ format.
Het OM heeft inmiddels externe expertise ingeschakeld. Het zal nog een tijd duren voordat het mogelijk is om de radarbeelden te analyseren.
Het OM had Rusland al veel eerder om de beelden gevraagd. Het kreeg de gegevens pas nadat het internationale onderzoeksteam in september de conclusie had gepresenteerd dat vlucht MH17 vanuit rebellengebied in Oost-Oekraïne werd neergehaald door een Buk-raket die uit Rusland afkomstig was.
Telegraaf 01.02.2017 Justitiemedewerkers van de Dienst Vervoer en Ondersteuning plannen een van de grootste en politiek gevoelige operaties ooit: het vervoeren van de MH17-verdachten. Het is nog maar de vraag of verdachten die op het oog zijn ooit in Nederland terecht zullen staan, maar als ze komen, ligt het vervoersplan klaar.
,,Ik ben zelf mijn nichtje kwijtgeraakt tijdens MH17. Dat is straks drie jaar geleden. Voor mij persoonlijk is het heel belangrijk dat we de verdachten voor de rechter brengen”, zegt Erik de Borst, directeur van DV&O. ,,Ik heb als directeur regelmatig contact met de hoofdofficier van het Landelijk Parket om te polsen hoe het nu met het onderzoek staat. Voor ons gaat het om één ding: er is nu een groep van honderd personen in beeld, wanneer komen ze hier en bij welke rechtbank? Wij moeten daarvoor voorbereidingen treffen.”
De Borst zegt dat DV&O momenteel een begroting en plannen maakt om de verdachten hier te kunnen vervoeren. ,,Wij moeten dat plannen. Het is niet gezegd dat het ooit in Den Haag komt, maar als het komt hebben wij het voorwerk gedaan. We maken een plan met ‘hoog-risico-transporten’ en een schatting van de kosten. Ik ben nog niet aan het werven, maar zodra ik groen licht krijg ga ik dat doen. Als het besluit wordt genomen, staan we klaar.”
Het vervoer van oorlogsmisdadigers en zware criminelen, bijvoorbeeld voor het Internationaal Strafhof, lag eerder ook in handen van de dienst. Vanuit de gevangenis in Scheveningen werd bijvoorbeeld oorlogsmisdadiger Ratko Mladić naar het Joegoslavië-tribunaal gebracht.
Boek
Woensdag bestaat de Dienst Vervoer en Ondersteuning twintig jaar. Jaarlijks vervoeren de 1200 medewerkers vele duizenden gevangenen, van Willem Holleeder tot een veelplegende kruimeldief. Staatssecretaris Klaas Dijkhoff (Veiligheid en Justitie) neemt woensdagochtend het boek ‘In een rechte lijn’ in ontvangst.
Het boek is geschreven door DV&O-medewerker Ralph Stoové, die de geschiedenis van gedetineerdenvervoer en beveiliging door de eeuwen heen in kaart bracht. Hij schrijft over gevangenisopstanden, het vervoeren van gedetineerden vanuit opvoedkampen in Veenhuizen tot het transporteren van oorlogsmisdadigers met zwaarbewaakte transporten naar het Internationaal Strafhof in Den Haag.
AD 31.01.2017 Thierry Baudet, lijsttrekker van Forum voor Democratie, heeft de Amerikaanse president Donald Trump gevraagd om een nieuw onderzoek naar de ramp met MH17. Baudet tekende met 25 anderen een brief. Volgens de Volkskrant zijn nabestaanden geschokt.
Baudet en de anderen vinden het werk van de Onderzoeksraad voor Veiligheid en het Joint Investigation Team niet ,,onafhankelijk en niet overtuigend.”
Baudet zegt dat hij als privépersoon heeft getekend en dat Forum voor Democratie geen campagne voert voor nieuw onderzoek. Hij zegt ook dat hij niet vindt dat de Russen er niets mee te maken hebben.
Evert van Zijtveld van de Stichting Vliegramp MH17 zegt in een reactie: ,,De stichting en daarmee de nabestaanden hebben geen behoefte om een speelbal te worden in allerlei propaganda-theorieën.”
VK 31.01.2017 Of de nieuwe Amerikaanse president niet kan zorgen voor een nieuw onderzoek naar de MH17-ramp, vroeg een groep opiniemakers per brief. Baudet tekende ‘privé’, zegt hij. Nabestaanden zijn geschokt.
Kandidaat-Kamerlid Thierry Baudet heeft met 25 anderen de Amerikaanse president Donald Trump opgeroepen druk uit te oefenen een nieuw onderzoek te beginnen naar de toedracht van de vliegramp met de MH17. Volgens de briefschrijvers is het werk van de Onderzoeksraad voor Veiligheid (OVV) en het Joint Investigation Team (JIT) niet ‘onafhankelijk én niet overtuigend’.
Ze hebben zich tot Trump gewend omdat de nieuwe Amerikaanse president in het verleden heeft laten blijken meer waarde te hechten aan de Russische ontkenning dat de MH17 is neergehaald met een Buk-raket dan aan het gedetailleerde onderzoek van het JIT. In een uitzending van MSNBC Live uit Trump sterke twijfels over de Russische rol door te stellen: ‘They say it wasn’t them.’
De brief is op 24 november 2016 gestuurd, vlak nadat Trump de verkiezingen had gewonnen. Naast Baudet ondertekenden onder anderen de hoogleraren Kees van der Pijl en Karel van Wolferen. De brief is een initiatief van de omstreden Duitse journalist Billy Six, die meent dat de Russen geen rol spelen bij de ramp en alles in het werk stelt om de betrouwbaarheid van het officiële onderzoek te beschadigen.
Baudet zegt in een reactie dat de ondertekening van de brief een privékwestie is: Forum voor Democratie zal geen campagne voeren voor een nieuw MH17-onderzoek. Baudet benadrukt dat hij niet vindt dat de Russen er niets mee te maken hebben, zoals sommige van de briefschrijvers stellen. Hij heeft getekend omdat hij sommige aspecten van het onderzoek opmerkelijk vindt.
Baudet benadrukt dat hij niet vindt dat de Russen er niets mee te maken hebben, zoals sommige van de briefschrijvers stellen
Tunnelvisie
Baudet: ‘Het JIT geeft vetorecht aan Oekraïne over welke bewijzen wel of niet kunnen worden toegelaten. Waarom heeft de VS de primaire radarbeelden nooit openbaar gemaakt? Waarom heeft de Oekraïense verkeersleiding de piloten van MH17 een routewijziging door laten voeren? Zit het team niet te veel in een tunnelvisie dat de dader van tevoren al bekend is?’
Baudet hoopt dat de Trump een impuls kan geven aan een nieuw onafhankelijk onderzoek. ‘Dat zou een heel goede zaak zijn, in plaats van meteen de Russen de schuld te geven.’ Van Wolferen heeft een gelijksoortige motivatie. ‘Het is heel vreemd dat Oekraïne als medeverdachte een vetorecht krijgt. Als onderzoeker is het van belang op zoek te gaan naar tegenbewijs. De verschillende scenario’s van de crash zijn nooit serieus onderzocht.’
Waarom heeft de Oekraïense verkeersleiding de piloten van MH17 een routewijziging door laten voeren?, aldus Thierry Baudet.
Bijeenkomsten
Billy Six is samen met journalist Joost Niemöller het brein van de actie, zo laat hij weten in een telefonisch interview. Alle 26 ondertekenaars zijn ervan overtuigd dat vlucht MH17 niet door een uit Rusland afkomstige Buk neergehaald is, zegt hij. In de maanden voor het versturen van de brief zijn er diverse bijeenkomsten geweest. De briefschrijvers zijn zelfs naar Donetsk afgereisd en hebben het gebied waar MH17 is neergestort bezocht. De brief is op 24 november per reguliere post naar zowel het Witte Huis als naar Trump persoonlijk gestuurd. Die heeft nog niet gereageerd.
Uit het onderzoek van de OVV en het JIT is duidelijk komen vast te staan dat een Russische Buk-raket het toestel van MH17 heeft neergehaald. ‘De conclusies van het onderzoek zijn helder en in het rapport is overtuigend aangetoond wat de oorzaak van de crash is geweest’, zegt een woordvoerder van de Onderzoeksraad in een reactie. ‘Er zijn eerder verzoeken geweest om het onderzoek te heropenen, maar daar ziet de Onderzoeksraad geen enkele reden voor. Het onderzoek is klaar en het werk van de Onderzoeksraad is daarmee afgerond.’
‘De conclusies van het onderzoek zijn helder en in het rapport is overtuigend aangetoond wat de oorzaak van de crash is geweest’
Steun
BZ verwijst naar de bijeenkomst van de ministers van Buitenlandse Zaken van Australië, België, Maleisië en Oekraïne die in september 2016 plaatsvond in New York
De woordvoerster van Buitenlandse zaken (BZ) wil niet op de actie van de briefschrijvers reageren, maar zegt dat het kabinet op de hoogte is gebracht van de brief aan Trump. BZ verwijst naar de bijeenkomst van de ministers van Buitenlandse Zaken van Australië, België, Maleisië en Oekraïne die in september 2016 plaatsvond in New York. Hier betuigden de ministers nogmaals hun krachtige steun aan het internationale en onafhankelijke onderzoek van de Onderzoeksraad en het JIT.
Evert van Zijtveld van de Stichting Vliegramp MH17 keurt de actie sterk af: ‘De stichting en daarmee de nabestaanden hebben geen behoefte om een speelbal te worden in allerlei propagandatheorieën.’
NU 27.01.2017 De door Rusland geleverde radarbeelden van het Oekraïense luchtruim ten tijde van het neerschieten van vlucht MH17 zijn onvoldoende te lezen om er conclusies aan te kunnen verbinden.
Het Nederlands Openbaar Ministerie heeft daarom Moskou gevraagd de beelden opnieuw op te sturen maar dit keer in het goede format zodat ze uitgelezen kunnen worden, bevestigde een woordvoerder van het OM vrijdag berichtgeving van De Telegraaf.
Het format van de beelden voldoet niet aan de VN-normen, schrijft de krant. Rusland wil met de beelden aantonen dat de MH17 toentertijd niet is neergeschoten met een raket afgevuurd vanuit het door rebellen beheerste gebied. Moskou steunt de separatisten in het oosten van Oekraïne.
Op 17 juli 2014 werd vlucht MH17, onderweg van Amsterdam naar Kuala Lumpur, met een Buk-raket uit de lucht geschoten boven het oosten van Oekraïne. Alle inzittenden, onder wie 196 Nederlanders, kwamen om het leven.
Telegraaf 27.01.2017 De radarbeelden van de MH17-aanslag, die Rusland uiteindelijk aan het internationale JIT-onderzoeksteam heeft verstrekt, zijn onbruikbaar.
Dat bevestigt het Nederlandse Openbaar Ministerie aan De Telegraaf. ,,Het format van de data voldoet niet aan de VN-normen. Daarom vragen we de Russen om de juiste gegevens te sturen”, aldus de woordvoerder. Luchtvaartorganisatie ICAO eist dat ook.
Voor de nabestaanden is dit een nieuwe klap. ,,Daardoor blijven er vraagtekens over de ware toedracht van de crash bestaan. Dat zou niet zo mogen zijn”, zegt voorzitter Evert van Zijtveld van de Stichting Vliegramp MH17 in een reactie.
Volgens hem worden de families van slachtoffers binnenkort bijgepraat door het OM over het strafrechtelijk onderzoek tegen de daders van de massamoord. ,,We weten officieel nog van niks over de vorderingen”, aldus Van Zijtveld.
Nabestaanden zijn volgens hem niet te spreken over de stoffelijke resten die onlangs op de plaats delict in Oost-Oekraïne zijn gevonden door een journalist. ,,Dat kan natuurlijk niet. Het rijt onze wonden opnieuw open. Ook de manier waarop dit is gegaan, is discutabel. Wij willen dat Nederland ingrijpt.”
Trouw 27.01.2017 De door Rusland geleverde radarbeelden van het Oekraïense luchtruim ten tijde van het neerschieten van MH17 zijn onvoldoende te lezen om er conclusies aan te kunnen verbinden. Dat heeft een woordvoerder van het Openbaar Ministerie bevestigd.
Het format van de beelden voldoet niet aan de VN-normen, meldde De Telegraaf vrijdag. Het Nederlands Openbaar Ministerie heeft daarom Moskou gevraagd de beelden opnieuw op te sturen maar dit keer in het goede format zodat ze uitgelezen kunnen worden, bevestigde een woordvoerder van het OM berichtgeving van de krant.
Evert van Zijtveld, voorzitter van de Stichting Vliegramp MH17, zegt in een reactie: “Daardoor blijven er vraagtekens over de ware toedracht van de crash bestaan. Dat zou niet zo mogen zijn”.
Rusland wil met de radarbeelden aantonen dat de MH17 op 17 juli 2014 niet is neergeschoten met een raket afgevuurd vanuit het door pro-Russische rebellen beheerste gebied. Moskou steunt de separatisten in het oosten van Oekraïne.
Bij de vliegramp met toestel van Malaysian Airlines kwamen alle 298 inzittenden om het leven. Onder de slachtoffers waren 196 Nederlanders.
Het internationale JIT-team dat strafrechtelijk onderzoek doet naar het neerschieten van vlucht MH17, oordeelde afgelopen september dat de gebruikte Buk-raket was aangevoerd vanuit Rusland en afschoten vanuit een gebied dat toentertijd onder controle stond van de pro-Russische separatisten.
Internationaal Gerechtshof
Twee weken geleden spande Oekraïne een zaak aan tegen Rusland bij het Internationaal Gerechtshof van de VN in Den Haag voor onder meer het neerhalen van de MH17. Als het aan Oekraïne ligt betaalt Rusland hier ook schadevergoeding voor.
Kiev eist bovendien een onmiddellijk einde aan de Russische steun aan gewapende groepen in Oekraïne. Rusland heeft zich volgens Kiev schuldig gemaakt aan “terreur en discriminatie tijdens zijn illegale agressie tegen Oekraïne”. Behalve het neerhalen van vlucht MH17 noemt Oekraïne ook het beschieten en bombarderen van burgers in steden als Marioepol en Kramatorsk.
Oekraïne beschuldigt Rusland er al langer van dat het de pro-Russische rebellen steunt die in het oosten van het land vechten tegen het Oekraïense leger. Het land schendt internationale verdragen door wapens te leveren aan de separatisten, aldus Oekraïne. Moskou ontkent de rebellen militair te steunen en stelt dat als er Russen in Oost-Oekraïne met de rebellen mee zouden vechten, zij ‘vrijwilligers’ zijn.
Verder zegt Kiev dat Rusland op de Krim, dat het in 2014 bezette en inlijfde, Oekraïners en Krim-Tataren discrimineert. Moskou stuurde in februari en maart van 2014 militairen zonder insignes naar de Krim, de zogeheten ‘groene mannetjes’, die het schiereiland bezetten. Moskou ontkende elke betrokkenheid bij de bezetting. Pas maanden later gaf president Poetin toe dat het om Russische militairen was gegaan.
“We hebben meer dan twee jaar geprobeerd met onderhandelen de tegenstrijdigheden te regelen, maar Rusland wil zijn schending van de mensenrechten niet staken”, rechtvaardigde de Oekraïense minister van buitenlandse zaken Pavel Klimkin de stap van Kiev.
AD 26.01.2017 De lokale bergingsdienst in Oost-Oekraïne gaat vermoedelijk na de winter weer zoeken naar spullen van slachtoffers en wrakstukken van de MH17 die daar in juli 2014 neerstortte. In de omgeving van de rampplek vinden nauwelijks nog gevechtshandelingen plaats.
Medewerkers van de plaatselijke bergingsdienst zullen in het voorjaar verder zoeken, zo stelt Natalja Volosjina, voorzitter van de dorpsraad van Petropavlovka, in het FD. Petropavlovka is een van de drie plaatsjes in de zelfverklaarde Volksrepubliek Donetsk (DNR), waar de wrakstukken neerkwamen. Vooral in omringende bossen liggen nog brokstukken en mogelijk eigendommen van de omgekomen passagiers.
Geluiden dat Nederland niets meer zou doen om de spullen en wrakstukken terug te krijgen, zijn niet terecht, vindt Volosjina. ,,Er is nog maandelijks overleg met de Nederlandse contactgroep, via een vertaalster. Ze heeft me vorige week nog gebeld. Ik vertel haar wat er gevonden is en wat er nog ligt.”
Een woordvoerster van het ministerie van Buitenlandse Zaken in Den Haag bevestigt dat er via een tolk nog geregeld contact is met de drie dorpshoofden. De Stichting Vliegramp MH17 wil niet uitvoerig reageren op de berichten uit Oekraïne. ,,Wij kunnen wel een nieuwe missie willen, maar daar gaan wij niet over”, zegt voorzitter Evert van Zijtveld. ,,Wat ik wel kan zeggen: wij willen niet dat stoffelijke resten zomaar worden opgeraapt. En ook niet dat ze daar blijven liggen.”
Nieuwe bergingsactie
Eerder deze maand lieten nabestaanden van de slachtoffers weten dat ze willen dat er een nieuwe bergingsactie komt. Er werden namelijk door een Nederlandse journalist nog menselijke resten gevonden in het rampgebied.
NU 20.01.2017 Minister van Ard van der Steur van Veiligheid en Justitie overweegt een nader onderzoek uit te voeren op de rampplek van MH17 na de vondst van menselijke resten door journalist Michel Spekkers.
Dat laat Van der Steur vrijdag weten in een brief aan de kamer.
De beslissing tot een nader onderzoek hangt af van de resultaten van het onderzoek van het Openbaar Ministerie wanneer de resten precies zijn gevonden door Spekkers.
“Op basis van de uitkomsten hiervan zal een inschatting worden gemaakt van de kans dat op deze locaties meer stoffelijke resten gevonden kunnen worden. Zo ja, dan is het kabinet vanzelfsprekend bereid nader onderzoek te laten plaatsvinden als dat veilig kan”, aldus Van der Steur.
“De hulp van de OVSE voor het inschatten van de veiligheidssituatie en het tot stand brengen van een eventuele missie, omdat het rampgebied niet onder effectief gezag van de Oekraïense autoriteiten staat, zal daarbij onverminderd van groot belang zijn.”
Van der Steur zegt over verdere beslissingen contact te onderhouden met de Stichting nabestaanden MH17.
Nabestaanden
De nabestaanden lieten 14 januari weten dat het voor nabestaanden van de slachtoffers van de ramp met vlucht MH17 onverdraaglijk is dat er mogelijk nog steeds menselijke resten in Oekraïne liggen. Zij willen een nieuwe bergingsmissie om de resten te halen.
De wetenschap dat er misschien nog menselijke resten liggen is ”heel zwaar” voor nabestaanden, benadrukt Van Zijtveld. ”Het hoort daar niet”, aldus de voorzitter.
13 januari werd bekend dat tussen de spullen die Spekkers had meegenomen van de MH-rampplek in Oekraïne een stuk menselijk bot zat. Spekkers zegt dat hij de voorwerpen op de rampplek vond. Hij nam alles mee naar Nederland.
Overdracht
Tijdens de overdracht op Schiphol ontstond volgens het OM de indruk dat mogelijk niet alle voor het onderzoek relevante voorwerpen vrijwillig zouden worden afgestaan. Ook zou een reisgenoot met een rugzak met meegebrachte spullen op weg zijn naar de uitgang. Daarop werd de bagage van Spekkers en de medereiziger in beslag genomen.
Ook zijn gegevensdragers met onder meer foto- en filmmateriaal van de crashsite in Oekraïne in beslag genomen. De rechter-commissaris heeft inmiddels geoordeeld dat dat terecht is gebeurd.
Spekkers is als getuige verhoord door het onderzoeksteam van ramp MH17.
Telegraaf 20.01.2017 Voor het kabinet is en blijft het een prioriteit dat nabestaanden van de slachtoffers van rampvlucht MH17 persoonlijke eigendommen en stoffelijke resten van hun geliefden terugkrijgen. Dat schrijft minister Ard van der Steur (Veiligheid en Justitie) vrijdag aan de Tweede Kamer.
De minister reageert daarmee op de vondst van een stukje bot van één van de passagiers van de rampvlucht en de verontrusting hierover bij nabestaanden. Van der Steur zegt dat politie en OM nog onderzoeken waar en wanneer de vondst door de Nederlander Michel Spekkers is gedaan.
Op basis van de uitkomst van dit onderzoek zal een inschatting worden gemaakt van de kans dat er meer stoffelijke resten gevonden kunnen worden, aldus Van der Steur.
Het rampgebied in Oost-Oekraïne was zo’n 50 vierkante kilometer groot. Met de lokale bevolking zijn afspraken gemaakt om achtergebleven resten of spullen afkomstig van de slachtoffers in te leveren bij een aantal contactpersonen. Naar aanleiding van de vondst en de berichtgeving zal Nederland de lokale autoriteiten vragen aandacht te blijven houden voor die afspraken.
Nabestaanden lieten vorige week weten dat het voor hen onverdraaglijk is dat er mogelijk nog steeds menselijke resten in Oekraïne liggen. Voorzitter Evert van Zijtveld van Stichting Vliegramp MH17 zei dat een nieuwe bergingsmissie niet moet worden uitgesloten, mocht die nodig blijken.
NU 18.01.2017 Journalist Michel Spekkers is als getuige verhoord door het onderzoeksteam van ramp MH17 over het meenemen van een menselijk bot en andere spullen uit het rampgebied in Oost-Oekraïne.
Spekkers is een uur verhoord, zegt hij in een interview met de radiozender BNR woensdag. Ook heeft hij samen met drie leden van het onderzoeksteam zes uur lang beeldmateriaal bekeken dat hij maakte tijdens zijn verblijf in het rampgebied.
Spekkers bracht begin dit jaar een bezoek aan Oost-Oekraïne en nam daar spullen mee van het gecrashte toestel van vlucht MH17. Hij kwam in opspraak toen hij op Twitter zijn volgers vroeg wat hij met de spullen moest doen.
Hij nam ook een bot mee dat bleek te zijn van een slachtoffer van de vliegramp. “Dat wist ik op dat moment niet. Het had net zo goed van een dier kunnen zijn”, zei Spekkers. Het bot vond hij in een loods.
Van de rampplek is volgens de journalist twee jaar lang niets meer meegenomen. Hij nam spullen mee, omdat hij vond dat het “hier veiliger is” dan op de rampplek.
Schiphol
Spekkers was via Rusland Oekraïne illegaal binnengekomen. Bij terugkomst op Schiphol werd hij door de autoriteiten gevraagd de spullen over te dragen. Materiaal dat hij in een tas van een collega had gestopt werd in beslag genomen.
De nabestaanden van de slachtoffers van de vliegramp willen dat er een nieuwe bergingsmissie komt op de rampplek om achtergebleven spullen en menselijke resten te verzamelen. Stichting Vliegramp MH17 gaat daarvoor in overleg met het Openbaar Ministerie.
Den HaagFM 17.01.2017 Het Internationaal Gerechtshof in Den Haag moet zich gaan buigen over een aanklacht van Oekraïne tegen Rusland.
Oekraïne is naar het hof gestapt om Rusland veroordeeld te krijgen voor de mogelijke betrokkenheid bij het neerhalen van vlucht MH17 van Malaysia Airlines op 17 juli 2014. Het land eist nu een schadevergoeding van Rusland. Bij de ramp met de MH17 kwamen alle 298 inzittenden om het leven, onder wie 196 Nederlanders. Aan boord bevonden zich onder meer dertien Hagenaars en een jonge vrouw uit Indonesië, van wie de ouders in Den Haag wonen.
Het Internationaal Gerechtshof is het belangrijkste gerechtelijke orgaan binnen de Verenigde Naties. Het hof houdt zich bezig met rechtsgeschillen tussen staten. Het bestaat uit vijftien rechters die worden gekozen door de Algemene Vergadering en de Veiligheidsraad. Het Internationaal Gerechtshof is gevestigd in het Vredespaleis. …lees meer
Telegraaf 17.01.2017 Oekraïne heeft een zaak aangespannen tegen Rusland bij het Internationaal Gerechtshof van de VN in Den Haag voor onder meer het neerhalen van vlucht MH17. Als het aan Oekraïne ligt betaalt Rusland hier ook schadevergoeding voor. Kiev eist bovendien een onmiddellijk einde aan de Russische steun aan gewapende groepen in Oekraïne.
Rusland heeft zich volgens Kiev schuldig gemaakt aan „terreur en discriminatie tijdens zijn illegale agressie tegen Oekraïne.” Behalve het neerhalen van vlucht MH17 noemt Oekraïne ook het beschieten en bombarderen van burgers in steden als Marioepol en Kramatorsk.
Oekraïne beschuldigt Rusland er al langer van dat het de pro-Russische rebellen steunt die in het oosten van het land vechten tegen het Oekraïense leger. Het land schendt internationale verdragen door wapens te leveren aan de separatisten, aldus Oekraïne. Verder zegt Kiev dat Rusland op de Krim, dat het in 2014 inlijfde, Oekraïners en Krim-Tataren discrimineert.
„We hebben meer dan twee jaar geprobeerd met onderhandelen de tegenstrijdigheden te regelen, maar Rusland wil zijn schending van de mensenrechten niet staken”, aldus de Oekraïense minister van Buitenlandse Zaken Pavel Klimkin.
Door de vliegramp op 17 juli 2014 kwamen alle inzittenden om het leven. Onder de 298 slachtoffers waren 196 Nederlanders. Vlucht MH17 van Malaysia Airlines vertrok vanaf Schiphol en werd neergeschoten boven oorlogsgebied in het oosten van Oekraïne.
AD 17.01.2017 Oekraïne heeft Rusland aangeklaagd bij het Internationaal Gerechtshof van de VN in Den Haag voor onder meer het neerhalen van vlucht MH17. Als het aan Oekraïne ligt betaalt Rusland hier ook schadevergoeding voor. Kiev eist bovendien een onmiddellijk einde aan de Russische steun aan gewapende groepen in Oekraïne.
Rusland moet zich verantwoorden voor ‘terreur en discriminatie tijdens zijn illegale agressie tegen Oekraïne’, aldus het Oekraïense ministerie van Buitenlandse Zaken vandaag. Behalve het neerhalen van vlucht MH17 noemt Oekraïne ook het beschieten en bombarderen van burgers in steden als Marioepol en Kramatorsk.
Oekraïne beschuldigt Rusland er al langer van dat het de pro-Russische rebellen steunt die in het oosten van het land vechten tegen het Oekraïense leger. Het land zou internationale verdragen schenden door wapens te leveren aan de separatisten. Verder zegt Kiev dat Rusland op de Krim, dat het in 2014 inlijfde, Oekraïeners en Krim-Tataren discrimineert.
,,We hebben meer dan twee jaar geprobeerd met onderhandelen de tegenstrijdigheden te regelen, maar Rusland wil zijn schending van de mensenrechten niet staken”, aldus de Oekraïense minister van Buitenlandse Zaken Pavel Klimkin.
Door de vliegramp met vlucht MH17 van Malaysia Airlines op 17 juli 2014 kwamen alle inzittenden om het leven. Onder de 298 slachtoffers waren 196 Nederlanders. De vlucht vertrok vanaf Schiphol en werd neergeschoten boven oorlogsgebied in het oosten van Oekraïne. Het hof heeft overigens zowel Oekraïne als Rusland nog niet erkend.
NU 17.01.2017 Oekraïne heeft Rusland aangeklaagd bij het Internationaal Gerechtshof van de VN in Den Haag. Het land moet zich volgens Kiev verantwoorden voor ”terreur en discriminatie tijdens zijn illegale agressie tegen Oekraïne”, aldus het Oekraïense ministerie van Buitenlandse Zaken dinsdag.
Oekraïne beschuldigt Rusland er al langer van dat het de pro-Russische rebellen steunt die in het oosten van het land vechten tegen het Oekraïense leger. Ook beschuldigt de regering van Oekraïne Rusland ervan vlucht MH17 te hebben neergeschoten.
Rusland schendt internationale verdragen door wapens te leveren aan de separatisten. Verder zegt Kiev dat Rusland op de Krim, dat het in 2014 inlijfde, Oekraïeners en Krim-tataren discrimineert.
Oekraïne stelt dat Rusland verantwoordelijk moet worden gehouden voor het neerschieten van vlucht MH17 boven Oost-Oekraïne en het uitvoeren van luchtaanvallen op burgers.
Onderhandelingen
”We hebben meer dan twee jaar geprobeerd met onderhandelen de tegenstrijdigheden te regelen, maar Rusland wil zijn schending van de mensenrechten niet staken”, aldus de Oekraïense minister van Buitenlandse Zaken Pavel Klimkin.
Het Russische ministerie van Buitenlandse Zaken zegt dat Oekraïne geen interesse heeft getoond in gesprekken met Rusland. De autoriteiten hebben contact opgenomen met Oekraïne om te spreken over de rechten van etnische Russen in Oekraïne, maar Oekraïne zou daar niet over willen praten.
Oost-Oekraïne
Oekraïne eist onder meer dat Rusland zich uit het Oekraïne-conflict terugtrekt, discriminatie tegengaat, politiek repressie op de Krim stopt en verdwijningen op dat schiereiland onderzoekt. Ook wil Oekraïne dat Rusland een schadevergoeding betaalt voor MH17.
Een uitspraak heeft geen directe gevolgen voor de twee landen, maar kan wel door nationale rechtbanken worden gebruikt in een oordeel. Zo zou het mogelijk zijn om Russische bezittingen te bevriezen.
Trouw 16.01.2017 MH17 Journalist Michel Spekkers krijgt morgen de kans vrijwillig mee te werken aan het onderzoek naar de exacte vindplaats van het botfragment dat hij vorige week van de MH17-rampplek had meegenomen. Nabestaanden vinden de gang van zaken ‘buitengewoon pijnlijk’.
Doet hij dat niet, dan zal het Openbaar Ministerie de rechter-commissaris vragen om de politie toegang te verschaffen tot de in beslag genomen camera’s, laptop en telefoon van Spekkers. De journalist berichtte vorige week via Twitter regelmatig over zijn vondsten van voorwerpen, maar ook van een menselijk botfragment.
Het OM wil de nabestaanden van de slachtoffers van de MH17-ramp precies kunnen vertellen hoe het komt dat er tweeënhalf jaar na de crash nog menselijke resten worden gevonden op die plek in de Oekraïne. Volgende week krijgen nabestaanden nadere inlichtingen over de laatste vondsten. Als de uitleg niet bevredigend is, willen zij dat het onderzoeksteam opnieuw naar de rampplek afreist voor nader onderzoek.
‘Buitengewoon pijnlijk’ noemt Evert van Zijtveld, voorzitter van de Stichting Vliegramp MH17, de gebeurtenissen van eind vorige week. Freelance journalist Michel Spekkers ‘vond’ behalve een botfragment nog andere spullen die afkomstig zijn van het in juli 2014 uit de lucht geschoten vliegtuig. Onderzoek wees afgelopen vrijdag uit dat het botfragment van een MH-17 passagier is wiens identiteit in 2014 was vastgesteld.
Wij hebben nu opeens weer allemaal vragen, aldus Evert van Zijtveld.
De gang van zaken heeft bij nabestaanden de nodige oude wonden opgereten, zeker bij de direct betrokkenen. “Wij hebben nu opeens weer allemaal vragen”, zegt Van Zijtveld die bij de ramp twee kinderen verloor. “Er is ons verteld dat er grondig is gezocht en dat de grond is gezeefd. Hoe kan het nu dat een zogenaamde journalist heel eenvoudig toch weer menselijke resten vindt? Is het werk dan toch niet goed gedaan? Ik hoop dat we daar antwoord op krijgen.”
Voor het optreden van journalist Spekkers heeft Van Zijtveld geen goed woord over. “Volstrekt respectloos zoals deze man met belangen van nabestaanden is omgesprongen.” Dat begon vorige week toen Spekkers op Twitter meldde over een ‘vuilniszak’ waarin hij de spullen had zitten. Vervolgens vroeg hij zijn volgers in een poll wat hij met de zak moest doen: afleveren bij de Tweede Kamer, bij het Openbaar Ministerie (OM) of bij zijn eigen moeder.
Onvrijwillig
Inmiddels is ook het OM gebeten op Spekkers. Vanuit Oekraïne had hij aangegeven dat hij de zaken vrijwillig zou overdragen aan de politie. Toen hij vorige week op Schiphol aankwam bleek de rugzak met de voorwerpen te zijn ingecheckt onder de naam van een medepassagier, die de tas van de band haalde en ermee door de douane wilde lopen.
Vervolgens weigerde Spekkers zijn foto- en filmmateriaal ter beschikking te stellen. Het OM wil dat hebben om het terugvinden van de precieze locatie waar de voorwerpen hebben gelegen, zodat zij de vragen van nabestaanden beter kunnen beantwoorden. Na Spekkers weigering zijn zijn camera’s, telefoon en laptop in beslag genomen.
Trouw 14.01.2017 Het is voor nabestaanden van de slachtoffers van de ramp met vlucht MH17 onverdraaglijk dat er mogelijk nog steeds menselijke resten in Oekraïne liggen. Zij sluiten een nieuwe bergingsmissie om de resten te halen niet uit.
Voorzitter Evert van Zijtveld van Stichting Vliegramp MH17 heeft dat zaterdag gezegd. Stichting Vliegramp MH17, waarin nabestaanden zijn verenigd, gaat op korte termijn praten met het Openbaar Ministerie. Aan de hand daarvan wordt vervolgens bekeken wat de mogelijkheden zijn voor een eventuele, nieuw op touw te zetten bergingsmissie.
De wetenschap dat er misschien nog menselijke resten liggen is ‘heel zwaar’ voor nabestaanden, benadrukt Van Zijtveld. “Het hoort daar niet” aldus van Zijtveld.
Een Nederlandse journalist, Michel Spekkers, die het rampgebied had bezocht keerde deze week terug met een stukje bot, dat afkomstig bleek van een van de passagiers van de Boeing 777 van Malaysia Airlines die in 2014 boven Oekraïne werd neergehaald. Spekkers had de spullen in een vuilniszak meegenomen, maar die werd in beslag genomen nadat hij geland was op Schiphol.
Die actie werd getoetst om te zien of hiermee niet een inbreuk werd gedaan op de persvrijheid. Maar, omdat Spekkers volgens het OM een ‘weigerachtige’ houding tentoon spreidde (de zak was ingecheckt door een reisgenoot en door hem meegenomen naar de uitgang) is er terecht gehandeld, aldus het OM.
Het OM zegt dat er op de rampplek mogelijk nog materiaal gevonden kan worden. ” Nu de oorzaak van het neerhalen van het vliegtuig onomstotelijk is vastgesteld, dient het actief zoeken naar wrakdelen geen redelijk strafrechtelijk doel meer.” Materiaal kan wel aan inwoners van een dorp in de buurt worden gegeven. Er wordt regelmatig aan hen gevraagd of ze wat hebben gevonden.
NU 14.01.2017 Het is voor nabestaanden van de slachtoffers van de ramp met vlucht MH17 onverdraaglijk dat er mogelijk nog steeds menselijke resten in Oekraïne liggen. Zij willen een nieuwe bergingsmissie om de resten te halen.
Voorzitter Evert van Zijtveld van Stichting Vliegramp MH17 heeft dat zaterdag gezegd. Stichting Vliegramp MH17, waarin nabestaanden zijn verenigd, gaat op korte termijn praten met het Openbaar Ministerie. Dan wordt bekeken wat de mogelijkheden zijn.
De wetenschap dat er misschien nog menselijke resten liggen is ”heel zwaar” voor nabestaanden, benadrukt Van Zijtveld. ”Het hoort daar niet”, aldus de voorzitter.
Een Nederlandse journalist die het rampgebied had bezocht keerde deze week terug met een stukje bot, dat afkomstig bleek van een van de passagiers van de Boeing 777 van Malaysia Airlines die in 2014 werd neergehaald.
De journalist zei de spullen mee te hebben genomen om aan te tonen dat de resten er nog liggen. De tas met spullen is door politie op Schiphol in beslag genomen.
Telegraaf 14.01.2017 Het is voor nabestaanden van de slachtoffers van de ramp met vlucht MH17 onverdraaglijk dat er mogelijk nog steeds menselijke resten in Oekraïne liggen. Zij sluiten een nieuwe bergingsmissie om de resten te halen niet uit.
Voorzitter Evert van Zijtveld van Stichting Vliegramp MH17 heeft dat zaterdag gezegd. Stichting Vliegramp MH17, waarin nabestaanden zijn verenigd, gaat op korte termijn praten met het Openbaar Ministerie. Dan wordt bekeken wat de mogelijkheden zijn.
De wetenschap dat er misschien nog menselijke resten liggen is ,,heel zwaar” voor nabestaanden, benadrukt Van Zijtveld. ,,Het hoort daar niet”, aldus de voorzitter.
Een Nederlander die het rampgebied had bezocht keerde deze week terug met een stukje bot, dat afkomstig bleek van een van de passagiers van de Boeing 777 van Malaysia Airlines die in 2014 werd neergehaald.
AD 14.01.2017 De nabestaanden van de slachtoffers van rampvlucht MH17 willen dat er opnieuw een bergingsactie komt nadat er menselijke resten werden gevonden in het rampgebied in Oekraïne.
Deze week werd bekend dat journalist Michel Spekkers een stuk bot in het rampgebied had gevonden. Stichting Vliegramp MH17, waarin nabestaanden zijn verenigd, gaat op korte termijn praten met het Openbaar Ministerie. Dan wordt bekeken wat de mogelijkheden zijn, zegt voorzitter Evert van Zijtveld zaterdag.
De wetenschap dat er misschien nog menselijke resten liggen is ,,heel zwaar” voor nabestaanden, benadrukt Van Zijtveld. ,,Het hoort daar niet”, aldus de voorzitter.
Vuilniszak
Spekkers zegt dat hij de spullen op de rampplek van de MH17 in Oekraïne heeft gevonden. Hij nam alles in een vuilniszak mee naar Nederland. ,,Ik vind het een schande dat alles daar nog ligt”, vertelde hij vorige week. Zaterdag zijn de spullen op Schiphol overgedragen aan de autoriteiten.
Tijdens de overdracht zaterdag ontstond volgens het OM de indruk dat mogelijk niet alle voor het onderzoek relevante voorwerpen vrijwillig zouden worden afgestaan. Ook zou een reisgenoot met een rugzak met meegebrachte spullen op weg zijn naar de uitgang. Daarop werd de bagage van Spekkers en de medereiziger in beslag genomen.
Ook zijn onder meer foto- en filmmateriaal van de crashsite in Oekraïne in beslag genomen. De rechter-commissaris heeft inmiddels geoordeeld dat dat terecht is gebeurd.
Spekkers zei toen dat hij de actie juist voor de nabestaanden had gedaan, omdat hij het schandalig vindt dat er nog steeds resten op de rampplek liggen. De nabestaanden waren destijds niet blij met de actie, omdat ze willen dat er met respect met mogelijke resten wordt omgegaan.
Crash
Op 17 juli 2014 werd vlucht MH17, onderweg van Amsterdam naar Kuala Lumpur, met een Buk-raket uit de lucht geschoten boven het oosten van Oekraïne. Alle inzittenden, onder wie 196 Nederlanders, kwamen om het leven.
Trouw 14.01.2017 De Onderzoeksraad voor de Veiligheid (OVV) is in 2015 het doelwit geweest van een hackpoging, schrijft de NRC. De poging was identiek aan de wijze waarop Russische hackers volgens Amerikaanse inlichtingendiensten bij de Amerikaanse Democraten wisten in te breken.
De hackpoging bij de OVV vond volgens interne gegevens op 29 september 2015 plaats. Het OVV-rapport over de ramp met de MH17 was toen nagenoeg af en zou twee weken later, 13 oktober, worden gepubliceerd.
Een OVV-medewerker trof die ochtend een melding in zijn e-mail alsof een collega belast met de beveiliging van zijn mailaccount hem aanraadde zich opnieuw aan te melden. Als hij dat gedaan had, had hij hackers toegang tot de systemen van de OVV verschaft.
AD 14.01.2017 De Onderzoeksraad voor de Veiligheid (OVV) is in 2015 het doelwit geweest van een hackpoging, schrijft de NRC. De poging was identiek aan de wijze waarop Russische hackers volgens Amerikaanse inlichtingendiensten bij de Amerikaanse Democraten wisten in te breken.
De hackpoging bij de OVV vond volgens interne gegevens op 29 september 2015 plaats. Het OVV-rapport over de ramp met de MH17 was toen nagenoeg af en zou twee weken later, 13 oktober, worden gepubliceerd.
Een OVV-medewerker trof die ochtend een melding in zijn e-mail alsof een collega belast met de beveiliging van zijn mailaccount hem aanraadde zich opnieuw aan te melden. Als hij dat gedaan had, had hij hackers toegang tot de systemen van de OVV verschaft.
VK 13.01.2017 Bij de spullen van vlucht MH17 die door journalist Michel Spekkers zijn meegenomen uit Oekraïne, zit een stukje bot van een van de passagiers. Dat heeft een woordvoerder van het Openbaar Ministerie vrijdagavond gezegd.
In DNA-onderzoek door het Nederlands Forensisch Instituut (NFI) is vastgesteld dat het bot afkomstig is van een passagier van wie de identiteit in 2014 is achterhaald. De nabestaanden van het slachtoffer zijn op de hoogte gebracht. De andere voorwerpen bleken volgens het OM niet relevant voor het strafrechtelijk onderzoek naar de toedracht van de ramp met het toestel. Dat werd op 17 juli 2014 boven rebellengebied neergehaald met een BUK-raket van Russische makelij. Daarbij kwamen alle inzittenden, onder wie 196 Nederlanders om het leven.
Spekkers zegt dat hij de spullen op de rampplek in het oosten van Oekraïne heeft gevonden. Hij nam alles in een vuilniszak mee naar Nederland om aan te tonen dat lang niet alle bewijsstukken uit het rampgebied zijn weggehaald. Bij aankomst in Nederland werden de spullen op Schiphol in beslaggenomen door de autoriteiten. Volgens hem gebeurde dat omdat Spekkers en zijn reisgenoot een deel van de spullen verborgen probeerden te houden. Eerder had hij afgesproken alle zaken, inclusief het stukje bot, aan de politie over te dragen. Ook Spekkers’ mobieltje, zijn laptop en videocamera werden in beslag genomen.
The bone I took from the MH17 side seems to have been from a victim of mh17. This is a shame. @MinPres any response? 8:24 PM – 13 Jan 2017
Waar hebben ze het over in Rusland? Over twee Nederlanders die op Russische zenders hun verhaal over MH17 doen, waaronder Michel Spekkers, constateert onze correspondent Tom Vennink. (+)
Spekkers kreeg veel kritiek op het meenemen van de spullen, die voor het onderzoeksteam lagen opgeslagen in een stadje middenin het rampgebied. Dat er nog steeds spullen liggen, toont volgens hem aan dat het onderzoek naar de ramp niet deugt. Maar gezien de enorme omvang van het rampgebied, ruim zestig vierkante kilometer, is het niet verbazend dat er af en toe nog wat wordt gevonden.
Na het in beslag nemen van zijn spullen klopte Spekkers bij de Russische media aan om zijn beklag te doen over de gang van zaken. Voor de Russische media was dat aanleiding de kwestie aan te halen als bewijs dat het onderzoek naar de ramp met MH17 niet eerlijk verloopt. Bij zijn bezoek aan het gebied van de pro-Russische rebellen werden Spekkers en zijn reisgenoot geholpen door Graham Phillips, een Britse journalist die bekend staat als een propagandist van de rebellen. Volgens Spekkers was dat de enige manier om ergens te komen in rebellengebied, maar veruit de meeste journalisten opereren volstrekt onafhankelijk in het gebied dat de pro-Russische separatisten in 2014 onder de voet liepen.
Spekkers begon in 2015 als freelance journalist te werken. Daarvoor zat hij als vertegenwoordiger van de SP in de gemeenteraad van Breda. Op zijn cv staat ook een verblijf van twee jaar in een Amerikaanse gevangenis wegens oplichting.
Trouw 13.01.2017 Bij de spullen die journalist Michel Spekkers afgelopen week meenam van de rampplek waar vlucht MH17 neerstortte, zit een stuk menselijk bot. Dat meldt het OM vandaag.
Het bot is afkomstig van iemand die in 2014 is geïdentificeerd als slachtoffer. De familieleden zijn op de hoogte gesteld. De andere voorwerpen zijn beoordeeld en niet relevant voor het strafrechtelijk onderzoek, aldus het OM.
Freelance-journalist Spekkers kwam vorige week in het nieuws omdat hij naar eigen zeggen een vuilniszak vol spullen van de rampplek had verzameld. Op Twitter vroeg hij zijn volgers wat hij daarmee moest doen. Daardoor kreeg de zaak landelijke bekendheid, en leidde het tot ophef, onder meer bij de nabestaanden.
Op Schiphol nam de politie de spullen in beslag. Die actie werd getoetst om te zien of hiermee niet een inbreuk werd gedaan op de persvrijheid. Maar, omdat Spekkers volgens het OM een ‘weigerachtige’ houding tentoon spreidde (de zak was ingecheckt door een reisgenoot en door hem meegenomen naar de uitgang) is er terecht gehandeld, aldus het OM.
Het OM zegt dat er op de rampplek mogelijk nog materiaal gevonden kan worden. ” Nu de oorzaak van het neerhalen van het vliegtuig onomstotelijk is vastgesteld, dient het actief zoeken naar wrakdelen geen redelijk strafrechtelijk doel meer.” Materiaal kan wel aan inwoners van een dorp in de buurt worden gegeven. Er wordt regelmatig aan hen gevraagd of ze wat hebben gevonden.
NU 13.01.2017 Tussen de spullen die de Nederlandse journalist Michel Spekkers heeft meegenomen van de MH17-rampplek in Oekraïne zit een stuk menselijk bot. Dat meldt het Openbaar Ministerie vrijdag.
In DNA-onderzoek door het Nederlands Forensisch Instituut (NFI) is vastgesteld dat het bot afkomstig is van een passagier van wie de identiteit in 2014 is achterhaald. De nabestaanden van het slachtoffer zijn op de hoogte gebracht.
Spekkers zegt dat hij de spullen op de MH17-rampplek in Oekraïne vond. Hij nam alles in een vuilniszak mee naar Nederland. Zaterdag werden de spullen op Schiphol overgedragen aan de autoriteiten.
De andere voorwerpen zijn beoordeeld en niet relevant voor het strafrechtelijk onderzoek, concludeert het OM.
Vuilniszak
Spekkers meldde eerder al dat hij tijdens een reportagereis spullen had gevonden op de rampplek, waaronder mogelijk menselijke resten. Hij nam alles in een vuilniszak mee naar Nederland. De Stichting Vliegramp MH17, waarin nabestaanden zich hebben georganiseerd, zei dat niet erg respectvol te vinden.
De freelance journalist zegt dat hij de spullen had meegenomen, omdat hij wilde dat het in Nederland kon worden onderzocht. Ook wilde hij aantonen dat er na 2,5 jaar nog steeds spullen van de ramp te vinden zijn op de rampplek. “De overweging voor mij was: als dit menselijke resten zijn dan horen die hier niet thuis maar dan moeten die terug naar Nederland”, verklaart Spekkers onder andere op zijn website.
Tijdens de overdracht ontstond volgens het OM de indruk dat mogelijk niet alle voor het onderzoek relevante voorwerpen vrijwillig zouden worden afgestaan. Ook zou een reisgenoot met een rugzak met meegebrachte spullen op weg zijn naar de uitgang. Daarop werd de bagage van Spekkers en de medereiziger in beslag genomen.
Ook zijn gegevensdragers met onder meer foto- en filmmateriaal van de crashsite in Oekraïne in beslag genomen. De rechter-commissaris heeft inmiddels geoordeeld dat dat terecht is gebeurd.
Op 17 juli 2014 werd vlucht MH17, onderweg van Amsterdam naar Kuala Lumpur, met een Buk-raket uit de lucht geschoten boven het oosten van Oekraïne. Alle inzittenden, onder wie 196 Nederlanders, kwamen om het leven.
Telegraaf 13.01.2017 Bij de spullen die mogelijk afkomstig zijn van vlucht MH17 die door de Nederlandse journalist Michel Spekkers zijn meegenomen uit Oekraïne, zit een stukje menselijk bot. Dat heeft een woordvoerder van het Openbaar Ministerie vrijdagavond gezegd.
In DNA-onderzoek door het Nederlands Forensisch Instituut (NFI) is vastgesteld dat het bot afkomstig is van een passagier van wie de identiteit in 2014 is achterhaald. De nabestaanden van het slachtoffer zijn op de hoogte gebracht. De andere voorwerpen zijn beoordeeld en niet relevant voor het strafrechtelijk onderzoek, aldus het OM.
In vuilniszak meegenomen
Spekkers zegt dat hij de spullen op de rampplek van de MH17 in Oekraïne heeft gevonden. Hij nam alles in een vuilniszak mee naar Nederland. Zaterdag werden de spullen op Schiphol in beslaggenomen door de autoriteiten.
Tijdens de overdracht zaterdag ontstond volgens het OM de indruk dat mogelijk niet alle voor het onderzoek relevante voorwerpen vrijwillig zouden worden afgestaan. Ook zou een reisgenoot met een rugzak met meegebrachte spullen op weg zijn naar de uitgang. Daarop werd de bagage van Spekkers en de medereiziger in beslag genomen.
Gegevensdragers in beslag genomen
Ook zijn gegevensdragers met onder meer foto- en filmmateriaal van de crashsite in Oekraïne in beslag genomen. De rechter-commissaris heeft inmiddels geoordeeld dat dat terecht is gebeurd.
Op 17 juli 2014 werd vlucht MH17, onderweg van Amsterdam naar Kuala Lumpur, met een Buk-raket uit de lucht geschoten boven het oosten van Oekraïne. Alle inzittenden, onder wie 196 Nederlanders, kwamen om het leven.
Telegraaf 13.01.2017 Vicepremier Lodewijk Asscher klopte nadat vlucht MH17 in 2014 was neergehaald in Zuid-Frankrijk aan bij een Française om te bellen. Zijn mobiele telefoon kon hij niet gebruiken omdat hij dan kon worden afgeluisterd, vertelde hij donderdag in het televisieprogramma Jinek.
„Ik was op dat moment op vakantie in Frankrijk en er moest gesproken worden met de premier in Den Haag. Dat ga je dan niet met je mobiele telefoon doen. Zo’n gesprek vinden de Russen of anderen mogelijk interessant”, verhaalde Asscher. Hij belde bij een buurvrouw aan en legde uit dat hij niet alleen toerist was, „maar ook vicepremier en er is iets verschrikkelijks aan de hand in mijn land.” „Nadat ze over haar verbazing heen was” mocht Asscher haar vaste telefoon gebruiken.
Asscher diste de anekdote op om te onderstrepen dat politici moeten beseffen hoe kwetsbaar hun communicatie is. Eerder op de dag wist RTL Nieuws zich toegang te verschaffen tot accounts van politici op sociale media.
Telegraaf 08.01.2017 Tijdens de overdracht zaterdag van spullen die mogelijk afkomstig zijn van de gecrashte MH17 is de indruk ontstaan dat mogelijk niet alle voor het onderzoek relevante voorwerpen vrijwillig zouden worden afgestaan. De bagage van journalist Michel Spekkers en een medereiziger is daarom zaterdag op Schiphol in beslag genomen, meldde het Openbaar Ministerie zondag.
Volgens het OM was de afspraak dat Spekkers de spullen bij aankomst op Schiphol aan de politie zou geven. Zijn medereiziger was met een rugzak van Spekkers echter op weg naar de uitgang. Hierin bleken diverse zakjes met vermoedelijk metaaldelen te zitten en één voorwerp dat mogelijk een menselijke rest zou kunnen zijn.
Spekkers weigerde vervolgens foto- en filmmateriaal van de crashsite in Oekraïne beschikbaar te stellen voor het onderzoek, aldus het OM. Zijn medereiziger maakte beelden van de politie en ander personeel op Schiphol. Deze beelden zijn allemaal in beslag genomen, evenals geluidsopnames die Spekkers volgens het OM heimelijk heeft gemaakt.
Het OM gaat er vanuit dat er verder geen actie meer tegen Spekkers genomen zal worden.
Spekkers liet zaterdag via Twitter al weten niet blij te zijn met de inbeslagname. ,,Dit is een vreemde situatie. Afspraak was gemaakt voor vrijwillige overdracht. Resultaat van die deal is totale inbeslagname. Triest.”
Nabestaanden
Stichting Vliegramp MH17, waarin nabestaanden zich hebben georganiseerd, zei eerder het niet respectvol te vinden dat Spekkers allerlei spullen in een vuilniszak heeft meegenomen naar Nederland.
Vlucht MH17 van Malaysia Airlines, onderweg van Amsterdam naar Kuala Lumpur, werd op 17 juli 2014 met een Buk-raket uit de lucht geschoten boven het oosten van Oekraïne. Alle inzittenden, onder wie 196 Nederlanders, kwamen om het leven.
AD 08.01.2017 Michel Spekkers heeft bij zijn terugkeer op Schiphol spullen aan de politie overhandigd die de Nederlandse journalist naar eigen zeggen heeft meegenomen van de rampplek van de MH17 in Oekraïne. Dat ging echter niet zonder slag of stoot.
Op Twitter meldt de Landelijke Eenheid dat een rechercheur en iemand van het Landelijk Team Forensische Opsporing de spullen zouden aannemen, en dat die ‘gedegen’ zullen worden onderzocht. Spekkers zelf zegt in een tweet dat het materiaal in beslag is genomen, evenals onder meer camera’s, telefoons en een laptop.
Volgens het Openbaar Ministerie klopt het dat er spullen in beslag zijn genomen. Tijdens de overdracht is de indruk ontstaan dat mogelijk niet alle voor het onderzoek relevante voorwerpen vrijwillig zouden worden afgestaan, aldus het OM.
Medereiziger
Volgens het OM was de afspraak dat Spekkers de spullen bij aankomst op Schiphol aan de politie zou geven. Zijn medereiziger was met een rugzak van Spekkers echter op weg naar de uitgang. Hierin bleken diverse zakjes met vermoedelijk metaaldelen te zitten en één voorwerp dat mogelijk een menselijke rest zou kunnen zijn.
Volgens het OM weigerde Spekkers vervolgens foto- en filmmateriaal van de crashsite in Oekraïne beschikbaar stellen voor het onderzoek en ook bleek hij heimelijke geluidsopnamen te hebben gemaakt.
Documentaire
Spekkers was in Donetsk in Oekraïne, omdat hij een documentaire wil maken over het leven in een conflictgebied. Hij meldde al eerder in deze krant dat hij spullen op de rampplek heeft gevonden, waaronder mogelijk ook menselijke resten. Hij heeft alles in een vuilniszak meegenomen naar Nederland. De Stichting Vliegramp MH17, waarin nabestaanden zich hebben georganiseerd, reageerde dat niet erg respectvol te vinden.
Op 17 juli 2014 werd vlucht MH17, onderweg van Amsterdam naar Kuala Lumpur, met een Buk-raket uit de lucht geschoten boven het oosten van Oekraïne. Alle inzittenden, onder wie 196 Nederlanders, kwamen om het leven.
NU 08.01.2017 Op Schiphol heeft de Nederlandse journalist Michel Spekkers spullen aan de politie overhandigd die hij naar eigen zeggen heeft meegenomen van de MH17-rampplek in Oekraïne.
Op Twitter meldt de Landelijke Eenheid dat een rechercheur en iemand van het Landelijk Team Forensische Opsporing de spullen zouden aannemen, en dat die ‘gedegen’ zullen worden onderzocht. Spekkers zelf zegt in een tweet dat het materiaal in beslag is genomen, evenals onder meer camera’s, telefoons en een laptop.
Volgens het Landelijk Parket van het Openbaar Ministerie (OM) bleek dat een medereiziger, ook journalist, een rugzak van Spekkers op zijn eigen naam had ingecheckt.
Ook zou de man in kwestie filmopnamen hebben gemaakt van de leden van de ambtenaren die aanwezig waren om het materiaal van Spekkers aan te nemen. Hij werd staande gehouden toen hij met de rugzak op weg was naar de uitgang.
Inbeslagneming
Het OM zegt verder dat Spekkers weigerde foto- en filmmateriaal van de rampplek beschikbaar te stellen ten behoeve van het onderzoek. Hij zou ook heimelijk geluidsopnamen hebben gemaakt. Dat was de aanleiding om de bagage van de beide journalisten in beslag te nemen.
Daarbij werden diverse zakjes met vermoedelijke metaaldelen en een voorwerp dat mogelijk een menselijk overblijfsel is, aangetroffen.
Menselijke resten
Spekkers meldde al eerder dat hij spullen op de rampplek heeft gevonden, waaronder mogelijk ook menselijke resten, op een reportagereis in Oost-Oekraïne begin dit jaar. Hij heeft alles in een vuilniszak meegenomen naar Nederland. De Stichting Vliegramp MH17, waarin nabestaanden zich hebben georganiseerd, zei dat niet erg respectvol te vinden.
Spekkers heeft op Twitter laten weten dat hij “een vuilnizak vol met MH17-spullen” had en vroeg zijn volgers in een poll wat hij daarmee zou moeten doen, met als mogelijke antwoorden Tweede Kamer, OM en Mijn moeder. Daarop kreeg hij veel kritiek van onder anderen nabestaanden en experts. De Nederlander zegt het niet te hebben gedaan “om nabestaanden een rotgevoel te geven”.
Spekkers zegt de spullen te hebben gevonden op de plek waar een van de vleugels van het toestel was neergekomen en in een loods waar de MH17-resten bij de berging direct na de ramp tijdelijk werden opgeslagen. De Nederlanders vond onder meer bordjes met stoelnummers. Volgens Spekkers liggen er nog meer resten in het gebied. Hij heeft Oost-Oekraïne verlaten door de grens met Rusland illegaal over te steken.
Op 17 juli 2014 werd vlucht MH17, onderweg van Amsterdam naar Kuala Lumpur, met een Buk-raket uit de lucht geschoten boven het oosten van Oekraïne. Alle inzittenden, onder wie 196 Nederlanders, kwamen om het leven.
Spekkers is een omstreden figuur. Hij werd in 2004 veroordeeld tot 21 maanden cel in de Amerikaanse staat Texas en kreeg bij zijn terugkomst in Nederland nog eens zeven maanden cel opgelegd voor grootschalige oplichting.
Telegraaf 08.01.2017 Op Schiphol heeft de Nederlandse journalist Michel Spekkers spullen aan de politie overhandigd die hij naar eigen zeggen heeft meegenomen van de rampplek van de MH17 in Oekraïne.
Op Twitter meldt de Landelijke Eenheid dat een rechercheur en iemand van het Landelijk Team Forensische Opsporing de spullen zouden aannemen, en dat die ’gedegen’ zullen worden onderzocht. Spekkers zelf zegt in een tweet dat het materiaal in beslag is genomen, evenals onder meer camera’s, telefoons en een laptop.
De man meldde al eerder dat hij spullen op de rampplek heeft gevonden, waaronder mogelijk ook menselijke resten. Hij heeft alles in een vuilniszak meegenomen naar Nederland. De Stichting Vliegramp MH17, waarin nabestaanden zich hebben georganiseerd, reageerde dat niet erg respectvol te vinden.
Op 17 juli 2014 werd vlucht MH17, onderweg van Amsterdam naar Kuala Lumpur, met een Buk-raket uit de lucht geschoten boven het oosten van Oekraïne. Alle inzittenden, onder wie 196 Nederlanders, kwamen om het leven.
Telegraaf 06.01.2017 Een Nederlandse journalist die claimt een tas met spullen van de rampplek van de MH17 in Oekraïne te hebben meegenomen, heeft ergernis gewekt bij nabestaanden. Dat zegt Evert van Zijtveld, voorzitter van de Stichting Vliegramp MH17. De journalist zegt dat hij alle spullen heeft verzameld in een vuilniszak – mogelijk ook met menselijke resten erin – en deze heeft meegenomen naar Rusland.
„Je moet met respect hiermee omgaan”, zegt Van Zijtveld. „Als er mogelijke menselijke resten worden gevonden, moeten deze aan de lokale burgemeesters worden overgedragen en niet in een vuilniszak mee op reis worden genomen.” Volgens de voorzitter is er eerder een melding geweest dat er in het rampgebied mogelijk resten waren gevonden van inzittenden, maar dat bleek destijds om dierlijke resten te gaan.
Op 17 juli 2014 werd vlucht MH17, onderweg van Amsterdam naar Kuala Lumpur, met een Buk-raket uit de lucht geschoten boven het oosten van Oekraïne. Alle inzittenden, onder wie 196 Nederlanders, kwamen om het leven.
„Dat daar nu nog steeds van alles gevonden wordt, is logisch”, aldus een woordvoerder van het Landelijk Parket van het Openbaar Ministerie. „Het toestel kwam in een groot gebied terecht, waar het nu nog steeds onrustig en onveilig is. Dat maakt het bergen erg lastig.” De kans dat er nog menselijke resten in het gebied liggen, is daarom groot, volgens de woordvoerder.
Het Openbaar Ministerie heeft contact gezocht met de journalist. „Als er inderdaad iets gevonden is, is het belangrijk voor de nabestaanden om dat goed te onderzoeken. Deze man had zich beter gelijk bij de politie of bij ons kunnen melden.”
AD 06.01.2017 Nabestaanden van de vliegramp met vlucht MH17 zijn niet blij dat een Nederlandse journalist mogelijk spullen van een opslag bij de rampplek heeft meegenomen. Dat zegt Evert van Zijtveld, voorzitter van de Stichting Vliegramp MH17.
Dusver doorstaat de vuilniszak met MH17 resten de reis ook zonder oponthoud. Dan weet u dat ook weer. 8:17 AM – 6 Jan 2017
Journalist Michel Spekkers zegt dat hij alle spullen heeft verzameld in een vuilniszak – mogelijk ook met menselijke resten erin – en deze heeft meegenomen naar Rusland. ,,Je moet met respect hiermee omgaan”, zegt Van Zijtveld. ,,Als er mogelijke menselijke resten worden gevonden, moeten deze aan de lokale burgemeesters worden overgedragen en niet in een vuilniszak mee op reis worden genomen.”
Spekkers beschreef zijn bevindingen de afgelopen dagen op Facebook en Twitter. Hij vond in Oekraïne bijvoorbeeld een bordje met stoelnummers en botten. Spekkers opende vervolgens een poll met de vraag wat hij met de spullen zou moeten doen.
Stukken plastic en metaal
,,Ik ben gaan zoeken op de plek waar een motor en een vleugel terecht zijn gekomen en in de loods waar wrakstukken zijn opgeslagen”, zei Spekkers gisteren al tegen het Noordhollands Dagblad. ,,Die is niet leeg. Daar liggen nog overal stukken plastic en metaal en dus ook botten.”
Volgens Van Zijtveld is er eerder een melding geweest dat er in het rampgebied mogelijk resten waren gevonden van inzittenden, maar dat bleek destijds om dierlijke resten te gaan.
Op 17 juli 2014 werd vlucht MH17, onderweg van Amsterdam naar Kuala Lumpur, met een Buk-raket uit de lucht geschoten boven het oosten van Oekraïne. Alle inzittenden, onder wie 196 Nederlanders, kwamen om het leven.
Onrustig en onveilig
,,Dat daar nu nog steeds van alles gevonden wordt, is logisch”, aldus een woordvoerder van het Landelijk Parket van het Openbaar Ministerie. ,,Het toestel kwam in een groot gebied terecht, waar het nu nog steeds onrustig en onveilig is. Dat maakt het bergen erg lastig.”
De kans dat er nog menselijke resten in het gebied liggen, is daarom groot, volgens de woordvoerder. Het Openbaar Ministerie heeft contact gezocht met de journalist. ,,Als er inderdaad iets gevonden is, is het belangrijk voor de nabestaanden om dat goed te onderzoeken. Deze man had zich beter gelijk bij de politie of bij ons kunnen melden.”
AD 24.12.2016 Bijzondere daden die tot tranen toe roerden, helden die het onmogelijke presteerden, maar ook scheldpartijen en getreiter: het nieuws was er het afgelopen jaar vol van. Nu het jaar ten einde loopt, een dagelijkse terugblik op het nieuws dat ons het diepste raakte. Deze aflevering: de Australische Anthony Maslin en zijn vriendin Marite Norris. Het stel verloor drie kinderen die samen met hun grootvader aan boord van vlucht MH17 zaten. De geboorte van de kleine Violet zorgde in mei voor nieuw geluk, maar de pijn blijft.
De geboorte van Violet May is voor ons het bewijs dat liefde altijd overwint. Wij geloven dat Mo, Otis, Evie en Nick ons een cadeautje hebben gestuurd, aldus Anthony Maslin en Marite Norris.
Er zal geen dag voorbij gaan dat Anthony en Marite niet aan Mo (12), Evie (10) en Otis (8) denken. Zelfs niet op de geboortedag van Violet May, het lichtpuntje tussen al het verdriet. ,,Dit is voor ons het bewijs dat liefde altijd overwint. Wij geloven dat Mo, Otis, Evie en Nick ons een cadeautje hebben gestuurd”, lieten de ouders in mei weten in een verklaring die door het Australische ministerie van Buitenlandse Zaken naar buiten werd gebracht.
,,Onze baby belichaamt voor ons hoop en geluk. Het verdriet blijft, maar Violet, en de wetenschap dat onze vier kinderen altijd bij ons zijn, brengt licht in de duisternis. We zullen van hen allemaal evenveel blijven houden.”
Uitzwaaien
Afgelopen zomer was het precies twee jaar geleden dat vlucht MH17 van Malaysia Airlines uit de lucht werd geschoten boven Oekraïne. 298 mensen kwamen om, waaronder de drie kinderen en hun grootvader Nick Norris.
Slechts enkele uren eerder zwaaiden Anthony en Marite hun kinderen uit in Amsterdam. Het stel besloot wat langer in Nederland te blijven. De kinderen moesten weer naar school en keerden daarom eerder terug naar hun huis in het Australische Dunsborough, 250 kilometer bij Perth vandaan, met opa Nick.
Naar de keel grijpen
De tragedie die de hele wereld naar de keel greep, kwam voor Anthony en Marite misschien wel het hardst aan. Het koppel en grootmoeder Lindy Norris, de vrouw van de eveneens omgekomen opa Nick, lijden sindsdien aan psychiatrische en depressieve aandoeningen, krijgen medicatie en begeleiding en ondergaan behandelingen. Zo blijkt uit documenten, die afgelopen zomer zijn ingediend bij de rechtbank.
Sitting with Mo, Evie and Otis Maslin, what a beautiful spot. I’m sure they’d love playing here in the water, my boy Tom does.
Samen met andere families hebben ze de luchtvaartmaatschappij aangeklaagd, omdat ze er niet in slaagden om hen tijdig te informeren over de ramp. De nabestaanden moesten uit het nieuws vernemen dat het vliegtuig was neergestort. ,,Onze pijn is intens en hardvochtig. We leven in de hel na de hel”, verklaarden ze eerder. ,,Onze kindjes zijn niet meer bij ons. Wij zullen moeten leven met deze horrordaad. Elke dag en elk moment voor de rest van ons leven. Niemand verdient wat wij doormaken. Zelfs niet de mensen die onze hele familie uit de lucht hebben geschoten.”
Telegraaf 17.12.2016 Betrokkenen gaan de vraag al een tijd uit de weg: wat moet er gebeuren met het gereconstrueerde toestel van vlucht MH17?
Nabestaanden, ministeries en andere betrokkenen laten de reconstructie, gemaakt van in Oekraïne gevonden wrakstukken, voorlopig maar op vliegbasis Gilze-Rijen staan. Experts weten het niet, nabestaanden overwegen een enquête over de kwestie.
Telegraaf 07.12.2016 Met het storten van twee vrachtwagens grond is woensdag de aanleg van het herdenkingsmonument voor de vliegramp met vlucht MH17 begonnen. Op de nu nog kale grond in Vijfhuizen, vlak bij Schiphol, moeten volgend jaar 298 bomen staan, een voor ieder slachtoffer.
Foto: ANP
Foto: ANP
De bomen gaan een herdenkingslint vormen met zonnebloemen eromheen. In het midden komt een openluchttheater waar plaats is voor ongeveer vijfhonderd mensen. De officiële opening is op 17 juli volgend jaar, exact drie jaar nadat het vanuit Amsterdam vertrokken vliegtuig van Malaysia Airlines werd neergehaald boven Oekraïne.
,,Een plek voor bezinning en troost”, noemt Evert van Zijtveld, nabestaande en voorzitter van Stichting Vliegramp MH17, de plek direct naast de Polderbaan van Schiphol. ,,Het is belangrijk voor ons nabestaanden, maar ook voor de toekomstige generaties dat we de ramp niet vergeten. Daarbij, heel Nederland is nabestaande en slachtoffer.”
Sjaak de Ligt, coördinator van het monument, bekent dat hij met kippenvel op de plek staat. ,,Een boom staat voor leven, hoop en toekomst. Begin volgend jaar als er geen vorst meer in de grond zit, beginnen we met de aanleg.”
Op 17 juli 2014 werd vlucht MH17, onderweg naar Kuala Lumpur, met een Buk-raket uit de lucht geschoten boven het oosten van Oekraïne. Alle inzittenden, onder wie 196 Nederlanders, kwamen om het leven.
VK 29.11.2016 De zaak-George Maat blijft vragen oproepen. Hij werd uit zijn functie gezet als forensisch antropoloog in het MH17-identificatieproces nadat hij vorig jaar in opspraak kwam door een lezing waarbij hij foto’s van het onderzoek toonde. Eén van de honderden mails die op verzoek van de Volkskrant door de politie en het ministerie van Justitie zijn vrijgegeven, suggereert dat uitspraken van de minister van invloed zijn geweest op het besluit de samenwerking met Maat te beëindigen. Ard van der Steur blijft dit ontkennen.
Profiel
Prof. George Maat was een alom gerespecteerd wetenschapper. Een lezing over de identificatie van de MH17-slachtoffers werd hem echter fataal. Maar hij vecht voor eerherstel.
Minister Ard van der Steur moet opnieuw uitleg verschaffen over de kwestie-Maat. CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt gaat vragen stellen naar aanleiding van de documenten die nu zijn gepubliceerd. Dit gebeurde nadat de Volkskrant een beroep deed op de Wet Openbaarheid van Bestuur (WOB).
Uit één van de gewobte mails rijst het beeld dat de minister de Kamer verkeerd heeft geïnformeerd: Van der Steur heeft altijd gesteld dat het besluit om de werkrelatie met MH17-deskundige George Maat te verbreken, volledig zelfstandig door de politie is genomen.
Maar een adviseur van de korpschef schrijft in een mail op 9 januari 2016: ‘Het klopt niet dat de beëindiging van de samenwerking eigenstandig door de politie is genomen in het kader van een rechtspositionele, arbeidsrechtelijke relatie. Het opschorten van de samenwerking van de politie met Maat in het MH17-identificatieproces, kan niet los worden gezien van de politieke uitspraken van de minister daarover in de pers en in de Kamer op 22 en 23 april 2015.’
Als het klopt wat de adviseur schrijft, dan heeft Van der Steur in januari de Kamer verkeerd geïnformeerd. En dan heeft de politie zich bij het besluit om de samenwerking in het MH-17-onderzoek met de gerenommeerde forensisch patholoog te beëindigen, laten leiden door opmerkingen die de minister maakte nog vóórdat precies duidelijk was wat er was gebeurd en waarvan Van der Steur later toegaf dat hij ze niet had moeten maken. Zowel de politie als het ministerie ontkennen dat dit het geval is.
George Maat raakte op 22 april 2015 in opspraak omdat hij een lezing met foto’s over het MH17-identificatieproces had gegeven aan studenten van de Universiteit Maastricht. Dit veroorzaakte onrust onder nabestaanden. De politie zette Maat op non-actief en kondigde een intern onderzoek aan. De minister zei die avond dat hij het optreden van Maat – een professor met een tot dan toe onberispelijke reputatie – ‘buitengewoon ongepast en smakeloos’ vond.
Uit de nu openbaar gemaakte interne mails van de politie blijkt dat die ‘harde’ opmerking van de minister als een verrassing kwam. Ook is snel afgesproken dat de minister deze opmerking niet meer zou herhalen; de communicatiestrategie van de politie was namelijk gericht op ‘dempen’. Een dag later zei de minister in de Tweede Kamer dat de samenwerking met Maat was beëindigd. Het feitenonderzoek was toen nog niet eens begonnen.
Op 9 juni 2015, na afronding van het interne politieonderzoek, bleek dat Maat zelf niet veel te verwijten viel: meerdere leden van het MH17-identificatieteam hadden lezingen gegeven en er bestonden hiervoor binnen het team geen duidelijke regels. In de eerste conceptbrief van de korpschef op basis van dit onderzoek wordt dan ook niet gesproken over consequenties voor Maat.
Dit ambtelijk concept werd op 9 juni in de avond naar het ministerie gestuurd. In de begeleidende mail zegt de politie ‘open te staan voor suggesties’. De volgende ochtend antwoordde een ambtenaar van het ministerie dat hij de ‘opvolging’ mist. ‘Maat valt het een en ander te verwijten, maar wat is de opvolging daarvan?’ Hij suggereerde dat de politie in de brief kan toevoegen geen gebruik meer te maken van Maats diensten, of – als Maat een contract heeft – dat te beëindigen.
Enkele uren later stuurde de politie een aangepaste brief naar het ministerie. Daarin is een passage opgenomen dat de ‘samenwerking met professor Maat ten behoeve van dit identificatieproces is beëindigd’. In een mail schrijft de politie aan het ministerie dat de toevoeging ‘ook past bij de uitspraak van de minister in de Tweede Kamer. Hij heeft daar het volgende gezegd: ‘Zelf heb ik gisteren een kwalificatie gegeven van de toespraak die de heer Maat heeft gehouden. Mede als gevolg daarvan kan ik u berichten dat de samenwerking met de heer Maat wordt beëindigd.’
WOB-verzoek
Excuses
Professor George Maat, die bijna driehonderd slachtoffers van de ramp met vlucht MH17-identificeerde, werd in januari van dit jaar in ere hersteld door minister Ard van der Steur. ‘Ik heb mij te veel door emoties laten leiden’, aldus de bewindsman. Maat aanvaardde de excuses.
De ommezwaai in de conceptbrief was de reden voor de Volkskrant om in januari een WOB-verzoek in te dienen: heeft de politie de samenwerking met Maat beëindigd om de minister te beschermen? Als gevolg van het WOB-verzoek werden onlangs honderden mails vrijgegeven. Ze geven geen eenduidig antwoord. In een begeleidende brief schrijft de politie dat ook veel overleg telefonisch heeft plaatsgevonden.
Van die gesprekken zijn geen verslagen; ze vallen niet onder de WOB. Maar twee mails wekken wél de suggestie dat de politie is beïnvloed door de uitspraken van de minister. Desgevraagd laat de politie weten dat ‘wellicht bij sommige mensen binnen de politieorganisatie de indruk is ontstaan dat de minister de korpschef stuurde in zijn oordeel om de samenwerking met professor Maat op het MH17-dossier op te schorten of te beëindigen. Maar dat is niet het geval geweest.’
Ook de woordvoerder van minister houdt het hierbij. ‘De essentie is en blijft dat de korpschef eigenstandig een besluit heeft genomen en daarbij niet beïnvloed is door de minister.’ In januari zei de minister in de Kamer: ‘Het is volstrekt helder dat er een onderzoek is ingesteld door de korpschef met het verzoek hem te adviseren. De korpschef heeft daar zijn eigen gevolgtrekking aan verbonden.’
‘Zeer ernstig’
‘Het klopt niet. Dit is zeer ernstig’, reageert CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt desgevraagd. ‘Als je dit leest, wordt het duidelijk dat de politie ondergeschikt is aan de minister. De minister heeft de politie formeel niet de opdracht gegeven om de samenwerking met Maat te beëindigen. Maar wel in een situatie gebracht dat er voor de politie geen andere keuze meer was. Dat is ernstig, dat moet je in een rechtsstaat niet willen.’
George Maat laat weten het ‘wederom ongelooflijk, maar niet onverwacht te vinden, gezien de ernst van de eerdere manipulaties’. Pas toen de forensisch patholoog eind vorig jaar zelf het onderzoeksrapport in mocht zien, bleek dat de onderzoekers hem vrij hadden gepleit. Maat schreef het rapport over en publiceerde het. Pas toen gaf de minister toe fouten te hebben gemaakt, en bood hij Maat zijn excuses aan.
RTVWEST 21.11.2016 De aanleg van een monument ter nagedachtenis aan de slachtoffers van vlucht MH17 gaat na 2,5 jaar voorbereiding binnenkort beginnen. Er worden ter nagedachtenis aan de vliegramp waarbij 298 mensen overleden evenveel bomen geplant in park Vijfhuizen vlakbij luchthaven Schiphol. De bomen worden omringd door zonnebloemen.
Eerder gingen stemmen op om het monument in Den Haag neer te zetten, maar een meerderheid van de nabestaanden koos voor een plek dichtbij de luchthaven waar de slachtoffers op het vliegtuig stapten.
Nog niet al het geld voor het monument is binnen, laat de Stichting Nationaal Monument MH17 maandag weten. Het nog openstaande bedrag van 250.000 euro wil de Stichting de komende maanden nog bijeenbrengen. Eerder werd al bekend dat het monument op 17 juli volgend jaar moet worden onthuld, exact drie jaar na de ramp.
Neergeschoten
Door de vliegramp op 17 juli 2014 kwamen alle inzittenden om het leven. Onder de 298 slachtoffers waren 196 Nederlanders, 24 daarvan kwamen uit onze regio. De vlucht van Malaysia Airlines vertrok vanaf Schiphol en werd neergeschoten boven oorlogsgebied in het oosten van Oekraïne.
NU 21.11.2016 De aanleg van een monument ter nagedachtenis aan de slachtoffers van vlucht MH17 gaat na 2,5 jaar voorbereiding binnenkort beginnen.
Er worden ter nagedachtenis aan de vliegramp waarbij 298 mensen overleden evenveel bomen geplant in park Vijfhuizen vlakbij luchthaven Schiphol. De bomen worden omringd door zonnebloemen.
Tussen de bomen komt een grote wand van 6 meter hoog en 25 meter lang als gedenkteken. Het ontwerp van Ronald Westerhuis kreeg afgelopen zomer de meeste stemmen van nabestaanden uit in totaal vijf voorstellen.
Nog niet al het geld is binnen, laat de Stichting Nationaal Monument MH17 maandag weten. Het nog openstaande bedrag van 250.000 euro wil de Stichting de komende maanden nog bijeenbrengen. Eerder werd al bekend dat het monument op 17 juli volgend jaar moet worden onthuld, exact drie jaar na de ramp.
Door de vliegramp op 17 juli 2014 kwamen alle inzittenden om het leven. Onder de 298 slachtoffers waren 196 Nederlanders. De vlucht van Malaysia Airlines vertrok vanaf Schiphol en werd neergeschoten boven oorlogsgebied in het oosten van Oekraïne.
Telegraaf 21.11.2016 De aanleg van een monument ter nagedachtenis aan de slachtoffers van vlucht MH17 gaat na 2,5 jaar voorbereiding binnenkort beginnen. Er worden ter nagedachtenis aan de vliegramp waarbij 298 mensen overleden evenveel bomen geplant in park Vijfhuizen vlakbij luchthaven Schiphol. De bomen worden omringd door zonnebloemen.
Nog niet al het geld is binnen, laat de Stichting Nationaal Monument MH17 maandag weten. Het nog openstaande bedrag van 250.000 euro wil de Stichting de komende maanden nog bijeenbrengen. Eerder werd al bekend dat het monument op 17 juli volgend jaar moet worden onthuld, exact drie jaar na de ramp.
Door de vliegramp op 17 juli 2014 kwamen alle inzittenden om het leven. Onder de 298 slachtoffers waren 196 Nederlanders. De vlucht van Malaysia Airlines vertrok vanaf Schiphol en werd neergeschoten boven oorlogsgebied in het oosten van Oekraïne.
Telegraaf 21.11.2016 Uit een rondgang van het Friesch Dagblad blijkt dat Friese gemeenten niet bepaald warm lopen voor een bijdrage aan het MH17-monument bij Schiphol. Volgens de krant trekken alleen Opsterland, Achtkarspelen en Harlingen de buidel.
Bij de ramp met de MH17 kwamen twee inwoners van Opsterland om het leven. Die gemeente heeft 750 euro toegezegd voor het herdenkingsbos en een gedenkteken in de buurt van Schiphol. Achtkarspelen, waar de ouders van de slachtoffers wonen, stelt 250 euro beschikbaar. Harlingen laat weten zich betrokken te voelen bij de ramp en heeft 1000 euro toegezegd.
De Stichting Nationaal Monument MH17 heeft voor het monument zo’n 1,5 miljoen euro nodig. Aan de 10.000 grootste werkgevers van Nederland is een financiële bijdrage van 7,17 euro per werknemer gevraagd.
Zonnebloemen
De aanleg van een monument gaat na 2,5 jaar voorbereiding binnenkort beginnen. Er worden ter nagedachtenis aan de vliegramp waarbij 298 mensen overleden evenveel bomen geplant in park Vijfhuizen vlakbij luchthaven Schiphol. De bomen worden omringd door zonnebloemen. Eerder werd al bekend dat het monument op 17 juli volgend jaar moet worden onthuld, exact drie jaar na de ramp.
Door de vliegramp op 17 juli 2014 kwamen alle inzittenden om het leven. Onder de 298 slachtoffers waren 196 Nederlanders. De vlucht van Malaysia Airlines vertrok vanaf Schiphol en werd neergeschoten boven oorlogsgebied in het oosten van Oekraïne.
Trouw 02.11.2016 Zichtbaar geëmotioneerd legden koning Willem-Alexander en koningin Máxima vanmorgen zonnebloemen bij het MH17-herdenkingsmonument in de Australische hoofdstad Canberra. Bij de vliegramp kwamen 38 mensen die in Australië woonden om het leven. De koning sprak van een ‘ontroerende ervaring’. Het koningspaar brengt deze week een staatsbezoek aan Australië.
In zijn toespraak na de herdenking dankte de koning gouverneur-generaal Sir Peter Cosgrove voor de nauwe samenwerking bij het onderzoek naar de precieze toedracht van de ramp in juli 2014, zodat de daders berecht kunnen worden. Cosgrove was in Eindhoven toen daar de eerste vliegtuigen landden met daarin de stoffelijk overschotten van de slachtoffers.
“De tragedie van MH17 heeft ons dichter bij elkaar gebracht dan ooit”, zei premier Malcolm Turnbull in zijn welkomstwoord tot het koningspaar in het Australische parlementsgebouw. En later prees parlementsvoorzitter Tony Smith het leiderschap dat Nederland na de ramp toonde en de manier waarop de eervolle repatriëring van de slachtoffers was geregeld.
Koning Willem-Alexander en koningin Máxima tijdens een welkom met gouverneur-generaal Cosgrove.
Een van de redenen voor het staatsbezoek is de viering in Australië van het Dirk Hartogjaar, vernoemd naar de VOC-kapitein die precies vierhonderd jaar geleden het westelijk deel van het land ontdekte en aan de kust een tinnen bord aan een paal spijkerde met daarop datum, zijn naam en dat van zijn schip. Hij maakte na zijn ontdekking een landkaart die later weer door anderen werd gebruikt. Koning en koningin bezochten op de eerste dag de tentoonstelling waarop ook het tinnen bord te zien is.
Op basis van Hartogs kennis werd in de zeventiende eeuw de wereldkaart gemaakt die op de marmeren vloer van het Koninklijk Paleis in Amsterdam nog is te zien. De koning haalde gisteren aan dat Australië daarop nog maar voor de helft op staat en dat daarin ‘Nova Hollandia’ staat.
“Elke keer als ik over die vloer loop, voelen die woorden toch een beetje aanmatigend”, zo zei hij tijdens de staatslunch. “Alsof dit continent niet al duizenden jaren beschaving kende”, zo verwees hij naar de Aboriginals, de oorspronkelijke bewoners. “Een beschaving die respect verdient als the planet’s oldest living culture.”
De koning en koningin zijn vandaag en morgen nog in Australië. Maandag tot en met woensdag brengen zij een staatsbezoek aan Nieuw-Zeeland.
Elsevier 26.10.2016 Het Russische Openbaar Ministerie heeft een pakket informatie over het neerhalen van vlucht MH17 gegeven aan de Nederlandse ambassade in Moskou. Maar minister van Veiligheid en Justitie Ard van der Steur (VVD) zegt zelf geen idee te hebben wat erin staat.
In de Tweede Kamer wordt woensdagavond gedebatteerd over het strafrechtelijk onderzoek naar de ramp, waarbij in de zomer van 2014 196 Nederlanders om het leven kwamen.
BUK-installatie terug naar Rusland
Het materiaal werd kort voor het begin van het Kamerdebat overgedragen, aldus Van der Steur. De informatie, die bij hem dus niet bekend is, gaat naar het Joint Investigation Team (JIT), het internationale team dat strafrechtelijk onderzoek doet.
De onderzoekers uit onder meer Nederland, Oekraïne en Maleisië meldden vorige maand dat de lanceerinstallatie waarmee de Buk-raket werd afgeschoten uit Rusland kwam en na de lancering weer is teruggekeerd naar dat land. Uit getuigenverklaringen en satellietgegevens blijkt tevens dat de trailer vanuit Rusland in een konvooi naar de afvuurlocatie werd vervoerd.
Radargegevens in MH17-info?
Eind september zei het Russische ministerie van Defensie toch radarbeelden in handen te hebben die zijn gemaakt ten tijde van het neerschieten van MH17. Die beelden zijn tot dusver niet aan Nederland overhandigd. ‘We weten nog niet zeker of de vandaag door Rusland verstrekte informatie radarbeelden bevat,’ zei Van der Steur.
Volgens Russische OM, de Prokuratura, worden de radargegevens nu spoedig overhandigd. Voor OM/JIT werk aan de winkel! 17:46 – 26 oktober 2016
In het debat merkte CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt op dat de Russen ‘ons niet hebben verklaard waarom radarbeelden twee jaar zijn achtergehouden’. Hij noemt het wel heel toevallig dat de Russische autoriteiten net op deze dag met het materiaal komen. Moskou ontkent tot dusver elke betrokkenheid bij de ramp, en heeft het JIT-onderzoek in twijfel getrokken. De conclusies uit het onderzoek zijn ‘vooringenomen en politiek gemotiveerd‘. Het internationale onderzoek wordt betiteld als ‘teleurstellend’.
Tom Reijner (1986) werkt sinds augustus 2013 op de webredactie. Hij studeerde Politicologie en Geschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam.
VK 26.10.2016 Het Russische Openbaar Ministerie heeft een pakket informatie over de ramp met vlucht MH17 overhandigd aan de Nederlandse ambassade in Moskou. Dat maakte minister Ard van der Steur van Veiligheid en Justitie woensdag bekend tijdens een debat over het strafrechtelijk onderzoek naar het neerhalen van de MH17.
Het materiaal werd kort voor het begin van het Kamerdebat overgedragen, aldus de minister. Hij zei niet te weten wat precies door de Russen is overgedragen. De informatie gaat naar het Joint Investigation Team (JIT), het internationale team dat strafrechtelijk onderzoek doet.
Op 26 september meldde het Russische ministerie van Defensie toch radarbeelden te bezitten die zijn gemaakt ten tijde van het neerschieten van vlucht MH17 op 17 juli 2014. Die beelden zijn tot dusver nog niet aan Nederland gegeven. Of de radarbeelden tussen het overhandigde materiaal zitten, is volgens Van der Steur niet bekend.
Geen excuses van Rusland
Diep in zijn hart weet ook premier Rutte: de kans is bijna nul dat de daders van MH17 ooit in een cel belanden. Maar dat de kans op het straffen van daders bijna nul is, kan hij niet hardop zeggen. Door zijn persoonlijke belofte heeft de premier de morele plicht te blijven herhalen dat hij er alles aan doet om de daders te pakken. Lees dit artikel van de parlementaire redacteuren Remco Meijer en Natalie Righton.
Al meer dan twee jaar doet een internationaal team van rechercheurs, forensisch specialisten en officieren van justitie onderzoek naar de toedracht van de ramp met vlucht MH17. Eind september presenteerden ze de eerste resultaten: het lijdt volgens het onderzoeksteam geen twijfel dat vlucht MH17 is neergehaald met een BUK-raket afkomstig uit Rusland, die is afgevuurd vanuit gebied dat onder controle stond van pro-Russische separatisten.
Moskou ziet nog altijd geen reden om verontschuldigingen aan te bieden voor de MH17-ramp. ‘Excuses voor wat? Het onderzoek is nog niet voorbij. Laten we er niet op vooruitlopen’, zei de Russische minister van Buitenlandse Zaken, Sergei Lavrov, eerder deze maand.
Lavrov reageerde toen voor het eerst op het internationale strafrechtelijke onderzoek naar de ramp met vlucht MH17. Hij zei dat de onderzoekers zich vooral baseren op sociale media en anonieme getuigen. Er zou niets met Russische informatie zijn gedaan.
Trouw 26.10.2016 Het kabinet neemt nog geen besluit over waar eventuele verdachten voor het neerschieten van vlucht MH17 berecht worden. Minister van veiligheid en justitie Ard van der Steur zei vandaag tijdens een Kamerdebat over de vliegramp dat zowel een internationaal tribunaal als vervolging door een van de landen in het internationale onderzoeksteam JIT een optie zijn. Volgens van der Steur bestaat er bij zo’n nationale vervolging geen sterke voorkeur voor berechting in Nederland.
Verschillende Kamerleden concludeerden uit een brief die van der Steur maandag naar de Kamer stuurde dat een rechtsgang in Nederland waarschijnlijk is. In de brief staat dat Nederland nu al voorbereidingen treft voor een eventueel proces in Nederland. Van der Steur schreef ook dat spreekrecht voor nabestaanden in het strafproces een belangrijk criterium is, en dat dit in Nederland goed is geregeld. Kamerleden zeiden gisteren dat op België na andere landen in het onderzoeksteam minder waarschijnlijke landen voor vervolging zijn: Australië veroordeelt geen mensen bij verstek, Oekraïne wordt niet altijd als neutraal gezien en Maleisië kent de doodstraf.
Mocht de berechting in Nederland plaatsvinden, dan moet er volgens van der Steur wel een juridische constructie komen waarbij Oekraïne een deel van zijn rechtsmacht overdraagt. Nederland kan alleen mensen vervolgen voor het doden van de Nederlandse passagiers aan boord van vlucht MH17. Oekraïne heeft rechtsmacht om voor iedereen die op zijn grondgebied is gedood mensen te vervolgen. Volgens van der Steur heeft de Oekraïnse regering ‘een positieve grondhouding’ over deze overdracht.
Internationaal tribunaal
Een andere mogelijkheid die het kabinet onderzoekt is om samen met de landen die nu ook deelnemen aan het strafrechtelijk onderzoek een internationaal tribunaal op te richten. In dat geval komt de rechtsmacht van Nederland, Oekraïne, België, Australië en Maleisië vanzelf samen.
In beide gevallen bestaat wel het risico dat verdachten niet zelf bij een proces aanwezig zijn. Van der Steur ‘streeft’ naar een rechtszaak met aanwezigheid van de verdachte of een advocaat. Een probleem is dat zowel Oekraïne als Rusland een grondwettelijk verbod op het uitleveren van eigen onderdanen kennen. Omdat Oekraïne deelneemt aan het strafrechtelijk onderzoek wordt er volgens van der Steur nu al gekeken naar mogelijkheden om dit probleem te omzeilen.
Mochten de daders Russen blijken, dan lijkt het moeilijker een juridische constructie op te tuigen. Van der Steur ging in zijn brief niet op dit scenario in. De vorige maand gepresenteerde voorlopige resultaten van het internationale onderzoeksteam wijzen juist vooral richting Russische betrokkenheid.
Rusland overhandigt MH17-informatie
Het Russische Openbaar Ministerie heeft de Nederlandse ambassade in Moskou inmiddels een pakket informatie over het neerhalen van vlucht MH17.
Het materiaal werd kort voor het begin van het Kamerdebat overgedragen, aldus minister Ard van der Steur. Hij zei niet te weten wat precies door de Russen is overgedragen. De informatie gaat naar het Joint Investigation Team (JIT), het internationale team dat strafrechtelijk onderzoek naar het neerhalen doet.
Op 26 september meldde het Russische ministerie van Defensie toch radarbeelden te bezitten die zijn gemaakt ten tijde van het neerschieten van vlucht MH17 op 17 juli 2014. Die beelden zijn tot dusver nog niet aan Nederland gegeven, hoewel er verscheidene malen naar is gevraagd.
Of de radarbeelden tussen het overhandigde materiaal zitten, is volgens Van der Steur niet bekend. Hij waarschuwde hierover niet te speculeren. “We zullen pas weten of de radarbeelden ertussen zitten als het JIT daarover een mededeling doet.”
In de Kamer is veelvuldig gevraagd naar de Russische radarbeelden. Pieter Omtzigt (CDA) noemde het ‘wel heel toevallig’ dat de Russische autoriteiten net op deze dag met het materiaal komen.
Het toestel van Malaysia Airlines werd met een Buk-raket vanuit Oost-Oekraïne neergehaald. Het JIT meldde vorige maand dat de lanceerinstallatie waarmee de Buk-raket werd afgeschoten uit Rusland afkomstig was en na de lancering weer is teruggekeerd naar Rusland. Dat land ontkent elke betrokkenheid en heeft het onderzoek van het JIT in twijfel getrokken.
NU 26.10.2016 Het Russisch Openbaar Ministerie heeft een pakket informatie met betrekking tot het neerhalen van vlucht MH17 aan de Nederlandse ambassade in Moskou overhandigd.
Dat maakte minister Ard van der Steur (Veiligheid en Justitie) woensdag bekend in een debat in de Tweede Kamer over de aanslag op het vliegtuig.
Welke informatie er in het pakket zit, is nog niet duidelijk. Zodra het pakket is overgedragen aan het Joint Investigation Team (JIT), het internationaal team dat verantwoordelijk is voor het strafrechtelijk onderzoek, zal de informatie beoordeeld worden.
Of de Russische radarbeelden beschikbaar zijn gesteld blijft dus nog even onduidelijk.
Uit het onderzoek van het JIT is vorige maand gebleken dat vlucht MH17 op 17 juli 2014 is neergeschoten met een Buk-raket die afkomstig was uit Rusland.
Het JIT is er zeker van dat de raket is afgeschoten vanuit een gebied in Oost-Oekraïne dat door pro-Russische rebellen wordt gecontroleerd. De onderzoekers baseren hun conclusies mede op basis van satellietbeeld van de Verenigde Staten.
Video: Zo werd MH17 neergeschoten
Radarbeelden
De Russen weerspreken de uitkomsten van het onderzoek. Twee dagen voor de presentatie van de uitkomsten van het strafrechtelijk onderzoek van het JIT meldde het Russische ministerie van Defensie alsnog over radarbeelden te beschikken.
Naast dat de Russen het JIT niet objectief vinden, stellen zij dat hun radargegevens de separatisten vrijpleiten. Volgens Rusland zijn de Oekraïeners verantwoordelijk voor de ramp.
Het is niet bekend waar de Russische radar stond die de beelden heeft opgenomen. Ook is onduidelijk waarom die data meer dan twee jaar lang niet beschikbaar is gesteld.
AD 26.10.2016 Het Russische Openbaar Ministerie heeft vanmiddag een pakket informatie voor het MH17-onderzoek overgedragen aan Nederland. Het zou onder meer om radargegevens gaan.
Minister Ard van der Steur van Veiligheid en Justitie maakte dat vanavond bekend tijdens een debat over de ramp met het toestel in juli 2014. Hij weet niet welke informatie er is overgedragen; dat wordt bekeken door het internationale Joint Investigation Team (JIT) dat het neerhalen van MH17 onderzoekt.
Nabestaanden van de 198 slachtoffers hebben vandaag een brief gekregen van de politie waarin de informatieoverdracht wordt gemeld. Het pakket is aan de Nederlandse ambassade in Moskou overgedragen. Volgens het Russische OM zitten er radarbeelden bij. Of dat zo is, moet uit onderzoek nog blijken.
Kritiek
Rusland had kritiek op de resultaten van het JIT en meende dat er geen rekening was gehouden met Russische informatie. Die Russische gegevens waren echter niet aan het JIT gegeven. Op basis van alle gegevens die het onderzoeksteam wel had, werd geconcludeerd dat MH17 werd neergehaald door een BUK-raket die afkomstig was uit Rusland en die na de aanslag weer is teruggekeerd naar dat land.
Telegraaf 26.10.2016 Rusland lijkt toch over de brug te komen met radarbeelden voor het strafrechtelijk onderzoek naar de aanslag op vlucht MH17.
Het Russische Openbaar Ministerie heeft woensdagmiddag bij de Nederlandse ambassade in Moskou ’een pakket informatie’ afgeleverd voor het onderzoek. Volgens de Prokuratura, het Russische OM, zou het informatiepakket de radarbeelden bevatten waarover de Russen onlangs publiceerden.
Russische betrokkenheid
Uit de beelden blijkt volgens Moskou dat MH17 niet is neergehaald vanuit rebellengebied in Oost-Oekraïne. Volgens het voorlopige rapport van het JIT, het opsporingsteam bestaande uit Nederland, Oekraïne, Maleisië, Australië en België, blijkt dat juist wel. Sterker nog: het onderzoek toonde overduidelijk Russische betrokkenheid aan.
Tot nu toe had Moskou de radarbeelden nog niet overgedragen aan het opsporingsteam. Kennelijk achten de Russen de tijd daar nu wel rijp voor.
’Informatie niet bekend’
Het is voor Nederland overigens nog niet duidelijk of het informatiepakket daadwerkelijk de originele radardata bevat. „Welke informatie de Russische Federatie heeft verstrekt, is nog niet bekend”, valt te lezen in een brief aan de nabestaanden. „Zodra de informatie in Nederland is, zal die door leden van het onderzoeksteam worden bestudeerd.”
De timing van het nieuws uit Moskou was opvallend; het kwam binnen toen de Tweede Kamer met het kabinet debatteerde over de aanslag op MH17. Belangrijke vraag die daar aan de orde kwam, was hoe Nederland en de andere getroffen landen Rusland kunnen bewegen mee te werken aan het strafrechtelijk onderzoek. De Kamer sprak de vrees uit dat Nederland alleen komt te staan. Zo werd alleen de Nederlandse ambassadeur in Moskou op het matje geroepen, niet de ambassadeurs van de overige JIT-landen.
Telegraaf 26.10.2016 De Tweede Kamer bespreekt woensdag met premier Mark Rutte het strafrechtelijk onderzoek naar het neerschieten van vlucht MH17 boven Oost-Oekraïne. De internationale onderzoekers van het zogenoemde Joint Investigation Team (JIT) meldden vorige maand dat de lanceerinstallatie waarmee de Buk-raket werd afgeschoten uit Rusland kwam en na de lancering weer is teruggekeerd naar Rusland.
Na publicatie van het JIT-rapport nam in de Kamer de roep toe om de druk op de Russische regering op te voeren. Het Russische ministerie van Buitenlandse Zaken noemde de conclusies van het JIT echter „vooringenomen en politiek gemotiveerd.” Minister Bert Koenders (Buitenlandse Zaken) riep vanwege de kritiek de Russische ambassadeur op het matje. De Nederlandse ambassadeur in Moskou moest zich vervolgens weer melden op het Russische ministerie van Buitenlandse Zaken.
Het strafrechtelijk onderzoek van het JIT is nog niet afgerond. Het is nog niet duidelijk wanneer het zover is. Maandag meldde het kabinet al wel dat het er nadrukkelijk rekening mee houdt dat de daders achter het neerschieten van MH17 uiteindelijk voor de Nederlandse rechter moeten komen.
Trouw 24.10.2016 Het kabinet houdt er nadrukkelijk rekening mee dat de daders achter het neerschieten van vlucht MH17 uiteindelijk voor de Nederlandse rechter moeten komen. Dat blijkt uit een brief van minister Ard van der Steur (Veiligheid en Justitie) aan de Tweede Kamer.
De minister benadrukt dat er nog geen beslissing is genomen en dat meerdere mogelijkheden worden uitgewerkt. Het gaat daarbij om een nog op te richten internationaal tribunaal of nationale vervolging in een van de landen die samenwerken in het strafrechtelijk onderzoek. Ons land denkt dat in het geval van die laatste optie de kans groot is dat naar Nederland wordt gekeken.
De mogelijkheid van een VN-tribunaal is na een veto van Rusland al een tijd van de baan.
Van der Steur laat weten dat beide overgebleven mogelijkheden ‘complex’ zijn en ‘juridische obstakels’ kennen. Om hier oplossingen voor te vinden zijn verdragen nodig en nieuwe wetgeving. Volgens Van der Steur is het uitgangspunt dat de kans op een succesvolle vervolging zo groot mogelijk moet zijn. Hierover wordt overlegd door de landen die bij het onderzoek zijn betrokken.
Berechting van de daders die betrokken waren bij het neerschieten van de Boeing 777 van Malaysia Airlines boven Oost-Oekraïne kan nog een tijd op zich laten wachten. Het strafrechtelijk onderzoek naar de daders is nog niet afgerond. Er is een groep betrokkenen in beeld van ongeveer honderd mensen van wie de identiteit bekend is, maar er zijn nog geen verdachten aangewezen.
Het Openbaar Ministerie (OM) heeft bewijzen verzameld dat de Buk-raketlanceerinstallatie waarmee het toestel werd neergehaald uit Rusland afkomstig was en daar ook weer naartoe is teruggebracht. De fatale raket is volgens het OM afgevuurd vanuit gebied dat in handen was van pro-Russische rebellen.
NU 24.10.2016 Het kabinet bereidt zich voor op de mogelijke berechting van daders van het neerschieten van vlucht MH17 in Nederland. Dit heeft minister Ard van der Steur (Justitie) maandag geschreven in een brief aan de Tweede Kamer.
Samen met de landen die deel uitmaken van het JIT-team, dat onderzoek doet naar de vliegramp, denkt Nederland na over een manier om de daders te vervolgen. Rusland heeft de mogelijkheid voor een speciaal VN-tribunaal in de Veiligheidsraad geblokkeerd, maar er zijn meer mogelijkheden.
“Voor een internationale vervolging is een statuut voor een tribunaal grotendeels uitgewerkt”, schrijft Van der Steur. “Maar Nederland houdt daarnaast rekening met de mogelijkheid dat naar Nederland wordt gekeken om nationale vervolging en berechting te verwezenlijken.”
Zo voert Nederland al gesprekken met Oekraïne over de overdracht van strafvervolging en de mogelijkheid van een overlevering van mogelijke verdachten.
Conclusies
De bedoeling is dat de procedure om de daders voor de rechter te krijgen wordt ingezet zodra het JIT haar definitieve conclusies presenteert. Het JIT is een samenwerkingsverband van diverse landen die betrokken zijn bij de ramp met MH17, zoals Australië, België, Oekraïne en Maleisië.
Het onderzoeksteam heeft momenteel zo’n honderd personen in beeld die op enigerlei wijze betrokken zouden zijn bij het neerhalen van het vliegtuig boven Oekraïne.
Het onderzoek spitst zich de komende tijd op het definiëren van de exacte rol die al deze personen bij de ramp hebben gespeeld en de vraagstelling of zij daar verantwoordelijk voor kunnen worden gehouden.
Hoe en door wie werd MH17 neergeschoten
Russische rebellen
Vlucht MH17 van Malaysa Airlines werd op 17 juli 2014 neergehaald. Hierbij kwamen alle 298 inzittenden om het leven, onder wie 196 Nederlanders.
Het JIT-onderzoek heeft uitgewezen dat het toestel is neergehaald met een Buk-raket die vanuit Rusland naar Oost-Oekraïne was gebracht. De raket werd afgeschoten vanaf Oekraïens gebied onder controle van pro-Russische opstandelingen.
Rusland heeft na de presentatie het rapport flink bekritiseerd en verwijt het onderzoeksteam tunnelvisie. Het kabinet heeft Rusland gevraagd te stoppen met het zwartmaken van JIT.
Onder meer de VN, de NAVO en de EU hebben toegezegd alle medewerking te verlenen aan het vinden en berechten van de daders van het neerhalen van het toestel.
Telegraaf 24.10.2016 Nederland heeft nog een slag te leveren met Oekraïne als ons land de plegers van de aanslag op MH17 zelf gaat berechten. Dat blijkt uit een brief van minister Van der Steur (Veiligheid en Justitie) aan de Tweede Kamer.
Ons land is nadrukkelijk in beeld als gastland voor de vervolging van de MH17-verdachten. Probleem daarbij is dat Nederland alleen rechtsmacht heeft over de Nederlandse slachtoffers, niet over alle slachtoffers. Die volledige rechtsmacht ligt bij Oekraïne, omdat de aanslag daar heeft plaatsgevonden. Om succesvol te kunnen vervolgen, zou Kiev die bevoegdheid moeten overdragen aan Nederland.
Het is de vraag of het daartoe bereid is, na de suggesties van president Poroshenko, die onlangs het MH17-dossier koppelde aan het Nederlandse ’nee’ tegen het associatieverdrag tusen de EU en Oekraïne. Eerder droeg Kiev de leiding van het onderzoek naar de aanslag over aan Nederland. Poroshenko suggereerde dat aan dergelijke bereidwilligheid een eind komt as Nederland het Oekraïne-verdrag niet invoert.
Beslissing nog niet genomen
Een beslissing over vervolging van de MH17-verdrachten is nog niet genomen. De andere opties, zoals de oprichting van een internationaal tribunaal of vervolging in een ander land van het Gemeenschappelijk Opsporingsteam (Nederland, Maleisië, Oekraïne, Australië, Maleisië, België) liggen ook nog op tafel. Ze zijn al wel uitgewerkt.
Beide opties zijn complex, zo schrijft het kabinet. Bij een internationaal tribunaal wordt rechtsmacht automatisch overgedragen, maar de oprichting ervan neemt veel meer tijd in beslag dan vervolging via een nationale rechtbank.
AD 24.10.2016 Het kabinet werkt aan verschillende opties voor vervolging en berechting van de daders van het neerhalen van vlucht MH17. Dat schrijft minister Ard van der Steur (Veiligheid en Justitie) in een brief aan de Tweede Kamer. Er zou nog geen beslissing zijn genomen.
Het ministerie schrijft, mede namens minister Bert Koenders (Buitenlandse Zaken), dat twee opties nader zijn uitgewerkt. De eerste betreft een op te richten internationaal tribunaal voor de berechting. De tweede mogelijkheid behelst een nationale vervolging door een van de landen die deelnemen aan het Joint-Investigation Team (JIT). Dat zijn Australië, België, Oekraïne, Maleisië en Nederland. Bij die laatste optie zou ook rekening worden gehouden met de mogelijkheid dat Nederland deze verantwoordelijkheid krijgt.
Volgens het kabinet zijn beide opties ‘complex’ en zijn er ‘juridische obstakels’. Het uitgangspunt van het kabinet is om de kans op een effectieve vervolging zo groot mogelijk te maken.
Strafrechtelijk onderzoek
De vlucht van Malaysia Airlines vertrok op 7 juli 2014 vanaf Schiphol en werd neergehaald boven het oosten van Oekraïne. Daar bevindt zich het oorlogsgebied waar pro-Russische rebellen strijden met het Oekraïense leger. Het toestel is neergeschoten door een Buk-raket afkomstig uit Rusland. ,,Daar bestaat geen enkele twijfel over”, meldde het JIT op 28 september, toen het de eerste resultaten presenteerde in het strafrechtelijk onderzoek naar het neerhalen van MH17.
Strafpleiter en hoogleraar internationaal strafrecht Geert-Jan Knoops stelde dat het team nog de nodige juridische obstakels moest overwinnen om tot een succesvolle vervolging van de daders te kunnen overgaan. Ook hoogleraren strafrecht verklaarden eerder dat de kansen op vervolging ‘zeer klein’ zijn.
NU 21.10.2016 Alle lidstaten van de Europese Unie spreken hun volle steun uit voor de inspanningen van de Nederlandse overheid om de daders van de ramp met vlucht MH17 voor de rechter te krijgen. Dat zei EU-president Donald Tusk donderdagnacht na afloop van de top in Brussel.
Alle landen die eraan kunnen bijdragen dat de verantwoordelijken worden vervolgd, moeten de onderzoekers bijstaan. Dat zei Tusk, verwijzend naar een resolutie van de Veiligheidsraad waarin dat wordt geëist.
Rutte had tijdens het diner aandacht gevraagd voor het vorige maand gepresenteerde onderzoek naar de ramp door het gemeenschappelijke onderzoeksteam JIT. Daaruit bleek dat een Russische raket de MH17 heeft geraakt vanaf Oekraïens gebied onder controle van pro-Russische opstandelingen. Rusland heeft dat rapport sterk bekritiseerd, maar Europese landen hebben er steun voor uitgesproken. Rutte zei dat hij hen daarvoor heeft bedankt.
De leiders van de 28 EU-lidstaten zijn het er verder over eens dat Rusland verdeeldheid probeert te zaaien in de Europese Unie. Zij spraken af “boven alles” eenheid te bewaren en eensgezind op te treden tegen Moskou. Met die woorden vatte EU-president Donald Tusk de discussie over Rusland samen.
Antwoord
“We hebben een gezamenlijk antwoord nodig en moeten het belang van Europa verdedigen”, zei de Duitse bondskanselier Angela Merkel.
Allerlei Russische vijandigheden kwamen voorbij, van militaire intimidatiepraktijken tot desinformatiecampagnes en politieke bemoeienis met interne Europese aangelegenheden, volgens Tusk. Hij benadrukte dat de EU niet beoogt de spanningen met Rusland te vergroten, maar in dialoog wil treden.
De leiders besloten “alle opties” open te houden als Rusland en Syrië “wreedheden” blijven uitvoeren in Aleppo, zo staat in de eindverklaring. In een conceptversie stond nog een expliciete verwijzing naar sancties tegen personen en organisaties, maar die is uiteindelijk geschrapt.
Telegraaf 21.10.2016 Alle lidstaten van de Europese Unie spreken hun volle steun uit voor de inspanningen van de Nederlandse overheid om de daders van de ramp met vlucht MH17 voor de rechter te krijgen. Dat zei EU-president Donald Tusk donderdagnacht na afloop van de top in Brussel.
Alle landen die eraan kunnen bijdragen dat de verantwoordelijken worden vervolgd moeten de onderzoekers bijstaan, aldus Tusk, verwijzend naar een resolutie van de Veiligheidsraad waarin dat wordt geëist.
Rutte had tijdens het diner aandacht gevraagd voor het vorige maand gepresenteerde onderzoek naar de ramp door het gemeenschappelijke onderzoeksteam JIT. Daaruit bleek dat een Russische raket de MH17 heeft geraakt vanaf Oekraïens gebied onder controle van pro-Russische opstandelingen. Rusland heeft dat rapport sterk bekritiseerd, maar Europese landen hebben er steun voor uitgesproken. Rutte zei dat hij hen daarvoor heeft bedankt.
Elsevier 21.10.2016 De Oekraïense president Petro Porosjenko wees Nederland er donderdagavond, na een discussie over het associatieverdrag met Oekraïne dat in Nederland werd weggestemd, dat zijn land heeft meegeholpen aan het onderzoek naar de MH17-ramp. Volgens premier Mark Rutte moet daar geen verband worden gelegd.
‘Ik negeer de koppeling die wordt gelegd,’ zegt Rutte na overleg met de Europese raad in Brussel. De premier bleef echter volhouden dat de ratificatie van het verdrag in zijn mening de beste optie blijft. Het verwerpen van het verdrag zou namelijk voor meer instabiliteit in Oekraïne zorgen.
Dilemma van Rutte
‘Het vermindert de stabiliteit in een toch al instabiele regio,’ zei de premier donderdagnacht. Tijdens de EU-top moet de premier een oplossing zien te vinden voor zijn dilemma: de Tweede Kamer heeft hem tot uiterlijk 1 november de tijd gegeven om een beslissing te maken over het associatieverdrag.
Vanuit Den Haag wordt hij onder druk gezet iets te doen met de referendumuitslag – de meerderheid van de kiezers stemde in april tegen het verdrag – terwijl de EU-staten juist niet willen dat het verdrag wordt afgewezen.
‘Nee’ van Nederland zou weinig effect hebben
Rutte beweert zelf tijdens het diner met de leiders van lidstaten te hebben geprobeerd zijn positie duidelijker te maken. Naar eigen zeggen is hij al lange tijd bezig met het bespreken van specifieke punten in het associatieverdrag – uiteindelijk wil hij waarschijnlijk een compromis met de EU, ondanks de druk vanuit de oppositie.
Volgens de premier zal het akkoord ook na een ‘nee’ van Nederland gewoon doorgaan. ‘Het risico is dat we een kat in de zak kopen,’ aldus Rutte. Zowel Nederland als Oekraïne zou dan schade oplopen, en ook de relaties binnen de EU zouden op scherp komen te staan.
Bauke Schram (1993) is sinds april 2016 online redacteur bij Elsevier
Telegraaf 21.10.2016 Het is „onverstandig” dat de Oekraïense president Poroshenko het MH17-dossier verknoopt met de nasleep van het Nederlandse Oekraïne-referendum.
Ruud Mikkers
Dat zei premier Rutte donderdagnacht na afloop van de eerste dag van de Europese top in Brussel.
Poroshenko zei donderdag dat hij Nederland bijzonder ter wille is geweest in de nasleep van de aanslag op vlucht MH17. Onder meer door ze de leiding te geven over het onderzoek. Maar, zo suggereerde hij, als Nederland niks terug doet dan is dat bijzonder ondankbaar. Het niet ratificeren door Nederland van het associatieverdrag met de EU zou een ’ongewenst precedent’ scheppen, waarschuwde Poroshenko. „Ik negeer die koppeling met MH17”, was Rutte kortaf.
De premier praatte zijn Europese collega’s tijdens het diner bij over de stand van zaken in Nederland met betrekking tot het Oekraïne-referendum. Vooraf was hij bijzonder pessimistisch over de kans van slagen van een aanpassing van het verdrag, zodat Nederland toch kan ratificeren.
Na afloop van de bijpraatsessie was Rutte zeker niet positiever geworden. Zijn probleem is dat een eventuele oplossing die hij in Europa voor elkaar kan boksen niet gepruimd wordt door de Tweede Kamer. Hij zit dus muurvast.
Toch wilde Rutte de handdoek nog niet in de ring gooien. Voor 1 november informeert hij de Tweede Kamer wat hij gaat doen. „Ik heb nog een week, hield hij de moed er in.”
Als Nederland niet tekent is het verdrag van tafel. Volgens Rutte zal dat grote gevolgen kunnen hebben voor de veiligheidssituatie in de regio die wordt gekenmerkt door toenemende instabiliteit.
VK 18.10.2016 Ondanks een toezegging heeft Rusland ruwe radarbeelden rond rampvlucht MH17 nog niet overgedragen aan het OM. Dat maakte het ministerie van Veiligheid en Justitie dinsdag bekend. Volgens Den Haag heeft het Russische ministerie van Buitenlandse Zaken op 3 oktober in een gesprek met de Nederlandse ambassadeur beloofd de informatie te delen.
Lastig parket
De bevindingen van het onderzoeksteam JIT brengen Rusland in een lastig parket. Ook al komen de conclusies grotendeels overeen met wat het onderzoekscollectief Bellingcat al eerder boven water haalde, een strafrechtelijk onderzoek door rechercheurs uit vijf landen brengt meer gewicht in de schaal. Lees dit artikel van Buitenland-redacteur en voormalig Rusland-correspondent Bert Lanting.
De beelden zouden volgens Den Haag worden gegeven aan het internationale onderzoeksteam JIT, waar het OM deel van uitmaakt.
De Russische autoriteiten hebben niet gezegd waar de radar stond die de beelden heeft opgenomen, en ook niet waarom die data meer dan twee jaar lang niet beschikbaar zijn gesteld.
Zodra Rusland de data heeft overgedragen zal de informatie door het JIT worden bestudeerd en beoordeeld. Het gaat om ruwe radardata van 17 juli 2014 van het gebied waar vlucht MH17 werd neergehaald. De Tweede Kamer houdt volgende week een debat over de MH17. CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt wil van premier Rutte horen hoe ervoor wordt gezorgd dat de onderzoekers de primaire radarbeelden in handen krijgen als bewijsmateriaal.
Omtzigt benadrukt dat op de beelden een raket is te zien. Uit het JIT-onderzoek blijkt dat een Russische raket de MH17 heeft geraakt. De raket werd afgeschoten vanaf Oekraïens gebied onder controle van pro-Russische opstandelingen.
Geen signaal raket
Het Kremlin deed de bevindingen van het JIT vorige maand af als ‘speculatie’. De woordvoerder van president Poetin betichtte de onderzoekers, voorafgaand aan de presentatie van hun onderzoeksrapport, van partijdigheid.
Woordvoerder Dimitri Peskov zei het te betreuren dat de primaire radargegevens uit Rusland niet gepresenteerd zijn. ‘Er kunnen geen conclusies getrokken worden zonder de gepubliceerde informatie van ons leger mee te nemen.’ Het Russische ministerie van Defensie presenteerde kort daarvoor aan journalisten in Moskou radargegevens. Daarop was geen signaal te zien van een raket uit rebellengebied, aldus het ministerie.
Trouw 18.10.2016 Ondanks een toezegging heeft Rusland ruwe radarbeelden rond rampvlucht MH17 nog niet overgedragen aan het Openbaar Ministerie. Dat maakte het ministerie van Veiligheid en Justitie vandaag bekend.
Volgens Den Haag heeft het Russische ministerie van Buitenlandse Zaken op 3 oktober in een gesprek met de Nederlandse ambassadeur beloofd de informatie te delen met het internationale onderzoeksteam JIT, waar het OM deel van uitmaakt.
De Russische autoriteiten hebben niet gezegd waar de radar stond die de beelden heeft opgenomen, en ook niet waarom die data meer dan twee jaar lang niet beschikbaar zijn gesteld. Zodra Rusland de data heeft overgedragen zal de informatie door het JIT worden bestudeerd en beoordeeld.
Raket
Het gaat om ruwe radardata van 17 juli 2014 van het gebied waar vlucht MH17 werd neergehaald.
De Tweede Kamer houdt volgende week een debat over de MH17. CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt wil van premier Mark Rutte horen hoe ervoor wordt gezorgd dat de onderzoekers de primaire radarbeelden in handen krijgen als bewijsmateriaal. Omtzigt benadrukt dat op de beelden een raket is te zien.
Uit het JIT-onderzoek blijkt dat een Russische raket de MH17 heeft geraakt. De raket werd afgeschoten vanaf Oekraïens gebied onder controle van pro-Russische opstandelingen.
AD 18.10.2016 Ondanks een toezegging heeft Rusland ruwe radarbeelden rond rampvlucht MH17 nog niet overgedragen aan het Openbaar Ministerie. Dat maakte het ministerie van Veiligheid en Justitie vandaag bekend.
Volgens Den Haag heeft het Russische ministerie van Buitenlandse Zaken op 3 oktober in een gesprek met de Nederlandse ambassadeur beloofd de informatie te delen met het internationale onderzoeksteam JIT, waar het OM deel van uitmaakt.
De Russische autoriteiten hebben niet gezegd waar de radar stond die de beelden heeft opgenomen, en ook niet waarom die data meer dan twee jaar lang niet beschikbaar zijn gesteld. Zodra Rusland de data heeft overgedragen zal de informatie door het JIT worden bestudeerd en beoordeeld.
Het gaat om ruwe radardata van 17 juli 2014 van het gebied waar vlucht MH17 werd neergehaald.
Debat
De Tweede Kamer houdt volgende week een debat over de MH17. CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt wil van premier Mark Rutte horen hoe ervoor wordt gezorgd dat de onderzoekers de primaire radarbeelden in handen krijgen als bewijsmateriaal. Omtzigt benadrukt dat op de beelden een raket is te zien.
Uit het JIT-onderzoek blijkt dat een Russische raket de MH17 heeft geraakt. De raket werd afgeschoten vanaf Oekraïens gebied onder controle van pro-Russische opstandelingen.
NU 18.10.2016 Ondanks een toezegging heeft Rusland ruwe radarbeelden rond rampvlucht MH17 nog niet overgedragen aan het Openbaar Ministerie. Dat maakte het ministerie van Veiligheid en Justitie dinsdag bekend.
Volgens Den Haag heeft het Russische ministerie van Buitenlandse Zaken op 3 oktober 2016 in een gesprek met de Nederlandse ambassadeur beloofd de informatie te delen met het internationale onderzoeksteam JIT, waar het OM deel van uitmaakt.
De Russische autoriteiten hebben niet gezegd waar de radar stond die de beelden heeft opgenomen, en ook niet waarom die data meer dan twee jaar lang niet beschikbaar zijn gesteld.
Zodra Rusland de data heeft overgedragen zal de informatie door het JIT worden bestudeerd en beoordeeld.
Het gaat om ruwe radardata van 17 juli 2014 van het gebied waar vlucht MH17 werd neergehaald.
Debat
De Tweede Kamer houdt volgende week een debat over de MH17. CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt wil van premier Mark Rutte horen hoe ervoor wordt gezorgd dat de onderzoekers de primaire radarbeelden in handen krijgen als bewijsmateriaal. Omtzigt benadrukt dat op de beelden een raket is te zien.
Uit het JIT-onderzoek blijkt dat een Russische raket de MH17 heeft geraakt. De raket werd afgeschoten vanaf Oekraïens gebied onder controle van pro-Russische opstandelingen.
Telegraaf 18.10.2016 Ondanks een toezegging heeft Rusland ruwe radarbeelden rond rampvlucht MH17 nog niet overgedragen aan het Openbaar Ministerie. Dat maakte het ministerie van Veiligheid en Justitie dinsdag bekend.
Volgens Den Haag heeft het Russische ministerie van Buitenlandse Zaken op 3 oktober in een gesprek met de Nederlandse ambassadeur beloofd de informatie te delen met het internationale onderzoeksteam JIT, waar het OM deel van uitmaakt.
De Russische autoriteiten hebben niet gezegd waar de radar stond die de beelden heeft opgenomen, en ook niet waarom die data meer dan twee jaar lang niet beschikbaar zijn gesteld. Zodra Rusland de data heeft overgedragen zal de informatie door het JIT worden bestudeerd en beoordeeld.
Het gaat om ruwe radardata van 17 juli 2014 van het gebied waar vlucht MH17 werd neergehaald.
De Tweede Kamer houdt volgende week een debat over de MH17. CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt wil van premier Mark Rutte horen hoe ervoor wordt gezorgd dat de onderzoekers de primaire radarbeelden in handen krijgen als bewijsmateriaal. Omtzigt benadrukt dat op de beelden een raket is te zien.
Uit het JIT-onderzoek blijkt dat een Russische raket de MH17 heeft geraakt. De raket werd afgeschoten vanaf Oekraïens gebied onder controle van pro-Russische opstandelingen.
Telegraaf 12.10.2016 Het kabinet ziet niets in nieuwe sancties tegen Rusland. Nú een debat houden over nieuwe straffen voor Moskou, zou juist averechts werken. Dat zei premier Rutte vandaag in de Kamer.
Het parlement pleitte vandaag om verschillende redenen voor nieuwe sancties. Dat Rusland een loopje neemt met het onderzoek naar MH17 was daar één van. Rutte wil er echter voor waken om dat onafhankelijke onderzoek op deze manier politiek te maken. De premier zegt echter „de boosheid” van de Kamer over dit onderwerp te delen, omdat „Moskou doorgaat met twijfel zaaien.”
Syrië
Ook de manier waarop Rusland zich in Syrië manifesteert, is de Kamer en Rutte een doorn in het oog. Poetin steunt het regime van Assad volledig. Volgens Rutte is het echter onverstandig om daarom nu in Europa voor nieuwe sancties te pleiten.
Volgens Rutte zal het namelijk „heel lastig” zijn om het daarover eens te worden in Europa. En als die discussie wordt gestart, maar zonder uitkomst eindigt, is de eenheid van Europa richting Moskou in het geding. „Die Russen geef je een cadeautje door een enorme discussie te voeren die leidt tot een klein boertje. Als je over sancties gaat praten, moet er ook echt iets gebeuren. En als je niet zeker weet dat er wat gaat gebeuren, moet je die discussie niet in het openbaar gaan voeren.”
VK 07.10.2016 Na politieke druk van Nederland bij de Verenigde Naties moeten luchtvaartmaatschappijen voortaan aan strengere regels voldoen als zij over een oorlogsgebied heen willen vliegen. Zo wordt het maken van een risicoanalyse verplicht. De VN-burgerluchtvaartorganisatie ICAO gaat vastleggen wanneer het luchtruim zo onveilig is dat lidstaten er verstandig aan doen het te sluiten. Tot slot komt er een bewaarplicht voor radarbeelden, zodat onderzoekers die na een vliegramp kunnen gebruiken.
Dit hebben 191 landen donderdag besloten op een vergadering van de VN-burgerluchtvaartorganisatie ICAO in Montreal. Nederland heeft de strengere regels voorgesteld nadat vlucht MH17 van Malaysia Airlines op 17 juli 2014 boven oorlogsgebied in Oost-Oekraïne uit de lucht werd geschoten. Achteraf bleek dat sommige andere vliegmaatschappijen al om dit conflictgebied heen vlogen omdat ze het te gevaarlijk vonden.
‘Wij zijn heel erg blij met deze strengere regels’, zegt Staatssecretaris Sharon Dijksma (Infrastructuur & Milieu). Zij was de afgelopen dagen in Canada om diverse landen over te halen om in te stemmen met de strengere regels die Nederland heeft voorgesteld. ‘Er is internationaal heel veel onduidelijk wie welke verantwoordelijkheid moet nemen. Dit akkoord moet dat veranderen.’
‘Wereldwijd zijn er tientallen conflictgebieden en dagelijks reizen honderdduizenden mensen daar per vliegtuig overheen’, vertelt Dijksma. ‘Nu is het zo dat luchtvaartmaatschappijen zelf de verantwoordelijkheid hebben voor de veiligheid van deze passagiers.’ Volgens Dijksma geven veel luchtvaartorganisaties echter aan dat ze behoefte hebben aan meer informatie die leidt tot een gedegen risicoanalyse.
Het akkoord regelt dat vliegmaatschappijen en landen verplicht worden om informatie over de risico’s die zij kennen onderling uit te wisselen. Dijksma: ‘Met het akkoord is een noodzakelijke stap gezet om al het mogelijke te doen voor veilige routes.’
Er is heel hard aan gewerkt, politiek druk gezet. Vanaf de MH17-ramp tot in de laatste week van de algemene vergadering van de ICAO, aldus Staatssecretaris Dijksma.
Bewaarplicht radargegevens MH17
Lees hier alle artikelen van de Volkskrant over de rampvlucht over oorlogsgebied met MH17.
Over het bewaren van radargegevens was tot nu toe ook geen duidelijkheid. Zo verklaarde Rusland na de MH17-ramp dat zij geen radargegevens hadden (bewaard) omdat het incident niet in hun luchtruim had plaatsgevonden. Ook de Oekraïners zouden geen radarbeelden meer hebben. De nieuwe regels schrijven voor dat alle landen verplicht zijn om beschikbare radargegevens van een vliegtuigramp te bewaren en te overhandigen aan onderzoekers.
Een kleine groep landen, waaronder Rusland, was het aanvankelijk niet eens met de nieuwe regels, maar is uiteindelijk toch akkoord gegaan. Dijksma: ‘Er is heel hard aan gewerkt, politiek druk gezet. Vanaf de MH17-ramp tot in de laatste week van de algemene vergadering van de ICAO.’
De komende twee jaar worden de scherpere luchtvaartregels uitgewerkt en ingevoerd. Om druk op de ketel te houden stuurt Nederland per direct een ambtenaar naar de ICAO in New York om hiermee te helpen.
Trouw 07.10.2016 De internationale burgerluchtvaart gaat het delen van informatie over de veiligheid van het luchtruim boven conflictgebieden beter regelen. Ook zijn landen voortaan verplicht radarbeelden te bewaren, zodat onderzoekers die na een vliegramp kunnen gebruiken.
De International Civil Aviation Organization ICAO, de burgerluchtvaartorganisatie van de Verenigde Naties, heeft op haar driejaarlijkse jaarvergadering in Montreal tot de strengere regels besloten.
De ICAO gaat bovendien vastleggen wanneer het luchtruim zo onveilig is dat lidstaten er verstandig aan doen het te sluiten. Ook voor vliegmaatschappijen komen er regels om risico’s voortaan beter te kunnen inschatten.
Nederland had de maatregelen voorgesteld naar aanleiding van het neerhalen van vlucht MH17 en de moeizame zoektocht naar radarbeelden daarvan.
Staatssecretaris van luchtvaart Sharon Dijksma, die de regels bij het ICAO bepleitte, is ingenomen met het besluit. “Landen en luchtvaartmaatschappijen hebben met het akkoord voor betere regels een noodzakelijke stap gezet om al het mogelijke te doen voor veilige routes en het uitsluiten van onnodige risico’s voor passagiers”, zei Dijksma.
Om druk op de ketel te houden stuurt Nederland een ambtenaar naar de ICAO om bij de invoering van de regels te helpen.
AD 06.10.2016 De internationale burgerluchtvaart gaat het delen van informatie over de veiligheid van het luchtruim boven conflictgebieden beter regelen. Ook zijn landen voortaan verplicht radarbeelden te bewaren, opdat onderzoekers die na een eventuele vliegramp kunnen gebruiken.
De ICAO, de burgerluchtvaartorganisatie van de Verenigde Naties, heeft op haar driejaarlijkse jaarvergadering in Montreal tot de strengere regels besloten. Nederland had de maatregelen voorgesteld naar aanleiding van het neerhalen van vlucht MH17 en de moeizame zoektocht naar radarbeelden daarvan.
De ICAO gaat bovendien vastleggen wanneer het luchtruim zo onveilig is dat lidstaten er verstandig aan doen het te sluiten. Ook voor vliegmaatschappijen komen er regels om risico’s voortaan beter te kunnen inschatten.
Staatssecretaris Sharon Dijksma van Luchtvaart, die de regels bij het ICAO bepleitte, is ingenomen met het besluit. ,,Landen en luchtvaartmaatschappijen hebben met het akkoord voor betere regels een noodzakelijke stap gezet om al het mogelijke te doen voor veilige routes en het uitsluiten van onnodige risico’s voor passagiers”, zei ze. Om druk op de ketel te houden stuurt Nederland een ambtenaar naar de ICAO om bij de invoering van de regels te helpen.
Voormalig 50PLUS-Kamerlid Norbert Klein heeft een nieuwe partij opgericht: de Vrijzinnige Partij.
Het Kamerlid uit Hoevelaken ging sinds zijn vertrek uit 50PLUS verder onder de naam KLEIN, maar dit is nu veranderd.
De nieuwe partij van Tweede Kamerlid Norbert Klein heet de Vrijzinnige Partij. Volgens Klein staat de partij voor “onafhankelijke creatieve mensen die betrokken zijn bij een vrije en sociale samenleving”.
Klein kondigde eerder al aan dat hij een eigen politieke partij zou beginnen onder de werktitel KLEIN. Dat deed hij nadat hij uit 50Plus was gestapt vanwege een conflict met het partijbestuur. Dat zag zijn fractiegenoot Martine Baay als het enige Tweede Kamerlid van die partij.
Telegraaf 18.01.2017 De Vrijzinnige Partij van Tweede Kamerlid Norbert Klein gaat met de leus Minder, minder, minder haar verkiezingscampagne voeren. De partij wil aan de „gekaapte” kreet een andere betekenis geven na de opzienbarende ’minder, minder’-uitspraak van PVV-leider Geert Wilders over Marokkanen.
De slogan geeft gewoon in goed Nederlands aan wat onze punten zijn, zei Klein woensdag bij de aftrap van de campagne. „Minder betutteling door minder regeltjes, minder zorgen door een basiszorgpakket en minder onzekerheid door een basisinkomen voor iedereen vanaf 18 jaar.”
Klein vreest geen verwarring met de PVV, omdat die partij een andere verkiezingsleuze heeft.
AD 18.01.2017 De Vrijzinnige Partij van Tweede Kamerlid Norbert Klein gaat met de leus Minder, minder, minder haar verkiezingscampagne voeren. De partij wil aan de ,,gekaapte” kreet een andere betekenis geven na de opzienbarende ‘minder, minder’-uitspraak van PVV-leider Geert Wilders over Marokkanen.
De slogan geeft gewoon in goed Nederlands aan wat onze punten zijn, zei Klein vandaag bij de aftrap van de campagne. ,,Minder betutteling door minder regeltjes, minder zorgen door een basiszorgpakket en minder onzekerheid door een basisinkomen voor iedereen vanaf 18 jaar.”
Klein vreest geen verwarring met de PVV, omdat die partij een andere verkiezingsleuze heeft.
Telegraaf 30.12.2016 Twee splinterpartijen zijn elkaar in de haren gevlogen over de naam van hun politieke beweging.
Norbert Klein van de Vrijzinnige Partij heeft bij de Kiesraad bezwaar aangetekend tegen de Vrouwen Partij. De officieel geregistreerde afkorting is namelijk dezelfde als die van zijn partij. Dat ziet de van 50Plus afgesplitste politicus niet zitten. „We hebben geen bezwaar tegen de Vrouwen Partij, maar wel hun afkorting. De afkorting VP wordt overal gebruikt, maar dan staat het voor onze partij. Wij denken dat de Kiesraad dat ook wel ziet.”
De kibbelende VP’s gaan nu een officieel gerechtelijk traject in. Dat loopt via de Raad van State. Op 5 januari mogen beide partijen hun kant van het verhaal laten horen bij de bestuursrechter. Voor 30 januari moet er in ieder geval duidelijkheid zijn. Dan bepaalt de Kiesraad wie er aan de verkiezingen van 15 maart mee mogen doen en onder welke naam.
Partijen moeten aan tal van voorwaarden voldoen. Nieuwkomers moeten bijvoorbeeld een borg inleveren van meer dan 11.000 euro en 580 handtekeningen uit twintig kiesdistricten.
Klein vertrok bij 50Plus na ruzie. Hij zwaaide er in 2013 tijdelijk de scepter, toen Henk Krol opstapte vanwege de pijnlijke Gaykrant-affaire over de niet afgedragen pensioenpremies van zijn medewerkers. Als voorman stuurde hij collega 50Plusser Martine Baay-Timmerman de laan uit. Dit stuitte het partijbestuur tegen de borst.
Een poosje hebben er vanwege de bizarre ruzie twee fracties van 50Plus bestaan: 50Plus/Baay-Timmerman en 50Plus/Klein. Klein besloot uiteindelijk zelf om zijn lidmaatschap op te zeggen. Hij hield echter wel vast aan zijn Kamerzetel. Hij richtte een nieuwe politieke beweging op: de Vrijzinnige Partij.
AD 30.11.2016 De Vrijzinnige Partij van eenpitter Norbert Klein wil dat sympathisanten geld geven vanwege de aankomende verkiezingen. Dat blijkt uit recente e-mails aan leden. Deelname aan de stembusgang is namelijk niet gratis.
We hopen dat iedereen een campagnebijdrage over maakt. Iedere euro is er 1, aldus Norbert Klein.
Partijen die voor het eerst meedoen met de Kamerverkiezingen of bij de vorige verkiezing geen zetel hebben behaald, moeten bij de Kiesraad een waarborgsom inleggen van 11.250 euro. Dit bedrag wordt pas terugbetaald als 0,75 procent van de kiesdeler behaald wordt op 15 maart. Komt Klein niet aan zo’n 47.000 stemmen, dan zien de gulle gevers hun centjes nooit meer terug.
Klein schrijft: ,,We hopen dat iedereen een campagnebijdrage over maakt. Iedere euro is er 1. Daarnaast gaan we nog obligaties van 100 euro uitgeven. Dit geld krijg je terug als we de verkiezingen winnen.” De waarborgsom moet uiterlijk half januari worden overgemaakt naar de Kiesraad. Een woordvoerster laat weten dat er geen regels zijn die dicteren hoe partijen aan het geld mogen komen.
Werving
De Vrijzinnige Partij stelt in een andere mail ook in te willen zetten op de werving van nieuwe leden, om subsidie binnen te halen. ,,Bijna alle partijen (alleen de PVV niet) krijgen dat geld.” Overigens moeten partijen uiterlijk 19 december ook hun naam laten registreren. De waarborgsom daarvoor bedraagt 450 euro. Die wordt terugbetaald als er een geldige kandidatenlijst ligt.
Kamerlid Norbert Klein zegt in een toelichting dat iedere partij momenteel druk bezig is om een bijdrage te vragen aan de leden. Hij heeft geen zorgen dat de vereiste 11 mille wordt opgehaald.
Forum voor Democratie doet met voorman Thierry Baudet mee aan de Tweede Kamerverkiezingen in maart 2017. De denktank wordt een politieke partij en wil in Den Haag strijden voor meer directe democratie.
Baudet Legt uit dat Nederlanders ‘eens per vier jaar naar de stembus mogen. Daarna hebben we niets meer te zeggen.’ Volgens Baudet luisteren de verkozen politici niet naar kiezer en kunnen ze niet op hun missers worden afgerekend.
Oekraïne als breekpunt Belangrijkste voorbeeld: het Oekraïne-referendum dat in april dit jaar werd gehouden, mede georganiseerd door het Forum voor Democratie. Het associatieverdrag met Oekraïne werd door de kiezer afgewezen, maar de politiek heeft nog niets met die uitslag gedaan. De regering van premier Rutte (VVD) zegt al maanden dat ze ‘zo snel mogelijk’ met een officieel standpunt komen.
Minder EU, meer referenda Forum voor Democratie gaat zich inzetten voor meer directe democratie, met nieuwe bindende referenda. Zo wil Baudet het volk laten stemmen over onder meer het Nederlandse migratiebeleid en de euro. Ook moeten burgemeesters in het vervolg direct worden gekozen.
Verder staat in het partijprogramma dat uitbreiding van de Europese Unie direct moet stoppen en dat grenscontroles moeten worden ingevoerd. Ook stelt de partij een systeem voor met ‘green-cards’ voor migranten, zoals dat al bestaat in Amerika.
Wie precies campagne gaan voeren voor de nieuwe politieke beweging is nog onduidelijk. Baudet geeft aan dat hij binnenkort met een ‘verrassende’ lijst komt, met bekende en minder bekende namen. Eerder stapte een andere prominent rond het Oekraïne-referendum, Jan Roos, ook al de politiek in: hij werd lijsstrekker van VoorNederland (VNL).
Telegraaf 23.03.2017 Strafpleiter Theo Hiddema wordt vandaag Kamerlid namens Forum voor Democratie, maar wijkt nu al van de standpunten van zijn eigen partij af. Hij vindt de roep om strengere straffen symboolpolitiek. “Dat moeten we niet doen.”
Dat zegt de markante advocaat vandaag in een interview met De Telegraaf. In het partijprogramma van FvD staat dat er strenger gestraft moet worden en dat mensen na drie veroordelingen levenslang moeten krijgen. Hiddema vindt dat maar niks. Strenge straffen zijn bovendien nu al mogelijk, redeneert hij.
In het gesprek met deze krant neemt hij geen blad voor de mond. Zo spreekt hij van ‘Rif-gerelateerd geweld’. Hij beweert dat de Marokkanen uit dat gebied agressiever zijn. “Dat zie je toch? De huizen van bewaring zitten toch vol?” En hij erkent dat FvD “nauwelijks” verschilt van de PVV. Hiddema had deze week nog een gesprek met Wilders en bedankte die voor zijn inspiratie.
Zijn oude pleidooi om een vuurwapen aan te schaffen, blijft Hiddema als politicus herhalen. Het is te onveilig in sommige streken en het duurt te lang voor de politie er is, meent de strafpleiter. Maar hij roept op om het wel via de legale weg te verkrijgen. “Regel een wapenvergunning, mensen!”
Hiddema pleit er voor om een parlementair onderzoek te houden naar de misstanden bij Justitie. “Desnoods doe ik het zelf.” Hij wil boven water krijgen waarom de opsporingspercentages “zo dramatisch” zijn. “Van de geregistreerde criminaliteit komt nog maar 18 procent onder de rechter. Opsporingsteams zijn totaal ontmanteld. Het kan niet anders dan dat er weer een groot justitieschandaal aankomt. Dat moeten we voor zijn, de handhaving moet op orde.”
NU 21.03.2017 Forum voor Democratie, dat vanuit het niets twee zetels won bij de verkiezingen, wil ook in gemeenteraden komen. De partij van Thierry Baudet is van plan mee te doen aan de lokale verkiezingen van 21 maart volgend jaar in een aantal nog te bepalen gemeenten.
Dat maakte de FVD dinsdag bekend. ”Nederland gaat nog veel van ons horen”, aldus fractievoorzitter Baudet in een verklaring.
Het partijbestuur gaat nu op een ”rustige en gecontroleerde” manier de organisatie verder uitbouwen met onder meer provinciale afdelingen, een wetenschappelijk instituut en een jongerenafdeling.
In verband met zijn beëdiging als Kamerlid donderdag zal Baudet aftreden als voorzitter van het bestuur van FVD. Paul Frentrop, nu lid van de raad van advies, is benoemd als tijdelijk opvolger. In het najaar houdt de FVD een congres.
Telegraaf 21.03.2017 Forum voor Democratie (FVD), dat vanuit het niets twee zetels won bij de verkiezingen, wil ook in gemeenteraden komen. De partij van Thierry Baudet is dan ook van plan mee te doen aan de lokale verkiezingen van 21 maart volgend jaar in een aantal nog te bepalen gemeenten.
Dat maakte de FVD dinsdag bekend. „Nederland gaat nog veel van ons horen”, aldus fractievoorzitter Baudet in een verklaring. Het partijbestuur gaat nu op een „rustige en gecontroleerde” manier de organisatie verder uitbouwen met onder meer provinciale afdelingen, een wetenschappelijk instituut en een jongerenafdeling.
In verband met zijn beëdiging als Kamerlid donderdag zal Baudet aftreden als voorzitter van het bestuur van FVD. Paul Frentrop, nu lid van de raad van advies, is benoemd als tijdelijk opvolger. In het najaar houdt de FVD een congres.
Telegraaf 14.01.2017 De Nederlandse politiek moet radicaal op de schop met veel meer inspraak voor de burger en minder oude politiek. Dat was zaterdag de boodschap op het allereerste partijcongres van Forum voor Democratie (FvD). „Wij gaan de huidige leiders vervangen en verslaan. We zullen niet rusten totdat de democratie is hersteld en het partijkartel is gebroken”, sprak lijsttrekker Thierry Baudet.
Volgens hem falen de politici die een verantwoordelijkheid hebben om de westerse cultuur te beschermen. Ondertussen is de burger de controle ontnomen, aldus Baudet. Hij spreekt van een schijndemocratie met schijndebatten waarin politici vooral loyaal zijn aan de partijtop. Bindende referenda zijn daar een oplossing voor, stelt Baudet.
De FvD-kandidaten voor de Tweede Kamerverkiezingen mochten zich zaterdag presenteren. Lijstduwer (plaats 30) en hoogleraar Paul Cliteur kreeg „minder, minder” te horen op zijn vraag of er meer of minder oude politiek nodig is. De eigenzinnige strafpleiter Theo Hiddema, nummer twee op de lijst, liet weten dat hij misschien „niet echt geschikt is” om in partijverband grote dingen na te streven voor de samenleving, maar dat hij toch meedoet: „ik wil ze gewoon mores leren.”
VK 13.01.2017 Premier Cameron stapte op na het Brexitreferendum; premier Renzi vertrok na de volksraadpleging over de Italiaanse grondwet. En wat deed premier Mark Rutte nadat 61 procent van de stemmers ‘nee’ had gezegd tegen de associatieovereenkomst met Oekraïne? ‘Hij begon eindeloos te treuzelen’, zegt Thierry Baudet.
De lijsttrekker van Forum voor Democratie zit vrijdag in de Haagse rechtbank als aanklager van de Staat der Nederlanden. Volgens hem heeft Rutte de uitslag van het Oekraïnereferendum op 6 april 2016 compleet genegeerd. ‘We hebben ons hard gemaakt voor het creëren van momentum onder de bevolking. Dat momentum is gebroken. Er heerst grote verslagenheid onder de bevolking, grenzend aan cynisme. Het animo voor volgende referenda is er niet groter op geworden. Men voelt zich terecht gepakt.’
De rechtszaak werd al twee weken na het referendum aangespannen, nadat de premier aan de Tweede Kamer had gemeld ruim de tijd te willen nemen voor bezinning. Het Forum was nog nog geen politieke partij, maar een denktank; Baudet nog geen lijsttrekker, maar een drijvende kracht achter het referendum.
Na het ‘nee’ had het kabinet geen tijd voor het zoeken naar uitwegen, betoogt advocaat Jan van der Grinten namens het Forum. Volgens artikel 11 van de Wet raadgevend referendum (Wrr) moet het kabinet ‘zo spoedig mogelijk’ de knoop door hakken. ‘De uitspraak van een referendum dwingt het kabinet tot positie kiezen: volgt het de kiezer, of niet?’
Artikel 11 is wat het Forum betreft helder: ‘Indien onherroepelijk is vastgesteld dat een referendum heeft geleid tot een raadgevende uitspraak tot afwijzing, wordt zo spoedig mogelijk een voorstel van wet ingediend dat uitsluitend strekt tot intrekking van de wet of tot regeling van de inwerkingtreding van de wet.’
Maar de regering is ‘uit politiek lijfsbehoud een andere weg ingeslagen dan de wet haar voorschrijft’, aldus advocaat Van der Grinten. Fijntjes wijst hij erop dat Rutte zelf meermalen toegaf dat het ook hem te lang duurde – na zeven maanden had hij het zelfs over ‘onaangenaam lang’. Wat ‘zo spoedig mogelijk’ is, blijft zo een punt van discussie tussen de Staat en het Forum voor Democratie.
Uiteindelijk kwam het kabinet, na moeizame onderhandelingen in Brussel, uit op een aanvullende verklaring bij de Oekraïnedeal, het befaamde ‘geitenpaadje’. Ook die ‘zogenaamde tegemoetkoming’ kan op weinig begrip rekenen bij het Forum. ‘Het is een belediging aan het adres van de nee-stemmers’, aldus advocaat Van der Grinten. ‘Een betekenisloze verklaring waarmee de regering de plank heeft misgeslagen.’
Deze discussie heeft in de rechtbank niets te zoeken, oordeelt landsadvocaat Jannetje Bootsma. ‘Na het referendum is de Staat aan zet. Dat is een puur politiek debat dat niet hier thuishoort, maar in het parlement’, zegt ze. Wat het Forum voor Democratie wil, ‘komt neer op een ingreep in het wetgevingsproces’. Het kabinet wil ‘recht doen’ aan de uitslag van het referendum én rekening houden met de internationale context.
En het kabinet kreeg die ruimte ook van een Kamermeerderheid, betoogt de landsadvocaat. Inmiddels ligt er een wetsvoorstel voor een spoedadvies bij de Raad van State. ‘Dat Rutte in de Tweede Kamer heeft gezegd dat het te lang duurt, was geen juridisch oordeel van de premier. Het was een verzuchting: ik had had het ook graag sneller gewild, maar dat lukt niet.’
Tegenmacht
Als het kabinet zijn eigen gang gaat, dan wordt de hele gedachte achter het referendum weggeslagen, aldus Thierry Baudet.
Na de zitting is Thierry Baudet voorzichtig positief. ‘Ik zou het raar vinden als de rechtbank ons niet bepaalde toezeggingen doet. Een referendum is bedoeld als tegenmacht tegen de bestaande politiek. Als het kabinet zijn eigen gang gaat, dan wordt de hele gedachte achter het referendum weggeslagen.’
De rechtbank doet op 12 april uitspraak – dus pas na de verkiezingen in maart, waarin Baudet hoopt te worden verkozen. Hij kan het geduld amper opbrengen. ‘Ik had het graag zo spoedig mogelijk gehoord.’
Telegraaf 13.01.2017 „De Nederlandse regering heeft haar wettelijke verplichting verzaakt door eindeloos te treuzelen met de beslissing over wat te doen met de nee-stem van het Oekraïne-referendum afgelopen april.” Dat betoogde de partij Forum voor Democratie vrijdag in de rechtbank in Den Haag.
De politieke partij van frontman en referendum-aanjager Thierry Baudet, die meedoet met de aanstaande verkiezingen voor de Tweede Kamer, had een zaak aangespannen tegen de Staat. Volgens de wet moet de regering namelijk „zo spoedig mogelijk” handelen na de uitslag en dat is volgens hem niet gebeurd.
Premier Mark Rutte liet eind vorig jaar, dus acht maanden na het referendum, weten dat de regering onder voorwaarden toch instemt met het handelsverdrag. „Bij de uitkomst van een referendum moet direct hom of kuit worden gekozen. En niet pas veel later, zoals nu gebeurde”, aldus de advocaat van de politieke partij. Baudet voegde daar nog aan toe: „Als de zittende macht via de achterdeur een tegenmacht, zoals een referendum, probeert te frustreren, wordt de hele gedachte onder het referendum weggeslagen.”
De advocaten namens de Staat lieten direct bij aanvang van de zaak weten dat zij niet op de juiste plek waren. „De politiek is aan zet. Het debat moet daar plaatsvinden, niet in de rechtbank. Forum voor Democratie vraagt om een ingreep in het wetgevingsproces. En dat is geen taak van de rechter, omdat we hier een scheiding van wetgevende en rechtsprekende machten hebben.”
Op 6 april vorig jaar werd een raadgevend referendum gehouden over de associatieovereenkomst met Oekraïne. Met een opkomst van 32 procent werd de kiesdrempel gehaald. 61 procent stemde nee.
„Welk belang heeft Forum voor Democratie?”, vroeg de landsadvocaat zich af in de rechtbank. „Er zijn vele debatten in de Tweede Kamer gevoerd over de uitkomst van het referendum. Er ligt een wetsvoorstel, dat op korte termijn behandeld wordt. Het is een complex proces, met grotere belangen dan alleen Nederlandse.”
De rechtbank doet op woensdag 12 april uitspraak in deze zaak.
Elsevier 13.01.2017 De ratificatie van het associatieverdrag met Oekraïne moet via de rechtbank worden teruggedraaid. Het Forum voor Democratie (FvD) sleepte premier Mark Rutte voor de rechter, in de hoop te zorgen dat de ratificatie ongedaan wordt gemaakt.
Het FvD van Thierry Baudet speelde een belangrijke rol in de aanloop naar het referendum. Baudet, die zich met zijn Forum nu zelf kandidaat stelt voor de Tweede Kamerverkiezingen, wilde voorkomen dat het ‘ondemocratische’ verdrag werd getekend.
‘Besluit over referendum kwam te laat’
Na het referendum bleek dat het ‘Nee’-kamp een duidelijke meerderheid had: 61 procent van de stemmers wilde geen verdrag. De opkomstdrempel werd met 32,28 procent net gehaald, dus het referendum was geldig.
Volgens Baudet legde Rutte de uitslag van het raadgevende referendum naast zich neer. In artikel 11 in de Wet raadgevend referendum staat dat het kabinet ‘zo spoedig mogelijk’ moet handelen en een beslissing moet maken over het referendum. Rutte kwam echter pas na acht maanden met een oplossing, na uitvoerig te hebben gelobbyd in Brussel.
Advocaat Jan van der Grinten, van advocatenkantoor Kennedy van der Laan,zegt dat het kabinet zich boven de wet verheven voelt. ‘De regering doet het voorkomen of zij het begrip ‘zo spoedig mogelijk’ geheel naar eigen inzicht kan invullen. Het gaat haar kennelijk niet om de snelheid waarmee een wetsvoorstel als bedoeld in artikel 11 [van de referendum-wet, red] kan worden ingediend, maar om de vraag wat zij politiek wenselijk vindt.’
Rutte kwam na acht maanden met een ‘inlegvelletje’. Een document werd toegevoegd aan het associatieverdrag, met daarin de bezwaren van de Nederlandse regering, en een aantal voorwaarden waaronder Nederland akkoord ging met de inhoud van het akkoord.
Het inlegvel kwam Rutte op behoorlijke kritiek te staan. Volgens Baudet negeert de premier de wil van het volk: ‘Er valt niets aan te passen, er is geen compromis mogelijk.’ Uit de rechtszaak die vrijdag begint, moet blijken of Rutte inderdaad te lang heeft gewacht met een beslissing, en daarmee geen recht heeft gedaan aan de stem van de kiezer.
Bauke Schram (1993) is sinds april 2016 online redacteur bij Elsevier
Den HaagFM 12.01.2017 Vrijdag dient in Den Haag een rechtszaak tegen de regering over het Oekraïne-referendum. Volgens de nieuwe politieke partij Forum voor Democratie van Thierry Baudet heeft het kabinet de referendumwet niet goed nageleefd.
De rechtbank moet zich nu buigen over de vraag of het kabinet bij de afhandeling van het referendum van 6 april 2016, toen 61 procent van de kiezers ‘nee’ zei tegen het associatieverdrag met Oekraïne, zich aan de wet heeft gehouden. Daarbij gaat het vooral over de vraag of de regering niet veel te lang wacht met een reactie.
Advocaat Jan van der Grinten wijst erop dat in de wet staat dat de regering “zo spoedig mogelijk” moet reageren. Door dat niet te doen blijft er volgens de advocaat “niets over van de spoed die de wet de regering oplegt. Dat is in strijd met de rechtszekerheid en daarmee wordt het vertrouwen dat de kiezer ontleent aan de referendumwet ondergraven.” …lees meer
Telegraaf 07.01.2017 Haye van der Heyden heeft zich aangesloten bij het Forum voor Democratie van Thierry Baudet. Hij gaat zich voor de nieuwe partij inzetten voor de hervorming van de NPO en de subsidiëring van de kunsten, meldt de partij op haar website.
Haye van der Heyden is bekend als muzikant, cabaretier, acteur, presentator, regisseur en schrijver van onder meer de tv-series Divorce en In de Vlaamsche pot. Ook schreef hij (kinder)boeken, toneelstukken en honderden scripts voor allerlei andere series.
Onlangs werd al bekend dat advocaat Theo Hiddema op de tweede plaats staat op de kandidatenlijst van Forum voor Democratie. Lijsttrekker Baudet was een van de initiatiefnemers van het Oekraïne-referendum en doet met Forum voor Democratie mee aan de Tweede Kamerverkiezingen.
Trouw 01.01.2017 Meer directe democratie, minder Europa en een veel kleinere overheid. Dat zijn enkele van de speerpunten van het verkiezingsprogramma van het Forum voor Democratie van Thierry Baudet, dat zondag is gepresenteerd.
Het Forum voor Democratie pleit onder meer voor directe verkiezing van burgemeesters. Ook de minister-president moet voortaan direct worden gekozen. Elke kiezer krijgt dan twee stemmen: een voor het premierschap en een voor een partij.
De overheid moet kleiner en Nederlanders moeten veel minder belasting betalen, vindt Baudet. Onder meer de schenk- en erfbelasting wil hij afschaffen. Daarnaast moet de eerste 20.000 euro onbelast blijven voor elke burger. Topambtenaren bij de overheid moeten voortaan bij het aantreden van een nieuwe regering opnieuw op hun functie solliciteren.
Geen fan
Dat Baudet geen fan van Europa is, werd duidelijk in de aanloop naar het Oekraïne-referendum. Het liefst ziet Baudet een referendum over het vertrek van Nederland uit de Europese Unie, zoals de Britten vorig jaar deden. Ook pleit hij voor referenda over het Nederlandse lidmaatschap van de eurozone en over het vrije verkeer van personen binnen de EU.
Baudet is een van de aspirant-politici die zijn voortgekomen uit het referendum over het associatieakkoord met Oekraïne. Jan Roos koos er na het referendum voor de partij Voor Nederland te gaan leiden, terwijl Bart Nijman van Geenstijl de partij Geenpeil oprichtte, met Jan Dijkgraaf als voorman.
Telegraaf 01.01.2017 Meer directe democratie, minder Europa en een veel kleinere overheid. Dat zijn enkele van de speerpunten van het verkiezingsprogramma van het Forum voor Democratie van Thierry Baudet, dat dit weekend is gepresenteerd.
Het Forum voor Democratie pleit onder meer voor directe verkiezing van burgemeesters. Ook de minister-president moet voortaan direct worden gekozen. Elke kiezer krijgt dan twee stemmen: een voor het premierschap en een voor een partij.
De overheid moet kleiner en Nederlanders moeten veel minder belasting betalen, vindt Baudet. Onder meer de schenk- en erfbelasting wil hij afschaffen. Daarnaast moet de eerste 20.000 euro onbelast blijven voor elke burger. Topambtenaren bij de overheid moeten voortaan bij het aantreden van een nieuwe regering opnieuw op hun functie solliciteren.
Dat Baudet geen fan van Europa is, werd duidelijk in de aanloop naar het Oekraïne-referendum. Het liefst ziet Baudet een referendum over het vertrek van Nederland uit de Europese Unie, zoals de Britten vorig jaar deden. Ook pleit hij voor referenda over het Nederlandse lidmaatschap van de eurozone en over het vrije verkeer van personen binnen de EU.
Baudet is een van de aspirant-politici die zijn voortgekomen uit het referendum over het associatieakkoord met Oekraïne. Jan Roos koos er na het referendum voor de partij Voor Nederland te gaan leiden, terwijl Bart Nijman van Geenstijl de partij Geenpeil oprichtte, met Jan Dijkgraaf als voorman.
AD 01.01.2017 Meer directe democratie, minder Europa en een veel kleinere overheid. Dat zijn enkele van de speerpunten van het verkiezingsprogramma van het Forum voor Democratie van Thierry Baudet, dat dit weekeinde is gepresenteerd.
Het Forum voor Democratie pleit onder meer voor directe verkiezing van burgemeesters. Ook de minister-president moet voortaan direct worden gekozen. Elke kiezer krijgt dan twee stemmen: een voor het premierschap en een voor een partij.
De overheid moet kleiner en Nederlanders moeten veel minder belasting betalen, vindt Baudet. Onder meer de schenk- en erfbelasting wil hij afschaffen. Daarnaast moet de eerste 20.000 euro onbelast blijven voor elke burger. Topambtenaren bij de overheid moeten voortaan bij het aantreden van een nieuwe regering opnieuw op hun functie solliciteren.
Dat Baudet geen fan van Europa is, werd duidelijk in de aanloop naar het Oekraïne-referendum. Het liefst ziet Baudet een referendum over het vertrek van Nederland uit de Europese Unie, zoals de Britten vorig jaar deden. Ook pleit hij voor referenda over het Nederlandse lidmaatschap van de eurozone en over het vrije verkeer van personen binnen de EU.
Baudet is een van de aspirant-politici die zijn voortgekomen uit het referendum over het associatieakkoord met Oekraïne. Jan Roos koos er na het referendum voor de partij Voor Nederland te gaan leiden, terwijl Bart Nijman van Geenstijl de partij Geenpeil oprichtte, met Jan Dijkgraaf als voorman.
VK 31.12.2016 Met een mix van forse belastingverlaging, patriottisme en radicaal vernieuwende democratische voorstellen gaat het Forum voor Democratie in zijn verkiezingsprogramma de concurrentiestrijd aan met Geert Wilders’ PVV en Jan Roos’ VNL. Het Forum wil directe democratie in alle geledingen van de overheid. Alle burgemeesters worden direct gekozen, net als de minister-president. De belastingen en de immigratie gaan omlaag, de salarissen voor leraren en agenten juist omhoog.
De nieuwe partij van lijsttrekker Thierry Baudet en tweede man Theo Hiddema toont in het programma, dat vanmiddag bekend wordt, veel raakvlakken met de PVV en één groot verschil: het Forum afficheert zich niet als anti-islam en is dus ook niet voor verboden op de Koran of op moskeeën.
Boven alles wil Baudet het ‘politieke kartel’ openbreken: ‘We hebben ongetwijfeld op bepaalde punten overlap met allerlei partijen, maar het Forum voor Democratie wil niet alleen de symptomen van de huidige crisis aanpakken; we richten ons ook op de achterliggende oorzaak: het politieke systeem zélf. Je gaat een huis niet verbouwen als de fundamenten verrot zijn. We moeten beginnen bij de basis. Democratische vernieuwing is dan ook ons belangrijkste agendapunt (…) We zijn in staat tot renaissance.’
Dat resulteert in ver doorgevoerde staatsrechtelijke vernieuwing. Er komt een stop op partijpolitieke benoemingen. Voortaan kan iedereen solliciteren naar alle publieke en semipublieke topfuncties, inclusief het ambt van minister-president, die direct gekozen wordt. Die premier krijgt op zijn beurt wel de bevoegdheid om zelf ministers te benoemen en tussentijds te ontslaan, plus meer bevoegdheden om in te grijpen op terreinen van individuele ministers.
Naar het voorbeeld van de VS moeten na verkiezingen ook alle topambtenaren die het beleid gaan uitvoeren opnieuw op hun functie solliciteren. In de Tweede Kamer wordt voortaan hoofdelijk en digitaal gestemd, zodat kiezers hun volksvertegenwoordigers kunnen aanspreken op hun stemgedrag. Die kiezers krijgen bovendien veel meer directe zeggenschap, om te beginnen met volksraadplegingen over de deelname aan de eurozone, het vrije verkeer van personen binnen Europa en het Nederlandse lidmaatschap van de EU.
Het Forum ademt patriottisme (‘we gaan weer van ons land houden en trots zijn op onze gedeelde geschiedenis en toekomst!’) en is overwegend traditioneel-liberaal in economisch opzicht: de overheid moet klein zijn en de belasting zo laag mogelijk. De eerste 20 duizend euro aan inkomsten is voor iedereen belastingvrij. Daarboven gelden twee tarieven, van 20 procent tot maximaal 35 procent. De schenk- en erfbelasting worden afgeschaft. Het ontslagrecht wordt versoepeld, opdat vooral het midden- en kleinbedrijf makkelijker mensen kan ontslaan en aannemen, maar de werkloosheidsuitkering moet ‘relatief hoog’ zijn.
Speciale aandacht heeft het Forum voor het onderwijs, de publieke omroep en het leger. In Defensie wordt extra geïnvesteerd, maar Nederland doet alleen nog mee aan buitenlandse missies als daarmee ‘het nationale belang’ wordt gediend. Het Forum is tegen de dienstplicht. ‘Wel vinden we dat het beroepsleger in geval van acute noodsituaties ondersteund moet kunnen worden door een goed getraind en snel apparaat vrijwillig reserveleger en we pleiten dan ook voor een significante uitbreiding van de Nationale Reserve.’
Betaalbaarheid
In de dynamische economie die wij voorstaan past geen planeconomie. Centrale planning is meer iets voor de USSR, aldus Thierry Baudet.
De lerarensalarissen gaan omhoog, onderwijzend personeel krijgt voorrang bij de toewijzing van sociale huurwoningen in de grote steden, de basisbeurs voor studenten keert terug en ‘al die mooie dingen die het Westen heeft voortgebracht gaan we weer onderwijzen, uitdragen en promoten’.
Dat laatste gebeurt ook door de publieke omroep, die daarnaast te maken krijgt met een onafhankelijke Ombudsman die de ‘neutraliteit’ gaat bewaken. Na afloop van elk programma krijgt de kijker het prijskaartje gepresenteerd: ‘Dit programma heeft u ….euro aan belastinggeld gekost.’
Zoals de meeste partijen maakt ook het Forum voor Democratie in het programma weinig woorden vuil aan de betaalbaarheid van alle plannen. Tegenover de belastingverlaging en de vele extra uitgaven staan slechts enkele concrete besparingen: de kinderbijslag geldt nog voor hooguit twee kinderen en bij de overheid worden banen geschrapt. De meeste partijen moeten binnenkort met de billen bloot als het Centraal Planbureau (CPB) hun programma’s doorrekent, maar daaraan doet het Forum niet mee. ‘Wij willen ook het CPB afschaffen’, aldus Baudet in een toelichting. ‘In de dynamische economie die wij voorstaan past geen planeconomie. Centrale planning is meer iets voor de USSR.’
Telegraaf 30.12.2016 Den Haag Forum voor Democratie, de nieuwe politieke partij van Thierry Baudet, gaat de verkiezingen in met markante kandidaten. Dat blijkt uit de kandidatenlijst die in handen is van De Telegraaf.
De lijst wordt vrijdagavond gepresenteerd. Forum voor Democratie is een van de initiatiefnemers van het Oekraïne-referendum. Als politieke partij pleit de club onder meer voor bindende referenda en voor het gekozen burgemeesterschap.
De politieke nieuwkomer heeft in totaal dertig bekende en minder bekende kandidaten geselecteerd. Tussen de opvallende namen bevinden zich violist en voormalig ondernemer van het jaar Zlata Brouwer (plek 10), miljonair Kees Eldering (23) van Hotels.nl en zevenvoudig Nederlands schaakkampioen Loek van Wely (28).
Lijstduwer op plaats dertig is de bekende rechtsgeleerde Paul Cliteur. Woensdag maakte de partij al bekend dat de prominente advocaat Theo Hiddema op nummer twee staat. Thierry Baudet zelf is lijsttrekker.
Inmiddels zijn er drie prominenten achter het referendum die graag een of meerdere zetels willen veroveren in de Tweede Kamer. Naast Baudet gaat het om oud-campagneleider Jan Roos (nu VNL) en GeenPeil. Alle partijen scoren slecht in de peilingen.
Elsevier 30.12.2016 Thierry Baudets Forum voor Democratie (FvD) presenteert vrijdag de kandidatenlijst voor de Tweede Kamerverkiezingen van 15 maart. Voorzitter van de kandidatenselectiecommissie Robert de Haze Winkelman (oud VVD-senator) is trots op de lijst. Het zijn vrijwel allemaal mensen zonder politieke achtergrond, zegt hij. ‘Dus niet belast met jarenlange vriendjespolitiek en compromissen’.
Eerder deze week werd bekend dat strafpleiter Theo Hiddema de tweede plek opde lijst inneemt. Andere opvallende namen zijn onder meer oud-NRC-journalist Paul Frentrop (vijfde plaats), schaker Loek van Wely (28e plek), en hoogleraar Paul Cliteur (30e plek). Daarnaast prijken er ook een flink aantal minder bekende namen op de lijst van FvD, dat zich vooral wil profileren als een anti-establishment-partij.
‘Anti-politici’
‘Het zijn stuk voor stuk goede en verstandige mensen, die goed zijn in hun werk,’ zegt De Haze Winkelman tegen Elsevier, en benadrukt dat het voornamelijk om personen gaat zonder politieke achtergrond. ‘Het zijn in feite anti-politici’.
Volgens hem heeft de gevestigde politiek geen boodschap aan wat het volk wil, en lijken de zittende partijen ‘als het er echt om gaat’ allemaal op elkaar. Een uitzondering daarop is de PVV: ‘maar die isoleert zich door zich ongenuanceerd en grof uit te laten,’ aldus De Haze Winkelman.
Ambitieus streven
Daar ligt voor FvD een enorm gat om in te springen, vindt de oud-VVD’er. De huidige opiniepeilingen hebben het volgens hem bij het verkeerde eind: ‘Ik ben ervan overtuigd dat de opiniepeilers die FvD steevast op 0 zetels zetten – ook in het licht van de overwinning van Trump en de uitkomst van het Brexit-referendum – nog lelijk op hun neus zullen kijken.’ De Haze Winkelman denkt dat de partij nog wel eens ‘meer dan 10 zetels’ zou kunnen halen.
Het streven van leider Baudet is nog ambitieuzer. ‘Mijn goede voornemen voor 2017 is om 20 zetels te halen in de Kamer,’ zegt een opgewekte Baudet in gesprek met Elsevier.
De Haze Winkelman lijkt zich over concurrentie van partijen als VNL en GeenPeil, waarvan de leiders eerder tijdens de campagne voor het Oekraïne-referendum nog met Baudet samenwerkten, geen zorgen te maken: ‘Met de lijst die voor ons ligt, denk ik dat wij kwalitatief doorslaggevend zullen zijn’.
Elif Isitman (1987) is sinds oktober 2014 online redacteur bij Elsevier.
NU 29.12.2016 Forum voor Democratie, de partij van lijsttrekker Thierry Baudet, heeft donderdag de lijst met kandidaten voor de Tweede Kamerverkiezingen gepresenteerd.
Woensdag was al bekendgemaakt dat de markante advocaat Theo Hiddema op nummer twee staat. De nummers drie tot en met vijf zijn landmachtkapitein Susan Teunissen, econoom Henk Otten en oud-journalist en hoogleraar ondernemingsbestuur Paul Frentrop.
Andere opvallende namen op de lijst zijn opiniemaker Yernaz Ramautarsing (9) en violiste Zlata Brouwer (10).
De kans dat zij allemaal de Tweede Kamer halen is klein. Vooralsnog krijgt de partij bij alle peilingen geen zetels.
Fles wijn
In een interview met de Volkskrant vertelt kandidaat-Kamerlid Hiddema dat hij heeft geworsteld over zijn kandidatuur. Pas nadat Baudet woensdag bij hem aan de deur was gekomen met een fles wijn, nam hij naar eigen zeggen zijn beslissing.
”Toen dacht ik: verdomme doe eens wat. Snapt u? Vanuit altijd dat gekanker vanaf de zijlijn”, aldus Hiddema.
Carrièrepolitici
”Wij zijn geen carrièrepolitici”, zei Hiddema. “Daar kun je bij andere partijen heel anders naar kijken. Daar hebben ze partijdiscipline, coalitiebelangen, daar zit allemaal heel stil volk op de achterbanken, mensen die niemand kent. Mond houden, meestemmen, en dan worden ze burgemeester van een middelbare stad of komen in een adviesraad. Daar gaan we ook wat aan doen.”
Als partij wil Forum onder meer bindende referenda. Zo moet er onder meer een referendum komen over voortzetting van de open grenzen en het vrije verkeer van personen binnen de Europese Unie. Lijsttrekker Baudet was een van de initiatiefnemers van het Oekraïne-referendum.
Telegraaf 29.12.2016 Forum voor Democratie, de partij van lijsttrekker Thierry Baudet, heeft donderdag de lijst met kandidaten voor de Tweede Kamerverkiezingen gepresenteerd.
Woensdag was al bekendgemaakt dat de markante advocaat Theo Hiddema op nummer twee staat. De nummers drie tot en met vijf zijn landmachtkapitein Susan Teunissen, econoom Henk Otten en oud-journalist en hoogleraar ondernemingsbestuur Paul Frentrop.
Andere opvallende namen op de lijst zijn opiniemaker Yernaz Ramautarsing (9) en violiste Zlata Brouwer (10).
In een interview met de Volkskrant vertelt kandidaat-Kamerlid Hiddema dat hij heeft geworsteld over zijn kandidatuur. Pas nadat Baudet woensdag bij hem aan de deur was gekomen met een fles wijn, nam hij naar eigen zeggen zijn beslissing. ,,Toen dacht ik: verdomme doe eens wat. Snapt u? Vanuit altijd dat gekanker vanaf de zijlijn”, aldus Hiddema.
,,Wij zijn geen carrièrepolitici. Daar kun je bij andere partijen heel anders naar kijken. Daar hebben ze partijdiscipline, coalitiebelangen, daar zit allemaal heel stil volk op de achterbanken, mensen die niemand kent. Mond houden, meestemmen, en dan worden ze burgemeester van een middelbare stad of komen in een adviesraad. Daar gaan we ook wat aan doen.”
Als partij wil Forum onder meer bindende referenda. Zo moet er onder meer een referendum komen over voortzetting van de open grenzen en het vrije verkeer van personen binnen de Europese Unie. Lijsttrekker Baudet was een van de initiatiefnemers van het Oekraïne-referendum.
VK 29.12.2016 Advocaat Theo Hiddema staat op plek twee van de kandidatenlijst van Forum voor Democratie, de partij van Thierry Baudet. De strafpleiter legt uit waarom hij de politiek in wil. ‘Wellicht is ons Forum een reddingsboei voor mensen die niet op de PVV durven stemmen.’
Waarom beoogt u een carrière in de politiek?
‘Waarom? Nou, dat is me er ook één. Ten diepste komt dat natuurlijk voort uit de wens om je te uiten, een menselijke hebbelijkheid die bij mij wat meer naar buiten komt. Daarom ben ik ook strafpleiter geworden. Ik heb me in mijn werkzame leven altijd georiënteerd op de politiek in die zin dat ik het met belangstelling gadesloeg. Zo kwam ik op het pad van Thierry Baudet. Die verzorgt nogal wat lezingen voor geïnteresseerden, en dat al maanden lang. Zijn ambitie en toewijding sprak mij wel aan. Het is een zeer gedreven man. De locaties waarin die sessies zich voltrokken – daar kwamen dan economen en financieel experts, het ging dan over de euro, over staatsrechtelijke akkefietjes – die oogden heel serieus. Er heerste een prettige stemming.’
‘Hotel De L’Europe aan de Amstel, met een mooi zaaltje met het zicht op het water. Nou ja, dat fleurt de zaak wel op. Gaandeweg vond ik Baudet wel sympathiek in zijn oordelen en meningen. En in zijn drive. Want het is een zeer actief heerschap. Hij heeft maandenlang geprobeerd om mij naar zich toe te trekken. Daar had ik nogal wat huiver voor, want ik ben nooit bij clubjes aangesloten geweest. Ik heb van nature een zekere distantie van clubvorming. De enige club is de advocatenclub en dat is verplicht. Dus ik had zo mijn aarzelingen.’
Maar na een lang charmeoffensief bent u toch voor hem gevallen?
‘Er is stevig geduwd en getrokken. Toen heb ik gezegd: waarom niet? Ja, waarom niet? Ja, waarom niet, daar komt het eigenlijk op neer. Dus dan maar wel, ja.’
U heeft sympathie voor de PVV. Als Wilders bij u had aangeklopt was u die kant opgegaan?
‘Dat had maar zo gekund. Hij is de echte krijger. Hij verdient alle waardering, van mijn kant tenminste. Wilders heeft door de jaren heen zoveel ruimte gecreëerd voor allerlei partijen die zich nu ook in zijn richting begeven. Omdat hij niet echt als salonfähig wordt beschouwd – dat strijkt mij zeer tegen de haren in – ben ik tot opstand geneigd en heb ik, ook op inhoudelijke en zakelijke gronden, weleens partij voor hem gekozen.
‘Dat doe ik nu misschien ook. Want stel je nou eens voor als ik verkozen word en ik mag mij uiten in de Staten Generaal, in de Tweede Kamer – waar Wilders nu een eenzame rol speelt, want alles waarmee hij komt wordt meestal met dedain of hoongelach bejegend – dat ik het op een bepaald item met de heer Wilders volledig eens ben en een gelijkluidend betoog afsteek, dat lucht de heer Wilders wellicht een beetje op. Dan kan hij zeggen tegen de rest van het gezelschap: nou hoor je het ook eens van een ander.’
U heeft daar de ruimte voor bij het Forum voor Democratie?
‘Nou dat moeten ze me gunnen want anders hebben we meteen een probleem.’
Heeft u hierover gesproken met Baudet?
‘Nou ja, ik moet me nu wel richten naar partijbelangen natuurlijk hè.’
Bent u daartoe in staat?
‘Dat zullen we zien. Maar hij weet wel wat voor vlees hij in de kuip heeft. Ik laat mij niet monddood maken, nee, dat kan niet. Maar ik zie tot nu toe geen hobbels op mijn pad verschijnen.’
Vindt u het jammer dat u niet bent gevraagd door Wilders?
(Korte stilte) ‘Nu val ik een beetje stil. God, ik heb net een klein feestje dat ik op nummer twee van deze club sta en nu moet ik me een beetje triestig gedragen als u me deze vraag stelt. Dat bederft de feestvreugde. Laat ik het zo zeggen, als Wilders mij gevraagd had, had ik dat eervol gevonden. Maar hij heeft zijn eigen strategie als het gaat over zijn personeelsbeleid. Er zijn nooit vanuit die hoek signalen gekomen mijn kant op, van wil je eens met hem praten of wat dan ook, helemaal niet. Ik ben daar niet gefrustreerd over, totaal niet.’
Je zou mij niet horen zeggen dat de koran verboden moet worden en dat moskeeën gesloten moeten worden
Deelt u Wilders’ islamkritiek?
‘Ja, ja, in zoverre ik aanschouw dat vanuit een geloofsbeleving de kracht van het individu om tot zelfstandige keuzes te geraken door groepsdwang wordt ondermijnd. Waar dat opspeelt ben ik tegen die vorm van religiebeleving. Je zou mij niet horen zeggen dat de koran verboden moet worden en dat moskeeën gesloten moeten worden. Nee, daar ben ik tegen.’
Terug naar het Forum voor Democratie. De eerste tien kandidaten zijn gepresenteerd.
‘Ik weet het niet, moet ik u zeggen. Ik weet er helemaal niks van. Ik heb heel lang geworsteld, ik wilde eerst niet. Ik heb de deadline een paar keer verschoven. Nog net niet met de wanhoop nabij, want je moet tot een keuze geraken, is mijn kandidatuur vastgesteld en gefixeerd op vijf uur gistermiddag. Toen stond hij (Baudet, red.) voor de deur en had hij het aanmeldformulier al in zijn zak zitten.’
Met een bos bloemen en een doos bonbons?
‘Nee, ik kreeg een fles wijn en niet van de zuinigste soort, dat spreekt me ook wel aan. Toen dacht ik: verdomme doe eens wat. Snapt u? Vanuit altijd dat gekanker vanaf de zijlijn, dat gepruttel en gestoom en genier. Maar ik vind het ook een uitdaging. Het lijkt mij enig om in de Tweede Kamer met zekere lieden in debat te kunnen gaan.’
Met wie zou u het liefst in debat gaan?
‘Met Pechtold. Ik ben ooit door die partij in de verleiding geraakt om erop te stemmen. Van die beginselen is in de praktijk weinig gebleken. Dus even vragen hoe het zo ver is gekomen met hem en zijn partij.’
‘Nou, dat was nog in de tijd van Van Mierlo. Hoe hij zich presenteerde, dat sprak aan, dat prikkelde de fantasie over een wat frivolere toekomst dan de tijden die toen heersten. Maar het is nu een en al gesetteldheid, het is nu ook een kartelpartij geworden.’
Hoeveel zetels verwacht u dat het Forum voor Democratie kan halen?
Veel mensen worden afgeschrikt om openlijk PVV te stemmen. Dan kun je een baksteen door je ruit krijgen
‘Ik weet het niet, ik heb daar helemaal geen idee van. We gaan ons beste beentje voorzetten en eens kijken of mensen denken: verrek, daar zit wat in. Maar ik vind het wel aardig dat, voor het oog van de natie, een wat salonfähiger entourage zich aandient naast de PVV. Veel mensen worden afgeschrikt om openlijk PVV te stemmen. Dan kun je een baksteen door je ruit krijgen. Dus echt volwassen is deze democratie niet. De mensen die niet durven of niet wensen te stemmen op de PVV moeten in gemoedsrust en blijmoedig naar de stembus kunnen gaan. Dan is wellicht ons Forum voor hen een reddingsboei.’
Heeft u nog lang nagepraat met Baudet gistermiddag?
‘Nee, toen ik mijn handtekening had gezet was hij als de sodemieter weer de deur uit. Toen was de buit binnen, haha. Nee, hij had een deadline, volgens mij moeten vandaag die lijsten binnen zijn.’
Kijkt u uit naar de samenwerking met hem?
‘Ik ken hem nu wel een beetje. Ik heb kunnen merken dat er niet alleen rechtse onderbuiken bestaan, maar ook terdege linkse onderbuiken. Vanuit die onderbuik is hij bejegend op een manier die mij totaal niet zint. Hij wordt neergezet als een narcist, een ijdeltuit, een pronkzuchtig type. Als ik iemand heb gezien die zonder eigenbelang zichzelf heeft ingezet, dan is hij dat wel. Dus er moet een geweldige behoefte zijn om het landsbelang te dienen bij de heer Baudet. En bovendien kan hij leuk pianospelen, dat zegt ook iets over iemands fijngevoeligheid en karakter.’
Hij heeft u een serenade gebracht op de piano?
‘Hij kan goed pianospelen. Dat wordt hem nu ook nagedragen omdat hij op de omslag van een boek in liggende pose op de piano staat afgebeeld. Dan ben je dus een narcist vanuit de linkse onderbuik.’
Enige ijdelheid durf ik wel in die foto te bespeuren.
Baudet kan het zich permitteren om liggend te poseren op een piano. Hij ziet er smakelijk uit
‘Hij kan het zich permitteren. Hij ziet er smakelijk uit. Van het een komt dan ook het ander. Mensen die zich nauwelijks in het openbaar kunnen vertonen vanwege allemaal rare gebreken moeten niet op zo’n piano gaan poseren natuurlijk. Dat kan hij wel. Ik vind het een prettig mens.’
U prijst zijn onbaatzuchtigheid. Hoe uit die zich?
‘Zijn drive, zijn toewijding, zijn ambitie, hoe hij mensen mobiliseert, en ze een beetje najaagt om naar zijn bijeenkomsten te komen, te doneren, je in te zetten met pamfletten. Af en toe krijg je dan hele schrijfsels over wat het Forum niet zint aangaande ontwikkelingen in de politiek. Hij is constant bezig. Dus het is een vurig mens. Dat heeft alles te maken met je karakter en niks te maken met de gedachte ‘nou, als ik in de politiek beland dan ben ik binnen’.
‘Wij zijn geen carrièrepolitici. Daar kun je bij andere partijen heel anders naar kijken. Daar hebben ze partijdiscipline, coalitiebelangen, daar zit allemaal heel stil volk op de achterbanken, mensen die niemand kent. Mond houden, meestemmen, en dan worden ze burgemeester van een middelbare stad of komen in een adviesraad. Daar gaan we ook wat aan doen.’
Baudet was een van de gezichten van GeenPeil. Zijn GeenPeil-collega’s hopen via andere partijen ook in de Kamer te komen. Hadden zij hun krachten niet beter kunnen bundelen?
‘Dat weet ik niet. Als een rechts standpunt uit meerdere hoeken en gaten komt, wordt het ook wat acceptabeler voor de kiezers. Dan is het niet meer Wilders die weer wat zegt. Ik vind dat op zich niet erg. Maar ze moeten niet onderling gaan kissebissen en elkaar vliegen gaan afvangen.’
Wanneer zien we u een eerstvolgende keer terug in deze campagne?
Lachend: ‘U bedoelt met een steek, met een dienstwagen, met decoraties?’
Ik dacht eerder aan flyerend op een markt.
‘Ik denk niet dat ik daar… Nou je weet niet wat voor onvermoede talenten ik in mezelf nog ga ontdekken de komende dagen. Ik ben nog niet eens één dag aspirant-Kamerlid. We zien wel. Daar hebben we het nog helemaal niet over gehad met De Partij. Godsamme moet je mij horen. Met het Forum.’
Telegraaf 28.12.2016 Topadvocaat Theo Hiddema wil de Tweede Kamer in voor de nieuwe partij Forum voor Democratie. Hij komt na lijsttrekker Thierry Baudet op de tweede plek.
Forum voor democratie is een van de initiatiefnemers van het Oekraïne-referendum. Als politieke partij pleit de club onder andere voor bindende referenda en voor het gekozen burgemeesterschap.
De bekende advocaat Hiddema sprak in het verleden zijn steun uit voor de PVV. Onlangs schaarde hij zich als een van de eerste prominenten achter de nieuwe partij van Baudet.
De nummer drie en vijf van Forum voor Democratie zijn eerder deze week bekendgemaakt. Het gaat respectievelijk om Susan Teunissen, kapitein bij de Koninklijke Landmacht en hoogleraar corporate governance Paul Frentrop. Donderdag wordt de hele lijst gepresenteerd.
NU 28.12.2016 Advocaat Theo Hiddema wil de politiek in voor Forum voor Democratie van Thierry Baudet. Bij de Kamerverkiezingen volgend jaar staat hij op plek twee.
Dat meldt De Telegraaf woensdag. In oktober liet Hiddema al weten de partij van Baudet te steunen.
Forum voor Democratie maakt zich sterk voor directe democratie, door te pleiten voor bindende referenda en gekozen burgemeesters. Ook wil de partij zo snel mogelijk referenda over de euro en open grenzen.
In september maakte Baudet bekend dat de partij zou meedoen aan de Tweede Kamerverkiezingen in 2017. “We hebben geen vertrouwen meer in de bestaande partijen en de inwisselbare types die daarin naar boven komen.”
Eerder werd al bekend dat Susan Teunissen, kapitein bij de Koninklijke Landmacht, op de derde plek zal staan en dat Paul Frentrop, hoogleraar corporate governance, de vijfde plek zal bezetten.
De kans dat zij allemaal de Tweede Kamer halen is klein. Vooralsnog krijgt de partij bij alle peilingen geen zetels.
Elsevier 22.10.2016Tijdens de derde Elsevier-verkiezingsavond op woensdag trad ook politicus Thierry Baudet op. In een debat met PvdA-Kamerlid Mei Li Vos verklaart Baudet waarom zoveel Amerikanen volgens hem de Republikeinse presidentskandidaat Donald Trump steunen.
Die steun komt voornamelijk uit een afkeer van zijn tegenstander Hillary Clinton. ‘Hillary Clinton is de kartel-kandidaat,’ aldus Baudet (33), die meent dat Democraten en Republikeinen al jarenlang in essentie dezelfde agenda hebben maar elkaar op een aantal punten in de openbaarheid bestrijden. Hij spreekt op het Elsevier-evenement American Dreamers in de Rode Hoed in Amsterdam.
‘Beleid is nog altijd gebaseerd op de Koude Oorlog’
Baudet noemt de buitenlandse politiek als voorbeeld. ‘Zowel Democraten als Republikeinen voeren een neoconservatief buitenlandbeleid dat nog altijd gebaseerd is op de Koude Oorlog.’
Trump is volgens hem de eerste kandidaat die breekt met deze traditie, niet in de laatste plaats omdat hij bereid is te onderhandelen met Rusland. Op diverse punten is samenwerking met de Russen volgens Baudet noodzakelijk, bijvoorbeeld om het radicaal-islamisme te bestrijden.
Dus Trump bedrijft daarmee een vorm van realpolitik? ‘Ja,’ zegt Baudet tegenElsevier. ‘Het is realpolitik versus deidealpolitik van het establishment’.
Politieke correctheid
Het feit dat hij zich niet gedraagt als lid van de elite of het establishment maakt hem daarbij sympathiek voor de kiezer. ‘Trump breekt met iets dat in Nederland is gebroken met Pim Fortuyn: de cultuur van politieke correctheid,’ vindt Baudet. Baudet hekelt de media, die volgens hem slechts aandacht besteden aan ‘een aantal ongelukkige uitspraken van Trump over vrouwen’, en de misstappen van Clinton negeert. De affaire rondom de schimmige Clinton Foundation, waar de presidentskandidate eerder afstand van deed, is daar volgens hem een voorbeeld van.
Trump zou volgens hem kunnen zorgen voor een andere strategische verhouding in de wereld, ‘waarbij Amerika niet langer in die powertrip zit van ‘wij hebben de Koude Oorlog gewonnen’. ‘Clinton, Obama en Bush zijn imperialistisch en Trump niet’. De kiezer zou zich meer aangetrokken voelen tot een politicus die zich op zijn eigen land richt, denkt de kersverse politicus.
Tweede Kamerverkiezingen
Baudet kondigde vorige maand met zijn Forum voor de Democratie mee te willen doen met de Tweede Kamerverkiezingen in 2017. De voormalige denktank Forum voor de Democratie gaat zich inzetten voor meer directe democratie, met bindende referenda. Baudet speelde een grote rol bij de campagne rond het Oekraïne-referendum.
Zo wil Baudet het volk laten stemmen over onder meer het Nederlandse migratiebeleid en de euro. Ook moeten burgemeesters in het vervolg direct worden gekozen.
AD 30.09.2016 Met z’n splinternieuwe politieke partij Forum voor Democratie hoopt Thierry Baudet de intellectuele leider van rechts Nederland te worden. Vijanden spreken van een arrogante opportunist. ‘Thierry vindt alles altijd maar eventjes leuk’.
Er is niemand die mij op niveau antwoordt, aldus Thierry Baudet.
Noem hem zelfverzekerd. Hoogleraar rechtswetenschap Paul Cliteur weet nog hoe ene – toen nog onbekende – Thierry op hem afstapte. ,,Mijn naam is Thierry Baudet. Ik ga promoveren. En dat ga ik bij ú doen. Zeg maar hoe ik dat regel”, citeert Cliteur lachend. Aldus geschiedde.
Je zou hem evengoed een arrogante ijdeltuit kunnen noemen. Neem de citaten van Thierry Baudet over Thierry Baudet. Zoals over kritiek op z’n werk: ,,Er is niemand die mij op niveau antwoordt.” Of: ,,Ik ben een verzetsheld.”
Kleurloos kun je Thierry Henri Philippe Baudet (Heemstede, 1983) niet noemen. De jurist en publicist brengt altijd iets teweeg. Ditmaal mikt de ‘intellectuele populist’ op een plekje in het parlement na de verkiezingen in maart.
Want, denkt Baudet, er is ruimte op rechts naast VVD, PVV en het VNL van (voormalig) kompaan Jan Roos. Sinds z’n betrokkenheid bij het succesvolle nee-kamp van GeenPeil rond het Oekraïnereferendum voelt hij wind in de zeilen. Met kenmerkende branie. ,,Er moet echt iets veranderen!”
Het is de culminatie van ja-ren-lang schoppen tegen het ‘bestaande systeem’. Zo ongeveer begonnen in zijn tienerjaren aan het Stedelijk Gymnasium Haarlem. Zelf denkt hij er niet graag aan terug. De lessen ‘dodelijk saai’, zijn klasgenoten ‘gemeen, onaangenaam, dom’.
Het gaf hem wél brandstof om te vertrekken uit de omgeving, waar hij opgroeide met zijn oudere zus en gescheiden ouders. ,,Ik wilde nooit meer klem komen te zitten in een keurslijf,” zei hij erover. Baudet koos voor studies geschiedenis en rechten in Leiden, waar hij Cliteur trof. Inmiddels is de rechtsfilosoof onverholen trots. ,,Ik denk dat Thierry een leemte vult. Ik vind Wilders een moedig man, maar Thierry heeft een veel bredere visie op de samenleving.”
Die visie smeerde hij de afgelopen jaren uit over talloze artikelen en zes non-fictie boeken. Z’n gedachtegoed vormde zich na de aanslagen van 11 september en de moord op Fortuyn. Het laat zich vatten in een kritische kijk op het uitdijende Europa. Instellingen als het Europees Hof of zelfs de EU, zijn volgens hem onverenigbaar met een trotse ‘natiestaat’ die een land zou moeten willen zijn.
Zoals hij ook de term Oikofobie baarde, een zorgelijke neiging om te midden van massamigratie de eigen cultuur af te vallen. De GeenPeil-campagne appelleerde er aan. Hij zag een Nederland dat de ziel verkocht aan een corrupte staat als Oekraïne. En wist 2,5 miljoen Nederlanders achter zich te krijgen.
Knap, oordeelt Andreas Kinneging, hoogleraar rechtsfilosofie. Hij trof Baudet als leerling in Leiden. ,,Hij is een angry young man. Dat spreekt aan.” Toch noemt Kinneging z’n politieke stap ‘te vroeg’. ,,Thierry is als een goede wijn. Die wordt beter als je hem wat langer laat liggen. Ik heb hem vaker gezegd: je moet meer lezen, meer leren. Het is politici eigen om snel iets te roepen, maar Thierry zou baat hebben bij meer kennis. Wijsheid komt met de jaren. Wat meer jaren dan hij nu op z’n naam heeft.”
Zijn oude makker achter de GeenPeil-campagne, Bart Nijman, gaat verder. De GeenStijl-journalist schampert over de politieke aspiraties van z’n voormalige partners Jan Roos en Baudet. ,,Narcisten, egocentrische opportunisten, ijdele mannetjes,” schrijft Nijman. Hij geeft ze weinig kans. ,,Roos en Baudet vergeten in al hun ijdelheid één ding: GeenPeil was succesvol omdat het van buiten de Haagse arena kwam.”
Cliteur draait het juist om. ,,Die vraagstukken liggen er. Europa, migratie, identiteit van onze samenleving. Thierry kan daarin een leidersrol spelen, waar het kabinet nu vooral op de winkel past.”
Ik vind Wilders een moedig man, maar Thierry heeft een veel bredere visie op de samenleving, aldus Paul Cliteur, rechtsfilosoof.
Chopin
Er is geen middenweg: je haat hem of houdt van hem. Baudet verenigt toch al tegenstrijdigheden in zich. Zo is hij wars van de ‘elite’, maar ontspant wanneer hij – zoon van een vermaard pianist – Chopin speelt. Zoals Baudet zich ook al laat voorstaan een fijnbesnaard intellectueel te zijn, maar zich de woede op de hals haalde door in een artikel de vrouwonvriendelijke versiergoeroe Julien Blanc te omarmen, die zo’n beetje aanranding promoot. Baudet: ,,Die man is een held.”
Het leverde hem pijnlijk genoeg een geschreven middelvinger op van z’n eigen ex-vriendin Bo van Houwelingen. Ze schreef: ,,Aan alle feministen die oproepen het stuk van Thierry Baudet niet serieus te nemen een welgemeend ‘you go-girl’!”
Volgens Geerten Waling, goede vriend sinds 7 jaar, is er wel verschil tussen hoe Baudet zich in de media manifesteert en hoe hij privé is. ,,Soms zet hij een masker op naar buiten toe. Laat hij maar één kant zien. Ik ken hem ook als een zeer loyale, geïnteresseerde vriend.”
Zelfs ‘ouderen in zijn naaste kring’ kunnen rekenen op z’n aandacht, zegt Waling. ,,Hij is attent. Maar het publiek ziet vaak zijn slimme, zelfverzekerde kant. En die is bij Thierry ook helder. Er is maar één smaak, hij denkt: of je snapt me niet, of je bent het met me eens.”
Baudet houdt het erop dat hij onbegrepen is. Geen hokje voor hem. Zo wilde hij zich al evenmin vastpinnen op z’n politieke kleur. Stemde hij aanvankelijk D66, later blanco, toen weer PVV. Een flirt met VVD’s jongerentak JOVD was al evenmin wat hij zocht. Hij vond ze ‘niet intellectueel genoeg’. Al kunnen ze bij de JOVD niet eens herinneren dat Baudet lid was. ,,Als je hem nu ziet met z’n grote mond…,” zegt Sabine Koebrugge. ,,Hij moet dan bij ons vooral hebben uitgeblonken in onzichtbaarheid.”
Zoals hij ook klaagt dat de academische wereld hem niet pruimt. Ze laten ‘hem niet binnen’, z’n standpunten staan de linksige geleerden niet aan, moppert hij dikwijls. Volgens Kinneging is daar wel wat op af te dingen. Zo wist Baudet een prestigieuze baan onder publicist Paul Scheffer te krijgen, voor een langdurig onderzoek. Na een jaar haakte Baudet al af. De klus ‘lag hem niet’. ,,Daarmee jaag je academici natuurlijk ook mee in het harnas. Het is te makkelijk om dan te zeggen: ze moeten me niet.”
Politicoloog Chris Aalberts vermoedt zelfs dat Baudet’s politieke motieven stoelen op financiële nood. ,,Het zaakje stinkt. Thierry heeft geen inkomen. Hij is opiniemaker. Hij geeft lezingen, maar kan er niet van leven.” Aalberts heeft hoe dus ook weinig vertrouwen in het ‘avontuur’. Baudet heeft ‘nog niets gepresteerd’. ,,Het wordt één grote deceptie.”
Kinneging heeft meer vertrouwen, al voorziet hij een volgend probleem. Baudet is ‘erg overtuigd van z’n eigen gelijk’. ,,Dat lijkt me onhandig in een coalitieland. En ik moet helaas constateren dat hij veel dingen leuk vindt, maar vaak maar voor heel even.”
Trouw 27.09.2016 POLITIEK Op links was het al aardig druk, met de komst van VNL en Forum voor Democratie wordt het ook op rechts woelig. Waarom al die losse initiatieven?
Ik ben het in bijna alles met hem eens, Thierry Baudet over Geert Wilders.
Had de linkse kiezer al tijden volop keuze, de rechtse kiezer krijgt bij de komende Tweede Kamerverkiezingen onderhand ook aardig wat opties voorgeschoteld. Tien jaar na de komst van de PVV gaat een reeks nieuwe partijen met vergelijkbare programma’s de boer op. Na de Ondernemerspartij van ex-PVV’er Hero Brinkman en VoorNederland (VNL) van eveneens ex-PVV’ers Louis Bontes en Joram van Klaveren meldde de conservatieve publicist Thierry Baudet zich afgelopen weekend met zijn Forum voor Democratie. Waarom slaan ze de handen niet ineen?
Voor de opgestapte PVV’ers ligt het antwoord voor de hand: een hernieuwde samenwerking met Geert Wilders zit er door affaires en onderlinge onmin niet meer in. Anders ligt dat bij eurocriticus Baudet. ‘Ik ben het in bijna alles met hem eens’, zei hij eens over Wilders. Eerder deze maand leverde hij namens zijn denktank een rapport af bij de PVV met als voornaamste pleidooi: vier keer per jaar bindende referenda over door burgers voor te dragen thema’s. Wilders was het roerend met hem eens. Baudet zal diezelfde Wilders tijdens de campagne moeten bestrijden.
Ook VNL van Bontes en Van Klaveren had voor Baudet een optie kunnen zijn. ‘De enige klassiek-liberale partij van Nederland’ heeft oud-PowNed-presentator Jan Roos aangetrokken als lijsttrekker: Baudets kompaan tijdens de campagne voor het Oekraïne-referendum en tegen het EU-associatieverdrag.
Verrassing
Waarom Baudet kiest voor een eigen partij, wilde hij gisteren desgevraagd niet toelichten. Hij verwees enkel naar zijn website, die al naar campagnestand is omgebouwd. In een interview bij RTL-Z van vorig jaar zei hij uit noodzaak te zijn opgestaan als opiniemaker. “Ik ben naar het front geroepen omdat onze elites ons land verkwanselen.” Op Radio 1 herhaalde hij gisteravond dat hij niet de politiek ingaat ‘omdat ik dat zo vreselijk graag wil, maar omdat ik denk dat het noodzakelijk is’.
Roos noemt Baudets plannen ‘een verrassing’. Hij zegt nooit met hem over politieke samenwerking te hebben gesproken. “Hij wilde de politiek niet in. Dat ben ik gaan geloven. Waarom zou ik hem dan bellen?” Ruzie ligt er in elk geval niet aan ten grondslag, bezweert Roos. “Nee hoor, ik vind het een aardige vent.”
Hun politieke verlanglijsten vertonen opvallend veel gelijkenissen en lijken er vooral op gericht kiezers bij de VVD weg te lokken.
Veel gelijkenissen
Dat de twee gelet op hun verkiezingsprogramma’s zeker hadden kunnen samenwerken, ziet ook Roos. Hun politieke verlanglijsten vertonen opvallend veel gelijkenissen en lijken er vooral op gericht kiezers bij de VVD weg te lokken: minder Europa, strengere grenscontroles, strenger asielbeleid, zwaardere straffen voor gewelds- en zedendelicten en beter onderwijs.
“Het is eerder ‘zoek de verschillen’ dan ‘zoek de overeenkomsten'”, aldus de VNL-voorman, die niet goed zegt te begrijpen waarom Baudet een nieuwe partij optuigt. “Als je als kiezer een goed rechts, liberaal, islamkritisch verhaal zoekt, dan is de partij die daarbij hoort er al. Dat is VNL.” Bovendien heeft VNL een niet in te halen voorsprong omdat het zich al langer op de verkiezingen voorbereidt, meent Roos.
Dat laatste zal moeten blijken. Nu de twee nieuwe partijen in dezelfde electorale vijver lijken te willen vissen, zullen zij in de luwte van het PVV-campagnegeweld nog harder moeten werken voor een stem. Uiteindelijk kunnen ze elkaar in maart van een zetel afhouden terwijl ze samen wellicht een vuist hadden kunnen maken.
Speerpunten per partij
PVV Immigratie: geen nieuwe asielzoekers, geen immigranten uit islamitische landen, verleende verblijfsvergunningen intrekken, alle azc’s, moskeeën en islamitische scholen dicht en Koran moet verboden worden. Veiligheid: preventief opsluiten van radicale moslims, criminelen met dubbel paspoort Nederlanderschap ontnemen en Syriëgangers niet laten terugkeren naar Nederland. Europa: Nederland moet uit de EU. Belastingen: lagere inkomstenbelasting, halvering motorrijtuigenbelasting Zorg: eigen risico afschaffen, bezuinigingen in de thuis- en ouderenzorg terugdraaien, meer handen aan het bed Democratie: bindend referendum moet ingevoerd
VoorNederland (VNL) Immigratie: asielbeleid à la Australië met opvang buiten Nederland, enkel toegang voor mensen die iets ‘toevoegen’ en moskeeën die oproepen tot geweld moeten dicht. Veiligheid: hogere straffen voor zware misdrijven, extra geld voor politie, justitie, veiligheidsdiensten en het leger en einde verblijf voor criminele vreemdelingen. Europa: enkel economische samenwerking, einde aan ontwikkelingshulp en geld voor noodhulp moet ook worden gebruikt voor buitenlandse opvang van asielzoekers. Belastingen: ‘vlaktaks’ van 25 procent voor iedereen, één laag btw-tarief, lagere vennootschapsbelasting en accijnzen en afschaffing van erf- en schenkbelasting. Zorg: minder bureaucratie en verspilling zodat er meer geld overblijft voor goede zorg, meer keuzevrijheid door samenstelling van eigen basispakket.
Forum voor Democratie Immigratie: enkel toegang voor mensen die Nederland ‘nodig’ heeft, immigranten met extreme politieke ideeën moeten uitgezet, asielvergunning kan nooit tot permanente verblijfsvergunning leiden. Veiligheid: herinvoering grenscontroles, zwaardere straffen voor geweldsdelicten, flinke salarisverhoging voor politie op straat, voorrang op sociale huurwoning voor agenten Europa: stoppen met uitbreiden en zo snel mogelijk referenda over de euro, open grenzen en de verhouding tussen Europees en Nederlands recht. Onderwijs: alleen academici voor de klas, ook op de basisschool, flinke salarisverhoging voor docenten, te betalen uit pot voor ontwikkelingshulp. Democratie: bindende referenda over meerdere thema’s per stemdag, gekozen burgemeesters en online platform voor acties, petities en crowdfunding
‘Ik ben maandenlang met dit vreselijke proces bezig, maar ‘Ik heb geen idee wat ik hier doe danwel hier te zoeken heb.’ Dat zegt PVV-leider Geert Wilders tijdens zijn betoog afgelopen vrijdag in de extra beveiligde rechtszaal op Schiphol.
Het gaat om de langlopende zaak over de ‘minder, minder’-uitspraken van Wilders. Hij is aangeklaagd voor belediging van Marokkanen op grond van ras en het aanzetten tot haat en discriminatie.
In 2014 heeft Wilders gezegd dat Den Haag een stad moet worden met‘minder lasten en als het even kan minder Marokkanen’. Kort daarop kwam de politicus weer in opspraak, tijdens een evenement voor de gemeenteraadsverkiezingen: hij vroeg een zaal vol PVV’ers: ‘Willen jullie in deze stad, en in Nederland, meer of minder Marokkanen?’
Toen het publiek ‘minder, minder, minder’ scandeerde, zei Wilders: ‘Dan gaan we dat regelen.’ Een aantal organisaties en personen voelt zich beledigd door de opmerkingen en eist een schadevergoeding.
AD 14.10.2016
‘OM meet met twee maten’
‘Het kan niet zo zijn dat het Openbaar Ministerie met twee maten meet,’ zegt Wilders. Daarmee bedoelt hij dat hij ‘als lid van de oppositie wel wordt vervolgd voor omstreden politieke uitspraken’ en zijn politieke tegenstanders zoals premier Mark Rutte en PvdA-leider Diederik Samsom niet. ‘Samsom en Rutte mogen dat wel doen en ik niet,’ zegt Wilders.
Hij richt zich tot de rechters: ‘Leg mij niet het zwijgen op en stop dit proces. U kunt een einde maken aan deze charade, aan dit politieke proces,’ aldus de PVV-leider.
Wilders zegt verder dat hij geen spijt heeft van de uitspraken waarvoor hij terechtstaat. ‘Het is de waarheid. Ik zal me daarvoor verantwoorden, maar ik hoop niet voor de rechtbank maar tijdens de komende verkiezingen voor het Nederlandse volk’.
Onterechte vervolging
Zijn advocaat Geert-Jan Knoops betoogde vrijdag dat het Openbaar Ministerie (OM) Wilders onterecht vervolgt. Hij wijst op een doctrine in de Verenigde Staten dat een rechter geen oordeel moet vellen over uitspraken die zijn gedaan in de politieke context.
Hoewel de rechter wel de bevoegdheid heeft om dat te doen, zou hij dat niet moeten doen, aldus Knoops. De uitspraken waarvoor Wilders wordt vervolgd, horen volgens hem door de publieke opinie en de kiezers beoordeeld te worden.
Uit Europese rechtspraak blijkt ook dat de belangen van Wilders als politicus en die van zijn kiezers zwaarder wegen dan die van anderen zoals het OM en aanklagers, zegt Knoops. Volgens de advocaat heeft het OM zijn functie onvoldoende meegewogen in het vervolgingsbesluit. Hij verzoekt de rechtbank het OM niet-ontvankelijk te verklaren. Als de rechtbank meegaat in dit verweer, gaat het hele proces niet door.
Het OM verzet zich hiertegen. Alleen de rechtbank kan oordelen of de uitsprak van Wilders gelijkstaan aan een strafbaar feit: daarom moet het proces doorgaan, zegt officier van justitie Sabina van der Kallen in reactie op het verweer van Knoops.
De rechtbank beslist op 14 oktober 2016 of het strafproces tegen Wilders verder gaat of niet. En uiteindelijk ging het proces op 31 oktober 2016 definitief verder.
De rechter doet naar verwachting op 9 december 2016 2016 uitspraak in het Wildersproces.
In een extra beveiligde rechtszaal op Schiphol gaat vrijdag de strafzaak verder tegen PVV-leider Geert Wilders. Tien ‘gekwetsten’ personen’ hebben zich van te voren gemeld: zij eisen smartengeld van de politicus.
Het gaat om de langlopende zaak over de ‘minder’-uitspraken van Geert Wilders. Zeker tien mensen voelen zich slachtoffer door de uitspraken, en eisen geld. Advocaat Goran Sluiter vertegenwoordigt zeven van de eisers, die ieder 500 euro willen ontvangen.
De personen moesten voor de zittingsdag op 23 september schriftelijk eis en argumenten indienen. Twee organisaties eisen rectificatie van Wilders: het Euro-Mediterraan Centrum Migratie en Ontwikkeling en het Landelijk Beraad Marokkanen worden ook vertegenwoordigd door Sluiter.
In 2014 heeft Wilders gezegd dat Den Haag een stad moet worden met‘minder lasten en als het even kan minder Marokkanen’. Kort daarop kwam de politicus weer in opspraak, tijdens een evenement voor de gemeenteraadsverkiezingen: hij vroeg een zaal vol PVV’ers: ‘Willen jullie in deze stad, en in Nederland, meer of minder Marokkanen?’
‘Minder, minder, minder’
Toen het publiek ‘minder, minder, minder’ scandeerde, zei Wilders: ‘Dan gaan we dat regelen.’ Een aantal organisaties en personen voelt zich beledigd door de opmerkingen. In december 2014 werd aangekondigd dat het Openbaar Ministerie (OM) Wilders ging vervolgen voor het beledigen van een groep mensen op grond van ras en het aanzetten tot zowel discriminatie als haat.
De advocaat van Wilders krijgt overigens de kans om de rechtbank ervan te overtuigen dat het OM niet-ontvankelijk is geweest bij de vervolging. Raadsman Geert-Jan Knoops mag verweer voeren tijdens de zitting tegen de vervolging van Wilders. Het inhoudelijke proces gaat namelijk pas 31 oktober van start.
Als de rechter besluit het OM inderdaad niet-ontvankelijk te verklaren, wordt de zaak niet doorgezet. Knoops zal vijf verweren voeren en krijgt daarvoor twee uur de tijd. Dan krijgt het OM de kans een reactie te geven.
Telegraaf 05.12.2016 De NOS zendt het vonnis in de zaak tegen PVV-leider Geert Wilders vrijdagochtend rechtstreeks uit vanaf 10.55 uur, meldt NPO maandag.
Tijdens het proces, dat plaats had in de rechtszaal van het Justitieel Complex Schiphol, is door het Openbaar Ministerie 5000 euro boete geëist wegens groepsbelediging en het aanzetten tot haat en discriminatie.
In zijn laatste woord zei Wilders 23 november tegen de rechter miljoenen kiezers en geestverwanten te vertegenwoordigen. De PVV-leider zei door te gaan dat ‘mega-Marokkanenprobleem’ te benoemen.
AD 03.12.2016 Geert Wilders heeft de rechters in zijn proces bewust beschadigd, en brengt daarmee de rechtsstaat in gevaar. Dat zegt Geert Corstens, oud-president van de Hoge Raad, het hoogste rechtsorgaan in ons land. ,,Wilders maakt stemming tegen de rechters, doet alsof ze hem al veroordeeld hebben,” zegt Corstens in een interview met deze krant. ,,Daarmee zet hij de bijl aan de wortel van de rechtsstaat.”
In zijn laatste woord in het proces sprak Wilders vorige week van een strijd tussen de elite en het volk. ‘Het Nederlandse volk zal winnen, en zich goed herinneren wie aan de goede kant van de geschiedenis stond’, zei Wilders tegen de rechters. Corstens: ,,Dat is zó stemming makend. Hij zegt dus: als jullie niet doen wat ik wil, dan zul je door de geschiedenis veroordeeld worden. Hij legt daar zo’n claim op de rechters, hij beschadigt ze. Heel akelig.”
Agressief
Corstens zegt zich zorgen te maken om de steeds agressievere houding van Wilders richting de rechtspraak, en Wilders’ opmars in de peilingen. ,,Zolang hij de principes van onze democratische rechtsstaat onderschrijft, in woord en gedrag, dan is het best. Maar als hij dat niet doet, dan hebben we een probleem. En dat is wel wat hij nu laat zien. Het risico is dat hij daarin nog verder gaat.”
De voormalig opperrechter spreekt aan de vooravond van de uitspraak tegen Wilders, aanstaande vrijdag. De PVV-leider wordt vervolgd voor zijn ‘minder Marokkanen’-uitspraken, in maart 2014. Hij kan een celstraf krijgen van maximaal twee jaar, of een boete van maximaal 20.000 euro. Corstens: ,,Wilders doet alsof dit een rechtszaak tegen miljoenen is, maar dat is niet zo. Het is een zaak tegen hem en niemand anders. Hij moet beseffen dat hij niet hetzelfde kan zeggen als andere Nederlanders. Hij staat terecht als publiek figuur, als politicus.”
Geert Wilders wil niet reageren op de uitspraken van Corstens.
NRC 01.12.2016 Als een politicus wordt vervolgd voor iets anders dan een delict dat zich geheel in de privésfeer heeft afgespeeld, krijgt het proces een politiek karakter, hoe je het ook wendt of keert. Rechters kunnen dat niet voorkomen. Zij worden geconfronteerd met een vervolging en mogen geen recht weigeren. Dan figureert de rechter op het politieke toneel.
Geert Corstens was president van de Hoge Raad.
Dat kun je vervelend vinden, maar er valt niet aan te ontkomen. Dan zul je, zoals altijd, als rechter moeten proberen dat proces op een zo sereen mogelijke wijze af te wikkelen en je onafhankelijkheid en onpartijdigheid te tonen. Dat doe je door de terecht staande politicus alle kansen te geven om ongehinderd zijn standpunten naar voren te brengen voor zover dit relevant is voor de beoordeling van de zaak.
Je laat je dus als rechter al zeker niet uit over het politieke programma van de betrokkene. Je neemt afstand van je eigen politieke overtuigingen. Als rechter ben je dat gewend. Niemand moet kunnen zeggen dat jouw vonnissen zijn geïnspireerd door je politieke overtuigingen. Dat is ook de reden dat je als rechter er verstandig aan doet je niet geprofileerd in het politieke debat te mengen. Morgen kan er immers een zaak op je tafel belanden waarin je als rechter moet beslissen over een kwestie die politieke facetten heeft, zoals bijvoorbeeld een staking of een aanklacht wegens belediging van of door een politicus of een betwiste uitzetting van een vreemdeling.
Dat alles heeft ook te maken met het evenwicht tussen de machten in de staat. De rechter behoort daaraan bij te dragen door onafhankelijkheid en onpartijdigheid uit te stralen en loyaal te zijn tegenover de wetgever.
Maar dat vergt ook van politici terughoudendheid. Politici dienen ook de andere instituties van de rechtsstaat te ondersteunen en dus zeker niet te ondermijnen. Het is natuurlijk vervelend wanneer je als politicus in een strafzaak als verdachte bent betrokken. Het openbaar ministerie doet er verstandig aan zo’n beslissing niet overhaast te nemen.
Maar als die knoop eenmaal is doorgehakt, geeft dat de verdachte niet een vrijbrief om bij voorbaat een mogelijk resultaat van de rechterlijke tussenkomst in twijfel te trekken. Dan behoort ook de politicus een belangrijke institutie van de rechtsstaat niet te ondergraven door bijvoorbeeld te zeggen dat veroordeling van hem veroordeling van miljoenen Nederlanders meebrengt. Dat is voor een politicus ongepaste retoriek. Dat is ondermijnend voor het vertrouwen in de derde macht van de rechtsstaat.
Even ondermijnend is de tweet: „PVV-haters in deze neprechtbank hebben vonnis dus al klaar. Geen eerlijk proces.” Een verdachte die politicus is blijft ook politicus, in dit geval een parlementariër die trouw gezworen heeft aan de Grondwet. Essentieel onderdeel van ons grondwettelijk stelsel is de opdracht aan onafhankelijke en onpartijdige rechters van het beslechten van conflicten en het opleggen van straffen. Wie daaraan niet wil vasthouden door bij voorbaat publiekelijk zijn wantrouwen in het rechterlijk oordeel uit te spreken, dient zich zeker niet in het parlement te begeven.
Lidmaatschap van het parlement impliceert aanvaarding van de grondtrekken van het staatsbestel, zoals terecht ook door de voorzitter van de Eerste Kamer werd onderstreept toen zij zich keerde tegen een senator die over volksvertegenwoordigers als nepvertegenwoordigers sprak.
Trouw 25.11.2016 Er moet een volk zijn, het Nederlandse volk geheten, dat ergens, ik weet niet waar en wanneer, heeft besloten zich te laten vertegenwoordigen door de leider van een politiek eenmansbedrijf.
We weten wie burgers zijn. Dat staat geregistreerd. Maar waar begint en eindigt een volk?
Een grote verantwoordelijkheid voor een enkel individu, zo ervaart hij dat zelf ook. Maar hij strijdt voor ons, hij twijfelt niet aan de uiteindelijke zege, en zijn tegenstanders houdt hij voor dat hun lafhartige houding niet vergeten zal worden. “Het Nederlandse volk, dat ik vertegenwoordig, zal winnen”, zei hij in de rechtszaal. “En het zal zich goed herinneren wie aan de goede kant van de geschiedenis stond.”
Hoe was het zo gekomen dat deze man, die een zekere onaangename energie uitstraalde, het volk belichaamde? Had ik niet goed opgelet? Opeens werd ik vertegenwoordigd door iemand op wie ik, voorzover me bijstond, nooit had gestemd. Of behoorde ik misschien plotseling niet meer tot het volk, had ik een decreet gemist dat de leider had doen uitgaan? Het zou kunnen.
Nu ik erover nadacht drong tot me door dat ik helemaal niet wist wat of wie hij onder ‘het volk’ verstond. Het zou arrogant zijn zomaar aan te nemen dat ik daar deel van uitmaakte.
Volksrepubliek
Het is ook een wendbaar begrip, volk. Net als ras bijvoorbeeld. We weten wie burgers zijn: mensen die een bepaalde nationaliteit delen. Dat staat geregistreerd. Maar waar begint en eindigt een volk? Of een ras? Wie bewaakt daarvan de ingang? De partijleider had het in de rechtszaal over ‘onzinredeneringen’, het moest niet veel gekker worden, zei hij, en hij verwees naar Zwarte Piet als ankerpunt. Dat gaf me enige richting qua volksidee, maar nog geen echt houvast.
Mij schoot de term ‘volksrepubliek’ te binnen. Landen waar het volk het voor het zeggen heeft, waar de volkswil – niet gehinderd door de inbreng van lieden die aan de verkeerde kant van de geschiedenis staan – onverdund in de praktijk wordt gebracht. Noord-Korea, China, Laos. Vroeger ook de DDR, Roemenië en Albanië, onder andere. Landen met een groot verleden en een grote toekomst, steevast bewoond door uitzonderlijk begaafde volken, tot de boel in elkaar ploft.
Land van tegenstellingen
De leider van het politieke eenmansbedrijf geeft hen een stem. Hij bepaalt wie het volk is
Nederland was altijd het omgekeerde, een land van tegenstellingen, met allerlei geschiedenissen en allerlei kanten, gevormd door burgers die niet veel moesten hebben van nationale eigendunk (waar ze dan stiekem weer erg trots op waren).
’s Lands grootste historicus, Johan Huizinga, beschreef dit bescheiden volksgevoel in 1934 als een typerende en prijzenswaardige karaktertrek. ‘Onder de deugden, die wij ons mogen toekennen, behoort buiten kijf een relatief geringe neiging tot nationale zelfverheerlijking en zelfverheffing.’
Maar de tijden zijn veranderd, burgers zijn zich zorgen gaan maken over wat er van het volk overblijft. Zoals de zeven mannen in Steenbergen die – kwaad over de mogelijke komst van vreemdelingen – bij een gemeenteraadsvergadering zwijgend achterin de zaal gingen staan. De leider van het politieke eenmansbedrijf geeft hen een stem. Hij bepaalt wie het volk is. Sterker nog: hij is het zelf.
Trouw 25.11.2016 Het slotpleidooi van Geert Wilders in zijn proces maakte veel los. Wat was de boodschap en waarom kwam die áán? Een retoricus en historicus ontleden.
De vorm
Lars Duursma, oprichter en directeur van Debatrix. Specialiseert zich in speeches, debatten, framing en overtuigingskracht.
Grappig, Wilders begint met een trucje dat Trump ook gebruikt, net als Fox News, dat items vaak begint met de zin: ‘Some people say…’. Een manier om je boodschap over te brengen, zonder deze voor eigen rekening te nemen. Wilders: “Toen ik besloot hier vandaag het laatste woord te voeren, was de reactie van heel veel mensen in mijn omgeving dat het zinloos is. (…) Dat uit alles blijkt dat u me al veroordeeld heeft”. Zo maakt hij de rechtbank verdacht zonder dit te hoeven onderbouwen.
Deze speech is retorisch heel fraai. Krachtige, memorabele zinnen. De taal is beeldend, eenvoudig en helder.
Wat me vooral opvalt: de speech is persoonlijker dan andere speeches van Wilders. Niet alleen is ‘ik’ het woord dat het vaakst terugkomt (85 keer in 3364 woorden) – dat gegeven op zich zegt nog niet zo veel – maar hij beschrijft heel gedetailleerd hoe hij onder constante dreiging moet leven. En dat raakt je. Dat hij zijn brievenbus niet meer mag legen, dat hij bij elke bijeenkomst een kogelvrij vest aan moet, dat er agenten voor de deur staan als hij naar de wc gaat.
Wij-gevoel
Deze combinatie van een persoonlijke inslag én het vertolken van een wij-gevoel maakt dat een speech de grootste impact heeft
In de politiek worden speeches vaak zo geschreven dat ze moeiteloos door anderen kunnen worden uitgesproken. Deze speech is anders. Deze had alleen Wilders kunnen houden. Dat maakt hem sterk: de boodschap valt samen met de boodschapper. Wat dat betreft doet het me denken aan de toespraak van Michelle Obama op de Democratische Conventie deze zomer, waarin ze vertelt hoe haar kinderen in een gepantserd busje naar school moesten.
Het knappe is tegelijkertijd: de speech gáát niet om Wilders. Hij eindigt met: “Spreek óns vrij.” Hij zet zich neer als iemand die opkomt voor anderen, en die vertolkt wat velen denken. Dat wij-gevoel maakte de speeches van Barack Obama zo sterk: ‘Yes we can’.
Deze combinatie van een persoonlijke inslag én het vertolken van een wij-gevoel maakt dat een speech de grootste impact heeft. Je inspireert niet als je het alleen maar over jezelf hebt. Hoe het niet moet zag je bijvoorbeeld in de speech van Bram Moszkovicz, toen die aantrad als lijsttrekker van VNL. Hij had het alleen over zijn eigen ik, hij stond daar duidelijk alleen maar voor zichzelf. Dat sloeg bij niemand aan.
Persoonlijke verhaal
Hij was strijdbaar, maar beheerst. Boos, zonder te schreeuwen
Het doel van deze speech blijkt duidelijk uit de vorm. Wilders richt zich niet tot de rechters maar tot de mensen thuis. Hij kiest voor een aantal eenvoudige redenen waarom hij niet vervolgd moet worden, redenen die mensen makkelijk kunnen onthouden en aan anderen kunnen uitleggen.
Dat Marokkanen geen ras zijn. Dat kun je in één zin vertellen aan je buren. Met deze speech geeft hij zijn aanhangers munitie om zichzelf en anderen te overtuigen dat Wilders onterecht vervolgd wordt. Daarom zette hij hem ook direct online, op Twitter en op zijn site.
Hij zette er ook direct een Engelstalige versie bij. Dat geeft mij de indruk dat veel dingen in zijn verhaal bedoeld zijn voor buitenlandse donateurs. Je ziet dat de speeches die Wilders in het buitenland geeft vaker zijn persoonlijke verhaal benadrukken. Dat doet het goed als je geld wil ophalen.
Wilders kan zichzelf in de Kamer nog wel eens overschreeuwen. Ik zeg altijd: laat de microfoon het werk doen. Dat deed hij nu. Hij was strijdbaar, maar beheerst. Boos, zonder te schreeuwen. Ingetogen woede komt harder aan.
De inhoud
Georgi Verbeeck is hoogleraar moderne geschiedenis en politieke cultuur aan de KU Leuven en de Universiteit Maastricht
Deze speech is een schoolvoorbeeld van populistische politiek.
Dat blijkt uit hoe Wilders zichzelf positioneert: niet als individu, maar als de belangenbehartiger van het ‘volk’. Hij vertegenwoordigt natuurlijk alleen zijn eigen kiezers, maar laat de grootte van die groep bewust in het vage, om de suggestie te wekken dat hij namens het hele land spreekt. In de speech zie je hoe hij speelt met de aantallen en de grootte telkens een beetje oprekt.
Eerst heeft hij het alleen over zijn kiezers: ‘een miljoen’ mensen. Vervolgens over de te verwachten kiezers op 15 maart: ‘2 miljoen’. Later heeft hij het over ‘half Nederland’. Aan het eind simpelweg over ‘het Nederlandse volk’.
Op twijfel zul je populisten niet betrappen. In deze speech spreekt een man die geen greintje twijfel kent, die zijn kracht ontleent aan de absolute overtuiging dat hij de énige is die weet wat de ‘gewone mensen’ denken, voelen en willen.
Voortdurend zegt hij dat. Wilders kent het volk beter dan zijn rechters: “Uw chauffeur, uw tuinier, uw huisarts of uw huishoudelijke hulp, de vriendin van de griffier, uw fysiotherapeut, de verpleegster in het verpleeghuis van uw ouders of de bakker bij u in de buurt. Zij hebben mij gekozen om namens hen te spreken. Ik ben hun woordvoerder, hun verkozene. Ik zeg wat zij denken. Ik spreek namens hen.”
De ‘verkozene’: het klinkt haast messiaans. Wilders neemt het namens het volk op tegen de ‘elite’, een tweede wezenskenmerk van het populisme. Achter de rechtbank staat de ‘gevestigde orde’; de rechters zijn marionetten, handlangers.Tegen deze elite is het volk in een historische strijd verwikkeld. Wilders gaat terug naar de Gouden Eeuw, het glorieuze begin. Via het verzet tijdens de Tweede Wereldoorlog komt hij bij het heden.
Mond van het volk
Wilders presenteert zich niet alleen als vertolker van het volk, maar ook als belichaming van de toekomst
Wat opvalt is zijn nadruk op vrijheid: de kernwaarde van de Nederlandse identiteit. Die vrijheid is altijd bedreigd geweest, van de strijd tegen de Spanjaarden tot nu in de rechtbank op Schiphol. Hierin verschilt Wilders van andere populisten.
Het Front National of het Vlaams Belang, bijvoorbeeld, zijn autoritairder, je ziet er een soort etnisch nationalisme. Wilders komt uit een liberale traditie, zijn nationalisme smaakt anders, het is een soort verheerlijking van een vrijheidsideaal. Vrijheid als synoniem van Nederland.
Wilders presenteert zich niet alleen als vertolker van het volk, maar ook als belichaming van de toekomst. Als visionair. Hij klinkt in deze speech haast profetisch. Hij eindigt optimistisch, vanuit zijn optiek gezien dan. In de hele wereld steekt een ‘democratische revolte’ de kop op, het onmondig gehouden volk pikt het niet langer.
Wij zullen overwinnen, zegt Wilders. De kern van Nederland – de vrijheid – zal zegevieren, zoals het altijd al zegevierde. Hij waarschuwt de rechters: “Zorg ervoor dat je aan de goede kant van de geschiedenis staat.”
Die belofte van een afrekening doet een beetje denken aan Trump. Die beloofde dat ook: Clinton achter tralies. Daar lijkt niets van te gebeuren. Het is pure retoriek, beeldspraak. Dat lijkt me ook bij Wilders het geval.
Populisme is naar zijn aard opportunistisch: je werkt niet vanuit vaste basisprincipes of een ideologie, maar kan beloftes ook zomaar weer inslikken. Ook Wilders is geen ideoloog. Hij is de mond van het volk, dat geeft hem een vrijbrief.
Elsevier 25.11.2016 Het laatste woord is nog niet gesproken in dé strafzaak van 2016. De rechter, en niet de verdachte, velt een vonnis en aldus spreekt de rechter letterlijk het laatste woord uit. Maar in de woordenstrijd tussen de aanklager en de aangeklaagde komt het laatste woord toe aan de aangeklaagde.
De verdachte zei: ‘spreek mij vrij, spreek ons vrij.’ Wat zei hij precies? Wat is de zin en betekenis van deze laatste woorden van de aangeklaagde Geert Wilders?
De verdachte zei in zijn laatste woord: ‘Ik heb alleen gesproken over Marokkanen op een markt en vragen gesteld op een verkiezingsavond. En iedereen die ook maar een millimeter verstand heeft van politiek weet dat verkiezingsavonden altijd bij iedere partij vergezeld gaan van politieke speeches vol slogans, oneliners en met maximaal gebruik van de regels van de retoriek. Dat is ons vak. Zo werkt dat nu eenmaal in de politiek.’
Ne bis in idem! Wilders is al veroordeeld voor wat hij zegt
Toch is niet helder waarom de verdachte vrijspraak eist. Ook dit is een ironisch werkwoord in een woordenstrijd: vrijspreken, terwijl het spreken zelf de oorzaak van de aanklacht is.
Hij geeft ons nog een hint om hem te begrijpen: ‘Vrijheid van meningsuiting is bovendien, leden van de rechtbank, voor mij persoonlijk de enige vrijheid die ik nog heb. Elke dag opnieuw word ik daaraan herinnerd.’
Inderdaad, inderdaad! De aangeklaagde is helemaal niet vrij. Hij is al ter dood veroordeeld: zie de dodenlijst van Al-Qa’ida. Daarom zegt de ter dood veroordeelde aangeklaagde: spreek mij vrij, omdat ik al ben veroordeeld voor wat ik zeg! De juristen noemen dit ne bis in idem, niemand mag twee keer voor hetzelfde feit of de feiten vervolgd worden.
Natuurlijk erkent Nederland het vonnis van jihadisten niet. Maar de aanslag op de redactie van Charlie Hebdotoonde aan dat onze ontkenning van de jihadistische vonnissen wordt genegeerd.
Een blik op onze eigen rechtsgeschiedenis
Nu wij geen geldigheid en kracht van rede toekennen aan de jihadistische strafrechtspleging, moeten we ons verdiepen in onze eigen strafrechtsgeschiedenis.
De Fransen voerden in 1811 het Code Pénal in. Dit was het eerste complete wetboek van strafrecht van Nederland, in het Frans. Pas decennia later kwam een wetboek van eigen bodem tot stand. In 1870 richtte minister van Justitie Van Lilaar een staatscommissie op om het eerste eigen Wetboek van Strafrecht samen te stellen. De commissie bestond uit onder anderen J. de Wal, strafrechtshoogleraar te Leiden (voorzitter) en A.A. Pinto (afdeling wetgeving van ministerie van justitie).
Het wetsontwerp werd in 1879 naar de Kamer gestuurd. Indertijd was Modderman de minister van Justitie. Op 1 september 1886 werd het Wetboek van Strafrecht van kracht. Daarbij formuleerde Modderman het uitgangspunt van strafrecht dat tot heden als een dogma wordt beschouwd.
‘De strafbedreiging moet blijven een ultimum remedium’
Het uitgangspunt van de wetgever bij de strafbaarstelling van bepaalde gedragingen werd in deze krachtige en ondubbelzinnige bewoordingen geformuleerd:
‘Het beginsel is ten aanzien van het al of niet straffen van handelen of omissiën. Dat alleen datgene mag gestraft worden, wat in de eerste plaats onregt is. Dat is eene conditio sine qua non. In de tweede plaats komt de eisch er bij, dat het een onregt zij, waarvan de ervaring heeft geleerd, dat het (waarbij natuurlijk op den gegeven maatschappelijken toestand te letten is) door geen andere middelen behoorlijk is te bedwingen.’
‘De strafbedreiging moet blijven een ultimum remedium. Uit den aard der zaak zijn aan elke strafbedreiging bezwaren verbonden. Ieder verstandig mens kan dit ook zonder toelichting wel begrijpen. Dat wil niet zeggen, dat men de strafbaarstelling achterwege moet laten, maar wel, dat men steeds tegenover elkander moet wegen de voordeelen en de nadeelen van de strafbaarstelling en toezien dat niet de straf worde een geneesmiddel erger dan de kwaal.’
De woordenstrijd hoort in de Tweede Kamer, niet in de rechtbank
Dit uitgangspunt geldt ook en vooral voor de vervolging. Omdat ook de toepassing van strafrecht onderhevig is aan een afweging tussen de voordelen en nadelen ervan.
De founding fathers van strafrecht wisten het al: dat niet de straf worde een geneesmiddel erger dan de kwaal.
De woordenstrijd moet niet in de rechtbank maar in de Tweede Kamer worden gevoerd.
Het laatste woord: Spreek mij vrij, ik ben al immers ter dood veroordeeld voor dezelfde feiten, de belediging van de islam en moslims.
Prof. mr. dr. Afshin Ellian (Teheran, 1966) is momenteel hoogleraar Encyclopedie van de rechtswetenschap en wetenschappelijk directeur van Instituut voor Metajuridica aan de rechtenfaculteit van de Universiteit Leiden.
Telegraaf 25.11.2016 PVV-leider Geert Wilders „meet met twee maten” door zijn onbegrip voor de beveiliging van kandidaat-Kamerlid Sylvana Simons. Dat vindt premier Mark Rutte, die Wilders vrijdag om die reden een zielepiet noemde.
Simons, actief voor de politieke beweging DENK, wordt sinds dinsdag beveiligd omdat ze ernstige bedreigingen heeft ontvangen. Wilders twitterde dinsdagavond dat „het allerbeste is dat mevrouw Simons tegen zichzelf in bescherming wordt genomen en DENK wordt opgeheven.”
Rutte vindt het „onbegrijpelijk dat iemand die zelf beveiligd wordt en zegt te strijden voor het vrije woord vervolgens een andere partij oproept om zichzelf maar op te heffen.” „Dan ben je geen strijder voor het vrije woord.”
Geen spijt van harde woorden
De minister-president heeft geen spijt van zijn harde woorden over de uitspraken van Wilders over diens streven naar minder Marokkanen, waarover de PVV-leider een vonnis afwacht. Rutte staat naar eigen zeggen nog altijd achter die uitlatingen.
De premier wil niet zeggen of hij vreest voor maatschappelijke onrust als de rechter Wilders schuldig bevindt. „Dan dreig ik me toch met de rechtspraak te bemoeien”, zei hij. De rechterlijke macht is nu eenmaal onafhankelijk, beklemtoonde Rutte, zowel in het overgaan tot vervolging als in het wijzen van het vonnis. Hij pareerde daarmee een belangrijk verwijt van Wilders. Die beticht de politiek ervan dat zij een klimaat heeft geschapen waarin het Openbaar Ministerie niet anders kon dan hem vervolgen.
AD 25.11.2016 PVV-leider Geert Wilders ,,meet met twee maten” door zijn onbegrip voor de beveiliging van kandidaat-Kamerlid Sylvana Simons. Dat vindt premier Mark Rutte, die Wilders zojuist tijdens zijn wekelijkse persconferentie een zielepiet noemde. Wilders zelf reageert tegenover het AD laconiek.
Onbegrijpelijk dat iemand die zelf beveiligd wordt en zegt te strijden voor het vrije woord vervolgens een andere partij oproept om zichzelf maar op te heffen
Mark Rutte
Simons, actief voor de politieke beweging DENK, wordt sinds dinsdag beveiligd omdat ze ernstige bedreigingen heeft ontvangen. Wilders twitterde dinsdagavond dat ,,het allerbeste is dat mevrouw Simons tegen zichzelf in bescherming wordt genomen en DENK wordt opgeheven”.
Rutte vindt het ,,onbegrijpelijk dat iemand die zelf beveiligd wordt en zegt te strijden voor het vrije woord vervolgens een andere partij oproept om zichzelf maar op te heffen”. ,,Dan ben je geen strijder voor het vrije woord.”
De minister-president heeft geen spijt van zijn harde woorden over de uitspraken van Wilders over diens streven naar minder Marokkanen, waarover de PVV-leider een vonnis afwacht. Rutte staat naar eigen zeggen nog altijd achter die uitlatingen.
Rechtszaak
De premier wil niet zeggen of hij vreest voor maatschappelijke onrust als de rechter Wilders schuldig bevindt. ,,Dan dreig ik me toch met de rechtspraak te bemoeien”, zei hij. De rechterlijke macht is nu eenmaal onafhankelijk, beklemtoonde Rutte, zowel in het overgaan tot vervolging als in het wijzen van het vonnis. Hij pareerde daarmee een belangrijk verwijt van Wilders. Die beticht de politiek ervan dat zij een klimaat heeft geschapen waarin het Openbaar Ministerie niet anders kon dan hem vervolgen.
Wie is dat?
PVV-leider Wilders reageert laconiek op het verwijt van de premier. ,,Rutte, Rutte, wie is dat ook alweer?”, sms’t Wilders aan het Algemeen Dagblad. In plaats van op de kritiek in te gaan, wijst hij naar de peiling die I&O Research gisteren publiceerde.
De PVV neemt daarin met 30 zetels de koppositie over van de VVD, die op 27 zetels zou uitkomen. Rekening houdend met statistische onzekerheidsmarges zijn beide partijen volgens I&O overigens nu even groot.
Elsevier 25.11.2016 Premier Mark Rutte (VVD) komt vrijdag met een gerichte aanval op Geert Wilders. In zijn wekelijkse persconferentie zegt Rutte het onbegrijpelijk te vinden dat de PVV-leider uithaalde naar de beveiligde Sylvana Simons.
Wilders tweette eerder deze week dat er eigenlijk maar een oplossing is voor de bedreigde en beveiligde DENK-politicus Sylvana Simons. ‘Het is het allerbeste dat mevrouw Simons tegen zichzelf in bescherming wordt genomen en dat DENK wordt opgeheven.’
Rutte zegt dit soort uitlatingen niet te begrijpen, en zeker niet van iemand als Wilders die al jaren wordt bedreigd en voortdurend met beveiligers wordt omringd. ‘Wilders is iemand die zelf wordt beveiligd en een strijder is van het vrije woord. Dit is meten met twee maten. Wilders is een zielepiet,’ vindt de premier.
Dinsdag, vlak na de bewuste tweet, had DENK-leider Tunahan Kuzu al woorden van soortgelijke strekking. Wilders meet met twee maten: ‘Het structurele probleem van Wilders is dat hij vrijheid voor zich eist, terwijl hij de vrijheid van de ander probeert de beknotten.’
Maatregelen genomen om Simons te beschermen
De partij maakte deze week bekend dat er maatregelen worden genomen om Simons -kandidaat-Kamerlid te beschermen. Simons’ hoofd was gefotoshopt in beelden van opgehangen zwarte Amerikanen die slachtoffer zijn geworden van lynchpartijen door de Ku Klux Klan.
In de video, die inmiddels van veel platformen weer is verdwenen, waren de gruwelijke beelden gecombineerd met een carnavalsliedje van de Brabantse volkszanger Rob van Daal getiteld ‘Oh Sylvana’. Het Openbaar Ministerie in Amsterdam besloot maandag een onderzoek te openen naar de herkomst van het filmpje. Dat leidde al snel tot een arrestatie van een man uit Kudelstaart, nadat deze zichzelf had aangegeven op het politiebureau.
Tom Reijner (1986) werkt sinds augustus 2013 op de webredactie. Hij studeerde Politicologie en Geschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam.
Vier principiële kwesties in ‘minder, minder’-proces…..
VK 23.11.2016 Tijdens de laatste zittingsdag in het ‘minder, minder’-proces richtte Geert Wilders zich rechtstreeks tot de rechters. Die hebben tot de uitspraak twee weken om zich over vier taaie dilemma’s te buigen.
‘Wij zullen winnen, het Nederlandse volk zal winnen en zich goed herinneren wie aan de goede kant van de geschiedenis stond’, waarschuwde Geert Wilders. ‘U vonnist over de toekomst van Nederland. Als u mij veroordeelt, dan veroordeelt u half Nederland.’ Hij hief zijn handen in de lucht, sprak met luide stem in de verder stille, zwaarbeveiligde zittingszaal. Zijn toehoorders, de rechters, hielden hun gezicht in de plooi: hun monden stonden strak, hun ogen verraadden geen enkele gedachte of emotie.
Proces-Wilders
De boodschap van Paul Cliteur, getuige in het proces-Wilders, is glashelder: strafrechtelijke vervolging van politici leidt van kwaad tot erger. Een interview.
Wilders moet niet worden vervolgd omdat de rechter dan een politiek oordeel velt, zei advocaat Geert-Jan Knoops tijdens zijn pleidooi. En dat is een gevaarlijke ontwikkeling. (+)
Tien dagen lang verscheen de PVV-politicus niet op zijn eigen proces. Tot woensdagmiddag. Vlak voordat de inhoudelijke behandeling van de discriminatiezaak tegen hem afgesloten werd, nam hij het laatste woord in de rechtbank die hij eerder typeerde als ‘nep’. Hij moest wel, zei de PVV-voorman. Niet alleen voor hemzelf. Maar voor ‘miljoenen Nederlanders’ die genoeg hebben van ‘criminele Marokkanen’, ‘strijden tegen de politiek correcte indoctrine van de elite’ en ‘hun eigen land terug willen’.
‘Ik ben hun verkozene’, zei hij tegen de rechters die zich de komende twee weken zullen buigen over deze vier belangrijke dilemma’s:
1. Geen Marokkaans ras?
Als ik word veroordeeld, durven mensen niets meer te zeggen uit angst om voor racist te worden uitgemaakt, aldus Geert Wilders tegen de rechtbank.
‘Hou op met het beledigen van mijn kiezers. Ik ben geen racist, en mijn kiezers ook niet. Hoe haalt u het in uw hoofd om dat te suggereren’, verweet Wilders woensdag de officieren van justitie. Met zijn vinger wees hij naar het tweetal dat de afgelopen weken tijdens urenlange betogen vol verwijzingen naar de wetsgeschiedenis, internationale verdragen en eerdere arresten, had gesteld waarom Geert Wilders wél een grens had overschreden, en zich schuldig had gemaakt aan discriminatie toen hij in maart 2014 tweemaal opriep tot ‘minder Marokkanen’.
Het zal een van de belangrijkste vragen zijn waarover de rechters de komende weken hun hoofd zullen breken: waren Wilders’ uitlatingen racistisch? Oftewel: valt de term Marokkanen onder het juridische begrip ‘ras’?
Volgens Wilders’ advocaat Geert-Jan Knoops kan de rechtbank niet anders dan de PVV-politicus vrijspreken. Simpelweg omdat er geen Marokkaans ras bestaat, alleen een Marokkaanse nationaliteit. En volgens de letterlijke tekst van de wet kun je iemand niet discrimineren op grond van nationaliteit.
‘Berbers zou je wel kunnen zien als ras, maar Marokkanen niet’, betoogde Knoops eerder deze week. Hij verwees in zijn pleidooi naar deskundigen en haalde internationale verdragsteksten aan. Volgens hem staat het internationaal recht ‘vierkant’ achter Wilders. ‘Het zou illegaal zijn deze man te veroordelen.’
Europese en Amerikaanse wetten zijn heus interessant, maar niet relevant voor deze zaak, aldus Officier van Justitie Wouter Bos.
Maar de aanklagers stellen dat Knoops het hier, maar ook op andere punten, verkeerd ziet en dat hij vooral moet kijken naar de Nederlandse wet. ‘Wij stellen vast dat de verdediging onze uitleg van de Nederlandse wet nauwelijks heeft betwist. Wat zij vooral heeft gedaan, is daar een alternatief toetsingskader tegenoverstellen. Zo grijpt de verdediging onder meer terug op Amerikaans recht en achterhaalde minderheidsstandpunten van Europese rechters. Die bronnen zijn heus interessant, maar niet relevant voor deze zaak’, aldus officier van justitie Wouter Bos woensdag.
Wat het OM betreft bestaat er geen twijfel: de juridische uitleg van het begrip ‘ras’ is veel breder dan de biologische interpretatie. ‘Marokkanen zien zichzelf als groep met bijvoorbeeld een gemeenschappelijke geschiedenis, afkomst en cultuur.
Ze worden ook door anderen in Nederland als etnische minderheid gezien’, aldus Bos.
‘Of iemand nou rood, groen of pimpelpaars is. Het maakt me niet uit’, reageerde Wilders daar woensdag op. Want, stelde de verdediging, het gaat Wilders niet om Marokkanen, maar om een groep die oververtegenwoordigd is in de criminaliteit. Als Zweden of Canadezen opeens hoog in de criminaliteitscijfers staan, zou Wilders ook pleiten voor minder Zweden of Canadezen, aldus Knoops.
2. Is de vrijheid van het woord beperkt?
Ik moet het mega-Marokkanenprobleem bespreken. Als politicus moet ik het benoemen, aldus Geert Wilders tegen de rechtbank.
‘Ik geef nooit op. Onze belangrijkste vrijheid is de vrijheid van meningsuiting. Wij, Nederlanders, zeggen wat er op ons hart ligt. Dat maakt ons land zo groot.’ Alsof de rechtszaal slechts een halte was tijdens zijn verkiezingstournee oreerde Wilders woensdag vanuit het beklaagdenbankje: de vrijheid van meningsuiting is de enige vrijheid die hij nog heeft. En hij moet die gebruiken ‘om ons land te beschermen’.
De bedreigde politicus leeft in een safehouse, wordt vervoerd in een gepantserde wagen en kan ‘nooit eens naar de wc kan zonder dat er een politieagent voor de deur staat’. Maar dat heeft hij ervoor over: ‘Ik moet het mega-Marokkanenprobleem bespreken. Als politicus moet ik het benoemen.’
Wilders geniet alle vrijheid om te zeggen wat hij wil zolang hij bevolkingsgroepen niet diskwalificeert, aldus Officier van Justitie Wouter Bos.
Toch vindt het OM dat de PVV’er zich niet achter dit recht mag verschuilen. Politici mogen veel zeggen. Ze mogen beledigen, shockeren en verontrusten. Volksvertegenwoordigers hebben zelfs een haast onbeperkt spreekrecht als het gaat om het bekritiseren en controleren van de machthebbers. Maar dat is in deze zaak niet aan de orde, aldus het OM. ‘Wilders beledigde de Nederlandse regering niet met zijn oproep tot minder Marokkanen, maar privépersonen.’
En dat niet alleen: op basis van Europese jurisprudentie stelt het OM dat politici tevens een grote verantwoordelijkheid hebben om intolerantie en discriminatie niet aan te wakkeren. Oftewel: ze mogen geen olie op het vuur gooien en de samenleving verder splijten.
‘Wilders geniet alle vrijheid om te zeggen wat hij wil zolang hij bevolkingsgroepen niet diskwalificeert, enkel en alleen vanwege hun afkomst of andere intrinsieke kenmerken’, aldus aanklager Bos woensdag.
Wat Knoops betreft is het juist het OM dat door de strafvervolging intolerantie aanwakkert, en een ‘politicus van de oppositie de mond snoert’. ‘Als ik word veroordeeld, durven mensen niets meer te zeggen uit angst om voor racist uitgemaakt te worden’, voegde Wilders toe. Hij vroeg de rechters om naar ‘de traditie van de vrijheidstrijders’ te kijken, van de Gouden Eeuw tot de Tweede Wereldoorlog.
‘Onze voorouders die gestreden hebben voor de vrijheid van meningsuiting en democratie. Zij hebben geleden, velen hebben hun leven gegeven. We mogen deze helden dankbaar zijn. Sta voor de vrijheid van meningsuiting.’
3. Bevolkingsgroep over één kam geschoren?
‘Wat heb ik verkeerd gedaan?’ De PVV-politicus stak zijn handen vragend in de lucht. ‘Wat rechtvaardigt dat ik hier sta alsof ik een bankovervaller ben, of een moord heb gepleegd’, hield hij de rechters voor. Wat hem betreft heeft hij alleen gezegd wat miljoenen mensen vinden. ‘En iedereen die ook maar een millimeter verstand heeft van politiek weet dat verkiezingsavonden altijd, bij iedere partij, vergezeld gaan van politieke speeches vol slogans, oneliners en met maximaal gebruik van de retoriek.’
En dus vindt Wilders dat het OM niet zo zwaar moet tillen aan zijn uitspraken, en noemde hij het proces een ‘blamage’. Hij vindt het bovendien ‘vals’ dat de aanklagers zijn woorden niet in een bredere context zien.
Het OM verwijt Wilders dat hij een bevolkingsgroep over één kam schoor toen hij op 19 maart 2014 het publiek in een Haags café de vraag stelde of ze ‘meer of minder Marokkanen’ wilden, en dat hij hen vervolgens zestien keer ‘minder, minder’ liet scanderen. En dat niet alleen: volgens de aanklager heeft hij bij veel Marokkaanse Nederlanders gevoelens van angst en minderwaardigheid aangewakkerd door tijdens de ‘minder Marokkanen’-speech te beloven: ‘Dan gaan wij dit regelen.’
De politicus heeft na de speech bovendien geen enkele poging gedaan de ontstane kloof in de samenleving te dichten, aldus het OM.
Wat de verdediging betreft overdrijven de aanklagers. Zo stelde Wilders dat de impact van zijn woorden niet zo groot was als gesuggereerd. De 6.400 aangiftes die op zijn omstreden uitspraken volgden, zouden ‘gefaciliteerd zijn door de elite’. ‘Dat is met geen pen te beschrijven. Met voorgedrukte aangifteformulieren.
Die door de politie naar de moskee werden gebracht. De politie had extra openingstijden, bood koffie en thee aan. Er waren dansende en zingende Marokkanen begeleid door een heuse hoempapa-band voor een politiebureau.’
Wilders’ oproep tot ‘minder Marokkanen’ was bovendien niets nieuws, aldus de verdediging. De PVV draagt deze boodschap al sinds 2005 uit, stelde Knoops. ‘En Wilders heeft in die week vijf krachtige interviews gegeven op de nationale televisie waarin hij uitlegde hoe hij het bedoelde.’ Tijdens deze interviews nuanceerde Wilders zijn verhaal: hij had het alleen gemunt op criminele Marokkanen.
Volgens het OM is deze argumentatie een ‘volstrekt kunstmatige exercitie’. Politici kunnen een discriminatoire speech niet neutraliseren door kort daarvoor of erna wat nuanceringen te geven, aldus de aanklagers.
‘De speech heeft zijn schadelijke effect dan allang bereikt.’
4. Is het een politiek proces?
Op grond van de huidige stand van het Nederlands recht heeft Wilders de wet overtreden, aldus Officier van Justitie Wouter Bos.
‘Het OM is een marionet van het kabinet.’ Geert Wilders kan het niet anders zien. ‘De aanklagers zijn geen vertegenwoordigers van een onafhankelijk OM, maar handlangers van het kabinet’, stelde hij terwijl hij woensdag zijn vinger opnieuw in de richting van de officieren van justitie wees.
Al vanaf het moment dat bekend werd dat Wilders vervolgd zou worden, nu bijna twee jaar geleden, heeft de politicus gezegd dat hij het slachtoffer is van een politiek proces en dat er een ‘heksenjacht’ gaande is. Zijn advocaat Geert-Jan Knoops voorspelde zelfs dat over tien jaar dit proces de boeken in zal gaan als gerechtelijke dwaling.
‘Wij beschikken niet over een glazen bol’, antwoordde aanklager Bos daarop. ‘De scheiding der machten brengt mee dat het OM geen wetten maakt, maar deze enkel handhaaft. Dat is precies wat wij hier doen’, herhaalde hij tijdens de laatste zittingsdag. Daarbij verwees hij naar een Kamermotie uit 2005, gesteund door Wilders zelf.
Daarin pleitte de Kamer dat het OM harder moest optreden tegen discriminatie. ‘Op grond van de huidige stand van het recht heeft Wilders de wet overtreden’, zei Bos. ‘Telkens als het OM stelt: zo luidt de Nederlandse wet, reageert de verdediging met: wij zouden dat graag anders zien. Maar zolang de wet niet is veranderd, is ook Wilders daaraan gebonden.’
Ik sta hier namens miljoenen Nederlanders. Mijn stem is de stem van velen. Dus ik vraag u: spreek mij vrij, aldus Geert Wilders tegen de rechtbank.
Vorige week bleek dat die wet al wel veranderd hád kunnen zijn. Al in 2012 diende toenmalig PVV’er Johan Driessen een initiatiefvoorstel in om de vrijheid van meningsuiting te verruimen. Maar toen hij daarna uit de Kamer vertrok, liet de PVV het plan verstoffen. Inmiddels heeft Driessen het voorstel samen met Joram van Klaveren, eveneens een oud-PVV’er die nu bij VNL zit, opnieuw ingediend. Volgende maand debatteert de Kamer erover.
Wilders vertrouwt tot die tijd op de ‘beweging die wereldwijd op gang is gekomen en die korte metten maakt met de politieke indoctrines van de elites en de aan hen onderhorige media’. Volgens hem heeft de Brexit dat bewezen, net als de Amerikaanse verkiezingen. En daar stopt het niet, voorspelde de PVV’er. ‘De wal is bezig het schip te keren. Burgers pikken het niet meer.
Het is een heuse democratische revolte. Overal waait de wind van verandering en vernieuwing. Ook hier in Nederland’, betoogde hij tot slot tegen de rechtbank. ‘Ik sta hier namens miljoenen Nederlanders. Mijn stem is de stem van velen. Dus ik vraag u: spreek mij vrij. Spreek ons vrij.’ Daarna werd het stil in de rechtszaal.
‘Dank u wel’, reageerde de rechter. ‘Heeft u uw verhaal op schrift? Geeft u dat dan de griffier. We zullen op 9 december 2016 uitspraak doen.’
NU 23.11.2016 Geert Wilders heeft tijdens zijn pleidooi in het ‘Minder Marokkanen’-proces hard uitgehaald naar de officieren van justitie. Volgens de PVV-leider zijn zij de “handlangers van het kabinet”.
Wilders vindt dat het kabinet na zijn ‘minder-Marokkanen’-uitspraak voor een sfeer heeft gezorgd dat hij wel vervolgd moest worden.
De politicus noemt het proces een aanfluiting voor de rechtsstaat. Hij vraagt zich af wat hij verkeerd heeft gedaan.
“Wat heb ik nou verkeerd gedaan? Ik sta hier alsof ik een bank heb beroofd of iemand heb vermoord”, aldus de PVV-leider. “Iedereen weet dat een toespraak tijdens een verkiezingsavond vergezeld gaat van slogans. Het is geen lezing op een universiteit.”
Wilders start pleidooi met harde woorden
Mond gesnoerd
Wilders herhaalde dat Nederland een “mega-Marokkanenprobleem” heeft. “Als mij de mond wordt gesnoerd, dan zal het Marokkanen-probleem niet worden opgelost.”
“Mijn stem is een stem van velen”, sprak Wilders, doelend op zijn kiezers. “Spreek mij vrij. Spreek ons vrij.” Bovendien herhaalde hij dat hij zijn wijze van opereren niet zal aanpassen. “De mensen die mij willen stoppen zullen mij moeten vermoorden.”
OM: Wilders wil wel de lusten maar niet de lasten
Politieke speech
Het Openbaar Ministerie (OM) reageert dat de toespraak van de PVV’er wel een politieke speech leek en dat het enigszins ongepast is dat hij zich persoonlijk lijkt te richten op de officieren. “Wij zijn hier simpelweg omdat Wilders strafbare feiten heeft gepleegd”, aldus het OM.
Wilders sprak woensdag als laatste in de zaak die tegen hem is aangespannen vanwege zijn uitspraken. Het OM eist een boete van 5.000 euro wegens groepsbelediging en het aanzetten tot haat en discriminatie. Wilders noemde die eis eerder “waanzinnig”.
Ras
Met zijn gewraakte uitlatingen heeft Wilders volgens zijn advocaat Geert-Jan Knoops de nationaliteit bedoeld en niet het ras of andere kenmerkende eigenschappen zoals huidskleur, taal of religie.
Daarom is volgens de verdediging geen sprake van discriminatie wegens ras. Marokkanen vormen geen ras, aldus Knoops. Die onderbouwing herhaalde Wilders woensdag ook.
Volgens het OM moeten Marokkanen wel als een ras worden beschouwd. Knoops meent dat het OM de begrippen ‘nationaliteit’ en ‘nationale afkomst’ ten onrechte door elkaar haalt.
Overzicht: vervolging Geert Wilders
Verkiezingen
Wilders deed zijn ‘minder Marokkanen’-uitspraak op 19 maart 2014 nadat zijn partij zeven zetels won in de gemeenteraad Den Haag. “Willen jullie in deze stad en in Nederland meer of minder Marokkanen?”, vroeg hij het publiek, dat daarop “minder, minder” scandeerde.
Op 9 december doet de rechter uitspraak in de zaak. Wilders weet nog niet of hij daarbij aanwezig is. De politicus was zelf niet aanwezig in eerdere zittingen in het Justitieel Complex Schiphol in Badhoevedorp.
Trouw 23.11.2016 Drie camera’s draaien naar hem toe, vóór hem hurken acht fotografen, met wild klikkende lenzen: Geert Wilders neemt plaats in zijn strafbank. Het is half drie ’s middags, voor het eerst sinds eind september maakt de PVV-leider zijn entree in de beveiligde rechtszaal op Schiphol. Vandaag is de laatste zitting in het proces tegen hem om zijn ‘minder Marokkanen’-uitspraken uit maart 2014.
Wilders komt om het laatste woord te voeren, het recht van iedere verdachte. Maar hoeveel media-aandacht er ook voor is, verrassend zal die toespraak niet zijn. Wilders heeft zijn mening over dit proces de afgelopen maanden bepaald niet onder stoelen of banken gestoken, hooguit werden zijn bewoordingen steeds iets radicaler.
Dan krijgt Wilders het woord. De fotografen, die tijdens het betoog van Wilders’ advocaat Knoops de rechtszaal hadden verlaten, hollen snel terug de zaal in. “Misschien heeft u mij al veroordeeld”, begint Wilders. “Maar ik sta hier toch. Ik geef nooit op. Ik zal me door niemand de mond laten snoeren.”
Hij noemt het proces, zoals hij eerder zo vaak al deed, een ‘politiek proces’. Het is ‘walgelijk’, een ‘aanfluiting’, een ‘blamage’. Zijn meningsvrijheid is, zegt hij, het ‘laatste beetje vrijheid dat hij nog heeft’. En hij beschrijft zijn leven als bedreigde politicus. “Vanochtend bijvoorbeeld: ik word wakker in een safehouse van de staat.
Ik stap in een bepantserde wagen en ga op weg naar een beveiligde rechtbank.” De beveiligingsmaatregelen, iedere dag opnieuw. “Het is een hel. Na twaalf jaar beveiliging weet ik wat onvrijheid is. En ik hoop dat het u, leden van de rechtbank nooit zal overkomen. Dat u nooit dag en nacht bewaakt moet worden.”
Maar zwijgen zal hij niet. “Mensen die me willen stoppen, zullen me eerst moeten vermoorden.” Hij vervolgt: “Ik móet spreken. Om Nederland te beschermen. Tegen de islam, tegen het terrorisme, en ja ook, tegen het megamarokkanenprobleem dat dit land nog steeds kent. Ik móet dat benoemen, ik móet daarvoor waarschuwen, ik moet er oplossingen voor aandragen. Dat is mijn plicht als volksvertegenwoordiger. Ik heb mijn vrijheid daar voor opgeofferd.”
Hij staat hier niet alleen, zegt hij. Hij staat namens alle Nederlanders die op hem stemmen in de rechtszaal. “U vonnist over miljoenen. Spreek mij vrij. Spreek ons vrij.”
“Wij zullen winnen. Het Nederlandse volk zal winnen. En zal zich goed herinneren wie aan de goede kant van de geschiedenis stond. Het vrije woord laat zich niet opsluiten. Het vrije woord schreeuwt het uit. Overal spreken mensen zich uit. Overal waait de wind van verandering. Een ‘democratische revolte’ van mensen die ‘durven te zeggen wat ze denken’.”
Rechters Elianne van Rens, Hendrik Steenhuis en Sijbrand Krans in de rechtbank op Schiphol in de zaak rond de minder Marokkanen-uitspraken van de PVV-leider. Wilders maakt gebruik van zijn recht op het laatste woord in het proces.
Eerst spraken vanochtend de advocaten van de benadeelde partijen. Daarna was het woord aan het OM voor zijn zogeheten ‘repliek’: een reactie op het pleidooi van de verdediging. Wilders’ advocaat Geert-Jan Knoops beargumenteerde maandag en vorige week vrijdag uitvoerig waarom zijn cliënt niet veroordeeld moet worden.
Officier van justitie Wouter Bos wilde in zijn repliek het proces terugbrengen naar zijn ‘juiste proporties’. “De verdediging heeft grote woorden gebruikt. Bij een veroordeling zou uw rechtbank dit mooie vrije land om zeep helpen. Dan vestigt u zelfs een totalitaire staat.” Maar zo veel staat er niet op het spel, zegt Bos. “Er bestaat in Nederland geen onbegrensde vrijheid van mengingsuiting als u vrijspreekt, en we gaan niet naar een totale onderdrukking als u veroordeelt.”
‘Niet ter zake doen’
Knoops gebruikte in zijn betoog allerlei bronnen die niet ter zake doen, zei Bos. Zoals het Amerikaanse recht en ‘achterhaalde minderheidsstandpunten van Europese rechters’. Die zijn ‘heus interessant’, maar ze zeggen niets ‘over het recht zoals dat in Nederland gold op 12 en 19 maart 2014’.
Bos: “Waar het OM stelt: zo luidt de Nederlandse wet, reageert de verdediging met: wij zouden dat graag anders zien. Uw rechtbank is gebonden aan de wet. Zolang de wet niet is veranderd, is ook Wilders daaraan gebonden. Toetsen wij zijn uitlatingen aan die wet, dan zijn deze strafbaar. Zo eenvoudig is het.”
De vele filosofische uiteenzettingen van Knoops laat Bos dus links liggen. Maar Knoops ging maandag ook iets concreter in op beschuldigingen van het OM aan het adres van Wilders. Die tegenargumenten ging Bos één voor één langs.
Geert-Jan Knoops, de advocaat van Geert Wilders komt aan bij de rechtbank op Schiphol in de zaak rond de minder Marokkanen-uitspraken van de PVV-leider. Wilders maakt gebruik van zijn recht op het laatste woord in het proces
Knoops voerde aan dat Wilders’ speech in café De Tijd, op 19 maart, in zijn bredere context moet worden gezien. Wilders vatte gewoon zijn partijprogramma samen. Dat blijkt wel uit het feit dat hij direct erna voor de NOS-camera verklaarde dat hij met ‘minder Marokkanen’ minder criminele Marokkanen bedoelde.
Maar dat interview pleit hem niet vrij, vindt Bos. Een voltooid delict kan niet worden teruggedraaid, en bovendien: de speech werd door meer camera’s vastgelegd dan alleen die van de NOS. Voor die ándere camera’s gaf Wilders zijn nuanceringen niet: veel kijkers kregen die dus niet mee.
Het OM citeerde tien aangevers om te laten zien dat velen die context inderdaad ook niet kenden. De scène waarin het café om minder Marokkanen werd al snel zelfstandig verspreid: ze ging een ‘eigen leven’ leiden, zei Bos. Je kunt niet van mensen die de scène zagen verlangen dat ze daarna nog zin hebben om zich te verdiepen in de ‘context’ van Wilders’ gedachtegoed.
Discriminatie wegens ras?
‘Voor Marokkanen in Nederland is hun tweede nationaliteit geen keuze maar een intrinsiek kenmerk’
Cruciaal argument van Geert-Jan Knoops was dat Wilders zich niet schuldig maakte aan discriminatie ‘wegens een ras’. Wilders had het over nationaliteit, en niet over ras. Hij zag in ‘nationaliteit’ iets anders als ‘nationale afkomst’ – de woorden die het VN-verdrag gebruikt om het begrip ras uit te leggen. De Nederlandse wet is op dat verdrag gebaseerd. Maar, zei Knoops: nationaliteit is iets anders. Dan ging het niet om herkomst, maar om iemands huidige staatsburgerschap.
“Wij hebben Wilders in geen van beide uitlatingen ook maar iets horen zeggen dat verband houdt met staatsburgerschap”, reageerde officier van justitie Bos. En zelfs als Wilders het over staatsburgerschap had: voor Marokkanen in Nederland is hun tweede nationaliteit geen keuze maar een intrinsiek kenmerk, aldus Bos. En daar gaat het om bij racisme in juridische zin: gediscrimineerd worden om eigenschappen waar je niets aan kunt doen.
Het onderscheid strookt ook niet met eerdere discriminatiezaken, zegt Bos. En voor Marokkanen in Nederland is het sowieso fictief, vindt hij. Hij citeerde weer tien aangevers, die zich gediscrimineerd zeggen te voelen om hun ‘Marokkaanse afkomst’.
Onverdraagzaamheid
Een laatste twistpunt is wat het zaaien van haat en discriminatie precies inhoudt. Volgens het OM gaat het daarbij ook om het vergroten van de ‘onverdraagzaamheid’ in de samenleving. Het woord was in het requisitoir geen hoofdargument, maar speelde wel een bijrol. De verdediging ging er vol op in en besteedde veel aandacht aan dat woord.
Dat was een ‘buitenwettelijk criterium’, dat pas ná Wilders’ speech op 19 maart door de Hoge Raad werd geïntroduceerd. Wilders had dus niet kunnen weten dat hij iets strafbaars deed, en dat druist in tegen het legaliteitsbeginsel: je moet kunnen weten dat wat je doet strafbaar is op het moment van je delict. Anders kun je er niet om veroordeeld worden.
In zijn repliek zei Bos dat de verdediging het belang van het ‘onverdraagzaamheidscriterium’ schromelijk overdrijft. “Het zou het OM hebben aangezet tot vervolging, er de basis van zijn. Niets is minder waar.” De rechters hoeven het hele begrip niet te gebruiken om Wilders te kunnen veroordelen, zei Bos. Dat de Hoge Raad het opvoerde ziet hij meer als een ‘prettige bijkomstigheid’.
VK 23.11.2016 In zijn laatste woord in het ‘minder’-Marokkanenproces heeft Wilders zicht rechtstreeks gericht tot zijn drie rechters. ‘Een oordeel over mij is een oordeel over een miljoen mensen’, zegt hij, verwijzend naar het aantal stemmen dat hij kreeg bij de vorige verkiezing. ‘Spreek me vrij, spreek ons vrij’, besluit hij zijn betoog.
Wilders zegt de ‘gekozen woordvoerder’ te zijn van ‘mensen die hun land terug willen, naar wie niet wordt geluisterd. U vonnist over de toekomst van Nederland.’ Hij waarschuwde voor een revolutie van het volk tegen de elite, en dat het volk zou winnen. ‘Men zal zich goed herinneren wie aan de goede kant van de geschiedenis staat.’
En wat heb ik nou helemaal gedaan dat dit proces rechtvaardigt, vraagt Wilders zich hardop af in de zwaarbewaakte rechtbank op Schiphol. Hij vergoelijkt zijn uitspraken door te zeggen dat ‘iedereen de ellende met overlastgevende Marokkanen kent’. Wilders: ‘Als u die niet kent, dan werkt u in een ivoren toren’.
Wilders zei te strijden ‘voor het laatste stukje vrijheid dat ik nog heb: de vrijheid van meningsuiting’.
Illegaal proces, Politiek proces?
Waar kijken we naar? In ieder geval niet naar een politiek proces, zeggen hoogleraar staatsrecht Paul Bovend’Eert en advocaat Bénédicte Ficq. ‘Hoe graag Wilders dit ervan wil maken.‘
Vandaag was de laatste zittingsdag van de inhoudelijke behandeling van de zaak tegen Geert Wilders. Hij wordt vervolgd om zijn oproep tot ‘minder Marokkanen’ in 2014. Hoewel Wilders afgelopen weken niet verscheen, kondigde hij deze week aan toch gebruik te maken van het laatste woord in het ‘proces tegen de vrijheid van meningsuiting’.
Volgens zijn advocaat Knoops is het veroordelen van Wilders illegaal. ‘Het internationaal recht staat vierkant achter meneer Wilders.’ Hij refereerde daarmee naar de discussie over ras en nationaliteit. Wilders wordt vervolgd wegens racisme. Volgens Knoops kan dit niet omdat er geen Marokkaans ras is, maar een nationaliteit.
Inmiddels hebben 14 duizend mensen een petitie ondertekend waarin ze ‘hun afschuw’ hebben uitgesproken over de vervolging van Wilders. Knoops: ‘Dat aantal is ruim twee keer hoger dan het aantal aangiftes. En dat aantal kan nog oplopen en laat zien hoeveel impact de vervolging heeft.’
Wilders herhaalde dat het gaat om een politiek proces. ‘Laten we eerlijk zijn’, zegt hij. ‘Hierover moet in de Tweede Kamer worden gedebatteerd. Uw rechtbank wordt hiervoor gebruikt. Dit proces stinkt van alle kanten. Het is een aanfluiting voor onze rechtsstaat.’
Ten onrechte menen diverse parlementsleden, ook zijn tegenstanders, dat Wilders niet in de rechtbank thuishoort voor zijn ‘Minder-minder-Marokkanen uitspraken. ‘Die snappen niet hoe het werkt’, zegt Bovend’Eert. ‘In Artikel 71 staat gewoon dat Kamerleden beperkte immuniteit genieten. Alleen voor wat ze in het parlement zeggen. Erbuiten zijn ze net als alle andere burgers, en dat is maar goed ook.’
Telegraaf 23.11.2016 PVV-leider Geert Wilders beet in de rechtbank in Schiphol vanmiddag hard van zich af. ,,Ik geef nooit op!”, zei hij tegen de rechters. Hij vroeg de rechters om vrijspraak. Op de laatste dag van de behandeling van de strafzaak tegen Wilders maakte hij gebruik van het laatste woord, dat hij tot de rechtbank richtte.
„Nederland is vrijheid. Ook voor mensen die een afwijkende mening hebben. Wij Nederlanders zeggen wat we op ons hart hebben”, aldus Wilders in zijn pleidooi. „Vrijheid van meningsuiting is de enige vrijheid die ik nog heb.”
Wilders sprak over een ’mega Marokkanenprobleem’, waarvoor hij naar eigen zeggen wel móet waarschuwen. „Mensen die mij willen stoppen, zouden mij eerst moeten vermoorden.”
De PVV’er zei dat hij namens de vele kiezers spreekt. „Vergeet u niet, dat wanneer u over mij oordeelt, u vonnist over miljoenen mensen. Mensen die het met mij eens zijn en geen veroordeling zullen begrijpen. U vonnist over de toekomst van Nederland”, drukte hij de rechters op het hart.
Retoriek
Wilders verwees naar de stelende en rovende Marokkaanse asielzoekers die in Groningen misbruik maken van het asielbeleid. Hij stelde niets te begrijpen van de strafzaak tegen hem. „Wat heb ik nou in hemelsnaam verkeerd gedaan? Ik heb alleen gesproken over Marokkanen op een markt en vragen gesteld op een verkiezingsavond”, aldus Wilders. Hij vindt dat dat bij het vak van politicus hoort om retoriek te gebruiken tijdens verkiezingsavonden. Volgens Wilders zorgde het kabinet voor een heksenjacht. „Het kabinet heeft een sfeer gecreeërd waardoor het wel een proces móest worden.”
Beschuldiging
Wilders ging ook in op de begrippen ’onverdraagzaamheid’ en ’ras’, die door de officier van justitie zijn gebruikt. „Ik heb een vraag gesteld over Marokkanen, dat is geen ras. Wat is dat voor een klinklare onzin? Ik ben geen racist. En mijn kiezers zijn ook geen racisten. Hoe haalt u in het hoofd.” Hij noemt de officieren van justitie ,,handlangers van het kabinet.”
De PVV-fractievoorzitter denkt dat bij een veroordeling angst bij burgers wordt veroorzaakt. ,,Ze zullen bang zijn om voor racist te worden uitgemaakt. De burgers pikken het niet meer. De strijd van de elite tegen de bevolking zal door het volk worden gewonnen. Het gezond verstand zal het winnen van de politiek-correcte arrogantie. Het vrije woord laat zich niet opsluiten. Overal zeggen steeds meer mensen wat ze denken.”
Wilders’ raadslieden van het kantoor Knoops Advocaten hadden tijdens de eerdere behandeling al forse kritiek op het Openbaar Ministerie. Geert-Jan Knoops pleitte voor vrijspraak. De officieren van justitie verdenken de PVV-leider van groepsbelediging en aanzetten tot haat en discriminatie nadat hij zijn ’minder, minder’-Marokkanen-uitspraken deed na de gemeenteraadsverkiezingen in 2014. De openbaar aanklager heeft een geldboete van 5000 euro geëist tegen de PVV-leider. De rechtbank doet op 9 december uitspraak.
Elsevier 23.11.2016 Na een verklaring van zijn advocaat Geert-Jan Knoops is het de beurt aan de beklaagde zelf. Geert Wilders houdt in de streng beveiligde rechtszaal op Schiphol een emotioneel slotbetoog.
‘Mensen die me willen stoppen, zullen mij eerst moeten vermoorden,’ zegt de PVV-voorman. ‘Ik weet heel goed wat onvrijheid is,’ zegt hij.
Wilders noemt zijn beschermde leven ‘een hel’
‘Ik leef samen met mijn vrouw in kazernes. Vanochtend werd ik nog wakker in eensafehouse.’ Wilders noemt zijn hevig beschermde leven ‘een hel’, maar zegt er tegelijkertijd ook blij mee te zijn. De beveiliging geeft hem de vrijheid ergens naartoe te gaan. Zijn vrijheid van meningsuiting is feitelijk de enige vrijheid die hij nog heeft.
Hij hield de rechters voor dat, als hij wordt veroordeeld, half Nederland wordt veroordeeld. Mensen zullen er in zijn redenatie tevens hun vertrouwen in de rechtsstaat door verliezen. Wilders vroeg zich af wat hij nu eigenlijk verkeerd heeft gedaan. ‘Wat rechtvaardigt dat ik hier sta? Ik heb toch geen bank overvallen? Of een moord gepleegd? Ik heb vragen gesteld over het gigantische Marokkanenprobleem.’
Als hij wordt veroordeeld, dan durven mensen niets meer te zeggen uit angst voor racist te worden uitgemaakt, zegt #Wilders. 16:14 – 23 november 2016
Ook Rutte moest het ontgelden
De PVV-leider kwam terug op de bewuste verkiezingsavond in 2014, waar hij de gewraakte vraag stelde aan zijn aanhangers, of zij soms ‘minder’ Marokkanen wilden. Het hoort nu eenmaal bij het vak van een politicus om retoriek te gebruiken tijdens verkiezingsavonden, zegt hij. Wilders zegt dat zijn uitspraken bovendien gewoon in het PVV-verkiezingsprogramma staan. ‘Ik vraag u uit naam de Nederlanders: spreek mij vrij. Spreek ons vrij.’
In zijn ronkende betoog moesten ook het kabinet en premier Mark Rutte (VVD) het ontgelden. Hij en zijn ministers hebben ‘een hetze’ tegen mij gevoerd, zegt Wilders. Het Openbaar Ministerie (OM) is een ‘handlanger’ van het kabinet. Het OM kwam vorige week met de strafeis tegen Wilders: een voorwaardelijk boete van 5.000 euro.
OM had eerder kritiek op verdediging Wilders
Advocaat Geert-Jan Knoops eist vrijspraak en hamerde erop dat alles wat Wilders zei, binnen de grenzen van de wet is gebleven. Het argument van het Openbaar Ministerie (OM) dat Wilders onderscheid maakt op basis van ras, valt niet goed bij de verdediging van Wilders. ‘Daar is geen enkel wetenschappelijk bewijs voor. De bewijslast wordt eigenlijk omgekeerd.’
Het OM had eerder op de dag felle kritiek op de verdediging van Wilders, omdat die ‘grote woorden’ gebruikt zou hebben. ‘Bij een veroordeling zou de rechtbank dit mooie land om zeep helpen. Dan vestigt u zelfs een totalitaire staat,’ aldus officier van justitie Wouter Bos tegen de rechtbank.
De uitspraak in het Wildersproces volgt op 9 december 2016.
Tom Reijner (1986) werkt sinds augustus 2013 op de webredactie. Hij studeerde Politicologie en Geschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam.
AD 23.11.2016 Geert Wilders maakte vanmiddag gebruik van zijn laatste woord in de ‘minder, minder’-zaak. Het OM vindt dat de PVV-voorman zich in 2014 schuldig heeft gemaakt aan groepsbelediging en het aanzetten tot discriminatie en haat. De getergde PVV-voorman vroeg zich in een gloedvol betoog hardop af wat hij ‘nu helemaal fout heeft gedaan’. ,,Ik vraag u namens miljoenen Nederlanders: spreek mij vrij. Spreek ons vrij.”
Telegraaf 23.11.2016 Er is geen sprake van dat het vrije woord om zeep wordt geholpen als Geert Wilders wordt veroordeeld. Dat betoogde officier van justitie Wouter Bos vanmorgen in zijn reactie op het pleidooi van de verdediging van de PVV-leider.
,,De vrijheid van meningsuiting is niet onbeperkt. Ook niet voor een politicus. Niemand staat boven de wet. Ook Geert Wilders niet”, aldus Bos. Vanmiddag krijgt advocaat Geert-Jan Knoops de gelegenheid om te reageren op het Openbaar Ministerie. Knoops woonde het verhaal van het OM niet in de zittingszaal bij, maar in een aparte kamer van het justitieel complex op Schiphol, om zich ondertussen te kunnen voorbereiden op zijn beantwoording.
Het laatste woord is voor Wilders zelf. Hij kondigde enkele dagen geleden via twitter aan dat hij daar gebruik van gaat maken. Tijdens de inhoudelijke behandeling van zijn strafzaak liet hij verstek gaan.
Zijn laatste woord wordt omstreeks 3 uur verwacht, en zal volgens advocaat Knoops ongeveer een half uur duren. Het is niet gebruikelijk dat tijdens of na een laatste woord aan een verdachte vragen worden gesteld. Rechtbanken grijpen soms wel in als een verdachte herhaalt wat zijn advocaat al heeft gezegd.
Volgens OvJ Bos zijn hij en Knoops het eens over de stelling dat de Nederlandse wet voorop staat, maar verschillen ze van mening over de manier waarop die moet worden uitgelegd. Dat het OM op de stoel van de wetgever gaat zitten, bestreed hij. ,,We spelen geen staatkundig vals spel. We volgen de letter van de wet en stellen vast dat Wilders die heeft overtreden.”
Dat wist de PVV-leider, zegt de OvJ. Dat zou blijken uit diens opmerking dat hij ,,het eigenlijk niet mag zeggen en waarschijnlijk wordt vervolgd”, voorafgaand aan de minder-Marokkanen uitspraken.
Dat de eed die Wilders aflegde toen hij parlementariër werd hem in feite dwong tot het doen van die uitspraken, zoals Knoops stelde, vindt de OvJ onzin. ,,Wilders verzaakte juist zijn grondwettelijke plicht om de democratische rechtsstaat te beschermen.”
VK 23.11.2016 Het is vandaag – waarschijnlijk – de laatste zittingsdag van de inhoudelijke behandeling van de zaak tegen Geert Wilders. Hij bleef weg uit de rechtbank, klaagde in de media over dit ‘politieke proces’, maar komt op de laatste dag toch opdagen voor het laatste woord. Zijn advocaat krijgt tussendoor uren de tijd om zijn bekende standpunten te herhalen. Waar kijken we eigenlijk naar? We vragen het aan een hoogleraar en een advocaat.
We kijken in ieder geval niet naar een politiek proces, zeggen hoogleraar staatsrecht Paul Bovend’Eert (Radboud Universiteit) en advocaat Bénédicte Ficq elkaar na. ‘Hoe graag Wilders dit ervan wil maken’, zegt Ficq. ‘En het mist zijn uitwerking niet: zijn aanhangers denken inmiddels dat het een politiek proces is. Hij belazert de kluit gewoon.’
In Italië namen maffiosi vroeger plaats in de senaat om strafvervolging te voorkomen, aldus Hoogleraar staatsrecht Paul Bovend’Eert (Radboud Universiteit).
Ten onrechte menen diverse parlementsleden, ook zijn tegenstanders, dat Wilders niet in de rechtbank thuishoort voor zijn ‘Minder-minder-Marokkanen uitspraken. ‘Die snappen niet hoe het werkt’, zegt Bovend’Eert. ‘In Artikel 71 van de Grondwet staat gewoon dat Kamerleden beperkte immuniteit genieten. Alleen voor wat ze in het parlement zeggen. Erbuiten zijn ze net als alle andere burgers, en dat is maar goed ook.’
Met absolute immuniteit plaats je politici volgens Bovend’Eert juist boven de wet. ‘In Italië was dit vroeger het geval en namen maffiosi plaats in de senaat om strafvervolging te voorkomen’, zegt hij. ‘Pinochet werd om dezelfde reden senator voor het leven in Chili.’ In sommige landen kan de absolute immuniteit tijdelijk worden opgeheven, om alsnog tot vervolging over te gaan. ‘Politici, en niet onafhankelijke rechters, beslissen dan over het lot van een collega’s.’
Daar komt nog bij dat bij het beledigen van burgers, zij op geen enkele manier verhaal kunnen halen. Het verweer van Tom Zwarte, getuige-deskundige in de zaak Wilders die bepleitte dat hij niet vervolgd moet worden, snijdt volgens collega Bovend’Eert geen hout. ‘Dat de Kamervoorzitter ook buiten de kamer toezicht moet houden, is onuitvoerbaar. Buiten het parlement kun je geen microfoon uitzetten.’
Ficq vindt ook dat het hier om een gewoon strafproces gaat. ‘Iedereen moet zich aan de wet houden’, zegt zij. ‘Als Wilders vindt dat de wet niet deugt – in dit geval op het punt van vrijheid van meningsuiting – dan moet hij met wetsvoorstellen komen om de vrijheid van meningsuiting onbegrensd te maken.’ Wat nu gebeurt, stelt Ficq, is dat Wilders eigenlijk zegt: bepaalde wetten gelden niet voor mij. ‘Die ongelijkheid ga je krijgen als Wilders aan de macht komt’.
Houding Wilders
De houding van Wilders tijdens het strafproces baart Ficq zodanig zorgen, dat haar advocatenkantoor een brief schreef aan officier van justitie Wouter Bos. Dit deden zij in reactie op Wilders’ uitlatingen in De Telegraaf en op Twitter, waar hij Bos afbeeldde met een Turkije-vlag en eraan toevoegde dat ‘terroristen nu een bondgenoot hebben in het OM’.
‘Niet eerder heb ik meegemaakt dat het gezag van de rechtelijke macht zo wordt aangetast’, zegt Ficq. ‘Als het systeem – waarin Wilders nota bene gekozen kon worden – hem niet aanstaat, maakt hij alle waarden waar ons land voor staat met de grond gelijk. Het is zeer beledigend en intimiderend dat het OM als kompaan van Erdogan wordt afgeschilderd.’
Volgens Bovend’Eert is er geen enkele reden om aan de onafhankelijkheid van het OM of de rechters te twijfelen. ‘Het OM staat weliswaar formeel onder het gezag van de minister van Veiligheid en Justitie, maar deze heeft helemaal geen aanwijzing tot vervolging gegeven. Het OM heeft gewoon volgens de eigen richtlijnen vervolgd. Dus ook in dit opzicht is geen sprake van een politieke vervolging.’
Dat Wilders wegbleef tijdens het proces en later toch besloot het laatste woord te pakken, ‘is zijn goed recht’, stelt Bovend’Eert. ‘De rechtbank had hem kunnen verplichten te komen, maar hebben dit niet gedaan’, zegt hij. ‘Aan zijn recht op het laatste woord valt niet te tornen.’
Morgen vervolg heksenjacht met requisitoir Wouter Bos die – net als in Turkije – in opdracht van de regering politici de mond wil snoeren. 8:48 PM – 15 Nov 2016
Procedure
Zijn verdediging krijgt de ruimte waar mijn cliënten alleen maar van kunnen dromen, echt ongekend, aldus Advocaat Bénédicte Ficq.
Wilders hoeft zich volgens Ficq, met een proces van twee weken en drie rechters, niet te beklagen over een oneerlijke procedure. ‘Zijn verdediging krijgt ruimte waar mijn cliënten alleen maar van kunnen dromen, echt ongekend.’ Een schril contrast met de gewone burger, vindt ook Bovend’Eert. ‘Die zou bij de politierechter tien minuten krijgen.’
Beiden vinden het desondanks begrijpelijk dat meer tijd wordt genomen in deze bijzondere zaak, met een politicus in de hoofdrol. Ook vanwege de complexiteit ervan. ‘Het OM wil niet het verwijt te krijgen dat Knoops te weinig gelegenheid heeft gekregen voor de verdediging van Wilders’, denkt Ficq. Bovend’Eert: ‘Maar je kunt volgens hem ook overdrijven.’
Het Openbaar Ministerie handelt de zaak al met al ‘heel nauwkeurig af’, vinden ze beiden. Het enige staatsrechtelijke smetje is volgens Bovend’Eert dat alleen rechters zijn geselecteerd die niet verbonden zijn aan een politiek partij. ‘Hadden ze niet moeten doen, dit is niet sterk en ook niet relevant’, zegt hij. ‘Partijlidmaatschap tast onafhankelijkheid niet aan.’
Elsevier 23.11.2016 Het gevoel regeert. Of, anders gesteld, het regerende gevoel vindt steun in een legalistische wetstoepassing: regels zijn regels.
Het requisitoir van officier van justitie in de minder-minder-minder-zaak is gefundeerd in gevoel: daaruit bestaat ook de feitelijke schade en het gepleegde onrecht.
Een gevoel is een gevoel zoals regels regels zijn
Weet het OM wat het gevoel van de sommige jonge allochtonen van vooral Marokkaanse afkomst is? Uit talloze onderzoekingen blijkt dat zij het gevoel hebben dat het Openbaar Ministerie en de rechters ze discrimineert: allochtonen worden harder gestraft dan anderen! Dat is een gevoel: gevoel is gevoel, zoals regels regels zijn.
61: ‘Ik voel me voor schut gezet als ik langs andere culturen loop en ik voelme niet meer welkom in Nederland.’
1143: ‘Ik heb het gevoel alsof ik niet meer welkom ben in een land waar ik ben geboren.’
2338: ‘De reactie van een hele groep, die meerder malen ‘minder’ riep gaf mij eengevoel niet welkom te zijn.’
2611: ‘De heer Wilders geeft deze groep het gevoel dat ze niet welkom zijn, hier niet thuis horen.’
4071: ‘Niemand heeft het recht om mij het gevoel te geven dat ik niet welkom ben, dat ik als Nederlander met een Marokkaanse afkomst een tweederangsburger ben.’
4986: ‘Ik doe aangifte omdat: ik me door deze uitspraken niet meer welkom voel in het land waar ik keihard heb gewerkt om iets voor de samenleving en de economie te betekenen.’
Kan OM op basis van gevoelens aanzetten tot discriminatie bewijzen?
Het zijn mooie gevoelsmatige zinnen. Maar toch rijst de vraag of op basis van deze gevoelens een strafbaar feit kan worden bewezen.
Wellicht slaagt het OM erin om nationale afkomst op basis van latere parlementaire debatten en internationale verdragen bij het begrip ras onder te brengen, maar het wordt moeilijk om op basis van gevoelens het aanzetten tot discriminatie te bewijzen.
Volgens het OM is de Marokkaanse nationaliteit een ras
Over het ras-begrip redeneert het OM op onnavolgbare wijze. Uit het feit dat Nederlandse Marokkanen ondemocratisch worden gedwongen om de Marokkaanse nationaliteit te behouden, leidt het OM af dat de Marokkaanse nationaliteit een ras is:
‘Indien men geen afstand kan doen van een eerdere nationaliteit is staatsburgerschap ook geen kwestie meer van persoonlijke keuze. Nationaliteit krijgt dan het karakter van andere raciale kenmerken die men niet kan afleggen, zoals huidskleur, afkomst etc. En daarin ligt dan nog een extra argument om discriminatie op grond van een voorgaande nationaliteit strafbaar te achten.’
Huidskleur wordt gelijkgesteld aan het gedwongen behoud van een nationaliteit. Het uitbannen van racisme had ooit te maken met het apartheidsregime en vergelijkbare toestanden. Nu wordt het antiracisme uitgehold door een absurde redenering. Dat is buitengewoon triest!
Het aanzetten tot discriminatie vat het OM niet op als ‘een daadwerkelijk ontstaan van gevaar, maar wordt beoordeeld naar de vraag, of de uitlating een aansporing bevat tot uitsluiting van de aangeduide groep personen.’
Met een beroep op een advocaat-generaal beweert het OM dat ‘de kern van aanzetten tot discriminatie als een dreigende schending van de rechten van personen’ moet worden opgevat.
De mogelijk dreigende schending van de rechten van personen, dus niet de werkelijkheid, moet de grondslag vormen voor veroordeling wegens aanzetten tot discriminatie. Ik herhaal het nog een keer: niet de reële gevolgen, maar eventuele, mogelijke gevolgen van een toespraak worden strafbaar geacht. Met alle respect voor het OM: dit is geen recht, althans niet naar de Nederlandse en westerse beginselen en maatstaven. Precies om die redenen ben ik geen liefhebber van de opiniedelicten.
Hoe kan het OM een dreigende schending bewijzen?
Hoe zou het OM een toespraakje in een democratische rechtsstaat als een dreigende schending van de rechten van personen moeten bewijzen?
De redenering van het OM zou alleen maar juist zijn, als er naast een dreigende ook een reële ongrondwettelijke schending van de rechten van personen zou plaatshebben.
Gebeurtenissen in de realiteit vormen de basis voor de strafbaarheid van een gedraging. Voor fantasieën en gevoelens kunnen burgers gelukkig niet worden vervolgd en veroordeeld.
Gevoel is gevoel, regels zijn regels.
Prof. mr. dr. Afshin Ellian (Teheran, 1966) is momenteel hoogleraar Encyclopedie van de rechtswetenschap en wetenschappelijk directeur van Instituut voor Metajuridica aan de rechtenfaculteit van de Universiteit Leiden.
Elsevier 23.11.2016 Op de laatste dag van het Wilders-proces hebben de aanklager en de advocaat van de PVV-leider nog één keer hun verhaal kunnen doen. Maar waar iedereen naar uitkijkt, komt pas aan het einde van de dag: dan neemt Wilders zelf het woord.
Na verscheidene zittingsdagen volgde woensdag vooral een herhaling van zetten in het Justitieel Complex bij Schiphol. Advocaat Geert-Jan Knoops eist vrijspraak en hamerde erop dat alles wat Wilders zei, binnen de grenzen van de wet is gebleven. Het argument van het Openbaar Ministerie (OM) dat Wilders onderscheid maakt op basis van ras, valt niet goed bij de verdediging van Wilders. ‘Daar is geen enkel wetenschappelijk bewijs voor. De bewijslast wordt eigenlijk omgekeerd.’
‘Hier konden mensen toch niet van schrikken?’
De uitspraken van de PVV-leider gingen over Marokkanen, dus over één nationaliteit, zo stelt Knoops. Uit de context zou moeten blijken dat Wilders het had over criminele Marokkanen, en als politicus mag hij maatregelen aankondigen om ‘remigratie’ te stimuleren, aldus de raadsman.
En dat veel Nederlanders geschokt waren door de uitspraken gelooft Knoops ook niet. ‘Zouden ze alles zijn vergeten wat eraan vooraf ging?’ In verkiezingsprogramma’s van Wilders werden al vaker maatregelen tegen Marokkaanse immigranten besproken, net als bij tv-optredens van de PVV’er.
De slogans die #Wilders uitte zijn niet illegaal. Internationaal recht staat vierkant achter hem, zegt Knoops. 15:13 – 23 november 2016
OM wil 5.000 euro boete voor Wilders
Het OM had eerder op de dag felle kritiek op de verdediging van Wilders, omdat die ‘grote woorden’ gebruikt zou hebben. ‘Bij een veroordeling zou de rechtbank dit mooie land om zeep helpen. Dan vestigt u zelfs een totalitaire staat,’ aldus officier van justitie Wouter Bos tegen de rechtbank.
Het OM, dat een boete eist van 5.000 euro voor de ‘minder Marokkanen’-uitspraken van Wilders, zei verder dat Wilders alles moet kunnen zeggen, ‘zolang bevolkingsgroepen maar niet worden gediskwalificeerd, enkel en alleen vanwege hun afkomst of andere intrinsieke kenmerken’.
Wat woensdag wel anders is: Wilders is zelf ook aanwezig in de rechtbank. Hij zal als allerlaatste persoon spreken. Op 9 december 2016 volgt de uitspraak.
VK 23.11.2016 Geert Wilders heeft zijn vervolging deels te wijten aan een door hemzelf gesteunde motie. Hij steunde in 2005 een oproep aan het Openbaar Ministerie (OM) om haatzaaien, racisme en discriminatie intensiever te vervolgen. De achterliggende gedachte was: radicalisering en jihadisme onder moslimjongeren voorkomen.
Vorige week noemde de PVV-voorman het ‘waanzin’ dat datzelfde OM 5.000 euro boete tegen hem eist wegens discriminatie. Hij noemde de aanklagers zelfs ‘bondgenoten van de terroristen’.
De PVV’er – toen nog lid van groep-Wilders, de voorloper van de PVV – schaarde zich op 9 februari 2005 achter een motie van Wouter Bos. De toenmalig leider van de PvdA stelde dat terrorisme niet alleen ‘keihard aangepakt’ moest worden, maar vond in de maanden na de moord op Theo van Gogh dat het kabinet ook moest voorkomen dat ‘jongeren hun toevlucht zoeken in de politieke islam’. Om dat te bereiken moest justitie de opdracht krijgen discriminatie strenger aan te pakken, aldus de motie.
Opmerkelijk
Zou dit het bewijs zijn van de stelling dat mensen voor strenger straffen zijn totdat het hen zelf overkomt?, aldus Hoogleraar sanctierecht Henny Sackers.
‘Het is op zijn minst opmerkelijk’, zegt hoogleraar sanctierecht Henny Sackers. ‘Wilders roept dat hem een politiek proces wordt aangedaan. Tegelijkertijd heeft hij als politicus aantoonbaar op strafrechtelijk aanpakken aangedrongen. Zou dit het bewijs zijn van de stelling dat mensen voor strenger straffen zijn totdat het hen zelf overkomt?’
Justitie scherpte in 2007 de ‘Aanwijzing discriminatie’ aan. Sindsdien wordt er vaker vervolgd en zwaarder bestraft. Of deze verandering een direct gevolg was van de door Wilders gesteunde motie, kan Sackers niet zeggen. ‘Maar het heeft er zeker toe bijgedragen.’
Vandaag is waarschijnlijk de laatste zittingsdag van de inhoudelijke behandeling van de zaak tegen Geert Wilders. Hij wordt vervolgd om zijn oproep tot ‘minder Marokkanen’ in 2014. Hoewel Wilders afgelopen weken niet verscheen, heeft hij aangekondigd vandaag wel te komen om het laatste woord te voeren in het ‘proces tegen de vrijheid van meningsuiting’.
Verruiming van vrijheid van meningsuiting
Niet alleen in de rechtbank wordt hierover getwist, ook in de Tweede Kamer is binnenkort een debat. Aanleiding is een initiatiefwet voor de verruiming van de vrijheid van meningsuiting van VNL (VoorNederland, voorheen groep-Bontes/Van Klaveren): de initiatiefnemers vinden dat er meer gezegd moet kunnen worden en willen daarom dat ‘aanzetten tot haat en discriminatie en groepsbelediging’ voortaan niet meer strafbaar is. Het zijn precies de punten waarvoor Wilders nu wordt vervolgd.
Opmerkelijk is dat de initiatiefwet van oorsprong uit de PVV-stal komt en dat het al veel eerder in de Kamer besproken had kunnen worden. Mogelijk was het dan nooit tot een ‘minder Marokkanen’-proces gekomen. In 2012 diende toenmalig PVV’er Johan Driessen het plan in. Kort daarna vertrok hij uit de PVV. Kamerlid Martin Bosma zou het overnemen.
‘Maar die liet het plan anderhalf jaar verstoffen’, zegt Joram van Klaveren, die inmiddels net als Driessen lid is van VNL. ‘Toen hebben wij het ingediend.’ Voor dit proces zal het niet meer uitmaken. ‘Maar wie weet heeft het gevolgen voor het hoger beroep.’
NU 21.11.2016 Geert Wilders gaat de rechtbank toch toespreken in de zaak ‘minder-Marokkanen’. Dat twittert Wilders maandag tijdens het proces wegens zijn uitspraak.
Wilders zal woensdag gebruik maken van zijn recht op het laatste woord in het proces. Hij denkt daarover een half uur tot een uur nodig te hebben, zo liet zijn raadsman Geert-Jan Knoops maandag in het Justititeel Complex Schiphol in Badhoevedorp weten.
Wilders zei eerder zelf niet aanwezig te zijn bij de zittingen in het proces. De politicus, die zijn verklaring de titel ‘Niemand zal mij het zwijgen opleggen’ heeft gegeven, stelt dat het proces een zaak is tegen de vrijheid van meningsuiting.
“Nederland heeft een mega-Marokkanen-probleem en ik heb dan ook niets verkeerd gezegd. Als daarover spreken strafbaar is, dan is Nederland niet vrij, maar een dictatuur. Ik vind dat het in de Kamer moet worden besproken en niet in de rechtbank. Daarom zal ik niet aanwezig zijn”, zei Wilders eerder.
‘Vrijspraak’
Knoops heeft maandag tegenover de rechtbank gezegd dat in zijn ogen ”een harde vrijspraak een gegeven is” in het proces. Voor een veroordeling wegens groepsbelediging en het aanzetten tot haat en discriminatie bestaat volgens hem geen grond.
Met zijn gewraakte uitlatingen heeft Wilders volgens Knoops de nationaliteit bedoeld en niet het ras of andere kenmerkende eigenschappen zoals huidskleur, taal of religie. Daarom is geen sprake van discriminatie wegens ras. Marokkanen vormen geen ras, aldus Knoops. Berbers kunnen bijvoorbeeld wel zo worden gezien.
Volgens het Openbaar Ministerie (OM) moeten Marokkanen wel als een ras worden beschouwd. Knoops meent dat het OM de begrippen ‘nationaliteit’ en ‘nationale afkomst’ ten onrechte door elkaar haalt.
Het proces tegen Wilders
Fragmenten
In het Justitieel Complex Schiphol in Badhoevedorp liet Knoops fragmenten zien van tv-programma’s waarin aandacht werd besteed aan criminele Marokkaanse jongeren. Daarin werd de bevolkingsgroep bij naam en toenaam genoemd. ”Het probleem is door de heer Wilders benoemd, maar bestaat al 25 jaar.”
Volgens Knoops zou Wilders tot dezelfde conclusie zijn gekomen ”als het om Zweden of Canadezen was gegaan”.
Wilders heeft kritiek gehad op Marokkanen, zoals PvdA-politici als Diederik Samsom en Hans Spekman dat eveneens hebben gedaan. In die gevallen werd die kritiek op Marokkaanse jongeren toegelaten. ”Het OM spreekt met twee tongen”, zei de raadsman. Bij de uitlatingen van Samsom en Spekman is destijds rekening gehouden met de context waarin uitlatingen zijn gedaan. Daar is nu ten onrechte aan voorbij gegaan, vindt Knoops.
In zijn pleidooi verwees hij ook naar een strafzaak tegen de imam El Moumni, die in 2002 werd vrijgesproken wegens de belediging van homoseksuelen. Volgens het hof in Den Haag beriep de imam zich destijds op de koran en de woorden van de profeet Mohammed.
Volgens de strafpleiter zijn de woorden van Wilders in lijn met het PVV-partijprogramma. ”Als een imam zich kan beroepen op de koran en de context vrij ruim wordt uitgelegd”, aldus Knoops, ”dan is het fair om in de zaak-Wilders ook te kijken naar de partijstandpunten van de PVV.”
Boete
Het OM eiste vorige week 5.000 euro boete tegen Wilders wegens groepsbelediging en het aanzetten tot haat en discriminatie. Knoops zal de rechtbank vrijspraak of ontslag van rechtsvervolging vragen, zo kondigde hij aan. Wilders noemde de eis “waanzinnig”. “De vrijheid van meningsuiting staat op het spel”.
Telegraaf 21.11.2016 Geert Wilders zal later deze week het woord nemen in de rechtszaak om zijn ’minder-Marokkanen’-uitspraak.
Hij denkt daarover een half uur tot een uur nodig te hebben, zo liet zijn raadsman Geert-Jan Knoops maandag in het Justititeel Complex Schiphol in Badhoevedorp weten.
Hoewel Wilders alle procesdagen afwezig was en hij één van de rechters liet wraken wegens een kritische ondervraging van getuige-deskundige prof. Paul Cliteur, kondigde hij maandag aan alsnog zijn zegje te doen ,,bij het proces tegen de vrijheid van meningsuiting’’.
Zijn advocaat Geert-Jan Knoops riep eerder tijdens het proces op de afwezigheid van Wilders te respecteren.
Het oordeel van de wrakingskamer om het wrakingsverzoek niet te honoreren noemde hij een ,,schandelijke beslissing’’. Wilders vond dat de ,,kans op eerlijk proces nu helemaal verkeken’’ was.
Tegen de politicus werd vorige week door het Openbaar Ministerie 5000 euro boete geëist wegens groepsbelediging en het aanzetten tot haat en discriminatie.
Niet de uitspraken van Geert Wilders over Marokkanen zijn intolerant, juist het feit dat hij voor die uitspraken wordt vervolgd, getuigt van intolerantie. Dat betoogde advocaat Geert-Jan Knoops maandagmorgen.
RTVWEST 21.11.2016 PVV-voorman Geert Wilders maakt gebruik van zijn recht als laatste het woord te voeren in het proces tegen hem. Dat liet de politicus maandag weten via Twitter. Het ‘laatste woord’ staat aan het eind van de week geagendeerd.
‘Ik zal de rechtbank nog toespreken later deze week. In mijn laatste woord bij het proces tegen de vrijheid van meningsuiting’, aldus Wilders. Eerder wilde hij niet naar de rechtbank komen. ‘Het is een gotspe dat ik moet terechtstaan omdat ik heb gesproken over minder Marokkanen’, verklaarde Wilders eerder.
Den HaagFM 21.11.2016 Geert Wilders zal later deze week de rechtbank toch nog toespreken. De PVV-leider maakt gebruik van zijn recht om als laatste het woord te voeren in het proces tegen hem.
Wilders staat terecht voor zijn “minder, minder, minder Marokkanen”-uitspraken in een café aan het Plein in Den Haag. Vorige week eiste Justitie een boete van 5.000 euro tegen hem voor groepsbelediging en het aanzetten tot haat en discriminatie.
“Ik zal de rechtbank nog toespreken later deze week”, laat Wilders op Twitter weten. “In mijn laatste woord bij het proces tegen de vrijheid van meningsuiting.” Eerder wilde hij niet naar de rechtbank komen. “Het is een gotspe dat ik moet terechtstaan omdat ik heb gesproken over minder Marokkanen”, schreef hij eerder.
Ik zal de rechtbank nog toespreken later deze week. In mijn laatste woord bij het proces tegen de vrijheid van meningsuiting. 14:01 – 21 november 2016…lees meer
AD 21.11.2016 Geert Wilders zal de rechtbank aanstaande woensdag toch zelf toespreken. Dat werd bekend aan het eind van het tweede deel van het pleidooi van zijn advocaat Geert-Jan Knoops in de ‘minder, minder’-zaak tegen de politicus.
✔@geertwilderspvv Ik zal de rechtbank nog toespreken later deze week. In mijn laatste woord bij het proces tegen de vrijheid van meningsuiting. 2:01 PM – 21 Nov 2016
,,Ik zal de rechtbank nog toespreken later deze week in mijn laatste woord bij het proces tegen de vrijheid van meningsuiting”, aldus Wilders vanmiddag op Twitter tijdens de zitting in het Justitieel Complex Schiphol. Eerder wilde hij niet naar de rechtbank komen. Ook vandaag was hij niet aanwezig. ,,Het is een gotspe dat ik moet terechtstaan omdat ik heb gesproken over minder Marokkanen”, verklaarde Wilders eerder. Volgens Knoops denkt Wilders woensdag een half uur tot een uur nodig te hebben.
Aangiftecircus
De advocaat verwachtte vandaag de gehele dag nodig te hebben voor het slot van zijn pleidooi. Hij kondigde vanmorgen een betoog van 106 pagina’s aan, in aanvulling op de ruim tachtig pagina’s die hij vrijdag presenteerde ter verdediging van Wilders.
Aan het begin van het tweede deel van zijn pleidooi stelde de strafpleiter dat het OM zijn eigen ideologie heeft toegepast bij de vervolgingsbeslissing en de gedachtepolitie heeft geïntroduceerd. Ook windt hij zich opnieuw op over het ‘aangiftecircus’. De advocaat zou aanwijzingen hebben dat de politie met megafoons opriep om aangifte te doen. ,,Ja, er waren 6500 aangiften, maar er is inmiddels ook een petitie vóór Wilders en die wordt al door meer dan 10.000 mensen gesteund.”
Volgens Knoops is er maar één oordeel mogelijk in de rechtszaak tegen Geert Wilders: ,,harde vrijspraak”.
PVV-standpunten
Eerder voerde raadsman Knoops meerdere juridische argumenten op waarom zijn cliënt Geert Wilders vrijgesproken moet worden van vervolging. Zo zouden de uitspraken van Wilders niet strafbaar kunnen zijn, omdat het slechts vertalingen zijn van de niet-strafbare PVV-standpunten. Zijn vervolging is gebaseerd op ‘machtsmisbruik’ met ‘geronselde’ aangiftes, opgezweept door toenmalig justitieminister Ivo Opstelten tot ‘massahysterie’.
Schade
Collega-advocate Carry Knoops ging namens Wilders in op de claims van de Marokkanen die zich gekwetst voelden door de ‘minder Marokkanen’- uitspraak. Volgens haar hebben zij niet bewezen dat zij concrete schade hebben geleden door de uitspraak en zouden zij daarom niet in aanmerking komen voor een schadevergoeding. De raadsvrouw is ook van mening dat deze partijen geen immateriële schade hebben geleden.
Carry Knoops haalde het voorbeeld aan van een van de aangevers, die er volgens haar heel bedenkelijke ideeën op na hield. De man zou op sociale media gepleit hebben voor de uitroeiing van het gehele Joodse volk. Knoops stelde dat hij degene is die daarom vervolgd zou moeten worden, maar dat ze niet snapt dat daar niets aan gedaan wordt en dat hij zelfs Wilders mag aanklagen omdat hij hem zou hebben beledigd.
Over tien jaar zien we dit proces als een misrekening. Laten we het bijzondere model van vrijheid dat wij in dit land hebben niet afbreken, aldus Geert-Jan Knoops, advocaat van Geert Wilders.
Laatste boodschap
Knoops gaf aan het eind van zijn betoog nog een laatste boodschap aan de rechtbank mee. ,,U staat misschien wel op een keerpunt, die de geschiedenis ingaat als een uitspraak die de vrijheid van meningsuiting verder uitbreidt of inperkt. Gevoelens over de uitspraken van Wilders zijn een valkuil. Dat soort gevoelens kunnen een eerlijk proces tegenwerken. We moeten ons alleen laten leiden door een zuivere toepassing van het recht.”
,,Dit proces gaat niet alleen maar over Geert Wilders, maar over het overstijgende belang van vrijheid. Over tien jaar zien we dit proces als een misrekening. Laten we het bijzondere model van vrijheid dat wij in dit land hebben niet afbreken.”
De zitting gaat op woensdag 23 november verder. De advocaat van de benadeelde partijen zal dan gehoord worden. Ook zullen het OM en Wilders zelf aan het woord komen.
De rechter doet naar verwachting op 9 december 2016 uitspraak.
Trouw 21.11.2016 Hoe groot is de schade die PVV-leider Geert Wilders in de samenleving aanrichtte met zijn ‘minder Marokkanen’-uitspraken? Deze vraag kwam vandaag aan de orde in de strafzaak tegen Wilders. Advocaat Geert-Jan Knoops, die vandaag het tweede deel van zijn pleidooi namens Wilders houdt, is die schade veel minder groot dan het Openbaar Ministerie doet voorkomen.
Ga maar na. Het OM verwijst naar het hoge aantal aangiften in deze zaak (6.500) om aan te tonen dat de maatschappelijke impact bijzonder groot is geweest. Maar dat laat onverlet, betoogt Knoops, dat van de 17.000.000 Nederlanders er 16.993.500 géén aangifte hebben gedaan.
Knoops herhaalde in extenso zijn bezwaren tegen het aangifteproces, die hij eerder al tijdens de preliminaire verweren uitte. Aangiften zijn ‘geronseld’, mensen hebben het formulier ingevuld zonder enig benul van wat ze deden. Knoops noemde vele voorbeelden van onwetendheid en manipulatie. Hij heeft zelfs gehoord van ‘politieagenten, kennelijk de PVV niet goedgezind, die met megafoons hebben rondgelopen op straat om mensen op te roepen aangifteformulieren in te vullen’.
Kortom: hoe weet het OM zo zeker dat Wilders’ uitspraken een grote, discriminatoire impact hebben gehad in de samenleving? Daar is volgens hem geen gedegen onderzoek gedaan.
Er is ondertussen ook nog een heel ándere impact, zei Knoops. En hij verwees naar de online-petitie ‘Ik sta naast Geert Wilders’, al ondertekend door meer dan tienduizend mensen (‘bezorgde en door politiek correct genegeerde burgers’, las Knoops uit de petitie voor) – veel meer dan er aangevers waren. “Wij willen onze afschuw uitspreken over deze schaamteloze poging een gekozen politicus te intimideren en daarmee zijn gehele achterban monddood te maken”, staat er in.
Racisme
Wilders had het over ‘nationaliteit’, zei hij, niet over ‘nationale afkomst’, aldus Knoops.
Meer inhoudelijk was Knoops’ betoog over het begrip ‘ras’, een cruciaal punt in de zaak-Wilders. Volgens het Openbaar Ministerie heeft Wilders zich schuldig gemaakt aan racisme: de aanduiding ‘minder Marokkanen’ zou onder het juridische begrip van ras vallen. Het OM verwees daarbij naar hét gezaghebbende verdrag over racisme: het VN-verdrag inzake de uitbanning van rassendiscriminatie (het zogeheten IVUR), dat Nederland in 1966 ratificeerde. Nederland paste er de eigen wetgeving op aan. Het IVUR legt racisme ruim uit: ook ‘kleur’ en ‘etnische en nationale afkomst’ valt eronder.
Maar volgens Knoops zit het OM mis. Wilders had het over ‘nationaliteit’, zei hij, niet over ‘nationale afkomst’. Dat zijn volgens hem twee verschillende zaken. Nationaliteit, aldus Knoops, verwijst naar iemands staatsburgerschap, zijn paspoort, de huidige stand van zaken. Nationale afkomst gaat over waar iemand oorspronkelijk vandaan komt, en daarbij heb je het ook over kenmerken: taal, cultuur, huidskleur.
Hij liet de rechtszaal enigszins in verwarring achter. In de pauze, bij het koffieautomaat, verzamelden de journalisten zich rond Knoops. Wat bedoelde hij nu precies met dit onderscheid? Had Wilders het volgens Knoops dus alleen over Marokkanen in Nederland met een dubbel paspoort?
Knoops ging in op één woordje uit de wet. Namelijk: ‘wegens’
En: de misdaadcijfers over Marokkanen die hij telkens opvoert komen van het Centraal Bureau van de Statistiek. En die definieert Marokkanen in Nederland juist niet op grond van hun paspoort, maar van hun herkomst: iedereen met één ouder of meer uit Marokko geldt in de statistieken als ‘Marokkaans’. Kan Wilders zich dan wel beroepen op die misdaadcijfers? Niet zijn probleem, vond Knoops. Dat de overheid Marokkanen kennelijk ‘etnisch profileert’, moet zij zelf weten.
Zijn belangrijkste punt – zei hij bij de koffieautomaat – kwam na die pauze. Knoops ging in op één woordje uit de wet. Namelijk: ‘wegens’. Er staat in de twee wetsartikelen waarvoor Wilders wordt vervolgd dat als je een groep beledigt of haat tegen hen zaait ‘wegens hun ras’, je de wet overtreedt. Maar Wilders benoemde Marokkanen helemaal niet ‘wegens’ hun ras, zei Knoops – gesteld dat hij het überhaupt over ras zou hebben gehad.
Tweetrapsraket
Zijn argumentatie was dus een tweetrapsraket. Eén: Wilders had het niet over een ras. Twee: mocht de rechtbank daar niet in meegaan, dan nóg was hij niet racistisch. Wilders verwees niet naar de Marokkanen wegens hun ras, maar wegens hun gedrag: ze zijn in Nederland oververtegenwoordigd in de misdaadcijfers. Gedrag bekritiseren is niet strafbaar. Alleen als je een groep ‘collectief treft in hetgeen voor die groep kenmerkend is’, discrimineer je.
Knoops besteedde veel aandacht aan dat gedrag. Hij haalde statistieken aan en onderzoekers en liet een compilatie zien van nieuwsitems over Marokkaanse drugsbendes, de ‘Mocro war’ van liquidaties in de Amsterdamse onderwereld – kortom, het ‘Marokkanenprobleem’. Dáárover had Wilders het, zei Knoops. Zoals hij dat al sinds 2005 had: iedereen in Nederland, en trouwens ook daarbuiten, weet wat Wilders daarover denkt. Zijn gedachtegoed mag als bekend worden verondersteld, vindt Knoops.
Laatste woord
Wilders, tegen wie 5000 euro geldboete is geëist, zal woensdag gebruik maken van het recht om het laatste woord te voeren. Eerder wilde hij niet naar de rechtbank komen. ,,Het is een gotspe dat ik moet terechtstaan omdat ik heb gesproken over minder Marokkanen”, verklaarde Wilders.
Telegraaf 21.11.2016 Niet de uitspraken van Geert Wilders over Marokkanen zijn intolerant, juist het feit dat hij voor die uitspraken wordt vervolgd, getuigt van intolerantie. Dat betoogde advocaat Geert-Jan Knoops maandagmorgen tijdens de tweede dag van zijn verdediging van de PVV-leider.
De advocaat benadrukte dat het standpunt dat Wilders verkondigde met zijn minder-Marokkanen uitspraak al elf jaar in het partijprogramma van de PVV staat. ,,En dat partijprogramma is een reactie op problemen die al langer bestaan met criminele Marokkanen. Wilders onderbouwt die stelling met cijfers die onze eigen nationale overheid levert.”
Knoops trok een vergelijking met uitspraken die PvdA-fractievoorzitter Diederik Samsom en partijvoorzitter Hans Spekman jaren eerder deden in interviews. Samsom had het in 2011 in een interview over ,,Marokkanen die een etnisch monopolie hebben op overlast.” Spekman zei drie jaar daarvoor dat je ,,Marokkanen die niet willen deugen, moet vernederen voor de ogen van hun eigen mensen.”
Hypocriet
Het OM besloot om de PvdA’ers niet te vervolgen, omdat hun uitspraken in een bepaalde context moesten worden gezien. ,,Hypocriet”, vond Knoops, want in het geval van Wilders wil het OM die context juist buiten beschouwing laten. Vlak voordat hij een boete van 5000 euro eiste, zei officier van justitie Wouter Bos vorige week dat Wilders ,,de bijsluiter” met context er niet onmiddellijk bij leverde.
Volgens Knoops had Wilders het met zijn opmerkingen over het gedrag van een groep, net als Samsom en Spekman. Wilders zette niet aan tot discriminatie en haat tegen een ras, aldus de advocaat. Voor zover je Marokkanen als een ras kunt beschouwen, want ook dat bestrijdt Knoops.
De verdediging betoogde dat het Openbaar Ministerie de 6400 aangiften die tegen Wilders werden gedaan niet mag gebruiken als bewijs van de impact van zijn woorden. Er is in het hele aangifteproces te veel misgegaan, vond Knoops. Volgens de advocaat faciliteerden de politie en moskeeën de aangiften, en hadden veel mensen geen idee wat ze ondertekenden. Het OM zou nooit onderzoek hebben gedaan naar de vraag of de uitspraken daadwerkelijk tot discriminatie hebben geleid. ,,Alleen de opmerkingen van de aangevers zijn niet genoeg om dat zomaar aan te nemen.”
Knoops plaatste er de 10.457 handtekeningen tegenover die mensen gisteren al bleken te hebben gezet onder een petitie die tot doel heeft om Wilders een hart onder de riem te steken. In de petitie staat dat de vrijheid van meningsuiting van alle ondertekenaars ernstig in gevaar komt als Wilders de mond wordt gesnoerd.
Volg de zaak vandaag live via onze verslaggeefster Saskia Belleman.
AD 21.11.2016 Advocaat Geert-Jan Knoops zet vandaag zijn pleidooi voort om zijn cliënt Geert Wilders vrij te spreken van vervolging vanwege zijn ‘minder, minder’-uitspraken. De officier van justitie eiste vorige week een geldboete van 5000 euro in de zaak tegen de politicus.
Knoops verwacht vandaag de gehele dag nodig te hebben voor het slot van zijn pleidooi. Hij kondigde vanmorgen een betoog van 106 pagina’s aan, in aanvulling op de ruim tachtig pagina’s die hij vrijdag presenteerde ter verdediging van Wilders.
Eerder voerde de raadsman meerdere juridische argumenten op waarom zijn cliënt Geert Wilders vrijgesproken moet worden van vervolging. Zo zouden de uitspraken van Wilders niet strafbaar kunnen zijn, omdat het slechts vertalingen zijn van de niet-strafbare PVV-standpunten. Zijn vervolging is gebaseerd op ‘machtsmisbruik’ met ‘geronselde’ aangiftes, opgezweept door toenmalig justitieminister Ivo Opstelten tot ‘massahysterie’.
Achterban
Aan het begin van het tweede deel van zijn pleidooi stelde de strafpleiter dat het OM zijn eigen ideologie heeft toegepast bij de vervolgingsbeslissing en de gedachtepolitie heeft geïntroduceerd. Ook windt hij zich opnieuw op over het ‘aangifte circus’. De advocaat zou aanwijzingen hebben dat de politie met megafoons opriep om aangifte te doen. ,,Ja, er waren 6500 aangiften, maar er is inmiddels ook een petitie vóór Wilders en die wordt al door meer dan 10.000 mensen gesteund.”
Knoops gaat verder in op de vraag of Wilders in zijn ‘minder-Marokkanen’- uitspraak de nationaliteit of het staatsburgerschap heeft bedoeld, in plaats van het begrip ras. Volgens het Openbaar Ministerie vallen Marokkanen onder ‘ras’ en is Wilders op die grond strafbaar. Knoops bestrijdt dat.
Boete
Het OM eiste vorige week 5000 euro boete tegen Wilders wegens groepsbelediging en het aanzetten tot haat en discriminatie. Knoops zal de rechtbank vrijspraak of ontslag van rechtsvervolging vragen, zo kondigde hij aan.
Knoops noemde het proces ,,een karikatuur van vrijheids van meningsuiting.” Hij meent dat het OM Wilders de mond wil snoeren en de uitspraken uit hun politieke context trekt.
De rechter doet naar verwachting op 9 2016 december uitspraak.
Verslaggever Eefje Oomen zit in de rechtszaal en twittert live mee. Lees alle ontwikkelingen hieronder:
Elsevier 21.11.2016 De advocaat van Geert Wilders, Geert-Jan Knoops, houdt maandag in de rechtbank bij Schiphol zijn slotpleidooi in het proces tegen de PVV-leider. Knoops kondigde een betoog van 106 pagina’s aan, en verwacht de hele dag voor het pleidooi nodig te hebben.
Knoops presenteerde vrijdag al ruim tachtig pagina’s ter verdediging van de PVV-leider. Maandag laat hij de rechters ook drie filmpjes zien. Die moeten fungeren ter ontlasting van Wilders.
Hij trapte zijn pleidooi af met de stelling dat het Openbaar Ministerie (OM) in de zaak-Wilders ‘zijn eigen ideologie heeft toegepast’ bij de vervolgbeslissing, een beschuldiging die hij al eerder uitte. Het OM heeft ‘de gedachtepolitie geïntroduceerd,’ aldus Knoops.
Het centrale punt van het pleidooi van Knoops is de vraag of Wilders met zijn ‘minder’-uitspraak de nationaliteit of het staatsburgerschap heeft bedoeld, in plaats van ‘ras’. Volgens het OM vallen Marokkanen namelijk onder ‘ras’, en is Wilders daarom strafbaar. Volgens Knoops klopt die redenering niet.
Knoops wil vrijslag of ontslag van rechtsvervolging
Vorige week maakte het OM de strafeis tegen Wilders bekend: een boete van 5.000 euro wegens groepsbelediging en het aanzetten tot haat en discriminatie, tot grote woede van Wilders. ‘Het lijkt Turkije wel’, zegt hij in een reactie over de rechtsvervolging in Nederland, dat volgens hem ‘een dictatuur’ dreigt te worden. Knoops kondigde aan de rechtbank om vrijspraak of ontslag van rechtsvervolging te vragen.
De hele strafzaak tegen Wilders is een poging van het OM om ‘de eigen rechtspolitieke agenda’ door te voeren, zei Knoops vrijdag. Het OM wil ‘een politicus monddood maken,’ aldus de advocaat, die wil dat de Haagse rechtbank het OM niet-ontvankelijk verklaart. Wilders is nog altijd niet aanwezig bij de zittingen.
Elif Isitman (1987) is sinds oktober 2014 online redacteur bij Elsevier.
Elsevier 21.11.2016 Onze politici komt minder vrijheid van meningsuiting toe dan Amerikaanse politici, schrijft Afshin Ellian. De lange angstaanjagende schaduw van het Hitler-regime beheerst hier nog steeds de grens van de vrijheid van meningsuiting voor politici en de reikwijdte van onze democratie.
Demagogische omgang met de taal en het organiseren van haat jegens minderheden is de erfenis van het nationaalsocialisme. Door de onnodige beperking van de vrijheid van meningsuiting voor politici wordt ook de democratie ingeperkt: de inperking van de vreedzame strijd tussen politieke meningen. Dit blijkt nu weer eens uit de vervolging van Kamerlid Geert Wilders.
‘Willen jullie meer of minder Partij van de Arbeid?’
In maart 2014, op de avond van de gemeenteraadsverkiezingen, stelde Wilders in een ranzige setting het volgende aan de orde:
‘Maar voordat ik ga, zou ik van iedereen hier een antwoord willen hebben op de volgende drie vragen. Drie vragen, alsjeblieft geef een helder antwoord, die onze partij, de PVV, definiëren.
En de eerste vraag is: willen jullie meer of minder Europese Unie? (hierop roept het publiek herhaaldelijk ‘Minder!’ en er wordt geklapt).
En de tweede, de tweede vraag is, misschien nog belangrijker, willen jullie meer of minder Partij van de Arbeid? (hierop roept het publiek herhaaldelijk ‘Minder!’ en er wordt geklapt.)
En de derde vraag is, en ik mag het eigenlijk niet zeggen, want er wordt aangifte tegen je gedaan, en misschien zijn er zelfs D66-officieren die je een proces aandoen, maar de vrijheid van meningsuiting is een groot goed en we hebben niets gezegd wat niet mag, we hebben niets gezegd wat niet klopt, dus ik vraag aan jullie, willen jullie in deze stad en in Nederland meer of minder Marokkanen? Vervolgens scandeert het publiek zestien maal “Minder!” (Er wordt daarbij ook geapplaudisseerd).’
Het waren de media die de uitspraak continu herhaalden
Dit staat in het requisitoir van de officier van justitie in het minder-minder-zaak. Het gaat hier niet langer om de morele beoordeling van zijn uitspraak, maar om de strafwaardigheid van deze politieke uitspraken.
Kort na de toespraak van Wilders creëerden de media een hype: continu werd deze uitspraak van Wilders uitgezonden. Iedereen werd geacht verplicht te zijn om daarover een mening te hebben. De hype die de media zelf hebben gecreëerd, wordt nu Wilders ten laste gelegd.
Wie heeft nou precies de misdaad begaan? Wilders deed de uitspraak, maar het waren de media die het continu bleven herhalen. De maatschappelijke discussie ontstond naar aanleiding van de herhaling in de media.
Volgens de aanklagers zou de laatste zin ‘dan gaan we dat regelen’ bedreigend en onduidelijk geweest zijn. Dat wordt onderbouwd met een verwijzing naar een aantal aangevers. De nummering verwijst naar de aangevers:
144: ‘Ik hoorde dat Wilders toen zei: ‘Dan gaan we dat regelen’. (…) Ik schrok van deze uitingen. Ik voelde me ook bedreigd (…) Wat bedoelt hij daarmee?’
223: ‘Ik hoorde dat Wilders vervolgens zei: ‘Dan gaan we dat regelen’. Deze opmerking heeft mij geraakt omdat ik Nederlander ben, en nu word afgeserveerd als een tweederangsburger. Tevens voelde deze opmerking voor mij als een regelrechte bedreiging. Wilders gaat dit oplossen. Wat gaat hij doen?’
3373: ‘Hij gaf aan dat hij het gaat regelen. Hoe bedoelt hij dat dan? Dat is gewoon een dreigement.’
Wilders heeft niet eens een partij, en ook geen eigen auto
Iedereen weet dat Geert Wilders niet over een politieke partij beschikt. De vereniging PVV bestaat uit één lid, namelijk Geert Wilders. Kamerlid Wilders beschikt over geen enkele organisatie behalve zijn eigen fractie. Er bestaat dus geen georganiseerd verband dat aan de uitspraken van Wilders fysieke betekenis kan toekennen. Hoe kunnen mensen worden bedreigd door een uitspraak waarvan de spreker niet eens over een eigen auto beschikt?
Bovendien weet iedereen wat Wilders bedoelde met de afsluitende zin, ‘dan gaan we dat regelen’: de fractie van de PVV zou dat wettelijk willen regelen. Is dat een dreigement? Hoe begrijpen deze mensen dan de migratie-beperkende maatregelen van dit kabinet? Om toch aan te tonen dat hier werkelijk een volkstribunaal is opgericht, citeer ik hier uit aantalaangiften:
346: ‘Ik heb een broertje van 9 jaar, die naar mij toe komt met de vraag of wij nu uit Nederland moeten vertrekken. Ik vind dit een ernstige zaak dat meneer Wilders deze angst bij niet alleen volwassenen, maar ook kleine kinderen zaait.’
706: ‘Mijn zoontje van zes jaar oud vroeg de volgende dag aan mij: “Papa, moeten wij weg?” Dit deed mij erg veel pijn. Opmerking rapporteur: Ik zie dat de aangever tranen krijgt in zijn ogen.’
4417: ‘Mijn leerlingen in de klas hebben er veel vragen over, zij begrijpen het niet. Je probeert als docent mee te geven dat iedereen gelijk is, maar zo’n man kan iets roepen waarmee alles onderuit wordt gehaald.’
105: ‘Ik ben (…) in Bosnië geboren. Ik was 21 jaar oud toen ik daar de oorlog heb meegemaakt. Ik heb daar veel verschrikkelijke dingen meegemaakt. (…) Toen ik (…) de beelden op Facebook zag en Wilders de mensen hoorde toespreken, kwamen al deze beelden (…) weer terug. Vooral de woorden “Dat gaan we regelen” (…) brachten angstgevoelens bij mij naar boven.’
1020: ‘De manier waarop Wilders zijn publiek opruit, doet mij denken aan alle beelden die ik heb gezien over de opkomst van het nazisme (…). Het gaat hierbij om een associatie; (…) Het gaat om een associatie die angst opwekt.’
Logisch dat deze mensen moeite hebben met opvattingen Wilders
Deze mensen hebben moeite met de opvattingen van Wilders, wat ik me volledig kan voorstellen. Zesenhalfduizend aangevers! Een serieus deel daarvan is een bepaalde manier aangemoedigd en georganiseerd. Maar er zijn ook duizenden die de opinie van Wilders delen en op hem stemmen. Ook zijn er duizenden die op VVD of CDA stemmen maar tegelijkertijd de opvattingen van Wilders over immigratie delen.
Die 6.500 aangevers moeten op een anti-Wilders partij gaan stemmen. Zo werkt de democratie.
Dit proces dreigt vorm te geven aan ondemocratische verlangens. Bepaalde mensen worden bijna opgeroepen om de parlementaire democratie te omzeilen via de rechterlijke macht. Dit is niet de wijze waarop je de tolerantie bevordert.
Prof. mr. dr. Afshin Ellian (Teheran, 1966) is momenteel hoogleraar Encyclopedie van de rechtswetenschap en wetenschappelijk directeur van Instituut voor Metajuridica aan de rechtenfaculteit van de Universiteit Leiden.
VK 19.11.2016 De boodschap van Paul Cliteur, getuige in het proces-Wilders, is glashelder: strafrechtelijke vervolging van politici leidt van kwaad tot erger. In zijn nieuwe boek Bardot, Fallaci, Houllebecq en Wilders vergelijkt hij de (politieke) processen tegen islamcritici.
Wie Paul Cliteur, hoogleraar te Leiden, bezoekt aan de faculteit rechten, valt direct de solide beveiliging op van de vleugel die hij deelt met Afshin Ellian en Andreas Kinneging. Het drietal, geliefd en gehaat vanwege hun uitgesproken meningen in het islamdebat, komt net uit een academisch ochtendgebedje.
Cliteur (61) is de senior. De rechts-filosoof trok zich begin 2004 ostentatief terug uit het publieke debat, en hij stopte met zijn column bij Buitenhof.
Er werd gesuggereerd dat u werd bedreigd.
‘Dat is niet zo. Ik vond het wel een dreigend klimaat. Het was acht maanden voor de moord op Theo van Gogh. Bij de politieke elite ging het alleen maar over de toon van het debat, het fatsoen. Ik wilde een signaal afgeven. Het zat me dwars dat de overheid niet besefte dat je juist in zo’n klimaat de vrijheid van expressie hoog moet houden. Gek genoeg is dat nog steeds het geval.’
Voor advocaat Gert-Jan Knoops was het moeilijk om deskundigen te vinden die wilden getuigen in het proces-Wilders. Ze zijn bang en willen niet aan de PVV worden gelinkt.
Waarom doet u het?
‘Dit proces hangt nauw samen met mijn vak. Ik zie het als mijn burgerplicht. Als hoogleraar encyclopedie van de rechtswetenschap onderwijs ik dagelijks over hoe recht georganiseerd moet worden, over de verhouding tussen de wetgevende, uitvoerende en rechtssprekende macht en over de grenzen van de vrijheid van expressie.’
Ik kan het me makkelijker veroorloven dan iemand die nog aan het begin van zijn carrière staat
Viel het u zwaar om te getuigen?
‘Net als ieder ander word ik niet graag impopulair, niemand vervreemdt zich graag van zijn omgeving. Wilders is in bepaalde kringen zo’n boeman. Dus ook ik heb gedacht: laat deze beker aan mij voorbijgaan. Maar anders dan sommige anderen die zijn gevraagd, heb ik het grootste gedeelte van mijn loopbaan achter mij. Ik ben 61, ik kan het me makkelijker veroorloven dan iemand die nog aan het begin van zijn carrière staat.’
U stelt dat de rechterlijke macht niet zonder kleerscheuren uit dit proces komt.
‘De rechter wordt hier de politieke arena ingetrokken. Je ziet in veel landen groepen tegenover elkaar staan met opvattingen over migratie, integratie, politieke correctheid. Clinton versus Trump, Merkel versus Alternative für Deutschland, Sarkozy versus Le Pen. Maar die debatten moeten in de politieke arena worden uitgevochten, de rechterlijke macht moet zich daar verre van houden. In Europa zijn processen gevoerd tegen islamcritici als Brigitte Bardot, Michel Houellebecq, Oriana Fallaci. Wij hebben nu Wilders. Ik zie niet waar dit eindigt. Het leidt tot erosie van het vertrouwen in een onafhankelijke rechterlijke macht. De gevolgen worden onderschat.’
Uw verhoor leidde tot een wrakingsverzoek van Knoops, omdat rechter Elianne van Rens vooringenomen zou zijn.
Bent u het daarmee eens?
‘Ze heeft fouten gemaakt door jurisprudentie door elkaar te halen en te insinueren dat mijn verhaal ook maar een mening is. Ik denk dat mevrouw Van Rens geen positieve attitude heeft ten opzichte van de PVV en ook niet ten opzichte van verdachte Wilders. Dat is al eerder gebleken tijdens het interview in de tv-reeks Kijken in de Ziel. Daar had ze nooit mogen zitten.’
Dat hoort toch bij de nieuwe transparantie?
‘Een rechter moet zich niet in de ziel laten kijken, die moet spreken met zijn vonnissen. Transparantie wil zeggen dat een vonnis keurig gemotiveerd wordt, niet dat je als rechter in een praatprogramma gaat zitten en politieke uitspraken doet over iemand die later verdachte is. Dan hebben we het debat van raadkamer naar praatkamer verplaatst. De rechter moet in zijn ivoren toren blijven. Van Rens heeft dit niet gedaan. Nu kan het argument blijvend ingebracht worden dat de rechtbank niet onpartijdig is. Maar Van Rens zit in een omgeving waar iedereen tegen haar zegt: niets aan de hand, laat je niet intimideren door Wilders, niet wijken, kom op.’
Wat voor Wilders weer bewijst dat de rechterlijke macht een politiek correcte D66-kliek is.
‘Helaas is daar meer van waar dan ik voor wenselijk houd. De rechterlijke macht zou veel pluriformer moeten zijn, ze zouden bij het koffiezetapparaat ook eens een collega tegen moeten komen die zegt: ik stem op de SP of PVV.’
Is dit proces een politieke afrekening?
‘Het is moeilijk uit te leggen dat uitspraken van PvdA’ers Spekman (‘Marokkanen die niet deugen moet je vernederen’), Samsom (‘Ze hebben een etnisch monopolie op overlast’) en Aboutaleb (‘Rot op’) niet tot een vervolging hebben geleid en de uitspraken van Wilders wel.
‘Het heeft met de persoon Wilders te maken. Daarnaast heeft het Openbaar Ministerie zich op sleeptouw laten nemen door die 6.400 aangiften – al schijnt een deel van de mensen zelf niet eens door te hebben gehad dat ze aangifte hadden gedaan, omdat ze alleen maar een krabbel zetten onder voorgedrukte formulieren die zijn uitgedeeld bij de moskee.’
De macht van het getal.
‘Ik zie die meldpuntcultuur als een groot probleem. Daar moeten we vanaf. Het is te makkelijk om te zeggen: ik ben het oneens met Wilders, ik doe aangifte. Zijn tegenstanders moeten zijn argumentatie ontrafelen, het debat aangaan. Men denkt dat aangifte doen een manifestatie is van tolerantie. Het is het tegenovergestelde. Tolerantie betekent dat je kunt leven met meningen die je verwerpelijk acht en die je niet door dwang onderdrukt. Dat stelt Voltaire.’
Het OM vindt dat Wilders met zijn ‘minder, minder’-uitspraak heeft aangezet tot haat.
Dat is toch reden genoeg om te vervolgen?
‘De wet beschermt bepaalde groepen – ras, godsdienst, handicap, seksuele voorkeur en geslacht. Geen nationaliteiten. En wat die haat betreft: iedereen heeft recht op zijn eigen haat. Je mag toeristen haten vanwege drukte in de stad. Zolang haat niet overloopt of aanzet tot gewelddadig optreden, mag dat. Wilders wordt niet vervolgd voor aanzetten tot geweld.’
In zijn requisitoir acht de officier van justitie groepsbelediging bewezen. En ‘nationaliteit’ zou volgens jurisprudentie wel degelijk gelijk kunnen worden gesteld aan ‘ras’.
‘Natuurlijk kan hij uitspraken en redenen vinden in het internationale recht die zijn standpunt ondersteunen, maar ik hoop dat de rechter de Nederlandse wet volgt en niets anders dan dat.’
Maar vindt u Wilders’ opmerking kwetsend?
‘Laten we zo min mogelijk als kwetsend interpreteren. Als men in Congo ‘minder Belgen’ roept, nou, neem dat in overweging. Schiet niet te snel in een kramp.’
In uw boek vraagt u zich af of racisme zich überhaupt leent voor toetsing door een rechter.
‘Je moet goed op je tellen passen voor je iets als racisme benoemt. Stel dat ik zeg: ‘Ik wil niet meer Syriërs in Nederland’, dan ben ik misschien hardvochtig en weinig solidair met de medemens, maar dat maakt me nog geen racist.
‘Racisme begint als wetenschappelijke theorie, bij Arthur de Gobineau als de grondlegger van de rassenleer. Die rassenleer, zegt de wetenschap nu, klopte niet. Maar kunnen rechters dit bepalen? Stel dat Wilders zegt: De Gobineau had gelijk, ik sluit me daarbij aan. Mij dunkt dat het dan aan de wetenschap is dit te weerleggen. Met andere woorden: op welke grond beslist een rechter of iets racistisch is? Ik vraag me dat af. Ik denk ook dat het begrip veel te ruim wordt gebruikt.’
Volgens u worden bij de afwijzing van Wilders zaken door elkaar gehaald: oorzaak en gevolg.
‘Precies: Wilders is veel meer gevolg dan oorzaak. We hebben het hier over het islamistisch theoterrorisme, terrorisme dat is gemotiveerd door een godsopvatting. Dat theoterrorisme is niet in de wereld gekomen omdat Geert Wilders nare uitspraken doet over Marokkanen.’
U zegt: als het lukt om hem te intimideren, is het gelukt alle Nederlanders te intimideren. Is dat niet wat pathetisch?
‘Helemaal niet. Dat islamistisch theoterrorisme is ontstaan in 1989 met de fatwa over Rushdie. Staten moeten zich beter bezinnen op hun strategieën. Eén tegenzet is dat je de mensen beschermt die erdoor worden geïntimideerd. Salman Rushdie, Kurt Westergaard, Ayaan Hirsi Ali, de Zweedse kunstenaar Lars Vilks, Geert Wilders. Als we hun staatsbeveiliging niet praktiseren, betekent dit een doodvonnis.
‘Er zijn mensen die vinden dat je mensen als Wilders klein moet houden en moet veroordelen omdat hij dingen zegt waarvan IS-leider Al Baghdadi niet wil dat ze gezegd worden. Maar dat zal niet helpen. Al Baghdadi laat zich echt niet tevreden stellen door concessies die wij gaan doen op het terrein van de vrijheid van expressie.’
Volgens u faalt de politiek juist omdat het probleem niet wordt benoemd.
Zolang politici dat hier niet doen, krijg je een heel grote PVV
‘Elke oplossing begint bij de goede diagnose. Wilders benoemt het probleem, Trump doet dat. Die zegt: ‘We have a problem with radical islam.’ Obama zei het anders: ‘We have a problem with violent extremism.’ Dat is de verkeerde diagnose, te vaag. Dat het om islamisme gaat, moet je uitspreken. Zolang politici dat hier niet doen, krijg je een heel grote PVV.’
Hoe gaat dit proces aflopen?
‘Ik heb er geen goed gevoel bij. Er zou zomaar een veroordeling uit kunnen komen. Dan denk ik dat er hoger beroep volgt tot aan het Europese Hof voor de Rechten van de Mens.’
De politiek faalt, de rechterlijke macht bemoeit zich met de verkeerde kwesties, we zitten kennelijk collectief op een dwaalspoor. Er spreekt ook een zeker dedain uit uw boek.
‘Het meeste gaat goed, vooralsnog. Ik doe ook veel aan aanmoediging, hoor. Misschien heb ik het boek niet goed geschreven. U bent de lezer. Maar tegen de term dedain verzet ik mij. Ik spreek mijn zorg uit, ik waarschuw. En het is mijn taak om binnen de grenzen van het betamelijke collega’s tegen te spreken. Tegen eerstejaars zeg ik: volg je eigen opvattingen over het recht en spreek de Hoge Raad tegen. Geen roma locuta est, causa finita est, we moeten in dialoog gaan.’
Wij zijn allen medeverantwoordelijk voor onze toekomst
Gelooft u nog wel in de toekomst? U schrijft: ‘We leven in een hyper-individualistische maatschappij met generaties die losgekoppeld zijn van elk historisch of nationaal besef en die niets anders voor ogen hebben dan hun eigen genot.’
‘Heb ik dat geschreven? Zeg ik dat? Are you sure? Oh, dat staat achterin, dat is ironie. Want ik ben een optimist. En wat die toekomst betreft: na een lezing kwam onlangs een dame naar me toe en die vraagt: ‘Meneer Cliteur, gaat het de goede of de slechte kant op?’ Mijn antwoord is dan: ‘Het hangt van u af.’ Wij zijn allen medeverantwoordelijk voor onze toekomst.’
Bent u niet bang dat veel lezers uw boek zien als intellectuele rechtvaardiging voor Wilders?
‘Over tien jaar wil ik niet voor de spiegel staan en tegen mezelf zeggen: je wist het wel, maar je durfde het niet te zeggen, want zoiets valt slecht. Ik wil dan tevreden zijn met de standpunten die ik nu inneem. Op het vlak van de radicale islam doet Wilders allerlei uitspraken die ik niet juist vind. Hij doet ook politieke aanbevelingen die volgens mij niet kloppen. Ja, er zullen mensen zijn die vinden dat ik niet kritisch genoeg ben naar de leider van de PVV. Het zij zo. Ik hoop dat de meerderheid zal zeggen: Cliteur, je hebt hier toch wel een punt.’
Elsevier 18.11.2016 Als PVV-leider Geert Wilders wordt veroordeeld voor zijn ‘minder minder’-Marokkanen uitspraak, zullen we daarna continu met twee soorten Wilders te maken krijgen: Kamerlid Wilders van de plenaire zitting, en Wilders buiten de Kamer, die de andere Wilders citeert. Een absurde toestand, schrijft Afshin Ellian.
Wanneer er geweld of het aansporen tot geweld, dan wel de fysieke discriminatie, niet voorop staat zouden de uitingsdelicten een negatieve arbitraire functie vervullen bij het publieke debat. Na geweld en fysieke discriminatie begint een schimmig domein. In tijden van polarisatie is de neiging groot om parlementaire meningsverschillen via de strafrechtspleging te gaan beslechten.
Daarvan was ook de wetgever doordrongen. Ik zal dit aantonen aan de hand van Kamerhandelingen inzake de wijziging en invoering van een aantal uitingsdelicten: groepsbelediging en aanzetten tot discriminatie en of haat.
Voorzichtigheid bij delict groepsbelediging
In de Memorie van Antwoord (zittingsjaar 1969-1970) probeerde de wetgever, in dit geval de regering, de bezorgdheid bij Kamerleden omtrent groepsbelediging weg te nemen. Daarbij vroeg een groot aantal Kamerleden om bij het delict groepsbelediging voorzichtigheid te betrachten. De regering was het ermee eens:
‘Daarvoor zijn verschillende redenen aan te voeren. In de eerste plaats geldt, dat strafbepalingen ter bescherming van groepen mensen worden geschreven met het oog op conflictsituaties in de samenleving. Het strafrecht nu kan slechts in geringe mate bijdragen tot het oplossen van maatschappelijke spanningen. Toepassing ervan kan zelfs leiden tot verscherping van het conflict. Voorts is de vrijheid van meningsuiting in het geding.
Elke onnodige beperking daarvan is te verwerpen. Daarnaast is het van belang te bedenken, dat lang niet alle groepen in de samenleving strafrechtelijke bescherming behoeven. In elk geval is er voor die bescherming minder aanleiding naarmate de groep minder kwetsbaar is of zelf over verweermiddelen beschikt.
Ook moet rekening worden gehouden met de mate waarin mogelijke aanvallen op de groep de samenleving kunnen verstoren en met de mate waarin te verwachten is dat de samenleving zelf corrigerend zal reageren. Deze overwegingen hebben de ondergetekenden ertoe geleid, bij de strafrechtelijke bescherming van groepen tegen belediging met een minimum te volstaan. (…)
Dat er bij de thans voorgestelde tekst allerlei twijfelgevallen zouden blijven bestaan, kunnen de ondergetekenden niet inzien. In antwoord op de desbetreffende vraag merken zij op, dat de belediging van “de gastarbeiders” niet onder het bereik van de voorgestelde bepaling valt.’
Dus wilde de wetgever dat het OM en de rechter bij de toepassing van de strafbepaling inzake groepsbelediging ‘grote voorzichtigheid’ zou betrachten. De wetgever legt zelf uit wat deze grote voorzichtigheid inhoudt:
Deze bepaling zou in een conflictsituatie in de samenleving worden toegepast. Daarom is de wetgever juist van mening dat het strafrecht onder die omstandigheid, namelijk een conflictsituatie, in geringe mate kan bijdragen tot het oplossen van maatschappelijke spanningen. Nu passen we de wil van de wetgever op de minder-minder-casus toe: zou de bestraffing van Wilders enige bijdrage leveren aan het oplossen van maatschappelijke spanningen? Deze vraag heeft het OM niet gesteld, en daarom ook niet behandeld.
Nu is aan de rechter om deze vraag te stellen en te beantwoorden. Ik durf de stelling aan dat een veroordeling tot een onnodige verscherping van maatschappelijke spanningen kan leiden. Zie daarvoor het legitieme politieke en maatschappelijke debat rond immigratie, integratie, de toelating en de uitzetting van vreemdelingen en denaturalistatie van Nederlanders met een dubbele nationaliteit.
We zullen continu met twee soorten Wilders te maken krijgen als hij wordt veroordeeld: Kamerlid Wilders van de plenaire zitting, en Wilders buiten de Kamer, die de andere Wilders citeert.
Lang niet alle groepen zouden volgens de wetgever strafrechtelijk moet worden beschermd tegen groepsbelediging. Hebben Marokkaanse Nederlanders ernstige behoefte om strafrechtelijk te worden beschermd tegen het politieke debat omtrent integratie en immigratie? Behoren Nederlandse Marokkanen tot een kwetsbare groep? Beschikken ze zelf niet over verweermiddelen? Dit zijn vragen – gedestilleerd uit de wil van de wetgever zelf -, die de rechters moeten beantwoorden.
De voorzitter van de Tweede Kamer is een Nederlandse Marokkaan, de burgemeester van Rotterdam is een Nederlandse Marokkaan, en in alle grote politieke partijen, binnen en buiten de volksvertegenwoordigende organen bevinden zich Nederlandse Marokkanen. Ook in de media zijn ze nadrukkelijk aanwezig. Kunnen ze zich desalniettemin niet verweren tegen de minder-minder-uitspraak van Wilders? Eigenlijk zijn ze als een minderheidsgroep oververtegenwoordigd in het publieke debat. Ze zijn volwassen Nederlandse burgers en ze behoren beslist niet tot stemloze zielige groepen in de wereld. Er is al een Marokkaanse staat die ook nog opkomt voor zijn onderdanen in Europa.
Ten slotte stelt de wetgever de mate waarin de aanvallen op een bevolkingsgroep gecorrigeerd kunnen worden. De meeste opiniemakers, (ook ondergetekende) en politici hebben de minder-minder-uitspraak gekritiseerd en soms wordt het ook nog als een immorele uitspraak aangeduid. Ook binnen de PVV ontstond een crisissfeer. Er waren prominente volksvertegenwoordigers die daarom de PVV hebben verlaten. De minder-minder-uitspraak leidde ertoe dat alle politieke partijen de PVV hebben uitgesloten. Ook premier Rutte heeft de partij voorwaardelijk uitgesloten.
De wetgever maakte zelf een uitzondering voor gastarbeiders: die vielen buiten het bereik van de strafbepaling. Alsof de wetgever wist, dat juist hierover ooit een groot maatschappelijk debat zou worden gevoerd. Zou de veroordeling van Wilders enige bijdrage leveren aan het oplossen van maatschappelijke spanningen?
Nee, zodra hij wordt veroordeeld, zouden hij en de leden van zijn fractie hun toespraken in de Kamer kunnen eindigen met deze vraag: Willen jullie minder of meer Marokkanen? De parlementaire immuniteit zorgt ervoor dat ze daarvoor niet kunnen worden vervolgd. Daarna kan Geert Wilders buiten de plenaire zitting van de Tweede Kamer de toespraak van Kamerlid Wilders (gehouden tijdens de plenaire zitting) aanhalen over de minder-minder-zaak. Ook dit is niet strafbaar. Anders zouden alle media die verslag doen van de Kamerdebatten ook strafbaar zijn.
We zullen continu met twee soorten Wilders te maken krijgen: Kamerlid Wilders van de plenaire zitting, en Wilders buiten de Kamer, die de andere Wilders citeert. Een absurde toestand!
Prof. mr. dr. Afshin Ellian (Teheran, 1966) is momenteel hoogleraar Encyclopedie van de rechtswetenschap en wetenschappelijk directeur van Instituut voor Metajuridica aan de rechtenfaculteit van de Universiteit Leiden.
VK 18.11.2016 Geert Wilders heeft via zijn advocaat ‘honderden’ steunbetuigingen gekregen voor zijn proces. ‘Ook van mensen binnen Defensie en Justitie’. Dat vertelde zijn advocaat Geert-Jan Knoops vandaag in de rechtszaal.
Volgens hem heeft hij vannacht een appje had gekregen van een ‘zeer hoog gedecoreerde militair’ die hem wilde steunen. Dit deed hij namens een groep militairen die in Afghanistan ‘vol overgave’ had gevochten omdat de ‘vrijheid van meningsuiting ons grootste goed’ is. Knoops citeerde het bericht: ‘Jullie hebben in elk geval onze onvoorwaardelijke steun.’
Tijdens de eerste uren van zijn pleidooi sprak Knoops voornamelijk over de context waarbinnen Wilders zijn ‘minder-minder’-uitspraken had gedaan. Hij betoogde dat die uitspraken passen ‘binnen het partijprogramma van de PVV’. Ze moeten volgens hem worden gezien als een ‘slogan’. Knoops: ‘En alle nuances en beleid kun je niet in een slogan opnemen.’ Bovendien had Wilders direct na zijn uitspraken in een Haags café uitleg gegeven over zijn uitspraken voor de camera’s van de NOS en RTL. Daar zei hij dat niet alle Marokkanen het land uit hoeven, maar enkel de criminele.
Politieke uitleg
Hoe kunnen partijstandpunten niet strafbaar zijn en uitspraken daarover wel?, aldus Advocaat Geert-Jan Knoops.
Verder betoogde Knoops in vele gedaanten dat strafvervolging feitelijk inhoudt dat van de rechtbank een politieke uitleg gevraagd wordt van de uitspraken van Wilders. Juist omdat deze betrekking hebben op het verkiezingsprogramma van de PVV en dus op de politieke opvattingen van Wilders. Knoops: ‘Hoe kunnen partijstandpunten niet strafbaar zijn en uitspraken daarover wel? Einde verhaal, einde oefening.’
Eigenlijk gaat het om een doodeenvoudige zaak, zei advocaat Geert-Jan Knoops vrijdagochtend aan het begin van zijn pleidooi. Lees hier de volledige analyse.
Door toch vervolging te vragen, heeft het OM een proces tegen tolerantie gecreëerd. Immers, zo zei Knoops, 16,9 miljoen mensen namen geen aanstoot aan de uitspraken. En door te stellen dat een uitspraak over ‘minder Marokkanen’ intolerant is, stelt het OM omgekeerd dat enkel een vraag over minder of meer Marokkanen met ‘meer’ beantwoord mag worden. ‘Dat is een politiek correcte gedachte. Daaruit volgt het risico van het misbruiken en ondergraven van de vrijheid van expressie.’
Uitspraken Wilders in De Telegraaf jegens OM gaan alle perken te buiten en zijn een politicus onwaardig. 10:40 AM – 18 Nov 2016
Knoops waarschuwde dat dit proces grote gevolgen voor de rechtsstaat zou hebben. ‘We verwijzen naar Turkije, maar ook hier zijn politieke processen anno 2016 nog steeds mogelijk. Ook hier staat de scheiding der machten onder druk. Over tien jaar kijken we terug en vinden we dat dit proces nooit had moeten plaatsvinden, zoals we nu, ook mensen binnen Justitie, terugkijken op het proces tegen Hans Janmaat.’
Een eerdere verwijzing op Twitter naar Turkije komt Wilders vanuit juridische hoek op kritiek te staan. Dinsdag twitterde Wilders een foto van officier van justitie Wouter Bos met een Turkse vlag en de tekst: Morgen vervolg heksenjacht met requisitoir Wouter Bos die – net als in Turkije – in opdracht van de regering politici de mond wil snoeren. ‘Weerzinwekkend’, schrijft advocatenkantoor Meijering Van Kleef Ficq & Van der Werf in een brief aan Bos. ‘We kunnen slechts hopen dat u geen millimeter zult wijken voor deze ontoelaatbare agressie.’
Zij vallen ook over de uitspraken van Wilders vrijdag in de Telegraaf. Hij zegt onder meer: ‘De terroristen hebben nu een bondgenoot gekregen in het OM’.
Morgen vervolg heksenjacht met requisitoir Wouter Bos die – net als in Turkije – in opdracht van de regering politici de mond wil snoeren. 8:48 PM – 15 Nov 2016
Telegraaf 18.11.2016 Geert Wilders haalt ongenadig uit naar het Openbaar Ministerie. Nu de officier van justitie gisteren 5000 euro boete heeft geëist vanwege zijn minder-Marokkanen uitspraken, waarschuwt de PVV-leider dat de vrijheid van meningsuiting in ons land in gevaar is.
„Het OM beweert dat als je het over Marokkanen hebt, je het over een ras hebt. Ik denk dat niemand thuis dat snapt, wat je ook van mijn uitspraken vindt”, zegt Wilders in een exclusief interview met De Telegraaf. „Het komt er op neer dat als mensen het over Marokkanen hebben, ze racist genoemd kunnen worden. Dat heeft een grote impact, niet alleen op mij, maar op heel Nederland.”
Wilders’ advocaat Geert-Jan Knoops zal vandaag dan ook vol inzetten op de vrijheid van meningsuiting. De PVV-voorman verwacht dat het Openbaar Ministerie ’heel grote spijt’ zal krijgen van de strafeis tegen hem. Wilders kondigt alvast aan dat hij geen gas zal terugnemen, ook niet na een veroordeling. Dan zal hij hetzelfde gewoon in de Kamer roepen, waar hij immuniteit geniet.
„Ik blijf dingen benoemen, zoals over terreur, waardoor ik al twaalf jaar lang met de dood word bedreigd”, zegt de PVV’er. „De terroristen hebben nu een bondgenoot gekregen in het OM. Ook dat wil mij de mond snoeren.”
Elsevier 18.11.2016 De advocaat van Geert Wilders, Geert-Jan Knoops, heeft hard teruggeslagen nadat het Openbaar Ministerie donderdag de strafeis bekendmaakte. Het OM past de wet selectief toe en is erop gebrand Wilders monddood maken, aldus Knoops.
Volgens de raadsman, die vrijdag begon met zijn pleidooi, is de hele strafzaak tegen Wilders een poging van het OM om ‘de eigen rechtspolitieke agenda’ door te voeren. Hij wil dat de Haagse rechtbank het OM niet-ontvankelijk verklaart, omdat die misbruik zou van maken van de scheiding van wetgevende, uitvoerende en rechterlijke macht.
‘Het is de realiteit dat het OM een politicus monddood wil maken’, aldus Knoops, onder meer door ‘selectief’ gebruik te maken van eerdere rechtszaken.
Geldboete geëist wegens aanzetten tot discriminatie Het OM maakte donderdag de strafeis bekend: een onvoorwaardelijke boete van 5.000 euro. Volgens de officieren van justitie Wouter Bos en Sabina van der Kallen is wettig en overtuigend bewezen dat Wilders zich schuldig heeft gemaakt aan drie van de vier aanklachten wegens groepsbelediging en het aanzetten tot haat en discriminatie. Wilders noemdedie eis ‘waanzinnig’.
De uitspraken van de politicus over ‘minder Marokkanen’ mogen de aanklagers dan misschien afkeuren, strafbaar zijn ze niet, aldus Knoops, die vrijspraak eist. De advocaat noemt het gevaarlijk dat het OM een politieke speech probeert te interpreteren.
Wilders zou in feite niets anders hebben gezegd dan wat al jaren het beleid van de PVV is en wat onder een deel van de bevolking speelt. ‘Als politicus mag hij problemen in de maatschappij signaleren en daarvoor oplossingen aandragen. Het staat vervolgens kiezers vrij om niet op de PVV te stemmen.’
‘Wilders moet juist meer ruimte krijgen’ Het OM zou de uitspraken bovendien buiten de context beoordelen, namelijk die van de campagne voor de Europese verkiezingen. En waar de aanklagers betogen dat een politicus als voorbeeldfiguur extra op zijn woorden moet letten, vindt Knoops dat Wilders juist meer vrijheid moet hebben om te zeggen wat hij wil. ‘Een politicus mag in een harde woordenstrijd zijn positie bevechten.’
Het pleidooi van Knoops zal naar verwachting twee volle dagen duren en gaat maandag 21.11.2016 verder.
Elsevier 18.11.2016 Dat het Openbaar Ministerie (OM) geen vrijspraak van PVV-leider Geert Wilders heeft geëist, is belachelijk en voor iedereen onbegrijpelijk, aldus de politicus zelf. Volgens hem heeft het OM zich bij de terroristen geschaard.
‘Het is teleurstellend en een waanzinnig belachelijke strafeis,’ zegt Wilders in De Telegraaf. De Officier van Justitie legde donderdag uit waarom het OM een boete van 5.000 euro eist na de ‘minder, minder’-uitspraken van de politicus. Daarmee zou aanzetten tot haat en discriminatie zijn bewezen.
Gesprek van de dag
In een video reageerde Wilders al op de eis. ‘Nederland begint steeds meer op een dictatuur te lijken,’ vindt hij. ‘Het lijkt Turkije wel!’ Hij beloofde zijn kiezers zich niet de mond te laten snoeren. Een ding is zeker: de strafeis en het proces houdt de gemoederen nogal bezig. Verschillende politici hebben gereageerd op het betoog van de Officier van Justitie. Gisteren zat oud-PVV-politicus Joram van Klaveren aan tafel bij praatprogramma Pauw om over de veroordeling te praten.
Daarom zitten de terroristen nu te juichen, beweert Wilders. ‘De terroristen hebben nu een bondgenoot gekregen in het OM. Ook dat wil mij de mond snoeren.’ Of de rechtbank uiteindelijk meegaat in de eis van het Openbaar Ministerie, moet nog blijken. Maar ook de rechter is niet onpartijdig, volgens Wilders: zijn advocaat deed eerder in het proces een wrakingsverzoek omdat de rechter vooringenomen zou zijn.
Vrijdag houdt advocaat Geert-Jan Knoops een pleidooi tegen de strafeis. Het maakt volgens Wilders niet uit of het gaat om een boete van 5.000 euro of veel meer. Knoops zet zich wat Wilders betreft vandaag niet alleen in om de politicus vrij te pleiten, maar ook om de vrijheid van meningsuiting ‘van alle burgers’ te waarborgen. ‘Nederland is vogelvrij als dit leidt tot een veroordeling.’
Elsevier 17.11.2016 Het Openbaar Ministerie (OM) eist een onvoorwaardelijke boete van 5.000 euro voor PVV-leider Geert Wilders. Naar aanleiding van zijn ‘minder, minder’-uitspraken acht de Officier van Justitie ‘aanzetten tot haat’ bewezen. Maar wat gebeurt er als Wilders echt wordt veroordeeld?
Er is geen wet om gekozen politici met een strafblad zomaar uit hun ambt te zetten. In 2011 gaf de toenmalige regering aan dat zo’n wet ook niet nodig was. Toentertijd stelde minister van Binnenlandse zaken Piet Hein Donner (CDA) dat burgers ook bij een veroordeling tot een gevangenisstraf van minder dan een jaar hun passieve kiesrecht moeten behouden.
Nog nooit is iemand het passieve kiesrecht ontnomen na een veroordeling, hoewel dit wel kan gebeuren in het geval van een gevangenisstraf van minstens een jaar. Het ‘fundamentele democratische recht’ kan worden ontnomen als bijkomende straf. Wel kwamen soortgelijke rechtszaken voor als die van Wilders. De voormalige Amsterdamse politicus Delano Felter kreeg eerder dit jaar een boete van 1.000 euro voor ‘onnodig grievende’ uitspraken over homo’s.
De boete die Wilders boven het hoofd hangt, is niet voldoende om hem uit het politieke ambt te zetten. Toch kan een mogelijke veroordeling wel voor problemen zorgen, bijvoorbeeld als Wilders na de Tweede Kamerverkiezingen in 2017 premier wordt. Zo kan het lastiger worden om naar Amerika te reizen, waar strenge toegangseisen gelden voor personen met een strafblad.
Als premier zou Wilders overigens ook op zijn woorden moeten letten. De koning is volgens de Grondwet onschendbaar, de premier – net als Kamerleden – heeft slechts ‘immuniteit’. Dat houdt in dat politici binnen het Parlement immuun zijn voor wat ze zeggen en schriftelijk overleggen. Buiten de Kamer vervalt die immuniteit, net als in het geval van Wilders’ ‘minder, minder’-uitspraken: die deed hij in een café.
PVV-leider Geert Wilders liet eerder op donderdag al weten de strafeis van het Openbaar Ministerie tegen hem – een boete van 5.000 euro – ‘de waanzin ten top’ te vinden. Ook Tunahan Kuzu, voorman van DENK, laat zich uit over de eis, maar op een heel andere manier.
Hij vindt de strafeis veel te laag. ‘6.400 aangiften, pijn en verdriet van zoveel mensen waaronder kinderen en slechts een strafeis van €5.000,- voor Wilders… bewezen belediging, discriminatie en aanzetten tot haat. Dat is 0,78 cent per aangifte. Belachelijk!’, schrijft Kuzu op Twitter reactie op de eis.
Dubieuze aangiften
Er werden inderdaad in totaal 6474 aangiftes gedaan tegen Wilders, vanwege zijn ‘minder minder’-uitspraken over Marokkanen. Maar tijdens de inhoudelijke behandeling van de zaak in de rechtbank bleek eind oktober al dat tenminste een deel van die aangiften op een dubieuze manier werd verkregen. Eerder dit jaar bleek al dat een deel van die aangiften actief werden aangespoord door moskeeën. Vooral onder oudere, analfabete allochtonen werden veel aangiften geronseld. Onder meer in de omstreden As-Soennah moskee in Den Haag waren aangifteformulieren te vinden.
De mensen die vanuit de moskee aangifte deden, voelden zich volgens verklaringen in de rechtbank ‘boos, ziek’ en ze vonden dat er ‘iets’ moest gebeuren. Deze personen voelden zich gediscrimineerd omdat Wilders ‘het gemunt had op alle Marokkanen’.Verschillende politiebureaus maakten bovendien gebruik van standaardformulieren, waarbij mensen konden kiezen voor welke uitspraak ze aangifte wilden doen: die op 12 maart in Loosduinen of die op 19 maart in het Haagse café De Tijd, beiden in 2014.
De politie moest veel aantekeningen maken omdat veel van hen niet goed Nederlands spraken. Hierna moesten de personen in kwestie een handtekening onder de aangifte zetten.
Bij een formulier was volgens getuigenverklaringen vrijwel alles al ingevuld: waarom er aangifte wordt gedaan, op welke grond, en waarom Wilders vervolgd moet worden. De enige gegevens die mensen zelf nog moesten invullen waren hun personalia. Een aanwezige in de rechtbank verklaarde dat de tekst van de aangifte niet van hem is, maar de handtekening wel.
De rechtbank zei dat er in veel gevallen geen persoonlijk motivatie werd toegevoegd. Bij degenen die dat wel deden, was de informatie van algemene aard. ‘Niet meer veilig voelen op straat’, ‘bange kinderen’ en discriminatie op straat zijn enkele voorbeelden van motivaties. Weer anderen waren juist heel persoonlijk.
Tijdens verhoren bleek dat veel van hen moeilijk konden uitleggen waarom ze precies aangifte hadden gedaan. Sommigen dachten dat ze moesten stemmen voor verkiezingen, anderen wisten niet wie Wilders was of waar ze voor getekend hadden.
Wilders trekt zich niks van eis aan
‘Nederland dreigt een dictatuur te worden,’ zei Wilders in een reactievideo over de strafeis eerder op donderdag. ‘De verschillen tussen Nederland en Turkije worden steeds kleiner. De oppositie wordt monddood gemaakt.’ Volgens Wilders is het de schuld van de ‘politieke elite’.
De politicus zal zich naar eigen zeggen niets aantrekken van de strafeis. ‘Ze doen maar!’ Vanaf het begin van de inhoudelijke behandeling van het strafproces heeft Wilders zich al verzet tegen de rechtszaak. Zo was hij niet aanwezig bij de zittingen, en diende zijn advocaat een wrakingsverzoek in: de rechter zou vooringenomen zijn.
Elsevier 17.11.2016 Als het aan de officieren van justitie ligt, krijgt Geert Wilders een boete van 5.000 euro voor het ‘minder, minder Marokkanen’, dat hij in 2014 uitlokte op de avond van de gemeenteraadsverkiezingen. Of het er werkelijk van komt moet uiteraard blijken.
Het Openbaar Ministerie (OM) vindt Wilders schuldig aan discriminatie, groepsbelediging en haat zaaien omdat hij doelbewust het publiek dat hij op de verkiezingsavond in maart 2014 toesprak had geïnstrueerd. De leider van de PVV zette volgens het OM een hele bevolkingsgroep als inferieur in de hoek. Dat is volgens het OM rassendiscriminatie, omdat Marokkanen in juridische zin als ras moeten worden beschouwd.
Slap excuus
Wilders was volgens het OM ook haat zaaiend door de toedracht en de uitwerking, zoals de gekwetstheid die het opriep onder Marokkanen. En omdat het effect bij deze uitspraken van Wilders groter is dan bij gewone mensen of in eerdere gevallen van politici (zoals Glimmerveen en Janmaat) moet de straf volgens het OM ook hoger zijn.
Waar het Openbaar Ministerie gelijk in heeft, is dat Wilders zich al te gemakkelijk verlaat op wat hij zei en wat hij bedoelde. Dat is een slap excuus, want als Wilders zich werkelijk had willen beperken tot maatregelen jegens criminele Marokkanen had hij dat kunnen zeggen.
Sowieso lepelde het Openbaar Ministerie wel heel veel overwegingen op, aanvechtbare overwegingen ook. Kennelijk waren de officieren nu ook weer niet zo zeker van hun zaak en wilden ze vooral geen observatie of overweging onbenut laten.Het OM heeft ook gelijk dat Wilders doelbewust het risico nam dat zijn woorden commotie zouden veroorzaken. De vraag is echter of dat als zodanig zo erg is. Het veroorzaken van commotie zit in beginsel in de instrumentenkist van iedere politicus, tenzij die politicus liever onopgemerkt blijft.
Dat Marokkanen volgens het OM een ras zijn is natuurlijk buitengewoon vreemd, maar in juridische zin misschien niet per se onzin. Het OM maakte het nog wel een beetje gekker, door te benadrukken dat mensen ook nog eens niet aan het Marokkaan-zijn kunnen ontsnappen, omdat de Marokkaanse overheid het schrappen van de Marokkaanse nationaliteit onmogelijk maakt.
Dat is een heel aanvechtbare redenering. Dan zou de vrijheid van meningsuiting van Nederlandse burgers of politici aangaande Marokkanen extra ingeperkt worden door een Marokkaanse beleidslijn, die door Nederland ook nog eens wordt betreurd. Een beetje rechtbank veegt die overweging van tafel.
Het Openbaar Ministerie leunt in zijn redenering in belangrijke mate ook op de gekwetstheid van Marokkanen. Dat is echter glad ijs, al is het glad ijs dat helaas vaker wordt betreden. Er is immers een maatschappelijke trend dat leden van minderheidsgroepen zich onkwetsbaar kunnen maken of hun wil kunnen opleggen aan andere bevolkingsgroepen puur op grond van de melding dat ze zich gekwetst voelen. Rechtspraak op grond van zelf gemelde, maar ongeverifieerde gekwetstheid is echter een rechtstaat onwaardig.
Dan zegt het OM ook nog dat de straf zwaarder moet uitpakken dan in eerdere gevallen rond Glimmerveen en Janmaat. Daarmee gaat het OM er aan voorbij dat het vervolgen van politici vanwege uitspraken rond migratie al lang niet meer vanzelfsprekend is.
Wat is tolerantie? En wat is respect?
Menige betrokkene rond de vervolging van met vooral Janmaat heeft inmiddels spijt. Door de toch ook weer niet wereldschokkende uitlatingen van Wilders in lijn met processen uit de jaren tachtig en negentig te plaatsen maakt het OM zich zelf onderwerp van discussie, namelijk met de impliciete doelstelling beperkingen aan de vrijheid van meningsuiting verder te willen aantrekken. Het Openbaar Ministerie loopt dus allerlei straten in om Wilders maar (stevig) veroordeeld te krijgen, maar mijdt daardoor ook de risico’s in zijn redeneringen niet.
Waar het Openbaar Ministerie beweert, dat Wilders’ uitspraken ‘de sfeer van tolerantie en respect’ ondermijnen is het helemaal tricky business. Is er wel zo’n sfeer van tolerantie en respect? Als die er is, waarom spreekt het OM dan ook over ‘olie op het vuur’?
Moet de multiculturele samenleving van tolerantie en respect dan in leven worden gehouden door de vrijheid van meningsuiting in te perken, ook of juist voor politici? Leidt dat tot de gewenste wereld, te beginnen in Nederland? En wat is dat eigenlijk, tolerantie? En respect?
Elsevier 17.11.2016 PVV-leider Geert Wilders is woedend over de eis van het Openbaar Ministerie (OM). In de rechtbank zei de Officier van Justitie donderdag dat het OM een boete van 5.000 euro eist van de politicus voor zijn ‘minder, minder’-uitspraken.
‘Nederland dreigt een dictatuur te worden,’ zegt Wilders in een reactievideo opYouTube. ‘De verschillen tussen Nederland en Turkije worden steeds kleiner. De oppositie wordt monddood gemaakt.’ Volgens Wilders is het de schuld van de ‘politieke elite’.
De politicus zal zich naar eigen zeggen niets aantrekken van de strafeis. ‘Ze doen maar!’ Vanaf het begin van de inhoudelijke behandeling van het strafproces heeft Wilders zich al verzet tegen de rechtszaak. Zo was hij niet aanwezig bij de zittingen, en diende zijn advocaat een wrakingsverzoek in:de rechter zou vooringenomen zijn.
Vrijheid van meningsuiting
Dat het OM geen vrijspraak eist, en de Officier van Justitie aangeeft dat er ‘sprake is van aanzetten tot discriminatie en haat’, bewijst volgens Wilders dat Nederlanders hun vrijheid van meningsuiting langzamerhand kwijtraken. Daarnaast hekelt hij het feit dat het OM een generaliserende opmerking over Marokkanen als racisme beschouwt.
‘Ik moet kunnen zeggen waar het op staat,’ aldus de politicus. Het moet volgens hem niet zo zijn dat het bespreken van het ‘Marokkanenprobleem’, volgens Wilders een van de grootste problemen in Nederland, strafbaar is.
De PVV-leider belooft dat hij zich door niemand de mond laat snoeren. ‘Geen terrorist zal ons doen zwijgen, geen officier in zwarte toga of een laffe premier krijgt ons op de knieën.’
RTVWEST 17.11.2016 Het Openbaar Ministerie eist 5.000 euro boete tegen PVV-voorman Geert Wilders. Dat bleek donderdag tijdens de rechtszaak tegen de politicus. Wilders deed op 19 maart 2014 een omstreden uitspraak over Marokkanen in café De Tijd aan het Plein in Den Haag. Daarom staat hij terecht voor groepsbelediging en het aanzetten tot haat en discriminatie.
Die avond, op de dag van de gemeenteraadsverkiezingen, vroeg Wilders aan zijn aanhangers of ze‘meer of minder Marokkanen‘ wilden. Het publiek begon daarna massaal ‘minder, minder’ te roepen, waarop Wilders antwoordde met ‘Nou, dan gaan we dat regelen.’
Ruim 6.000 mensen deden vervolgens aangifte tegen Wilders. Sommigen van hen eisen ook eenschadevergoeding van 500 euro. Wilders zelf is het er niet mee eens dat hij vervolgd wordt. Hij noemde het eerder een schande dat hij terecht moet staan. Hij voegde er aan toe niets terug te nemen van de uitspraak en er ook geen spijt van te hebben. Volgens de officieren van justitie Wouter Bos en Sabina van der Kallen is wettig en overtuigend bewezen dat Wilders zich schuldig heeft gemaakt aan groepsbelediging en het aanzetten tot haat en discriminatie.
Volgende maand weten we of Wilders straf krijgt
De rechtszaak tegen Wilders begon in maart van dit jaar, bijna twee jaar nadat Wilders de omstreden uitspraak deed. Woensdag begon het OM met het voordragen van het 190 pagina’s tellende requisitoir. Vandaag (donderdag) kwam het OM dus met de eis tegen de PVV-leider. Later deze dag zou het woord aan de verdediging zijn, die aan het slotpleidooi in de zaak kon beginnen. Maar de advocaat van Wilders, Geert-Jan Knoops, is niet aanwezig bij de rechtszitting.
De uitspraak in het proces tegen Wilders is op 9 december. Dan weet de politicus dus of hij wel of geen straf krijgt voor zijn ‘minder, minder’ uitspraak. Op Twitter liet hij donderdag al weten zich er ‘niets van aan te trekken.’ Na de eis noemde Wilders deze ‘waanzinnig’. In een eerste reactie zij hij verder dat de vrijheid van meningsuiting op het spel staat. ‘Niet alleen van mij maar die van iedereen in Nederland. Want op het moment dat je iets over Marokkanen zegt ben je vanaf vandaag een racist als het OM zijn zin krijgt’, aldus de PVV-leider.
Spandoek in Tweede Kamer
Fractieleden van de PVV lieten zodra de eis bekend was demonstratief een spandoek zien in de Tweede Kamer. Daarop was Wilders te zien met een groot rood kruis op zijn mond. Dat meldt de NOS.
Het spandoek is weggehaald door personeel van de Tweede Kamer. Er mag daar namelijk niet gedemonstreerd worden.
Elsevier 17.11.2016 Een belangrijke dag in het proces rond de Marokkanen-uitspraken van Geert Wilders. De officier van justitie maakte zojuist de strafeis bekend. ‘Er is sprake van aanzetten tot discriminatie en haat.’
De strafeis die het Openbaar Ministerie in petto heeft voor Wilders is een onvoorwaardelijke boete van 5.000 euro. Volgens de officieren van justitie Wouter Bos en Sabina van der Kallen is wettig en overtuigend bewezen dat Wilders zich schuldig heeft gemaakt aan drie van de vier aanklachten wegens groepsbelediging en het aanzetten tot haat en discriminatie.
‘Hij wilde scheiding tussen Nederlanders en Marokkanen’
Wilders hitste zijn publiek op, door een combinatie van verschillende ‘stijlfiguren’ en het stellen van de retorische vraag, zegt de Officier van Justitie. En er is onmiskenbaar sprake van aanzetten tot discriminatie en haat. Het feit dat Wilders een invloedrijke positie heeft, geeft zijn uitspraken meer gewicht dan van een marginale beweging. De PVV-leider draagt verantwoordelijkheid, vindt het OM – ook gezien zijn toegang tot nationale media. En ‘Wilders wilde een scheiding maken tussen Nederlanders en Marokkanen. Dit zijn haatboodschappen’.
Wilders staat terecht voor groepsbelediging en het aanzetten tot haat en discriminatie, naar aanleiding van zijn uitspraken over ‘minder, minder, minder‘ Marokkanen die hij deed in een Haags café op 19 maart 2014 – de dag van de gemeenteraadsverkiezingen. Volgens de officier van justitie Wouter Bos wist de PVV-leider precies welke impact de uitspraken hadden. Hij deed het namelijk al een keer eerder, op een markt in Loosduinen. Hier is overigens niet bewezen dat Wilders zich schuldig maakte aan het aanzetten tot haat en discriminatie.
De PVV-leider wist wat de impact van dit soort uitspraken is, want hij deed het een week eerder al in Loosduinen. #Wilders
Toen was al duidelijk dat hij een grens overschreed. Dat zou hij ook zelf hebben beseft. Hij vroeg aan het toenmalige PVV-Kamerlid Joram van Klaveren: ‘Kan ik dit wel zeggen?’ Vervolgens koos Wilders er bewust voor om de ‘minder, minder, minder’-uitspraak een week later te regisseren, aldus de officier van justitie. Opzet is bewezen. Daarnaast richtte de PVV-voorman zich op Marokkanen als bevolkingsgroep, aldus het OM.
De advocaat van Wilders, Geert-Jan Knoops, is vanochtend niet aanwezig bij het slot van het requisitoir en de door OM uitgesproken strafeis. Volgens Knoops’ kantoorgenoot Maarten ’t Sas zal Knoops vandaag ook niet meer beginnen aan zijn pleidooi ter verdediging van de PVV-leider. De beklaagde is zelf ook niet aanwezig. In een eerste reactie zegt Wilders donderdag de eis ‘waanzinnig’ te vinden. Volgens hem staat de vrijheid van meningsuiting op het spel.
Woensdag begon justitie met het lange requisitoir, waarin de relevante feiten op een rij worden gezet en de mening van de Officier van Justitie omtrent de strafbare feiten naar voren wordt gebracht.
Volgens Bos is er ‘vol overtuiging’ besloten tot de vervolging van de PVV-leider. Het OM is gebonden aan de wet, en heeft als drijfveer ‘een actieve bescherming tegen discriminatie’. Uit de verhoren werd eens temeer duidelijk hoezeer de uitspraken van Wilders ‘erin hebben gehakt‘, blijkens alle reacties en aangiften die nadien werden gedaan. Het OM liet verder weten het irrelevant te vinden dat Wilders zijn beladen uitspraak later nuanceerde.
RTVWEST 17.11.2016 PVV-leider Geert Wilders krijgt donderdag de strafeis van het Openbaar Ministerie te horen vanwege zijn omstreden ‘minder-Marokkanen’-uitspraak. Wilders staat terecht voor groepsbelediging en het aanzetten tot haat en discriminatie.
Het OM was woensdag begonnen met het voordragen van het 190 pagina’s tellende requisitoir. De aanklager liet al weten daar anderhalve dag voor nodig te hebben. De eis wordt naar verwachting in de ochtend bekendgemaakt. Daarna is het woord aan de verdediging die met het slotpleidooi kan beginnen.
Wilders deed z’n omstreden uitspraak in een Haags café op 19 maart 2014, de dag van de gemeenteraadsverkiezingen. Hij vroeg zijn aanhangers of ze meer of minder Marokkanen wilden. Het publiek scandeerde ‘minder’, waarop Wilders antwoordde ‘Nou, dan gaan we dat regelen.’
Elsevier 16.11.2016 Het heeft er alle schijn van het een lang betoog wordt, het requisitoir van het Openbaar Ministerie in het proces rond Geert Wilders. In het requisitoir zet de officier van justitie de relevante feiten op een rij en brengt hij zijn mening omtrent de strafbare feiten naar voren.
Volgens officier van justitie Wouter Bos is er ‘vol overtuiging’ besloten tot de vervolging van de PVV-leider. Het OM is gebonden aan de wet, en heeft als drijfveer ‘een actieve bescherming tegen discriminatie’.
Daarom gaat volgens OvJ Bos bestrijden van racisme en discriminatie, boven de vrijheid van meningsuiting. #Wilders
Stilstaan bij de reacties op ‘minder, minder, minder’
Dit proces over Wilders’ uitspraken over ‘minder, minder, minder’ Marokkanen draait voor het OM om twee fundamentele waarden in de maatschappij. Dat is enerzijds de vrijheid van meningsuiting en anderzijds de bescherming tegen discriminatie. Bos erkent dat hiertussen spanning bestaat.
Uit de verhoren werd eens temeer duidelijk hoezeer de uitspraken van Wilders ‘erin hebben gehakt,’ aldus de officier van justitie. Bos stond lang stil bij alle reacties die het ‘minder, minder’-betoog van Wilders hebben losgemaakt. ‘Ook een paar PVV’ers vonden de uitspraken te ver gaan. In totaal stapten er acht uit de partij.’
Wilders vindt het een ‘politiek proces’
Vanuit allerlei hoeken werd volgens Bos afkeurend en soms met afgrijzen gereageerd. Volgens de PVV-voorman gaat het om een politiek proces dat wordt gevoerd tegen de vrijheid van meningsuiting. Maar voor ‘persoonlijke opvattingen’ is geen plaats, zegt Bos.
Hij zei tevens de richtlijn van het college van procureurs-generaal te volgen. Daarin wordt gesteld dat eventueel martelaarschap of het uitbuiten van een voorbeeldfunctie geen reden is om niet te vervolgen. Het is volgens de officier van justitie niet de taak van het OM om af te wegen of deze zaak Wilders een podium geeft.
Vanuit allerlei hoeken werd afkeurend, en soms met afgrijzen gereageerd, zegt OvJ Bos. #Wilders
De aanklager zal gedurende anderhalve dag een 190 pagina’s tellend requisitoir houden. Sorry voor dit lange betoog, sprak hij, ‘maar dit vraagt om juridische precisie’. Wilders staat terecht voor groepsbelediging en het aanzetten tot haat en discriminatie. Het OM zal zijn eis naar verwachting donderdag naar buiten brengen.
RTVWEST 16.11.2016 Het Openbaar Ministerie (OM) begint woensdagochtend in de rechtbank aan het requisitoir in de zaak tegen PVV-leider Geert Wilders.
De officieren van justitie Wouter Bos en Sabina van der Kallen gaan in op de vraag of Wilders schuldig is aan groepsbelediging en discriminatie op basis van zijn ‘minder-Marokkanen’-uitsprakentijdens de gemeenteraadsverkiezingen in Den Haag in maart 2014.
De eis van het OM wordt in de loop van donderdagochtend verwacht.
Elsevier 14.11.2016 Volgens hoogleraar Tom Zwart hoeft PVV-leider Geert Wilders niet te vrezen voor veroordeling voor zijn ‘minder minder Marokkanen’ uitspraak. Dat zou hij te danken hebben aan het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens, oftewel het EVRM.
Zwart is hoogleraar Mensenrechten aan de Universiteit Utrecht, en zegt dat Wilders met het benoemen van Marokkanen een nationaliteit heeft bedoeld en geen ‘ras’. Daarom zou hij vrijwaring genieten onder het EVRM.
‘Ruime mate van bescherming’ onder EVRM
Artikel 10 van het Verdrag – dat gaat over vrijheid van meningsuiting – geeft Wilders volgens Zwart een ‘vrij ruime mate van bescherming’. Na de Leidse hoogleraar Paul Cliteur, neemt Zwart het op voor Wilders maar zegt hij wel dat hij niet in het ‘Wilders-kamp’ wil worden weggezet: ‘Ik zou me niet met de opvattingen van de heer Wilders willen vereenzelvigen’.
In een uitgewerkt stappenplan zet Zwart uiteen dat volgens de wetsgeschiedenis, eerdere uitspraken en het EVRM nauwelijks aanknopingspunten zijn om Wilders te veroordelen. Volgens datzelfde stappenplan zou de rechtbank zich wel moeten buigen over de vraag of de ‘eigenwaarde van Marokkanen is aangetast’ of dat zij in diskrediet zijn gebracht.
Zwart houdt nog wel een slag om de arm: op de vraag of hij vindt dat Wilders moet worden vrijgesproken of ontslagen van rechtsvervolging door de rechtbank, wil Zwart ‘geen ferme uitspraken doen uit respect voor de rechtbank’.
Hij doet de ‘minder, minder’-uitspraak van Wilders tijdens een verkiezingsbijeenkomst in 2014 af als grap: ‘Het zou mijn humor niet zijn, maar het is niet strafwaardig,’ aldus de hoogleraar.
Maandag werd het proces tegen Wilders opnieuw hervat. Het was de beurt aan de advocaten van een groep Marokkaanse Nederlanders om hun klachten te verduidelijken. Veertig van de benadeelden eisen een schadevergoeding van 500 euro per persoon, en anderen willen publiekelijke excuses van de PVV-leider.
‘Als er iets is dat Wilders graag doet, dan is dat het krenken van Marokkaanse Nederlanders,’ zei advocaat Göran Sluiter. Volgens de advocaat doelde Wilders met zijn uitspraken ook op Marokkanen zonder strafblad, omdat hij afkeer zou hebben van álle Marokkanen.
Politiek proces
Wilders houdt vol dat hij met zijn uitspraken alleen criminele Marokkanen bedoelde en zegt dat hij zich vaker in soortgelijke bewoordingen heeft uitgelaten.
Wilders zelf noemde het onderzoek naar zijn ‘minder Marokkanen’-uitspraken een ‘politiek proces, tegen de vrijheid van meningsuiting’. Naar verwachting komt het Openbaar Ministerie donderdag met een strafeis.
Elif Isitman (1987) is sinds oktober 2014 online redacteur bij Elsevier.
NU 14.11.2016 PVV-leider Geert Wilders heeft volgens getuige-deskundige Tom Zwart door Europese regelgeving geen veroordeling te vrezen voor zijn ‘minder-Marokkanen’-uitspraken.
Op de vraag of Wilders moet worden vrijgesproken of worden ontslagen van rechtsvervolging door de Haagse rechtbank, wil Zwart ”geen ferme uitspraken doen uit respect voor de rechtbank”.
Dat zei Zwart maandagmiddag in het Justitieel Complex Schiphol in Badhoevedorp, waar de politicus wordt vervolgd voor zijn uitspraken in maart 2014.
In een uitgewerkt stappenplan legde hij uit dat volgens de wetsgeschiedenis, eerdere uitspraken en het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM) nauwelijks aanknopingspunten bestaan om Wilders te veroordelen. Volgens dat stappenplan moet de rechtbank zich wel buigen over de vraag of de eigenwaarde van Marokkanen is aangetast of dat zij in diskrediet zijn gebracht.
Nationaliteit
De Utrechtse hoogleraar mensenrechten meent dat de PVV-leider met het benoemen van Marokkanen een nationaliteit heeft bedoeld en geen ‘ras’. Om die reden zou Wilders met zijn uitspraken vrijwaring genieten. Artikel 10 van het EVRM biedt volgens Zwart ”een vrij ruime mate van bescherming voor de heer Wilders’’.
De uitspraken op de verkiezingsbijeenkomst in maart 2014 deed Zwart af als een grap. ”Het zou mijn lol niet zijn, maar het is niet strafwaardig”, aldus de wetenschapper.
Schadevergoeding
Eerder op de maandag werd bekend dat voor het veroorzaken van “woede, verslagenheid en onmacht in tienduizenden gezinnen” circa veertig Marokkaanse Nederlanders 500 euro schadevergoeding per persoon eisen van Wilders.
Die compensatie is “alleszins redelijk”, betoogde hun advocaat Göran Sluiter. Sluiter verwees naar een eerdere uitspraak in Den Bosch, waar een geweigerde cafébezoeker op grond van discriminatie 250 euro schadevergoeding had ontvangen.
“Deze feiten zijn ernstiger”, zei Sluiter over zijn hogere eis tot schadevergoeding. Veel van de eisers lijden aan depressies en slapeloosheid en velen “voelen zich niet meer welkom in eigen land”.
Er is volgens de raadsman sprake van een aanhoudende schade, “want de gevoelens van angst duren voort”. Hij bracht verder naar voren dat Wilders na diens uitspraken “daarvan niets heeft teruggenomen”.
Het proces tegen Wilders
Onrust
De raadsman van een van de benadeelde partijen merkte op dat de uitspraken grote maatschappelijke onrust hebben veroorzaakt. Hij zei geen strafbaar feit te kennen waarvoor zo veel aangiften (6474) zijn gedaan.
In de rechtszaal werden drie fragmenten getoond van onder meer het Jeugdjournaal en Omroep Brabant, waarin kinderen en minister-president Mark Rutte geschokt reageerden op de uitspraken van Wilders.
Sluiter stipte ter ondersteuning van zijn eis aan dat Rutte in het Jeugdjournaal beloofde dat kinderen van Marokkaanse afkomst nooit zullen worden uitgezet.
Discriminatie
Geert Wilders is aangeklaagd voor belediging van Marokkanen en het aanzetten tot discriminatie en haat. De politicus zei tijdens een campagnebezoek op 12 maart 2014 aan het Haagse stadsdeel Loosduinen dat Den Haag ”een stad met minder lasten en als het even kan wat minder Marokkanen” moet worden.
Een week later vroeg hij op de avond van de gemeenteraadsverkiezingen aan een zaal vol PVV-kiezers of ze meer of minder Marokkanen wilden. Het publiek scandeerde ”minder, minder, minder”. ”Dan gaan we dat regelen”, reageerde Wilders.
Wilders heeft ervoor gekozen om zelf niet aanwezig te zijn bij het proces.
Telegraaf 14.11.2016 PVV-leider Geert Wilders heeft volgens getuige-deskundige Tom Zwart door Europese regelgeving geen veroordeling te vrezen voor zijn ’minder-Marokkanen’-uitspraken.
Op de vraag of Wilders moet worden vrijgesproken of worden ontslagen van rechtsvervolging door de Haagse rechtbank, wil Zwart „geen ferme uitspraken doen uit respect voor de rechtbank.” Dat zei Zwart maandagmiddag in het Justitieel Complex Schiphol in Badhoevedorp, waar de politicus wordt vervolgd voor zijn uitspraken in maart 2014.
In een uitgewerkt stappenplan legde hij uit dat volgens de wetsgeschiedenis, eerdere uitspraken en het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM) nauwelijks aanknopingspunten bestaan om Wilders te veroordelen. Volgens dat stappenplan moet de rechtbank zich wel buigen over de vraag of de eigenwaarde van Marokkanen is aangetast of dat zij in diskrediet zijn gebracht.
De Utrechtse hoogleraar mensenrechten meent dat de PVV-leider met het benoemen van Marokkanen een nationaliteit heeft bedoeld en geen ’ras’. Om die reden zou Wilders met zijn uitspraken vrijwaring genieten. Artikel 10 van het EVRM biedt volgens Zwart „een vrij ruime mate van bescherming voor de heer Wilders.” Verdragspartner de Verenigde Staten heeft volgens hem nationaliteiten nadrukkelijk als vervolgingsgrond voor discriminatie uitgesloten.
De gewraakte ’minder-Marokkanen’-uitspraken van Wilders op de verkiezingsbijeenkomst in maart 2014 in Den Haag deed Zwart af als een grap. „Het zou mijn lol niet zijn, maar het is niet strafwaardig”, aldus de wetenschapper.
Als tweede getuige na de Leidse hoogleraar Paul Cliteur nam Zwart het op voor Wilders. Hij zei tijdens zijn ondervraging niet blij te zijn met geluiden dat hij tot het kamp-Wilders wordt gerekend. „Ik zou me niet met de opvattingen van de heer Wilders willen vereenzelvigen”, aldus Zwart.
Het proces wordt woensdagochtend voortgezet met het requisitoir.
VK 14.11.2016 De uitspraken van PVV-leider Geert Wilders over ‘minder Marokkanen’ hebben intolerantie in Nederland verergerd. Daarmee zijn ze voor de slachtoffers ‘een voortdurende kwelling’, betoogden de advocaten van de benadeelde partijen maandag op de vijfde zittingsdag van het proces-Wilders.
De vier advocaten voerden het woord namens 15 personen en organisaties en zeiden daarbij dat de uitspraken van Wilders op de verkiezingsavond in maart 2014 tot grote maatschappelijke onrust hadden geleid. Advocaat Göran Sluiter: ‘Wilders heeft zijn uitspraken in vele vormen herhaald. Daarmee heeft hij het effect ervan vergroot.’
De advocaten zeiden dat hun cliënten bang zijn geworden, dat ze een verslechtering in maatschappelijk klimaat ervaren en dat sommige vrezen voor hun toekomst. Sluiter haalde een rapport van het SCP aan om erop te wijzen dat Wilders’ uitspraken hebben bijdragen aan een gevoel van uitsluiting. Volgens hem kunnen de vele opmerkingen van de PVV-leider over Marokkanen maar tot één conclusie leiden: ‘Als er iets is wat Wilders graag doet, is dat het krenken en discrimineren van Marokkaanse-Nederlanders.’
De uitspraken van Wilders legitimeren volgens advocaat Lucien Nix een bepaalde negatieve bejegening van Marokkanen
Advocaat Lucien Nix zei namens de Raad Marokkaanse moskeeën dat het gevoel bestaat dat ‘Marokkanen er nooit bij zullen horen, hoe ze zich ook maatschappelijk gedragen.’ De uitspraken van Wilders legitimeren volgens hem een bepaalde negatieve bejegening van Marokkanen.
Later in de middag werd deskundige Tom Zwart gehoord. Hij is hoogleraar mensenrechten aan de Universiteit Utrecht en is door de verdediging aangedragen. Zwart zei dat hij ervan was geschrokken dat hij zichzelf terugzag als hoogleraar die voor Wilders zou pleiten. ‘Die rol wil ik niet spelen.’
Zwart vertelde waarom er volgens hem weinig reden is om Wilders te veroordelen. Dat deed hij door te verwijzen naar de wetsgeschiedenis en naar vergelijkbare zaken. In het wetsartikel dat wordt gebruikt voor de vervolging van Wilders zijn ‘nationaliteit en burgerschap’ bewust weggelaten zei hij. Door de wetgever was het tegengaan van rassendiscriminatie beoogd. Alleen als er ook sprake is van een dermate belediging dat het opgevat kan worden als een raciale opmerking of als de belediging zeer ernstig is en daarmee alle Marokkanen in diskrediet worden gebracht, is vervolging gerechtvaardigd volgens Zwart.
Het zou niet mijn lol zijn, maar het was duidelijk bedoeld als grap
Ook meende Zwart dat er eerst een poging moest zijn gedaan om de uitspraken buiten het strafrecht te pareren. Wilders had bijvoorbeeld als straf tijdelijk de toegang tot de Kamer ontzegd kunnen worden, als parlementsleden vonden dat zijn uitlatingen te ver gingen. Dit om het zware middel van strafvervolging te voorkomen.
Tot slot opperde Zwart, die een paar keer in botsing kwam met het Openbaar Ministerie over interpretaties van uitspraken, dat Wilders ook vrijspraak zou kunnen krijgen door te stellen dat zijn uitspraken grappend bedoeld waren. De hoogleraar had de ‘minder-minder’-avond opnieuw bekeken en vond dat veeleer sprake was van een grap dan van kwetsende opmerkingen. ‘Het zou niet mijn lol zijn, maar het was duidelijk bedoeld als grap. Ik herkende het als jolijt van een studentenvereniging.’ Volg en lees meer over: POLITIEKGEERT WILDERSNEDERLAND
Trouw 14.11.2016 Paul Cliteur heeft het mis als hij zegt dat het bij de minder-minder-Marokkanen-uitspraak van Wilders niet over rassendiscriminatie gaat, betoogt filosoof en jurist Mihai Martoiu Ticu.
IVUR was het antwoord op de Holocaust, de apartheid in Zuid-Afrika, de segregatie in de Verenigde Staten en het kolonialisme
In zijn getuigenis in het proces Wilders, dat vandaag hervat wordt, betoogt professor Cliteur dat Marokkanen geen ras zijn, maar een nationaliteit. Wilders staat terecht voor belediging van een groep mensen wegens hun ras (artikel 137c) en van aanzetten tot haat en discriminatie (artikel 137d).
In deze artikelen, zegt Cliteur, staat niet nationaliteit, maar andere discriminatiegronden: ras, godsdienst, levensovertuiging, geslacht, hetero- of homoseksuele gerichtheid, lichamelijke, psychische of verstandelijke handicap. Hij concludeert dat de wetgever de nationaliteit met opzet uit artikel 137 heeft weggelaten. Ik zal aantonen dat Cliteur zich vergist.
Nederland heeft het verdrag tegen rassendiscriminatie (IVUR) in 1971 geratificeerd. Om zijn juridische plicht te vervullen heeft Nederland artikel 137 gemaakt. IVUR was het antwoord op de Holocaust, de apartheid in Zuid-Afrika, de segregatie in de Verenigde Staten en het kolonialisme.
De makers van het verdrag schrijven dat rassen niet bestaan in wetenschappelijk opzicht. Voor hen zijn rassen sociale constructies. Niet het begrip ‘ras’ staat centraal maar het fenomeen ‘rassendiscriminatie’, een specifieke manier om mensen te behandelen, als minderwaardig en rechteloos. Daardoor is het begrip ‘ras’ elastisch. In artikel 1 staat duidelijk dat ‘rassendiscriminatie’ ook discriminatie betekent op afkomst of nationale of etnische afstamming.
De rechters hebben onder ras van alles begrepen, ook afkomst, nationale of etnische afstamming, ‘buitenlanders’, ‘vreemdelingen’, ‘asielzoekers’ en Joden terwijl er geen Joods ras bestaat
Om wetten te interpreteren, kijken rechters ook naar de intentie van de wetgever. Bijvoorbeeld in de memorie van toelichting. In de memorie van artikel 137 staat evident dat men onder ras hetzelfde verstaat als IVUR. Men liet het woord ‘afkomst’ weg omdat de burger verkeerde dingen kan begrijpen: ‘b.v. maatschappelijk milieu of wettige, dan wel onwettige afstamming. Het woord “ras” … zal naar de kennelijke strekking van de in artikel 1 van IVUR gegeven opsomming moeten worden uitgelegd’. Dus de wetgever begreep onder ras ook afkomst en nationale of etnische afstamming.
De rechters hebben onder ras van alles begrepen, ook afkomst, nationale of etnische afstamming, ‘buitenlanders’, ‘vreemdelingen’, ‘asielzoekers’ en Joden terwijl er geen Joods ras bestaat. Zo moest de erevoorzitter van de Nieuwe Nationale Partij een boete van 660 euro betalen wegens discriminatie en aanzetten tot haat tegen Marokkanen, in 2002.
De Hoge Raad heeft in maart 2016 gezegd dat de rechters artikel 137 volgens de memorie moeten interpreteren en volgens IVUR, dus dat ras ook nationale of etnische afkomst bevat. Wat was er gebeurd? Een man was veroordeeld omdat hij tijdens een demonstratie riep “Ali B. en Mustapha, ga toch terug naar Ankara.” Ali B. is Marokkaan en hem aanmoedigen Nederland te verlaten is als Wilders die Marokkanen wettelijk wil aanmoedigen om te vertrekken.
Voor Cliteur telt dit niet. Immers Wilders deed zijn ‘minder’-uitspraak in 2014 en de Hoge Raad introduceerde de nationaliteit als discriminatiegrond pas in 2016, aldus Cliteur. Maar Cliteur vergist zich, om drie redenen.
Waarom zouden Joden, zwarten, katholieken, homo’s en gehandicapten dit mensenrecht hebben en Marokkanen niet?
Ten eerste deed de demonstrant zijn uitspraak in 2011 en dit is drie jaar voor Wilders. Als de demonstrant strafbaar was in 2011, was ook Wilders strafbaar in 2014. De Hoge Raad deed haar uitspraak weliswaar in 2016, maar de Raad beschrijft de wet zoals die was in 2011. Ten tweede, deze interpretatie betekent dat de wet zo is sinds 1971. Ten derde, stel je voor dat Wilders naar de Hoge Raad gaat. Zou de Raad zichzelf tegenspreken?
Het is beter dat rechters wetten in harmonie met verdragen interpreteren, omdat mensenrechten anders onbeschermd blijven; omdat een rechtsstaat volgens juridische regels handelt, moeten rechters veronderstellen dat de wetgever volgens de regels wil handelen; als de rechters verdragen schenden, kunnen zij Nederland in conflict brengen met andere landen.
Een wet bedoeld om discriminatie te bestrijden kan zelf niet discrimineren. Waarom zouden Joden, zwarten, katholieken, homo’s en gehandicapten dit mensenrecht hebben en Marokkanen niet?
Elsevier 14.11.2016 In de rechtszaak tegen PVV-leider Geert Wilders was het maandag de beurt aan de advocaten van een groep Marokkaanse Nederlanders om hun klachten te verduidelijken. Veertig van de benadeelden eisen een schadevergoeding van 500 euro per persoon, anderen willen publiekelijk excuses.
De slachtoffers, van Marokkaanse afkomst, zeiden maandag in de beveiligde rechtbank bij Schiphol dat ze zich persoonlijk aangevallen voelden door Wilders’ ‘minder Marokkanen’-uitspraken in 2014. ‘Als er iets is dat Wilders graag doet, dan is het krenken van Marokkaanse Nederlanders,’ zei advocaat Göran Sluiter. Volgens de advocaat doelde Wilders met zijn uitspraken ook op Marokkanen zonder strafblad, omdat hij afkeer zou hebben van álle Marokkanen.
Wilders, die net als zijn advocaat Geert-Jan Knoops er maandag niet bij was, houdt vol dat hij met zijn uitspraken alleen criminele Marokkanen bedoelde en zegt dat hij zich vaker in soortgelijke bewoordingen heeft uitgelaten.
Schadevergoeding voor geleden schade Sommige klagers zeggen last te hebben van slapeloze nachten, anderen hebben overwogen Nederland te verlaten door Wilders. Sluiter heeft het over een ‘voortdurende kwelling’ voor ‘duizenden’ benadeelden: 6.500 mensen deden aangifte, al was een deel daarvan twijfelachtig.
Voor het veroorzaken van ‘woede, verslagenheid en onmacht in tienduizenden gezinnen’ willen veertig Marokkaanse Nederlanders compensatie, 500 euro per persoon. Dat bedrag is volgens Sluiter ‘alleszins redelijk’.
De raad van Marokkaanse moskeeën wil geen schadevergoeding, maar eist dat Wilders zijn excuses aanbiedt en zijn woorden publiekelijk terugneemt. ‘Zijn uitlatingen legitimeren anti-Marokkaanse uitspraken bij helaas een groeiende groep Nederlanders’, zei advocaat Lucien Nix.
Van Eijsden: maar dan ziet hij dochter minder. Hij voelde zich diep geraakt door #Wilders. ,,Slapeloze nachten, angstig.” 10:23 – 14 november 2016
Hoogleraar spreekt zich uit tegen proces over politieke uitspraken Later op maandag zal Ton Zwart, hoogleraar mensenrechten, Wilders juist verdedigen. Hij zal beargumenteren dat de uitspraken van Wilders wellicht verwerpelijk zijn, maar dat ze moeten worden besproken in het democratische debat, niet in de rechtszaal.
Wilders zelf noemde het onderzoek naar zijn ‘minder Marokkanen’-uitspraken een ‘politiek proces, tegen de vrijheid van meningsuiting’. Naar verwachting komt het Openbaar Ministerie donderdag met een strafeis.
Emile Kossen (1992) is sinds september 2015 online redacteur bij Elsevier. Portefeuilles/interesses Verenigde Staten Europese Unie Politiek Tech
Telegraaf 14.11.2016 Voor het veroorzaken van „woede, verslagenheid en onmacht in tienduizenden gezinnen” eisen circa veertig Marokkaanse Nederlanders 500 euro schadevergoeding per persoon van PVV-leider Geert Wilders.
Die compensatie is „alleszins redelijk”, betoogde hun advocaat Göran Sluiter maandagochtend in het Justitieel Complex Schiphol in Badhoevedorp, waar het proces tegen Wilders loopt wegens zijn ’minder Marokkanen’-uitspraken. Wilders heeft een tegenvordering ingesteld tegen de benadeelde partijen in het proces.
Sluiter verwees naar een eerdere uitspraak in Den Bosch, waar een geweigerde cafébezoeker op grond van discriminatie 250 euro schadevergoeding had ontvangen. „Deze feiten zijn ernstiger”, zei Sluiter over zijn hogere eis tot schadevergoeding. Veel van de eisers lijden aan depressies en slapeloosheid en velen „voelen zich niet meer welkom in eigen land.”
Er is volgens de raadsman sprake van een aanhoudende schade, „want de gevoelens van angst duren voort.” Hij bracht verder naar voren dat Wilders na diens uitspraken „daarvan niets heeft teruggenomen.”
De raadsman van een van de benadeelde partijen merkte op dat de uitspraken grote maatschappelijke onrust hebben veroorzaakt. Hij zei geen strafbaar feit te kennen waarvoor zo veel aangiften (6474) zijn gedaan.
In de rechtszaal werden drie fragmenten getoond van onder meer het Jeugdjournaal en Omroep Brabant, waarin kinderen en minister-president Mark Rutte geschokt reageerden op de uitspraken van Wilders. Sluiter stipte ter ondersteuning van zijn eis aan dat Rutte in het Jeugdjournaal beloofde dat kinderen van Marokkaanse afkomst nooit zullen worden uitgezet.
VK 14.11.2016 Geert-Jan Knoops, de advocaat van Geert Wilders, was maandagmiddag toch aanwezig bij het strafproces tegen zijn cliënt. Hij liet in de ochtend verstek gaan nadat hij vorige week had gehint op het neerleggen van de verdediging. Knoops had een wrakingsverzoek ingediend tegen één van de rechters, maar dat verzoek was afgewezen. Die beslissing had volgens hem het ‘beeld van een oneerlijk proces’ verder versterkt.
Na ‘ampel beraad’ met zijn cliënt Wilders zei hij vier dagen geleden dat hij de verdediging toch voort zou zetten. Hij doet dat ‘om ten minste een volwaardig hoger beroep veilig te kunnen stellen.’ Wilders en zijn advocaat hebben vanaf het allereerste begin de legitimiteit van de vervolging bestreden. Tot nu toe zonder succes. Eerder liet Wilders ook al verstek gaan. Hij gelooft niet in een eerlijk proces.
4 november: Wilders woedend over afwijzing wrakingsverzoek: ‘Kans eerlijk proces verkeken’
De wrakingskamer heeft het verzoek van de advocaat van Geert Wilders om een van de drie rechters te wraken verworpen. Zij achtenvooringenomenheid van rechter Elianne van Rens niet bewezen. ‘Rechter Van Rens heeft inderdaad een fout gemaakt. Maar dat kan gebeuren, dat overkomt ook rechters’, aldus de wrakingsrechtbank. PVV-leider Wilders staat terecht voor zijn uitspraken over ‘minder Marokkanen’ tijdens een verkiezingsavond in Den Haag.
Burgerrechtenactivist Menehbi: ‘Wilders’ haatzaaien moeten we stoppen’
Sommigen vinden hem een activist, zelf spreekt hij liever over burgerrechtenactivist. Voor de tweede maal is Abou Menehbi (63) partij in een proces tegen PVV-leider Geert Wilders. Menehbi mobiliseerde honderden mensen om bij politiebureaus in Amsterdam aangifte tegen Wilders te doen en deed zelf ook aangifte. ‘We weten dat Geert Wilders een racist is, maar de grens ligt bij haatzaaien.’ (+)
Tijdens de vijfde zittingsdag kwamen vanochtend de advocaten van de benadeelde partijen aan het woord. Zij voerden het woord namens 15 personen en organisaties en betoogden daarbij dat de uitspraken van Wilders over ‘minder Marokkanen’ voor grote maatschappelijke onrust hadden gezorgd. Die uitspraken moeten in die context worden gezien, stelden zij.
Advocaat Göran Sluiter: ‘Wilders heeft zijn uitspraken in vele vormen herhaald. Daarmee heeft hij het effect ervan vergroot. Dat maakt het voor cliënten des te erger.’ De advocaten zeiden dat hun cliënten bang zijn geworden, dat ze een verslechtering in maatschappelijk klimaat ervaren en dat sommige vrezen voor hun toekomst. Sluiter haalde een rapport van het SCP aan om erop te wijzen dat Wilders’ uitspraken bijdragen aan een gevoel van uitsluiting.
Sommige personen in focusgroepen voelden zich volgens het rapport gesteund in hun uitlatingen doordat Wilders ook negatief is over Marokkanen, zei Sluiter. ‘Door de uitspraken van Wilders wordt discriminatie acceptabel.’ Volgens hem kunnen de vele opmerkingen van de PVV-leider over Marokkanen maar tot één conclusie leiden: ‘Als er iets is wat Wilders graag doet, is dat het krenken en discrimineren van Marokkaanse Nederlanders.’
Maandagmiddag is het proces verdergegaan met getuige-deskundige Tom Zwart. Hij is hoogleraar mensenrechten aan de Universiteit Utrecht en zal betogen dat het debat over de opvattingen van de PVV-leider niet in een rechtszaal thuishoort.
RTVWEST 14.11.2016 Voor het veroorzaken van ‘woede, verslagenheid en onmacht in tienduizenden gezinnen’ eisen circa veertig Marokkaanse Nederlanders 500 euro schadevergoeding per persoon van PVV-leider Geert Wilders.
Die compensatie is ‘alleszins redelijk’, betoogde hun advocaat Göran Sluiter maandagochtend. In het Justitieel Complex Schiphol in Badhoevedorp loopt maandag het proces tegen Wilders wegens zijn ‘minder Marokkanen’-uitspraken. Wilders eist zelf ook een schadevergoeding van de andere partijen in het proces.
Sluiter verwees naar een eerdere uitspraak in Den Bosch, waar een geweigerde cafébezoeker op grond van discriminatie 250 euro schadevergoeding had ontvangen. ‘Deze feiten zijn ernstiger’, zei Sluiter over zijn hogere eis tot schadevergoeding. Veel van de eisers lijden aan depressies en slapeloosheid en velen ‘voelen zich niet meer welkom in eigen land”.
Grote onrust
De raadsman van een van de benadeelde partijen merkte op dat de uitspraken grote maatschappelijke onrust hebben veroorzaakt. Hij zei geen strafbaar feit te kennen waarvoor zo veel aangiften (6474) zijn gedaan.
In de rechtszaal werden drie fragmenten getoond van onder meer het Jeugdjournaal en Omroep Brabant, waarin kinderen en minister-president Mark Rutte geschokt reageerden op de uitspraken van Wilders. Sluiter stipte ter ondersteuning van zijn eis aan dat Rutte in het Jeugdjournaal beloofde dat kinderen van Marokkaanse afkomst nooit zullen worden uitgezet.
Discriminatie en haat
Geert Wilders is aangeklaagd voor belediging van Marokkanen op grond van ras en het aanzetten tot discriminatie en haat. De politicus zei tijdens een campagnebezoek op 12 maart 2014 aan het Haagse stadsdeel Loosduinen dat Den Haag ‘een stad met minder lasten en als het even kan wat minder Marokkanen’ moet worden.
Een week later vroeg hij op de avond van de gemeenteraadsverkiezingen aan een zaal vol PVV-kiezers of ze meer of minder Marokkanen wilden. Het publiek scandeerde ‘minder, minder, minder’. ‘Dan gaan we dat regelen’, reageerde Wilders.
Den HaagFM 14.11.2016 Voor het veroorzaken van “woede, verslagenheid en onmacht in tienduizenden gezinnen” eisen zo’n veertig Marokkaanse Nederlanders 500 euro schadevergoeding per persoon van PVV-leider Geert Wilders.
Die compensatie is “alleszins redelijk”, betoogde hun advocaat Göran Sluiter (kleine foto) maandagochtend. In het Justitieel Complex Schiphol in Badhoevedorp loopt maandag het proces tegen Wilders wegens zijn ‘minder Marokkanen’-uitspraken, die hij deed tijdens een verkiezingsbijeenkomst in café De Tijd op het Plein in 2014. De politicus staat terecht voor belediging van Marokkanen op grond van ras en het aanzetten tot discriminatie en haat. Wilders eist zelf ook een schadevergoeding van de andere partijen in het proces.
De raadsman van een van de benadeelde partijen merkte op dat de uitspraken grote maatschappelijke onrust hebben veroorzaakt. Hij zei geen strafbaar feit te kennen waarvoor zo veel aangiften (6.474) zijn gedaan.…lees meer
Telegraaf 14.11.2016 Maandag wordt het Wilders-proces voortgezet. In de rechtbank op Schiphol worden de vorderingen van benadeelde partijen behandeld. Eerder werd het proces afgebroken door de wraking van de rechtbank, die inmiddels is afgewezen.
Maandagochtend komt getuige-deskundige Tom Zwart, hooglereaar rechtsgeleerdheid, aan het woord. De zaak gaat over de uitspraken die de politicus twee jaar geleden deed. Wilders zei op 12 maart 2014 in het stadsdeel Loosduinen dat Den Haag „een stad met minder lasten en als het even kan wat minder Marokkanen” moet worden. Een week later vroeg hij op de avond van de gemeenteraadsverkiezingen aan een zaal vol PVV-kiezers of ze meer of minder Marokkanen wilden. Het publiek scandeerde „minder, minder, minder.” „Dan gaan we dat regelen”, reageerde Wilders destijds.
Rechtbankverslaggeefster Saskia Belleman is in de rechtbank aanwezig. Volg de zaak via haar tweets (vanaf 9.30 uur).
AD 28.10.2016 Hoewel haar man ooit in hetzelfde schuitje zat als Wilders – ook Janmaat werd als Kamerlid vervolgd voor discriminatie – voelt ze geen enkele sympathie voor de PVV-leider. ,,Dat ‘minder Marokkanen waar hij nu voor terecht staat: dat soort dingen zeiden wij niet, hoor,” zegt Schuurman (73), die net als haar man Kamerlid was voor de Centrum Democraten. ,,Wij wilden geen mensen het land uit. We wilden wel dat er niet meer bij zouden komen. En we wilden dat buitenlanders zich aanpasten.”
Ik vind hem een rare kwibus, aldus Weduwe Wil Schuurman.
Vuil
Schuurman zegt nooit PVV te hebben gestemd, en dat ook nooit te zullen doen. ,,Ik vind hem een rare kwibus. Ik geloof hem ook niet: toen hij achter ons in de Kamer zat, nog voor de VVD, zat hij ons altijd vuil aan te kijken. Hij heeft nooit laten blijken dat hij ook maar iets met ons had. Maar later heeft hij zo’n beetje alle standpunten van de CD overgenomen.”
De weduwe van de omstreden CD-leider doet haar uitspraken in eenuitgebreide reconstructievan de zaak-Janmaat, zaterdag in deze krant.
RTVWEST 28.10.2016 – PVV-Leider Geert Wilders komt maandag niet naar de rechtbank waar de zaak over zijn ‘Minder Marokkanen’ uitspraak dient. Hij schrijft dat in een open brief in het AD.
Tijdens een verkiezingsbijeenkomst in Den Haag in 2014 vroeg Wilders het publiek in de zaal of zemeer of minder Marokkanen wilden in Nederland. Toen het publiek ‘minder, minder’ scandeerde, zei Wilders: ‘Dan gaan we dat regelen’.
‘Ik heb niets verkeerd gezegd. Miljoenen Nederlanders willen minder Marokkanen’, schrijft Wilders in de krant. De voorman van de rechtse partij vindt bovendien dat de rechtszaak een politiek proces is. De discussie over zijn uitspraken hoort volgens hem thuis in het parlement.
Opvallend
Het is een opvallende stap omdat Wilders bij eerdere zittingen juist de kans greep om dagenlang in de strafbank te zitten als voorvechter van het vrije woord.
Den HaagFM 28.10.2016 PVV-Leider Geert Wilders komt maandag niet naar de rechtbank voor de zaak over zijn “minder Marokkanen” uitspraak. Hij schrijft dat in een open brief in het AD.
Tijdens een verkiezingsbijeenkomst in een café op het Plein in Den Haag in 2014 vroeg Wilders het publiek in de zaal of ze meer of minder Marokkanen wilden in Nederland. Toen het publiek “minder, minder, minder” scandeerde, zei Wilders: “Dan gaan we dat regelen”.
“Ik heb niets verkeerd gezegd. Miljoenen Nederlanders willen minder Marokkanen”, schrijft Wilders in de krant. De discussie over zijn uitspraken hoort volgens hem thuis in het parlement en niet in de rechtbank. Het is een opvallende stap omdat Wilders bij eerdere zittingen juist de kans greep om dagenlang in de strafbank te zitten als voorvechter van het vrije woord. …lees meer
VK 28.10.2016 Geert Wilders zal niet aanwezig zijn bij de rechtszittingen van het proces tegen hem om zijn ‘minder Marokkanen’-uitspraken. In een open brief in het AD noemt de PVV-leider het een ‘politiek proces’ en een ‘proces tegen de vrijheid van meningsuiting’. ‘Ik weiger daaraan mee te werken.’
‘Politieke discussies voer ik op de plek waar het politieke debat thuishoort: in ons parlement. En niet in de rechtbank’, aldus Wilders, die het als politicus zijn recht en plicht noemt om over problemen in Nederland te spreken, waaronder het ‘mega Marokkanenprobleem’.
In de brief schrijft de politicus dat hij niets verkeerd heeft gezegd, omdat miljoenen Nederlanders het met hem eens zijn wat betreft zijn ‘minder-Marokkanen’-uitspraak. ‘Als daarover spreken strafbaar is, is Nederland geen vrij land meer. Maar een dictatuur.’ Hij herhaalt dat hij zich niet het zwijgen zal laten opleggen, ook niet als hij schuldig wordt bevonden.
Politiek oordeel
De keuze om verstek te laten gaan bij de rechtszaak die maandag begint is opvallend, omdat Wilders bij zijn eerste proces juist de kans greep om dagenlang in de strafbank te zitten als voorvechter van het vrije woord. Nu legt hij zijn verdediging geheel in de handen van zijn advocaat Geert-Jan Knoops en wenst hem daarbij veel succes. De rechter kan de politicus nog wel verordenen te komen, als er vragen zijn die Wilders nog niet heeft beantwoord bij de politie.
De strafzaak tegen de PVV-leider begint maandag en zal twaalf dagen duren. Zijn advocaat Knoops pleitte er eerder voor de zaak niet-ontvankelijk te laten verklaren, omdat de rechtbank dan een politiek oordeel zou gaan vellen over de PVV, het verkiezingsprogramma en haar kiezers. En dat zou een gevaarlijke ontwikkeling zijn, zo betoogde Knoops. De rechtbank ging daar niet in mee.
NU 28.10.2016 Geert Wilders komt niet naar de rechtszittingen van zijn eigen proces over zijn uitspraak “minder Marokkanen”. Dat schrijft de PVV-leider vrijdag in een open brief in het AD.
Het is een opvallende stap omdat hij bij zijn eerste proces juist de kans greep om dagenlang in de strafbank te zitten als voorvechter van het vrije woord.
Wilders ziet de rechtszaak echter als een politiek proces en dat hoort thuis in het parlement en niet in de rechtbank vindt hij. In de brief schrijft hij dat hij ”niets verkeerd heeft gezegd. Miljoenen Nederlanders willen minder Marokkanen.” Hij beschrijft zichzelf in de brief als een “politicus die zegt wat de politiek correcte elite niet wil horen”.
Video: Wilders woont eigen rechtszaak niet bij
Discriminatie
Het proces tegen Wilders vanwege discriminatie, belediging en haatzaaien begint maandag. Bij de inleidende zittingen in dit proces liet de politicus al meerdere malen weten dat hij vindt dat zijn uitspraken over ‘minder Marokkanen’ niet anders zijn met wat hij in zijn eerdere PVV-verkiezingsprogramma’s heeft verkondigd.
AD 28.10.2016 Geert Wilders komt niet naar de rechtszittingen van zijn proces over zijn uitspraak ‘minder Marokkanen’. Dat laat de PVV-leider vandaag weten via een open brief in het AD.
Politieke discussies voer ik op de plek waar het politieke debat thuishoort: in ons parlement, aldus Geert Wilders.
De stap is opmerkelijk: bij zijn eerste proces greep Wilders juist de kans om dagenlang in het strafbankje te zitten als voorvechter van het vrije woord. Wilders spreekt nu echter van een ‘politiek proces’ dat hij niet zelf wenst bij te wonen. ,,Politieke discussies voer ik op de plek waar het politieke debat thuishoort: in ons parlement. En niet in de rechtbank,” schrijft Wilders.
Uiteraard gaat de zaak, die vooralsnog 12 dagen gaat duren, gewoon door en Wilders laat zich ook gewoon verdedigen door zijn advocaat Geert-Jan Knoops. Wilders noemt zich in zijn brief een ‘politicus die zegt wat de politiek correcte elite niet wil horen’. ,,Ik heb dan ook niets verkeerd gezegd. Miljoenen Nederlanders (43% van de bevolking) willen minder Marokkanen. Niet omdat ze een hekel hebben aan álle Marokkanen of álle Marokkanen het land uit willen, maar omdat ze de overlast en terreur van zoveel Marokkanen zat zijn. Net als ik.”
Gedwongen
Het proces tegen Wilders vanwege discriminatie, belediging en haatzaaien begint maandag. Zijn plan om weg te blijven kan nog wel worden gedwarsboomd door de rechtbank. De rechters kunnen hem dwingen te komen, als zij vragen hebben die Wilders nog niet heeft beantwoord bij de politie. Zo is bijvoorbeeld onbekend of de PVV-leider bij de politie heeft verklaard of hij wist dat zijn uitspraken mogelijk strafbaar waren. Ook het Openbaar Ministerie kan nog om de komst van Wilders vragen.
Onbekend is nog of het proces door zijn absentie terug wordt verplaatst van de zwaarbeveiligde rechtbank bij Schiphol naar de gewone rechtbank in Den Haag, waar het proces eigenlijk gevoerd zou worden. De zelfverkozen afwezigheid van Wilders is een stijlbreuk met zijn strategie bij zijn eerste proces wegens discriminatie, belediging en haatzaaien in 2011. Toen liet de PVV-leider juist geen moment onbenut om hoogstpersoonlijk in de rechtszaal te betogen waarom hij vond dat zijn uitspraken niet te ver gingen. Die zaak eindigde in vrijspraak.
Grote kans
Deskundigen verwachten dat de kans op een veroordeling bij dit proces groter is. In zijn brief over zijn besluit hekelt Wilders overigens dat juist hij vervolgd wordt. ,,Premier Rutte zei dat Turken op moeten pleuren. PvdA-fractievoorzitter Samsom zei dat Marokkaanse jongeren een etnisch monopolie hebben op overlast. Zij mogen dat allemaal zeggen en worden niet vervolgd. Terecht. Maar mij wil men via de rechtbank wel de mond snoeren.”
Bij de inleidende zittingen in dit proces liet Wilders al meermaals weten dat hij vindt dat zijn uitspraken over ‘minder Marokkanen’ niet anders zijn met wat hij in zijn eerdere PVV-verkiezingsprogramma’s heeft verkondigd.
Telegraaf 28.10.2016 Geert Wilders komt niet naar de rechtszittingen van zijn eigen proces over zijn uitspraak ‘minder Marokkanen’. Dat schrijft de PVV-leider vrijdag in een open brief.
Het is een opvallende stap omdat hij bij zijn eerste proces wel aanwezig was om zich te verdedigen als voorvechter van het vrije woord. Wilders ziet de nieuwe rechtszaak echter als een politiek proces. ,,Ik weiger daaraan mee te werken”, aldus de politicus. ,,Over politieke standpunten moet in de Tweede Kamer gesproken worden en niet in de rechtbank”.
In de brief herhaalt Wilders dat hij vindt dat hij niets verkeerd heeft gezegd en noemt hij het een ,,gotspe” dat hij terecht moet staan. ,,Miljoenen Nederlanders willen minder Marokkanen. Het is mijn recht en mijn plicht als politicus om over problemen in ons land te spreken.” Wilders laat weten dat hij zijn verdediging geheel toevertrouwt aan zijn advocaat Geert-Jan Knoops, volgens de PVV-leider ,,de beste advocaat van Nederland”.
Het proces tegen Wilders vanwege discriminatie, belediging en haatzaaien begint maandag. Bij de inleidende zittingen in dit proces liet de politicus al meerdere malen weten dat hij vindt dat zijn uitspraken over ‘minder Marokkanen’ niet anders zijn dan wat hij in zijn eerdere PVV-verkiezingsprogramma’s heeft verkondigd.
De rechtbank Den Haag laat weten dat de zitting maandag op de rechtbanklocatie Schiphol gewoon doorgaat. ,,Net als iedere meerderjarige verdachte in een strafzaak is de heer Wilders niet verplicht te verschijnen. De wet geeft de rechtbank de mogelijkheid een verdachte te laten komen als zij dat wenselijk vindt.” Of de rechtbank dat in het geval van Wilders gaat doen, is nog niet bekend.
Trouw 28.10.2016 Geert Wilders komt niet naar de rechtszittingen van zijn eigen proces over zijn uitspraak ‘minder Marokkanen’. Dat schrijft de PVV-leider vandaag in een open brief in het AD.
Het is een opvallende stap omdat hij bij zijn eerste proces zes jaar geleden juist de kans greep om dagenlang in de strafbank te zitten als voorvechter van het vrije woord.
Wilders ziet de nieuwe rechtszaak echter als een politiek proces en dat hoort thuis in het parlement en niet in de rechtbank vindt hij. In de brief schrijft hij dat hij ‘niets verkeerd heeft gezegd. Miljoenen Nederlanders willen minder Marokkanen’.
‘Het is mijn recht en mijn plicht als politicus om over problemen in ons land te spreken’, aldus Wilders over het wat hij noemt ‘mega Marokkanenprobleem’. ‘Als daarover spreken strafbaar is, is Nederland geen vrij land meer. Maar een dictatuur.’
Het proces tegen Wilders vanwege discriminatie, belediging en haatzaaien begint komende maandag. Hij zal zich daar laten verdedigen door zijn advocaat Geert-Jan Knoops.
Bij de inleidende zittingen in dit proces liet de politicus al meerdere malen weten dat hij vindt dat zijn uitspraken over ‘minder Marokkanen’ niet anders zijn met wat hij in zijn eerdere PVV-verkiezingsprogramma’s heeft verkondigd.
In 2010-2011 werd Wilders ook vervolgd voor haatzaaien, discriminatie en groepsbelediging. De rechtbank sprak hem daarvan volledig vrij. Sommige juristen menen dat de kans op een veroordeling dit keer groter is omdat Wilders zich keert tegen een specifieke groep in de samenleving en niet tegen een religie. Hij zou een boete van maximaal 7400 euro kunnen krijgen of een celstraf van ten hoogste een jaar.
Elsevier 26.10.2016 Het Openbaar Ministerie (OM) wijst de schadeclaims af die eerder door 40 Marokkanen tegen PVV-leider Geert Wilders werden ingediend. Zij eisen ieder 500 euro vanwege zijn ‘minder minder’-uitspraak.
Volgens het OM hebben de Marokkanen ‘simpelweg geen recht op een schadevergoeding’, schrijft het AD woensdag. De rechtbank wordt daarom geadviseerd de claims af te wijzen.
Claimeisers voldoen niet aan voorwaarden
De eisende Marokkanen zouden volgens het OM niet aan de wettelijke voorwaarden voor een schadevergoeding voldoen. Wat die voorwaarden dan precies zijn wil het OM nog niet kwijt: dat wordt pas volgende week tijdens het proces verteld. De rechtbank moet het uiteindelijke besluit nemen, maar had het OM om advies gevraagd.
De claims maken onderdeel uit van het strafproces tegen Wilders, dat komende maandag inhoudelijk begint. Het gaat om de langlopende zaak over de ‘minder, minder’-uitspraken van Wilders. Hij is aangeklaagd voor belediging van Marokkanen op grond van ras en het aanzetten tot haat en discriminatie.
In 2014 heeft Wilders gezegd dat Den Haag een stad moet worden met ‘minder lasten, en als het even kan minder Marokkanen’. Kort daarop kwam de politicus weer in opspraak, tijdens een evenement voor de gemeenteraadsverkiezingen: hij vroeg een zaal vol PVV’ers: ‘Willen jullie in deze stad, en in Nederland, meer of minder Marokkanen?’ Toen het publiek ‘minder, minder, minder’ scandeerde, zei Wilders: ‘Dan gaan we dat regelen.’
Advocaat zet schadeclaim door
De 40 Marokkanen zeggen zich door de uitspraak gekwetst te voelen. Hun advocaat, Göran Sluiter, reageert teleurgesteld. ‘Mijn cliënten vroegen zich na de uitspraken van Wilders af of hun toekomst nog wel hier ligt, en voelen zich gediscrimineerd. Daarmee is hen schade toegebracht. De situatie van mijn cliënten is niet minder ernstig dan in andere strafzaken, waarin wél een schadevergoeding is toegekend vanwege discriminatie,’ aldus Sluiter. De advocaat zet de eis dan ook door.
Het proces duurt waarschijnlijk zo’n drie weken. Volgende week vrijdag, op de vijfde zittingsdag, zal Sluiter de eis tot schadevergoeding toelichten in de rechtbank.
Geert-Jan Knoops, de advocaat van Wilders, betoogde tijdens de pro forma-zitting dat het OM de politicusonterecht vervolgt. Hij wees op een doctrine in de Verenigde Staten dat een rechter geen oordeel moet vellen over uitspraken die zijn gedaan in de politieke context.
Hoewel de rechter wel de bevoegdheid heeft om dat te doen, zou hij dat niet moeten doen, aldus Knoops. De uitspraken waarvoor Wilders wordt vervolgd, horen volgens hem door de publieke opinie en de kiezers beoordeeld te worden.
Elif Isitman (1987) is sinds oktober 2014 online redacteur bij Elsevier.
RTVWEST 26.10.2016 Justitie wijst de schadeclaims af die veertig Marokkanen indienden tegen Geert Wilders. Dit meldt het AD. De klagers zeggen zich gekwetst te voelen door de ‘minder Marokkanen’-uitspraak van de PVV-leider. Volgens het Openbaar Ministerie hebben ze geen recht op een schadevergoeding.
Het OM vindt dat de veertig eisers niet aan de wettelijke voorwaarden voor een schadevergoeding voldoen. Justitie wil volgende week meer uitleg geven tijdens het strafproces tegen de PVV-leider. De rechter moet uiteindelijk een besluit nemen over een eventuele schadevergoeding, maar die had het OM om advies gevraagd.
Zijn ‘minder, minder-uitspraak’ deed Wilders in maart 2014 tijdens een bijeenkomst van de PVV. Hij vroeg het publiek in de zaal toen of ze meer of minder Marokkanen wilden in Nederland. Toen het publiek ‘minder, minder’ scandeerde, zei Wilders: ‘Dan gaan we dat regelen.’ Advocaat Göran Sluiter reageert in het de krant teleurgesteld op het advies van het OM.
Den HaagFM 26.10.2016 Justitie wijst de schadeclaims af die veertig Marokkanen indienden tegen Geert Wilders. De klagers zeggen zich gekwetst te voelen door de ‘minder Marokkanen’-uitspraak van de PVV-leider. Volgens het Openbaar Ministerie hebben ze geen recht op een schadevergoeding.
Het OM vindt dat de veertig eisers niet aan de wettelijke voorwaarden voor een schadevergoeding voldoen. Justitie wil volgende week meer uitleg geven tijdens het strafproces tegen de PVV-leider. De rechter moet uiteindelijk een besluit nemen over een eventuele schadevergoeding, maar die had het OM om advies gevraagd.
Zijn “minder, minder, minder”-uitspraak’ deed Wilders in maart 2014 tijdens een bijeenkomst van de PVV aan het Plein. Hij vroeg het publiek in het café of ze meer of minder Marokkanen wilden in Nederland. Toen het publiek “minder, minder, minder” scandeerde, zei Wilders: “Dan gaan we dat regelen.” Advocaat Göran Sluiter reageert in het AD teleurgesteld op het advies van het OM. …lees meer
VK 26.10.2016 Het Openbaar Ministerie (OM) wijst de schadeclaims af die 40 Marokkaanse Nederlanders tegen Geert Wilders hebben ingediend. Zij eisen elk 500 euro vanwege de ‘minder Marokkanen’-uitspraak die de PVV-leider in 2014 deed.
Het OM vindt dat de claims niet voldoen aan de voorwaarden voor schadevergoeding.
De eisers voldoen volgens het OM niet aan de wettelijke voorwaarden voor een schadevergoeding, staat in het AD. De rechtbank moet het uiteindelijke besluit nemen, maar had het OM om advies gevraagd. De claims zijn onderdeel van het strafproces tegen Wilders, dat komende maandag begint.
Eerder al waren personen die vroegen om een vergoeding van meer dan 500 euro niet-ontvankelijk verklaard. Zij zullen geen deel meer uitmaken van het proces. Eén persoon had 473,784 euro smartengeld gevraagd.
De strafzaak tegen PVV-voorman Geert Wilders begint op maandag 31 oktober. Dit besloot de rechtbank in Den Haag twee weken geleden. De poging van de advocaat van Wilders, Geert-Jan Knoops, om het Openbaar Ministerie niet-ontvankelijk te laten verklaren is daarmee mislukt.
Knoops had eind september in een uitvoerig betoog uiteengezet waarom strafvervolging over de ‘minder-minder’-uitspraken niet zou kunnen. In de kern omdat de rechtbank dan een politiek oordeel zou gaan vellen over de PVV, het verkiezingsprogramma en haar kiezers. En dat zou een gevaarlijke ontwikkeling zijn, zo betoogde Knoops. Ook vond hij dat andere politici vergelijkbare opmerkingen hadden gemaakt en dat dus sprake is van willekeur.
De rechtbank gaat daar niet in mee. Hoewel aan de zaak ‘politieke aspecten kleven’ meent de rechtbank dat het uiteindelijk aan de rechter is te oordelen waar de grens ligt. Daarmee wordt geen oordeel gegeven over ‘het soort democratie dat Nederland zal moeten hebben’, maar enkel over de discriminatoire aard van de opmerkingen. De rechtbank vindt evenmin dat ze door het proces een oordeel gaat geven over het beleid van de PVV en ook niet dat de politieke vrijheid van Wilders wordt ingeperkt.
Trouw 26.10.2016 Het Openbaar Ministerie wijst de schadeclaims af die 40 Marokkanen tegen Geert Wilders hebben ingediend. Zij eisen elk 500 euro vanwege de ‘minder Marokkanen’-uitspraak die de PVV-leider in 2014 deed. Dat schrijft het AD vandaag.
Het OM stelt dat de Marokkanen simpelweg geen recht hebben op schadevergoeding en adviseert de rechtbank daarom de claims af te wijzen, bevestigt een woordvoerder tegen de krant.
De eisers voldoen volgens het OM niet aan de wettelijke voorwaarden voor een schadevergoeding, staat in het AD. De rechtbank moet het uiteindelijke besluit nemen, maar had het OM om advies gevraagd. De claims zijn onderdeel van het strafproces tegen Wilders, dat komende maandag begint.
Dit proces draait om de uitspraken van Wilders op de avond van de gemeenteraadsverkiezingen in maart 2014. Hij vroeg toen aan een zaal vol PVV-kiezers of ze meer of minder Marokkanen wilden. Het publiek scandeerde ‘minder, minder, minder’. “Dan gaan we dat regelen”, reageerde Wilders. De Marokkanen die een schadeclaim indienden zeggen gekwetst te zijn door deze uitspraken.
NU 26.10.2016 Het Openbaar Ministerie adviseert de rechtbank om tientallen schadeclaims tegen Geert Wilders af te wijzen. Veertig Nederlanders eisen 500 euro vergoeding vanwege zijn ‘minder Marokkanen’-uitspraak.
Justitie meent echter dat de schadeclaims niet voldoen aan de wettelijke voorwaarden hiervoor in een strafproces. Een woordvoerder van het OM bevestigde woensdag een bericht van het AD.
De rechtbank had Justitie gevraagd om een advies over de schadeclaims. Dit is overigens geen garantie dat de rechtbank dat advies ook overneemt. Tijdens het proces tegen Wilders worden ook de eisers nog gehoord; pas daarna neemt de rechter een besluit over de claims.
Het Openbaar Ministerie wil verder geen toelichting geven op het advies.
Wilders: Wilt u meer of minder Marokkanen?
Aanzet tot discriminatie
“We geven tijdens het proces pas uitleg”, aldus de zegsman. Het advies geldt alleen voor de claim tijdens het strafproces; over een eventuele civiele procedure waarin een vergoeding wordt geëist, doet Justitie geen uitspraken.
Het strafproces tegen Wilders gaat volgende week verder. De PVV-leider vroeg in maart 2014 een zaal partijgenoten of zij meer of minder Marokkanen in Nederland wilden. Het strafproces gaat over de vraag of Wilders hiermee Marokkanen heeft beledigd op grond van ras en of hij met zijn uitlatingen aanzet tot discriminatie en haat.
AD 26.10.2016 Het OM wijst de schadeclaims af die 40 Marokkaanse Nederlanders tegen Geert Wilders hebben ingediend. Zij eisen elk 500 euro vanwege de beruchte ‘minder Marokkanen’-uitspraak.
Mijn cliënten vroegen zich na de uitspraken van Wilders af of hun toekomst nog wel hier ligt, en voelen zich gediscrimineerd. Daarmee is hen schade toegebracht, aldus Advocat Göran Sluiter
Het Openbaar Ministerie (OM) stelt dat de Marokkaanse Nederlanders simpelweg geen recht hebben op schadevergoeding. Het OM adviseert de rechtbank daarom de claims af te wijzen, bevestigt een woordvoerder.
De eisers voldoen volgens het OM niet aan de wettelijke voorwaarden voor een schadevergoeding. Welke dat zijn, wil het OM pas volgende week tijdens het proces uitleggen. De rechtbank moet het uiteindelijke besluit nemen, maar had het OM om advies gevraagd.
Gekwetst
De claims zijn onderdeel van het strafproces tegen Wilders, dat komende maandag begint. De PVV-leider wordt vervolgd vanwege uitspraken in maart 2014, toen hij een zaal vol partijgenoten vroeg of ze meer of minder Marokkanen in Nederland wilden. Het vooraf geïnformeerde publiek scandeerde ‘minder, minder’. Wilders zei daarop: ,,Dan gaan we dat regelen.”
De 40 Marokkaanse Nederlanders zeggen zich door die uitspraken gekwetst te voelen. ,,De uitspraken van Wilders hebben impact gehad op vele Marokkaanse Nederlanders, onder wie mijn cliënten”, zegt advocaat Göran Sluiter. Hij reageert teleurgesteld op het advies van het OM.
,,Dit is een tegenvaller. Maar we zetten de eis door: wij vinden een schadevergoeding van 500 euro per persoon nog altijd op z’n plaats. Mijn cliënten vroegen zich na de uitspraken van Wilders af of hun toekomst nog wel hier ligt, en voelen zich gediscrimineerd. Daarmee is hen schade toegebracht. De situatie van mijn cliënten is niet minder ernstig dan in andere strafzaken, waarin wél een schadevergoeding is toegekend vanwege discriminatie.”
Proces
Het proces duurt naar verwachting drie weken. Volgende week vrijdag, op de vijfde zittingsdag, zullen Sluiter en zijn collega-advocaten de eis tot schadevergoeding toelichten in de rechtbank. Het proces vindt om veiligheidsredenen plaats in de extra beveiligde rechtbank op Schiphol.
Telegraaf 26.10.2016 Het Openbaar Ministerie vindt dat veertig mensen die een schadeclaim hebben ingediend na de ‘minder-minder-‘uitspraak van Geert Wilders niet ontvankelijk zijn. De veertig benadeelden eisen een geldbedrag van de politicus, maar het OM vindt dat ze niet voldoen aan de voorwaarden voor schadevergoeding.
De rechtbank in het Wilders-proces had het OM gevraagd om er een standpunt over in te nemen, nog voor de inhoudelijke behandeling van de zaak maandag begint. Dat is nu gebeurd. De rechtbank zal die mening tijdens de behandeling meenemen en er uiteindelijk een uitspraak over doen. Op 21 november is er een dag uitgetrokken waarop de benadeelde partijen hun zegje mogen doen. Ook het OM zal dan zijn standpunt toelichten.
Een woordvoerder van het OM kon woensdag niet zeggen aan welke wettelijke voorwaarden de veertig niet voldoen om schadevergoeding te krijgen in het strafproces. ,,Maar dat is in dit geval voor iedereen gelijk.”
Trouw 20.10.2016 In het Filosofisch Elftal analyseren twee denkers een actuele vraag. De strafzaak tegen Geert Wilders gaat door. Is dat een onderdeel van een gezond democratisch correctiemechanisme?
Zodra de politiek de rechtszaal binnenkomt, maakt zich een bepaalde zenuwachtigheid meester van de rechtelijke macht, aldus Bastiaan Rijpkema.
De strafzaak tegen Geert Wilders gaat door, besloot de rechtbank vorige week. Wilders zelf ziet hierdoor de rechtsstaat ten onder gaan, voor anderen is het juist een bewijs van het zelfreinigende vermogen van de democratie.
Bastiaan Rijpkema (1987), die vandaag debuteert in het Filosofisch Elftal, is gepromoveerd op de vraag hoe een democratie zich kan verweren tegen antidemocraten. Hij studeerde rechten en rechtsfilosofie in Rotterdam en Leiden. Onlangs won hij de Prinsjesboekenprijs 2016, voor de handelseditie van zijn proefschrift ‘Weerbare democratie.’
Bastiaan Rijpkema, rechtsfilosoof en universitair docent aan de Universiteit Leiden: “Zodra de politiek de rechtszaal binnenkomt, maakt zich begrijpelijkerwijs een bepaalde zenuwachtigheid meester van de rechtelijke macht. Alle machten worden geraakt. Wilders is onderdeel van de wetgevende macht en de rechterlijke macht moet vonnissen.
Via het Openbaar Ministerie is er een link met de uitvoerende macht. Dat het een precaire bedoening is, bleek al direct: de rechtbank Den Haag zette rechters op deze zaak die geen lid zijn van een politieke partij. Een onverstandige keuze. Ik denk dat de rechterlijke macht zichzelf hiermee in de vingers snijdt, ze impliceert dat het lidmaatschap van een politieke partij voor rechters problematisch is.
Afkeuring
Er is voldoende aanleiding om Wilders’ uitspraken eens grondig te wegen, dat heeft de rechtbank nu al erkend door de zaak te gaan behandelen, aldus Paul Teule.
“Dan de hoofdvraag – of deze zaak wel in de rechtszaal thuishoort. Als algemene regel geldt dat de vrijheid van meningsuiting de democratie juist dient. Die moet je zo ruim mogelijk houden. Het antwoord op Wilders is niet de rechtszaal, maar de breed gedragen afkeuring die volgde op zijn uitspraken.”
Paul Teule, econoom en filosoof, docent aan de Universiteit van Amsterdam: “Ik vind het terecht dat Wilders als politicus wordt aangeklaagd op verdenking van aanzetten tot haat. Bovendien: iemand aanklagen is nog niet hetzelfde als iemand veroordelen. Er is voldoende aanleiding om Wilders’ uitspraken eens grondig te wegen, dat heeft de rechtbank nu al erkend door de zaak te gaan behandelen. Politici staan niet boven de wet.”
Rijpkema: “Vanuit de theorie van de ‘weerbare democratie’ is er heel wat nodig voordat je ingrijpt. Een weerbare democratie komt pas in actie wanneer antidemocratische geluiden zich verenigen en laat de vrije meningsuiting ongemoeid, zolang er niet wordt opgeroepen tot geweld. Democratie wordt wezenlijk gekenmerkt door zelfcorrectie.
Besluiten die bij meerderheid genomen zijn, kunnen worden teruggenomen door nieuwe, andere meerderheden. Dat zelfcorrigerende vermogen berust op drie pijlers: verkiezingen, politieke concurrentie en een grote vrijheid van meningsuiting. Als deze kern overeind blijft, mogen partijen verder elk voorstel doen, elk besluit is dan immers terug te draaien.”
Als je voortdurend de intolerantie voedt, bijvoorbeeld door een zaal op te hitsen met ‘minder, minder’, dan breng je geweld steeds een stapje dichterbij, aldus Paul Teule.
Teule: “Ik zie geen hard onderscheid tussen Wilders’ uitspraken en oproepen tot geweld. Als je voortdurend de intolerantie voedt, bijvoorbeeld door een zaal op te hitsen met ‘minder, minder’, dan breng je geweld steeds een stapje dichterbij. Als je almaar muntjes in een automaat blijft gooien, gaat die een keer uitkeren. De verdediging zegt: Wilders doet deze uitspraken al jaren en dus is het vreemd om hem nu ineens te vervolgen. Ik denk dat het feit dat hij die uitspraken al jaren doet, juist een extra reden is voor vervolging. Er zit ook een lijn van verharding in zijn uitspraken.”
Rijpkema: “Die lijn herken ik ook. De voorstellen en uitspraken van de PVV vormen inmiddels een zorgwekkend lijstje. De Koran verbieden, de ‘kopvoddentax’, de oproep tot verzet in het vluchtelingendebat, later uitgelegd als vreedzaam verzet, het ‘nepparlement’ en het spreken over een ‘revolte’ als de PVV bij verkiezingswinst genegeerd wordt. In het laatste verkiezingsprogramma moeten alle moskeeën dicht en eerder moesten moslims uit het leger worden geweerd.
Populisme
Het is de kern van populisme: ‘Ik vind iets, en alle mechanismen die dat ondergraven, moeten aan de kant’, aldus Paul Teule.
Rechtsstatelijk onhoudbaar is het al, antidemocratisch nog niet: de democratische zelfcorrectie blijft voorlopig onaangetast. Het consequente onderscheid op geloof dat de PVV maakt, in combinatie met de structurele geringschatting van de parlementaire democratie, betekent echter wel dat democratische alertheid geboden is. We zouden onze aandacht moeten verleggen: van de individuele uitspraken van Wilders, naar de richting waarin zijn partij als geheel zich ontwikkelt.”
Teule: “Ook dat onderscheid tussen democratie en rechtsstaat zou ik niet zo maken. Dat zelfcorrigerende vermogen van de democratie zit volgens mij niet alleen in de politieke instituties, maar in alle mechanismen waarmee burgers elkaars gedrag corrigeren en hun onderlinge meningsverschillen oplossen. Het zit niet alleen in verkiezingen of referenda, maar ook in de wetenschap, de journalistiek, en in de rechterlijke macht. En dat is precies waar het bij de PVV aan schort: de bereidheid om zich te laten corrigeren. Om in te schikken.
“Het is als met Trump, die de media en het politieke proces voortdurend verdacht maakt wanneer hij zakt in de peilingen. Hij belooft zelfs Hillary Clinton in de gevangenis te doen. Pure eigenrichting. Het is de kern van populisme: ‘Ik vind iets, en alle mechanismen die dat ondergraven, moeten aan de kant’. Terwijl het juist die mechanismen zijn waar onze vrijheden, ook die van Trump en Wilders, van afhangen. Nadat Wilders bij de vorige rechtszaak werd vrijgesproken, zei hij: ‘Keurige jongens, die rechters’. Dus in zijn ogen is de vraag of de institutie deugt, afhankelijk van de vraag of hij gelijk krijgt. Zo zet Wilders de bijl aan de wortel van de rechtsstaat én de democratie.
“Het is helemaal niet zo dat hij via deze strafzaak gemuilkorfd wordt, of dreigt te worden, zoals het hij het zelf graag samenvat. Zijn vrijheid van meningsuiting blijft volledig in tact, ook na een eventuele veroordeling. Sterker nog, met de aandacht die hij krijgt, zou je kunnen zeggen dat Geert Wilders de persoon is met de grootste vrijheid van meningsuiting van Nederland.”
Elsevier 19.10.2016 Is iemand die geen intolerantie tolereert iemand die intolerant is, of is het iemand die opkomt voor tolerantie?
De rechters die uitspraak moeten doen in de nieuwe rechtszaak tegen Geert Wilders worden dit begrippenbos ingestuurd. Niemand weet namelijk wat intolerantie is, schrijft Syp Wynia.
Het tweede grote proces-Wilders begint op maandag 31 oktober 2016. Het gaat drie weken duren. Op 23 juni 2011 werd de leider van de PVV nog volledig vrijgesproken nadat hem racistische belediging, aanzetten tot haat, discriminatie en geweld was verweten.
Toen wilde het Openbaar Ministerie er eigenlijk niet aan, maar besliste het Amsterdamse Hof dat Wilders gedaagd moest worden. Nu staat het OM wel achter de beschuldiging dat Geert Wilders in maart 2014 zich met zijn ‘Minder Marokkanen’-uitspraken schuldig heeft gemaakt aan belediging en het aanzetten tot discriminatie en haat.
Aalglad politiek vlak
Wilders’ advocaat Geert-Jan Knoops deed eind september nog een ultieme poging te voorkomen dat het na twee en een half jaar toch nog tot dit tweede Wilders-proces zou komen. Knoops waarschuwde dat de rechtbank zich op aalglad politieke vlak zou begeven, omdat Wilders zijn ‘minder’-uitspraken deed als politicus. Knoops verwees ook naar de meer absolute vrijheid van meningsuiting in Angelsaksische landen en naar het feit dat ook diverse andere politici zich diskwalificerend hadden uitgelaten over Marokkanen.
De Haagse rechtbank wees de poging van Wilders’ advocaat om het OM niet-ontvankelijk te verklaren en daarmee een streep door het proces te halen van de hand. De Haagse rechtbank is van mening dat dit nieuwe Wilders-proces helderheid moet verschaffen in wat het Mensenrechtenhof in Straatsburg zoal doet met politici die worden beticht van zaken als discriminatie en haat zaaien.
Vraag of Wilders intolerantie voedt
De Haagse rechters stellen dat de Europese rechters in Straatsburg van mening zijn dat volksvertegenwoordigers weliswaar een ruime uitingsvrijheid moet worden gegund, maar dat politici tevens ‘vanwege hun belangrijke maatschappelijke functie moeten vermijden dat zij intolerantie voeden’. In dit nieuwe proces-Wilders moet volgens de Haagse rechtbank duidelijk worden waar de bal in dit geval heen rolt.
Als het tijdens de rechtszaak op Schiphol gaat zoals de Haagse rechtbank wenst, zal dus veel, zo niet alles afhangen van de vraag of Wilders als dan niet ‘intolerantie voedt’ en zo ja, of hij had moeten vermijden om dat te doen. Maar wat is dat dan wel, intolerantie, dan wel het voeden van intolerantie?
Dat is nu het gekke: niemand weet wat intolerantie is.
Jong idee
Het hele idee dat niet alleen ‘discriminatie’ stevig aangepakt dient te worden, maar ook ‘intolerantie’ is nog niet zo oud. Pas 23 jaar, om precies te zijn. Begin jaren negentig was er een brede beweging onder politici in West-Europa die zeiden zich zorgen te maken over wat betiteld werd als ‘extreem-rechts’.
Partijen als het Vlaams Blok in België maakten vanaf begin jaren negentig grote verkiezingsuitslagen. De traditionele politiek wilde een bolwerk opwerpen tegen deze nieuwe concurrentie. Het meest gangbare bolwerk was op dat moment de strafvervolging. In Nederland werd de politicus Hans Janmaat ook voortdurend vervolgd voor als discriminerend beschouwde uitspraken – die na de eeuwwisseling onder andere politici overigens gewoon gangbaar werden.
Het buiten spel zetten van de ‘extreem-rechtse’ dan wel ‘xenofobe’ concurrentie speelde nadrukkelijk mee, toen tientallen premiers en presidenten van Europese landen in oktober 1993 in Wenen bijeenkwamen voor de allereerste topconferentie van de Raad van Europa. Daar werd voor het eerst vastgelegd dat ‘intolerantie’ bestreden moest worden. Er werd ook een ‘Europese Commissie tegen Racisme en Intolerantie’ (ECRI) ingesteld.
Surveillerende actiegroep
In de praktijk is die ECRI-commissie van de Raad van de Europa sindsdien een soort surveillerende actiegroep geworden, die landen op de vingers tikt en ook het Mensenrechtenhof van de Raad van Europa aanspoort om niet alleen racisme, maar ook intolerantie aan te pakken. De ECRI tikte Nederland in 2013 bijvoorbeeld op de vingers, omdat het OM niet in hoger beroep was gegaan na Wilders’ vrijspraak.
Op dit moment zit de van origine Eritrese juriste Domenica Ghidei Biidu namens Nederland in ECRI. Net als veel andere commissieleden heeft ze een enigszins activistische achtergrond op het gebied van ‘transculturaliteit’, ‘diversiteit’ en ‘anti-discriminatie’.
In enkele zaken tegen Franse en Belgische politici werd hen door het Straatsburgse Mensenrechtenhof, mede onder verwijzing naar ECRI-rapporten, verweten dat ze zich als politici strafbaar hadden gedragen door het voeden van intolerantie niet te mijden, om met de Haagse rechtbank te spreken.
Vrijspraak vernietigd
Dat politici ook in Nederland veroordeeld kunnen worden vanwege het bijdragen aan ‘intolerantie’ bleek op 16 december 2014. De verder totaal onbekende lokale politicusDelano Felter had lelijke beweringen gedaan over homoseksuelen, was daarvoor vrijgesproken, maar de Hoge Raad vernietigde die vrijspraak, onder meer op grond van ‘aanzetten tot onverdraagzaamheid’ – en onverdraagzaamheid, dat is het wat meer Nederlandse woord voor intolerantie.
Overigens maakte het OM twee dagen na de Felter-uitspraak van de Hoge Raad bekend Wilders te gaan vervolgen in de ‘Minder Marokkanen’-zaak, wat begrijpelijkerwijs in brede kring tot de gedachte leidde dat het de Hoge Raad het OM een bruikbare stok verschafte om de hond te slaan.
De advocaat van Delano Felter, mr. Max Verheij, maakte zich in 2014 meteen al boos over de uitspraak van de Hoge Raad over zijn cliënt. Intolerantie komt namelijk helemaal niet voor in de Nederlandse strafwet. En, zo zei Verheij: ‘De Hoge Raad heeft geen enkel woord gewijd aan wat het (volkomen vage) begrip ‘onverdraagzaamheid’ dan wel zou moeten inhouden. Ook de wetgever zweeg in alle talen over dit begrip.’
Maar niet alleen de Nederlandse rechter of wetgever, maar ook de Europese (Straatsburgse) rechters of wetgevers hebben niet de geringste moeite gedaan om duidelijk te maken wat (het voeden van) intolerantie is. Er bestaat domweg geen juridisch bruikbare definitie van.
Zoals het in het gewone omgangstaal tussen mensen al weinig helder is wat tolereren is, of dat goed of fout is, en hoe het dan zit met intolerantie. Is iemand die geen intolerantie tolereert dan iemand die intolerant is, ondanks het feit dat hij zich tegen intolerantie keert?
Bij de Straatsburgse rechters en bij de Straatsburgse actiegroep ECRI staat ‘tolerantie’ hoog aangeschreven, terwijl ‘intolerantie’ als strafbaar wordt beschouwd. Maar waarom zou iets tolereren per se goed moeten zijn en iets niet tolereren per se slecht?
De ‘intolerantie’ is vanuit Straatsburg ons strafrecht binnengeslopen, zonder dat er iets eenduidigs over te zeggen valt, behalve dan dat het bedoeld is als inperking van de vrijheid van meningsuiting (voor politici, in dit geval).
Maar als er geen definitie bestaat van intolerantie, dan kan ook geen enkele rechter op deugdelijke gronden een uitspraak doen over de vraag of Geert Wilders veroordeeld moet worden omdat hij intolerantie heeft gevoed.
Syp Wynia (1953) is sinds 1997 redacteur van Elsevier. Hij schrijft columns, commentaren en analyses in weekblad Elsevier en essays in maandblad Elsevier Juist over politiek, economie en samenleving, dikwijls met een grensoverschrijdende blik.
RTVWEST 14.10.2016 De rechtszaak tegen Geert Wilders gaat door. Dat oordeelde de rechtbank vrijdagochtend. De PVV-leider is aangeklaagd vanwege zijn ‘minder Marokkanen’-vraag tijdens een verkiezingsbijeenkomst in Den Haag in 2014. De advocaat van Wilders, Geert-Jan Knoops, wilde het proces tegenhouden.
Wilders is aangeklaagd voor belediging van Marokkanen op grond van ras en het aanzetten tot discriminatie en haat. Op de avond van de gemeenteraadsverkiezingen in 2014 in Den Haag vroeg de partijleider aan een zaal vol PVV-kiezers of ze meer of minder Marokkanen wilden. Het publiek scandeerde ‘minder, minder, minder’. ‘Dan gaan we dat regelen’, reageerde Wilders.
Den HaagFM 14.10.2016 De rechtszaak tegen Geert Wilders om zijn “minder, minder, minder Marokkanen”-uitspraken gaat door. Zijn advocaat vroeg de rechtbank vorige maand om er een streep door te zetten. De rechter ziet daar niets in. Wel is de zaak voorlopig aangehouden.
Advocaat Geert-Jan Knoops zei in september tijdens een zitting bij de rechtbank op Schiphol dat de PVV’er volgens hem onterecht wordt vervolgd door het Openbaar Ministerie. Knoops vindt dat een rechter geen oordeel mag vellen over uitspraken die zijn gedaan in politieke context.
Wilders is aangeklaagd voor belediging van Marokkanen op grond van ras en het aanzetten tot discriminatie en haat. Op de avond van de gemeenteraadsverkiezingen in 2014 in vroeg de partijleider in een café aan het Plein aan een zaal vol PVV-kiezers of ze meer of minder Marokkanen wilden. Het publiek scandeerde “minder, minder, minder”. “Dan gaan we dat regelen”, reageerde Wilders. Het proces gaat op 31 oktober verder. …lees meer
Elsevier 14.10.2016 Het strafproces tegen Geert Wilders gaat door. De advocaat van de PVV-leider, Geert-Jan Knoops, had de rechtbank vorige maand gevraagd het Openbaar Ministerie niet ontvankelijk te verklaren.
Maar de rechtbank gaat daar niet in mee. Het proces gaat eind deze maand verder. Wilders reageerde onmiddellijk op Twitter. Hij zegt te worden vervolgd voor wat miljoenen mensen vinden.
Eind september bepleitte Knoops dat het proces ogenblikkelijk moest worden gestopt. Een vonnis over de uitspraken is volgens hem een oordeel over het partijprogramma van de PVV en het politieke besluitvormingsproces. En gevoelige kwesties moeten ‘in de publieke opinie worden beoordeeld of via de stembus,’ aldus de raadsman.
Hij wijst op een doctrine in de Verenigde Staten dat een rechter geen oordeel moet vellen over uitspraken die zijn gedaan in de politieke context.Er is volgens Knoops dan ook sprake van een politiek proces. Ook Wilders zelf begrijpt niet waarom hij op het beklaagdenbankje zit. ‘ik ben maandenlang met dit proces bezig, en ik heb geen idee wat ik hier te zoeken heb.’
Wilders wil minder Marokkanen
Wilders is aangeklaagd voor belediging van Marokkanen en het aanzetten tot haat en discriminatie. In 2014 zei hij dat Den Haag een stad moet worden met ‘minder lasten en als het even kan minder Marokkanen’. Kort daarop kwam de politicus weer in opspraak, tijdens een bijeenkomst voor de gemeenteraadsverkiezingen.
Hij vroeg een zaal vol PVV-aanhangers. ‘Willen jullie in deze stad, en in Nederland, meer of minder Marokkanen?’ Toen het publiek ‘minder, minder, minder’ scandeerde, zei Wilders: ‘Dan gaan we dat regelen.’ Een aantal organisaties en personen voelt zich beledigd door de opmerkingen en eist een schadevergoeding.
Tom Reijner (1986) werkt sinds augustus 2013 op de webredactie. Hij studeerde Politicologie en Geschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam.
VK 14.10.2016 De strafzaak tegen PVV-voorman Geert Wilders gaat gewoon door en begint op maandag 31 oktober. Dat heeft de rechtbank in Den Haag vandaag besloten. De poging van de advocaat van Wilders, Geert-Jan Knoops, om het Openbaar Ministerie niet-ontvankelijk te laten verklaren is daarmee mislukt.
De kaarten liggen nu anders voor Wilders..
Het was echt niet de bedoeling om er een circus van te maken, bezwoer advocaat Geert-Jan Knoops. Lees hier het verslag uit de rechtbankzaal.
Knoops had eind september in een uitvoerig betoog uiteengezet waarom strafvervolging over de ‘minder-minder’-uitspraken niet zou kunnen. In de kern omdat de rechtbank dan een politiek oordeel zou gaan vellen over de PVV, het verkiezingsprogramma en haar kiezers. En dat zou een gevaarlijke ontwikkeling zijn, zo betoogde Knoops. Ook vond hij dat andere politici vergelijkbare opmerkingen hadden gemaakt en dat dus sprake is van willekeur.
10:15 AM – 14 Oct 2016
De rechtbank gaat daar niet in mee. Hoewel aan de zaak ‘politieke aspecten kleven’ meent de rechtbank dat het uiteindelijk aan de rechter is te oordelen waar de grens ligt. Daarmee wordt geen oordeel gegeven over ‘het soort democratie dat Nederland zal moeten hebben’, maar enkel over de discriminatoire aard van de opmerkingen. De rechtbank vindt evenmin dat ze door het proces een oordeel gaat geven over het beleid van de PVV en ook niet dat de politieke vrijheid van Wilders wordt ingeperkt. Dat andere politici vergelijkbare opmerkingen zouden hebben gemaakt, veegt de rechtbank van tafel. De omstandigheden waarin die dat deden en de uitlatingen zijn onvergelijkbaar. Het proces kan dus gewoon doorgaan en zal over ruim twee weken beginnen in de extra beveiligde rechtbank nabij Schiphol.
Met deze beslissing gaat de vervolging definitief door. Wel kan de verdediging de rechtbank nog wraken, wat in het vorige proces tegen Wilders ook is gebeurd. De verdediging heeft tot nu toe meerdere mogelijkheden aangegrepen om het proces te vertragen.
Het Openbaar Ministerie ging in december 2014 over tot vervolging van Wilders op verdenking van belediging van een groep mensen op grond van ras en aanzetten tot discriminatie en haat. Dit vanwege zijn uitlatingen over Marokkanen op 12 en 19 maart 2014 in Den Haag. Naar aanleiding daarvan kwamen ruim 6400 aangiften binnen. Uiteindelijk bleven 61 partijen over – 56 personen en 5 organisaties.
De rechtbank verklaarde de vorderingen van 18 benadeelde partijen vandaag niet-ontvankelijk. Die partijen eisen bijvoorbeeld smartengeld of een rectificatie van de uitspraken van Wilders. Een groot deel (35 personen) wordt niet bijgestaan door een advocaat. Opvallend is dat de rechtbank zegt dat ‘gelet op de aard van de verdenking toewijzing van verzoeken tot immateriële schade’ niet voor de hand ligt. Daarmee lijkt de rechtbank al vooruit te lopen op een afwijzing van de vorderingen.
Personen die vragen om een vergoeding van meer dan 500 euro zijn niet-ontvankelijk verklaard. Zij zullen geen deel meer uitmaken van het proces. Eén persoon had 473,784 euro smartengeld gevraagd.
De rechtbank trekt in totaal drie weken uit voor het proces.
NU 14.10.2016 Het proces tegen Geert Wilders gaat door. De rechtbank in Den Haag heeft besloten, zo bleek vrijdag, dat de PVV-leider terecht moet staan voor zijn ‘minder Marokkanen’-uitspraken.
De advocaat van Wilders, Geert-Jan Knoops, vroeg de rechtbank op 23 september het Openbaar Ministerie niet-ontvankelijk te verklaren. Knoops stelde dat een rechter geen oordeel moet vellen over politieke uitspraken. De uitspraken van Wilders horen volgens hem te worden beoordeeld door de publieke opinie en de kiezers.
Het OM is het daar niet mee eens en ook de rechter heeft de bezwaren van Knoops nu verworpen. Volgens het OM kan alleen de rechtbank oordelen of Wilders zich met zijn ‘minder Marokkanen’-uitspraken schuldig heeft gemaakt aan een strafbaar feit of niet.
De rechter stelt “dat uit eerdere rechterlijke uitspraken op Europees niveau volgt dat aan volksvertegenwoordigers enerzijds een ruime uitingsvrijheid moet worden gegund. Anderzijds moeten juist politici vanwege hun belangrijke maatschappelijke functie vermijden dat zij in hun openbare uitingen de intolerantie voeden. Waar de grens tussen beiden ligt, is onderwerp van debat in deze Nederlandse rechtszaak.”
De rechtbank vindt niet dat strafrechtelijke vervolging van Wilders betekent dat de politieke vrijheid van hem en/of zijn partij wordt ingeperkt.
Video: Proces tegen Wilders gaat door
Klassenjustitie
Wilders bestempelde zijn mogelijke vervolging eerder als klassenjustitie. “Als je lid bent van de PVV, dan ben je de klos. Laat ik duidelijk zijn, ik vind dat wat ik heb gezegd niet strafbaar is. Net als dat ik vind dat die anderen ook niet voor de rechter moesten komen. Ik heb geen spijt van wat ik gezegd. Ik heb de waarheid gesproken.”
Wilders heeft vrijdagochtend meteen gereageerd op Twitter. “Vervolgd voor wat miljoenen mensen vinden”, aldus Wilders. Bij de tekst heeft de PVV-leider een afbeelding geplaatst van het Paleis van Justitie, met de tekst: “Politiek proces. Pleur op.” Ook stelt hij: “Nederland is net Turkije: onwelgevallige politieke meningen worden in de rechtszaal kalltgestellt. Tevergeefs, want ik blijf zeggen wat ik vind!”
Wilders is aangeklaagd voor belediging van Marokkanen op grond van ras en het aanzetten tot discriminatie en haat.
Telegraaf 14.10.2016 Het strafproces tegen PVV-leider Geert Wilders gaat gewoon door. De rechtbank in Den Haag veegde vanmorgen alle zes argumenten van tafel die de verdediging aanvoerde om het proces te stoppen. Geert Wilders reageerde via Twitter onmiddellijk op de uitspraak. „Vervolgd voor wat miljoenen mensen vinden”, schreef hij.
De rechtbank vindt mét de verdediging dat er politieke aspecten kleven aan de rechtszaak. „Maar oordelen over de uitspraken van Wilders is iets anders dan oordelen over de politiek van de PVV”, aldus de rechtbank. De vervolging van de PVV-leider is geen aantasting van het grondrecht van vrijheid van vereniging en vergadering, vindt de rechtbank. Zijn vervolging betekent niet dat Wilders wordt belemmerd in zijn werk als politicus. „Dat heeft het Openbaar Ministerie er ook niet mee voor ogen.”
Volgens de rechtbank is er geen sprake van dat het Openbaar Ministerie zich schuldig maakt aan willekeur door Wilders wél, en andere politici die omstreden uitspraken deden niet te vervolgen. Die situaties zijn niet met elkaar te vergelijken, vindt de rechtbank. De uitspraken van andere politici zijn op andere plekken en tijden gedaan, en kunnen niet op één lijn worden gesteld met die van Wilders.
De rechtbank verwierp tevens het argument dat vervolging van Wilders een schending betekent van het vertrouwensbeginsel. Knoops betoogde dat zijn opvattingen al negen jaar lang in het partijprogramma van de PVV staan, en dat hij erop mocht vertrouwen dat hij er niet opeens voor zou worden vervolgd.
De inhoudelijke behandeling start op 31 oktober, in de extra beveiligde rechtbank op Schiphol. Er zijn drie weken voor de zaak uitgetrokken, tot en met 25 november. Het Openbaar Ministerie komt op 14 en 16 november aan de beurt met requisitoir en strafeis. Op 17 en 18 november is de verdediging aan de beurt.
Trouw 14.10.2016 De rechtbank Den Haag haalt een streep door alle verweren van Geert Wilders en zijn advocaat Geert-Jan Knoops om een vervolging te voorkomen voor de omstreden “minder- minder-Marokkanen”uitspraak.
De PVV-voorman is aangeklaagd voor belediging van Marokkanen op grond van ras en het aanzetten tot discriminatie en haat. Wilders en zijn raadsman trokken op 23 september voor de Haagse rechter alle registers open. Een baaierd van rechtsbeginselen werd aangehaald in een poging het Openbaar Ministerie het recht op vervolging te ontzeggen. De rechter liet daar gisteren niets van heel. Het proces gaat op 31 oktober gewoon van start.
Wilders reageerde gisteren direct op Twitter: “NL is net Turkije: onwelgevallige politieke meningen worden in de rechtszaal kalltgestellt. Tevergeefs, want ik blijf zeggen wat ik vind.” Hij voegde er direct aan toe: “Vervolgd voor wat miljoenen mensen vinden.” Met die laatste uitspraak liet hij zijn medestanders voelen dat ook zij, alhoewel fysiek niet aanwezig in de rechtszaal, een beetje worden vervolgd voor hun opinie. De uitspraken van Wilders leidden weer tot een groot aantal steunbetuigingen.
Is de uitspraak van de rechter nu een grote overwinning voor het Openbaar Ministerie?
Geenszins. De zogenaamde preliminaire verweren – verweren voor de zaak inhoudelijk wordt behandeld – leiden in zijn algemeenheid zelden tot het staken van de vervolging. In die zin zou een niet-ontvankelijkverklaring van het OM een uitzondering zijn geweest.
NL is net Turkije: onwelgevallige politieke meningen worden in de rechtszaal kalltgestellt. Tevergeefs, want ik blijf zeggen wat ik vind! 10:51 AM – 14 Oct 2016
Wilders en zijn advocaat vinden dat de omstreden uitingen zijn gedaan in een politiek debat. De toetsing van politieke uitingen dient buiten de rechtszaal te blijven, is de opinie van Wilders en Knoops. En dat is vooral een opvatting uit het Amerikaanse recht. Het dossier Wilders is echter een Nederlands dossier, vindt de rechter. Wat de uitspraken van Wilders waard zijn, moet na de inhoudelijke behandeling blijken.
De rechter erkent wel dat volksvertegenwoordigers een ruime vrijheid van uitingen moeten hebben, maar er is ook een grens. Gelet op hun maatschappelijke moeten zij “vermijden dat zij in hun openbare uitingen intolerantie voeden”.
Kan in deze formulering van de rechtbank iets van vooringenomenheid van de rechters worden gelezen?
Wilders zal ongetwijfeld daarop zinspelen. Niet onmogelijk is zelfs dat hij deze rechters zal wraken. Dat past een beetje bij de proceshouding die hij heeft aangenomen. Al bij de start van het proces trachtte hij een van de rechters te bewegen vrijwillig op te stappen wegens veronderstelde partijdigheid. De rechter bleef overigens op haar post.
Wilders en zijn raadsman betoogden, zonder effect bij de rechter, dat er sprake is van een schending van het gelijkheidsbeginsel. PvdA-er Rob Oudkerk liet zich ooit laatdunkend uit over Marokkaanse jongeren en werd niet vervolgd. De rechter honoreert dit verweer niet. Qua tijd, plaats en context is er geen sprake van een gelijk geval.
Ook het zogeheten vertrouwensbeginsel is niet geschonden. Al negen jaar, zo stelt Wilders verkondigt hij dezelfde boodschap met zijn PVV en in die negen jaar is hij nog nooit veroordeeld voor die opinie. Daaruit mag hij echter niet de verwachting putten, zo vindt de rechter dat het nooit tot een vervolging kan komen.
Wat is de betekenis van deze uitspraak voor het Openbaar Ministerie?
Het OM kan gewoon doorgaan met de vervolging. De rechter oordeelt dat het OM de bevoegdheid om te vervolgen niet heeft misbruikt.
Wilders deed de omstreden uitlatingen in maart 2014. Op de avond van de gemeenteraadsverkiezingen vroeg hij aan een zaal vol PVV-kiezers of ze meer of minder Marokkanen wilden. Het publiek scandeerde “minder, minder, minder”. “Dan gaan we dat regelen”, reageerde Wilders.
Trouw 14.10.2016 Het strafproces tegen PVV-voorman Geert Wilders gaat door. Dat oordeelde de rechtbank in Den Haag vanochtend.
Wilders zelf was niet aanwezig bij de uitspraak. De politicus wordt berecht om zijn omstreden ‘minder Marokkanen’-uitspraken. Hij is aangeklaagd voor belediging van Marokkanen op grond van ras en het aanzetten tot discriminatie en haat.
De advocaat van Wilders, Geert-Jan Knoops, had de rechtbank vorige maand gevraagd het Openbaar Ministerie niet ontvankelijk te verklaren, onder meer omdat volgens hem een rechter geen oordeel moet vellen over politieke uitspraken. De rechtbank verwerpt dat. Ook verwierp de rechtbank Wilders’ stelling dat hij niet vervolgd kan worden, omdat soortgelijke uitspraken over Marokkanen eerder niet tot vervolging hebben geleid.
Grens
Eerdere rechtszaken in Europa hebben volgens de rechtbank vastgesteld dat politici veel vrijheid van meningsuiting hebben, maar tegelijkertijd “publieke uitspraken die intolerantie voeden” zouden moeten vermijden. “Waar de grens ligt tussen die twee zal in deze zaak bediscussieerd worden.” Het proces gaat vanaf eind deze maand verder.
NL is net Turkije: onwelgevallige politieke meningen worden in de rechtszaal kalltgestellt.
Tevergeefs, want ik blijf zeggen wat ik vind! 10:51 AM – 14 Oct 2016
Wilders deed de omstreden uitlatingen in maart 2014. Op de avond van de gemeenteraadsverkiezingen vroeg hij aan een zaal vol PVV-kiezers of ze meer of minder Marokkanen wilden. Het publiek scandeerde ‘minder, minder, minder’. “Dan gaan we dat regelen”, reageerde Wilders. Na afloop van de uitspraak van vandaag twitterde hij: “Vervolgd voor wat miljoenen mensen vinden.” Ook stelde hij dat Nederland net Turkije is: “Onwelgevallige politieke meningen worden in de rechtszaal kalltgestellt.”
AD 14.10.2016 De rechtbank in Den Haag heeft vanochtend besloten dat het strafproces tegen Geert Wilders doorgaat. De PVV-leider wordt vervolgd vanwege zijn omstreden ‘minder, minder-uitspraken’ in maart 2014.
Wilders werd aangeklaagd voor het aanzetten tot discriminatie en haat en het beledigen van Marokkanen op grond van ras. Geert-Jan Knoops, de advocaat van Wilders, vroeg de rechtbank eind september om het Openbaar Ministerie niet-ontvankelijk te verklaren.
Volgens de Haagse rechtbank is er een ‘uitgebreid en inhoudelijk’ debat nodig om te kunnen beoordelen of Wilders zich schuldig maakte aan belediging en het aanzetten tot discriminatie en haat.
Uitspraken beoordelen
Knoops stelde dat de uitspraken van Wilders van politieke aard zijn en een rechter daar geen oordeel over mag vellen. De uitspraken moeten volgens hem worden beoordeeld door de kiezers. ,,U ziet talloze uitspraken van politici die voor bepaalde nationaliteiten kwetsend zijn, maar die het OM niet vervolgde.
En dat is terecht. Zoals de heer Wilders ook niet vervolgd zou moeten worden”, zei Knoops eind september. De rechter verwierp dit betoog. ,,Deze zaak gaat er niet om zijn beleid te beoordelen, maar de specifieke uitspraken,” aldus de rechter in reactie.
Het OM is van mening dat alleen de rechtbank kan oordelen of PVV-leider Geert Wilders zich met zijn ‘minder, minder’-uitspraken schuldig heeft gemaakt aan een strafbaar feit of niet. Om de rechtbank in staat te stellen een goed oordeel te vellen, is eerst een volledig proces nodig, stelde Officier van Justitie Sabina van der Kallen.
Het proces van Geert Wilders zal 31 oktober van start gaan.
Telegraaf 14.10.2016 De rechtbank in Den Haag beslist vrijdag of het strafproces tegen PVV-voorman Geert Wilders verder gaat of wordt gestopt. De advocaat van Wilders, Geert-Jan Knoops, vroeg de rechtbank 23 september het Openbaar Ministerie niet-ontvankelijk te verklaren. Daarmee zouden de rechters het proces tegen Wilders stoppen. Volg de zaak hier live.
Wilders wordt berecht om zijn omstreden ‘minder Marokkanen’-uitspraken. Hij is aangeklaagd voor belediging van Marokkanen op grond van ras en het aanzetten tot discriminatie en haat.
Knoops wees er toen op dat een rechter geen oordeel moet vellen over politieke uitspraken. De uitspraken van Wilders horen volgens hem te worden beoordeeld door de publieke opinie en de kiezers.
Het OM is het daar niet mee eens. Alleen de rechtbank kan oordelen of PVV-leider Geert Wilders zich met zijn ‘minder Marokkanen’-uitspraken schuldig heeft gemaakt aan een strafbaar feit of niet. Daarom moet het proces tegen hem doorgaan, reageerde officier van justitie Sabina van der Kallen. En om de rechtbank in staat te stellen een goed oordeel te vellen, is eerst een volledig proces nodig, stelde ze.
VK 28.09.2016 Volgens velen in dit land heeft Wilders al te lang zijn gang kunnen gaan met aanstootgevend gedrag, beledigingen en ophitsende, haatzaaiende uitspraken, stelt jurist Bert Schriever.
Je wordt in dit land wel voor minder vervolgd, dus met die veronderstelde klassenjustitie valt het in zijn geval wel mee
Wilders duidt alles wat hij doet, en waarmee hij wordt geconfronteerd, politiek. Vandaar dat hij vorige week bij de rechtbank in Amsterdam weer fel van leer trok tegen het Openbaar Ministerie. Er zou sprake zijn van justitiële willekeur, een politiek proces en klassenjustitie. Het past bij de slachtofferrol waarin hij zich graag wentelt, maar meer nog in de afwijzing door de PVV van de rechtsstaat en de democratische instituties; de PVV bezondigt zich al jaren aan het uithollen daarvan.
Wilders erkent de legitimiteit van het parlement niet, vindt rechters neprechters, wil naar believen burgers ontslaan of een beroepsverbod opleggen als die iets zeggen wat de PVV niet bevalt, wat opmerkelijk is als je zegt pal voor het vrije woord te staan, en voorspelt een revolte als hij geen minister-president wordt als zijn beweging de verkiezingen wint.
Zijn respectloosheid richting andersdenkenden is stuitend en zijn recidiverend normoverschrijdend gedrag, onder het mom van vrije meningsuiting, wordt door velen in dit land als beledigend, kwetsend en grievend ervaren.
Zo vreemd is het dus niet dat hij zich voor de strafrechter moet verantwoorden; je wordt in dit land wel voor minder vervolgd, dus met die veronderstelde klassenjustitie valt het in zijn geval wel mee. En anders dan Wilders wellicht denkt, of zou wensen, staat hij niet boven de wet. Nederland is immers geen Turkije of welke staat dan ook waar een dictator eenzijdig de dienst uitmaakt.
Politiek proces
Het is Wilders zelf die er een politiek proces van maakt en daar een belang bij denkt te hebben, niet het OM of zijn rechters
Het populisme, de manipulatie en het wij-zij denken waarvan Wilders zich bedient in het publieke domein, en voor de rechtbank, zijn samen te vatten onder het adagium ‘wie niet voor mij is, is tegen mij’. Binnen dit uitgangspunt is in het denken van Wilders en zijn PVV geen plaats voor andersdenkenden en diversiteit. Gedrag en handelwijze van de PVV laten dit keer op keer zien. Het is de kern van het politieke handelen van Wilders c.s.: het consequent afwijzen van pluralisme als zelfstandige waarde in een democratie.
Dit gedachtegoed past naadloos in het denken van de omstreden Duitse politieke filosoof Carl Schmitt, voor wie politiek beheerst wordt door het vriend-vijand denken. Vanuit dit perspectief bezien is het niet verwonderlijk dat Wilders de scheiding van machten, de Trias Politica, consequent afwijst.
In zijn ogen is immers niet de vraag relevant of er in rechtspraak aan waarheidsvinding wordt gedaan, er een zoektocht naar rechtvaardigheid plaats vindt of dat een onafhankelijk oordeel wordt gevraagd, maar is enkel de vraag relevant of rechters voor of tegen hem zijn, vriend of vijand.
Dat verklaart ook zijn respectloosheid naar de rechterlijke macht: als dit (proces) stand houdt is het een politiek proces en een PVV-haatproces, zei hij enige tijd geleden. In het vorige proces, 2010/2011 heette het: als ik wordt veroordeeld dan hebben miljoenen terecht geen vertrouwen meer in de rechterlijke macht. En dat wordt niet gezegd in een kroeg, maar door iemand die zich geschikt vindt als leider van een liberale rechtsstaat.
Door het te doen voorkomen dat niet alleen hij terecht staat, maar ook zijn aanhang, maakt Wilders bij voorbaat van het proces een politieke aangelegenheid. Het is Wilders zelf die er een politiek proces van maakt en daar een belang bij denkt te hebben, niet het OM of zijn rechters.
Haatzaaiende uitspraken
De vrijheid om te zeggen wat je wilt, is niet onbegrensd
In een tijd waarin maatschappelijke onrust, onbehagen, afbrokkeling van gezag en een afkeer van de politiek de overhand hebben is het van belang dat de democratische instituties, ontdaan van emoties en waan van de dag, het plechtanker blijven van de rechtsstaat en dat de principes van de machtenscheiding onverkort overeind blijven.
Alleen op die manier, als het evenwicht tussen de onderscheiden staatsmachten blijft geborgd, kan een staat veiligheid en vrijheid aan zijn burgers garanderen en willekeur en rechtsongelijkheid voorkomen. In deze context moet ook het proces tegen Wilders worden begrepen. Niet zijn beweging staat terecht, noch zijn kiezers, maar Wilders als individu. Zo werkt het in een rechtsstaat en, als onderdeel daarvan, in het strafrecht.
Dat Wilders dit principe niet erkent moet hij zelf weten, maar dat maakt dit uitgangspunt nog niet onjuist of irrelevant. Juist als het spannend wordt is het van belang principes overeind te houden en niet toe te geven aan manipulatie, opportunisme en politiek effectbejag.
Nu het OM, in tegenstelling tot het eerste proces Wilders, dit keer de rug recht lijkt te houden en Wilders voor de rechter brengt, is het aan die andere staatsmacht, de rechterlijke macht, om te bepalen of er schade aan de samenleving en/of haar burgers is toegebracht. Veel ingewikkelder is het niet, alle politieke retoriek van Wilders ten spijt.
De vrijheid om te zeggen wat je wilt, is niet onbegrensd. Dat geldt voor burgers en dat geldt voor politici, ook als je Wilders heet.
Volgens velen in dit land heeft Wilders al te lang zijn gang kunnen gaan met aanstootgevend gedrag, beledigingen en ophitsende, haatzaaiende uitspraken. Daar kun je veel van vinden, maar niet dat het bijdraagt aan een constructieve, beheersbare, samenleving. En was dat nu juist niet ook één van de functies van het strafrecht? Naast die van genoegdoening en rechtvaardigheid? Dat Wilders terecht staat is meer dan terecht.
Telegraaf 23.09.2016 ,,Ik ben maandenlang met dit vreselijke proces bezig. Maar ik heb geen idee wat ik hier te zoeken heb.” Dat zei PVV-leider Geert Wilders vrijdag tijdens het proces dat tegen hem loopt.
Wilders wordt berecht om zijn omstreden ‘minder Marokkanen’-uitspraken. Hij is aangeklaagd voor belediging van Marokkanen op grond van ras en het aanzetten tot discriminatie en haat.
Het kan niet zo zijn dat het Openbaar Ministerie met twee maten meet, aldus Wilders. Hij doelde er op dat hij ,,als lid van de oppositie wel wordt vervolgd voor omstreden politieke uitspraken en zijn politieke tegenstanders zoals premier Mark Rutte en Diederik Samsom niet. Wilders: ,,Samsom en Rutte mogen dat wel doen en ik niet.”
,,Leg mij niet het zwijgen op en stop dit proces”, vroeg hij de rechters. ,,U kunt een einde maken aan deze charade, aan dit politieke proces.”
Wilders zei ook dat hij geen spijt heeft van de uitspraken waarvoor hij terechtstaat. ,,Het is de waarheid. Ik zal me daar voor verantwoorden, maar ik hoop niet voor de rechtbank maar tijdens de komende verkiezingen voor het Nederlandse volk.”
14 oktober
De rechtbank beslist 14 oktober of het strafproces tegen PVV-voorman Geert Wilders verder gaat of wordt gestopt. De advocaat van Wilders, Geert-Jan Knoops, vroeg de rechtbank vrijdag in de extra beveiligde rechtszaal op Schiphol, het Openbaar Ministerie niet ontvankelijk te verklaren. Daarmee zouden de rechters het proces tegen Wilders stoppen.
Knoops wees er eerder op de dag op dat een rechter geen oordeel moet vellen over politieke uitspraken. De uitspraken van Wilders horen volgens hem te worden beoordeeld door de publieke opinie en de kiezers. Het OM is het daar niet mee eens.
Elsevier 23.09.2016 ‘Ik ben maandenlang met dit vreselijke proces bezig, maar ik heb geen idee wat ik hier te zoeken heb.’ Dat zegt PVV-leider Geert Wilders tijdens zijn vrijdag in de extra beveiligde rechtszaal op Schiphol.
Het gaat om de langlopende zaak over de ‘minder, minder’-uitspraken van Wilders. Hij is aangeklaagd voor belediging van Marokkanen op grond van ras en het aanzetten tot haat en discriminatie.
In 2014 heeft Wilders gezegd dat Den Haag een stad moet worden met‘minder lasten en als het even kan minder Marokkanen’. Kort daarop kwam de politicus weer in opspraak, tijdens een evenement voor de gemeenteraadsverkiezingen: hij vroeg een zaal vol PVV’ers: ‘Willen jullie in deze stad, en in Nederland, meer of minder Marokkanen?’
Toen het publiek ‘minder, minder, minder’ scandeerde, zei Wilders: ‘Dan gaan we dat regelen.’ Een aantal organisaties en personen voelt zich beledigd door de opmerkingen en eist een schadevergoeding.
‘OM meet met twee maten’
‘Het kan niet zo zijn dat het Openbaar Ministerie met twee maten meet,’ zegt Wilders. Daarmee bedoelt hij dat hij ‘als lid van de oppositie wel wordt vervolgd voor omstreden politieke uitspraken’ en zijn politieke tegenstanders zoals premier Mark Rutte en PvdA-leider Diederik Samsom niet. ‘Samsom en Rutte mogen dat wel doen en ik niet,’ zegt Wilders.
Hij richt zich tot de rechters: ‘Leg mij niet het zwijgen op en stop dit proces. U kunt een einde maken aan deze charade, aan dit politieke proces,’ aldus de PVV-leider.
Wilders zegt verder dat hij geen spijt heeft van de uitspraken waarvoor hij terechtstaat. ‘Het is de waarheid. Ik zal me daarvoor verantwoorden, maar ik hoop niet voor de rechtbank maar tijdens de komende verkiezingen voor het Nederlandse volk’.
Onterechte vervolging
Zijn advocaat Geert-Jan Knoops betoogde vrijdag dat het Openbaar Ministerie (OM) Wilders onterecht vervolgt. Hij wijst op een doctrine in de Verenigde Staten dat een rechter geen oordeel moet vellen over uitspraken die zijn gedaan in de politieke context.
Hoewel de rechter wel de bevoegdheid heeft om dat te doen, zou hij dat niet moeten doen, aldus Knoops. De uitspraken waarvoor Wilders wordt vervolgd, horen volgens hem door de publieke opinie en de kiezers beoordeeld te worden.
Uit Europese rechtspraak blijkt ook dat de belangen van Wilders als politicus en die van zijn kiezers zwaarder wegen dan die van anderen zoals het OM en aanklagers, zegt Knoops. Volgens de advocaat heeft het OM zijn functie onvoldoende meegewogen in het vervolgingsbesluit. Hij verzoekt de rechtbank het OM niet-ontvankelijk te verklaren. Als de rechtbank meegaat in dit verweer, gaat het hele proces niet door.
Het OM verzet zich hiertegen. Alleen de rechtbank kan oordelen of de uitsprak van Wilders gelijkstaan aan een strafbaar feit: daarom moet het proces doorgaan, zegt officier van justitie Sabina van der Kallen in reactie op het verweer van Knoops. De rechtbank beslist op 14 oktober of het strafproces tegen Wilders verdergaat of niet.
Elif Isitman (1987) is sinds oktober 2014 online redacteur bij Elsevier.
Elsevier 23.09.2016 In een extra beveiligde rechtszaal op Schiphol gaat vrijdag de strafzaak verder tegen PVV-leider Geert Wilders. Tien ‘gekwetste personen’ hebben zich van te voren gemeld: zij eisen smartengeld van de politicus.
Het gaat om de langlopende zaak over de ‘minder’-uitspraken van Geert Wilders.Zeker tien mensen voelen zich slachtoffer door de uitspraken, en eisen geld. Advocaat Goran Sluiter vertegenwoordigt zeven van de eisers, die ieder 500 euro willen ontvangen.
De personen moesten voor de zittingsdag op 23 september schriftelijk eis en argumenten indienen. Twee organisaties eisen rectificatie van Wilders: het Euro-Mediterraan Centrum Migratie en Ontwikkeling en het Landelijk Beraad Marokkanen worden ook vertegenwoordigd door Sluiter.
In 2014 heeft Wilders gezegd dat Den Haag een stad moet worden met‘minder lasten en als het even kan minder Marokkanen’. Kort daarop kwam de politicus weer in opspraak, tijdens een evenement voor de gemeenteraadsverkiezingen: hij vroeg een zaal vol PVV’ers: ‘Willen jullie in deze stad, en in Nederland, meer of minder Marokkanen?’
‘Minder, minder, minder’
Toen het publiek ‘minder, minder, minder’ scandeerde, zei Wilders: ‘Dan gaan we dat regelen.’ Een aantal organisaties en personen voelt zich beledigd door de opmerkingen. In december 2014 werd aangekondigd dat het Openbaar Ministerie (OM) Wilders ging vervolgen voor het beledigen van een groep mensen op grond van ras en het aanzetten tot zowel discriminatie als haat.
De advocaat van Wilders krijgt overigens de kans om de rechtbank ervan te overtuigen dat het OM niet-ontvankelijk is geweest bij de vervolging. Raadsman Geert-Jan Knoops mag verweer voeren tijdens de zitting tegen de vervolging van Wilders. Het inhoudelijke proces gaat namelijk pas 31 oktober van start.
Als de rechter besluit het OM inderdaad niet-ontvankelijk te verklaren, wordt de zaak niet doorgezet. Knoops zal vijf verweren voeren en krijgt daarvoor twee uur de tijd. Dan krijgt het OM de kans een reactie te geven.
Bauke Schram (1993) is sinds april 2016 online redacteur bij Elsevier
NU 23.09.2016 Geert Wilders heeft zijn mogelijke vervolging vrijdag bestempeld als klassenjustitie. Hij deed dat in een verklaring voor de rechtbank in de extra beveiligde rechtszaal op Schiphol.
Wilders wijst op de uitspraken van minister-president Mark Rutte, die in het programma Zomergasten met de woorden “pleur op” reageerde op een fragment waarin Turkse Nederlanders een journalist van de NOS lastigvallen.
“Ik ben niet zo ver gegaan als de minister-president”, aldus Wilders “Ik heb niet gezegd: pleur op, geen kut-Marokkaan en toch sta ik hier en de heer Rutte, Samsom, Oudkerk, en Spekman niet.”
Wilders refereerde met zijn woorden aan uitspraken van Rob Oudkerk in 2002, die als PvdA’er sprak van kut-Marokkanen.
PvdA-leider Samsom en partijvoorzitter Spekman werden niet vervolgd voor bepaalde uitspraken die zij over Marokkanen hadden gedaan. Zo heeft Samsom gezegd dat Marokkaanse jongens een ”etnisch monopolie” op straatoverlast hadden en Spekman zei dat Marokkanen die niet willen deugen, moeten worden vernederd.
Volgens het OM waren die uitlatingen, waarover 140 aangiftes binnen kwamen, niet strafbaar.
Eurlings
“Dat is heel raar”, aldus Wilders. “Dan heb ik Eurlings nog niet genoemd, die wordt verdacht van geweldpleging. Die wordt buiten de rechtbank beoordeeld. Over klassenjustitie gesproken. Als je lid bent van de PVV, dan ben je de klos. Laat ik duidelijk zijn, ik vind dat wat ik heb gezegd niet strafbaar is. Net als dat ik vind dat die anderen ook niet voor de rechter moesten komen. Ik heb geen spijt van wat ik gezegd. Ik heb de waarheid gesproken.”
Het OM maakte 21 september bekend oud-CDA-minister Camiel Eurlings (43) te vervolgen voor de mishandeling van zijn ex-vriendin Tessa Rolink, maar dit gebeurt niet voor de rechtbank. Beide partijen gaan eerst een traject van mediation door omdat er volgens het OM sprake is van ‘eenvoudige mishandeling’.
Niet ontvankelijk
Geert-Jan Knoops, de advocaat van Wilders, vroeg de rechtbank vrijdag om het OM niet ontvankelijk te verklaren. Daarmee zouden de rechters het proces tegen Wilders stoppen. De uitspraken van de politicus moeten volgens Knoops worden beoordeeld door de publieke opinie en de gang naar de stembus.
Het OM is het daar niet mee eens. Het is volgens hen niet aan de kiezers maar aan de rechtbank. En om die daarvoor in de gelegenheid te stellen is eerst een volledig proces nodig, aldus officier van justitie Sabina van der Kallen.
De rechter doet op 14 2016 oktober uitspraak of Wilders wordt vervolgd.
Trouw 23.09.2016 Het Openbaar Ministerie (OM) vervolgt PVV-leider Geert Wilders onterecht, omdat een rechter niets te zeggen heeft over uitspraken die in een politieke context zijn gedaan. Dat zei Geert-Jan Knoops, de advocaat van Wilders, vandaag tijdens een zitting in de speciaal beveiligde rechtbank op Schiphol. Het OM denkt daar anders over.
Advocaat Knoops verdedigt Wilders, die vandaag voor de derde keer in de rechtbank moest verschijnen voor zijn omstreden ‘minder Marokkanen’-uitspraak. Wilders is aangeklaagd voor belediging van Marokkanen op grond van ras en het aanzetten tot discrimitatie en haat.
Het zogeheten ‘preliminair verweer’ ging over de vraag of het OM Wilders wel terecht aanklaagt. Volgens Knoops is dat niet het geval. Hij betoogde dat een rechter geen oordeel zou moeten vellen over uitspraken die zijn gedaan in politieke context. De rechtbank beslist 14 oktober of het strafproces tegen Wilders verder gaat of wordt gestopt. Als de rechtbank het verweer ontvankelijk zou verklaren, zou de zaak niet doorgaan.
Doorgaan
Het OM heeft daar echter geen oren naar. “Alleen de rechtbank kan oordelen of PVV-leider Geert Wilders zich schuldig heeft gemaakt aan een strafbaar feit of niet. Daarom moet het proces tegen hem doorgaan”, zei officier van justitie Sabina van der Kallen.
Knoops zei tijdens zijn verweer dat de uitspraken van Wilders beoordeeld horen te worden door de publieke opinie en de kiezers. Nu wordt van de rechter eigenlijk een oordeel gevraagd over het verkiezingsprogramma van de PVV, stelde Knoops. “Een programma dat door bijna een miljoen kiezers wordt omarmd. Dat is inbreken in de eerbied van een politieke partij.”
Minder lasten, minder Marokkanen
Wilders zei tijdens een campagnebezoek op 12 maart 2014 aan het Haagse stadsdeel Loosduinen dat Den Haag ‘een stad met minder lasten en als het even kan wat minder Marokkanen’ moet worden. Een week later vroeg hij op de avond van de gemeenteraadsverkiezingen aan een zaal vol PVV-kiezers of ze meer of minder Marokkanen wilden. Het publiek scandeerde ‘minder, minder, minder’. “Dan gaan we dat regelen”, reageerde Wilders.
Vandaag betichtte Wilders het Openbaar Ministerie van het meten met twee maten, omdat hij wel wordt vervolgd voor omstreden politieke uitspraken en zijn politieke tegenstanders zoals premier Mark Rutte en Diederik Samsom niet. Wilders: “Samsom en Rutte mogen dat wel doen en ik niet.” “Leg mij niet het zwijgen op en stop dit proces”, vroeg hij de rechters. “U kunt een einde maken aan deze charade, aan dit politieke proces.”
Wilders zei ook dat hij geen spijt heeft van de uitspraken waarvoor hij terechtstaat. “Het is de waarheid. Ik zal me daar voor verantwoorden, maar ik hoop niet voor de rechtbank maar tijdens de komende verkiezingen voor het Nederlandse volk.”
VK 23.09.2016 Het was echt niet de bedoeling om er een circus van te maken, bezwoer advocaat Geert-Jan Knoops vrijdagochtend aan het begin van alweer de derde regiezitting in de zaak-Wilders in de beveiligde rechtszaal nabij Schiphol. Knoops had de ‘intentie’ een inhoudelijk pleidooi te houden tegen de beslissing van het OM om Geert Wilders te vervolgen voor de ‘minder, minder’-uitspraken uit maart 2014.
Dat was voordat de advocaat alle registers opentrok om in negentig pagina’s verweer de handelswijze van het OM te bekritiseren. Hij begon in de Verenigde Staten, in 1803, waar de basis lag van een doctrine in het Amerikaanse strafrecht waarbij rechters zich ‘in principe’ onthouden van rechtszaken die gaan over politieke vraagstukken. Dat deze doctrine geen basis heeft in Nederlandse jurisprudentie laat onverlet dat de rechter af moet zien van de mogelijkheid om over de uitspraken van Wilders te oordelen, stelde Knoops.
Want daarmee, zo zei hij, gaat de rechter zich een oordeel vormen over de politiek van de heer Wilders. Over het verkiezingsprogramma, over het electoraat en, uiteindelijk, over de democratie. ‘Zeer gevaarlijk. Het proces is politiek geladen.’ Daarmee was Knoops terug bij het kernbezwaar tegen de vervolging zoals hij, en Wilders, dat vanaf het begin hebben uitgedragen: het is een politiek proces.
‘Verkort uitdragen verkiezingsprogramma’
Eindeloos herhaalde Knoops dat ‘bijna 1 miljoen’ mensen op de PVV hadden gestemd !!!
Advocaat Knoops betoogde verder dat Wilders met zijn uitspraken feitelijk niets anders had gedaan dan ‘het verkort uitdragen’ van zijn verkiezingsprogramma. Dat was zijn plicht als politicus naar zijn electoraat toe. Eindeloos herhaalde Knoops dat ‘bijna 1 miljoen’ mensen op de PVV hadden gestemd en dat 43 procent van de Nederlanders de bewuste uitspraken over Marokkanen ondersteunde blijkens een peiling van Maurice de Hond. ‘Vervolging betekent daarmee dat het kiesrecht wordt aangetast.’
Daarbij had Wilders, ging Knoops verder, de uitspraken van context voorzien door vijf ordners van ‘data en wetenschappelijk bewijs’ aan te dragen in het verhoor bij de recherche en waren de uitspraken in lijn met wat hij sinds 2005 ‘expliciet constant en herhaaldelijk’ had uitgedragen sinds 2005. Marokkanen komen simpelweg vaker voor in criminaliteitscijfers, zei Knoops. ‘Daar zit niets verbloemds raciaals achter’. Het is de ‘contextuele waarheid’ van zijn uitspraken.
De advocaat formuleerde rustig en precies, maar zijn pleidooi was langdradig. Het belangrijkste verweer – het is een politiek proces – kwam in vele gedaanten terug. Zoals toen Knoops een lijstje van politieke uitspraken opsomde van de laatste tien jaar. Van Rob Oudkerk (‘kut-Marokkanen’) tot premier Mark Rutte over Turken (‘Pleur op’). ‘Controversieel en choquerend voor sommigen wellicht, maar passend binnen het politieke debat.’ Het verwijzen naar de uitlatingen van andere politici om te laten zien dat zij niet en hij wel wordt vervolgd behoort tot het vaste repertoire van Wilders. Eerder riep hij op tot het doen van aangifte tegen PvdA’ers Samsom en Spekman, die volgens hem veel verregaandere uitspraken deden over Marokkanen.
Uitvoerig droeg Knoops voorbeelden aan van Wilders’ partijpolitieke standpunten over Marokkanen. ‘Dit gedachtegoed wordt al jaren veelvuldig en consistent uitgedragen.’ En er kwamen weer voorbeelden. Hij en Wilders weten ook dat de rechtszaak enorme aandacht genereert, live via internet wordt uitgezonden en precies aan de vooravond van de verkiezingscampagne gepland staat. Dan hoef je er geen circus van te maken om nog eens extra de partijpolitieke standpunten te benadrukken. Of desnoods tien keer.
In een uiterst korte reactie -achttien minuten – op het urenlange pleidooi van Knoops zei het OM dat alleen de rechtbank kan oordelen of Wilders zich met zijn uitspraken schuldig heeft gemaakt aan een strafbaar feit. Daarom moet het proces tegen hem doorgaan, betoogde officier van justitie Sabina van der Kallen. Zij vond dat advocaat Knoops een ‘allegaartje’ aan redenen had gegeven waarom het OM niet-ontvankelijk zou zijn. De uitlatingen van andere politici zoals Rutte en Aboutaleb zijn volgens haar niet te vergelijken met de uitspraak van Wilders. Ook is de context wel degelijk meegenomen in de afweging of tot vervolging van Wilders moest worden overgegaan.
Op 14 oktober 2016 beslist de rechtbank of het strafproces tegen de PVV-voorman eind oktober verder gaat of wordt gestopt.
NU 23.09.2016 De ‘minder Marokkanen’-uitspraken van Geert Wilders moeten worden beoordeeld door de publieke opinie en de gang naar de stembus. Dat betoogt zijn advocaat, Geert-Jan Knoops, vrijdag aan het begin van de zitting.
De zaak dient bij de rechtbank in de extra beveiligde rechtszaal op Schiphol.
Knoops onderbouwt zijn betoog door te verwijzen naar rechterlijke uitspraken in de Verenigde Staten en Engeland, waar de vervolging van politici “als niet wijs wordt beschouwd. Uitspraken die gedaan worden door politici dienen in de publieke opinie te worden opgelost of via een gang naar de stembus.”
Nu wordt van de rechter eigenlijk een oordeel gevraagd over het verkiezingsprogramma van de PVV, stelt Knoops. ”Een programma dat door bijna een miljoen kiezers wordt omarmd. Dat is inbreken in de eerbied van een politieke partij. Van u wordt een onmogelijke taak verlangd. De vervolging houdt ook een beperking van de vrijheid van meningsuiting van Wilders in.”
Het OM is het daar niet mee eens. Het is volgens hen niet aan de kiezers en niet aan de rechtbank. En om die daarvoor in de gelegenheid te stellen is eerst een volledig proces nodig, aldus officier van justitie Sabina van der Kallen.
Volgens Knoops heeft het OM er geen blijk van gegeven bij de beslissing Wilders te vervolgen, rekening te hebben houden met zijn bijzondere positie. Wilders zou met zijn uitspraken zijn politieke boodschap en partijprogramma willen uitdragen.
Inhoudelijk
Knoops voert verweer tegen de vervolging van de politicus om zijn omstreden ‘minder Marokkanen’-uitspraken. De verdediging krijgt deze kans voor het begin van het inhoudelijke proces dat vanaf 31 oktober gepland staat.
Een zogenoemd preliminair verweer gaat over de vraag of het OM Wilders wel terecht vervolgt. Als de rechtbank het OM niet-ontvankelijk zou verklaren gaat de zaak verder niet door.
Het OM reageert door te stellen dat alleen de rechtbank kan oordelen of Wilders zich schuldig heeft gemaakt aan een strafbaar feit of niet. Daarom moet het proces tegen hem doorgaan, aldus van der Kallen.
Minder Marokkanen
Wilders wordt berecht om zijn omstreden ‘minder Marokkanen’-uitspraken. Hij is aangeklaagd voor belediging van Marokkanen op grond van ras en het aanzetten tot discriminatie en haat.
Wilders zei tijdens een campagnebezoek op 12 maart 2014 aan het Haagse stadsdeel Loosduinen dat Den Haag ”een stad met minder lasten en als het even kan wat minder Marokkanen” moet worden. Een week later vroeg hij op de avond van de gemeenteraadsverkiezingen aan een zaal vol PVV-kiezers of ze meer of minder Marokkanen wilden. Het publiek scandeerde ”minder, minder, minder”. ”Dan gaan we dat regelen”, reageerde Wilders.
Schadeclaims
Benadeelde partijen konden tot vrijdag schadeclaims indienen. Dat hebben 56 personen en 5 organisaties gedaan. Het gaat om symbolische bedragen van 1 euro tot schadevergoedingen van 500 euro.
RTVWEST 23.09.2016 Geert Wilders wordt onterecht vervolgd door het Openbaar Ministerie (OM). Dat heeft de advocaat van Wilders, Geert-Jan Knoops, vrijdag gezegd tijdens een zitting in de zaak bij de rechtbank op Schiphol.
Tijdens een campagnebezoek in de Haagse wijk Loosduinen op 12 maart 2014 zei Wilders dat Den Haag ‘een stad met minder lasten en als het even kan wat minder Marokkanen’ moet worden. Een week later vroeg hij op de avond van de gemeenteraadsverkiezingen aan een zaal vol PVV-kiezers of ze meer of minder Marokkanen wilden. Het publiek scandeerde ‘minder, minder, minder’. ‘Dan gaan we dat regelen’, reageerde Wilders.
Daarvoor wordt hij nu berecht. Hij is aangeklaagd voor belediging van Marokkanen op grond van ras en het aanzetten tot discriminatie en haat.
Terecht of niet
Advocaat Knoops verzet zich tegen die aanklacht. Het verweer gaat over de vraag of het OM Wilders wel terecht vervolgt. Als de rechtbank het verweer volgt, gaat het proces niet door.
Knoops wijst op een ‘doctrine’ in de Verenigde Staten dat een rechter geen oordeel moet vellen over uitspraken die zijn gedaan in politieke context. De rechter heeft wél de bevoegdheid om dat te doen, maar zou dat niet moeten doen, meent Knoops. De uitspraken waarvoor Wilders wordt vervolgd, horen de kiezers volgens hem te beoordelen.
‘Ik heb geen idee wat ik hier doe’
‘Ik ben maandenlang met dit vreselijke proces bezig. Maar ik heb geen idee wat ik hier te zoeken heb.’ Dat zei PVV-leider Geert Wilders vrijdag tijdens het proces dat tegen hem loopt. ‘Leg mij niet het zwijgen op en stop dit proces’, vroeg hij de rechters. ‘U kunt een einde maken aan deze charade, aan dit politieke proces.’
Wilders zei ook dat hij geen spijt heeft van de uitspraken waarvoor hij terechtstaat. ‘Het is de waarheid. Ik zal me daar voor verantwoorden. Ik hoop niet voor de rechtbank, maar tijdens de komende verkiezingen voor het Nederlandse volk.’
Op 14 oktober beslist de rechtbank of het strafproces tegen PVV-voorman Geert Wilders verder gaat of wordt gestopt.
AD 23.09.2016 ,,Ik ben maandenlang met dit vreselijke proces bezig. Maar ik heb geen idee wat ik hier te zoeken heb.” Dat zei PVV-leider Geert Wilders vandaag tijdens de derde zittingsdag van de ‘minder, minder’ rechtszaak bij de rechtbank in de extra beveiligde rechtszaal op Schiphol. AD-verslaggever Tobias den Hartog was hierbij aanwezig.
U ziet talloze uitspraken van politici die voor bepaalde nationaliteiten kwetsend zijn, maar die het OM niet vervolgde, aldus Geert-Jan Knoops, advocaat van Geert Wilders.
Wilders zei dat mensen thuis niet snappen waarom hij in de rechtbank moet verschijnen.
,,Waarom moet ik wél voorkomen en Rutte en Samsom niet? Mensen zijn het bovendien met mij eens. Ik heb hier helemaal niets te zoeken. Ik heb geen ‘pleur op’ gezegd, heb ze geen kut-Marokkanen genoemd. Ik heb alleen een vraag gesteld. ‘Minder, minder’ drukt uit wat mensen willen. Een demografisch verlangen. In wat voor land wonen we als je dit niet mag zeggen?”
De politicus vroeg de rechters om hem niet het zwijgen op te leggen en het proces te stoppen. Wilders zei ook dat hij geen spijt heeft van de uitspraken waarvoor hij terechtstaat. ,,Het is de waarheid. Ik zal me daar voor verantwoorden, maar ik hoop niet voor de rechtbank maar tijdens de komende verkiezingen voor het Nederlandse volk.”
Doorgaan
Officier van justitie Sabina van der Kallen zei eerder op de dag dat het proces tegen de politicus door moet gaan. Een volledig rechtsproces is nodig om de rechtbank in de gelegenheid te stellen om af te wegen of Wilders schuldig is, aldus van der Kallen.
Voortijdig stopzetten van de zaak moet volgens haar goed gemotiveerd worden. Dat zou in dit geval niet zijn gebeurd. Het betoog van de advocaat van Wilders, Geert-Jan Knoops, was volgens het OM niet van toepassing op Nederland en zat vol argumenten die later in het proces pas relevant zijn.
Knoops vuurde terug met het verwijt dat het OM niet inhoudelijk op zijn punten in was gegaan. Hij bleef bij zijn standpunten van eerder op de dag.
Opponenten
Advocaat Knoops kwam vanochtend in zijn pleitnota van negentig pagina’s met redenen waarom de rechtszaak tegen zijn cliënt niet door kan gaan. Zo wees Knoops op het feit dat het OM de politieke opponenten van Wilders niet vervolgt. ,,U ziet talloze uitspraken van politici die voor bepaalde nationaliteiten kwetsend zijn, maar die het OM niet vervolgde. En dat is terecht. Zoals de heer Wilders ook niet vervolgd zou moeten worden.” Het OM reageerde hierop door te stellen dat het om onvergelijkbare zaken gaat.
Onvoldoende onderbouwd
Knoops bepleitte ook dat de zaak niet onvoldoende onderbouwd is om voor de rechter te komen. De advocaat beschuldigde het OM onder meer van vervolgen op basis van onduidelijke normen, waardoor Wilders niet had kunnen weten dat hij strafbaar bezig was.
Politieke uitspraken mogen beledigend, shockerend of verstorend zijn, aldus Geert-Jan Knoops, advocaat van Geert Wilders.
Knoops kaartte verder aan dat politieke uitspraken zoals de ‘minder, minder’ uitspraak beledigend, shockerend of verstorend mogen zijn volgens een uitspraak van het Europese Hof en zei dat de uitspraak van Wilders niet racistisch is.
De rechter mag volgens Knoops niet oordelen over politiek beleid. Hij zegt dat de uitspraken beoordeeld moeten worden door de publieke opinie en de kiezers tijdens de verkiezingen. Een oordeel van de rechter over een politieke uitspraak zou de democratie ‘ondermijnen’ en ‘ontoelaatbaar’ zijn.
De rechtbank in Den Haag beslist op 14 oktober om 10:00 of de zaak tegen Geert Wilders doorgaat. Wilders zal daar niet bij zijn.
VK 23.09.2016 Het Openbaar Ministerie vervolgt PVV-leider Geert Wilders onterecht. Dat zei de advocaat van Wilders, Geert-Jan Knoops, vrijdag aan het begin van de zitting in de extra beveiligde rechtszaal op Schiphol. Knoops zei het ‘zeer gevaarlijk’ te vinden dat de rechtbank ‘in feite gaat oordelen hoe democratie eruit moet zien’.
Knoops voert verweer tegen de vervolging van de PVV-leider om zijn ‘minder Marokkanen’-uitspraken. Een zogenoemd preliminair verweer gaat over de vraag of het OM Wilders wel terecht vervolgt. Het inhoudelijke proces staat voor 31 oktober gepland, maar als de rechtbank het OM niet-ontvankelijk verklaart gaat de zaak verder niet door.
Volgens Knoops wordt de rechtbank in feite gevraagd een oordeel te vellen over het partijprogramma van de PVV. ‘Dat is inbreken in de eerbied van een politieke partij. Van u wordt een onmogelijke taak verlangd.’ De advocaat wijst op een ‘doctrine’ in de Verenigde Staten dat een rechter geen oordeel moet vellen over uitspraken die zijn gedaan in politieke context. De rechter heeft wel de bevoegdheid om dat te doen, maar zou dat niet moeten doen, meent Knoops.
De uitspraken waarvoor Wilders wordt vervolgd, horen volgens de advocaat beoordeeld te worden door de publieke opinie en de kiezers tijdens de verkiezingen. Bovendien, zo stelt Knoops, is het OM al tien jaar bekend met het gedachtegoed van de PVV, maar heeft het al die tijd stilgezeten.
Wilders vertegenwoordigt slechts zijn electoraat, aldus Knoops. Hij haalt een onderzoek aan van Maurice de Hond, destijds gedaan in opdracht van de PVV, waaruit blijkt dat 43 procent van de Nederlanders het ermee eens is dat er minder Marokkanen in Nederland moeten zijn. Met zijn omstreden uitspraken deed de politicus dan ook niets anders dan het verkort uitdragen van zijn verkiezingsprogramma, betoogt zijn advocaat.
Minder, minder, minder
Wilders is aangeklaagd voor belediging van Marokkanen op grond van ras en het aanzetten tot discriminatie en haat. Tijdens een campagnebezoek op 12 maart 2014 in Den Haag zei hij dat de stad er een moest worden met ‘minder lasten en als het even kan wat minder Marokkanen’. Een week later vroeg hij op de avond van de gemeenteraadsverkiezingen aan een zaal vol PVV-kiezers of ze meer of minder Marokkanen wilden. Het publiek scandeerde ‘minder, minder, minder’. ‘Dan gaan we dat regelen’, reageerde Wilders.
In het proces tegen Wilders om deze uitspraken hebben zich tot nu toe 56 personen en 5 organisaties gemeld als slachtoffer, meldt de NOS. Tien mensen eisen smartengeld van Wilders omdat ze zich gekwetst voelen. Volgens de NOS eisen zeven van de tien een bedrag van 500 euro.
Twee belangengroepen vinden dat Wilders zijn uitspraak moet terugnemen. Volgens de organisaties ziet de toekomst er somber uit door de woorden van de PVV’er.
Telegraaf 23.09.2016 Het Openbaar Ministerie maakt zich schuldig aan willekeur door PVV-leider Geert Wilders te vervolgen voor zijn ‘Minder minder Marokkanen’-uitspraak. Het is bovendien aan de kiezer om te oordelen over een politicus via de stembus. Niet de strafrechter.
Volgens advocaat Geert-Jan Knoops wordt de vrijheid van meningsuiting van Wilders en zijn mogelijkheden om mee te doen aan het politieke en publieke debat, op onaanvaardbare manier aangetast door de vervolging. Knoops betoogde dat vandaag tijdens een ruim vier uur durend betoog in de extra beveiligde rechtbank op Schiphol. Daar vindt momenteel een derde zitting in de strafzaak tegen Wilders plaats. Als het aan Knoops ligt is het ook meteen de laatste zitting, en wordt het OM door de rechtbank niet-ontvankelijk verklaard in de vervolging. Dat zou betekenen dat er geen inhoudelijke behandeling in oktober meer komt.
Het komt er volgens Knoops in feite op neer dat aan de rechter een politiek oordeel wordt gevraagd over het beleid en het verkiezingsprogramma van de PVV ,,dat door bijna een miljoen kiezers wordt omarmd.” Volgens Knoops is dat oordeel aan de kiezer, en hoort dat politieke vraagstuk niet thuis in de strafrechtarena. ,,Een oordeel van de strafrechter over de manier waarop onze democratie moet worden ingericht, ondermijnt de legitimiteit en onafhankelijkheid van de rechtspraak”, aldus Knoops.
De raadsman verwijt het OM bovendien om tien jaar stil te hebben gezeten. De standpunten van Wilders staan al sinds de oprichting van de PVV in het partijprogramma. Wilders deed volgens zijn advocaat niet meer dan het uitdragen van zijn politieke standpunten. ,,Hij signaleert dingen die in de maatschappij spelen en draagt daar oplossingen voor aan. Als hij dat niet meer kan doen, dan verzaakt hij zijn verplichtingen ten opzichte van het parlement en zijn kiezers.”
Pas nadat de Hoge Raad een oordeel velde in de zaak van een Amsterdamse politicus Delano Felter, werd het OM volgens Knoops wakker. Felter beloofde mensen die op hem zouden stemmen dat hij homoseksuelen ,,het land uit zou sodemieteren.” De Hoge Raad introduceerde in de uitspraak over Felter het volgens Knoops ,,vage begrip van onverdraagzaamheid.”
Twee dagen na die uitspraak besloot het OM om Wilders te vervolgen, onder meer op basis van de uitspraak van de hoogste rechter. Knoops verwijt het OM om in feite met terugwerkende kracht Wilders’ twee jaar eerder gedane uitlatingen strafbaar te maken. ,,Hoe kon Wilders dat weten?”
Knoops verwijt het OM willekeur in de beslissing om Wilders wél, maar mensen die ook vergaande uitspraken deden niet te vervolgen. In die andere gevallen kijkt het OM wél naar de context waarin de uitspraken werden gedaan, zegt Knoops. ,,Waarom dan bij Wilders niet?” Hij trok een vergelijking met de ‘pleur op’-uitspraak van premier Rutte. ,,Natuurlijk bedoelde Rutte niet alle Turken. Net als Wilders niet alle Marokkanen bedoelde, maar slechts de criminele Marokkanen.”
Telegraaf 23.09.2016 De advocaat van PVV-leider Geert Wilders, Geert-Jan Knoops, voert vrijdag bij de rechtbank verweer tegen de vervolging van de politicus om zijn omstreden ‘minder Marokkanen’-uitspraken. De verdediging krijgt deze kans voor het begin van het inhoudelijke proces dat vanaf 31 oktober gepland staat. De zaak wordt uit veiligheidsoverwegingen behandeld in de extra beveiligde rechtszaal op Schiphol.
Een zogenoemd preliminair verweer kan bijvoorbeeld gaan over de vraag of het Openbaar Ministerie Wilders wel terecht vervolgt. Als de rechtbank het OM niet-ontvankelijk zou verklaren gaat de zaak verder niet door.
Wilders wordt vervolgd om zijn omstreden ‘minder Marokkanen’-uitspraken. Hij is aangeklaagd voor belediging van Marokkanen op grond van ras en het aanzetten tot discriminatie en haat.
Wilders zei tijdens een campagnebezoek op 12 maart 2014 aan het Haagse stadsdeel Loosduinen dat Den Haag ,,een stad met minder lasten en als het even kan wat minder Marokkanen” moet worden. Een week later vroeg hij op de avond van de gemeenteraadsverkiezingen aan een zaal vol PVV-kiezers of ze meer of minder Marokkanen wilden. Het publiek scandeerde ,,minder, minder, minder”. ,,Dan gaan we dat regelen”, reageerde Wilders.
Zeker tien mensen eisen smartengeld van Geert Wilders, meldt de NOS. De eisers voelen zich gekwetst door de ‘minder Marokkanen’-uitspraak van de PVV-leider in 2014. Zeven van de tien eisen een bedrag van 500 euro.
De Europese Commissie onderzoekt of het nodig is maatregelen te treffen tegen oud-commissaris Neelie Kroes. Zij stond in haar Brusselse periode ingeschreven als bestuurder van een vennootschap op de Bahama’s en dat is in strijd met de regels. Kroes heeft al erkend de gedragscode te hebben geschonden en zegt de consequenties te aanvaarden.
Ik denk dat we er wel uitkomen Mark !!
“Mevrouw Kroes heeft ons ingelicht en we gaan nu de informatie analyseren voordat we verder commentaar geven”, aldus een woordvoerder van de commissie.
Verzwegen nevenfuncties
Neelie Kroes is gedurende haar termijn als eurocommissaris in strijd met Brusselse regels bestuurder van een vennootschap op de Bahama’s geweest. Dat blijkt uit onderzoek van Het Financieele Dagblad en Trouw.
Ze heeft die functie ondanks de Brusselse verplichting daartoe nooit gemeld bij de Europese Commissie !!!!
Kroes staat genoemd als bestuurder van Mint Holdings. Volgens documenten die in het bezit zijn van Süddeutsche Zeitung en het internationale consortium voor onderzoeksjournalisten ICIJ, waar ook de twee Nederlandse kranten deel van uitmaken, was zij bestuurder van 4 juli 2000 tot 1 oktober 2009.
Kroes erkent tegen de kranten dat ze formeel in overtreding was met de gedragscode voor eurocommissarissen. Haar advocaat heeft de voorzitter van de Europese Commissie ingelicht.
Administratieve fout
Kroes zegt tegen Het Financieele Dagblad en Trouw de verantwoordelijkheid voor de overtredingen te nemen en de gevolgen te accepteren. Wel zou ze er vanuit zijn gegaan dat ze al sinds 2002 was uitgeschreven op de Bahama’s. Dit zou door een administratieve fout pas zijn gebeurd in 2009.
Saillant detail is dat Kroes volgens de gedragscode voor eurocommissarissen bij aanvang van haar termijn niet alleen afstand moest doen van al haar bestuursfuncties, maar ook alle functies en belangen in de voorgaande tien jaar moest melden in een openbaar register. De eerste termijn als eurocommissaris ging in in 2004.
Achtergrond;
Na haar studie Economie werkte ze aan de Economische Hogeschool. Daarna werd ze het eerste vrouwelijke bestuurslid van de Kamer van Koophandel en zat zij in de gemeenteraad van Rotterdam. In 1971 werd ze voor de VVD gekozen in de Tweede Kamer. Ze werd al snel bekend wegens haar oppositie als Kamerlid tegen de Middenschool-plannen van minister Van Kemenade.
Kroes werd staatssecretaris van verkeerszaken in het kabinet-Van Agt I. In haar portefeuille zaten onder andere de PTT en de binnenvaart. Kroes was van 1982 tot 1989 minister van Verkeer en Waterstaat in het kabinet-Lubbers I en kabinet-Lubbers II. In die functie beijverde ze zich om de maximum rijsnelheid op rijkswegen te verhogen van 100 km/h tot 120 km/h. “Neelie plankgas” was een van haar vele bijnamen. Het openbaar vervoer werd in die periode getroffen door zware bezuinigingen. Kroes was ook verantwoordelijk voor de start van deBetuweroute. In haar optiek was deze lijn onmisbaar voor de uitbreiding van de vervoerscapaciteit van de Rotterdamse haven naar Duitsland.
Ze zette tevens de spreiding van de PTT door, die door het kabinet-Den Uyl was besloten; de hoofddirectie werd verhuisd van Den Haag naar Groningen. Maar tegelijk trof ze voorbereidingen voor de verzelfstandiging van de PTT; de Wet Verzelfstandiging PTT is op 26 oktober 1988 aangenomen.
Na haar ministerschap scheidde zij en in juli 1991 huwde zij met Bram Peper, voormalig PvdA-burgemeester van Rotterdam, van wie zij later ook gescheiden is.
Toen bleek dat ze deze functie had gebruikt om de zakelijke belangen van een persoonlijke vriend, de zakenman Joop van Caldenborgh, te dienen, werd ze door de overheid uit deze functie ontheven.
Pas in 2011 werd bekend dat ze ook prins Bernhard naar voren had geschoven als lobbyist in deze deal, in strijd met de afspraken die Bernhard na de Lockheed-affaire had gemaakt met het kabinet-Den Uyl.
De fregattenaffaire bracht Kroes in contact met de Jordaanse investeerder Amin Badr-El-Din, met wie ze enige jaren later het bedrijf Mint Holdings zou leiden dat van plan was een deel van Enron over te nemen.
Eurocommissaris
2010
Op 22 november 2004 werd Neelie Kroes EU-commissaris, met als portefeuille mededinging. De Europees commissaris voor Mededinging is onder meer verantwoordelijk voor de goedkeuring van grote fusies in het bedrijfsleven en beoordeelt aanvragen van regeringen die staatssteun willen geven aan bedrijven. De Commissaris kan ook onderzoek instellen naar geheime prijsafspraken tussen bedrijven.
Als commissaris voor Mededinging is Kroes de opvolgster van de Italiaan Mario Monti. Zij is de eerste vrouwelijke EU-commissaris voor Nederland. Neelie Kroes volgde op 22 november 2004 als Nederlands Europees commissaris Frits Bolkestein op, die sinds september 1999 de portefeuille Interne Markt & Douane-unie vervulde.
Kroes’ commissariaat was vanaf het begin omstreden, vanwege haar belangenverstrengeling in de fregattenaffaire, haar rol in de TRC-affaire (subsidie voor bedrijf van bevriende ondernemer) en haar ondoorzichtige zakelijke banden met Jan-Dirk Paarlberg, die ook in 2004 al verdacht werd van betrokkenheid bij de moord op Willem Endstra.Omdat Kroes als commissaris eerder bij een aantal bedrijven betrokken was, werd op voorhand besloten dat zij een aantal dossiers niet zou behandelen.
Bij haar aantreden werd Kroes door de Nederlandse Europarlementariër Paul van Buitenen beschuldigd van verwijtbaar handelen: volgens hem had zij het Nederlandse parlement voorgelogen in de TCR-affaire, was ze op de hoogte van of betrokken bij diverse dubieuze zakelijke deals en had ze een geheime bankrekening in Zwitserland. Kroes daagde hem uit met bewijzen te komen. Van Buitenen kwam na eigen onderzoek tot de conclusie dat zijn beschuldigingen onterecht waren.
Kroes maakte veelvuldig gebruik van de mogelijkheid om boetes op te leggen en hele sectoren door te lichten. Kroes’ voorganger Mario Monti legde tijdens zijn termijn voor 3,2 miljard euro aan boetes op. Kroes incasseerde 9 miljard. Microsoft kreeg een recordboete van 497 miljoen euro, vanwege de (verboden) koppelverkoop van Windows Media Player met Windows. Vier producenten van autoruiten kregen gezamenlijk een boete van 1,4 miljard euro vanwege prijsafspraken en het verdelen van de markt.
In 2005 deed Kroes een voorstel om het onderling vaststellen van prijzen van vliegtickets via de IATA af te schaffen. Verder dwong Kroes verschillende bedrijven, waaronder de Nederlandse bank ING om af te slanken, nadat zij tijdens de kredietcrisis staatssteun ontvingen. Ook dwong zij ABN AMRO bepaalde delen van de bank te verkopen, omdat zij anders een te groot monopolie zou krijgen. Hierover lag zij in de clinch met het Nederlandse ministerie van Financiën.
met premier Rutte bij de ministerraad
Er was lange tijd onzekerheid of Kroes door Nederland voor een tweede termijn zou worden voorgedragen als eurocommissaris. Hierbij speelde onder andere partijpolitieke belangen een rol – de VVD had al twee termijnen de Europese Commissaris namens Nederland geleverd en de VVD zat op dat moment niet in de Nederlandse regering – en de mogelijke ambities van Jan Peter Balkenende voor de functie van Voorzitter van de Europese Raad. Op 24 november 2009 werd zij toch voorgedragen. In de nieuwe commissie is ze belast met het beleid voor ICT en Telecommunicatie en is ze bovendien een van de vicevoorzitters.
Ze was in haar functie aanwezig op de Bilderbergconferentie in 2005, 2006, 2007, 2008, 2009, 2010 en 2011.
In 2010 werd ze enkele malen genoemd als nieuwe minister-president van Nederland. Ze zou dan de eerste vrouwelijke premier van Nederland zijn geworden. Fractievoorzitter in de Tweede Kamer Mark Rutte gaf aan dat hij bij een minderheidskabinet in de Kamer zou blijven en Kroes of partijvoorzitter Ivo Opstelten naar voren zou schuiven als premier. Hier week hij later van af toen hij aangaf zelf premier te willen worden van het minderheidskabinet van VVD en CDA met gedoogsteun van de PVV.
Op 4 mei 2012 maakte Kroes bekend dat ze zich niet voor een derde termijn als eurocommissaris voor Nederland beschikbaar zou stellen. Als Nederlands eurocommissaris werd zij door Frans Timmermans opgevolgd. Haar portefeuille werd overgenomen door Günther Oettinger en Andrus Ansip.
Functies in het bedrijfsleven
Op 8 maart 2015 werd bekend dat Kroes, na toestemming van de Europese Commissie, als adviseur van de Amerikaanse Bank of America Merrill Lynch aan de slag gaat. Zij breekt hiermee een plechtige belofte die ze maakte op de hoorzitting naar aanleiding van haar aantreden als commissaris in 2004, waar ze verklaarde geen verantwoordelijkheden op te gaan nemen in de bedrijfswereld na haar mandaat als commissaris. Pas in 2016 werd bekend dat zij tijdens haar eurocommissariaat directeur was van de firma Mint Holdings, gevestigd op de Bahama’s, zonder deze functie bij het EC te melden.
Daarnaast is Kroes ambassadeur voor StartUp Delta en adviseur voor Uber, een bedrijf waarvoor zij het als eurocommissaris al diverse malen opnam.
Elsevier 21.12.2016 Neelie Kroes had als EU-commissaris geen bijbaan mogen houden, maar wordt door de Europese Unie alleen op de vingers getikt. Het blijft wat de Europese Commissie betreft bij een reprimande, hoewel ze verschillende keren in strijd met de gedragscode heeft gehandeld.
De EU geeft in een rapport aan dat de oud-politicus ‘in redelijkheid’ niet had kunnen weten dat ze officieel nog stond geregistreerd als directeur van het Amerikaanse bedrijf. Kroes had al toegegeven dat iets verkeerd was gegaan, en heeft dit jaar in twee verschillende brieven excuses gemaakt. De politicus zegt zelf de verantwoordelijkheid voor de overtredingen voor haar rekening te nemen en eventuele gevolgen te accepteren.
Naar eigen zeggen ging ze er vanuit dat ze al sinds 2002 was uitgeschreven op de Bahama’s. Door een administratieve fout zou dit pas in 2009 zijn gebeurd. Het nieuws over haar ‘foute bijbaantje’ kwam aan het licht bij de Bahama Leaks. 1,3 miljoen documenten over een aantal bedrijven werden gelekt aan deSüddeutsche Zeitung en gedeeld met een internationale organisatie voor onderzoeksjournalisten.
Kroes werkte tussen 2004 en 2014 als eurocommissaris voor Mededinging en daarna door Digitale Zaken. De voormalige politicus is nu nog steeds zeer actief in het zakenwereldje, onder meer in Silicon Valley, als hoofd van de adviesraad van taxibedrijf Uber.
VK 21.12.2016 Neelie Kroes krijgt van de Europese Commissie geen straf voor het niet melden van een bijbaan toen ze in 2004 eurocommissaris werd.
De Commissie schrijft in een rapport dat Kroes ‘in redelijkheid niet kon weten’ dat ze op papier nog steeds stond ingeschreven als directeur van Mint Holdings, een Amerikaanse onderneming, gevestigd op de Bahama’s. Kroes was hier sinds 2002 al niet meer actief als bestuurder en ging er naar eigen zeggen van uit dat het bedrijf haar al had uitgeschreven. Door een administratieve fout is dat pas in 2009 gebeurd.
Mint Holdings was opgericht om delen van de Amerikaanse energiereus Enron te kopen. Die deal ketste af in de zomer van 2000.
Kroes informeerde de Commissie in september van dit jaar pas over deze bijbaan. Dezelfde maand schreven het FD en Trouw hierover op basis van informatie die naar buiten kwam via de Bahama Leaks. Kroes bood twee maal haar excuses aan en de Commissie accepteert dat, zo blijkt nu uit het rapport.
Volgens de gedragscode had Kroes afstand moeten doen van al haar bestuursfuncties op het moment dat ze eurocommissaris werd, ‘zelfs al was ze niet meer actief en werd ze er niet voor betaald’, aldus het rapport. Daarnaast had zij alle functies en belangen in de voorgaande tien jaar moeten melden.
Op de vingers getikt
Kroes krijgt van de Europese Commissie wel een tik op de vinger omdat ze haar inkomen over 2015 niet had opgegeven, terwijl ze wel een toelage kreeg waar oud-commissarissen recht op hebben. Dat geld is direct teruggevorderd door de commissie.
Er volgt geen boete en ze wordt ook niet voor het Europees Hof van Justitie gesleept. Daarvoor zijn ‘onvoldoende wettelijke gronden’. Het blijft bij een reprimande.
Telegraaf 21.12.2016 Oud-EU-commissaris Neelie Kroes heeft volgens de Europese Commissie in strijd met de gedragscode gehandeld. Ze had haar inkomen over 2015 niet opgegeven, terwijl ze wel een toelage kreeg waar oud-commissarissen recht op hebben. Dat geld is direct teruggevorderd door de commissie.
Er volgt geen boete en ze wordt ook niet voor het Europees Hof van Justitie gesleept. Daarvoor zijn ,,onvoldoende wettelijke gronden’’. Het blijft bij een reprimande.
Kroes had in 2004 ook niet opgegeven dat ze directeur was van een bedrijf op de Bahama’s. Dat was ook een overtreding van de gedragscode.
Volgens de commissie kon ze echter ,,in redelijkheid’’ niet weten dat ze van 2000 tot 2009 als directeur stond ingeschreven. Kroes had eerder al erkend dat er iets verkeerd was gegaan en heeft in september in twee brieven excuses aangeboden. Ze heeft de functie overigens niet daadwerkelijk uitgeoefend en kreeg er ook niet voor betaald.
Trouw 13.11.2016 Europarlementariër Paul Tang (PvdA) heeft EU-ombudsvrouw Emily O’Reilly ingeschakeld voor de affaire rond oud-EU-commissaris Neelie Kroes (Mededinging). Hij wil dat O’Reilly zich uitspreekt over het feit dat Kroes in de tijd dat zij Eurocommissaris was ook stond ingeschreven als bestuurder van een vennootschap op de Bahama’s.
Tang doet dit omdat de Europese Commissie al een maand niet reageert op een klacht op Tangs initiatief van 45 sociaaldemocratische Europarlementariërs over Kroes.
“Uit de Bahama Leaks blijkt zonneklaar, dat Kroes van 2000 tot 2009 directeur was van een offshore vennootschap op de Bahama’s. Dat is volledig in strijd met de bestaande gedragscode van de Europese Commissie”, aldus Tang. “Nu de commissie die zaak op zijn beloop laat, willen wij graag het oordeel van de Europese Ombudsvrouw.”
Omdat het gevaar van belangenverstrengeling te groot is, moet de gedragscode voor huidige en voormalige EU-commissarissen flink worden aangescherpt, vinden de Europarlementariërs. ‘Grote bedrijven lijken nu met hun miljoenen politieke invloed te kopen. Hierdoor staat de geloofwaardigheid van de Europese Commissie op het spel”, zegt Tang.
Onvoldoende kritisch
Het interne ethische comité van de Europese Commissie heeft al een onderzoek lopen naar de zaak-Kroes. Eerder boog het zich over Kroes’ voormalige baas in Brussel, oud-commissievoorzitter José Manuel Barroso, die deze zomer bij de Amerikaanse bank Goldman Sachs is gaan werken. Volgens het comité, waarin onder anderen de Nederlandse oud-rechter Christiaan Timmermans zitting heeft, heeft Barroso onvoldoende ‘kritisch vermogen’ maar hij heeft de regels niet geschonden.
De huidige commissievoorzitter Jean-Claude Juncker heeft onlangs beloofd dat hij met voorstellen zal komen om de gedragscode strenger te maken.
Kroes erkende bij de publicatie van de Bahama Leaks in het FD en Trouw dat ze de gedragscode voor eurocommissarissen had overtreden en de volledige verantwoordelijkheid daarvoor te nemen, al zou ervolgens haar sprake zijn geweest van een administratieve fout. Kroes zei nooit aandelen te hebben gehad in de vennootschap, en er bij aanvang van haar eerste termijn als eurocommissaris in 2004 van uit zijn gegaan dat zij al sinds 2002 was uitgeschreven op de Bahama’s. Door een administratieve fout zou dat pas in 2009 is gebeurd.
Telegraaf 13.11.2016 Europarlementariër Paul Tang (PvdA) heeft EU-ombudsvrouw Emily O’Reilly ingeschakeld voor de affaire rond oud-EU-commissaris Neelie Kroes (Mededinging). Hij heeft dit besloten omdat de Europese Commissie al een maand niet reageert op een klacht op Tangs initiatief van 45 sociaaldemocratische Europarlementariërs over Kroes.
,,Uit de Bahama Leaks blijkt zonneklaar, dat Kroes van 2000 tot 2009 directeur was van een offshore vennootschap op de Bahama’s. Dat is volledig in strijd met de bestaande gedragscode van de Europese Commissie. Nu de commissie die zaak op zijn beloop laat, willen wij graag het oordeel van de Europese Ombudsvrouw”, aldus Tang. Omdat het gevaar van belangenverstrengeling te groot is, moet de gedragscode voor huidige en voormalige EU-commissarissen flink worden aangescherpt, vinden de parlementariërs.
In het televisieprogramma Buitenhof bevestigde O’Reilly zondagmiddag de ontvangst van de klacht. ,,Ik wacht nu eerst af wat Jean-Claude Juncker, de huidige voorzitter van de Europese Commissie, gaat doen”, zei de Ierse. ,,Ik verwacht komende week een besluit van de commissie over Junckers voorganger, José Manuel Barroso. Ook heeft Juncker onlangs in een interview beloofd met voorstellen te komen om de gedragscode strenger te maken. De commissie moet haar verantwoordelijkheid nemen.”
Barroso was onderwerp van een onderzoek van het interne ethische comité van de Europese Commissie omdat hij deze zomer bij de Amerikaanse bank Goldman Sachs is gaan werken. Volgens het comité, waarin onder anderen de Nederlandse oud-rechter Christiaan Timmermans zitting heeft, heeft Barroso onvoldoende ‘kritisch vermogen’ maar hij heeft de regels niet geschonden. Een onderzoek naar het ethische gedrag van Kroes is gaande.
Het advies van het comité is niet bindend. De commissie kan besluiten een deel van de pensioenrechten van Barroso en/of Kroes te schrappen. Daarvoor moet ze wel naar het Europese Hof van Justitie.
,,Grote bedrijven lijken nu met hun miljoenen politieke invloed te kopen. Hierdoor staat de geloofwaardigheid van de Europese Commissie op het spel”, meent Tang.
Telegraaf 12.10.2016 De verontwaardiging over de ’draaideur’ tussen de Europese Commissie en grote bedrijven blijft groeien. In Brussel werden woensdag twee petities met in totaal ruim 210.000 handtekeningen overhandigd aan vertegenwoordigers van de EU.
Een online petitie van (ex-)commissiemedewerkers waarin wordt gevraagd om sancties tegen oud-commissievoorzitter José Manuel Barroso vanwege zijn overstap naar zakenbank Goldman Sachs is 150.000 keer ondertekend. De tweede petitie met ruim 63.000 handtekeningen vraagt om een einde aan de ’draaideurcultuur’ en verdubbeling van de ’afkoelingsperiode’ na beëindiging van de functie tot drie jaar.
Barroso stapte over naar zakenbank Goldman Sachs.
Foto: ANP
Bij de gebouwen van de commissie en de Europese Raad stonden activisten uitgedost als Barroso en de oud-commissarissen Karel De Gucht en Neelie Kroes. Haar overall was behangen met de logo’s van onder meer de bank Merrill Lynch en taxibedrijf Uber waarvoor ze aan de slag is gegaan.
„Het publiek heeft gesproken en heeft er genoeg van”, zei Dennis de Jong (SP), covoorzitter van de transparantiecommissie van het Europees Parlement. „Ethisch bewustzijn over dit onderwerp lijkt te ontbreken. Voor Kroes is genoeg kennelijk nooit genoeg. Dit kan zo niet doorgaan.”
De PVV vroeg woensdag aandacht voor een „verdachte carrièrestap” van de Griekse oud-EU-commissaris Maria Damanaki (Visserij en Maritieme Zaken). Zij trad vorig jaar, twee maanden na haar mandaat in Brussel, aan bij de Amerikaanse natuurbeschermingsorganisatie The Nature Conservancy (TNC).
„In het bestuur zitten topmannen van onder meer Goldman Sachs, Google en Alibaba”, schrijft PVV-Europarlementariër Olaf Stuger. „Het heeft er alle schijn van dat dit baantje is geregeld tijdens Damanaki’s zittingsperiode als eurocommissaris.”
AD 12.10.2016 De verontwaardiging over de ‘draaideur’ tussen de Europese Commissie en grote bedrijven blijft groeien. In Brussel werden vandaag twee petities met in totaal ruim 210.000 handtekeningen overhandigd aan vertegenwoordigers van de EU.
De tweede petitie met ruim 63.000 handtekeningen vraagt om een einde aan de ,,draaideurcultuur” en verdubbeling van de ,,afkoelingsperiode” na beëindiging van de functie tot drie jaar.
Bij de gebouwen van de commissie en de Europese Raad stonden activisten uitgedost als Barroso en de oud-commissarissen Karel De Gucht en Neelie Kroes. Haar overall was behangen met de logo’s van onder meer de bank Merrill Lynch en taxibedrijf Uber waarvoor ze aan de slag is gegaan.
,,Het publiek heeft gesproken en heeft er genoeg van”, zei Dennis de Jong (SP), co-voorzitter van de transparantiecommissie van het Europees Parlement. ,,Ethisch bewustzijn over dit onderwerp lijkt te ontbreken. Voor Kroes is genoeg kennelijk nooit genoeg. Dit kan zo niet doorgaan.”
Verdachte carrièrestap
De PVV vroeg woensdag aandacht voor een ,,verdachte carrièrestap” van de Griekse oud-EU-commissaris Maria Damanaki (Visserij en Maritieme Zaken). Zij trad vorig jaar, twee maanden na haar mandaat in Brussel, aan bij de Amerikaanse natuurbeschermingsorganisatie The Nature Conservancy (TNC).
,,In het bestuur zitten topmannen van onder meer Goldman Sachs, Google en Alibaba”, schrijft PVV-Europarlementariër Olaf Stuger. ,,Het heeft er alle schijn van dat dit baantje is geregeld tijdens Damanaki’s zittingsperiode als Eurocommissaris.”
VK 07.10.2016 Voormalig Europees Commissaris Benita Ferrero-Waldner heeft tegen de regels in verzwegen dat ze vrijwel direct na haar Brusselse werk in 2010 aan de slag ging bij een Spaanse exporteur van windturbines. Toenmalig Commissievoorzitter Barroso heeft de kwestie intern met de mantel der liefde bedekt. Barroso is recent in opspraak gekomen door zijn overstap naar de Amerikaanse zakenbank Goldman Sachs.
De onthulling dat de Oostenrijkse Ferrero-Waldner de gedragscode voor Commissarissen schond, komt op het moment dat het Europees Parlement, de Europese Ombudsman en organisaties als Corporate Europe Observatory grote druk op de huidige Commissie uitoefenen om de gedragscode aan te scherpen.
Parlementariërs oordeelden deze week snoeihard over de carrièreswitch van Barroso, maar ook over oud-Commissaris Kroes die haar betrokkenheid bij een vennootschap op de Bahama’s destijds heeft achtergehouden. Een Duitse europarlementariër stelde dat een Commissie geleid door geld net zo gevaarlijk is als een Commissie geleid door de maffia.
Europarlement woest om EU-‘maffia’
Oud-EU-Commissaris Ferrero-Waldner verzweeg haar overstap naar een Spaans bedrijf, gedekt door voorzitter Barroso. Kan Junckers Europese Commissie er nog een schandaal bij hebben? Lees hier verder.
Ferrero-Waldner was Europees Commissaris van 2004-2010. Ze had buitenlands beleid, nabuurschap en handel in haar portefeuille. Het weerhield haar er niet van vrijwel direct na haar vertrek uit Brussel aan de slag te gaan bij het Spaanse Gamesa, een grote exporteur van windmolens.
Ze legde deze baan niet voor aan de Commissie, zoals de gedragscode voorschrijft. De code verbiedt verder oud-Commissarissen de eerste 18 maanden na hun vertrek een nieuwe baan te accepteren die raakt aan hun vroegere portefeuille. Voor Ferrero-Waldner, die handel in haar pakket had, was de keuze voor Gamesa naar verwachting afgewezen.
De Europese Ombudsman dook in de kwestie nadat een anonieme bron het gewraakte arbeidscontract had opgestuurd. Het vernietigende rapport over de kwestie verscheen in juni maar Ferrero-Waldner dwong met een rechtszaak af dat het verslag geheel werd geanonimiseerd. Onderzoek door de Volkskrant leidde naar notulen van een Commissievergadering waarin de naam wel werd genoemd.
Volgens de Ombudsman ondermijnde Barroso de geloofwaardigheid van de EU
De Ombudsman oordeelt dat Barroso als Commissievoorzitter ‘wanbestuur’ heeft geleverd door Ferrero-Waldner niet te straffen voor haar handelwijze. Hij had naar de Europese rechter kunnen stappen om de Oostenrijkse haar pensioenrechten af te nemen. Volgens de Ombudsman ondermijnde Barroso de geloofwaardigheid van de EU met zijn zeer inschikkelijke opstelling.
NU 06.10.2016 De ‘Bahama-affaire’ van oud-commissaris Neelie Kroes is doorverwezen naar het ethisch comité van de Europese Commissie. Dat heeft een woordvoerder van de commissie woensdagavond in Brussel bevestigd.
Voorzitter Jean-Claude Juncker schakelt het interne adviesorgaan rond integriteitskwesties in omdat Kroes haar directeurschap bij een bedrijf op de Bahama’s bij haar hernieuwde aanstelling als commissaris in 2009 heeft verzwegen.
Hij had haar schriftelijke opheldering gevraagd en die gekregen, maar gaat in de kwestie nu een stap verder. De waakhond oordeelt of ex-commissarissen zich aan de gedragscodes houden.
Het comité is al een onderzoek begonnen naar mogelijke belangenverstrengeling van haar toenmalige baas, Junckers voorganger José Barroso. De Portugees is onlangs gaan werken bij zakenbank Goldman Sachs, maar lijkt al tijdens zijn hoge positie in Brussel nauwe banden met de bank te hebben onderhouden.
Juridische redenen
Om “juridische redenen” wil Brussel niets zeggen over de uitleg die Kroes Juncker heeft gegeven over de affaire. Maar ze heeft zelf eerder gezegd dat het om een administratieve vergissing op de Bahama’s gaat. Ook heeft ze erkend de gedragscode voor oud-commissarissen te hebben geschonden en de consequenties te aanvaarden.
Het Europees Parlement wil die gedragscode aanscherpen en bovendien de 75-jarige Kroes aan de tand voelen over de kwestie die vorige maand via de ‘BahamaLeaks’ naar buiten kwam.
Het parlement had zowel bij haar aanstelling in 2004 als commissaris voor Mededinging als in 2009 bij die als commissaris voor de Digitale Agenda zorgen geuit over haar banden met het bedrijfsleven.
Telegraaf 06.10.2016 De ‘Bahama-affaire’ van oud-commissaris Neelie Kroes is doorverwezen naar het ethisch comité van de Europese Commissie. Dat heeft een woordvoerder van de commissie woensdagavond in Brussel bevestigd.
Voorzitter Jean-Claude Juncker schakelt het interne adviesorgaan rond integriteitskwesties in omdat Kroes haar directeurschap bij een bedrijf op de Bahama’s bij haar hernieuwde aanstelling als commissaris in 2009 heeft verzwegen. Hij had haar schriftelijke opheldering gevraagd en die gekregen, maar gaat in de kwestie nu een stap verder. De waakhond oordeelt of ex-commissarissen zich aan de gedragscodes houden.
Het comité is al een onderzoek begonnen naar mogelijke belangenverstrengeling van haar toenmalige baas, Junckers voorganger José Barroso. De Portugees is onlangs gaan werken bij zakenbank Goldman Sachs, maar lijkt al tijdens zijn hoge positie in Brussel nauwe banden met de bank te hebben onderhouden.
Om ,,juridische redenen” wil Brussel niets zeggen over de uitleg die Kroes Juncker heeft gegeven over de affaire. Maar ze heeft zelf eerder gezegd dat het om een administratieve vergissing op de Bahama’s gaat. Ook heeft ze erkend de gedragscode voor oud-commissarissen te hebben geschonden en de consequenties te aanvaarden.
Het Europees Parlement wil die gedragscode aanscherpen en bovendien de 75-jarige Kroes aan de tand voelen over de kwestie die vorige maand via de ‘BahamaLeaks’ naar buiten kwam. Het parlement had zowel bij haar aanstelling in 2004 als commissaris voor Mededinging als in 2009 bij die als commissaris voor de Digitale Agenda zorgen geuit over haar banden met het bedrijfsleven.
VK 05.10.2016 Neelie Kroes moet verschijnen voor een ethische commissie in Brussel. Tijdens haar termijnen als Eurocommissaris was ze ook betrokken in het bestuur van een offshorebedrijf op de Bahama’s.
Jean-Claude Juncker, de voorzitter van de Europese Commissie, heeft een intern adviesorgaan rond integriteitskwesties ingeschakeld. Eerder had Kroes al schriftelijke opheldering gestuurd naar de leider van de Europese Commissie, maar dat blijkt nu niet genoeg. De ethische commissie moet uitwijzen of Kroes zich aan de integriteitsregels heeft gehouden.
Om ‘juridische redenen’ wil Brussel niets zeggen over de uitleg die Kroes Juncker heeft gegeven over de affaire. Maar ze heeft zelf eerder gezegd dat het om een administratieve vergissing op de Bahama’s gaat. Ook heeft ze erkend de gedragscode voor oud-commissarissen te hebben geschonden en de consequenties te aanvaarden.
Consequenties
Het Europees Parlement wil die gedragscode aanscherpen en bovendien de 75-jarige Kroes aan de tand voelen over de kwestie die vorige maand via de ‘BahamaLeaks’ naar buiten kwam. Het parlement had zowel bij haar aanstelling in 2004 als commissaris voor Mededinging als in 2009 bij die als commissaris voor de Digitale Agenda zorgen geuit over haar banden met het bedrijfsleven.
Ook de vroegere voorzitter van de Europese Commissie moet binnenkort voor de integriteitscommissie verschijnen. Hij kreeg een belangrijke functie bij de Amerikaanse zakenbank Goldman Sachs. De bank is omstreden omdat Goldman Sachs een belangrijke rol speelde in het begin van de financiële crisis in 2008.
Telegraaf 05.10.2016 De ’Bahama-affaire’ van oud-commissaris Neelie Kroes is doorverwezen naar het ethisch comité van de Europese Commissie. Dat heeft een woordvoerder van de commissie woensdagavond in Brussel bevestigd.
Voorzitter Jean-Claude Juncker schakelt het interne adviesorgaan rond integriteitskwesties in omdat Kroes haar directeurschap bij een bedrijf op de Bahama’s bij haar hernieuwde aanstelling als commissaris in 2009 heeft verzwegen. Hij had haar schriftelijke opheldering gevraagd en die gekregen, maar gaat in de kwestie nu een stap verder. De waakhond oordeelt of ex-commissarissen zich aan de gedragscodes houden.
Het comité is al een onderzoek begonnen naar mogelijke belangenverstrengeling van haar toenmalige baas, Junckers voorganger José Barroso. De Portugees is onlangs gaan werken bij zakenbank Goldman Sachs, maar lijkt al tijdens zijn hoge positie in Brussel nauwe banden met de bank te hebben onderhouden.
Om „juridische redenen” wil Brussel niets zeggen over de uitleg die Kroes Juncker heeft gegeven over de affaire. Maar ze heeft zelf eerder gezegd dat het om een administratieve vergissing op de Bahama’s gaat. Ook heeft ze erkend de gedragscode voor oud-commissarissen te hebben geschonden en de consequenties te aanvaarden.
Het Europees Parlement wil die gedragscode aanscherpen en bovendien de 75-jarige Kroes aan de tand voelen over de kwestie die vorige maand via de ’BahamaLeaks’ naar buiten kwam. Het parlement had zowel bij haar aanstelling in 2004 als commissaris voor Mededinging als in 2009 bij die als commissaris voor de Digitale Agenda zorgen geuit over haar banden met het bedrijfsleven.
AD 05.10.2016 Een interne integriteitscommissie van de Europese Commissie gaat onderzoek doen naar Neelie Kroes. Commissievoorziter Jean-Claude Juncker heeft daarom gevraagd. Het Financieele Dagblad meldt dat op basis van bronnen in Brussel.
Eerst Panama Papers, nu Bahama Leaks
Het ICIJ, een internationaal samenwerkingsverband van zo’n 300 onderzoeksjournalisten, dat zich eerder boog over de zogenaamde Panama Papers, heeft met de Bahama Leaks opnieuw een grootschalig financieel dossier aangeboord. Dat de Bahama’s geliefd zijn als belastingparadijs was al langer bekend, maar met dit dossier heeft het ICIJ 1,3 miljoen documenten in handen over meer dan 175.000 offshorebedrijven gevestigd op de eilandengroep. De bedrijven werden opgericht tussen 1990 en 2016.
In de tijd dat Kroes eurocommissaris was, was ze ook directeur van een offshorebedrijf op de Bahama’s. Kroes had die functie moeten melden, maar deed dit niet. Onderzoek van FD en dagblad Trouw onthulde dit als onderdeel van de zogenaamde Bahama Leaks.
In gelekte documenten staat Kroes te boek als bestuurder van Mint Holding Ltd. dat zich in 2000 vestigde op de Bahama’s. Kroes zou van 4 juli 2000 tot 1 oktober 2009 ‘director’ zijn geweest. de oud Eurocommissaris zegt dat Mint nooit operationeel is geweest.
Administratieve fout
Ook zou ze nooit aandelen in de firma hebben gehad. Kroes zou, naar eigen zeggen, al in 2002 bij Mint Holdings zijn uitgeschreven. Dat dat uiteindelijk pas in 2009 gebeurde, wijt ze aan een administratieve fout.
Telegraaf 03.10.2016 Ruim veertig sociaaldemocratische Europarlementariërs hebben een klacht ingediend bij de Europese Commissie naar aanleiding van de affaire rond oud-mededingscommissaris Neelie Kroes, op initiatief van PvdA-delegatieleider Paul Tang. Onlangs werd bekend dat zij in haar ‘Brusselse’ periode tegen de regels in niet had gemeld dat ze tussen 2000 tot 2009 directeur was van een offshorebedrijf op de Bahama’s.
Omdat het gevaar van belangenverstrengeling te groot is, moet de gedragscode voor huidige en voormalige EU-commissarissen flink worden aangescherpt, schrijven de Europarlementariërs. Tang kondigt aan dat als de commissie niet naar tevredenheid reageert op de klacht, hij de zaak aandraagt bij Europees ombudsman Emily O’Reilly. Zij trok vorige maand al aan de bel over oud-commissievoorzitter José Manuel Barroso, die een functie bij zakenbank Goldman Sachs heeft aanvaard.
Kroes is inmiddels onder meer adviseur van taxibedrijf Uber, wat op zich is toegestaan na de ‘afkoelingsperiode’ van achttien maanden. De sociaaldemocraten willen dat dat drie jaar wordt. ,,Het is onverteerbaar dat Europese toppolitici kort na hun vertrek in dienst treden bij bedrijven waarvoor zij eerder als politiek verantwoordelijken de regels opstelden’’, stelt Tang maandag. ,,Dat is onaanvaardbare belangenverstrengeling. Grote bedrijven lijken met hun miljoenen politieke invloed te kopen.”
Verder zouden pensioen- of overbruggingstoelages moeten worden teruggehaald bij (oud-)commissarissen die de regels overtreden. Daarnaast zouden ze als ‘gewone’ lobbyisten moeten worden behandeld als ze voor een bedrijf werken.
Het Europees Parlement debatteert dinsdag over het voorkomen van belangenconflicten bij commissarissen.
AD 03.10.2016 Ruim veertig sociaaldemocratische Europarlementariërs hebben een klacht ingediend bij de Europese Commissie naar aanleiding van de affaire rond oud-commissaris Neelie Kroes. PvdA-delegatieleider Paul Tang heeft daartoe het initiatief genomen.
Omdat het gevaar van belangenverstrengeling te groot is, moet de gedragscode voor huidige en voormalige EU-commissarissen flink worden aangescherpt, schrijven de Europarlementariërs. Kroes heeft al erkend de gedragscode te hebben geschonden en zegt de consequenties te aanvaarden. ,,Mevrouw Kroes heeft de regels kennelijk niet gerespecteerd”, zei een woordvoerder van de Europese Commissie eerder.
Tang kondigt aan dat als de commissie niet naar tevredenheid reageert op de klacht, hij de zaak aandraagt bij Europees ombudsman Emily O’Reilly. Die trok vorige maand al aan de bel over oud-commissievoorzitterJosé Manuel Barroso, die een functie bij zakenbank Goldman Sachs heeft aanvaard.
Kroes is inmiddels onder meer adviseur van taxibedrijf Uber, wat op zich is toegestaan na de ‘afkoelingsperiode’ van achttien maanden. De sociaaldemocraten willen dat dat drie jaar wordt. ,,Het is onverteerbaar dat Europese toppolitici kort na hun vertrek in dienst treden bij bedrijven waarvoor zij eerder als politiek verantwoordelijken de regels opstelden”, vindt Tang. ,,Dat is onaanvaardbare belangenverstrengeling. Grote bedrijven lijken met hun miljoenen politieke invloed te kopen.”
Verder zouden pensioen- of overbruggingstoelages moeten worden teruggehaald bij (oud-)commissarissen die de regels overtreden. Daarnaast zouden ze als ‘gewone’ lobbyisten moeten worden behandeld als ze voor een bedrijf werken.
Het Europees Parlement debatteert morgen over het voorkomen van belangenconflicten bij commissarissen.
NU 27.09.2016 De Europese Commissie wil ”om juridische redenen” niets zeggen over de uitleg die oud-EU-commissaris Neelie Kroes geeft over het verzwijgen van haar banden met een op de Bahama’s gevestigd bedrijf.
Commissievoorzitter Jean-Claude Juncker heeft volgens zijn woordvoerder een antwoord ontvangen op zijn verzoek om een nadere toelichting.
De correspondentie tussen Juncker en Kroes is ”vertrouwelijk”, aldus de woordvoerder dinsdag, die zei te vrezen dat hij voor de rechter wordt gesleept als hij eruit zou citeren. ”Wij zullen haar antwoord analyseren.”
Brussel onderzoekt of het nodig is maatregelen te treffen tegen de Nederlandse oud-commissaris voor Mededinging en de Digitale Agenda.
Aan de tand voelen
Het Europees Parlement heeft dinsdag besloten de 75-jarige Kroes aan de tand te gaan voelen over de kwestie.
Werner Langen, voorzitter van de enquêtecommissie die is opgericht na onthullingen over belastingontwijking in de Panama Papers, zei dinsdag haar als eerste van (oud-)commissarissen en politici op te roepen voor de zogeheten PANA-commissie.
Het parlement heeft haar aanstelling in 2004 schoorvoetend goedgekeurd uit bezorgdheid over haar belangenverstrengeling met het bedrijfsleven.
Onder vuur
Kroes ligt onder vuur sinds via de BahamaLeaks bekend werd dat zij een deel van haar Brusselse periode stond ingeschreven als bestuurder van een vennootschap in het belastingparadijs.
Ze heeft al erkend de gedragscode te hebben geschonden en zegt de consequenties te aanvaarden.
Telegraaf 27.09.2016 De Europese Commissie wil “om juridische redenen” niets zeggen over de uitleg die oud-EU-commissaris Neelie Kroes geeft over het verzwijgen van haar banden met een op de Bahama’s gevestigd bedrijf. Commissievoorzitter Jean-Claude Juncker heeft volgens zijn woordvoerder een antwoord ontvangen op zijn verzoek om een nadere toelichting.
De correspondentie tussen Juncker en Kroes is “vertrouwelijk”, aldus de woordvoerder dinsdag, die zei te vrezen dat hij voor de rechter wordt gesleept als hij eruit zou citeren. “Wij zullen haar antwoord analyseren.” Brussel onderzoekt of het nodig is maatregelen te treffen tegen de Nederlandse oud-commissaris voor Mededinging en de Digitale Agenda.
Kroes ligt onder vuur sinds via de BahamaLeaks bekend werd dat zij een deel van haar Brusselse periode stond ingeschreven als bestuurder van een vennootschap in het belastingparadijs. Ze heeft al erkend de gedragscode te hebben geschonden en zegt de consequenties te aanvaarden.
De oppositie heeft de messen geslepen na de bekendmaking van de regeringsplannen gisteren. Van wc-eendverhaal en oplichtingspraktijken tot een fata morgana; de plannen vielen bij veel partijen slecht. Vandaag krijgen ze de kans de plannen te fileren tijdens de Algemene Politieke Beschouwingen.
Zorg
Het was al duidelijk dat het thema ‘zorg’ een belangrijke rol zou gaan spelen in de aanloop naar de Tweede Kamerverkiezingen in maart 2017. Partijen haken daarop in tijdens de Algemene Beschouwingen.
‘Waar denkt u het geld vandaan te halen voor uw zorgplannen?’
Roemer begon zijn toespraak – de eerste van de dag – met een vrolijke noot. Hij somde de Bijbelse plagen van Egypte op, waarna de diepgelovige SGP-leider Cees van der Staaij onmiddellijk naar de interruptiemicrofoon rent. Prima dat u de plagen noemt, zegt Van der Staaij, maar doe dat dan alstublieft wel in de juiste volgorde. De SP-leider ging daarna meteen door over de zorg – handig, want daarmee zetten de socialisten de toon voor het debat.
Te veel bureaucratie in de zorg
Hij haalde zijn paradepaardje van stal: felle weerstand bieden aan de marktwerking in de zorg. Volgens Roemer hebben de zorgverzekeraars in het huidige zorgstelsel veel te veel macht gekregen. Ook is er naar zijn mening hierdoor veel te veel bureaucratie ontstaan. Maar hoe denken de socialisten eigenlijk hun prijzige zorgplannen te bekostigen, klinkt het in de Tweede Kamer. Roemer wil af van het eigen risico van 385 euro, omdat mensen de zorg niet meer zouden kunnen betalen.
Waar moet u eigenlijk op letten bij de Algemene Beschouwingen vandaag en morgen?De ins en outs >
Het afschaffen van het eigen risico kost volgens hem 4,3 miljard. D66-leider Alexander Pechtold zegt dat hij dat niet alleen moet laten zien waar het geld naartoe moet. ‘Waar zijn de kaboutertjes die het allemaal gaan betalen, meneer Roemer?’ Om meteen een volgende sneer te geven: ‘U geeft gratis bier, maar zeventig procent van Nederland zegt in peilingen: nee, niet doen, u gaat te ver.’
Het antwoord van Roemer: het geld ligt op de plank bij de zorgverzekeraars, zo’n ’11 miljard’. Ook kan er volgens hem minstens 1,3 miljard worden verdiend door de aanpak van de bureaucratie in de zorg. Volgens VVD-fractieleider Halbe Zijlstrawordt de zorg juist duurder voor mensen met een minimuminkomen als het stelsel wordt aangepast aan de wensen van de SP. ‘Nu graag alle cijfers op tafel en anders erover ophouden.’ Het verwijt klinkt wel vaker aan het adres van Roemer: u hebt de cijfers niet paraat.
Ook PvdA-leider Diederik Samsom valt Roemer erop aan. ‘Ik kon op uw website niets vinden aan doorrekening’, zegt PvdA-leider Diederik Samsom tegen SP-leider Roemer. Hij heeft op zijn iPad de website nationaalzorgfonds.nl bekeken, maar zag daar geen doorrekeningen. ‘Ik wil graag met u meedenken. Wat is de onderbouwing? Waar is uw voorstel?’
Tijdens de eerste dag van de Algemene Beschouwingen woensdag is de Tweede Kamer aan zet. Het parlement mag reageren op de plannen van het kabinet voor het komende jaar. Morgen is premier Mark Rutte (VVD) aan de beurt om de vragen die bij de verschillende leven, te beantwoorden. Het debat staat hoogstwaarschijnlijk vrijwel volledig in het teken van de verkiezingen in maart. De campagnes zijn immers al volop bezig. Lees meer
CDA
CDA-leider Sybrand Buma opent vandaag tijdens de Algemene Beschouwingen frontaal de aanval op minister-president Mark Rutte. Volgens Buma moet Rutte niet terugschelden naar vloggers die de politie treiteren, maar ze aanpakken.
Geen oplossing
De CDA-voorman vindt dat de politiek moet uitstralen dat er grenzen zijn. ,,Dat doe je niet door terug te schelden, zoals Mark Rutte doet. Hoezo ‘pleur op’? Er gaat helemaal niemand weg! Hij biedt helemaal geen oplossing. Hij zegt dat het idioten zijn, Tokkies – weet ik wat – maar laat het verder gebeuren.”
Volgens Buma zijn partijen als de VVD en D66 er schuldig aan dat de vrijheid van meningsuiting zover is opgerekt dat beledigen en kwetsen normaal zijn geworden. ,,Alsof er een recht op treiteren is. Maar dat is er niet. Als je ze laat begaan, komt de democratie in gevaar.”
Lees hier het volledige interview met CDA-leider Sybrand Buma.
Koning Willem Alexander begon de troonrede met de economische crisis die Nederland heeft overwonnen. Dat er ongerustheid bestaat over de grote groepen vluchtelingen noemde hij ‘logisch’.
Het zijn niet alleen de vluchtelingen die Nederlanders nerveus maken, constateert sociologe Monique Kremer. Volgens haar is de toekomst‘fundamenteel ongewis.’
Dat is deels het gevolg van het kabinetsbeleid, vinden oppositiepartijen. Werkloosheid, pensioenen, schuivende normen en waarden, volgens het CDA zijn de boekhouders weliswaar blij, ‘maar blijft de samenleving onzeker en verweesd achter’.
De overheidsfinanciën zijn verbeterd en de economische groei zet naar verwachting door met 1,7 procent in 2017. Het consumentenvertrouwen neemt toe en bedrijven durven weer te investeren. Nederland staat er na een aantal zware jaren weer beter voor en publieke voorzieningen blijven ook voor toekomstige generaties betaalbaar. ‘Het tij is gekeerd. We hebben weer vaste grond onder de voeten. We kunnen weer verder vooruit kijken en investeren in kansen voor mensen’, aldus minister Dijsselbloem van Financiën bij de aanbieding van de Miljoenennota 2017.
Overheidsfinanciën verder verbeterd
Het overheidstekort dat tijdens het dieptepunt van de crisis in 2009 was opgelopen tot boven de 5 procent, komt volgend jaar naar verwachting uit op 0,5 procent van het bruto binnenlands product (bbp). De staatsschuld daalt volgend jaar verder naar 62 procent van het bbp. De hervormingen van het kabinet hebben ervoor gezorgd dat publieke voorzieningen zoals onderwijs, zorg en sociale zekerheid betaalbaar blijven.
Begrotingstekort / EMU-saldo 2011 – 2017
Begrotingstekort
2011
2012
2013
2014
2015
2016
2017
als % bbp
4,3
3,9
2,4
2,3
1,9
1,1
0,5
in miljarden €
28
25
15
15
13
8
3
per dag (in miljoenen €)
76
68
42
41
35
21
9
Overheidsschuld / EMU-schuld 2011 – 2017
Overheidsschuld
2011
2012
2013
2014
2015
2016
2017
als % bbp
62
66
68
68
65
63
62
in miljarden €
396
428
442
450
441
439
440
per Nederlander (in €)
24.000
26.000
26.000
27.000
26.000
26.000
26.000
De Miljoenennota 2017Foto: Valerie Kuypers
Koopkracht en investeringen 2017
De overheidsfinanciën staan er nu beter voor dan aan de start van het kabinet in 2012 was voorzien. Daardoor is er ruimte om vanaf 2017 structureel € 1,1 miljard vrij te maken voor de koopkracht, zodat alle groepen – mensen met een baan of een uitkering en gepensioneerden – profiteren van de verbeterde economische situatie. Daarnaast wordt € 1,5 miljard uitgetrokken voor onze veiligheid, het onderwijs en de zorg.
Terreuraanslagen en gewapende conflicten maken het noodzakelijk om te investeren in veiligheid. Het kabinet geeft daarom € 450 miljoen extra uit aan Veiligheid en Justitie, waarvan ruim € 200 miljoen naar de Nationale Politie gaat. Er gaat € 300 miljoen naar Defensie, waarvan ruim 200 miljoen voor de strijdkrachten. Om ongelijkheid tegen te gaan wordt voor de bestrijding van kinderarmoede structureel 100 miljoen uitgetrokken. Dit geld is bijvoorbeeld bedoeld voor sport, schoolspullen en zwemles, zodat alle kinderen mee kunnen doen. Ook wordt geld vrijgemaakt voor kansengelijkheid en een betere doorstroming in het onderwijs. Verder schrapt het kabinet de geplande bezuinigingen op de langdurige zorg.
Maatschappelijke uitdagingen
Het kabinet wil nog deze kabinetsperiode besluiten nemen om de investeringen in Nederland verder te stimuleren. Het gaat daarbij om de faciliteiten voor het bedrijfsleven en grote maatschappelijke uitdagingen zoals energietransitie, verduurzaming, infrastructuur en onderwijs.
Het kabinet wil dat doen door investeringsmogelijkheden van de markt en de overheid beter op elkaar te laten aansluiten en de faciliteiten voor het bedrijfsleven efficiënter in te zetten. Het accent verschuift van subsidies naar ondersteuning van financiering. De meeste Europese landen spelen hierop in met een nationale investeringsbank die instrumenten bundelt en zo snel en adequaat kan reageren op nieuwe financieringsbehoeften. Het kabinet besluit nog dit jaar hierover.
Dit deed Rutte echt met uw portemonnee
Het kabinet Rutte-Asscher heeft het laatste koffertje met de miljoenennota aangeboden. Daarmee kan de rekening worden opgemaakt. Wie is deze kabinetsperiode de grote winnaar als het gaat om koopkracht, en wie zijn de verliezers?
Slecht nieuws voor PvdA-voorzitter Hans Spekman. De man die aan het begin van deze kabinetsperiode nog aangaf dat nivelleren een ‘feest’ was, heeft geen al te best feestje gebouwd. De zwakke groepen in de samenleving – mensen met een uitkering, gepensioneerden en werkenden met een laag inkomen – behoren duidelijk tot de verliezers van het kabinet VVD-PvdA. Spekman heeft wel geprobeerd ‘te nemen’ van de rijken, maar was karig voor ‘de armen’.
Gepensioneerden gingen als enige erop achteruit
Mensen met een aanvullend pensioen van 10.000 euro per jaar gaan er deze kabinetsperiode als enige groep echt op achteruit, blijkt uit een analyse van de cijfers van het Centraal Planbureau doorElsevier. Volgend jaar hebben zij zo’n 2 tot 3 procent minder te besteden dan in 2012, het jaar dat Rutte en Samsom hun coalitie smeedden. Sinds de start van de kredietcrisis in 2008 hebben zij nog meer ingeleverd. In 2017 hebben zij ongeveer 5 procent ingeleverd ten opzichte van 2007. De cijfers zijn medianen, wat betekent dat de helft van de gepensioneerden er meer op achteruit is gegaan, de andere helft minder.
Ook de mensen aan de onderkant van de arbeidsmarkt – tot 34.650 euro bruto salaris per jaar – hebben het relatief zwaar. Zij zijn van alle werkenden er het minst op vooruitgegaan. Hun plus is onder Rutte-II 2,8 procent. Voor uitkeringsgerechtigden is de plus 1,7 procent.
Een groot deel van de financiële pijn die Nederlanders in hun portemonnee voelden sinds de kredietcrisis, werd al geleden voor de start van dit kabinet in 2012. Sindsdien trok de wereldwijde economie aan. Deze kabinetsperiode (inclusief volgend jaar) zijn mensen er gemiddeld 5 procent op vooruitgegaan.
Tot de koopkrachtwinnaars van dit kabinet behoren de alleenstaande ouders. Ouders die het minimumloon verdienden, hebben volgend jaar 19 procent meer in hun portemonnee dan in 2012. Ouders met een modaal inkomen, hebben een plus van 9,2 procent.
Voor gezinnen waar één van de ouders werkt, zijn die plussen echter ver te zoeken. Dat is opvallend, omdat het kabinet in de Eerste Kamer afhankelijk is van christelijke partijen, die sterk opkomen voor deze groep. Iemand die met een modaal inkomen zijn gezin wil onderhouden, is volgend jaar slechts 0,3 procent beter af dan in 2012. Sinds start van de crisis hebben deze gezinnen hun koopkracht zelfs met 3,5 procent zien dalen.
‘Sterkste schouders’ leverden in, gunstig voor middeninkomens
Onder druk van de PvdA zette het regeerakkoord er op in ‘de sterkste schouders, de zwaarste lasten’ te laten dragen. Daartoe werden allerlei maatregelen genomen die alleen de hogere inkomens troffen, zoals het beperken van de pensioenopbouw en het beperken van de hypotheekrenteaftrek in de hoogste belastingschijf.
Sindsdien is een deel van de pijn weer verzacht, zodat de mensen die meer dan 100.000 euro verdienden er 4,8 procent bijkregen, net zoveel als de gemiddelde Nederlander. Maar de extra bijdrage die van deze groep is gevraagd, kwam dus niet terecht bij de meest kwetsbare groep. Wel bij de middengroepen. De groep met een inkomen rond de 50.000 euro heeft volgend jaar 7,2 procent meer te besteden dan toen VVD en PvdA gingen regeren.
Pas op laatste moment greep kabinet in
Ook opvallend: in de eerste jaren liet dit kabinet de verschillen in koopkracht gewoon haar beloop: het was niet zo erg als de ene groep er meer op achteruit ging dan de ander. Maar met de eindstreep – en belangrijker – de verkiezingen in zicht, is de afgelopen weken alles op alles gezet om niemand tegen het hoofd te stoten.
De meest publicitair gevoelige ‘minnen’ voor volgend jaar zijn weggepoetst en de plussen zitten allemaal tussen de 0,7 en 1,1 procent. Een ‘evenwichtiger’ beeld kan haast niet. Maar dat verhult niet dat er deze kabinetsperiode wel degelijk winnaars – de electoraal belangrijke middengroepen – en verliezers – mensen met een uitkering, pensioen en een laag inkomen – zijn.
Telegraaf 06.03.2017 De Nederlandse staat heeft 1,1 miljard euro opgehaald met de uitgifte van een nieuwe kortlopende staatslening. Dat maakte het Agentschap van de Generale Thesaurie van het ministerie van Financiën maandag bekend.
Het gaat om een lening met een looptijd tot eind augustus met een coupon van min 0,8 procent. Er werd vooraf gemikt op een opbrengst van 1 tot 2 miljard euro. Er werd voor 2,5 miljard euro ingeschreven op de obligatie.
Telegraaf 04.03.2017 Toen het kabinet Rutte 2, met een ongemakkelijke coalitie VVD/PvdA, in november 2012 van start ging, stond Nederland er bar slecht voor. We hadden een krimpende economie, de werkloosheid steeg, de koopkracht van de burgers daalde, het overheidstekort lag rond de 4% en de staatsschuld nam toe.
Nederland behoorde tot de EU-landen met de slechtst presterende economieën. Internationaal werden we gezien als een ‘verliezer’. Veel kiezers in ons land gingen er bovendien vanuit dat Rutte 2 de rit niet zou uitzitten. Vooral dankzij de inzet en creativiteit van de fractievoorzitters Halbe Zijlstra (VVD), Diederik Samson (PvdA), premier Mark Rutte en minister van financiën, Jeroen Dijsselbloem, die weet hoe je een schatkist moet bewaken, overleefde het kabinet alle stormen. Maar zonder de hulp van de zogenoemde ‘constructieve oppositie’, D66, ChristenUnie en SGP zou het waarschijnlijk niet zijn gelukt.
Sterke economie
Nu, ruim vier jaar later bij het afscheid van Rutte 2 behoort Nederland tot de best presterende landen van Europa. We hebben een sterke economie die met een groei van ruim 2% tot de kopgroep van Europa behoort. Daarnaast heeft Nederland als een van weinige Europese landen een begrotingsoverschot en een lage staatschuld. Onze sociale zekerheid en zorgstelsel behoren tot de beste van de wereld en de werkloosheid is de afgelopen jaren fors gedaald tot onder het Europese gemiddelde. Ook de koopkracht is toegenomen.
In het buitenland wordt met bewondering gekeken naar de geweldige prestaties die Rutte 2 de afgelopen vier jaar heeft geleverd. Tegelijk is er ook verbazing over de slechte peilingen voor de regeringspartijen VVD en PvdA. In de lopende verkiezingscampagne zien we dat deze partijen zelf ook worstelen met een adequate verklaring. In ieder geval is wel duidelijk dat Rutte 2 de afgelopen jaren op veel terreinen, zoals de zorg en de belastingen, impopulaire maatregelen heeft moeten nemen die bij kiezers tot boosheid hebben geleid.
De coalitie lag ook onder vuur van oppositiepartijen en roeptoeterende economen die riepen dat Rutte 2 bezig was onze economie kapot te maken. Nu hoor je ze niet meer en hebben ze problemen met hun geloofwaardigheid.
De kans is groot dat Rutte 2 op financieel-economisch terrein de geschiedenis in gaat als een van de beste kabinetten ooit. Bij de tegenstanders van Rutte2 zien we verschillende reacties, zoals “Het gaat helemaal niet goed in Nederland. De cijfers kloppen niet en het gaat om propaganda”. Ook zijn er critici die menen dat het mooie economische beeld dat Rutte 2 als erfenis achterlaat niet aan het kabinet is te danken, maar aan de oplevende wereldeconomie en dat de coalitie van VVD en PvdA de groei van onze economie juist heeft afgeremd.
Het wekt in politiek Den Haag veel ergernis dat deze beste stuurlui aan wal vooral economen zijn die in dienst zijn bij banken die in de economische wereld een kwalijke rol hebben gespeeld en dan past een grote broek al helemaal niet.
Dat neemt niet weg dat de coalitie van PvdA en VVD op een aantal beleidsterreinen zwak heeft geacteerd. Bij de zorg waren ingrepen onontkoombaar, maar daar had beter naar de sector geluisterd moeten worden, zoals een langer aanpassingsproces. Door verschil van opvatting binnen de coalitie is het arbeidsmarktbeleid niet uit de verf gekomen en ligt nu op het bordje van het nieuwe kabinet.
Maar onafhankelijk international experts zijn van mening dat Rutte 2 op hoofdlijnen een uitstekend financieel-economische beleid heeft gevoerd en wijzen er terecht op dat de cijfers voor zich spreken. In de komende kabinetsperiode valt er vast nog veel te verbeteren, maar met Mark Rutte zijn we het eens dat we in een gaaf land leven en daar mogen we best een beetje trots op zijn.
Een somber volkje
In vergelijking met de burgers in andere landen ligt dat niet in onze volksaard. We zijn vaak wat somberder gestemd en gelden in Europa niet als en volkje dat opvalt door vrolijkheid en optimisme. Het is vreemd dat VVD en PvdA tijdens de lopende campagne weinig inspelen op de successen die ze de afgelopen jaren hebben geboekt en zich vooral bezig houden met verdedigen. Daar win je geen wedstrijd mee en zeker niet, zoals de PvdA doet, door afstand te nemen van het gevoerde beleid. Kiezers houden daar niet van.
Sta voor je beleid en geef ook ruiterlijk toe wat er verkeerd is gegaan en wat beter had gekund. Ons land kent meer tevreden dan ‘boze’ kiezers en als die massaal naar de stembus komen, kan de uitslag voor de coalitie beter uitvallen dan de recente peilingen. De liberalen en sociaal democraten moeten de resterende campagne niet alleen wijzen op de mooie erfenis die ze nalaten, maar vooral de beste stuurlui aan wal vragen hoe ze het beter gaan doen dan Rutte 2. Laat ze maar duidelijk maken wat ze de kiezers te bieden hebben en hoe ze dat gaan waar maken.
In een eerdere column hebben wij al becijferd dat alle beloften op het terrein van een goedkopere en betere zorg ‘kiezersbedrog’ zijn. Nu al staat vast dat iedereen in Nederland het komende decennium een groter deel van het inkomen aan zorg zal moeten besteden. Een lager bedrag is alleen mogelijk bij een slechtere zorg. Daarnaast is de kans groot dat partijen die het begrotingsoverschot nu al aan het uitgeven zijn kiezers moeten teleurstellen, omdat door een lagere groei het verwachte overschot als sneeuw voor de zon verdwijnt.
Telegraaf 03.03.2017 De economische groei in de eurolanden is vorige maand aangetrokken tot het hoogste peil in bijna zes jaar. Dat stelde onderzoeksbureau Markit vrijdag op basis van nieuwe schattingen.
De graadmeter voor de economische groei in de muntunie bereikte in februari het hoogste punt van de afgelopen zeventig maanden, vooral dankzij sterke verbeteringen in Duitsland en Frankrijk. Verder lag de groei in Spanje en Italië afgelopen maand op het hoogste punt in ruim een jaar.
De huidige ontwikkelingen wijzen op een groei van 0,6 procent in de eurozone in het eerste kwartaal, concludeerde Markit. Daarbij groeit de werkgelegenheid in het sterkste tempo van het afgelopen decennium.
Eerder deze week werd al gemeld dat de industrie van de eurolanden in februari in het sterkste tempo groeide sinds het voorjaar van 2011. Vrijdag bleek dat dit ook gold voor de dienstensectoren. Volgens Markit is dan ook sprake van een zeer robuuste opleving van de groei, op alle fronten en in alle grote economieën.
NU 23.02.2017 Het Rijk heeft dankzij hogere inkomsten en lager dan verwachte uitgaven een begrotingsoverschot van 200 miljoen euro gedraaid in 2016. Dat blijkt donderdag uit een brief van minister Jeroen Dijsselbloem (Financiën) aan de Tweede Kamer.
Het overschot is te danken aan de totale belasting- en premieontvangsten die vorig jaar 3,1 miljard euro hoger uitvielen dan verwacht. De uitgaven vielen 0,2 miljard lager uit.
In de Najaarsnota werd nog rekening gehouden met een begrotingstekort van 3,1 miljard euro. Dijsselbloem benadrukt dat het gaat om voorlopige cijfers. In maart komt het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) met meer cijfers over het overschot.
Het is volgens Dijsselbloem nog niet mogelijk een inschatting te geven van het effect van hogere ontvangsten in 2016 op de begroting van 2017. Eind maart komt het Centraal Planbureau met een raming voor 2017 en daaropvolgende jaren.
NU 20.02.2017 Consumenten zijn opnieuw iets positiever geworden. Het consumentenvertrouwen is in februari op het hoogste niveau in 9,5 jaar uitgekomen.
Het consumentenvertrouwen steeg met 1 punt naar 14, meldt het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) maandag.
De lichte stijging van het consumentenvertrouwen is te danken aan een iets positiever oordeel over de economie en een iets hogere koopbereidheid. “Consumenten vinden de tijd gunstiger voor het doen van grotere aankopen en zijn minder negatief over hun financiële situatie in de afgelopen twaalf maanden”, aldus het statistiekbureau. Over hun verwachte financiële situatie in de komende twaalf maanden zijn ze wel iets negatiever.
Met 14 ligt het consumentenvertrouwen in februari ruim boven het gemiddelde over de afgelopen twintig jaar (-8). Het vertrouwen bereikte in april 2000 de hoogste stand ooit. Toen kwam de indicator uit op 27. Het dieptepunt werd bereikt in februari 2013 met -44.
Consumentenvertrouwen
Bestedingen
Het CBS meldde verder dat de consumentenuitgaven in december met 2,5 procent zijn toegenomen ten opzichte van een jaar eerder.
Er werd vooral meer uitgegeven aan duurzame goederen zoals huishoudelijke apparaten, artikelen voor woninginrichting en auto’s. Ook werd aanzienlijk meer gas verbruikt door het relatief koude weer die maand.
Aan overige goederen, voornamelijk gas, hebben consumenten in december 7,3 procent uitgegeven dan een jaar eerder. Aan duurzame goederen hebben huishoudens 6,1 procent meer besteed. Aan voedings- en genotmiddelen hebben ze juist 1,9 procent minder uitgegeven dan in december 2015.
Aan diensten, zoals woninghuur, verzekeringen, het openbaar vervoer en een bezoek aan de kapper, hebben consumenten meer uitgegeven. Het gaat om een stijging van 1,7 procent op jaarbasis. Uitgaven aan diensten zijn goed voor ruim de helft van de totale binnenlandse consumentenbestedingen.
Consumentenbestedingen
Omstandigheden
Volgens de consumptieradar van het CBS zijn de omstandigheden voor de aankoop van diensten en goederen in februari gunstiger dan in december 2016.
Dit komt volgens het CBS vooral doordat de koersen van Nederlandse aandelen zijn gestegen en consumenten positiever zijn geworden over de ontwikkeling van de werkloosheid. Daarnaast zijn ondernemers in de industrie positiever over de werkgelegenheid.
De ontwikkeling van de consumptie hangt samen met verwachtingen van consumenten, de situatie op de arbeidsmarkt en de ontwikkeling van hun vermogen.
AD 14.02.2017 Minister Henk Kamp (EZ) haalt uit naar economen die tijdens de crisis voorspelden dat Nederland nooit meer hoge groeipercentages van 2 of meer procent zou kennen.
Ik heb me nooit neergelegd bij al die economen die stelder dat groeipercentages van 2 procent of meer niet langer haalbaar zijn
,,Al die experts stelden dat we na de crisis moesten wennen aan hoogstens 1 a 1,5 procent groei,” zegt de VVD-bewindsman in een interview met het AD. ,,Het zou nooit meer worden, zoals het was. Ik heb me daar nooit bij neergelegd.”
Kamp, die na deze kabinetsperiode en ministerschappen op vier departementen afzwaait, doet zijn uitspraken op de ochtend dat het CBS met de definitieve economische cijfers over 2016 komt.
UPDATE: inmiddels blijkt dat de economie afgelopen jaar 2,1 procent groeide – de hoogste groei sinds 2007 – en dat het aantal werklozen met 100.000 daalde.
Voor dit jaar wordt op hetzelfde mooie percentage gerekend. ,,Voor een succesvol exportland als Nederland, met een goed opgeleide bevolking en een prima infrastructuur, was en is 2 procent nog altijd haalbaar. Ik ben erg blij dat dat gelukt is.”
Kamp vindt niet dat het kabinet de economie tijdens de crisis heeft stuk bezuinigd, een verwijt dat economen als Bas Jacobs, Coen Teulings en Marieke Blom regelmatig hebben gemaakt. ,,Dat zijn diezelfde economen die eerder zeiden dat we niet meer boven de 1 procent groei zouden komen,” stelt hij fijntjes vast.
Kansarme migranten
De minister wijst er op dat het Kabinet binnen drie jaar een recessie heeft omgebogen naar twee procent groei. ,,Dat is behoorlijk vlot. We hebben meer groei dan Duitsland, de werkgelegenheid stijgt fors en de werkloosheid daalt rap.”
Tegenover deze krant pleit Kamp voor minder kansarme migranten en breekt hij een lans voor zzp’ers. ,,We hebben al een flink aantal jaren te maken met een relatief groot aantal kansarme migranten die naar Nederland komen. Dat is niet goed voor een land. Ik ben niet tegen immigratie, maar immigranten moeten wel kansrijk zijn.”
Leeshet hele interview met Henk Kamp vandaag op AD.nl of op Blendle.
AD 14.02.2017 De Nederlandse economie draait als een tierelier. Met zo’n 2 procent groei zit ze dik boven het Europese gemiddelde, blijkt uit de jongste Europese groeivooruitzichten. De uittredende coalitie krijgt daarmee een mooi campagnepunt toegeworpen.
Nederland sluit 2016 waarschijnlijk af met 2,1 procent groei en komt ook dit jaar weer uit op 2 procent – flink hoger dan de twee keer 1,7 procent die Brussel drie maanden geleden nog voorzag. Het Centraal Planbureau trok eind vorig jaar zijn prognose al op naar 2,1 procent.
Nederland profiteert dankzij investeringen en toegenomen binnenlandse bestedingen van een ‘optimistisch economisch sentiment’ met een versneld dalende werkloosheid (naar 5,4 procent) en een zich sterk herstellende huizenmarkt, aldus Brussel. Ook met de overheidsfinanciën gaat het snel de goede kant uit: dit en volgend jaar een licht begrotingsoverschot en volgend jaar zit ook de staatsschuld weer onder de 60 procent.
Voor de hele eurozone is de Europese Commissie licht optimistisch, vooral dankzij een sterk tweede semester van 2016 en een ‘robuuste’ start van 2017. Brussel komt voor dit en volgend jaar op 1,6 en 1,8 procent groei, een fractie meer dan eerder voorzien. De werkloosheid zakt naar gemiddeld 9,6 procent, het tekort naar gemiddeld 1,7 procent. De gemiddelde schuldquote loopt gestaag terug, maar komt pas in 2018 onder de 90 procent.
Kwetsbaar
Hoofdboodschap van de altijd optimistisch gestemde Eurocommissaris voor Economische en Monetaire Zaken Pierre Moscovici was gisteren dat de groei in Europa standhoudt, ondanks de uitzonderlijke bedreigingen die dit jaar overal op de loer liggen. Amerika is de grootste onzekerheid, maar lidstaten doen er goed aan ook rekening te houden met negatieve gevolgen van de Brexit en de verkiezingen in onder meer Nederland, Frankrijk en Duitsland.
De kwetsbaarheid van de bankensector blijft een Europese zorg. Over het beleid van de nieuwe VS-president Trump is nog te weinig bekend om er veel over te kunnen zeggen, maar Moscovici verwacht eerst een groeiversnelling door de investeringen die Trump heeft beloofd en daarna een groeivertraging door zijn ‘America first’-beleid en het opzeggen van handelsverdragen, hoewel dat Europa ook nieuwe kansen biedt. De Brexit gaat vooral de Britten groei kosten, maar hier loopt ook Nederland bovengemiddelde risico’s, omdat Groot-Brittannië in termen van toegevoegde waarde de op een na grootste afzetmarkt van Nederland is.
Risico
Hoop put Moscovici uit het feit dat de eurozone gemiddeld al vijftien kwartalen op rij groeit en voor het eerst in bijna tien jaar ook de economieën van alle EU-lidstaten afzonderlijk over een hele prognoseperiode (2016, 2017, 2018) groei beloven. Risico’s door verkiezingen ziet Moscovici vooral in eigen land, Frankrijk, als daar Marine Le Pen aan de macht zou komen. Zij kondigde een Frexit-referendum aan voor als ze de verkiezingen wint.
Europees commissaris van de euro en sociale dialoog Valdis Dombrovskis drukte zich gisteren voorzichtiger uit toen hij nog een ander intern risico noemde: het met absolute zekerheid ooit aflopende opkoop- en stimuleringsprogramma van de ECB. Dat maakt het volgens de Let nodig dat lidstaten doorgaan met hervormingen en schuldreductie.
Telegraaf 14.02.2017 De Nederlandse economie is vorig jaar gegroeid met 2,1%, het hoogste peil sinds 2007. De groei is vooral te danken aan de toegenomen investeringen, export en de consumptie van gezinnen. Dat heeft het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) vandaag bekendgemaakt.
,,Het gaat om de hoogste groei sinds de crisis”, zegt hoofdeconoom Peter Hein van Mulligen. ,,En daarmee doen we het beter dan de landen om ons heen.”
En de vooruitzichten voor dit jaar zijn positief gezien het conjunctuurbeeld. Volgens het CBS presteren alle indicatoren beter dan hun langjarige trend. Zo is het vertrouwen van consumenten in januari toegenomen tot het hoogste niveau in negen jaar.
Ook het producentenvertrouwen steeg afgelopen maand naar de hoogste stand in bijna negen jaar. Ondernemers in de industrie zijn vooral positief over hun orderportefeuille.
,,Beide indicatoren zitten op een hoog niveau, dus het moet gek lopen als we dit jaar niet opnieuw rond een groei van 2% uitkomen”, aldus van Mulligen.
De economische groei zorgt ook voor meer werkgelegenheid. Zo waren er eind vorig jaar gemiddeld 10,1 miljoen banen. De werkloosheid daalde in het laatste kwartaal tot 487.000 en dat zijn er 100.000 minder ten opzichte van dezelfde periode een jaar eerder.
AD 14.02.2017 De Nederlandse economie is afgelopen jaar met 2,1 procent gegroeid. Dat is de sterkste groei sinds 2007 en nog iets beter dan vorig jaar. Ook de werkgelegenheid blijft hard stijgen. Alleen al het laatste kwartaal van 2016 kwamen er 53 duizend banen bij, de sterktste groei in vijf jaar.
Kamp: in 4 jaar van krimp naar stabiele groei
Nederland is in vier jaar van een economische krimp van 1 procent naar een ,,stabiele groei” van 2 procent gegaan. Dat zei minister Henk Kamp (Economische Zaken) in een reactie op de jongste groeicijfers van het CBS.
Kamp benadrukte dat Nederland het vorig jaar beter heeft gedaan dan de omringende landen. ,,Dat was ook nodig, want we hebben wat in te halen´, erkende hij. Het economisch herstel in ons land bleef de laatste jaren juist achter, vooral door de harde neergang op de woningmarkt.
Tijd om achterover te leunen is er volgens de minister niet. ,,We moeten alert blijven op internationale ontwikkelingen en ons eigen huis op orde houden”, zei hij. Eerder sprak hij ook al uitgebreid met het AD over de recente cijfers van het CBS.
Dat blijkt uit cijfers die het Centraal Bureau voor de Statistiek vanochtend presenteerde. Over heel 2016 kwamen er 167.000 werkenden bij. Dat zijn wel voornamelijk flexwerkers: 109.000. Het aantal werknemers met een vast contract blijft afnemen en ligt eind 2016 inmiddels op 73,2 procent. Dat is een procentpunt minder dan een jaar eerder.
In bijna alle sectoren gaat het goed, alleen in de bouwnijverheid (-1.000) en de financiële dienstverlening (-2.000) nemen de banen afgelopen tijd nog af.
Rek
De rek is er nog niet uit, ook het aantal openstaande vacatures blijft stijgen. Eind 2016 waren er 169.000 openstaande vacatures, het hoogste in tien jaar. Toch is dat aantal nog altijd 80.000 minder dan het record uit 2007.
De werkloosheid daalde ondertussen verder. Het jaar eindigde op 487.000 werklozen, honderdduizend dan een jaar eerder.
Groei
Met de jaarcijfers presenteerde het CBS ook de groeicijfers van het vierde kwartaal. Daarin groeide de economie met een half procent. Dat komt vooral door de gestegen export en doordat gezinnen meer uitgeven. Voor 2017 is de verwachting dat de groei doorzet en opnieuw op zo’n 2 procent uitkomt.
Voor de jaren daarna voorziet het Centraal Plan Bureau percentages van iets onder de 2 procent. Daar zit wel de nodige onzekerheid bij. Als open economie is ons land sterk afhankelijk van de wereldhandel. Met Trump, Brexit en relatief lage olieprijzen kan er veel veranderen.
De groei van de economie wordt breed gedragen, aldus Het CBS.
Handel
Over heel 2016 steeg de export met 3,8 procent, de import lag bijna vier procent hoger. Gezinnen gaven 1,8 procent meer uit dan een jaar eerder. ,,De groei wordt breed gedragen”, concludeert CBS-hoofdeconoom Peter Hein van Mulligen. En de lichten blijven op groen: zowel Nederlanders als bedrijven zijn zeer optimistisch. Consumenten- en producentenvertrouwen bereikte het hoogste percentage in negen jaar. ,,De Nederlandse economie verkeert in blakende gezondheid.”
Minpuntjes zijn er ook: de CO2 uitstoot bedroeg in het laatste kwartaal van 2016 liefst 7,3 procent meer dan dezelfde periode een jaar eerder. Dat komt doordat burgers en bedrijven meer gas verbruikten en stroomproducenten de elektriciteitscentrales harder lieten draaien.
Ander negatief puntje is dat de bedrijfsinvesteringen 3 procent lager liggen in de laatste drie maanden van 2016.
Trouw 14.02.2017 Minister Henk Kamp (L) van Economische Zaken en CBS hoofdeconoom Peter Hein van Mulligen (R) tijdens de presentatie van de Staat van de Economie.GROEI
De Nederlandse economie? Die lijkt wel op een stadsrit zonder rode stoplichten. Op een treinreis zonder vertraging. Bijna alles groeit, behalve de werkloosheid, want die daalt. De uitstoot van het broeikasgas CO2 stijgt ook – dat is dan een nadeel bij al dat voordeel.
Groeien deed de Nederlandse economie vorig jaar als geheel, meldde het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) vanochtend op basis van voorlopige berekeningen: 2,1 procent. Groeien deed de werkgelegenheid – 122.000 banen erbij in 2016 – en zelfs het aantal vaste banen nam toe. Dat was voor het eerst sinds de crisis. Het aantal 45-plussers met werk steeg en het aantal langdurig werklozen nam af. In de zorg lijkt er een eind te komen aan het verlies van banen. De werkgelegenehid neemt er weer wat toe.
Het vertrouwen van consumenten in de economie is sinds 2008 niet zo hoog geweest. Consumenten spendeerden in 2016 1,8 procent meer dan in 2015 en gezien hun vertrouwen lijkt hun koophonger alleen maar toe te nemen. Dat belooft nog wat voor dit jaar, want er is weinig zo goed voor economische groei als consumenten die veel geld uitgeven.
De verkopen van de detailhandel stegen vorig jaar met bijna 2 procent, het hoogste percentage sinds de crisis, en de online-verkopen namen met 19 procent toe. Dan verwisselden er ook nog ruim 20 procent meer woningen van eigenaar dan in 2015, stegen zowel de export als de import en gaven consumenten meer uit in café’s, restaurants en musea.
Niet alles gaat over rozen
Zijn er, bij al die groei, nog bedrijfstakken en sectoren waar de zaken niet zo florissant verlopen? Ja. De omzet van schoenenwinkels lag in december bijna 10 procent lager dan een jaar eerder. Recreatie-artikelen gingen ook minder vaak over de toonbank. In de financiële dienstverlening nam de werkgelegenheid af – een gevolg van de automatisering – en opvallend genoeg was dat in december ook zo in de bouw.
Opvallend was dat de uitstoot van het broeikasgas CO2 vorig jaar flnk steeg. In 2016 groeide de economie met 2 procent, maar daalde de uitstoot van broeikasgassen licht. Dat kwam onder meer doordat energiebedrijven vaker gas inzetten in plaats van kolen.
Het laatste kwartaal van 2016 liet een heel ander beeld zien. De uitstoot van CO2 was maar liefst 7,3 procent hoger dan in de laatste drie maanden van 2015. Dat kwam deels doordat energiebedrijven meer stroom produceerden, vooral voor de export. Dat het in het najaar van 2016 kouder was dan in het najaar van 2015 speelde ook een rol: huishoudens en bedrijven verstookten daardoor meer gas.
Maar ook de groei zelf leidde tot meer uitstoot: meer bedrijvigheid, meer transport, meer reizen per vliegtuig en een flink hogere productie van de chemische industrie. Als de temperaturen in het najaar van 2015 en 2016 dezelfde zouden geweest, zou de CO2-uitstoot in die periode met 2,7 procent zijn toegenomen.
RO 14.02.2017 De Nederlandse economie groeide in 2016 met 2,1%. Dit is de sterkste groei sinds 2008. Door krachtiger te groeien dan alle omringende landen, maakt Nederland haar titel als meest concurrerende economie van de Europese Unie waar. Ten opzichte van het 3e kwartaal van 2016 groeide de economie in het vierde kwartaal met 0,5%. De werkgelegenheid nam in het laatste kwartaal met 53.000 banen toe. Mede hierdoor kende 2016 de sterkste daling van de werkloosheid sinds tien jaar.
Minister van Economische Zaken Henk Kamp: “De Nederlandse economie groeit al bijna drie jaar krachtig door. De werkloosheid daalde het hardst sinds tien jaar, het aantal banen stijgt, consumenten geven meer uit, Nederlandse bedrijven exporteren steeds meer en de toegevoegde waarde van bijna alle bedrijfstakken neemt toe. Nederland behoort in 2016 tot de voorhoede van de Eurozone. De economisch groei was hoger dan in al onze omringende landen. Economisch gezien was 2016 een jaar waar we trots op mogen zijn. Ook de toekomst ziet er goed uit; we staan voor uitdagingen, maar die kunnen we aan.”
Consumentenvertrouwen hoogste punt in 9 jaar
De vandaag door het CBS gepresenteerde cijfers laten zien dat consumenten steeds meer gaan besteden. Het consumentenvertrouwen bereikte het hoogste punt in negen jaar. Consumenten gaven vooral meer geld uit aan goederen zoals kleding, auto’s, elektrische apparaten, en aan diensten zoals horeca, recreatie en cultuur. Ook nam de huizenverkoop in 2016 met 20,5 procent toe ten opzichte van 2015. De bedrijfsinvesteringen zijn in het afgelopen jaar verder gegroeid naar het niveau van het langjarig gemiddelde. En ook de uitvoer van Nederlandse bedrijven bleef robuust ondanks een moeizame wereldhandel.
Aantal banen groeit, arbeidsmarkt blijft punt van aandacht
Het afgelopen kwartaal steeg het aantal banen van werknemers met 46 duizend en het aantal banen van zelfstandigen met 7 duizend. Kamp benadrukte in zijn speech dat om ook in de toekomst de werkgelegenheid te laten groeien, het noodzakelijk is de arbeidsmarkt minder star en meer dynamisch te maken. De verhouding vast en flex moet anders. Vaste contracten moeten minder risicovol worden voor werkgevers. Werknemers moeten zich realiseren dat zekerheid vooral wordt verkregen door het hebben van meerwaarde voor werkgevers. En dat het dus noodzakelijk is in eigen kennis en vaardigheden te blijven investeren. Dit is de verantwoordelijkheid van werknemers zelf, maar de werkgevers en de overheid moeten op hun beurt werknemers meer in staat stellen en meer faciliteiten bieden om zich te blijven ontwikkelen.
Internationale positie en innovatie
Voor Nederland zijn open markten van cruciaal belang en de globalisering van de wereldhandel heeft in veel landen economische groei mogelijk gemaakt. Maar aan de internationale horizon, zijn er ook risico’s te zien, zoals de Brexit-onderhandelingen en de koers van president Trump. Hoewel de Nederlandse economie zich weerbaar heeft getoond, benadrukte Kamp in zijn toespraak dat we daarom moeten blijven werken aan een sterke positie van de Nederlandse industrie- en dienstensector op de internationale markten.
Om onze positie als een van de meest innovatieve landen ter wereld verder te versterken adviseert de OESO de uitgaven voor innovatie te verhogen. Een volgend kabinet zal minstens €1 mld moeten uittrekken voor investeringen op het gebied van onderzoek en ontwikkeling om de doelstelling van 2,5% binnen bereik te houden.
VK 14.02.2017 De Nederlandse economie is vorig jaar met 2,1 procent gegroeid. Sinds 2007, het jaar voordat de financiële crisis begon, is die groei niet zo groot geweest, stelt het Centraal Bureau voor de Statistiek vandaag.
Dat de economie weer goed draait, illustreert het CBS met een groot aantal cijfers. Het aantal banen, de export, de consumptie van huishoudens, de productie van de industrie: de stijgingen ervan breken allerlei records. Dat heeft wel een prijs: de uitstoot van broeikasgassen in Nederland nam ook sterk toe.
In vier jaar ging Nederland van een economische krimp van 1 procent naar een groei van 2 procent, jubelt minister van Economische Zaken Henk Kamp (VVD). En die economische groei, zo verzekert hij in een reactie op de CBS-cijfers, is stabiel. Nederland doet het beter dan de omringende landen, meent Kamp. ‘Dat was ook nodig, want we hebben wat in te halen.’
Nederlandse export
Volgens het CBS groeit het bruto binnenlands product al elf kwartalen achter elkaar
Het lijkt evenwel niet waarschijnlijk dat de door de jarenlange financiële crisis gemiste groei ooit kan worden goedgemaakt. Daarvoor zouden nu groeicijfers nodig zijn die minstens het dubbele zijn van de ruim 2 procent die het CBS vandaag noteert. Daar komt volgens Kamp bij dat de Brexit en de protectionistische houding van het Amerika onder Trump bronnen van zorg zijn. Die ontwikkelingen maken de Nederlandse export onzeker en dat is nog altijd de belangrijkste motor van de Nederlandse economie.
Volgens het CBS groeit het bruto binnenlands product, de maatstaf voor de omvang van de economie, al elf kwartalen achter elkaar. Precies hetzelfde geldt voor de banengroei. De export groeide in de laatste drie maanden van 2016 sterker dan dezelfde periode in 2015. Nederlandse bedrijven hebben beduidend meer chemische producten en aardgas uitgevoerd dan een jaar eerder. Verder werden er ook meer machines en voedingsmiddelen geëxporteerd.
Tegelijk noteerde het CBS in het vierde kwartaal van vorig jaar de grootste consumptiegroei in 9 jaar. Consumenten gaven vooral meer uit aan kleding, auto’s en elektrische apparaten. En aan gas, door de naar verhouding koude november- en decembermaand. Ook een groeiende uitgavencategorie: diensten, zoals horeca, recreatie en cultuur.
Al vijftien maanden produceert de industrie meer dan in dezelfde periode een jaar eerder, zo becijferde het CBS. De productie ligt daarmee op het hoogste niveau ooit. Ook daalt het aantal faillissementen licht.
Keerzijde is wel dat de bedrijfsinvesteringen voor het eerst in circa 3 jaar zijn gekrompen. Dat komt vooral doordat bedrijven aanzienlijk minder vliegtuigen en personenauto’s hebben gekocht. Het CBS vermoedt dat dit te maken heeft met gewijzigde bijtellingsregels. Daar staat tegenover dat er aanzienlijk meer is geïnvesteerd in woningen, zij het iets minder dan in de maanden juli, augustus en september van het vorige jaar.
Gecorrigeerd voor de koude winter was de CO2-uitstoot 2,7 procent hoger dan een jaar eerder
Structurele groei
De groeiende economie begint ook, zij het met vertraging, structureel door te werken in de arbeidsmarkt. Werknemers en zelfstandigen vonden in het vierde kwartaal van 2016 ruim vijftigduizend nieuwe banen, de grootste toename in vijf jaar. Sinds begin 2014 zijn er al met al 306 duizend banen bijgekomen: 278 duizend werknemersbanen en 28 duizend banen voor zelfstandigen.
Verder steeg het aantal vacatures in het vierde kwartaal met achtduizend en daalde het aantal werklozen met 29 duizend. Het werkloosheidspercentage ging van 5,8 naar 5,5. Die daling was er onder werklozen in alle leeftijdsgroepen. Tegelijk neemt ook het aantal uitzenduren toe.
De CO2-uitstoot in Nederland was in het vierde kwartaal van vorig jaar 7,3 procent hoger dan in hetzelfde kwartaal een jaar eerder. Oorzaken zijn de gestegen productie van elektriciteitsbedrijven en het hogere gasverbruik voor verwarming. Dat komt doordat het eind vorig jaar kouder was dan eind 2015. Gecorrigeerd voor dit weereffect was de CO2-uitstoot 2,7 procent hoger dan een jaar eerder.
Telegraaf 13.02.2017 Overheid en toezichthouders zien toenemende onzekerheden rond de stabiliteit van het Nederlandse financiële stelsel. Dat staat in een maandag gepubliceerd verslag van regulier overleg tussen De Nederlandsche Bank (DNB), de Autoriteit Financiële Markten (AFM) en het ministerie van Financiën dat vorige week is gehouden.
Mogelijke bedreigingen zijn het beleid van de nieuwe Amerikaanse regering, het Britse vertrek uit de Europese Unie, verkiezingen in verscheidene andere Europese landen en de terugkerende discussie over de Griekse overheidsschuld. De onzekerheid die daardoor ontstaat, kan tot flinke koersschommelingen leiden op de financiële markten.
Banken en verzekeraars
Het stabiliteitscomité, zoals het overleg tussen overheid en financiële toezichthouders ook wel wordt genoemd, merkt op dat het sentiment op met name de aandelenmarkten lijkt te zijn verbeterd sinds de Amerikaanse presidentsverkiezingen. Een plotselinge omslag kan echter tot flinke koersdalingen leiden. Die kunnen de financiële positie van banken en verzekeraars onder druk zetten.
Een ander risico is volgens de beleidsmakers dat hervormingen die sinds de bankencrisis zijn doorgevoerd, deels worden teruggedraaid. De Amerikaanse president Donald Trump liet onlangs weten dat hij de aangescherpte regels voor banken weer wil versoepelen.
Slechte leningen
Daarnaast blijft de Europese bankensector worstelen met veel leningen op de balans die waarschijnlijk niet meer kunnen worden terugbetaald. Omdat dat stuwmeer aan slechte leningen een rem zet op de economische groei in veel landen, is het zaak dat banken snel orde op zaken stellen, aldus het verslag.
DNB ziet daarin voor zichzelf een rol weggelegd. Het zou wenselijk zijn als de toezichthouder meer bindende uitspraken kan doen over de hoogte van de voorzieningen die banken moeten treffen, meent de centrale bank.
Telegraaf 13.02.2017 De Nederlandse economie groeit dit jaar naar schatting met 2 procent. Na een krachtig 2016, dat naar verwachting met 2,1 procent groei wordt afgesloten, houdt Nederland er volgens de Europese Commissie “de vaart in”, aangedreven door particuliere consumptie en investeringen. De eurozone groeit dit jaar met 1,6 procent, licht beter dan drie maanden geleden werd voorspeld (1,5 procent).
In haar maandag gepresenteerde winterramingen schrijft Brussel dat Nederland het beter doet dan verwacht. In november dacht de commissie nog dat de groei over 2016 op 1,7 procent zou uitkomen en voorspelde ze voor dit jaar ook 1,7 procent. Eind vorig jaar schroefde het CPB de verwachtingen voor Nederland al op met een voorspelling van 2,1 procent groei in 2017.
Nederland profiteert van een ,,optimistisch economisch sentiment”. Daarbij is de werkloosheid de afgelopen maanden versneld gedaald tot 5,4 procent, toont de huizenmarkt sterk herstel en loopt de inflatie op van 0,1 procent in 2016 tot 1,4 procent in 2017 en 2018.
Maar Brussel waarschuwt Nederland ook. De onzekerheid over het Britse vertrek uit de EU kan een negatief effect hebben op de export, omdat Groot-Brittannië de tweede grootste exportmarkt voor Nederland is qua toegevoegde waarde. Ook dalen de inkomsten uit directe buitenlandse investeringen door Nederlandse multinationals sinds enkele jaren aanzienlijk, aldus de commissie.
Over de mogelijke gevolgen van het handelsbeleid van de nieuwe Amerikaanse regering laat de commissie zich niet uit. ,,Donald Trump is pas 23 dagen president”, zei EU-commissaris Pierre Moscovici (Economische en Financiële Zaken). De impact van het ‘brexit’-referendum in 2016 doet zich in Groot-Brittannië nog niet voelen.
De Nederlandse overheid zal volgens de Europese Commissie dit jaar een begrotingsoverschot van 0,2 en in 2018 0,3 procent bereiken. De staatsschuld daalt verder tot 60,2 (2017) en 58,3 procent (2018). Brussel schat dat het Nederlandse werkloosheidspercentage in 2018 zal zijn gedaald tot 4,7.
De economie trekt in heel Europa aan, ,,voor het vijfde achtereenvolgende jaar”, aldus Moscovici. Voor de 28 landen als geheel verwacht hij dit en volgend jaar 1,8 procent groei.
AD 13.02.2017 De Nederlandse economie groeit dit jaar naar schatting met 2 procent. Na een krachtig 2016, dat naar verwachting met 2,1 procent groei wordt afgesloten, houdt Nederland er volgens de Europese Commissie ‘de vaart in’, aangedreven door particuliere consumptie en investeringen. De eurozone groeit dit jaar met 1,6 procent, licht beter dan drie maanden geleden werd voorspeld (1,5 procent).
In haar maandag gepresenteerde winterramingen schrijft Brussel dat Nederland het beter doet dan verwacht. In november dacht de commissie nog dat de groei over 2016 op 1,7 procent zou uitkomen en voorspelde ze voor dit jaar ook 1,7 procent. Eind vorig jaar schroefde het CPB de verwachtingen voor Nederland al op met een voorspelling van 2,1 procent groei in 2017.
Optimistisch
Nederland profiteert van een ‘optimistisch economisch sentiment’. Daarbij is de werkloosheid de afgelopen maanden versneld gedaald tot 5,4 procent, toont de huizenmarkt sterk herstel en loopt de inflatie op van 0,1 procent in 2016 tot 1,4 procent in 2017 en 2018. Eerder vandaag werd al bekend dat de omzet van winkels stevig aan het groeien is.
Maar Brussel waarschuwt Nederland ook. De onzekerheid over het Britse vertrek uit de EU kan een negatief effect hebben op de export, omdat Groot-Brittannië de tweede grootste exportmarkt voor Nederland is qua toegevoegde waarde. Ook dalen de inkomsten uit directe buitenlandse investeringen door Nederlandse multinationals sinds enkele jaren aanzienlijk, aldus de commissie.
Over de mogelijke gevolgen van het handelsbeleid van de nieuwe Amerikaanse regering laat de commissie zich niet uit. De impact van het ‘brexit’ -referendum in 2016 doet zich in Groot-Brittannië nog niet voelen.
VK 09.02.2017 Waar de inflatie over heel 2016 nog op het laagste peil in dertig jaar uitkwam, laat de eerste maand van 2017 een heel ander beeld zien: een recordstijging. Volgens het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) liep de inflatie in januari op van 1 naar 1,7 procent. Dit is het hoogste niveau sinds eind 2013, en de tweede keer in vijftien jaar dat het prijspeil zo sterk steeg.
Normaliter loopt de inflatie niet zo snel op, maar het CBS verklaart de snelle toename door de prijsstijging van autobrandstoffen en de prijsontwikkeling van elektriciteit.
Ook waren er in januari meer dagen met hogere prijzen omdat de kerstvakantie een week langer doorliep. In 2016 eindigde de kerstvakantie al op 2 januari, dit jaar pas op 8 januari. In die extra dagen waren vliegtickets en accomodaties duurder dan een jaar eerder omdat die prijzen nu eenmaal hoger liggen in vakantietijd. Dit had een verhogend effect op de inflatie.
Alcohol en tabak
Omdat de prijzen van energie en voeding sterk fluctueren en de prijzen van alcohol en tabak vaak door belastingmaatregelen worden opgedreven, kijkt het CBS ook naar de inflatie exclusief deze productgroepen. Maar ook dan steeg de inflatie afgelopen maand behoorlijk fors; van 0,9 procent in december naar 1,4 procent in januari.
In de gehele eurozone steeg de inflatie in januari van 1,1 procent naar 1,8 procent, waarmee het verschil tussen het prijspeil in Nederland en die in Europa terugloopt.
Gefortuneerde gepensioneerden
In een overzicht dat minister Asscher van Sociale Zaken in december aan de Tweede Kamer stuurde, stond ook al dat de inflatie dit jaar hoger zal zijn dan eerst werd verwacht. Hierdoor stijgt de koopkracht iets minder snel dan gedacht. Zoals het er toen uitzag gaat 82 procent van de huishoudens er dit jaar op vooruit, terwijl 18 procent er tot 2 procent op achteruit gaat.
Vooral gepensioneerde ouderen met een vermogen van meer dan twee ton of een pensioen dat hoger is dan 45 duizend euro zullen erop achteruit gaan. Naast de stijgende inflatie speelt ook de lage rente en het bevriezen van de pensioenen hen parten.
NU 09.02.2017 De inflatie in Nederland is in januari opgelopen van 1 naar 1,7 procent. In de afgelopen vijftien jaar is het maar één keer voorgekomen dat de inflatie sterker steeg.
Dit is het hoogste niveau sinds eind 2013, zo meldt het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) donderdag.
De inflatie steeg vooral door de prijsstijging van autobrandstoffen. Ook de prijsontwikkeling van elektriciteit droeg bij.
Verder waren er in januari meer dagen met hogere prijzen, omdat de kerstvakantie een week doorliep. Die eindigde in 2016 al op 2 januari. Hierdoor waren vliegtickets en het verblijf in vakantieparken duurder dan een jaar eerder, aangezien de prijzen daarvan hoger liggen tijdens vakanties. “Dit had een verhogend effect op de inflatie”, aldus het CBS.
Energie en voeding
Omdat de prijsontwikkeling van energie en voeding sterk fluctueert en de prijzen van alcohol en tabak vaak stijgen door belastingmaatregelen, wordt ook gekeken naar de inflatie exclusief deze productgroepen. De inflatie in januari volgens deze maatstaf was 1,4 procent. In december was dat nog 0,9 procent.
Op basis van de geharmoniseerde Europese meetmethode steeg de inflatie vorige maand, van 0,7 procent in december tot 1,6 procent in januari. De inflatie in de eurozone steeg van 1,1 procent naar 1,8 procent. Het verschil tussen de inflatie in Nederland en die in de eurozone loopt daarmee terug, zo merkt het CBS op.
Trouw 09.02.2017 Hoera, het geld is deze maand 1,7 procent minder waard geworden. Dat is goed nieuws, want een milde inflatie van rond de 2 procent is het beste smeermiddel voor de economie. Maar de ruim drie miljoen gepensioneerden in Nederland kijken daar toch iets anders tegenaan. Hoe hoger de inflatie, des te sterker het verlies aan koopkracht.
Gepensioneerden ontvangen AOW en in de meeste gevallen een aanvullende uitkering van de pensioenfondsen. De AOW stijgt mee met de inflatie, maar dat is bij de uitkeringen van de pensioenfondsen lang niet altijd het geval. Van de ongeveer 250 pensioenfondsen mogen er slechts dertig de pensioenen (deels) aanpassen aan de gestegen prijzen. Gevolg is dat de deelnemers van de andere 220 pensioenfondsen hun uitkering in waarde zien dalen.
Dat is al jaren het geval, maar met een lage inflatie was het verlies aan koopkracht beperkt. Nu de prijzen sneller stijgen, zal de druk om toch te indexeren (pensioenen aanpassen aan inflatie) ongetwijfeld toenemen.
Voor de Nederlanders die werken heeft een hogere inflatie twee kanten. Hogere inflatie betekent hogere looneisen bij de cao-onderhandelingen. Daar merken werknemers die onder een cao vallen pas volgend jaar iets van. Voor dit jaar krijgen werknemers er gemiddeld 1,7 procent bij. Dat is precies gelijk aan de inflatie van januari waardoor er netto niets van de loonstijging overblijft. Maar werknemers hebben vaak ook een hypotheek of andere schulden. Die worden door geldontwaarding minder waard. Mede daarom zijn prijsstijgingen toch goed voor de Nederlandse economie omdat die vol zit met schulden.
De ideale hoogte van de inflatie ligt volgens economen rond de 2 procent. Bij dat percentage geven consumenten het makkelijkst geld uit en blijkt de economie het beste te draaien. Nederland had lang te maken met een lage inflatie. Die tijd lijkt gekeerd.
Benzine duurder
Dat in januari de prijzen met 1,7 procent stegen vergeleken met vorig jaar, heeft vooral te maken met de prijs van brandstof. Een liter benzine kost 1,57 euro, vorig jaar was dat 14 eurocent minder. Dat scheelt toch al snel tien euro op een volle tank.
De elektriciteitsprijzen gingen ook omhoog, net als de prijzen voor kleding en schoenen, zuivelproducten, vis en vlees en sigaretten. Telefoons en computers werden juist goedkoper. Of iemand voor- of nadeel heeft van inflatie, hangt sterk af van zijn levensstijl. Wie veel autorijdt en daar de ene na de andere sigaret bij opsteekt, gaat dat aan het einde van de maand merken. Voor de fietsende vegetariër pakken de prijsstijgingen heel anders uit.
VK 08.02.2017 Niet iedereen profiteert van het economisch herstel, blijkt uit nieuwe cijfers van het CBS. Het aantal arme huishoudens bleef in 2015 vrijwel gelijk.
Ondanks het economisch herstel neemt de armoede in Nederland nog niet af. Het aantal arme huishoudens bleef in 2015 nagenoeg gelijk, terwijl het aantal mensen dat langdurig in armoede leeft juist iets toenam. Dat laatste lot treft vooral werkloze 50-plussers die er niet in slagen weer een baan te vinden en na een aantal jaren WW in de bijstand belanden.
Dit blijkt uit de nieuwste inkomensgegevens van Nederlandse huishoudens die het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) woensdag bekend heeft gemaakt. Het gaat om cijfers uit 2015; de inkomensgegevens over 2016 zijn nog niet beschikbaar.
2015 is het eerste jaar sinds het crisisjaar 2008 dat het aandeel lage inkomens niet toenam
In 2015 moesten iets meer dan 600 duizend huishoudens rondkomen van een laag inkomen. Deze groep, 8,8 procent van alle huishoudens, liep in 2015 volgens het CBS ‘een risico op armoede’. Dit percentage was in 2015 gelijk aan dat in 2014. Het jaar 2015 was het eerste jaar sinds het crisisjaar 2008 dat het aandeel lage inkomens niet toenam. Het CBS legt de lage-inkomensgrens bij 1.030 euro per maand voor een alleenstaande en bij 1.930 euro per maand voor een stel met twee kinderen.
Het percentage huishoudens dat het vier jaar of langer met een laag inkomen moet zien te rooien, steeg in 2015 wel licht, van 3,0 naar 3,3 procent. Dat komt neer op 221 duizend langdurig arme gezinnen, alleenstaanden en stellen, een toename met 17 duizend. Die stijging kwam dus vooral voor rekening van langdurig werkloze 50-plussers die na het ‘verbruiken’ van hun WW-jaren terugzakken naar een bijstandsuitkering. Maar eenoudergezinnen waren dankzij overheidsingrijpen gemiddeld juist iets beter af dan het jaar ervoor. Het kabinet verhoogde in 2015 het kindgebonden budget voor alleenstaande ouders.
De economische groei heeft de groeiende groep bijstandsgerechtigden nog lang niet bereikt, zegt hoofdeconoom Peter Hein van Mulligen van het CBS. ‘Er was in 2015 meer werk beschikbaar en de lonen stegen weer harder dan de prijzen, maar wie eenmaal in de bijstand komt, blijft daar vaak lang afhankelijk van. Deze bijstandsgerechtigden zitten vaak al lang zonder werk, al dan niet vanwege gezondheidsklachten.’ Ondanks de economische groei in 2015 en 2016 neemt het aantal mensen in de bijstand nog steeds toe. In november 2016 waren er 442 duizend bijstandsgerechtigden, 20 duizend meer dan een jaar eerder.
Eenoudergezinnen met minderjarige kinderen lopen het meeste risico op armoede. Ruim een kwart van de eenoudergezinnen moest in 2015 rondkomen van een laag inkomen, en één op de twaalf van deze gezinnen leefde al vier jaar of langer van een laag inkomen. Ruim 320 duizend minderjarige kinderen groeiden in 2015 op in een arm gezin. Van Mulligen: ‘Dat staat voor gemiddeld één leerling per schoolklas van 25 leerlingen.’
Wie eenmaal in de bijstand komt, blijft daar vaak lang afhankelijk van
Huishoudens gaven in 2015 voor het eerst sinds het uitbreken van de economische crisis in 2008 meer uit. Ze spendeerden gemiddeld 34 duizend euro aan consumptiegoederen. Dat bedrag ligt, gecorrigeerd voor inflatie, nog altijd duizend euro onder het gemiddelde van 2008. Vooral hogere inkomens verhoogden hun uitgaven in 2015. De rijkste huishoudens (besteedbaar inkomen van 79 duizend euro) gaven met 52 duizend euro gemiddeld bijna tweeënhalf keer zoveel uit als de minst verdienende huishoudens (21 duizend euro). Dat komt deels doordat rijkere huishoudens gemiddeld groter zijn (2,5 personen) dan de minst verdienenden (1,7). De twee laagste inkomensgroepen (besteedbaar inkomen 15 duizend en 25 duizend euro) gaven in 2015 juist minder uit dan in 2013.
Telegraaf 07.02.2017 De Nederlandse Staat heeft dinsdag €5,7 miljard opgehaald bij de veiling van een nieuwe staatslening voor tien jaar. Het effectief rendement op het schuldpapier bedraagt 0,707%.
Daarmee is de Staat minder voordelig uit dan in november, toen werd geleend tegen 0,265%. Sindsdien is de lange rente echter opgelopen.
De Staat mikte vandaag op €4 tot 6 miljard met de uitgifte van de lening, die loopt tot 15 juli 2027 en een couponrente van 0,75% heeft. De belangstelling bij beleggers voor de obligatie was groot, want er werd voor circa €13 miljard ingeschreven. Uiteindelijk is de staatsobligatie vooral geplaatst bij partijen in Groot-Brittannië, Nederland, Zwitserland en de Verenigde Staten.
Telegraaf 06.02.2017 De Nederlandse overheid heeft maandag 1,9 miljard euro geleend voor zes maanden. Het rendement op de obligaties lag daarbij verder onder het nulpunt dan bij de voorgaande vergelijkbare veiling.
De rente kwam uit op min 0,67 procent. Half januari werden vergelijkbare obligaties in de markt gezet tegen een gemiddeld rendement van min 0,62 procent.
De Staat mikte op een opbrengst van 1,5 tot 2,5 miljard euro met de lening.
Telegraaf 06.02.2017 De Nederlandse overheid heeft maandag 1,9 miljard euro geleend voor zes maanden. Het rendement op de obligaties lag daarbij verder onder het nulpunt dan bij de voorgaande vergelijkbare veiling.
De rente kwam uit op min 0,67 procent. Half januari werden vergelijkbare obligaties in de markt gezet tegen een gemiddeld rendement van min 0,62 procent.
De Staat mikte op een opbrengst van 1,5 tot 2,5 miljard euro met de lening.
Telegraaf 04.02.2017 In dit verkiezingsjaar is het heel verleidelijk voor politici om cadeautjes uit te delen. Maar een volgend kabinet moet die verleiding weerstaan. Nederland heeft een buffer nodig voor een volgende crisis.
Dat zeggen economen tegen de Financiële Telegraaf. De overheidsfinanciën staan er goed voor, een begrotingsoverschot is in zicht. „We moeten in goede tijden een buffer aanhouden”, zegt Job Swank, directielid van De Nederlandsche Bank (DNB).
„In het verleden gaf de overheid gas als de economie goed draaide en trapte ze op de rem als het slecht ging. Dat moet andersom”, stelt de DNB-directeur. Econoom Roel Beetsma, die Brussel adviseert over begrotingsregels, valt hem bij: „De grote verleiding zal nu zijn om geld te gaan verbrassen, zeker met de verkiezingen. Maar dat moeten we niet doen.”
Sinds 1970 heeft Nederland nog maar zes keer een overschot op de begroting gehad, in de meeste gevallen een heel minimaal plusje. De overheid geeft dan minder uit dan er aan belastingen binnenkomt. Alleen onder toenmalig minister Gerrit Zalm van Financiën is er één keer een substantieel overschot geweest, van bijna 2 procent van het bruto binnenlands product.
Nederland koerst nu weer af op een begrotingsoverschot, zo voorspelde DNB deze week. Het Centraal Planbureau denkt dat dit overschot in de komende jaren op kan lopen tot ongeveer 1 procent, dat is ongeveer 7 miljard euro. Met dank aan de economie, zegt Beetsma. „De economie groeit harder dan verwacht, we komen in een hoogconjunctuur. Dan wordt het tekort vanzelf kleiner.”
Hoogleraar Flip de Kam zegt ook dat de Haagse politiek terughoudend moet zijn met het uitgeven van meevallers. Maar investeren mag wel, als die investeringen maar nuttig zijn voor de langere termijn. Hij stelt investeringen voor in wegen, dijken en het milieu. „Maar ik ben bang dat er de verleiding is om de meevallers niet voor investeringen te gebruiken, maar voor hogere koopkracht. Dan verjubel je het geld.”
Telegraaf 02.02.2017 Nederland hoeft dit jaar 124 miljoen euro minder aan de Europese Unie af te dragen dan verwacht. Dat komt doordat de Europese Commissie in Brussel bijdragen van vorig jaar heeft nagerekend.
Dat maakte minister Jeroen Dijsselbloem (Financiën) donderdag bekend. Hij hield eind vorig jaar al rekening met een kleine meevaller. Een paar jaar geleden was er nog een forse naheffing.
900 miljoen euro per jaar minder
Het bedrag van 124 miljoen staat los van de bijna 2,7 miljard euro die Nederland uit Brussel terugkrijgt, aldus een woordvoerder van Financiën donderdag. Die miljarden waren al in de begroting 2017 verwerkt.
De 2,7 miljard is een correctie met terugwerkende kracht over 2014, 2015 en 2016 omdat de nationale bijdragen sinds 2014 anders worden berekend. Structureel gaat Nederland tot 2020 900 miljoen euro per jaar minder betalen.
AD 02.02.2017 Nederland hoeft dit jaar 124 miljoen euro minder aan de Europese Unie af te dragen dan verwacht. Dat komt doordat de Europese Commissie in Brussel bijdragen van vorig jaar heeft nagerekend.
Dat maakte minister Jeroen Dijsselbloem (Financiën) vandaag bekend. Hij hield eind vorig jaar al rekening met een kleine meevaller. Een paar jaar geleden was er nog een forse naheffing.
Het bedrag van 124 miljoen staat los van de bijna 2,7 miljard euro die Nederland uit Brussel terugkrijgt, aldus een woordvoerder van Financiën. Die miljarden waren al in de begroting 2017 verwerkt.
De 2,7 miljard is een correctie met terugwerkende kracht over 2014, 2015 en 2016 omdat de nationale bijdragen sinds 2014 anders worden berekend. Structureel gaat Nederland tot 2020 900 miljoen euro per jaar minder betalen.
Telegraaf 20.01.2017 Ondanks hoopgevende berichten over onder meer de werkloosheid en de consumentenbestedingen gaat het nog niet echt goed met Nederland. Dit is althans de mening van bijna twee derde van de bezoekers van DFT.
Uit een peiling op DFT waarop elfhonderd maal is gestemd, blijkt dat 34% vooral teleurgesteld is over de achterblijvende loonontwikkeling. Nog eens 30% vreest dat de economische opleving van korte duur is.
De respondenten die het wel positief inzien, wijzen in vrijwel gelijke mate op de groeiende consumentenbestedingen als op de teruglopende werkloosheid.
Telegraaf 17.01.2017 Het economisch beeld in Nederland is in januari opnieuw iets gunstiger geworden dan in de voorgaande maanden. Dat meldde het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) dinsdag op basis van zijn zogenoemde conjunctuurklok.
In die index brengt het CBS vrijwel alle belangrijke economische informatie samen die het de afgelopen maand of het afgelopen kwartaal heeft gepubliceerd. Deze maand dragen al die deelindicatoren bij aan de verbetering van het economische plaatje.
Zo ligt het vertrouwen bij zowel consumenten als ondernemers boven het langjarig gemiddelde. De consumptie van huishoudens zit in de lift, net als de export en de investeringen. Ook de industrie en arbeidsmarkt blijven aantrekken terwijl het aantal faillissementen daalt.
Het CBS publiceert dinsdag 14 februari een eerste berekening van de economische groei en werkgelegenheid in het vierde kwartaal, en daarmee voor heel 2016. In het derde kwartaal nam het bruto binnenlands product (bbp) met 0,8 procent toe. Dat was met name te danken aan een hogere export en consumptie.
Telegraaf 16.01.2017 De Nederlandse overheid heeft maandag 2,6 miljard euro opgehaald met korte leningen. Daarbij lag de rente opnieuw duidelijk onder het nulpunt.
De overheid leende 1,4 miljard euro voor tweeënhalve maand en 1,2 miljard euro voor vijfenhalve maand. Het gemiddelde rendement op beide leningen bedroeg min 0,62 procent. Daarmee lag de rente iets minder ver onder nul dan bij de vorige vergelijkbare veilingen. Toen zakte de rente tot circa min 0,8 procent.
Bij beide leningen werd gemikt op een opbrengst van 1 tot 2 miljard euro.
Telegraaf 05.01.2016 De inflatie in Nederland is in december opgelopen van 0,6 naar 1 procent. Dat meldde het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) donderdag.
Ondanks de stijging in de laatste maand van het jaar kwam de geldontwaarding over heel 2016 uit op het laagste peil in bijna dertig jaar. Het prijspeil in Nederland steeg in 2016 slechts met 0,3 procent. De inflatie bleef in 1987 voor het laatst zo beperkt.
Vooral de prijsdaling van elektriciteit hield de algemene prijsstijging vorig jaar in toom. Zowel de heffingen als de leveringstarieven gingen omlaag. Daarnaast viel de huurstijging lager uit dan in 2015 en waren vliegtickets en vakanties naar het buitenland goedkoper. Ook betaalden consumenten minder voor diensten van banken.
Gas
De prijsontwikkeling van gas had daarentegen een verhogend effect op de inflatie. In tegenstelling tot elektriciteit ging de heffing op gas omhoog. Kleding werd duurder en de prijsdaling van benzine was in 2016 minder groot dan in 2015.
De lage inflatie in Nederland past in het beeld dat in heel Europa zichtbaar is. Daar ligt de geldontwaarding al lange tijd ver onder het door de Europese Centrale Bank nagestreefde peil van net geen 2 procent. Dat kwam onder meer door de enorme daling van de olieprijs in de afgelopen jaren. Olie werd afgelopen jaar echter weer wat duurder, waardoor dat effect uit de inflatiecijfers begint te verdwijnen.
Telegraaf 30.12.2016 Vooral gezinnen kunnen vanaf volgend jaar opnieuw rekenen op een extraatje in de portemonnee. Het kabinet heeft de bedragen van zowel de kinderopvangtoeslag als het kindgebonden budget verder opgeschroefd. En omdat het minimumloon stijgt, worden bovendien een hele hoop uitkeringen die daaraan zijn gekoppeld naar boven bijgesteld.
Ook voor werkgevers wordt een aantal spelregels veranderd. Een overzicht:
Opvangtoeslag
Wie kinderen heeft die naar de crèche gaan, heeft het bij de vooruitbetaling van de kinderopvangtoeslag de afgelopen maand al gemerkt: het bedrag is hoger geworden. Het kabinet heeft namelijk opnieuw extra geld beschikbaar gesteld. En dat kan voor een gezin voor flinke meevallers zorgen, van enkele tientjes tot ruim €900, afhankelijk van het aantal kinderen en hoeveel dagen ze naar de opvang gaan. Zo zullen voortaan alle ouders minimaal een derde van de kosten van kinderopvang vergoed krijgen, en de laagste inkomens bijna het hele bedrag. Wel gaan ook de uurtarieven van de opvang iets omhoog, dus niet al het extra geld kan direct de huishoudpot in.
Kinderbijslag
De kinderbijslag stijgt een klein beetje. Er zal met terugwerkende kracht tot 1 oktober 2016 bovendien geen onderscheid meer worden gemaakt tussen leerlingen die naast hun topsportopleiding naar het voortgezet onderwijs gaan en leerlingen die beroepsonderwijs volgen.
Het kindgebonden budget, dat mensen met weinig geld naast de kinderbijslag kunnen krijgen, wordt flink verruimd. Zo gaat het maximumbedrag voor ouders met een eerste kind volgend jaar met ruim €100 omhoog naar €1142. Voor het tweede kind wordt dat opgetrokken naar €898. In totaal kunnen ouders met een laag of een middeninkomen met twee kinderen maximaal €2040 krijgen. Wie meer kroost heeft, krijgt per kind €285 extra.
AOW
Samenwonende AOW’ers die na 1994 met pensioen gingen, krijgen vanaf volgend jaar €820,18 per maand inclusief vakantiegeld. Alleenstaanden ontvangen €1199,40, inclusief vakantiegeld. Senioren (alleenstaand én samenwonend) die vóór 1994 al van de oude dag kon gaan genieten, krijgt €1199,40 (inclusief vakantie-uitkering). Voor ouderen met een partner jonger dan 65 jaar gelden andere bedragen, zij krijgen een toeslag. Die partnertoeslag geldt echter niet meer voor wie daar na 1 januari 2015 voor het eerst aanspraak op wil maken, met uitzondering van mensen die door de verhoging van de AOW-leeftijd pas toen AOW-gerechtigd werden.
AOW-leeftijd
De AOW-leeftijd gaat in stappen omhoog. Afgelopen jaar kregen mensen met 65,5 jaar een uitkering. Dit jaar moeten zij drie maanden langer wachten. Voor mensen die hierdoor te maken krijgen met een pensioengat, is onder bepaalde voorwaarden een overbruggingsregeling beschikbaar.
Fraude
De overheid wil bij de bestrijding van uitkeringsfraude meer aan maatwerk te doen. Voordat er boetes worden uitgedeeld, komt er meer ruimte om een waarschuwing vooraf te geven. De boete voor uitkeringsgerechtigden die de inlichtingenplicht overtreden, wordt voortaan meer afgestemd op de omstandigheden rond de fraude.
Schijnconstructies
Het kabinet probeert malafide dienstverbanden te bestrijden. Zo mogen werkgevers niet minder dan het hele minimumloon betalen en geen bedragen, zoals maaltijdkosten, inhouden op het loon. Om dit goed te kunnen handhaven, kunnen in het goederenvervoer vanaf 2017 ook de opdrachtgevers aansprakelijk worden gesteld voor de loonvorderingen van vrachtwagenchauffeurs en ander personeel in die sector.
Werkgevers
Er wordt een streep gezet door het onderscheid tussen vaste en tijdelijke dienstverbanden als het gaat om de financiering van gedeeltelijke arbeidsongeschiktheid (WGA). Werkgevers gaan één gecombineerde WGA-premie betalen en ze krijgen de keuze om voor het hele WGA-risico eigenrisicodrager te worden of zich publiek te verzekeren.
Verder krijgen werkgevers een financiële tegemoetkoming wanneer zij werknemers in dienst hebben die tussen de 100 en 125% van het wettelijk minimumloon verdienen en minimaal 1248 uur per jaar werken.
Banenafspraken
Mensen met een arbeidsbeperking die vallen in de doelgroep van de Participatiewet, worden zonder beoordeling door UWV al in het doelgroepregister opgenomen als op hun werk is vastgesteld dat hun loonwaarde onder het wettelijk minimumloon ligt. Dit geldt ook voor (ex-)leerlingen van het praktijkonderwijs, als ze bij het UWV een schriftelijk verzoek indienen. Deze regeling gold al voor leerlingen uit het voortgezet speciaal onderwijs.
Dit overzicht verschijnt zaterdag 31 december in De Financiële Telegraaf. Lees daarin ook over de fiscale regelingen bij een auto van de zaak en het hypotheekplafond dat in 2017 voor velen lager ligt.
Telegraaf 30.12.2016 De economische cijfers voor Nederland zijn prachtig, beaamt econoom Barbara Baarsma. „Ik ga het feestje niet verpesten.” Maar dat neemt de onvrede in de samenleving niet weg. Ze pleit voor fiks lagere lasten op arbeid en de aanpak van zorg en pensioenen die nu een flinke hap uit het besteedbaar inkomen nemen. Én de arbeidsmarkt moet op de schop. Want daar heeft minister Asscher gefaald. „Hij was gewaarschuwd.”
Nederlanders moeten wendbaar en weerbaar worden, betoogt Barbara Baarsma, directeur Kennisontwikkeling bij Rabobank en hoogleraar economie. De technologische veranderingen gaan zo snel dat iedereen zijn best moet doen om bij te blijven. Econoom Baarsma maakt zich zorgen over oudere werklozen, maar vooral om ……
AD 26.12.2016 Experts van de ING zien voor komend jaar goede perspectieven voor de economie in de Haagse agglomeratie. Ook de werkloosheid blijft afnemen, maar waakzaamheid op dit gebied blijft geboden.
Bijna tien jaar na het begin van de economische crisis bereikt de regio weer dezelfde omvang als in 2008
De ING bracht deze week een regio-rapportage naar buiten waarin hun economen een blik werpen op 2017. De Haagse economie zien zij een comeback maken, zoals de ING het omschrijft. Ook herpakt de arbeidsmarkt zich.
De economie groeit in 2017 weliswaar iets minder hard (+2,1 procent) dan dit jaar (+ 2,5 procent), maar dat geldt voor de meeste regio’s in het land. De verwachte groei wordt ‘nog altijd respectabel’ genoemd.
Het herstel van de zakelijke dienstverlening in combinatie met een rijksoverheid die na jaren van bezuinigen weer bezig is met geld uitgeven, zijn stevige steunen in de rug voor de economie in de Haagse agglomeratie. Verder worden de oplopende budgetten voor het bestrijden van cybercriminelen gunstig genoemd voor de stad, omdat die zich tot spil heeft weten te maken in wat het bedrijfscluster The Hague Security Delta is gaan heten.
Investeren
‘Bijna tien jaar na het begin van de economische crisis bereikt de regio weer dezelfde omvang als in 2008’, staat er in de analyse. ‘Positief voor bedrijven die afhankelijk zijn van de overheid is dat de focus langzaam verschuift van bezuinigen naar investeren. Dit zal via publiek private samenwerkingen meer dan in het verleden bij het bedrijfsleven neerslaan.’
De daling van de werkloosheid ziet ING ook komend jaar doorzetten. Na een forse terugloop van werkgelegenheid tijdens de crisis neemt de werkgelegenheid sinds 2015 weer toe in onze regio.
Tegelijkertijd zullen er de komende jaren door digitalisering ook veel (administratieve) banen verdwijnen bij verzekeraars als Nationale Nederlanden en Aegon en bijvoorbeeld rechtbanken, waar veel mensen in deze regio werken. ‘Het blijft een belangrijke opgave om het aanbod met onder andere scholingsprogramma’s zo goed mogelijk te laten aansluiten bij de veranderde vraag naar werknemers’, meldt de toekomstvisie.
Tot slot constateert ING tot zijn vreugde dat de Hagenaars zelf hun geld meer laten rollen. De horeca en detailhandel profiteerden hier dit jaar al van en dat zal zich voortzetten in het nieuwe jaar. ‘De bestedingen waren ondanks een groeiende bevolking jarenlang een zwakte in Den Haag.’
VK 23.12.2016 De economie is in het derde kwartaal iets harder gegroeid dan gedacht. Het bruto binnenlands product (bbp) nam met 0,8 procent toe, waar eerder nog werd uitgegaan van 0,7 procent groei. Dat bleek vrijdag uit de tweede raming van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS).
Lees ook
Het sluimerende onbehagen heeft sindskort een cijfer. De nieuwe Brede Welvaartsindicator (BWI) moet een alternatief bieden voor die andere, veel bekendere afkorting: Bruto Binnenlands Product (BBP). Waar de laatste suggereert dat de Nederlandse economie groeit en bloeit, toont de BWI dat de crisis harder nadreunt dan gedacht.
De werkloosheid daalt, maar is nog lang niet op het niveau van de ‘gouden tijden’ in 2008. In augustus van dat jaar zaten slechts 310 duizend mensen zonder baan en was er hier en daar zelfs sprake van grote krapte op de arbeidsmarkt. Zal de werkloosheid ooit weer zo laag worden?
Het tiende kwartaal van groei op rij is vooral te danken aan de toegenomen consumptie van gezinnen en investeringen. Ook de export droeg positief bij. Ten opzichte van de eerste berekening is de groei van de consumptie van gezinnen en van de investeringen iets naar boven bijgesteld. De consumptie van de overheid werd daarentegen wat teruggeschroefd.
De Nederlandse economie was vorig kwartaal 2,4 procent groter dan in het derde kwartaal van 2015. Volgens het CBS zijn de economische omstandigheden de afgelopen maanden verder verbeterd. Het consumentenvertrouwen nam toe en de productie in de industrie zat verder in de lift. Alle indicatoren voor groei staan momenteel boven hun langjarig gemiddelde.
Sterke banengroei
Volgens de tweede berekening steeg het aantal banen in het derde kwartaal met 24 duizend ten opzichte van een kwartaal eerder. Bij de eerste raming werd nog uitgegaan van 26 duizend nieuwe banen. De sterkste banengroei vond met 18 duizend plaats in de zakelijke dienstverlening, vooral de uitzendbranche, en in de bedrijfstak handel, vervoer en horeca (10.000).
De overheidsschuld daalde in het derde kwartaal met 9 miljard euro tot 428 miljard euro. De schuldquote, de overheidsschuld als percentage van het bruto binnenlands product (bbp), daalde voor het zesde kwartaal op rij en kwam uit op 61,9 procent. De schuldquote staat al sinds 2011 boven de Europees afgesproken norm van 60 procent.
Telegraaf 23.12.2016 De economie is in het derde kwartaal iets harder gegroeid dan gedacht. De omvang van de economie nam met 0,8 procent toe, waar eerder nog werd uitgegaan van 0,7 procent groei. Dat bleek vrijdag uit de tweede raming van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS).
Het tiende kwartaal van groei op rij is vooral te danken aan de toegenomen consumptie van gezinnen en investeringen. Ook de export droeg positief bij. Ten opzichte van de eerste berekening is de groei van de consumptie van gezinnen en van de investeringen iets naar boven bijgesteld. De consumptie van de overheid werd daarentegen wat teruggeschroefd.
De Nederlandse economie was vorig kwartaal 2,4 procent groter dan in het derde kwartaal van 2015.
Volgens het CBS zijn de economische omstandigheden de afgelopen maanden verder verbeterd. Onder meer het consumentenvertrouwen nam toe en de productie in de industrie zal ook verder in de lift. Alle indicatoren voor de groei staan momenteel boven hun langjarig gemiddelde.
Banen
Volgens de tweede berekening steeg het aantal banen in het derde kwartaal met 24.000 ten opzichte van een kwartaal eerder. Bij de eerste raming werd nog uitgegaan van 26.000 nieuwe banen. De sterkste banengroei vond met 18.000 plaats in de zakelijke dienstverlening, vooral de uitzendbranche, en in de bedrijfstak handel, vervoer en horeca (10.000).
De overheidsschuld daalde in het derde kwartaal met 9 miljard euro tot 428 miljard euro. De schuldquote, de overheidsschuld als percentage van het bruto binnenlands product (bbp), daalde voor het zesde kwartaal op rij en kwam uit op 61,9 procent. De schuldquote staat al sinds 2011 boven de Europees afgesproken norm van 60 procent.
Elsevier 14.12.2016 Het gaat goed met de Nederlandse economie. Zo goed dat we zelfs onderweg zijn naar volledige werkgelegenheid.
Dat zegt Hans de Boer, voorzitter van werkgeversorganisatie VNO-NCW, woensdag inde Telegraaf.
‘Iedereen kan profiteren’
De Boer ziet door de positieve economische ontwikkelingen zelfs schaarste op de arbeidsmarkt ontstaan. ‘Er zijn alweer moeilijk vervulbare vacatures. Volledige werkgelegenheid komt in zicht. Dat is goed nieuws, want dan kan iedereen profiteren.’ Hij zegt daarbij wel dat een volgend kabinet de groeiende economie moet blijven ondersteunen met een uitgebreide investeringen voor klimaat en mobiliteit.
‘Het is belangrijk dat we de groei nu aan de praat houden en zorgen dat we meerjarig gaan investeren.’ De werkgeversvoorman is heel enthousiast over de stand van onze economie. ‘De belastinginkomsten groeien als kool onder meer door de belastingverhogingen van de laatste jaren. De consumptie trekt aan en mensen krijgen weer vertrouwen.’ Naast de hogere inkomsten door belastingen en premies heeft het Rijk 1,3 miljard euro verdiend aan de nieuwe aandelenverkoop van ABN Amro.
Dinsdag bleek dat de Nederlandse economie er goed voorstaat. Het kabinet kan de regeerperiode afsluiten zonder overheidstekort, schat het Centraal Planbureau (CPB).Ook de economie is terug op het peil van voor de financiële crisis in 2008. De economie (per hoofd van de bevolking) zal naar verwachting 2,1 procent groeien in 2017, vooral gestimuleerd door een gezonde consumptie.
Hoewel ook de werkloosheid daalt naar 5,2 procent, is nog steeds een groter deel van de bevolking werkloos dan het langjarig gemiddelde (5 procent). De werkloosheid ligt nog een stuk hoger dan het niveau van voor de crisis in 2008, toen slechts 4 procent van de bevolking werkloos was.
Tom Reijner (1986) werkt sinds augustus 2013 op de webredactie. Hij studeerde Politicologie en Geschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam.
Ja, zegt het Centraal Planbureau: de economische groei is stukken hoger dan verwacht en het bruto binnenlands product is weer terug op het niveau van voor 2008.
VK 13.12.2016 Het Centraal Planbureau, de economisch adviseur van het kabinet, voorspelt dat de begroting van minister Dijsselbloem van Financiën volgend jaar in evenwicht is. Begrotingsevenwicht betekent dat de staatsschuld niet meer groeit. Die schuld aflossen naar een niveau van voor 2008 toen de economische crisis begon, is nu de missie van dit kabinet. Kan nu de vlag uit bij minister Dijsselbloem van Financiën?
Hoe verrassend is dat begrotingsevenwicht?
Het CPB ziet de economische groei doorzetten: dit en volgend jaar met 2,1 procent. Tegelijk daalt de werkloosheid volgend jaar naar 5,3 procent van de beroepsbevolking en dan neemt de koopkracht ook iets toe. Al steekt de voorspelde koopkrachtstijging van 0,7 procent in 2017 wat magertjes af tegen de plus van 2,7 procent dit jaar. Het CPB gaat er niettemin van uit dat consumenten volgend jaar in plaats van te sparen tegen lage rente, hun inkomensgroei van de afgelopen jaren gaan uitgeven. Bijvoorbeeld om hun woongenot te verbeteren. Dat hun huizen meer waard worden, geeft die consumenten financieel zelfvertrouwen. De groeiende consumentenbestedingen worden volgend jaar de belangrijkste aanjager van de economie.
Dat de begroting van de overheid daarvan opknapt en dus volgend jaar zelfs in evenwicht is – iets waarnaar elke minister van Financiën streeft – komt door meer belastinginkomsten en minder uitgaven aan bijvoorbeeld werkloosheidsuitkeringen. Dat bleek vorige maand, toen minister Dijsselbloem zijn geld telde voor dit jaar. Er bleek 4,3 miljard euro meer aan belasting binnen te komen dan op Prinsjesdag was verwacht. Daardoor valt het begrotingstekort ook dit jaar al mee: 0,4 procent in plaats van 1,1 procent. De positieve lijn doortrekkend kom je dan voor volgend jaar al gauw op begrotingsevenwicht uit, wat het CPB nu dan ook voorspelt.
Zitten er nog addertjes onder het gras?
Na acht jaar keert de economie terug op het ‘pre-crisisniveau’ van 2008
Het CPB stelt vast dat na acht jaar de economie terugkeert op het ‘pre-crisisniveau’ van 2008. Dat is voor Nederlandse begrippen uitzonderlijk lang (normaal is drie á vijf jaar), maar internationaal niet ongebruikelijk na een financiële crisis. De werkloosheid mag dan wel sterk dalen, het lage niveau van voor de crisis is nog ver weg.
Het CPB maakt verder de kanttekening dat de internationale omgeving met veel onzekerheid is omgeven. Weliswaar valt het wel mee met het negatieve, economische effect van de voorgenomen uittreding van Groot-Brittannië, de Brexit, maar de eurozone blijft een bron van twijfel. Denk aan de dreigende bankencrisis en politieke instabiliteit waarmee Italië nu te maken heeft. Ook blijft, zo stelt het CPB, ‘de politieke situatie in de Europese Unie ongewis’. De CPB-economen zien internationaal gematigde handelsgroei, ‘beleidsonzekerheid’ in EU en VS en aanhoudende zwakte van eurolanden. Dat zijn risico’s voor economische groei, ook die van Nederland.
Is het begrotingsevenwicht te danken aan het kabinetsbeleid?
Vertrouwen is lastig met kabinetsbeleid te sturen, wel te beïnvloeden
Toen Rutte II eind 2012 aantrad – de crisis woedde nog volop – wilde het bereiken dat dit jaar het begrotingstekort 1,9 procent zou zijn en volgend jaar 1,4 procent. Dat pakt allemaal veel gunstiger uit dan verwacht. Het voorspellen van economische krimp en groei met modellen gaat met veel onzekerheid gepaard, waardoor de krimp vaak te optimistisch wordt ingeschat en de groei te bescheiden. Die onvoorspelbaarheid is ook een indicatie dat invloed van ‘de politiek’ op de economie beperkt is.
Denk aan het consumentenvertrouwen, dat volgens het CPB volgend jaar de economische motor zal zijn. Vertrouwen is lastig met kabinetsbeleid te sturen, maar wel te beïnvloeden. De hervormingen die het kabinet op de huizenmarkt heeft doorgevoerd hebben uiteindelijk mede geresulteerd in de huidige opleving op die markt. Al zeggen economen ook dat het niet had uitgemaakt wát het kabinet had gedaan zolang Rutte II maar iets deed om de onzekerheid op die markt te doorbreken.
En nu? Krijgen we op de valreep nog cadeautjes van de VVD-PvdA-coalitie?
Alleen ambtenaren krijgen vooralsnog een steuntje in de rug van Rutte II
Zou het kabinet ervoor kiezen het tekort toch met 1 procent op te laten lopen, dan kan het een verkiezingscheque van bijna 7 miljard euro aan burgers en bedrijven ‘teruggeven’. Eigenlijk heeft Rutte II dit jaar al zoiets gedaan: in 2015 besloot het kabinet in 2016 Nederland een belastingverlaging te gunnen van 5 miljard, geld dat eigenlijk was bedoeld om een hervorming van het belastingstelsel te financieren. Dat gaan we niet nog eens doen, heeft Dijsselbloem herhaaldelijk laten weten. Ook al stijgt de koopkracht volgend jaar maar mondjesmaat en wordt die stijging bovendien voor velen deels teniet gedaan door stijgende zorg- en pensioenpremies en een hogere energierekening.
Begrotingsevenwicht betekent dat de staatsschuld niet meer groeit. Die schuld aflossen naar een niveau van voor de economische crisis die in 2008 begon, is nu de missie van dit kabinet. Alleen ambtenaren, die gedurende die crisis jarenlang geen loonsverhoging hebben gehad en ook nog eens hun pensioenpremie zien stijgen, krijgen vooralsnog een steuntje in de rug van Rutte II.
Telegraaf 13.12.2016 Nu het lekker gaat met de economie, moeten de begrotingsmeevallers gebruikt worden om buffers op te bouwen voor slechtere tijden. Dat stelt minister Dijsselbloem van Financiën in reactie op de CPB-cijfers die vanochtend verschenen. Daaruit blijkt dat het begrotingstekort volgend jaar is weggewerkt.
De bewindsman wijst erop dat er de afgelopen 50 jaar maar zes keer een begrotingsevenwicht was of een plus op de begroting. Om toekomstige tegenslagen in de economie op te vangen, moet je daarom dus „kunnen bufferen” en de staatsschuld verder omlaag brengen, zegt hij.
„We hebben een open en kwetsbare economie”, aldus Dijsselbloem. „Zodra we weer een crisis krijgen, knalt de begroting in de rode cijfers. We hebben er nu keer negen jaar over gedaan om de financiën op orde te brengen. We hebben dus geen geld over.”
Dat het tekort is weggewerkt, is te danken aan de aantrekkende economie. „De seinen staan op groen”, zegt minister Kamp (Economische Zaken) daarover. Hij ziet dat het „negatieve effect van de Brexit vooralsnog lijkt mee te vallen” al zegt hij ook dat „risico’s blijven bestaan.”
Miljarden
Doordat de cijfers gunstiger uitvallen dan eerder dit jaar werd verwacht toen de nieuwe begroting werd opgesteld, kan het kabinet op miljarden euro’s aan meevallers rekenen. In het voorjaar wordt gekeken hoe die meevallers worden verdeeld.
Ook dit jaar pakt de begroting al positiever uit doordat er meer belastinginkomsten zijn. Hoewel premier Rutte onlangs benadrukte dat het niet zo is „dat opeens de zilvervloot is binnen gevaren.” Dat extra geld gaat naar de staatsschuld, die volgend jaar mede daardoor onder de door Europa geëiste grens van 60 procent zakt.
Werkgelegenheid
Met de werkgelegenheid gaat het ook beter. Die stijgt volgend jaar naar het niveau van voor de crisis, hoewel het CPB wel spreekt van een „uitzonderlijk lange herstelperiode.” Volgens het planbureau is het herstel te danken aan consumenten die profiteren van de loonsverhogingen van de afgelopen twee jaar. Ook weet Nederland volgend jaar zijn aandeel op de internationale markten te vergroten.
Volgens Kamp bewijzen de goede cijfers het gelijk van het kabinetsbeleid. „Het toont aan dat het loont om in moeilijke tijden inspanningen te leveren om de economische structuur te versterken”, aldus de bewindsman. „Maar vooral toont het de veerkracht van de ondernemers in dit land.”
Volgens hem is de opdracht van het volgende kabinet nu om „vooruit te kijken en inspanningen te leveren om de Nederlandse economie duurzaam te versterken.”
VK 13.12.2016 De Nederlandse economie en de overheidsfinanciën staan er flink beter voor dan enkele maanden geleden werd gedacht. Volgend jaar sluit een kabinet voor het eerst in negen jaar zijn regeerperiode zonder begrotingstekort af, terwijl de economie weer terugkomt op het peil van voor de financiële crisis in 2008.
Dat voorspelt het Centraal Planbureau (CPB) in zijn dinsdag gepresenteerde decemberraming. Daarin voorziet het planbureau van het kabinet een economische groei van 2,1 procent in 2017. Daarmee zou de vooruitgang even sterk zijn als dit jaar, na een plus van 2 procent vorig jaar. Drie maanden geleden werd voor 2016 en 2017 nog een terugval tot 1,7 procent voorspeld.
Onlangs bleek al dat de aanhoudende economische groei voor aanzienlijke belastingmeevallers zorgt, waardoor het overheidstekort dit jaar kleiner is dan eerder werd gedacht. Het CPB verwacht dat die ontwikkeling doorzet, waardoor de uitgaven en inkomsten van de Staat volgend jaar voor het eerst in negen jaar in evenwicht zijn.
De robuuste groei zorgt er bovendien voor dat de economie weer even groot is als in 2008, gerekend per hoofd van de bevolking. Ook de werkgelegenheid keert eindelijk weer terug op het niveau van voor de crisis, na de volgens het CPB ‘uitzonderlijk lange’ herstelperiode. De werkloosheid daalt volgend jaar verder, maar blijft met 5,3 procent hoger dan voor de dubbele recessie.
De groei wordt volgend jaar aangejaagd door consumenten, die profiteren van loonsverhogingen in de afgelopen twee jaar. De koopkracht loopt daarbij verder op, hoewel de vooruitgang met 0,7 procent aanzienlijk kleiner is dan de plus van bijna 3 procent die dit jaar werd geboekt.
Onzekere situatie in de EU
Het CPB benadrukt wel dat de economische en politieke situatie in de EU onzeker blijft, ondanks deze zonnige prognoses. De gevolgen van de Brexit lijken echter vooralsnog mee te vallen. Wel houdt Nederland volgend jaar last van de zwakke groei van de wereldhandel, maar wordt ons aandeel op de internationale markt naar verwachting wel vergroot.
Tot slot neemt ook de staatsschuld verder af. Die komt volgens de nieuwe ramingen in 2017 voor het eerst sinds 2010 onder het Europees vastgestelde maximum van 60 procent van het bruto binnenlands product (bbp).
Veerkrachtige ondernemers
Minister Henk Kamp van Economische Zaken zegt niet verrast te zijn door de positieve economische vooruitzichten. ‘De seinen van de Nederlandse economie staan al een tijd op groen. Deze positieve vooruitzichten van het CPB liggen dan ook in de lijn der verwachting’, aldus Kamp.
Volgens Kamp tonen de gunstige cijfers twee dingen aan: dat het loont om in moeilijke tijden inspanningen te leveren om de economische structuur te versterken én hoe veerkrachtig ‘de ondernemers in dit land’ zijn.
Volgens de minister is het nu zaak om de economie duurzaam te versterken. ‘Dat kan door de energietransitie te versnellen, te investeren in innovatie en maatregelen te nemen die de arbeidsproductiviteit verhogen.’
Telegraaf 13.12.2016 De seinen staan op groen. Dat zegt minister Kamp (Economische Zaken) in reactie op de CPB-cijfers die vanochtend zijn verschenen. Het begrotingstekort is volgend jaar weggewerkt en de economie trekt verder aan.
Kamp wijst erop dat het „negatieve effect van de Brexit vooralsnog lijkt mee te vallen” al zegt hij ook dat „risico’s blijven bestaan.”
Doordat de cijfers gunstiger uitvallen dan eerder dit jaar werd verwacht toen de begroting voor 2017 werd opgesteld, kan het kabinet nu al op miljarden euro’s aan meevallers rekenen. In het voorjaar wordt gekeken hoe die meevallers worden verdeeld.
Ook dit jaar pakt de begroting al positiever uit, omdat er meer belastinginkomsten zijn dankzij de groeiende economie. Hoewel premier Rutte onlangs nog wel benadrukte dat het niet zo is „dat opeens de zilvervloot is binnen gevaren.” Dat extra geld gaat naar de staatsschuld, die volgend jaar mede daardoor onder de door Europa geëiste grens van 60 procent zakt.
Met de werkgelegenheid gaat het ook beter. Die stijgt volgend jaar naar het niveau van voor de crisis, hoewel het CPB wel spreekt van een „uitzonderlijk lange herstelperiode.” Volgens het planbureau is het herstel te danken aan consumenten die profiteren van de loonsverhogingen van de afgelopen twee jaar. Ook weet Nederland volgend jaar zijn aandeel op de internationale markten te vergroten.
Volgens Kamp bewijzen de goede cijfers het gelijk van het kabinetsbeleid. „Het toont aan dat het loont om in moeilijke tijden inspanningen te leveren om de economische structuur te versterken”, aldus de bewindsman. „Maar vooral toont het de veerkracht van de ondernemers in dit land.”
Volgens hem is de opdracht van het volgende kabinet nu om „vooruit te kijken en inspanningen te leveren om de Nederlandse economie duurzaam te versterken.”
Minister Dijsselbloem (Financiën) vindt dat er buffers opgebouwd moeten worden nu het goed gaat met de staatsfinanciën. Hij wijst erop dat er de afgelopen 50 jaar maar zes keer een begrotingsevenwicht was of een plus op de begroting. Om toekomstige tegenslagen in de economie op te vangen, moet je daarom dus „kunnen bufferen” en de staatsschuld verder omlaag brengen, vindt hij.
Elsevier 13.12.2016 Weer een meevaller voor het kabinet: de regeerperiode kan worden afgesloten zonder overheidstekort, schat het Centraal Planbureau (CPB). Ook de economie is terug op het peil van voor de financiële crisis in 2008.
In 2017 is de overheidsbegroting volgend jaar weer in evenwicht, volgens de schatting van het CPB. De economie (per hoofd van de bevolking) zal naar verwachting 2,1 procent groeien in 2017, vooral gestimuleerd door een gezonde consumptie.
Zo wordt de economie weer net zo groot als in 2008. Nederland heeft, net als veel andere eurozone-landen, nog onverwachts lang moeten kampen met problemen van de crisis. Het herstel na de crash in 2008 duurde veel langer dan in eerste instantie werd voorspeld.
De decemberraming van het CPB is opvallend positief, vooral ten opzichte van de meest recente schatting van drie maanden geleden. Toen werd voor 2017 nog een groei verwacht van 1,7 procent. Huishoudens hebben meer te besteden, en geven ook daadwerkelijk meer uit, waardoor de economie harder groeide dan verwacht.
Hoewel ook de werkloosheid daalt naar 5,2 procent, is nog steeds een groter deel van de bevolking werkloos dan het langjarig gemiddelde (5 procent). De werkloosheid ligt nog een stuk hoger dan het niveau van voor de crisis in 2008, toen slechts 4 procent van de bevolking werkloos was.
Minister Henk Kamp van Economische Zaken (VVD) zegt niet verrast te zijn door de cijfers van het CPB die vooral ‘de veerkracht van de ondernemers in dit land tonen’. ‘De seinen van de Nederlandse economie staan al een tijd op groen,’ aldus de minister.
Het gaat om een meevaller van 4,3 miljard euro. Dat betekent dat het begrotingstekort uitkomt op 0,4 procent, ten opzichte van de schatting van 1,1 procent die werd aangekondigd op Prinsjesdag. Het Rijk kon meer aan belastingen en premies innen omdat Nederland er economisch beter op vooruitgaat dan verwacht.
Naast de hogere inkomsten door belastingen en premies heeft het Rijk 1,3 miljard euro verdiend aan de nieuwe aandelenverkoop van ABN Amro. Er zijn toen 65 miljoen aandelen verkocht. In november kondigde het kabinet aan een verdere 7 procent aan aandelen naar de beurs te brengen.
Bauke Schram (1993) is sinds april 2016 online redacteur bij Elsevier
Telegraaf 13.12.2016 Minister Henk Kamp van Economische Zaken is niet verrast door de positieve economische vooruitzichten die het Centraal Planbureau (CPB) schetst in zijn decemberraming. „De seinen van de Nederlandse economie staan al een tijd op groen. Deze positieve vooruitzichten van het CPB liggen dan ook in de lijn der verwachting”, aldus Kamp, die de economie verder wil versterken.
Kamp stelt dat de gunstige cijfers aantonen aan dat het loont om in moeilijke tijden inspanningen te leveren om de economische structuur te versterken. „Maar vooral tonen ze de veerkracht van de ondernemers in dit land.”
Volgens de minister is het nu zaak om de economie verder duurzaam te versterken. „Dat kan door de energietransitie te versnellen, te investeren in innovatie en maatregelen te nemen die de arbeidsproductiviteit verhogen”, zegt Kamp.
PvdA-Tweede Kamerlid Henk Nijboer wijst er vooral op dat de werkloosheid sterk is afgenomen. „Er zijn nu meer dan tien miljoen banen en zelfs de ouderenwerkloosheid daalt. Maar we zijn er nog niet. We hebben een gezonde basis gelegd voor een investeringsagenda: in meer werk, goede en betaalbare zorg en goede publieke voorzieningen.”
VK 13.12.2016 De Nederlandse economie en de overheidsfinanciën staan er een stuk beter voor dan enkele maanden geleden nog werd gedacht. Het kabinet-Rutte-II sluit zijn regeerperiode volgend jaar zonder tekort af, terwijl de economie weer terugkomt op het peil van voor de uitbraak van de financiële crisis in 2008.
Dat voorspelt het Centraal Planbureau (CPB) in zijn dinsdag gepresenteerde decemberraming. Daarin voorzien de rekenmeesters van het kabinet een economische groei van 2,1 procent in 2017. Daarmee zou de vooruitgang even sterk zijn als dit jaar, na een plus van 2 procent vorig jaar. Drie maanden geleden werd voor 2016 en 2017 nog een terugval tot 1,7 procent voorspeld.
Onlangs bleek al dat de aanhoudende economische groei voor aanzienlijke belastingmeevallers zorgt, waardoor het overheidstekort dit jaar kleiner is dan eerder gedacht. Het CPB verwacht dat die ontwikkeling doorzet, waardoor de uitgaven en inkomsten van de Staat volgend jaar voor het eerst in negen jaar in evenwicht zijn.
Robuuste groei
De robuuste groei zorgt er bovendien voor dat de economie weer even groot is als in 2008, gerekend per hoofd van de bevolking. Ook de werkgelegenheid keert eindelijk weer terug op het niveau van voor de crisis, na de volgens het CPB ‘uitzonderlijk lange’ herstelperiode. De werkloosheid daalt volgend jaar verder, maar blijft met 5,3 procent hoger dan voor de dubbele recessie.
De groei wordt volgend jaar aangejaagd door consumenten, die profiteren van de loonsverhogingen van de afgelopen twee jaar. De koopkracht loopt daarbij verder op, hoewel de vooruitgang met 0,7 procent aanzienlijk kleiner is dan de plus van bijna 3 procent die dit jaar werd geboekt.
Zonnige prognoses
Het CPB wijst er ondanks de zonnige prognoses op dat de economische en politieke situatie in de EU onzeker blijft. De gevolgen van de Brexit lijken daarbij vooralsnog echter mee te vallen. Nederland houdt volgend jaar last van de zwakke groei van de wereldhandel, maar weet zijn aandeel op de internationale markt naar verwachting wel te vergroten.
De staatsschuld neemt verder af en komt volgens de nieuwe ramingen in 2017 voor het eerst sinds 2010 onder het Europees vastgestelde maximum van 60 procent van het bruto binnenlands product (bbp).
Telegraaf 08.12.2016 De Nederlandse inflatie is in november gestegen naar 0,6 procent. Dat meldde het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) donderdag. Een maand eerder waren goederen en diensten voor de consument 0,4 procent duurder dan een jaar eerder.
Duurdere vakantiereizen naar het buitenland verhoogden de inflatie vorige maand. Toen lagen de prijzen van vakantiereizen 5,6 procent hoger dan vorig jaar, terwijl deze in oktober op jaarbasis nog 2,6 procent lager waren. Ook de prijsontwikkeling van voeding en kleding verhoogde de inflatie. Met name groenten en melk werden duurder en droegen bij aan de toename van de inflatie.
Omdat de prijsontwikkeling van energie en voeding sterk fluctueert en de prijzen van alcohol en tabak vaak stijgen door belastingmaatregelen, wordt ook gekeken naar de inflatie exclusief deze productgroepen. Volgens deze maatstaf steeg de inflatie naar 0,9 procent. In oktober was dit 0,6 procent.
Op basis van de zogenoemde geharmoniseerde Europese meetmethode steeg de inflatie van 0,3 procent in oktober naar 0,4 procent in november. De inflatie in de eurozone steeg naar 0,6 procent. De toename in de eurozone komt voornamelijk door hogere prijzen van voedingsmiddelen, alcohol en tabak, aldus het statistiekbureau.
Trouw 08.12.2016 De Nederlandse inflatie is in november gestegen naar 0,6 procent. Dat meldde het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) donderdag. Vorige maand waren goederen en diensten voor de consument 0,4 procent duurder dan een jaar eerder. In juli was nog sprake van ‘negatieve inflatie’.
De inflatie werd veroorzaakt door duurdere vakantiereizen naar het buitenland. De prijzen van vakantiereizen lagen 5,6 procent hoger dan vorig jaar, terwijl deze in oktober op jaarbasis nog 2,6 procent lager waren. Ook de prijsontwikkeling van voeding en kleding verhoogde de inflatie. Met name groenten en melk werden duurder.
Omdat de prijsontwikkeling van energie en voeding sterk fluctueert en de prijzen van alcohol en tabak vaak stijgen door belastingmaatregelen, wordt ook gekeken naar de inflatie exclusief deze productgroepen. Volgens deze maatstaf steeg de inflatie naar 0,9 procent. In oktober was dit 0,6 procent.
De inflatie in de eurozone steeg naar 0,6 procent. De toename in de eurozone komt voornamelijk door hogere prijzen van voedingsmiddelen, alcohol en tabak, aldus het statistiekbureau. De inflatie in het eurogebied ligt nog wel ruim onder de doelstelling van de Europese Centrale Bank (ECB).
AD 06.12.2016 Asscher spreekt mooie woorden, maar doet te weinig om de problemen op de arbeidsmarkt aan te pakken. Dat is samengevat de kritiek op de PvdA-minister van Sociale Zaken, die vanavond klinkt tijdens het jaarlijkse begrotingsdebat.
Zalvende woorden over vaste banen klinken mooi, maar de cijfers liegen niet, aldus D66-Kamerlid Steven van Weyenberg.
‘Een Asschertje’ noemt D66 het. ,,Hele mooie vergezichten schetsen, waardoor je bijna zou vergeten dat hij er al vier jaar over gaat”, zegt D66-Kamerlid Steven van Weyenberg. Het resultaat van vier jaar Asscher op het ministerie van Sociale Zaken is volgens hem mager. ,,Op de arbeidsmarkt is de tweedeling tussen flex en vast alleen maar gegroeid. Zalvende woorden over vaste banen klinken mooi, maar de cijfers liegen niet.”
Ook het CDA spreekt van ‘gemengde gevoelens’ na vier jaar Asscher als minister. ,,Op het gebied van de arbeidsmarkt waren de trailers vooraf beter dan de film. Het eindresultaat stak vaak bleekjes af bij de eerder gewekte verwachtingen”, aldus CDA-Kamerlid Pieter Heerma.
SP-Kamerlid Sadet Karabulut: ,,Hij zegt vaak mooie woorden, maar uiteindelijk gaat het erom Nederland te veranderen.”De partij vindt dat Asscher te weinig heeft gedaan aan ongelijkheid tussen arm en rijk.
Goede samenwerking
De VVD was als coalitiepartner wat positiever gestemd. Het liberale Kamerlid Bas van ’t Wout sprak van een goede samenwerking. ,,Ik zag Asscher soms vaker dan mijn vrouw.” Toch hekelt ook hij de Wet Werk en Zekerheid, die het doel voor meer vaste contracten en minder flexwerk nog niet heeft waargemaakt. Na de verkiezingen wil de VVD de wet van tafel vegen.
Asscher mag donderdagmiddag 08.12.2016 in de Kamer reageren op de kritiek.
Telegraaf 05.12.2016 Nederland, Duitsland en Luxemburg presteren economisch zo goed, dat ze volgend jaar meer kunnen uitgeven dan in hun begrotingen is voorzien. Daar zijn de eurolanden het over eens, bleek maandag in Brussel nadat de eurogroep over de ontwerpbegrotingen van 2017 had gesproken.
“Maar het blijft van belang dat er een balans is tussen uitgaven en begrotingsdiscipline”, zei minister Jeroen Dijsselbloem (Financiën) op een persconferentie. “In Nederland geven we al meer uit en tegelijk verminderen we ons begrotingstekort.”
De Europese Commissie zei in november dat de eurozone in 2017 0,5 procent van het bruto binnenlands product (bbp) meer moet investeren. Nederland werd niet bij name genoemd maar is een van de lidstaten met de meeste budgettaire ruimte daarvoor. In een gezamenlijke verklaring van de EU-ministers van maandag worden de drie uitblinkers nu wel genoemd.
2017 wordt het vijfde jaar van economisch herstel in de eurozone. Alle negentien eurolanden boeken naar verwachting groei. “Meer en meer landen zullen daardoor begrotingsruimte krijgen”, aldus Dijsselbloem, die erop wees dat die ruimte er momenteel juist niet is in de landen die investeringen het hardst nodig hebben.
Italië, dat volgens Brussel in 2017 uit de pas dreigt te gaan lopen, zou “aanzienlijke extra maatregelen” moeten treffen om dat te voorkomen. Maar dat is nu moeilijk te vragen van een land zonder een regering, erkent de eurogroep. Italië gaat gebukt onder een enorme staatsschuld en extra kosten door de vluchtelingencrisis en recente aardbevingen. Ook is de beoogde redding van de bank Monte dei Paschi di Siena een hoofdpijndossier.
NU 05.12.2016 Nederland, Duitsland en Luxemburg presteren economisch zo goed, dat de lidstaten volgend jaar meer kunnen uitgeven dan in hun begrotingen is voorzien.
Daar zijn de eurolanden het over eens, bleek maandag in Brussel nadat de Eurogroep over de ontwerpbegrotingen van 2017 heeft gesproken.
“De Eurogroep erkent dat deze landen hun gunstige budgettaire situatie kunnen gebruiken om hun binnenlandse vraag en groeipotentieel verder te versterken”, staat in een verklaring van de Eurogroep. Maar de eurolanden benadrukken dat Nederland, Duitsland en Luxemburg daarbij nationaal gemaakte afspraken en voorwaarden kunnen laten meewegen.
“Het blijft van belang dat er een balans is tussen uitgaven en begrotingsdiscipline”, zei minister Jeroen Dijsselbloem (Financiën) tijdens een persconferentie. ”In Nederland geven we al meer uit en tegelijk verminderen we ons begrotingstekort.”
Commissie
De Europese Commissie zei in november dat de eurozone volgend jaar 0,5 procent van het bruto binnenlands product (bbp) meer moet investeren.
De commissie stelde dat alle EU-landen een tandje moeten bijzetten om het herstel van de Europese economie te bespoedigen. Nederland werd toen niet bij name genoemd maar is een van de lidstaten met de meeste budgettaire ruimte daarvoor.
Begrotingsruimte
2017 wordt het vijfde jaar van economisch herstel in de eurozone. Alle negentien eurolanden boeken naar verwachting groei. ”Meer en meer landen zullen daardoor begrotingsruimte krijgen”, aldus Dijsselbloem, die erop wees dat die ruimte er momenteel juist niet is in de landen die investeringen het hardst nodig hebben.
Italië, dat volgens Brussel in 2017 uit de pas dreigt te gaan lopen, zou “aanzienlijke extra maatregelen” moeten treffen om dat te voorkomen. Maar dat is nu moeilijk te vragen van een land zonder een regering, erkent de Eurogroep.
Italië gaat gebukt onder een enorme staatsschuld en extra kosten door de vluchtelingencrisis en recente aardbevingen. Ook is de beoogde redding van de bank Monte dei Paschi di Siena een hoofdpijndossier.
AD 05.12.2016 Europa mag Nederland en andere rijke Noord-Europese landen niet verplichten om met extra investeringen uit eigen zak de Europese economie aan te jagen. Eurogroepvoorzitter Dijsselbloem kon vanmiddag dat Brusselse plan, waar hij fel tegen was, torpederen.
Brussel kwam midden vorige maand met de aanbeveling aan landen met een laag tekort om volgend jaar al voor zo’n 50 miljard extra te investeren. De landen met het laagste tekort – Duitsland, Nederland en Luxemburg – moesten het grootste deel voor hun rekening nemen.
,,Veel landen gaan de goede kant uit met hun tekort en dat biedt hen kansen om investeringen voorrang te geven. In Nederland, verwacht ik, gaan we dat ook zeker doen. Maar het idee om daar een cijfer of hard doel op te plakken is niet overgenomen”, aldus Dijsselbloem na afloop van een ‘openhartige’ discussie in de eurogroep.
Logica
Eurocommissaris van economische en monetaire zaken Pierre Moscovici, fervent verdediger van het plan, haastte zich om te zeggen dat het ook hem niet om cijfers ging, maar om ‘de economische logica’. ,,Grote internationale spelers als IMF en Oeso dringen hier al jaren op aan.” Volgens Dijsselbloem is er niks op tegen het breekbare herstel een duwtje in de rug te geven, maar hij wil wel een goede balans tussen steun en ‘begrotingsduurzaamheid’.
Het gemiddelde tekort mag dan zakken van 6 procent in het crisisjaar 2010 naar 1,5 volgend jaar, nog steeds voldoen maar vijf landen aan de Brusselse tekorteisen. Vijf andere voldoen er ‘min of meer’ aan, acht dreigen er niet aan te voldoen. Bovendien zit de gemiddelde schuld nog steeds tegen de 90 procent, waar 60 de afspraak is. Brussel wilde graag extra steun van rijke landen bovenop het Europese investeringsplan van 315 miljard dat al loopt.
De EU-ministers van Financiën praten morgen over een verlenging en verdubbeling van dat investeringsplan (naar zes jaar en 630 miljard).
VK 02.12.2016 Keukenspeciaalzaken durven weer winkels te openen. Na vijf jaren op rij waarin het aantal vestigingen gestaag afnam, telt Nederland nu voor het eerst weer meer van die winkels dan een jaar geleden. Het is een duidelijke vingerwijzing dat het herstel van de woonbranche doorzet. En dat is weer een rechtstreeks gevolg van de aantrekkende woningmarkt.
Er zijn dit jaar zo’n 35 keukenzaken bijgekomen, een stijging van 4 procent op een totaal van 885, blijkt uit vandaag bekendgemaakte cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS). De omzet van de keukenboeren lag in juli, augustus en september bijna 7 procent boven die van hetzelfde tijdvak in 2015.
Het herstel van de keukenwinkels kondigde zich drie jaar geleden voor het eerst aan, met positieve omzetcijfers over het derde kwartaal van 2013. Bouwmarkten, doe-het-zelf-zaken en winkels in woonartikelen haakten een jaar later aan bij het nieuwe elan op de huizenmarkt, na een uitgebreide periode van kommer en kwel. Zij realiseerden in het derde kwartaal van dit jaar 7 procent meer omzet ten opzichte van dezelfde periode vorig jaar.
Kleding en schoeisel
De vlag kan niet overal uit. De ongewoon warme septembermaand was een klap voor de kledingwinkels. Hun omzet bleef 11 procent achter bij die van september vorig jaar.
Met name schoenenzaken hebben het zwaar. De omzet daalt er al jaren. In het derde kwartaal verkochten schoenenzaken bijna 16 procent minder dan een jaar eerder. In 2012 telde Nederland nog 3.400 schoenenzaken, begin dit jaar waren dat er 640 minder, een daling van bijna 19 procent.
De ongewoon warme septembermaand was een klap voor de kledingwinkels
Online winkelen
De omzet in de detailhandel als geheel steeg voor het achtste kwartaal op rij. Dat is vooral te danken aan de aanhoudende populariteit van online winkelen. Webwinkels groeien veel harder dan fysieke winkels. Hun omzet steeg in het derde kwartaal met bijna 18 procent.
Ook de reisbranche doet het met een omzetstijging van 7,8 procent prima, blijkt uit de jongste CBS-cijfers. Het zijn vooral de bemiddelaars bij het regelen van tickets en accommodaties die goed boeren. Hun aantal neemt snel toe, van 1.940 in 2010 tot 2.450 in 2016.
Reisorganisaties en touroperators, oftewel bedrijven die complete reispakketten samenstellen en verkopen, doen het minder goed. Hun omzet steeg weliswaar, maar minder hard dan het aantal bedrijven dat erbij kwam. Daardoor liep de gemiddelde omzet per bedrijf in dit segment van de reisbranche iets terug. Het gaat bij de nieuwkomers veelal om eenmanszaken.
Telegraaf 30.11.2016 De Nederlandse economie profiteert volgend jaar van de sterke huizenmarkt en de toename van de werkgelegenheid. De economische groei komt daardoor naar verwachting uit op 1,8%. Ons land blijft daarmee harder groeien dan het Europese gemiddelde.
Dat blijkt uit berekeningen die de Rabobank woensdag heeft gepubliceerd. Volgens de bank neemt de Nederlandse economie wel iets gas terug, want in 2016 bedraagt de groei ongeveer 2%.
Ondanks de positieve cijfers roept de Rabobank het (nieuwe) kabinet op om werk te maken van de ‘structurele weeffouten’ in onze economie op het gebied van pensioenen, arbeidsmarkt, zorg en woningmarkt. “Het grote verschil tussen zzp’ers en ‘vaste’ krachten blijft zonder beleid bijvoorbeeld een probleem”, aldus de bank.
Wereldeconomie
De Rabobank voorziet voor de wereldeconomie een groei van circa 3% in 2017. Volgens markteconoom Elwin de Groot zorgt de verkiezing van Donald Trump tot president van de Verenigde Staten voor extra onzekerheid. “Ook Europa gaat een politiek onzekere tijd tegemoet en kent forse uitdagingen. Verder zien we dat de Chinese economie lijkt te stabiliseren, maar ook dat land kent nog de nodige knelpunten.”
De Groot verwacht dat de recente stijging van de kapitaalmarktrentes slechts van tijdelijke aard is. “Door de politieke onzekerheid ligt een forse stijging van de euro ten opzichte van de dollar niet voor de hand. Tot slot verwachten wij dat staatsobligaties van landen als Italië, Griekenland en Portugal ook in 2017 gevoelig zullen blijven voor de politieke ontwikkelingen in Europa.”
Trouw 30.11.2016 De omzet van hotels, restaurants, snackbars en cafés is flink gestegen. Hotels zitten voller en er wordt vaker een consumptie besteld in een café. Er is volgens het Centraal Bureau voor de Statistiek CBS sprake van een recordgroei.
In vergelijking met een jaar eerder groeide de omzet in de horeca met 8,8 procent, meldt het CBS vandaag. Een dergelijke omzetstijging behaalde de horeca voor het laatst in het eerste kwartaal van 2007.
Bij restaurants en cafés steeg de omzet het sterkst, met respectievelijk 3,5 en 3,4 procent op kwartaalbasis. De groei in beide branches was tevens hoger dan in de eerste helft van dit jaar. Cafés, eetcafés en koffiezaken realiseerden samen niet eerder zo’n sterke stijging van de omzet. In tegenstelling tot de andere horecabranches liggen de verkopen van cafés nog steeds wel lager dan voor de crisis.
Snackbars, lunchrooms, fastfoodrestaurants, maaltijdbezorgers en ijssalons zetten samen 2,7 procent meer om in het derde kwartaal. Vooral fastfoodketens en maaltijdbezorgers boekten meer omzet dan een kwartaal eerder.
Voor hotels was de omzetgroei met 0,2 procent minder sterk dan voor de andere branches. Ook ten opzichte van eerdere kwartalen zwakte de groei hier af.
RO 25.11.2016 De belasting- en premieontvangsten vallen in 2016 4,3 miljard euro hoger uit dan op Prinsjesdag werd verwacht, dankzij hogere inkomsten bij de vennootschapsbelasting (vpb), de inkomstenbelasting en de omzetbelasting (btw). Dit komt onder meer doordat het economisch beter gaat. Dit schrijft minister Dijsselbloem van Financiën in de Najaarsnota, die een actualisatie geeft van de inkomsten en uitgaven in 2016.
Begrotingstekort en overheidsschuld
Het begrotingstekort (EMU-saldo) komt in 2016 naar verwachting uit op -0,4% van het bruto binnenlands product (bbp). Dit is een verbetering van 0,7 procentpunt ten opzichte van de raming in de Miljoenennota 2017. Vooral de hogere geraamde inkomsten zorgen voor een verbetering van het geraamde tekort in 2016.
De recente verkoop van 65 miljoen aandelen ABN Amro levert de staat 1,3 miljard euro op waarmee het Rijk aflost op de schuld. De EMU-schuld bedraagt eind 2016 naar verwachting 63% van het bbp. De EMU-schuld komt hiermee 0,4 procentpunt lager uit dan het kabinet in de Miljoenennota 2017 van uitging.
Lagere asielinstroom
Door de lagere asielinstroom worden ook de uitgaven aan de eerstejaarsopvang verlaagd. Dat zorgt ervoor dat 460 miljoen euro – verdeeld over 2016 en 2017 – wordt teruggeboekt naar Ontwikkelingssamenwerking (OS). Dit bedrag moet worden ingezet om binnen de begroting de neerwaartse bijstelling op het OS budget op te vangen, vanwege de verandering in de omvang van de economie (BNI). Daarbovenop gaat in totaal 48 miljoen euro naar het Noodhulpfonds van OS als gevolg van een correctie in de toerekening voor de eerstejaarsasielopvang in de periode 2015-2017.
EU-afdracht
Nederland krijgt een korting van in totaal 2,8 miljard euro op de afdrachten aan de Europese begroting over de periode 2014-2016. Deze korting komt niet, zoals eerder geraamd in 2016, maar in 2017. Dat leidt tot een tegenvaller in 2016, maar daar staat tegenover een meevaller in 2017. Voor het begrotingstekort heeft dit geen gevolgen, omdat niet het ontvangstmoment van belang is, maar het moment waarop het Europees Parlement de aanvullende begroting goedkeurt. Vermoedelijk gebeurt dat in 2016. Dit is meegenomen in de raming van het EMU-saldo.
Elsevier 25.11.2016 Een meevaller voor het kabinet: het begrotingstekort van dit jaar daalt behoorlijk omdat de belastinginkomsten hoger uitkomen dan verwacht. Door economische groei kon het Rijk rekenen op hogere vennootschapsbelasting, inkomstenbelasting en btw.
Het gaat om een meevaller van 4,3 miljard euro. Dat betekent dat het begrotingstekort uitkomt op 0,4 procent, ten opzichte van de schatting van 1,1 procent die werd aangekondigd op Prinsjesdag. Het Rijk kon meer aan belastingen en premies innen omdat Nederland er economisch beter op vooruitgaat dan verwacht.
Naast de hogere inkomsten door belastingen en premies heeft het Rijk 1,3 miljard euro verdiend aan de nieuwe aandelenverkoop van ABN Amro. Er zijn toen 65 miljoen aandelen verkocht. In november kondigde het kabinet aan een verdere 7 procent aan aandelen naar de beurs te brengen.
In de Najaarsnota kondigt de Staat aan dat het begrotingstekort steeds verder wordt teruggedrongen. ‘Dat betekent dat we wat buffers hebben voor als het economisch weer wat slechter mocht gaan,’ aldus minister van Financiën Jeroen Dijsselbloem (PvdA).
Omdat er in 2016 minder migranten naar Nederland kwamen dan in 2015, kon ook daar op worden bespaard. Dat geld (zo’n 500 miljoen) kan Lilianne Ploumen, minister van Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking (PvdA) uitgeven aan ontwikkelingssamenwerking, in plaats van asielopvang.
VK 25.11.2016 Nederlanders hebben 4,3 miljard euro meer dan eerder met Prinsjesdag verwacht aan belasting en premies betaald. Daardoor valt het tekort op de begroting dit jaar een stuk kleiner uit. Met Prinsjesdag becijferde het kabinet dat tekort op 1,1 procent van het bruto binnenlands product. Dat blijkt nu 0,4 procent te zijn.
Wat de overheidsfinanciën betreft gaat het kabinet met een goed cijfer de verkiezingen in. Toen Rutte II aantrad koerste het op een tekort van 1,9 procent dit jaar en 1,4 procent volgend jaar. Door het vroeger dan verwacht inzetten van economisch herstel pakken de werkelijke cijfers dermate gunstig uit dat mogelijk volgend jaar al begrotingsevenwicht mogelijk is.
Het gunstige vooruitzicht wil niet zeggen dat Nederlanders daar meteen iets van in hun portemonnee merken. De koopkracht stijgt op papier volgend jaar maar mondjesmaat en die stijging wordt voor velen deels teniet gedaan door stijgende zorg- en pensioenpremies. Ook dreigt de energierekening voor menig gezin volgend jaar hoger uit te pakken.
Compensatie
De cijfers zijn heel veel beter dan aanvankelijk verwacht, aldus Minister Dijsselbloem van Financiën.
Wel zei minister Dijsselbloem van Financiën dat ambtenaren compensatie krijgen voor de stijging van de pensioenpremie die hen wacht. Ambtenarenpensioenfonds ABP verhoogt de premie structureel van 18,8 procent naar 21,1 procent van het loon waarover pensioen wordt gespaard. ‘Als je er geen extra geld bijlegt gaat dat ten koste van de loonsverhoging’, zei Dijsselbloem. ‘Dat zou betekenen dat leraren, soldaten, politiemensen allemaal geen loonsverhoging zouden krijgen. Ze hebben lang op de nullijn gezeten. Dat willen we niet meer.’
De minister rekende voor hoe de meevaller van 4,3 miljard is opgebouwd. ‘Doordat het economisch beter gaat’, rolt er grofweg 2 miljard meer vennootschapsbelasting in de schatkist, 1 miljard meer inkomstenbelasting en 1 miljard meer btw. ‘De cijfers zijn heel veel beter dan aanvankelijk verwacht.’
Dat geldt ook voor minister Ploumen van Ontwikkelingssamenwerking die de kosten van de eerstejaars opvang van asielzoekers uit haar budget moet betalen. Doordat er minder asielzoekers dan verwacht zijn gekomen, heeft Ploumen dit en volgend jaar een meevaller van in totaal 460 miljoen euro. Geld dat gebruikt zal worden om de tekorten bij haar ministerie weg te werken.
Afdracht aan Brussel
Ook de staatsschuld blijkt iets, 0,4 procent, kleiner te zijn dan de verwachting was op Prinsjesdag. Dat heeft vooral te maken met de verkoop deze maand van 65 miljoen aandelen van ‘staatsbank’ ABN Amro. De opbrengst van 1,3 miljard euro gaat volledig naar aflossing van de schuld. Die was immers gegroeid door de nationalisatie in 2008 van de bank.
De afdracht aan Brussel is een boekhoudkundige exercitie. Nederland hoeft in totaal en met terugwerkende kracht 2,8 miljard euro minder aan de EU af te dragen over de periode 2014-2016. Dat geld komt in 2017, maar Dijsselbloem verzekert dat dit geen gevolgen heeft voor het begrotingstekort van 2016. Zolang het Europees Parlement dit jaar de EU-begroting maar goedkeurt, kan de minister de mindere afdracht over het tekort van 2016 berekenen.
Trouw 25.11.2016 Het kabinet presenteert een financiële meevaller van 4,3 miljard euro. Met name door de economische groei betalen burgers en bedrijven meer belastingen en premies dan verwacht. Het begrotingstekort daalt daardoor dit jaar naar 0,4 procent, maakte minister Jeroen Dijsselbloem van financiën vandaag na de ministerraad bekend.
Op Prinsjesdag ging het kabinet er nog van uit dat het overheidstekort dit jaar zou uitkomen op 1,1 procent en volgend jaar op 0,5 procent. De nieuwe cijfers staan in de Najaarsnota die naar het parlement is gestuurd. De economische groei is een van de factoren die zorgt voor de hogere inkomsten.
“De cijfers zijn heel veel beter dan aanvankelijk verwacht”, aldus Dijsselbloem. Het is een tussenstand, voegde hij eraan toe. Volgende maand komt het Centraal Planbureau (CPB) met nieuwe ramingen. Van de extra inkomsten is grofweg twee miljard afkomstig uit vennootschapsbelastingen, een miljard uit btw en een miljard uit inkomstenbelasting.
Minder asielzoekers
Voor minister Lilianne Ploumen (Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking) is er ook een meevaller. Door de komst van minder asielzoekers is zij minder kwijt aan de opvang. Uit haar begroting wordt de opvang in het eerste jaar betaald. Ploumen houdt door de lagere instroom dit en volgend jaar in totaal 460 miljoen euro over.
Dat geld wordt bijna volledig gebruikt om het tekort bij haar ministerie weg te werken. Wel gaat er 48 miljoen euro naar noodhulp. Dat bedrag is volledig bestemd voor een alliantie van Nederlandse hulporganisaties die helpt bij humanitaire rampen, de zogenoemde Dutch Relief Alliance. De Kamer nam eerder deze maand een voorstel aan waarin Ploumen werd gevraagd zestig miljoen vrij te maken voor deze alliantie.
Meevaller ambtenaren
Het kabinet heeft besloten een deel van de meevaller, 330 miljoen euro, uit te geven aan loonsverhoging van leraren, soldaten, agenten en andere ambtenaren, meldde minister Dijsselbloem.
Zij moeten volgend jaar meer pensioenpremie betalen omdat ambtenarenpensioenfonds ABP er niet goed voorstaat. Door de maatregel van het kabinet kunnen de salarissen toch nog stijgen, aldus de bewindsman.
Dijsselbloem: “Als je er geen extra geld bijlegt gaat dat ten koste van de loonsverhoging. Dat zou betekenen dat leraren, soldaten, politiemensen allemaal geen loonsverhoging zouden krijgen. Dat vinden wij voor deze tijd slecht te verantwoorden. Mensen hebben lang op de nul-lijn gezeten. Dat willen we niet meer.”
De premie van het ABP is nu nog 18,8 procent en dat wordt volgend jaar 21,1 procent van het loon waarover pensioen wordt gespaard. Verder heeft het fonds met 2,8 miljoen deelnemers gisteren ook besloten dat de pensioenen komende vijf jaar niet of nauwelijks kunnen meegroeien met de gemiddelde prijsontwikkeling.
NU 25.11.2016 Het kabinet haalt dit jaar 4,3 miljard euro meer aan belastingen en premies op dan verwacht. Het begrotingstekort daalt in 2016 daardoor naar 0,4 procent van het bruto binnenlands product (bbp). Dat zei minister Jeroen Dijsselbloem van Financiën vrijdag na de ministerraad.
Op Prinsjesdag ging het kabinet er nog van uit dat het overheidstekort dit jaar zou uitkomen op 1,1 procent en volgend jaar op 0,5 procent. De staatsschuld daalt naar 63 procent van het bbp.
De nieuwe cijfers staan in de Najaarsnota die naar het parlement is gestuurd. De economische groei is een van de factoren die zorgt voor de hogere inkomsten.
Doordat het economisch beter gaat dan eerder werd verwacht, zijn de opbrengsten uit belastingen en premies hoger uitgevallen. Van de extra inkomsten is grofweg 2 miljard afkomstig uit vennootschapsbelastingen, een miljard uit btw en een miljard uit inkomstenbelasting.
Beter
”De cijfers zijn heel veel beter dan aanvankelijk verwacht”, stelt Dijsselbloem. ”Het laat ook zien dat het economisch herstel echt heel sterk is.” De cijfers zijn een tussenstand. Volgende maand komt het Centraal Planbureau (CPB) met nieuwe ramingen.
Daarnaast leverde de verkoop van nog eens 65 miljoen aandelen van ABN Amro 1,3 miljard euro op voor de schatkist. Dit geld wordt gebruikt om de staatsschuld verder af te lossen.
Geen lastenverlichting
Deze extra inkomsten betekenen niet dat er ruimte is voor lastenverlichting, verklaart premier Mark Rutte vrijdag. De staatsschuld moet verder teruggebracht worden om toekomstige economische schokken te kunnen opvangen. ”Het is niet zo dat opeens de zilvervloot is binnengevaren.”
Nederland voldoet deels aan de Europese regels. Die schrijven voor dat het begrotingstekort niet groter mag zijn dan 3 procent van het bbp. De staatsschuld mag niet meer dan 60 procent van het bbp bedragen.
Asielzoekers
Voor minister Lilianne Ploumen (Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking) is er ook een meevaller. Door de komst van minder asielzoekers is zij minder kwijt aan de opvang.
Uit haar begroting wordt de opvang in het eerste jaar betaald. Ploumen houdt door de lagere instroom dit en volgend jaar in totaal 460 miljoen euro over.
Dat geld wordt bijna volledig gebruikt om het tekort bij haar ministerie weg te werken. Wel gaat er 48 miljoen euro naar noodhulp. Dat bedrag is volledig bestemd voor een alliantie van Nederlandse hulporganisaties die helpt bij humanitaire rampen, de zogenoemde Dutch Relief Alliance.
De Kamer nam eerder deze maand een voorstel aan waarin Ploumen werd gevraagd 60 miljoen vrij te maken voor deze alliantie.
Telegraaf 25.11.2016 Het gaat lekker met de inkomsten van het kabinet over dit jaar. Dankzij de aantrekkende economie, kent de begroting een plus van 4,3 miljard euro.
Daardoor loopt het begrotingstekort fors verder terug, naar 0,4 procent. Ook de lagere asielinstroom draagt bij aan de meevaller. Volgens minister Dijsselbloem (Financiën) zijn deze cijfers gunstig voor de staatsschuld. Hoe er met eventuele overschotten wordt omgegaan, komt pas aan bod in het voorjaar.
Deze extra inkomsten betekenen niet dat er ruimte is voor lastenverlichting, verklaarde premier Mark Rutte. De staatsschuld moet verder teruggebracht worden om toekomstige economische schokken te kunnen opvangen. „Het is niet zo dat opeens de zilvervloot is binnengevaren.”
Tekort verwacht
Op Prinsjesdag ging het kabinet er nog van uit dat het overheidstekort dit jaar zou uitkomen op 1,1 procent en volgend jaar op 0,5 procent. De nieuwe cijfers staan in de Najaarsnota die naar het parlement is gestuurd. De economische groei is een van de factoren die zorgt voor de hogere inkomsten.
„De cijfers zijn heel veel beter dan aanvankelijk verwacht”, aldus Dijsselbloem. Het is een tussenstand, voegde hij eraan toe. Volgende maand komt het Centraal Planbureau (CPB) met nieuwe ramingen. Van de extra inkomsten is grofweg 2 miljard afkomstig uit vennootschapsbelastingen, een miljard uit btw en een miljard uit inkomstenbelasting.
Meevaller
Voor minister Lilianne Ploumen (Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking) is er ook een meevaller. Door de komst van minder asielzoekers is zij minder kwijt aan de opvang. Uit haar begroting wordt de opvang in het eerste jaar betaald. Ploumen houdt door de lagere instroom dit en volgend jaar in totaal 460 miljoen euro over.
Dat geld wordt bijna volledig gebruikt om het tekort bij haar ministerie weg te werken. Wel gaat er 48 miljoen euro naar noodhulp. Dat bedrag is volledig bestemd voor een alliantie van Nederlandse hulporganisaties die helpt bij humanitaire rampen, de zogenoemde Dutch Relief Alliance. De Kamer nam eerder deze maand een voorstel aan waarin Ploumen werd gevraagd 60 miljoen vrij te maken voor deze alliantie.
Telegraaf 22.11.2016 De Nederlandse economie groeit sneller dan verwacht, aldus ABN Amro. De bank heeft zijn vooruitblik voor dit jaar stevig verhoogd.
De bank ging voor 2016 eerder nog uit van 1,5% groei, dat wordt 2,1%. Voor het jaar erop zal de economie minder sterk groeien, maar nog altijd met 1,7%. Dat was 1,5% in de laatste vooruitblik van de bank. Voor 2018 kan Nederland met 1,9% aansterken.
Binnen Europa, dat volgens hoofdeconoom Han de Jong ‘doormoddert’, steekt Nederland redelijk af.
Schommelingen
China krijgt steun dankzij stimulering uit Peking. Hij waarschuwt bij voorspellingen voor een groot aantal politieke ontwikkelingen zoals het populisme van Trump in de VS, het Verenigd Koninkrijk met de Brexit-gesprekken, presidentsverkiezingen in Frankrijk en bijvoorbeeld het Italiaanse referendum, die alle de voorspellingen kunnen laten schommelen. ,,We staan aan de vooravond van een brave new world“, schrijft de hoofdeconoom.
Zo zal de Federal Reserve zijn rente verhogen en de ECB de beleidsrente naar verwachting nog laag houden, stelt De Jonge.
Grondstoffen
Voor de voorspelling is ook relevant dat de inflatie geleidelijk gaat oplopen.
Verbeterde grondstoffenprijzen laten de wereldeconomie volgens de econoom groeien, met de Braziliaanse en Russische economie als grootproducenten voorop.
Telegraaf 18.11.2016 De Europese Commissie moet zich in eerste plaats richten op het bewaken van de Europese begrotingsregels en niet landen adviseren meer te investeren. Dat heeft minister van Financiën Jeroen Dijsselbloem vrijdag gezegd.
Dijsselbloem werd gevraagd naar uitlatingen van de Europese Commissie. Die opperde eerder deze week dat landen die er economisch beter voorstaan meer zouden kunnen investeren in hun economie, ten bate van de gehele Europese economie. Hierbij werden Duitsland en Nederland als voorbeelden aangehaald.
Eurocommissaris voor Economische Zaken Pierre Moscovici zei woensdag dat de Commissie meer als de minister van Financiën van de eurozone wil optreden. De minister vindt het niet aan de Commissie om dergelijke aanbevelingen te doen. „Hij is ambitieus op het terrein waar hij geen zeggenschap heeft, en op het terrein waar hij wel zeggenschap heeft zou het iets ambitieuzer kunnen”, aldus Dijsselbloem over Moscovici.
Telegraaf 18.11.2016 Consumenten hebben in september 2016 0,9 procent meer uitgegeven dan in dezelfde maand een jaar eerder. Dat meldde het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) vrijdag. Ze gaven vooral meer uit aan diensten, zoals woninghuur, reizen met bus of trein, bezoek aan restaurant of kapper, en verzekeringen, aldus het statistiekbureau.
Uitgaven aan diensten, die concreet 1,6 procent hoger lagen dan een jaar eerder, maken ruim de helft van de totale binnenlandse consumptieve bestedingen uit.
Daarnaast werd er 0,8 procent meer aan voedings- en genotmiddelen besteed. Verder gaven consumenten 0,4 procent meer uit aan duurzame goederen. Vooral de uitgaven aan auto’s lagen hoger dan een jaar eerder, aldus het CBS.
Volgens de zogenoemde consumptieradar van het CBS zijn de omstandigheden voor de consumptie in november gunstiger dan in september.
VK 15.11.2016 Opnieuw is de Nederlandse economie gegroeid. In het derde kwartaal groeide de economie met 0,7 procent ten opzichte van een kwartaal eerder. Vergeleken met het derde kwartaal een jaar eerder groeide de economie met 2,4 procent.
Dit meldt het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) dinsdag. Daarmee is de economie voor het tiende achtereenvolgende kwartaal gestegen. De economische uitdijing is vooral te danken aan de uitvoer en de consumptie van gezinnen. ‘Meer investeringen, meer consumptie en meer uitvoer’, luidt het persbericht.
Consumenten geven meer geld uit aan woningen. Ook besteden ze meer aan elektronica, horeca, recreatie en aan zorg. ‘Op een dipje in februari na is de stemming onder consumenten al bijna twee jaar positief.’ In oktober bereikte het consumentenvertrouwen het hoogste peil na augustus 2007.
In oktober bereikte het consumentenvertrouwen het hoogste peil na augustus 2007
Brexit
Meer Volkskrantverhalen over de economische trend
Hoewel de cijfers in Nederland hoopgevend zijn, waarschuwde het IMF onlangs voor al te veel optimisme:
Het Internationaal Monetair Fonds (IMF) vreest een negatieve spiraal van lage groei en populistische beleidsmaatregelen.
De consument lijkt zich afgaande op de CBS-cijfers nog weinig aan te trekken van de nieuwe onzekerheden in de wereld, zoals de Brexit. In de cijfers zijn uiteraard de invloed van de overwinning van Donald Trump bij de Amerikaanse presidentsverkiezingen niet verwerkt. Het is nog onzeker wat de gevolgen daarvan zijn voor de wereldhandel. De productie van de bouwnijverheid en de zakelijke dienstverlening groeide in het derde kwartaal het sterkst. Binnen de zakelijke dienstverlening beleeft de uitzendbranche gouden tijden.
Het totaal aantal banen is in het derde kwartaal van dit jaar met 26 duizend toegenomen. Ook steeg het aantal vacatures en nam de werkloosheid af. Een trend is de afname van banen voor zelfstandigen (8.000 minder). Het afgelopen jaar is het aantal zelfstandigenbanen zelfs met 1,7 procent afgenomen. Die afname zat vooral in de zorgsector. Nog steeds is eenvijfde van alle banen een zzp-baan.
De banengroei is vooral toe te schrijven aan uitzendkrachten. Bij uitzendbureaus nam het werk het afgelopen kwartaal toe met 16 duizend. In een jaar tijd was er een stijging van 9 procent. Verder doen op banengebied de handel en de horeca het goed en herstelt voor het eerst in jaren de werkgelegenheid in de bouw. Met drieduizend banen is de toename in die sector de grootste sinds 2008, het begin van de economische crisis.
Ook is het afgelopen kwartaal het aantal vaste banen iets gestegen, iets dat in het tweede kwartaal van dit jaar begon. Dit is een trendbreuk met de afgelopen jaren, waarin bedrijven vooral van hun vaste werknemers af probeerden af te komen.
Telegraaf 15.11.2016 De Nederlandse economie is in het derde kwartaal van dit jaar verder gegroeid, zo blijkt uit cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS).
De economische groei kwam uit op 0,7% en is vooral toe te schrijven aan de uitvoer en consumptie. Het is het tiende kwartaal op rij dat er sprake is van groei.
,,We doen het veel beter dan de landen om ons heen”, zegt hoofdeconooom Peter Hein van Mulligen. ,,We zitten na drie kwartalen op een groei van 2,1% op jaarbasis en dat is een stuk hoger dan de voorspellingen van het Centraal Planbureau.”
Trouw 15.11.2016 De economie blijft maar groeien. Waarschijnlijk met 2,4 procent dit jaar, meldt het CBS. Dat betekent een meevaller van bijna twee miljard euro voor het kabinet. Al is de vrees dat niet elke Nederlander dat meteen merkt.
De afgelopen tien jaar liepen mensen net wat langer in dezelfde spijkerbroek, stelden de aanschaf van een nieuwe televisie uit en aten net wat minder vaak een hapje buiten de deur. Daar is een einde aan gekomen. Vooral de elektronica, zoals computers en keukenapparatuur, vinden weer gretig aftrek. Deze consument die weer geld uitgeeft, ook aan dagjes uit en in de horeca, zorgt voor goed nieuws voor de economie.
Alweer tien kwartalen op rij groeit de economie, meldde het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) vanochtend. In vergelijking met het derde kwartaal van 2015 is er een sterke groei van wel 2,4 procent. Dat komt niet alleen door de burger die zijn portemonnee weer trekt, maar natuurlijk ook doordat het bedrijfsleven meer investeert. Met weer alle positieve gevolgen van dien.
Want hierdoor trekt de arbeidsmarkt aan. Er komen tienduizenden banen bij. Vooral in de bouw groeit de werkgelegenheid hard. De werkloosheid in Nederland is gedaald naar 5,9 procent. Er komen zelfs meer vaste banen, al neemt het aantal flexibele banen -zoals uitzendwerk, jaarcontractanten en oproepkrachten- nog altijd harder toe.
Ik vrees dat veel mensen nog niet merken dat het veel beter gaat, aldus Marieke Blom.
Opvallend is dat het aantal zelfstandigen is gedaald. “Een afname van zzp’ers is goed nieuws”, reageert Marieke Blom, hoofdeconoom bij ING Nederland. “Dat betekent dat mensen minder vaak verplicht zelfstandig moeten worden.” Denk bijvoorbeeld aan de zorgsector. Veel werknemers in de thuiszorg zijn ontslagen en gingen door als zelfstandige. Het aantal banen voor zzp’ers in de zorg neemt nu af, weet het CBS.
Het aantal vaste banen in de zorg blijft echter ook afnemen. Er zijn er afgelopen kwartaal weer vierduizend afgegaan, terwijl enkele jaren geleden nog werd voorspeld dat er een groot tekort aan verplegers en verzorgers zou zijn door de vergrijzing. In de werkelijkheid wordt heel veel opgevangen door familie. In vier jaar tijd is het aantal banen in de zorg met 88.000 afgenomen.
De toename van het aantal flexibele banen vindt Bas ter Weel, directeur SEO economisch onderzoek, geen fijne ontwikkeling. “Het doel van flexibilisering was om specialisten tijdelijk aan te kunnen nemen. Dat is in Nederland doorgeschoten. Dat vind ik wel zorgelijk.” In Nederland vindt de flexibilisering namelijk veel plaats bij lageropgeleiden. Blom: Daardoor daalde het inkomen vaak. Ik vrees dat veel mensen nog niet merken dat het veel beter gaat.”
Oplossingen
De econoom van ING adviseert het nieuwe kabinet daarom om oplossingen te zoeken voor laag opgeleide mensen. “Zorg ervoor dat zij zich kunnen herscholen, dat ze op latere leeftijd nog een opleiding kunnen volgen.” Daar voelt Ter Weel ook voor: “Op de arbeidsmarkt liggen grote problemen. Tijdens de crisis zijn veel veertigers en vijftigers ontslagen en zij moeten nu weer instromen op een andere baan. Veelal tegen een lager loon. Dat is een hard gelag voor deze mensen. Levenslang leren is een grote uitdaging voor de politiek.”
Verder bevindt het kabinet zich in een luxe positie. Door de snellere stijging dan verwacht, kan het kabinet straks in de najaarsnota al bijna twee miljard euro extra uitgeven. Minister Henk Kamp van economische zaken reageerde dan ook zeer tevreden: “Over de volle breedte blijft onze economie uitzonderlijk goed presteren. We groeien ruim twee keer zo hard als het Europese gemiddelde. We laten al 2,5 half jaar een solide en stevige groei zien.”
RO 15.11.2016 De omvang van de Nederlandse economie is afgelopen kwartaal met 2,4% gegroeid ten opzichte van dezelfde periode een jaar eerder. Ten opzichte van het tweede kwartaal van 2016, is de economie met 0,7% gegroeid. Daarmee zit Nederland flink boven het gemiddelde van 0,3% in het Eurogebied. De groei is bovendien solide en breedgedragen. Solide, want de groei houdt voor het tiende kwartaal op rij aan, een periode van tweeënhalf jaar aaneengesloten groei. Breed gedragen, omdat de groei wordt gestoeld op zowel meer investeringen, meer binnenlandse consumptie als meer uitvoer.
De effecten van deze groei op de arbeidsmarkt zijn voor steeds meer mensen duidelijker merkbaar. De afgelopen tweeënhalf jaar kwamen er 250 duizend banen bij. En dit herstel op de arbeidsmarkt zet steeds sneller door: afgelopen kwartaal daalde het aantal werklozen met 37 duizend, de grootste werkloosheidsdaling van de afgelopen tien jaar. Dit blijkt uit de vandaag door het CBS gepubliceerde cijfers over het derde kwartaal van 2016.
Minister Henk Kamp van Economische Zaken: “Over de volle breedte blijft onze economie uitzonderlijk goed presteren. We groeien ruim twee keer zo hard als het Europese gemiddelde en laten in een nog altijd onzekere internationale situatie, al tweeënhalf jaar een solide en stevige groei zien. Steeds meer bedrijven, ondernemers en burgers ervaren de kansen die deze groei met zich brengt. Vooral de sterke daling van de werkloosheid vind ik belangrijk. Dit betekent dat steeds meer mensen aan de slag gaan, werkervaring opdoen, hun talenten verder ontplooien en zo actief bijdragen aan onze welvaart.”
Toekomst met vertrouwen tegemoet zien
Kamp wijst er op dat ook naar de toekomst toe de signalen positief zijn: het consumentenvertrouwen bevindt zich op het hoogste niveau in ruim 9 jaar en het producentenvertrouwen is sinds september 2014 onafgebroken positief. Dit vertrouwen leidt er mede toe dat consumenten in het derde kwartaal flink meer hebben besteed dan een jaar eerder en dat ook de investeringen aanzienlijk zijn gegroeid. Natuurlijk zijn er nog wel een aantal internationale onzekerheden die volgend jaar de economie kunnen beïnvloeden, zoals Brexit en de beleidsplannen van de nieuwe Amerikaanse president.
CO2-uitstoot ontkoppelt van economische groei
Naast de getallen over de economische groei, publiceerde het CBS vandaag ook cijfers over de CO2-uitstoot in Nederland. Hieruit bleek dat de CO2-uitstoot in Nederland in het afgelopen kwartaal 2,3% lager was dan in hetzelfde kwartaal een jaar eerder. Dit terwijl de economie in dezelfde periode met 2,4% groeide. Daarmee is er nu drie kwartalen op rij sprake van een CO2-uitstoot die afneemt terwijl er sprake is van economische groei. De ontkoppeling tussen economische groei en CO2-uitstoot zet daarmee krachtig door.
Trouw 10.11.2016De Nederlandse inflatie is in oktober gestegen naar 0,4 procent. Dat meldt het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) vandaag. Dat is het hoogste niveau in ruim een halfjaar. In september waren goederen en diensten voor de consument nog 0,1 procent duurder dan een jaar eerder.
Duurdere autobrandstoffen verhoogden de inflatie vorige maand. ‘De prijzen van benzine en diesel zijn ruim een jaar niet zo hoog geweest’, zo merkte het statistiekbureau daarbij op. Ook de prijsontwikkeling van pakketreizen naar het buitenland en kleding had een opwaarts effect op de inflatie.
Omdat prijsontwikkelingen van energie en voeding sterk fluctueren en prijzen van alcohol en tabak vaak stijgen door belastingmaatregelen, wordt ook gekeken naar de inflatie zonder deze productgroepen. Volgens deze maatstaf steeg de inflatie vorige maand naar 0,6 procent. In september was dit 0,4 procent.
Op basis van de zogenoemde geharmoniseerde Europese meetmethode steeg de inflatie van min 0,1 procent in september naar 0,3 procent in oktober. De inflatie in de eurozone steeg naar 0,5 procent. Daarmee blijft de inflatie in Nederland onder het niveau van de eurozone, maar het verschil wordt kleiner.
Telegraaf 27.10.2016 Na in september nog even onder de 0% te zijn gedaald, tikte de rente op tienjarige Nederlandse staatsobligaties vandaag het hoogste niveau aan sinds juni van dit jaar bij een stand van 0,26%.
De flinke stijging van de langlopende Nederlandse rente die ook in andere EU-landen zichtbaar is, werd in de hand gewerkt door beter dan verwachte cijfers over de Britse economie.
De opsteker uit het Verenigd Koninkrijk dat minder onder de gevolgen van de Brexit gebukt gaat dan gedacht, tempert de verwachting in de markt dat de Britse centrale bank de beleidsrente verder zal gaan verlagen.
Ook in de VS neemt de langlopende rente geleidelijk toe vanwege de inschatting dat de Amerikaanse centrale bank zeer waarschijnlijk in december het belangrijkste rentetarief gaat verhogen.
Volgens het statistiekbureau steeg het consumentenvertrouwen met 4 punten, waarmee het uitkwam op 12. De indicator voor het vertrouwen bereikt hiermee de hoogste waarde sinds augustus 2007. Vooral de koopbereidheid neemt sterk toe. Verder oordelen consumenten iets positiever over het economisch klimaat.
Met 12 ligt het consumentenvertrouwen ruim boven het gemiddelde over de afgelopen twintig jaar (min 8). Het vertrouwen bereikte in april 2000 de hoogste stand ooit op 27. Het dieptepunt werd bereikt in februari 2013 op min 44.
Meer uitgaven
Het CBS meldde daarnaast dat consumenten in augustus 1 procent meer hebben uitgegeven dan in dezelfde maand een jaar eerder. Er werd vooral meer uitgegeven aan diensten, zoals woninghuur, reizen met de bus of trein of een bezoek aan een restaurant of kapper, aldus het statistiekbureau.
Uitgaven aan diensten, die concreet 1,6 procent hoger lagen dan een jaar eerder, maken ruim de helft van de totale binnenlandse consumptieve bestedingen uit, merkt het CBS daarbij op. Daarnaast werd 0,4 procent meer aan voedings- en genotmiddelen besteed en gaven consumenten 0,2 procent meer uit aan overige goederen zoals motorbrandstoffen.
Werkloosheid
Ook met de werkloosheid gaat het volgens het statistiekbureau de goede kant op: die is in september wederom verder gedaald, naar 5,7 procent van de beroepsbevolking.
De werkloosheid loopt nu al sinds april elke maand een beetje terug. In augustus bedroeg de werkloosheid nog 5,8 procent. Het aantal mensen dat werkloos thuiszat kwam in september uit op 510 duizend. Dat is het laagste aantal in vier jaar.
De verbetering in de werkloosheidcijfers komt vooral doordat steeds minder werkenden hun baan kwijtraken. Ook vinden de laatste tijd weer relatief veel 45-plussers een baan. Daarnaast zijn er meer vrouwen aan de slag gegaan en in de bouw zijn er veel banen bij gekomen.
Ten opzichte van een jaar geleden telt Nederland nu bijna 100 duizend werklozen minder. Het zijn er nog wel zo’n 200 duizend meer dan in augustus 2008, vlak voor het begin van de crisis. Ook de jeugdwerkloosheid is in september gedaald, naar 149 duizend. Deze bevindt zich nu al op het laagste punt in vijf jaar.
Trouw 20.10.2016 De stemming onder Nederlandse consumenten is in oktober opnieuw verbeterd. Het consumentenvertrouwen was sinds augustus 2007 niet meer zo hoog. Dat meldt het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) donderdag.
Volgens het statistiekbureau steeg het consumentenvertrouwen 4 punten, waarmee het uitkwam op 12. De indicator voor het vertrouwen bereikt hiermee de hoogste waarde na augustus 2007. Vooral de koopbereidheid neemt sterk toe. Verder oordelen consumenten iets positiever over het economisch klimaat.
Met 12 ligt het consumentenvertrouwen ruim boven het gemiddelde over de afgelopen twintig jaar (min 8). Het vertrouwen bereikte in april 2000 de hoogste stand ooit op 27. Het dieptepunt werd bereikt in februari 2013 op min 44.
Meer uitgaven
Het CBS meldde ook dat concumenten in augustus 1 procent meer uitgaven dan in dezelfde maand een jaar eerder. Er werd vooral meer uitgegeven aan diensten, zoals woninghuur, reizen met de bus of trein of een bezoek aan een restaurant of kapper, aldus het statistiekbureau.
Uitgaven aan diensten, die concreet 1,6 procent hoger lagen dan een jaar eerder, maken ruim de helft van de totale binnenlandse consumptieve bestedingen uit, merkt het CBS daarbij op. Daarnaast werd 0,4 procent meer aan voedings- en genotmiddelen besteed en gaven consumenten 0,2 procent meer uit aan overige goederen zoals motorbrandstoffen.
Telegraaf 20.10.2016 De stemming onder Nederlandse consumenten is in oktober opnieuw verbeterd. Dat constateerde het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) donderdag. De consumentenvertrouwen kwam uit op het hoogste punt in ruim negen jaar.
Volgens het statistiekbureau steeg het consumentenvertrouwen 4 punten, waarmee het uitkwam op 12. De indicator voor het vertrouwen bereikt hiermee de hoogste waarde na augustus 2007. Vooral de koopbereidheid neemt sterk toe. Verder oordelen consumenten iets positiever over het economisch klimaat.
Met 12 ligt het consumentenvertrouwen ruim boven het gemiddelde over de afgelopen twintig jaar (min 8). Het vertrouwen bereikte in april 2000 de hoogste stand ooit op 27. Het dieptepunt werd bereikt in februari 2013 op min 44.
AD 19.10.2016 Nederland hoeft dit jaar 300 miljoen euro minder aan Brussel over te maken dan de eerder begrote 7,6 miljard. Dat maakte minister Jeroen Dijsselbloem van Financiën vandaag bekend.
De verlaging van de afdracht komt mede doordat de Europese Commissie nu minder geld nodig heeft dan gepland. Brussel geeft dit jaar onder meer 7 miljard euro minder uit aan hulp voor achtergebleven regio’s in de Europese Unie. Sommige projecten zijn vrijwel afgerond, andere lopen vertraging op.
Het kan zijn dat er de komende jaren weer meer geld nodig is. Dan kan er van Nederland weer een extra bijdrage worden verlangd. Een woordvoerder van Financiën sluit dergelijke ,,correcties de andere kant op” niet uit als vertraagde projecten alsnog worden uitgevoerd.
Telegraaf 19.10.2016 Nederland hoeft dit jaar 300 miljoen euro minder aan Brussel over te maken dan de eerder begrote 7,6 miljard. Dat komt omdat de Europese Commissie nu minder geld nodig heeft dan gepland. Minister Jeroen Dijsselbloem van Financiën maakte de verlaging van de afdracht woensdag bekend.
Brussel geeft dit jaar onder meer 7 miljard euro minder uit aan hulp voor achtergebleven regio’s in de Europese Unie. Sommige projecten zijn vrijwel afgerond, andere lopen vertraging op.
Het kan zijn dat er de komende jaren weer meer geld nodig is. Dan kan er van Nederland weer een extra bijdrage worden verlangd. Een woordvoerder van Financiën sluit dergelijke “correcties de andere kant op” niet uit als vertraagde projecten alsnog worden uitgevoerd.
Telegraaf 14.10.2016 Het economisch beeld in Nederland is deze maand verder verbeterd. Dat meldde het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) vrijdag op basis van zijn eigen conjunctuurbarometer.
Alle indicatoren waarmee het CBS de stand van de economie bepaalt, doen het momenteel beter dan hun langjarig gemiddelde. Zo is het vertrouwen onder consumenten en producenten verder gegroeid en nemen de investeringen, consumptie en export toe. Verder daalt de werkloosheid nog altijd en is het aantal faillissementen volgens de meest recente cijfers gedaald naar het laagste niveau van de afgelopen acht jaar.
VK 13.10.2016 Nederland krijgt volgend jaar eenmalig 2,7 miljard euro terug van de Europese Unie. Dat is het gevolg van de nieuwe financiering van de EU die vorige maand definitief door de lidstaten is goedgekeurd. Vanaf 2017 leidt de nieuwe systematiek tot een structurele korting van 1,1 miljard per jaar, schrijft minister Dijsselbloem van Financiën aan de Tweede Kamer.
Ook Duitsland profiteert van de veranderde afdrachtmethode, blijkt uit berekeningen van de Europese Commissie. Berlijn kan 3 miljard euro tegemoet zien.
Voor andere lidstaten pakt de systematiek nadelig uit. Zo moet Frankrijk eenmalig 600 miljoen extra in de EU-begroting storten, Italië 900 miljoen en België – dat in een zoektocht naar bezuinigingen op de rand van een kabinetscrisis balanceert – krijg een naheffing van 500 miljoen.
De Britten kunnen dat geld goed gebruiken om de kosten van de Brexit mee te dekken
De Commissie benadrukt dat de Europese regeringsleiders zelf de financieringswijze van de EU hebben aangepast. Er gaat niet meer geld naar de Unie, wel wordt de rekening anders verdeeld. Om de financiële pijn voor sommige landen te verzachten, wordt tegelijk met de aanslag vanwege de nieuwe contributiewijze, geld teruggegeven uit de begroting dat dit jaar niet nodig zal zijn. Zonder deze compensatie zou Frankrijk 1,6 miljard hebben moeten betalen, Italië 1,2 miljard en België 600 miljoen.
Voor Groot-Brittannië, dat heeft aangekondigd de EU te willen verlaten, pakt de compensatie zelfs erg ruim uit: Londen krijgt nu 1,5 miljard euro van Brussel terug terwijl het anders 800 miljoen had moeten bijbetalen. De Britten kunnen dat geld goed gebruiken om de kosten van de Brexit mee te dekken. Volgens de Financial Times kan de rekening van de scheiding oplopen tot 20 miljard euro.
Lees ook:
De Europese Unie kan haar miljarden veel zinvoller en efficiënter besteden, stelt Alex Brenninkmeijer, het Nederlandse lid van de Europese Rekenkamer. Hoe? Door simpel de vraag te stellen: is het doel wel nuttig waaraan het geld wordt besteed?
De meevaller voor Nederland volgt op twee jaar (in 2014 en 2015) van Brusselse naheffingen van bij elkaar ruim 1 miljard euro. Daarover ontstond destijds tumult in Den Haag, de nabetaling kwam als een verrassing. De Kamer sprak schande, maar Dijsselbloem betaalde toch, zij het gespreid over twee jaar. De naheffing vloeide voort uit een technische nacalculatie (gebaseerd op meer accurate informatie) van het bruto binnenlands product van Nederland. Dat bleek hoger dan geraamd. Omdat de afdracht aan de EU mede is gebaseerd op hetgeen een land verdient, ging die bijdrage ook omhoog.
Dat Nederland nu geld terugkrijgt, komt door het financieringssysteem waarover de lidstaten in 2014 een akkoord bereikten. Het kabinet bedong in dat gevecht een korting op de Europese contributie, goed voor zo’n 1,1 miljard per jaar. De ratificatie van dat nieuwe contributiestelsel werd pas op 19 september voltooid. Daarom krijgt Nederland volgend jaar het teveel betaalde over 2014-2016 terug: 2,7 miljard.
Brenninkmeijer noemt deze stilstand ‘volstrekt deprimerend’
Dit keer zijn alle lidstaten ruim van tevoren geïnformeerd over de veranderingen in hun EU-bijdrage. De Commissie wil een herhaling van de rel in 2014 – toen naast Nederland ook Groot-Brittannië zwaar verzet aantekende – voorkomen.
De financiering en besteding van het EU-budget stuit elk jaar op forse kritiek. Vandaag presenteert de Europese Rekenkamer haar jaarverslag over de EU-uitgaven in 2015. Ruim 5 miljard euro is volgens de Rekenkamer niet conform de regels besteed. Het foutenprecentage in de uitgaven (3,8 procent) daalt niet wezenlijk sinds 2009.
Het Nederlandse Rekenkamerlid Brenninkmeijer noemt deze stilstand ‘volstrekt deprimerend’. De controle door de Rekenkamer is volgens hem weinig doeltreffend.
Trouw 12.10.2016 Nederland krijgt begin volgend jaar bijna 2,7 miljard euro uit Brussel terug. Dat is het gevolg van een nieuw zogeheten Eigen Middelen Besluit (EMB) dat net in werking is getreden. Daardoor valt de afdracht aan de EU voor Den Haag gunstiger uit.
Dat heeft het ministerie van Financiën woensdagavond bevestigd nadat Alex Brenninkmeijer, het Nederlandse lid van de Europese Rekenkamer, in Brussel over het ‘goede nieuwtje” had gesproken. Het bedrag zit al verwerkt in de ontwerp-begroting van 2017 die dezer dagen in Brussel wordt ingeleverd, aldus een woordvoerder van Financiën.
De 2,7 miljard is een correctie met terugwerkende kracht over de jaren 2014, 2015 en 2016. Structureel gaat Nederland tot 2020 900 miljoen euro per jaar minder betalen. Minister Jeroen Dijsselbloem (Financiën) heeft de Kamer begin deze maand per brief op de hoogte gesteld van de ‘meevaller’ die al sinds 2014 in de pijplijn zat.
Nieuwe berekeningsmethode
De EU-landen bereikten in 2014 een akkoord over de herziening van de berekeningsmethode voor de nationale afdrachten. Maar pas vorige maand hebben alle landen het geratificeerd en trad het EMB in werking.
De afdrachten worden berekend op grond van douanerechten, btw en de grootte van het binnenlandse bruto product (bbp). Duitsland krijgt 3,3 miljard euro terug.
Voor sommige landen valt de herberekening echter ongunstig uit. Italië en Frankrijk moeten elk 1,5 miljard euro betalen, België 600 miljoen. Het Verenigd Koninkrijk mag 1,1 miljard euro naar Brussel overmaken.
De EU-contributie wordt altijd achteraf herberekend en kan steeds verschillen. Eind 2015 kreeg Dijsselbloem te horen dat Nederland een ‘naheffing’ van 446 miljoen euro aan Brussel moest betalen.
NU 12.10.2016 Nederland krijgt begin volgend jaar bijna 2,7 miljard euro uit Brussel terug. Dat is het gevolg van een nieuw zogeheten Eigen Middelen Besluit (EMB) dat net in werking is getreden. Daardoor valt de afdracht aan de EU voor Den Haag gunstiger uit.
Dat heeft het ministerie van Financiën woensdagavond bevestigd nadat Alex Brenninkmeijer, het Nederlandse lid van de Europese Rekenkamer, in Brussel over het “goede nieuwtje” had gesproken.
Het bedrag zit al verwerkt in de ontwerp-begroting van 2017 die dezer dagen in Brussel wordt ingeleverd, aldus een woordvoerder van Financiën.
De 2,7 miljard is een correctie met terugwerkende kracht over de jaren 2014, 2015 en 2016. Structureel gaat Nederland tot 2020 900 miljoen euro minder betalen. Minister Jeroen Dijsselbloem (Financiën) heeft de Kamer begin deze maand per brief op de hoogte gesteld van de meevaller die al sinds 2014 in de pijplijn zat.
Akkoord
De EU-landen bereikten in 2014 een akkoord over de herziening van de berekeningsmethode voor de nationale afdrachten. Maar pas vorige maand hebben alle landen het geratificeerd en trad het EMB in werking.
De afdrachten worden berekend op grond van douanerechten, btw en de grootte van het binnenlandse bruto product (bbp). Duitsland krijgt 3,3 miljard euro terug.
Voor sommige landen valt de herberekening echter ongunstig uit. Italië en Frankrijk moeten elk 1,5 miljard euro betalen, België 600 miljoen. Het Verenigd Koninkrijk mag 1,1 miljard euro naar Brussel overmaken.
VK 12.10.2016 Nederland blijft onverminderd kwetsbaar voor een crisis. Opeenvolgende kabinetten hebben die financiële instabiliteit in veel gevallen juist bevorderd.
Die alarmerende conclusie trekt de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR) in een woensdag gepubliceerd rapport.
Het adviesorgaan waarschuwt dat burgers zich acht jaar na de bankencrisis niet veilig mogen wanen. ‘De onrust in het financiële systeem blijft de komende tien jaar’, voorspelde hoogleraar ondernemingsfinanciering en WRR-lid Arnoud Boot bij de presentatie van het rapport in Den Haag. Dat kan tot nieuwe crises en kostbare bankenreddingen leiden. Hij wees in het bijzonder op de onrust rond Deutsche Bank de afgelopen weken.
De Nederlandse financiële sector is nog altijd ‘topzwaar’
Ondanks hervormingen is de Nederlandse financiële sector nog altijd ‘topzwaar’, constateren de onderzoekers. Dit in weerwil van de indruk bij het grote publiek. Dat zag het aantal banen in de financiële dienstverlening tussen 2008 en 2014 met ruim 10 procent krimpen. Sindsdien hebben Rabobank, ABN Amro en ING nieuwe massaontslagen aangekondigd. Het Nederlandse ‘financiële waterhoofd’, zoals critici het ooit noemden, lijkt daarmee verleden tijd.
Niets is minder waar, stelt de WRR. Zo zijn de bezittingen van de banken ruim vier keer zo groot als de totale Nederlandse economie. Het resultaat is dat er ‘nog steeds sprake is van een financiële dominantie in de samenleving en een daarmee samenhangende kortzichtigheid’.
Opvallend is dat de adviesraad niet alleen de financiële wereld als boosdoener aanwijst. Ook de overheid treft blaam. Diens sociaaleconomische en fiscale beleid heeft volgens econoom Boot ‘in de volle breedte bijgedragen aan de ontsporingen van de financiële sector’.
Medeverantwoordelijk
De wereldwijde schuldenlast is opgelopen tot 135.000 miljard euro
Het kabinet en zijn voorgangers zijn medeverantwoordelijk voor het feit dat huishoudens, het MKB en semi-overheidsinstellingen de afgelopen jaren dieper in het rood zijn komen te staan. Zo is de Nederlandse hypotheekschuld gegroeid naar 646 miljard euro. Dat is meer dan de 550 miljard op het hoogtepunt van de huizenbubbel, in 2007. De WRR noemt ook de invoering van het leenstelsel door Rutte II. Dat ‘zorgt ervoor dat jongeren zich al vroeg in de schulden moeten steken’.
Daarmee volgt Nederland een mondiale trend. Vorige week maakte het Internationaal Monetair Fonds bekend dat huishoudens, bedrijven en overheden dieper in de schulden zitten dan ooit. De wereldwijde schuldenlast is opgelopen tot het astronomische bedrag van 135.000 miljard euro.
Grote schuldige in Nederland is volgens de WRR het belastingstelsel. Dat stimuleert schulden. Zo profiteren huishoudens, ondanks inperkingen, nog altijd volop van de hypotheekrenteaftrek. Bedrijven mogen hun rentelasten deels aftrekken van de winst, waardoor zij minder belasting betalen. Dat maakt het aantrekkelijker om nieuwe schulden aan te gaan dan eigen vermogen op te bouwen.
Tegenwoordig is het in Nederland: wie spaart, wordt bestraft
‘Vroeger gold: wie spaart die heeft wat’, zegt voorzitter Maurice Limmen van vakcentrale CNV in een reactie. ‘Tegenwoordig is het in Nederland: wie spaart, wordt bestraft.’
Tegenover de hoge particuliere schulden staan enorme vermogens. De pensioenpotten zijn aangezwollen tot 1373 miljard euro. Dat is bijna een verdubbeling ten opzichte van crisisjaar 2008.
De WRR ziet daarin desondanks geen reden tot juichen. De hoge verplichte pensioenbesparingen maken Nederland financieel instabieler. Dat komt door de strikte regels rond dekkingsgraden en de rekenrente. Een daling van, bijvoorbeeld, de aandelenkoersen heeft daardoor direct gevolgen voor pensioenpremies en -uitkeringen. Anders gezegd: zodra de financiële markten hoesten, is Nederland verkouden.
Lobby
De oplossing ligt in meer ‘financiële weerbaarheid’
De oplossing ligt wat de WRR betreft in meer ‘financiële weerbaarheid’. Zo stelt zij een radicale ingreep in het belastingstelsel voor om te zorgen dat schulden niet langer fiscaal aangemoedigd worden. In navolging van DNB wil de WRR ook dat huishoudens minder kunnen lenen voor hun huis. Dat is tegen het zere been van Bouwend Nederland. Voorzitter en oud-minister Maxime Verhagen hekelde een dag eerder de ‘te strenge’ hypotheekregels. Als het aan de bouwbedrijven ligt, mogen lagere inkomens, tweeverdieners en hoogopgeleiden zich juist dieper in de schulden steken.
Een ander controversiële maatregel waar de WRR voor pleit, is dat banken meer reserves moeten aanhouden. De Europese banken voeren daar al maanden een felle lobby tegen. Minister Dijsselbloem, die het rapport in ontvang nam, leek hier dinsdag begrip voor te tonen. ‘Ik ben er niet voor dat de kapitaalratio voor alle Europese banken omhoog moet’, zei hij bij een EU-overleg in Luxemburg.
Werkgeversvoorzitter Hans de Boer is faliekant tegen. ‘Wij als ondernemers zijn als de dood dat deze plannen de financiering van hypotheken en bedrijven zal beknotten. Dan kan de broze groei zomaar omslaan in krimp’, stelt hij in een reactie op het WRR rapport.
Hoe financieel weerbaar is Nederland?
Het zou veel beter zijn als huiseigenaren meer eigen vermogen inleggen
De huizenbezitters
Wat we wilden: nooit weer zo’n huizenbubbel.
Wat er sinds 2008 gebeurde: de totale hypotheekschuld is opgelopen tot 646 miljard euro.
De oplossing (volgens de WRR): Doe eindelijk iets aan de ‘schuldenbias’ in ons belastingstelsel. Die stimuleert huizenkopers om zoveel mogelijk geld te lenen. Als individuele huiseigenaar hoef je daarin natuurlijk niet mee te gaan. Je kunt een kleinere hypotheek nastreven door goedkoper te wonen – in de Verenigde Staten bestaat al zoiets als een ‘tiny house movement’. Maar cynisch bekeken ben je dan een dief van de eigen portemonnee.
Het zou veel beter zijn voor de financiële stabiliteit van Nederland als huiseigenaren meer eigen vermogen inleggen. In omliggende landen als Duitsland is dat al gebruikelijk. Het kabinet heeft daartoe de nodige maatregelen genomen. Zo kunnen nieuwe huizenkopers geen aflossingsvrije hypotheek meer afsluiten. Ook wordt de hypotheekrenteaftrek voor de hoogste inkomens voorzichtig ingeperkt.
Als het aan de WRR ligt, gaat de regering daarin nog veel verder. Ook wil zij nadenken over alternatieven als een ‘bouwspaarfaciliteit’. Jongeren kunnen dan tijdelijk minder pensioen opbouwen om geld opzij te zetten voor hun eigen huis. Tenslotte is dat ook een investering in de oude dag.
Als de koersen stijgen of dalen, heeft dat direct gevolgen voor de dekkingsgraad van een pensioenfonds
De pensioenfondsen
Wat we wilden: minder afhankelijkheid van financiële markten.
Wat er gebeurde: het totale belegde pensioenvermogen is opgelopen tot het recordbedrag van 1373 miljard euro.
De oplossing: De gigantische pensioenspaarpotten, in combinatie met strikte regels rond rekenrente en dekkingsgraden, maken Nederland veel te afhankelijk van de grillen van de financiële markten. Dat werkt zo. Als de koersen stijgen of dalen, heeft dat direct gevolgen voor de dekkingsgraad van een pensioenfonds. Zoals de WRR schrijft: ‘min of meer dagelijks moet bepaald worden of er “genoeg” geld in de gemeenschappelijke pot zit’. Is dat langere tijd niet het geval, dan moeten de pensioenpremies verhoogd worden. Of er wordt gekort op de pensioenuitkeringen.
Dat zorgt voor veel onzekerheid bij zowel werkenden als gepensioneerden. Zij hebben last van de kortademigheid van de financiële markten. De WRR wil daarom dat pensioenfondsen beleggen met een langere horizon.
Dat heeft twee voordelen. Het maakt Nederlanders minder afhankelijk van korte termijnschommelingen op de financiële markten. En het draagt bij aan het toekomstige verdienvermogen van de Nederlandse economie – wat uiteindelijk de beste garantie is voor een goed pensioen. Zo’n omslag kan prima samengaan met plannen die al rondzingen in Den Haag om de pensioenpotten persoonlijker te maken. Jong spaart dan niet langer voor oud.
Verklein de speelruimte voor semi-publieke instellingen
De semi-overheid
Wat we wilden: geen schandalen meer.
Wat er gebeurde: Onderwijsinstellingen, zoals het ROC Leiden, hebben zich verslikt in vastgoedprojecten. Ziekenhuizen, universiteiten en woningbouwcorporaties nemen (forse) risico’s met derivaten.
De oplossing: Verklein de speelruimte voor semi-publieke instellingen. Dat zou een trendbreuk zijn. Als gevolg van de verzelfstandiging hebben onderwijsinstellingen, ziekenhuizen en woningbouwcorporaties de afgelopen twintig jaar steeds grotere financiële verantwoordelijkheden gekregen. Vroeger droeg de rijksoverheid zorg voor hun vastgoed. Tegenwoordig moeten zij daar zelf mee aan de slag. Met als gevolg dat zij verzeild zijn geraakt in een voor hen onbekende financiële wereld.
Grote vastgoedprojecten zijn voor de meeste organisaties geen dagelijkse kost. Ze kunnen bovendien zeer complex zijn. Ongelukken op de loer. De instelling, schrijft de WRR, ‘is overgeleverd aan financiële partijen en projectontwikkelaars’. Voer daarom een verplichte, externe toetsing van investeringen en contracten in. Het moet peperdure debacles – zoals het derivatendrama bij Vestia, of de twee nieuwe megagebouwen die het ROC Leiden neerzette – in de toekomst voorkomen.
Elsevier 12.10.2016 Een meevaller die de aandacht is ontglipt: de Nederlandse staatskas kan rekenen op een teruggave van 2,7 miljard euro van de Europese Unie. Het is het gevolg van een nieuw rekensysteem, dat vorige maand in werking is getreden.
Dat meldt Alex Brenninkmeijer van de Europese Rekenkamer woensdag aan een groep journalisten in Brussel. Het stond eerder deze maand ook al in een brief van het Ministerie van Financiën aan de Tweede Kamer.
Nieuw rekenmodel
De terugbetaling is het gevolg van de inwerkingtreding van het ‘Eigen Middelen Besluit’ (EMB). De herberekening komt uit een non paper van juli 2015 van de Europese Commissie, en beslaat nu met terugwerkende kracht de jaren 2014, 2015 en 2016.
Omdat Roemenië het besluit vorige maand als laatste ratificeerde, is het deze maand officieel in werking getreden. De herberekening komt vooral door een verandering in btw-afdracht.
De EU-begroting wordt opgebouwd uit 12 procent douanerechten, 20 procent komt uit btw en de rest wordt bepaald op basis van de grootte van het bbp. De afdrachtsystematiek is ‘heel ingewikkeld’, aldus Brenninkmeijer.
Overzicht
Nederland heeft in totaal dus 2,7 miljard euro te veel afgedragen aan de EU. Dat bedrag wordt waarschijnlijk in januari 2017 gestort. Ook Duitsland kan rekenen op een teruggave: 3,3 miljard euro in totaal.
Er zijn ook landen die juist te weinig afdroegen en daardoor nu extra moeten betalen:
Italië moet de EU 1,5 miljard euro betalen
Frankrijk 1,5 miljard euro
Groot-Brittannië moet 1,1 miljard betalen
En België 600 miljoen euro.
In de komende jaren kan het bedrag dat moet worden betaald dan wel teruggevorderd nog veranderen, omdat deze berekeningen altijd met terugwerkende kracht worden toegepast.
Elif Isitman (1987) is sinds oktober 2014 online redacteur bij Elsevier.
NU 05.10.2016 Minister Jeroen Dijsselbloem (Financiën) blijft erbij dat de bezuinigingen die in de nasleep van de financiële crisis en de eurocrisis sinds 2012 zijn doorgevoerd, het beste waren voor de Nederlandse economie.
“Als je niets had gedaan, dan was het begrotingstekort opgelopen en hadden we onze triple A-rating waarschijnlijk niet teruggekregen”, zegt Dijsselbloem woensdag in de Tweede Kamer tijdens een debat over de begroting van volgend jaar.
De maatregelen waren nodig om het vertrouwen van consumenten en investeerders terug te winnen, aldus de bewindsman.
Te veel
Met name oppositiepartijen SP en PVV verwijten de regering dat er in crisistijd te veel is bezuinigd. Dat gaat ten koste van economische groei en zorgt ervoor dat de werkloosheid minder snel afneemt. Onder meer de ING en het Internationaal Monetair Fonds (IMF) wijzen op het gevaar van te rigoureus snijden in de overheidsuitgaven in economisch zware tijden.
“Bezuinigen in crisistijd is olie op het vuur gooien”, zegt PVV-Kamerlid Tony van Dijck.
De SP wijst erop dat Dijsselbloem zichzelf tegenspreekt. In de afgelopen kabinetsperiode zijn namelijk de btw en het eigen risico verhoogd. “Moest dat het vertrouwen dan terugbrengen?”, vraagt Merkies aan Dijsselbloem.
Daarbij zijn de leenkosten voor de regering volgens de SP’er niet omhooggeschoten toen Nederland het even zonder de hoogste kredietwaardigheid moest doen. “Kom daar niet mee aanzetten”, zegt Merkies.
Van Dijck noemt de maatregelen van Dijsselbloem dom en zegt dat die zijn ingegeven uit angst voor Brusselse begrotingsregels. “Wees mans genoeg om nu te zeggen: we namen de verkeerde afslag.”
Tussenuit piepen
Dijsselbloem wil daar niets van weten. “De PVV piepte er tussenuit tijdens de bezinigingsonderhandelingen in het kabinet Rutte I. Het land stond er verschrikkelijk voor.”
Het kabinet met de VVD en het CDA, met gedoogsteun vanuit de Kamer van de PVV, viel in april 2012. Er werd vervolgens een akkoord gesloten tussen de VVD, CDA, D66, GroenLinks en ChristenUnie voor de begroting van 2013.
Bovendien stelde de PVV zelf ook bezuinigingen voor in 2012, benadrukt Dijsselbloem. “Kom niet aanzetten dat het op orde brengen van de begroting verkeerde beleidsmaatregelen waren. De wijsheden van de PVV achteraf, daar kopen we niets voor.”
Hij geeft wel toe dat de economische groei nu wel hoger was geweest als er vooral was geïnvesteerd, maar de nadelen wegen volgens hem niet op tegen de voordelen.
“Het tekort en de schuld zouden zijn opgelopen, hervormingen waren niet doorgevoerd en structurele problemen zouden blijven bestaan. Dan zouden we nu een debat voeren over welke maatregelen er nog komen waardoor investeringen en uitgaven worden uitgesteld.”
NU 05.10.2016 De Nederlandse staatsschuld en het overheidstekort blijven de komende jaren naar verwachting slinken, waardoor de schuld in 2019 weer voldoet aan de Europese begrotingsregels.
Het Internationaal Monetair Fonds (IMF) verwacht dat de staatsschuld van Nederland volgend jaar daalt van 63,5 naar 61,8 procent van het bruto binnenlands product (bbp), voorspelt het fonds in een woensdag gepubliceerd rapport.
Vervolgens wordt een verdere afname voorzien, tot 58,8 procent in 2019. Daarmee zou de schuld voor het eerst sinds 2010 lager zijn dan het in de Europese begrotingsregels vastgestelde maximum van 60 procent.
Verder loopt het tekort op de begroting volgens het IMF de komende jaren langzaam verder terug, totdat de uitgaven en inkomsten in 2020 volledig in balans zijn.
Voor 2021 wordt vervolgens een overschot van 0,2 procent voorzien, tegen een tekort van 0,7 procent volgend jaar. Daarmee is het fonds voorzichtiger dan het Centraal Planbureau, dat voor 2021 een plus van 0,9 procent heeft geraamd.
Trouw 05.10.2016 De ‘modernisering’ van ontwikkelingssamenwerking heeft niet geleid tot effectievere besteding van hulpgeld. Het eerste kabinet Rutte sneed flink in de kosten en koppelde daaraan de belofte dat het beschikbare geld efficiënter zou worden ingezet. Die belofte werd niet waargemaakt.
Dat schrijft de interne evaluatiedienst van het ministerie van buitenlandse zaken (IOB) aan de Tweede Kamer. Omdat er over de bezuinigingen niet is overlegd met andere donorlanden, het departement discutabele beslissingen nam en grote haast had, liep Nederland ‘de kans mis om hulp écht effectiever te maken’.
Had Rutte I helemaal niet bezuinigd, berekende het IOB, dan hadden er nu in Afrika en Zuid-Amerika 30.000 klaslokalen extra kunnen staan en hadden er 12.000 levens gered kunnen worden.
Min 2 miljard
De Kamer vroeg al in 2012 om een evaluatie van de effecten van de bezuinigingen. Reden was dat het toen net aangetreden Rutte II besloot het ontwikkelingsbudget nog verder terug te brengen. De teller staat nu op een min van bijna 2 miljard euro.
Verantwoordelijk staatssecretaris tijdens Rutte I, Ben Knapen.
De evaluatie richt zich op de ruim 800 miljoen euro die het eerste kabinet-Rutte – VVD, CDA, gedoogsteun van de PVV – van de ontwikkelingsbegroting schrapte in 2010. Hulp werd weinig efficiënt besteed, was het argument toen. Nederland had te veel partners, in te veel landen en richtte zich op alle mogelijke problemen.
Hulprelatie
Verantwoordelijk staatssecretaris Ben Knapen besloot dat Nederland met nog vijftien landen een ‘hulprelatie’ wilde; achttien landen zegde hij de wacht aan. Het idee: die vijftien kunnen we goed leren kennen, zodat we precies weten waar ons geld het best terechtkomt.
Vanwaar dat getal vijftien?, vraagt het IOB zich af. Het West-Afrikaanse Burkina Faso voldeed ruimschoots aan de criteria die Nederland aan zijn nieuwe hulprelaties stelde, maar het viel toch af. Terwijl Nederland er een van de hoofddonoren was. Als Nederland ‘vijftien’ had veranderd in ‘zestien’ had het zich de ‘moeilijke beslissing’ om Burkina Faso te schrappen kunnen besparen, aldus het IOB. En dat was wel zo efficiënt geweest: Nederland kende Burkina Faso al heel goed.
Nederland besloot ook om zich voortaan op vier onderwerpen te concentreren: water, voedselzekerheid, seksuele en reproductieve rechten – denk aan anticonceptie en moeder- en kindzorg – en veiligheid en recht. Ook hier was de aanname dat specialisatie efficiënt was. Ontwikkelingsklassiekers als onderwijs en gezondheidszorg vielen van de lijst.
Terwijl, schrijft de IOB, er overweldigend bewijs is dat moeder- en kindzorg vooral gebaat is bij een fatsoenlijk functionerend gezondheidssysteem. Dus wat is er efficiënt aan die keuze voor seksuele en reproductieve rechten ten koste van basisgezondheidszorg?
Eigen plan
Ook andere donoren besloten in die tijd gerichter te werk te gaan. Hadden Nederland, Denemarken, Zweden en Duitsland de taken en landen verdeeld, dan was die grotere efficiëntie reëel geweest, aldus het IOB. Maar Nederland stemde niet af. Het trok zijn eigen plan. Het nam nauwelijks lopende projecten van anderen over. Anderen waren niet bereid in het gat te springen dat Nederland achterliet.
Projecten zijn niet overgenomen, maar halverwege gestopt. Dat is onzorgvuldig omgaan met belastinggeld, aldus Joël Voordewind, ChristenUnie.
“Het IOB laat zien dat het ministerie te weinig tijd nam om uit te faseren en niet heeft geprobeerd om af te stemmen. Projecten zijn niet overgenomen, maar halverwege gestopt. Dat is onzorgvuldig omgaan met belastinggeld”, vindt Joël Voordewind, Kamerlid voor de ChristenUnie, die in 2012 om de evaluatie verzocht.
Meer doen met minder geld is wat staatssecretaris Knapen en huidig minister Ploumen beloven, aldus Voordewind, maar het IOB laat zien dat dat niet werkt. Zijn partij wil terug naar een hulpbudget van 0,7 procent van het bnp. Dat betekent dat er zo’n miljard bij moet.
Volgens de koepel van ontwikkelingsorganisaties Partos moet het hulpbudget omhoog met 500 miljoen euro.
Telegraaf 04.10.2016 De oppositiepartijen CDA en SGP willen dat er volgend jaar 100 miljoen euro extra naar Defensie gaat. Zij willen dat de begroting wordt aangepast.
CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt zei dat dinsdag in de Tweede Kamer tijdens een debat over de begroting. Het geld moet komen van de kansspelbelasting. Regeringspartij VVD zei onlangs te streven naar fors meer geld voor Defensie, namelijk jaarlijkse verhogingen van een miljard euro.
De regering maakte op Prinsjesdag bekend dat Defensie volgend jaar 300 miljoen euro meer krijgt. Dat is voor de vijfde keer op rij extra geld. Eerder werd nog fors bezuinigd op de strijdkrachten.
Militaire vakbonden klagen dat het in 2017 niet om 300 miljoen meer gaat, maar feitelijk slechts om 197 miljoen.
Trouw 04.10.2016 De Nederlandse economie groeit volgend jaar waarschijnlijk duidelijk minder sterk dan eerder werd verwacht. Dat blijkt uit nieuwe ramingen die het Internationaal Monetair Fonds (IMF) vandaag heeft gepresenteerd.
Het fonds verwacht dat de groei van de Nederlandse economie dit jaar uitkomt op 1,7 procent en volgend jaar afzwakt naar 1,6 procent. Die ramingen komen overeen met de verwachtingen van het Centraal Planbureau, maar zijn minder optimistisch dan de vorige inschattingen van het IMF. In april werd namelijk nog een versnelling tot bijna 2 procent in 2017 voorspeld.
De nieuwe ramingen zijn ook minder positief over de werkloosheid, die minder sterk afneemt dan een halfjaar geleden werd verwacht. Het IMF voorziet nu een daling tot 6,5 procent van de beroepsbevolking in 2017, van 6,9 procent vorig jaar. Eerder werd een afname tot 6,2 procent voorspeld.
Stagnerende economie
Ook wereldwijd voorspelt het IMF historisch gezien matige groei van de internationale economie, van net iets meer dan 3 procent in 2016 en 2017. Dat “langzame en gebrekkige” herstel vormt volgens het fonds een gevaar op zich, omdat het de ideale voedingsbodem vormt voor politici die grenzen willen sluiten, zowel voor migranten als voor internationale handel.
De economische groei zit volgens het IMF acht jaar na de financiële crisis wereldwijd nog altijd vast in een lage versnelling, die tot steeds meer onvrede leidt. Daardoor groeit de wens om economieën af te schermen van het buitenland, wat de toch al matige vooruitzichten verder ondermijnt.
Telegraaf 04.10.2016 De groei van de Nederlandse economie vertraagt. Daarvoor waarschuwt het Internationaal Monetair Fonds (IMF) in de meest recente vooruitblik op de wereldeconomie.
Een open economie als die van Nederland is gevoelig voor de vertraging van de wereldhandel. Het IMF verwacht een lagere groei voor ons land. Groeide de economie vorig jaar nog 2%, dit jaar blijven we steken op 1,7%, volgend jaar is dat naar verwachting 1,6%.
De groeiverwachting is in lijn met de prognose van het Centraal Planbureau. Die kwam bij de meest recente verwachting in augustus uit op dezelfde percentages van het IMF.
Onzekerheid door Brexit
Dat was wel een verlaging ten opzichte van juni. Toen dacht het CPB dat onze economie volgend jaar 2,1% zou groeien. Maar de onzekerheid rond het Brexit-referendum heeft op korte termijn negatieve effecten op de consumptie, investeringen en wereldhandel.
Ook wereldwijd ziet het IMF dat de economie afkoelt. Het fonds waarschuwt voor groeiend protectionisme en populisme, dat de groei hindert.
Het IMF verwacht dat de wereldeconomie dit jaar 3,1% groeit, volgend jaar stijgt dat naar 3,4%. Die groeiversnelling is vooral te danken aan een verbetering van de groei in opkomende landen, waaronder Rusland en Brazilië. Beide ramingen liggen echter 0,1% lager dan bij de vooruitzichten van april.
Protectionisme neemt toe
De risico’s van die politieke onenigheid en protectionistisch beleid nemen volgens het fonds toe. Als voorbeeld wordt het Brexit-referendum genoemd. Hoe groot de gevolgen daarvan zijn, blijft onduidelijk zolang de handelsverdragen tussen de Britten en de EU nog niet bekend zijn.
Ook de harde verkiezingsstrijd in de VS laat zien dat het vraagvlak voor globalisering en vrije handel afbrokkelt. Maar je verschuilen achter de eigen grenzen is volgens het IMF niet het juiste antwoord op de groeiende inkomensongelijkheid en de lage economische groei.
Wereldhandel vertraagt
Het IMF maakt zich zorgen om de trage groei van de wereldhandel. Sinds 2012 nam de wereldhandel gemiddeld per jaar slechts 3% toe. Dat was de helft lager dan de gemiddelde groei in de drie decennia daarvoor.
Een sluitende verklaring daarvoor heeft het IMF niet. Een belangrijke factor is het trage tempo waarin de wereldeconomie groeit. Maar het fonds wijst ook naar een toename van protectionistische maatregelen en een lager tempo waarin landen akkoorden voor vrije handel sluiten.
BB 04.10.2016 Het kabinet zou alsnog onderzoek moeten doen naar de financiële en maatschappelijke gevolgen van de belangrijkste bezuinigingen en lastenverzwaringen van de laatste jaren. Die oproep deed de Algemene Rekenkamer maandag.
Niet duidelijk
De overheidsfinanciën van Nederland zijn na jaren van bezuinigingen verbeterd, maar welke prijs betaalden burgers en bedrijven hiervoor? Dat is volgens het onafhankelijke orgaan dat de overheidsuitgaven controleert, niet duidelijk. De kabinetten-Rutte hebben namelijk nooit bijgehouden wat het effect van al die honderden maatregelen is geweest. ‘Zonder deze informatie kan het parlement bij een volgende economische crisis en verslechterende overheidsfinanciën niet afwegen of een aanpak zoals in de afgelopen jaren weer wenselijk is’, waarschuwde de Rekenkamer.
Niet meer evalueren
Minster Jeroen Dijsselbloem van Financiën liet in een reactie weten het met de Rekenkamer eens te zijn dat de effecten van beleid goed in beeld moeten zijn. Hij vindt het een goed idee om voortaan eerder gegevens te verzamelen. Maar de bewindsman voegde daaraan toe geen noodzaak te zien om nog meer te gaan evalueren. (ANP)
NU 03.10.2016 Het is niet duidelijk wat de precieze gevolgen, opbrengsten en consequenties zijn van de bezuinigingen die tussen 2011 en 2016 door de overheid zijn doorgevoerd, meldt de Algemene Rekenkamer maandag.
Het kabinet zou daarom alsnog onderzoek moeten doen naar de financiële en maatschappelijke gevolgen van de belangrijkste bezuinigingen en lastenverzwaringen van de laatste jaren, aldus de Rekenkamer in het rapport.
Het is wel aannemelijk dat de in totaal 486 maatregelen die door de afgelopen drie kabinetten zijn uitgevoerd, hebben bijgedragen aan een verbetering van de overheidsfinanciën. Er waren 512 maatregelen aangekondigd.
Volgens het Centraal Planbureau (CPB) verbeterde het begrotingstekort van 4,3 procent van het bruto binnenlands product (bbp) in 2011 naar een tekort van 1,4 procent dit jaar. Ook de staatsschuld liep de afgelopen jaren gestaag terug.
Burgers
Maar welke prijs burgers en bedrijven bedrijven hiervoor betaalden is volgens het onafhankelijke orgaan dat de overheidsuitgaven controleert niet duidelijk.
De kabinetten-Rutte hebben nooit bijgehouden wat het effect van al die honderden maatregelen is geweest. “Zonder deze informatie kan het parlement bij een volgende economische crisis en verslechterende overheidsfinanciën niet afwegen of een aanpak zoals in de afgelopen jaren weer wenselijk is”, waarschuwt de Rekenkamer.
Dijsselbloem
Minster Jeroen Dijsselbloem van Financiën liet in een reactie weten het met de Rekenkamer eens te zijn dat de effecten van beleid goed in beeld moeten zijn. Hij vindt het een goed idee om voortaan eerder gegevens te verzamelen. Maar de bewindsman voegde daaraan toe geen noodzaak te zien om nog meer te gaan evalueren.
Volgens de Rekenkamer leveren de maatregelen door een mix van bezuinigingen en lastenverzwaringen en in beperktere mate intensiveringen en lastenverlichtingen structureel 47,4 miljard euro op. Er was voor 50,4 miljard euro aan maatregelen aangekondigd.
NU 27.09.2016 De inkt van de miljoenennota is nog maar nauwelijks droog of de eerste meevaller is al binnen. Minister Dijsselbloem van Financiën rekende voor 2016 nog op tekorten, maar de kans is groot dat er eind 2016 toch met zwarte inkt in het kasboek kan worden geschreven.
Dat meldt het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) in Trouw.
De jongste cijfers stemmen hoopvol. De Nederlandse overheid kreeg in de eerste helft van 2016 bijna 7 miljard euro meer binnen dan in dezelfde periode van 2015.
De aantrekkende economie is daarvan de oorzaak. Doordat meer mensen werk krijgen, worden er meer sociale premies in het nationale kasboek bijgeschreven. Doordat consumenten meer geld uitgeven, wordt er meer BTW afgedragen en door de toenemende winsten in het bedrijfsleven gaat er meer vennootschapsbelasting naar de schatkist.
De schuld is inmiddels gedaald naar 63,7 procent van het bruto binnenlands product (bbp). De norm in Europa is maximaal 60 procent.
Trouw 23.09.2016 De overheid had in de eerste helft van 2016 bijna 7 miljard euro meer inkomsten dan een jaar eerder, terwijl de uitgaven bijna gelijk bleven. Het overheidstekort is verder gedaald tot 0,8 procent van het bruto binnenlands product (bbp). Dat meldt het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) vandaag.
Het Centraal Planbureau (CPB) gaat voor heel 2016 uit van een overheidstekort van 1,1 procent. Dat zou nog steeds een daling betekenen ten opzichte van het tekort van 1,9 procent over heel 2015. Volgens Europese regels mag het overheidstekort niet hoger zijn dan 3 procent van het bbp, ofwel de totale omvang van de economie.
De stijging van de inkomsten van de overheid kwam voornamelijk door de ontvangen sociale premies. Ook de vennootschapsbelasting en btw brachten meer geld in het laatje. Daar stonden lagere aardgasbaten tegenover als gevolg van de verminderde productie in Groningen.
De staatsschuld kwam halverwege het jaar uit op 437 miljard euro. Dat is 63,7 procent van het bbp, 1,4 procentpunt minder dan eind 2015. De Europese norm staat op 60 procent. Dat de overheidsschuld ondanks het tekort met bijna 4 miljard euro daalde, is te danken aan opbrengsten uit financiële transacties, waaronder de beursgang van verzekeraar ASR.
Rutte: ‘Straat is terugveroverd op tuig in Zaandam’
In de Tweede Kamer werd dinsdagavond gedebatteerd over de spanningen onder Turken in Nederland. Daarbij ging het over de onrust in de Zaandamse wijk Poelenburg. Volgens premier Mark Rutte (VVD) is er inmiddels hard opgetreden.
‘We zetten de machtsmiddelen van de rechtsstaat in om de goedwillende burger te beschermen tegen de slechte,’ zei de premier tijdens het debat, waarin vooral DENK-politicus Tunahan Kuzu er stevig van langs kreeg.
‘Schurkenturken’ en ‘armoedig’: verwijten over en weer tijdens Turkijedebat. Lees meer >
‘Buurtje tot iets vreselijks maken’
Mensen in Zaanstad moeten worden beschermd tegen diegenen die hen het leven in dat buurtje tot iets vreselijks proberen te maken, aldus de premier. ‘En ik ben blij dat dat nu gebeurt. Dat mensen er weer vertrouwen in kunnen hebben dat de rechtsstaat er ook voor hen is.’
Personen die ‘op grond van het mislukte integratiebeleid zich gerechtvaardigd zouden voelen om de rechtsstaat te schenden’, moet volgens Rutte weten dat ze in dat geval de politie, de rechters en het Openbaar Ministerie tegenover zich vinden. ‘Dat is precies wat in Zaanstad gebeurt. Daar is de straat terugveroverd op het tuig. En dat is cruciaal.’ Eerder sprak de premier al over ‘tuig van de richel‘ in Zaanstad, waarover hij zich al dagen ergerde.
De premier is op ramkoers,maar wat gebeurt er met de zaken die hij aansnijdt? Eigenlijk helemaal niks, schrijft Carla Joosten >
Stevige taal voor Nederturken
In tv-programma Zomergasten, anderhalve week geleden, had Rutte nog stevige taal in petto voor Nederturken die een NOS-verslaggever het werk onmogelijk maakten. ‘Tegen hen zou ik willen zeggen, pleur op,’ sprak de premier. Intussen meldt de politie op Twitter dat de nacht van dinsdag op woensdag in de wijk Poelenburg rustig is verlopen.
Er waren geen bijzonderheden en het straatbeeld was ‘rustig en normaal’. Dinsdagavond werden drie mensen aangehouden in de wijk, die kampt met overlast van Turks-Nederlandse jongeren. Ze houden zich vooral op bij een supermarkt. Op beelden was te zien hoe ze een man van zijn fiets trokken om hem vervolgens te mishandelen. Eerder waren al negen mensen aangehouden, van wie er dinsdag acht werden vrijgelaten.
Terugblik;
Arrestaties Zaandam komen door steun aan Erdogan
Onder de negen personen die maandagavond werden opgepakt in de ondertussen beruchte wijk Poelenburg in Zaandam was ook een Turks-Nederlandse journalist. In Turkse media deelt Fatih Özyar een opvallende versie van de gebeurtenissen.
Özyar kwam maandagavond op het winkelcentrum in Poelenburg af toen de politie een aantal probleemjongeren oppakte, onder wie ook vlogger Ismail Ilgun. Naar eigen zeggen begon Özyar de arrestatie te filmen en zei hij tegen de politie dat hij journalist was.
Toch was Özyar ‘een doelwit’ en werd hij daarna opgepakt. Vijftien uur later kwam hij weer vrij. In verscheidene Turkse kranten wordt gesproken van een ‘schandaal’, omdat Nederland de persvrijheid zou inperken. De Turkse ‘Internationale Vereniging van Media’(UMEG) reageert dat ‘Nederland blijkbaar de voorkeur geeft aan censureren, dan dat het de waarheid wil vertellen aan het publiek.’
Turkse media spreken van een schandaal.Bron: Sabah
Jongeren willen alleen maar onrecht overbrengen
Özyar heeft in elk geval een opvallend beeld van de ‘waarheid’ in Zaandam. Op Turkse televisie impliceert hij dat de jongeren werden gearresteerd omdat ze van Turkije en hun leider Erdogan houden. ‘Sinds wanneer is het in Nederland strafbaar als je zegt te houden van Turkije, de Turkse vlag en president Erdogan?’, vraagt hij zich af.
Volgens Özyar wilden de jongeren enkel het onrecht in de wijk filmen. Maar, ‘in de media worden ze straatterroristen genoemd en soldaten van Erdogan,’ voegt hij toe in een lange post op Facebook. Over de gevallen van intimidaties en vernielingen in de wijk spreekt hij niet.
De journalist, onder meer werkzaam voor staatspersbureau Dogan en de pro-Erdogan krant Sabah, schrijft dat niet de jongeren het probleem zijn, maar ‘zij die de oorzaken van de problemen niet willen zien’.
Het is al dagenlang erg onrustig in het Zaanse Poelenburg, vanwege overlast door Turks-Nederlandse jongeren. In YouTube-videos is onder meer te zien hoe ze een raadslid intimideerden en een bewoner mishandelden. De politie pakte eerder deze week negen mensen op, dinsdagavond nog eens drie anderen.
Tom Reijner (1986) werkt sinds augustus 2013 op de webredactie. Hij studeerde Politicologie en Geschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam.
VK 11.10.2016 De politie heeft de afgelopen tijd 21 arrestaties verricht om de onrust in de Zaanse wijk Poelenburg te bezweren. De arrestanten verstoorden volgens de politie onder meer de openbare orde, schoolden samen in weerwil van een verbod en maakten zich schuldig aan geweldpleging, bedreiging, opruiing, belediging en vernieling.
Vijf arrestanten moeten voor de rechter verschijnen. Zeven kregen een boete. Buurtbewoners hebben veertig keer aangifte gedaan, waarvan een deel samenhangt met de geruchtmakende overlast in de wijk, rapporteerde minister Ard van der Steur (veiligheid en Justitie) dinsdag aan de Tweede Kamer. De politie sluit niet uit dat er nog meer aanhoudingen volgen.
‘Tuig van de richel’
De overlast die hangjongeren in de wijk Poelenburg kreeg landelijke aandacht door de populaire vlogs die een Turks-Nederlandse jongere van de intimidatiepraktijken schoot. Premier Mark Rutte noemde de jongeren tijdens zijn wekelijkse persconferentie ‘gewoon tuig van de richel’. Hij zei zich er over op te winden dat gewone mensen zich in hun buurt bedreigd voelen. Hij deed een oproep aangifte te doen.
Naar aanleiding van de overlast zette de politie extra surveillance in en werden camerabeelden bekeken. De overlast is volgens minister Van der Steur inmiddels afgenomen.
NU 11.10.2016 De politie heeft de afgelopen tijd 21 arrestaties verricht als gevolg van de onrust in de Zaanse wijk Poelenburg. Vijf arrestanten moeten voor de rechter verschijnen, zeven kregen een boete.
De arrestanten verstoorden volgens de politie onder meer de openbare orde, schoolden samen ondanks een verbod en maakten zich schuldig aan geweldpleging, bedreiging, opruiing, belediging en vernieling.
Buurtbewoners hebben veertig keer aangifte gedaan, waarvan een deel samenhangt met de eerdere overlast in de wijk, rapporteerde minister Ard van der Steur (veiligheid en Justitie) dinsdag aan de Tweede Kamer. De politie sluit niet uit dat er nog meer aanhoudingen volgen.
De overlast die hangjongeren in Poelenburg veroorzaakten kreeg landelijke aandacht door de populaire vlogs die een van de jongeren van hun praktijken schoot. De overlast is volgens de minister inmiddels afgenomen.
Telegraaf 11.10.2016 De politie heeft de afgelopen tijd 21 arrestaties verricht om de onrust in de Zaanse wijk Poelenburg te bezweren. De arrestanten verstoorden volgens de politie onder meer de openbare orde, schoolden samen in weerwil van een verbod en maakten zich schuldig aan geweldpleging, bedreiging, opruiing, belediging en vernieling. Vijf arrestanten moeten voor de rechter verschijnen, zeven kregen een boete.
Buurtbewoners hebben veertig keer aangifte gedaan, waarvan een deel samenhangt met de geruchtmakende overlast in de wijk, rapporteerde minister Ard van der Steur (veiligheid en Justitie) dinsdag aan de Tweede Kamer. De politie sluit niet uit dat er nog meer aanhoudingen volgen.
De overlast die hangjongeren in Poelenburg veroorzaakten kreeg landelijke aandacht door de populaire vlogs die een van de jongeren van hun praktijken schoot. De overlast is volgens de minister inmiddels afgenomen.
De Tweede Kamerdebatteerde dinsdagmiddag 13.09.2016 over de betrekkingen met Turkije, de nasleep van de mislukte coup en de problematiek met de Nederturken. Het onderwerp zorgt voor verhitte discussies.
Elsevier.nl zette de belangrijkste uitspraken tijdens het debat op een rij;
‘Kuzu is lange arm van Erdogan’
Al snel botsten de VVD-fractievoorzitter Halbe Zijlstra en de voorzitter van DENK Tunahan Kuzu met elkaar. Zijlstra benadrukte dat Kuzu aanwezig was bij een solidariteitsdemonstratie in Rotterdam, waar volgens hem ook aanhangers van Hamas, de Grijze Wolven en Hezbollah aanwezig waren. Zijlstra vroeg Kuzu expliciet om afstand te nemen van deze groeperingen, maar kreeg geen antwoord.
In plaats daarvan noemde Kuzu de VVD ‘quasi-fascistisch’, en zei hij te weigeren antwoord te geven op de ‘kolonialistisch-imperialistische vraag’ van Zijlstra, die hem er vervolgens van beschuldigde de lange arm van de Turkse president Recep Tayyip Erdogan te zijn.
‘De lange arm van Erdogan zit daar,’ zegt Kuzu later, wijzend naar premier Mark Rutte. ‘Hij belt met Erdogan’.
‘Pleurt-op-uitspraak is armoedig’
Verschillende politici uitten bovendien hun afkeur over eerdere opmerkingen van Rutte. Die haalde eerder tijdens zijns optreden bij het tv-programma Zomergasten uit naar Turks-Nederlandse jongeren die na de mislukte staatsgreep de straat opgingen en een NOS-verslaggever en cameraman lastigvielen. De jongeren schreeuwden onder meer ‘rot op’ tegen de cameraman en journalist. Na het bekijken van het fragment zei Rutte: ‘Ga zelf terug naar Turkije’, en ‘Pleurt op, zou ik in plat Haags zeggen’.
Een ‘armoedige’ opmerking, vindt PvdA-fractievoorzitter Diederik Samsom. ‘De kritiek van Rutte schiet tekort, zonder dat we alle antwoorden paraat hebben,’ zegt hij.
Ook D66-leider Alexander Pechtold kan zich niet vinden in de opmerking. Rutte moet zich niet laten provoceren, zei hij tijdens het debat. ‘We moeten ervoor waken dat Nederlandse politici meegaan in de vloedgolf van onverdraagzaamheid,’ zei hij dinsdag.
De opmerking van Rutte is volgens PVV-leider Geert Wilders stoer, maar haalt niks uit. ‘De Turken lachen hem uit,’ zegt Wilders. CDA-leider Sybrand Buma zei eerder al dat hij vindt dat Rutte op zijn woorden moet letten. Volgens hem passen uitspraken als ‘tuig van de richel’ en ‘pleurt op’ niet bij zijn functie. Rutte moet het goede voorbeeld geven, vindt Buma.
‘Jammer dat coup mislukt is’
Wilders vindt het naar eigen zeggen jammer dat de coup in Turkije niet gelukt is. Erdogan is volgens hem zelf bezig met een eigen coup: ‘Erdogan is een gevaar met imperialistische dromen,’ zegt Wilders.
Buma is geschokt door Wilders’ opmerking dat hij het betreurt dat de coup niet is gelukt. ‘Had u liever een militair regime gehad?’ vraagt hij hem. Buma is volgens Wilders hypocriet, volgens hem was Buma namelijk ook blij geweest als Erdogan was afgezet.
‘Schurkenturken’
Wilders noemde vervolgens de volgers van Erdogan in Nederland die Nederlanders terroriseren ‘schurkenturken’, verwijzend naar onder meer de relschoppers in Zaandam.
‘Waar is het gezag? Is het tuig het gezag?’, vroeg Wilders zich af. Volgens hem verstoren de Erdogan-volgers de openbare orde in Nederland. Hij vraagt om een wetswijziging zodat de Turken in kwestie in het vervolg uitgezet kunnen worden.
‘Niet gek dat Turkse Nederlanders Erdogan aantrekkelijk vinden’
GroenLinks-leider Jesse Klaver zegt het niet raar te vinden dat Turkse Nederlanders zich aangetrokken voelen tot Erdogan, ‘als de Nederlandse premier hen afwijst’. De pleurt-op-opmerking draagt daar niet aan bij, vindt Klaver.
Ook vindt Klaver het onwenselijk als alle onderhandelingen met Turkije stopgezet zouden worden. Zijlstra zei daarover dat hij in principe tegen de toetreding van Turkije bij de EU is, maar dat je ook ‘pragmatisch moet zijn’. Vooral met het oog op de vluchtelingendeal met de EU, moet er met Turkije onderhandeld blijven worden, impliceert hij.
‘Nood breekt wet’
Kuzu vraagt de Kamer begrip op te brengen voor Turkije. ‘In het Nederlands is daar een mooi gezegde voor: nood breekt wet,’ zegt hij. De Kamer reageert hier fel op. ‘Houd eens op met dat ontzettende slachtoffergedrag,’ bijt Zijlstra hem toe. ‘Maak er wat van’.
Kuzu weigert bovendien na herhaaldelijk vragen door anderen om afstand te nemen van verschillende gewelddadige acties tegen aanhangers van de islamitische prediker Fethullah Gulen in Nederland. Het gaat om een ‘buitengewone toestand’, aldus de DENK-voorman. Vrijwel de hele Kamer valt over de opmerkingen van Kuzu. ‘Een triest stukje parlementaire geschiedenis’, noemt Samsom het.
D66-fractievoorzitter Alexander Pechtold zegt dat Kuzu liegt, omdat hij stelt dat de oppositie nog achter de maatregelen zou staan die de Turkse president Erdogan neemt. Kuzu vertikt het om ook maar een kritische opmerking te plaatsen over de situatie in Turkije, aldus Pechtold.
Het gedrag van Kuzu is een Nederlands parlementariër onwaardig, vindt SGP-afgevaardigde Kees van der Staaij. Meerdere Kamerleden trekken de loyaliteit van Kuzu in twijfel.
Europarlementariër (Turkije-rapporteur) Kati Piri (PvdA) vindt het aannemelijk dat aanhangers van de Turkse geestelijke Fethullah Gülen achter de mislukte staastgreep in Turkije zitten. Daarmee schaart ze zich achter het standpunt van de regering van Recep Tayyip Erdogan.
In een interview met HaberTürk, een krant die bekend staat als pro-Erdogan, zegt ze dat ze ‘persoonlijk geen enkele twijfel heeft dat mensen die verbonden zijn aan Gülen achter de couppoging zitten. De volgende vraag is: hoe groot is de organisatie? Werd deze poging gecoördineerd vanuit Pennsylvania (waar Gülen verblijft, red.)?’
Piri gelooft verhaal Turkse regering Die stellige woorden neemt ze op Twitter deels terug, in reactie op vragen van Zaman Vandaag, de Nederlandse krant die dan weer op de hand is van Gülen. Ze schrijft dat ze ‘dat niet op die manier heeft gesteld. Wel gezegd: het is aannemelijk dat Gülen-aanhangers de coupplegers waren.’ Tegenover de NOS wijdt ze uit: ‘Ik heb daar natuurlijk geen bewijs voor, maar het lijkt me de meest logische verklaring.’
Daarmee schaart ze zich achter het standpunt van de Turkse president Erdogan, die de afgelopen weken een heksenjacht startte tegen aanhangers van Gülen. Tienduizenden rechters, academici, journalisten, militairen en leraren werden ontslagen, omdat ze vermeende banden hadden met de geestelijke.
Nog geen sluitend bewijs tegen geestelijke De Nederlandse regering, net als de Amerikaanse (waar Gülen momenteel in ballingschap verblijft), houdt vol dat er nog geen oordeel kan worden geveld over de schuldvraag. De Turkse regering heeft nog geen sluitende bewijzen geleverd aan Nederland, schreef de regering eerder deze week. Wel heeft het regime van Erdogan deze week officieel de uitlevering van Gülen aangevraagd bij de Amerikanen.
Gülen presenteert zijn stroming als een van tolerantie en dialoog tussen geloven, liefde en verdraagzaamheid. Zijn volgelingen wordt in het Westen niets in de weg gelegd. Onder meer via scholen wordt zijn gedachtegoed in Nederland verspreid.
In gesprek over Erdogan: is hij zowel briljant als onmogelijk?
Samen met de Franse journalist Nicolas Cheviron schreef Jean-Francois Pérouse een biografie over de Turkse president Recep Tayyip Erdogan . Esther Koeckhoven ging in gesprek met hen. ‘We kunnen niet zeggen of hij een goede leider is of niet.’
Een ding is duidelijk als je met de Franse auteurs van de biografie Erdoğan. De nieuwe vader van Turkije (2016) in gesprek gaat. Ze hopen met hun boek het optreden van de leider in Turkse context te plaatsen.
Erdogans voetballoopbaan
‘Het gaat niet alleen om Erdogans macht te begrijpen. De omstandigheden in het land waardoor hij zo’n groot regeringsleider heeft kunnen worden, zijn ook belangrijk. De oorlog in Syrië speelt eveneens mee,’ zegt geograaf en auteur Jean-Francois Pérouse tegen Elsevier. Samen met de Franse journalist Nicolas Cheviron schreef hij een biografie over de omstreden Turkse president Recep Tayyip Erdogan.
In het boek komt niet alleen zijn politieke carrière van de afgelopen tien jaar aan bod, maar ook zijn jeugd, voetballoopbaan en zijn eerste politieke jaren, als voorman van de jeugdafdeling van de islamitische Partij van Nationale Redding, de MSP.
Evolutie in Turkije
De auteurs proberen de macht van Erdogan te beschrijven zonder de westerse mening te laten doordringen. ‘We willen Erdogan begrijpen zonder de invloed van de vooroordelen die er nu over hem zijn,’ vertelt Cheviron. Pérouse vult aan: ‘Erdogan is kenmerkend voor de evolutie in zijn land, zowel op sociaal als economisch-politiek gebied.’
Maar op weg naar het bereiken van zijn doel – de nieuwe vader van de Turken worden – werd zijn charisma minder. De auteurs concluderen in hun boek dat hij steeds minder ‘vriendelijk’, steeds minder ‘bewonderenswaardig’ werd, of om het gemeenzaam te zeggen, steeds ‘onmogelijker’.De twee kenden elkaar al langere tijd door hun leven en werk in Turkije. Pérouse koos bewust voor de samenwerking met een journalist: ‘Het was moeilijk voor mij om toegankelijk te schrijven om een groter publiek te bereiken. Uitgevers houden niet van de academische stijl.’ Pérouse vond Erdogan zo’n tien jaar geleden al interessant. ‘Hij was een uitzonderlijk persoon in Europa, mede door zijn charisma. Hij trok mijn interesse.’
Mislukte staatsgreep
Of Erdogan moet worden geprezen als leider, daar laten de twee zich niet over uit. ‘We kunnen niet zeggen of hij een goede leider is of niet, maar we kunnen er wel over discussiëren,’ zegt Cheviron hierover. In de biografie laten ze hun mening meer doorschemeren. Zo beschouwen de auteurs de mislukte staatsgreep van 15 juli vorig jaar als gouden kans voor Erdogan, waarmee hij zijn macht kon versterken.
Tijdens een bijeenkomst afgelopen maandag in De Balie in Amsterdam gaven de Fransen hun mening over de situatie in Turkije en Erdogan. Zo kwam het referendum op 16 april ter sprake. Daarin mogen de Turken kiezen of zij een presidentieel stelsel willen. Op de vraag uit het publiek of Erdoğan het referendum ook kan verliezen, zegt Pérouse volmondig ‘nee’. De Franse geoloog betwijfelt of het referendum wordt gehouden. ‘Als Erdogan denkt dat hij misschien niet kan winnen, dan zal het referendum niet doorgaan.’
Als de Turkse president het referendum wint, kan hij tot 2029 zijn land regeren. Een man in de zaal, die zelf aangaf achter Erdogan te staan, vroeg de schrijvers waar zij Erdogan plaatsen in vergelijking met andere wereldleiders. Volgens de jonge man uit het publiek staat de Turkse leider op nummer één. Cheviron en Pérouse konden hier geen direct antwoord op geven en daarom sloot Pérouse de avond af met de woorden dat hij Erdogan en politiek intellectueel vindt.
Volgens de Fransen heeft hij die briljant gegrepen en is hij objectief gezien de nieuwe vader van de Turken.
Hij is voortaan de held van de democratie die hij zo graag wilde zijn, de evenknie van Adnan Menderes. Een Menderes die niet zou worden opgehangen, op het nippertje gered door zíjn trouwe volk. Hij is voortaan, in zijn land en voor zijn door de beproeving van de staatsgreep opnieuw geformatteerde volk, de held van de democratie die hij zo graag wilde zijn, de evenknie van Adnan Menderes. Een Menderes die niet zou worden opgehangen, op het nippertje gered door zijn trouwe volk.
Menderes was Turks politicus en premier van 1950 tot 1960. Hij werd na een militaire staatsgreep geëxecuteerd.
Is Erdogan een strateeg?
Tijdens het schrijfproces liepen de schrijvers tegen een groot misverstand aan. ‘Europeanen denken dat er altijd een duidelijke strategie is, dat elke leider een ideologie heeft,’ zegt Pérouse. ‘Maar Erdogan had helemaal geen agenda toen hij begon. En ook nu heeft hij geen strategie.’ Veel westerse media zijn het niet met hen eens; hij wordt gezien als een politiek strateeg die alles naar zijn hand weet te zetten. ‘Hij is meer bezig met nieuwe technieken, dan met de ideologie van de partij,’ zegt Nicolas Cheviron.
Voor de biografie zijn veel Turkse media als bronnen gebruikt. Hiervoor hebben de auteurs bewust gekozen zodat ondervraagden geen tegenstand konden bieden. Interviews geven namelijk weinig toegevoegde waarde aan de geschreven bronnen, vinden ze. ‘Veel Turkse mediaberichten zijn gepolariseerd, maar er zijn ook berichten van critici. Om balans te vinden tussen deze twee uitersten vergeleken we de meningen en controleerden we de feiten,’ zegt Cheviron.
De rol van Europa
De auteurs hebben een duidelijke mening over de verhouding tussen Europa en Turkije. Pérouse noemt de situatie in Turkije kritiek. ‘Op economisch gebied, en de onzekerheden worden aangewakkerd door gewelddadige ontwikkelingen in het land. Ik hoop dat de situatie snel beter wordt en dat Europa haar verantwoordelijkheid neemt om Turkije te helpen een beter land te worden.’
Cheviron voegt daaraan toe: ‘Er zijn na de coup veel Turkse journalisten opgepakt, en de Europese Unie deed hier vrijwel niks aan. Turkije zit in het proces om toe te treden tot de EU, maar er wordt niks gedaan om de Turkse burgers te beschermen. Geen hulp door nutteloze overnames of afwijzing, maar door een positieve positie in te nemen om Turkije naar een betere koers te helpen.’
Elsevier 09.02.2017 De Turkse president Recep Tayyip Erdogan trekt meer macht naar zich toe. Door het beleid van zijn AK-Partij drukt religie steeds meer zijn stempel op het dagelijks leven.
Op voorstel van Erdogans AK-partij is er in april een referendum. De Turken stemmen over achttien amendementen die de president meer macht zullen geven en de rol van volksvertegenwoordigers en rechters sterk zullen inperken. Zo kan de president bijvoorbeeld eigenhandig wetten aanpassen en ministers benoemen.
Rize, een stad gelegen in het oosten van Turkije, is de plaats waar president Erdogan is opgegroeid. Jarenlang prijkte het standbeeld van de seculiere leider Mustafa Kemal Atatürk op het centrale stadsplein, nu is het weggehaald. Critici beweren dat het een teken is van de islamisering van Turkije.
Zuiveringen
Na de zuiveringen in het leger, de rechterlijke macht en de media, richten de Turkse autoriteiten zich op het onderwijs. Er zijntienduizenden leraren ontslagen, en ook de lesstof is aangepast. Zo is de leer van evolutietheoreticus Charles Darwin recent uit het lesmateriaalgeschrapt.
Ook Mustafa Kemal Atatürk – grondlegger van de Turkse seculiere republiek in de jaren twintig van de vorige eeuw – wordt in de lessen van zijn voetstuk gehaald. Intussen wordt tijdens het godsdienstonderwijs de islamitische jihad (‘heilige oorlog’) uitgelegd, onder het mom van wat de regering ‘waardenlessen’ noemt.
De terugkeer naar conservatieve waarden heeft onder meer een demografische verklaring. In de afgelopen decennia is desamenstelling van de bevolkingsterk veranderd. In 1990 kreeg een Turkse vrouw gemiddeld drie kinderen; in 2014, de meest recente cijfers, waren het er nog geen 2,1. Dit komt vooral door het lage geboortecijfer onder vrouwen in West-Turkije, het meer seculiere en op het Westen georiënteerde deel van het land. In het minder stedelijke Oost-Turkije – waar de invloed van de islam nog sterk is – is het geboortecijfer hoger. Met uitzondering van de Koerdische regio in het zuidoosten, ondervindt Erdogan vooral hier veel steun.
Aantijgingen
In een interview met het Amerikaanse persbureau Bloomberg zegt Ertugrul Günay – een voormalige vertrouweling van Erdogan – dat de Turkse democratie gevaar loopt. De president zou de Grondwet naar zijn hand zetten. Ook worden demonstraties tegen de regering steeds vaker hardhandig neergeslagen. Politicoloog Soner Cagaptay, auteur van het boek The New Sultan (de nieuwe sultan), beweert dat Erdogan geobsedeerd is door het Ottomaanse Rijk, dat hij in ere wil herstellen.
AK-politici onderschrijven deze aantijgingen niet. Nabi Avci, minister van Cultuur en Toerisme, geeft toe dat er sprake is van een politiek-culturele omslag, maar ziet die juist als een positieve ontwikkeling. Volgens de minister wordt Turkije klaargestoomd voor de 21ste eeuw.
Milan Bruynzeel (1991) is sinds februari 2017 stagiair op de webredactie. Momenteel studeert hij European Studies aan de Haagse Hogeschool.
Tot zijn gedwongen vertrek afgelopen zomer was Can Dündar hoofdredacteur van de enige krant die het Turkse regime durft te bekritiseren. Nu is hij vastbesloten: ‘Ze beledigen je, onteren je, spelen met je trots. Ze maken je kapot. We moeten het volk de waarheid vertellen.’
15 jaar later: de culturele erfenis van 9/11 – Bijna iedereen weet nog precies waar hij of zij was op 11 september 2001. Het moment van de aanslagen in de Verenigde Staten. Vandaag is het precies 15 jaar geleden dat de wereld werd opgeschrikt door deze gebeurtenis waarbij bijna drieduizend mensen omkwamen.
Op die aangename zonnige dinsdag dacht niemand aan de historische betekenis van die dag. De geschiedenis moest nog later op die dag gebeuren. Het academische jaar was begonnen: het vak materieel strafrecht stond in mijn agenda. Indertijd was dat vak een onderdeel van het doctoraal programma.
In Amerika was een aantal moslims uit verschillende islamitische landen zoals Saoedi-Arabië, Egypte, Koeweit, bezig met hun laatste aardse activiteiten. Laten we kijken naar een paar momenten:
Daders gingen probleemloos door de check-in
Mohammed Atta en Abdulaziz al-Omari checken samen met nog drie geestverwanten om 6.00 in bij American Airlines vlucht 11. Vijf andere Arabieren reizen met United Airlines Flight 175 vanaf Portland naar Bostons Logan International Airport. Het computerprogramma CAPPS (computer assisted passenger pre-screening system) ziet geen problemen bij de naam van Atta en anderen. De heren landen in Boston rond 6.45. Zeven minuten later wordt Atta gebeld door Marwan al-Shehhi. Bijna drie minuten hebben ze met elkaar gesproken. Dit was hun laatste conversatie. Rond 06.45 en 7.40 gaan Atta en al-Omari naar de check-in van American Airlines Flight 11 richting Los Angeles. Ze gingen probleemloos verder. Ze stappen in het passagiersvliegtuig rond 7.31: zitplaatsen in de businessclass, 8D en 8G.
Om 7.59 starten piloten John Ogonowski en Thomas McGuinness de procedure om het vliegtuig te laten opstijgen. Daniel Lewin zit achter Atta en al-Omari. Hij diende vier jaar als officier in het Israëlische leger. Hij werd aan het begin van de operatie neergestoken door de zonen van Allah. Lewin werd uitgeschakeld. Atta loopt met zijn vrienden naar de cockpit. Ze beweren dat ze een bom bij zich hebben. Het passagiersvliegtuig was al gekaapt.
Vijf minuten na de kaping van vlucht 11 nam Betty Ong contact op met haar superieuren: hier is sprake van een noodtoestand. Rond 8.19 rapporteerde Ong: ‘De cockpit antwoordt niet, iemand is in de businessclass gewond geraakt.’ Ook meldde zij dat de kapers van een agressief middel, eventueel pepperspray hebben gebruik gemaakt. Het was pas rond 8.21 wanneer Nydia Gonzalez, een medewerker van de American Airlines, het operatiecentrum waarschuwt. Uit de geluidopnames weten we wat de kapers via de intercom tegen de passagiers hebben gezegd: ‘Nobody move. Everything will be okay. If you try to make any moves, you’ll endanger yourself and the airplane. Just stay quiet.’ Omdat het radioverkeer open stond, hoorde men deze communicatie van kapers.
Lewins keel doorgesneden
Een van de passagiers meldde via haar telefoon dat het vliegtuig is gekaapt en de keel van een passagier in de businessclass is doorgesneden. Dat moet waarschijnlijk Lewin geweest zijn. De laatste woorden van deze passagier omvatten een onheilspellend teken: ‘We are flying way too low. Oh my God we are way too low.’ Dit vliegtuig, vol van kerosine, boorde zich om 08.46.40 in de noordelijke toren van het World Trade Center in New York. Alle inzittenden en mensen die op dat moment in dat gedeelte van het gebouw waren, zijn gestorven in een vuurzee. Om 8.46.40 ving een nieuw tijdperk aan.
In het andere gekapte vliegtuig werden beide piloten gedood. Om 08.59 belde Peter vanuit vlucht 175 zijn vader Lee Hanson: ‘It’s getting bad, bad. A stewardess was stabbed. They seem to have knives and Mace. They said they have a bomb. It’s getting very bad on the plane. Passengers are throwing up and getting sick. The plane is making jerky movements. I don’t think the pilot is flying the plane. I think we are going down. I think they intend to go to Chicago or someplace and fly into a building. Don’t worry, dad. If it happens, it will be very fast. My God, my God.’ Lee Hanson hoorde nog het gekrijs van een vrouw, daarna was de verbinding dood: om 09.03.11 boorde United Airlines Flight 175 zich in de zuidelijk toren van het WTC. Ook zij verdwenen in een vuurzee.
Terug naar Amsterdam. Rond die tijd kwam een collega mijn kamer binnen: ‘Afshin een verschrikkelijk ongeluk in Amerika, New York, internet.’ Alle websites liepen vast. De website van de Perzische BBC was wel bereikbaar. Ik zag de eerste beelden: een gebouw in de vuurzee. We ging naar de kamer van onze hoogleraar en baas. Niemand begreep wat er aan de hand was. We mochten eerder naar huis, nee het werd ons opgedragen om naar huis te gaan. Wat was er aan de hand?
Herdenk de slachtoffers van politieke islam
Weer treinvertraging richting Brabant. Later, onderweg belde ik naar huis: pap ken je ene Bin Laden uit Afghanistan? Ja, antwoordde ik. Later in de avond zag ik een massagraf in New York. Op de eettafel lag een uitgeprinte foto van een ander massagraf: Khavaren in de omgeving van Teheran waar duizenden politieke gevangenen zijn begraven. Ook zij worden elk jaar, in de eerste week van september herdacht.
De laatste verraderlijke aanval op het Amerikaanse grondgebied vond op zeven december 1941 plaats in Pearl Harbor. Daar kwamen 2.402 Amerikaanse burgers om het leven. Op 11 september 2001 werden 2977 Amerikanen gedood. Wij leven nu al vijftien jaar in het 9/11-tijdperk. Ieder jaar op 11 september herdenk ik de slachtoffers van de politieke islam en zijn massagraven: in Teheran, New York, Tikrit, Damascus, Kabul enzovoort.
Herdenk ze!
Vergeet niet dat om 8.46.40 dinsdag 11 september 2001 het 9/11-tijdperk begon. Zo begon de 21e eeuw: de strijd tussen westen en oosten, tussen humaniteit en barbarij, tussen de zonen van Allah en de wereld.
AD 13.09.2016 De berichtgeving over 9/11 blijft doorgaan. De moeder van Mohammed Atta gelooft dat haar zoon nog leeft. Volgens haar is hij het slachtoffer van een Amerikaanse samenzwering. Atta wordt beschouwd als de aanvoerder van de terroristische cel die de aanslag op de WTC-torens in New York uitvoerde.
De vrouw is er heilig van overtuigd dat haar zoon in Guantanamo gevangenzit. Dat verklaarde Bosaina Mohammed Mustafa Scheraki telefonisch vanuit het Egyptische Caïro aan de Spaanse krant El Mundo. Ze is ervan overtuigd dat hij het slachtoffer van een samenzwering is die de VS hebben opgezet om de islam in diskrediet te brengen.
,,Zij zijn het die deze aanslag hebben gepland. Zij hebben mensen met Arabische paspoorten uitgekozen om hen de schuld te geven”, beweerde de moeder van Atta.
Het is het eerste interview dat de vrouw heeft toegestaan sinds de verwoestende aanslagen van 9/11 waarbij meer dan 3.000 mensen het leven lieten. Er wordt verondersteld dat Atta het eerste gekaapte vliegtuig bestuurde, dat in New York in de noordelijke toren van het World Trade Center vloog.
Maar zijn moeder denkt daar dus helemaal anders over. Zij hoopt haar zoon nog eens te zien voor ze sterft. ,,Ik ben 74 jaar oud en leef in de overtuiging dat hij het heeft overleefd”, zei ze. ,,Ik weet dat hij niets verkeerds heeft gedaan en dat hij niet in staat zou zijn tot het uitvoeren van de dingen waarvan hij wordt beticht.”
Elsevier 12.09.2016 Al vijftien jaar is de wereld in de greep van het islamitisch terrorisme. Het jihadisme ontstond niet op 11 september 2001. Het is even oud als de islam zelf. In de twintigste eeuw kwam in 1979 in Iran voor de eerste keer een regime tot stand dat is gefundeerd op de ideologie van jihad.
Wat gebeurde dan precies op 9/11? Op die dag werd het grondgebied van het westen als dar al-harb aangeduid – het huis van de oorlog. Sindsdien is het westerse grondgebied veranderd in jihadgebied. Het islamitische terrorisme werd ook een mondiaal fenomeen: Midden-Oosten, Azië, Afrika, Europa en Amerika.
In de harde pijler ging het om drie domeinen: oorlog, inlichtingenacties en strafrechtelijke vervolging. De verwijdering van het Taliban/Al-Qa’ida-regiem bracht geen vrede in Afghanistan. Maar uit het oogpunt van het contraterrorisme is de verwijdering van de Taliban uit Kabul een groot succes. Afghanistan kan niet langer ongestraft worden gebruikt als trainingskamp voor de jihadisten.
Ook is er in Kabul een ‘functionerende’ overheid. Afghanistan is relatief het meest vrije islamitische land in het Midden-Oosten: vrije pers, particuliere tv en radiozenders en vrije toegang tot de sociale media. Maar de oorlog is niet voorbij. Elke week komen onschuldige Afghanen om het leven door de aanslagen.
Oorlogszone in Pakistan en delen van Afrika
Ook Pakistan is een jihadgebied geworden. Regelmatig zijn er grote aanslagen. Een aantal Pakistaanse gebieden is compleet gemilitariseerd. Een deel van Pakistan is een oorlogszone. Dat geldt ook voor delen van sub-Sahara-Afrika zoals Mali, Kenia, Somalië, Nigeria, en voor delen van Noord-Afrika.
Vaak wordt uit het oog verloren dat de zogenaamde Arabische Lente de laatste katalysator was voor de mondiale jihad. Er zijn geen aanwijzingen dat er bij de twintigste herdenking van 9/11 geen jihadgebieden of aan de jihad gerelateerde oorlogen zullen zijn. Ook in het westen zal het islamitische terrorisme niet verdwijnen.
Van hervorming in islamitische landen kwam niks terecht
En de zachte pijler van het westerse beleid? Die had en heeft betrekking op de opbouwmissies en de hervorming van de islamitische landen. Van die hervorming kwam er niks terecht. Daarom zal in de komende tijd de nadruk liggen op de stabiliteit, dus de regimes van dictators.
Wellicht zullen ook de opbouwmissies afnemen. Omdat daarmee eigenlijk geen vooruitgang wordt geboekt. Wat hebben we in Mali bereikt? Het westen is nu wellicht eerder bereid om lokale dictators te voorzien van wapens waarmee ze de jihadisten kunnen bestrijden.
Het contraterrorisme is niet volledig mislukt. Want als dat het geval was, zou niemand onze veiligheid kunnen waarborgen. Oorlogen moeten leiden tot uitroeiing van jihadisten met concrete aanslagplannen.
De westerse landen zijn aanzienlijk veiliger dan de islamitische. Het contraterrorisme is continu onderhevig aan verbeteringen. Er wordt geleerd van eerder gemaakte fouten. Het grote risico voor het westen is de latente mogelijkheid van interetnische conflicten. Het integratievraagstuk gecombineerd met de toename van het jihadisme levert een giftig mengsel op. Hiervoor is nog geen coherent en effectief beleid.
De aantrekkingskracht van de politieke islam
Als het contraterrorisme niet volledig heeft gefaald, rijst de vraag waarom er nu meer jihadisten in de wereld zijn dan op 9/11. Het voornaamste antwoord, waarvoor ik al vijftien jaar geleden waarschuwde, is de ongekende aantrekkingskracht van de politieke islam.
De seculiere krachten in een aantal belangrijke islamitische gebieden zijn teruggedrongen. Het islamitische bewustzijn dat begon met de Iraanse revolutie, dreigt zijn hoogtepunt te bereiken. Ja, het kan nog erger worden.
Meer apologeten van de islam
Er is ook geen alternatief verhaal voor het islamisme. Het westen heeft institutioneel nagelaten om de kritische wetenschappelijke benadering van de islam te stimuleren. Critici van de islam hoeven in de regel niet te rekenen op een plek aan een universiteit. Er zijn nu meer apologeten van de islam aan de westerse universiteiten dan vijftien jaar geleden.
Zonder een intellectuele renaissance kan het islamitische bewustzijn alleen maar richting geweld varen. Het is dus noodzakelijk om de zachte pijler van het contraterrorisme in te zetten voor een kritische intellectuele benadering van de islam. Die ideeënstrijd is op geen enkele manier gestimuleerd door de westerse overheden.
Er is nog geen alternatief verhaal voor het islamisme
Er bestaat dus niet een reëel alternatief verhaal voor het islamisme. Wat de westerse wereld in de voorbije jaren heeft geleerd, is niet geruststellend: het verhaal van de politieke islam heeft een ongekende aantrekkingskracht.
Het westen moet gewend raken aan de terroristische dreiging. Daaraan kan niemand ontsnappen.
Prof. mr. dr. Afshin Ellian (Teheran, 1966) is momenteel hoogleraar Encyclopedie van de rechtswetenschap en wetenschappelijk directeur van Instituut voor Metajuridica aan de rechtenfaculteit van de Universiteit Leiden.
NU 11.09.2016 In de Verenigde Staten worden zondag de aanslagen van 11 september herdacht in onder meer New York, Washington en Shanksville.
Het is 15 jaar geleden dat terroristen met gekaapte vliegtuigen tegen de torens van het World Trade Center in New York en het Pentagon in Washington vlogen. Een vierde vliegtuig stortte neer in de staat Pennsylvania.
De aanslagen van 11 september 2001 kostten bijna drieduizend mensen het leven. De aanslagen vormden de grootste terreuraanval op Amerikaans grondgebied.
“We zullen de mooie levens van bijna drieduizend mensen die zo bruut van ons zijn weggenomen nooit vergeten”, zei president Barack Obama op de ceremonie voor het Pentagon.
Familie
“We hernieuwen de liefde en het geloof dat ons verbindt tot een Amerikaanse familie”, zei de president. “We blijven vastbehouden om alles in onze macht te doen om het land waarvan we houden te beschermen.”
Obama noemde de diversiteit in het land “geen zwakte, maar een sterkte”. “Het meest duurzame monument voor degenen die we hebben verloren, is het waarborgen van het Amerika dat we zijn”, aldus Obama.
Video: Aanslagen van 11 september herdacht bij Ground Zero
Stilte
Op Ground Zero, de plek waar de twin towers van het World Trade Center stonden, zijn zondag zes momenten van stilte in acht genomen.
De eerste daarvan was om 8.46 uur (lokale tijd), het moment waarop het eerste vliegtuig tegen de noordtoren van het WTC vloog. Ook was het stil op het moment waarop een vliegtuig het Pentagon invloog en een vierde toestel, door ingrijpen van de passagiers, neerstortte in een veld in de staat Pennsylvania. De laatste twee stiltemomenten vielen samen met de tijdstippen waarop de torens van het WTC bezweken.
Amerika herdenkt aanslagen Twin Towers
Nabestaanden
Bij de ceremonie in New York waren presidentskandidaten Hillary Clinton en Donald Trump aanwezig. Clinton werd tijdens de ceremonie onwel, omdat ze zich oververhit voelde. Uit doktersonderzoek bleek dat ze last heeft van een longontsteking.
Er zijn veel nabestaanden van de slachtoffers aanwezig in New York en Washington. Ook bij het nationaal monument Flight 93 in Shanksville, Pennsylvania, waren honderden mensen aanwezig.
Telegraaf 11.09.2016 Amerikanen stonden zondag in New York stil bij de aanslagen van 11 september 2001. Nabestaanden lazen tijdens een ceremonie op de 9/11 Memorial Plaza langzaam de namen voor van de bijna drieduizend slachtoffers.
Foto: Hollandse Hoogte
Foto: Hollandse Hoogte
Foto: Hollandse Hoogte
Foto: ZUMAPRESS.com
Foto: ZUMAPRESS.com
Foto: AP
Foto: AP
Tijdens de herdenking werd tot zes keer toe een moment stilte in acht genomen. Het werd onder meer stil op de exacte tijden waarop gekaapte vliegtuigen het World Trade Center (WTC) en het Pentagon in vlogen en een vierde toestel, door ingrijpen van de passagiers, neerstortte in een veld in de staat Pennsylvania. De laatste twee stiltemomenten vielen samen met de tijdstippen waarop de torens van het WTC bezweken.
De aanslagen met passagiersvliegtuigen door terreurbeweging Al-Qaeda lieten de Verenigde Staten getraumatiseerd achter. Het waren de dodelijkste aanvallen op Amerikaans grondgebied sinds Japanse oorlogsvliegtuigen in 1941 Pearl Harbour aanvielen.
Trouw 11.09.2016 De Verenigde Staten herdenken vandaag de bijna drieduizend slachtoffers die om het leven kwamen bij de aanslagen van 11 september 2001, nu vijftien jaar geleden.
Twee gekaapte vliegtuigen boorden zich ’s ochtends rond negen uur in de torens van het World Trade Center in New York, een derde kort daarop in het Pentagon in Washington. Inzittenden van een vierde toestel wisten te voorkomen dat het vliegtuig New York of Washington bereikte, maar moesten dat met hun leven bekopen toen hun vliegtuig neerstortte in een veld in de staat Pennsylvania.
De vier toestellen waren gekaapt door in totaal negentien terroristen van Osama bin Ladens terreurnetwerk Al-Qaida. De gecoördineerde aanslagen waren de dodelijkste terreurdaden in de wereldgeschiedenis en deden de Verenigde Staten op hun grondvesten schudden.
De aanslagen kostten aan 2996 mensen het leven, en meer dan 6000 mensen raakten gewond. Op diverse plekken in het land, waaronder natuurlijk New York en Washington, worden ze herdacht.
De brandweer van New York hield zaterdag al een dienst in Saint Patrick’s Cathedral, niet alleen voor de 343 brandweerlieden die op die noodlottige dag omkwamen, maar ook de 127 die in de jaren erna door gerelateerde ziektes het leven lieten.
President Barack Obama stond zaterdag in zijn wekelijkse radio- en internettoespraak ook al stil bij de aanslagen. Vandaag zal hij spreken tijdens een herdenkingsdienst bij het Pentagon.
De Democratische presidentskandidaat Hillary Clinton heeft aangegeven dat zij de officiële jaarlijkse herdenking bij Ground Zero wil bijwonen, de plaats waar het na de aanslagen ingestorte WTC stond in New York. De herdenking is rond 8.46 uur, het tijdstip dat het eerste vliegtuig de noordelijke toren in vloog. Volgens een bron dichtbij de Republikeinse kandidaat Donald Trump zal ook hij aanwezig zijn, maar zijn staf wilde dat nog niet bevestigen.
Den HaagFM 11.09.2016 In een opmerkelijk persoonlijke boodschap op Facebook staat de Haagse wethouder Boudewijn Revis zondag stil bij de aanslag op de Twin Towers in New York, waarbij precies vijftien jaar geleden bijna 3.000 mensen om het leven kwamen.
“Vandaag vijftien jaar geleden was mijn oudste zoon net vier weken oud”, schrijft Revis. “De aanslagen in New York en op het Pentagon luidden een nieuw tijdperk in. Sindsdien is hij, met een hele generatie tieners, opgegroeid in een wereld waarin extremistische idioten onze vrede en vrijheid bedreigen.”
De VVD-politicus benadrukt in de post volledig achter de strijd tegen extremistische moslims te staan. “Ik hoop dat mijn zoons en hun hele generatie jongeren het mee mogen maken dat we deze vijand verslaan. Daarvoor is een sterke krijgsmacht nodig, moed en doorzettingsvermogen in binnen- en buitenland. Vrede en vrijheid zijn het waard om voor te vechten.”
Ministerie van Defensie
Voordat hij actief werd in de Haagse gemeentepolitiek, werkte Revis bij het Ministerie van Defensie. Hij was officier bij de Koninklijke Landmacht en werd uitgezonden naar Bosnië. Later werkte hij als woordvoerder voor de minister van Defensie. …lees meer
Kortom, er is hier altijd wel iets om over te zeiken. Ze zeggen in Den Haag daarom:Een dag nie gezeik, is een dag nie geleef.
Disclaimer: Dit is een non-profit site. Waar mogelijk is gebruik gemaakt van rechtenvrij materiaal via o.a. de Wikimedia Commons-licenties. Mocht u bezwaar hebben tegen de plaatsing van enig beeldmateriaal op deze site, omdat u bijvoorbeeld rechthebbende bent, laat u dan zo snel mogelijk een bericht achter opdat er zo spoedig mogelijk actie ondernomen kan worden.
Debat in de Digitale Hofstad 
Je moet ingelogd zijn om een reactie te plaatsen.