De weg is nu vrij om Ralph Hamers te vervolgen voor witwassen bij ING’
Ralph Hamers, de aan de kant geschoven topman van de Zwitserse UBS-bank, moet nu alsnogvoor de rechter gebracht worden voor de witwaspraktijken die onder zijn leiding plaatsvonden bij ING. ‘Het strafrechtelijk onderzoek is klaar.’
Dat zegt Pieter Lakeman, de man die het eind 2020 voor elkaar kreeg dat het Openbaar Ministerie een strafrechtelijk onderzoek instelde naar de voormalig ING topman. ,,Het onderzoek is al maanden klaar, hoor ik van mijn advocaat. Maar het OM weigert om de vervolging door te zetten. Ik bekijk de juridische opties om het OM te dwingen. Ik kan een klacht indienen bij het gerechtshof dat het bevel tot vervolging niet wordt uitgevoerd of een kort geding voeren om de zaak op te schudden.’’
Hamers is de eerste topman van een Nederlandse systeembank die strafrechtelijk wordt vervolgd, voor het falende anti-witwasbeleid van ING dat onder zijn leiding jarenlang voortwoekerde. In 2018 kreeg ING er een recordboete van 775 miljoen euro voor. Lakeman wist voor elkaar te krijgen dat het OM ook de rol van Hamers onder de loep nam.
Lakeman ergert zich eraan dat het OM tot op heden niet doorbijt bij de vervolging en vermoedt dat de hoge positie van Hamers bij UBS meespeelt. ,,Ik vind het erg om te zeggen, maar zo werkt het wel ben ik bang. Maar zijn positie speelt nu geen rol meer natuurlijk.’’
Het Openbaar Ministerie ontkent dat het onderzoek is afgerond. ,,Nee, het onderzoek loopt nog. En we doen geen uitspraken over de voortgang,’’ zegt een woordvoerder.
Officieel is Hamers aan de kant gezet omdat de overname van Credit Suisse door UBS beter door een ander type leider gedaan kon worden. Met strafrechtelijk onderzoek naar zijn handelen bij ING hangt al jaren als een zwaard van Damocles boven Hamers’ hoofd, schreef de Zwitserse krant Tages-Anzeiger. Als UBS had geweten hoeveel juridische problemen hun nieuwe CEO achter zich aankreeg – het strafrechtelijk onderzoek begon pas na zijn overstap – had hij de positie waarschijnlijk nooit gekregen, concludeerde de krant.
Het zat de Zwitsers niet lekker dat de topman van hun grootste bank mogelijk een strafblad krijgt, weet ook Lakeman. ,,UBS dacht natuurlijk dat het over zou waaien, maar vorige week werd ik nog gebeld door een Zwitserse tv-journaliste met de vraag hoe het ermee stond. Dreigde het weer in het nieuws te komen. En bij Credit Suisse zijn ook onrechtmatigheden vastgesteld. Dan kun je de overname natuurlijk niet laten leiden door iemand die zelf verdacht wordt van witwassen.’’
Belangen
UBS sprak vanochtend louter lovende woorden over Ralph Hamers vanwege zijn bereidheid om terug te treden bij de Zwitserse bank UBS ten faveure van zijn opvolger én voorganger Sergio Ermotti. Maar nu het écht spannend wordt hebben de Zwitsers liever een landgenoot die de overname van Credit Suisse leidt. Officieel vanwege de ‘belangen van de nieuwe combinatie, de Zwitserse financiële sector en het land’.
Met de overname van Credit Suisse is een financiële crisis die begon in de Verenigde Staten en ook Zwitserland bereikte voorlopig bezworen. De nieuwe topman Ermotti, die volgende week aantreedt, zou de Zwitserse cultuur beter in de vingers hebben. Hamers werd toch vooral gezien als ‘huurling’, tekende het Financieele Dagblad op in Zürich. En niet geschikt om de integratie van de twee banken – die samen een duizelingwekkend balanstotaal van bijna 6 biljoen euro hebben – te leiden.
Smetteloos blazoen
Hamers riep tientallen keren dat het geld bij zijn UBS veilig was, en dat niemand hoefde te twijfelen aan de stabiliteit en zekerheid van de bank. Maar zóveel geld laten de Zwitserse commissarissen liever over aan een Zwitser met een smetteloos blazoen. Niet aan iemand die voor de rechter moet verschijnen, denkt Lakeman. Want als Hamers zich een dezer dagen voor de rechter zou moeten verantwoorden, tast dat het vertrouwen in het Zwitserse banksysteem verder aan.
Exit Hamers dus, de man die een droomtransfer leek te hebben toen hij in november 2020 topman van UBS werd. Op dat moment was zijn ster in Nederland flink aan het verbleken. De man uit Simpelveld leidde zeven jaar ING en kreeg steeds meer last van witwasaffaires bij de bank.
Hij kreeg het bij ING echt zwaar toen Jeroen van der Veer, destijds president-commissaris bij de bank, Hamers 50 procent loonsverhoging wilde geven. Opeens veranderde het imago van ‘sympathieke’ Limburger die al vanaf 1991 bij de bank werkte in dat van een ordinaire graaier.
Hamers werd dan ook tot verrassing van velen in 2020 weggekocht door UBS, waar hij het vijfvoudige van zijn ING-salaris ging verdienen. Hij werd gezien als de juiste bankier in het digitale tijdperk. Hamers kreeg van de Zwitsers ruim 1 miljoen euro per maand als salaris, 12,6 miljoen per jaar.
Hamers’ voortijdige vertrek is door analisten positief ontvangen. Op de beurs steeg het aandeel UBS woensdagochtend nadat bekend werd dat Hamers vertrekt.
Terugblik
Ralph Hamers, legt zijn functie neer met ingang van 5 april 2023. Hij wordt opgevolgd door zijn Zwitserse voorganger Sergio Ermotti, die hij zal begeleiden gedurende een overgangsperiode. De Union Bank of Switzerland nam tien dagen geleden de geplaagde branchegenoot Credit Suisse over.
Overname beklonken
De overname van Credit Suisse door UBS werd in het weekend van 19 maart 2023 beklonken. Credit Suisse was in de problemen gekomen door een reeks schandalen en door berichten over steeds meer klanten die hun geld bij de bank weghaalden. De financiële markten waren toch al gespannen door het omvallen van de Amerikaanse Silicon Valley Bank.
De uit het Limburgse Simpelveld afkomstige Hamers stond sinds 1 november 2020 aan het roer van de grootste bank van Zwitserland. In zijn eerste vier maanden bij de UBS kreeg hij een beloning van 4,2 miljoen Zwitserse Frank, omgerekend circa 3,8 miljoen euro. Dat was fors meer dan wat hij jaarlijks verdiende als topman bij ING. Die beloning bedroeg circa 2 miljoen euro in 2019.
Een jaar eerder was er flink wat ophef toen bekend werd dat de raad van commissarissen van ING de beloning van Hamers wilde verhogen naar zo’n drie miljoen euro. Met die maatregel moest het salaris van Hamers concurrerend en marktconform worden gehouden. Na felle reacties in de samenleving en de politiek besloot de bank van het plan af te zien.
Witwasaffaire
Het gerechtshof in Den Haag maakte eind 2020 bekend de oud-ING-topman strafrechtelijk te vervolgen voor de witwasaffaire bij de Nederlandse bank. ING kreeg in september 2018 een boete van 775 miljoen euro wegens nalatigheid bij het bestrijden van witwassen, waarbij het Openbaar Ministerie aangaf geen grond te zien voor vervolging van individuele ING-medewerkers. Verschillende partijen, waaronder financieel activist Pieter Lakeman met zijn Stichting Onderzoek Bedrijfs Informatie (SOBI), wilden dat Hamers voor de kwestie alsnog zou worden vervolgd.
UBS zei in een reactie dat Hamers het volledige vertrouwen genoot en had kennisgenomen van de berichten rond de strafvervolging. De Nederlandse topman zei begin 2021 bij de presentatie van de resultaten van UBS over 2020 ‘volledig mee te werken’ met het antiwitwasonderzoek en ‘veel vertrouwen’ te hebben in een goede afloop. Hij handelde naar eigen zeggen ‘naar eer en geweten’ in de affaire bij de ING. Die betaalde het Openbaar Ministerie uiteindelijk de geëiste 775 miljoen euro.
Trots
Hamers werkte 29 jaar bij ING en was sinds 2013 topman bij de bank. ‘De afgelopen zes jaar heeft Hamers ING getransformeerd in een digitale bank’, schreef de bank begin 2020 bij de bevestiging van het nieuws over zijn vertrek naar de UBS.
‘Ik ben trots op wat ik heb bereikt in de afgelopen zes jaar’, aldus Hamers in de verklaring. ‘We hebben de reorganisatie afgerond en de Nederlandse overheid volledig afbetaald. Ons klantenbestand is met 20 procent gegroeid. Ik ben ervan overtuigd dat we de stappen hebben genomen om ING voor te bereiden op een digitale en mobiele toekomst.’
Hamers kwam al eerder in opspraak over dat gedoe met zijn salaris !!!
Ophef in de Tweede kamer
De salarisverhoging van ING-topmanRalph Hamers heeft tot grote ophef geleid in de Tweede Kamer. Minister van Financiën Wopke Hoekstra ging zelfs onderzoeken of de bank misschien toch de wet overtrad.
Telegraaf 12.03.2021
Telegraaf 27.01.2021
Telegraaf 26.01.2021
Naar verwachting kon hij weinig beginnen, want de verhoging is conform de wet en de eindverantwoordelijkheidligt bij de raad van commissarissen van de bank. Die stemde in met een verhoging van het salaris van de topman met 50 procent tot 3 miljoen euro. De minister zou zich gaan verdiepen in de specifieke samenstelling van het salaris om te kijken of ING de wet alsnog omzeilt.
Is dit nou echt wel wat ING Topman Ralph Hamers zou gaan verdienen bij de ING ????
Er bleek echter veel meer aan de Knikker te zijn !!!
Telegraaf 21.01.2021
Boete wegens nalatigheid
ING kreeg in september 2018 een boete van 775 miljoen euro wegens nalatigheid bij het bestrijden van witwassen, waarbij het Openbaar Ministerie aangaf geen grond te zien voor vervolging van individuele ING-medewerkers….
Verschillende partijen, waaronder financieel activist Pieter Lakeman met zijn Stichting Onderzoek Bedrijfs Informatie (SOBI), wilden dat Hamers voor de kwestie alsnog strafrechtelijk wordt vervolgd.
Telegraaf 12.12.2020
Telegraaf 13.01.2021
Hamers is inmiddels via de achterdeurverdwenen en topman geworden van het Zwitserse UBS. De bank zegt in een reactie dat Hamers het volledige vertrouwen geniet en heeft kennisgenomen van de berichten rond de strafvervolging.
Topman Van Dijkhuizen van ABN AMRO arriveert bij het Catshuis ANP
Toen topmensen uit het bedrijfsleven vorig jaar naar het Catshuis kwamen, deden ze dat in een geblindeerd busje en zonder de pers te woord te staan. Die fout wilde de bankiers deze keer niet maken. Ze deden hun best om transparantie en integriteit uit te stralen. Enkele van hen arriveerden zelfs op de fiets en lopend bij het Catshuis.
NVB-voorzitter Chris Buijink (m) met twee directieledenANP
Minister HoekstraANP
Daar stond een diner met premier Rutte en minister Hoekstra van Financiën op het programma. Centraal thema: hoe herstellen we het vertrouwen in de financiële sector? Topman Ralph Hamers van ING, de bank waar verschillende witwasschandalen spelen, kwam bij aankomst uit zijn dienstauto om journalisten te woord te staan.
“Er zijn al veel zaken verbeterd in de financiële sector, met de bankierseed en de bankencode. Maar het kan altijd nog beter.” Hamers zei zich niet direct aangesproken te voelen door de kritiek, al kwam er vorig jaar een storm van verontwaardiging los toen de Raad van Commissarissen zijn salaris met 50 procent wilde verhogen.
Maar dat er gewerkt moet worden aan een beter imago voor de sector is ook voor hem een feit. “Vertrouwen is waar een bank op teert”, zei Hamers. Kees van Dijkhuizen, CEO van ABN AMRO, stapte bij het hek even van zijn fiets. “Er is nog wel wat te winnen, maar daar wordt hard aan gewerkt.”
Sector moet hard aan de slag
Minister Hoekstra wandelde het park met de ambtswoning van de premier binnen. “Het is van het grootste belang dat de banken stabiliteit en integriteit uitstralen. Daar moet de sector hard mee aan de slag. Elke vier weken discussies over bonussen en witwasschandalen helpt daar niet bij.”
Hij benadrukte dat de recente berichten over witwaspraktijken van ING in Italië niet de aanleiding waren voor het gesprek. Volgens Hoekstra stond deze afspraak al langer gepland.
Dat bevestigde voorzitter Chris Buijink van de Nederlandse Vereniging van Banken (NVB), die lopend naar het diner kwam. Volgens hem staat het herstel van vertrouwen voortdurend hoog op de agenda.
“Wij staan zelf aan de lat om dat vertrouwen te herstellen. Die verantwoordelijkheid voelen wij voluit.”
Na afloop kwam Buijink samen met minister Hoekstra naar buiten. Het was volgens hen een goed, constructief en open gesprek. Beiden benadrukten het belang van gegevensuitwisseling bij het bestrijden van witwassen.
“Iemand die er bij ene bank wordt uitgegooid kan naar de overkant van de straat lopen en een rekening bij een andere bank openen. En dan begint het hele spel weer opnieuw”, zei Hoekstra. Daarom zou het goed zijn als banken op de een of andere manier onderling gegevens kunnen uitwisselen.
“Dat mogen we nu niet”, zei Buijink. Hij is blij dat het kabinet voor de zomer met een voorstel wil komen, waardoor het delen van gegevens over klanten toch mogelijk wordt, met inachtneming van de privacyregels.
AD 10.12.2020
Vervolging Hamers
Oud-ING-topman Ralph Hamers wordt strafrechtelijk vervolgd voor de witwasaffaire . Dat maakt het Gerechtshof in Den Haag gisterenochtend 09.12.2020 bekend.
Dan wacht oud-ING-topman Ralph Hamers nu toch echt een strafrechtelijke vervolging vanwege zijn rol bij de witwasaffaire bij de bank. ING kreeg daar eerder een recordboete van 775 miljoen euro voor opgelegd. Tot nu toe bleef Hamers buiten schot. Waarom komt vervolging nu wél ter sprake? En wat betekent dat voor vergelijkbare zaken?
Telegraaf 10.12.2020
Het gerechtshof in Den Haag kwam tot de strafrechtelijke vervolging na een zogeheten artikel 12-procedure, aangespannen door financieel activist Pieter Lakeman. Hamers zou persoonlijk op de hoogte moeten zijn van de witwaspraktijken bij ING. Eerder is er met hem persoonlijk geen schikking getroffen, en hij heeft persoonlijk geen verantwoording af moeten leggen.
MSN 11.06.2021 Ralph Hamers deed er vorig jaar alles aan om niet vervolgd te worden voor zijn rol in het witwasschandaal bij ING. In een rechtszaak over zijn vervolging voerde hij onder meer aan dat áls er al mensen individueel berecht zouden moeten worden, er toch een aantal betere gegadigden waren dan hij. Dat blijkt uit stukken die in handen zijn van RTL Z.
In 2018 schikte ING, dat toen nog werd geleid door Hamers, voor 775 miljoen euro met het Openbaar Ministerie omdat het jarenlang de regels aan zijn laars had gelapt om witwassen door klanten tegen te gaan. De bank was onder andere te laks geweest in zijn klantonderzoek en deed te weinig met signalen dat er iets niet in de haak was.
Het OM besloot toen om geen individuele medewerkers te vervolgen, en dus ging ook Hamers vrijuit. Maar in een zogenoemde artikel 12-procedure, waarin klagers bij een rechter kunnen eisen dat er alsnog vervolging moet worden ingesteld, trok Hamers aan het kortste eind.
Het Haagse gerechtshof heeft besloten dat het OM de topman, inmiddels de ceo van de Zwitserse bank UBS, moet vervolgen.
De andere wisten veel meer
In de zaak, die eind 2020 diende, hebben zijn advocaten alles geprobeerd om de rechter van het tegendeel te overtuigen. Een van de belangrijkste verweren die de advocaten van Hamers inbrachten: Hamers wist veel minder dan andere hooggeplaatse bestuurders van de bank.
Volgens Hamers en de zijnen hadden ‘vele functionarissen’ ‘meer inhoudelijke kennis van en veel meer daadwerkelijke (persoonlijke) betrokkenheid’ bij het anti-witwasbeleid. Daarna stelt zijn advocaat voor de goede orde wel dat er helemaal niemand vervolgd zou moeten worden, maar: “De heer Hamers scoort op de schaal van feitelijke betrokkenheid en daadwerkelijke wetenschap nóg veel lager.”
Nick Jue, Koos Timmermans?
Vervolgens wordt ruim de tijd genomen om duidelijk te maken hoe zeer die andere mensen nauwer betrokken waren. Zo wijzen de advocaten erop dat ING Nederland, het onderdeel waar het onderzoek op was gericht, een eigen directie had. “Waaronder een ceo (Nick Jue), een cfo, en een coo – en een eigen compliance-afdeling.”
Daarna worden meerdere hoge functionarissen aangehaald die zeggen dat Jue verantwoordelijk was voor het reilen en zeilen van ING Nederland. Bovendien, zo moet een ander citaat illustreren: de baas van Jue in de directie van het moederbedrijf was dan weer Koos Timmermans en niet Hamers.
En eigenlijk was Hamers als ceo ook helemaal niet betrokken met het leiden van welke bank dan ook, als je de advocaten mag geloven. Hamers ging over de strategie, de grote lijnen. Timmermans daarentegen: “Timmermans was ook expliciet belast met en verantwoordelijk voor het ‘day-to-day-management’ van de bank”, benadrukken de advocaten van Hamers, zonder met de vinger te willen wijzen.
Strafbare feiten? Welke strafbare feiten?
Minstens zo opmerkelijk is dat Hamers zich, bij monde van zijn advocaten, in het geheel niet bewust toont dat er überhaupt strafbare feiten zijn gepleegd door de bank. “Niet elke tekortkoming is misdadig”, voerden de advocaten aan voor de rechter. En of al die tekortkoningen samen een misdaad vormen, ook daar willen Hamers c.s. niet zomaar aan.
Hoewel het Openbaar Ministerie klip en klaar stelt dat er sprake is geweest van schuldwitwassen – dat wil zeggen dat er willens en wetens te weinig is gedaan om witwassen door criminelen tegen te gaan – twijfelen de advocaten van Hamers hier openlijk aan, wanneer ze hem proberen te sparen van vervolging. Toch schikte de bank twee jaar eerder onder leiding van diezelfde Hamers, met het OM voor honderden miljoenen.
De verdediging voert aan dat het ‘eenvoudig’ is om een bank te betichten van schuldwitwassen, als die bank is ‘misbruikt’ door witwassers, ‘maar zo’n benadering schiet al snel door’. De conclusie dat er sprake was van schuldwitwassen ‘mag wellicht op het eerste gezicht plausibel klinken – maar zij is voor discussie vatbaar’, volgens het kamp-Hamers.
Strafrecht is voor autoverkopers
Bij de bank was er dan ook helemaal geen bewustzijn van het feit dat er strafrechtelijk iets niet in de haak was, vervolgen de advocaten. En dus is het wat hen betreft ook niet vreemd dat die signalen niet naar boven kwamen.
Volgens de verdediging van Hamers werden banken tot voor kort door het OM als bondgenoten in de strijd tegen witwassen gezien. “Het leek niet erg constructief om deze loyale bondgenoten te bestraffen indien hun inspanning op onderdelen (nog) beter zou moeten.”
Enkele andere verweren van Hamers
Hamers is nooit verdachte geweest, het OM heeft dus ook niet besloten om hem niet te vervolgen.
Als Hamers echt leiding had gegeven aan strafbare feiten, dan hadden toezichthouders ECB en DNB al ingegrepen.
De Zwitserse bank UBS ‘gaat natuurlijk niet in zee [met Hamers] indien zij ook maar maar de geringste twijfel zou koesteren aan diens integriteit en betrouwbaarheid’.
Het strafrecht, dat werd gebruikt voor louche autoverkopers, maar toch zeker niet voor banken, was tot dat moment de gedachte, getuige het verweer. Daarom zou ‘niemand binnen ING’ erop bedacht geweest zijn dat het rammelende anti-witwasbeleid tot strafrechtelijke problemen zou leiden.
Geen verantwoordelijkheid genomen
Uiteindelijk deed het dat toch. En ondanks alle verweren oordeelde de rechter in de artikel 12-procedure dat ook Hamers vervolgd moet worden.
Daarbij lijkt het afschuiven van verantwoordelijkheid voor het Hof in Den Haag geen beste strategie te zijn geweest. “De feiten zijn ernstig, met de bestuurder zelf is geen schikking getroffen en evenmin heeft hij publiekelijk verantwoordelijkheid genomen voor zijn handelen”, schreef het Gerechtshof in Den Haag toen het besloot dat Hamers toch vervolgd moet worden.
“Het hof acht het van belang dat in een openbaar strafproces de norm wordt bevestigd dat ook bestuurders van een bank niet vrijuit gaan als zij feitelijke leiding hebben gegeven aan ernstige verboden gedragingen. De burger moet kunnen zien dat ook dergelijk handelen door de overheid niet wordt geaccepteerd.”
RTL 11.06.2021 Ralph Hamers deed er vorig jaar alles aan om niet vervolgd te worden voor zijn rol in het witwasschandaal bij ING. In een rechtszaak over zijn vervolging voerde hij onder meer aan dat áls er al mensen individueel berecht zouden moeten worden, er toch een aantal betere gegadigden waren dan hij.
Dat blijkt uit stukken die in handen zijn van RTL Z.
In 2018 schikte ING, dat toen nog werd geleid door Hamers, voor 775 miljoen euro met het Openbaar Ministerie omdat het jarenlang de regels aan zijn laars had gelapt om witwassen door klanten tegen te gaan. De bank was onder andere te laks geweest in zijn klantonderzoek en deed te weinig met signalen dat er iets niet in de haak was.
Het OM besloot toen om geen individuele medewerkers te vervolgen, en dus ging ook Hamers vrijuit. Maar in een zogenoemde artikel 12-procedure, waarin klagers bij een rechter kunnen eisen dat er alsnog vervolging moet worden ingesteld, trok Hamers aan het kortste eind.
Het Haagse gerechtshof heeft besloten dat het OM de topman, inmiddels de ceo van de Zwitserse bank UBS, moet vervolgen.
De andere wisten veel meer
In de zaak, die eind 2020 diende, hebben zijn advocaten alles geprobeerd om de rechter van het tegendeel te overtuigen. Een van de belangrijkste verweren die de advocaten van Hamers inbrachten: Hamers wist veel minder dan andere hooggeplaatse bestuurders van de bank.
Volgens Hamers en de zijnen hadden ‘vele functionarissen’ ‘meer inhoudelijke kennis van en veel meer daadwerkelijke (persoonlijke) betrokkenheid’ bij het anti-witwasbeleid. Daarna stelt zijn advocaat voor de goede orde wel dat er helemaal niemand vervolgd zou moeten worden, maar: “De heer Hamers scoort op de schaal van feitelijke betrokkenheid en daadwerkelijke wetenschap nóg veel lager.”
Nick Jue, Koos Timmermans?
Vervolgens wordt ruim de tijd genomen om duidelijk te maken hoe zeer die andere mensen nauwer betrokken waren. Zo wijzen de advocaten erop dat ING Nederland, het onderdeel waar het onderzoek op was gericht, een eigen directie had. “Waaronder een ceo (Nick Jue), een cfo, en een coo – en een eigen compliance-afdeling.”
Daarna worden meerdere hoge functionarissen aangehaald die zeggen dat Jue verantwoordelijk was voor het reilen en zeilen van ING Nederland. Bovendien, zo moet een ander citaat illustreren: de baas van Jue in de directie van het moederbedrijf was dan weer Koos Timmermans en niet Hamers.
En eigenlijk was Hamers als ceo ook helemaal niet betrokken met het leiden van welke bank dan ook, als je de advocaten mag geloven. Hamers ging over de strategie, de grote lijnen. Timmermans daarentegen: “Timmermans was ook expliciet belast met en verantwoordelijk voor het ‘day-to-day-management’ van de bank”, benadrukken de advocaten van Hamers, zonder met de vinger te willen wijzen.
Strafbare feiten? Welke strafbare feiten?
Minstens zo opmerkelijk is dat Hamers zich, bij monde van zijn advocaten, in het geheel niet bewust toont dat er überhaupt strafbare feiten zijn gepleegd door de bank. “Niet elke tekortkoming is misdadig”, voerden de advocaten aan voor de rechter. En of al die tekortkoningen samen een misdaad vormen, ook daar willen Hamers c.s. niet zomaar aan.
Hoewel het Openbaar Ministerie klip en klaar stelt dat er sprake is geweest van schuldwitwassen – dat wil zeggen dat er willens en wetens te weinig is gedaan om witwassen door criminelen tegen te gaan – twijfelen de advocaten van Hamers hier openlijk aan, wanneer ze hem proberen te sparen van vervolging. Toch schikte de bank twee jaar eerder onder leiding van diezelfde Hamers, met het OM voor honderden miljoenen.
De verdediging voert aan dat het ‘eenvoudig’ is om een bank te betichten van schuldwitwassen, als die bank is ‘misbruikt’ door witwassers, ‘maar zo’n benadering schiet al snel door’. De conclusie dat er sprake was van schuldwitwassen ‘mag wellicht op het eerste gezicht plausibel klinken – maar zij is voor discussie vatbaar’, volgens het kamp-Hamers.
Strafrecht is voor autoverkopers
Bij de bank was er dan ook helemaal geen bewustzijn van het feit dat er strafrechtelijk iets niet in de haak was, vervolgen de advocaten. En dus is het wat hen betreft ook niet vreemd dat die signalen niet naar boven kwamen.
Volgens de verdediging van Hamers werden banken tot voor kort door het OM als bondgenoten in de strijd tegen witwassen gezien. “Het leek niet erg constructief om deze loyale bondgenoten te bestraffen indien hun inspanning op onderdelen (nog) beter zou moeten.”
Enkele andere verweren van Hamers
Hamers is nooit verdachte geweest, het OM heeft dus ook niet besloten om hem niet te vervolgen.
Als Hamers echt leiding had gegeven aan strafbare feiten, dan hadden toezichthouders ECB en DNB al ingegrepen.
De Zwitserse bank UBS ‘gaat natuurlijk niet in zee [met Hamers] indien zij ook maar maar de geringste twijfel zou koesteren aan diens integriteit en betrouwbaarheid’.
Het strafrecht, dat werd gebruikt voor louche autoverkopers, maar toch zeker niet voor banken, was tot dat moment de gedachte, getuige het verweer. Daarom zou ‘niemand binnen ING’ erop bedacht geweest zijn dat het rammelende anti-witwasbeleid tot strafrechtelijke problemen zou leiden.
Geen verantwoordelijkheid genomen
Uiteindelijk deed het dat toch. En ondanks alle verweren oordeelde de rechter in de artikel 12-procedure dat ook Hamers vervolgd moet worden.
Daarbij lijkt het afschuiven van verantwoordelijkheid voor het Hof in Den Haag geen beste strategie te zijn geweest. “De feiten zijn ernstig, met de bestuurder zelf is geen schikking getroffen en evenmin heeft hij publiekelijk verantwoordelijkheid genomen voor zijn handelen”, schreef het Gerechtshof in Den Haag toen het besloot dat Hamers toch vervolgd moet worden.
“Het hof acht het van belang dat in een openbaar strafproces de norm wordt bevestigd dat ook bestuurders van een bank niet vrijuit gaan als zij feitelijke leiding hebben gegeven aan ernstige verboden gedragingen. De burger moet kunnen zien dat ook dergelijk handelen door de overheid niet wordt geaccepteerd.”
RTL 11.03.2021 ING was vorig jaar bijna meer kwijt aan Ralph Hamers’ niet opgenomen vakantiedagen, belastingadviseurs en advocaten dan aan zijn reguliere salaris. Dat blijkt uit het jaarverslag van de bank.
Hamers verliet ING vorig jaar juni om topman te worden bij UBS, een benoeming die hem financieel geen windeieren legt, bleek eerder al.
Bij ING liep Hamers voor zes maanden werk met in totaal 1,7 miljoen euro de deur uit. Bijna 9 ton daarvan is salaris; 8 ton is opgebouwd uit ‘emolumenten’.
Wat met dit laatste bedoeld wordt, blijkt uit de voetnoten. ING benadrukt dat géén sprake is van een vertrekregeling. Hamers verliet ING vrijwillig en daarmee zonder enige vorm van financiële compensatie voor een gedwongen vertrek.
Het grootste deel van de 8 ton, bijna 550 duizend euro, zijn kosten die ING maakte voor Hamers adviseurs op het gebied van belastingen, de uitbetaling van niet opgenomen vakantiedagen en kosten die vallen onder de bestuurdersaansprakelijkheidsverzekering waar Hamers vorig jaar een beroep op deed.
Deze laatste hangen samen met de advocaat die Hamers inschakelde wegens een zogenoemde artikel 12-procedure. Pieter Lakeman startte deze, omdat de voorzitter van Stichting Onderzoek Bedrijfsinformatie (Sobi) wilde dat Hamers alsnog vervolgd zou worden voor zijn vermeende nalatigheid bij het doorlichten van dubieuze klanten van ING.
ING blijkt de kosten voor de advocaat te vergoeden, bevestigt een woordvoerder. Welk deel van de 5,5 ton opging aan de belastingadviseurs, welk deel aan de niet opgenomen vakantiedagen en welk deel aan de advocaat, wil deze niet zeggen.
RTL 05.03.2021 Ralph Hamers kan lachend naar zijn nieuwe Zwitserse bankrekening kijken. De voormalig topman van ING, die overigens nog vervolgd wordt in Nederland voor zijn rol in de witwasaffaire bij die bank, verdiende in vier maanden tijd maar liefst 3,8 miljoen euro.
Dat blijkt uit financiële stukken die UBS vandaag heeft gepubliceerd. Hamers trad op 1 oktober aan bij UBS, een maand later begon hij pas als ceo.
3,8 miljoen euro
Maar volgens de bank heeft hij zich in die periode toch al behoorlijk laten gelden. “Ralph Hamers heeft een aantal strategische initiatieven gelanceerd, allemaal met als doel het zekerstellen van aanhoudend langetermijnsucces”, schrijft de bank.
Dat is voldoende onderbouwing voor een lekker extraatje. Hamers krijgt voor zijn vier maanden bij UBS een basissalaris van 833.333 Zwitserse frank, ruim 750.000 euro. Daarbovenop krijgt hij een bonus, deels in cash, deels in aandelen, van nog eens 2,7 miljoen euro. Tel daar nog eens een kleine 340.000 euro bij op aan pensioenbijdragen en andere vergoedingen, en je komt tot een totaal van 3,8 miljoen euro.
Volgens de bank is dat allemaal goed te verdedigen, temeer omdat Hamers de ‘kernwaarden’ van UBS heeft omarmd en maatregelen gesteund die ‘samenwerking, eigenaarschap en rekenschap’ verbeteren, aldus de bank.
Vooral rekenschap springt in het oog, omdat Hamers bij zijn vorige werkgever ING aan het roer stond toen een groot witwasschandaal zich voordeed, en daar geen persoonlijke consequenties aan verbond.
De bank schikte uiteindelijk met het OM voor 775 miljoen euro, omdat het jarenlang had weggekeken terwijl klanten hun ING-rekeningen misbruikten voor het witwassen van geld. Hamers zelf bleef buiten schot, maar dat veranderde in december.
Het gerechtshof oordeelde toen dat het OM Hamers moet vervolgen. Terwijl men in Zwitserland zo tevreden is over de cultuur van rekenschap waar Hamers zich hard voor maakt, neemt het hof Hamers juist kwalijk dat het daar nogal aan heeft ontbroken.
“De feiten zijn ernstig, met de bestuurder zelf is geen schikking getroffen en evenmin heeft hij publiekelijk verantwoordelijkheid genomen voor zijn handelen”, schreef het hof in zijn onderbouwing van het vonnis. UBS liet weten ondanks de aantijgingen ‘het volste vertrouwen‘ te hebben in Hamers.
Weg uit de Jupiler League
In ieder geval heeft Hamers zich ontworsteld aan wat Jeroen van der Veer, voormalig president-commissaris van ING, een Jupiler League-salaris noemde. In 2018 stelde hij voor om het salaris van Hamers bij ING flink met 50 procent te verhogen. “Hamers is Eredivisie, maar werd Jupiler League betaald”, zei Van der Veer toen.
Inmiddels speelt Hamers in de Champions League, als het om beloningen gaat. De laatste vier maanden van het jaar leverden hem al 3,8 miljoen op, een volledig jaar brengt al snel zo’n 12 miljoen in het laatje.
RTL 26.01.2021 Ralph Hamers, die vorig jaar ING verliet en topman werd bij de Zwitserse bank UBS, zegt naar eer en geweten te hebben gehandeld bij de witwasaffaire bij ING. De bank betaalde uiteindelijk 775 miljoen euro aan het Openbaar Ministerie.
Hamers zegt volledig mee te werken met het antiwitwasonderzoek. “Ik heb veel vertrouwen in de goede afloop”, zei hij tijdens de presentatie van de resultaten van UBS over 2020.
Hij zegt zich ook volledig op zijn nieuwe functie bij UBS te kunnen richten. Vandaag was voor hem de eerste keer dat hij in zijn nieuwe rol aanwezig was bij de presentatie van de cijfers.
In een reactie laat UBS weten dat de Alex Weber, voorzitter van de commissarissen, en de raad van commissarissen, volledig vertrouwen hebben in Hamers. Dat betekent volgens woordvoerder Tobias Plangg dus ook dat zij vinden dat Hamers geloofwaardig is om een bank te leiden. Verder commentaar wil de woordvoerder niet geven.
Hamers gaf leiding aan ING toen de bank in 2018 een schikking trof wegens nalatigheid bij het bestrijden van witwassen. Het bedrijf betaalde daarvoor van 775 miljoen euro. Dat was de hoogste boete die Nederlandse autoriteiten ooit hebben opgelegd.
Volgens het Openbaar Ministerie was de compliance-afdeling van ING, die erop toeziet dat de wet- en regelgeving worden nageleefd, onderbezet en niet voldoende opgeleid. Ook was het systeem dat transacties in de gaten moest houden dusdanig ingesteld dat maar een beperkt aantal signalen werden opgepikt.
Hamers zei eerder ‘we zijn ernstig tekort geschoten in het voorkomen van witwaspraktijken’. Maar hijzelf ging vrijuit. Het Openbaar Ministerie (OM) concludeerde dat er geen reden is om individuele medewerkers verantwoordelijk te houden.
Het gerechtshof in Den Haag besloot vorige maand echter dat het OM Hamers wel moet vervolgen. “De feiten zijn ernstig, met de bestuurder zelf is geen schikking getroffen en evenmin heeft hij publiekelijk verantwoordelijkheid genomen voor zijn handelen”, schreef het hof.
In de Zwitserse media wordt Hamers ondertussen als ‘belasting‘ en ‘probleemgeval‘ voor UBS omschreven.
MSN 26.01.2021 Ralph Hamers, die vorig jaar ING verliet en topman werd bij de Zwitserse bank UBS, zegt naar eer en geweten te hebben gehandeld bij de witwasaffaire bij ING. De bank betaalde uiteindelijk 775 miljoen euro aan het Openbaar Ministerie.
Hamers zegt volledig mee te werken met het antiwitwasonderzoek. “Ik heb veel vertrouwen in de goede afloop”, zei hij tijdens de presentatie van de resultaten van UBS over 2020.
Hij zegt zich ook volledig op zijn nieuwe functie bij UBS te kunnen richten. Vandaag was voor hem de eerste keer dat hij in zijn nieuwe rol aanwezig was bij de presentatie van de cijfers.
In een reactie laat UBS weten dat de Alex Weber, voorzitter van de commissarissen, en de raad van commissarissen, volledig vertrouwen hebben in Hamers. Dat betekent volgens woordvoerder Tobias Plangg dus ook dat zij vinden dat Hamers geloofwaardig is om een bank te leiden. Verder commentaar wil de woordvoerder niet geven.
Schikking van 775 miljoen
Hamers gaf leiding aan ING toen de bank in 2018 een schikking trof wegens nalatigheid bij het bestrijden van witwassen. Het bedrijf betaalde daarvoor van 775 miljoen euro. Dat was de hoogste boete die Nederlandse autoriteiten ooit hebben opgelegd.
Volgens het Openbaar Ministerie was de compliance-afdeling van ING, die erop toeziet dat de wet- en regelgeving worden nageleefd, onderbezet en niet voldoende opgeleid. Ook was het systeem dat transacties in de gaten moest houden dusdanig ingesteld dat maar een beperkt aantal signalen werden opgepikt.
Hamers wordt vervolgd
Hamers zei eerder ‘we zijn ernstig tekort geschoten in het voorkomen van witwaspraktijken’. Maar hijzelf ging vrijuit. Het Openbaar Ministerie (OM) concludeerde dat er geen reden is om individuele medewerkers verantwoordelijk te houden.
Het gerechtshof in Den Haag besloot vorige maand echter dat het OM Hamers wel moet vervolgen. “De feiten zijn ernstig, met de bestuurder zelf is geen schikking getroffen en evenmin heeft hij publiekelijk verantwoordelijkheid genomen voor zijn handelen”, schreef het hof.
In de Zwitserse media wordt Hamers ondertussen als ‘belasting‘ en ‘probleemgeval‘ voor UBS omschreven.
MSN 22.12.2020 Bij UBS vinden interne discussies plaats over de strafrechtelijke vervolging van topman Ralph Hamers die sinds enkele weken aan het roer staat bij de Zwitserse bank. Dat zeggen bronnen bij UBS tegen persbureau Bloomberg.
Eerder deze maand werd bekend dat de voormalig topman van ING wordt vervolgd voor het falende toezicht op witwaspraktijken bij de Nederlandse bank.
Naar verluidt krijgt Hamers vragen bij UBS over de vervolging. UBS-voorzitter Axel Weber praat met leden van de raad van commissarissen over de consequenties van de zaak voor het leiderschap van Hamers, aldus de ingewijden. Er zou zelfs al zijn gepraat over wie een mogelijke vervanger voor Hamers zou kunnen zijn, mocht zijn positie onhoudbaar worden.
De grootste bank van Zwitserland heeft tot dusver gezegd volledig vertrouwen te hebben in Hamers. UBS herhaalde dinsdag dat hij het volste vertrouwen geniet van de voorzitter en de raad van bestuur van de bank.
Megaboete voor ING wegens gebrekkig toezicht op witwassen
Hamers gaf leiding aan ING toen het bedrijf in 2018 een boete kreeg van 775 miljoen euro wegens nalatigheid bij het bestrijden van witwassen. Volgens het gerechtshof in Den Haag kan het niet zo zijn dat bestuurders van een bank vrijuit gaan als zij onvoldoende hebben gedaan om “verboden gedragingen” tegen te gaan.
Het Openbaar Ministerie gaf eerder aan geen grond te zien voor vervolging van individuele ING-medewerkers. Financieel directeur Koos Timmermans van ING vertrok in de nasleep van de affaire.
De benoeming van Hamers bij UBS die in februari werd aangekondigd was vrij onverwacht. UBS is namelijk een grote vermogensbeheerder en Hamers heeft weinig ervaring op dit terrein.
Weber zou voor de benoeming van Hamers zes maanden met hem hebben gesproken. Volgens de voorzitter is er uitgebreid onderzoek gedaan naar de achtergrond van Hamers, ook door onafhankelijke partijen. Sommige managers bij UBS hebben tegen Bloomberg gezegd dat de benoeming van Hamers haastig gebeurde.
Overigens heeft UBS zelf ook te kampen met juridische problemen. Er loopt een hoger beroep van de bank tegen een boete van 4,5 miljard euro in Frankrijk vanwege vermeende betrokkenheid bij belastingontduiking door de bank.
MSN 22.12.2020 Bij de Zwitserse bank UBS vinden interne discussies plaats over de mogelijke gevolgen van de strafrechtelijke vervolging van Ralph Hamers. De Nederlandse oud-topman van ING staat sinds enkele weken aan het roer bij UBS.
Dat meldt persbureau Bloomberg op basis van anonieme bronnen binnen UBS. Eerder deze maand werd bekend dat de voormalig ING-topman in Nederland wordt vervolgd voor het falende toezicht op witwaspraktijken bij de Nederlandse bank.
Mogelijke opvolger
Axel Weber, president-commissaris van UBS, praat met leden van de raad van commissarissen over de consequenties van de zaak voor het leiderschap van Hamers, aldus de ingewijden.
De bestuursleden zouden het onder meer hebben gehad over de vraag wie de functie van Hamers kan overnemen, als de situatie onhoudbaar wordt. De grootste bank van Zwitserland zei eerder het volledige vertrouwen te hebben in de nieuwe topman, die sinds november aan het roer staat.
‘Volledig vertrouwen’
“UBS heeft kennis genomen van de beslissing om een onderzoek te starten naar Hamers zijn werk bij ING, gerelateerd aan de witwaspraktijken. We hebben volledig vertrouwen in zijn vermogen om UBS te leiden”, schreef de bank op 9 december in een verklaring.
In een officiële reactie aan Bloomberg zegt de bank opnieuw ‘alle vertrouwen te hebben in de ceo’.
Miljoenenboete
Hamers gaf leiding aan ING toen de bank in 2018 een schikking trof wegens nalatigheid bij het bestrijden van witwassen. Het bedrijf betaalde daarvoor van 775 miljoen euro.
Volgens het OM was de compliance-afdeling onderbezet en onvoldoende opgeleid. Bovendien was het systeem om transacties te monitoren zo ingesteld dat slechts een beperkt aantal signalen van witwassen werd opgepikt.
Vervolging
De bank moest daar dus voor bloeden. Maar de eindverantwoordelijke – Ralph Hamers – ging vrijuit. Activist Pieter Lakeman probeerde toch vervolging af te dwingen, via een zogenoemde artikel 12-procedure.
Iets waar het gerechtshof in Den Haag begin deze maand in mee ging. “Het hof acht het van belang dat in een openbaar strafproces de norm wordt bevestigd dat ook bestuurders van een bank niet vrijuit gaan als zij feitelijke leiding hebben gegeven aan ernstige verboden gedragingen. De burger moet kunnen zien dat ook dergelijk handelen door de overheid niet wordt geaccepteerd”, schreef het hof destijds.
RTL 22.12.2020 Bij de Zwitserse bank UBS vinden interne discussies plaats over de mogelijke gevolgen van de strafrechtelijke vervolging van Ralph Hamers. De Nederlandse oud-topman van ING staat sinds enkele weken aan het roer bij UBS.
Dat meldt persbureau Bloomberg op basis van anonieme bronnen binnen UBS. Eerder deze maand werd bekend dat de voormalig ING-topman in Nederland wordt vervolgd voor het falende toezicht op witwaspraktijken bij de Nederlandse bank.
Mogelijke opvolger
Axel Weber, president-commissaris van UBS, praat met leden van de raad van commissarissen over de consequenties van de zaak voor het leiderschap van Hamers, aldus de ingewijden.
De bestuursleden zouden het onder meer hebben gehad over de vraag wie de functie van Hamers kan overnemen, als de situatie onhoudbaar wordt. De grootste bank van Zwitserland zei eerder het volledige vertrouwen te hebben in de nieuwe topman, die sinds november aan het roer staat.
“UBS heeft kennis genomen van de beslissing om een onderzoek te starten naar Hamers zijn werk bij ING, gerelateerd aan de witwaspraktijken. We hebben volledig vertrouwen in zijn vermogen om UBS te leiden”, schreef de bank op 9 december in een verklaring.
In een officiële reactie aan Bloomberg zegt de bank opnieuw ‘alle vertrouwen te hebben in de ceo’.
Miljoenenboete
Hamers gaf leiding aan ING toen de bank in 2018 een schikking trof wegens nalatigheid bij het bestrijden van witwassen. Het bedrijf betaalde daarvoor van 775 miljoen euro.
Volgens het OM was de compliance-afdeling onderbezet en onvoldoende opgeleid. Bovendien was het systeem om transacties te monitoren zo ingesteld dat slechts een beperkt aantal signalen van witwassen werd opgepikt.
Vervolging
De bank moest daar dus voor bloeden. Maar de eindverantwoordelijke – Ralph Hamers – ging vrijuit. Activist Pieter Lakeman probeerde toch vervolging af te dwingen, via een zogenoemde artikel 12-procedure.
Iets waar het gerechtshof in Den Haag begin deze maand in mee ging. “Het hof acht het van belang dat in een openbaar strafproces de norm wordt bevestigd dat ook bestuurders van een bank niet vrijuit gaan als zij feitelijke leiding hebben gegeven aan ernstige verboden gedragingen. De burger moet kunnen zien dat ook dergelijk handelen door de overheid niet wordt geaccepteerd”, schreef het hof destijds.
NOS 09.12.2020 Oud-ING-topman Ralph Hamers wacht strafrechtelijke vervolging vanwege zijn rol bij de witwasaffaire bij de bank. ING kreeg daar eerder een recordboete van 775 miljoen euro voor opgelegd. Tot nu toe bleef Hamers buiten schot. Waarom komt vervolging nu wél ter sprake? En wat betekent dat voor vergelijkbare zaken?
Het gerechtshof in Den Haag kwam tot de strafrechtelijke vervolging na een zogeheten artikel 12-procedure, aangespannen door financieel activist Pieter Lakeman. Hamers zou persoonlijk op de hoogte moeten zijn van de witwaspraktijken bij ING. Eerder is er met hem persoonlijk geen schikking getroffen, en hij heeft persoonlijk geen verantwoording af moeten leggen.
Waar gaat deze zaak ook alweer over?
In september 2018 werd bekend dat het Openbaar Ministerie en de fiscale opsporingsdienst FIOD met ING een schikking hadden getroffen. ING had, ondanks meerdere waarschuwingen van De Nederlandsche Bank, grootschalige witwaspraktijken jarenlang gedoogd.
Banken moeten volgens de wet witwassen en terrorismefinanciering actief tegengaan, maar takken die hier binnen ING verantwoordelijk voor waren verzuimden daar in. “Maar dit is geen wet waar je je best in doet. Je móet die wet nakomen”, zegt jurist Robert Hein Broekhuijsen. Hij werkte eerder bij het OM aan grote fraudezaken. Nu is hij als advocaat betrokken bij fraudeonderzoeken. Eerder pleitte hij al voor persoonlijke vervolging van Hamers. “Als je die wet niet nakomt, en je weet zoals ING dat je het niet doet, dan pleeg je een strafbaar feit.”
Waarom werd Hamers eerder niet vervolgd?
Het Openbaar Ministerie zei in 2018 dat er in de zaak geen schuldige aangewezen kon worden. “Het OM oordeelde dat er onvoldoende bewijs was voor een succesvolle vervolging van natuurlijke personen”, zegt een woordvoerder. Daarom werd er niet overgegaan tot vervolging van individuen.
Hoe kan hij nu wel vervolgd worden?
Nu gebruikt Lakeman ‘feitelijk leiderschap’ als juridisch haakje waarop de oud-ING-bestuurder vervolgd kan worden. “Er wordt gekeken of Hamers geen kennis had van wat er aan de hand was”, zegt Broekhuijsen. “Die kennis is er al gauw.”
ING was op grote schaal betrokken bij witwasprojecten. Schattingen lopen uiteen, maar vast staat dat er enorme bedragen aan illegaal geld via rekeningen bij de bank liepen. Het toezicht schoot structureel tekort. Daarom werd ING meerdere keren gewaarschuwd, onder meer door De Nederlandsche Bank en de Europese Centrale Bank. Ook het OM en de FIOD kwamen bij de bank op bezoek.
Het gerechtshof schrijft in de beschikking van vandaag dat Hamers een belangrijke en bewuste rol heeft gespeeld in het beleid dat het witwassen structureel mogelijk maakte. “Na bestudering van de stukken in het dossier en gehoord hetgeen ter zittingen in raadkamer naar voren is gebracht, constateert het hof dat beklaagde niet alleen van dit beleid op de hoogte was, maar ook – naar het oordeel van het hof – als CEO samen met anderen actief aan dit beleid heeft meegewerkt.”
“Waarschuwingen van DNB worden op raad van bestuur-niveau gedaan. Hij kan niet roepen dat hij dit niet wist”, zegt Broekhuijsen.
Hamers is sinds dit jaar bestuursvoorzitter bij UBS in het Zwitserse Zürich EPA
Wat betekent dit voor Hamers?
Dat is nog lastig te zeggen. Het gaat om een unieke zaak. “Hij wordt in ieder geval berecht”, zegt Broekhuijsen. “Op witwassen staan vooral gevangenisstraffen, maar daar gaat het niet om. Het gaat erom dat hij publiekelijke verantwoording moet afleggen.”
Hamers is sinds september topman bij de Zwitserse bank UBS. Die bank zegt er alle vertrouwen in te hebben dat hij UBS kan blijven leiden. Broekhuijsen denkt daar anders over. “Hij is nu verdachte in een strafzaak. Daar zal de toezichthouder in Zwitserland niet blij mee zijn. In Nederland word je als verdachte in een strafzaak niet goedgekeurd als bestuurder bij een bank.”
En wat betekent dit voor vergelijkbare zaken?
Op dit moment loopt er ook een strafrechtelijk onderzoek door het OM naar de rol van ABN Amro bij witwaszaken. Het gerechtshof wil niet zeggen of de uitspraak van vandaag het juridisch gezien makkelijker maakt om in andere zaken eveneens topbestuurders persoonlijk te vervolgen. “Iedere zaak is uniek, de uitkomsten kunnen verschillen.”
MSN 09.12.2020 Oud-topman Ralph Hamers van ING wordt strafrechtelijk vervolgd voor het falende toezicht op witwaspraktijken bij de bank. Dat heeft het gerechtshof in Den Haag bepaald.
Het hof oordeelde dat de top van ING op de hoogte was van het falende beleid rond witwassen en dat onvoldoende werd gedaan om het toezicht te verbeteren. Hamers heeft daardoor bewust de kans aanvaard dat er “verboden gedragingen” zouden komen. Het hof merkt echter nadrukkelijk op dat niet wettig en overtuigend is bewezen dat hij strafbare feiten heeft gepleegd. Dat oordeel is voorbehouden aan de strafrechter.
ING kreeg in september 2018 een boete van 775 miljoen euro wegens nalatigheid bij het bestrijden van witwassen, waarbij het Openbaar Ministerie aangaf geen grond te zien voor vervolging van individuele ING-medewerkers. Verschillende partijen, waaronder financieel activist Pieter Lakeman met zijn Stichting Onderzoek Bedrijfs Informatie (SOBI), wilden dat Hamers voor de kwestie alsnog strafrechtelijk wordt vervolgd.
MSN 09.12.2020 Het Openbaar Ministerie moet voormalig ING-topman Ralph Hamers alsnog vervolgen in een grote witwaszaak, die de bank eerder voor 775 miljoen euro schikte. Dat heeft het gerechtshof in Den Haag woensdag bepaald.
Het hof deed woensdag uitspraak in een zogeheten artikel-12-procedure, aangespannen door de Stichting Onderzoek Bedrijfs Informatie (SOBI) van financieel activist Pieter Lakeman. De uitspraak is een klap voor ING, dat met de schikking de zaak dacht te hebben afgedaan.
In 2018 kocht de bank met de schikking strafvervolging af wegens faciliteren van witwassen en overtreding van antiwitwasregels. Het OM concludeerde in het strafonderzoek dat hieraan voorafging, Houston, dat de bank „breed falend” beleid had gevoerd. Als onderdeel van de schikking ontkwam ING ook vervolging in andere witwaskwesties in de periode van 2010 tot september 2018. Schuldigen werden niet hoofdelijk aangewezen, wat onder meer in de landelijke politiek hoog werd opgenomen.
Goedkeuring top
Verschillende gedupeerden waren het met deze afdoening oneens en begonnen een artikel-12-procedure om vervolging alsnog af te dwingen. Zo was Pieter Lakeman van mening dat te beperkt onderzoek is gedaan naar het systeem waarmee ING witwasmeldingen selecteerde. Dat zou zijn toegesneden op de hoeveelheid werk die medewerkers aankonden. Hierdoor konden verschillende witwaszaken passeren zonder ingrijpen van de bank.
Lakemans stichting SOBI meent dat leidinggevenden op de hoogte moeten zijn geweest van dit systeem en daar goedkeuring voor hebben gegeven. Volgens het hof is de „conclusie gerechtvaardigd dat de top van ING op de hoogte was” van de „tekortkomingen” in het antiwitwasbeleid „in de door het onderzoek Houston bestreken periode”. Tegen een besluit in een artikel-12-procedure is geen beroep mogelijk.
Voormalig ING-topman Hamers voor hof in witwaszaak
Eerder dit jaar oordeelde het hof al dat Ralph Hamers verhoord mag worden over het faciliteren van witwassen onder zijn bestuur. De voormalig ING-topman – nu bestuursvoorzitter bij de grote Zwitserse bank UBS – probeerde via een wrakingsverzoek dat verhoor nog tegen te houden. Het Hof ging daar eind augustus niet in mee.
Toen het verhoor uiteindelijk plaatsvond, kwam wel de advocaat van Hamers, maar de bestuurder zelf bleef weg. Het hof neemt het de voormalig ING-topman kwalijk dat hij niet „publiekelijk verantwoordelijkheid” heeft genomen „voor zijn handelen”.
Tweede procedure
In een andere artikel-12-procedure waarin het hof ook woensdag uitspraak deed, is de eis wel afgewezen. Hier vroeg de Amerikaanse curator in de fraudezaak rondom IB Capital om vervolging van ING zelf. Ongeveer 1.850 beleggers staken in 2012 via IB Capital tientallen miljoenen dollars in de valutahandel. Daarbij gebruikten ze bankrekeningen bij ING. Het beleggingsbedrijf belegde dat geld niet, maar hield het zelf. De gedupeerden vinden dat ING alarm had moeten slaan toen een deel van het geld werd weggesluisd.
Poortwachter ING hield zijn ogen gesloten
De beleggers eisten daarom compensatie van ING. Ze vinden dat de bank ten minste 2 miljard euro heeft bespaard door het toezicht niet op de juiste manier in te richten.
AD 09.12.2020 Oud-ING-topman Ralph Hamers wordt strafrechtelijk vervolgd voor de witwasaffaire. Dat maakt het Gerechtshof in Den Haag vanochtend bekend.
Het hof oordeelde dat de top van ING op de hoogte was van het falende beleid rond witwassen en dat onvoldoende werd gedaan om het toezicht te verbeteren. Hamers heeft daardoor bewust de kans aanvaard dat er ‘verboden gedragingen’ zouden komen. Het hof merkt echter nadrukkelijk op dat niet wettig en overtuigend is bewezen dat hij strafbare feiten heeft gepleegd, maar er ‘voldoende aanknopingspunten zijn voor een succesvolle vervolging’. Het uiteindelijke oordeel is voorbehouden aan de strafrechter.
Er is een aantal redenen om tot vervolging over te gaan, stelt het Gerechtsof: de feiten zijn ernstig, met de bestuurder zelf is geen schikking getroffen en evenmin heeft hij publiekelijk verantwoordelijkheid genomen voor zijn handelen. Het hof acht het van belang dat in een openbaar strafproces de norm wordt bevestigd dat ook bestuurders van een bank niet vrijuit gaan als zij feitelijke leiding hebben gegeven aan ernstige verboden gedragingen. De burger moet kunnen zien dat ook dergelijk handelen door de overheid niet wordt geaccepteerd.
ING kreeg in september 2018 een boete van 775 miljoen euro wegens nalatigheid bij het bestrijden van witwassen, waarbij het Openbaar Ministerie aangaf geen grond te zien voor vervolging van individuele ING-medewerkers. Verschillende partijen, waaronder financieel activist Pieter Lakeman met zijn Stichting Onderzoek Bedrijfs Informatie (SOBI), wilden dat Hamers voor de kwestie alsnog strafrechtelijk wordt vervolgd.
Hamers is inmiddels topman van het Zwitserse UBS. De bank zegt in een reactie dat Hamers het volledige vertrouwen geniet en heeft kennisgenomen van de berichten rond de strafvervolging.
Slecht imago
De witwaskwestie bij ING en strafvervolging betekent slecht nieuws voor het imago van de bankensector. Chris Buijink, voorzitter van de Nederlandse Vereniging van Banken (NVB) herhaalde een eerdere boodschap met die strekking naar aanleiding van de beslissing van het gerechtshof in Den Haag om Hamers te vervolgen.
Buijink geeft aan kennis te hebben genomen van de beslissing om Hamers te vervolgen. Het Openbaar Ministerie zag bij de schikking eerder geen reden personen te vervolgen. ,,ING heeft indertijd in de Tweede Kamer en in de pers erkend dat het fouten heeft gemaakt en tekort is geschoten. Zelf heb ik al eerder gezegd dat wat bij één bank mis gaat, de reputatie van de sector raakt”, aldus Buijink.
De NVB benadrukt dat de strijd tegen het witwassen een hoge prioriteit voor banken heeft. In Nederland houden ruim 8000 bankmedewerkers zich fulltime bezig met de screening van klanten en het monitoren van het betalingsverkeer. Om witwassen uit te bannen, is volgens de NVB ook intensieve publiek-private samenwerking nodig. “We zijn blij dat het kabinet daar met het Plan van aanpak witwassen ook vol op in zet”, aldus Buijink.
Toezichthouder De Nederlandsche Bank benadrukt dat de kwestie die nu speelt er een is tussen ING, Hamers en het OM. Minister Wopke Hoekstra van Financiën wilde niks zeggen over de vervolging van Hamers.
De Surinaamse krijgsraadhervat proces het proces van de Decembermoorden-zaak op 30 oktober 2020. De krijgsraad maakte dit vrijdag 23.10.2020 bekend. Het gaat om de strafzaak waarin ex-president Desi Bouterse hoger beroep heeft aangetekend tegen zijn veroordeling van twintig jaar cel in november 2019.
De krijgsraad wilde de zaak al eerder hervatten maar vanwege de coronamaatregelen kon dit niet.
Bouterse kreeg de straf aan zijn broek omdat de rechter voldoende bewijs vond voor zijn aandeel in de moord op vijftien politieke tegenstanders in december 1982. Op 22 januari 2020 maakte de ex-legerleider gebruik van zijn recht om in hoger beroep te gaan.
Ex-bevelhebber en voorzitter van de NDP, Desi Bouterse, moest voor de krijgsraad verschijnen om tijdens de zittingverzet aan te tekenen tegen zijn veroordeling tot twintig jaar cel als hoofdverdachte van de Decembermoorden.
Het was de eerste keer dat hij zelf aanwezig was in de rechtszaal. Tijdens alle andere zittingen, die in 2007 begonnen, deden zijn advocaten het woord. Deze keer moest hij er wel zelf bij zijn, anders zou zijn recht op hoger beroep vervallen.
Gedenking slachtoffers Decembermoord !!!
Desi Bouterse zelf niet aanwezig bij de zitting 30.10.2020
Irvin Kanhai zal bij de voortzetting van de verstekzaak van Desi Bouterse (ex-legerleider) in het 8 decemberstrafproces op 30 oktober 2020, excepties opwerpen. Hij zegt om een reactie gevraagd aan Starnieuws dat zijn cliënt Desi Bouterse niet hoeft te verschijnen op de zitting. Hij heeft schriftelijk toestemming van de Krijgsraad om excepties in te dienen op de zitting.
De raadsman van Bouterse merkt op dat hij een aantal excepties heeft. Hij had vanaf de eerste zitting in de verstekzaak op 22 januari 2020 reeds aangekondigd dat hij bezwaren zal indienen. De zaak tegen Bouterse is een aantal keren uitgesteld. Kanhai zegt dat zijn cliënt voorlopig niet op de zitting aanwezig hoeft te zijn, want de excepties moeten eerst worden behandeld.
Kanhai merkt op dat de vorige auditeur-militair Roy Elgin de dagvaarding niet mocht tekenen, want hij was formeel nog niet benoemd in de functie. Zijn beschikking was toen nog niet uit. Ook de Amnestiewet zal de advocaat meenemen in zijn excepties.
Zitting verdaagd tot 31.03.2020
De zitting van de Krijgsraad op woensdag22.01.2020, waar president Desi Bouterse voor het eerstverscheen, was na zes minuten alweer beëindigd. Een van de drie rechters en de openbaar aanklager waren niet aanwezig. Daardoor was de zaak verdaagd tot 31 maart 2020.
AD 23.01.2020
Onder luide toejuichingen van duizenden aanhangers verscheen Bouterse woensdag 22.01.2020 voor de Krijgsraad. Gekleed in militair tenue stond hij voor het eerst oog in oog met de rechters die hem twee maanden geleden veroordeelden tot 20 jaar cel voor de Decembermoorden.
Bouterse stond op voor de rechters en gaf antwoord toen rechtbankpresidente Cynthia Valstein-Montnor hem vroeg naar zijn naam, geboortedatum en beroep. ,,Ambtsdrager in de functie van president van de republiek Suriname’’, zei hij. Daarna meldde Valstein-Montnor dat rechter Rewita Chatterpal niet aanwezig was vanwege ziekte, waardoor de inhoudelijke behandeling van de zaak is uitgesteld.
Als een trotse militair verliet Bouterse zes minuten na aanvang van de zitting alweer de rechtbank, terwijl zijn aanhangers hem volgden naar het Onafhankelijkheidsplein. Daar dankte hij in een toespraak zijn echtgenote, kinderen en het publiek, en veegde de vloer weer aan met het strafproces.
Tijdens een zitting in juni 2017 eiste het Surinaamse Openbaar Ministerie twintig jaar celstraf tegen Bouterse. Volgens de openbaar aanklager is hij hoofdverantwoordelijk voor de martelingen en executies van de vijftien slachtoffers.
Telegraaf 30.10.2020 De krijgsraad in Suriname heeft de behandeling van de zaak van ex-president Desi Bouterse uitgesteld naar 30 november. De rechters besloten daartoe omdat de voormalige legerleider vrijdag wegbleef. Het hof hield op verzoek van de advocaat van Bouterse de reden voor zijn afwezigheid geheim.
Bouterse vecht bij de krijgsraad zijn veroordeling tot 20 jaar voor de Decembermoorden aan. De president van het hof, rechter Cynthia Valstein-Montnor, maakte duidelijk dat ze de oud-president op de volgende zitting wel verwacht. Zonder zijn aanwezigheid gaat de zaak niet verder. „De krijgsraad is ervan uitgegaan dat de verdachte er vandaag zou zijn. Er is nu een verontschuldigbare reden gegeven, maar we willen zijn rechten waarborgen. Daarom stel ik de zaak uit”, aldus de rechter.
De zaak die vandaag op de rol stond is onderdeel van het proces over de Decembermoorden. Het gaat om een zogeheten verzetzaak. Hiervan is sprake omdat Bouterse bij verstek is veroordeeld. Daarom had hij niet de mogelijkheid om in hoger beroep te gaan, maar moest hij verzet aantekenen. Dit verzet is in januari toegekend. De bedoeling was om de zaak al eerder te hervatten, maar vanwege de coronamaatregelen was dat niet haalbaar.
AD 30.10.2020 De krijgsraad in Suriname heeft de behandeling van de zaak van ex-president Desi Bouterse uitgesteld naar 30 november. De rechters besloten daartoe omdat de voormalige legerleider vrijdag wegbleef. Het hof hield op verzoek van de advocaat van Bouterse de reden voor zijn afwezigheid geheim.
Bouterse vecht bij de krijgsraad zijn veroordeling tot 20 jaar voor de Decembermoorden aan. De president van het hof, rechter Cynthia Valstein-Montnor, maakte duidelijk dat ze de oud-president op de volgende zitting wel verwacht. Zonder zijn aanwezigheid gaat de zaak niet verder.
,De krijgsraad is ervan uitgegaan dat de verdachte er vandaag zou zijn. Er is nu een verontschuldigbare reden gegeven, maar we willen zijn rechten waarborgen. Daarom stel ik de zaak uit”, aldus de rechter. De zaak die vandaag op de rol stond is onderdeel van het proces over de Decembermoorden. Het gaat om een zogeheten verzetzaak.
Hiervan is sprake omdat Bouterse bij verstek is veroordeeld. Daarom had hij niet de mogelijkheid om in hoger beroep te gaan, maar moest hij verzet aantekenen. Dit verzet is in januari toegekend. De bedoeling was om de zaak al eerder te hervatten, maar vanwege de coronamaatregelen was dat niet haalbaar.
SN 24.10.2020 Irvin Kanhai zal bij de voortzetting van de verstekzaak van Desi Bouterse (ex-legerleider) in het 8 december strafproces op 30 oktober, excepties opwerpen. Hij zegt om een reactie gevraagd aan Starnieuws dat zijn cliënt niet hoeft te verschijnen op de zitting. Hij heeft schriftelijk toestemming van de Krijgsraad om excepties in te dienen op de zitting.
De raadsman van Bouterse merkt op dat hij een aantal excepties heeft. Hij had vanaf de eerste zitting in de verstekzaak op 22 januari reeds aangekondigd dat hij bezwaren zal indienen. De zaak tegen Bouterse is een aantal keren uitgesteld. Kanhai zegt dat zijn cliënt voorlopig niet op de zitting aanwezig hoeft te zijn, want de excepties moeten eerst worden behandeld.
Kanhai merkt op dat de vorige auditeur-militair Roy Elgin de dagvaarding niet mocht tekenen, want hij was formeel nog niet benoemd in de functie. Zijn beschikking was toen nog niet uit. Ook de Amnestiewet zal de advocaat meenemen in zijn excepties.
De Krijgsraad heeft bekendgemaakt dat door de huidige Covid-19 situatie, tot de terechtzitting de verdachte en diens raadslieden worden toegelaten. Een zeer beperkt aantal journalisten mogen in de zittingszaal. Het overige publiek zal geen toegang tot de terechtzitting kunnen worden geboden.
AD 23.10.2020 De Surinaamse krijgsraad zal 30 oktober verder gaan met het proces van de Decembermoorden. De krijgsraad maakte dit vrijdag 23.10.2020 bekend. Het gaat om de strafzaak waarin ex-president Desi Bouterse hoger beroep heeft aangetekend tegen zijn veroordeling van twintig jaar cel in november 2019.
De krijgsraad wilde de zaak al eerder hervatten maar vanwege de coronamaatregelen kon dit niet.
Bouterse kreeg de straf aan zijn broek omdat de rechter voldoende bewijs vond voor zijn aandeel in de moord op vijftien politieke tegenstanders in december 1982. Op 22 januari van dit jaar maakte de ex-legerleider gebruik van zijn recht om in hoger beroep te gaan.
Het was de eerste keer dat hij zelf aanwezig was in de rechtszaal. Tijdens alle andere zittingen, die in 2007 begonnen, deden zijn advocaten het woord. Deze keer moest hij er wel zelf bij zijn, anders zou zijn recht op hoger beroep vervallen.
NOS 23.10.2020 De krijgsraad in Suriname hervat volgende week vrijdag het proces over de Decembermoorden tegen Desi Bouterse. De voormalige president werd in november vorig jaar bij verstek tot een gevangenisstraf van twintig jaar veroordeeld, maar ging in hoger beroep.
De inhoudelijke behandeling van het beroep was nog niet begonnen. Die werd een aantal keren uitgesteld, de laatste keer in juli omdat het gerechtsgebouw niet coronaproof bleek.
Het proces over de Decembermoorden gaat over het martelen en vermoorden in december 1982 van vijftien politieke tegenstanders door het toenmalige militaire regime. Bouterse was daar de leider van.
Opzet en voorbedachte rade
De krijgsraad kwam vorig jaar na een slepend proces tot het oordeel dat er sprake was geweest van opzet en voorbedachte rade. Ook achtten de rechters het bewezen dat Bouterse de leiding had gehad.
Bouterse was nog president toen de krijgsraad uitspraak deed. In juni verloor hij de verkiezingen en nam toenmalig oppositieleider Santokhi zijn plaats in.
Een terugblik op de decembermoorden in Suriname 1982
Op Maandag 28 September 2020 ging het proces weer verder.
De rechtszaak werd op maandag 28 september 2020 weer hervat. Toen kwamen onder andere de advocaten van verdachte Poelatov aan het woord.
AD 29.09.2020
Oleg Poelatov, een van de vier verdachten in het MH17-proces, stelt ‘niets te maken hebben gehad met het vervoeren van een BUK-raket in Oekraïne’. Hij zegt ook ‘niets te maken te hebben gehad met het neerhalen van vlucht MH17 en weet ook niet wat er wel is gebeurd’. Hij wil wel komen verklaren in de rechtbank in Schiphol.
Dat zeiden de twee Nederlandse advocaten van Poelatov vanochtend in de rechtbank bij Schiphol bij de hervatting van het MH17-proces. De twee advocaten spraken hun cliënt vorige week in Rusland, het was voor het eerst dat zij Poelatov persoonlijk spraken sinds het proces in maart begon.
Niet alles is zo glashelder als het Openbaar Ministerie zegt, aldus Sabine ten Doesschate, advocaat van MH17-verdachte Oleg Poelatov..Onderzoek naar andere scenario’s
Zij stelt samen met haar collega ‘intensieve en nuttige gesprekken met hun cliënt te hebben gehad’. Het waren verhelderende gesprekken die hebben geleid tot nieuwe inzichten. We hebben de context van feiten gehoord en onjuistheden in dossier. Niet alles is zo glashelder als het Openbaar Ministerie zegt.”
Volgens de advocaten heeft Poelatov heeft wel de wrakstukken van het toestel gezien. Hij vindt het vreselijk wat er gebeurd is.” Poelatov stelt betrokken te zijn geweest bij de oorlog in Oost-Oekraïne. ,,Maar ik was niet betrokken bij wat er is gebeurd met MH17.’’ Ja, zijn stem is te horen op telefoontaps, maar die gesprekken moeten anders worden geduid dan het OM nu doet.’’
Poelatov is volgens de advocaten bereid zijn verhaal te komen vertellen in de rechtbank. ,,Maar we hebben dat nu nog ontraden. Er is een internationaal opsporingsbevel, hij zou worden opgepakt.”
De advocaten van Poelatov betoogden eerder in de rechtbank al dat ze meer onderzoek willen naar andere scenario’s rond de crash van vlucht MH17. Volgens hen focust het OM teveel op het scenario dat een Russische BUK-raket het vliegtuig, waarschijnlijk per ongeluk, heeft neergehaald.
De verdediging wil dat er vooral meer onderzoek komt naar het zogenoemde ‘warplane-scenario’. Volgens die theorie zou een Oekraïens gevechtsvliegtuig zich ‘verscholen’ hebben achter MH17. ,,Er zijn aanwijzingen in het dossier om dat verder te onderzoeken”. ,,Hoe onwaarschijnlijk dat menselijk schild-scenario eerst klonk, het moet wel onderzocht worden. Is er wel echt een Buk afgeschoten? En op wie was die dan gericht?”, stelden de advocaten tijdens een eerdere zitting in juni.
Schutter, Adder, Chagrijn en Mol: dit zijn de verdachten van de MH17-ramp (vlnr)Igor Girkin, Sergei Doebinski, Oleg Poelatov en Leonid Ghartsjenk
Vier verdachten
Poelatov is een van de vier verdachten die sinds maart terechtstaan voor betrokkenheid bij het neerhalen van MH17, op 17 juli 2014 boven Oost-Oekraïne. Poelatov, Igor Girkin, Sergej Doebinski en Leonid Chartsjenko (drie Russen en een Orekaïner) waren alle vier betrokken bij de Oekraïnse burgeroorlog, ze streden aan de kant van de pro-Russische separatisten.
Girkin was de militair leider, Chartsjenko, Doebinsky en Poelatov speelden een rol in de inlichtingendienst van de rebellen. Volgens het Openbaar Ministerie waren zij op de hoogte van de aanwezigheid van de BUK-raket in het gebied en zijn ze betrokken geweest bij het vervoer ervan.
De vier verdachten verblijven allemaal in Rusland of Oost-Oekraïne. Geen van hen is komen opdagen bij het proces en alleen Poelatov liet zich door advocaten vertegenwoordigen. Nederland heeft om hun aanhouding verzocht, maar Rusland levert geen onderdanen uit aan het buitenland.
Telegraaf 17.10.2020
EU steunt Nederland
Alle lidstaten van de Europese Unie steunen Nederland in de MH17-zaak. Dat zei premier Rutte na afloop van de tweedaagse EU-top in Brussel. Volgens Rutte roept de EU Moskou op om de gesprekken te hervatten over de aansprakelijkheid voor het neerhalen van vlucht MH17 boven het oosten van Oekraïne.
AD 10.11.2020
Gisteren maakte Rusland bekend dat het niet meer met Australië en Nederland verder wil onderhandelen. Als reden gaf het Kremlin dat Nederland Rusland heeft gedaagd voor het Europees Hof voor de Rechten van de Mens. In een reactie riep minister Blok van Buitenlandse Zaken de Russische ambassadeur op het matje.
AD 16.10.2020
Rusland wil niet meer onderhandelen met Australië en Nederland
Rusland staakt gesprekken over MH17 en wil niet met Australië en Nederland verder onderhandelen over zijn aansprakelijkheid voor het neerhalen van vlucht MH17.
Moskou trekt zich volgens het Russische ministerie van Buitenlandse Zaken terug omdat Nederland Rusland heeft gedaagd voor het Europees Hof voor de Rechten van de Mens. “Dat soort acties van Nederland maken het zinloos om verder te praten”, staat in de verklaring.
Het Nederlandse kabinet reageert teleurgesteld en verrast. Minister Blok van Buitenlandse Zaken heeft de Russische ambassadeur in ons land vandaag op het matje geroepen. Premier Rutte zei op de EU-top in Brussel dat hij wel verder wil met de onderhandelingen. “We trekken hierin samen met Australië op en zijn enorm gemotiveerd dit tot een goed einde te brengen.”
Telegraaf 16.10.2020
Rutte over reactie Rusland inzake MH17: ‘Bijzonder pijnlijk’
Minister Blok van Buitenlandse Zaken vindt het bijzonder pijnlijk voor de nabestaanden dat Rusland “het laat afweten”. Blok benadrukt nog eens dat het kabinet geen enkele optie uitsluit om gerechtigheid te bereiken voor de 298 slachtoffers en hun nabestaanden.
Hij heeft geen begrip voor de argumenten van de Russen: “De nabestaanden zijn naar het Hof gestapt, waar ze het volste recht toe hebben. Door ook partij te zijn, kunnen we de nabestaanden helpen en je kunt ons niet verwijten dat we dat doen.”
Ook Blok stelt dat hij de onderhandelingen wil voortzetten. Volgens hem verliepen de eerdere gesprekken met Rusland “professioneel” en werd er serieus onderhandeld.
Klap in het gezicht
Voorzitter Piet Ploeg van de Stichting Vliegramp MH17 noemt het “de zoveelste klap in het gezicht van de nabestaanden”. Hij is niet verbaasd over de stap van Moskou. “Het is de consistente lijn van Rusland om alles tegen te werken.”
Sancties Rusland
Minister Stef Blok van Buitenlandse Zaken is niet van plan de sancties tegen Rusland te heroverwegen. Oppositiepartij PVV wil dat die sancties stoppen, omdat ze volgens Kamerlid Raymond de Roon ‘evident niet werken’ en ‘ook heel veel geld kosten’.
D66-Kamerlid Sjoerd Sjoerdsma reageerde tijdens het debat op 28.09.2020 over de Ruslandstrategie van het kabinet boos op het PVV-voorstel. Hij noemde de suggestie ‘een klap in het gezicht van nabestaanden van de MH17’ op de dag dat het proces tegen de verdachten in die zaak weer verder gaat. De economische sancties werden in EU-verband ingesteld na het neerhalen van vlucht MH17. In reactie daarop stelde ook Rusland sancties in.
De relatie tussen Nederland en Rusland is al jaren slecht. De Ruslandstrategie die het kabinet eind vorig jaar ontvouwde, is gestoeld op de combinatie van druk en dialoog – het beleid zoals dat al jaren geldt. Sommige partijen in de Tweede Kamer zagen weinig verschillen tussen de oude en de nieuwe strategie (PvdA).
Volgens andere partijen oefent Blok te veel druk uit (SP), terwijl weer een andere partij stelt dat de balans tussen druk en dialoog ‘meer richting druk’ moet (ChristenUnie) en volgens nog anderen is hij juist te veel bezig met druk en te weinig met dialoog.
AD 14.11.2020
Incident in zaak-MH17: botsing op damestoilet tussen nabestaande en advocate
De emoties zijn vrijdag 13.11.2020hoog opgelopen tijdens de MH17-rechtszaak in de rechtbank bij Schiphol. De advocate van de Russische verdachte Poelatov werd door een nabestaande ‘op een vervelende manier’ aangesproken op het damestoilet. De advocate was daarvan zo onder de indruk dat zij zich enige tijd liet vervangen door haar collega.
Tijdens een korte schorsing in de zaak was er een confrontatie tussen Sabine ten Doesschate, advocate van de Russische verdachte Oleg Poelatov, en nabestaande Silene Fredriksz, die haar zoon en schoondochter verloor bij de MH17-ramp. Volgens de verdediging werd de advocate daarbij ‘op een vervelende manier aangesproken’. Ten Doesschates college Van Eijck stelt dat dat het directe gevolg is van de ‘toonzetting van het OM en het opruiende taalgebruik’. ,,Het OM is onnodig grievend in richting van de verdediging.”
Lees ook;
AD 26.10.2020
Advocaat Boudewijn van Eijck
Als advocaat van MH17-verdachte Oleg Poelatov staat hij al internationaal in de schijnwerpers. Mensen uit zijn omgeving waren verbaasd toen Boudewijn van Eijck begin dit jaar de verdediging van MH17-verdachte Oleg Poelatov op zich nam.
Hij verbond zich, samen met kantoorgenoot Sabine ten Doesschate, aan een strafproces dat minimaal tot eind 2021 voortduurt. Het doorploegen van de ruim 40.000 pagina’s aan strafdossier slokt ’80 procent’ op van zijn normale werkweek.
Pas afgelopen september lukte het Van Eijck en Ten Doesschate om Rusland binnen te komen. ,,We hebben drie coronatesten moeten laten doen om te bewijzen dat we virusvrij waren. Toen we eenmaal groen licht kregen, bleek onze rechtstreekse KLM-vlucht te zijn uitgevallen.
We moesten een vlucht via Londen boeken, waar we drie kilometer moesten sprinten om de aansluiting te halen. En dat met kilo’s dossierstukken in de handbagage. Ik wil er zeker niet moeilijk over doen, we hebben het er natuurlijk voor over, maar het gaat allemaal niet zo eenvoudig als het Openbaar Ministerie het doet lijken.
We worden in allerlei contacten beperkt. Neem veel internationale deskundigen die je onder vier ogen wilt spreken. Ik ben van mening dat het proces beter had kunnen worden stilgelegd. Dit is zo’n uitzonderlijke situatie in de wereld en dit is zo’n belangrijk proces dat ik dat niet vreemd zou vinden.”
Telegraaf 26.11.2020
Telegraaf 13.11.2020
Telegraaf 06.11.2020
Telegraaf 04.11.2020
Oleg Poelatov ontkent betrokkenheid
In een verklaring die door zijn advocaten is opgenomen, zegt verdachte Oleg Poelatov dat hij niet betrokken was bij het neerhalen van vlucht MH17, op 17 juli 2014 boven Oost-Oekraïne.
Hij zou ook niet betrokken zijn geweest bij het transport van de Buk-raket en de lanceerinstallatie waarmee het toestel werd neergehaald en ook niet bij het verbergen daarvan.
AD 04.11.2020
Als hij in tapgesprekken sprak over een Buk-raket, was dat desinformatie, bedoeld om de tegenstander op het verkeerde been te zetten. Kortom, dit is een ‘Verachtelijke beschuldiging’ zei Poelatov.
Poelatov bevestigt in de video dat hij ten tijde van de ramp plaatsvervangend commandant was van een verkennings- en spionage-eenheid van de Oost-Oekraïense rebellen.
De advocaten van verdachte Poetolov ANP
In het deel van de video dat in oktober is opgenomen, gaat hij in op vragen van zijn Nederlandse advocaat Sabine ten Doesschate. De twee staan uitvoerig stil bij de afgeluisterde gesprekken, die volgens Poelatov vooral bestaan uit misleiding en valse informatie.
Telefoontaps
De videoboodschap is in oktober opgenomen, toen zijn Nederlandse advocaten Boudewijn van Eijck en Sabine ten Doesschate hem bezochten in Rusland. Van achter een bureau reageert Poelatov op beschuldigingen van het Openbaar Ministerie over zijn betrokkenheid bij de aanslag op passagiersvlucht MH17 die op 17 juli 2014 werd neergeschoten boven het bezette gebied in Oekraïne en waarbij 298 mensen omkwamen.
Vervolg proces
Het MH17-proces ging weer verder op dinsdag 4 november 2020. Inhoudelijke behandeling van de zaak staat pas gepland voor volgend jaar.
Welke zaken lopen er nu rond het neerhalen van vlucht MH17?
AD 13.12.2020 Sinds de start van het MH17-proces in maart dit jaar zit nabestaande Piet Ploeg elke zitting in de rechtbank. Om te laten zien dat de ramp de nabestaanden nooit zal loslaten. ,,We snappen ook wel dat niemand achter tralies belandt, maar we willen de waarheid.”
2020, een jaar dat we vooral door corona nooit zullen vergeten. Tot 31 december schrijven onze verslaggevers verhalen over grote en kleine gebeurtenissen, over verdriet en hoop, over ruzie en over liefde in het nieuwsjaar dat nu bijna achter ons ligt. Dit was 2020.
Jarenlang keken de nabestaanden uit naar start van het MH17-proces. Dat het die negende maart druk zou worden, hadden ze wel verwacht. Maar zo’n chaos? ,,Ik was in januari nog een week naar de nonnen in Vught gegaan, om mijn Engels bij te spijkeren, want ik wist dat ik vragen vanuit de hele wereld zou krijgen. Nou, er liepen iets van 425 journalisten rond. Als je één stap buiten het gerechtsgebouw zette, stonden er meteen vijftig om je heen. Het was bizar.”
,,In de gangen van het gebouw zat een hele verzameling ambtenaren en diplomaten. De top van het Openbaar Ministerie, van Eurojust: iedereen die iets voorstelde in Nederland of Europa, wilde erbij zijn. De corona-uitbraak was toen al begonnen, maar niemand hield zich aan de maatregelen. Dat kon ook helemaal niet, want je zat gewoon op elkaars lip. Heel naïef nog.”
,,Normaal volgen we de MH17-zaak vanuit de bezoekersruimte erboven, maar alleen op die eerste dag zaten wij als nabestaanden in de zittingszaal zelf. Het Openbaar Ministerie had ons gewaarschuwd dat mogelijk alle namen zouden worden voorgelezen. Officier van Justitie Dedy Woei-a-Tsoi deed dat zó waardig, dat hakte er enorm in. Op het moment dat ze de namen van mijn familie uitsprak, keek ze me recht aan. Dat kwam…” Hij slikt even. ,,Ja, dat kwam binnen.”
Piet Ploeg verloor op 17 juli 2014 zijn oudere broer Alex, zijn schoonzus Edith en zijn neef Robert. Ze waren op weg naar Bali, maar werden net als de andere passagiers en bemanningsleden gedood in de lucht boven Oost-Oekraïne, waar een conflict woedde. De twee dochters van Alex en Edith, Sandra en Mirjam, waren achtergebleven in Nederland. Piet was de eerste die hen na de ramp belde.
Hij vertelt erover aan de keukentafel van zijn woning in Maarssen. Vaak geroutineerd, soms neemt hij even tijd om zich te herpakken. Achter hem hangen familiefoto’s aan de muur.
Waar zijn nichten ervoor kozen om alle onderzoeken en het strafproces op wat meer afstand te volgen, verdiept Piet Ploeg zich in elk detail. Als voorzitter van Stichting Vliegramp MH17 wil hij een spreekbuis zijn voor de nabestaanden en steun bieden bij de juridische afhandeling van de ramp, maar er ook op toezien dat de strafrechtelijke procedure goed verloopt. Daarom is hij, met een min of meer vast clubje van zo’n vijftien mensen, bij elke zitting van het proces. ,,Ik vind dat de stichting de zaak moet blijven volgen. Al is dat niet altijd even comfortabel. Heb je die houten stoeltjes wel eens geprobeerd, in onze zaal? Je komt er na een dag zitten gebroken vandaan. Ik heb eens voor de grap gezegd: ik ben blij dat ik al een letselschadeadvocaat heb. Maar we vinden het belangrijk om de rechtbank en de verdediging te laten zien dat de nabestaanden er zitten. We doen het ook uit respect voor het werk van het Openbaar Ministerie en de rechtbank. Wij volgen het proces op de voet, elke dag.”
Na de opening van het proces op 9 maart volgden nog zeventien zittingsdagen, in blokken verdeeld door het jaar. Nooit waren ze meer zo groots en chaotisch als die eerste dag, al was het maar omdat de coronapandemie de wereld in lockdown dreef. De aandacht bij pers en publiek voor een van de grootste processen uit de Nederlandse geschiedenis nam af. Buitenlandse journalisten konden niet meer naar Nederland komen, het aantal mensen dat het proces in de zittingszaal zelf kon bijwonen werd beperkt. Er was één zitting waar vanwege de coronamaatregelen zelfs de nabestaanden niet bij mochten zijn, ook zij moesten zich die dag behelpen met de livestream vanuit de rechtbank.
Maar ook die dag volgde Ploeg het proces, vanuit een honger naar de feiten. Hij wil exact weten waarom en door wiens toedoen zijn familie, en natuurlijk de overige 295 inzittenden van vlucht MH17, aan hun eind zijn gekomen. In de jaren van strafrechtelijk onderzoek kon het Openbaar Ministerie weinig loslaten. ,,We kregen maar mondjesmaat informatie. En daarmee ging het Openbaar Ministerie al veel verder dan bij een normaal strafrechtelijk onderzoek. Maar bij de nabestaanden ligt er al jaren de vragen: Wat? Waarom? Hoe? Wie?”
Naar welke details bent u precies op zoek?
,,Er worden nu vier mensen berecht. Dat zijn niet de mensen die de knop van de lanceerinstallatie hebben ingedrukt. Het zijn ook niet de opdrachtgevers om het Buk-systeem ter beschikking te stellen. Het zijn een beetje de middle men. Er zingen genoeg andere namen rond, zoals de Oekraïense commandant Vladimir Tsemach of Poetins adviseur Vladislav Soerkov, over wie veel in de media is verschenen. Is er reden om aan te nemen dat zij ook vervolgd moeten worden? Dat soort dingen kun je alleen maar weten als je het dossier kent.”
Over het dossier hebben jullie verschil van mening met het Openbaar Ministerie. Jullie willen het inzien, maar het OM wilde het niet verstrekken.
,,Wij wilden inzage, en tegelijkertijd begrepen we dat het OM de kaarten tegen de borst wilde houden. Je kon niet strooien met dat onderzoek, want ten oosten van Nederland was er grote interesse om het te lezen. Bovendien is men bang voor een trial by media. Onlangs heeft de rechtbank besloten dat onze advocaten één exemplaar mogen inzien. Ze mogen het ons niet laten lezen, ze mogen er alleen met ons over praten. Het is een dossier van 41.000 pagina’s, dus ik heb ze sterkte gewenst.”
Het MH17-proces
Volgens het Openbaar Ministerie is het toestel van Malaysia Airlines neergehaald met een Buk-raket, afkomstig van een lanceerinstallatie die onderdeel uitmaakte van de 53ste Luchtafweerbrigade van het Russische leger. De raket werd volgens justitie afgeschoten vanuit een weiland in Oost-Oekraïne, dat op dat moment onder controle stond van pro-Russische separatisten.
Het proces tegen de drie Russen en een Oekraïner die worden verdacht van betrokkenheid bij het neerhalen van MH17 begon op 9 maart en bevindt zich nog steeds in de voorbereidende fase. Vanaf februari volgend jaar moet de inhoudelijke behandeling van start gaan. Er staan zittingsdagen gepland tot eind november 2021.
De advocaten van Oleg Poelatov, de enige verdachte die om bijstand heeft gevraagd, vroegen dit jaar meerdere keren om uitstel. Juist vanwege de omvang van het dossier. Hoe kwam dat bij jullie over?
,,Ik heb weleens zitten zuchten toen ik dat hoorde. Ik snap dat het een groot dossier is, maar op een gegeven moment bleven die advocaten maar zielig doen. Dan dacht ik: je hebt deze opdracht toch zelf aangenomen? Niemand heeft je daartoe gedwongen.
,,We hebben een dubbel gevoel over de aanwezigheid van Poelatovs advocaten. Aan de ene kant is het goed voor het draagvlak dat het proces op tegenspraak is. En we begrijpen dat advocaten alles uit de kast moeten halen om hun cliënt te verdedigen. Maar soms voelt het gewoon niet lekker. Neem alle alternatieve scenario’s die zij willen onderzoeken, terwijl er wereldwijde consensus is over de toedracht, dat het vliegtuig is neergehaald door een Buk-raket. Kap daar nou mee, denk ik dan. Focus je op de vermeende rol van je cliënt.
,,Ik ga er zonder meer van uit dat ze ook Russische belangen dienen, door het Buk-scenario zo aan te vallen. En het is slechts een vermoeden, maar ik heb het idee dat Rusland er bewust voor heeft gekozen om Poelatov te laten bijstaan. Omdat het bewijs tegen hem het minst sterk lijkt te zijn. Er zijn meer nabestaanden die denken dat Moskou aan de touwtjes trekt van de verdediging. Er wordt niet voor niets zo geheimzinnig gedaan over de financiering van zijn rechtsbijstand, door een vage stichting in Moskou.”
Voor de rechtbank stond dagenlang een videowagen waarop interviews werden vertoond met vermeende getuigen die ‘alternatieve versies’ over het neerhalen van MH17 vertellen. Recent werd aangetoond dat die interviews zijn gemaakt door bloggers die banden hebben met een Russische inlichtingendienst. Wat doet zo’n videowagen met jullie?
,,We geven ze geen aandacht en adviseren nabestaanden hen ook niet te volgen op sociale media. Het is kletskoek wat ze vertellen. Enkele van die bloggers vielen me aan op sociale media, daarna heb ik ze geblockt.”
De houding van Rusland en de vier verdachten stoort Ploeg regelmatig. Hij zag in maart foto’s waarop verdachte Sergej Doebinski in de Krim aan het duiken is met voormalige strijdmakkers. Ze grillen kebab, roken dikke sigaren en drinken Jack Daniel’s uit longdrinkglazen. ,,Ze genieten daar bescherming. Dat is niet fijn om te zien. Ze doen allemaal zo schamper, zo schouderophalend over wat er is gebeurd. Ze worden nu gevraagd om te getuigen in de rechtszaal. Ik mag echt hopen dat ze geen vrijgeleide krijgen om hier te getuigen, en dat ze dan terug kunnen keren naar hun luxeleventje. Dat zou voor de nabestaanden echt slikken zijn.”
Is dat wat dit proces mist? Een verdachte in het strafbankje, iemand die je aan kunt kijken?
,,Natuurlijk zou dat het beste zijn, maar we wisten van tevoren dat ze afwezig zouden zijn. Het is wat het is. In ieder geval krijgen we te horen wat er precies is gebeurd. Wie is verantwoordelijk geweest? Wat was de rol van Rusland? We weten ook wel dat er niemand achter tralies gaat belanden. Maar er ligt straks wel een onafhankelijke uitspraak over wie hiervoor verantwoordelijk is geweest. Dan is er in elk geval recht gedaan.”
MSN 03.12.2020 Nederland moet naar manieren zoeken om, desnoods achter de schermen, met Rusland in gesprek te blijven over de MH17-zaak. Dat zegt Renée Jones-Bos, voormalig ambassadeur in Moskou, in een gesprek met de Tweede Kamer. Ook in internationaal verband is het aan Nederland om aandacht voor de kwestie te blijven vragen. “Als wij MH17 niet op de agenda houden, zou het zomaar weg kunnen slippen.”
Nederland houdt Rusland medeverantwoordelijk voor het neerhalen met een luchtdoelraket van een passagiersvliegtuig boven Oost-Oekraïne op 17 juli 2014. Het toestel van Malaysia Airlines was onderweg van Amsterdam naar Kuala Lumpur met bijna 300 mensen aan boord, het merendeel Nederlanders. Geen van de inzittenden overleefde de ramp.
Het onderlinge contact verliep altijd al moeizaam, maar medio oktober gooide Moskou de deur helemaal dicht. De Russen ontkennen iedere betrokkenheid bij de MH17-ramp en stellen dat Nederland en het eveneens zwaar getroffen Australië, die samen optrekken, er alleen maar op uit zijn hen de schuld in de schoenen te schuiven.
Dialoog met Rusland
Minister Stef Blok (Buitenlandse Zaken) zei daarop dat hij juist snel weer met de Russen om tafel wil. Maar met alle juridische procedures tegen Rusland waar Nederland partij in is, zal dat nog niet meevallen, waarschuwt Jones-Bos. In het informelere circuit liggen volgens haar meer kansen, mits er “creatiever” naar ingangen wordt gezocht. “Er zijn misschien mensen in Nederland met goede contacten die ingezet zouden kunnen worden.”
Ook Jaap de Hoop Scheffer van de Adviesraad Internationale Vraagstukken (AIV) noemt het belangrijk om “toch te proberen in de persoonlijke sfeer een dialoog in stand te houden”. Dat hoeft dan niet eens over MH17 te gaan, zegt de oud-minister van Buitenlandse Zaken.
In gesprekken met andere landen is het volgens De Hoop Scheffer zaak om altijd ook MH17 te blijven noemen. Nederland moet daarnaast proberen het dossier op de agenda te krijgen bij de toekomstige regering-Biden in de Verenigde Staten, vindt hij. Jones-Bos, die ook ambassadeur is geweest in Washington, verwacht van de regering-Biden eerder een “welwillend oor” dan van de huidige regering-Trump. “Maar het gaat niet vanzelf”, waarschuwt zij.
NOS 25.11.2020 De rechtbank Den Haag hoopt dat inhoudelijke behandeling van het MH17-proces op 1 februari 2021 volgend jaar van start kan gaan. De rechtbank streeft naar deze datum, maar de komende maanden moeten er nog wel een aantal getuigen worden gehoord door de rechter-commissaris en er moet nader onderzoek worden gedaan naar de betrouwbaarheid van beeldmateriaal en tapgesprekken.
De advocaten van verdachte Oleg Poelatov hebben in de nu afgesloten regiefase van het proces circa 280 onderzoekswensen geformuleerd. Die gingen over de vraag of vlucht MH17 wel door een Buk-raket is neergehaald, of de raket is afgevuurd vanaf een landbouwveldje in separatistengebied en of verdachte Poelatov betrokken is bij het neerhalen van MH17.
Legereenheid
De rechtbank staat toe dat een aantal getuigen die door de verdediging zijn voorgesteld, mogen worden gehoord. Daaronder is ook de commandant van de Russische 53e Brigade in Koersk, de legereenheid die beschikt over Buk-raketten. Die getuigen laten horen is al eerder geprobeerd, maar het verzoek werd toen door Rusland afgewezen. Nu het gedaan wordt door de advocaten ligt dat misschien anders, overweegt de rechtbank.
Afgeluisterde gesprekken
Ook medeverdachte Sergej Doebinski mag worden benaderd voor verhoor, onder meer over de deelname van Poelatov aan bepaalde afgeluisterde gesprekken over het neerhalen van vlucht MH17. Een taalkundig deskundige moet vaststellen of het inderdaad Poelatov is die in de gesprekken te horen is.
Poelatov heeft eerder aangeboden om vragen van de rechtbank schriftelijk te beantwoorden, maar daar voelt de rechtbank niet voor. “De verdachte wordt opnieuw uitgenodigd om de vragen in het openbaar ter rechtszitting te beantwoorden. Daar wijken we niet vanaf”, aldus de rechter.
Gevechtsvliegtuigen
Het merendeel van onderzoekswensen is afwezen. Zo wordt niet nader gekeken naar alternatieve scenario’s, zoals de vermeende betrokkenheid van gevechtsvliegtuigen. De verdediging wilde dat graag. De rechtbank vindt dat het internationale onderzoeksteam Joint Investigation Team dat al voldoende heeft gedaan en dat de bevindingen uitvoerig genoeg zijn meegenomen in het strafdossier. Ook verzoeken om de opstellers van enkele deelrapporten te kunnen horen, zijn afgewezen omdat de rapporten voor zichzelf spreken.
Het proces gaat op 1 februari om 10.00 uur verder. In een toelichting zei de persrechter dat niet zeker is of de inhoudelijke behandeling dan echt van start kan gaan. “Als het gaat om onderzoeken die met een ander land te maken hebben, ben je afhankelijk van de manier waarop het allemaal loopt. We hopen allemaal, en de rechtbank ook, dat het op 1 februari van start kan gaan, maar dat is best spannend”.
Vlucht MH17 van Malaysia Airlines werd op 17 juli 2014 boven Oost-Oekraine neergehaald door een uit Rusland afkomstige Buk-raket. In Oost-Oekraine woedde destijds een hevige oorlog tussen Russisch-gezinde separatisten en regeringstroepen van Oekriane. Vlucht MH17 was op weg van Amsterdam naar Kuala Lumpur en had 298 mensen aan boord. Onder hen waren 196 Nederlanders. Alle inzittenden kwamen om.
NU 25.11.2020 De rechtbank in Den Haag heeft het verzoek van de advocaten van MH17-verdachte Oleg Pulatov om meer tijd te krijgen voor onderzoek naar alternatieve scenario’s van de crash afgewezen. Het streven is nu het monsterproces op 1 februari inhoudelijk te gaan behandelen, zo blijkt woensdag uit een zitting in de zaak.
Volgens de rechtbank hebben de advocaten mogelijke alternatieve scenario’s niet goed onderbouwd en is er in de afgelopen jaren al uitputtend onderzoek gedaan.
Een aantal andere onderzoekswensen zijn wel toegewezen. Zo willen de advocaten graag de andere verdachten horen als getuige in hun zaak. De rechtbank vindt dat de moeite waard om te proberen. Dit zal lopen via rechtshulpverzoeken aan de autoriteiten in Rusland en Oekraïne. Afhankelijk van hoe snel dit onderzoek gaat, kan de inhoudelijke behandeling 1 februari beginnen.
Het Openbaar Ministerie (OM) verdenkt drie Russen en één Oekraïner van betrokkenheid bij de ramp. Behalve Pulatov heeft geen van de verdachten – Igor Girkin, Sergey Dubinsky en Leonid Kharchenko – iets aan de rechtbank laten horen.
Bij de ramp met het toestel van Malaysia Airlines in juli 2014 kwamen alle 398 inzittenden om het leven. Onder hen waren bijna tweehonderd Nederlanders.
AD 25.11.2020 MH17-verdachten Igor Girkin, Sergej Doebinski en Leonid Chartsjenko mogen worden gehoord als getuigen. Dat heeft de rechtbank besloten in een tussenvonnis, waarmee de regiefase van het proces is afgesloten.
De drie verdachten weigeren vooralsnog naar Nederland te komen om het proces bij te wonen. Toch heeft de verdediging van Oleg Poelatov, de enige verdachte die zich laat bijstaan door advocaten, gevraagd de drie te horen als getuige. De rechtbank staat dat toe. Of een dergelijk verzoek via Rusland slaagt, is verre van zeker.
Ook wil de rechtbank dat er een nieuwe poging wordt gedaan om de voorman van de Russische 53ste Brigade als getuige te horen. Het Openbaar Ministerie stelt dat deze legereenheid de Buk-raket en lanceerinstallatie naar Oekraïne heeft gereden en vermoedelijk heeft bediend.
‘De vaart erin’
In een tussenvonnis oordeelde de rechtbank gistermiddag over een lijst van maar liefst 280 onderzoeksverzoeken, ingediend door Poelatovs advocaten Boudewijn van Eijck en Sabine ten Doesschate. De rechtbank publiceert dat vonnis over enkele dagen, maar rechtbankvoorzitter Hendrik Steenhuis lichtte alvast de belangrijkste beslissingen toe.
Door de toegevoegde onderzoeken is de beoogde startdatum van de inhoudelijke behandeling, 1 februari 2021, niet meer in beton gegoten. Mocht dan nog cruciaal onderzoek gedaan worden, dan wordt de inhoudelijke behandeling uitgesteld. Wel liet de rechtbank weten ‘de vaart erin’ te willen houden.
Het overgrote deel van de onderzoekswensen van de verdediging is afgewezen. Zo willen Poelatovs advocaten onderzoek doen naar alternatieve scenario’s voor de toedracht van de ramp met vlucht MH17, die volgens het Openbaar Ministerie op 17 juli 2014 werd neergehaald door een Russische Buk-raket.
Straaljager
Volgens de verdediging moet bijvoorbeeld de mogelijkheid worden onderzocht dat het burgervliegtuig uit de lucht is geschoten door een straaljager. Daar zette de rechtbank echter een streep door. Er hoeft alleen getoetst te worden of het scenario van het OM klopt. Mocht de bewijsvoering daarvan rammelen, dan volgt automatisch vrijspraak.
Volgens de rechtbank zijn er drie belangrijke vragen. Is de MH17 met een Buk-raket uit de lucht geschoten? Stond de Buk-lanceerinstallatie vlakbij de plaats Pervomayske, zoals het OM stelt? En zijn de vier verdachten bij de raketaanslag betrokken geweest? Om die vragen te toetsen, wil de rechtbank nog enkele getuigen horen. Zo moet de boer van het landbouwveld gehoord worden van waaruit de raket zou zijn gelanceerd.
Advocaten Boudewijn van Eijck en Sabine ten Doesschate waren tevreden na afloop van de zitting. ,,De rechtbank heeft een aantal belangrijke verzoeken toegewezen. Onderzoek waar het OM tot nu toe verre van is gebleven, kunnen wij nu gaan doen”, meldden ze in een persverklaring.
AD 13.11.2020 De emoties zijn vandaag hoog opgelopen tijdens de MH17-rechtszaak in de rechtbank bij Schiphol. De advocate van de Russische verdachte Poelatov werd door een nabestaande ‘op een vervelende manier’ aangesproken op het damestoilet. De advocate was daarvan zo onder de indruk dat zij zich enige tijd liet vervangen door haar collega.
Tijdens een korte schorsing in de zaak was er een confrontatie tussen Sabine ten Doesschate, advocate van de Russische verdachte Oleg Poelatov, en nabestaande Silene Fredriksz, die haar zoon en schoondochter verloor bij de MH17-ramp. Volgens de verdediging werd de advocate daarbij ‘op een vervelende manier aangesproken’. Ten Doesschates college Van Eijck stelt dat dat het directe gevolg is van de ‘toonzetting van het OM en het opruiende taalgebruik’. ,,Het OM is onnodig grievend in richting van de verdediging.”
Ten Doesschate verscheen na de schorsing niet meer in de rechtbank omdat zij volgens haar collega even moest bijkomen. De advocate was na de lunch weer terug in de zaal. Ze vertelde dat ze ‘even van de leg’ was door het incident. ,,Het gebeurde op een moment en manier waar ik niet op bedacht was.” Ze benadrukt dat het contact tussen de advocaten en de nabestaanden over het algemeen vriendelijk is.
‘Helemaal klaar mee’
Zeggen dat een Buk-raket niet bedoeld is om een komkommer mee te snijden is een volkomen minachting van de ernst van de ramp, aldus Woordvoerder verdediging over het taalgebruik van het OM
Een woordvoerder van de verdediging laat weten dat de advocaten ‘helemaal klaar zijn met de retoriek van het OM’. ,,Hun toonzetting is denigrerend. Zeggen dat een Buk-raket niet bedoeld is om een komkommer mee te snijden of een band te plakken is een volkomen minachting van de ernst van de ramp. Ook het opruiend en grievend taalgebruik zet aan tot vijandigheden zoals we vandaag mondeling hebben ondervonden.”
Volgens Silene Frederiksz is het incident door de advocaten ‘opgeblazen’ ,,Zij kwam het toilet binnen en ik liep eruit. Ze groette mij vriendelijk en ik groette terug. Door de mondkapjes die we op hadden had ik niet gelijk door wie ze was. Dus ik schrok eigenlijk. Ik zei: ‘Oh nee, ik wil niet vriendelijk zijn. Ik ben nabestaande en heb moeite met jullie”, zo stelt ze in een reactie aan deze site. Daarna liep Frederiksz naar buiten.
,,De indruk werd gewekt dat het nogal heftig was. Maar ik heb op een normale toon gesproken en haar niet aangeraakt. Zij zijn de advocaten van een van de verdachten van de moord op Bryce en Daisy. Daar heb ik een gevoel bij. Zij doen hun werk en dat doen ze goed. Alleen voor ons als nabestaanden is dat vaak moeilijk en frustrerend.’’
De rechter reageerde dat het nooit de bedoeling kan zijn dat advocaten onheus bejegend worden. De officieren van justitie staan daar volledig achter, lieten ze direct weten. Zij stelden in eerdere zittingen wel dat alle verzoeken tot vertraging in de zaak kunnen leiden. Dat vinden ook de nabestaanden.
Bij vorige, recente zittingen liep de ergernis onder de nabestaanden ook op. Buiten het gerechtsgebouw stond meerdere zittingsdagen een videowagen waarop video’s worden vertoond die een alternatieve kijk op de MH7-crash geven.
De wagen wordt gehuurd door een organisatie die Global Rights of Peaceful People heet. De video die werd vertoon is van Bonanza Media, een zelfbenoemd journalistiek platform waarvan eerder deze week werd onthuld dat de makers nauwe banden hebben met een Russische inlichtingendienst.
In de video komt onder meer een zelfbenoemde getuige aan het woord die stelt dat hij nog een tweede vliegtuig in de lucht heeft gezien die dag. In dat zogenoemde ‘warplane’-scenario zou een Oekraïens gevechtsvliegtuig achter MH17 hebben ‘gescholen’ en mogelijk het doelwit zijn geweest van de afgevuurde Buk-raket.
Meer onderzoek
De rechtszaak over de ramp met vlucht MH17 is nog in de inleidende fase, momenteel komen onderzoekswensen aan bod. De advocaten van de Rus Poelatov hebben vorige week vele tientallen verzoeken gedaan. Ze willen onder meer veel getuigen (opnieuw) horen en experts aan het woord laten over onderzoeken die eerder zijn uitgevoerd naar het neerhalen van MH17. Ook willen de advocaten dat er meer onderzoek wordt gedaan naar de andere scenario’s over het neerhalen van MH17.
Het OM bestempelde gisteren en vandaag vrijwel alle wensen als ‘onnodig of niet relevant’. Justitie gaat ervan uit dat MH17 is neergehaald door een Russische BUK-raket die op dat moment op Oekraïens grondgebied was, in een gebied waar pro-Russische separatisten de baas waren. Volgens het OM is er geen sprake geweest van een ander aanwezig vliegtuig.
Volgend jaar inhoudelijke behandeling
Oleg Poelatov is een van de vier verdachten in het monsterproces rond het neerhalen van het vliegtuig van Malaysia Airlines op 17 juli 2014. Hij is de enige die zich laat vertegenwoordigen door advocaten. De andere drie – Igor Girkin, Sergej Doebinski en Leonid Chartsjenko – hebben niets laten horen. Bij de vliegramp kwamen alle inzittenden, onder wie bijna tweehonderd Nederlanders, om het leven.
De strafzaak begon afgelopen maart. Op 25 november beslist de rechtbank over de onderzoekswensen van de verdediging: het horen van de getuigen en experts. Daarna zal duidelijk zijn of het monsterproces vanaf februari volgend jaar in zijn geheel inhoudelijk behandeld kan worden of dat er in het geval van Poelatov eerst nog meer onderzoek nodig is.
Telegraaf 12.11.2020 Het Openbaar Ministerie maakt gehakt van de honderden onderzoekswensen van de advocaten van de Russische verdachte Oleg Poelatov in het MH17-monsterproces. Dat gaat in de rechtbank Schiphol de negende maand in. „De motivatie schiet aan alle kanten tekort”, meent het OM.
Als het aan officieren van justitie Ward Ferdinandusse, Thijs Berger en Manon Ridderbeks ligt, wijst rechtbankvoorzitter Hendrik Steenhuis bijna alle verzoeken van de verdediging om nader verhoor van getuigen, deskundigen en rapporteurs af. Die neemt eind deze maand een besluit, waarna de inhoudelijke behandeling ergens in het vroege voorjaar van 2021 zou kunnen beginnen.
De strafzaak tegen vier mogelijke medeschuldigen uit Rusland en Oekraïne aan de massamoord op 298 inzittenden van passagiersvlucht MH17 op 17 juli 2014 boven oorlogsgebied van Oost-Oekraïne kan nog jaren duren. De Boeing 777 vol vakantiegangers werd met een Russische Bukraket uit de lucht geschoten. Daarbij kwamen ook 196 Nederlanders om. Alleen Poelatov laat zich op afstand juridisch bijstaan.
Zijn verzoeken om betrokkenen en onderzoekers te bevragen zijn volgens het OM meestal niet goed onderbouwd, te laat ingediend, onnodig, onuitvoerbaar, niet relevant voor het proces of niet in het belang van deze verdachte. „Ze lijken een voorschot op het pleidooi. Dat is niet de bedoeling”, aldus de officieren donderdag in een uitvoerig betoog.
Nabestaanden reageren opgelucht. Sommigen waren vorige week redelijk van slag door alle vraagtekens die Poelatov-advocaten Sabine ten Doesschate en Boudewijn van Eijck bij het strafrechtelijk onderzoek stelden. Het hoeft toch niet over? Nee, stellen de officieren vast. „Het is zorgvuldig en integer. Ook wij willen niet dat het proces vertraagd wordt.”
Concreter
De verdediging hamert echter op een eerlijk proces, waarin Poelatov alle wettelijke mogelijkheden krijgt om zich vrij te pleiten. De aanklagers vinden wel dat zijn advocaten dan veel concreter en specifieker moeten worden waarom nader onderzoek op bepaalde punten noodzakelijk is. „Schieten met hagel heeft weinig zin. Dat zaait alleen maar onrust”, vindt voorzitter Piet Ploeg van Stichting Vliegramp MH17.
„De verdediging moet zich niet gedragen als Sherlock Holmes of als spreekbuis van de Verenigde Naties. Zij is geen MH17-waarheidsvinder en hoort zich te beperken tot de directe belangen van haar cliënt in deze zaak”, zo zei Berger.
Ridderbeks was ook duidelijk: „Aanvullend forensisch onderzoek is zinloos.” Volgens Ferdinandusse geldt dat net zo goed voor extra horen van getuigen. „Dat hoeft niet volgens bestaande jurisprudentie. Niemand zit te wachten op herhaling.”
RTL 12.11.2020 Partijen in de Tweede Kamer willen opheldering van het kabinet over de banden tussen een Nederlandse blogger en de Russische militaire inlichtingendienst. Onderzoekscollectief Bellingcat constateerde nauwe banden tussen een Nederlandse MH17-blogger en de Russische geheime dienst.
De organisatie Bonanza Media schrijft veel over de MH17-ramp en in hun berichtgeving wordt steevast getwijfeld aan de bevindingen van het Joint Investigation Team (JIT) en het Openbaar Ministerie. Regeringspartijen CDA en D66 willen nu weten wat het kabinet kan ondernemen tegen het verspreiden van desinformatie met hulp van de Russische geheime dienst.
Nauwe banden
Uit het onderzoek van Bellingcat blijkt dat twee officieren van de Russische militaire geheime dienst GROe regelmatig contact hadden met de oprichters van Bonanza Media. Volgens Bellingcat hebben de Russen ook vertrouwelijke informatie – uit het door Nederland geleide onderzoek – naar Bonanza Media doorgespeeld.
Uit het onderzoek van Bellingcat blijkt verder dat de GROe de stukken van Bonanza vooraf te zien kreeg. Ook werden er voor de journalisten illegale reizen naar oorlogsgebied in het oosten van Oekraïne geregeld, waar zij met ‘getuigen’ spraken die bijvoorbeeld straaljagers rond het toestel zouden hebben gezien.
Strafbaar?
“Onbestaanbaar”, zegt D66-Kamerlid Sjoerd Sjoerdsma. “Een Nederlander ondermijnt in opdracht van en waarschijnlijk gesteund door de Russische inlichtingendienst de MH17-rechtszaak. Dat is een aanval op onze rechtsstaat.” Sjoerdsma wil dat het kabinet onderzoekt of het verspreiden van desinformatie door een buitenlandse mogendheid strafbaar kan worden gesteld.
“Dit is zeker aanleiding om vragen te stellen”, zegt CDA-Kamerlid Martijn van Helvert. “Het is niet alleen de vraag of de blogger strafbare feiten heeft gepleegd door het staatsbelang te schaden, maar ook is het de vraag wat we gaan doen met de Russische MIVD die via bloggers macht wil uitoefenen in Nederland.”
Ook wil D66 dat de Russische ambassadeur op het matje wordt geroepen.
Bonanza Media
De Nederlandse journalist en blogger Max van der Werff richtte eind 2018 samen met de Russische journalist Yana Yerlashova een mediabedrijf op: Bonanza Media, dat inmiddels overigens niet meer operationeel is door geldgebrek. Yerlashova werkte bij de Russische staatszender Russia Today (RT).
Via het Twitteraccount van Bonanza Media reageert ze vandaag op de aantijgingen. Ze noemt Bellingcat ‘fictieschrijvers’ en benadrukt ‘in tegenstelling tot jullie’ onafhankelijk te werk te gaan. Van der Werff schrijft op Twitter dat hij hoopt in het weekend te kunnen reageren ‘op alle commotie en beschuldigingen’.
NU 12.11.2020 Onderzoeksplatform Bellingcat laat donderdag weten te kunnen bewijzen dat de Nederlandse blogger Max van der Werff is beïnvloed door de Russische geheime dienst. Van der Werff heeft zich meerdere malen kritisch uitgelaten over het onderzoek naar de vliegramp en zijn twijfel over de mogelijke betrokkenheid van Rusland uitgesproken.
Bellingcat baseert zich onder meer op e-mailwisselingen die het platform in handen heeft gekregen. Ook zou uit telefoongegevens blijken dat de Russische journalist Yana Yerlashova, met wie Van der Werff samenwerkt, in contact heeft gestaan met de Russische geheime dienst GRU.
De twee begonnen in 2019 met het mediaplatform Bonanza Media. Van der Werff en Yerlashova zijn onder meer verantwoordelijk voor Call for Justice, een documentaire over de ramp met het toestel van Malaysia Airlines. Hierin worden de onderzoeksresultaten van het Joint Investigation Team (JIT) sterk in twijfel getrokken.
Volgens het JIT is MH17 op 17 juli 2014 neergehaald met een buk-raket die zou zijn aangeleverd vanuit Rusland. Dat is ook de overtuiging van het Openbaar Ministerie (OM).
Raketinstallatie die MH17 neerhaalde heeft unieke ‘vingerafdruk’
Producties zouden zijn voorgelegd aan de geheime dienst
Volgens Bellingcat heeft Bonanza Media sinds de oprichting nauw contact met de Russische geheime dienst. Uit onderzoek blijkt dat producties voor publicatie ter goedkeuring zijn voorgelegd aan kolonel Sergey Chebanov van de GRU.
Het onderzoek van Bellingcat is van belang, omdat Van der Werff door de advocaten Sabine ten Doesschate en Boudewijn van Eijck is opgeroepen als getuige. Zij zijn de advocaten van verdachte Oleg Pulatov.
Pulatov is de enige van de vier verdachten die zich laat bijstaan door advocaten. De vier mannen wordt verweten verantwoordelijk te zijn voor het neerhalen van het toestel van Malaysia Airlines. Donderdag is het proces tegen de verdachten hervat.
Van der Werff laat in een reactie aan NU.nl weten dat hij waarschijnlijk aankomend weekend zal reageren via zijn blog. Ook de verdediging van Pulatov is om een reactie gevraagd.
NOS 12.11.2020 Het internationale onderzoekscollectief Bellingcat zegt dat het bewijzen in handen heeft dat het Engelstalige mediaplatform Bonanza Media wordt aangestuurd vanuit Rusland.
Bij het platform Bonanza Media werken de Nederlandse blogger Max van der Werff en de Russische journalist Jana Jerlasjova. Het duo brengt sinds de oprichting in 2019 verhalen over de ramp met vlucht MH17, waarbij getwijfeld wordt aan de bevindingen van het Joint Investigation Team (JIT) en het Openbaar Ministerie.
Volgens Bellingcat bestaat het mediaplatform enkel en alleen om desinformatie te verspreiden. Dit komt naar voren uit e-mails die hackers hebben onderschept. Ook zouden Russische klokkenluiders de data van het telefoonverkeer van twee Russische officieren hebben onderschept en doorgespeeld aan Bellingcat.
Nauwe banden
Hieruit zou blijken dat de twee officieren van de Russische geheime dienst met regelmaat contact hadden met Bonanza Media. Ook kregen ze voor publicatie inzicht in de artikelen en producties van Bonanza Media.
Bovendien, zegt Bellingcat, dat zowel Jana Jerlasjova, een voormalig journalist van staatszender Russia Today, als Max van der Werff toegang kregen om te reizen in gebieden in Oost-Oekraïne waar dit voor andere journalisten op dat moment onmogelijk was.
Onduidelijk is of de oprichting van het platform werd geïnitieerd door de Russen en of er ook financiering vanuit Rusland kwam, schrijft Bellingcat.
Wie is Max van der Werff?
De Nederlandstalige blogger Max van der Werff is volgens Bellingcat een sympathisant van de Russen en van de separatisten in het oosten van Oekraïne, in de regio Donetsk. Hij kreeg in mei 2019 volgens Bellingcat een officiële persaccreditatie van de Nederlandse Vereniging van Journalisten.
Samen met Jerlasjova maakte hij een documentaire over de MH17-ramp, waarin kritiek wordt geuit op het onderzoek van het Joint Investigation Team (JIT). Het geld voor de documentaire verkreeg het duo door middel van crowdfunding.
Op Twitter zegt de blogger dat hij hoopt komend weekend te kunnen reageren op de aantijgingen.
Bellingcat stelt dat de Russen via Bonanza Media ook proberen het MH17-proces te beïnvloeden: berichten van Bonanza Media worden door de advocaat van verdachte Oleg Poelatov aangevoerd als bewijs. Poelatov is de enige van de vier MH17-verdachten die zich laat verdedigen bij het proces in Nederland.
Telegraaf 12.11.2020 De Nederlandse journalist en blogger Max van der Werff werkte nauw samen met een Russische inlichtingendienst. Dat ontdekte onderzoekscollectief Bellingcat.
Van der Werff schreef veel over de ramp met vlucht MH17. Hij schrijft op Twitter dat hij hoopt in het weekend te kunnen reageren „op alle commotie en beschuldigingen.”
Volgens Bellingcat werkte Van der Werff in opdracht van de Russische militaire inlichtingendienst GROe. Het collectief baseert zich op gelekte e-mailboxen van twee hooggeplaatste GROe-officieren, en hun telefoongeschiedenis.
Ik zit full time plus in de Ebike-handel en zie dat niemand minder dan Navalny een artikel retweet waarin ik aan de GRU wordt gelieerd. In het weekend denk ik te kunnen reageren op alle commotie en beschuldigingen. #MH17https://theins.ru/politika/236808
Volgens Bellingcat – dat zelf ook uitgebreid onderzoek deed naar de ramp met MH17 – richtte Van der Werff eind 2018 samen met de Russische journalist Yana Yerlashova een mediabedrijf op: Bonanza Media, dat inmiddels overigens niet meer operationeel is door geldgebrek. Yerlashova werkte bij de Russische staatszender Russia Today (RT). Via het Twitteraccount van Bonanza Media reageert ze donderdag op de aantijgingen. Ze noemt Bellingcat „fictieschrijvers” en benadrukt „in tegenstelling tot jullie” onafhankelijk te werk te gaan.
Sinds in ieder geval augustus 2019 is er veelvuldig contact tussen de Russische GROe-kolonel Sergey Chebanov en het duo van Bonanza Media, blijkt uit telecomgegevens. Verhalen die verschijnen op Bonanza Media of aankondigingen van nieuwe evenementen worden eerst aan de kolonel voorgelegd, concludeert Bellingcat.
In our newest investigation Bellingcat exposes the relationship between the Russian foreign intelligence services and the MH17 focused “independent investigative platform” Bonanza Media (@bonanzamedia2)
In de rechtbank op Schiphol is momenteel het strafproces tegen vier mannen die verdacht worden van betrokkenheid bij het neerhalen van vlucht MH17 van Malaysia Airlines 17 juli 2014. Het toestel stortte neer in het oosten van Oekraïne. Daar was op dat moment een gewapend conflict gaande tussen pro-Russische separatisten en Oekraïense regeringstroepen. Bij de ramp kwamen alle inzittenden, onder wie bijna tweehonderd Nederlanders, om het leven.
RTL 12.11.2020 Een mediaplatform waarop twijfel wordt gezaaid over de ramp met vlucht MH17, heeft banden met de Russische militaire geheime dienst. Dat ontdekte onderzoekscollectief Bellingcat.
Het gaat om het in 2019 opgerichte Bonanza Media, een Engelstalig platform waarop verhalen worden gepubliceerd over de MH17-ramp en het onderzoek daarnaar. Door het medium wordt onder meer steevast getwijfeld aan de bevindingen van het Joint Investigation Team (JIT) en het Openbaar Ministerie.
Journalist staatszender
Het platform werd opgericht door Yana Yerlashova, een voormalig journalist van de Russische staatszender Russia Today. Zij kreeg daarbij hulp van de Nederlander Max van der Werff, een blogger die in 2019 een officiële persaccreditatie van journalistenvakbond NVJ wist te bemachtigen en over de MH17-zaak bericht.
Het tweetal maakte eerder onder meer al een documentaire waarin ze hun ongegronde theorieën over de oorzaak van de ramp en de Russische betrokkenheid (of juist het gebrek daaraan) blootlegden. Yerlashova deed eerder hetzelfde in opdracht van Russia Today.
Uit het onderzoek van Bellingcat blijkt dat twee officieren van de Russische militaire geheime dienst GROe regelmatig contact hadden met de oprichters van Bonanza Media. Bellingcat baseert zich op e-mails die door hackers werden doorgespeeld en door de onderzoekers zijn geverifieerd. Ook kreeg Bellingcat via klokkenluiders telefoonlogs van de twee Russische officieren.
Geldnood
Onduidelijk is momenteel nog of de GROe een rol speelde bij het oprichten van Bonanza Media. Gezien het platform in geldnood verkeerde, is het onwaarschijnlijk dat er financiële steun vanuit Rusland is gekomen.
Uit het onderzoek van Bellingcat blijkt dat de GROe de stukken van Bonanza vooraf te zien kreeg. Ook werden er voor de journalisten illegale reizen naar oorlogsgebied in het oosten van Oekraïne geregeld, waar zij met ‘getuigen’ spraken die bijvoorbeeld straaljagers rond het toestel zouden hebben gezien. Nagenoeg alle andere journalisten wordt de toegang tot het gebied geweigerd.
Volgens Bellingcat hebben de Russen ook vertrouwelijke informatie – uit het door Nederland geleide onderzoek – naar Bonanza Media doorgespeeld. Die werd door hacks van de cyberafdeling van GROe verkregen. Waarschijnlijk werd vervolgens aan journalisten opdracht gegeven om ze te lekken.
Proces MH17
De onthulling van Bellingcat kan gevolgen hebben voor het lopende onderzoek naar de MH17-ramp. Zo droegen de advocaten van Oleg Poelatov, de enige verdachte die zich in de rechtbank laat vertegenwoordigen, bevindingen van Bonanza Media als bewijs aan. Dat zou wellicht zijn verkregen met behulp van Rusland, een partij die wordt verdacht van betrokkenheid.
Vandaag hervat de rechtbank op Schiphol de rechtszaak tegen de vier verdachten in de zaak rond de ramp met vlucht MH17.
NOS 03.11.2020 In een verklaring die door zijn advocaten is opgenomen, zegt verdachte Oleg Poelatov dat hij niet betrokken was bij het neerhalen van vlucht MH17, op 17 juli 2014 boven Oost-Oekraïne.
Hij zou ook niet betrokken zijn geweest bij het transport van de Buk-raket en de lanceerinstallatie waarmee het toestel werd neergehaald en ook niet bij het verbergen daarvan. Als hij in gesprekken sprak over een Buk-raket, was dat desinformatie, bedoeld om de tegenstander op het verkeerde been te zetten, zei Poelatov.
Poelatov bevestigt in de video dat hij ten tijde van de ramp plaatsvervangend commandant was van een verkennings- en spionage-eenheid van de Oost-Oekraïense rebellen.
‘Verachtelijk verwijt’
In de video, die gedeeltelijk is opgenomen in februari en gedeeltelijk in oktober, spreekt hij zijn medeleven uit met de nabestaanden en vrienden van de mensen die omkwamen.
Poelatov is een van de vier verdachten die worden vervolgd voor betrokkenheid bij het neerhalen van vlucht MH17. Hij is de enige die zich laat verdedigen door een Nederlandse advocaat. Hij verblijft in Rusland en komt vooralsnog niet naar Nederland om het proces bij te wonen. Poelatov noemt de beschuldigingen aan zijn adres “een verachtelijk verwijt”.
In de omgeving
In de opname, die bijna twee uur duurt, beantwoordt hij vragen van zijn Russische advocaat. Daarin vertelt hij dat hij van zijn tweede tot zijn zestiende in Donetsk heeft gewoond en hij toont daar foto’s van. Oekraïne was in die tijd nog onderdeel van de Sovjet Unie.
Midden juli 2014 was hij in de omgeving van Marinovka en Stepanovka. Dat is ook de regio waar volgens het Openbaar Ministerie de Buk-raket naartoe is gebracht waarmee het toestel van Malaysia Airlines is neergehaald.
Maar Poelatov zegt van niks te weten en er ook nooit met iemand over te hebben gepraat. “Ik wist niet van een Buk. Zelfs als ik er om gesmeekt zou hebben, dan zouden we zo’n systeem niet hebben gekregen.”
De advocaten van verdachte Poetolov ANP
In het deel van de video dat in oktober is opgenomen, gaat hij in op vragen van zijn Nederlandse advocaat Sabine ten Doesschate. De twee staan uitvoerig stil bij de afgeluisterde gesprekken, die volgens Poelatov vooral bestaan uit misleiding en valse informatie.
Het OM en de Oekraïense veiligheidsdienst hebben de afgelopen jaren meerdere afgeluisterde gesprekken gepubliceerd die zouden bewijzen dat Poelatov en de drie andere verdachten betrokken zijn bij het transport van de Buk.
Misleidende codewoorden
Poelatov had zelf zeker acht telefoonnummers, zegt hij. De gewone telefoons werden volgens hem gebruikt voor onbelangrijke gesprekken en voor desinformatie om de tegenstander te misleiden, omdat de rebellen wisten dat ze werden afgeluisterd.
Daarnaast hadden ze telefoons met beveiliging die niet af te luisteren waren en die werden gebruikt voor belangrijke strategische gesprekken. “Als er wordt gerefereerd aan de Buk, dan was dat alleen bedoeld om de tegenstander te misleiden, vaak met gebruik van misleidende codewoorden”, zegt hij.
Poelatov betwist dus niet dat de gesprekken hebben plaatsgevonden, maar ze bestaan volgens hem voor een belangrijk deel uit desinformatie.
Oleg Poelatov ANP
Hij krijgt van Ten Doesschate ook de vraag waar hij was op 17 juli om 16:20 uur, het moment dat vlucht MH17 werd neergehaald. Poelatov vertelt dat hij bezig was met de verplaatsing van een aantal tanks en op dat moment net in een auto stapte om naar de locatie te rijden waar de tanks heen moesten. Op dat moment hoorde hij het geluid van een Strela, een luchtdoelwapen, en kort daarna hoorde hij dat een vliegtuig was neergestort bij Grabovo. Daarop ging hij direct naar de crashsite.
Nabestaanden reageren gelaten op de verklaring van Poelatov. “Ik neem er kennis van”, zegt Piet Ploeg de voorzitter van Stichting Vliegramp MH17. “Hij wil alle tapgesprekken afdoen als desinformatie”.
AD 03.11.2020 In een eerder opgenomen videoboodschap noemt MH17-verdachte Oleg Poelatov zijn vermeende betrokkenheid bij het afschieten van een BUK-raket ‘een verachtelijke beschuldiging’.
Volgens Poelatov wist hij niet van een BUK Telar in het door rebellen bezette gebied in Oost Oekraïne, heeft hij die raketinstallatie niet besteld en was hij ook niet betrokken bij het transport daarvan. ,,Al had ik jaren gesmeekt, dan had ik nog geen BUK gekregen”, aldus de Russische verdachte.
De videoboodschap is in oktober opgenomen, toen zijn Nederlandse advocaten Boudewijn van Eijck en Sabine ten Doesschate hem bezochten in Rusland. Van achter een bureau reageert Poelatov op beschuldigingen van het Openbaar Ministerie over zijn betrokkenheid bij de aanslag op passagiersvlucht MH17 die op 17 juli 2014 werd neergeschoten boven het bezette gebied in Oekraïne en waarbij 298 mensen omkwamen.
We maakten gebruik van beveiligde lijnen, maar ook van onbeveiligde lijnen, aldus Oleg Poelatov.
Poelatov reageerde in de eerste helft van het twee uur durende gesprek ook op telefoontaps die in handen zijn van het Openbaar Ministerie. Volgens Poelatov zijn veel van die telefoontaps onzin. ,,We maakten gebruik van beveiligde lijnen, maar ook van onbeveiligde lijnen. Die laatste gebruikten we om desinformatie te verspreiden om de vijand in verwarring te brengen”, aldus Poelatov. Telefoongesprekken waarin gezegd wordt dat zwaardere luchtafweer nodig is, schaart hij onder desinformatie.
Deelneming betuigen aan nabestaanden
De voormalig luitenant-kolonel van het Russische leger begon zijn videoboodschap door zijn deelneming te betuigen aan de nabestaanden van de slachtoffers. Hij zei te hopen dat de werkelijke daders gevonden en berecht worden.
Volgens nabestaande Piet Ploeg sprak Poelatov zich in de videoboodschap meerdere keren tegen. Bijvoorbeeld over het moment waarop hij hoorde dat een vliegtuig uit de lucht was geschoten. Ploeg zei zich meerdere keren geërgerd te hebben deze ochtend. ,,We wisten dat de komende dagen iets zouden vergen van ons geduld en onze zelfbeheersing. Dat is niet erg, want die hebben we ook. Van advocaten mag je verwachten dat ze tot het uiterste gaan om hun cliënt te verdedigen.”
RTL 03.11.2020 In de rechtbank op Schiphol is een video getoond van MH17-verdachte Oleg Poelatov, de enige verdachte die zich laat vertegenwoordigen door een team van advocaten. Poelatov ontkende nogmaals iets te maken te hebben met de vliegramp. “Verachtelijk”, noemde hij de beschuldigingen aan zijn adres.
Poelatov zei meerdere keren dat hij helemaal niets wist van een Buk-raket. “Ik heb niet om zo’n raket gevraagd, ik heb er geen besteld, ik heb er geen vervoerd, ik heb niemand gevraagd er een te leveren”, zei Poelatov. Volgens internationaal onderzoek is vlucht MH17 boven Oost-Oekraïne uit de lucht geschoten met een Buk-raket, afkomstig uit Rusland.
Onmogelijk
Poelatov kan zich nauwelijks voorstellen dat er vanaf zijn kant een raket vervoerd had kunnen worden. “De wegen en routes werden geblokkeerd door het Oekraïense leger. Het is vanuit mijn oogpunt onmogelijk iets te vervoeren door dat gebied.”
De videoboodschap duurde ongeveer twee uur. Het gaat om een compilatie van boodschappen die afgelopen februari en 22 oktober zijn opgenomen toen de advocaten van Poelatov bij hem in Rusland op bezoek waren. In de video uit februari worden vragen gesteld door zijn Russische advocaat. De nabestaanden van de slachtoffers van MH17 waren vooraf door hun advocaten op de hoogte gebracht van de vertoning van de video in de rechtbank.
“Het is opvallend dat één van de videoboodschappen al in februari is opgenomen”, zegt verslaggever Rik Konijnenbelt, die de zaak volgt voor RTL Nieuws. “Dat was nog voordat Poelatov kennis had genomen van het dossier. Dus is er al vroeg nagedacht over de verdedigingsstrategie.”
De tweede videoboodschap is opgenomen in oktober. “Terwijl we weten dat de verdediging deze zomer ook al was afgereisd naar Rusland. Ze zijn er dus zeker drie keer geweest. Kennelijk kan de verdediging nu makkelijker overleggen met Poelatov dan in het begin van het proces.”
“Waarom vandaag twee videoboodschappen zijn vertoond in de rechtszaal blijft gissen”, zegt Konijnenbelt. “Het zou kunnen dat de verdediging wil laten zien dat hun cliënt wel wil meewerken. En dat zou een relatief gunstige uitwerking kunnen hebben op de rechtbank. Die zou eerder geneigd kunnen zijn om wensen van de verdediging eerder te honoreren. Maar of dat echt de strategie is, weten we niet zeker.”
Vier mannen, drie Russen en een Oekraïener, worden verdacht van betrokkenheid bij de vliegramp. Alleen verdachte Poelatov laat zich vertegenwoordigen door advocaten. De andere drie verdachten – Igor Girkin, Sergej Doebinski en Leonid Chartsjenko – hebben niets aan de rechtbank laten horen. Girkin en Doebinski waren de leidinggevenden van Poelatov ten tijde van de vliegramp.
Door de ramp met MH17 kwamen alle inzittenden om het leven, onder wie bijna tweehonderd Nederlanders.
Igor Girkin, Sergei Doebinski, Oleg Poelatov en Leonid Ghartsjenko (vlnr)
RTL 03.11.2020 Een belangrijke dag vandaag in het MH17-proces. De advocaten van Oleg Poelatov, de enige verdachte die zich laat verdedigen, komen met nieuwe onderzoekswensen.
Dat gebeurt omdat zij pas onlangs voor het eerst fysiek overleg hebben gehad met Poelatov. Hij heeft zijn versie van de gebeurtenissen rond de ramp met vlucht MH17 aan hen uit de doeken kunnen doen.
Aanvullend onderzoek
Op basis daarvan kunnen de advocaten de rechtbank vragen om aanvullend onderzoek en het horen van nieuwe getuigen en deskundigen. Vlucht MH17 is op 17 juli 2014 boven Oekraïne uit de lucht geschoten. Alle 298 inzittenden, onder wie 196 Nederlanders, kwamen om het leven.
In 3 minuten: hier gaat het MH17-proces over
Vier verdachten staan terecht voor het aanleveren van de Buk-raket waarmee het vliegtuig werd neergehaald. Verslaggever Rik Konijnenbelt legt je uit hoe dit megaproces werkt.
Oleg Poelatov is de enige van de vier verdachten in het MH17-proces die zich laat vertegenwoordigen door advocaten. De andere drie (Igor Girkin, Sergej Doebinski en Leonid Chartsjenko) negeren deze strafzaak en verblijven in Rusland of Oekraïne. De verdachten zijn volgens het Openbaar Ministerie schuldig aan het opzettelijk laten verongelukken van vlucht MH17.
Nederlandse advocaten
Poelatov is een voormalig luitenant-kolonel in het Russische leger. Tijdens de oorlog in Oekraïne in 2014 was hij de plaatsvervanger van een andere verdachte, Sergej Doebinski. Poelatov zou ten tijde van de ramp in de omgeving zijn geweest van de plek waar de Buk-raket, die vlucht MH17 neerhaalde, is gelanceerd.
Hij verblijft tegenwoordig in Rusland, waar hij onlangs voor het eerst sprak met zijn Nederlandse advocaten, Sabine ten Doesschate en Boudewijn van Eijck. Dat dit onderhoud pas zo laat heeft kunnen plaatsvinden, komt door de coronacrisis. De raadslieden konden hierdoor niet eerder afreizen naar Rusland.
Sober, stil en indrukwekkend: digitale herdenking ramp MH17
De MH17-herdenking had dit jaar vanwege corona dit keer een ander karakter, maar was er niet minder indrukwekkend door.
Verdachte niet in Nederland
De gesprekken met Poelatov waren volgens de advocaten ‘intensief en nuttig’. Vanaf het begin van de strafzaak, heeft de oud-militair ontkend iets te maken te hebben met de ramp met vlucht MH17. Het OM denkt daar anders over. In de aanklacht staat dat hij, net als de drie andere verdachten, betrokken is bij het regelen, bewaken en vervoeren van de Buk-raket.
Vooralsnog komt Poelatov niet naar Nederland, waar het proces plaatsvindt in de streng beveiligde rechtbank op Schiphol. Dit uit angst aangehouden te worden. Poelatov heeft wel aangegeven dat hij de rechtbank wil uitleggen waarom hij onschuldig is. Hoe en wanneer dit gebeurt, is nog onduidelijk. Eerst zullen de advocaten met nieuwe onderzoekswensen komen, is de verwachting.
AD 26.10.2020 Als advocaat van MH17-verdachte Oleg Poelatov staat hij al internationaal in de schijnwerpers. Maar Boudewijn van Eijck doet méér. Binnenkort verschijnt zijn documentaire over de Giro d’Italia. Een gesprek over het monsterproces, filmen en de magie van sport.
Mensen uit zijn omgeving waren verbaasd toen Boudewijn van Eijck begin dit jaar de verdediging van MH17-verdachte Oleg Poelatov op zich nam. Hij verbond zich, samen met kantoorgenoot Sabine ten Doesschate, aan een strafproces dat minimaal tot eind 2021 voortduurt. Het doorploegen van de ruim 40.000 pagina’s aan strafdossier slokt ’80 procent’ op van zijn normale werkweek.
En dat terwijl Boudewijn van Eijck al een tijd meer wil naast de advocatuur. ,,Je hebt mensen die elke dag dezelfde weg nemen naar het werk. Ik fiets liefst steeds een andere route. Ik heb afwisseling nodig”, zegt hij.
Veelzijdigheid lijkt genetisch bepaald bij de familie Van Eijck. Neem broer Casper: oncoloog, fondsenwerver voor onderzoek naar alvleesklierkanker en, oh ja, clubarts van Feyenoord. Jongere broer Boudewijn van Eijck (58) doet als advocaat grote en gespecialiseerde strafzaken, zoals de bouwfraude. Als hockeyer speelde hij in de Hoofdklasse en trainde zes jaar de Heren 1 van de Rotterdamse club Victoria. En nu is de door hem geschoten documentaire Amore Infinito over de wielerkoers Giro d’Italia eind oktober de openingsfilm van het Sport Film Festival Rotterdam.
Het proces waar de meeste mensen u van kennen, is MH17. Behalve monsterlijk in omvang is het proces ook emotioneel beladen. Hoe gaat u daarmee om?
,,Wij merken als geen ander dat de MH17-ramp enorme littekens heeft achtergelaten. De enorme impact die deze zaak heeft op alle nabestaanden maakt deze zaak uniek. Wij proberen daar rekening mee te houden. In onze openingstekst hebben we aangegeven met eerbied om te gaan met de gevoelens van pijn en verdriet.”
Ontvangt u weleens vijandige blikken van nabestaanden in de rechtbank?
,,Ik zeg vriendelijk gedag en word ook vriendelijk gedag gezegd. Zo moet het ook gaan denk ik.”
Jullie wordt verweten een verlengstuk te zijn van Rusland. Zo zouden jullie het proces bewust lopen rekken. Hoe komt dat soort kritiek bij u binnen?
,,Wat de vermeende Russische inmenging betreft: wij hebben contact met de Russische advocate van onze cliënt, en met Poelatov zelf. Verder met niemand. Daarnaast hebben wij geprobeerd uit te leggen dat advocaten in strafprocessen geen belang hebben om te vertragen. De Hoge Raad heeft vele jaren geleden al bepaald dat vertragen helemaal niks oplevert. Wat wij doen, is onderzoeken hoe de zaak precies in elkaar zit, en dat kost veel tijd. Het Openbaar Ministerie is daar al zes jaar mee bezig, wij pas sinds maart. En daar kwam ook de coronacrisis nog overheen.”
Jullie hebben aangegeven dat jullie betaald worden door een stichting uit Rusland. Kunt u uitleggen wat voor stichting dat is?
,,Die vraag is eerder gesteld, maar ik ga er niets meer over zeggen.”
Van Eijck boekte successen in veel grote zaken, zoals de Bouwfraude. Dat lukt hem onder meer door een zaak volledig te ontleden en zelf te reconstrueren, schetst zijn kantoorgenoot Ten Doesschate. ,,Door zelf locaties te bezoeken, zich te verdiepen in processen en deskundigen te spreken, verdiept hij zich in het ware verhaal. En dat is vaak anders dan hoe het OM het presenteert”, zegt zij. ,,Daarin haalt hij zijn winst. Geen vraag is te gek.”
Die methode wordt door de coronabeperkingen flink gedwarsboomd, zeggen beide advocaten, die maanden niet met hun cliënt in Rusland konden afspreken. Ze vonden dat noodzakelijk voordat ze hun onderzoekswensen in de zaak op tafel konden leggen. Nabestaanden reageerden boos, en ook officier van justitie Thijs Berger duurde het in juni allemaal te lang. ,,Hoeveel tijd denken ze nodig te hebben?”, schamperde hij.
Pas afgelopen september lukte het Van Eijck en Ten Doesschate om Rusland binnen te komen. ,,We hebben drie coronatesten moeten laten doen om te bewijzen dat we virusvrij waren. Toen we eenmaal groen licht kregen, bleek onze rechtstreekse KLM-vlucht te zijn uitgevallen. We moesten een vlucht via Londen boeken, waar we drie kilometer moesten sprinten om de aansluiting te halen. En dat met kilo’s dossierstukken in de handbagage. Ik wil er zeker niet moeilijk over doen, we hebben het er natuurlijk voor over, maar het gaat allemaal niet zo eenvoudig als het Openbaar Ministerie het doet lijken. We worden in allerlei contacten beperkt. Neem veel internationale deskundigen die je onder vier ogen wilt spreken. Ik ben van mening dat het proces beter had kunnen worden stilgelegd. Dit is zo’n uitzonderlijke situatie in de wereld en dit is zo’n belangrijk proces dat ik dat niet vreemd zou vinden.”
Advocaat: MH17-verdachte is onschuldig
Oleg Poelatov, een van de vier verdachten in het MH17-proces, stelt ‘niets te maken hebben gehad met het vervoeren van een BUK-raket in Oekraïne’. Hij zegt ook ‘niets te maken te hebben gehad met het neerhalen van vlucht MH17 en weet ook niet wat er wel is gebeurd’.
Middenin het MH17-proces verschijnt er een sportdocumentaire van uw hand. Hoe verklaart u dat?
,,Laat ik eerst duidelijk stellen dat ik deze documentaire heb gemaakt voordat ik advocaat werd van Oleg Poelatov. Anders was ik er nooit aan toegekomen. Vorig jaar had ik er plotseling tijd voor. Soms moet je een beetje geluk hebben met je planning.”
Waarom wilde u een documentaire maken?
,,Al sinds mijn studententijd maak ik korte films. Rond 2013 dacht ik: wil ik hier meer mee? Ik ben een professionele filmopleiding gaan volgen op de vrijdagavond. Ik heb de docenten die mij begeleidden gevraagd naar mijn films: is dit nou hobbywerk, of moet ik er wat mee doen? ‘Natuurlijk moet je ermee door’, zeiden ze. Als advocaat heb ik veel meegemaakt. Die ervaring kan ik volgens hen gebruiken in het filmen.”
De film gaat over de Giro d’Italia. Waarom die koers?
,,De Giro is zoveel onbekender dan de Tour de France, terwijl het zo’n bijzondere koers is. Hij vindt normaliter in het voorjaar plaats, dus de ene dag is het 25 graden en de andere dag rijden ze in de sneeuw, op wegen die zó slecht zijn. Bovendien zijn er nauwelijks documentaires over gemaakt. Zo is mijn keuze op de Giro gevallen. Ik ben aan een perskaart gekomen en kreeg een sticker op mijn auto met stampapers. Mocht ik een half uur voor het peloton uit rijden. Zo heb ik fantastische beelden kunnen maken. Dat jaar werd Bauke Mollema vijfde. Ik heb hem gevraagd of hij een preview wilde bekijken en commentaar wilde geven hoe hij het van binnenuit had beleefd. Het geeft een tweede laag in de film.”
Het strafrecht is erg competitief. Het is alles of niets als je op zitting staat
U heeft gehockeyd op hoog niveau, bent hockeycoach geweest, filmt de Giro. Wat fascineert u aan sport?
,,Bij hockey vind ik het fascinerend om te zien waarom het ene team optimaal presteert en het andere niet. Ondanks alle begeleiding en inzichten in de wetenschap blijft dat zo ingewikkeld. Het hangt van zoveel factoren af, ook in de individuele sporten. Daarnaast geniet ik ervan om de clashes te zien tussen goede voetbalploegen, wielrenners, hockeyploegen, en wat dan exact de doorslag geeft. Het mentale speelt vaak een doorslaggevende rol. Het blijft machtig mooi om naar te kijken. Ik ben een enorme Feyenoordfan, dus als het even kan, zit ik elke thuiswedstrijd in het stadion.”
Hoe gebruikt u uw sportervaring in het strafrecht?
,,Eind jaren 90 werden strafzaken steeds groter. Daarin was het nodig om met meerdere advocaten, in teamverband, te werken. Ik heb jaren op hoog hockeyniveau gecoacht. Daar doe je allerlei ervaringen op. Hoe bereik je dat iedereen in dat team in zijn kracht staat, en je gezamenlijk tot een optimale prestatie komt? Dat is in deze zaak niet anders.”
Wilt u een zaak altijd winnen?
,,Dat denk ik wel. Het strafrecht is erg competitief. Het is alles of niets als je op zitting staat. Maar dat is de rol van de advocaat. Het willen winnen, zie je ook steeds meer terug bij het Openbaar Ministerie. Terwijl voor het OM alleen maar belangrijk zou moeten zijn: wat is nou de waarheid in deze zaak, en is iemand wel of niet schuldig? Dat is iets heel anders dan winnen en verliezen. Het OM is wat mij betreft in het crimefighten te ver doorgeslagen. Ik maakte eens mee dat een officier van justitie na afloop van een zaak bloemen in de handen gedrukt kreeg omdat er verdachten waren veroordeeld. Ik vind dat ongepast. Daar gaat het niet om.”
Uw oud-kantoorgenoot Jan Sjöcrona stopte zes jaar geleden radicaal met de advocatuur om paardencoach te worden. Hij is verbaasd dat u nog in de advocatuur zit. Volgens hem had u destijds ook al twijfels of u moest doorgaan.
,,Zoals ik eerder zei, heb ik afwisseling nodig en ik doe al lang andere dingen naast de advocatuur. Maar ik werk op een geweldig kantoor, waar ik aan prachtige, interessante zaken kan werken. Dat doe ik nu het grootste deel van mijn tijd. Op het moment is alles gericht op MH17, maar als dat klaar is, kan de balans heel goed verschuiven naar het maken van meer documentaires.”
Als er een hoger beroep volgt in het MH17-proces, zien we u dan nog terug?
,,Je moet altijd kijken of het goed is een hoger beroep te doen. Je vormt je altijd een beeld van een zaak, dus moet je je afvragen of het niet beter is als iemand er met een frisse blik naar kijkt. Dat is iets om tegen die tijd te bekijken. Ik mag overigens hopen dat, met name voor alle nabestaanden, een hoger beroep niet nodig is. Dat meen ik echt.”
Telegraaf 16.10.2020 Nederland krijgt de expliciete, unanieme steun van de andere 26 EU-regeringsleiders en staatshoofden in de nieuwe botsing met Rusland over MH17. De EU roept Moskou op de gesprekken met Nederland en Australië te hervatten over zijn aansprakelijkheid voor het neerhalen van vlucht MH17, zei premier Mark Rutte na afloop van de tweedaagse top in Brussel.
Rutte had zijn collega’s vrijdag bijgepraat over de stap van Rusland en kreeg hun volledige steun. De premier zei zich te beraden op volgende stappen en hierin met Australië samen te werken. Maar hij wilde „niet speculeren” of Nederland bijvoorbeeld strafmaatregelen wil treffen of naar de internationale rechter zal stappen.
Rutte wil eerst „bezien wat voor effect er uitgaat” van de „belangrijke” oproep van zijn Europese collega’s, „het feit dat nu 27 Europese leiders gezegd hebben tegen Rusland: zet de gesprekken wel door.” Dit „wil ik echt heel zorgvuldig doen”, zei de premier. „Stap voor stap.”
De oproep staat vermeld in de conclusies van de leiders. „Na meer dan zes jaar sinds deze tragische gebeurtenis verdienen de 298 slachtoffers en nabestaanden gerechtigheid. De Europese Raad steunt alle inspanningen om de waarheid, gerechtigheid en verantwoording vast te stellen.”
Rusland maakte donderdag bekend te stoppen met de gesprekken. Nederland en Australië zouden geen belangstelling hebben voor de waarheid, maar er slechts op uit zijn Rusland de schuld in de schoenen te schuiven. Rutte reageerde „teleurgesteld en verrast” op het eenzijdige besluit en noemde het „pijnlijk” voor de slachtoffers en nabestaanden.
NOS 16.10.2020 Alle lidstaten van de Europese Unie steunen Nederland in de MH17-zaak. Dat zei premier Rutte na afloop van de tweedaagse EU-top in Brussel. Volgens Rutte roept de EU Moskou op om de gesprekken te hervatten over de aansprakelijkheid voor het neerhalen van vlucht MH17 boven het oosten van Oekraïne.
Gisteren maakte Rusland bekend dat het niet meer met Australië en Nederland verder wil onderhandelen. Als reden gaf het Kremlin dat Nederland Rusland heeft gedaagd voor het Europees Hof voor de Rechten van de Mens. In een reactie riep minister Blok van Buitenlandse Zaken de Russische ambassadeur op het matje.
Premier Rutte zei gisteren al op de EU-top dat hij wel verder wil met de onderhandelingen.
Rutte over reactie Rusland inzake MH17: ‘Bijzonder pijnlijk’
Rutte zei verder dat Nederland zich beraadt op volgende stappen. Daarin wordt nauw samengewerkt met Australië, stelt hij. Hoe die samenwerking er precies uitziet, wilde Rutte niet zeggen.
NOS 15.10.2020 Rusland wil niet met Australië en Nederland verder onderhandelen over zijn aansprakelijkheid voor het neerhalen van vlucht MH17.
Moskou trekt zich volgens het Russische ministerie van Buitenlandse Zaken terug omdat Nederland Rusland heeft gedaagd voor het Europees Hof voor de Rechten van de Mens. “Dat soort acties van Nederland maken het zinloos om verder te praten”, staat in de verklaring.
Het Nederlandse kabinet reageert teleurgesteld en verrast. Minister Blok van Buitenlandse Zaken heeft de Russische ambassadeur in ons land vandaag op het matje geroepen. Premier Rutte zei op de EU-top in Brussel dat hij wel verder wil met de onderhandelingen. “We trekken hierin samen met Australië op en zijn enorm gemotiveerd dit tot een goed einde te brengen.”
Rutte over reactie Rusland inzake MH17: ‘Bijzonder pijnlijk’
Minister Blok van Buitenlandse Zaken vindt het bijzonder pijnlijk voor de nabestaanden dat Rusland “het laat afweten”. Blok benadrukt nog eens dat het kabinet geen enkele optie uitsluit om gerechtigheid te bereiken voor de 298 slachtoffers en hun nabestaanden.
Hij heeft geen begrip voor de argumenten van de Russen: “De nabestaanden zijn naar het Hof gestapt, waar ze het volste recht toe hebben. Door ook partij te zijn, kunnen we de nabestaanden helpen en je kunt ons niet verwijten dat we dat doen.”
Ook Blok stelt dat hij de onderhandelingen wil voortzetten. Volgens hem verliepen de eerdere gesprekken met Rusland “professioneel” en werd er serieus onderhandeld.
Klap in het gezicht
Voorzitter Piet Ploeg van de Stichting Vliegramp MH17 noemt het “de zoveelste klap in het gezicht van de nabestaanden”. Hij is niet verbaasd over de stap van Moskou. “Het is de consistente lijn van Rusland om alles tegen te werken.”
“De gesprekken zijn erop gericht om Rusland verantwoordelijkheid te laten nemen en om de een of andere manier iets te doen aan genoegdoening voor de nabestaanden. Rusland heeft daar blijkbaar geen zin in.”
Wat Nederland gaat doen als de onderhandelingen op niets uitlopen, is nog niet duidelijk. Ploeg: “Nederland en Australië hebben dan de mogelijkheid om dit voor te leggen aan een internationale gerechtelijke organisatie.”
Verwarring zaaien
Het Joint Investigation Team, het internationale team dat de toedracht van de ramp onderzoekt, kwam de afgelopen jaren met enige regelmaat met bewijzen voor betrokkenheid van Russische en aan Rusland gelieerde militairen. Vorig jaar werden vier mannen als verdachten aangemerkt, drie Russen en een Oekraïner.
Rusland erkent de rechtszaak niet en wijst de conclusies en bewijzen van het JIT steevast van de hand. Moskou kwam de afgelopen jaren met alternatieve theorieën, volgens het JIT vooral bedoeld om verwarring te zaaien. Ook heeft de Russische geheime dienst meermaals geprobeerd om het onderzoek te beïnvloeden.
Rusland wil volgens het Russische persbureau RIA Novosti wel meewerken aan onderzoek naar het niet sluiten van het luchtruim voor burgervliegtuigen boven het oosten van Oekraïne, waar het vliegtuig werd neergehaald.
Ondersteuning voor nabestaanden
Nederland stapte eerder naar het Europees Hof voor de Rechten van de Mens om individuele klachten van nabestaanden te ondersteunen. Het gaat erom dat zij in hun zaken kunnen beschikken over al het materiaal uit het MH17-onderzoek, en dat kan alleen als Nederland zelf een aanklacht indient, zei premier Rutte destijds.
Telegraaf 15.10.2020 Minister Stef Blok (Buitenlandse Zaken) heeft donderdag de Russische ambassadeur op het matje geroepen, omdat de regering in Moskou het overleg over de aansprakelijkheid voor het neerhalen van vlucht MH17 heeft gestaakt.
Het kabinet betreurt deze eenzijdige stap en hecht aan de voortzetting van de onderhandelingen met als doel om tot een oplossing te komen, schrijft Blok aan de Tweede Kamer. „De Russische ambassadeur is vandaag ontboden op het ministerie van Buitenlandse Zaken en deze boodschap is ook met klem aan hem overgebracht.”
NU 15.10.2020 Minister Stef Blok (Buitenlandse Zaken) heeft donderdag de Russische ambassadeur ontboden, omdat de regering in Moskou het overleg over de aansprakelijkheid voor het neerhalen van vlucht MH17 heeft gestaakt.
Het kabinet betreurt deze eenzijdige stap en hecht aan de voortzetting van de onderhandelingen met als doel om tot een oplossing te komen, schrijft Blok aan de Tweede Kamer.
“De Russische ambassadeur is vandaag ontboden op het ministerie van Buitenlandse Zaken en deze boodschap is ook met klem aan hem overgebracht.”
Het Russische ministerie van Buitenlandse Zaken heeft donderdag gezegd dat verdere gesprekken met Nederland en Australië over het neerhalen van vlucht MH17 in juli 2014 “zinloos” zijn, omdat beide landen “bevooroordeeld zijn en een bepaalde politieke agenda volgen”.
Premier Mark Rutte is “verrast” door het eenzijdige besluit van Rusland om de onderhandelingen over zijn aansprakelijkheid voor het neerhalen van vlucht MH17 te staken, en ook door de timing. In Brussel zei de premier “zeer teleurgesteld” te zijn. “Dit is pijnlijk voor de nabestaanden.”
Nederland en Australië hebben samen Rusland aansprakelijk gesteld onder het internationaal recht voor het Russische aandeel in het neerhalen van vlucht MH17. Sinds begin 2019 lopen daarover gesprekken met Rusland om “tot een oplossing te komen”, schrijft Blok.
Volgens het kabinet blijft “het bereiken van gerechtigheid voor de 298 slachtoffers en hun nabestaanden de hoogste prioriteit”.
AD 15.10.2020 Minister Stef Blok (Buitenlandse Zaken) heeft vandaag de Russische ambassadeur op het matje geroepen, omdat de regering in Moskou het overleg over de aansprakelijkheid voor het neerhalen van vlucht MH17 heeft gestaakt.
Het kabinet betreurt deze eenzijdige stap en hecht aan de voortzetting van de onderhandelingen met als doel om tot een oplossing te komen, schrijft Blok aan de Tweede Kamer. “De Russische ambassadeur is vandaag ontboden op het ministerie van Buitenlandse Zaken en deze boodschap is ook met klem aan hem overgebracht.”
Telegraaf 15.10.2020 Nederland betreurt ’ten zeerste’ het eenzijdige besluit van Rusland om de onderhandelingen over zijn aansprakelijkheid voor het neerhalen van vlucht MH17 te staken. Dat laat minister Stef Blok (Buitenlandse Zaken) weten.
„Het is bijzonder pijnlijk voor de nabestaanden dat Rusland het laat afweten”, vindt Blok.
Premier Rutte sprak bij aankomst op een EU-top in Brussel over ’een eenzijdig besluit’ van Rusland, dat het volgens hem ’af laat weten.’ „Ik ben dan ook zeer teleurgesteld. Het kabinet heeft Rusland meerdere malen laten weten dat wij hechten aan deze gesprekken. Wij willen de onderhandelingen wel voortzetten om daarmee tot een oplossing te komen die recht doet aan enorme leed en de toegebrachte schade, veroorzaakt door het neerhalen van MH-17”, aldus Rutte.
De Nederlandse premier is overvallen door het nieuws uit Rusland. Hij zal zijn Europese collega’s vandaag op de top nog niet expliciet om steun te zullen vragen. Eerst wil hij goed bestuderen wat Rusland nu precies heeft gedaan. Op later moment kan dan alsnog de gang naar zijn EU-collega’s gemaakt worden om de zaak aan te kaarten. „Tot nu toe heeft Europa altijd als een man achter Nederland gestaan inzake MH-17”, stelde hij.
In mei 2016 stelde Nederland samen met Australië Rusland aansprakelijk voor z’n rol in de aanslag op burgervlucht MH17, waarbij op 17 juli 2014 298 mensen omkwamen, waaronder 196 Nederlanders. Staatsaansprakelijkheid was naast vervolging van de betrokkenen een signaal dat Nederland de daad niet pikt.
Rusland liet donderdag weten met de gesprekken te stoppen. „Het kabinet hecht eraan te benadrukken dat het de onderhandelingen wel wil voortzetten om tot een oplossing te komen die recht doet aab het enorme leed en de toegebrachte schade, veroorzaakt door het neerhalen van vlucht MH17”, schrijft Blok in een reactie. Tegelijkertijd sluit het kabinet ’geen enkele optie uit om gerechtigheid te bereiken voor 298 slachtoffers en hun nabestaanden.”
Vlucht MH17 van Malaysia Airlines vertrok op 17 juli 2014 van Amsterdam naar Kuala Lumpur. De Maleisische hoofdstad werd echter nooit bereikt, boven het oosten van Oekraïne werd de Boeing 777 uit de lucht geschoten. Alle 298 inzittenden, onder wie bijna 200 Nederlanders, kwamen om het leven.
Conflict
In Oost-Oekraine was een conflict gaande tussen pro-Russische separatisten en Oekraïense regeringstroepen. Volgens internationaal onderzoek was de Buk-raket waarmee het vliegtuig is neergeschoten, afkomstig uit Rusland.
RTL 15.10.2020 Rusland wil niet verder met Nederland en Australië in gesprek over de aansprakelijkheid voor het neerhalen van vlucht MH17. Het Russische ministerie van Buitenlandse Zaken noemt het zinloos om het overleg voort te zetten. De twee gesprekspartners zijn volgens Moskou niet geïnteresseerd in de waarheid.
Bij de ramp met het Malaysia Airlines-toestel op 17 juli 2014 kwamen 298 passagiers om het leven onder wie 196 Nederlanders.
Nederland en Australië hebben Rusland in mei 2018 officieel aansprakelijk gesteld voor het neerhalen van vlucht MH17. De twee landen nodigden Rusland uit om te praten over de aansprakelijkheid en zodoende tot een oplossing te komen. Rusland ging daarin mee, maar trekt nu de stekker eruit.
“Dit had Den Haag niet verwacht, want Nederland zag de afgelopen maanden nog ‘perspectief’, omdat er nog werd gesproken tussen de drie landen”, zegt politiek verslaggever Fons Lambie.
Redelijk abrupt
“De precieze stand van zaken van de gesprekken is geheim, maar men zat zeker nog niet in de eindfase. Door corona waren de gesprekken wel vertraagd, want fysieke ontmoetingen tussen Russische, Nederlandse en Australische delegaties waren onmogelijk.”
Het afbreken door Rusland komt redelijk abrupt, want voor de zomer liet Rusland nog weten dat ze graag de gesprekken zouden voortzetten via een videoverbinding.
Minister Stef Blok van Buitenlandse Zaken laat via een officiële reactie via Twitter weten dat hij het besluit van Rusland zeer betreurt: “Het is in het bijzonder pijnlijk voor de nabestaanden dat Rusland het laat afweten.”
De discussie over de aansprakelijkheid staat los van het strafrechtelijk onderzoek door het internationale onderzoeksteam, het Joint Investigation Team. Het JIT hoopt de daders te veroordelen in een rechtszaak in Nederland.
Naar de rechter
In een aansprakelijkheidsprocedure tussen landen wordt als voorwaarde gesteld dat landen eerst via gesprekken proberen tot een oplossing te komen. Nu de gesprekken zijn mislukt, kunnen Nederland en Australië naar een internationale rechter stappen.
Nederland heeft zich al aangesloten bij een procedure van nabestaanden, bij het Europees Hof van de Rechten van de Mens in Straatsburg. Een andere logische optie is om te proberen Rusland aan te klagen voor het schenden van ICAO-afspraken. ICAO is de VN-organisatie voor burgerluchtvaart.
AD 28.09.2020 Minister Stef Blok van Buitenlandse Zaken is niet van plan de sancties tegen Rusland te heroverwegen. Oppositiepartij PVV wil dat die sancties stoppen, omdat ze volgens Kamerlid Raymond de Roon ‘evident niet werken’ en ‘ook heel veel geld kosten’.
D66-Kamerlid Sjoerd Sjoerdsma reageerde tijdens het debat over de Ruslandstrategie van het kabinet boos op het PVV-voorstel. Hij noemde de suggestie ‘een klap in het gezicht van nabestaanden van de MH17’ op de dag dat het proces tegen de verdachten in die zaak weer verder gaat. De economische sancties werden in EU-verband ingesteld na het neerhalen van vlucht MH17. In reactie daarop stelde ook Rusland sancties in.
Volgens CDA-Kamerlid Martijn van Helvert raken die de Nederlandse economie en is het daarom beter persoonsgerichte in plaats van algemene sancties in te stellen. Blok zei juist erg te hechten aan de EU-samenwerking op dit gebied. VVD-Kamerlid André Bosman, die het debat overnam van zijn verkouden collega Sven Koopmans, diende vervolgens een motie in waarin staat dat de sancties juist gehandhaafd moeten worden.
Broedende kip
Nederland stelde in 2018 samen met Australië Rusland aansprakelijk voor de ramp, nadat na internationaal onderzoek werd aangetoond dat de Buk-raket die het toestel van Malaysia Airlines neerhaalde afkomstig was uit Rusland. Blok wilde op vragen van De Roon hoe het daarmee staat alleen zeggen dat de gesprekken nog lopen. ,,Een broedende kip moet je niet storen.”
De relatie tussen Nederland en Rusland is al jaren slecht. De Ruslandstrategie die het kabinet eind vorig jaar ontvouwde, is gestoeld op de combinatie van druk en dialoog – het beleid zoals dat al jaren geldt. Sommige partijen in de Tweede Kamer zagen weinig verschillen tussen de oude en de nieuwe strategie (PvdA). Volgens andere partijen oefent Blok te veel druk uit (SP), terwijl weer een andere partij stelt dat de balans tussen druk en dialoog ‘meer richting druk’ moet (ChristenUnie) en volgens nog anderen is hij juist te veel bezig met druk en te weinig met dialoog.
Zo stelde D66 met GroenLinks dat het kabinet meer moet doen voor de ‘gewone Rus’ door het bijvoorbeeld makkelijker te maken voor studenten en wetenschappers om naar Nederland te reizen en meer studiebeurzen mogelijk te maken. Het voorstel viel bij Blok in goede aarde.
Gaspijpleiding
In het debat kwamen ook actuele kwesties aan de orde: de gifgasaanval op de Russische oppositieleider Alexej Navalny, de situatie in Belarus, het sinds gisteren opgelaaide conflict tussen Azerbeidzjan en Armenië over de regio Nagorno-Karabach en de aanleg van de gaspijpleiding Nord Stream 2.
De pijpleiding, die gas van Rusland naar Duitsland moet transporteren, werd door D66’er Sjoerdsma ‘een geopolitieke wurgslang’ genoemd. Met de pijplijn kan Rusland traditionele doorvoerlanden als Oekraïne omzeilen. Blok herhaalde dat Nederland geen partij is in de aanleg van Nord Stream 2. Ook benadrukte hij dat Nederland ‘nog decennialang afhankelijk is van buitenlands gas’, nu de gaswinning in Groningen naar nul gaat, en dat gas uit Noorwegen alleen niet voldoende is om heel Europa warm te houden.
RTL 28.09.2020 De advocaten van Oleg Poelatov, een van de vier verdachten in het MH17-proces, hebben hun cliënt in Rusland bezocht. Dat zeiden ze vandaag bij de hervatting van het omvangrijke strafproces. Volgens zijn advocaten weet Poelatov dat MH17 is neergestort, maar heeft hij er niets mee te maken.
Hij zou volgens zijn advocaten hebben gezegd de dramatische gevolgen, de menselijke resten te hebben gezien. “Hij vindt het vreselijk.” Poelatov zou zijn standpunten volgens zijn advocaten graag persoonlijk toelichten op de zitting, maar dat wordt door zijn advocaten afgeraden.
Internationaal opsporingsbevel
“Niet alleen is zijn foto in combinatie met de verdenking bij een breed publiek wereldwijd bekend gemaakt en is het dus de vraag of hij veilig is, maar bovendien is een internationaal opsporingsbevel tegen hem uitgevaardigd”, zei zijn advocaat Sabine ten Doesschate.
Voorzitter van de stichting voor nabestaanden Piet Ploeg gelooft er niets van. “Als hij een verklaring wil afleggen kan de rechtbank dat altijd mogelijk maken.”.
Schutter, Adder, Chagrijn en Mol: dit zijn de verdachten van de MH17-ramp
Ook de officier van justitie vindt het jammer dat Poelatov geen verklaring aflegt. Er zijn volgens de officier verschillende manieren om een verklaring af te leggen. “Het kan ook via een zelf opgenomen video of schriftelijk.”
MH17-ramp
Deze vier mannen staan terecht voor het neerhalen van vlucht MH17. Ze worden verdacht van moord op bijna 300 inzittenden met een BUK-raket.
Het was de bedoeling dat de advocaten van Poelatov – in ieder geval deels – hun onderzoekswensen kenbaar zouden maken. Door hun bezoek aan Rusland en de nieuwe inzichten die zij daar hebben opgedaan, kunnen zij dat naar eigen zeggen niet doen maar waarschijnlijk pas tijdens het volgende blok, in november. De rechtbank gaf aan ‘onaangenaam verrast’ te zijn door dit uitstel.
De rechtszaal op Schiphol was dagenlang gereserveerd voor dit blok aan zittingsdagen. Die zijn nu dus niet nodig. Pas op 3 november zal de weer worden hervat.
‘Je voelt de irritatie’
Dat is tegen het zere been van de nabestaanden. Piet Ploeg: “Je voelt de irritatie bij ons op de tribune. De verdediging haalt alles uit de kast om de zaak te vertragen. Het geduld van de nabestaanden wordt elke keer op de proef gesteld.”
NOS 28.09.2020 Een van de mannen die verdacht worden van het helpen bij het neerhalen van vlucht MH17 is bereid in Nederland voor de rechtbank een verklaring af te leggen. Dat heeft advocaat Sabine ten Doesschate vandaag in het MH17-proces verklaard namens haar cliënt, Oleg Poelatov.
“Als het aan hem ligt, doet hij dat liever vandaag dan morgen. Hier, op de zitting”, zei ze. Maar ze voegde daaraan toe dat zij hem dat heeft afgeraden. Niet alleen omdat dat voor hem niet veilig zou zijn, maar “zijn komst naar de zitting zou ertoe leiden dat een onschuldig man wordt aangehouden en in voorlopige hechtenis wordt gezet voor onbekende duur”. “In samenspraak met cliënt zullen wij een moment en een manier proberen te bepalen wanneer en hoe hij toch ook zelf, zijn verhaal kan doen.”
De advocaat ging niet in op de suggestie die eerder door het OM is gedaan om Poelatov op te roepen als getuige in de zaak tegen de andere verdachten. Volgens het OM kan hij dan getuigen zonder dat hij het risico loopt om in Nederland gearresteerd te worden.
Het Openbaar Ministerie laat weten dat er verschillende manieren zijn waarop Poelatov kan verklaren. “Hij kan een verklaring opnemen. Of een schriftelijke verklaring indienen.”
‘Geen bijdrage geleverd’
Zijn advocaten hebben vorige week uitvoering met Poelatov gesproken. Dat was voor het eerst sinds de start van het proces. Poelatov ontkent alle beschuldigingen.
“Onze cliënt heeft ons verteld dat hij met het bestellen, bewaken, verbergen, vervoeren van een bukraket naar Pervomaiskyi, het instrueren van de bemanning daarvan, het (doen) afvuren van een bukraket en/of het neerhalen van MH17 niets te maken heeft gehad. Hij heeft er geen bijdrage aan geleverd”, zei de advocaat van de oud-militair.
De verdediging denkt nog tot november nodig te hebben om nieuwe onderzoekswensen te presenteren.
AD 28.09.2020 Oleg Poelatov, een van de vier verdachten in het MH17-proces, stelt ‘niets te maken hebben gehad met het vervoeren van een BUK-raket in Oekraïne’. Hij zegt ook ‘niets te maken te hebben gehad met het neerhalen van vlucht MH17 en weet ook niet wat er wel is gebeurd’. Hij wil wel komen verklaren in de rechtbank in Schiphol.
Dat zeiden de twee Nederlandse advocaten van Poelatov vanochtend in de rechtbank bij Schiphol bij de hervatting van het MH17-proces. De twee advocaten spraken hun cliënt vorige week in Rusland, het was voor het eerst dat zij Poelatov persoonlijk spraken sinds het proces in maart begon. De Rus is zelf niet bij de rechtszaak aanwezig.
Niet alles is zo glashelder als het Openbaar Ministerie zegt, aldus Sabine ten Doesschate, advocaat van MH17-verdachte Oleg Poelatov..
,,Onze cliënt heeft nogmaals gezegd dat hij niets te maken heeft gehad met vervoer van een BUK-raket en dat hij niets weet over het neerhalen van MH17. Hij had niets met een BUK te maken’’, aldus advocaat Sabine ten Doesschate vanochtend. Zij stelt samen met haar collega ‘intensieve en nuttige gesprekken met hun cliënt te hebben gehad’. ,,Het was de eerste keer dat we hem spraken. Het waren verhelderende gesprekken die hebben geleid tot nieuwe inzichten. We hebben de context van feiten gehoord en onjuistheden in dossier. Niet alles is zo glashelder als het Openbaar Ministerie zegt.”
Volgens de advocaten heeft Poelatov heeft wel de wrakstukken van het toestel gezien. Hij vindt het vreselijk wat er gebeurd is.” Poelatov stelt betrokken te zijn geweest bij de oorlog in Oost-Oekraïne. ,,Maar ik was niet betrokken bij wat er is gebeurd met MH17.’’ Ja, zijn stem is te horen op telefoontaps, maar die gesprekken moeten anders worden geduid dan het OM nu doet.’’
Poelatov wil volgens de advocaten zijn verhaal komen vertellen in de rechtbank. ,,Maar we hebben dat nu nog ontraden. Er is een internationaal opsporingsbevel, hij zou worden opgepakt.”
Vier verdachten
Poelatov is een van de vier verdachten die sinds maart terechtstaan voor betrokkenheid bij het neerhalen van MH17, op 17 juli 2014 boven Oost-Oekraïne. Poelatov, Igor Girkin, Sergej Doebinski en Leonid Chartsjenko (drie Russen en een Orekaïner) waren alle vier betrokken bij de Oekraïnse burgeroorlog, ze streden aan de kant van de pro-Russische separatisten. Girkin was de militair leider, Chartsjenko, Doebinsky en Poelatov speelden een rol in de inlichtingendienst van de rebellen. Volgens het Openbaar Ministerie waren zij op de hoogte van de aanwezigheid van de BUK-raket in het gebied en zijn ze betrokken geweest bij het vervoer ervan.
De vier verdachten verblijven allemaal in Rusland of Oost-Oekraïne. Geen van hen is komen opdagen bij het proces en alleen Poelatov laat zich door advocaten vertegenwoordigen. Nederland heeft om hun aanhouding verzocht, maar Rusland levert geen onderdanen uit aan het buitenland.
Onderzoek naar andere scenario’s
De advocaten van Poelatov betoogden eerder in de rechtbank al dat ze meer onderzoek willen naar andere scenario’s rond de crash van vlucht MH17. Volgens hen focust het OM teveel op het scenario dat een Russische BUK-raket het vliegtuig, waarschijnlijk per ongeluk, heeft neergehaald.
De verdediging wil dat er vooral meer onderzoek komt naar het zogenoemde ‘warplane-scenario’. Volgens die theorie zou een Oekraïens gevechtsvliegtuig zich ‘verscholen’ hebben achter MH17. ,,Er zijn aanwijzingen in het dossier om dat verder te onderzoeken. ,,Hoe onwaarschijnlijk dat menselijk schild-scenario eerst klonk, het moet wel onderzocht worden. Is er wel echt een Buk afgeschoten? En op wie was die dan gericht?”, stelden de advocaten tijdens een eerdere zitting in juni.
Het MH17-proces gaat weer verder op dinsdag 4 november. Inhoudelijke behandeling van de zaak staat pas gepland voor volgend jaar.
PVV-leider Geert Wilders is op Vrijdag 04.09.2020 door het gerechtshof in Den Haag schuldig bevonden aan groepsbelediging op de avond van de gemeenteraadsverkiezingen in 2014, maar vrijgesproken van het aanzetten tot haat en discriminatie.
PVV-leider Geert Wilders tekent beroep aan tegen zijn nieuwe veroordeling voor groepsbelediging. Hij gaat in cassatie bij de Hoge Raad in de ‘minder Marokkanen’-zaak. Hij blijft erbij dat de politiek en ambtenarij hebben geholpen om hem veroordeeld te krijgen en dat er daarom sprake was van een politiek proces.
Telegraaf 05.09.2020
“Nederland is een corrupt land geworden”, zei de PVV-leider na de uitspraak. “Ik zal altijd doorgaan. Dit zal mij en de PVV sterker maken.”
AD 04.09.2020
Geen straf
Net als van de rechtbank in 2016 krijgt de PVV-leider geen straf. Het hof vindt dat hij als democratisch gekozen politicus met zijn jarenlange beveiliging een hoge prijs betaalt voor zijn uitlatingen.
De zaak draaide om de vraag van Wilders op de verkiezingsavond of zijn aanhangers in Nederland meer of minder Marokkanen wilden. “Minder!”, scandeerden zijn aanhangers, waarop de PVV-leider zei: “Dan gaan we dat regelen”.
Volgens het hof gingen zijn uitlatingente ver en waren ze “onnodig grievend” voor alle Marokkanen. Het gerechtshof zegt dat uitlatingen wel provocerend mogen zijn, maar niet bepaalde grenzen mogen overschrijden, vooral waar het gaat om het respect voor de eer en goede naam en de rechten van anderen.
Telegraaf 12.09.2020
Telegraaf 04.09.2020
“De ruime uitingsvrijheid ontbreekt in het bijzonder bij het belasteren van minderheidsgroepen, omdat daarmee de pluriforme democratische samenleving wordt ondergraven. Verdraagzaamheid en respect voor de gelijkwaardigheid van alle mensen vormen immers het fundament van een democratische en pluriforme samenleving”, zei de rechter.
VK 05.09.2020
‘Verdachte heeft zich negatief uitgelaten over een minderheid en is te ver gegaan’
Wilders zegt dat hij alleen problemen heeft benoemd en oplossingen heeft aangedragen die ook in zijn verkiezingsprogramma stonden. Hij vindt dat hij zich in de Tweede Kamer moet verantwoorden en niet in de rechtbank.
Zijn belangrijkste verdediging was dat hij vindt dat de beslissing om hem te vervolgen politiek gemotiveerd was. De top van het Openbaar Ministerie heeft met toenmalig justitieminister Opstelten gesproken over de aangiften tegen de PVV-leider. Volgens het hof was dat tijdens een regulier overleg en paste het bij de informatieplicht die het OM tegenover de minister van Justitie heeft. Er was van een structurele, inhoudelijke bemoeienis geen sprake.
De PVV-leider blijft erbij dat Opstelten en zijn ambtenaren zich nadrukkelijk met het proces bemoeiden.
In de uitspraak werd ook ingegaan op de persoonlijke omstandigheden van Geert Wilders:
‘Verdachte betaalt al lange tijd een hoge prijs voor het uitdragen van zijn mening’
Duizenden mensen deden na de uitspraken van Wilders aangifte van discriminatie bij het Openbaar Ministerie. In december 2014 werd besloten om hem te vervolgen. De PVV-leider heeft altijd gezegd dat hij niet alle Marokkanen bedoelde, maar alleen criminele overlastgevende Marokkanen.
De rechtbank veroordeelde Wilders vervolgens voor groepsbelediging en het aanzetten tot haat en discriminatie, maar ook de rechtbank legde geen straf op. Zowel Wilders als het OM ging daarop in hoger beroep. Dat werd behandeld door het gerechtshof Den Haag, maar vanwege de veiligheid waren de zittingen en de uitspraak in de extra beveiligde rechtbank op Schiphol.
Telegraaf 09.09.2020
Terugblik
Hoe zag de weg naar het vonnis eruit en wat was de kans dat de PVV-leider zou worden veroordeeld?
Vrijdag 04.09.2020 hoorde Geert Wilders het vonnis in het proces om zijn ‘minder Marokkanen’-uitspraak.
De rechter heeft PVV-leider Geert Wilders schuldig bevonden aan groepsbelediging wegens zijn ‘minder Marokkanen’-uitspraak. Wilders werd niet schuldig bevonden aan haatzaaien en discriminatie. Voor zijn veroordeling voor groepsbelediging krijgt Wilders geen straf, omdat is meegewogen dat Wilders al jarenlang wordt bedreigd en beveiligd wegens zijn uitlatingen.
Op de verkiezingsavond van 19 maart 2014 stond Geert Wilders tijdens een bijeenkomst in Den Haag het aanwezige publiek te woord.
‘Willen jullie, in deze stad en in de rest van Nederland, meer of minder Marokkanen?’ vroeg de PVV-leider. Waarop de zaal ‘minder, minder minder’ scandeerde.
Bekijk het fragment hieronder:
Na die uitspraak op de verkiezingsavond zijn duizenden aangiften tegen Wilders gedaan. Zijn woorden zouden een oproep zijn tot discriminatie. In 2016 veroordeelde de Haagse rechtbank Wilders voor groepsbelediging en het aanzetten tot discriminatie. Na de uitspraak ging Wilders in hoger beroep.
Onthulling tijdens hoger beroep
Tijdens het hoger beroep onthulde RTL Nieuws vorig jaar dat topambtenaren op het ministerie van Veiligheid en Justitie in 2014 aandrongen op een harde aanpak van Wilders.
In stukken die zijn opgesteld in het najaar van 2014 is te lezen hoe ambtenaren het Openbaar Ministerie (OM) voedden met argumenten vóór vervolging van de PVV-leider. Zo werden zijn uitspraken betiteld als ‘kwaadaardig’ en ‘racistisch’.
Ook de reactie van Wilders op de oproep ‘minder, minder, minder’ vanuit het publiek, was volgens het ministerie noemenswaardig. ‘Ik zal de appreciatie van “dat gaan we regelen” bij het OM onder de aandacht brengen,’ schrijft een ambtenaar.
De PVV-leider heeft er nooit een geheim van gemaakt dat hij het proces ‘een enorme bende’ en ‘een farce’ vindt.
‘Het blijft onwerkelijk om hier te staan, achter dit gestoelte in hetzelfde gebouw als waar niet zo lang geleden de criminelen van de mocro-maffia voor de rechter moesten verschijnen en het MH17-proces wordt gehouden. Waar normaliter maffiabazen en terroristen terechtstaan,’ zei hij op 8 juli van dit jaar in zijn slotbetoog.
‘Al vijf jaar lang word ik afgeleid van mijn werk door deze rechtszaak. Terwijl collega-fractievoorzitters belangrijke debatten aan het voorbereiden waren in de Tweede Kamer zat ik hier in de rechtszaal of bij mijn advocaat de zittingen voor te bereiden. Al vijf jaar lang is dat mijn werkelijkheid. Vijf jaar van zittingen, wrakingen, onderzoekingen en verhoren. Ontelbare uren voorbereiding en keihard werk van mijzelf, maar vooral van mijn advocaat.’ Al die tijd en moeite had het justitiële apparaat volgens Wilders beter ergens anders aan kunnen besteden.
‘Natuurlijk sta ik niet boven de wet, maar wat heb ik dan gedaan?’ vroeg hij zich af. ‘Ik heb niemand beroofd of vermoord, ik heb geen bank overvallen, ik heb niet in cocaïne gehandeld, maar ik heb op een markt in Den Haag gesproken over Marokkanen en op een verkiezingsavond de vraag aan mijn kiezers gesteld of men meer of minder Marokkanen wilde. Ik heb mijn vak als volksvertegenwoordiger uitgeoefend, als leider van de oppositie en dan ook nog een keer in verkiezingstijd.’
Bekijk hier het volledige laatste woord:
Uitspraak
Door de onthullingen van RTL Nieuws duurde het proces langer dan gepland. De rechtbank had extra tijd nodig om de stukken te onderzoeken. In maart zou het proces verder gaan, maar door de uitbraak van het coronavirus ontstond verdere vertraging. In juni werd het proces hervat, waarna Wilders in juli zijn slotwoorden uitsprak.
De rechter doet vrijdag in de loop van de middag uitspraak in de zaak. Wilders hoopt op vrijspraak. Zoals hij in zijn slotbetoog zei, heeft hij niks misdaan. Zijn advocaat Geert-Jan Knoops vindt dat Wilders moet worden vrijgesproken. Ook zei Wilders’ verdediging dat het Openbaar Ministerie ‘niet ontvankelijk’ moet worden verklaard. Als het gerechtshof daartoe besluit, zegt de rechtbank dat het OM de zaak niet aan de rechter had moeten voorleggen.
NU 15.01.2021 PVV-leider Geert Wilders ontving in 2017 een donatie van ruim 213.000 dollar (omgerekend ruim 175.000 euro), waarmee hij de advocaatkosten in zijn “minder Marokkanen”-zaak financierde. Dit bedrag gaf hij niet op in het geschenkenregister van de Tweede Kamer, terwijl hij dat wel had moeten doen, meldt onderzoeksplatform Follow the Money (FTM) vrijdag.
FTM bekeek de belastingaangifte van de Amerikaanse International Freedom Alliance Foundation (IFAF), een door Wilders zelf opgerichte stichting.
Het onderzoeksplatform ontdekte een aangifte voor een vergoeding van juridische kosten voor “een individu in zijn strijd voor de vrijheid van meningsuiting”. Hoewel Wilders’ strafzaak niet direct genoemd wordt, wijst dit er volgens FTM op dat het geld bedoeld was voor zijn zaak.
Wilders bevestigt dat hij uit binnen- en buitenland “tonnen” heeft ontvangen om zijn advocaatkosten te dekken, maar gaat niet in op de vraag waarom hij die kosten niet opgaf in het geschenkenregister van de Tweede Kamer.
De enige bestuurder van IFAF, de Amerikaanse filantroop Robert Shillman, weigert vragen te beantwoorden of een interview te geven. Shillman stond in het verleden bekend om zijn giften aan Democratische politici in zijn land, maar leunde in de afgelopen jaren meer naar de Republikeinen en uiteindelijk radicalere politici.
Ook Geert-Jan Knoops, Wilders’ advocaat in de strafzaak, wilde niet reageren op vragen van het onderzoeksplatform.
Alles vanaf 50 euro moet in register
Tweede Kamerleden moeten in principe alle geschenken vanaf 50 euro opgeven in het geschenkenregister. Uit eerder onderzoek van FTM bleek echter al dat dit zeer wisselend wordt gedaan.
Wilders werd in september door het gerechtshof in Den Haag schuldig bevonden aan groepsbelediging vanwege zijn uitspraken over “minder Marokkanen”. Hij werd vrijgesproken van het aanzetten tot haat en discriminatie. De PVV-leider kreeg geen straf opgelegd.
NOS 15.01.2021 Het advocatenkantoor dat Geert Wilders bijstond in zijn ‘minder Marokkanen’-zaak ontving in 2017 213.686 dollar (op dit moment omgerekend ruim 175.000 euro) van een Amerikaanse stichting, schrijft Follow the Money (FTM). Hoe Wilders zijn verdediging betaalt, was volgens FTM tot nu toe niet bekend.
De betaling staat niet in het geschenkenregister van de Tweede Kamer. In dat register geven Kamerleden geschenken op van meer dan 50 euro. Dat gebeurt om transparant te zijn en mogelijke belangenverstrengeling te voorkomen. In september heeft de Kamer de regels verduidelijkt en daarvoor een gedragscode ingesteld. Dat is geen wet, maar een eigen regeling van de Kamer. Ook komt er een speciaal college dat klachten onderzoekt over het niet naleven van de regels, maar dat gaat pas na de verkiezingen van maart aan de slag.
In het reizenregister staat wel dat de stichting in 2016 Wilders’ vliegtickets en hotels betaalde toen hij toespraken hield in de Verenigde Staten.
De PVV-leider reageert op Twitter dat het “politieke proces” hem “tonnen aan advocaatkosten” kost en dat hij blij is met de “steun van velen uit binnen- en buitenland”. Hij zegt zelf “nooit één cent” te hebben ontvangen.
Het onderzoeksplatform ontdekte de betalingen in de belastingaangifte van de International Freedom Alliance Foundation (IFAF), volgens FTM in 2014 opgericht door de PVV-leider. Daarin staat een vergoeding van juridische kosten voor ‘een individu in zijn strijd voor de vrijheid van meningsuiting’. FTM concludeert dat het geld bedoeld was voor de zaak van Wilders.
Wilders’ advocaat Geert-Jan Knoops wil geen vragen beantwoorden van Follow The Money, en IFAF-bestuurder Robert Shillman ook niet. “Ik heb er geen interesse in om te worden geïnterviewd door iemand van jullie linksgeoriënteerde ‘nieuws’-organisatie”, reageerde Shillman.
RTL Nieuws meldde eerder dat de PVV advocaat Knoops niet heeft betaald en dat Wilders voor het proces geen financiële steun aan de Tweede Kamer heeft gevraagd.
Telegraaf 04.09.2020 Geert Wilders werd vrijdag in hoger beroep schuldig bevonden aan groepsbelediging. Volgens de PVV-leider is Nederland een corrupt land geworden en hij gaat in cassatie. Rechtbankverslaggever Saskia Belleman zegt dat de zaak nog weleens jaren kan gaan duren.
Telegraaf 04.09.2020 PVV-leider Geert Wilders is door het hof in het hoger beroep in de ‘minder Marokkanen’-zaak schuldig bevonden aan groepsbelediging. Hij krijgt geen straf. Kijk hier de uitspraak terug.
Om te beginnen dat hij met een strafblad door het leven moet. Het strafblad hoeft hem niet te hinderen in zijn werk. Hooguit zou het lastiger kunnen worden om naar de VS te reizen, maar in politiek Den Haag bewees Mark Rutte al dat je premier kunt worden met een veroordeling op je naam. De kwestie was een andere, uiteraard, maar Rutte werd nog als staatssecretaris veroordeeld voor discriminatie van Somaliërs. Hij riep gemeenten op strenger op die groep te letten als het om bijstandsfraude ging.
De politieke gevolgen van de uitspraak zullen voor Wilders ook beperkt zijn. Voor zijn achterban was hij al de hoeder van het vrije woord geworden, zijn tegenstanders zullen de veroordeling terecht vinden. Tijdens het slepende proces dat zes jaar voortduurde, werd al duidelijk dat het zijn achterban groter noch kleiner maakte. Hij won én verloor verkiezingen in die periode. Zijn PVV is ook in de peilingen nog steeds de tweede partij van het land.
Waar is hij nou precies voor veroordeeld?
Wilders is vrijgesproken voor ‘aanzetten tot haat en discriminatie’ maar veroordeeld voor groepsbelediging. Hoogleraar Henny Sackers benadrukt dat het verschil tussen de twee aan Wilders ten laste gelegde zaken niet heel helder is. ,,Als Wilders niet alleen ‘minder minder’ had gezegd maar ook ‘pak een stok en ga de straat op’, was het duidelijk geweest. Nu niet en de rechter achtte het dan ook niet bewezen. Groepsbelediging is duidelijker. Je mag niet hele groepen over één kam scheren. De Hoge Raad heeft eerder bepaald dat daar ook nationaliteit onder valt.’’
Politici worden zelden veroordeeld om hun uitspraken. Hans Janmaat (Centrum Democraten) is in de jaren ’90 veroordeeld voor leuzen als ‘Vol is vol’. Dat ging om aanzetten tot discriminatie, iets waar Wilders nu juist van is vrijgesproken. Om dezelfde reden werden ook de Franse politicus Jean-Marie Le Pen en de Belgische politicus Daniel Féret ooit veroordeeld.
Bij Wilders gaat het om groepsbelediging. Maar de veroordelingen van die andere politici zijn wel relevant nu de PVV-voorman in cassatie gaat bij de Hoge Raad, of zelfs besluit door te procederen tot het Europese Hof. Volgens strafrechtgeleerde Theo de Roos tonen de zaken van Le Pen en Féret aan dat het hof zulke veroordelingen vaak in stand houdt. ,,In die zaken zei het Europees Hof: hier mogen rechters in die lidstaten zelf over oordelen. Daarmee lijkt de zaak mij nu dus eigenlijk wel afgedaan.”
Overigens benadrukt Sackers dat de veroordeling van Janmaat plaatsvond in een tijd dat er nog weinig jurisprudentie was. ,,Nu zou zijn veroordeling anders hebben uitgepakt.’’
De vrijheid van meningsuiting is beschermd door zowel de grondwet als het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens. Echter: er zijn grenzen aan
Is de vrijheid van meningsuiting nu verder beperkt?
Nee. De vrijheid van meningsuiting is beschermd door zowel de grondwet als het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens. Echter: er zijn grenzen aan. In eerdere strafzaken, zoals die tegen Le Pen, zette het Europese Hof een lijn uit. In het kort komt die er op neer dat politici enerzijds méér mogen zeggen dan gewone burgers, omdat zij problemen in de maatschappij moeten kunnen aankaarten. Maar als het gaat om ‘minderheidsgroepen’, mogen zij niet te ver gaan. Juist omdat zij als politicus ook de taak hebben hen tot op zekere hoogte te beschermen, vond het hof. Om die laatste reden is Wilders nu veroordeeld.
Wat betekent deze uitspraak voor mij als burger?
Het gerechtshof put zich in het vonnis uit om te vertellen hoe uniek deze zaak is. Omdat het om Wilders gaat, om een verkiezingsavond, een leider van een politieke partij. De Roos benadrukt dat dat niet te vergelijken is met wat gewone burgers wel of niet mogen zeggen. ,,Dit oordeel is een bevestiging van het geldende recht.”
Geert Wilders legt zich niet neer bij de veroordeling van het hof. Na afloop sprak hij de media ferm toe. Ⓒ HOLLANDSE HOOGTE / ANP
Telegraaf 04.09.2020 „Nederland is een corrupt land geworden”, zei PVV’er Geert Wilders direct na afloop van de uitspraak in hoger beroep in de strafzaak tegen hem. Wilders werd vrijdag wel schuldig bevonden aan groepsbelediging, maar het hof besloot hem geen straf op te leggen.
„Juich niet te vroeg. Ik zal altijd doorgaan, ik zal altijd de waarheid blijven spreken, wat de consequenties ook zijn”, vervolgde hij strijdvaardig. „Dit zal mij en de PVV alleen maar sterker maken.”
Wilders herhaalde dat hij het middelpunt is geworden van een politiek proces. „Het ministerie en ambtenaren hebben geholpen om tot een veroordeling te komen.” Het hof heeft in zijn uitspraak expliciet gesteld dat er geen sprake is geweest van een politiek proces. Volgens Wilders heeft de rechter de vrijheid van meningsuiting „bij het grofvuil gezet”.
NU 04.09.2020 Geert Wilders heeft vrijdag direct na de uitspraak van het gerechtshof Den Haag laten weten in beroep te gaan tegen de uitspraak en spreekt van corruptie. De PVV-voorman werd door het hof schuldig bevonden aan groepsbelediging wegens zijn “minder Marokkanen”-uitspraak in 2014. Hij werd vrijgesproken van het aanzetten tot discriminatie en haat.
“Nederland is een corrupt land geworden”, aldus de politicus tegenover de verzamelde pers. Volgens Wilders heeft het hof “de vrijheid van meningsuiting bij het grofvuil gezet”.
Wilders blijft ervan overtuigd dat de strafzaak tegen hem politiek gemotiveerd is geweest. Zijn advocaten hebben meerdere documenten overhandigd waaruit volgens Wilders duidelijk blijkt dat politici en ambtenaren zich hebben bemoeid met zijn vervolging.
Het hof heeft de stukken bestudeerd en komt juist tot de conclusie dat het niet aannemelijk is geworden dat de minister van Justitie destijds, Ivo Opstelten, zich heeft bemoeid met het besluit om over te gaan tot vervolging. “Bij het informeren van de minister op 10 september (2014, red.) blijkt juist duidelijk dat de beslissing tot vervolging zelfstandig is genomen”, aldus het hof.
“Ook is er in het dossier geen aanwijzing gevonden dat het ministerie zich heeft bemoeid met de verdere vervolging”, voegde het hof daaraan toe. Wilders schuift dit aan de kant en zegt dat de rechter weet dat er politieke bemoeienis is geweest, maar “eigenlijk zegt: het is allemaal wel goed”, laat de politicus weten.
Wilders hoort uitspraak Hof: ‘De verdachte is te ver gegaan’
Hoge Raad oordeelt of alles juridisch juist is verlopen
Wilders stapt nu naar de Hoge Raad die de zaak niet opnieuw inhoudelijk behandeld, maar oordeelt of juridisch alles juist verlopen is. Mocht dit niet het geval zijn, dan kan de Hoge Raad zelf uitspraak doen of bepalen dat de zaak opnieuw moet worden gedaan bij een ander gerechtshof.
Een besluit van de Hoge Raad laat vaak even op zich wachten. De veroordeling van Wilders heeft geen verdere gevolgen voor zijn functioneren als politicus.
NOS 04.09.2020 PVV-leider Geert Wilders tekent beroep aan tegen zijn nieuwe veroordeling voor groepsbelediging. Hij gaat in cassatie bij de Hoge Raad in de ‘minder Marokkanen’-zaak. Hij blijft erbij dat de politiek en ambtenarij hebben geholpen om hem veroordeeld te krijgen en dat er daarom sprake was van een politiek proces.
“Het hof is blind. Het had kunnen zien wat er gebeurd is”, zei Wilders na de uitspraak. Ik had gehoopt dat de rechterlijke macht zou zeggen: ‘dit accepteren we niet’. Dat hebben ze wel gedaan.”
Wilders noemde Nederland een “corrupt land”, omdat “Marokkanen die steden en wijken in de fik steken daar meestal mee wegkomen”, net als een “minister van Justitie die zijn eigen regels overtreedt”. Hij vindt dat het hof de vrijheid van meningsuiting bij het “grofvuil” heeft gezet.
Hij had ook een boodschap voor politieke tegenstanders: “Juich niet te vroeg. Ik ga altijd door. Ik zal altijd, veroordelingen voor groepsbelediging of niet, de waarheid blijven spreken, wat de consequenties ook zijn. Het zal mij en de PVV alleen maar sterker maken.”
Het gerechtshof in Den Haag veroordeelde hem vandaag voor groepsbelediging op de avond van de gemeenteraadsverkiezingen in 2014, maar sprak hem vrij van het aanzetten tot haat en discriminatie. Met die vrijspraak is hij blij.
De PVV-leider kreeg van het hof geen straf, omdat hij volgens de rechters als democratisch gekozen politicus al jaren een hoge prijs betaalt voor zijn uitlatingen. Wilders wordt al jaren permanent bewaakt, omdat hij herhaaldelijk met de dood is bedreigd.
OM heel tevreden
Het Openbaar Ministerie (OM) is “heel tevreden” met de uitspraak. “Omdat er een duidelijk signaal is afgegeven dat ook een politicus onder het mom van vrijheid van meningsuiting niet maar kan zeggen wat hij wil, dat hij niet zomaar groepen in de Nederlandse samenleving mag wegzetten”, zei persadvocaat-generaal Jan Hoekman op NPO Radio 1. “Dat was voor ons de belangrijkste inzet.”
Het OM is ook blij dat het hof duidelijk heeft gemaakt dat er geen sprake is geweest van politieke bemoeienis, zei Hoekman. “Het heeft alle stukken bekeken en gezegd: er zit geen begin van aannemelijkheid in dat dit een politiek proces is geweest. Het is een proces zoals dat in de Nederlandse rechtstaat thuishoort.” Hoekman verwacht niet dat het OM in beroep gaat.
Zes jaar
Het ‘minder Marokkanen’-proces loopt al zes jaar. Het begon in maart 2014 toen Wilders bij de uitslag van de gemeenteraadsverkiezingen aan zijn aanhangers vroeg of zij in Nederland meer of minder Marokkanen wilden. “Minder!”, scandeerden zij. Daarop zei Wilders: “Dan gaan we dat regelen”.
Duizenden mensen deden aangifte van discriminatie. Het OM besloot in december 2014 om Wilders voor deze uitspraak te vervolgen.
Rol Opstelten
Tijdens het proces kwam RTL Nieuws met stukken naar buiten waaruit zou blijken dat minister Opstelten van Justitie met het OM zou hebben gesproken over de vervolging.
Volgens Wilders was dat het bewijs voor politieke inmenging en beïnvloeding. Het hof is het daar niet mee eens, bleek vandaag bij de uitspraak.
Telegraaf 04.09.2020 Een meerderheid van de Nederlanders vindt dat Geert Wilders moet worden vrijgesproken voor zijn ’minder Marokkanen’-uitspraak. Dat blijkt uit onderzoek van Motivaction in een onderzoek dat is uitgevoerd in opdracht van het programma Dit vindt Nederland! van SBS.
55 procent van de ondervraagden vindt dat de PVV’er vrijspraak verdient, omdat politici een grote vrijheid van meningsuiting moeten hebben. 35 procent is het daarmee oneens en 11 procent heeft geen mening.
46 procent van de ondervraagden is van mening dat Wilders in 2014 te ver ging met zijn ’minder Marokkanen’-toespraak. Een deel vindt dus dat hij evengoed moet worden vrijgesproken, omdat hij een politicus is.
Voor het onderzoek hebben 517 deelnemers aangegeven of ze het met de stellingen eens of oneens waren, of dat ze geen mening hadden.
Wilders is opgetogen over de resultaten van de enquête. „Geweldig nieuws dat een meerderheid van Nederland kiest vóór de waarheid, vóór de vrijheid van meningsuiting en tégen politieke processen”, laat hij het programma weten.
NU 04.09.2020 Het gerechtshof in Den Haag heeft Geert Wilders vrijdag schuldig bevonden aan groepsbelediging vanwege zijn uitspraken over “minder Marokkanen”, maar vrijgesproken van het aanzetten tot haat en discriminatie. Hem wordt geen verdere straf opgelegd. Er zijn geen aanwijzingen dat politieke bemoeienis heeft geleid tot de vervolging van de PVV-voorman.
Volgens het hof was de uitspraak van Wilders op 19 maart 2014 “ook al is die gedaan in de context van het politieke debat onnodig grievend” en “moet daarbij in het bijzonder in aanmerking worden genomen dat de heer Wilders zich zonder nadere uitleg of nuancering negatief heeft uitgelaten over een minderheidsgroep”.
De uitspraak van het gerechtshof volgt ruim zes jaar nadat Wilders zijn uitlatingen over Marokkanen had gedaan. Wilders heeft laten weten tegen de veroordeling in cassatie te gaan. Dat betekent dat de zaak wordt voorgelegd aan de Hoge Raad, die alleen oordeelt of de zaak juridisch juist is verlopen.
Op 12 maart 2014 stelde de politicus zich te willen inzetten voor mensen die minder Marokkanen in Den Haag willen. Na de verkiezingsoverwinning op 19 maart herhaalde Wilders zijn uitspraak in een zaal vol met PVV-aanhangers. Hij vroeg: “Willen jullie in deze stad en in Nederland meer of minder Marokkanen?”, waarna het publiek “minder, minder” scandeerde. Wilders reageerde met: “Dan gaan we dat regelen.”
Wilders hoort uitspraak Hof: ‘De verdachte is te ver gegaan’
Vrijspraak voor aanzetten tot discriminatie en haat
Voor de uitspraken op 12 maart is Wilders in zijn geheel vrijgesproken. Als het gaat om de uitspraken op 19 maart, is er volgens het hof dus alleen sprake van groepsbelediging.
Voordat de betreffende speech werd gegeven, was er al gesproken over de inhoud en of men zou spreken van criminele Marokkanen of alleen Marokkanen. Het werd dat laatste. De bedoeling was de toespraak zo scherp mogelijk aan te zetten om nieuwswaarde te creëren.
Naar het oordeel van het hof was er geen sprake van aanzetten tot haat of discriminatie “omdat het opzet van Wilders niet erop was gericht zijn publiek daartoe aan te sporen”.
Hof: Politieke bemoeienis is niet aannemelijk
Volgens het OM was er sprake van groepsbelediging en het aanzetten tot haat en discriminatie. Justitie eiste een boete van 5.000 euro. Wilders heeft altijd volgehouden slechts een vraag te hebben gesteld. De PVV-voorman is ervan overtuigd dat de reden om hem te vervolgen politiek is ingegeven, maar het hof gaat daar niet in mee.
“Dat er sprake is geweest van politieke bemoeienis is niet aannemelijk geworden”, aldus het hof. Ook is niet aannemelijk geworden dat het OM bewust onwaarheden heeft verteld. Het recht op een eerlijk proces is daarom niet in gevaar gekomen.”
Wilders werd in 2016 wel schuldig bevonden aan het aanzetten tot discriminatie.
Telegraaf 04.09.2020 Ruim zes jaar na de omstreden ’minder Marokkanen’-uitspraak heeft het hof vrijdag uitspraak gedaan in het proces tegen PVV’er Geert Wilders. Wilders werd schuldig bevonden aan groepsbelediging tijdens de uitslagenavond, hij krijgt echter geen straf. De politicus werd vrijgesproken voor aanzetten tot discriminatie en haat en voor groepsbelediging op de markt.
De PVV-leider liet weten tegen de uitspraak in cassatie te gaan bij de Hoge Raad. „Nederland is een corrupt land geworden”, zei PVV’er Geert Wilders direct na afloop van de uitspraak in hoger beroep in de strafzaak tegen hem. „Het ligt niet voor de hand dat het OM ook in cassatie gaat”, liet de woordvoerder van de aanklager weten.
Ook is de redelijke termijn van berechting overschreden, zegt het hof. Wordt er nog een doel gediend met het opleggen van een boete? Nee, zegt het hof. #Wilders is dus schuldig aan groepsbelediging, maar krijgt geen straf. #Wilders
Het hof oordeelde dat de Marokkanen-uitlatingen van Wilders onnodig grievend waren. „Hij deed zijn uitlating over een minderheidsgroep, zonder uitleg of nadere motivering. En hij liet zich negatief uit voor het oog van de camera’s”, aldus de rechter. „Bovendien wist Wilders na zijn woorden op de markt al dat zijn uitspraken tot beroering zouden leiden.” Hij is te ver gegaan, concludeert het hof.
De uitlatingen van Wilders vond het hof op zichzelf niet beledigend. „Dat zijn ze wel in de context waarin ze werden geuit. Het ging om het in diskrediet brengen van een hele bevolkingsgroep”, las de rechter voor in de verklaring. „Wilders heeft de groep Marokkanen collectief getroffen.” Het beledigende karakter van de uitspraken staat volgens justitie vast.
’Vrijheid van meningsuiting heeft grenzen’
Een politicus moet in het kader van het maatschappelijk debat uitlatingen kunnen doen die kwetsend, shockerend of verontrustend zijn, zei het hof. „Maar een politicus heeft ook een bijzondere verantwoordelijkheid en vrijheid van meningsuiting heeft grenzen.” Wilders deed zijn uitlatingen als volksvertegenwoordiger en wordt al lange tijd beveiligd vanwege zijn partijpolitieke standpunten. „Hij betaalt al jaren een hoge prijs voor het uitdragen van zijn mening”, aldus de rechter.
De stelling van de verdediging en Wilders dat dit een politiek proces is en dat daarom het OM niet ontvankelijk zou zijn in de vervolging, wordt door het hof verworpen. Het hof oordeelde dat de beslissing voor de vervolging van Wilders bij het OM lag en niet bij het ministerie of de minister.
Er kleven inderdaad politieke aspecten aan de zaak, zei het hof. De uitspraken zijn gedaan in verkiezingstijd en de verdachte is een politicus.
Willekeur?
Het hof ging ook in op de vermeende schending van het gelijkheidsbeginsel, omdat andere politici niet worden vervolgd voor door hen gedane uitlatingen. Dat andere politici ook uitspraken deden, wil niet zeggen dat ze te vergelijken zijn. Er is geen sprake van soortgelijke gevallen, zegt het hof. En dus ook niet van willekeur door Wilders wel en andere politici niet te vervolgen.
De PVV-voorman staat terecht voor uitspraken die hij in maart 2014 deed. Tijdens een verkiezingsbijeenkomst stelde de politicus zijn publiek drie vragen: of ze meer of minder Europese Unie, Partij van de Arbeid en ten slotte Marokkanen wilden. Het publiek scandeerde steeds harder „Minder! Minder!” als antwoord. Daarmee zette de PVV’er volgens het OM aan tot haat.
Het proces duurde langer dan gebruikelijk door onder meer steeds nieuw ingebrachte stukken en een wraking. Ook kenmerkte het proces zich door een ongekend felle strijd tussen Openbaar Ministerie en Wilders en zijn advocaat.
In hoger beroep is een geldboete van 5000 euro geëist. De rechtbank veroordeelde Wilders in 2016 voor groepsbelediging en het aanzetten tot discriminatie, maar legde geen straf op. Zowel het OM als de politicus ging in beroep.
Het OM en Wilders botsten geregeld flink met elkaar in de rechtszaal. Volgens Wilders is er sprake van politieke beïnvloeding. Hij is ervan overtuigd dat toenmalig justitieminister Ivo Opstelten een stevige vinger in de pap heeft gehad om hem strafrechtelijk aan te pakken. Het OM heeft dat keer op keer met klem tegengesproken.
Een aantal mensen deed ook een schadeclaim. De benadeelden werden niet ontvankelijk verklaard. Zij zullen met hun claims naar de burgerlijke rechter moeten. „Of, en in welke mate mensen schade hebben geleden door de uitlatingen van Wilders, kan niet simpel worden vastgesteld”, lichtte het hof toe.
NOS 04.09.2020 PVV-leider Geert Wilders is door het gerechtshof in Den Haag schuldig bevonden aan groepsbelediging op de avond van de gemeenteraadsverkiezingen in 2014, maar vrijgesproken van het aanzetten tot haat en discriminatie. Net als van de rechtbank in 2016 krijgt de PVV-leider geen straf. Het hof vindt dat hij als democratisch gekozen politicus met zijn jarenlange beveiliging een hoge prijs betaalt voor zijn uitlatingen.
De zaak draaide om de vraag van Wilders op de verkiezingsavond of zijn aanhangers in Nederland meer of minder Marokkanen wilden. “Minder!”, scandeerden zijn aanhangers, waarop de PVV-leider zei: “Dan gaan we dat regelen”.
Volgens het hof gingen zijn uitlatingen te ver en waren ze “onnodig grievend” voor alle Marokkanen. Het gerechtshof zegt dat uitlatingen wel provocerend mogen zijn, maar niet bepaalde grenzen mogen overschrijden, vooral waar het gaat om het respect voor de eer en goede naam en de rechten van anderen.
“De ruime uitingsvrijheid ontbreekt in het bijzonder bij het belasteren van minderheidsgroepen, omdat daarmee de pluriforme democratische samenleving wordt ondergraven. Verdraagzaamheid en respect voor de gelijkwaardigheid van alle mensen vormen immers het fundament van een democratische en pluriforme samenleving”, zei de rechter.
‘Verdachte heeft zich negatief uitgelaten over een minderheid en is te ver gegaan’
Wilders zegt dat hij alleen problemen heeft benoemd en oplossingen heeft aangedragen die ook in zijn verkiezingsprogramma stonden. Hij vindt dat hij zich in de Tweede Kamer moet verantwoorden en niet in de rechtbank.
Zijn belangrijkste verdediging was dat hij vindt dat de beslissing om hem te vervolgen politiek gemotiveerd was. De top van het Openbaar Ministerie heeft met toenmalig justitieminister Opstelten gesproken over de aangiften tegen de PVV-leider. Volgens het hof was dat tijdens een regulier overleg en paste het bij de informatieplicht die het OM tegenover de minister van Justitie heeft. Er was van een structurele, inhoudelijke bemoeienis geen sprake.
De PVV-leider blijft erbij dat Opstelten en zijn ambtenaren zich nadrukkelijk met het proces bemoeiden.
In de uitspraak werd ook ingegaan op de persoonlijke omstandigheden van Geert Wilders:
‘Verdachte betaalt al lange tijd een hoge prijs voor het uitdragen van zijn mening’
Duizenden mensen deden na de uitspraken van Wilders aangifte van discriminatie bij het Openbaar Ministerie. In december 2014 werd besloten om hem te vervolgen. De PVV-leider heeft altijd gezegd dat hij niet alle Marokkanen bedoelde, maar alleen criminele overlastgevende Marokkanen.
De rechtbank veroordeelde Wilders vervolgens voor groepsbelediging en het aanzetten tot haat en discriminatie, maar ook de rechtbank legde geen straf op. Zowel Wilders als het OM ging daarop in hoger beroep. Dat werd behandeld door het gerechtshof Den Haag, maar vanwege de veiligheid waren de zittingen en de uitspraak in de extra beveiligde rechtbank op Schiphol.
Wilders heeft laten weten dat hij in cassatie gaat bij de Hoge Raad. “Nederland is een corrupt land geworden”, zei de PVV-leider na de uitspraak. “Ik zal altijd doorgaan. Dit zal mij en de PVV sterker maken.”
AD 04.09.2020 Zes jaar na de omstreden ‘minder Marokkanen’-uitspraak van Geert Wilders moet de PVV-leider opnieuw als een veroordeeld man door het leven. Het gerechtshof vindt dat hij Marokkanen heeft beledigd, maar niet heeft aangezet tot haat. Hij krijgt geen straf. We volgden de zaak live. Lees ons verslag onderin dit artikel terug.
De reactie van Wilders na afloop van de uitspraak liet zich raden. Voor tientallen journalisten in een perscentrum net buiten de zwaar beveiligde rechtbank op Schiphol herhaalde hij wat hij tijdens dit proces al zo vaak heeft gezegd. Nederland is volgens hem ‘een corrupt land geworden’. ,,Marokkanen die onze steden en wijken in de fik steken, komen er meestal mee weg. De minister van Justitie die zijn eigen regels overtreedt, komt er mee weg. Maar de leider van de grootste oppositiepartij die een vraag stelt over Marokkanen waar miljoenen Nederlanders het mee eens zijn, wordt veroordeeld”, zei Wilders.
Het gerechtshof motiveerde in een arrest van 42 pagina’s waarom het vindt dat Geert Wilders Marokkanen heeft beledigd met zijn uitspraak op de verkiezingsavond van 19 maart 2014. In het café waar de partij bijeen kwam stelde Wilders drie vragen waaronder de omstreden vraag: ‘Willen jullie in deze stad en in Nederland meer of minder Marokkanen?’ De bezoekers scandeerden ‘minder, minder’, waarop Wilders toezegde dat te zullen regelen.
Volgens het gerechtshof zijn de twee gekozen woorden ‘minder Marokkanen’ op zichzelf niet beledigend, maar gaat het hier om de context. Wilders sprak op de bewuste avond de hele bevolkingsgroep aan zonder onderscheid te maken naar bijvoorbeeld criminele Marokkanen. Iets waar hij het in zijn verkiezingscampagne wel vaak over had. En daarmee heeft Wilders volgens de raadsheren een hele groep getroffen. De eigenwaarde van deze mensen is aangetast en Wilders heeft geen respect getoond voor hun eer en goede naam.
De uitlating is zonder meer beledigend, oordeelt het gerechtshof, en grievend bovendien. Te meer omdat Wilders in de week voorafgaand aan de verkiezingsavond meermaals door journalisten was geconfronteerd met ophef die was ontstaan nadat hij in een tv-item vergelijkbare uitspraken had gedaan. Daarbij sprak hij nadrukkelijk over criminele Marokkanen, een duiding die hij volgens het gerechtshof bewust wegliet op de verkiezingsavond. Hij sprak daarover met medewerkers. Het doel was om een zo sterk mogelijke speech te bedenken waarbij de zaak zo scherp mogelijk zou worden benoemd om nieuwswaarde te creëren en er zeker van te zijn dat media het zouden overnemen. Ook werd het publiek door een medewerker geïnstrueerd hoe te reageren. De actie was volgens het hof weldoordacht. ,,Daarmee is de verdachte te ver gegaan.’’
Wilders wist volgens de raadsheren heel goed waar hij mee bezig was. Vooral omdat hij voor zijn gewraakte uitspraak het publiek meedeelde dat hij dit eigenlijk niet mocht zeggen en dat hij er rekening mee hield dat hij hiervoor strafrechtelijk vervolgd zou gaan worden.
De PVV-leider werd niet alleen vervolgd voor groepsbelediging maar ook voor het aanzetten tot haat, maar dat is niet aan de orde, oordeelt het hof. De raadsheren geloven dat Wilders enkel uit was op politiek gewin. Ze vinden geen aanwijzingen dat hij anderen wilde aansporen Marokkanen te haten en te discrimineren. Ook niet dat hij Marokkanen wilde laten uitzetten of deporteren.
Het Openbaar Ministerie had een geldboete van 5000 euro geëist, maar het gerechtshof legt Wilders geen straf op. Hierbij speelt vooral mee dat hij al jaren wordt bedreigd en zwaar wordt beveiligd. Hij betaalt daarmee al een hoge prijs voor het uitdragen van zijn mening.
Politiek
De afgelopen jaren ging het vaak over de vraag of dit een politiek gemotiveerde vervolging was. Wilders en zijn advocaten vonden van wel en probeerden dat op allerlei manieren aan te tonen. Toenmalig minister Opstelten van Justitie en zijn ambtenaren zouden zich ermee hebben bemoeid en hebben aangestuurd op vervolging. Ook zouden ze invloed hebben gehad op de manier waarop dat moest worden ingestoken.
Maar het gerechtshof gaat daar niet in mee. Volgens de raadsheren nam het Openbaar Ministerie op 10 september 2014 zelfstandig een beslissing om tot vervolging over te gaan. De minister is met een ambtsbericht daarover geïnformeerd. Het is niet aannemelijk dat de officieren van justitie direct of indirect zijn beïnvloed, ook niet na die datum. Er is na 10 september weliswaar overleg geweest, maar het gerechtshof vindt dat geen politieke of ambtelijke beïnvloeding.
Wilders reageerde ontzet op dit deel van de uitspraak. Hij blijft erbij dat het een politiek proces was, waarbij politici en ambtenaren hebben geholpen om tot een veroordeling te komen. ,,De rechter wist dat. Had de bewijzen en vindt dat allemaal maar goed. Dat betekent dat de rechters de vrijheid van meningsuiting bij het grof vuil hebben gezet en niet alleen voor mij maar voor iedereen.’’
Wilders kondigde aan de uitspraak te zullen aanvechten bij de Hoge Raad, het allerhoogste rechtsorgaan.
Hoewel Wilders als beklaagde in het verdachtenbankje belandde, heeft hij daar in de peilingen nooit onder geleden. Zijn PVV is nog steeds de grootste oppositiepartij voor de Tweede Kamerverkiezingen in maart. In de zwaarbeveiligde rechtbank wist Wilders van het strafbankje namelijk ook een podium te maken. Dat deed hij voor een groot deel via Twitter.
Via datzelfde kanaal bedankte hij vanochtend zijn volgers en gaf nogmaals aan dat een eventuele veroordeling voor hem de corruptie van de Nederlandse rechtsstaat aan zou tonen. ‘Iedereen bedankt voor de steun! We zullen het vandaag zien’, schrijft Wilders. ‘Is Nederland nog een rechtsstaat waar politici de waarheid mogen spreken? Of een corrupt land zonder scheiding der machten waar politici van de oppositie in een politiek proces veroordeeld worden?’
Liveblog:
15:35
Politieke partij Denk vindt het ,,meer dan terecht” dat Geert Wilders in hoger beroep schuldig is bevonden aan groepsbelediging. ,,Het is voor Nederland van groot belang dat politici als Wilders gestraft worden voor hun grievende en beledigende uitspraken die veel Nederlanders tot op het bot pijn hebben gedaan.”
Volgens Denk, een partij die veel kiezers met een migratieachtergrond heeft, is met de veroordeling ,,helder dat racisme geen plek heeft in Nederland en minderheden niet vogelvrij zijn in ons land.” Denk-fractievoorzitter Farid Azarkan wil een debat in de Tweede Kamer om ,,te bespreken wat de politieke gevolgen zijn”.
14:52
Geert Wilders legt zich niet neer bij de veroordeling van het hof. Hij kondigde direct aan in cassatie te gaan bij de Hoge Raad tegen de uitspraak.
Een woordvoerder van het Openbaar Ministerie laat weten dat ,,het niet voor de hand ligt” dat het OM ook in cassatie gaat.
14:51
,,Nederland is een corrupt land geworden”, zei PVV’er Geert Wilders direct na afloop van de uitspraak. ,,Juich niet te vroeg. Ik zal altijd doorgaan, ik zal altijd de waarheid blijven spreken, wat de consequenties ook zijn”, vervolgde hij strijdvaardig. “Dit zal mij en de PVV alleen maar sterker maken.”
Wilders herhaalde dat hij het middelpunt is geworden van een politiek proces. ,,Het ministerie en ambtenaren hebben geholpen om tot een veroordeling te komen.” Het hof heeft in zijn uitspraak expliciet gesteld dat er geen sprake is geweest van een politiek proces. Volgens Wilders heeft de rechter de vrijheid van meningsuiting ,,bij het grofvuil gezet”.
De PVV-voorman zei wel blij te zijn dat hij van twee punten op de aanklacht – het aanzetten tot haat en discriminatie – is vrijgesproken.
14:10
Het hof legt geen verdere straf op, omdat de veroordeling op zich al voldoende zou moeten zijn. ,,Hij betaalt al jaren een hoge prijs voor het uitdragen van zijn mening”, aldus de voorzitter van het hof.
14:08
Wilders heeft zich dus alleen schuldig gemaakt aan groepsbelediging tijdens de uitslagenavond. Hij is vrijgesproken voor zijn uitspraken op de markt in Den Haag en voor het aanzetten tot haat en discriminatie.
14:06
Ook voor de uitspraken die Wilders deed op de markt in Den Haag wordt hij vrijgesproken. Deze uitspraken waren niet voorbereid.
14:03
Wat betreft discriminatie en haat vindt het hof niet dat Wilders daartoe heeft aangezet. Wilders wordt dan ook vrijgesproken van deze beschuldiging.
13:59
Het hof oordeelt dat de uitspraken van Wilders onnodig grievend zijn geweest en dat ze op weldoordachte wijze en voor het oog van de camera zijn gedaan. Dit, terwijl Wilders wist dat deze eerder al tot ophef hadden geleid. Wilders heeft zich dus volgens het hof inderdaad schuldig gemaakt aan groepsbelediging.
13:56
Volgens het hof moet een politicus vergaande uitspraken kunnen doen, maar daar zijn wel grenzen aan. Een politicus heeft immers ook een belangrijke verantwoordelijkheid.
13:52
De uitspraken van Wilders waren voor het hof op zichzelf niet beledigend, maar wel in de context waarin ze zijn gedaan. Daarbij was het doel volgens het hof om een volledige bevolkingsgroep in diskrediet te brengen. Daarbij was wel sprake van een partijpolitieke context, die het beledigende karakter zou kunnen wegnemen.
13:50
Volgens het hof moeten de wet en internationale regels wat betreft het thema ‘ras’ ruimer worden opgevat dan in het normale spraakgebruik. Huidskleur en afkomst vallen daar ook onder.
13:47
Het hof gaat nu in op de ‘minder Marokkanen’-uitspraken in maart 2014, die Wilders deed op een markt in Den Haag en tijdens een uitslagenavond.
13:45
De verdediging wees verder nog op een schending van het gelijkheidsbeginsel, omdat andere politici niet zouden worden vervolgd voor door hen gedane uitlatingen. Volgens het hof zijn die uitspraken niet te vergelijken met die van Wilders.
13:42
Ook topambtenaren zouden zich volgens de verdediging van Wilders in de zaak gemengd hebben. Het hof oordeelt dat dat niet het geval is geweest en dat het schenden van een goede procesgang dus niet aan de orde is.
13:39
Het hof stelt dat het gesprek dat minister Opstelten had met de voorzitter van het college van procureurs-generaal en de top van het OM valt onder de normale werkzaamheden. De minister zou zich daar verder niet inhoudelijk mee bemoeid hebben.
13:35
Het hof noemt de uitspraken van Wilders een juridische vraag, geen politieke. Alhoewel het hof wel vindt dat er politieke aspecten aan de zaak kleven.
13:34
Alleen in uitzonderlijke omstandigheden wordt het OM niet ontvankelijk verklaard. Dat is hier het geval aldus de verdediging van Wilders. Maar hoe kijkt het hof daar naar?
13:31
Het arrest zal niet woordelijk worden voorgelezen. De rechtbank gaat voor een uitgebreide samenvatting. Het volledige arrest zal wel online worden gepubliceerd.
12:40
Geert Wilders is inmiddels aangekomen bij de rechtbank. Ook dit moment grijpt hij aan om op Twitter nog eens uit te halen naar Marokkanen.
Aankomst extra beveiligde rechtbank Schiphol voor uitspraak Hof. Terwijl Marokkanen die onze steden in de fik zetten er meestal mee weg komen en nooit een rechtbank van binnen zien net als Minister van Grapperhaus die ongestraft zijn eigen regels overtreedt. #Wildersproces
Aankomst extra beveiligde rechtbank Schiphol voor uitspraak Hof.
Terwijl Marokkanen die onze steden in de fik zetten er meestal mee weg komen en nooit een rechtbank van binnen zien net als Minister van Grapperhaus die ongestraft zijn eigen regels overtreedt. #Wildersprocespic.twitter.com/d3EImSPi1z
OmroepWest 04.09.2020 PVV-leider Geert Wilders is door het gerechtshof in Den Haag schuldig bevonden aan groepsbelediging op de avond van de gemeenteraadsverkiezingen in 2014, maar vrijgesproken van het aanzetten tot haat en discriminatie. De PVV-leider krijgt geen straf, omdat hij volgens het hof als democratisch gekozen politicus al jaren een hoge prijs betaalt voor zijn uitlatingen. Wilders gaat bij de Hoge Raad in cassatie tegen de uitspraak.
Wilders stond terecht voor uitspraken die hij in maart 2014 deed. Tijdens een verkiezingsbijeenkomst stelde de politicus zijn publiek drie vragen: of ze meer of minder Europese Unie, Partij van de Arbeid en ten slotte Marokkanen wilden. Het publiek scandeerde steeds harder ‘Minder! Minder!‘ als antwoord, waarop Wilders zei: ‘Dan gaan we dat regelen.’ Daarmee zette de PVV’er volgens het Openbaar Ministerie (OM) aan tot haat. Het hof heeft hem daar vrijdag van vrijgesproken, ‘omdat de opzet van Wilders niet erop was gericht zijn publiek daartoe aan te sporen’. Het hof noemde de uitspraken ‘onnodig grievend.’
De uitspraak volgt na een juridisch proces van zes jaar tegen Wilders om de ‘minder Marokkanen’-uitspraak. Het proces duurde langer dan gebruikelijk door onder meer steeds nieuw ingebrachte stukken en een wraking. Ook kenmerkte het proces zich door een ongekend felle strijd tussen OM en Wilders en zijn advocaat.
Geert Wilders op de verkiezingsavond , maart 2014 | Beeld: Omroep West
Hoger beroep
De rechtbank veroordeelde Wilders in 2016 voor groepsbelediging en het aanzetten tot discriminatie, maar legde geen straf op. Zowel het OM als de politicus ging in beroep. In hoger beroep werd een geldboete van 5000 euro geëist.
Het OM en Wilders botsten geregeld flink met elkaar in de rechtszaal. Volgens Wilders is er sprake van politieke beïnvloeding. Hij is ervan overtuigd dat toenmalig justitieminister Ivo Opstelten een stevige vinger in de pap heeft gehad om hem strafrechtelijk aan te pakken. Het OM heeft dat keer op keer met klem tegengesproken.
‘Nederland is corrupt’
‘Nederland is een corrupt land geworden’, zei PVV’er Geert Wilders direct na afloop van de uitspraak in hoger beroep. ‘Ik zal altijd doorgaan’, vervolgde hij strijdvaardig. ‘Dit zal mij en de PVV sterker maken.’ Hij herhaalde nogmaals dat hier volgens hem sprake was van een politiek proces. In de uitspraak zei het hof dat daar absoluut geen sprake van is. Een woordvoerder van het Openbaar Ministerie laat weten dat ‘het niet voor de hand ligt’ dat het OM ook in cassatie gaat.
Den HaagFM 04.09.2020 Het hof heeft Geert Wilders wel schuldig verklaard aan groepsbelediging vanwege zijn ‘minder Marokkanen’-uitspraak, maar hij krijgt geen straf opgelegd. De uitspraken dateren van inmiddels ruim zes jaar geleden. “Het recht op de vrijheid van meningsuiting, in het bijzonder dat van een politicus, staat in dit geval niet aan een veroordeling in de weg”, aldus het hof.
De PVV-voorman stond terecht voor uitspraken die hij in maart 2014 had gedaan. Tijdens een verkiezingsbijeenkomst stelde de politicus zijn publiek drie vragen: of ze meer of minder Europese Unie, Partij van de Arbeid en ten slotte Marokkanen wilden. Het publiek scandeerde steeds harder “Minder! Minder!” als antwoord. “Dan gaan we dat regelen”, reageerde Wilders daarop. “Onnodig grievend”, zegt het hof over deze uitspraak. “Ook al is die gedaan in de context van het politieke debat.”
De rechtbank veroordeelde Wilders in 2016 voor groepsbelediging en het aanzetten tot discriminatie, maar legde geen straf op. Zowel het OM als de politicus ging in beroep. Het hof sprak de politicus nu vrij van aanzetten tot haat of discriminatie “omdat de opzet van Wilders niet erop was gericht zijn publiek daartoe aan te sporen”. Het OM had in hoger beroep een geldboete van 5000 euro geëist.
Het strafproces duurde langer dan gebruikelijk, door onder meer steeds nieuw ingebrachte stukken en een wraking. Ook kenmerkte het proces zich door een ongekend felle strijd tussen Openbaar Ministerie en Wilders en zijn advocaat.
Volgens Wilders was er sprake van politieke beïnvloeding. Hij is ervan overtuigd dat toenmalig justitieminister Ivo Opstelten een stevige vinger in de pap heeft gehad om hem strafrechtelijk aan te pakken. Het OM heeft dat keer op keer met klem tegengesproken. Het hof was het met het OM eens dat er geen sprake is van een politiek proces. “Het hof ziet geen inmenging van de minister of ambtenaren in de vervolgingsbeslissing of in de strafzaak.”
NU 04.09.2020 Het gerechtshof in Den Haag heeft Geert Wilders vrijdag schuldig bevonden aan groepsbelediging, maar vrijgesproken van het aanzetten tot haat en discriminatie vanwege zijn uitspraken over “minder Marokkanen” in maart 2014.
RTL 04.09.2020 Geert Wilders is met zijn ‘minder Marokkanen’-toespraak in 2014 te ver gegaan, maar niet schuldig aan het aanzetten tot haat of discriminatie. Dat oordeelde het Gerechtshof Den Haag zojuist. Met zijn speech heeft Wilders zich wél schuldig gemaakt aan groepsbelediging, vindt het hof. Toch krijgt hij geen straf of boete.
Het hof heeft Wilders vrijgesproken van het aanzetten tot haat en discriminatie, maar dus wel veroordeeld voor groepsbelediging. “Onnodig grievend”, zegt het hof over deze uitspraken. “Ook al is die gedaan in de context van het politieke debat.”
“Hij heeft de eer en waardigheid van Marokkanen aangetast. Dergelijke uitspraken kunnen een bijdrage leveren aan polarisatie binnen de samenleving”, zei het hof vanmiddag.
Reactie Wilders: ‘Ik zal altijd doorgaan’
“Nederland is een corrupt land geworden”, zei PVV’er Geert Wilders direct na afloop. “Juich niet te vroeg. Ik zal altijd doorgaan, ik zal altijd de waarheid blijven spreken, wat de consequenties ook zijn”, vervolgde hij strijdvaardig. “Dit zal mij en de PVV alleen maar sterker maken.”
Wilders herhaalde dat hij het middelpunt is geworden van een politiek proces. “Het ministerie en ambtenaren hebben geholpen om tot een veroordeling te komen.”
Het hof heeft in zijn uitspraak expliciet gesteld dat er geen sprake is geweest van een politiek proces. Volgens Wilders heeft de rechter de vrijheid van meningsuiting ‘bij het grofvuil gezet’. De PVV-voorman zei wel blij te zijn dat hij van twee punten op de aanklacht – het aanzetten tot haat en discriminatie – is vrijgesproken.
In cassatie
Geert Wilders legt zich niet neer bij de veroordeling van het hof. Hij kondigde direct aan in cassatie te gaan bij de Hoge Raad tegen de uitspraak. “Nederland is een corrupt land geworden”, zei Wilders direct na afloop van de uitspraak.
“Ik zal altijd doorgaan”, vervolgde hij strijdvaardig. “Dit zal mij en de PVV sterker maken.”
Geen politiek proces
Er was volgens het gerechtshof geen sprake van een politiek proces, zoals de PVV-leider zelf telkens heeft betoogd. Het Openbaar Ministerie heeft zelfstandig de beslissing genomen tot vervolging over te gaan, wegens de omstreden uitspraken van Wilders over ‘minder Marokkanen’.
Wilders was ervan overtuigd dat toenmalig minister Ivo Opstelten van Justitie invloed heeft uitgeoefend op die beslissing, maar volgens het hof is dat niet gebleken. Ook heeft de minister of zijn ministerie zich volgens het hof niet bemoeid met de strafzaak.
‘Minder, minder!’
De PVV-leider stond terecht voor uitspraken die hij in maart 2014 deed. Tijdens een verkiezingsbijeenkomst stelde de politicus zijn publiek drie vragen: of ze meer of minder Europese Unie, Partij van de Arbeid en ten slotte Marokkanen wilden.
Het publiek scandeerde steeds harder “Minder! Minder!” als antwoord.
Eis: 5000 euro boete
De rechtbank veroordeelde Wilders in 2016 voor groepsbelediging en het aanzetten tot discriminatie, maar legde geen straf op. Zowel het OM als de politicus ging in beroep. In hoger beroep is in juli 2019 een geldboete van 5000 euro geëist, maar daar ging het gerechtshof dus niet in mee. Ook werd Wilders dus opnieuw vrijgesproken voor het aanzetten tot discriminatie.
Het was nog niet duidelijk of Wilders, danwel het OM, in cassatie gaat.
Elsevier 04.09.2020 Vrijdag 04.09.2020 hoorde Geert Wilders het vonnis in het proces om zijn ‘minder Marokkanen’-uitspraak. Hoe zag de weg naar het vonnis eruit en wat is de kans dat de PVV-leider wordt veroordeeld?
De rechter heeft PVV-leider Geert Wilders schuldig bevonden aan groepsbelediging wegens zijn ‘minder Marokkanen’-uitspraak. Wilders werd niet schuldig bevonden aan haatzaaien en discriminatie. Voor zijn veroordeling voor groepsbelediging krijgt Wilders geen straf, omdat is meegewogen dat Wilders al jarenlang wordt bedreigd en beveiligd wegens zijn uitlatingen.
Op de verkiezingsavond van 19 maart 2014 stond Geert Wilders tijdens een bijeenkomst in Den Haag het aanwezige publiek te woord.
‘Willen jullie, in deze stad en in de rest van Nederland, meer of minder Marokkanen?’ vroeg de PVV-leider. Waarop de zaal ‘minder, minder minder’ scandeerde.
Bekijk het fragment hieronder:
Na die uitspraak op de verkiezingsavond zijn duizenden aangiften tegen Wilders gedaan. Zijn woorden zouden een oproep zijn tot discriminatie. In 2016 veroordeelde de Haagse rechtbank Wilders voor groepsbelediging en het aanzetten tot discriminatie. Na de uitspraak ging Wilders in hoger beroep.
Onthulling tijdens hoger beroep
Tijdens het hoger beroep onthulde RTL Nieuws vorig jaar dat topambtenaren op het ministerie van Veiligheid en Justitie in 2014 aandrongen op een harde aanpak van Wilders.
In stukken die zijn opgesteld in het najaar van 2014 is te lezen hoe ambtenaren het Openbaar Ministerie (OM) voedden met argumenten vóór vervolging van de PVV-leider. Zo werden zijn uitspraken betiteld als ‘kwaadaardig’ en ‘racistisch’.
Ook de reactie van Wilders op de oproep ‘minder, minder, minder’ vanuit het publiek, was volgens het ministerie noemenswaardig. ‘Ik zal de appreciatie van “dat gaan we regelen” bij het OM onder de aandacht brengen,’ schrijft een ambtenaar.
De PVV-leider heeft er nooit een geheim van gemaakt dat hij het proces ‘een enorme bende’ en ‘een farce’ vindt.
‘Het blijft onwerkelijk om hier te staan, achter dit gestoelte in hetzelfde gebouw als waar niet zo lang geleden de criminelen van de mocro-maffia voor de rechter moesten verschijnen en het MH17-proces wordt gehouden. Waar normaliter maffiabazen en terroristen terechtstaan,’ zei hij op 8 juli van dit jaar in zijn slotbetoog.
‘Al vijf jaar lang word ik afgeleid van mijn werk door deze rechtszaak. Terwijl collega-fractievoorzitters belangrijke debatten aan het voorbereiden waren in de Tweede Kamer zat ik hier in de rechtszaal of bij mijn advocaat de zittingen voor te bereiden. Al vijf jaar lang is dat mijn werkelijkheid. Vijf jaar van zittingen, wrakingen, onderzoekingen en verhoren. Ontelbare uren voorbereiding en keihard werk van mijzelf, maar vooral van mijn advocaat.’ Al die tijd en moeite had het justitiële apparaat volgens Wilders beter ergens anders aan kunnen besteden.
‘Natuurlijk sta ik niet boven de wet, maar wat heb ik dan gedaan?’ vroeg hij zich af. ‘Ik heb niemand beroofd of vermoord, ik heb geen bank overvallen, ik heb niet in cocaïne gehandeld, maar ik heb op een markt in Den Haag gesproken over Marokkanen en op een verkiezingsavond de vraag aan mijn kiezers gesteld of men meer of minder Marokkanen wilde. Ik heb mijn vak als volksvertegenwoordiger uitgeoefend, als leider van de oppositie en dan ook nog een keer in verkiezingstijd.’
Bekijk hier het volledige laatste woord:
Uitspraak
Door de onthullingen van RTL Nieuws duurde het proces langer dan gepland. De rechtbank had extra tijd nodig om de stukken te onderzoeken. In maart zou het proces verder gaan, maar door de uitbraak van het coronavirus ontstond verdere vertraging. In juni werd het proces hervat, waarna Wilders in juli zijn slotwoorden uitsprak.
De rechter doet vrijdag in de loop van de middag uitspraak in de zaak. Wilders hoopt op vrijspraak. Zoals hij in zijn slotbetoog zei, heeft hij niks misdaan. Zijn advocaat Geert-Jan Knoops vindt dat Wilders moet worden vrijgesproken. Ook zei Wilders’ verdediging dat het Openbaar Ministerie ‘niet ontvankelijk’ moet worden verklaard. Als het gerechtshof daartoe besluit, zegt de rechtbank dat het OM de zaak niet aan de rechter had moeten voorleggen.
Trouw 04.09.2020 PVV-leider Geert Wilders is schuldig bevonden aan groepsbelediging van Nederlanders van Marokkaanse afkomst, maar krijgt geen straf opgelegd. Het hof spreekt hem vrij van aanzetten tot discriminatie of haat.
In zijn uitspraak legt de rechter van het hof de vrijheid van meningsuiting voor een politicus ruim uit, maar er zijn wel degelijk grenzen. Wilders heeft die overschreden. “Verdachte is te ver gegaan”, aldus de rechter. Uit het arrest zijn weinig algemene conclusies te trekken over wat gekozen volksvertegenwoordigers precies mogen zeggen. Veel hangt af van de omstandigheden en context waarin de uitlatingen zijn gedaan, legde de rechter uit.
De strafzaak heeft jaren geduurd. Wilders deed de gewraakte uitspraken over Marokkanen op de avond van de verkiezingsuitslag, op 19 maart 2014, in een Haags café. Hij vroeg het aanwezige PVV-publiek achtereenvolgens of ze minder Europese Unie, minder PvdA en minder Marokkanen wilden. De aanwezigen scandeerden telkens ‘minder, minder’, waarop Wilders zei: ‘Dan gaan we dat regelen’. “Onnodig grievend”, oordeelt de rechter nu. Daarbij was Wilders volgens het hof vooral uit op politiek gewin, er blijkt niet uit dat hij opzettelijk zijn toehoorders aanspoorde tot haat of discriminatie.
De langverwachte uitspraak in de zaak-Wilders is milder dan die in eerdere aanleg. De rechtbank veroordeelde de politicus in 2016 voor groepsbelediging én aanzetten tot discriminatie, maar legde ook toen geen straf op. Zowel het openbaar ministerie als Wilders gingen in hoger beroep; het OM had 5000 euro boete geëist.
Geen politieke bemoeienis
Het proces duurde extra lang vanwege een wraking en omdat Wilders en zijn advocaat Geert-Jan Knoops telkens nieuwe stukken inbrachten. Met het OM vochten ze bovendien een bittere strijd uit of het proces politiek beïnvloed was, zoals Wilders stelde. Uit documenten en e-mails zou blijken dat toenmalig minister van justitie Ivo Opstelten zich actief met de vervolging had bemoeid. Ook zou de politie of het OM de vele aangiftes van burgers georkestreerd hebben. Ook de Tweede Kamer maakte zich hier bezorgd over.
Maar het hof is hier helder over: er heeft geen politieke bemoeienis plaatsgevonden. De minister mocht zich volgens de wet laten informeren, en het OM heeft zelfstandig besloten tot vervolging. Daarmee is Wilders’ recht op een eerlijk proces niet geschonden.
Geeft deze uitspraak nu houvast aan andere politici die provocerende of grievende uitlatingen (willen) doen? Wilders zelf wees tijdens het proces op de uitspraken van toenmalig D66-leider Pechtold (die zei: “Ik moet de eerste Rus nog tegenkomen die zijn fouten zelf rechtzet”). Volgens het hof mag veel in het publieke debat, en hebben politici een gerechtvaardigd belang om zaken aan de orde te stellen, ook onwelgevallige meningen.
Maar het hof benadrukt dat ook een gekozen volksvertegenwoordiger een verantwoordelijkheid heeft voor de wet. Zeker als hij of zij met zijn uitlatingen de “eer en goede naam van andere mensen aantast, in het bijzonder een minderheidsgroep.” Daarmee wordt volgens de rechter “de pluriforme samenleving ondergraven”, die belangrijk is voor de democratische rechtsstaat.
Een hoge prijs voor het uitdragen van zijn menig
De rechter rekende het Wilders verder aan dat hij zijn uitlatingen welbewust deed, voor het oog van de camera’s, en dat zowel de vorm van de toespraak als de reactie van het publiek zorgvuldig was voorbereid. Een week eerder had namelijk zijn opmerking over ‘minder Marokkanen’ bij het flyeren op de markt al veel ophef veroorzaakt.
Dat Wilders geen straf krijgt, komt omdat de rechter rekening houdt met het feit dat hij jaren een “hoge prijs betaalt voor het uitdragen van zijn mening”. De PVV-leider leeft onder strenge bewaking sinds de moord op Theo van Gogh in 2013, toen ook zijn leven gevaar liep. Ook een aangekondigde cartoonwedstrijd over de profeet Mohammed leverde hem internationale doodsbedreigingen op.
In een eerder proces in 2010-2011 werd Geert Wilders volledig vrijgesproken van groepsbelediging, haatzaaien en discriminatie. Hij had toen in een interview gezegd dat de koran verboden moet worden en dat de islam een fascistische ideologie zou zijn.
Wilders kondigde meteen na afloop aan dat hij in cassatie gaat bij de Hoge Raad.
Lees ook:
Partijen: Grapperhaus moet klare wijn schenken over politieke bemoeienis met zaak-Wilders
Heeft oud-minister Ivo Opstelten (VVD) van Justitie zich persoonlijk bemoeid met de strafzaak tegen PVV-leider Geert Wilders? Politieke partijen eisen uitleg van Opsteltens opvolger Ferd Grapperhaus na nieuwe onthullingen van RTL-nieuws in deze zaak. D66 eist dat Grapperhaus, van CDA-huize, een einde maakt aan de “VVD-chaos op Justitie”.
Telegraaf 04.09.2020 De strafzaak tegen Geert Wilders is geen politiek proces, zoals de PVV-leider zelf bij voortduring heeft betoogd. Het Openbaar Ministerie heeft zelfstandig de beslissing genomen tot vervolging over te gaan, wegens de omstreden uitspraken van Wilders over „minder Marokkanen.” Dat zei de voorzitter van het hof vrijdag tijdens het voorlezen van de uitspraak in de strafzaak tegen Wilders.
Wilders is ervan overtuigd dat toenmalig minister Ivo Opstelten van Justitie invloed heeft uitgeoefend op die beslissing, maar volgens het hof is dat niet gebleken. Ook heeft de minister of zijn ministerie zich volgens het hof niet bemoeid met de strafzaak.
Het slepende proces heeft lang in de greep verkeerd van de vermeende politieke bemoeienis. Het hof gelastte eerder een uitgebreid onderzoek naar documenten die die bewering konden staven. Het verwerpen van het verweer is een overwinning voor het Openbaar Ministerie, dat altijd heeft volgehouden dat het geheel onafhankelijk van de minister heeft geopereerd. Wilders en zijn advocaten hebben betoogd dat de bemoeienis de vervolging ongeldig maken.
In hoger beroep is een geldboete van 5000 euro geëist. De rechtbank veroordeelde Wilders in 2016 voor groepsbelediging en het aanzetten tot discriminatie, maar legde geen straf op. Zowel het OM als de politicus ging in beroep.
Den HaagFM 04.09.2020 Ruim zes jaar na de omstreden ‘minder Marokkanen’-uitspraak doet het hof vrijdag uitspraak in het proces tegen PVV’er Geert Wilders. Het proces duurde langer dan gebruikelijk door onder meer steeds nieuw ingebrachte stukken en een wraking. Ook kenmerkte het proces zich door een ongekend felle strijd tussen Openbaar Ministerie en Wilders en zijn advocaat.
De PVV-voorman staat terecht voor uitspraken die hij in maart 2014 deed. Tijdens een verkiezingsbijeenkomst in Den Haag stelde de politicus zijn publiek drie vragen: of ze meer of minder Europese Unie, Partij van de Arbeid en ten slotte Marokkanen wilden. Het publiek scandeerde steeds harder “Minder! Minder!” als antwoord. Daarmee zette de PVV’er volgens het OM aan tot haat.
In hoger beroep is een geldboete van 5000 euro geëist. De rechtbank veroordeelde Wilders in 2016 voor groepsbelediging en het aanzetten tot discriminatie, maar legde geen straf op. Zowel het OM als de politicus ging in beroep.
Het OM en Wilders botsten geregeld flink met elkaar in de rechtszaal. Volgens Wilders is er sprake van politieke beïnvloeding. Hij is ervan overtuigd dat toenmalig justitieminister Ivo Opstelten een stevige vinger in de pap heeft gehad om hem strafrechtelijk aan te pakken. Het OM heeft dat keer op keer met klem tegengesproken.
NOS 04.09.2020 Vanmiddag doet het hof uitspraak in het ‘minder Marokkanen’-proces van Geert Wilders. Een zaak die al zes jaar duurt. Een ingewikkelde zaak ook, die gaat over principiële kwesties, over de grenzen van de vrijheid van meningsuiting. Wat is er in de zes jaar die het proces al duurt ook alweer gebeurd? Eerst even een terugblik.
Het begon in maart 2014 toen PVV-voorman Geert Wilders bij de uitslag van de gemeenteraadsverkiezingen aan zijn aanhangers vroeg of zij in Nederland meer of minder Marokkanen wilden. “Minder!”, scandeerden zij. Daarop zei Wilders: “Dan gaan we dat regelen”.
Dit is het moment waar het in de rechtszaak om draait;
‘Willen jullie minder Marokkanen?’
Duizenden mensen deden aangifte van discriminatie bij het Openbaar Ministerie dat in december 2014 besloot om Wilders voor deze uitspraak te vervolgen. In 2016 werd Wilders door de rechtbank in Den Haag veroordeeld voor groepsbelediging en aanzetten tot discriminatie, maar hij kreeg daarvoor geen straf.
Zowel Wilders als het Openbaar Ministerie ging in beroep tegen de uitspraak. “Het OM omdat de rechters Wilders niet op alle punten in de aanklacht schuldig verklaarden”, zegt verslaggever Mattijs van de Wiel die de zaak zes jaar lang volgde. “Hij werd namelijk niet veroordeeld voor haatzaaien en ook niet voor de uitspraken die hij een week voor die verkiezingsavond deed op een Haagse markt. Toen vroeg hij ook om minder Marokkanen.”
Tijdens de eerste inhoudelijke zitting van het hoger beroep op 17 mei 2018 diende Wilders een wrakingsverzoek in. Hij deed dat nadat het hof een verzoek van Wilders had afgewezen om meer onderzoek te doen naar een besluit van het OM om politicus Alexander Pechtold niet te vervolgen. Die had, in de ogen van Wilders, een vergelijkbare uitspraak gedaan over Russen. Het verzoek werd toegewezen en 5 juni werd het proces met nieuwe rechters voortgezet.
Tijdens het proces kwam RTL Nieuws met stukken naar buiten waaruit zou blijken dat minister Opstelten van Justitie met het Openbaar Ministerie zou hebben gesproken over de vervolging. Volgens Wilders was er sprake van politieke beïnvloeding en hij wilde hier meer onderzoek naar. In afwachting van een Wob-verzoek van RTL naar meer documenten waaruit dit zou kunnen blijken, werd de zaak stilgelegd.
Weer uitstel door coronacrisis
Toen die documenten in februari van dit jaar openbaar werden gemaakt, laste de rechtbank extra tijd in om de nieuwe stukken te bestuderen. Het proces zou worden hervat op 23 maart, maar toen begon de coronacrisis en werden zittingen een aantal keer uitgesteld. Eind juni werd het proces pas hervat.
Vorige week kreeg Wilders als verdachte het laatste woord en vanmiddag doet het hof dus uitspraak in de extra beveiligde rechtbank op Schiphol.
“Wat Wilders hoopt, is dat het hof niet tot een oordeel komt”, zegt Van de Wiel. “Wat zijn advocaat en hij hebben gedaan in met name de laatste fase van het hoger beroep, is proberen aan te tonen dat dit hele proces nooit had mogen plaatsvinden. Dat het een politiek gemotiveerde vervolging was, dat toenmalig minister Opstelten van Justitie en zijn ambtenaren zich ermee hebben bemoeid, dat ze erop hebben aangestuurd dat Wilders vervolgd werd en dat ze zich hebben bemoeid met de manier waarop.”
Criminele Marokkanen
Als het hof toch tot een oordeel komt, vindt Wilders dat hij moet worden vrijgesproken. Hij zegt dat hij alleen problemen benoemd heeft en oplossingen aandroeg die ook in zijn verkiezingsprogramma stonden. Ook zegt hij dat hij kort na het ‘minder, minder’-moment toelichtte dat hij niet alle Marokkanen bedoelde maar alleen criminele overlastgevende Marokkanen. En hij vindt dat hij zich daarvoor moet verantwoorden in de Tweede Kamer en niet voor de rechter.
“Omdat deze zaak raakt aan de grenzen van de vrijheid van meningsuiting is het ingewikkeld en zijn er weinig rechterlijke uitspraken waar het hof op terug kan vallen”, zegt Van de Wiel. “Daarom is de kans groot dat er vanmiddag ook nog geen einde aan deze zaak komt. Ik sluit niet uit dat uiteindelijk de Hoge Raad, de hoogste rechter, zich over de zaak zal buigen om aan te geven waar die grenzen liggen.”
Het hoger beroep in de zaak tegen Geert Wilders loopt nog altijd en gaat op 29 juni 2020 weer verder.
De rechtszaak in hoger beroep tegen PVV-leider Geert Wilders, om zijn ‘minder Marokkanen’-uitspraak, was eerder al uitgesteld. De inhoudelijke behandeling, die op maandag 6 april 2020 zou starten, ging vanwege de coronacrisis niet door.
Minister Grapperhaus van Justitie en Veiligheid heeft inmiddels goed genoeg gezocht naar documenten die gaan over de beslissing om PVV-leider Geert Wilders te vervolgen. Dat heeft de rechtbank in Utrecht donderdag 07.05.2020 bepaald in een procedure die was aangespannen door RTL Nieuws.
De omroep probeert met een beroep op de Wet openbaarheid van bestuur (WOB) documenten boven water te krijgen die gaan over de vervolging van Wilders. De politicus staat in hoger beroep terecht voor zijn ‘minder-Marokkanen’-uitspraak in 2014.
RTL Nieuws wil weten of toenmalig minister Opstelten heeft aangedrongen op vervolging, zoals de verdediging van Wilders beweert. Het Openbaar Ministerie ontkent dit en zegt dat het zelfstandig heeft besloten om de PVV-voorman voor de rechter te brengen wegens groepsbelediging en het aanzetten tot discriminatie.
Omdat RTL aanvankelijk maar één document kreeg van de minister, oordeelde de rechtbank in november dat Grapperhaus beter zijn best moest doen. Een nieuw zoekactie leverde vervolgens 475 documenten op, die inmiddels ook allemaal zijn gepubliceerd.
Appjes
Toch vermoedt RTL Nieuws dat de minister nog altijd gegevens over besprekingen in de ministerraad en de top van het Openbaar Ministerie achterhoudt. Maar volgens de rechtbank is er zorgvuldig en grondig genoeg gezocht en zijn ook stukken uit de ministerraad meegenomen, net als appjes en sms’jes van Opstelten.
De rechtbank zegt dat onvoldoende vaststaat dat in de ministerraad is gesproken over de vervolging van Wilders, en dat dus niet zeker is dat er daadwerkelijk documenten bestaan. Dat geldt ook voor notulen van de OM-top.
Wel is het volgens de rechtbank aan de journalisten te danken dat er een groot aantal relevante documenten over de zaak is gevonden.
Debat
De Tweede Kamer besloot al eerder tot een debat over mogelijke bemoeienis van het ministerie van Justitie met de strafzaak tegen PVV-leider Wilders. Aanvankelijk wilde de Kamer dat niet doen zolang de zaak nog onder de rechter is, maar na een nieuwe oproep van Wilders ging de Kamer akkoord.
Wilders is er zeer stellig van overtuigd dat de vervolging door het Openbaar Ministerie vanwege zijn “minder Marokkanen”-uitspraken politiek gemotiveerd is. Al eerder stuurde minister Grapperhaus nieuwe documenten over de zaak naar de Kamer en Wilders vond die nogal schokkend:
“We hebben nu gezien dat volgens verschillende stukken mijn vervolging in de ministerraad is besproken en dat het Openbaar Ministerie wilde dat mijn vervolging nog voor de Provinciale Statenverkiezingen bekend werd.”
Telegraaf 03.07.2020 PVV-leider Geert Wilders zei vrijdag tijdens een zitting van het hof in Den Haag het onbegrijpelijk te vinden dat niet de radicalen die hem met de dood bedreigen in het beklaagdenbankje zitten, maar hijzelf. „Inmiddels sta ik vanwege mijn politieke mening al 10 jaar voor de rechter terwijl de islamitische radicalen die fatwa’s over me hebben uitgesproken nog steeds vrij rondlopen. Het is moeilijk te bevatten.”
Wilders was wederom aanwezig bij de behandeling van zijn zaak. Hij kon af en toe een gaap tijdens het urenlange betoog van het OM niet onderdrukken. Hij vertelde de voorzitter van het hof dat hij een hele korte nacht had gehad, vanwege drukte in de Tweede Kamer en de lange debatten rond racisme en discriminatie. Hij benadrukte dat het debat daarover in de Kamer moet worden gevoerd, en niet in de rechtbank.
Wilders staat terecht voor uitspraken die hij deed in maart 2014. Tijdens een bijeenkomst in maart van dat jaar stelde de politicus zijn publiek drie vragen: of ze meer of minder Europese Unie, Partij van de Arbeid en ten slotte Marokkanen wilden. Het publiek scandeerde steeds harder „Minder! Minder!” als antwoord. Daarmee zette de PVV’er volgens het OM aan tot haat.
Geert Wilders en zijn advocaat Geert-Jan Knoops (r.). Ⓒ HOLLANDSE HOOGTE / ANP
De PVV’er is ervan overtuigd dat de beslissing om hem te vervolgen een politieke is. Volgens hem heeft toenmalig justitieminister Ivo Opstelten een stevige vinger in de pap gehad om hem strafrechtelijk aan te pakken en dat is wettelijk niet toegestaan. Zijn advocaten hebben meerdere documenten zoals e-mails ingebracht als bewijs daarvoor. Wilders vindt daarom dat de zaak de prullenbak in moet. „Het is politieke manipulatie van de zuiverste soort”, aldus Wilders vrijdag. „Ik hoop echt, wat u ook van mij vindt, dat u dit niet zal toestaan.”
Einde in zicht
Het ’minder Marokkanen’-proces van politicus Geert Wilders duurt „onevenredig” lang en er wordt „steeds verder afgedwaald van de kern van de zaak.” Dat zei de advocaat-generaal vrijdag tijdens een zitting van het hof Den Haag in de langslepende zaak. Mogelijk is het einde nu in zicht: woensdag beslist het gerechtshof of er nog meer onderzoek nodig is, of dat er een datum voor de uitspraak in het strafproces komt.
Het Openbaar Ministerie zei vrijdag – nogmaals – dat er „nooit, nooit, nooit” sprake is geweest van enige vorm van beïnvloeding of bemoeienis vanuit het ministerie. „De verwijten die de verdediging aan het adres van het OM heeft gemaakt zijn zeer kwalijk. Het gaat om ongefundeerde en ernstige verwijten.”
Als het hof aanstaande woensdag besluit dat er geen extra onderzoek nodig is en er geen aanvullende vragen zijn, krijgt de politicus de ruimte voor zijn laatste woord. Daarna wordt de zaak gesloten en laat het hof weten wanneer de uitspraak is.
In hoger beroep heeft het OM net als in eerste aanleg een geldboete van 5000 euro geëist. De rechtbank veroordeelde Wilders in 2016 voor groepsbelediging en het aanzetten tot discriminatie, maar legde geen straf op. Zowel het OM als de politicus ging in beroep.
Den HaagFM 29.06.2020 Het ministerie van Justitie en Veiligheid heeft invloed uitgeoefend op het Openbaar Ministerie bij zowel de beslissing om Geert Wilders strafrechtelijk te vervolgen en de vervolging zelf. Dat zei de advocaat van de PVV’er. Advocaat Geert-Jan Knoops heeft dit al vaker gezegd tijdens het inmiddels jarenlang slepende proces.
Maandag, tijdens de voortzetting van het hoger beroep, kwam Knoops met een uitgebreide tijdlijn hoe die beïnvloeding er volgens hem heeft uitgezien. De politicus is aanwezig in de extra beveiligde rechtbank op Schiphol.
Wilders deed de gewraakte uitspraken in 2014 in een Haags café. Tijdens een bijeenkomst in maart van dat jaar stelde de politicus zijn publiek drie vragen: of ze meer of minder Europese Unie, Partij van de Arbeid en ten slotte Marokkanen wilden. Het publiek scandeerde steeds harder “Minder! Minder!” als antwoord. Daarmee zette de PVV’er volgens het OM aan tot haat.
Knoops presenteerde maandag onder meer e-mails tussen het ministerie en het OM, waarin over de zaak werd gesproken. Wilders is overtuigd dat de beslissing om hem te vervolgen een politieke is. Volgens hem heeft toenmalig justitieminister Ivo Opstelten een stevige vinger in de pap gehad om hem strafrechtelijk aan te pakken en dat is wettelijk niet toegestaan. Het OM heeft keer op keer met klem tegengesproken dat er sprake is van enige beïnvloeding.
In hoger beroep heeft het OM net als in eerste aanleg een geldboete van 5.000 euro geëist. De rechtbank veroordeelde Wilders in 2016 voor groepsbelediging en het aanzetten tot discriminatie, maar legde geen straf op. Zowel het OM als de politicus ging in beroep. Wanneer het hof uitspraak doet, is niet duidelijk.
Telegraaf 03.06.2020 Het hoger beroep in de zaak tegen PVV-leider Geert Wilders wordt op 29 juni hervat. De zitting is in het Justitieel Complex Schiphol, kondigt het gerechtshof in Den Haag woensdag aan.
Wilders staat in hoger beroep voor het gerechtshof in Den Haag terecht voor zijn uitspraken in maart 2014 over ’minder Marokkanen’. De zittingen in maart en april werden uitgesteld door de uitbraak van het coronavirus.
De rechtbank bevond Wilders eerder schuldig, maar legde geen straf op. De zaak sleept al jaren. Wilders is ervan overtuigd dat hij geen eerlijk proces krijgt, omdat de politiek zich zou hebben bemoeid met de beslissing hem te vervolgen.
De dag des oordeels naderde voor president Desi Bouterse
Na een jaar radiostilte kwam de Krijgsraad van Suriname op vrijdag 29.11.2019 weer bijeen in de rechtszaak van de Decembermoorden.
De dag des oordeels voor president Desi Bouterse en zijn medeverdachten nadert. Na een proces van bijna twintig jaar snakken de nabestaanden naar een vonnis.
Ook moesten alle verdachten in het 8 Decemberproces vrijdag voor de rechter in Suriname verschijnen. De verwachting was dat de rechter dan eindelijk de uitspraak bekendmaakt in de zaak waarin de president van Suriname, Desi Bouterse, hoofdverdachte is.
Er zijn ook 23 andere verdachten in de zaak. Iedereen wordt verdacht van betrokkenheid op de moord van vijftien politieke tegenstanders van het regime van Bouterse. Dat gebeurde op 8 en 9 december 1982. Sindsdien staan de moorden bekend als Decembermoorden.
Telegraaf 30.11.2019
Veroordeling 20 jaar
Tijdens een zitting in juni 2018vorig jaar eiste het Surinaamse Openbaar Ministerie twintig jaar gevangenisstraf tegen Bouterse. Volgens de aanklager is hij hoofdverantwoordelijk voor de martelingen en executies van de vijftien slachtoffers.
De laatste zitting in de zaak was op 29 oktober 2018. Sindsdien wachten alle betrokkenen op de uitspraak van de rechter.
Telegraaf 09.12.2019
Het Vonnis
Vrijdagmiddag 29.11.2019 begon de Surinaamse krijgsraad onverwacht met het voorlezen van de vonnissen in het proces rond de Decembermoorden. Onder anderen oud-bataljonscommandant Etienne Boerenveen is vrijgesproken, terwijl het Surinaamse Openbaar Ministerie twintig jaar cel tegen hem had geëist. De krijgsraad vindt niet bewezen dat hij aanwezig was bij het doodschieten van de slachtoffers in de nacht van 7 op 8 december.
De Surinaamse krijgsraad behandelde vrijdag ook de zaken van de verdachten Jimmy Stolk en Arthy Gorré. Stolk is vrijgesproken wegens een gebrek aan bewijs. De zaak-Gorré werd gestopt, omdat hij in 2018 is overleden.
AD 30.11.2019
En uiteindelijk werd in Suriname president Desi Bouterseveroordeeld tot twintig jaar cel vanwege zijn aandeel in de Decembermoorden. De oud-legerleider is niet in het land, hij is op staatsbezoek in China. De krijgsraad heeft geen onmiddellijke gevangenneming gelast.
Telegraaf 30.11.2019
Betekent zijn veroordeling dat hij daadwerkelijk de cel in gaat?
“Nee, die kans is heel erg klein”, zegt correspondent Harmen Boerboom. “Er is geen gevangenneming gelast. Dat is op zich niet zo verwonderlijk, omdat hij gedurende de hele rechtszaak ook nooit heeft vastgezeten.”
Bouterses advocaat heeft al aangekondigd in beroep te gaan tegen het vonnis. Als hij dan weer wordt veroordeeld, moet hij volgens Boerboom wel de gevangenis in.
AD 30.11.2019
Recht op gratie
Volgens advocaat Geert-Jan Knoops hangt van de Grondwet af of die straf ook uitgevoerd kan worden.
In Artikel 109 van de Grondwet staat namelijk dat de president het recht heeft om gratie te krijgen als hij door een rechter wordt veroordeeld. Hij oefent dit recht uit na advies te hebben ingewonnen van de rechter, die het vonnis heeft uitgesproken.
Dat zou dus kunnen betekenen dat Bouterse, zolang hij president is, de veroordeling door de rechter niet hoeft te ondergaan. Maar daar moet de rechter dan wel in meegaan.
AD 02.12.2019
Noodtoestand
Na een veroordeling in hoger beroep zijn er nog verschillende manieren waarop Bouterse onder gevangenisstraf uit kan komen.
Zo zou hij zijn straf kunnen ontlopen door de noodtoestand uit te roepen in Suriname. Hij zou ook tijdelijk kunnen terugtreden als president, zodat vicepresident Ashwin Adhin hem als waarnemend staatshoofd gratie kan verlenen.
Aftreden
Bouterse is op dit moment in China voor een staatsbezoek. Volgens correspondent Harmen Boerboom keert hij dit weekend terug, maar mogelijk bezoekt hij eerst nog Cuba.
Universitair docent Internationaal Recht Marieke de Hoon zegt tegen Nieuwsuur dat het haar onwaarschijnlijk lijkt dat Bouterse überhaupt terugkeert. “De hele reden dat hij nu in China is kan geen toeval zijn. Hij heeft gezorgd dat hij nu niet in het land is. Teruggaan naar Suriname lijkt mij voor hem een groot risico. Hij komt alleen terug als hem een vorm van gratie wordt verleend.”
De advocaat van de nabestaanden vindt dat de president moet aftreden, “want een veroordeelde president, dat kan niet.” Maar volgens correspondent Boerboom heeft Bouterses woordvoerder al gezegd dat er van het aftreden van de president op dit moment geen enkele sprake zal zijn.
Wie waren de slachtoffers van de Decembermoorden?
De slachtoffers waren allemaal vooraanstaande Surinamers die openlijk kritiek hadden op of verzet pleegden tegen het regime van Bouterse.
John Baboeram (36), advocaat
Bram Behr (31), journalist
Cyrill Daal (46), vakbondsleider
Kenneth Gonçalves (42), advocaat en deken van de Surinaamse Orde van Advocaten
Eddy Hoost (48), advocaat en politicus
André Kamperveen (58), journalist en oud-voetballer
Gerard Leckie (39), psycholoog en docent
Sugrim Oemrawsingh (42), wis- en natuurkundige
Lesley Rahman (28), journalist
Surendre Rambocus (29), luitenant
Harold Riedewald (49), advocaat
Jiwansingh Sheombar (25), militair
Jozef Slagveer (42), journalist en directeur van persbureau
Robby Sohansingh (37), zakenman
Frank Wijngaarde (43), journalist
Naast de bovengenoemde slachtoffers, werd ook vakbondsleider Fred Derby gevangengenomen. Hij wist als enige aan de executie te ontsnappen. Zijn verklaring is door de krijgsraad als erg belastend beoordeeld. Derby overleed in 2001 plotseling op 61-jarige leeftijd.
AD 21.01.2020
Proces van lange adem
De rechtsgang liep jaren vertraging op doordat het Bouterse in 2012 lukte om een amnestiewet door het parlement te krijgen. Pas in 2016 stelde de krijgsraad de wet buiten werking, omdat die ingreep in een lopend proces.
AD 23.10.2020 De Surinaamse krijgsraad zal 30 oktober verder gaan met het proces van de Decembermoorden. De krijgsraad maakte dit vrijdag bekend. Het gaat om de strafzaak waarin ex-president Desi Bouterse hoger beroep heeft aangetekend tegen zijn veroordeling van twintig jaar cel in november 2019.
De krijgsraad wilde de zaak al eerder hervatten maar vanwege de coronamaatregelen kon dit niet.
Bouterse kreeg de straf aan zijn broek omdat de rechter voldoende bewijs vond voor zijn aandeel in de moord op vijftien politieke tegenstanders in december 1982. Op 22 januari van dit jaar maakte de ex-legerleider gebruik van zijn recht om in hoger beroep te gaan.
Het was de eerste keer dat hij zelf aanwezig was in de rechtszaal. Tijdens alle andere zittingen, die in 2007 begonnen, deden zijn advocaten het woord. Deze keer moest hij er wel zelf bij zijn, anders zou zijn recht op hoger beroep vervallen.
NOS 23.10.2020 De krijgsraad in Suriname hervat volgende week vrijdag het proces over de Decembermoorden tegen Desi Bouterse. De voormalige president werd in november vorig jaar bij verstek tot een gevangenisstraf van twintig jaar veroordeeld, maar ging inh hoger beroep.
De inhoudelijke behandeling van het beroep was nog niet begonnen. Die werd een aantal keren uitgesteld, de laatste keer in juli omdat het gerechtsgebouw niet coronaproof bleek.
Het proces over de Decembermoorden gaat over het martelen en vermoorden in december 1982 van vijftien politieke tegenstanders door het toenmalige militaire regime. Bouterse was daar de leider van.
Opzet en voorbedachte rade
De krijgsraad kwam vorig jaar na een slepend proces tot het oordeel dat er sprake was geweest van opzet en voorbedachte rade. Ook achtten de rechters het bewezen dat Bouterse de leiding had gehad.
Bouterse was nog president toen de krijgsraad uitspraak deed. In juni verloor hij de verkiezingen en nam toenmalig oppositieleider Santokhi zijn plaats in.
Een terugblik op de decembermoorden in Suriname 1982
NOS 11.01.2020 De Surinaamse president Bouterse zegt dat hij over twee weken aanwezig is bij een zitting van de krijgsraad over de Decembermoorden. Het is voor het eerst dat de president een zitting bijwoont sinds de start van het proces in 2007.
Bouterse werd eind vorig jaar veroordeeld tot 20 jaar gevangenisstraf voor zijn aandeel in de Decembermoorden in 1982. Hij tekende verzet aan tegen het vonnis en moet daarvoor zelf voor de krijgsraad verschijnen.
Bij een ledenvergadering van zijn partij bevestigde Bouterse dat hij zelf naar de krijgsraad gaat en dat ook andere partijleden erbij aanwezig zijn. Zijn toehoorders in het partijcentrum lieten volgens Surinaamse media daarna luid gejuich horen.
NOS 30.12.2019 De Surinaamse president Desi Bouterse moet op 22 januari 2020 voor de krijgsraad in Suriname verschijnen. Bouterse werd eind november bij verstek veroordeeld tot 20 jaar gevangenisstraf voor zijn aandeel in de Decembermoorden uit 1982. Daarbij werden vijftien tegenstanders van het regime omgebracht.
Bouterse heeft verzet aangetekend tegen de uitspraak. Als de president op 22 januari 2010 zelf niet naar de militaire rechtbank komt, vervalt het verzet en blijft de veroordeling staan. Hier kan nog hoger beroep tegen worden aangetekend. Als hij wel komt, zal dezelfde rechter een eindvonnis uitspreken.
“Ik zou elke president afraden om op te staan voor de rechter”,aldus Advocaat Irvin Kanhai
Bouterse was in het buitenland toen de rechter uitspraak deed in zijn zaak. Zijn advocaat Irvin Kanhai zei tegen de Surinaamse krant Starnieuws dat hij Bouterse afraadt om 22 januari 2020 naar de rechtbank te gaan. “Hij zou ook moeten opstaan voor de rechter, terwijl hij president is van Suriname. Ik zou elke president afraden om op te staan voor de rechter.”
Volgens Kanhai wil een aantal nabestaanden Bouterse voor de rechter zien staan. “Mensen willen dat mijn cliënt in de rechtszaal komt, zodat ze hem belachelijk kunnen maken en kunnen uitjouwen”.
Telegraaf 30.12.2019 De Surinaamse president Desi Bouterse is gedagvaard om woensdag 22 januari voor de krijgsraad in Paramaribo te verschijnen. Dat heeft zijn advocaat Irvin Karhai gezegd tegen het Surinaamse Starnieuws.
Bouterse werd op 29 november veroordeeld tot 20 jaar gevangenisstraf. De Surinaamse krijgsraad achtte hem schuldig aan betrokkenheid bij de moord op vijftien mensen in december 1982. De president tekende verzet aan tegen het vonnis. Bouterse moet op 22 januari nu wel in persoon voor de krijgsraad verschijnen. Eerder deed hij dat niet. Als hij weer wegblijft, vervalt het verzet en blijft de eerste straf staan. Hier kan nog hoger beroep tegen worden aangetekend.
Of Bouterse weer wegblijft, zal Kanhai nog met hem bespreken. „Ik zou hem wel afraden om naar de rechtbank te gaan”, zegt de raadsman tegen Starnieuws.
Behalve Bouterse werden 29 november nog zes anderen veroordeeld voor hun betrokkenheid voor het vermoorden van de vijftien critici. Net als bij hoofdverdachte Bouterse werd geen gevangenneming gelast.
AD 30.12.2019 De Surinaamse president Desi Bouterse is gedagvaard om woensdag 22 januari 2020 voor de krijgsraad in Paramaribo te verschijnen. Dat heeft zijn advocaat Irvin Karhai gezegd tegen het Surinaamse Starnieuws.
Bouterse werd op 29 november 2019 veroordeeld tot 20 jaar gevangenisstraf. De Surinaamse krijgsraad achtte hem schuldig aan betrokkenheid bij de moord op vijftien mensen in december 1982. De president tekende verzet aan tegen het vonnis.
Bouterse moet op 22 januari 2020 nu wel in persoon voor de krijgsraad verschijnen. Eerder deed hij dat niet. Als hij weer wegblijft, vervalt het verzet en blijft de eerste straf staan. Hier kan nog hoger beroep tegen worden aangetekend.
Of Bouterse weer wegblijft, zal Kanhai nog met hem bespreken. ,,Ik zou hem wel afraden om naar de rechtbank te gaan,” zegt de raadsman tegen Starnieuws.
MSN 08.12.2019 “Een belangrijk nieuw hoofdstuk van de geschiedenis van Suriname is geschreven, dat verzoening en eenheid kan brengen in een verdeeld land.” Dat zei de Amsterdamse burgemeester Femke Halsema tijdens de volgens haar “historische herdenking” van de Decembermoorden in een bomvolle Amstelkerk in de hoofdstad.
De bijeenkomst staat in het teken van de veroordeling van de Surinaamse president Desi Bouterse, die onlangs – 37 jaar na de dood van vijftien politieke tegenstanders van zijn bewind – twintig jaar cel kreeg. “Vandaag staan we daarom net iets steviger dan andere jaren”, zei Halsema.
De vijftien politieke tegenstanders van het militaire regime van Bouterse werden in de nacht van 7 op 8 december 1982 overgebracht naar Fort Zeelandia, waar ze werden gemarteld en vermoord.
NOS 08.12.2019 In Paramaribo en in Amsterdam worden de Decembermoorden herdacht, vandaag 37 jaar geleden.
De herdenkingen staan in het teken van de recente veroordelingen in het proces. De Surinaamse president Desi Bouterse werd negen dagen geleden veroordeeld tot 20 jaar cel voor betrokkenheid bij de moord op vijftien politieke tegenstanders in 1982.
Fakkeltocht
In Amsterdam is het drukker dan voorgaande jaren. Zo’n 150 tot 200 mensen liepen voor de herdenkingsbijeenkomst mee in een fakkeltocht van het stadhuis naar het monument op het Waterlooplein.
Ook burgemeester Halsema was aanwezig bij de herdenking: ‘Na 37 jaar hebben we eindelijk bijna gerechtigheid’
Documentairemaker Ananta Khemradj (29) was een van hen. Het is de eerste keer dat ze meedoet aan de jaarlijkse herdenking in Amsterdam.
Khemradj vindt het belangrijk om de Decembermoorden te herdenken, zeker nu er een vonnis op tafel ligt. “Dat dwingt ons om met elkaar erover te praten”, zegt ze.
De Decembermoorden hebben verdeeldheid gebracht in Suriname. Volgens Khemradj kunnen Surinamers daar het beste mee omgaan door het gesprek met elkaar aan te gaan. “Als wij onze geschiedenis willen kennen, dan moeten we het hebben van mensen die erover praten. Dat we dat nu zien gebeuren maakt mij hoopvol.”
Toespraken
Na de fakkeltocht begon de officiële herdenking in de Amstelkerk, waarbij oud-president Venetiaan van Suriname aanwezig is.
In de kerk zijn toespraken van burgemeester Femke Halsema, de Kamerleden Sadet Karabulut en Lilianne Ploumen, columniste Sheila Sitalsing en advocaat Gerard Spong.
Paramaribo
In Paramaribo worden de moorden herdacht bij Fort Zeelandia. Dat is de plek waar de vijftien slachtoffers van de Decembermoorden werden gemarteld en geëxecuteerd.
De herdenking en aansluitende kranslegging verliepen emotioneel:
Nina Jurna @NinaJurna
Een terugblik op de decembermoorden in Suriname 1982
Het vonnis tegen Desi Bouterse is niet definitief. De president kondigde gisteren aan dat hij in beroep gaat. Daardoor is Bouterse volgens zijn advocaat verdachte en geen veroordeelde, en kan hij zich kandidaat stellen voor de verkiezingen van volgend jaar.
Bouterse en zijn advocaat spraken eerder al van een oneerlijk, politiek proces, dat volgens hen vanuit Nederland wordt aangestuurd.
AD 08.12.2019 Vijf Surinaamse oppositiepartijen eisen een spoedoverleg met de voorzitter van het parlement over de positie van president Desi Bouterse. Ze willen weten wat zijn veroordeling in het Decembermoordenproces betekent voor de relatie met het parlement. Dat zegt oppositieleider Chan Santokhi van de Vooruitstrevende Hervormingspartij (VHP) in een interview met
deze krant.
Na zijn veroordeling tot 20 jaar cel heeft president Bouterse twee weken de tijd om bij de Krijgsraad ‘in verzet’ te gaan tegen het vonnis. Dat is nodig, omdat Bouterse bij verstek veroordeeld is. De rechter moet dat binnen twee maanden behandelen. Bouterse zal dan wel voor de Krijgsraad moeten verschijnen. Dat heeft hij in het twaalf jaar durende 8 Decemberstrafproces nog geen enkele keer gedaan.
Advcocaat Irvin Kanhai heeft bevestigd dat Bouterse in verzet gaat. Dat kan formeel tot en met vrijdag 13 december. ,,Daar wachten we even op. We willen officieel horen wat er gaat gebeuren’’, zegt partijleider Chan Santokhi van de VHP, die met 8 zetels de grootste oppositiepartij is.
Als de termijn verstreken is, vragen de oppositiepartijen een spoedoverleg aan met parlementsvoorzitter Jennifer Simons. De partijen VHP, ABOP, Pertjajah Luhur, NPS en DOE sturen haar daarover volgende week een brief. ,,Er is nu een gewijzigde situatie’’, zegt Santokhi. ,,We willen van de voorzitter weten hoe de relatie tussen de president en het parlement er nu uit ziet. Als het overleg niet naar tevredenheid verloopt, vragen we een spoeddebat aan.’’
Santokhi is de grootste concurrent van Bouterse in aanloop naar de verkiezingen op 25 mei volgend jaar. In peilingen gaat de VHP aan de leiding. De Nationale Democratische Partij (NDP) van Bouterse bezet nu 26 van de 51 zetels in het parlement. De partij hekelt het vonnis van de Krijgsraad en noemt het een ‘politiek proces’.
,,Ik geloof niet dat dit een politieke uitspraak is’’ zegt Santokhi. ,,De zaak speelde in 1982, in 2000 is het gerechtelijk vooronderzoek begonnen en in 2007 startte het proces. De tijdlijn geeft aan dat dit verschillende politieke periodes, partijen en regeringen overschrijdt. Het vonnis van de rechterlijke macht moet gerespecteerd en uitgevoerd worden.’’
De oppositie praat nog niet over een afzettingsprocedure. Daarvoor biedt de Grondwet, die dateert uit 1987, geen mogelijkheden. ,,De persoon is veroordeeld, niet de president’’, benadrukt Santokhi. ,,Het is geen ambtsmisdrijf. In de Grondwet staat niet wat er moet gebeuren met een president die een strafblad heeft.’’
Discussie
Dat de Grondwet hiaten heeft, ligt aan onszelf. Wij hadden dat in 1987 moeten aanpassen, aldus Partijleider Chan Santokhi van de VHP.
De VHP is bezig met een ‘wederopbouwplan’ om Suriname binnen zes maanden uit de grote sociale en economische crisis moet te halen. De VHP wil aanpassing van het ‘ondemocratische’ kiesstelsel. Districtshoofden moeten worden gekozen en niet benoemd. Een nota hierover werd aangeboden aan de regering, maar nog tijdens de discussie in het parlement alweer verworpen.
Juristen onderzoeken onder meer hoe de Grondwet op een aantal punten gewijzigd moet worden. Nu hoeven ministers hoeven geen verantwoording af te leggen aan het parlement, maar aan de president. ,,We kunnen geen motie van wantrouwen indienen en geen enquête-onderzoeken doen’’, zegt Santokhi.
,,Volgens de wet moet Bouterse toezien op de internationale rechtsorde. Maar hoe kun je dat uitvoeren als je zelf in conflict bent met de rechtsorde? Dat de Grondwet hiaten heeft, ligt aan onszelf. Wij hadden dat in 1987 moeten aanpassen.’’
Santokhi heeft zich altijd verzet tegen het presidentschap van Bouterse. Na de verkiezingen in 2010, waar de NDP won, zat hij in een commissie die de geloofsbrieven van Bouterse onderzocht. ,,Toen stelden we ons al op het standpunt dat hij geen president mocht worden. Er is een uur gediscussieerd, maar we vormden een minderheid binnen de commissie.’’
Begin volgend jaar presenteert de VHP het verkiezingsprogramma. De van oorsprong hindoestaanse partij blijft weg van etnische politiek, zegt Santokhi. ,,We willen de grootste multi-etnische partij zijn. In alle structuren en districten hebben we ruimte voor álle Surinamers. Ik noem het verbroederingspolitiek 2.0.’’
Een groot deel van de Surinaamse kiezers is nog zwevend. Dat komt met name door de jongeren, van wie een deel nog gevoelig is voor Bouterse en de NDP. De VHP wil het mogelijk maken dat ze vanaf hun achttiende recht hebben op bouwgrond voor een huis en begeleiding en financiële steun krijgen bij het zoeken naar werk. ,,Jongeren kijken niet vooruit, maar willen vooral weten waar voor hun het voordeel zit.’’
Grote economische problemen
Voor het imago van Suriname is dit funest, aldus Partijleider Chan Santokhi van de VHP.
Het vonnis van Bouterse en zes anderen zal het komende half jaar zijn schaduw vooruitwerpen. ,,Maar we laten onze campagne er niet door beïnvloeden’’, zegt Santokhi. ,,Dat is voer voor tegenstanders. De zullen anders zeggen dat wij dat vonnis nodig hadden om Bouterse aan te pakken en dat we geen andere politieke issues hebben.’’
Suriname heeft grote economische problemen. Er zijn extra investeringen nodig in het onderwijs, de zorg, arbeidsmarkt en woningmarkt. ,,Die worden door het vonnis in alle stilte onttrokken aan de aandacht van de samenleving. We moeten oppassen dat de campagne niet draait om één issue en dat de NDP electoraal voordeel haalt uit een strategie om Bouterse tot martelaar te maken.’’
Bovendien, Bouterse blijft veroordeeld tot een andere rechter uitspraak heeft gedaan. Bij de uitvoering van het vonnis moet rekening gehouden worden met het nationale belang en niet met belangen van de persoon of de politieke partij, vindt Santokhi. ,,De vraag is wat de impact van de veroordeling is. Kan Bouterse nationaal en internationaal goed, volwaardig en met gezag functioneren? Voor het imago van Suriname is dit funest. We stonden wereldwijd in alle gezaghebbende kranten.’’
Het vertrouwen in het land moet weer hersteld worden. Dat kan niet met Bouterse als president. Daarom wil Santokhi de verkiezingen winnen. ,,Ons doel is dat de VHP na de verkiezingen de leiding over Suriname krijgt. Dat is beter om het land snel uit de crisis te helpen. Daar zoeken we geschikte partners bij om een regeringsblok te vormen. Samenwerken met de NDP is voor mij geen optie.’’
Telegraaf 07.12.2019 De Surinaamse president Desi Bouterse heeft de Krijgsraad bedankt voor zijn veroordeling in het proces over de Decembermoorden. Het vonnis heeft de eenheid binnen zijn Nationale Democratische Partij (NDP) namelijk vergroot, zo zei hij vrijdag tijdens een partijbijeenkomst in Paramaribo. Na de toespraak van Bouterse klonk vanuit de zaal het gospelnummer We Shall Overcome.
De opkomst van de NDP-leden was groot. Naar schatting waren er binnen en buiten het partijgebouw zeker vierduizend aanhangers aanwezig.
Prominent lid Andre Misiekaba, ook minister van Sociale Zaken en Volkshuisvesting, riep de leden op hard aan het werk te gaan, zodat de NDP met een ruime meerderheid de verkiezingen in mei 2020 zal winnen. Dan kan Bouterse aan zijn derde termijn als president van Suriname beginnen, opperde hij.
De president begroette zijn aanhangers door onder meer met zijn petje van Che Guevara in de lucht te zwaaien.
Bouterse wél in beroep
Bouterse werd vorige week veroordeeld tot 20 jaar gevangenisstraf. De Surinaamse krijgsraad heeft hem schuldig bevonden aan betrokkenheid bij de moord op vijftien mensen in december 1982. De president heeft tegen het vonnis beroep aangetekend.
Daardoor is Bouterse volgens zijn advocaat Irwin Kanhai nu geen veroordeelde, maar verdachte. Kanhai bevestigde na afloop van de bijeenkomst nogmaals aan journalisten dat hij inderdaad in beroep is gegaan. De afgelopen dagen was daar verwarring over ontstaan.
Direct na zijn thuiskomst uit China, waar Bouterse was toen de uitspraak van het proces werd gecommuniceerd, kreeg hij een warm onthaal van aanhangers. Die lijken weinig belang te hechten aan zijn veroordeling.
AD 07.12.2019 Een cynisch bedankje aan de Krijgsraad en een sneer naar Nederland. Desi Bouterse is terug op het nest. Strijdbaarder dan ooit. Precies een week na zijn veroordeling voor de Decembermoorden sprak hij vrijdagavond op een ledenbijeenkomst van zijn Nationale Democratische Partij (NDP). ‘Jullie hebben mijn hart gestolen.’
Het partijcentrum Ocer in Paramaribo is tot de nok toe gevuld. Paars is de kleur die overheerst. Enkele duizenden leden zijn naar de bijeenkomst gekomen. Onder begeleiding van een brassband komen ze in groepjes door de poort van de kleine arena. Ze dragen vlaggen van hun district en paarse shirts met teksten als ‘Samen zijn we sterk’ en ‘Yes, we can do the job’.
De bijeenkomst van de Nationale Democratische Partij (NDP) is één grote gelikte show. Met opzwepende muziek, met sprekers in het voorprogramma en met één hoofdact: Desi Bouterse, partijvoorzitter en de huidige – voor moord veroordeelde – president van Suriname.
Het is de eerste partijvergadering sinds zijn veroordeling tot 20 jaar cel vanwege de Decembermoorden. Het welkom van de leden is daarom extra warm als Bouterse, met een petje op zijn hoofd, binnenkomt. Leden scanderen zijn naam. ‘We love Bouta. We love Bouta!’
Hun geduld wordt op de proef gesteld. Ze moeten wachten op het woord van de leider. Eerst zijn er andere sprekers. Ebu Jones, kickbokser en diplomaat, Irvin Kanhai, advocaat van Bouterse, Eugene van der San, directeur van het Kabinet van de President. Zij vormen het deskundigenpanel van vanavond.
De tactiek van de avond is het creëren van een gezamenlijke vijand. Iedereen is tegen de NDP. Iedereen is tegen Bouterse. Daarom moet voorkomen worden dat anderen verdeeldheid zaaien binnen de partij en moeten ze gezamenlijk een vuist maken. ,,Er is maar één persoon die dat kan bewerkstelligen’’, zegt Jones. ,,Hij is een goede leider die een groep bij elkaar kan houden.’’
Een van de sprekers grapt over de geruchten die de wereld in zijn geslingerd. Om Bouterse na zijn staatsbezoek aan China – en na het vonnis – groots te onthalen op vliegveld Zanderij, afgelopen zondag, zou de NDP leden hebben betaald mee te gaan met de bussen. De partij regelde bovendien eten. ,,U bent hier toch omdat u 50 dollar van ons heeft gekregen, plus een gratis portie eten en omdat u gratis met de bus kon komen?’’, grapt een spreker.
Ze hemelen de Amnestiewet op, die door de Krijgsraad terzijde is geschoven, en delen aan Nederland een sneer uit. ,,Nederland bemoei je niet met interne aangelegenheden van Suriname’’, roept Jones. ,,En rechterlijke macht, voel je niet superieur!’’
Nederland, bemoei je niet met interne aangelegenheden van Suriname, aldus Ebu Jones.
Kanhai bevestigt nog eens dat Bouterse wel degelijk in beroep gaat. Hij gaat in op het koloniale verleden en spreekt schande van het ‘achterwaartse dekolonisatieproces’, een term die elke drie zinnen uit zijn mond komt.
De leden moeten eerst luisteren naar ellenlange verhandelingen. Sommigen dommelen in slaap. Baby’s huilen. Anderen zijn goed voorbereid op een lange zit en hebben bakjes met rijst en kip bij zich.
Onder de aanhangers van Bouterse klinkt geen onvertogen woord. Het geloof in de leider is groot. ,,Ik ben een NDP’er en blijf een NDP’er’’, zegt een vrouw ,,De partij heeft mijn zus een stuk land gegeven en mijn moeder een hulppakket, omdat ze het niet zo breed heeft. Als ze hem oppakken, leggen we het halve land plat. Er is geen bewijs, er zijn geen getuigen. Waarom hebben ze hem niet eerder veroordeeld? Ze hebben gewoon gewacht tot hij president was.’’
Joke Kasawindjojo zit gekleed in NDP-kleren op de tribune. Ze is sinds 1995 trots lid. ,,Ik voel me thuis bij deze partij. Ik heb altijd van Bouterse gehouden. Vandaar dat ik voor hem heb gekozen. Hij is mijn leider. Een goede leider. Er is veel veranderd in het land. Als de mensen dat niet zien, kunnen we niet verder. Bij de verkiezingen gaan we weer overwinnen.’’
Over het vonnis van de Krijgsraad maakt ze zich niet druk. Ook niet over of de veroordeling terecht is. ,,Ik heb het niet meegemaakt dus ik weet er niets van. We zullen zien wat er gebeurt. Dat kan ik niet bepalen.’’
Mijn volksleider
Susan Bendt zit op een van de voorste rijen, vlak achter Bouterse en zijn vrouw. Ze is een trouwe bezoeker van de NDP-bijeenkomsten. ,,Ik ben hier voor mijn volksleider. Ik vind dat hij goede zaken doet.’’
Als het over de veroordeling gaat, wordt ze boos. ,,Dat verdient hij helemaal niet. Het is jaren geleden gebeurd. Ze moeten ermee ophouden. Laat die man gewoon met rust. Wij staan achter hem. En de Here is met hem. Hij heeft veel goede dingen gedaan voor het land en voor het volk. Hij is een goed voorbeeld, een goede leider. Honderd procent dat hij het bij de verkiezingen weer haalt. We blijven bidden.’’
Na anderhalf uur wachten is dan het woord aan de president. Op het nummer van Bob Marley’s One Love gaat Bouta achter zijn preekgestoelte staan, terwijl de zaal swingt.
,,Ik ben om verschillende redenen hier gekomen. Maar in de eerste plaats hebben jullie mijn hart gestolen. Op Zanderij zag het donkerzwart van de mensen. Ik heb een traantje moeten wegpinken. Je hoeft niet van mij te houden. Maar die avond is gebleken dat we van elkaar houden.’’
Krijgsraad bedankt
Bouterse bedankte de Krijgsraad. Zijn veroordeling heeft de eenheid binnen de NDP juist versterkt. Hij blijft geloven in een goede afloop van het proces. ,,Laten we het voorbeeld zijn. Laten we bewijzen dat we een partij van liefde zijn.’’
Herhaaldelijk klinkt gejuich uit duizenden kelen. Om het helemaal episch te maken wordt na zijn toespraak het gospelnummer We shall overcome gespeeld. De zaal zingt hartstochtelijk mee.
De prominente NDP’er André Misiekaba sluit de avond af. Hij is niet alleen de minister van Sociale Zaken en Volkshuisvesting, maar ook evangelist. Een uitbundige evangelist. Misiekaba roept de leden op hard aan het werk te gaan, zodat de NDP met een ruime meerderheid de verkiezingen zal winnen.
,,Op 20 mei gaan we zorgen dat de NDP als grootste partij uit de bus komt met 34 zetels!’’, schreeuwt hij. ,,We gaan ervoor zorgen dat de Amestiewet in de Republiek Suriname gehandhaafd wordt. We gaan onze leider bescherming geven en maken van hem wéér de grootste politicus. Amen!’’
AD 07.12.2019 De Surinaamse president Desi Bouterse heeft de Krijgsraad van het land bedankt voor zijn veroordeling in het proces over de Decembermoorden. Het vonnis heeft de eenheid binnen zijn Nationale Democratische Partij (NDP) namelijk vergroot, zo zei hij vrijdag tijdens een partijbijeenkomst in Paramaribo.
Na de toespraak van Bouterse klonk vanuit de zaal het gospelnummer We Shall Overcome. De opkomst van de NDP-leden was groot. Naar schatting waren er binnen en buiten het partijgebouw zeker vierduizend aanhangers aanwezig. Prominent lid Andre Misiekaba, ook minister van Sociale Zaken en Volkshuisvesting, riep de leden op hard aan het werk te gaan, zodat de NDP met een ruime meerderheid de verkiezingen zal winnen. Dan kan Bouterse aan zijn derde termijn als president van Suriname beginnen.
NOS 07.12.2019 Desi Bouterse gaat toch in beroep tegen zijn veroordeling tot twintig jaar cel voor betrokkenheid bij de Decembermoorden. Dat heeft zijn advocaat Irvin Kanhai gezegd op een bijeenkomst van Bouterses partij NDP.
Kanhai zei eerder deze week nog dat de Surinaamse president geen beroep aantekent tegen de straf die de krijgsraad een week geleden uitsprak, terwijl hij kort na het vonnis wel een hoger beroep aankondigde. Doordat de straf toch wordt aangevochten is Bouterse volgens zijn advocaat verdachte en geen veroordeelde, en daardoor kan hij zich kandidaat stellen voor de verkiezingen van volgend jaar.
Bouterse en zijn advocaat spraken eerder van een oneerlijk, politiek proces dat wordt aangestuurd door Nederland.
‘Krijgsraad bedankt’
Op de partijbijeenkomst sprak Bouterse ook zelf de 3000 à 4000 kaderleden toe. De president bedankte de krijgsraad voor de veroordeling, omdat daardoor volgens hem de eenheid binnen de NDP hersteld is. Toen Bouterse na de uitspraak terugkeerde van een staatsbezoek aan China, werd hij verwelkomd door enkele duizenden aanhangers.
“Dat bedankje is echt een typische uitspraak voor Bouterse”, zegt correspondent Nina Jurna. “Hij probeert de zaak te bagatelliseren.”
Advocaat Kanhai vroeg de kaderleden verder of zij willen dat Bouterse meedoet aan de verkiezingen in mei 2020. Hierop klonk gejuich en gefluit. Ook riepen de kaderleden: “We want Bouta. We want Bouta.” Na de toespraak van Bouterse klonk uit de zaal “We shall overcome”, een lied dat wereldwijd wordt gebruikt door burgerrechtenbewegingen.
De partijbijeenkomst stond verder vooral in het teken van de aanstaande verkiezingen, waarbij Bouterse hoopt te worden herkozen.
AD 06.12.2019 Suriname heeft een voor moord veroordeelde president. Toch zit Desi Bouterse nog onverstoorbaar op zijn stoel. Er is geen spoedvergadering in het parlement, geen protest op straat. Nu de stofwolken zijn opgetrokken, gaat het leven gewoon door. Alsof er niks is gebeurd.
De Waterkant is de kleine maar levendige boulevard van Paramaribo. Mensen flaneren over de kade, poseren voor de Surinamerivier, zwervers bedelen, en mannen laten het ingegoten bier er tegen de kademuur weer uit.
Vier pensionado’s en een bijna-pensionado spelen Troefcall, een Surinaamse variant op klaverjassen, en loeren ondertussen naar de mooie vrouwen die voorbijkomen. Op de televisie is Engels voetbal te zien en op de achtergrond zingt John Lennon dat hij droomt van een wereld zonder oorlog.
Zegt de bijna-pensionado tegen de pensionado’s: ,,Wie is hier een Boutaman?’’ Nog voor iemand reageert, wijst hij ze zelf aan. ,,Boutaman, Boutaman, oppositie, oppositie. En ik ben een Boutaman.’’
De twee van de oppositie trekken een vies gezicht en maken een wegwerpgebaar bij de naam Bouterse. Een van hen wijst op het groene motief van het tafelkleed. ,,Ik ben voor groen, de kleur van de Nationale Partij Suriname.’’
De bijna-pensionado blijft stoïcijns. Hij is een lanti. Een landsdienaar, ofwel ambtenaar. Waarom hij fan is van Bouterse? Hij klopt met zijn vuist op zijn hart. ,,Het is een gevoel. Hij heeft charisma. Het gaat nu over slechte dingen, maar hij heeft ook veel goede dingen gedaan.’’
Vonnis
Het leven gaat gewoon door. Mensen denken vooral aan hoe ze elke dag financieel moeten rondkomen
Dat president Desi Bouterse vorige week tot twintig jaar cel is veroordeeld voor het laten martelen en executeren van vijftien politieke tegenstanders bij de Decembermoorden in 1982, doet daar niet aan af. ,,Hij kan nog in hoger beroep gaan? Het is zo lang geleden. Die man is al 74 jaar.’’
Het vonnis van de Krijgsraad sloeg aanvankelijk in als een bom. Het moment was voor velen onverwacht, net als de hoge straf voor Bouterse. Maar een week later is geen publieke ophef of verontwaardiging merkbaar.
,,Het leven gaat gewoon door’’, zegt de bijna-pensionado. ,,Mensen denken vooral aan hoe ze elke dag financieel moeten rondkomen. De koopkracht is er niet op vooruit gegaan. Ooit was één Amerikaanse dollar nog drie Surinaamse dollars waard. Nu is de koers één op acht. Het leven is duurder geworden, maar de lonen zijn niet gestegen.’’
Niks zeggen
Black Friday had hier meer aandacht
Op straat wagen velen zich niet aan een oordeel over hun president. Ze willen niks zeggen, zijn niet voor of niet tegen, hebben geen mening. Of ze willen niet met naam en toenaam worden geciteerd, uit angst voor de gevolgen van politieke uitspraken.
,,Ik ben bezig met een groot project en dat kan in gevaar komen’’, zegt een vrouw. ,,Er zal nu niks gebeuren. Black Friday had hier meer aandacht. De verkiezingen zullen bepalen hoe het verder gaat.’’
De juichstemming over de overwinning van de rechtsstaat wordt overschaduwd door de spierballentaal en intimidaties vanuit het kamp van Bouterse. De president werd na een staatsbezoek aan China ’s nachts door bijna 1500 aanhangers als een held onthaald op vliegveld Zanderij.
Sinds de veroordeling uiten prominente leden van zijn Nationale Democratische Partij (NDP) in de media kritiek op het vonnis. Het is een ‘politiek proces’, de straf zal aan de laars worden gelapt en er wordt gedreigd. ,,Laat ons geen dingen doen die we liever niet willen doen’’, zei ondervoorzitter Ramon Abrahams.
Onder de gewone Surinamers overheerst argwaan, berusting en deels ook angst. Bouterse heeft geld en macht. En – zeggen critici – nauwe banden met de onderwereld. Hij heeft een trouwe kliek om zich heen. Er wordt gefluisterd dat Abrahams rijk is geworden dankzij Bouterse, in een groter huis woont dan de president zelf en zijn nier aan hem zou hebben afgestaan.
Bouterse heeft een perschef die tevens presentator is van zijn eigen dagelijkse radioprogramma op de staatszender SRS. Clifford Limburg, in de volksmond ‘Limbo’ genoemd, is van het Nationaal Informatie Instituut. De een noemt de staatspersdienst een ‘manipulatie instituut’, de ander een ‘propagandamachine’.
Limburg weigert al dagen in te gaan op meerdere contactverzoeken van deze krant. Net als Irvin Kanhai, de advocaat van Bouterse. Kanhai draaide de Surinaamse media deze week een loer. Bouterse zou niet ‘in verzet’ gaan tegen het vonnis, zei Kanhai onder anderen tegen een journalist van de krant De Ware Tijd.
Het hoofdredactionele commentaar over deze ‘meesterzet’ was al afgedrukt toen Kanhai een dag later gniffelde dat zijn leugen een bewuste ‘strategie was. ,,Ik ben toch niet dom om geen verzet aan te tekenen. Dat mensen zoiets kunnen geloven’’, zei Kanhai tegen de site Starnieuws.
,,Hij is knettergek’’, zegt Armand Snijders, de Nederlandse hoofdredacteur van De Ware Tijd. ,,Hij verspreidt bewust leugens in een heel belangrijke zaak. Alsof het een spelletje is.’’
Volksmensen
Hij was een man van de straat
Het succes van Bouterse is te verklaren. ,,Zijn aanhangers, Boutisten, zijn echte volksmensen. Ze houden echt van Bouterse. Het gaat hen niet om de NDP maar om de persoon. Toen Bouterse nog geen president was, hield hij wekelijks spreekuur. Mensen konden met al hun problemen bij hem terecht. Hij was een man van de straat, ging de wijken in.’’
Langs de weg van vliegveld Zanderij naar Paramaribo wappert bij menig huisje de paarse NDP-vlag of zijn gebouwtjes paars geverfd. Als Bouterse nu wijken bezoekt, deelt hij hulppakketten uit aan mensen die lijden onder de slechte economie.
,,Als hij het land niet naar de afgrond had geholpen, waren die pakketten ook niet nodig’’, zegt Snijders cynisch. ,,Mensen geloven wel dat destijds mensen zijn vermoord, maar het interesseert ze niet wat de Krijgsraad zegt. Als Bouterse zegt dat het een politiek proces is, geloven ze dat.’’
De tijd van zieltjes winnen, stemmen ‘kopen’ en ’cadeautjes’ uitdelen is aangebroken. De campagne voor de verkiezingen in mei volgend jaar is begonnen. Tegenstanders van Bouterse hopen dat de zwijgende Surinamers straks in het stemhokje afrekenen met de regering.
In 1999 werd er wél dagenlang gedemonstreerd tegen de hoge inflatie en economische malaise onder de regering-Wijdenbosch. ,,Mensen gaan hier niet vanuit ideologische motieven de straat op, zoals voor het klimaat’’, zegt Sunil Oemrawsingh, nabestaande van de Decembermoorden. ,,Pas als je aan hun brood komt en mensen het in de eigen portemonnee voelen, gaan ze protesteren. Surinamers straffen je wanneer ze de gelegenheid krijgen.’’
Oemraswingh heeft Richan Chan Jon Chu (27) als klant in zijn juwelierszaak. Hij is voorzitter van de jongerenraad van Pertjajah Luhur, een van de belangrijke oppositiepartijen. Chan Jon Chu is een spijtoptant. Als student stemde hij op Bouterse. Daar kwam hij later op terug,
,,Ik heb zeven jaar in Cuba gestudeerd. In mijn studententijd deed Bouterse goede dingen door onze studiebeurs te verhogen. Toen ik terugkwam in Suriname zag ik dat de economie kapot was. Ik moet ook aan mijn gezin denken en hoe het nu verder moet.’’
De kritische geest van de jonge generatie ontbreekt vaak. Jongeren zien hoe leeftijdgenoten van de NDP mooie kleren en auto’s hebben. Bovendien schiet onderwijs tekort. ,,We leren op school ‘2 plus 2 is 4’ maar we leren niet debatteren, vrij denken en een eigen mening hebben. In tegenstelling tot andere Latijns-Amerikaanse landen zijn Surinamers heel vreedzaam. Veel mensen kijken de kat uit de boom. Het is aan ons, de oppositie om er nu iets aan te doen’’, zegt Oemrahswingh.
Maar ook de oppositiepartijen blijven terughoudend. Tot boosheid van Xaviera Jessurun (41) van The Next Generation Movement, een activistenbeweging tegen het wanbeleid van de regering. ,,De oppositie had direct na het vonnis moeten eisen dat het parlement met spoed bij elkaar komt. Waarom is dat niet gebeurd?’’
Wurggreep
Bouterse had na zijn staatsgreep in 1980 nooit verkiesbaar mogen zijn
Het proces van de Decembermoorden is voor haar onderdeel van het grote plaatje dat Suriname al bijna veertig jaar in een wurggreep houdt. ,,Bouterse had na zijn staatsgreep in 1980 nooit verkiesbaar mogen zijn. Nu hebben we een staatshoofd dat is veroordeeld voor moord. Dat mogen we niet toestaan.’’
The Next Generation Movement laat met protestacties van zich horen. De regering reageert met kleinerende opmerkingen. Bouterse zei eerder dat ze maar ‘de pot op moesten’ en perschef ‘Limbo’ sprak in zijn radio-uitzending alleen over de mooie benen van Jessurun.
Mondiger
Karma zal zijn werk doen
Surinamers mondiger maken, wordt een grote uitdaging, zegt Jessurun. Door de trauma’s uit het verleden durven veel mensen hun nek niet uit te steken. Suriname telt vele tienduizenden mensen die hun inkomen van de overheid krijgen.
,,De regering geeft het volk brood en spelen. Je mag van twintigers niet verwachten dat ze nu opstaan. Het is een generatie die niet eens weet dat er een staatsgreep was. Hoe kun je het land helpen opbouwen als je niet weet waar je vandaan komt?’’
Suriname zit al sinds de onafhankelijkheid in een vicieuze cirkel. Maar er zal een omslag komen. ,,Het vonnis is een pluspunt. Nu moeten we die overwinning verzilveren’’, zegt Jessurun. ,,Hij mag hier niet mee wegkomen. Karma zal zijn werk doen. Of hij wordt weggestemd, of hij komt zelf tot inkeer of de natuur doet zijn werk. Ik wil dat mijn kind van 9 in een mooi land opgroeit.’’
Het ‘kind’. Dat is waar het om draait als op 5 december op het Onafhankelijkheidsplein de eerste Nationale Kinderdagviering plaatsvindt. Een dag waarop de regering officieel afrekent met het Sinterklaasfeest, vanwege de invloeden van slavernij en koloniale overheersing.
Waar de storm over Bouterse even is gaan liggen, komt de regen met bakken uit de hemel als honderden kinderen zich voor sport, spel en muziek verzamelen op het grasveld voor het presidentieel paleis. ,,Niet langer meer met Sinterklaas en Pieterbaas of Zwarte Piet. Dat wil ik niet meer horen!’’, zegt Melvin Bouva, NDP-lid en vice-parlementsvoorzitter, in zijn openingstoespraak tegen de kinderen. ,,Grote mensen praten altijd over problemen. Met kinderen is er altijd plezier, vrede en blijdschap.’’
Of Surinamers nog trots zijn op hun land na de veroordeling van president Bouterse? Als we het hem na afloop vragen haast hij zich naar binnen. ,,Daar ga ik geen uitspraken over doen. Dat moet u maar op een geschikter moment vragen. We moeten de kinderen niet vermoeien met politiek.’’
NOS 05.12.2019 De advocaat van de Surinaamse president Desi Bouterse heeft verwarring gezaaid over de vraag of zijn cliënt in beroep gaat tegen het vonnis dat vrijdag werd uitgesproken. Bouterse kreeg twintig jaar celstraf voor zijn aandeel in de Decembermoorden en heeft tot en met volgende week vrijdag om in beroep te gaan.
Advocaat Irvin Kanhai zei tegen De Ware Tijd dat Bouterse dat niet doet. “Ik heb geen behoefte gehad om mijn cliënt te vragen waarom hij dat niet wil”, zei de jurist tegen de Surinaamse krant. De uitspraak is opvallend omdat Kanhai vrijwel direct na de uitspraak van het vonnis zei dat de president wel in beroep zou gaan.
Ook aan het persbureau ANP liet Kanhai weten dat Bouterse het oordeel van de krijgsraad niet aanvecht. “Juridisch was ik van plan verzet aan te tekenen, maar mijn cliënt heeft gezegd dat ik niks meer moet doen in deze zaak. Hij zal zijn redenen daarvoor hebben.”
Strategie van de verdediging
Maar volgens Starnieuws heeft de advocaat wel degelijk verzet aangetekend. De site heeft dat zelf achterhaald en Kanhai daarmee geconfronteerd. Die bevestigt het. “Ik heb niet gelogen, want een kantoorgenoot heeft het ingediend.”
Volgens hem was het een strategie om niet meteen te zeggen dat er verzet is aangetekend. “Mensen waren na het nieuws al zo blij dat Bouterse opgepakt zou worden als de veertien dagen verstreken zouden zijn. Daarom heb ik gezegd dat ik geen verzet heb aangetekend.”
Vrijdag deed de krijgsraad in Suriname onverwacht uitspraak in het proces van de Decembermoorden. Volgens de rechter was Bouterse in december 1982 als machtigste man van het leger betrokken bij het martelen en vermoorden van vijftien politieke tegenstanders.
“Misschien verandert hij nog van gedachte”,aldus Advocaat Kanhai over Bouterse.
Na de uitspraak kreeg de 74-jarige Bouterse twee weken de gelegenheid om verzet aan te tekenen. Als hij dat binnen deze periode niet doet, vervalt dat recht en zijn er geen andere rechtsmiddelen meer om het vonnis aan te vechten.
“Mijn cliënt heeft nog tien dagen om te bedenken wat hij wil. Misschien verandert hij nog van gedachte”, zei Kanhai tegen De Ware Tijd.
Amnestie of gratie
“Bouterse heeft altijd gezegd dat het gaat om een politiek proces en dat hij de uitspraak niet erkent”, zegt correspondent Nina Jurna. “Wat dat betreft is het besluit om niet in beroep te gaan logisch.”
Volgens Jurna lijkt Bouterse aan te sturen op amnestie of gratie. “Er ligt sinds 2012 een amnestiewet die door het parlement is aangenomen, maar niet door de krijgsraad. Die wet zou van stal kunnen worden gehaald. Ook kan een president in Suriname gratie krijgen.”
Of dat gaat gebeuren, is onduidelijk. “De weg ligt namelijk ook vrij voor het uitvoeren van het vonnis.”
AD 05.12.2019 Het advocatenteam van de Surinaamse president Desi Bouterse heeft toch verzet aangetekend tegen de 20 jaar celstraf die hij heeft gekregen voor zijn rol bij de Decembermoorden. Advocaat Irwin Kanhai zei eerder dat hij geen verzet zou aantekenen, maar zegt nu dat een collega van hem dat heeft gedaan. ‘Een strategie’, aldus de raadsheer.
,,Juridisch was ik van plan verzet aan te tekenen, maar mijn cliënt heeft gezegd dat ik niks meer moet doen in deze zaak. Hij zal zijn redenen daarvoor hebben,” sprak Kanhai gisteren. Kort na de veroordeling van Bouterse had Kanhai nog wel meegedeeld dat zijn cliënt verzet zou aantekenen.
Vandaag blijkt dat de voormalig legerleider toch in beroep gaat tegen de straf van 20 jaar die hem werd opgelegd. ,,Het was een strategie van ons om niet gelijk te zeggen dat er verzet is aangetekend. Mensen waren na het nieuws al zo blij dat Bouterse opgepakt zou worden als de veertien dagen verstreken zouden zijn.’’
Daarom zou de advocaat hebben gezegd dat hij geen verzet heeft aangetekend. Kanhai daarover: ,,Ik heb niet gelogen, want een kantoorgenoot heeft het ingediend”, aldus Kanhai tegen het Surinaamse Starnieuws. ,,Ik ben toch niet dom om geen verzet aan te tekenen. Dat mensen zoiets geloven.’’
Nu Bouterse toch verzet aantekent, heeft de krijgsraad twee maanden de tijd om de zaak opnieuw te beoordelen. Bouterse moet wel, minstens één keer, persoonlijk voor de krijgsraad verschijnen. Iets dat hij de afgelopen twaalf jaar nog niet gedaan heeft. Als hij weer wegblijft, vervalt het verzet en blijft de straf staan.
MSN 05.12.2019 Het advocatenteam van de Surinaamse president Desi Bouterse heeft toch verzet aangetekend tegen de 20 jaar celstraf die hij heeft gekregen voor zijn rol bij de Decembermoorden. Advocaat Irwin Kanhai zei eerder dat hij geen verzet zou aantekenen, maar zegt nu tegen het Surinaamse Starnieuws dat een collega van hem dat heeft gedaan.
“Ik heb niet gelogen, want een kantoorgenoot heeft het ingediend”, aldus Kanhai tegen het Surinaamse medium. “Ik ben toch niet dom om geen verzet aan te tekenen.”
De krijgsraad heeft nu twee maanden de tijd om de zaak opnieuw te beoordelen. Bouterse moet nu hij verzet heeft aangetekend wel voor de krijgsraad verschijnen. Dat heeft hij eerder nog niet gedaan. Als hij weer wegblijft, vervalt het verzet en blijft de eerste straf staan.
Bouterse werd veroordeeld vanwege medeplichtigheid aan de moord op vijftien politieke tegenstanders op 8 december 1982.
NOS 04.12.2019 De Surinaamse president Desi Bouterse gaat voorlopig niet in beroep tegen het vonnis van twintig jaar celstraf dat vrijdag tegen hem werd uitgesproken voor zijn aandeel in de Decembermoorden. Dat zegt zijn advocaat Irvin Kanhai tegen de Surinaamse krant De Ware Tijd.
“Ik heb geen behoefte gehad om mijn cliënt te vragen waarom hij dat niet wil”, zegt de jurist tegen de krant.
Vrijdag deed de krijgsraad in Suriname onverwacht uitspraak in het proces van de Decembermoorden. Volgens de krijgsraad was hij in december 1982 als machtigste man van het leger betrokken bij het martelen en vermoorden van vijftien politieke tegenstanders.
‘Nog tien dagen’
Na de uitspraak kreeg de 74-jarige Bouterse twee weken de gelegenheid om verzet aan te tekenen. Als hij binnen deze periode geen beroep aantekent, vervalt dat recht en zijn er geen andere rechtsmiddelen meer om het vonnis aan te vechten. “Mijn cliënt heeft nog tien dagen om te bedenken wat hij wil. Misschien verandert hij nog van gedachte”, aldus Kanhai.
De uitspraak is opvallend omdat Kanhai vrijwel direct na de uitspraak van het vonnis zei dat Bouterse in beroep zou gaan. “Juridisch was ik van plan verzet aan te tekenen, maar mijn cliënt heeft gezegd dat ik niks meer moet doen in deze zaak. Hij zal zijn redenen daarvoor hebben”, zei hij tegen persbureau ANP.
‘Logisch besluit’
“Bouterse heeft altijd gezegd dat het gaat om een politiek proces en dat hij de uitspraak niet erkent”, zegt correspondent Nina Jurna. “Wat dat betreft is het besluit om niet in beroep te gaan logisch.”
Volgens Jurna lijkt Bouterse aan te sturen op amnestie of gratie. “Er ligt sinds 2012 een amnestiewet die door het parlement is aangenomen, maar niet door de krijgsraad. Die wet zou van stal kunnen worden gehaald. Ook kan een president in Suriname gratie krijgen.”
Of dat gaat gebeuren, is onduidelijk. “De weg ligt namelijk ook vrij voor het uitvoeren van het vonnis.”
Telegraaf 04.12.2019 De Surinaamse president Desi Bouterse, die vrijdag is veroordeeld tot 20 jaar celstraf voor zijn aandeel in de Decembermoorden, gaat dat vonnis voorlopig niet aanvechten. Dat heeft zijn advocaat Irwin Kanhai gezegd. Kort na de uitspraak tegen Bouterse zei Kanhai nog dat zijn cliënt verzet zou aantekenen.
„Juridisch was ik van plan verzet aan te tekenen, maar mijn cliënt heeft gezegd dat ik niks meer moet doen in deze zaak. Hij zal zijn redenen daarvoor hebben”, zo legt Kanhai zijn veranderde standpunt uit.
Mocht Bouterse toch van gedachten veranderen, dan heeft hij tot en met vrijdag 13 december de tijd om verzet aan te tekenen. Hoger beroep, waarbij een hogere rechter zich buigt over de zaak, is voor hem niet mogelijk omdat hij bij verstek is veroordeeld. Bouterse is de afgelopen twaalf jaar bij geen enkele zitting van de krijgsraad aanwezig geweest.
Als Bouterse verzet zou aantekenen, heeft de krijgsraad twee maanden de tijd om de zaak opnieuw te behandelen en een nieuw of hetzelfde vonnis uit te spreken. De president zou dan wel minimaal een keer moeten verschijnen op de zitting.
Als Bouterse en zijn advocaat bij hun voornemen blijven om geen verzet aan te tekenen, zijn er geen andere rechtsmiddelen meer om het vonnis aan te vechten. Andere opties die daarna in beeld zouden kunnen komen zijn amnestie of gratie.
Bouterse werd veroordeeld vanwege medeplichtigheid aan de moord op vijftien politieke tegenstanders in december 1982.
AD 04.12.2019 De Surinaamse president Desi Bouterse, die vrijdag is veroordeeld tot 20 jaar celstraf voor zijn aandeel in de Decembermoorden, gaat dat vonnis voorlopig niet aanvechten. Dat heeft zijn advocaat Irwin Kanhai gezegd. Kort na de uitspraak tegen Bouterse zei Kanhai nog dat zijn cliënt verzet zou aantekenen.
,,Juridisch was ik van plan verzet aan te tekenen, maar mijn cliënt heeft gezegd dat ik niks meer moet doen in deze zaak. Hij zal zijn redenen daarvoor hebben,” zo legt Kanhai zijn veranderde standpunt uit.
Mocht Bouterse toch van gedachten veranderen, dan heeft hij tot en met vrijdag 13 december de tijd om verzet aan te tekenen. Hoger beroep, waarbij een hogere rechter zich buigt over de zaak, is voor hem niet mogelijk omdat hij bij verstek is veroordeeld. Bouterse is de afgelopen twaalf jaar bij geen enkele zitting van de krijgsraad aanwezig geweest.
Als Bouterse verzet zou aantekenen, heeft de krijgsraad twee maanden de tijd om de zaak opnieuw te behandelen en een nieuw of hetzelfde vonnis uit te spreken. De president zou dan wel minimaal een keer moeten verschijnen op de zitting.
Als Bouterse en zijn advocaat bij hun voornemen blijven om geen verzet aan te tekenen, zijn er geen andere rechtsmiddelen meer om het vonnis aan te vechten. Andere opties die daarna in beeld zouden kunnen komen zijn amnestie of gratie.
Bouterse werd veroordeeld vanwege medeplichtigheid aan de moord op vijftien politieke tegenstanders in december 1982.
Telegraaf 04.12.2019 Acht landen in Midden-Amerika en het Caribisch gebied zijn bang voor de gevolgen van de veroordeling van president Desi Bouterse van Suriname. Ze vrezen dat dit tot instabiliteit leidt en daarmee direct invloed heeft op de verkiezingen van mei 2020 in Suriname.
Dat staat in een verklaring die het ministerie Buitenlandse Zaken van Venezuela woensdag heeft uitgegeven namens het handelsblok van de acht landen. De landen verwijzen ook naar de verklaring die Nederland, Frankrijk, Duitsland, Spanje, het Verenigd Koninkrijk en de Verenigde Staten afgelopen vrijdag op de dag van het vonnis hebben uitgegeven.
Daarin worden volgens de landen „onnodige en onverantwoordelijke waardeoordelen” uitgesproken over lopende gerechtelijke processen met als doel het oordeel van de rechter te beïnvloeden. Dit is een vorm van interventie in binnenlandse aangelegenheden, aldus het blok. Dat wordt gevormd door Cuba, Venezuela, Antigua en Barbuda, Dominica, Nicaragua, Saint Kitts en Nevis en Saint Vincent en de Grenadines.
Bouterse werd afgelopen vrijdag veroordeeld tot 20 jaar gevangenisstraf vanwege medeplichtigheid aan de moord op vijftien politieke tegenstanders in december 1982.
OmroepWest 03.12.2019 Vrijdag deed de militaire rechtbank in Paramaribo onverwacht uitspraak in de zaak over de decembermoorden die in 1982 in Suriname plaatsvonden. Daarbij werd Desi Bouterse, op dit moment president van Suriname, voor zijn rol veroordeeld tot twintig jaar cel. Bij Theo Para uit Rijswijk en binnen de Surinaamse gemeenschap in Den Haag leidde de veroordeling tot een hoop emotie. ‘Het heeft voor enorm veel ontroering en positieve opwinding gezorgd. Bij veel mensen hebben tranen gevloeid, zeker bij nabestaanden.’
Theo Para was in 2009 getuige in het proces tegen Bouterse. Hiervoor keerde hij voor het eerst sinds hij in 1982 – na de decembermoorden – uit het land vluchtte, terug naar Suriname. Na zijn getuigenis is hij niet meer terug geweest. Het is voor hem, als fel criticus van Desi Bouterse, te gevaarlijk.
Na het vonnis van vrijdag kreeg Para veel reacties uit de omvangrijke Haagse Surinaamse gemeenschap. ‘Die gemeenschap is in grote meerderheid tegen Bouterse en zijn misdrijven. Ik krijg heel veel mailtjes en berichten met felicitaties. Het vonnis wordt echt als een formidabele overwinning gezien.’
Vijftien moorden
Voor wie niet paraat heeft wat er in de nacht van 7 op 8 december 1982 gebeurde een korte samenvatting: die nacht werden vijftien politieke tegenstanders van het militaire bewind van Bouterse gemarteld en doodgeschoten in Fort Zeelandia, een gevangenis in de hoofdstad Paramaribo. De slachtoffers waren bekende Surinaamse journalisten, advocaten, militairen, docenten en een vakbondsleider. Bouterse was in 1980 aan de macht gekomen door middel van een staatsgreep. Zijn militaire dictatuur duurde tot 1988. In 2010 werd hij gekozen tot president van Suriname.
‘Het vraagt enorm veel moed van die rechters om een zittende president te veroordelen’, vertelt Para. Daar komt bij dat Bouterse zijn proces constant heeft tegengewerkt, bijvoorbeeld door een amnestiewet waardoor verdachten van de decembermoorden niet meer veroordeeld konden worden. ‘Het heeft allemaal niet mogen baten en uiteindelijk is het tot een veroordeling gekomen.’
Opnieuw presidentskandidaat
Voorlopig loopt de 74-jarige Bouterse nog vrij rond. Hij spreekt van een politiek spel en maakte maandagmiddag zelfs bekend zich bij de verkiezingen van mei 2020 gewoon weer kandidaat te stellen voor het presidentschap. Volgens Para heeft Bouterse door het vonnis echter veel schade opgelopen.
‘Ik heb het idee dat het eindsignaal voor Desi Bouterse heeft geklonken. Het is een internationaal demasqué, in grote kranten over de hele wereld staan grote artikelen die hem neerzetten als een moordenaar. Het is allemaal vernietigend. Dus ik denk niet dat Desi Bouterse toekomst heeft.’
Terugkeer naar Suriname
Voor Para betekent het vonnis dat hij misschien ooit terug kan naar zijn vaderland. Hij heeft er in ieder geval vertrouwen in. ‘Ik ga er vanuit dat het op een gegeven moment weer veilig kan.’
NOS 02.12.2019 Voor de Surinaamse president Desi Bouterse is het duidelijk. Zijn veroordeling is “een politiek tik-takspelletje”: een complot uit Nederland om een einde te maken aan zijn presidentschap. Afgelopen vrijdag kreeg Bouterse 20 jaar cel vanwege zijn aandeel in de Decembermoorden van 1982.
Niet alleen Bouterse zelf, ook aanhangers van zijn partij NDP zien in het besluit van de rechter de hand van “politiek Den Haag”. “Nederland komt hier niet om onze president weg te halen”, zei een jonge vrouw in Paramaribo tegen de NOS. “Als ze hier in Suriname komen, dan hebben ze te maken met de hele Surinaamse bevolking.”
Waar komt die argwaan tegen Nederland vandaan?
Slechte relatie
“Al sinds Bouterse in 2010 president van Suriname werd, is de relatie met Nederland gebrouilleerd”, vertelt Surinamekenner en journalist Roy Khemradj. Toenmalig minister van Buitenlandse Zaken Maxime Verhagen weigerde Bouterse te feliciteren met zijn verkiezing, omdat die eerder tot elf jaar cel was veroordeeld wegens drugshandel.
Bouterse zou alleen in Nederland welkom zijn om zijn straf uit te zitten, aldus Verhagen. Dat was volgens Khemradj “de dood van de relatie tussen Nederland en Suriname”. In 2012 riep Nederland ook nog zijn ambassadeur terug, nadat het parlement een amnestiewet had aangenomen.
Maar ook eerder verliep de relatie van de Surinaamse bevolking met oud-kolonisator Nederland al moeizaam. Meteen na de staatsgreep van Bouterse, in 1980, gingen er in Suriname geruchten dat Nederland daarbij had geholpen. Die theorieën werden nog sterker omdat de Nederlandse regering besloot om documenten en conclusies uit het onderzoek naar de staatsgreep te klasseren als staatsgeheim voor zeker zestig jaar.
Geen concreet bewijs
En ook nu is er wantrouwen jegens premier Rutte. Nog voordat het vonnis was uitgesproken, zei Rutte dat Bouterse “zich moet verantwoorden voor wat hij daar gedaan heeft”. Bij NDP-ondervoorzitter Ramon Abrahams schoot die uitspraak in het verkeerde keelgat: hij trok de conclusie dat de tekst van het vonnis al in het bezit was van de Nederlandse regering, nog voordat hij was uitgesproken. Bewijs voor die bewering gaf Abrahams niet.
“Bewijs is ook niet meer nodig”, zegt Khemradj. “In het huidige politieke klimaat geloven de aanhangers van Bouterse hun president zo ook wel.” Die aanhangers zijn volgens hem vooral millennials: jongeren die in de jaren ’90 zijn geboren, en dus de coup en de Decembermoorden niet hebben meegemaakt. “Ze zijn er ook niet echt in geïnteresseerd”, merkt Khemradj: “Zij zien Bouterse vooral als een goede leider.”
Verkiezingen werpen schaduw vooruit
De oppositie in Suriname heeft niet expliciet gereageerd op de beschuldigingen van Bouterse aan het adres aan Nederland. Niet gek, vindt Khemradj: “Mensen laten zich daar niet over uit. Ze weten dat dit de gebruikelijke taal is van Bouterse als hij in moeilijkheden zit.”
Bovendien is het met de parlementsverkiezingen van mei in zicht, ook politiek gezien niet slim om een pro-Nederland standpunt in te nemen, denkt Khemradj. “Wie Nederland verdedigt, is in Suriname meteen de zondebok. ”
Telegraaf 02.12.2019 Een veroordeelde drugscrimineel als president die in zijn land als een held wordt onthaald, na een kersverse veroordeling voor meervoudige moord. Het kan in Suriname. Desi Bouterse maakt zich na het vonnis in het Decembermoordenproces weinig zorgen. Maar waarom?
President Desi Bouterse (74) wordt al decennialang in verband gebracht met grootschalige smokkel van cocaïne. Volgens de twee meest vooraanstaande leden van de oppositiepartij VHP is niet alleen ’Bouta’ of ’Baas’ zoals zijn bijnamen luiden, maar de volledige regering verantwoordelijk voor de tsunami van coke die via Suriname naar Europa wordt verscheept.
’Hier zit een zorgvuldig opgezet netwerk van zware criminelen achter dat gesteund moet worden vanuit de overheid’, zei parlementslid en oud-politiecommissaris van Paramaribo, Krishna Mathoera, in 2017 in De Telegraaf. Bouterse werd in 2000 in Nederland bij verstek veroordeeld tot elf jaar cel voor grootschalige cocaïnesmokkel naar Nederland. Zijn zoon Dino bleek geen haar beter. Hij werd in 2015 in de Verenigde Staten veroordeeld tot 16 jaar cel voor drugssmokkel en wapenhandel.
Ondanks zijn veroordeling wist Bouterse het te schoppen tot parlementslid. Er geldt nog steeds een internationaal arrestatiebevel tegen de president, maar zolang hij alleen landen bezoekt waarmee Nederland geen uitleveringsverdrag heeft, hoeft Bouterse zich nergens zorgen om te maken. En zo bezoekt hij landen als Cuba, China en Guyana.
Militaire coup
Tien jaar later koos het volk Bouterse tot president. Maar al voordat ’Baas’ baas van het land werd, begon tegen hem en de medeplegers van de militaire coup van 1980 het langverwachte Decembermoordenproces rond de executie van elf tegenstanders van het regime in 1982. Van de 25 verdachten was Bouterse de hoofdverdachte.
De president heeft van meet af aan de rechtsgang proberen te belemmeren. Zo nam het parlement in 2012 op initiatief van Bouterses Nationale Democratische Partij de amnestiewet aan. De wet zorgde ervoor dat de verdachten van de Decembermoorden geen straf konden krijgen.
Het proces lag zo jaren stil, maar de krijgsraad verwierp de wet in 2016 waarna Bouterse een nieuwe poging nam om het proces te saboteren. In het kader van het landsbelang gaf de aanklager opdracht om vervolging van de verdachten te staken.
Maar de krijgsraad slaagde erin om ook deze poging te verijdelen. In 2017 kwam het dan tot toch nog tot een eis. En vorige week, toen Bouterse in China was op staatsbezoek, verraste de krijgsraad vriend en vijand door ineens het vonnis uit te spreken en de president conform de eis te veroordelen.
De krijgsraad heeft geen onmiddellijke gevangenneming gelast. Dat is niet zo vreemd: Bouterse heeft ook nooit een dag in voorarrest gezeten. De advocaat van Bouterse, Irvan Kanhai, heeft laten weten dat hij in beroep gaat tegen het vonnis. Daarmee wint de president weer tijd. De verkiezingen zijn in mei volgend jaar en zeker zolang hij president blijft, hoeft hij weinig te vrezen.
Als het vonnis in hoger beroep wordt bekrachtigd, zal de krijgsraad zeer waarschijnlijk wel bevelen dat de president gevangen wordt genomen. Maar de kans dat het zover komt is minimaal. Hij kan de noodtoestand uitroepen of tijdelijk terugtreden als president waarna de vicepresident hem gratie kan verlenen.
Vluchten
En als de grond hem echt te heet onder de voeten wordt, kan Bouterse vluchten naar een land waar hij zich geen zorgen hoeft te maken. In Suriname gelooft niemand dat Desi Delano daadwerkelijk ook maar één dag de binnenkant van een cel zal zien zitten.
Tekenend voor de minachting van de rechtsstaat is de reactie van de advocaat van Bouterse. In een interview met het medium Starnieuws fulmineerde hij dat de krijgsraad ’blij moet zijn dat hij geen president is van het land’. Dan zou hij namelijk weten wat hij moest doen met de ’a-nationalisten’, zoals hij de leden van de krijgsraad betitelde.
Kanhai omschreef de uitspraak als een ’vonnis van gekoloniseerde mensen’. Bouterse spreekt vaak van een ’internationaal complot’ tegen hem. Zijn aanhangers vinden de krachttermen van hem en zijn advocaat geweldig.
De aanhang van Bouterse beschouwt hem als een soort martelaar. Een slachtoffer van een politiek proces. Tegenstanders zien hem vooral als meervoudig moordenaar en veroordeelde drugscrimineel die zijn straffen vakkundig ontloopt en daardoor het land internationaal een beschamende reputatie bezorgt.
Lichtpuntje is dat de rechterlijke macht overeind is gebleven. Als onafhankelijk instituut, onder grote druk. Dat is één stap. Nu wacht nog de executie van het vonnis als dat onherroepelijk wordt. En dat kan nog jaren op zich laten wachten.
Telegraaf 02.12.2019 Ronnie Brunswijk, voorzitter van de Algemene Bevrijdings- en Ontwikkelingspartij (ABOP) en voormalig coalitiepartner van Desi Bouterse, vindt dat de tot 20 jaar cel veroordeelde Surinaamse president zou moeten opstappen. „Als ik in zijn plaats was zou ik de eer aan mezelf houden en opstappen als president”, zegt hij tegen dagblad De Ware Tijd.
De ABOP-voorzitter benadrukt dat de rechtsstaat gerespecteerd moet worden. Ook een andere politieke partij in het Surinaamse parlement, DA’91, ziet Bouterse liever vandaag dan morgen het veld ruimen.
Desire Bouterse (midden). Ⓒ AFP
Heldenonthaal
Bouterse keerde in de nacht van zaterdag op zondag terug in Suriname van een staatsbezoek aan China en werd bij aankomst opgewacht door zo’n 1500 aanhangers. Later die nacht reageerde hij op zijn veroordeling, afgelopen vrijdag, tot 20 jaar cel voor zijn aandeel in de Decembermoorden in 1982. Hij toonde zich niet verrast daardoor: „Het politieke spel wordt zo openlijk gespeeld, dus het was duidelijk wat er zou komen.”
Binnen de partij van Bouterse, de NDP, leeft het gevoel dat het proces wordt geregisseerd door Nederland. Maandag buigt de president zich met zijn team over de verdere gang van zaken. Zijn advocaat liet eerder al weten in beroep te zullen gaan.
NOS 01.12.2019 Na de uitspraak tegen president Bouterse vrijdag en zijn hectische terugkomst afgelopen nacht wacht Suriname nu af. Dat ziet Latijns-Amerika-correspondent Nina Jurna.
“Na de uitspraak was er grote vreugde bij de nabestaanden van de slachtoffers van de Decembermoorden”, zegt Jurna. “Vandaag lieten Bouterses aanhangers massaal van zich horen, ze blijven hun leider steunen. Nu wacht Suriname op wat er verder gaat gebeuren.”
Vanochtend rond 06.00 uur Nederlandse tijd kwam Bouterse terug van een staatsbezoek aan China. Hij landde op luchthaven Johan Adolf Pengel, waar hij werd begroet door duizenden aanhangers. “Hij werd ontvangen als een held of een popster.”
Bouterses partij, de NDP, had zeventig bussen geregeld om mensen naar het vliegveld te brengen, dat zo’n 50 kilometer onder hoofdstad Paramaribo ligt.
Kort na de landing sprak de leider zijn aanhangers toe over het politieke spelletje dat volgens hem wordt gespeeld.
Aanhangers begroeten Bouterse bij terugkeer in Suriname
Vanavond lokale tijd heeft Bouterse overleg met zijn juridische team en partijprominenten. Daarna komt hij met een echt antwoord op het vonnis, verwacht Jurna. “De ondervoorzitter van de NDP, de partij van Bouterse, heeft al gezegd dat de uitspraak a-nationalistisch is. Dat is in Suriname heel zwaar.”
Vrijdag deed de krijgsraad in Suriname onverwacht uitspraak in het proces van de Decembermoorden. De 74-jarige Bouterse kreeg twintig jaar cel opgelegd. Volgens de krijgsraad was hij in december 1982 als machtigste man van het leger betrokken bij het martelen en vermoorden van vijftien politieke tegenstanders.
De president heeft zijn persoonlijke betrokkenheid bij de Decembermoorden altijd ontkend en gaat daarom in hoger beroep tegen het vonnis.
Wie waren de slachtoffers van de Decembermoorden?
De slachtoffers waren allemaal vooraanstaande Surinamers die openlijk kritiek hadden op of verzet pleegden tegen het militaire regime van Bouterse;
John Baboeram (36), advocaat
Bram Behr (31), journalist
Cyrill Daal (46), vakbondsleider
Kenneth Gonçalves (42), advocaat en deken van de Surinaamse Orde van Advocaten
Eddy Hoost (48), advocaat en politicus
André Kamperveen (58), journalist en oud-voetballer
Gerard Leckie (39), psycholoog en docent
Sugrim Oemrawsingh (42), wis- en natuurkundige
Lesley Rahman (28), journalist
Surendre Rambocus (29), luitenant
Harold Riedewald (49), advocaat
Jiwansingh Sheombar (25), militair
Jozef Slagveer (42), journalist en directeur van persbureau
NRC 01.12.2019 De Krijgsraad veroordeelde Desi Bouterse tot twintig jaar cel voor het medeplegen van de Decembermoorden. Hoe verder?
In Suriname is de zittende president veroordeeld tot twintig jaar cel, maar hij loopt voorlopig nog vrij rond. Hoe nu verder?
Zeven vragen;
1 Is er kans dat Bouterse wordt opgepakt?
Niet nu. Er kan binnen 14 dagen hoger beroep worden aangetekend. Bouterses advocaat, Irvin Kanhai, kondigde aan dat te doen. En Bouterse bevestigde dat zelf na terugkeer uit China. De Krijgsraad heeft bovendien geen gevangenneming gelast.
Vicepresident Ashwin Adhin zei vrijdagavond op een inderhaast belegde bijeenkomst van Bouterses NDP: „Het verdere proces kan één jaar of misschien wel tien jaar duren. Wat ons betreft zal het vonnis nooit rechtskracht hebben. We hebben genoeg rechtsmiddelen om binnen de rechtsstaat te handelen.”
2 Hoe reageert Bouterses partij?
Direct na het vonnis reageerde NDP-ondervoorzitter Ramon Abrahams nog bijna timide. De veroordeling was „als een behoorlijke klap overgekomen” en op zaken rond het functioneren van de president wilde hij „niet vooruitlopen”.
Enkele uren later, na de vrijdagavond belegde NDP-kadervergadering, noemde Abrahams het vonnis een „a-nationale daad” en een „regelrechte politieke aanval” . Het is volgens hem niet te accepteren „dat mensen zijn gekomen aan de integriteit van de president en de NDP”. Dreigend voegde hij eraan toe: „Laat men ons niet dwingen dingen te doen die wij niet willen doen.”
Volgens de Surinaamse jurist Gerold Sewcharan, voorzitter van de Stichting ter Versteviging van de Democratie van Suriname, is „de staatsrechtelijke legitimiteit van de invulling van het presidentschap door Bouterse door dit vonnis met ingang van heden volledig en direct komen weg te vallen”. Hij wijst op nieuwssite Starnieuws op grondwetsartikel 92.
Hierin staat dat personen die tot president willen worden gekozen geen handelingen verricht mogen hebben die strijdig zijn met de grondwet. Bouterse handelde volgens Sewcharan in strijd met grondwetsartikel 14, dat het recht op leven beschermt.
De advocaat meent zelfs dat het Surinaamse parlement moet overgaan tot afzetting van de president als hij niet zelf opstapt. Dit ongeacht het feit dat nog hoger beroep mogelijk is. De argumenten van Sewcharan werden al in 2010 gebruikt (door onder meer de Surinaamse mensenrechtenorganisatie OGV) toen Bouterse door het parlement tot president werd gekozen.
Suriname heeft nog altijd geen Constitutioneel Hof (waarin de grondwet wel voorziet) dat besluiten grondwettelijk kan toetsen. Zeker de NDP zal zich ook nu niets van grondwettelijke argumenten aantrekken. De partij toont een gesloten front, in elk geval tegenover de buitenwereld.
Geen van de andere in het parlement vertegenwoordigde partijen reppen in hun reacties over ‘aftreden’ – met uitzondering van de kleine partij voor Democratie en Ontwikkeling in Eenheid (DOE). De grotere oppositiepartijen VHP en NPS (vóór 2010 in de regering) beperkten zich in hun schriftelijke reactie tot oproepen het vonnis te respecteren, de rechtsstaat niet te verzwakken of te ondermijnen. Naar verluidt willen deze partijen geen triomfalisme laten doorklinken.
4 Wat is de rol van de publieke opinie, met de verkiezingen in mei 2020 in aantocht?
Dat de NDP meteen de aanhang begon te mobiliseren en opriep Bouterse bij terugkeer uit China op het vliegveld warm te onthalen, laat zien dat de publieke opinie erg belangrijk is. Ingewijden zeggen dat men zich in de NDP, die nu een nipte absolute meerderheid heeft, zorgen maakt over de verkiezingen.
Volgens een peiling in april 2019 in Paramaribo door peilingbureau IDOS, staat de NDP op fors verlies ten opzichte van 2015. Saillant is de peiling in het dichtbevolkte district Wanica: 65 procent onderschreef daar de stelling dat president Bouterse „zelf het probleem is”. Vooral het wanbeleid, verarming en corruptie leiden tot onvrede.
Het is echter de vraag of het vonnis daar veel aan toevoegt. De nervositeit bij de NDP zal in elk geval niet minder worden. Op sociale media wordt, veelal anoniem, flink uitgehaald naar de president, maar dat gebeurt al langer. Er circuleren ook spotprenten, zoals die welke inspeelt op het sentiment dat China te veel invloed krijgt in Suriname. Daarop zegt Bouterse tegen de Chinese president Xi ‘Als ik Suriname aan je geef, kan ik dan in China blijven?’ Xi: ‘Eh… Dat is al van mij!’
5 Welke juridische mogelijkheden zijn er naast hoger beroep?
Bouterses advocaat zei dat hij ook ‘verzet’ instelt tegen het vonnis. Dat kan bij een veroordeling van een persoon die nooit op een zitting verscheen, omdat deze dan onvoldoende is geïnformeerd. Volgens jurist Sewcharan moet Bouterse dan alsnog binnen twee maanden worden gedagvaard. Het lijkt er niet op dat dit veel zal uithalen. Vicepresident Adhin zei vrijdag dat amnestie en gratie pas aan de orde komen als hoger beroep niets oplevert.
6 Speelt de factor tijd een rol, met name met het oog op de verkiezingen van 2020?
De tijd werkt alleen in Bouterses voordeel als hij in 2020 voor vijf jaar tot president wordt herkozen. Ervan uitgaande dat het hoger beroep in die periode wordt afgehandeld, kan de president volgens grondwetsartikel 109 gratie verlenen – in dit geval aan zichzelf. Adder onder het gras: dit kan alleen „na het advies te hebben ingewonnen van de rechter die het vonnis heeft gewezen”. Maar er staat niet dat de president dit advies moet volgen.
Als Bouterse de verkiezingen verliest en zijn partij niet meer in de regering komt, moet een nieuwe regering niet alleen de miserabele economie op de rails krijgen, maar ook de heikele kwestie ‘wat te doen met Bouterse’ oplossen. En dan spelen de leeftijd (74) en de broze gezondheid van Bouterse, die zich meermalen in Cuba liet behandelen om niet nader genoemde redenen, nog een rol. Is hij tegen die tijd nog in leven?
7 Gaan andere landen in de regio iets doen?
President Bouterse benadrukte bij terugkeer in Suriname dat het „politieke spel binnen wet- en regelgeving” moet worden meegespeeld. Dat is belangrijk om geen veroordeling door bijvoorbeeld de OAS (Organisatie van Amerikaanse Staten) aan de broek te krijgen – of erger, sancties. Dit gebeurde bij Venezuela, maar daar waren frauduleuze verkiezingen. Bij Suriname ziet de OAS iets unieks: een zittende president die in eigen land voor moord is veroordeeld.
NOS 01.12.2019 President Bouterse is uit China teruggekeerd in Suriname. Hij landde rond 06.00 uur Nederlandse tijd op luchthaven Johan Adolf Pengel, waar hij werd begroet door enkele duizenden aanhangers. Ze zongen, zwaaiden met vlaggen en riepen “We want Bouta”.
Bouterses partij, de NDP, had zeventig bussen geregeld om de mensen naar het vliegveld te brengen, dat zo’n 50 kilometer van hoofdstad Paramaribo ligt. Vlak na aankomst op het vliegveld sprak Bouterse zijn aanhangers kort toe. Hij zei dat hij zo’n massale ontvangst niet had verwacht.
Aanhangers begroeten Bouterse bij terugkeer in Suriname
Vrijdag deed de krijgsraad in Suriname onverwacht uitspraak in het proces van de Decembermoorden. De 74-jarige Bouterse kreeg twintig jaar cel opgelegd. Volgens de krijgsraad was hij in december 1982 als machtigste man van het leger betrokken bij het martelen en vermoorden van vijftien politieke tegenstanders.
Bouterse gaf kort na aankomst een persconferentie, waarin hij vooral inging op zijn staatsbezoek aan China. Op het eind reageerde hij naar eigen zeggen op aanraden van zijn advocaat in algemene bewoordingen op de gebeurtenissen van de afgelopen dagen. “We blijven binnen wet- en regelgeving. We respecteren alles en iedereen. Politiek moet met politiek worden beantwoord. Het gaat hoe het spel gespeeld wordt, als we maar binnen recht en wet blijven.”
1/4 Bouterse net na de landing in Suriname Starnieuws
2/4 Aanhangers van Bouterse bij het vliegveldNOS
3/4 Aanhangers van Bouterse bij het vliegveldNOS
4/4 Bouterse geeft een persconferentie NOS
De president zei niet verrast te zijn door zijn veroordeling, maar ging er verder niet uitgebreid op in. “Het politieke spel wordt zo openlijk gespeeld, dus het was duidelijk wat er zou komen.” Bouterse zei wel dat hij de timing van de uitspraak frappant vindt. Vanavond overlegt hij met zijn juridisch adviseurs en prominente partijleden over vervolgstappen.
Bouterse en zijn advocaat spraken eerder van een oneerlijk, politiek proces dat wordt aangestuurd door Nederland. De president heeft zijn persoonlijke betrokkenheid bij de Decembermoorden altijd ontkend en gaat daarom in hoger beroep tegen het vonnis.
NU 01.12.2019 De vrijdag tot twintig jaar cel veroordeelde president Desi Bouterse is zondagochtend om 6.00 uur Nederlandse tijd geland in Suriname. Bouterse is teruggekeerd uit China, waar hij ten tijde van de veroordeling op staatsbezoek was.
Bouterse gaf na zijn aankomst een persconferentie, waarin hij voor het eerst reageerde op de veroordeling, door die weg te zetten als een “tik-tak politiek spel”.
“Het gaat zoals het spel gespeeld wordt, als we maar binnen recht en wet blijven”, zei hij. “Het politieke spel wordt zo openlijk gespeeld, dus het was duidelijk wat er zou komen”, aldus Bouterse, die een “politiek antwoord” op de kwestie beloofde.
Zo’n 1.500 aanhangers hebben de president al zingend en met vlaggen ontvangen. De Nationale Democratische Partij (NDP) van Bouterse riep zijn voorstanders daartoe op en zette zeventig bussen in om hen naar de luchthaven te vervoeren.
Vrijdagmiddag begon de Surinaamse krijgsraad onverwacht met het voorlezen van de vonnissen in het proces rond de Decembermoorden. De krijgsraad acht opzet en voorbedachte rade door de huidige Surinaamse president, destijds leider van de militaire junta, bewezen en veroordeelde hem tot twintig jaar cel. De raad eiste geen onmiddellijke gevangenneming.
Bouterse gaat tegen de uitspraak in hoger beroep. De Surinaamse president heeft zijn betrokkenheid tot nu toe altijd ontkend. Pas na een veroordeling in hoger beroep zal hij de cel in moeten.
Vicepresident Ashwin Adhin zei vrijdagavond dat de veroordeling van Bouterse niet kan resulteren in zijn gevangenneming. Bouterse en zijn verdedigers hebben nog genoeg juridische middelen om de veroordeling aan te vechten, stelde Adhin volgens de Surinaamse nieuwswebsite Waterkant. Het benutten van alle beroepsmogelijkheden kan de zaak nog jaren laten voortslepen. Daarnaast zou Adhin, als vicepresident, het staatshoofd gratie kunnen verlenen.
#Bouterse is terug in #Suriname! 1.000 aanhangers hebben hem onthaald. Ik hield zelf vooraf rekening met minimaal 10.000, dus neem aan dat dit voor hemzelf een teleurstellende opkomst is… Later vandaag volgt zijn persconferentie. Zie:
Avatar
Auteur
Dave_Ensberg
Moord en marteling door junta
Bij de Decembermoorden in 1982 werden vijftien tegenstanders van het Surinaamse militaire regime gemarteld en geëxecuteerd in Fort Zeelandia, het hoofdkwartier van Bouterse. Als machtigste man binnen het leger speelde Bouterse hierbij een bepalende rol, aldus de krijgsraad.
Het proces rond de Decembermoorden loopt al sinds 2007. Bouterse wist de zaak enige tijd te vertragen met een amnestiewet die in 2012 werd aangenomen door het Surinaamse parlement. In 2016 werd de wet door de rechtbank buiten werking gesteld, waardoor het proces kon worden hervat.
Desi Bouterse veroordeeld, slotstuk van omstreden militaire carrière
Telegraaf 01.12.2019 Niet als een man die net is veroordeeld voor een vijftienvoudige moord, maar als een martelaar is Desi Bouterse onthaald op het vliegveld bij Paramaribo. De president van Suriname, die terugkeerde na een staatsbezoek aan China, ontkende even later tijdens een persconferentie dat hij betrokken is bij de Decembermoorden.
Hij neemt afstand van het vonnis van de krijgsraad. Zij achten Bouterse schuldig aan de vijftienvoudige moord op 8 december 1982 en veroordeelden de Surinaamse president tot 20 jaar cel. Hij noemt het vonnis een ‘een politiek tiktak-spelletje’.
Gedurende de persconferentie maakt Bouterse niet de indruk dat hij bijzonder ernstig gebukt gaat onder de twintig jaar celstraf die de krijgsraad afgelopen vrijdag tegen hem heeft uitgesproken. Integendeel. Een ontspannen ogende Bouterse neemt eerst uitgebreid de tijd om terug te blikken op het meerdaagse staatsbezoek dat hij en een deel van zijn ministers afgelopen week aan China hebben afgelegd.
Wanneer Bouterse na een uur opsommen van hoogtepunten een vraag krijgt over wat het vonnis met hem als mens doet, antwoordt hij laconiek: „Het is een politiek proces. Ze proberen te bewijzen dat ik schuldig ben. Als je het gedaan hebt, kan ik me voorstellen dat het je wat doet. Ik heb andere dingen aan mijn hoofd.”
’Politiek spel’
Heel uitgesproken over het vonnis is Bouterse niet. Hij noemt het vonnis in eerste instantie ‘interessant’. Wanneer om verduidelijking wordt gevraagd antwoordt hij: „Ik moet me houden bij wat mijn advocaten zeggen. Het is een politiek spel. Dat wordt zo openlijk gespeeld. Laten we rustig wachten tot het zover is. Het gaat allemaal om 25 mei 2020, de verkiezingen. At the end of the day gaat het allemaal daarom.”
Bouterse zegt verder dat hij de komende dagen met zijn juridische adviseurs om de tafel gaat om het vonnis verder te bestuderen. „Ik moet me houden bij wat mijn advocaten zeggen. We zitten nog in het rechtsproces. Je moet in de plooi blijven om te kijken hoe je het spel mee speelt. Maar alles gebeurt binnen wet en regelgeving.”
Rode loper
Voorafgaand aan de persconferentie werd Bouterse op Zanderij onthaald als een martelaar, niet als een man die net is veroordeeld voor een vijftienvoudige moord. Naast een rode loper bij het vliegtuig waar hoogwaardigheidsbekleders en ministers stonden opgesteld waren er zo’n 1500 van zijn sympathisanten naar de aankomsthal van de luchthaven gekomen.
Zij zongen de voormalig legerleider toe op het moment dat hij de hal betrad. Op het vliegveld hing een uitgelaten sfeer. Mensen waren gekleed in het paars, zwaaiden met vlaggen en zongen pro-Bouterse liederen. De politieke partij van Bouterse, de NDP, had afgelopen vrijdag al snel na het vonnis van de Krijgsraad aangekondigd dat zij Bouterse, die afgelopen week een staatsbezoek aan China bracht en via Kenia terug vloog, een ‘groots ontvangst’ wilden geven.
In een korte toespraak, met het nummer One Love van Bob Marley op de achtergrond, dankte Bouterse zijn aanhang voor de massale opkomst. Hij zei verrast te zijn. De sympathisanten zijn met tientallen bussen door de NDP vanuit het hele land naar het vliegveld vervoerd.
De krijgsraad in Paramaribo veroordeelde de 74-jarige Bouterse vrijdag onverwachts tot 20 jaar voor zijn rol in de Decembermoorden in 1982. Destijds werden vijftien politieke tegenstanders vermoord. Er is geen onmiddellijke gevangenneming bevolen. Bouterses advocaat heeft al gezegd hoger beroep aan te tekenen tegen de uitspraak.
AD 01.12.2019 ,,Politiek moet met politiek worden beantwoord. We blijven binnen wet- en regelgeving en respecteren alles en iedereen,’’ Dat zei de Surinaamse president Desi Bouterse op een persconferentie, kort nadat hij bij zijn terugkeer uit China als held was onthaald op luchthaven Johan Adolf Pengel.
Bouterse reageerde voor het eerst op het vonnis van afgelopen vrijdag. Hij is vanwege zijn betrokkenheid bij 15 moorden in december 1982 door de Krijgsraad veroordeeld tot 20 jaar cel. Op de luchthaven werd de president juist als een held onthaald. Ministers en andere hoogwaardigheidsbekleders hadden zich aan weerszijden van een rode loper opgesteld. Zo’n 1500 mensen stonden hem al zingend en met vlaggen wapperend op te wachten bij de aankomsthal.
,,Het gaat hoe het spel gespeeld wordt, als we maar binnen recht en wet blijven’’, aldus Bouterse tijdens de persconferentie. Hij sprak niet langer over de veroordeling. „Het is een politiek proces. Ze proberen te bewijzen dat ik schuldig ben. Als je het gedaan hebt, kan ik me voorstellen dat het je wat doet. Ik heb andere dingen aan mijn hoofd.”
Bouterse bleef naar eigen zeggen met opzet wat algemeen in zijn antwoorden, op aanraden van zijn advocaat. Maandag buigt de president en zijn team zich over de verdere gang van zaken. Hij gaat sowieso in beroep tegen het vonnis.
Een ontspannen Bouterse toonde zich dus niet verrast. ,,Het politieke spel wordt zo openlijk gespeeld, dus het was duidelijk wat er zou komen.” De president toonde zich dankbaar voor de support op het vliegveld. ,,Ik geloof niet dat er andere organisaties zijn die leden hebben met zoveel liefde voor hun organisatie”.
Zijn aanhangers riepen massaal en luidkeels “We want Bouta”. Uren voor zijn aankomst stond er al een flinke file op de weg richting het vliegveld. De Nationale Democratische Partij (NDP), de politieke partij van Bouterse, had ongeveer 70 bussen geregeld waarmee de leden naar het vliegveld zijn vervoerd.
Op de Indira Gandhiweg naar het vliegveld reden tientallen bussen, schrijft de Surinaamse krant De Ware Tijd. In de bussen zaten leden van Bouterses Nationale Democratische Partij (NDP) en symphatisanten. De NDP, waarvan Bouterse voorzitter is, had ongeveer 70 bussen geregeld waarmee de leden naar het vliegveld zijn vervoerd.
De aanhangers zongen een van de strijdliederen uit de jaren tachtig: ‘Tide, tamara, we strey go moro fara’.
De oproep aan de NDP-leden om Bouterse massaal te verwelkomen, kwam vanuit China via een Whatsapp-voicebericht van Ingrid Bouterse-Waldring, echtgenote van de president. Daarin zegt ze dat ,,we natuurlijk allemaal ondersteboven zijn, maar de president iedereen vraagt om zich rustig te houden tot hij terug is. Jullie zien natuurlijk dat het een politieke uitspraak is, maar laat niemand zomaar allerlei dingen gaan doen’’, aldus de presidentsvrouw.
‘Mobiliseren’
Tijdens een spoedbijeenkomst vrijdagavond hebben de partijbesturen opdracht gekregen mensen te ‘mobiliseren’. ,,Wij verwachten van u als leidinggevende van uw wijk, ressort of district dat u de mobilisatie inzet, dat is de kracht van de NDP. Wij gaan onze voorzitter een daverend welkom geven’’, sprak vicevoorzitter Ramon Abrahams daar.
Abrahams roept de leden op zich, voor het moment, fatsoenlijk te blijven gedragen. ,,Ik doe een beroep op jullie om ons nu nog correct te gedragen.’’ Ook waarschuwt hij voor personen die de ‘integriteit van de partij, de voorzitter en het land willen aantasten’. ,,Dan bent u regelrecht bezig om vijandig te zijn tegen de NDP en u moet ons niet dwingen om dingen te doen die we niet graag willen doen.’’
Irvin Kanhai, de advocaat van Bouterse, maakte op de Surinaamse radiozender SRS bekend dat er beroep wordt aangetekend tegen het vonnis van de Krijgsraad. Volgens Kanhai is er sprake van een politiek proces. De procedure kan nog jaren duren, in de tussentijd hoeft de president niet de cel in.
Trouw 01.12.2019 De Surinaamse president Desi Bouterse, die afgelopen vrijdag is veroordeeld tot 20 jaar cel, is zondagmorgen rond 06.00 uur geland in Suriname.
Doet-ie het of doet hij-ie het niet?
Dat was de hamvraag, vooraf: zou president Desi Bouterse (lees: de NDP) een ontvangstmassa van jewelste op de been kunnen krijgen op luchthaven ‘Zanderij’, bij zijn terugkomst uit China. En hij deed het, glansrijk. Dat de mensen die zijn gemobiliseerd en de tientallen bussen, ruim zeventig, zijn ingezet op kosten van de NDP (lees: de staatskas), doet niets af aan de volkssteun die deze charismatische volkspresident nog altijd geniet.
Anderhalf uur voor zijn aankomst (middenin de nacht) staat een kilometer file aan wagens, bussen en zwaailichten, voor de afrit naar de luchthaven. Velen zijn al uren aanwezig. De sfeer is optimaal. Het mobiele truckpodium staat klaar.
Er is muziek, veel vlagvertoon en de feeststemming zit er goed in. Dit allemaal als steunbetuiging voor een ex-dictator, die een dag eerder tot twintig jaar is veroordeeld in eigen land als mededader van de moord op vijftien voorstaande burgers en critici, in december 1982 van zijn toenmalige militaire dictatuur.
Maar ook op het vliegveld is het ontvangstcomité indrukwekkend. Hoogwaardigheidsbekleders – onder wie vicepresident Ashwin Adhin en parlementsvoorzitter Jenny Simons – en militairen, met muziek van een inheemse formatie in traditionele uitdossing. De rode loper is uitgerold voor a tyin ingiboi – de kleine Indiaanse jongen – zoals de president zichzelf bij zijn inauguratie in 2010 heeft bestempeld.
Het lijkt eerder alsof hij een staatsbezoek aan eigen land brengt. Of dat hij als sporter met een ongeëvenaarde prestatie de kleine natie op de wereldkaart heeft gezet. Ergens heeft hij dat ook: zijn veroordeling was immers wereldnieuws. En uniek: voor het eerst is een zittende president voor moord veroordeeld. Niet iets om trots op te zijn? Het drukt de stemming in ieder geval geenszins.
Desi Bouterse tijdens de nachtelijke persconferentie in Colakreek, na zijn aankomst in Suriname. Beeld Reuters
‘Een staaltje eenheid’
Voordat Bouterse in de aankomsthal door de schuifdeuren komt, wordt uit volle borst het volkslied gezongen. “We want Bouta!” wordt gescandeerd. En ook: “Wiens sa we du, Bouta sa tan!” (Wat jullie ook pogen, Bouterse blijft!) De massa gaat los als hun leider verschijnt onder begeleiding van traditionele muziek. Als verslaggever of cameraman moet je alle zeilen bijzetten om niet letterlijk onder de voeten te worden gelopen. Hier en daar verloren schoeisel, zelfs een walkietalkie van de luchthavenbeveiliging, spreken boekdelen.
“Het is een grote verrassing en ik ben blij dat wij vandaag een staaltje eenheid hebben gedemonstreerd”, weet Bouterse, eenmaal buiten op het huldigingspodium, als geen ander overtuigend te veinzen in het Sranantongo. “Eerlijk gezegd had ik gehoord dat enkele mensen mij zouden verwelkomen maar dit…”
Hij houdt aan en de massa begint te juichen. “Alle mensen, kom mee!”, nodigt Bouterse uit naar ontspanningsoord Colakreek, waar hij twee kilometer verderop zijn nachtelijk persconferentie zal houden. Gejuich klinkt, alsof er getrakteerd wordt op een geheel verzorgd uitje. Het eerste bedrijf eindigt met de strijdbare slotstrofe van het volkslied: “Strey de’f strey, un’o sa fredi!” – in geval van strijd zullen wij onbevreesd zijn.
De Surinaamse president Desi Bouterse, samen met zijn vrouw Ingrid Bouterse-Waldring, tijdens de nachtelijke bijeenkomst in Colakreek. Beeld ANP
De persconferentie gaat vooral over de China-trip
Voordat de persconferentie op Colakreek begint, trekken Bouterse en first lady Ingrid zich eventjes terug met familie en intimi. “Je krijgt er gewoon kippenvel van”, zegt de vrouw van Bouterse.
Cliff Limburg, hoofd van het propagandistische Nationaal Informatie Instituut (NII), richt zich tijdens opening van de persconferentie tot Bouterse. “Welkom terug in het land waaraan u leiding geeft, na gekozen te zijn via het democratisch proces door een groot deel van dit volk. Ik denk dat wat zojuist is gedemonstreerd boekdelen spreekt.”
De persconferentie verloopt zoals verwacht. Limburg had immers vooraf aangekondigd dat vragen gesteld kunnen worden over het staatsbezoek en ‘andere brandende kwesties’. Het grootste deel van het uur wordt in beslag genomen over de ‘heel warme en succesvolle trip’ naar China: over leningen, kwijtscheldingen en allerlei samenwerkingsintenties.
Voor vragen over het vonnis blijft hooguit ruimte over voor een vraag of vier. De antwoorden van Bouterse komen erop neer dat het om een “politiek proces” gaat, met als doel hem uit te schakelen voor de verkiezingen. “Ging het maar zo makkelijk, de overwinning”, hoont hij richting zijn politieke opponenten.
Het heeft weinig zin hem inhoudelijke vragen te stellen over het vonnis. Dan toch maar, als laatste vraag: Bouterse spreekt van een politiek proces, maar wat doet het met je als mens veroordeeld te zijn wegens moord op vijftien burgers? Ineens is zijn antwoord aarzelend. Minder soepel. “Ja… dat is wat ze proberen te bewijzen. Als je het gedaan hebt, dan kan ik me voorstellen dat het je wat doet. En als je het niet gedaan hebt, doet het je wat… maar ja…, dan heb ik een aantal dingen aan mijn hoofd.” Einde persconferentie, het is vier uur ’s nachts.
Buiten spreekt Bouterse op het mobiele truckpodium een handjevol diehard-fans toe. “Sommigen van jullie zijn verhit en willen kwaad doen. En dat is wij zij bij jullie willen uitlokken. Het strafproces is nog gaande. Morgen komen de grote hoofden, advocaten, partijtoppers, en parlementstoppers bij elkaar om de route uit te stippelen. Het blijft intern want het wordt een al strategie.” Kortom: wordt vervolgd.
Lees ook:
‘Bouterse kennende zal hij nooit achter de tralies belanden’
AD 01.12.2019 Als een held liet de Surinaamse president Desi Bouterse zich afgelopen nacht op het vliegveld onthalen. Ondanks zijn misdaden draagt een deel van de bevolking hem dus nog altijd op handen. Publicist en opiniemaker Dave Ensberg legt uit waarom.
Alhoewel, heldenontvangst: ,,Ik had veel meer mensen verwacht”, zegt Ensberg, die naast zijn werk als directeur van Jantje Beton onder meer vice-voorzitter is van het Johan Ferrier Fonds, dat zich inzet voor onderwijs- en cultuurprojecten in Suriname. ,,Er waren 1500 mensen, ik was eigenlijk uitgegaan van het tienvoudige.” Of het betekent dat Bouterses veroordeling in het Decembermoorden-proces zijn populariteit heeft aangetast? ,,Ik vind het heel moeilijk te zeggen. Dat moet de komende weken gaan blijken.”
Hoe het ook zij: Bouta heeft aanhang in de voormalige Nederlandse kolonie, en veel ook. Dit ondanks zijn rol bij de Decembermoorden, ondanks het feit dat hij in Nederland voor drugshandel is veroordeeld, en ondanks de belabberde staat van de Surinaamse economie. Ensberg gidst ons door zes redenen waarom Bouterse in Suriname nog altijd zo geliefd is.
1. Te weinig kennis
,,Er is in Suriname weinig geïnvesteerd in kennis over de Decembermoorden. Het staat niet in de lesboeken, en daardoor wordt er door jongeren ook niet over gepraat. Ook niet met hun ouders. De Decembermoorden zijn voor veel mensen een taboe-onderwerp. Vergeet ook niet dat veel nabestaanden van de moorden inmiddels in Nederland wonen.”
2. Jonge bevolking
Suriname heeft een jonge bevolking. Meer dan de helft van de inwoners was nog niet eens geboren toen de Decembermoorden plaatsvonden. ,,En omdat ze er weinig van weten, hebben ze dus ook geen grote bezwaren om op Bouterse te stemmen.”
Bouterse is geen ingedutte oude politicus. Hij is nog altijd een grappenmaker en begenadigd redenaar. ,,Mensen zijn nu eenmaal gevoelig voor charismatische politici. Bij de verkiezingen van 2015 was Bouterse veruit de meest aansprekende kandidaat, zo eerlijk moet je zijn.” Bouterse heeft het vermogen om zich bij alle bevolkingsgroepen van Suriname te gedragen als een van hen. De Creolen, de Marrons, de Hindoestanen. Hij vindt zijn weg even makkelijk als in de binnenlanden.
4. Nationalistische agenda
,,Bouterse was in Suriname de eerste die met een nationalistische agenda de boer op ging. Hij is er in geslaagd mensen met verschillende achtergronden aan te spreken en te verbinden. Mensen die niet naar het verleden willen kijken, maar naar de toekomst.”
5. Beloftes en daden
,,Desi Bouterse is iemand die heel veel belooft”, ziet Ensberg. ,,Daar zijn veel mensen toch gevoelig voor. Soms maakt hij ook iets van die beloftes waar.” Dat klopt: in de jaren dat Bouterse aan de macht was, veranderden er ook dingen ten goede in Suriname. De kinderbijslag en AOW gingen omhoog, er kwam eindelijk een minimumloon.
6. Partijstructuur
Het paars van de Nationale Democratische Partij (NDP) is in Suriname overal. De partij van Bouterse is goed georganiseerd, in alle districten. Sommige mensen verven zelfs hun hele huis paars, als steun aan de president. Al vraagt Ensberg zich af of dat alleen uit politieke overtuiging gebeurt. ,,Je hoort genoeg verhalen dat daar iets tegenover staat, financieel bijvoorbeeld.”
MSN 01.12.2019 Desi Bouterse is niet verrast door zijn veroordeling voor de Decembermoorden. Dat zei hij bij terugkomst in Suriname. De Surinaamse president kreeg vrijdag 20 jaar cel, maar volgens hem is het een politiek spel.
Tijdens zijn veroordeling was Bouterse op staatsbezoek in China. Toen hij vanmorgen terugkwam in Suriname, werd hij onthaald door zo’n 1500 zingende en met vlaggende zwaaiende aanhangers en een grote groep ministers en andere hoogwaardigheidsbekleders.
Openlijk gespeeld
“Het politiek spel wordt zo openlijk gespeeld, dus het was duidelijk wat er zou komen”, zei Bouterse tijdens een persconferentie kort na zijn aankomst. Verder bleef hij – naar eigen zeggen op aanraden van zijn advocaat – heel algemeen.
“We blijven binnen de wet- en regelgeving”, zei hij bijvoorbeeld. “We respecteren alles en iedereen. Politiek moet met politiek worden beantwoord.” Ook zei hij: “Het gaat erom hoe het spel gespeeld wordt.”
Geregisseerd door Nederland
Binnen de partij van Bouterse, de NDP, leeft het gevoel dat het proces geregisseerd werd door Nederland. Zo verwees de ondervoorzitter vandaag naar een uitspraak die Mark Rutte vrijdag deed, nog voordat de krijgsraad het vonnis tegen de oud-legerleider had uitgesproken. Rutte zei toen dat ‘Bouterse zich gewoon moet verantwoorden voor wat hij daar gedaan heeft’.
Nadat de krijgsraad uitspraak had gedaan, zei minister Stef Blok van Buitenlandse Zaken dat het vonnis tegen Bouterse moet worden gerespecteerd. Frankrijk, Duitsland, Spanje, Groot-Brittannië en de Verenigde Staten schaarden zich daarachter, en noemden het ‘cruciaal’ dat het slotvonnis wordt uitgevoerd.
Gemarteld en doodgeschoten
Bouterse was de hoofdverdachte in het proces rond de Decembermoorden. Daarbij werden in 1982 vijftien van zijn politieke tegenstanders gemarteld en doodgeschoten, onder wie journalisten, universitair docenten en advocaten.
Bouterse, die toen twee jaar aan de macht was na een staatsgreep, heeft altijd ontkend dat de slachtoffers zijn geëxecuteerd. Volgens hem was de schietpartij het gevolg van een ‘wilde vluchtpoging’. “Nadat schoten in de lucht hen niet van hun ontsnappingspoging konden weerhouden, moest gericht worden geschoten waarbij een deel der aangehouden samenzweerders het leven liet”, zei hij hierover.
De advocaat van Bouterse zei kort na de veroordeling dat hij zich verzet en in beroep gaat.
Nabestaande Decembermoorden: ‘Veroordeling is overwinning voor alle Surinamers’
Telegraaf 30.11.2019 Desi Bouterse heeft via zijn vrouw Ingrid Waldring-Bouterse gereageerd op zijn veroordeling van twintig jaar voor de Decembermoorden. Vanuit China stuurde de vrouw van Bouterse een voice-memo gericht aan de aanhang van haar man. Daarin noemt ze de uitspraak van de Krijgsraad een ’politieke uitspraak.’
In het korte bericht, dat in Suriname inmiddels rondgaat, roept Ingrid Bouterse in naam van haar man op om rustig te blijven. „Natuurlijk, we zijn allemaal ondersteboven, maar de president vraagt dat jullie je rustig houden totdat hij terug is. Jullie zien dat het een politieke uitspraak is. Laat niemand zomaar allerlei dingen gaan doen.”
Ook kondigt zij een ’mobilisatie’ aan om Desi Bouterse zondag van het vliegveld Zanderij in Paramaribo op te halen. Bouterse is momenteel met een delegatie van zijn kabinet op staatsbezoek in China. Ook zijn vrouw Ingrid Bouterse is hierbij aanwezig, net als zijn dochter Peggy, die een hoge positie binnen het kabinet van de president bekleedt.
Staatsbezoek onderbroken
Na zijn bezoek aan China zou Bouterse doorreizen naar Cuba. Volgens het bericht van Ingrid Bouterse landt hij echter aanstaande zondag al op het internationale vliegveld van Suriname. Het onderbreken van zijn staatsbezoek is ook bevestigd door Ramon Abrahams, de ondervoorzitter van de NDP, de politieke partij van Desi Bouterse. Hij laat aan het Surinaamse dagblad de Ware Tijd weten dat de NDP bezig is ’met een grootse ontvangst’. Ook op de Surinaamse televisie wordt hiertoe opgeroepen.
NU 30.11.2019 De Surinaamse president Desi Bouterse, die vrijdag tot twintig jaar cel is veroordeeld in de zaak rond de Decembermoorden, zal zondagochtend terugkeren naar Suriname. Dat heeft zijn vrouw laten weten aan zijn partijgenoten van de Nationale Democratische Partij (NDP).
Bouterse was op het moment van de veroordeling op staatsbezoek in China en dus niet aanwezig in de rechtbank.
Vrijdagmiddag begon de Surinaamse krijgsraad onverwacht met het voorlezen van de vonnissen in het proces rond de Decembermoorden. Opzet en voorbedachten rade zijn volgens de krijgsraad voldoende bewezen. De krijgsraad eist geen onmiddellijke gevangenneming.
Bouterse gaat tegen de uitspraak in hoger beroep. De Surinaamse president heeft zijn betrokkenheid tot nu toe altijd ontkend. De kans is klein dat Bouterse bij terugkeer in zijn land de cel in gaat. Pas na een veroordeling in hoger beroep zal hij de cel in moeten.
Bij de Decembermoorden in 1982 werden vijftien tegenstanders van het Surinaamse militaire regime gemarteld en geëxecuteerd in Fort Zeelandia, het hoofdkwartier van Bouterse. Als machtigste man binnen het leger speelde Bouterse hierbij een bepalende rol, aldus de krijgsraad.
Het proces rond de Decembermoorden loopt al sinds 2007. Bouterse wist de zaak enige tijd te vertragen met een amnestiewet die in 2012 werd aangenomen door het Surinaamse parlement. In 2016 werd de wet door de rechtbank buiten werking gesteld, waardoor het proces kon worden hervat.
Desi Bouterse veroordeeld, slotstuk van omstreden militaire carrière
VK 30.11.2019 Natuurlijk heerst er bij nabestaanden een gevoel van genoegdoening, nu de Surinaamse president Desi Bouterse is veroordeeld tot 20 jaar cel voor betrokkenheid bij de Decembermoorden in 1982. Maar belangrijker is het herstel van de rechtsorde in het land. De vraag is nu wat de politiek gaat doen.
Hij was vrijdagochtend al rond een uur of vier op, Eddy Wijngaarde. Om zich klaar te maken voor vertrek; om naar een nieuwe zitting van de Krijgsraad te gaan. In de afgelopen twaalf jaar was hij er bijna altijd bij, de man die tijdens de Decembermoorden zijn broer, de journalist Frank Wijngaarde, verloor.
‘De rechter verraste ons allemaal’, vertelt Eddy Wijngaarde over de telefoon vanuit Paramaribo over het plotselinge vonnis van Cynthia Valstein-Montnor. ‘We dachten dat we zouden horen wanneer de vonnissen bekend zouden worden gemaakt. Maar in plaats daarvan begon zij meteen met het voorlezen ervan. Uiterst zorgvuldig. Zij liet zien hoe een leider de mist in kan gaan.’
Volgens Wijngaarde heeft de rechter met haar betoog niet alleen het ‘wettelijk en overtuigend’ bewijs voor de schuld van Bouterse geleverd. ‘Zij wilde er ook geen twijfel over laten bestaan dat met de argumentatie in dit vonnis er weinig ruimte meer kan bestaan voor een andere uitspraak in hoger beroep.’
Rechtsorde
Natuurlijk, dat voelt voor Wijngaarde als genoegdoening voor zijn vermoorde broer. ‘Maar begrijp me goed, je wentelt je na al die jaren niet meer in het verlies. Dat heb je een plek gegeven. Wat voor mij vooral belangrijk is aan afgelopen vrijdag, is dat een begin is gemaakt met het herstel van onze ernstig geschade rechtsorde, iets waardoor de hele Surinaamse maatschappij de afgelopen jaren in de kreukels is gegaan. Dat moet nu afgelopen zijn, was het signaal van de rechter.’
Hugo Essed, de advocaat van de nabestaanden van de vijftien slachtoffers, kan zich hierin vinden. ‘Vrouwe Justitia’, zegt hij, ‘is weer rechtop komen te staan. Ook daarom bestaat bij de nabestaanden een gevoel van tevredenheid. Maar de strijd om gerechtigheid is hiermee niet beëindigd. Het recht geldt ook voor de veroordeelden. Zo kunnen zij in beroep gaan. Ik hoop dat zij die weg kiezen. De bal, als ik het zo mag zeggen, ligt nu op de helft van de tegenpartij.
Hugo Essed, de advocaat van de nabestaanden van de vijftien slachtoffers, met een collega na afloop van de uitspraak.Beeld REUTERS
Het heeft soms iets krampachtigs, de pogingen van die ‘tegenpartij’, de vertrouwelingen van Bouterse, om te doen alsof er weinig aan de hand is. Tegen het absurde aan zelfs. Zoals de mededeling van Clifton Limburg, de woordvoerder van de president. Hij liet de media weten wanneer Bouterse terug in het land zou zijn. Waarna er ruimte zou komen voor vragen over zijn reis naar China, ‘of eventueel andere belangrijke vraagstukken.’
Terwijl de meeste mensen natuurlijk maar één vraag hebben: Vertrekt Bouterse als president, al dan niet door de gevangenis in te gaan? Advocaat Essed begrijpt dat binnen de NDP, de partij van Bouterse, ‘de gemoederen hoog kunnen oplopen. Dit moet een zware tegenslag voor hen zijn. Maar over het politieke vervolg hiervan wensen wij als nabestaanden niet te gaan. Het oordeel over het verdere functioneren van de president is aan de politiek.’
Politiek
Ramon Abrahams, de ondervoorzitter van de NDP, spreekt in de Surinaamse pers van een ‘behoorlijke klap’. Maar hij gaf ook een sneer aan het adres van de Nederlandse premier Mark Rutte. Die liet vrijdag weten dat Bouterse ‘verantwoording’ voor zijn daden dient af te leggen. Maar Rutte zei dit, terwijl in Suriname de rechter nog bezig was met het voorlezen van haar vonnis. Nederland, waar Bouterse eerder bij verstek is veroordeeld voor handel in harddrugs, zou de rechtsgang willen beïnvloeden.
De Surinaamse politiek is dus aan zet. Maar in de praktijk betekent dat vooralsnog: de NDP, de partij van Desi Bouterse, die hem al dan niet volgend jaar herkozen wil laten worden. ‘Het zal duidelijk moeten worden hoe groot de achterban van hem nu is’, zegt Eddy Wijngaarde. ‘Bij zijn partijgenoten, maar ook bij de kiezers. Je krijgt soms de indruk dat de partij populairder is dan de leider ervan.’
Desi Bouterse tijdens een militaire parade in 2015. Beeld AP
Wijngaarde verwacht niet dat Bouterse de rechtsorde verder wil schaden door bijvoorbeeld de democratie in Suriname buiten spel te zetten. ‘Een dergelijke machtsgreep zou volgens mij niet worden geaccepteerd; niet binnen de partij, en ook niet door voldoende mensen binnen de krijgsmacht.’
Maar Desi Bouterse heeft in het verleden aangegeven niet bereid te zijn na het vonnis ‘schuldig’ gedwee de cel in te gaan. ‘Dat lijkt mij ook niet voor de hand te liggen’, zegt Wijngaarde. ‘Maar dit is Zuid-Amerika: hij kan het land uit. Dat is hier op het continent wel vaker bewezen.’
Over het vonnis
Zij nam haar tijd, rechter Cynthia Valstein-Montnor. Urenlang was zij vrijdag in de rechtszaal van de Surinaamse Krijgsraad aan het woord. En hoe langer zij sprak, hoe duidelijker het voor kenners werd dat zij aanstuurde op een vonnis dat voor ‘verdachte’ Desi Bouterse verpletterend zou zijn.
Uiterst nauwgezet ging Valstein-Montnor door de getuigenverklaringen over de Decembermoorden. Details die weggezakt leken in het collectieve geheugen kwamen bij individuele nabestaanden van de vijftien slachtoffers weer in alle hevigheid naar boven. Er vloeiden tranen, voorafgaand aan de tevredenheid over het vonnis.
De advocaat van president Bouterse, de messcherpe Irvin Kanhai, had geruime tijd eerder, tijdens zijn pleidooi, aangevoerd dat de vroegere bevelhebber tijdens de gruwelen op Fort Zeelandia niet eens aanwezig was geweest, maar op bezoek bij een intieme vriendin. Het was een van de vele punten waarvan het betoog van de rechter weinig heel liet.
Bouterse, zo maakte zij duidelijk, was actief bij het moorden betrokken, en deed dit ‘om de macht te behouden’. Het argument van Kanhai, dat het bij de slachtoffers ging om mannen die erop uit waren gewelddadig de macht te grijpen (al dan niet in opdracht van ex-kolonisator Nederland), hield bij Valstein-Montnor geen stand.
Twintig jaar cel, luidde haar vonnis. Advocaat Kanhai maakte snel duidelijk ‘in verzet en beroep’ te gaan. De eerste juridische term heeft te maken met een veroordeling bij verstek. De verdachte zou dan onvoldoende over zijn zaak zijn geïnformeerd. Volgens juridisch deskundigen zal dit geen standhouden. Waarna hoger beroep overblijft.
Maar zodra dat is gebeurd, is voor Bouterse de mogelijkheid van de baan om als president zichzelf als veroordeelde gratie te verlenen. Dat kan technisch gezien mogelijk wel, nadat Bouterse in hoger beroep zijn zaak verliest. Tegen die tijd is het voor hem dan wel van groot belang nog altijd president van Suriname te zijn.
‘Lekker dat Bouterse is veroordeeld. Hij heeft zijn straf verdiend’
NOS 30.11.2019 Veel Surinaamse Nederlanders zijn blij met de veroordeling van Desi Bouterse vanwege zijn rol bij de Decembermoorden. “Dit is gerechtigheid”, zegt Roy Ho Ten Soeng van de Stichting Vriendschapsbanden Nederland-Suriname. “De veroordeling heeft veel te lang op zich laten wachten, maar nu ben ik zeer blij.”
Wel had Ho Ten Soeng liever gezien dat Bouterse nu gevangen genomen zou worden. “Dat zou een grotere genoegdoening zijn.”
Het Decembermoordenproces loopt sinds 2007. Desi Bouterse stond met 24 medeverdachten terecht voor betrokkenheid bij het martelen en vermoorden van vijftien politieke tegenstanders in 1982. Andere verdachten werden vrijdag vrijgesproken. De president heeft zijn persoonlijke betrokkenheid bij de Decembermoorden altijd ontkend.
Het is de vraag wat er nu gaat gebeuren, aangezien Bouterse in ieder geval voorlopig vrij rondloopt. “Als hij een beetje respect heeft voor het volk en de democratie, wat hij vaak in de mond neemt, dan zou hij de eer aan zichzelf moeten houden en uit eigen beweging aftreden”, zegt Fred Kartaram, een Surinaams-Nederlandse socioloog en beleidsadviseur.
“Hij is het boegbeeld, staat symbool voor de grondwet van Suriname. Dan kun je niet aanblijven met zo’n een enorme smet op je naam.” Maar voor aftreden is geen aanwijzing. Bouterse spreekt al lang van een “oneerlijk en politiek proces” en gaat in hoger beroep.
Hoop
Vincent Soekra van de Vereniging Ons Suriname vindt het een opsteker voor de rechtsstaat en krijgt na het jarenlange proces “eindelijk weer hoop”. “Hopelijk wordt de eeuwige spanning een beetje weggewerkt en kan er een stap worden gezet richting vrede.”
Bellers in een programma van het Nederlands-Surinaamse radiostation Radio Mart zijn een stuk kritischer op de uitspraak. “Het is een showproces, een politiek proces”, zegt meneer Overman die reageert in de uitzending. Hij krijgt bijval van een ander: “Het is niet goed dat ze hem veroordeeld hebben, dat is gewoon een politieke streek van ze.”
Luisteraars Radio Mart verdeeld over veroordeling Bouterse
De meeste bellers zijn voor de Surinaamse president en het programma wordt uiteindelijk een uur verlengd om ander geluid te laten horen. De toon is veelal fel. Ene ‘Kwaku X’ roept mensen op om “met hun poten” af te blijven van Bouterse. “Wij gaan hem halen, wij gaan hem eren. Hij is de koning van Suriname, de nieuwe koning.”
Tv-programma Nieuwsuur sprak gisteren met klanten van een Surinaamse eetgelegenheid in Amsterdam die Bouterse ook nog steunen. “Het is zo lang geleden. Ik kan me niet herinneren dat er iets verkeerd gegaan is.” Dat Bouterse verantwoordelijk is voor vijftien doden, maakt hem niet uit. “Dat heeft Piet Hein (zeevaarder in de VOC-tijd, red.) toch ook gedaan? Hij heeft er toch ook een paar geklaard?”
Een ander: “Het is een man die probeert zijn best te doen voor Suriname. Er is geen andere. Bouterse is een leider, een vader voor Suriname. Nee, hij is geen moordenaar.”
AD 30.11.2019 Heel Suriname wacht in spanning op de terugkeer van Desi Bouterse. President en – sinds vrijdag – veroordeeld misdadiger. Hoe kon Bouta zijn straf 37 jaar ontlopen? En wat heeft hij nog in zijn trukendoos?
Zondagochtend wordt een bepalend moment. De Surinaamse president Desi Bouterse zal met zijn vrouw Ingrid landen op vliegveld Zanderij, terug van een staatsbezoek in China. Zijn aanhangers van de Nationaal Democratische Partij (NDP) zijn opgeroepen om zich massaal op Zanderij te verzamelen.
Alle ogen zullen op de 74-jarige Bouterse zijn gericht. De man die er liefst 37 jaar in slaagde om niet op te hoeven draaien voor zijn – volgens de Surinaamse Krijgsraad leidende – rol bij de Decembermoorden in 1982, toen vijftien tegenstanders van zijn militaire regime werden geëxecuteerd. Hoe kreeg hij dat toch in vredesnaam voor elkaar? En welke truken heeft hij nu in zijn doos?
Te ingewikkeld
Rosemarijn Hoefte, bijzonder hoogleraar Geschiedenis van Suriname aan de Universiteit van Amsterdam, durft die laatste vraag nog niet te beantwoorden. ,,Het is te ingewikkeld. Het kan zoveel kanten op gaan de komende dagen. Suriname heeft hier geen ervaring mee. Sterker: geen enkel land heeft hier ervaring mee.”
Waarom Bouterse zolang buiten schot is gebleven, hoe hij dat flikte; daar kan ze als historicus wel iets over zeggen. Om te beginnen moeten we terug naar de Decembermoorden zelf. Zo’n slachtpartij in een klein land als Suriname: ,,Daarmee raak je zoveel mensen”, zegt Hoefte. En het is net als wanneer je één kind aanpakt in een klaslokaal. Dan wordt de rest bang.”
Die angst wordt alleen maar versterkt in 1986, als een binnenlandse oorlog uitbreekt en het leger in het dorpje Moiwana minstens vijftig burgers vermoordt. Ook nadat Bouterse 1987 de verkiezingen verliest – in 1980 was hij door een militaire coup aan de macht gekomen – blijft hij op de achtergrond altijd, en overal, aanwezig. Iedereen in Suriname weet: Bouta is nooit ver weg.
Drugsveroordeling
Bouterse is niet alleen politiek en militair bepalend, maar ook economisch. Vanaf de jaren tachtig bouwt hij zijn zakenimperium op. Hij handelt in goud, groenten en hout. Maar hij zit ook in duistere handeltjes: in 2000 wordt hij in Nederland bij verstek veroordeeld voor zijn betrokkenheid bij drugstransporten.
Internationaal gesignaleerd voor drugshandel en het gezicht van de Decembermoorden: vanaf 2000 is Bouterse definitief uitgegroeid tot paria in de westerse wereld. ‘De Verenigde Staten en vele andere landen kunnen moeilijk banden onderhouden met een regering geleid door een veroordeelde drugsdealer’, schreef de Amerikaanse regering in 2005, toen Bouterse een tevergeefse gooi naar het presidentschap deed.
Bouterse zoekt zijn steun in andere landen. Als het hem in 2010 wel lukt om president te worden, sluit hij allianties met linkse Zuid-Amerikaanse regimes als Venezuela en Cuba. China, dat Suriname met leningen op de been houdt en er grote economische belangen heeft, is een andere bondgenoot. Soefte: ,,Het is niet voor niets dat Bouterse daar op staatsbezoek was.”
Democratisch gekozen
Bouterse is dus alweer negen jaar president. Democratisch gekozen. Hier is geen sprake van een oude politicus die rijp is voor de sloop. Surinamist en historica Hoefte reed vorige week door het land. ,,En dan valt op hoeveel vlaggen van de NDP je ziet wapperen. Het is de enige partij die erin slaagt om alle etnische bevolkingsgroepen aan te spreken.
Bouterse is nog steeds een charismatische man, een goed politicus. Bovendien staat er zo snel geen opvolger voor Bouterse klaar. Hij heeft zijn partij goed georganiseerd, in alle delen van het land. De NDP is goed met social media.” De jongeren waren in 1982 nog niet geboren. Ze hebben op school meestal weinig over de Decembermoorden geleerd, die zijn namelijk goeddeels buiten de geschiedenisboekjes gebleven.
De president regeert niet vanuit een ivoren toren. Bouterse neemt zelf de beslissingen, zit zelf aan de tafels waar de deals worden gesloten. Was Suriname Sicilië of Napoli, dan was Bouterse capo di tutti capi. In 2012 liet hij zien dat hij er niet voor terugdeinst om die politieke macht te gebruiken om het proces rond de Decembermoorden te frustreren. Hij loodste toen een een amnestiewet door het parlement die verdachten van de moorden van 1982 beschermde tegen rechtsvervolging. Ook hier liet de Krijgsraad haar tanden zien: de amnestiewet werd ongeldig verklaard.
Verscheurde bevolking
Bijzonder hoogleraar Hoefte ziet meerdere redenen waarom Bouterse 37 jaar lang aan een veroordeling ontsnapte. Ja, hij is machtig, en mensen zijn bang voor hem. Maar ze waren in Suriname ook bang voor iets anders. ,,Dat een veroordeling de fragiele democratie zou kunnen bedreigen. Dat is een scenario dat nu ook dreigt.”
Het is de vraag hoever Bouterse nu durft te gaan om uit de cel te blijven. Hij kan er voor kiezen om – zelfs nu de nood voor hem zo hoog is – keurig de juridische weg te bewandelen en in hoger beroep te gaan. Dan zou hij wellicht ook in de rechtbank moeten verschijnen, iets dat hij tot dusver nog nooit heeft gedaan.
De geschiedenis leert dat Bouterse ook anders – lees: minder democratisch – zou kunnen beslissen. De woorden die NDP-vice-voorzitter Ramon Abrahams gisteren uitsprak beloven wat dat betreft weinig goeds: ,,U moet ons niet dwingen om dingen te doen die we niet graag willen doen’’, zei Abrahams.
Verkiezingen
Bouterse zou ook kunnen vertrouwen op de steun van het deel van het volk dat hem ondanks alles op handen draagt. In mei zijn het weer verkiezingen in Suriname. Het beste zou zijn als er een soort natuurlijke weg gevonden wordt, denkt Hoefte. ,,Dat de democratie haar werk doet en het volk zich bij de verkiezingen uitspreekt.”
Mocht de NDP daar haar meerderheid verliezen, dan eindigt ook de situatie dat de zittende president de bak in moet. Het zou de puzzel in elk geval een mespuntje minder beladen maken.
Desi Bouterse, Suriname februari 1990. Beeld Hollandse Hoogte / Frans Schellekens
VK 30.11.2019 Om zijn aandeel in de Decembermoorden kreeg de Surinaamse president Desi Bouterse vrijdag 20 jaar cel opgelegd. Gaan de verkiezingen van 2020 zijn reddingsboei worden?
Het moment van de uitspraak was een verrassing. Het vonnis zelf is dat niet. De Krijgsraad in Suriname had de verdachten in de Decembermoorden de indruk gegeven dat zij vrijdag de precieze datum van hun vonnis zouden horen. Dat bleek dus meteen te zijn. Er is nu een vonnis. Maar heeft iemand hiermee gewonnen?
Twintig jaar cel was de eis van de aanklager tegen president Desi Bouterse. De drie vrouwelijke rechters kwamen tot eenzelfde vonnis. Dat het überhaupt tot een uitspraak is gekomen, is misschien wel de belangrijkste gebeurtenis. Maar of het vonnis ooit voltrokken zal worden, blijft zeer de vraag.
Desi Bouterse was de leider van een militair regime, toen op 8 december 1982 vijftien vooraanstaande mensen op brute wijze werden gemarteld en vermoord. De net zeven jaar onafhankelijke republiek liep daarmee een trauma op dat tot op de dag van vandaag niet is verdwenen. Maar dat ook steeds minder Surinamers bezighoudt.
De tijd heelt niet alle wonden. Maar feit is dat steeds minder Surinamers een actieve herinnering hebben aan de gruwelen van de Decembermoorden. Sterker nog, negen jaar geleden kozen de kiesgerechtigden ervoor Desi Bouterse op democratische wijze als burgerpresident aan de macht te laten komen. Veel mensen in het Zuid-Amerikaanse land willen vooral ‘vooruit’ – al is dat ook onder een burgerbewind niet echt mogelijk gebleken.
Waardige wijze
De nabestaanden van de advocaten, journalisten, zakenlieden en militairen die in 1982 het leven lieten, hebben de zaak van hun geliefden op waardige wijze hooggehouden. Mede door hun niet-aflatende inspanningen verjaarde de zaak tegen in totaal 25 verdachten nét niet, en begon twaalf jaar geleden dan eindelijk het strafproces. Drie jaar later kwam Bouterse als president opnieuw aan de macht.
Die twee gebeurtenissen kunnen moeilijk los van elkaar worden gezien. Bouterse heeft steeds gezegd niet voor de Decembermoorden verantwoordelijk te zijn. Zijn advocaat hield het er zelfs op dat hij, tijdens het moorden in de militaire kazerne Fort Zeelandia, ergens anders was. Maar Bouterse bood eerder wel zijn verontschuldigingen aan voor het grote individuele en maatschappelijke ‘pijn en verdriet’ dat de executies van politieke opponenten in Suriname hebben veroorzaakt.
De Chinese president Xi Jin Ping afgelopen woensdag met zijn collega Desi Bouterse. Bouterse bevond zich tijdens de rechtszaak vrijdag nog in China. Beeld REUTERS
Daarna heeft zijn presidentschap voor een deel in het teken gestaan van het ontkomen aan rechtsvervolging. Bijvoorbeeld door het opstellen van een Amnestiewet. Of door te wijzen op een artikel in de grondwet, dat zegt dat een proces kan worden stilgelegd als ‘de staatsveiligheid’ in gevaar is. Ook was regelmatig van openlijke of stille intimidatie sprake. Dat nabestaanden en de Krijgsraad de zaak toch wisten door te zetten, kan als een overwinning gelden.
Gratie
Nu dan ligt er een vonnis. Daarmee is echter nog steeds het proces niet ten einde. Bouterse kan in hoger beroep. Hij kan bij definitieve veroordeling vragen om gratie. Maar waarschijnlijk belangrijker nog: de president bereidt zich voor op nieuwe verkiezingen die gepland staan voor 2020. Bouterse geldt als lichamelijk steeds zwakker en is regelmatig in het buitenland voor medische behandeling. Maar het behouden van politieke macht kan voor hem persoonlijk van levensbelang zijn.
Met een veroordeling valt voor hem mogelijk te leven. Met een daadwerkelijke celstraf niet, zo heeft hij in het verleden vaker aangegeven. Maar daarom is het voor hem bijna noodzakelijk om volgend jaar opnieuw de verkiezingen te winnen. En wellicht ook om de bevolking als geheel te intimideren bij hun vrije keuze.
In de eerste jaren van zijn presidentschap was Bouterse oprecht populair. Met zijn partij leek hij de etnische verdeeldheid in Suriname (een land van Hindoestanen, creolen, Javanen en marrons) voor een deel te hebben doorbroken. En het beleid van zijn regering kende veel aandacht voor de problemen van de vele Surinamers die grote sociaal-economische problemen kennen.
Stagnerende economie
Maar in de loop der jaren is daarin steeds meer de klad gekomen. Suriname kent een stagnerende economie en forse sociale problemen op gebieden als onderwijs en gezondheidszorg. Daarbij komt dat steeds meer kiezers zo niet de president, dan toch de mensen om hem heen als corrupt zijn gaan beschouwen. Bijvoorbeeld door de handel in harddrugs, waarvoor Bouterse overigens bij verstek is veroordeeld in Nederland, tot 1975 de koloniale macht in Suriname.
Het is te vroeg om te voorspellen wat precies de kansen zijn van Bouterse om in 2020, op eerlijke danwel frauduleuze wijze, de verkiezingen te winnen en zo ook ‘vrij man’ te blijven. Maar door de uitspraak van vrijdag is de druk op hemzelf, en daarmee ook de spanning binnen de samenleving, wel flink opgelopen.
Toch verwacht vrijwel niemand dat het tot grote openlijke maatschappelijke protesten zal komen. En daarmee dus ook niet tot openlijk gewelddadige repressie. De nabestaanden van de vijftien slachtoffers van de Decembermoorden behouden ook in dat opzicht hun waardigheid.
Maar de man die in hun ogen de grootste verantwoordelijkheid draagt voor het tragische verlies van hun geliefden, die man loopt vooralsnog vrij rond. Voor hen geldt de uitspraak van vrijdag dan ook als een ‘overwinningsnederlaag’.
Desi Bouterse is Hollandser dan menigeen denkt. Hij kreeg een keurige, strenge opvoeding van Tilburgse fraters, waarin barmhartigheid centraal stond. Toch ging het mis met ‘8 December’.Wie was de jonge Bouterse op het internaat?
Op 8 december 1982 werden vijftien prominente tegenstanders van het militaire regime van Desi Bouterse in Suriname gearresteerd. In Fort Zeelandia werden in Paramaribo onder meer vooraanstaande journalisten, vakbondsleiders, intellectuelen en militairen gemarteld en van dichtbij neergeschoten.
De moordpartij wordt sindsdien aangeduid als de ‘Decembermoorden’.
Bouterse, die in 1980 met een staatsgreep aan de macht kwam, stelde dat hij slechts een tegencoup verijdelde. Forensisch onderzoek van de zwaar mishandelde lichamen, sommigen met kogels doorzeefd, liet echter geen spaander heel van zijn verklaring dat de slachtoffers op de vlucht waren neergeschoten.
De Decembermoorden zijn door de Mensenrechtencommissie van de Verenigde Naties aangemerkt als mensenrechtenschendingen. De rechtsgang kwam pas op het laatste nippertje, een maand voor de verjaringstermijn, op gang. Het gerechtelijk vooronderzoek duurde tot 2004.
Het proces van de Krijgsraad tegen 25 verdachten, met Bouterse als hoofdverdachte, begon in 2007. Dat ging met horten en stoten en veel vertraging. Bouterse verscheen nooit voor de rechter: hij beschouwt het als een politiek proces, aangestuurd door de oude koloniale heerser over Suriname, Nederland.
In 2007 bood Bouterse excuus aan voor de moorden die tijdens zijn militaire bewind plaatsvonden, maar hij pleitte tegelijkertijd voor amnestie voor de daders en hun medeplichtigen. Dat was het begin van een omstreden amnestiewet, die in april 2012 werd aangenomen. Bouterse was inmiddels president. Deze wet verscheurde Suriname en kreeg een storm van kritiek uit de internationale gemeenschap.
Op 9 juni 2016 bepaalde de Krijgsraad dat de amnestiewet ongeldig was, omdat die aangenomen was toen de strafzaak al liep. Bouterse probeerde het proces verder te vertragen met pogingen de zaak te bestempelen als ‘gevaar voor de staatsveiligheid’. Uiteindelijk komt het in 2017 tot een eis van 20 jaar onvoorwaardelijke celstraf voor Bouterse. De rechter volgt justitie met de uitspraak van vrijdag.
Trouw 30.11.2019 Onder Surinamers in de Amsterdamse Bijlmer klinken gemengde reacties op de veroordeling van Desi Bouterse. ‘Het heeft allemaal veel te lang geduurd.’
Inder Mataw is opgelucht. Opgelucht omdat Desi Bouterse eindelijk schuldig is bevonden aan de Decembermoorden in 1982. De huidige president van Suriname werd vrijdag veroordeeld tot twintig jaar celstraf.
Mataw is ook opgelucht omdat grote onrust in Suriname uitbleef toen de krijgsraad het vonnis gisteren uitsprak. “Dat vrijdag het vonnis werd uitgesproken, kwam voor iedereen als een verrassing. Het was een uitgekiende actie van die drie vrouwen (de drie vrouwelijke krijgsraadrechters, red). Dat zijn nou vrouwen met ballen, die het zo hebben gespeeld dat er geen volksopstand ontstond.”
De 73-jarige man van Surinaamse origine komt uit een winkeltje in Bijlmer gewandeld. 8 december 1982 ligt nog vers in het geheugen, zegt hij. Op die dag werden vijftien politieke tegenstanders van het militaire regime van Bouterse doodgeschoten, sommige van hen kende Mataw. “Ik zat hier in Nederland maar weet het nog goed. Ik ben blij dat het recht eindelijk heeft gezegevierd, maar Bouterse kennende zal hij nooit achter de tralies belanden.”
Surinamers doen inkopen bij de Surinaamse vis en Groentenwinkel Badri’s Tropicals in de Shopperhal van de Bijlmer.Beeld Phil Nijhuis
Het onderwerp Bouterse ligt gevoelig
Mataw zucht. Twaalf jaren geleden begon het proces over de Decembermoorden al. “Het duurde allemaal veel te lang. Vrijdag zat ik toevallig op een verjaardag bij meer Surinamers. We hebben het er over gehad ja, en we slaakten een zucht van verlichting.”
Lang niet iedereen in de Bijlmer spreekt zo vrijuit als Mataw. De Surinaamse gemeenschap is hecht, veel mensen kennen elkaar en het onderwerp Bouterse ligt gevoelig. Er zijn voor- en tegenstanders van Bouterse, niet iedereen wil kleur bekennen. De veroordeling van de president wordt niet gevierd, de mensen in het winkelcentrum zijn er deze zaterdag vooral voor Sinterklaas, die onder luid getrommel en met opvliegend gedans wordt begroet.
Gemengde gevoelens zijn er bij Fertus Boerenveen, die een winkeltje runt in het winkelcentrum. Etienne Boerenveen is zijn neef. Hij was een belangrijke verdachte in het proces, maar werd vrijdag vrijgesproken. De Krijgsraad achtte het niet bewezen dat de voormalig bataljonscommandant aanwezig was bij het doodschieten van de vijftien mannen.
Boos op zijn neef, die in de jaren tachtig wel werd veroordeeld voor betrokkenheid bij de handel in drugs, is Boerenveen niet. “Als hij hier zou komen, zou ik gewoon met hem praten. Maar als ik een Surinamer mijn naam noem dan draaien mensen zich om. Mijn naam is besmet, net als de naam Holleeder in Nederland.”
Surinamers doen inkopen bij de Surinaamse Groentenwinkel in de Shopperhal van de Bijlmer.Beeld Phil Nijhuis
‘Een veroordeelde president? Dat kan niet’
Nu Bouterse is veroordeeld moet hij plaatsmaken, vindt Boerenveen. “Een veroordeelde president? Dat kan niet. Er moet iemand komen die de ziel van het volk kan raken. Iemand die de problemen met drugs en geld oplost. Suriname is nu een land zonder normen en waarden, het land moet weer worden opgebouwd.”
Of Bouterse daadwerkelijk een stap terug doet is echter de vraag. Er is geen gevangenneming gelast en Bouterses advocaat heeft al aangekondigd in hoger beroep te gaan. Ook heeft Bouterse mogelijk recht op gratie.
Bouterse weg is wishful thinking, zegt Romeo Hoost op de Amsterdamse Wallen. Ook hij is 73 en neef van Eddy Hoost, een van de vijftien die op 8 december werd doodgeschoten. “Namens de oppositie zou ik nu zeggen: weg met Bouterse. Maar zijn partij zal zeggen: de pot op met jullie.”
Toch is het vandaag een mooie dag, vindt Hoost die de drijvende kracht is achter de Amsterdamse herdenking van de Decembermoorden. “Vandaag voelt het goed, maar vooral vrijdag 29 november 2019 gaat de boeken in als een mooie dag. Dat is een historische dag, een feestdag, een dag in de geschiedenis waarop de zittende president van Suriname werd veroordeeld voor zijn daden.”
Er viel vrijdag een enorme last van zijn schouders, zegt Hoost. “Er kwamen veel emoties los. Een ballast die ik dagelijks met me meedroeg is van me af gevallen. We kunnen nu in gerechtigheid berusten, zoals het motto luidt van de herdenking van de Decembermoorden. Herdenken, dat zullen we blijven doen.”
MSN 30.11.2019 „Als je iemand veroordeelt, moet je hem ook meteen oppakken.” De Amsterdamse Stanley was 17 tijdens de Decembermoorden en woonde in Suriname. Hij verloor zijn leraar Surendre Rambocus, docent sociologie. „Een sympathieke man.” Dat Desi Bouterse gisteren tot 20 jaar cel is veroordeeld voor zijn rol in de Decembermoorden, vindt hij „correct want hij heeft zijn misdaden begaan”. „Maar bij rechtspraak verwacht ik meteen actie. Dit is een halfslachtige veroordeling.”
Tijdens de Decembermoorden in 1982 werden vijftien tegenstanders van het militaire regime vermoord. Bouterse was toen legerleider en is tegenwoordig president van Suriname. Volgens de rechter wilde Bouterse zijn tegenstanders elimineren en is hij schuldig aan het medeplegen van moord. De president was op staatsbezoek in China toen de krijgsraad in Paramaribo vrijdag vonnis wees. Bij zijn terugkeer zondag wordt hij niet direct gearresteerd, omdat hij nog niet gevangen genomen hoeft te worden van de rechter.
De advocaat van Desi Bouterse, Irwin Kanhai, gaat eerst in hoger beroep. Volgens hem kan de Surinaamse president de zaak in vrijheid afwachten, en „dat kan wel tien jaar duren”.
Dat laatste is problematisch, vindt de 54-jarige zzp’er Stanley. Hij verhuurt bedrijfsruimtes in Suriname, en wil niet met zijn achternaam in de krant uit angst voor tegenwerking van de NDP, de partij van Bouterse, die in Suriname de dienst uitmaakt.
‘Nooit gearresteerd’
Dat Bouterse daadwerkelijk opgepakt wordt, gaat nooit gebeuren, denkt hij. „De gemeenschap is te klein. Als je niet linksom bedreigd wordt, word je rechtsom bedreigd. Dus ik vind dit een poppenkastvoorstelling.” Stanley doelt op bedreigingen vanuit de achterban van Bouterse, bijvoorbeeld richting de mensen die hem moeten oppakken. „Ze zinspelen al op gratie of amnestie.”
Lees ook het verhaal van correspondent Nina Jurna: ‘Suriname is kapot. Nu kan het land genezen’
De kans is groot dat Bouterse volgend jaar tijdens de verkiezingen herkozen wordt, verwacht Stanley. „De NDP heeft een grote kas, waarmee mensen omgekocht kunnen worden waardoor ze aan de macht kunnen blijven.” Bovendien hebben mensen in Suriname weinig keus, zegt hij. „Als je werk zoekt en je maakt bekend dat je pro of tegen bent, werkt dat tegen je. En wie een vergunning moet halen, komt uit bij de mensen die pro-Bouterse zijn.” Dat is volgens hem ook waarom mensen niet graag over deze zaak praten.
Zwijgende voorbijgangers
Dat is ook te merken in winkelcentrum de Amsterdamse Poort. De meeste voorbijgangers zwijgen. Sommigen willen niets zeggen, omdat ze naar eigen zeggen niet op de hoogte zijn van het nieuws, anderen willen niet praten omdat ze „zich niet bezighouden met de Surinaamse politiek. Rutte is mijn president [sic], niet Bouterse.”
Wie wel wil praten, is de 18-jarige Charlanda Babel. Ze vindt de veroordeling terecht. „Je mag niet onder moord uitkomen. Als ik iemand vermoord, word ik ook veroordeeld. Desi Bouterse moet hetzelfde behandeld worden als ieder ander.” Ze vraagt zich wel af of hij vastgezet wordt. „Aangezien de moorden in 1982 zijn gepleegd, het proces al sinds 2007 loopt en het dus zolang heeft moeten duren voor hij veroordeeld werd.”
Babel denkt dat de veroordeling een grote opluchting is voor de nabestaanden van de slachtoffers. „Ze kunnen denken: ‘eindelijk is de moordenaar van mijn zoon of kind of dochter of vader of oom of wie dan ook veroordeeld.’ Dat biedt rust. Misschien wisten ze het al diep van binnen, maar nu kunnen ze het een plekje geven.”
„Ik vind het vervelend voor Bouterse”, zegt Aristo Cooman (28). „Hij heeft een rol gespeeld, dus de veroordeling is terecht. Maar ik heb begrepen dat Nederland ook een aandeel heeft geleverd door wapens beschikbaar te stellen. Dus je zou denken dat meer mensen gestraft worden. Ik heb gehoord dat dit allemaal op papier staat, maar dat het dossier is gesloten voor zestig jaar.”
‘Onterechte veroordeling’
Toch is niet iedereen blij met de celstraf. Melvin Rillen (52) noemt de uitspraak „onterecht”. Volgens hem is er geen bewijs dat Bouterse tijdens de Decembermoorden in Fort Zeelandia was. „Hij heeft die opdracht niet gegeven. Mijn broer was toen lijfwacht van Bouterse. Hij was vlakbij hem tijdens de moorden. Toen Bouterse ervan hoorde, ging hij direct naar Fort Zeelandia. Hij heeft Fred Derby nog kunnen redden.”
Hoe dan ook, de vraag blijft of Bouterse echt een gevangenisstraf gaat uitzitten, denkt hij. „President Bouterse kan meneer Bouterse gratie geven”, zegt hij lachend. „Maar wat hij gaat doen weet ik niet. Dat weet niemand.”
Wat wel zeker is: Bouterse komt zondag terug uit China. Zijn NDP hoopt op een groot onthaal voor de president op het vliegveld. NDP-ondervoorzitter Ramon Abrahams zei tegen de Surinaamse krantDe Ware Tijd: „Wij gaan onze voorzitter een daverend welkom geven.”
AD 30.11.2019 De gisteren tot 20 jaar cel veroordeelde president van Suriname, Desi Bouterse, zal morgenochtend terugkeren in Paramaribo. Zijn vrouw zegt dat in een bericht aan partijleden van de Bouterses NDP. Ze roept hen op ‘rustig’ te blijven tot hij terug is van hun staatbezoek aan China.
We zijn allemaal ondersteboven, maar de president vraagt dat jullie je rustig houden tot hij terug is, aldus Ingrid Bouterse ,Vrouw van president .
De Surinaamse krijgsraad veroordeelde de oud-legerleider en huidige president gisteren tot een gevangenisstraf van 20 jaar voor zijn rol bij de zogenaamde Decembermoorden. In 1982 werden in de decembermaand 15 criticasters van Bouterse om het leven gebracht. Naast Bouterse werden nog zes andere betrokkenen veroordeeld voor hun aandeel in de moorden.
De krijgsraad legde Benny Brondenstein, Ernst Gefferie en Iwan Dijksteel ieder vijftien jaar celstraf op. Stephanus Dendoe, Kenneth Kempes en Luciën Lewis kregen straffen van tien jaar. Net als Bouterse werden de zes niet direct vastgezet, maar krijgen de mogelijkheid om in hoger beroep te gaan. Tien andere verdachten van de Decembermoorden werden vrijgesproken.
Bouterse is momenteel nog op staatsbezoek in China, maar keert morgenochtend terug op de luchthaven van Zanderij. De veroordeling is hard bij Bouterse en zijn echtgenote Ingrid aangekomen. ,,We zijn allemaal ondersteboven’’, schrijft ze aan de NDP en noemt het ‘een politieke uitspraak’. ,,Maar, de president vraagt dat jullie je rustig houden tot hij terug is.’’ De advocaat van de president heeft al aangegeven in beroep te gaan.
Ook binnen de partij wordt verschrikt gereageerd op de veroordeling van voorman Bouterse. ,,Het vonnis is zeker als een behoorlijke klap overgekomen’’, zegt vicevoorzitter Ramon Abrahams tegen de krant De Ware Tijd. Vooral het moment waarop de krijgsraad tot veroordeling kwam, is de politicus in het verkeerde keelgat geschoten. ,,Er is gewacht tot de president uitlandig is, op staatsbezoek in China, om hem op zo’n wijze te veroordelen.’’
Situatie bekijken na terugkeer
Er is gewacht tot de president uitlandig is, op staatsbezoek in China, om hem op zo’n wijze te veroordelen, aldus Ramon Abrahams , Vicevoorzitter NDP.
Abrahams vindt het vooral opvallend dat premier Rutte in Nederland al over de veroordeling sprak voordat de Surinaamse media met het nieuws kwamen. Dat geeft wel aan hoe de lijnen lopen. „Dit is zwaar politiek beladen, want het is amper zes maanden vóór de verkiezingen”, stelt hij. ,,Omdat we koersen naar de verkiezingen. Alles wordt uit de lade gehaald om die te beïnvloeden.’’
De ondervoorzitter heeft inmiddels telefonisch contact gehad met Bouterse en wil niet vooruitlopen op het functioneren van de president na diens terugkeer. Ook niet op de vraag of Bouterse presidentskandidaat blijft nu hij een veroordeling op zijn naam heeft staan. ,,Wanneer de president terug is, zal de situatie bekeken worden en welke stappen ondernomen zullen worden”, klinkt het.
Groots onthaal op vliegveld
Onderwijl is de NDP van zins om Bouterse groots te ontvangen het vliegveld. Tijdens een spoedbijeenkomst gisterenavond hebben de partijbesturen opdracht gekregen mensen te ‘mobiliseren’. ,,Wij verwachten van u als leidinggevende van uw wijk, ressort of district dat u de mobilisatie inzet, dat is de kracht van de NDP. Wij gaan onze voorzitter een daverend welkom geven’’, sprak Abraham daar.
Abrahams roept de leden op zich, voor het moment, fatsoenlijk te blijven gedragen. ,,Ik doe een beroep op jullie om ons nu nog correct te gedragen.’’ Ook waarschuwt hij voor personen die de ‘integriteit van de partij, de voorzitter en het land willen aantasten’. ,,Dan bent u regelrecht bezig om vijandig te zijn tegen de NDP en u moet ons niet dwingen om dingen te doen die we niet graag willen doen.’’
NU 30.11.2019 De nabestaanden en familieleden van de slachtoffers van de Decembermoorden in Suriname hebben opgelucht gereageerd op de uitspraak tegen Desi Bouterse. Op vrijdag werd de oud-dictator en huidige president van Suriname schuldig bevonden aan medewerking aan de moordpartij op 8 december 1982 op vijftien mensen.
“Ons geloof in de rechtsstaat van Suriname, en in rechtvaardigheid, is voor een groot deel hersteld”, zegt Sunil Oemrawsingh tegen NU.nl. Hij is de neef van de omgekomen universitair docent Sugrim Oemrawsingh en woordvoerder van de Stichting 8 December 1982, de stichting waar ruim honderd familieleden en nabestaanden van de vijftien slachtoffers aan zijn verbonden.
“De gevoelens gaan uiteraard uit naar de weduwen die na de moorden naar Nederland moesten vertrekken”, aldus Oemrawsingh “En vooral hun kleine kinderen. Zij hebben nooit de warmte van hun vader gehad. De verdachten die nu terechtstaan, hebben wel hun kinderen op zien groeien.”
“Wij hebben een groot gevoel van rechtvaardigheid nu”, zegt Oemrawsingh. “Er is onrecht aangedaan. Niet alleen aan de vijftien zonen, maar aan de hele republiek Suriname. De moorden van 8 december hebben de ontwikkeling van onze republiek tegengehouden en ons uit elkaar gedreven. Suriname kende een familieverband dat sterk en groot is geweest. Ook de coup van Bouterse in 1980 heeft Surinaamse families uit elkaar gedreven.”
President Desi Bouterse krijgt twintig jaar cel voor Decembermoorden
Nabestaanden feliciteerden elkaar
In de rechtszaal mochten maar twee familieleden per slachtoffer aanwezig zijn, onder wie Oemrawsingh. “Onze eerste reactie in de rechtszaal was dat we elkaar gingen feliciteren”, zegt hij. “We zijn na al die jaren een grote en hechte familie geworden. Tijdens het uitspreken van het vonnis stond de rechter bij de bespreking van het forensisch onderzoek stil bij welke geweren en patronen zijn gebruikt bij de executies. Daarbij werden de namen genoemd van de slachtoffers en dat maakte een hoop emotie los.”
Maar het is volgens Oemrawsingh te vroeg voor felicitaties. “Wij hebben vanaf 2000 gevraagd om een onderzoek naar de moorden op de vijftien zonen van Suriname, we zijn een pad van gerechtigheid opgegaan en zitten nu al twaalf jaar in een rechtszitting. Bouterse heeft nog de mogelijkheid om in hoger beroep te gaan.”
“Dit is het langste vonnis dat ooit in Suriname is uitgesproken”, aldus Sunil Oemrawsingh.
Toch heeft Oemrawsingh er alle vertrouwen in. “Aan het begin van het voorlezen van het vonnis waren er al indicaties dat het deze kant op zou gaan, en die trend zette zich voort. Door de aard en wreedheid van de moorden kon het ook niet anders gaan. De grootste leugen die werd verkondigd, dat CIA-agenten de slachtoffers zouden helpen om een staatsgreep te plegen en dat die op de vlucht zouden zijn geslagen, die is met dit vonnis met wortel en tak bestreden.”
‘Vonnis werd haarfijn uitgelegd’
De Surinaamse krijgsraad behandelde vrijdag ook de zaken van de verdachten Jimmy Stolk en Arthy Gorré. Stolk is vrijgesproken wegens een gebrek aan bewijs. De zaak-Gorré werd gestopt, omdat hij in 2018 is overleden. Het vonnis tegen de andere twintig verdachten wordt later uitgesproken. “Wij hebben ook recht op beroep als we niet tevreden zijn over de uitspraak”, zegt Oemrawsingh. “Het uitgeschreven vonnis wordt later ter beschikking gesteld, dat kan in Suriname nog weken duren.”
Oemrawsingh verwacht echter niet dat dat hoger beroep weer twaalf jaar op zich laat wachten. “Dit is het langste vonnis dat ooit in Suriname is uitgesproken, het duurde uren. Het vonnis werd haarfijn uitgelegd en grondig en zorgvuldig gepresenteerd. En het is is zo substantieel dat er details werden genoemd die ook wij weer waren vergeten.”
Hij denkt dat de rechter hooguit een jaar nodig zal hebben voor het hoger beroep. En hoe de uitspraak ook zal uitpakken, “wij zullen het hoofd buigen naar wat de rechter beslist”, aldus Oemrawsingh.
Desi Bouterse veroordeeld, slotstuk van omstreden militaire carrière
Benny Brondenstein, Ernst Gefferie en Iwan Dijksteel kregen elk 15 jaar cel opgelegd, terwijl Stephanus Dendoe, Kenneth Kempes en Luciën Lewis 10 jaar gevangenisstraf kregen voor hun aandeel in de marteling en executie van 15 critici van het bewind van Desi Bouterse in december 1982.
Net als bij hoofdverdachte Bouterse, die twintig jaar cel heeft gekregen, is geen gevangenneming gelast. Het Openbaar Ministerie had tegen allen 20 jaar cel geëist. De overige verdachten zijn vrijgesproken door de Krijgsraad.
Bouterse is nu nog op staatsbezoek in China, maar keert zondag terug naar zijn land. Zijn vrouw, die met Bouterse mee is, heeft dat bekendgemaakt in een boodschap aan Bouterses partijgenoten van de NDP.
NDP-ondervoorzitter Ramon Abrahams zegt tegen de Surinaamse krant De Ware Tijd dat zijn partij voorbereidingen treft om de president zondagochtend op grootse wijze te onthalen op luchthaven Zanderij. ‘Wij gaan onze voorzitter een daverend welkom geven’, aldus Abrahams.
De drie rechters van de Surinaamse Krijgsraad, (vlnr) Suzanna Chu, voorzitter Cynthia Valstein-Montnor en Rewita Chatterpal. Beeld REUTERS
NOS 30.11.2019 De tot twintig jaar cel veroordeelde Surinaamse president Bouterse komt zondagochtend terug in zijn land. Zijn vrouw heeft dat bekendgemaakt in een boodschap aan Bouterses partijgenoten van de NDP. Zij en haar man zijn nu nog op staatsbezoek in China.
“We zijn er allemaal ondersteboven van”, zegt Ingrid Bouterse in het bericht. “Maar de president vraagt dat jullie je rustig houden tot hij terug is.” Volgens haar zal er worden “gemobiliseerd” om de president zondagochtend op te halen van luchthaven Zanderij, aldus Audioboodschap Ingrid Bouterse
Correspondent Harmen Boerboom denkt dat er morgenochtend vroeg veel NDP’ers bij de luchthaven komen opdagen. “Het is een heel gedisciplineerde partij. Als er gezegd wordt dat de president moet worden opgehaald, ook al is het 03.30 uur ’s nachts, dan gebeurt dat ook.”
De krijgsraad in Paramaribo veroordeelde de 74-jarige Bouterse gisteren tot twintig jaar voor zijn rol in de Decembermoorden in 1982. Er is geen onmiddellijke gevangenneming bevolen. Bouterses advocaat heeft al gezegd dat hij hoger beroep aantekent tegen de uitspraak.
Volgens Boerboom is er geen sprake van onrust in het land. Dat heeft ermee te maken dat Bouterse niet wordt opgepakt als hij morgenochtend terugkeert. “Anders was de aanhang van Bouterse wel meteen de straat opgaan. Hij heeft nog een behoorlijke harde kern die hem ondersteunt.”
Wat waren de Decembermoorden? En wat was Bouterses rol in 1982?
Een terugblik op de decembermoorden in Suriname 1982
Bouterses vrouw noemt het vonnis in haar boodschap “een politieke uitspraak”, en het bestuur van de NDP-partij deelt die mening. “Er is gewacht tot wanneer de president uitlandig is, om hem op zo’n wijze te veroordelen”, zegt ondervoorzitter Abrahams tegen De Ware Tijd.
Tien keer vrijspraak
De krijgsraad heeft gisteren ook uitspraak gedaan tegen de andere zestien nog levende verdachten van de Decembermoorden. Van hen werden er tien vrijgesproken, in de meeste gevallen conform de eis van het Openbaar Ministerie.
Drie verdachten werden veroordeeld tot vijftien jaar en de laatste drie tot tien jaar cel. Net als Bouterse hoeven ze niet per direct de cel in. Ze hebben twee weken de tijd om in hoger beroep te gaan.
NOS 29.11.2019 De verklaring van vakbondsleider Fred Derby, de enige arrestant die in december 1982 weer werd vrijgelaten, werd door de krijgsraad als erg belastend gezien in het proces van de Decembermoorden. Derby overleed in 2001.
Werken aan de toekomst
“De uitspraak is een overwinning voor Suriname, al moet dat nog goed doordringen bij grote delen van de bevolking”, zegt Eddy Wijngaarde tegen de NOS. Hij is de broer van journalist Frank Wijngaarde, een van de slachtoffers van de Decembermoorden. “Maar nu kunnen de Surinamers werken aan hun toekomst.”
In Suriname begon de rechter vandaag onverwacht met het uitspreken van de vonnissen in het proces over de Decembermoorden van 1982.
President Bouterse is veroordeeld tot twintig jaar cel, twee medeverdachten werden vrijgesproken.
Bouterse is niet in het land: hij is op staatsbezoek in China.
AD 29.11.2019 De veroordeling van de Surinaamse president Desi Bouterse ‘dient te worden gerespecteerd’, aldus minister Stef Blok van Buitenlandse Zaken. Bouterse kreeg twintig jaar cel opgelegd vanwege zijn rol bij de Decembermoorden in 1982.
,,Surinaamse Krijgsraad deed uitspraak in het Decembermoordenproces. Belangrijk voor waarheidsvinding. Nabestaanden hebben na 37 jaar een antwoord. Uitspraak dient te worden gerespecteerd’’, twitterde Blok vanavond na het vonnis.
In een gezamenlijke verklaring van zes diplomatieke vertegenwoordigingen in Suriname wordt eenzelfde oproep gedaan. ‘Het is cruciaal dat het slotvonnis in de zaak van de moord op vijftien burgers (…) wordt uitgevoerd.’ Het vonnis zal volgens de diplomaten van Nederland, Frankrijk, Duitsland, Spanje, Groot-Brittannië en Verenigde Staten ‘zonder twijfel behulpzaam zijn om het land richting verzoening te brengen’. Ze noemen de ‘integriteit en onafhankelijkheid van de rechtspraak een steunpilaar van de Surinaamse samenleving’.
Bouterse was destijds leider van het militaire regime en nam het besluit 15 politieke tegenstanders van zijn regime op 8 december 1982 op te pakken en in Fort Zeelandia te doden. De rechter gelast echter niet zijn aanhouding.
Bouterse is momenteel op staatsbezoek in China en vliegt morgen door naar Cuba voor een officieel bezoek. Hij is niet immuun, maar onduidelijk is of hij zelf zijn functie neer zal leggen. Als hij dat niet doet, zou het parlement een afzettingsprocedure in gang kunnen zetten. In het uiterste geval kan de vice-president Bouterse via een omweg nog gratie verlenen.
‘Belangrijke stap’
Partijen in de Tweede Kamer noemen de veroordeling ‘historisch’. Sjoerd Sjoerdsma van regeringspartij D66 spreekt van een ‘historische uitspraak, voor Suriname en de nabestaanden’. Volgens hem wint vandaag de ‘rechtvaardigheid’. ‘Al is de leugen nog zo snel, de waarheid achterhaalt haar wel. Na 37 jaar gerechtigheid’, stelt partijgenoot Steven van Weyenberg.
Ook bij oppositiepartijen klinken soortgelijke woorden. ‘Een historische dag voor Suriname. (…) Het recht heeft gezegevierd’, twitterde Sadet Karabulut (SP). Volgens Lilianne Ploumen is ‘de uitspraak een belangrijke stap om recht te doen aan de slachtoffers en hun nabestaanden. Het recht zegeviert en de PvdA is daar verheugd over’.
Premier Mark Rutte liet eerder vandaag weten te hopen dat het Surinaamse rechtsstelsel ‘functioneert’ en van ‘groot belang’ dat er recht wordt gesproken.
NOS 29.11.2019 In Suriname is president Desi Bouterse veroordeeld tot twintig jaar cel vanwege zijn aandeel in de Decembermoorden. Betekent zijn veroordeling dat hij daadwerkelijk de cel in gaat?
“Nee, die kans is heel erg klein”, zegt correspondent Harmen Boerboom. “Er is geen gevangenneming gelast. Dat is op zich niet zo verwonderlijk, omdat hij gedurende de hele rechtszaak ook nooit heeft vastgezeten.”
Bouterses advocaat heeft al aangekondigd in beroep te gaan tegen het vonnis. Als hij dan weer wordt veroordeeld, moet hij volgens Boerboom wel de gevangenis in.
Recht op gratie
Volgens advocaat Geert-Jan Knoops hangt van de Grondwet af of die straf ook uitgevoerd kan worden.
In Artikel 109 van de Grondwet staat dat de president het recht heeft om gratie te krijgen als hij door een rechter wordt veroordeeld. Hij oefent dit recht uit na advies te hebben ingewonnen van de rechter, die het vonnis heeft uitgesproken.
Dat zou dus kunnen betekenen dat Bouterse, zolang hij president is, de veroordeling door de rechter niet hoeft te ondergaan. Maar daar moet de rechter dan wel in meegaan.
Noodtoestand
Na een veroordeling in hoger beroep zijn er nog verschillende manieren waarop Bouterse onder gevangenisstraf uit kan komen.
Zo zou hij zijn straf kunnen ontlopen door de noodtoestand uit te roepen in Suriname. Hij zou ook tijdelijk kunnen terugtreden als president, zodat vicepresident Ashwin Adhin hem als waarnemend staatshoofd gratie kan verlenen.
Aftreden
Bouterse is op dit moment in China voor een staatsbezoek. Volgens correspondent Harmen Boerboom keert hij dit weekend terug, maar mogelijk bezoekt hij eerst nog Cuba.
Universitair docent Internationaal Recht Marieke de Hoon zegt tegen Nieuwsuur dat het haar onwaarschijnlijk lijkt dat Bouterse überhaupt terugkeert. “De hele reden dat hij nu in China is kan geen toeval zijn. Hij heeft gezorgd dat hij nu niet in het land is. Teruggaan naar Suriname lijkt mij voor hem een groot risico. Hij komt alleen terug als hem een vorm van gratie wordt verleend.”
De advocaat van de nabestaanden vindt dat de president moet aftreden, “want een veroordeelde president, dat kan niet.” Maar volgens correspondent Boerboom heeft Bouterses woordvoerder al gezegd dat er van het aftreden van de president op dit moment geen enkele sprake zal zijn.
AD 29.11.2019 De emoties liepen hoog op in de rechtszaal toen de Krijgsraad het vonnis over Desi Bouterse velde. Na 37 jaar hebben de nabestaanden van de Decembermoorden het pad naar gerechtigheid bereikt, zegt Sunil Oemrawsingh, voorzitter van Stichting 8 December 1982. ,,Mensen waren in tranen en begonnen te applaudisseren.’’
Sunil Oemrawsingh koestert het gevoel van rechtvaardigheid. Zijn oom Sugrim werd in Fort Zeelandia standrechtelijk geëxecuteerd. Hij – en met hem vele nabestaanden – wisten vanaf dag één dat Desi Bouterse daarvoor verantwoordelijk was. Toch hebben ze 37 jaar moeten wachten tot de huidige president van Suriname daarvoor veroordeeld werd. ,,De Krijgsraad heeft nu juridisch bevestigd dat wij nabestaanden al sinds 1982 gelijk hebben gehad’’, zegt Oemrawsingh.
,,Ik heb een dubbel gevoel. Met geduld en vertrouwen konden we deze overwinning boeken. Tegelijk ben ik bijzonder emotioneel. Ik denk aan de weduwen die die nacht angstige momenten beleefden, aan de kinderen van de slachtoffers, die op jonge leeftijd het land uit moesten vluchten. Aan de familieleden, die inmiddels zijn heengegaan.’’
Vorige week overleed de zus van advocaat Kenneth Goncalves, een van de slachtoffers. ,,Zij kwam tijdens het proces vaak naar de zittingen.’’ Het voorlopige hoogtepunt in een strijd van 19 jaar en een rechtszaak van precies 12 jaar, heeft ze niet kunnen meemaken.
Toen Oemraswingh vanochtend de rechtbank binnenliep, ging hij er vanuit dat de Krijgsraad alleen een datum voor de uitspraak bekend zou maken. In plaats daarvan zat hij urenlang in de zaal te luisteren naar het voorlezen van de vonnissen. Alleen het vonnis van Bouterse telde al 120 pagina’s. De rechter las alle getuigenverklaringen voor.
,,Het was heel emotioneel gedurende de zitting. De rechter liet de geschiedenis de revue passeren. Ze vertelde wat er die nacht gebeurd was en over het forensisch onderzoek naar de verwondingen van de slachtoffers. Bloeduitstortingen, beenderen die kapot waren, weggeslagen tanden. Meerdere mensen barstten toen in tranen uit. Toen het vonnis van Bouterse werd uitgesproken, begon het grootste deel te applaudisseren.’’
Grote schande
Het is aan het parlement om nu een afzettingsprocedure te starten, aldus Sunil Oemrawsingh
Oemrawsingh vindt het wel ‘teleurstellend’ dat de Krijgsraad niet de aanhouding van Bouterse heeft gelast. Hij is momenteel in China voor een staatsbezoek. ,,Het is een verschrikkelijk grote schande dat in alle kranten ter wereld nu staat dat de president van Suriname tot 20 jaar cel veroordeeld is.’’
Hij verwacht niet dat Bouterse zelf zijn functie zal neerleggen. De vice-president kan verzoek tot gratie indienen, maar dan moet Bouterse ‘even’ het land uit zijn. ,,In dat geval moet de rechter advies worden gevraagd. Ik weet niet of dat bindend is. Maar het is duidelijk dat Bouterse de grondwet geschonden heeft. Hij is als president niet immuun. Het is aan het parlement om nu een afzettingsprocedure te starten.’’
Nabestaande Romeo Hoost, neef van de vermoorde advocaat Eddy Hoost, volgde vanuit Nederland hoe de Krijgsraad urenlang bezig was met het voorlezen van het vonnis van Bouterse. ,,Het ging tergend langzaam’’, zegt de voorzitter van het Comité Herdenking Slachtoffers.
,,Ik twijfelde even, omdat eerst twee verdachten waren vrijgesproken. Toen ik hoorde dat de Krijgsraad bij Bouterse voldoende bewijs had voor acht tenlasteleggingen, dacht ik: hij kan er niet aan ontkomen. Er valt een last van mijn schouders. Het is prachtig. Eindelijk, na 37 jaar wachten.’’
Dat Bouterse niet wordt aangehouden vindt hij minder belangrijk. ,,De feiten zijn bewezen. Deze straf staat. We hebben een president die veroordeeld is voor moord.‘’
NU 29.11.2019 De Surinaamse president Desi Bouterse is vrijdag schuldig bevonden voor zijn aandeel aan de Decembermoorden. Daarmee komt voor de 74-jarige Bouterse een eind aan een proces dat op 8 december 1982 begon. Van dictator tot president tot veroordeelde misdadiger: wie is deze omstreden leider van Suriname?
Desi Bouterse (13 oktober 1945) is geboren en opgegroeid in Suriname en kreeg zijn militaire training in Nederland. Vlak voor de Surinaamse onafhankelijkheid op 25 november 1975 keerde hij samen met zijn kersverse gezin terug naar zijn geboorteland en ging daar helpen met het opbouwen van het Nationale Leger van Suriname. In 1980 leidde Desi Bouterse, inmiddels sergeant en voorzitter van de militaire vakbond Bomika, een staatsgreep en werd als bevelhebber de facto de leider van Suriname geworden.
Decembermoorden
De aanleiding van de coup was de slechte economische toestand, maar ook de militairen konden het economische tij niet keren, en corruptie, vriendjespolitiek en cocaïnehandel van militaire functionarissen deden het imago van het dictatoriale regime geen goed.
De NMR nam zijn toevlucht tot censuur, gebreidelde persvrijheid, verbod op politieke partijen en het oppakken, martelen en executeren van burgers die zich schuldig maakten aan het verstoren van de openbare orde en het ondermijnen van de staatsveiligheid.
Het repressieve beleid culmineerde in wat later de Decembermoorden is gaan heten. Vijftien tegenstanders van het militaire regime in de nacht van 7 op 8 december 1982 gemarteld en geëxecuteerd in Fort Zeelandia, het hoofdkwartier van Bouterse. Het ging om advocaten, journalisten en militairen die verbonden waren aan een eerdere coup tegen Bouterse. Getuigen hebben verklaard dat de slachtoffers eerst bij Bouterse werden voorgeleid voordat ze werden gefusilleerd.
In een verklaring diezelfde avond op de Surinaamse televisie liet Bouterse weten dat een nieuwe couppoging is verijdeld die op kerstnacht zou plaatsvinden, in samenwerking met Amerikaanse CIA-agenten. Na de voorgelezen tekst van Bouterse werd een fragment getoond van journalist Jozef Slagveer, een van de omgekomen mensen, die met bebloed hoofd verklaarde dat er inderdaad een couppoging was gepland.
Bouterse zelf heeft altijd ontkend iets te maken te hebben met de Decembermoorden. Op 10 december liet hij in een op de televisie voorgelezen verklaring weten dat de verdachten tijdens het transport een vluchtpoging deden, waarna er gericht werd geschoten. Een rapport van het Nederlands Juristen Comité voor de Mensenrechten (NJCM) dat drie dagen later uitkwam meldde dat de lichamen vrijwel allemaal sporen droegen van mishandeling.
Nabestaanden van de slachtoffers zijn in 1983 naar de Verenigde Naties gestapt. Een speciaal rapporteur oordeelde in 1984 dat er “standrechtelijke of willekeurige executies hadden plaatsgevonden”.
Bouterse als president
Na de Decembermoorden draaiden veel landen de geldkraan dicht, waaronder de grootste geldschieter Nederland, waardoor Suriname in een isolement terecht kwam. Gedwongen door de financieel-economische crisis, en een binnenlandse oorlog die is begonnen door zijn voormalig lijfwacht Ronnie Brunswijk, besloot Bouterse in 1987 weer te gaan praten met de politieke partijen. Hij riep voor het eerst sinds de militaire coup democratische verkiezingen uit en deed zelf mee als lijsttrekker van de door hem opgerichte Nationale Democratische Partij (NDP).
Door de woede van het volk haalde Bouterse met zijn NDP maar drie zetels. Vier jaar later, in 1991, verviervoudigde hij zijn invloed in het parlement met 12 zetels. Zijn invloed groeide en in 2010 behaalde de NDP in combinatie met vijf bevriende partijen – de Mega Combinatie – 23 zetels. Desi Bouterse werd vervolgens met 36 van de 51 stemmen van de Nationale Assemblèe gekozen als president van Suriname, een positie die hij momenteel nog steeds bekleedt.
Strafrechtelijk onderzoek
Eind 2000, vlak voordat de moorden zouden verjaren, werd er toch besloten om een strafrechtelijk onderzoek te houden, het zou echter tot 2007 duren voordat er getuigen werden opgeroepen. In datzelfde jaar bood Desi Bouterse zijn excuses aan voor de Decembermoorden. Hij stelde toen dat hij niet aanwezig was in Fort Zeelandia tijdens de moorden en dat hij slechts politiek verantwoordelijk was.
Van belang is de verklaring van twee ooggetuigen, een militair die op acht december de wacht had in Fort Zeelandia en een militair die naar eigen zeggen zelf ook geschoten had op de slachtoffers. Zij verklaarden dat Bouterse wel degelijk aanwezig was en eigen rechter heeft gespeeld.
De Krijgsraad is op 30 november 2007 begonnen met het strafproces tegen 25 verdachten, van wie Desi Bouterse de hoofdverdachte is. Sindsdien heeft Bouterse uit alle macht geprobeerd om onder vervolging uit te komen. Hij heeft zich nooit laten zien in de rechtszaal en zijn advocaten probeerden van diverse kanten het proces te traineren.
Ook probeerde Bouterse politiek onder de vervolging van de Decembermoorden uit te komen. In 2012 duwde hij een omstreden amnestiewet door het Surinaamse parlement. Het Surinaamse Hof van Justitie oordeelde op 1 december 2015 dat de verdachten van de Decembermoorden alsnog vervolgd moesten worden. In 2016 oordeelde de krijgsraad dat de amnestiewet ongeldig was.
Op 28 juni 2017 werd door de openbaar aanklager twintig jaar cel geëist tegen hoofdverdachte Bouterse. Op 29 november 2019 heeft Bouterse die twintig jaar cel ook gekregen, hij kan nog tegen het vonnis in hoger beroep gaan.
President Desi Bouterse krijgt twintig jaar cel voor Decembermoorden
NOS 29.11.2019 Nabestaanden en vertegenwoordigers van slachtoffers van de Decembermoorden op 8 december 1982 reageren verheugd op de veroordeling van de Surinaamse president Desi Bouterse. De krijgsraad in Suriname legde hem twintig jaar celstraf op voor zijn rol in de Decembermoorden, de straf die de openbaar aanklager twee jaar geleden ook eiste.
“We zijn bijzonder tevreden”, zegt nabestaande en vertegenwoordiger van de nabestaanden Sunil Oemrawsingh op de lokale radio. “Wat de samenleving al decennia wist, staat nu ook juridisch vast. We zijn niet alleen blij om het vonnis, maar ook om het haarfijn motiveren daarvan. Onze eerste gedachten gaan naar de weduwen, moeders en familieleden.”
De uitspraak bezorgt Oemrawsingh een “goed gevoel”. “Een heel sterk gevoel van rechtvaardigheid. Maar nog niet voldaan. We verwachten dat de hoofdverdachte binnen veertien dagen in beroep gaat. Elke verdachte die veroordeeld is, moet de straf uitzitten.”
Bouterse’s advocaat Irvan Kanhai kondigde kort na de uitspraak inderdaad een hoger beroep aan. “Ik heb nu nog twee rechtsmiddelen: verzet en beroep. Ik ga ze allebei gebruiken.” Volgens hem zijn er opzettelijk getuigenverklaringen genegeerd.
Nabestaanden reageerden verheugd op het vonnis:
Nabestaanden van de slachtoffers feliciteren elkaar na het vonnis
Advocaat Hugo Essed, die nabestaanden van de Decembermoorden bijstaat, reageerde bij Apintie Radio. De uitspraak getuigt volgens hem van het herstel van de Surinaamse rechtsstaat.
“Met dit vonnis is gebleken dat de Vrouwe Justitia van Suriname, die in 1982 op een wrede wijze van haar sokkel is geslagen, weer aan het opstaan is. We zijn ervan overtuigd dat dit vonnis ertoe zal bijdragen dat Vrouwe Justitia weer recht overeind komt te staan.”
Spong: levendige rechtsstaat
Advocaat Gerard Spong houdt zich al bijna twintig jaar bezig met het proces. Hij is “zeer verheugd” over de uitspraak. “En ik ben trots op Suriname en met name op de moedige Surinaamse rechters, die dit hebben gedaan”, zegt hij. “U moet zich even voorstellen dat de rechters recht hebben gesproken onder zeer intimiderende omstandigheden.
Ze hebben zich niet van de wijs laten brengen, noch door de talrijke juridische acties van Bouterse en zijn raadsman, de amnestiewetgeving. Ze hebben alles geprobeerd om onder dat vonnis uit te komen.”
Of Bouterse ook echt achter de tralies komt, is voor Spong afwachten. “Die kans is natuurlijk met een vonnis van 20 jaar cel voor hem aanmerkelijk dichterbij gekomen dan voorheen. Ik twijfel er niet aan dat hij ook in hoger beroep veroordeeld wordt. Maar de vraag is wel, hoe dan verder. Bouterse is ook de jongste niet meer.”
Correspondent Harmen Boerboom vindt het niet vreemd dat er nu nog geen gevangenneming gelast is. “Dat is op zich niet zo verwonderlijk, want Bouterse heeft gedurende de rechtszaak nooit vastgezeten.” Een eventuele arrestatie wordt pas na het hoger beroep verwacht, aldus de correspondent.
Suriname: rust bewaren
De Surinaamse regering roept in een verklaring op tot rust. “De democratie blijft immers hoog in het vandaal”, aldus de overheid. De regering zegt “kennis te hebben genomen van de voortgang van het proces”.
In een gezamenlijke reactie zeggen Frankrijk, Duitsland, Groot-Brittannië, Nederland, Spanje en de Verenigde Staten dat ze waardering hebben voor de moeilijke omstandigheden waaronder de Suriname rechtbank heeft moeten werken. De landen zeggen dat de uitspraak moet worden gerespecteerd.
Wie waren de slachtoffers van de Decembermoorden?
De slachtoffers waren allemaal vooraanstaande Surinamers die openlijk kritiek hadden op of verzet pleegden tegen het regime van Bouterse.
John Baboeram (36), advocaat
Bram Behr (31), journalist
Cyrill Daal (46), vakbondsleider
Kenneth Gonçalves (42), advocaat en deken van de Surinaamse Orde van Advocaten
Eddy Hoost (48), advocaat en politicus
André Kamperveen (58), journalist en oud-voetballer
Gerard Leckie (39), psycholoog en docent
Sugrim Oemrawsingh (42), wis- en natuurkundige
Lesley Rahman (28), journalist
Surendre Rambocus (29), luitenant
Harold Riedewald (49), advocaat
Jiwansingh Sheombar (25), militair
Jozef Slagveer (42), journalist en directeur van persbureau
Robby Sohansingh (37), zakenman
Frank Wijngaarde (43), journalist
Naast de bovengenoemde slachtoffers, werd ook vakbondsleider Fred Derby gevangengenomen. Hij wist als enige aan de executie te ontsnappen. Zijn verklaring is door de krijgsraad als erg belastend beoordeeld. Derby overleed in 2001 plotseling op 61-jarige leeftijd.
NOS 29.11.2019 Bijna 38 jaar na het bloedbad in Fort Zeelandia, Suriname, komt vandaag het vonnis in de rechtszaak over de zogeheten Decembermoorden. Het megaproces tegen de Surinaamse president Desi Bouterse en 24 medeverdachten liep al sinds 2007.
Het laatste nieuws en meest recente uitspraken vind je in het liveblog. In dit artikel krijg je uitleg waar het proces over gaat en waarom het vonnis zo onverwachts komt.
Wat zijn de Decembermoorden?
In de nacht van 7 op 8 december 1982 werden vijftien mannen gemarteld en gedood in Fort Zeelandia, in de hoofdstad Paramaribo. Het waren tegenstanders van het toenmalige militaire regime onder leiding van Bouterse. Hij was samen met een groep sergeanten door een coup in 1980 aan de macht gekomen. Het militaire bewind van Bouterse eindigde in 1988.
De getuigenissen over wat er precies is gebeurd in het fort lopen uiteen. De militairen verklaarden dat de vijftien mannen een tegencoup wilde plegen en dat ze op de vlucht zijn neergeschoten.
De verdediging van de nabestaanden noemde dat “de grootste leugen van de vorige eeuw”. De moorden zijn volgens de openbare aanklager onderdeel van een vooropgezet plan, waarbij Bouterse nauw betrokken zou zijn geweest. De strafeis tegen hem is 20 jaar cel.
Een terugblik op de decembermoorden in Suriname1982
Afgezien van de militairen in het fort kon alleen vakbondsleider Fred Derby het drama navertellen. Hij was de zestiende persoon die was opgepakt en vastgezet in Fort Zeelandia en werd als enige gespaard.
Derby verklaarde eind jaren negentig dat hij uit zijn cel was gehaald en voor Bouterse moest verschijnen, in diens kantoor in het fort. Tijdens dat ‘tribunaal’ zou de commandant over het leven van de mannen hebben beslist. Het blijft onduidelijk waarom Derby mocht gaan. Hij overleed in 2001.
Wie zijn de slachtoffers?
Surendre Rambocus, Jozef Slagveer, Harold Riedewald, Jiwansingh Sheombar, Frank Wijngaarde, Robby Sohansingh, Cyrill Daal, Kenneth Gonçalves, André Kamperveen, Gerard Leckie, John Baboeram, Bram Behr, Sugrim Oemrawsingh, Eddy Hoost en Lesley Rahman.
De slachtoffers waren journalisten, advocaten, militairen, docenten of vakbondsleider. Vooraanstaande Surinamers die openlijk kritiek hadden op of verzet pleegden tegen het regime van Bouterse.
Desi Bouterse geeft een toespraak in Paramaribo (1981) ANP
Waarom nu ineens een uitspraak?
De rechtbank in hoofdstad Paramaribo zou vandaag officieel alleen bekendmaken wanneer het vonnis zou komen. Maar vanwege de extra beveiliging, het sluiten van scholen in de buurt en het oproepen van verdachten ontstond het vermoeden dat er meer zou gebeuren.
De werkelijke reden van het onaangekondigde vonnis is nog onduidelijk. Mogelijk heeft de rechtbank geprobeerd om zo veel mogelijk onrust te voorkomen. Want Bouterse, die sinds 2010 president van Suriname is, heeft het proces altijd oneerlijk en politiek gemotiveerd genoemd.
“Als je aankondigt dat er op een bepaalde datum een uitspraak komt, gaan mensen zich mobiliseren”, zegt correspondent Harm Boerboom in Nieuws en Co op NPO Radio 1. “Politieke aanhangers van de hoofdverdachte hadden ongetwijfeld voor de deur gestaan als dit hadden geweten. Wat nu niet het geval is. Zelfs de advocaten van de verdachten zijn overvallen door het vonnis.”
Wat is het verweer van Bouterse?
Bouterse ontkent dat hij aanwezig was in Fort Zeelandia toen de executies werden uitgevoerd. Als hoofdverdachte werd hij in 2000 gehoord in het gerechtelijk vooronderzoek, maar hij kwam nooit opdagen bij de zittingen.
Bouterse vindt dat hij alleen de politieke verantwoordelijkheid draagt voor wat er is gebeurd, omdat hij destijds bevelhebber was van het leger. Maar van een rechtszaak wil hij niets weten. Hij noemt het een politiek proces, aangestuurd vanuit Nederland.
De advocaat van de president laat weten dat er sowieso een hoger beroep komt als Bouterse schuldig wordt bevonden.
Hoe wordt er in Nederland over gedacht?
De Decembermoorden worden in Nederland ieder jaar herdacht bij het Surinaams consulaat in Amsterdam. In de zuidmuur van de Mozes en Aäronkerk in Amsterdam is een plaquette geplaatst met de namen van de 15 slachtoffers.
Meer lezen over de Decembermoorden? NPO Focus maakte eerder een uitgebreid artikel over deze zaak.
NU 29.11.2019 Desi Bouterse, de huidige president van Suriname en hoofdverdachte in de slepende zaak rond de Decembermoorden, is vrijdag door de Surinaamse krijgsraad veroordeeld tot twintig jaar cel voor het medeplegen van moord.
Opzet en voorbedachten rade zijn volgens de krijgsraad voldoende bewezen. De krijgsraad eist geen onmiddellijke gevangenneming.
In 1982 was Bouterse leider van het toenmalige militaire bewind in Suriname, waaronder vijftien vooraanstaande Surinamers werden gemarteld en vermoord. De openbaar aanklager eiste in 2017 twintig jaar cel tegen Bouterse, net als tegen zeven andere verdachten.
Vrijdagmiddag begon de Surinaamse krijgsraad onverwacht met het voorlezen van de vonnissen in het proces rond de Decembermoorden. Onder anderen oud-bataljonscommandant Etienne Boerenveen is vrijgesproken, terwijl het Surinaamse Openbaar Ministerie twintig jaar cel tegen hem had geëist. De krijgsraad vindt niet bewezen dat hij aanwezig was bij het doodschieten van de slachtoffers in de nacht van 7 op 8 december.
De Surinaamse krijgsraad behandelde vrijdag ook de zaken van de verdachten Jimmy Stolk en Arthy Gorré. Stolk is vrijgesproken wegens een gebrek aan bewijs. De zaak-Gorré werd gestopt, omdat hij in 2018 is overleden.
‘Geloof in rechtsstaat hersteld’
“Ons geloof in de rechtsstaat van Suriname, en in rechtvaardigheid, is vrijdag voor een groot deel hersteld”, zegt Sunil Oemrawsingh tegen NU.nl. Hij is de neef van de omgekomen universitair docent Sugrim Oemrawsingh en woordvoerder van de Stichting 8 December 1982, de stichting waar ruim honderd familieleden en nabestaanden van de vijftien slachtoffers aan zijn verbonden.
Maar het is volgens Oemrawsingh te vroeg voor felicitaties. “Wij hebben vanaf 2000 gevraagd voor een onderzoek naar de moorden op de vijftien zonen van Suriname, we zijn een pad van gerechtigheid opgegaan en zitten nu al 12 jaar in een rechtszitting. Bouterse heeft nog de mogelijkheid om in hoger beroep te gaan.”
Oemrawsingh verwacht echter niet dat dat hoger beroep weer twaalf jaar op zich laat wachten. “Dit is het langste vonnis dat ooit in Suriname is uitgesproken, het duurde uren. Het vonnis werd haarfijn uitgelegd en grondig en zorgvuldig gepresenteerd. En het is is zo substantieel dat er details werden genoemd die ook wij weer waren vergeten.”
Hij verwacht dat de rechter hooguit een jaar nodig zal hebben voor het hoger beroep. En hoe de uitspraak ook zal uitpakken, “wij zullen het hoofd buigen voor wat de rechter beslist”, aldus Sunil Oemrawsingh.
Woordvoerder Bouterse noemt vonnis ‘complot van witte mannen’
Vrijdagmiddag, toen de krijgsraad nog geen uitspraak had gedaan, zei een woordvoerder van Bouterse op de staatsradio dat het vonnis tot stand is gekomen door “complotten van witte mannen, geheime diensten en Mark Rutte”. Rutte zei vrijdagmiddag tijdens zijn wekelijkse persmoment dat Bouterse zich moet “verantwoorden voor wat hij heeft gedaan”.
Het proces rond de Decembermoorden loopt al sinds 2007. Bouterse wist de zaak enige tijd te vertragen met een amnestiewet, die in 2012 werd aangenomen door het Surinaamse parlement. In 2016 werd de wet door de Surinaamse rechtbank buiten werking gesteld, waardoor het proces weer kon worden hervat.
Bouterse gaat in hoger beroep
Bouterse gaat tegen de uitspraak in hoger beroep. De Surinaamse president heeft tot nu toe altijd betrokkenheid ontkend. Hij was niet in de rechtbank aanwezig vanwege een staatsbezoek aan China. De kans is klein dat Bouterse bij terugkeer in zijn land de cel ingaat. Pas na een veroordeling in hoger beroep zal hij de cel in moeten.
Vervolgens staat er in de Grondwet van Suriname nog een artikel die de president het recht geeft om gratie te krijgen als hij door een rechter wordt veroordeeld. Bouterse kan zijn straf ook ontlopen door de noodtoestand uit te roepen in Suriname. Of hij kan tijdelijk terugtreden als president om een waarnemend staatshoofd, vicepresident Ashwin Adhin, hem gratie te laten verlenen.
Desi Bouterse veroordeeld, slotstuk van omstreden militaire carrière
RTL 29.11.2019 Desi Bouterse is door de krijgsraad in Suriname schuldig bevonden aan de Decembermoorden. Hij krijgt 20 jaar cel voor zijn betrokkenheid bij de vijftienvoudige moord. De celstraf staat gelijk aan de eis van de aanklagers.
Onverwachts sprak de rechter vandaag het vonnis uit over een aantal verdachten in het megaproces rondom de Decembermoorden. De 74-jarige Desi Bouterse is als hoofdverdachte schuldig bevonden, en krijgt een celstraf van 20 jaar. Volgens Surinaamse radiozender ABC is gevangenneming nog niet gelast, wat zou betekenen dat hij nog niet direct de cel in hoeft.
In het proces staat Bouterse samen met 24 medeverdachten terecht. Zelf is hij niet aanwezig bij de zaak, hij is op staatsbezoek in China. Het vonnis telde meer dan honderd pagina’s, met daarin ook vele getuigenverklaringen. De huidig president van Suriname kan nog in hoger beroep gaan tegen de uitspraak. Zijn advocaat heeft ook direct na het vonnis aangegeven dat te gaan doen.
‘De vlag uit’
Advocaat Gerard Spong reageerde verheugd op de veroordeling. Hij was zelf bevriend met aantal slachtoffers, en volgt de zaak al jaren van dichtbij. “Ik ben buitengewoon verheugd dat de rechter de moed heeft gevonden om deze veroordeling uit te spreken”, zegt hij tegen RTL Nieuws.”En daarmee te bewijzen dat Suriname een rechtstaat is. Wat mij betreft gaat de vlag uit.”
Nabestaande Decembermoorden: ‘Overwinning voor alle Surinamers’
37 jaar hebben ze erop moeten wachten. Maar nu komen de emoties los bij de nabestaanden van de Decembermoorden.
De zaak draait om het martelen en doodschieten van vijftien politieke tegenstanders van Desi Bouterse op 8 december 1982. Twee jaar eerder was Bouterse aan de macht gekomen na een staatsgreep, die hij samen met vijftien andere sergeanten pleegde.
Bij de Decembermoorden zijn vijftien prominente critici van dat regime om het leven gekomen, zoals advocaten, journalisten en universitair docenten. Bouterse heeft zelf altijd ontkend dat het om een executie ging, maar noemde het het gevolg van een ‘wilde vluchtpoging’. “Nadat schoten in de lucht hen niet van hun ontsnappingspoging konden weerhouden, moest gericht worden geschoten waarbij een deel der aangehouden samenzweerders het leven liet”, zei hij hierover.
Slachtoffers Decembermoorden;
Soerendre Rambocus (29): voormalige legerofficier die zich tegen Bouterse had verzet en een tegencoup pleegde in maart 1982. Rambocus werd in november 1982 veroordeeld tot twaalf jaar cel.
John Baboeram (31): advocaat, onder meer in de zaak-Rambocus
Bram Behr (31): journalist.
Cyrill Daal (46): voorzitter grootste vakcentrale, De Moederbond. Leidde protesten en stakingen tegen militair bewind. Bouterse kondigt kort voor Decembermoorden aan dat Daal de rekening gepresenteerd zal krijgen.
Kenneth Gonçalves (42): advocaat, eveneens in zaak-Rambocus.
Eddy Hoost (48): advocaat en ex-minister van Justitie, eveneens advocaat in zaak-Rambocus.
André Kamperveen (58): eigenaar Radio ABC en ex-minister van Cultuur en Sport.
Gerard Leckie (39): universitair docent.
Sugrim Oemrawsingh (42): universitair docent, verdacht van voorbereiding van coup tegen Bouterse.
Leslie Rahman (28): journalist.
Harold Riedewald (49): advocaat, ook in zaak-Rambocus.
Jiwansingh Sheombar (25): sergeant, kompaan en ondergeschikte van Rambocus, medeverdachte in proces rond tegencoup 1982.
Jozef Slagveer (42): journalist
Robby Sohansingh (37): zakenman, door militairen verdacht van betrokkenheid bij tegencoup
Frank Wijngaarde (43): journalist en Nederlands staatsburger, werkzaam bij Radio ABC.
Megaproces
Dat vandaag het vonnis is uitgesproken komt als een grote verrassing. De verdachten moesten vandaag naar de rechtszaal komen, met als officiële reden dat ze te horen zouden krijgen wanneer hun vonnis uitgesproken zou worden. Dat bleek dus vandaag te zijn.
Belangrijke medeverdachte Boerenveen kreeg eerder vandaag al te horen dat hij wordt vrijgesproken. Hij zou nauw betrokken zijn geweest bij het plannen en uitvoeren van de moorden, maar dat achtte de krijgsraad niet bewezen. De aanklager in de zaak tegen de inmiddels overleden Arthy Gorré is niet-ontvankelijk verklaard. Gorré was één van de zestien militairen die onder leiding van Desi Bouterse in 1980 de macht in Suriname overnamen. Tegen hem was twintig jaar cel geëist voor zijn betrokkenheid bij de decembermoorden.
Van de in totaal 25 verdachten zijn er inmiddels zes overleden.
NOS 29.11.2019 De Surinaamse president Bouterse is door de krijgsraad in Paramaribo veroordeeld tot twintig jaar cel voor zijn rol in de Decembermoorden in 1982. Dat is conform de eis van de openbaar aanklager. De oud-legerleider is niet in het land, hij is op staatsbezoek in China. De krijgsraad heeft geen onmiddellijke gevangenneming gelast.
Bouterse’s advocaat heeft aangekondigd dat zijn cliënt beroep aantekent tegen de uitspraak.
Volgens de krijgsraad zijn opzet en voorbedachte raad voldoende bewezen. Het vonnis over Bouterse telt 120 pagina’s. “Verdachte Bouterse bepaalde het beleid. Hij was de machtigste man binnen het leger en toonde dat door Derby weg te sturen.” Daarmee doelt de krijgsraad op het wegsturen van Fred Derby, een vakbondsleider die als enige het drama kon navertellen.
De rechter in Suriname begon eerder vanmiddag onverwacht aan het voorlezen van de vonnissen. Oud-bataljonscommandant Etienne Boerenveen kreeg vrijspraak wegens gebrek aan bewijs. De aanklager wilde dat ook hij twintig jaar de cel inging.
Ook de verdachte oud-militair Jimmy Stolk is vrijgesproken en de aanklager is in de zaak tegen Arthy Gorré niet-ontvankelijk verklaard. Gorré, tegen wie twintig jaar was geëist, overleed vorig jaar. Gorré en Boerenveen hebben altijd ontkend dat ze tijdens de moorden aanwezig waren op de plaats delict, Fort Zeelandia in Paramaribo.
Bouterse ontkent betrokkenheid
In het megaproces, dat loopt sinds 2007, stond Bouterse met 24 medeverdachten terecht voor betrokkenheid bij het martelen en vermoorden van vijftien politieke tegenstanders in december 1982. Bouterse en zijn advocaat spraken eerder van een oneerlijk, politiek proces dat wordt aangestuurd door Nederland. De president heeft zijn persoonlijke betrokkenheid bij de Decembermoorden altijd ontkend.
De openbaar aanklager had in juni 2017 twintig jaar celstraf geëist tegen Bouterse. Voor de aanklager stond het vast dat de toenmalige legerleider nauw betrokken was bij de dood van de slachtoffers.
Proces van lange adem
De rechtsgang liep jaren vertraging op doordat het Bouterse in 2012 lukte om een amnestiewet door het parlement te krijgen. Pas in 2016 stelde de krijgsraad de wet buiten werking, omdat die ingreep in een lopend proces.
MSN 29.11.2019 De straf voor de president is gelijk aan wat de aanklager eiste. Bouterse is zelf overigens niet in het land. Hij is momenteel op staatsbezoek in China. Dat is uitzonderlijk: meestal legt de president een dergelijk bezoek niet zelf af, maar doen de vicepresident of ministers dat.
Of Bouterse daadwerkelijk in de cel zal komen, is nog af te wachten. Volgens een journalist van de Belgische krant De Standaard, die ter plaatse is, eist de Krijgraad, de militaire rechtbank in Suriname, geen onmiddellijke gevangenneming.
Tegen Boerenveen had het Openbaar Ministerie eerder ook twintig jaar cel geëist. Hij werd na hoofdverdachte Desi Bouterse gezien als belangrijkste verdachte. Voor Stolk was al vrijspraak geëist.
Het OM werd niet-ontvankelijk verklaard in de zaak tegen Arthy Gorré, die inmiddels is overleden. Tegen hem was ook twintig jaar cel geëist voor zijn aandeel in de moord op vijftien politieke tegenstanders van Bouterse op 8 december 1982 in Fort Zeelandia. Van de in totaal 25 verdachten zijn er inmiddels zes overleden.
In de zaak van Boerenveen, die destijds bataljonscommandant was, vindt de krijgsraad niet bewezen dat hij aanwezig was bij het doodschieten van de slachtoffers in de nacht van 7 op 8 december. Een getuige meldde eerder dat hij had gezien dat Boerenveen op 8 december 1982 Surendre Rambocus uit zijn cel had gehaald en naar Fort Zeelandia had gebracht. Daar werd Rambocus gedood.
Ook is volgens de krijgsraad niet bewezen dat Boerenveen wist van het draaiboek waarin de moord beschreven zou staan. Het is wel zo dat Boerenveen het alarmplan heeft geactiveerd. Omdat het in die periode in Suriname zeer onrustig was, was het volgens de krijgsraad niet onlogisch dat Boerenveen die opdracht kreeg en uitvoerde.
Momenteel is Boerenveen president-commissaris van Staatsolie in het kabinet van president Desi Bouterse. Hij wordt gezien als een vertrouweling van Bouterse. Tijdens de moorden op vijftien politieke tegenstanders van Desi Bouterse op 8 december 1982 was Etienne Boerenveen bataljonscommendant. Hij schopte het na een opleiding in Nederland tot kolonel in het Nationaal Leger van Suriname.
In 1986 werd Boerenveen in Miami in de Verenigde Staten gearresteerd vanwege betrokkenheid bij drugshandel. Daarvoor kreeg hij een celstraf van twaalf jaar, maar hij kwam in 1991 vervroegd vrij. Daarna keerde hij terug naar Suriname en nam hij weer dienst in het leger.
Eddy Wijngaarde, een van de nabestaanden van de slachtoffers, is niet verrast over de uitspraken van de krijgsraad. Hij is wel verrast dat de krijgsraad vrijdag toch uitspraak doet in verschillende zaken; dit was tot vrijdag niet echt duidelijk.
De zitting in Paramaribo vrijdag is omgeven met strenge veiligheidsmaatregelen. Er zijn veel militairen en agenten op de been.
Telegraaf 29.11.2019 President Desi Bouterse is in Paramaribo veroordeeld tot twintig jaar cel voor zijn betrokkenheid bij de Decembermoorden. Dat staat gelijk aan de eis van de aanklagers. Bouterse gaat in hoger beroep.
In de rechtbank in Paramaribo klonk applaus en waren er tranen bij de nabestaanden nadat het vonnis werd uitgesproken. De rechtszaak tegen Bouterse en 24 andere verdachten sleept zich al jaren voort. Zij stonden terecht voor de moord op vijftien prominente tegenstanders van het militaire regime, onder leiding van Bouterse. De vijftien werden in de nacht van 7 op 8 december 1982 vermoord in Fort Zeelandia in Paramaribo.
Dat het vonnis vandaag werd uitgesproken kwam uiteindelijk als een verrassing. De verdachten waren opgeroepen in de veronderstelling dat zij de datum van de uitspraak te horen zouden krijgen. Het voorlezen van het vonnis van meer dan honderd pagina’s duurde ruim vier uur. Het stond vol met belastende getuigenverklaringen. Zoals van Fred Derby, de enige overlevende van de decembermoorden. Hij verklaarde voor zijn dood in 2001 dat voor hem vaststond dat Bouterse in die bewuste nacht de beslissingen nam.
Mogelijk niet in cel
Advocaat Gerard Spong noemt het een „historische dag voor Suriname.” Spong strijdt al negentien jaar voor gerechtigheid voor de nabestaanden. „Deze moedige rechters hebben de rechtsstaat een grote dienst bewezen.”
Of Bouterse daadwerkelijk in de cel zal belanden is nog zeer onduidelijk. Er werd door de Krijgsraad geen gevangenneming opgelegd. Advocaat Spong vermoedt dat ze dat hebben gedaan „om sociale onrust te vermijden.” President Bouterse zelf is op dit moment in China, waar hij op staatsbezoek is. Daarna reist hij mogelijk nog naar Cuba.
Desi Bouterse, uiterst links, bij het staatsbezoek aan China, samen met premier Li Keqiang. Ⓒ EPA
De advocaat van Bouterse heeft aangegeven dat hij in hoger beroep gaat tegen de uitspraak. Maar er wordt ook driftig gespeculeerd over de optie om de president gratie te verlenen, zodat hij geen straf hoeft uit te zitten.
Theoretisch zou Bouterse dat zelf kunnen doen. Toch is advocaat Spong daar niet heel erg bang voor. Volgens hem zou dat door een toekomstige regering namelijk gewoon weer teruggedraaid kunnen worden. „Het zou wel het meest ultieme bewijs zijn dat hij lak heeft aan de rechtsstaat”, aldus Spong.
Mega-proces
De afgelopen jaren probeerde Bouterse al op verschillende manieren een veroordeling te voorkomen. In 2012 werd door het parlement een omstreden amnestiewet aangenomen, waardoor vervolging niet meer mogelijk was. In 2016 besloot de Krijgsraad dat die wet niet rechtsgeldig was. Daarna probeerde Bouterse aan de wet te ontsnappen door een omstreden artikel in de grondwet te gebruiken. Volgens advocaat Spong hebben de pogingen van Bouterse om het proces te belemmeren uiteindelijk juist meegewogen in de strafmaat.
Twee andere verdachten, Etienne Boerenveen en Jimmy Stolk, zijn eerder vandaag vrijgesproken. Tegen Etienne Boerenveen had het Openbaar Ministerie eerder ook twintig jaar cel geëist. Hij werd na hoofdverdachte Desi Bouterse gezien als belangrijkste verdachte. Voor Stolk was al vrijspraak geëist.
Het OM werd niet-ontvankelijk verklaard in de zaak tegen Arthy Gorré, die inmiddels is overleden. Tegen hem was ook twintig jaar cel geëist voor zijn aandeel in de moord op vijftien politieke tegenstanders van Bouterse op 8 december 1982 in Fort Zeelandia. Van de in totaal 25 verdachten zijn er inmiddels zes overleden.
In de zaak van Boerenveen, die destijds bataljonscommandant was, vindt de krijgsraad niet bewezen dat hij aanwezig was bij het doodschieten van de slachtoffers in de nacht van 7 op 8 december. Een getuige meldde eerder dat hij had gezien dat Boerenveen op 8 december 1982 Surendre Rambocus uit zijn cel had gehaald en naar Fort Zeelandia had gebracht. Daar werd Rambocus gedood.
Een van de verdachten, Etienne Boerenveen (links) en de broer van Cyrill Daal, een van de slachtoffers, Eddie Daal (rood hemd), ontmoetten elkaar in 2007 bij de ingang van de rechtbank op de marinebasis in het plaatsje Boxel, net buiten Paramaribo.
Ook is volgens de krijgsraad niet bewezen dat Boerenveen wist van het draaiboek waarin de moord beschreven zou staan. Het is wel zo dat Boerenveen het alarmplan heeft geactiveerd. Omdat het in die periode in Suriname zeer onrustig was, was het volgens de krijgsraad niet onlogisch dat Boerenveen die opdracht kreeg en uitvoerde.
President-commissaris van Staatsolie
Momenteel is Boerenveen president-commissaris van Staatsolie in het kabinet van president Desi Bouterse. Hij wordt gezien als een vertrouweling van Bouterse. Tijdens de moorden op vijftien politieke tegenstanders van Desi Bouterse op 8 december 1982 was Etienne Boerenveen bataljonscommendant. Hij schopte het na een opleiding in Nederland tot kolonel in het Nationaal Leger van Suriname.
In 1986 werd Boerenveen in Miami in de Verenigde Staten gearresteerd vanwege betrokkenheid bij drugshandel. Daarvoor kreeg hij een celstraf van twaalf jaar, maar hij kwam in 1991 vervroegd vrij. Daarna keerde hij terug naar Suriname en nam hij weer dienst in het leger.
Onduidelijkheid uitspraak
Eddy Wijngaarde, een van de nabestaanden van de slachtoffers, is niet verrast over de uitspraken van de krijgsraad. Hij is wel verrast dat de krijgsraad vrijdag toch uitspraak doet in verschillende zaken; dit was tot vrijdag niet echt duidelijk.
De zitting in Paramaribo vrijdag is omgeven met strenge veiligheidsmaatregelen. Er zijn veel militairen en agenten op de been.
AD 29.11.2019 De Surinaamse president Desi Bouterse is veroordeeld tot 20 jaar cel voor de Decembermoorden in 1982. Dat heeft Krijgsraad zojuist bekendgemaakt. Bouterse was destijds leider van het militaire regime en medeplichtig aan de martelingen en executies van 15 Surinaamse critici. De rechter gelast echter niet zijn aanhouding.
De Krijgsraad acht de feiten waar Bouterse van verdacht wordt, bewezen. Hij nam als bevelhebber het besluit 15 politieke tegenstanders van zijn regime op 8 december 1982 op te pakken en in Fort Zeelandia te doden.
Bouterse verklaarde destijds dat de slachtoffers een machtsovername beraamden en dat ze op de vlucht waren doodgeschoten. Volgens de Krijgsraad is het verhaal van de coup verzonnen en was het onmogelijk te vluchten uit Fort Zeelandia.
De Krijgsraad in Suriname sprak vandaag geheel onverwacht de eerste vonnissen uit in het 8 Decemberstrafproces. Daarin is Bouterse, de huidige president van Suriname, de hoofdverdachte. Hij was destijds bevelhebber van het Nationaal Leger, en sinds 1980 aan de macht na een staatsgreep. Het Openbaar Ministerie eiste ook 20 jaar cel tegen hem.
De woordvoerder van Bouterse heeft op de Surinaamse staatsradio burgers opgeroepen rustig te blijven. Hij liep nog voor het vonnis vooruit op een eventuele veroordeling van de president. ,,De uitspraak is weer een poging van Nederland om de politicus Desi Bouterse te isoleren. Ik weet niet eens of er wel bewijzen zijn tegen Bouterse over die Decembermoorden.’’
Doodvonnis
Verschillende getuigen hebben verklaard dat Bouterse op het moment van de executies aanwezig was in Fort Zeelandia. Alle slachtoffers zouden daar in zijn werkkamer één voor één aan hem zijn voorgeleid, waarna hij persoonlijk hun doodvonnis velde. Eén getuige verklaarde later dat Bouterse vakbondsleider Cyrill Daal en ex-militair Soerendre Rambocus zelf heeft doodgeschoten. Het OM heeft daar geen bewijs voor.
De rechters gingen uitgebreid in op de getuigenverklaringen. Cruciaal was de verklaring van vakbondsleider Fred Derby. Hij is die nacht ook gearresteerd en naar Fort Zeelandia overgebracht, maar werd om onduidelijke reden vrijgelaten.
Derby overleed in 2001 maar hij liet wel een getuigenis achter over de gebeurtenissen. Hij verklaarde dat Bouterse ‘beheerst en koelbloedig’ de beslissingen nam en dat van tevoren was afgesproken dat de slachtoffers zouden worden ‘afgemaakt’.
Bouterse heeft altijd ontkend dat hij bij de executies aanwezig was. Wel bood hij in 2007 zijn excuses aan voor de Decembermoorden, omdat hij destijds politiek verantwoordelijk was.
De Surinaamse president is op dit moment op staatsbezoek in China. Het is onduidelijk hoe het nu verder gaat. In theorie kan de president zichzelf gratie verlenen. ,,Het zou een gotspe zijn als hij dat doet, maar alles is mogelijk,’’ zegt strafpleiter Gerard Spong.
Eerder vandaag sprak de Krijgsraad ex-militair Etienne Boerenveen vrij. Hij geldt na Bouterse als een van de belangrijkste verdachten. Volgens getuigen zou de bataljonscommandant destijds slachtoffer Soerendre Rambocus hebben overgebracht naar Fort Zeelandia, waar die kort daarna werd vermoord. Rambocus zat vast vanwege een mislukte tegencoup in maart 1982. De Krijgsraad vindt dat er onvoldoende bewijs is tegen Boerenveen. Het OM had 20 jaar cel geëist.
De rechters spraken ook Jimmy Stolk vrij. Dat is conform de eis van het OM. De zaak van Arthy Gorré werd niet-ontvankelijk verklaard, omdat hij inmiddels is overleden.
Meesterzet
Romeo Hoost, voorzitter van het Comité Herdenking Slachtoffers, zei eerder blij te zijn dat de rechters vandaag vonnis wijzen. Hij is de neef van de vermoorde advocaat Eddy Hoost. ,,Ik ben met stomheid geslagen. Het is een meesterzet van de Krijgsraad om ze naar de rechtbank te lokken alsof er nog niks aan de hand is. De uitspraak van Boerenveen is jammer. Dan begin ik wel te twijfelen aan de afloop. Maar hij is minder belangrijk. Voor mij gaat het vooral om Bouterse.’’
Premier Mark Rutte zei te hopen dat het Surinaamse rechtsstelsel goed functioneert. ,,Wij zullen als Nederland met grote aandacht volgen of de rechtsgang goed plaatsvindt. Bouterse moet zich verantwoorden voor wat hij daar gedaan heeft’’, aldus de premier tijdens de wekelijkse persconferentie.
Strenge veiligheidsmaatregelen
Na ruim een jaar stilte zette de Krijgsraad vanochtend het 8 Decemberstrafproces voort. Dat gebeurde onder strenge veiligheidsmaatregelen. De straat waar de rechtbank is gevestigd is helemaal afgesloten. Vijf scholen in de directe omgeving zijn vandaag vanwege de zitting dicht gebleven.
Na een proces van bijna twintig jaar snakten de nabestaanden naar een vonnis. De Decembermoorden zijn het grootste trauma in de jonge geschiedenis van Suriname. Het proces hangt als een zwaard van Damocles boven het land. Negentien jaar geleden werd het strafrechtelijk onderzoek gestart. Vandaag is het – op één dag na- precies 12 jaar na de start van de strafzaak tegen 25 verdachten.
Voor nabestaanden waren het tropenjaren, waarin ze klap op klap kregen maar de rug recht hielden in hun strijd om gerechtigheid. ,,Velen van ons hebben inmiddels grijze haren gekregen en sommige ouders, broers en zussen zijn heengegaan’’, zegt Sunil Oemrawsingh (59), wiens oom 37 jaar geleden standrechtelijk werd geëxecuteerd. ,,De emoties liepen soms hoog op. Mensen maakten hun ongenoegen duidelijk of kregen een woede-uitbarsting. Sommigen stormden de rechtszaal uit of gooiden hun telefoon kapot.’’
Oemrawsingh ergerde zich aan het ‘selectieve geheugenverlies’ van de verdachten. ,,Zij zijn vader van een gezin. Zij kunnen hun kinderen geborgenheid en warmte geven. Dat hebben ze de slachtoffers ontnomen. Het is zo onrechtvaardig.’’
De ogen zijn vooral gericht op hoofdverdachte Bouterse. Bij het gerechtelijk vooronderzoek is hij wel bij de rechter-commissaris geweest, maar hij verscheen nimmer bij een zitting in de rechtbank.
Schoolboek verboden
Waar zijn advocaat elke juridische mogelijkheid aangreep om de rechtszaak de grond in te boren, daar gebruikte Bouterse zijn staatsmacht om onder vervolging uit te komen. Het proces lag vier jaar stil na de invoering van een Amnestiewet. Bouterse verbood ook een schoolboek waarin kritische passages stonden over de Decembermoorden, met een foto van een protestbord met daarop: ‘Bouterse is een moordenaar’.
NOS 29.11.2019 De rechter in Suriname is onverwacht begonnen aan het voorlezen van de vonnissen in het Decembermoordenproces. Nog niet duidelijk is of en wanneer president Desi Bouterse zijn vonnis hoort. De oud-legerleider is niet in het land, hij is op staatsbezoek in China.
Er gelden strenge veiligheidsmaatregelen bij het gebouw van de krijgsraad. Zo is er extra bewaking, zijn nabijgelegen scholen gesloten en moesten journalisten hun camera’s en telefoons inleveren bij het binnengaan van de rechtszaal.
Drie vonnissen
Toch is duidelijk geworden dat er drie vonnissen zijn gelezen: verdachte Jimmy Stolk is vrijgesproken en de aanklager is in de zaak tegen Arthy Gorré niet-ontvankelijk verklaard. Gorré, tegen wie twintig jaar was geëist, overleed vorig jaar.
Ook oud-bataljonscommandant Etienne Boerenveen is vrijgesproken. De aanklager wilde dat hij twintig jaar de cel inging.
Bouterse ontkent betrokkenheid
In het megaproces, dat loopt sinds 2007, staat Bouterse met 24 medeverdachten terecht voor betrokkenheid bij het martelen en vermoorden van vijftien politieke tegenstanders in december 1982. Bouterse en zijn advocaat spraken eerder van een oneerlijk, politiek proces dat wordt aangestuurd door Nederland. De president heeft zijn persoonlijke betrokkenheid bij de Decembermoorden altijd ontkend.
De openbaar aanklager had in juni 2017 twintig jaar celstraf geëist tegen Bouterse. Voor de aanklager stond het vast dat de toenmalige legerleider nauw betrokken was bij de dood van de slachtoffers.
Proces van lange adem
De rechtsgang liep jaren vertraging op doordat het Bouterse in 2012 lukte om een amnestiewet door het parlement te krijgen. Pas in 2016 stelde de krijgsraad de wet buiten werking, omdat die ingreep in een lopend proces.
Bekijk ook een terugblik op de Decembermoorden en het proces:
Een terugblik op de decembermoorden in Suriname 1982
NU 29.11.2019 Onverwacht is een Surinaamse rechter vrijdag begonnen met het voorlezen van de vonnissen in de strafzaak rond de Decembermoorden. Waarschijnlijk hoort ook Desi Bouterse, de huidige president van Suriname, vrijdag zijn vonnis.
De Surinaamse krijgsraad begon vrijdag met de zaken van de verdachten Jimmy Stolk en Arthy Gorré, melden lokale media. Stolk is vrijgesproken wegens een gebrek aan bewijs. De zaak-Gorré werd gestopt, omdat hij in 2018 is overleden.
Ook is oud-bataljonscommandant Etienne Boerenveen vrijgesproken. Tegen hem was twintig jaar cel geëist. Hij werd gezien als de rechterhand van Bouterse.
Zoals eerder gezegd, hoort Desi Bouterse – de hoofdverdachte in de zaak – vrijdag waarschijnlijk ook zijn vonnis. In 1982 was hij leider van het toenmalige militaire bewind, waaronder vijftien vooraanstaande Surinamers werden gemarteld en vermoord. Dit gebeurde in Fort Zeelandia, zijn voormalige hoofdkwartier.
De Surinaamse nieuwszender ABC meldt dat de rechter acht van de aan Bouterse ten laste gelegde feiten bewezen heeft geacht. De uitspraak kan nog even op zich laten wachten, aangezien de rechter voorafgaand aan de uitspraak alle getuigenverklaringen bespreekt. Volgens lokale media duurt dit al ‘uren’.
Terwijl er nog geen uitspraak is geweest, zei een woordvoerder van Bouterse op staatsradio dat het vonnis tot stand is gekomen door “complotten van witte mannen, geheime diensten en Mark Rutte”. Rutte zei vrijdagmiddag tijdens zijn wekelijkse persmoment dat Bouterse zich moet “verantwoorden voor wat hij heeft gedaan”.
De openbaar aanklager eiste in 2017 twintig jaar cel tegen Bouterse, net als tegen zeven andere verdachten. Voor negen verdachten is vrijspraak gevraagd. Afgelopen juni werden verdachten John Hardjoprajitno en Harvey Naarendorp vrijgesproken door de rechtbank.
Het proces rond de Decembermoorden loopt al sinds 2007. Bouterse wist het proces voor enige tijd te vertragen met een amnestiewet, die in 2012 werd aangenomen door het Surinaamse parlement. In 2016 werd de wet door de Surinaamse rechtbank buiten werking gezet, waardoor het proces weer kon worden hervat.
Bouterse heeft tot nu toe altijd betrokkenheid ontkend. Hij is niet in de rechtbank aanwezig vanwege een staatsbezoek aan China.
AD 29.11.2019 Na een jaar radiostilte komt de Krijgsraad van Suriname vandaag weer bijeen in de rechtszaak van de Decembermoorden. De dag des oordeels voor president Desi Bouterse en zijn medeverdachten nadert. Na een proces van bijna twintig jaar snakken de nabestaanden naar een vonnis. Deze krant bezocht met Sunil Oemrawsingh de plek waar zijn oom werd geëxecuteerd.
Van zijn juwelierszaak is het nog geen kilometer lopen langs de Surinamerivier naar Fort Zeelandia. Sunil Oemrawsingh (59) bezoekt vaker de plek waar zijn oom 37 jaar geleden standrechtelijk werd geëxecuteerd. Elk jaar worden daar de moorden herdacht. ,,Ik ben ook wel eens uitgenodigd voor een bruiloftsreceptie en een optreden van een dansgroep in het fort. Dat werd me teveel. Ik kan het niet opbrengen plezier te koppelen aan zo’n beladen omgeving.’’
Als voorzitter van Stichting 8 December 1982 bezoekt vertegenwoordigt Oemrawsingh de nabestaanden. Hij loopt door de smalle gangetjes van het vijfhoekige fort, over de ringmuur en door verschillende ruimtes, die zijn ingericht met tentoonstellingen van het Surinaams Museum.
Hij laat de cellen zien waar de vijftien slachtoffers werden gevangengezet. De kamer van bevelhebber Desi Bouterse op de eerste verdieping, die daar hun doodvonnis tekende toen ze één voor één aan hem werden voorgeleid. De gang waar twee slachtoffers voor de muur werden doodgeschoten. En Bastion Veere, waar dertien anderen voor een vuurpeloton met kogels werden doorzeefd.
Sommigen stormden de rechtszaal uit of gooiden hun telefoon kapot, aldus Sunil Oemrawsingh
Oemrawsingh voelt verdriet en boosheid als hij dezelfde route loopt als de slachtoffers destijds. In de muur van het bastion zijn de kogelgaten nog zichtbaar. Op een gedenkplaat staan de namen van de slachtoffers, onder wie zijn oom Sugrim Oemrawsingh ,,Ze moeten zich machteloos hebben gevoeld. Het was een brute, kalme en kille moordpartij.’’
De Decembermoorden zijn het grootste trauma in de jonge geschiedenis van Suriname. Het proces hangt als een zwaard van Damocles boven het land. Negentien jaar geleden werd het strafrechtelijk onderzoek gestart. Als de Krijgsraad vandaag weer bijeenkomt, is dat – op één dag na – precies 12 jaar na de start van de strafzaak tegen 25 verdachten.
Voor nabestaanden zijn het tropenjaren, waarin ze klap op klap kregen maar de rug recht hielden in hun strijd om gerechtigheid. ,,Velen van ons hebben inmiddels grijze haren gekregen en sommige ouders, broers en zussen zijn heengegaan’’, zegt Oemrawsingh. ,,De emoties liepen soms hoog op. Mensen maakten hun ongenoegen duidelijk of kregen een woede uitbarsting. Sommigen stormden de rechtszaal uit of gooiden hun telefoon kapot.’’
Oemrawsingh ergerde zich aan het ‘selectieve geheugenverlies’ van de verdachten. ,,Zij zijn vader van een gezin. Zij kunnen hun kinderen geborgenheid en warmte geven. Dat hebben ze de slachtoffers ontnomen. Het is zo onrechtvaardig.’’
Naar verwachting maakt de Krijgsraad vandaag eindelijk bekend wanneer een uitspraak komt. Dat kan binnen drie weken. De ogen zijn vooral gericht op hoofdverdachte Bouterse, de huidige president van Suriname, tegen wie twintig jaar cel is geëist, net als tegen zeven andere verdachten. Bouterse verscheen nimmer in de rechtbank.
Schoolboek verboden
Waar zijn advocaat elke juridische mogelijkheid aangreep om de rechtszaak de grond in te boren, daar gebruikte Bouterse zijn staatsmacht om onder vervolging uit te komen. Het proces lag vier jaar stil na de invoering van een Amnestiewet. Bouterse verbood ook een schoolboek waarin kritische passages stonden over de Decembermoorden, met een foto van een protestbord met daarop: ‘Bouterse is een moordenaar’.
Het Hof van Justitie en de Krijgsraad, onder leiding van Cynthia Valstein-Montnor, hielden de rug recht. Oemrawsingh: ,,Vanaf het begin zijn aanvallen geweest om het proces te traineren of te laten staken. De moed van de drie vrouwelijke rechters heeft ons vertrouwen versterkt. Ze staan stevig in hun toga.’’
Zijn oom Sugrim, wis- en natuurkundige aan de Universiteit van Suriname en directeur van het Rekencentrum, werd door Bouterse beschouwd als ‘onruststoker’. Hij is al eerder in 1982 opgepakt, vanwege betrokkenheid bij een mislukte contra-coup. Zijn tweelingbroer Baal wordt ook opgepakt en berecht, maar nog voor het vonnis vermoord. Sugrim wordt in oktober 1982 vrijgelaten.
Oemrawsingh: ,,Na zijn vrijlating kwam hij bij ons thuis langs . De huishoudster zei dat hij het land uit moest, vanwege de dood van zijn tweelingbroer. Maar mijn oom was een man van principes en geen lafaard die vluchtte. Hoewel zijn leven werd bedreigd, peinsde hij er niet over het land te verlaten. Hij hield van Suriname, zag hier een toekomst voor zijn kinderen Zijn optimisme was groot. Hij geloofde heilig dat de democratie zou worden hersteld. Hij vond het een waardige zaak om voor te vechten.’’
Mijn oom geloofde heilig dat de democratie in Suriname zou worden hersteld, aldus Sunil Oemrawsingh.
In de herfst van 1982 groeit het verzet tegen Bouterse. Die gooit in de nacht van 7 en 8 december de lont in het kruitvat. De militairen steken gebouwen van radiostations, een krant en vakbond in brand en verbieden de brandweer te blussen.
Militairen lichten politieke tegenstanders van hun bed. Het zijn vooraanstaande journalisten, vakbondsleiders, advocaten, ex-militairen en academici, zoals oom Sugrim. Ze worden naar Fort Zeelandia gebracht. Bouterse verklaart op de televisie dat de arrestanten een staatsgreep wilden plegen.
Oemrawsingh: ,,Ik heb die nacht pantserwagens gezien en militairen horen schieten. Op 9 december hebben we de juwelierszaak gewoon geopend alsof er niets aan de hand was. Tot iemand belde. Mijn oom was opgepakt.’’
Scrotum afgesneden
Bouterse verklaart in een televisietoespraak dat de slachtoffers bij een vluchtpoging in de rug zijn geschoten. Maar onderzoeken en getuigenverklaringen wijzen uit dat de meeste slachtoffers zijn gemarteld, en van voren en van dichtbij zijn doodgeschoten. Lichamen zijn verminkt en hebben breuken. Bij één slachtoffer is zijn scrotum afgesneden, bij een ander is met kogels in de borst- en buikstreek een patroon van een kruis gemaakt.
Oemrawsingh zag zijn oom in het mortuarium. Hij had kogelgaten in zijn rechterwang en bij de linkerslaap. ,,Het was onwerkelijk. Het drong niet tot me door. Nabestaanden hebben de lichamen bewust niet gecremeerd, omdat we wisten dat ze misschien nog nodig waren voor onderzoek.’’
Ondanks deze bewijzen wijst Irvin Kanhai, advocaat van onder anderen Bouterse, alles van de hand. Het gesprek met hem gaat bij aanvang al mis als wordt gevraagd naar de zitting van de Krijgsraad over de ‘Decembermoorden’. ,,U heeft het over Decembermoorden. Wat zijn dat?’’ zegt Kanhai geïrriteerd. ,,Nederlanders noemen het de ‘Decembermoorden’. Weet u dan wat er is gebeurd?’’
Voor Kanhai is het duidelijk dat de slachtoffers een machtsovername beraamden, met hulp van Nederland. ,,Dat wist iedereen, maar dat wordt geheim gehouden. Suriname moet blij zijn dat de militairen destijds hebben ingegrepen.’’
Suriname moet blij zijn dat de militairen destijds hebben ingegrepen, aldus Irvin Kanhai
Kanhai: ,,Dit proces heeft niets opgeleverd. We weten nog steeds niet wat er is gebeurd. Het enige wat we weten dat Bouterse moet hangen. Dáár draait dit proces om, niet om wat er is gebeurd. Ik heb geen enkel vertrouwen in de afloop. Mijn cliënten voelen zich op voorhand al veroordeeld. Nederland loopt voorop.’’
Onredelijk lang
Vorige maand verzocht Kanhai het Hof van Justitie de strafzaak zonder strafoplegging stop te zetten, omdat de Krijgsraad ruim een jaar lang geen processuele handeling had verricht. Het hof wees die vordering af, maar noemde de lange schorsing ‘onredelijk lang’.
Geen van zijn cliënten zal vandaag verschijnen, zegt Kanhai. ,,Dat er een jaar lang niets is gebeurd, is in strijd met het fundament van het strafprocesrecht. Een dag na de uitspraak van het hof krijgen alle verdachten opeens te horen dat ze weer moeten verschijnen, maar ze horen niet waarom. Hier is sprake van rechtsonzekerheid. Daar moeten consequenties aan worden verbonden.’’
Hugo Essed, advocaat van de nabestaanden, is het met Kanhai eens dat het te lang duurt. ,,Maar dat lag niet aan de Krijgsraad, maar voor honderd procent aan de hoofdverdachte.’’
Voor Essed is dit proces zijn levenswerk geworden. Op de gevel van zijn kantoor prijkt een veelzeggende spreuk: ‘Recht en waarheid maken vrij’. ,,We hebben alle tegenslagen tot nu toe kunnen pareren. Nabestaanden hebben groot vertrouwen in de integriteit, deskundigheid en durf van de burgerrechters. Het heeft mij hoop gegeven dat dit land een goede toekomst tegemoet gaat.’’
Het heeft mij hoop gegeven dat dit land en goede toekomst tegemoet gaat, aldus Hugo Essed.
De advocaat is ook tevreden over de strafeisen. ,,Op een aantal momenten twijfelde ik aan de daadkracht van het OM. Onterecht. Het OM heeft zijn werk goed gedaan. Het is overduidelijk dat de hoofdverdachte direct betrokken is geweest bij het martelen en vermoorden.’’
Voor Sunil Oemrawsingh is het ‘de hoogste tijd’ voor een uitspraak. ,,We weten wie de moordenaars zijn. Buiten de nabestaanden hadden weinig mensen gedacht dat het ooit zover zou komen. Het sterfbed is geen oplossing. De verdachten moeten bij leven hun onschuld bewijzen of schuld bekennen. De rechtsstaat Suriname moet overwinnen.’’
PVV-leider Wilders vraagt een debat aan over zijn rechtszaak in de Tweede Kamer
De regeringspartijen VVD, CDA, D66 en ChristenUnie willen geen kamerdebat over de ‘minder-Marokkanen’-strafzaak tegen PVV-leider Wilders zolang de rechter nog geen uitspraak heeft gedaan.
Terwijl Geert Wilders juist in aanwezigheid van premier Rutte wil debatteren over de bemoeienis van ambtenaren van het ministerie van Justitie met zijn strafzaak. Hij riep zijn collega’s op zijn verzoek te steunen, in het belang van zijn verdediging.
Telegraaf 14.09.2019
Telegraaf 14.09.2019
Eerder lieten de andere regeringspartijen blijken verontrust te zijn over de bemoeienis van ambtenaren. Vandaag lichtten zij hun standpunt niet verder toe. Wilders deed opnieuw een beroep op hen:
Wilders wil debat over zijn proces vóór de uitspraak, coalitie wil het daarna
Maar de coalitie houdt voet bij stuk, en beroept zich op de scheiding der machten. Daarom zou de Kamer niet moeten debatteren over een zaak die nog voor de rechter ligt.
,,Dat is onzin, want daar heeft het ministerie van Justitie zich toen ook niet aan gehouden”, zegt Wilders. ,,Dat heeft zich bemoeid met de verweren en mijn vervolging.” Veel partijen vragen zich op grond van het aan het licht gekomen e-mailverkeer af of ambtenaren niet buiten hun boekje zijn gegaan.
Over mogelijke inmenging door het ministerie wil Wilders in debat met de Kamer. Dat er partijen zijn die pas na het vonnis willen debatteren, laat volgens Wilders zien dat ze ‘niet solidair’ zijn. “Dit is mijn laatste kans”, zei hij. “Als we het pas na de uitspraak van de rechter doen, en dan blijkt dat de Tweede Kamer de gang van zaken onacceptabel vindt, dan is het voor mij te laat.”
,,In algemene zin kan je na het vonnis nog conclusies trekken, maar ik heb er niks aan”, aldus de PVV-leider. ,,Mocht ik veroordeeld worden, dan is dat op cassatie na onherroepelijk.”
Telegraaf 11.09.2019
Grapperhaus wilde de gewraakte documenten niet verstrekken omdat dat ze de rechtszaak zou beïnvloeden.
Minister Ferd Grapperhaus (Justitie en Veiligheid) maakt de documenten openbaar die de rechter in de zaak-Wilders heeft opgevraagd over de vervolging van de PVV-leider. Hij gaat ook nog eens kijken of hij in de toekomst in soortgelijke gevallen meer met de Kamer kan delen. De e-mails tussen ambtenaren en andere stukken spelen een belangrijke rol in het proces, omdat ze volgens de verdediging aantonen dat het ministerie op die vervolging heeft aangedrongen.
Telegraaf 17.10.2019
AD 17.10.2019
De Tweede Kamer vroeg tot dusver tevergeefs om de documenten. Grapperhaus wilde ze niet verstrekken omdat dat de rechtszaak zou beïnvloeden. Maar inmiddels hebben het gerechtshof en de verdediging ze ook en liggen ze deels op straat. Daarom maakt de minister „een uitzondering”, om te voorkomen dat de Kamer een vertekend beeld krijgt.
De rol van Mark Rutte
De Tweede Kamer wil dat er opheldering komt over de rol van premier Rutte bij de strafvervolging van PVV-leider Geert Wilders. Coalitiepartij D66 en de oppositiefracties PvdA en SP willen weten of Rutte het vervolgen van Wilders destijds heeft besproken met zijn partijgenoot, VVD-minister Ivo Opstelten van Justitie.
Dit blijkt uit een reeks vragen van de Kamerleden Groothuizen (D66), Kuiken (PvdA) en Nispen (SP) aan minister Grapperhaus (Justitie). Zij eisen opheldering naar aanleiding van de onthulling van RTL Nieuws over de bemoeienis van topambtenaren met de strafzaak-Wilders.
De fracties willen weten of en wanneer Rutte de vervolging van Wilders met Ivo Opstelten besprak en wat de ‘aard en concrete inhoud’ van die contacten was. Ook willen ze weten of er tussen ambtenaren van het ministerie van Algemene Zaken en Justitie is gesproken over de vervolging van Wilders voor de ‘minder Marokkanen’-uitspraken in 2014.
AD 11.09.2019
Proces Geert Wilders op Losse Schroeven !!!
Het Hoger Beroep van Geert Wilders staat op losse schroeven. Vanaf dinsdag 03.09.2019 krijgt de advocaat van Geert Wilders de kans om te laten weten wat de PVV’er vindt van het ’minder Marokkanen’-proces waarin hij momenteel terechtstaat. Advocaat Geert-Jan Knoops gaat direct vragen de zaak aan te houden, nu er opnieuw stukken zijn opgedoken waaruit bemoeienis van voormalig minister van Justitie Ivo Opstelten zou blijken in de beslissing Wilders te vervolgen.
„Er is geen andere conclusie meer mogelijk”, zei Knoops vrijdag 30.08.2019. „Ik kan me niet voorstellen hoe het OM zich hier nog uit gaat kletsen.” Wilders noemde het stuk weerzinwekkend. Hij is dinsdag 03.09.2019 aanwezig bij de zitting in de extra beveiligde rechtbank op Schiphol, liet hij al weten.
De opgedoken nota kwam vrijdag via RTL Nieuws naar buiten. Via een WOB-procedure probeert RTL stukken boven tafel te krijgen over de vermeende invloed van het ministerie op de vervolgingsbeslissing van het Openbaar Ministerie. De rechtbank Midden-Nederland buigt zich daar momenteel over.
AD 06.09.2019
Uitstel
Knoops gaat het hof vragen de zaak aan te houden tot alle stukken boven tafel zijn. Als het hof akkoord gaat, loopt het proces opnieuw vertraging op. Eerder werd de rechtbank al onder meer succesvol gewraakt door de verdediging, waarna er nieuwe rechters kwamen. Voor het pleidooi van Knoops zijn vier zittingsdagen uitgetrokken, de uitspraak staat nu nog gepland voor 11 oktober.
Afgelopen juli eiste het OM in hoger beroep een geldboete van 5000 eurotegen Wilders, hetzelfde als in eerste aanleg. De rechtbank achtte de PVV-voorman eind 2016 wel schuldig aan groepsbelediging en het aanzetten tot discriminatie van Marokkanen, maar legde hem geen straf op.
Op 19 maart 2014 stelde Wilders zijn publiek tijdens een bijeenkomst drie vragen: of ze meer of minder Europese Unie, Partij van de Arbeid en ten slotte Marokkanen wilden. Het publiek scandeerde steeds harder „Minder! Minder!” als antwoord op deze vragen. Hiermee zette de politicus volgens het OM aan tot haat. „Het sloganachtig karakter van de speech, uitgedragen in verkiezingstijd met veel retorische stijlfiguren, de interactie met de zaal en het gebruik van de media dragen daartoe bij.”
PVV-voorman Geert Wilders is woest over een openbaar gemaakte geheime nota waaruit zou blijken dat de toenmalig minister van Justitie Ivo Opstelten wel degelijk bemoeienis had bij zijn vervolging.
Uit de nota, waar RTL Nieuws over bericht, blijkt dat er voorafgaand aan de definitieve beslissing tot vervolging overleg is gevoerd tussen zijn departement en het Openbaar Ministerie.
Vijf jaar na de omstreden ‘minder-Marokkanen-uitspraak’ duikt bewijs op dat zij invloed hebben uitgeoefend, vóórdat het Openbaar Ministerie (OM) definitief besloot Wilders te vervolgen.
Dit blijkt uit een tot dusver geheime ambtelijke nota uit 2014, die het ministerie vrijgaf aan RTL Nieuws. In die nota staat dat in september alleen nog sprake is van een ‘voorgenomen’ beslissing van het OM over de vervolging van Wilders.
Dat is belangrijk omdat het ministerie en het OM altijd hebben gezegd dat de beslissing op 10 september 2019 al door het College van procureurs-generaal was genomen. Uit de nota blijkt dat dat niet waar is.
Inhoudelijke bemoeienis
Opstelten geeft op 20 september 2019 in rode de letters de instructie aan zijn ambtenaren dat hij de strafzaak tegen Wilders wil bespreken: “Zie vier punten van het OM.” Dat blijkt uit zijn krabbel op de nota, en uit de inventaris van handtekeningen. Dat overleg over ‘de zaak W.’ vindt op 25 september plaats met de hoogste baas van het OM, Herman Bolhaar, op de kamer van de minister.
Uit een interne mail van het ministerie blijkt dat het gaat om inhoudelijke bemoeienis met een mogelijk strafproces. Dit ligt extreem gevoelig. Welke punten Opstelten en zijn ambtenaren wilden bespreken is weggelakt omdat dat ‘persoonlijke beleidsopvattingen’ zouden zijn. De onthulling staat haaks op wat Opstelten, Bolhaar en topambtenaren in vertrouwelijke getuigenverhoren hierover tegen het Gerechtshof hebben gezegd, waar nu het hoger beroep loopt.
Telegraaf 06.09.2019
Wilders is woest
Verder blijkt dat topambtenaren commentaar gaven en suggesties deden aan het OM om zich beter te prepareren op de zaak-Wilders, voordat een definitief vervolgingsbesluit was genomen. Ook liet het ministerie later persberichten van het OM aanpassen, omdat dat politiek beter uit kwam.
Juridische stappen
Wilders hoopt dat het Gerechtshof dinsdag, als de zaak weer dient, ‘een einde maakt aan dit belachelijke politieke proces’. De PVV-leider beraadt zich op juridische stappen tegen de hoofdrolspelers, omdat zij volgens hem mogelijk een ambtsmisdrijf hebben begaan.
De advocaat van Wilders, Geert-Jan Knoops zegt: “Deze stukken laten geen andere conclusie toe, dan dat er tussen de top van het ministerie en het OM veelvuldig overleg heeft plaatsgevonden op inhoudelijke en beleidsmatige aspecten over een voorgenomen vervolgingsbeslissing.”
Telegraaf 31.08.2019
‘Pijnlijke onthulling’
Hij noemt dit ‘nieuw bewijs’, dat aantoont dat ‘het OM de strafrechter onjuist heeft voorgelicht over de politieke interventie‘. Jarenlang is juist ontkend dat er enig overleg is geweest; dat bleek eerder al niet te kloppen. Knoops zegt dat het OM daarom z’n recht op vervolging heeft verspeeld.
Volgens politiek commentator Frits Wester is sprake van een ‘pijnlijke’ onthulling: “Of het Gerechtshof het team-Wilders gelijk geeft en de vervolging wordt gestopt, moet dinsdag blijken. Maar het is al wel glashelder dat het OM niet de waarheid heeft gesproken.
Het hele beeld wordt steeds smoezeliger. Ook de huidige minister Grapperhaus wordt ernstig in verlegenheid gebracht. Want hoe kan het dat de hoofdrolspelers, die nota bene door zijn ministerie zijn voorbereid voor hun getuigenverhoor, het Gerechtshof op het verkeerde been zetten?”
Vrijgegeven documenten
Het ministerie van Justitie en Veiligheid heeft de documenten vrijgegeven in een procedure van RTL Nieuws, nadat de rechtbank Midden-Nederland daartoe opdracht gaf een nieuw besluit te nemen. (Alle documenten tref je hier).
Het OM wil geen antwoord geven op vragen omdat de zaak ‘onder de rechter’ is: “De zittingszaal is de aangewezen plek om in te gaan op de inhoud van de zaak.” Het OM heeft altijd volgehouden dat het ‘zelfstandig’ het besluit heeft genomen om Wilders te vervolgen.
Het ministerie blijft ook bij die uitleg, zei een woordvoerder gisteravond. Het ministerie bevestigt dat de opdracht ‘bespreken’ van Opstelten is. Ook blijkt uit antwoorden op vragen van RTL Nieuws dat Opstelten en de hoge ambtenaar hiervan op de hoogte waren toen ze als getuigen werden gehoord door het Hof, maar hier juist niets over vertelden.
AD 04.09.2019
Ontbrekende stukken in dossier
Het Openbaar Ministerie moet ambtsberichten uit 2014 aan toenmalig minister van Justitie Ivo Opstelten over de vervolging van Geert Wilders uiterlijk woensdag 04.09.2019 om 12.00 uur aan het Gerechtshof geven. Die berichten mogen niet onleesbaar zijn gemaakt.
Op basis van die extra stukken wordt er donderdagochtend 05.09.2019 een besluit genomen over de verdere vervolging van Wilders. Dat heeft het Gerechtshof op dinsdag 03.09.2019 besloten.
Geen steun voor onderzoek naar proces Wilders
Geert Wilders kreeg geen steun van de Tweede Kamer voor een parlementair onderzoek naar de rechtszaak in het proces dat tegen hem loopt. Volgens de PVV-leider is er sprake van ‘een politiek proces’. Er zijn veel vragen en antwoorden over de potentiële politieke inmenging in de zaak-Wilders
CDA-fractievoorzitter Heerma: “Er komen in deze zaak steeds allerlei dingen naar buiten waarvan ik denk: hoe zit dit precies? Maar de politiek moet nu afwachten wat de rechter gaat zeggen.” Of het CDA voelt voor een parlementaire enquête is nog niet duidelijk.
Ook VVD-fractievoorzitter Dijkhoff wil de rechter niet voor de voeten lopen, zoals hij het uitdrukt, maar hij vindt het een serieuze zaak. “Ik wens de rechter vooral veel wijsheid toe.”
In juni 2019 wezen de meeste fracties in de Tweede Kamer het voorstel voor een parlementaire enquête af. Dat was voor de berichten van RTL over de ambtenaren van toenmalig minister Opstelten. Forum voor Democratie steunde het voorstel wel.
Parlementaire enquêtes: tien tot nu toe
Parlementaire enquêtes gelden als een zwaar middel: getuigen zijn verplicht om te verschijnen en staan onder ede. Mede om die reden kosten ze maanden tot jaren voorbereiding. De afgelopen dertig jaar heeft de Tweede Kamer tien keer een parlementaire enquête gehouden. Dat gebeurde bijvoorbeeld naar de Bijlmerramp en naar frauderende woningcorporaties.
De laatste enquête was tussen 2013 en 2016 over het Fyra-debacle, de treinverbinding tussen Nederland en België. De Tweede Kamer heeft een parlementaire enquête aangekondigd naar de gaswinning in Groningen. Die wordt op zijn vroegst volgend jaar gehouden.
Kamerlid Maarten Groothuizen (D66) wil dat minister Ferd Grapperhaus van Justitie en Veiligheid (CDA) ‘orde op zaken stelt na de chaos die de VVD op het departement heeft aangericht.’
AD 09.09.2019
Nasleep
Geert Wilders maakte zondag 08.09.2019 zelf nieuwe stukken openbaar die de rechter in zijn zaak had opgevraagd. Daaruit blijkt dat ook ambtenaren met het Openbaar Ministerie uitvoerig hun opvattingen en vragen deelden over de vervolging van de PVV-leider. Wilders leest daarin dat het OM hem niet wilde vervolgen, maar het ministerie daarop aandrong. “Dat gebeurt in Rusland en in Cuba nog niet.”
Topambtenaren van het ministerie van Justitie hebben zich inhoudelijk bemoeid met de strafzaak tegen PVV-leider Geert Wilders. Zij drongen er bij het Openbaar Ministerie (OM) op aan om Wilders in de zaak over ‘minder Marokkanen’-uitspraken zo stevig mogelijk aan te pakken. Dit blijkt uit nog geheime documenten die in bezit zijn van RTL Nieuws.
Uit de stukken blijkt nu dat ambtenaren het OM voedden met argumenten tegen Wilders, die een opponent was van de toenmalig minister, VVD’er Ivo Opstelten. Zij noemen zijn uitspraken ‘kwaadaardig’ en ‘racistisch’. Als deze ambtenaren een zeer vertrouwelijk ambtsbericht van het College van procureurs-generaal aan minister Opstelten van 10 september 2014 hebben gelezen, vraagt een van hen zich af: “Is het OM wel overtuigd van de wenselijkheid en haalbaarheid van vervolging?”
Geert Wilders eist nu opnieuw dat de rechtszaak tegen hem onmiddellijk wordt gestaakt. Het ministerie van Justitie had “een sturende rol” in zijn strafzaak, stelt de PVV-leider op basis van e-mailverkeer tussen ambtenaren van het departement.
De bemoeienis van het departement duurde ook tijdens de strafzaak voort, concludeert Wilders. Hij wijst erop dat een ambtenaar erop aandrong de pleitnota van de officier van justitie vooraf te kunnen lezen en becommentariëren.
Wilders wil nu dat “de Tweede Kamer dit met een parlementaire enquête tot op de bodem uit gaat zoeken”.
‘Schandalig’
De bemoeienis ligt zeer gevoelig, omdat het gaat om een strafzaak tegen een oppositieleider. Ministerie en OM ontkenden tot voor kort iedere vorm van inhoudelijk overleg en afstemming over de zaak-Wilders. De PVV-leider reageert verbijsterd op de nieuwe onthullingen en noemt het ‘schandalig’.
Telegraaf 31.08.2019
Veroordeling
De rechtbank veroordeelde Wilders in december 2016 voor groepsbelediging en het aanzetten tot discriminatie van Marokkanen, maar hij kreeg geen straf opgelegd. Zowel Wilders als het OM tekende hoger beroep aan tegen het vonnis.
Het hof begon aan de inhoudelijke behandeling van het hoger beroep tegen Wilders op 25 juni 2019 en duurt in totaal twaalfdagen: 27 juni 2019, 2, 3 en 4 juli 2019 en 3, 5, 6, 10, 13, 23 en 27 september 2019.
Dan wordt ook duidelijk wat de uitkomst is van de gesprekken met de getuigen. Advocaat Knoops is nog altijd hoopvol dat het proces wordt afgeblazen: ‘Als blijkt dat er sprake is van politieke inmenging door oud-minister Opstelten, kan dat alsnog.’
De definitieveuitspraak wordt dan uiteindelijk verwacht op 11 oktober 2019.
Inmiddels heeft het gerechtshof de behandeling van het hoger beroep tegen Geert Wilders in ieder geval tot 9 december 2019 uitgesteld.
NU 16.10.2019 Het gerechtshof in Den Haag heeft woensdag besloten de uitspraak in de zaak tegen Geert Wilders uit te stellen, omdat er mogelijk op korte termijn nieuwe informatie over eventuele politieke bemoeienis met het proces naar buiten komt. De uitspraak stond gepland voor 11 november.
Het hof vindt het belangrijk om over alle relevante informatie te beschikken om te kunnen oordelen over de strafbaarheid van Wilders en de eventuele niet-ontvankelijkheid van het Openbaar Ministerie (OM). Het hoger beroep gaat op 9 december weer verder.
Wilders’ advocaat Geert-Jan Knoops vroeg woensdag aan het begin van de zitting wederom om uitstel van het hoger beroep.
Minister van Veiligheid en Justitie Ferd Grapperhaus had namelijk maandag laten weten dat er in het kader van zorgvuldigheid intern onderzoek zal worden gedaan. Het onderzoek moet uitwijzen of er mogelijk nog documenten zijn die iets kunnen zeggen over de mogelijke politieke bemoeienis met de beslissing van het OM om Wilders te vervolgen en de vervolging zelf.
Onderzoek zal zeker twee maanden in beslag nemen
Dit onderzoek zal zeker twee maanden in beslag nemen. Ook wordt bij het OM intern onderzoek gedaan naar eventuele relevante informatie over de vermeende politieke bemoeienis.
Het gaat om interne communicatie over deze zaak in de periode van maart 2014 tot 9 december 2016. De resultaten hiervan worden op 21 oktober verwacht.
Eerdere documenten, die vrijkwamen na een Wob-verzoek van RTL Nieuws, toonden aan dat ambtenaren van het ministerie van Justitie zich nadrukkelijk bezighielden met het proces tegen Wilders.
Volgens de verdediging ging deze bemoeienis zelfs zover dat het OM hierdoor is beïnvloed en daarom besloot Wilders te vervolgen voor zijn uitspraken over minder Marokkanen van 12 en 19 maart 2014.
OM boos over opmerkingen verdediging
De advocaat-generaal (de officier van justitie in hoger beroep) zei dinsdag opnieuw dat er geen sprake van politieke bemoeienis was. “Ik ben er enigszins boos over dat de verdediging elke keer weer met het verhaal komt dat ambtenaren mee hebben geprocedeerd.”
Volgens de advocaat-generaal laten de documenten die tot nu toe openbaar zijn geworden juist zien dat van beïnvloeding van het OM geen sprake is geweest. Wel liet hij opnieuw weten zich erover te hebben verbaasd dat ambtenaren zich zo nadrukkelijk met het proces bezig hadden gehouden.
“Dit heeft de zaakofficieren nooit bereikt”, zei de advocaat-generaal met klem. “En anders was dat direct gepikeerd terzijde geschoven.”
Rechtbank moet nog uitspraak doen over Wob-stukken
In de tussentijd moet de rechtbank Midden-Nederland nog uitspraak doen in een door RTL Nieuws aangespannen procedure tegen het ministerie van Justitie en Veiligheid.
RTL Nieuws kreeg in de Wob-procedure namelijk niet alle opgevraagde documenten en stapte naar de rechter om ook de rest in handen te krijgen.
De rechtbank doet volgens Knoops op 22 november uitspraak. De advocaat verzocht het hof daarom ook de uitspraak uit te stellen en de beslissing van de rechtbank af te wachten.
Het hof zag in dit argument geen reden tot aanhouding, maar de volgende zitting wordt wel na de uitspraakdatum van de rechtbank gehouden.
Knoops zei in een reactie dat het besluit van het hof “een eerste stap in de goede richting is, maar we zijn er nog niet”, aldus de raadsman.
NOS 16.10.2019 Het gerechtshof heeft de behandeling van het hoger beroep tegen Geert Wilders in ieder geval tot 9 december 2019 uitgesteld.
Het Openbaar Ministerie moet voor die tijd verslag uitbrengen van een zoektocht naar stukken bij het OM en het departement van Justitie, die erop zouden duiden dat de voormalige minister van Justitie Opstelten en zijn ambtenaren in 2014 invloed op het OM hebben uitgeoefend, om Wilders te vervolgen voor zijn ‘minder Marokkanen’-uitspraak.
Als er bij die zoektocht tot nu toe onbekende stukken boven water komen, moeten die voor maandag naar het hof worden gestuurd.
WOB-procedure
De verdediging had het hof ook gevraagd de uitspraak van een hoger beroep in een WOB-procedure van RTL Nieuws, op 22 november, af te wachten. Het hof vindt dat niet nodig, omdat de “noodzaak daarvan niet is gebleken”.
Voor vandaag stond de laatste dag van het proces in deze langlopende zaak gepland. Daarna zou het hof uitspraak doen. Wilders en zijn advocaat Geert-Jan Knoops hadden om uitstel daarvan gevraagd, omdat ze alle documenten over de vervolging boven water willen hebben.
Geert Wilders pleit bij hof voor uitstel uitspraak
Volgens de verdediging is er sprake van een politiek proces omdat minister Opstelten en zijn ambtenaren zich met de zaak hebben bemoeid. Het OM ontkent ten stelligste dat sprake is van een politiek proces.
Telegraaf 16.10.2019 Het hof Den Haag heeft de strafzaak tegen Geert Wilders vandaag aangehouden tot 9 december. Het zou eigenlijk de laatste dag zijn van het proces, maar het hof wil dat het Openbaar Ministerie eerst op zoek gaat naar documenten die gaan over de vervolging van Wilders en die nu nog niet bekend zijn.
De beslissing van het hof heeft alles te maken met de bekendmaking van minister Grapperhaus van justitie gisteren. De bewindsman wil dat er op zijn departement en bij het Openbaar Ministerie nog eens goed wordt gezocht naar documenten die er tussen maart 2014 en december 2016 zijn geschreven over de strafzaak tegen de PVV leider. Ook het hof bleek het resultaat van die zoekslag relevant genoeg te vinden om erop te wachten.
De advocaten-generaal Gerard Sta en Birgit van Roessel kregen de opdracht om het hof de resultaten van de zoekslag zo snel mogelijk te sturen.
Wilders en zijn verdediging kregen daarmee gedeeltelijk hun zin. Advocaat Geert-Jan Knoops had het liefst langer uitstel gezien, omdat dan wellicht ook de rechtbank Midden-Nederland uitspraak heeft gedaan in een procedure die RTL tegen de Staat aanspande in het kader van de Wet Openbaarheid Bestuur. Ook die procedure heeft tot doel om de onderste steen boven te krijgen.
De PVV-leider noemde het eerder vanmorgen „onbegrijpelijk en zeer onredelijk” als het hof niet zou willen wachten op de laatste informatie over de vermeende politieke beïnvloeding van zijn vervolging. „Gun ons die paar weken.”
Volgens advocaat Geert-Jan Knoops is deze week door de opmerking van Grapperhaus duidelijk geworden dat nog steeds niet alle informatie over „het meeprocederen” door toenmalig minister van justitie Opstelten en diens ambtenaren bekend is.
„Waarom zou hij een extra zoekslag aankondigen als hij zeker weet dat er niets meer is?” Ook wil advocaat Knoops de beslissing van de rechtbank Midden-Nederland afwachten in de procedure die RTL aanspande.
Volgens Knoops is het duidelijk het hof nog steeds onvolledig geïnformeerd is, en dus niet tot een afgewogen oordeel kan komen in het strafproces. Knoops: „Wat maken die paar weken uit?”
Inmenging
Volgens de verdediging van de PVV-leider kan niet meer worden ontkend dat er sprake is geweest van inmenging van het ministerie bij de beslissing van het Openbaar Ministerie over de vervolging van Wilders. „De vraag is alleen: hoeveel meer is er nog? We kunnen vandaag niet verder, omdat we nog niet alle informatie hebben.”
Voor Wilders was dit het laatste stadium waarin hij zich inhoudelijk kan verweren, zegt Knoops. Als er na afronding van het proces informatie opduikt, kan hij daar volgens zijn advocaat niets meer mee omdat de Hoge Raad hoge drempels opwerpt als het gaat om het herzien van zaken. „We staan met onze rug tegen de muur.”
Verstoppertje
Het aanhouden van de strafzaak tot alle informatie op tafel ligt, overstijgt het belang van Wilders, vindt zijn verdediging. „Het is van belang voor de rechtsstaat Nederland.” Knoops wijst erop dat er tijdens het strafproces steeds nieuwe informatie is opgedoken die Wilders’ stelling onderbouwt dat er is geprobeerd om een politieke opponent de mond te snoeren.
Knoops: „Als er vanaf het begin klare wijn was geschonken, als er geen verstoppertje was gespeeld, dan hadden we hier vandaag niet gestaan. „Je kunt niet meer spreken van gescheiden politieke en juridische trajecten. Het zijn communicerende vaten geworden.”
Het Openbaar Ministerie zag geen enkele reden om het proces aan te houden, maar werd dus in het ongelijk gesteld. De advocaten-generaal Gerard Sta en Birgit van Roessel herhaalden dat het OM zelfstandig de beslissing heeft genomen om Wilders te vervolgen.
„Er heeft geen ambtenaar aan het bureau van de officieren van justitie gestaan om die beslissing te beïnvloeden. Sta verweet Wilders er zelf een politiek proces van te maken en de scheiding der machten te negeren door als Kamerlid Wilders vragen aan de minister te stellen over de vervolging van de verdachte Wilders.
AD 16.10.2019 Het gerechtshof heeft het ‘minder Marokkanen’-proces rond PVV-leider Geert Wilders vanmiddag stilgelegd. Het hof geeft daarmee deels gehoor aan de oproep van Wilders, die de zaak wil aanhouden in afwachting van een extra zoektocht die minister Grapperhaus heeft bevolen naar relevante documenten binnen het OM die zouden kunnen wijzen op politieke bemoeienis met de strafzaak.
De uitspraak in het minder-Marokkanenproces tegen PVV-leider Geert Wilders wordt daarmee tot het einde van het jaar uitgesteld. Pas op 9 december 2019 gaat de zaak verder.
Het hof wil eerst wachten op een zoektocht die het Openbaar Ministerie gaat doen. Die moet, op last van minister Grapperhaus zoeken of er nog documenten te vinden zijn op haar burelen waaruit zou kunnen worden afgeleid dat er politieke bemoeienis is geweest met de strafzaak.
Wilders heeft in eerdere e-mails bewijs gezien dat toenmalig minister Ivo Opstelten zich met de procedure bemoeide. Het OM spreekt dat steevast tegen, maar minister Ferd Grapperhaus zegde deze week toe dat de papieren allemaal nog eens tegen het licht zouden moeten worden gehouden. Het hof wil wachten op de resultaten hiervan.
De zaak had eigenlijk vandaag met het laatste woord van Wilders tot een afronding moeten komen. Maar advocaat Geert-Jan Knoops hield het hof voor dat de zaak alsnog zou moeten worden stilgelegd omdat er ‘mogelijk nog stukken opduiken’ die erop wijzen dat er politieke bemoeienis is geweest met de strafzaak.
Wilders deed al meermaals een poging gedaan het proces stil te laten leggen, maar het hof ging hier steeds niet in mee. Tot nu. Dat mag als een overwinning voor de PVV-leider worden gezien.
Bemoeienis
Overigens wilde advocaat Geert-Jan Knoops ook nog wachten op een procedure die loopt bij een andere rechtbank, waarin RTL Nieuws documenten heeft opgevraagd waaruit bemoeienis van Opstelten zou kunnen blijken, denkt Knoops.
Het hof zei ‘geen aanleiding’ te zien om daarop te wachten, maar door de zaak nu stil te leggen tot 9 december, zou ook dat vonnis nog in deze zaak kunnen worden betrokken. Die uitspraak wordt namelijk aan het einde van volgende maand verwacht.
Het Openbaar Ministerie vindt het nog steeds nonsens dat wordt beweerd dat politici zich bemoeide met de strafzaak. ,,Wij hebben zelfstandig besloten om Wilders te vervolgen. Er is geen politieke bemoeienis geweest’’, zei advocaat-generaal Gerard Sta.
De rechtbank veroordeelde Wilders in 2016 al, maar legde hem geen straf op. Zowel het OM als Wilders was tegen de uitspraak in beroep gegaan. In hoger beroep is opnieuw 5000 euro boete tegen hem geëist.
Op 11 november 2019 zou het gerechtshof uitspraak moeten doen in de zaak.
Omroep West 16.10.2019 Het gerechtshof heeft de voortzetting van het hoger beroep in het ‘minder Marokkanen’-proces van Geert Wilders uitgesteld tot 9 december. Het hof wil voor de nieuwe zitting worden geïnformeerd over ‘aanvullende stukken die betrekking kunnen hebben op de vervolgingsbeslissing’ van de politicus.
De PVV’er en zijn advocaat Geert-Jan Knoops hadden om aanhouding van de zaak gevraagd omdat er volgens hen steeds meer bewijs is dat toenmalig minister van justitie Ivo Opstelten (VVD) zich actief met de vervolging van Wilders heeft bemoeid. Dat mag niet, het Openbaar Ministerie gaat over vervolging en informeert het ministerie daarover. Eerdere verzoeken van Knoops om de rechtszaak te staken werden afgewezen.
Het OM heeft altijd ontkend dat er enige sprake van bemoeienis is geweest vanuit het ministerie. ‘Telkens komt dit terug vanuit de verdediging, ik ben daar inmiddels enigszins boos over’, zei de advocaat-generaal tijdens de behandeling van de zaak.
Alle stukken toevoegen aan proces-verbaal
Het hof heeft het OM nu opgedragen om alle stukken die te maken kunnen hebben met eventuele bemoeienis vanuit het ministerie toe te voegen aan het proces-verbaal. Zo antwoordde de huidige justitieminister Ferd Grapperhaus deze week op Kamervragen dat er op zijn departement nog eens gezocht wordt naar informatie over de rechtszaak ‘die mogelijk over het hoofd is gezien’.
Ook loopt er nog een WOB-procedure van RTL Nieuws over communicatie tussen het departement en het OM. Daar moet de rechtbank in Midden-Nederland nog uitspraak in doen, maar wanneer is niet duidelijk.
‘Minder, minder’
Op 19 maart 2014 stelde Wilders zijn publiek tijdens een bijeenkomst in Den Haag drie vragen: of ze meer of minder Europese Unie, Partij van de Arbeid en ten slotte Marokkanen wilden. Het publiek scandeerde als antwoord steeds harder ‘Minder! Minder!‘. Hiermee zette de politicus volgens het OM aan tot haat.
De rechtbank heeft Wilders in 2016 veroordeeld maar geen straf opgelegd. Zowel het OM als Wilders was tegen de uitspraak in beroep gegaan. In hoger beroep is 5000 euro boete tegen hem geëist.
MSN 16.10.2019 Het gerechtshof heeft de voortzetting van het hoger beroep in het ‘minder Marokkanen’-proces van Geert Wilders uitgesteld tot 9 december 2019. Het hof wil vóór de nieuwe zitting meer informatie over ‘aanvullende stukken die betrekking kunnen hebben op de vervolgingsbeslissing’ van de politicus.
De PVV’er en zijn advocaat hadden om aanhouding van de zaak gevraagd omdat er volgens hen steeds meer bewijs is dat toenmalig justitieminister Ivo Opstelten (VVD) zich actief met de vervolging van Wilders heeft bemoeid. Dat mag niet: het Openbaar Ministerie gaat over vervolging en hoeft het ministerie daar alleen maar over in te lichten.
PVV-leider Geert Wilders kreeg vanochtend bij het gerechtshof het woord in het zogenoemde ‘minder Marokkanen’-proces.
Advocaat Geert-Jan Knoops had al vaker om aanhouding gevraagd, maar tot nu toe ging het hof daar iedere keer niet in mee. Oorspronkelijk stond vandaag de laatste reactie van de advocaat gepland en daarna zou Wilders als laatste de kans krijgen om zijn mening over de zaak te geven.
Stukken toevoegen
Het hof heeft het Openbaar Ministerie nu opgedragen om alle stukken die te maken kunnen hebben met eventuele bemoeienis vanuit het ministerie, toe te voegen aan het proces-verbaal.
Het OM heeft altijd ontkend dat er enige sprake van bemoeienis is vanuit het ministerie. “Telkens komt dit terug vanuit de verdediging, ik ben daar inmiddels enigszins boos over”, reageerde de advocaat-generaal. Op de uitstelbeslissing wilde hij na afloop niet reageren.
Geheime nota
In augustus bleek uit een geheime ambtelijke nota dat voormalig minister Opstelten en topambtenaren van zijn ministerie zich wel degelijk actief hadden bemoeid met de strafzaak tegen Wilders. De nota was door het ministerie vrijgegeven aan RTL Nieuws na een beroep op de Wet openbaarheid van bestuur (Wob).
Telegraaf 16.10.2019 De verdediging van Geert Wilders heeft op de laatste dag van het strafproces opnieuw gevraagd om aanhouding van de strafzaak. Volgens de PVV-leider zou het „onbegrijpelijk en zeer onredelijk” zijn als het hof niet nog even wil wachten tot de laatste informatie over de vermeende politieke beïnvloeding van zijn vervolging boven water is. „Gun ons die paar weken.”
Volgens advocaat Geert-Jan Knoops is deze week weer gebleken dat nog steeds niet alle informatie over „het meeprocederen” door toenmalig minister van Justitie Opstelten en diens ambtenaren, boven water is. Dat maakt hij op uit de aankondiging van minister Grapperhaus dat hij een intern onderzoek op zijn departement laat doen naar documenten die nog niet bekend zijn. „Waarom zou hij dat doen als hij zeker weet dat er niets meer is?”
Ook wil advocaat Knoops de beslissing van de rechtbank Midden-Nederland afwachten in de procedure die RTL aanspande met een beroep op de Wet Openbaarheid Bestuur.
Onvolledig geïnformeerd
Volgens Knoops blijkt uit het ontbreken van die resultaten dat het hof onvolledig geïnformeerd is, en dus niet tot een afgewogen oordeel kan komen in het strafproces. Knoops: „Wat maken die paar weken uit? Wat is de druk om per se op 11 november uitspraak te willen doen?”
Volgens de verdediging van de PVV-leider kan niet meer worden ontkend dat er sprake is geweest van inmenging van het ministerie bij de beslissing van het Openbaar Ministerie over de vervolging van Wilders. „De vraag is alleen: hoeveel meer is er nog? We kunnen vandaag niet verder, omdat we nog niet alle informatie hebben.”
Hoge drempels
Voor Wilders is dit het laatste stadium waarin hij zich inhoudelijk kan verweren, zegt Knoops. Als er na afronding van het proces informatie opduikt, kan hij daar volgens zijn advocaat niets meer mee omdat de Hoge Raad hoge drempels opwerpt als het gaat om het herzien van zaken. „We staan met onze rug tegen de muur.”
Het aanhouden van de strafzaak tot alle informatie op tafel ligt, overstijgt het belang van Wilders, zegt Knoops. „Het is van belang voor de rechtsstaat Nederland.” Knoops wijst erop dat er tijdens het strafproces steeds nieuwe informatie is opgedoken die Wilders’ stelling onderbouwt dat er is geprobeerd om een politieke opponent de mond te snoeren. Knoops: „Als er vanaf het begin klare wijn was geschonken, als er geen verstoppertje was gespeeld, dan hadden we hier vandaag niet gestaan.”
Politieke verantwoording
Volgens de verdediging kan zijn verzoek niet worden afgewezen met het argument dat Grapperhaus na het onderzoek politieke verantwoording zal afleggen. „Je kunt niet meer spreken van gescheiden politieke en juridische trajecten. Het zijn communicerende vaten geworden.”
Knoops verwacht dat de rechtbank Midden-Nederland op 22 november een beslissing neemt in de WOB-procedure. Elf dagen na de geplande datum van de uitspraak in de ’minder Marokkanen’-zaak tegen Wilders. Hij wil in ieder geval aanhouding tot na die datum. „Ik zie niet in waarom dat niet zou kunnen in een proces dat al vijf jaar loopt.”
Het Openbaar Ministerie ziet geen enkele reden om het proces aan te houden. De advocaten-generaal Gerard Sta en Birgit van Roessel herhaalden dat het OM zelfstandig de beslissing heeft genomen om Wilders te vervolgen. „Er heeft geen ambtenaar aan het bureau van de officieren van justitie gestaan om die beslissing te beïnvloeden.”
Sta verweet Wilders er zelf een politiek proces van te maken en de scheiding der machten te negeren door als Kamerlid Wilders vragen aan de minister te stellen over de vervolging van de verdachte Wilders.
NOS 16.10.2019 Advocaat Geert-Jan Knoops heeft het gerechtshof opnieuw gevraagd om het proces tegen Geert Wilders uit te stellen. Hij wil dat alle documenten boven water zijn over de vervolging van zijn cliënt, voordat het hof uitspraak doet.
“We kunnen vandaag niet verder, omdat we niet alles hebben”, zei Knoops op de laatste zittingsdag in de zogenoemde ‘minder Marokkanen’-zaak. “Welke directe of indirecte aanwijzingen zijn aan het dossier onthouden? In het licht van de geschiedenis van deze zaak is het vandaag niet verantwoord de procedure te sluiten.”
De zaak is rechtstreeks te volgen via onze livestream. De zitting is geschorst.
De verdediging heeft meermaals betoogd dat het proces moet stoppen, omdat er sprake is van politieke bemoeienis. Toenmalig minister Opstelten zou inhoudelijk met het Openbaar Ministerie hebben gesproken voordat de beslissing werd genomen om Wilders te vervolgen.
Uit e-mails die begin september naar buiten kwamen, bleek dat hoge ambtenaren van het ministerie van Justitie zich hebben ingelaten met de manier waarop de PVV-leider moest worden vervolgd. Advocaat-generaal Gerard Sta zei vorige maand dat het OM zelfstandig de beslissing heeft genomen om Wilders te vervolgen en dat dat niet is gebeurd onder druk van het ministerie of de minister.
Dat herhaalde hij vanmorgen, in een naar eigen zeggen “enigszins boos” antwoord op het verhaal van Knoops. “Het zijn gedachten van departementsambtenaren die ons nooit hebben bereikt. Het requisitoir is door ons zelf geschreven, daar is geen ambtenaar van het departement aan te pas gekomen. Helemaal niet. Voor ons staat buiten kijf dat er geen politieke bemoeienis is geweest.”
Sta wil dan ook dat het hof het verzoek tot uitstel afwijst, ook omdat de raadsheren volgens hem genoeg informatie hebben om te kunnen oordelen of er sprake was van beïnvloeding vanuit het ministerie.
“We zijn met de rug tegen de muur gezet”, aldus Geert-Jan Knoops, advocaat Geert Wilders.
Er loopt nog een beroep van een wob-procedure van RTL Nieuws voor meer documenten. Die uitspraak komt uiterlijk 22 november. Ook schreef minister Grapperhaus van Justitie en Veiligheid maandag aan de Tweede Kamer dat hij zijn ambtenaren opnieuw laat zoeken naar relevante documenten “die mij tot nu toe niet bekend waren”. Dat onderzoek moet medio december zijn afgerond. Knoops wil die uitkomsten afwachten.
“Gun ons die paar weken, tot uiterlijk half december”, vroeg Wilders zelf aan het hof !!
Geert Wilders pleit bij rechter voor uitstel uitspraak
Knoops laakte opnieuw de handelwijze van het OM en het ministerie “die steeds maar nieuwe stukken produceren”. Hij zegt dat er daardoor een substantiële mogelijkheid is dat er nog meer documenten bestaan die Wilders kunnen helpen.
“Het is te gek voor woorden dat we nu nog een verzoek moeten doen tot aanhouding van de zaak”, zei hij. “Maar we zijn met de rug tegen de muur gezet. Zou eerder opening van zaken zijn gegeven, dan had uw hof eerder fatsoenlijk onderzoek kunnen doen.”
Meer of minder Marokkanen?
De zaak draait om uitspraken die Wilders deed rond de gemeenteraadsverkiezingen in maart 2014. Hij vroeg zijn aanhangers of zij meer of minder Marokkanen wilden in Den Haag en in Nederland. Het publiek antwoordde “minder, minder”, waarna Wilders zei dat hij dat zou regelen. Een week daarvoor had hij op een Haagse markt ook gesproken over minder Marokkanen “als het even kan”.
‘Willen jullie minder Marokkanen?’
Drie jaar geleden werd Wilders door de rechtbank schuldig bevonden aan groepsbelediging en het aanzetten tot discriminatie. Van andere aanklachten, waaronder het aanzetten tot haat, werd hij vrijgesproken. De PVV-voorman kreeg geen straf opgelegd, omdat hij volgens de rechter met de veroordeling voldoende was gestraft.
Het Openbaar Ministerie heeft in het hoger beroep opnieuw een geldboete geëist van 5000 euro. Het hof doet naar verwachting op 11 november 2019 uitspraak.
Telegraaf 16.10.2019 Minister Grapperhaus (Justitie en Veiligheid) kan niet uitsluiten dat er vanuit zijn ministerie toch druk is uitgeoefend op het proces tegen Geert Wilders. Daarom laat de minister alsnog een tweede onderzoek doen naar beïnvloeding van het proces tegen de PVV-leider om zijn minder-Marokkanen-uitspraak.
Woensdag 16.10.2019 is het tijdens de zogeheten dupliek de beurt aan Wilders’ advocaten om nog een keer te reageren op onder meer de strafeis van het Openbaar Ministerie. Volg het hieronder via tweets van Saskia Belleman.
„Wellicht ten overvloede, maar ik wil er nog een keer met een goede hark doorheen laten gaan”, zegt Grapperhaus. Nog altijd spreekt hij tegen dat er druk is uitgeoefend op het Openbaar Ministerie om Wilders te vervolgen. Maar de CDA-bewindsman sluit niet uit dat er informatie over het hoofd is gezien.
„Dit is een extra slag, om te kijken of er nog ergens een mogelijk relevant document is”, vertelt Grapperhaus.
Opstelten
Wilders denkt dat toenmalig justitieminister Opstelten er bij het Openbaar Ministerie (OM) op heeft aangedrongen hem te vervolgen voor zijn uitspraken over ’minder Marokkanen’. De documenten die hij boven water heeft gehaald om dat te bewijzen, hebben ook andere partijen in de Tweede Kamer aan het twijfelen gebracht. Kamerleden van links tot rechts eisen opheldering.
Een nieuwe zoektocht moet daarvoor zorgen. CDA-bewindsman Grapperhaus geeft toe dat een tweede onderzoek uitzonderlijk is. „Er komt nog een debat over dit onderwerp en ik vind dat de Tweede Kamer er recht op heeft dat ik er nog eens doorheen heb laten kammen. Het is vijf jaar geleden, ik vind dat zorgvuldigheid.”
’Specialisten gaan op zoek naar documenten’
Het tweede onderzoekt houdt in dat ’specialisten’ op zoek gaan naar ’documenten’ die aantonen dat er druk is uitgeoefend door Justitie op het OM. Duidelijker wil Grapperhaus het nu niet maken. Binnen twee maanden krijgt de Kamer bevindingen van de onderzoekers, zegt de CDA-bewindsman. Een externe partij houdt toezicht, belooft de minister.
Volgens de bewindsman moet deze actie los worden gezien van het strafproces. Het is volgens hem dan ook niet het uitgangspunt dat de rechter op basis van de bevindingen tot een ander oordeel komt. „Ik wil juist niet in het strafproces treden.”
Die houding zorgt voor frustratie bij Wilders. Hij vreest dat het resultaat als mosterd na de maaltijd komt. „Als de resultaten pas na het vonnis bekend worden, heb ik er niks aan en is het een smerige truc. Het is een grove schande dat dit politieke proces nog steeds niet is gestopt.”
Het hoger beroep in het ‘minder Marokkanen’-proces van PVV’er Geert Wilders is waarschijnlijk bijna afgerond. Woensdag is het tijdens de zogeheten dupliek de beurt aan Wilders’ advocaten om nog een keer te reageren op onder meer de strafeis van het Openbaar Ministerie. Daarna krijgt de politicus als laatste het woord en 11 november is het hof van plan uitspraak te doen. Volg de zaak vanaf 09.30 uur via de tweets van Saskia Belleman.
AD 16.10.2019 Het minder-Marokkanenproces tegen PVV-leider Geert Wilders moet alsnog worden stilgelegd. Dat heeft de advocaat van de politicus vanmorgen gezegd. Op wat de laatste dag van zijn strafzaak zou moeten worden, zou Wilders eigenlijk het laatste woord krijgen vandaag.
Met zijn laatste woord zou het proces tot een afronding moeten komen. Maar advocaat Geert-Jan Knoops heeft het hof voorgehouden dat de zaak alsnog zou moeten worden stilgelegd omdat er ‘mogelijk nog stukken opduiken’ die erop wijzen dat er politieke bemoeienis is geweest met de strafzaak.
Wilders deed al meermaals een poging gedaan het proces stil te laten leggen. Hij en zijn advocaat Geert-Jan Knoops stellen al langer dat er bewijs is dat toenmalig minister Ivo Opstelten (Justitie) zich bemoeide met het besluit om de PVV-leider te vervolgen. Iets wat het ministerie ontkent.
Nu wil advocaat Knoops wachten op een procedure die loopt bij een andere rechtbank, waarin RTL Nieuws documenten heeft opgevraagd waaruit bemoeienis van Opstelten zou kunnen blijken, denkt Knoops.
Het is onduidelijk wanneer deze uitspraak volgt, maar het is onwaarschijnlijk dat het hof daarop zal wachten. Eerder al gaf het hof aan daar geen behoefte aan te hebben. Het gerechtshof kan er wel rekening mee houden bij de uitspraak, heeft het steeds gezegd.
Toch zal het vandaag opnieuw een besluit moeten nemen over het verzoek van Knoops om de zaak te staken.
De rechtbank veroordeelde Wilders in 2016 al, maar legde hem geen straf op. Zowel het OM als Wilders was tegen de uitspraak in beroep gegaan. In hoger beroep is opnieuw 5000 euro boete tegen hem geëist.
Op 11 november 2019 zou het gerechtshof uitspraak moeten doen in de zaak.
Verslaggever Tobias den Hartogis de rechtbank aanwezig. Zijn tweets zijn te volgen; Tweets door @TobiasdenHartog
Telegraaf 15.10.2019 Minister Grapperhaus (Justitie en Veiligheid) kan niet uitsluiten dat er vanuit zijn ministerie toch druk is uitgeoefend op het proces tegen Geert Wilders. Daarom laat de minister alsnog een tweede onderzoek doen naar beïnvloeding van het proces tegen de PVV-leider om zijn minder-Marokkanen-uitspraak.
„Wellicht ten overvloede, maar ik wil er nog een keer met een goede hark doorheen laten gaan”, zegt Grapperhaus. Nog altijd spreekt hij tegen dat er druk is uitgeoefend op het Openbaar Ministerie om Wilders te vervolgen. Maar de CDA-bewindsman sluit niet uit dat er informatie over het hoofd is gezien. „Dit is een extra slag, om te kijken of er nog ergens een mogelijk relevant document is”, vertelt Grapperhaus.
Opstelten
Wilders denkt dat toenmalig justitieminister Opstelten er bij het Openbaar Ministerie (OM) op heeft aangedrongen hem te vervolgen voor zijn uitspraken over ’minder Marokkanen’. De documenten die hij boven water heeft gehaald om dat te bewijzen, hebben ook andere partijen in de Tweede Kamer aan het twijfelen gebracht. Kamerleden van links tot rechts eisen opheldering.
Een nieuwe zoektocht moet daarvoor zorgen. CDA-bewindsman Grapperhaus geeft toe dat een tweede onderzoek uitzonderlijk is. „Er komt nog een debat over dit onderwerp en ik vind dat de Tweede Kamer er recht op heeft dat ik er nog eens doorheen heb laten kammen. Het is vijf jaar geleden, ik vind dat zorgvuldigheid.”
’Specialisten gaan op zoek naar documenten’
Het tweede onderzoekt houdt in dat ’specialisten’ op zoek gaan naar ’documenten’ die aantonen dat er druk is uitgeoefend door Justitie op het OM. Duidelijker wil Grapperhaus het nu niet maken. Binnen twee maanden krijgt de Kamer bevindingen van de onderzoekers, zegt de CDA-bewindsman. Een externe partij houdt toezicht, belooft de minister.
Volgens de bewindsman moet deze actie los worden gezien van het strafproces. Het is volgens hem dan ook niet het uitgangspunt dat de rechter op basis van de bevindingen tot een ander oordeel komt. „Ik wil juist niet in het strafproces treden.”
Die houding zorgt voor frustratie bij Wilders. Hij vreest dat het resultaat als mosterd na de maaltijd komt. „Als de resultaten pas na het vonnis bekend worden, heb ik er niks aan en is het een smerige truc. Het is een grove schande dat dit politieke proces nog steeds niet is gestopt.”
MSN 14.10.2019 Justitieminister Ferd Grapperhaus gaat op zijn departement nog eens zoeken naar informatie over de rechtszaak tegen Geert Wilders die mogelijk over het hoofd is gezien. De Tweede Kamer wil precies weten of het ministerie het Openbaar Ministerie niet heeft aangezet om de PVV-leider te vervolgen.
Wilders denkt dat toenmalig justitieminister Ivo Opstelten er bij het OM op heeft aangedrongen hem te vervolgen voor zijn uitspraken over ‘minder Marokkanen’. De documenten die hij boven water heeft gehaald om dat te bewijzen, hebben ook andere partijen in de Kamer aan het twijfelen gebracht.
Grapperhaus beloofde eerder binnenkort naar de Kamer te komen om “uitgebreid” tekst en uitleg te geven over de zaak. Maar hij wil dat pas doen nadat de rechter een oordeel heeft geveld. In de tussentijd heeft hij “opdracht gegeven om nader te bezien of er binnen mijn organisatie nog relevante documenten voorhanden zijn die mij tot nu toe niet bekend waren”.
Telegraaf 11.10.2019 Het hof is wel bevoegd, het Openbaar Ministerie is ontvankelijk, er zijn gegronde redenen om Geert Wilders te veroordelen en er is geen reden op de strafzaak tegen de PVV’er aan te houden. Dat betoogde de advocaat-generaal vrijdag tijdens haar repliek in het hoger beroep van het ’minder Marokkanen’-proces.
Wilders en zijn advocaten vinden dat de politicus niet veroordeeld mag en kan worden, omdat het proces niet geldig zou zijn. Volgens hen staat vast dat het OM in 2014 niet zelfstandig heeft besloten Wilders te vervolgen, maar dat toenmalig minister Ivo Opstelten van Justitie daarin een grote rol heeft gespeeld. Het OM heeft dat steeds – en vrijdag opnieuw – met klem ontkend.
Op 19 maart 2014 stelde Wilders zijn publiek tijdens een bijeenkomst drie vragen: of ze meer of minder Europese Unie, Partij van de Arbeid en ten slotte Marokkanen wilden. Het publiek scandeerde steeds harder „Minder! Minder!” als antwoord op deze vragen. Hiermee zette de politicus volgens het OM aan tot haat.
De rechtbank heeft Wilders in 2016 veroordeeld, maar geen straf opgelegd. Zowel het OM als Wilders was tegen de uitspraak in beroep gegaan. In hoger beroep is 5000 euro boete tegen hem geëist.
Woensdag gaat de zaak verder met dupliek – de reactie van Wilders’ advocaat – en krijgt de politicus de kans om als laatste nog iets over de zaak te zeggen. Waarschijnlijk zal de advocaat nog terugkomen op het Wob-verzoek van RTL4, waar nog uitspraak op moet komen. Die opgevraagde stukken zouden mogelijk meer licht kunnen werpen over al dan niet bemoeienis van Opstelten. Het is niet duidelijk wanneer de uitspraak van de rechtbank Midden-Nederland komt in deze zaak.
De uitspraak in deze inmiddels langslepende zaak staat gepland voor 11 november 2019.
AD 11.10.2019 Het hof is wel bevoegd, het Openbaar Ministerie is ontvankelijk, er zijn gegronde redenen om Geert Wilders te veroordelen. Ook is er geen reden op de strafzaak tegen de PVV’er aan te houden. Dat betoogde de advocaat-generaal vandaag tijdens haar repliek in het hoger beroep van het ‘minder Marokkanen’-proces. Wilders was daarbij niet aanwezig.
Wilders en zijn advocaten vinden dat de politicus niet veroordeeld mag en kan worden, omdat het proces niet geldig zou zijn. Volgens hen staat vast dat het OM in 2014 niet zelfstandig heeft besloten Wilders te vervolgen, maar dat toenmalig minister Ivo Opstelten van Justitie daarin een grote rol heeft gespeeld. Het OM heeft dat steeds – en vandaag opnieuw – met klem ontkend.
Op 19 maart 2014 stelde Wilders zijn publiek tijdens een bijeenkomst drie vragen: of ze meer of minder Europese Unie, Partij van de Arbeid en ten slotte Marokkanen wilden. Het publiek scandeerde steeds harder ,,Minder! Minder!” als antwoord op deze vragen. Hiermee zette de politicus volgens het OM aan tot haat.
De rechtbank heeft Wilders in 2016 veroordeeld, maar geen straf opgelegd. Zowel het OM als Wilders was tegen de uitspraak in beroep gegaan. In hoger beroep is 5000 euro boete tegen hem geëist.
Woensdag gaat de zaak verder met dupliek – de reactie van Wilders’ advocaat – en krijgt de politicus de kans om als laatste nog iets over de zaak te zeggen. Waarschijnlijk zal de advocaat nog terugkomen op het Wob-verzoek van RTL4, waar nog uitspraak op moet komen. Die opgevraagde stukken zouden mogelijk meer licht kunnen werpen over al dan niet bemoeienis van Opstelten. Het is niet duidelijk wanneer de uitspraak van de rechtbank Midden-Nederland komt in deze zaak.
De uitspraak in deze inmiddels langslepende zaak staat gepland voor 11 november 2019.
MSN 11.10.2019 Het hof is wel bevoegd, het Openbaar Ministerie is ontvankelijk, er zijn gegronde redenen om Geert Wilders te veroordelen en er is geen reden op de strafzaak tegen de PVV’er aan te houden. Dat betoogde de advocaat-generaal vrijdag tijdens haar repliek in het hoger beroep van het ‘minder Marokkanen’-proces. Wilders was daarbij niet aanwezig.
Wilders en zijn advocaten vinden dat de politicus niet veroordeeld mag en kan worden, omdat het proces niet geldig zou zijn. Volgens hen staat vast dat het OM in 2014 niet zelfstandig heeft besloten Wilders te vervolgen, maar dat toenmalig minister Ivo Opstelten van Justitie daarin een grote rol heeft gespeeld. Het OM heeft dat steeds – en vrijdag opnieuw – met klem ontkend.
Op 19 maart 2014 stelde Wilders zijn publiek tijdens een bijeenkomst drie vragen: of ze meer of minder Europese Unie, Partij van de Arbeid en ten slotte Marokkanen wilden. Het publiek scandeerde steeds harder “Minder! Minder!” als antwoord op deze vragen. Hiermee zette de politicus volgens het OM aan tot haat.
De rechtbank heeft Wilders in 2016 veroordeeld, maar geen straf opgelegd. Zowel het OM als Wilders was tegen de uitspraak in beroep gegaan. In hoger beroep is 5000 euro boete tegen hem geëist. De uitspraak staat gepland voor 11 november 2019.
Telegraaf 14.09.2019 Rond het proces tegen de ’minder Marokkanen’-uitspraak van Geert Wilders stond deze week alles op zijn kop. Explosieve mails tonen aan dat ambtenaren van het ministerie van Justitie zich inhoudelijk bemoeiden met de vervolging van de PVV-voorman. De coalitie hield met Denk een debat over de kwestie tegen, tot na de uitspraak in oktober. In een exclusief interview met De Telegraaf voorspelt Wilders zwaar weer voor het kabinet.
Geert Wilders leidt de tweede partij van het land en is oppositieleider. Aan politiek komt de PVV-voorman echter nauwelijks toe, omdat hij zich in de rechtszaal moet verdedigen om uitspraken tijdens de gemeenteraadsverkiezingen van 2014. Als hij na weer een slopende dag in de ’bunker’ bij Schiphol onder zware beveiliging thuis wordt gebracht, is hij gebroken. „Aan de ene kant krijg ik er energie van, omdat ik er strijdbaar door word. Maar ik val ook vaak op bed neer, voor Pampus”, zegt Wilders.
De afgelopen week verliep spectaculair, met mails waaruit bleek dat ambtenaren van Justitie het OM allerlei suggesties hebben gedaan en waardeoordelen plakten op uw uitspraken. Hoe heeft u deze week beleefd?
„Het is een achtbaan. Toen ik de mails las… werd ik heel boos. Maar ik ben er ook echt misselijk van geworden. Aan de ene kant was het een bevestiging van wat ik altijd al dacht: dat dit een politiek proces is. Maar aan de andere kant vroeg ik me ook af in welk land we hier in hemelsnaam wonen. Het is gewoon bijna corruptie.”
Was dat ook hét moment dat u dacht: nu hebben we ze te pakken?
„Nou ja, blijkbaar niet. Het hof heeft ons geen gelijk gegeven. Ik denk dat dit alleen al genoeg is om het OM tien keer niet ontvankelijk te verklaren en het proces te stoppen. Allerlei rechtsgeleerden, echt niet mijn vrienden, gaven dat ook aan. Hopelijk besluit het hof daar alsnog toe.”
Maar dat gebeurt dan op basis van fouten in aanloop naar het proces, niet vanwege een weging of uw uitspraken rond minder Marokkanen door de beugel kunnen?
„Het zijn niet zomaar fouten; het raakt de kern van de rechtsstaat, van onze democratie. Dat de uitvoerende macht, ministers, ambtenaren of ambtenaren namens de minister zich niet met een proces van wie dan ook mogen bemoeien. En zeker niet met die van de oppositieleider. Dat gebeurt in Rusland. Bij Polen en Hongarije gaat er een eurocommissaris heen om zich te beklagen en ook de Nederlandse minister spreekt er schande van. Hier in eigen land gaan we over tot de orde van de dag. We hebben nu zwart op wit dat een minister via de rechterlijke macht een oppositieleider probeert kalt te stellen.”
Uit de mails bleek ook dat ambtenaren aangaven dat toenmalig minister Opstelten juist zo ver mogelijk bij het proces vandaan wilde blijven. Waaruit blijkt volgens u dat de minister opdracht tot bemoeienis heeft gegeven?
„Ambtenaren doen alles namens de minister. En de minister heeft ook een persbericht goedgekeurd, waar een vergelijking tussen mijn uitspraken en die van PvdA’ers Samsom en Spekman uit verwijderd was.’’
Maar kunt u op basis van wat er nu ligt ook hardmaken dat de minister echt opdracht heeft gegeven? Hij is zonder meer verantwoordelijk geweest voor wat de ambtenaren deden, maar dat is nog wel iets anders dan ergens opdracht toe geven?
„Dat weet ik niet. Ik weet dat we een notariële verklaring hebben waarin staat dat een ambtenaar Opstelten hoorde zeggen dat ’Wilders ons voor de voeten loopt’. Ik weet dat Opstelten, wat eerder werd ontkend, over de zaak met het OM heeft gesproken. Ik weet dat er door hem meer onwaarheden dan waarheden zijn gesproken. Maar ja, tijdens de getuigenverhoren was er collectief geheugenverlies en zei Opstelten op negen van de tien vragen dat hij het zich niet kon herinneren. Niet sterk en niet geloofwaardig.”
U heeft Opstelten als gedoogpartner in Rutte I in het zadel geholpen, toch?
„Ik kon een veto uitspreken over ministers. Als ik het had willen tegenhouden, had dat gekund. Met de kennis van nu had ik hem parkeerwachter gemaakt. Op zijn best.”
De reden dat ik ernaar vraag is, dat tijdens Rutte I duidelijk werd dat er een soort tegenmacht begon te ontstaan in de ambtenarij. Een vierde macht van ambtenaren die zich keerde tegen gedoogsteun en politieke wensen van de PVV.
„In die tijd waren er ook mensen die zeiden dat als de PVV echt zou meeregeren, ze sommige besluiten niet zouden uitvoeren, zouden staken of ontslag nemen. Er was bij sommige ambtenaren antipathie richting de PVV en dat zie je nu ook in de stukken terug in het proces. Ze noemen me kwaadaardig, racistisch, dat er hard tegen me moet worden opgetreden. Er heerst haat en afkeer, blijkt uit die stukken. Ambtelijke betrokkenheid is zonneklaar. We weten nu een hele hoop en we weten ook een hele hoop niet.”
Wat weten we nog niet?
„De rechtbank Midden-Nederland buigt zich nog over een aantal WOB-verzoeken van RTL. Door eerdere WOB-verzoeken weten we inmiddels dat minister Grapperhaus van Justitie de kluit ook flink heeft belazerd. Als je ziet wat er nu staat in drie stukken, dan is het nog maar het topje van de ijsberg.”
Waar baseert u dat vermoeden op?
„We hebben hier op de fractie vergeleken waar het ministerie eerst zaken weg lakte en betitelde als ’persoonlijke beleidsopvattingen van ambtenaren’ of ’leidt tot onevenredige schade voor mijn ambtsvoorganger’. Inmiddels weten we dus wat er is weg gelakt. Teksten als: ’We hebben hierover het OM geïnformeerd’. Niks persoonlijke beleidsopvattingen! Je krijgt er kippenvel van. Het is puur politiek gemarchandeer.”
U zei net dat Grapperhaus de kluit ook flink heeft belazerd. Uit kringen rond de minister klinkt dat ambtenaren die selectie hebben gemaakt en dat de minister niet persoonlijk honderden mails heeft beoordeeld op wat er wel en niet over naar buiten mag. Kunt u zich daar wat bij voorstellen?
„Zijn handtekening staat eronder. Maar het is goed dat u dit aangeeft. Hij stuurde vorige week een briefje naar de Kamer waarin hij verzweeg wat we nu weten, over de bemoeienis van Justitie-ambtenaren. Hij heeft de Kamer op het verkeerde been gezet en eigenlijk onjuist geïnformeerd. Dat kan hem zijn kop kosten.”
Uit de stukken blijkt ook dat er destijds een advies aan Grapperhaus’ voorganger Opstelten is gestuurd om minister-president Rutte te informeren. Is hij volgens u ook betrokken?
„Dat weet ik niet. Ik heb vermoedens.”
Wat zijn die?
„Ik denk dat het ondenkbaar is dat de minister-president hier niet meer van geweten heeft, maar ik heb geen bewijs. Daarom wil ik ook een debat met Rutte! Ik ken hem, Rutte vond dit belangrijk, hij is een controlefreak. Maar wat wist hij allemaal? Wat is er binnen de VVD allemaal bekokstoofd? ’Ik zal dat partijtje van jou decimeren’, zei Rutte in 2011 tegen me na de breuk in het Catshuis. Zijn vriend Opstelten heeft dat natuurlijk ook gehoord. Ik hou niet van samenzweringstheorieën, maar…”
Het is een zware beschuldiging, om de premier als medeplichtig te bestempelen.
„Daarom. En die doe ik dus pas als ik bewijs heb. Ik sluit niet uit dat het zo is. Ik weet nu wel waar ze toe in staat zijn. Maar de coalitie wil het debat pas na het vonnis.”
Kan de rechter nog een eerlijk oordeel vellen als de Kamer zich erover heeft uitgesproken?
„Als de Kamer concludeert dat dit niet deugt: natuurlijk. De rechter is ook een burger, die luistert daarnaar. Dat helpt mij.”
Kan de rechter het niet zonder bemoeienis van de Kamer af?
„Misschien niet. Zou u het risico lopen als u verdachte was?”
Ik zou alles uit de kast halen.
„Dat bedoel ik. Ik ben nog lang niet met ze klaar.”
Na de uitspraak in oktober gaat de Kamer er wel over spreken. Wat verwacht u dat er dan gebeurt?
„Dit heeft zonder overdrijven de potentie dat het kabinet hierop valt. Honderd procent. Dit raakt de kern van onze rechtsstaat. Het gaat ook niet alleen meer over Geert Wilders. Het gaat over de scheiding van machten, over de vierde macht van de ambtenarij die zich al dan niet op aansturen van de politiek bemoeit met parlementariërs van de oppositie. Er ligt nu al genoeg om het proces te stoppen. Als dat inderdaad gebeurt, komt heel het kabinet in heel zwaar weer.”
Bent u nog iets van plan?
„Ook als mijn zaak klaar is, zal ik alles doen om de onderste steen boven te krijgen en de verantwoordelijken bestraft te krijgen. Als we dit nu toestaan en er zit morgen een SP-GroenLinks kabinet, dan kan zomaar meneer Jetten van D66 de klos zijn. Of meneer Dijkhoff van de VVD. Al moet ik via civiele procedures alsnog mijn gelijk krijgen: ik ga ze helemaal gek maken. Niet uit wraak, maar om de waarheid boven tafel te krijgen.”
AD 14.09.2019 Geert Wilders denkt dat het kabinet kan vallen over de bemoeienissen van het ministerie van Justitie met zijn vervolging voor de ‘minder Marokkanen’-uitspraak. Dat zegt de PVV-leider in een interview met De Telegraaf. ,,Dit heeft zonder overdrijven de potentie dat het kabinet hierop valt. 100 procent. Dit raakt de kern van onze rechtsstaat.’’
Wilders werd naar eigen zeggen ‘heel boos’ en ‘echt misselijk’ toen hij de e-mails las waarin ambtenaren de zaak bespraken. Hij wil de verantwoordelijken bestraft krijgen: ,,Al moet ik via civiele procedures alsnog mijn gelijk krijgen: ik ga ze helemaal gek maken. Niet uit wraak, maar om de waarheid boven tafel te krijgen.’’.
Wilders stelt in de krant dat deze zaak niet meer om hem draait. ,,Het gaat over de scheiding van machten, over de vierde macht van de ambtenarij die zich al dan niet op aansturen van de politiek bemoeit met parlementariërs van de oppositie.’’
,,Er ligt nu al genoeg om het proces te stoppen’’, stelt Wilders. ,,Als dat inderdaad gebeurt, komt heel het kabinet in heel zwaar weer.’’ Volgens de PVV’er gaat met name minister Ferd Grapperhaus van Justitie het zwaar krijgen. ,,Hij heeft de Kamer op het verkeerde been gezet en eigenlijk onjuist geïnformeerd. Dat kan hem zijn kop kosten.’’
MSN 14.09.2019 Geert Wilders denkt dat het kabinet kan vallen over de bemoeienissen van het ministerie van Justitie met zijn vervolging voor de ’minder Marokkanen’-uitspraak. Dat zegt de PVV-leider in een interview met De Telegraaf. “Dit heeft zonder overdrijven de potentie dat het kabinet hierop valt. 100 procent. Dit raakt de kern van onze rechtsstaat.”
Wilders werd naar eigen zeggen “heel boos” en “echt misselijk” toen hij de e-mails las waarin ambtenaren de zaak bespraken. Hij wil de verantwoordelijken bestraft krijgen: “Al moet ik via civiele procedures alsnog mijn gelijk krijgen: ik ga ze helemaal gek maken. Niet uit wraak, maar om de waarheid boven tafel te krijgen.”
Wilders stelt in de krant dat deze zaak niet meer om hem draait. “Het gaat over de scheiding van machten, over de vierde macht van de ambtenarij die zich al dan niet op aansturen van de politiek bemoeit met parlementariërs van de oppositie.
“Er ligt nu al genoeg om het proces te stoppen”, stelt Wilders. “Als dat inderdaad gebeurt, komt heel het kabinet in heel zwaar weer.” Volgens de PVV’er gaat met name minister Ferd Grapperhaus van Justitie het zwaar krijgen. “Hij heeft de Kamer op het verkeerde been gezet en eigenlijk onjuist geïnformeerd. Dat kan hem zijn kop kosten.”
PVV-leider Geert Wilders in de Tweede Kamer na afloop van het aanvragen van een debat over zijn rechtszaak. Ⓒ ANP
Telegraaf 13.09.2019De advocaten Geert-Jan en Carry Knoops hebben vrijdag 13.09.2019 hun pleidooi in het proces in hoger beroep tegen Geert Wilders hervat. De PVV-voorman staat terecht voor zijn verondersteld beledigende uitspraken over Marokkanen. Hij was vrijdag zelf niet in de rechtszaal aanwezig, wegens werkzaamheden elders.
Afgelopen dinsdag eisten de raadslieden het proces direct te laten stoppen omdat volgens hen onomwonden is gebleken dat het Openbaar Ministerie zich in de zaak-Wilders heeft laten aansturen door het ministerie van Justitie en Veiligheid.
Daarmee heeft het OM het recht op vervolging verspeeld, vinden zij. Wilders spreekt al maanden schande van deze vermeende politieke inmenging en heeft maandag aangifte gedaan tegen de in de zaak betrokken aanklagers, omdat zij er tegen de rechter over zouden hebben gelogen.
Het hof gaf dinsdag te kennen dat het over de stellingen van de advocaten wil beraadslagen en daarom niet meteen tot een beslissing kon komen. Het echtpaar Knoops vroeg daarop tijd om zich op zijn positie te beraden. De uitkomst daarvan is dat zij de draad van hun pleidooi weer oppakken.
Inhoudelijk betogen de advocaten dat Wilders zich niet schuldig heeft gemaakt aan groepsbelediging of het aanzetten tot discriminatie. De rechtbank heeft hem daarvoor veroordeeld. De raadslieden verlangen vrijspraak.
Lees de tweets van rechtbankverslaggever Saskia Belleman terug;
Telegraaf 12.09.2019 De politieke bemoeienis in de zaak tegen Geert Wilders heeft mogelijk grote gevolgen. Hoofdredacteur Paul Jansen beschrijft de rol van de ‘vierde macht’: ambtenaren.
AD 12,09.2019 De aangifte die PVV-leider Geert Wilders maandag deed tegen de officier van justitie en advocaten-generaal die betrokken zijn bij zijn strafzaak, is binnengekomen bij het Openbaar Ministerie. Dat meldt het OM vanmorgen. Het landelijk parket van het OM bestudeert de aangifte.
Hij verwijt de aanklagers ‘valsheid in geschrifte’. Het gaat om officier van justitie Wouter Bos die besloot Wilders te vervolgen. Net als de twee zogenoemde advocaten-generaal Birgit van Roessel en Gerard Sta, die het proces nu behandelen.
Wilders verdenkt de magistraten ervan dat zij de rechter hebben voorgelogen over de bemoeienis van het ministerie van Justitie en Veiligheid met de strafzaak. Het OM ontkent dat er sprake is geweest van beïnvloeding door het ministerie, onder meer bij het besluit Wilders te vervolgen voor zijn omstreden en volgens justitie beledigende uitspraken over Marokkanen.
Wilders staat momenteel in hoger beroep terecht voor die uitspraken. De PVV-voorman en zijn advocaat Geert-Jan Knoops willen dat het proces stopt, omdat de ontoelaatbare, politieke inmenging in zijn zaak volgens hen is komen vast te staan. Het Haagse gerechtshof wil daar pas later een besluit over nemen, zeer tegen de zin van Wilders. Op de zitting van vrijdag moet blijken hoe Knoops op dat ongewenste uitstel reageert.
De voltallige oppositie, behalve Denk, steunde gisteren het verzoek van Wilders zo snel mogelijk een debat te houden. Maar de coalitie houdt voet bij stuk, en beroept zich op de scheiding der machten. Daarom zou de Kamer niet moeten debatteren over een zaak die nog voor de rechter ligt. Tegen het zere been van Wilders, die een debat na het vonnis onzinnig noemt. ,,In algemene zin kan je na het vonnis nog conclusies trekken, maar ik heb er niks aan’’, aldus de PVV-leider. ,,Mocht ik veroordeeld worden, dan is dat op cassatie na onherroepelijk.’’
Telegraaf 12.09.2019 De aangifte die PVV-leider Geert Wilders maandag deed tegen de officier van justitie en advocaten-generaal die betrokken zijn bij zijn strafzaak, is binnengekomen bij het Openbaar Ministerie. Dat meldt het OM donderdag. Het landelijk parket van het OM bestudeert de aangifte.
Wilders verdenkt de magistraten ervan dat zij de rechter hebben voorgelogen over de bemoeienis van het ministerie van Justitie en Veiligheid met de strafzaak. Het OM ontkent dat er sprake is geweest van beïnvloeding door het ministerie, onder meer bij het besluit Wilders te vervolgen voor zijn omstreden en volgens justitie beledigende uitspraken over Marokkanen.
Wilders staat momenteel in hoger beroep terecht voor die uitspraken. De PVV-voorman en zijn advocaat Geert-Jan Knoops willen dat het proces stopt, omdat de ontoelaatbare, politieke inmenging in zijn zaak volgens hen is komen vast te staan. Het Haagse gerechtshof wil daar pas later een besluit over nemen, zeer tegen de zin van Wilders. Op de zitting van vrijdag moet blijken hoe Knoops op dat ongewenste uitstel reageert.
De aangifte tegen de drie OM’ers is eerder deze week wel door het hof in het dossier opgenomen.
AD 11.09.2019 Dat de Tweede Kamer pas na het vonnis wil debatteren over de zaak tegen Geert Wilders, is volgens de PVV-leider werkelijk schandalig. Volgens hem is een Kamerdebat na het vonnis onzinnig.
De voltallige oppositie, behalve DENK, steunde het verzoek zo snel mogelijk een debat te houden. Maar de coalitie houdt voet bij stuk, en beroept zich op de scheiding der machten. Daarom zou de Kamer niet moeten debatteren over een zaak die nog voor de rechter ligt.
,,Dat is onzin, want daar heeft het ministerie van Justitie zich toen ook niet aan gehouden”, zegt Wilders. ,,Dat heeft zich bemoeid met de verweren en mijn vervolging.” Veel partijen vragen zich op grond van het aan het licht gekomen e-mailverkeer af of ambtenaren niet buiten hun boekje zijn gegaan.
Over mogelijke inmenging door het ministerie wil Wilders in debat met de Kamer. Dat er partijen zijn die pas na het vonnis willen debatteren, laat volgens Wilders zien dat ze ‘niet solidair’ zijn. ,,In algemene zin kan je na het vonnis nog conclusies trekken, maar ik heb er niks aan”, aldus de PVV-leider. ,,Mocht ik veroordeeld worden, dan is dat op cassatie na onherroepelijk.”
PVV-leider Wilders vraagt een debat aan over zijn rechtszaak, in de Tweede Kamer ANP
NOS 11.09.2019 De regeringspartijen VVD, CDA, D66 en ChristenUnie willen geen Kamerdebat over de ‘minder-Marokkanen’-strafzaak tegen PVV-leider Wilders zolang de rechter nog geen uitspraak heeft gedaan.
Wilders wil in aanwezigheid van premier Rutte debatteren over de bemoeienis van ambtenaren van het ministerie van Justitie met zijn strafzaak. Hij riep zijn collega’s op zijn verzoek te steunen, in het belang van zijn verdediging.
“Dit is mijn laatste kans”, zei hij. “Als we het pas na de uitspraak van de rechter doen, en dan blijkt dat de Tweede Kamer de gang van zaken onacceptabel vindt, dan is het voor mij te laat.”
Schandalig proces
Alle oppositiepartijen behalve Denk steunen zijn verzoek. PvdA-Kamerlid Kuiken: “De schijn van bemoeienis wordt steeds groter, dus ik wil ook een debat.” 50Plus-leider Krol: “Heel Nederland praat over deze zaak, dus dan moeten wij er ook over praten.”
Forum voor Democratie was de eerste en een tijd de enige partij die een debatverzoek van Wilders steunde. Partijleider Baudet: “Dit is een schandalig proces. De Kamer moet zo spoedig mogelijk zijn tanden laten zien.”
Maar de VVD en de andere regeringspartijen voelen daar niets voor. “Wij willen een debat na de rechterlijke uitspraak, want dan ligt het totaalplaatje op tafel”, zegt VVD-Kamerlid Van Wijngaarden.
Eerder lieten de andere regeringspartijen blijken verontrust te zijn over de bemoeienis van ambtenaren. Vandaag lichtten zij hun standpunt niet verder toe. Wilders deed opnieuw een beroep op hen:
Wilders wil debat over zijn proces vóór de uitspraak, coalitie wil het daarna
Wilders deed nog een laatste poging om de tegenstanders te overtuigen. “Nu ben ík het. Maar het kan ieder van u de volgende keer zijn.” Als de Tweede Kamer na het oordeel van de rechter in hoger beroep nieuwe informatie krijgt, bijvoorbeeld tijdens het Kamerdebat, dan heeft Wilders daar niet zo veel meer aan.
Wilders: “Alsof je tegen iemand die ter dood veroordeeld is – wat ik gelukkig niet ben – zegt dat je na zijn executie een debat gaat houden.” Hij bedankte de partijen die hem wel steunden.
Onthullingen
In december 2016 werd Wilders veroordeeld voor zijn ‘minder Marokkanen’-uitspraak van 19 maart 2014 na de gemeenteraadsverkiezingen. Hij werd schuldig bevonden aan groepsbelediging en aanzetten tot discriminatie, maar kreeg geen straf. Hij ging in hoger beroep.
Gisteren deed de advocaat van Wilders, Geert-Jan Knoops, een poging de rechtszaak onmiddellijk te stoppen door het Openbaar Ministerie niet ontvankelijk te laten verklaren. Knoops vindt dat de onthullingen van RTL Nieuws, over mailwisselingen van ambtenaren van voormalig minister Opstelten, bewijzen dat het proces politiek gestuurd is.
Het OM bestrijdt dat. De rechter heeft besloten hier pas later een oordeel over uit te spreken. Dit betekent dat het proces verder gaat en dat Wilders zich inhoudelijk moet verdedigen. Vrijdag is de eerstvolgende zittingsdag.
Telegraaf 11.09.2019De Tweede Kamer gaat in debat over topambtenaren van het ministerie van Justitie en Veiligheid die zich bemoeiden met de veroordeling van PVV-leider Wilders om zijn ’minder Marokkanen’-uitspraak, maar dat gebeurt pas na de uitspraak van de rechter daarover.
Tot grote teleurstelling van Wilders.
„Het is alsof je tegen iemand die ter dood veroordeeld is zegt: we kijken of er iets niet klopt, maar dan na je executie.”
De kans bestaat immers dat Wilders dan al is veroordeeld. Toch vindt een meerderheid van de Tweede Kamer dat het niet gepast is om een Kamerdebat te voeren terwijl de zaak nog onder de rechter is. Coalitiepartijen VVD, CDA, D66 en ChristenUnie, gesteund door Denk, willen wachten.
Van de rest van de partijen, een grote minderheid, had het debat nu al mogen plaatsvinden. Die partijen vinden dat de Kamer voldoende te bespreken heeft, zonder dat de rechter daarmee wordt gehinderd. ,,Het gaat namelijk ook over informatievoorziening aan ons’’, aldus SGP-Kamerlid Bisschop. SP-Kamerlid Van Nispen vindt dat er best in de Tweede Kamer over het proces kan worden gesproken, juist omdat er een scheiding der machten is. Het debat moet dan ook los worden gezien van de strafzaak, vindt hij.
Wilders is teleurgesteld in collega’s die nu in meerderheid bepalen dat het woord eerst aan de rechter is. ,,De coalitie en Denk hebben nul solidariteit met een collega. Dit komt allemaal door ambtenaren die mij haten, het debat na de uitspraak is mosterd na de maaltijd.’’
Telegraaf 11.09.2019De rol die het ministerie van Justitie en Veiligheid heeft gespeeld in de strafzaak tegen PVV-leider Wilders wordt uitgebreid onder de loep genomen als de rechter uitspraak heeft gedaan.
„Er is dan alle ruimte om af te lopen wat die rol is geweest”, belooft minister Grapperhaus (Justitie en Veiligheid). Tot die tijd gaat de CDA-bewindsman niet intern onderzoeken wie op welke manier druk heeft uitgeoefend om Wilders harder aan te pakken om zijn ’minder Marokkanen’-uitspraak in 2014. „Het is nu eerst aan een onafhankelijke rechter, wij moeten op het ministerie verder met ons gewone werk.”
Een meerderheid van de Tweede Kamer vroeg vandaag een debat aan over de kwestie, maar dan wel na de uitspraak van de rechter. Coalitiepartijen VVD, CDA, D66 en CU willen, gesteund door Denk, daarop wachten. Alle overige partijen willen de uitspraak van de rechter niet afwachten. Wilders is woest over dat besluit, hij verwijt Kamerleden van coalitiepartijen en Denk ’nul solidariteit’ een hem als collega te hebben. „Het is als onderzoek na een executie.”
Inmiddels is de strafzaak al onderwerp van gesprek in politiek Den Haag. Zelfs kopstukken uit de coalitie trokken aan de bel. CU-voorman Segers noemde het ’schokkend’ dat uit documenten blijkt dat topambtenaren invloed wilden uitvoeren op de strafzaak, terwijl het Openbaar Ministerie (OM) moest afwegen of vervolging wenselijk was. Grapperhaus zegt zich niet druk te maken over hoe Tweede Kamerleden over die bemoeienis oordelen. „We leven in een vrije democratie, dus mensen kunnen daarover zeggen wat ze willen.”
MSN 11.09.2019 De rol die het ministerie van Justitie en Veiligheid heeft gespeeld in de strafzaak tegen PVV-leider Wilders wordt uitgebreid onder de loep genomen als de rechter uitspraak heeft gedaan.
„Er is dan alle ruimte om af te lopen wat die rol is geweest”, belooft minister Grapperhaus (Justitie en Veiligheid). Tot die tijd gaat de CDA-bewindsman niet intern onderzoeken wie op welke manier druk heeft uitgeoefend om Wilders harder aan te pakken om zijn ’minder Marokkanen’-uitspraak in 2014. „Het is nu eerst aan een onafhankelijke rechter, wij moeten op het ministerie verder met ons gewone werk.”
Een meerderheid van de Tweede Kamer vroeg vandaag een debat aan over de kwestie, maar dan wel na de uitspraak van de rechter. Coalitiepartijen VVD, CDA, D66 en CU willen, gesteund door Denk, daarop wachten. Alle overige partijen willen de uitspraak van de rechter niet afwachten. Wilders is woest over dat besluit, hij verwijt Kamerleden van coalitiepartijen en Denk ’nul solidariteit’ een hem als collega te hebben. „Het is als onderzoek na een executie.”
Inmiddels is de strafzaak al onderwerp van gesprek in politiek Den Haag. Zelfs kopstukken uit de coalitie trokken aan de bel. CU-voorman Segers noemde het ’schokkend’ dat uit documenten blijkt dat topambtenaren invloed wilden uitvoeren op de strafzaak, terwijl het Openbaar Ministerie (OM) moest afwegen of vervolging wenselijk was.
Grapperhaus zegt zich niet druk te maken over hoe Tweede Kamerleden over die bemoeienis oordelen. „We leven in een vrije democratie, dus mensen kunnen daarover zeggen wat ze willen.”
Wilders: schandalig dat het debat wordt gevoerd na de uitspraak, dit is namelijk mijn laatste kans. Ik heb hier niets aan. Coalitie en Denk hebben nul solidariteit met een collega. pic.twitter.com/sgyWaQqsfA
AD 10.09.2019 Minister Ferd Grapperhaus van Justitie en Veiligheid maakt de documenten openbaar die de rechter in de zaak-Wilders heeft opgevraagd over de vervolging van de PVV-leider. Hij gaat ook nog eens kijken of hij in de toekomst in soortgelijke gevallen meer met de Kamer kan delen.
De e-mails tussen ambtenaren en andere stukken spelen een belangrijke rol in het proces, omdat ze volgens de verdediging aantonen dat het ministerie op die vervolging heeft aangedrongen. De Tweede Kamer vroeg tot dusver tevergeefs om de documenten.
Grapperhaus wilde ze niet verstrekken omdat dat de rechtszaak zou beïnvloeden. Maar inmiddels hebben het gerechtshof en de verdediging ze ook en liggen ze deels op straat. Daarom maakt de minister ‘een uitzondering’, om te voorkomen dat de Kamer een vertekend beeld krijgt.
Grapperhaus wil niets kwijt over de inhoud van de stukken. Premier Mark Rutte evenmin, omdat ‘de politiek heel terughoudend is’ zolang ‘de zaak onder de rechter is’. Zodra de rechter uitspraak heeft gedaan, belooft Grapperhaus de Kamer tekst en uitleg te verschaffen en te vertellen wat hij van de gang van zaken vindt.
In de Kamer is brede steun voor een debat met Grapperhaus, mits eerst de rechter heeft gesproken. Veel partijen vragen zich op grond van het aan het licht gekomen e-mailverkeer af of ambtenaren niet buiten hun boekje zijn gegaan. De minister onderstreept dat hij vindt dat het Openbaar Ministerie zelf over vervolging moet beslissen.
NOS 10.09.2019 De strafzaak tegen PVV-leider Geert Wilders gaat vooralsnog door. Het hof stelt een besluit over de ontvankelijkheid van het Openbaar Ministerie uit, waarschijnlijk tot de einduitspraak. Eventueel wordt er een tussenuitspraak gedaan.
Advocaat Knoops zei vorige week al dat hij vindt dat het OM niet-ontvankelijk moet worden verklaard en dat er een einde moet komen aan de vervolging van Wilders en herhaalde dat vandaag. Het hof zegt meer tijd nodig te hebben voordat daarover kan worden beslist. Knoops heeft daarop beraad gevraagd tot vrijdag, om te bepalen of hij het pleidooi dat hij vorige week begon voortzet.
Het Openbaar Ministerie zei opnieuw dat de strafzaak tegen Wilders volgens de regels tot stand is gekomen. Advocaat-generaal Gerard Sta herhaalde dat het OM zelfstandig de beslissing heeft genomen om Wilders te vervolgen en dat dat niet is gebeurd onder druk van het ministerie of de minister.
Toenmalig minister van Justitie Opstelten is per ambtsbericht ingelicht over het vervolgingsbesluit, zodat hij zijn politieke verantwoordelijkheid kon nemen, aldus Sta eerder vanmiddag.
‘Politiek proces’
Advocaat Knoops herhaalde vanochtend dat het proces tegen zijn cliënt Geert Wilders meteen moet stoppen. Volgens hem is er sprake van een politiek proces.
Medewerkers van het Openbaar Ministerie en het ministerie van Justitie hebben in 2014 mailcontact gehad over de zaak, waarin ze zouden hebben geschreven dat Wilders hard aangepakt moest worden voor zijn ‘minder Marokkanen-uitspraak’. Daardoor werd volgens de advocaat de scheiding der machten geschonden.
De mails tussen het OM en ambtenaren tonen volgens Knoops aan dat ambtenaren invloed hebben uitgeoefend op de manier waarop Wilders vervolgd moest worden. De ambtenaren hebben zich volgens de advocaat dus bemoeid met de processtrategie.
‘Opmerkelijk’
Sta wees erop dat veel van de mails zijn gewisseld tussen ambtenaren op het departement onderling. “Het is wel opmerkelijk dat zij zich inhoudelijk bezighielden met deze strafzaak”, aldus de aanklager. Die mails hebben de officieren van justitie nooit bereikt. “Consequenties voor de strafzaak heeft dat niet”, stelde hij.
Minister Grapperhaus maakt de documenten openbaar die de rechter heeft opgevraagd over de vervolging van Wilders. De Tweede Kamer kreeg ze tot dusver niet, omdat dat volgens Grapperhaus de rechtszaak zou beïnvloeden. Omdat het hof en de verdediging de documenten nu ook hebben, en ze al deels op straat liggen, maakt de minister nu een uitzondering, zegt hij.
Live-uitzending
De start van deze zitting is vanochtend rechtstreeks uitgezonden op NOS.nl en NPO Nieuws. Dat had niet gemoeten, want het gerechtshof had daar geen toestemming voor verleend. Om die reden is de live-uitzending toen gestopt.
In de middagpauze heeft het gerechtshof alsnog toestemming voor een live-uitzending verleend. De uitzending is daarom hervat.
Telegraaf 10.09.2019 Het gerechtshof Den Haag geeft het oordeel over mogelijke politieke beïnvloeding van de strafzaak tegen PVV-leider Geert Wilders uiterlijk bij de einduitspraak. Dat heeft het hof dinsdag bepaald. Eventueel wordt er een tussenuitspraak gedaan.
Wilders en zijn advocaat Geert-Jan Knoops menen dat onomwonden gebleken is dat het ministerie van Justitie en Veiligheid zich in 2014 actief heeft bemoeid met de beslissing over te gaan tot strafvervolging van Wilders, wegens diens omstreden uitspraken over Marokkanen. Het OM heeft die bemoeienis altijd ontkend en gezegd dat het geheel zelfstandig tot dat besluit is gekomen.
Knoops en Wilders vroegen het hof dinsdag direct een beslissing te nemen en het proces te stoppen, maar het hof zegt er meer tijd voor nodig te hebben. Knoops vroeg beraad tot vrijdag, om te bepalen of hij zijn vorige week begonnen pleidooi voortzet dan wel andere actie gaat ondernemen. Het hof heeft hem die tijd gegeven.
Wilders werd door de rechtbank veroordeeld wegens groepsbelediging en het aanzetten tot haat, maar kreeg geen straf opgelegd. Wilders tekende hoger beroep aan tegen dat vonnis. In hoger beroep is een geldboete van 5000 euro tegen hem geëist.
Tijdens de procedure in hoger beroep is de zaak geheel in het teken komen te staan van de stelling van Wilders en zijn advocaat dat het departement, toenmalig justitieminister Ivo Opstelten incluis, zich van meet af aan actief met de zaak heeft bemoeid.
In de loop der tijd zijn er steeds meer stukken op tafel gekomen die, volgens het team-Wilders, aantonen dat het departement een stevige vinger in de pap heeft gehad en dat daarover geen open kaart is gespeeld.
Knoops wilde dinsdag na afloop van de zitting niet zeggen waarmee hij vrijdag denkt te komen. Eerder heeft hij het hof met succes gewraakt, waarna de huidige rechters zijn aangetreden. De vraag is of in de huidige situatie een hernieuwde wraking een reële optie is.
Grapperhaus wilde ze niet verstrekken omdat dat de rechtszaak zou beïnvloeden. Maar inmiddels hebben het gerechtshof en de verdediging ze ook en liggen ze deels op straat. Ⓒ ANP
Telegraaf 10.09.2019 Minister Ferd Grapperhaus (Justitie en Veiligheid) maakt de documenten openbaar die de rechter in de zaak-Wilders heeft opgevraagd over de vervolging van de PVV-leider. De e-mails tussen ambtenaren en andere stukken spelen een belangrijke rol in het proces, omdat ze volgens de verdediging aantonen dat het ministerie op die vervolging heeft aangedrongen.
De Tweede Kamer vroeg tot dusver tevergeefs om de documenten. Grapperhaus wilde ze niet verstrekken omdat dat de rechtszaak zou beïnvloeden. Maar inmiddels hebben het gerechtshof en de verdediging ze ook en liggen ze deels op straat. Daarom maakt de minister „een uitzondering”, om te voorkomen dat de Kamer een vertekend beeld krijgt.
Grapperhaus wil niets kwijt over de inhoud van de stukken. Premier Mark Rutte evenmin, omdat „de politiek heel terughoudend is” zolang „de zaak onder de rechter is.” Zodra de rechter uitspraak heeft gedaan, belooft Grapperhaus de Kamer tekst en uitleg te verschaffen en te vertellen wat hij van de gang van zaken vindt. Hij gaat ook nog eens kijken of hij in de toekomst in soortgelijke gevallen meer met de Kamer kan delen.
In de Kamer is brede steun voor een debat met Grapperhaus, mits eerst de rechter heeft gesproken. Veel partijen vragen zich op grond van het aan het licht gekomen e-mailverkeer af of ambtenaren niet buiten hun boekje zijn gegaan. De minister onderstreept dat hij vindt dat het Openbaar Ministerie zelf over vervolging moet beslissen.
Advocaat Geert-Jan Knoops en PVV-leider Geert Wilders in de rechtbank van Schiphol voor het pleidooi van de verdediging in het minder-Marokkanen-proces. Ⓒ ANP
Telegraaf 10.09.2019 Geert Wilders heeft vanmiddag een dringend beroep gedaan op het gerechtshof om vandaag nog zijn vervolging voor de Minder Marokkanenuitspraken uit 2014 stop te zetten.
Volgens Wilders moet hij zich nu al vijf jaar lang niet alleen verdedigen tegen de rechtsprekende macht, maar ook tegen de uitvoerende macht. ,,Dat is niet fair, en corrupt. Poetin kan er nog iets van leren”, vond Wilders.
De PVV-leider vond het bovendien vreemd dat de advocaten-generaal Birgit van Roessel en Gerard Sta er vandaag waren. Hij heeft aangifte tegen hen en tegen officier van justitie Wouter Bos gedaan van valsheid in geschrifte. ,,Het kan zomaar zijn dat ik hier wordt vervolgd door drie potentiële delinquenten. Het zou ze hebben gesierd als ze zich hadden verschoond.”
Zijn oproep volgde op urenlang gesteggel tussen zijn verdediging en het Openbaar Ministerie over nieuwe mails die in het weekeinde tot ophef leidden. Uit die mails zou volgens de verdediging van Wilders overduidelijk blijken dat ambtenaren van het ministerie van justitie zich bemoeiden met de beslissing van het Openbaar Ministerie over zijn vervolging, en met de inhoud van de strafzaak.
Wilders is volgens zijn advocaat ,,om politieke motieven een proefproces ingejaagd.” Het OM bestrijdt dat, en zegt dat het slechts een interne mailwisseling betrof, die van geen enkele invloed is geweest.
Voor de verdediging van Wilders is het zonneklaar. De mails tonen onomstotelijk aan dat de ambtenaren zich actief bemoeiden met de vervolgingsbeslissing. Advocaat Geert-Jan Knoops: ,,Er is geen nader onderzoek meer nodig. Het rechtssysteem is in de kern geraakt. Wilt u meer of minder besmetting van het strafproces? Wilt u meer of minder inbreuk op het rechtssysteem?”
Zo nam volgens Knoops het OM suggesties over om Wilders’ opmerking ‘Dan gaan we dat regelen’ toe te voegen aan de tenlastelegging, en ook zou onder invloed van het ministerie zijn besloten om Wilders niet alleen te vervolgen voor zijn uitlatingen tijdens de verkiezingsbijeenkomst op 19 maart, maar ook voor uitspraken die hij een week eerder deed op de markt in Loosduinen. In de mails spreken de ambtenaren de vrees uit dat Wilders anders de dans zou kunnen ontspringen.
Knoops: ,,Om het tij te keren en vanwege hun aversie tegen Wilders besloten ze munitie aan te dragen om Wilders vervolgd te krijgen.” De verdediging wees het hof tevens op het woordgebruik van de ambtenaren.
Ze schreven over het ,,welbewust en ophitsend taalgebruik” van Wilders. Woorden die meermalen letterlijk terugkwamen in het requisitoir van het OM. Knoops: ,,De ambtenaren waren bereid om hun politieke terughoudendheid te laten varen en zich vol in te zetten voor een veroordeling.”
Het OM verschuilt zich volgens de verdediging voortdurend achter het ontbreken van een formele aanwijzing van toenmalig minister Opstelten om de PVV-leider te vervolgen. ,,Wat hier is gebeurd is veel erger en geraffineerder.
Er is bewust geen aanwijzing op papier gezet, maar in het geheim is er gezorgd voor een stimulans aan het OM om te vervolgen. Wás Opstelten maar zo dapper en transparant geweest om die aanwijzing te geven”, verzuchtte Knoops.
Alles werd in het werk gesteld om de kans op een veroordeling van Wilders te vergroten, concludeert Knoops uit de mails. ,,Natuurlijk zette Opstelten nergens zijn handtekening onder, hij keek wel uit. Maar hij greep niet in en liet dus toe dat zijn ambtenaren zich inlieten met het succesvol maken van de vervolging. Hij maakte hun gedachten tot de zijne.”
Het OM ziet geen enkele reden voor een niet ontvankelijkheid. Volgens advocaat-generaal Gerard Sta is de mailwisseling interne communicatie tussen ambtenaren, en heeft niets daarvan de zaaksofficieren van justitie bereikt. ,,Als dat wel zo zou zijn geweest, dan hadden de officieren het terstond gepikeerd terzijde geschoven, omdat zíj gaan over de vervolging.”
Sta zegt wel verbaasd te zijn over de inhoudelijke opmerkingen die de ambtenaren over de zaak maken, maar zegt dat op geen enkele manier aannemelijk is gemaakt dat toenmalig minister Opstelten erachter zat. Laat staan dat het OM erdoor beïnvloed is.
Ook een verzoek van een ambtenaar om het requisitoir in de strafzaak te sturen zodat er nog ,,nuttige opmerkingen” konden worden gemaakt, is nooit in werkelijkheid gedaan, zegt Sta.
De AG zegt dat het niet zo gek is dat het Landelijk Expertise Centrum Discriminatie én het wetenschappelijk bureau van het OM twijfelden over vervolging. ,,Dat het OM een en ondeelbaar is, wil niet zeggen dat we klonen van elkaar zijn die hetzelfde moeten denken.”
Het hof neemt om half 6 een beslissing.
Rechtbankverslaggever Saskia Belleman volgde de rechtszaak live. Bekijk haar updates:
Telegraaf 10.09.2019 Het ministerie van Justitie had zich nooit met de Wilders-zaak moeten bemoeien. Een doodzonde, zeggen hoogleraren nu blijkt dat ambtenaren zich achter de schermen bemoeiden met het proces en aandrongen op een stevige aanpak. „De stekker moet uit het proces.”
Het Wilders-proces is inmiddels ontaard in een grote kliederboel, stelt de Leidse hoogleraar staats- en bestuursrecht Wim Voermans na de zoveelste onthulling vast. „Een nachtmerrie voor alle partijen.”
Wim Voermans, hoogleraar Leiden: „Een grote kliederboel.”
Ook de rechtsgeleerde Afshin Ellian, hoogleraar te Leiden, is geschokt door de recente onthulling. „Ik kon het bijna niet geloven. Want er is nu de schijn gewekt dat dit een politiek aangestuurd proces is”, stelt Ellian die een vergelijking maakt met het ’Turkije van Erdogan en het Rusland van Poetin’. „Het monddood maken van je politieke tegenstander. Doodeng.”
Hoogleraar rechtsgeleerdheid Afshin Ellian van de Universiteit Leiden: „Doodeng.” Ⓒ ANP
Afgelopen weekend werden e-mails vrijgegeven waaruit blijkt dat justitieambtenaren achter de schermen bij het OM aandrongen op vervolging van Wilders.
’Kwaadaardig’
Ze vonden de minder-Marokkanen-uitspraak in 2014 van de PVV-leider, toen ook oppositieleider, ’kwaadaardig’, zo blijkt uit e-mails in bezit van RTL Nieuws. Het Haags parket van het OM zag aanvankelijk helemaal niets in een zaak tegen Wilders vanwege diens ’minder Marokkanen’-uitspraak tijdens een campagne op de Haagse markt.
En de gewraakte uitspraken tijdens de verkiezingsavond waren volgens het Landelijk Expertise Centrum Discriminatie van het OM ’niet onnodig grievend’, blijkt uit de stukken. Uiteindelijk belandde Wilders voor het hekje. Mede door druk van het ministerie, zo lijkt het, concludeert Ellian na het lezen van de documenten.
Uiterst explosief: het ministerie zei altijd dat het zich nóóit inhoudelijk met de zaak had bemoeid. Maar dat lijkt nu glashard gelogen, concludeert Ellian. En het gaat zelfs veel verder dan bemoeienis, stelt de Leidse hoogleraar. „Het ministerie wilde de zaak aansturen en zelfs leiding geven.” Zo wordt er aangedrongen op een stevige aanpak. En wil ’Den Haag’ meelezen met het requisitoir van het OM.
De minister van Justitie mag het OM ’een aanwijzing’ geven omtrent vervolging, vertelt hoogleraar Wim Voermans. Maar alleen in uitzonderlijke, gevoelige processen zoals bijvoorbeeld over euthanasiezaken. Terughoudendheid en transparantie zijn bij zo’n opdracht het uitgangspunt. De Kamer en de rechter moeten worden geïnformeerd. Zodat politieke bemoeienis voor iedereen overduidelijk is, aldus Voermans.
Intensief
Dat was in de Wilders-zaak niet aan de orde, stelt het ministerie: want er lag immers geen formele aanwijzing dat de zaak moest worden opgepakt door het OM. Maar dat is nu moeilijk vol te houden, zegt de Nijmeegse hoogleraar staats- en bestuursrecht Paul Bovend’Eert op basis van de nieuw geopenbaarde documenten. De ambtenaren bemoeiden zich zo intensief met de zaak, alsof er wél een aanwijzing was gegeven. Hij vindt de handelwijze van het ministerie ’kwalijk’.
Nijmeegse hoogleraar staats- en bestuursrecht Paul Bovend’Eert: „Kwalijk.”
Bovendien had het departement nooit zijn vingers aan de zaak moeten branden, vindt hij. Daardoor lijkt het alsof het een oppositieleider monddood wilde maken, en ontstaat de geur van een politiek proces. Ook de Amsterdamse hoogleraar staats- en bestuursrecht Jon Schilder (VU) vindt dat het departement ’op afstand had moeten blijven’. „De buitenwacht weet nooit wat het motief is om de Wilders-zaak voor te dragen.”
Jon Schilder, hoogleraar staats- en bestuursrecht aan de Vrije Universiteit in Amsterdam: „Op afstand blijven.” Ⓒ Amaury Miller
Daarom moet de stekker uit het proces, zegt Ellian die eerder getuige-deskundige was in de Wilders-zaak. De schijn van een politiek proces is al voldoende om hiermee te stoppen, vindt hij. Of dat gebeurt, is aan de rechter, stelt Voermans. Vorige week tijdens Wilders’ hoger beroep oordeelde het Hof op basis van de informatie die toen beschikbaar was, dat daar geen aanleiding voor was.
Geen kans
De rechters zouden nu kunnen oordelen dat Wilders met een achterstand aan de zaak is begonnen, stelt Voermans. „En dat hij geen kans heeft gehad op een eerlijk proces. Dit is niet zoals het hoort.” De kou is nog niet uit de lucht, voorspelt de hoogleraar. „Het gaat hier om een politicus die voor de rechter staat. Dat is heel, héél gevoelig.”
De kans dat de stekker eruit gaat, acht emeritus-hoogleraar strafrecht Theo de Roos niet heel groot. Dan zou het OM plotseling moeten betogen dat het onder druk is gezet door het ministerie om Wilders te vervolgen. En zou de rechter dus kunnen besluiten om het Wilders-proces af te blazen, legt De Roos uit.
„Maar ik verwacht niet dat dit gaat gebeuren”, zegt De Roos. Het OM heeft eerder al gezegd dat het zelfstandig een besluit heeft genomen over de vervolging van Wilders. Dan zou het vreemd zijn dat het Openbaar Ministerie ineens 180 graden draait, stelt hij vast.
AD 10.09.2019 Het Haagse gerechtshof neemt voorlopig geen beslissing over de ontvankelijkheid van het Openbaar Ministerie bij de vervolging van Geert Wilders in het minder-Marokkanenproces. De PVV-leider ziet in vrijgegeven documenten bewijs dat ambtenaren van het ministerie van Justitie hebben geprobeerd zich te bemoeien met zijn vervolging. Het hof stelt hem vooralsnog niet in het ongelijk, maar wil eerst alles horen in het proces.
Het verzoek van de verdediging om het proces per direct stop te zetten, is dus afgewezen. Vrijdag gaat de zaak weer verder. Dan wordt onder meer gesproken over de planning van het proces. Een wrakingsverzoek hangt in de lucht, zeker nu het hof niet voldoet aan de wens van Wilders. Zelf zei hij zich nu te gaan beraden op de volgende stap.
Wilders spreekt al jaren van een ‘politiek gedreven’ proces om hem monddood te maken. Dit weekend kwamen via RTL nieuwe e-mails naar buiten waarin ambtenaren voorstelden om ‘suggesties’ te doen aan het Openbaar Ministerie in de vervolging van Wilders. Volgens het OM deed dat allemaal niet ter zake: het besluit om Wilders te vervolgen zou toen al genomen zijn.
Toch stond het gerechtshof vandaag voor de vraag welk kamp gelijk heeft. Voor Wilders’ advocaat Geert-Jan Knoops is het een uitgemaakte zaak: ,,U kunt dit proces meteen stoppen’’, begon hij zijn betoog vanmorgen. Hij stelt dat de ongelakte delen van de e-mails tussen ambtenaren zijn eerdere verhaal ‘versterken’. ,,U zei eerder dat de niet-ontvankelijkheid van het OM nog niet was aangetoond, maar nu kunt u alles in onderling verband bezien.’’
Uit de mails blijkt dat de ambtenaren dachten dat er in oktober nog geen vervolgingsbeslissing lag. Volgens Knoops dachten ze dus nog het OM te kunnen adviseren. ,,Daarom wilden zij het schip nog sturen.’’
Knoops zegt dat er dan ook geen ‘enkel nader onderzoek’ meer nodig is. Het wettelijk systeem is volgens hem in de kern geraakt, specifiek de scheiding der machten. Voormalig minister van Justitie Ivo Opstelten greep niet in, en ‘laat dus toe’ dat ambtenaren zich ‘inlaten’ met de vervolging van Wilders. Staatsrechtelijk zou er dan ‘materieel’ sprake zijn van een ‘aanwijzing’ van minister. Dat ligt gevoelig, want Opstelten heeft formeel nooit opdracht tot vervolging gegeven.
Knoops vindt dat het ‘slim is opgezet’ dat Opstelten formeel gezien het OM geen opdracht gaf te vervolgen, maar wel toestond dat ambtenaren ‘in feite hetzelfde deden’. Dat hij niet heeft ingegrepen is hem te verwijten, meent de advocaat. ,,Was die minister maar zo flink en dapper geweest om een aanwijzing te geven’’, zegt hij. ,,Als het OM echt magistratelijk is erkent het hier dat er een grens is overschreden.”
Het is niet van doorslaggevend belang of Wilders belangen daadwerkelijk geschaad zijn, vindt Knoops. Het feit dat er poging is gedaan om zijn vervolging te beïnvloeden, is voldoende.
Eerder al zei het hof, toen er andere documenten openbaar werden, dat het bij de einduitspraak op 11 oktober zou oordelen over de kwestie. Maar het is de vraag of Wilders daar nu weer genoegen mee neemt. Hij zou eventueel het hof kunnen wraken als hij vindt dat het ongemotiveerd zijn verzoek afwijst.
Geen probleem
Het OM houdt in reactie vol dat de zaak wel ontvankelijk is en herhaalde dat het een eigen beslissing was om Wilders te vervolgen. Bovendien zou de minister daarover conform de wet geïnformeerd zijn. Hoewel het ook het OM heeft verbaasd dat ambtenaren zich in de mails inhoudelijk uitlieten over de zaak, zou dat geen consequenties hebben. ,,De minister heeft bovendien geen initiërende rol gespeeld.’’
Het OM benadrukte ‘met klem’ dat de mails van ambtenaren de zaaksofficieren ‘niet hebben bereikt’. ,,Als dat wel was gebeurd, dan hadden ze die gepikeerd terzijde geschoven.’’ Wel is er gesproken over de woordvoeringslijn, maar ‘dat is volstrekt logisch’. ,,De minister is politiek verantwoordelijk en moet dus weten hóe beslissingen naar buiten worden gebracht.’’
Aangifte
Gisteren zette de PVV-leider de verhoudingen overigens nog verder op scherp. Hij stapte naar de politie om aangifte te doen tegen zijn aanklagers. Hij wil dat officier van justitie Wouter Bos en de advocaten-generaal (aanklagers in hoger beroep) Birgit van Roessel en Gerard Sta worden vervolgd, omdat ze zwart-op-wit zouden hebben ontkend dat er ‘afstemming’ is geweest tussen ministerie en OM.
Uit de recente stukken blijkt het tegendeel, meent Wilders. Hij vroeg het hofde aangiftes mee te nemen in het dossier; daar geeft het hof wel gehoor aan. ,,Dit is een politieke afrekening van de hoogste orde’’, oordeelde de PVV-leider.
Verslaggever Tobias den Hartog zat in de rechtszaal vandaag. Lees zijn tweets hier terug.
OmroepWest 10.09.2019 Het gerechtshof in Den Haag heeft dinsdagmiddag bepaald dat de invloed van het ministerie van Justitie en Veiligheid op het ‘minder-Marokkanen’-proces tegen Geert Wilders uiterlijk op de dag van de einduitspraak wordt beoordeeld. Dat houdt in dat het proces voorlopig gewoon doorgaat.
Knoops en Wilders vroegen het hof dinsdag direct een beslissing te nemen en het proces meteen te stoppen. Het gerechtshof zegt meer tijd nodig te hebben. Advocaat Knoops heeft daarop beraad gevraagd tot vrijdag. Dit om te bepalen of hij zijn vorige week begonnen pleidooi voortzet of dat hij andere actie gaat ondernemen.
5.000 euro
Wilders werd eerder door de rechtbank veroordeeld wegens groepsbelediging en het aanzetten tot haat. Hij kreeg hier echter geen straf voor opgelegd. De PVV-politicus tekende hoger beroep aan tegen het vonnis. In dat hoger beroep is door het OM een geldboete van 5.000 euro tegen hem geëist.
NOS 10.09.2019 Advocaat Knoops vindt dat het proces tegen zijn cliënt Geert Wilders meteen moet stoppen. Uit mails die vorige week naar buiten zijn gekomen, blijkt dat hoge ambtenaren van het ministerie van Justitie zich hebben bemoeid met de manier waarop de PVV-leider moet worden vervolgd vanwege zijn ‘minder Marokkanen’-uitspraak.
Volgens Knoops is er daarom sprake van een politiek proces. Medewerkers van het Openbaar Ministerie en het ministerie van Justitie hebben in 2014 contact gehad over de zaak en daardoor kan er volgens de advocaat geen sprake meer zijn van de scheiding van machten.
Vandaag is er voor het gerechtshof in Den Haag een nieuwe zitting in het hoger beroep over Wilders’ uitspraken over Marokkanen. Knoops zei vorige week al dat hij vindt dat het hof het OM niet-ontvankelijk moet verklaren en een einde moet maken aan de vervolging van de PVV-leider.
Onleesbare mails
De mails tussen het Openbaar Ministerie en ambtenaren tonen volgens Knoops aan dat het ministerie onder minister Opstelten invloed heeft uitgeoefend op de manier waarop Wilders vervolgd moest worden. De ambtenaren hebben zich volgens de advocaat dus bemoeid met de processtrategie. De mails waren eerder deels onleesbaar gemaakt. Het hof bepaalde onlangs dat de hele tekst ervan leesbaar moest worden.
Volgens Knoops is er “geen enkel nader onderzoek meer nodig” om te concluderen dat de strafzaak door misstanden definitief om zeep is geholpen. Wilders heeft zelf voortdurend gezegd dat het gaat om een politiek proces dat zo snel mogelijk gestaakt moet worden.
Het OM heeft steeds tegengesproken dat er iets mis is. Knoops zei vanochtend tegen het hof dat het “niet langer moet vertrouwen op de woorden van het OM”.
MSN 10.09.2019 Het Openbaar Ministerie volhardt in de opvatting dat de strafzaak tegen PVV-leider Geert Wilders volgens de regels tot stand is gekomen. Het OM heeft zelfstandig de beslissing genomen Wilders te vervolgen voor zijn uitspraken over Marokkanen, in 2014. Toenmalig minister van Justitie en Veiligheid Ivo Opstelten is daarover per ambtsbericht ingelicht, zodat hij zijn politieke verantwoordelijkheid kon nemen.
Dat zei advocaat-generaal Gerard Sta dinsdag in reactie op een betoog van Wilders’ advocaat Geert-Jan Knoops. De raadsman wil dat het Haagse gerechtshof Den Haag, belast met de zaak-Wilders in hoger beroep, het proces per direct staakt.
Door oneigenlijk overleg tussen het OM en het ambtenarenapparaat van Opstelten is de zaak volgens Knoops verworden tot een politiek proces en heeft het OM zijn recht op vervolging verspeeld. Het OM ontkent volgens hem ten onrechte dat er overleg heeft plaatsgevonden.
Politieke beïnvloeding van de zaak-Wilders is al maanden onderwerp van debat in het proces. Uit recent bekend geworden mailverkeer spreekt volgens Knoops onomwonden dat daarvan sprake is geweest. Het OM vindt van niet. Sta wees erop dat veel van de mails zijn gewisseld tussen ambtenaren op het departement onderling. “Het is wel opmerkelijk dat zij zich inhoudelijk bezighielden met deze strafzaak”, aldus de aanklager. Maar consequenties voor de strafzaak heeft dat niet, stelde hij.
Correspondentie
Sta zei dat de correspondentie de zaaksofficieren van justitie nooit heeft bereikt. “Als dat wel zou zijn gebeurd, dan zouden zij die waarschijnlijk gepikeerd terzijde hebben geschoven. Officieren gaan over een strafzaak en bepalen zelf wel hoe ze reageren op verweren.”
Ook wees hij erop dat de mails tussen ambtenaren en het OM gaan over een uit te brengen persbericht over de zaak. “Meedenken met een persbericht kun je niet op één lijn zetten met het meebeslissen over vervolging.”
Wilders wordt vervolgd wegens beledigende uitspraken aan het adres van Marokkanen, die hij bij twee gelegenheden in 2014 heeft gedaan. Hij tekende hoger beroep aan tegen zijn veroordeling door de rechtbank.
MSN 10.09.2019 Het Haagse gerechtshof kan het ‘minder-Marokkanen’-proces tegen PVV-leider Geert Wilders per direct stoppen. Uit recent op tafel gekomen e-mails van medewerkers van het Openbaar Ministerie en het departement van justitie, daterend uit 2014, blijkt onomwonden dat er sprake is van een politiek proces. Dat betoogde Geert-Jan Knoops, de advocaat van Wilders, dinsdag.
Wilders staat momenteel in hoger beroep terecht voor zijn omstreden uitspraken over Marokkanen. Knoops vindt dat het hof de strafvervolging van Wilders ongeldig moet verklaren en het Openbaar Ministerie naar huis moet sturen.
De mails tonen volgens Knoops zonder meer aan dat het ministerie van Justitie en Veiligheid, destijds onder minister Ivo Opstelten, volop invloed heeft uitgeoefend op de beslissing Wilders te vervolgens. OM en departement hebben daarbij lak gehad aan het beginsel van de scheiding der machten.
De mails waren eerder deels onleesbaar gemaakt. Het hof bepaalde onlangs dat de hele tekst ervan leesbaar moest worden.
Telegraaf 09.09.2019 De strafzaak tegen PVV-leider Wilders om zijn ’minder Marokkanen’-uitspraak verplaatst zich als gevolg van bemoeienis van topambtenaren steeds meer van de rechtszaal naar politiek Den Haag. Daardoor neemt de druk op minister Grapperhaus (Justitie en Veiligheid) toe. De bewindsman moet met een goede uitleg komen om niet in de problemen te raken.
Voor het eerst trekken ook kopstukken van coalitiepartijen aan de bel. „Dit is een serieuze zaak”, zegt VVD-fractieleider Dijkhoff. „Ik wil weten hoe het zit, maar het is nu eerst aan de rechter.” CU-leider Segers noemt documenten waaruit blijkt dat ambtenaren aandrongen op een harde aanpak van Wilders zelfs ’schokkend’.
„Er is namelijk iets heel principieels aan de hand: de scheiding der machten.” Ook hij vindt dat het woord nu eerst aan de rechter is. „Daarom past het mij nu ook niet hier uitgebreid op in te gaan. De informatie is ingebracht in het strafproces, dus is het nu eerst aan de rechter om er een oordeel over te geven. Maar vroeg of laat komt hier een politieke beoordeling van.”
Aangifte
PVV-leider Wilders wacht dat oordeel niet af. Hij doet aangifte tegen een officier van justitie en twee advocaten-generaal in het strafproces tegen hem. Hij beschuldigt hen van valsheid in geschrifte. Volgens hem bevat het proces-verbaal dat tegen hem is opgesteld in het minder-Marokkanenproces onwaarheden.
De drie beweerden immers dat er tussen het Openbaar Ministerie en het ministerie van Justitie en Veiligheid geen inhoudelijk overleg is geweest over het strafproces, terwijl dat wel het geval blijkt.
Geert Wilders en zijn advocaat Geert-Jan Knoops in de extra beveiligde rechtbank op Schiphol. Ⓒ ANP
D66-Kamerlid Groothuizen noemt het ’merkwaardig’ dat ambtenaren van het ministerie ’wel heel erg meedenken met het OM’. „Het OM is geen buitendienst van het ministerie, maar een deel van onze magistratuur.” Volgens SP-Kamerlid Van Nispen zijn toenmalig minister Opstelten en zijn ambtenaren ’lelijk in de fout gegaan’.
Hij eist ’volledige opheldering’ van minister Grapperhaus (Justitie en Veiligheid). „Ik vind de nieuwe onthullingen ernstig. Het ministerie moet zich absoluut niet zo bemoeien met een strafproces, zeker als het gaat om een politicus past uiterste terughoudenheid.”
Wilders zegt al geruime tijd dat het een compleet onterecht strafproces is en dat de politiek een belangrijke rol speelt om hem te vervolgen. De PVV’er was destijds de grootste oppositieleider en dus een bedreiging voor de coalitie. ’Een maffiaproces’, noemt hij het.
Dinsdag gaat het proces verder. Wilders eist van het Haagse gerechtshof dat er per direct een streep gaat door de strafzaak.
Politieke bemoeienis bij een strafzaak is verboden omdat in Nederland de scheiding der machten hoort te gelden. Zo is er de wetgevende macht bestaande uit parlement en regering, en de rechterlijke macht die bestaat uit het Openbaar Ministerie (OM) en rechters. Deze machten moeten onafhankelijk van elkaar werken; inhoudelijke bemoeienis is dan ook een doodzonde.
De grote vraag is nu of de topambtenaren op eigen houtje opereerden, of dat toenmalig minister Opstelten opdracht heeft gegeven om de PVV-voorman stevig aan te pakken. Dat laatste zou de zaak namelijk nog erger maken.
Uit documenten die openbaar zijn geworden, valt niet op te maken dat Opstelten zelf betrokken was bij bemoeienis. Er staat zelfs in dat de toenmalig bewindsman ’zo ver mogelijk weg wilde blijven bij de zaak, om de schijn van politieke bemoeienis te voorkomen’. Het is een vraag die zijn opvolger Grapperhaus op zijn bordje krijgt, omdat hij nu de scepter zwaait op het departement.
De minister is terughoudend in zijn commentaar, omdat het gaat over een vervolging die nog in volle gang is. Hij zegt zich op de achtergrond te willen houden om het proces niet te verstoren.
Gebruikelijk
Grapperhaus heeft al wel gezegd dat het in zulke processen gebruikelijk is dat ambtenaren van zijn ministerie overleggen over vervolgingen die erg veel aandacht krijgen, zoals dit strafproces tegen de bekende politicus Wilders. Tot op heden beweert de bewindsman dat dat overleg ging over de timing waarop berichten naar buiten werden gebracht en geen inhoudelijk advies over de vervolging zelf betrof. Met die uitleg komt hij nu niet meer weg.
AD 09.09.2019 Of Geert Wilders morgen zijn strafproces gestopt krijgt, is nog maar de vraag. Maar nu blijkt hoe erg ambtenaren van het ministerie van Justitie zich er mee wilden bemoeien, is het proces wel een stuk politieker geworden.
Nog voordat de zitting morgen begint, zal Geert Wilders een ordevoorstel doen. Namelijk: om het hoger beroep in zijn minder-Marokkanenproces stop te zetten.
De PVV-leider zegt al sinds de aanvang van die zaak in 2016 dat het gaat om een ‘politieke vervolging’. Een poging van het door de VVD geleide ministerie van Justitie om hem ‘monddood’ te maken. Toenmalig minister Ivo Opstelten voorop, nadat die Wilders uitspraken ‘walgelijk’ noemde.
Voor die claim vergaarde Wilders de afgelopen weken behoorlijk wat munitie door documenten die RTL Nieuws wist te achterhalen. Uit e-mails, nota’s en gespreksverslagen bleek dat ambtenaren op verschillende momenten eind 2014 probeerden zich met het Openbaar Ministerie te bemoeien, toen deze de zaak tegen Wilders aan het opzetten was.
Ambtenaren suggereerden zelfs hoe het OM te werk zou moeten gaan, bleek uit documenten die zondag openbaar werden. Er zou zelfs een ‘aantal punten zijn doorgesproken met de top van het OM over de ‘kwaadaardige’ uitspraken van Wilders.
De ambtenaren zouden zelfs vast hebben gevraagd om het slotpleidooi van het OM – dat twee jaar later uitgesproken werd- van te voren te mogen lezen. ,,Krijgen we het requisitoir vooraf, zoals in de zaak-Martijn? (Het verbod op pedofielen-vereniging Martijn, red.) Dat zou ik verstandig vinden, dat kunnen jij en X ‘meelezen’ en waar nuttig opmerkingen doorgeven.”
Hof
Of de documenten het proces nu helemaal in de wielen gaat rijden, is nog wel de vraag. Het gerechtshof moet oordelen of het OM hiermee de kans op vervolging heeft verspeeld. Het kan ook nog dat het hof besluit er pas op 11 oktober, als het uitspraak doet in de zaak, over te beslissen.
Hoe dan ook zal het Openbaar Ministerie morgen het ‘bewijs’ van Wilders wegwuiven. Het zegt al weken min of meer hetzelfde. Ja, minister Opstelten werd op de hoogte gehouden via nota’s en ambtsberichten van onze plannen.
Dat is het OM zelfs per wet verplicht te doen in grote, of ongewone zaken. Maar nee: druk om Wilders te gaan vervolgen was er niet. Dat besluit nam het OM zelfstandig. ,,Er stond niemand aan het bureau toen de officier dat besloot.’’ Dat ambtenaren dachten zich ermee te kunnen bemoeien, was aan hen, vindt het OM.
De minister is uiteraard verantwoordelijk voor het handelen van het OM, maar wil bij deze zaak zo ver mogelijk wegblijven, aldus Ambtenaar in document over zaak-Wilders.
In de vrijgegeven mails staat overigens óók te lezen dat Opstelten zich juist afzijdig wilde houden. „De minister is uiteraard verantwoordelijk voor het handelen van het OM, maar wil bij deze zaak zo ver mogelijk wegblijven om iedere schijn van politieke bemoeienis tegen te gaan.’’
Daarbij merkt het OM ook steeds op dat de mails en nota’s dateren van ná het besluit om Wilders te vervolgen, namelijk op 10 september 2014. Probleem is wel dat dit toen nog niet aan de media of aan Wilders was verteld, waardoor hij aan die lezing twijfelt.
Bedenkelijk
Volgens hoogleraar staatsrecht Paul Bovend’Eert is het wel een ‘misvatting’ dat een minister zich niet zou mogen bemoeien met het werk van het OM. Ook de bemoeienis van ambtenaren is ‘bedenkelijk’, maar ‘niet verboden’. ,,Probleem is wel dat de ambtenaren niet in de openbaarheid hebben gehandeld, terwijl bemoeienis van de minister met een strafzaak volkomen transparant zou moeten zijn.’’
Of Wilders proces daarmee ‘politiek ingestoken’ was om hem ‘uit te schakelen’ als politicus, is een vraag die het hof moet beantwoorden. Feit is wel: het proces is nu alsnog politiek geworden.
Diverse Tweede Kamerleden vragen minister Ferd Grapperhaus (Justitie) inmiddels om opheldering over de documenten. Al was het maar om helder te krijgen wat ambtenaren zich denken te mogen permitteren. ,,Het OM is geen buitendienst van het ministerie’’, zegt D66’er Maarten Groothuizen.
Bovendien gaf Grapperhaus de Tweede Kamer maar mondjesmaat informatie over wat er gewisseld was tussen het departement en het OM. De schijn dat zaken worden achterhouden achtervolgde dat ministerie toch al.
MSN 09.09.2019 De Tweede Kamer wil dat er opheldering komt over de rol van premier Rutte bij de strafvervolging van PVV-leider Geert Wilders. Coalitiepartij D66 en de oppositiefracties PvdA en SP willen weten of Rutte het vervolgen van Wilders destijds heeft besproken met zijn partijgenoot, VVD-minister Ivo Opstelten van Justitie.
Dit blijkt uit een reeks vragen van de Kamerleden Groothuizen (D66), Kuiken (PvdA) en Nispen (SP) aan minister Grapperhaus (Justitie). Zij eisen opheldering naar aanleiding van de onthulling van RTL Nieuws over de bemoeienis van topambtenaren met de strafzaak-Wilders.
De fracties willen weten of en wanneer Rutte de vervolging van Wilders met Ivo Opstelten besprak en wat de ‘aard en concrete inhoud’ van die contacten was. Ook willen ze weten of er tussen ambtenaren van het ministerie van Algemene Zaken en Justitie is gesproken over de vervolging van Wilders voor de ‘minder Marokkanen’-uitspraken in 2014.
Vorige week dook nieuwe informatie op, waaruit blijkt dat ambtenaren van Justitie op 24 maart 2014 mailden met het Openbaar Ministerie over de aangiften tegen Wilders. Dit was tot dusver niet bekend.
Grapperhaus meldde in een Kamerbrief dat het ministerie informatie kreeg over het aangifteproces, hoeveel aangiften er waren en wanneer het OM over vervolging zou beslissen. Het ministerie vroeg die informatie op, omdat er die week mogelijk een Kamerdebat zou zijn met premier Rutte.
Informatie naar Algemene Zaken
Grapperhaus, in antwoord op Kamervragen: “Het is gebruikelijk om bij de voorbereiding op een debat een dossier samen te stellen. Ten behoeve van een dergelijk dossier is in dit geval aan het OM input gevraagd zodat het ministerie van Algemene Zaken kan beschikken over informatie ter beantwoording van eventuele vragen.”
Het is de eerste keer dat het ministerie van Rutte in deze zaak in beeld komt.
Bij het ministerie van Justitie is intern dan al meer informatie bekend over de OM-plannen vanwege de ‘minder Marokkanen’-uitspraken. In de ministersstaf op het ministerie van Opstelten van 17 maart, wordt gesproken over een aangifte ‘over uitlatingen dhr. Wilders’ en ‘besluit OM’. Een week later wordt er nogmaals over gesproken, dan over de ‘voorgedrukte aangiftes van het OM inzake Wilders’.
Of Rutte en Opstelten in maart spraken over de kwestie is onduidelijk. Uit een geheime ambtelijke Justitie-nota van 16 september 2014, en vertrouwelijke e-mails blijkt dat Opstelten destijds het advies kreeg om de voorgenomen vervolgingsbeslissing van 10 september met Rutte te spreken: “In de nota wordt aangegeven dat het aanbeveling verdient de MP te informeren. De vraag is wanneer dit moet gebeuren. Ambtelijk zal AZ ook moeten worden geïnformeerd.”
Oud-minister Opstelten heeft dit voorjaar als getuige bij het Hof gezegd dat hij de zaak niet besprak met Rutte toen het OM bezig was met de zaak. Hij zei toen dat hij er nooit met zijn partijgenoot over sprak, tot de vervolgingsbeslissing genomen werd, maar daarna wel, omdat het toen openbaar was.
Openbaar Ministerie vervolgt Wilders voor uitspraken op markt en in kroeg
Het OM vervolgt Geert Wilders voor het op 12 maart 2014 op de Loosduinse markt schuldig maken aan groepsbelediging van Marokkanen en tijdens de uitslagenavond op 19 maart 2014 aan groepsbelediging van en aanzetten tot haat en discriminatie tegen Marokkanen.
Wilders werd in december 2016 veroordeeld door de rechtbank voor groepsbelediging en het aanzetten tot discriminatie. Hij werd vrijgesproken van aanzetten tot haat. De rechtbank legde geen straf op.
Wilders ging tegen die uitspraak in hoger beroep. Het Gerechtshof behandelt de zaak nu.
PVV-leider Geert Wilders en zijn advocaat Geert-Jan Knoops in de rechtbank van Schiphol voor het pleidooi in het minder-Marokkanen-proces tegen Wilders. Beeld ANP
Trouw 09.09.2019 Advocaat Geert-Jan Knoops zal dinsdag in de extra beveiligde rechtbank van Schiphol bepleiten dat de rechtszaak tegen PVV-leider Geert Wilders alsnog gestaakt moet worden. Onthullingen van ‘RTL Nieuws’ geven de verdediging voldoende zuurstof voor een nieuwe poging om het Openbaar Ministerie (OM) onderuit te halen.
De documenten die zondagavond naar buiten kwamen, wijzen duidelijk op afstemming tussen het ministerie van justitie en het OM over het strafproces tegen Wilders. Dat is zonder twijfel pikant: volgens de huidige minister Ferd Grapperhaus (justitie) is er geen sprake van inhoudelijke bemoeienis, en opereren de officieren van justitie – juist in deze politiek uiterst gevoelige zaak – geheel zelfstandig.
Wilders doet zijn omstreden ‘minder Marokkanen’-uitspraak in maart 2014, rond de gemeenteraadsverkiezingen. Op 10 september dat jaar besluit het OM dat de PPV’ers hiervoor moet worden vervolgd, op verdenking van het aanzetten tot haat en discriminatie. Een week na dat besluit, zo blijkt uit een interne mailwisseling, discussiëren topambtenaren over adviezen die ze het OM willen meegeven.
Op 17 september schrijft een ambtenaar aan een collega: “Ik zou zo min mogelijk beperkingen aanbrengen in hetgeen je voorlegt aan de rechter.” En verderop: “Krijgen we het requisitoir vooraf(…)? Dat zou ik verstandig vinden, dan kan jij ‘meelezen’ en waar nuttig opmerkingen doorgeven.” Bepaalde punten moeten ‘onder de aandacht van het OM’ worden gebracht.
Het ongemak op het Binnenhof groeit
Formeel kan het Openbaar Ministerie zich verdedigen met het argument dat ten tijde van de mailwisseling het besluit om Wilders te vervolgen al was gevallen. Daar heeft het ministerie van justitie geen invloed op gehad. Maar het heeft er alle schijn van dat topambtenaren het proces vervolgens wel hebben willen sturen.
Er is nog altijd geen bewijs dat toenmalig minister van justitie Ivo Opstelten zich persoonlijk heeft bemoeid met de inhoud van de strafzaak. Toch raakt het contact tussen ambtenaren en een onderdeel van de rechterlijke macht ook de minister, de politiek verantwoordelijke, zeker omdat het kabinet de bemoeienis altijd nadrukkelijk heeft tegengesproken.
Wilders deed maandag aangifte tegen een officier van justitie en twee advocaten-generaal wegens ‘een ernstig vermoeden van valsheid in geschrifte’. Zij hebben, volgens de PVV-leider, tijdens het proces gelogen door te verklaren dat er destijds geen afstemming heeft plaatsgevonden tussen het OM en het ministerie.
De PVV’er kondigde ook aan dat ‘het OM en alle betrokkenen die een rol hebben gespeeld bij mijn politieke vervolging hun borst moeten natmaken’. “Ze kunnen zich opmaken voor een serie aangiften en procedures.”
Inmiddels groeit op het Binnenhof het ongemak over het Wilders-proces. Leiders van de coalitiepartijen zitten met de recente onthullingen in hun maag. Geen van hen herhaalde maandag de woorden van het ministerie, dat de vervolging van de PVV’er op geen enkele wijze politiek is beïnvloed.
Fractievoorzitter Gert-Jan Segers van de ChristenUnie zei na het wekelijkse coalitieoverleg dat het nu wachten is op de uitspraak van de rechter: “Is de scheiding der machten doorbroken? Is die grens overschreden?
Pas daarna geef ik mijn politieke oordeel.” D66-collega Rob Jetten: “Ik heb mijn wenkbrauwen gefronst over de enorm actieve rol die ambtenaren hebben gespeeld.” CDA’er Pieter Heerma: “Er komen in deze zaak steeds allerlei dingen naar buiten waarvan ik denk: hoe zit dit precies? Maar de politiek moet nu afwachten wat de rechter gaat zeggen.”
Of het gerechtshof zich vandaag uitlaat over de laatste wending, is onduidelijk. De kans is wel groot dat minister Grapperhaus nog deze week in de Tweede Kamer tekst en uitleg moet geven.
Lees ook:
‘Ambtenaren drongen wel aan op vervolging Geert Wilders’
Hoge ambtenaren van het ministerie van justitie hebben zich nadrukkelijk bemoeid met de vervolging van PVV-leider Geert Wilders. Dat blijkt uit vertrouwelijke documenten die zondag naar buiten zijn gekomen via ‘RTL Nieuws’.
Partijen: Grapperhaus moet klare wijn schenken over politieke bemoeienis met zaak-Wilders
Heeft oud-minister Ivo Opstelten (VVD) van Justitie zich persoonlijk bemoeid met de strafzaak tegen PVV-leider Geert Wilders? Politieke partijen eisen uitleg van Opsteltens opvolger Ferd Grapperhaus.
NU 09.09.2019 Geert Wilders doet aangifte tegen officieren van justitie Wouter Bos, Birgit van Roessel en Gerard Sta vanwege het ernstige vermoeden van valsheid in geschrifte. Dat laat de PVV-leider op Twitter weten.
Bos was als officier van justitie betrokken bij de vervolging van Wilders die diende voor de rechtbank van Den Haag. Van Roessel en Sta zijn de advocaten-generaal (benaming officier in hoger beroep) in het hoger beroep dat dinsdag verder gaat.
Wilders zegt bewijs te hebben dat het Openbaar Ministerie (OM) overleg heeft gevoerd met het ministerie van justitie over onder meer de aangiften tegen de PVV-leider na zijn uitspraken in maart 2014.
Het OM zegt juist geen overleg te hebben gevoerd met het ministerie, maar ze slechts te hebben voorgelicht.
In de zaak tegen Wilders duiken echter steeds meer documenten op waaruit blijkt dat ambtenaren van het ministerie invloed hebben proberen uit te oefenen op de vervolging van Wilders. Een schending van de scheiding der machten.
Wilders zelf laat weten dat de aangifte nog maar het begin is. “Alle ambtenaren en politici die met politiek proces te maken hebben, kunnen hun borst natmaken”, aldus de PVV-voorman op Twitter.
NOS 09.09.2019 Geert Wilders doet aangifte tegen de officier van justitie en de advocaten-generaal die betrokken zijn bij de strafzaak tegen hem. De aanklagers van het OM hebben volgens de PVV-leider valsheid in geschrifte gepleegd.
Wilders wijst op processen-verbaal in het dossier waarin de aanklagers verklaren dat er geen overleg is gevoerd of afstemming is geweest tussen het OM en het ministerie over de vervolging van de politicus voor zijn uitspraken over “minder Marokkanen”.
Gisteren bleek uit stukken die RTL Nieuws openbaar maakte dat er toch inhoudelijk is overlegd tussen topambtenaren van het ministerie en het OM. De ambtenaren lijken in de mails aan te dringen op het harder aanpakken van Wilders.
Borst natmaken
Het zal volgens Wilders niet blijven bij de aangiftes tegen de officier van justitie en de advocaten-generaal. “Het OM en alle andere betrokkenen (ambtenaren en politici) die een rol hebben gespeeld bij mijn politieke vervolging kunnen hun borst natmaken. Ze kunnen zich opmaken voor een serie aangiften en procedures.”
Morgen staat er weer een zittingsdag gepland in het hoger beroep in de zaak Wilders. De PVV-leider zal daar opnieuw eisen dat het proces tegen hem wordt gestopt.
Telegraaf 09.09.2019 Geert Wilders kondigt aan aangifte te doen tegen een officier van justitie en twee advocaten-generaal in het strafproces tegen de PVV-leider. Wilders beschuldigt ze van valsheid in geschrifte. Volgens hem bevat het proces-verbaal dat tegen hem is opgesteld in het minder-Marokkanenproces onwaarheden.
„Het OM en alle andere betrokkenen (ambtenaren en politici) die een rol hebben gespeeld bij mijn politieke vervolging kunnen hun borst natmaken”, kondigt Wilders aan. „Ze kunnen zich opmaken voor een serie aangiften en procedures, strafrechtelijk en mogelijk civiel.” De aangiften tegen officieren van justitie Bos en advocaten-generaal Van Roessel en Sta zijn het begin, zegt Wilders.
De aangifte volgt op het openbaar worden van bewijzen dat ambtenaren van het ministerie van Justitie en Veiligheid zich inhoudelijk hebben gemengd in het strafproces tegen Wilders voor zijn ophitsende vraag aan zijn achterban tijdens de verkiezingsavond van maart 2014 of ze meer of minder Marokkanen wensten. De advocaten-generaal stellen in het proces-verbaal dat er geen overleg is gevoerd tussen het ministerie van Justitie en de top van het OM. Nu blijkt dat dit overleg wel degelijk heeft plaatsgevonden.
Wilders kondigt op Twitter aan terug te slaan naar voormalig minister van Justitie Opstelten, diens opvolger Grapperhaus en premier Rutte. „Opstelten, de ambtenaren van Justitie, VVD-premier Rutte, Grapperhaus, ze zullen hier allemaal niet mee wegkomen.”
AD 09.09.2019 Geert Wilders heeft vandaag aangifte gedaan tegen de aanklagers van het Openbaar Ministerie in zijn minder-Marokkanenproces.
Volgens Wilders hebben zowel de officier van justitie in de eerdere zaak bij de rechtbank, als de twee advocaten-generaal die zijn hoger beroep behandelen, gelogen over welke bemoeienis er was met de zaak vanuit het ministerie van Justitie en Veiligheid.
Het OM en alle andere betrokkenen die een rol hebben gespeeld bij mijn politieke vervolging kunnen hun borst natmaken, aldus Geert Wilders.
,,Het OM en alle andere betrokkenen (ambtenaren en politici) die een rol hebben gespeeld bij mijn politieke vervolging kunnen hun borst natmaken. Ze kunnen zich opmaken voor een serie aangiften en procedures, strafrechtelijk en mogelijk civiel,’’ schrijft Wilders in een toelichting.
Hij verwijt de aanklagers ‘valsheid in geschrifte’. Het gaat om officier van justitie Wouter Bos die besloot Wilders te vervolgen. Net als de twee zogenoemde advocaten-generaal Birgit van Roessel en Gerard Sta, die het proces nu behandelen.
Volgens Wilders hebben zij gelogen dat er tussen de top van het Openbaar Ministerie en ‘vertegenwoordigers’ van het ministerie van Justitie geen ‘afstemming’ zou zijn geweest over het aangiftetraject na de uitspraken van Wilders.
Uit documenten van RTL Nieuws bleek dat het aangiftetraject op zijn minst besproken is. Eerder werd echter door het ministerie ontkent dat hiervan documenten zouden zijn, zoals gespreksverslagen. Later dook echter toch een kleine notitie op.
Het OM erkende dat ook: het zei echter dat het ging om het bespreken van de procedures en praktische zaken als de beveiliging, niet om inhoudelijke besprekingen. Bovendien meent het OM dat het in de wet geregeld is dat de minister in bijzondere strafzaken wordt bijgepraat.
Het is de vraag wat er onder dat woord ‘afstemming’ geschaard wordt.
Bemoeienis
Wilders meent echter een serie aan bewijzen te hebben dat ambtenaren van het ministerie van Justitie zich inhoudelijk wel degelijk bemoeiden met de zaak.
Hij zal daarom morgen opnieuw aan het gerechtshof vragen zijn proces naar de prullenbak te verwijzen, omdat het OM het recht hem te vervolgen zou hebben verspeeld.
De aangiftes tegen de OM’ers zullen geen rol spelen in die kwestie. Wel kan het – uiteraard- tot een aparte rechtsgang leiden.
Het is niet de eerste keer dat Wilders de rechterlijke macht in twijfel trekt. Eerder diende hij een wrakingsverzoek in dat werd toegewezen.
OmroepWest 09.09.2019 PVV-leider Geert Wilders doet aangifte tegen de officier van justitie Wouter Bos en advocaten-generaal Gerard Sta en Birgit van Roessel. Wilders verdenkt hen ervan dat ze de rechtbank waarvoor hij terecht staat, hebben voorgelogen.
Het blijft niet bij deze aangifte, waarschuwt de PVV-leider. ‘Het OM en alle andere betrokkenen (ambtenaren en politici) die een rol hebben gespeeld bij mijn politieke vervolging, kunnen hun borst natmaken.’ Hij wil hen niet alleen strafrechtelijk aanpakken, maar mogelijk ook civiele rechtszaken tegen hun beginnen.
Wilders doet in eerste instantie aangifte tegen Bos, Sta en Van Roessel vanwege ‘een ernstig vermoeden van valsheid in geschrifte’. Hij verwijt de advocaten-generaal dat ze in het proces-verbaal in de ‘minder Marokkanen-zaak‘ stellen dat er geen overleg is geweest tussen het Openbaar Ministerie en het ministerie van Justitie. Uit recente stukken blijkt dat er wel degelijk over die zaak is gesproken.
Mogelijk schuldig aan meineed
Als een opsporingsambtenaar in een proces-verbaal niet de waarheid spreekt, maakt hij zich mogelijk schuldig aan meineed. Bovendien kan dat betekenen dat de rechter het OM niet ontvankelijk verklaart.
De rechtszaak tegen Wilders gaat dinsdag verder. De verdediging zal de rechter opnieuw vragen het proces te staken.
MSN 09.09.2019 leider Geert Wilders gaat aangifte doen tegen drie medewerkers van het Openbaar Ministerie vanwege valsheid in geschrifte rond zijn vervolging. Wilders doet vanmiddag aangifte tegen een officier van Justitie Wouter Bos en advocaten-generaal Birgit van Roessel en Gerard Sta.
De PVV’er doet dat nadat er gisteren bekend was geworden dat ambtenaren stevige druk hebben uitgeoefend op het Openbaar Ministerie om Wilders te vervolgen.
Over zaak gesproken
Wilders zegt dat de advocaten-generaal in het proces-verbaal in de minder-Marokkanen-zaak stellen dat er geen overleg is geweest tussen het Openbaar Ministerie en het ministerie van Justitie. Uit recente stukken blijkt dat er wel degelijk over die zaak is gesproken.
Wilders maakte vandaag ook bekend dat ambtenaren en politici die een rol hebben gespeeld bij zijn ‘politieke vervolging’, ook hun borst kunnen natmaken en aangiften tegen hen kunnen verwachten.
‘OM drong niet aan op vervolging’
Verslaggever Rik Konijnenbelt volgt de rechtszaak tegen Geert Wilders. Hij verwacht weinig van de aangifte van de PVV-politicus tegen de medewerkers van het Openbaar Ministerie vanwege valsheid in geschrifte. “Het waren ambtenaren van het ministerie van Justitie die hebben aangedrongen op vervolging, niet de medewerkers van het OM. Het enige wat je het OM kan verwijten, is dat zij nooit tegen het Justitieambtenaren hebben gezegd: bemoei je er niet mee.”
‘Nieuw hoofdstuk in slepende rechtszaak’
“Je ziet dat Wilders nu alles uit de kast haalt”, zegt politiek verslaggever Fons Lambie. “De PVV-leider spreekt over een ‘serie aangiften’. Het zal een nieuw juridisch hoofdstuk worden in een toch al slepende rechtszaak.”
Advocaat Geert-Jan Knoops en PVV-leider Geert Wilders in de rechtbank van Schiphol voor het pleidooi in het minder-Marokkanen-proces tegen PVV-leider Geert Wilders.Ⓒ ANP
Telegraaf 09.09.2019 Het strafproces tegen PVV-leider Geert Wilders verplaatst zich steeds meer van de rechtszaal naar het Binnenhof, nu er meer aanwijzingen zijn dat politieke bemoeienis een belangrijke rol heeft gespeeld bij zijn vervolging.
Zo is inmiddels duidelijk geworden dat topambtenaren van het ministerie van Justitie en Veiligheid hebben geprobeerd de vervolging van Wilders te beïnvloeden. De PVV’er eist dat het Haagse gerechtshof dinsdag een streep door de strafzaak zet. Kamerleden eisen opheldering van minister Grapperhaus (Justitie en Veiligheid).
Waar is Geert Wilders zo boos over?
Er wordt een proces gevoerd tegen PVV-leider Wilders om zijn ’minder Marokkanen’-uitspraak in maart 2014. De politicus zegt al geruime tijd dat het een compleet onterecht strafproces is en dat de politiek een belangrijke rol speelt om hem te vervolgen. Wilders was destijds de grootste oppositieleider en dus een bedreiging voor de coalitie.
Uit documenten die gedurende zijn vervolging openbaar zijn geworden, blijkt dat ambtenaren van het ministerie van Justitie en Veiligheid zich bemoeiden met de vervolging, waardoor die bewering aan het Binnenhof steeds serieuzer wordt genomen. Dinsdag gaat het proces verder. Wilders eist van het Haagse gerechtshof dat er per direct een streep gaat door de strafzaak.
In Nederland is er sprake van de scheiding der machten. Er is een wetgevende macht die bestaat uit het parlement en de regering. Daarnaast is er de rechterlijke macht die bestaat uit het Openbaar Ministerie (OM) en rechters. Het is de bedoeling dat die machten onafhankelijk van elkaar werken en bemoeienis is dan ook een doodzonde.
Documenten tonen aan dat ambtenaren van Justitie, onder politieke verantwoordelijkheid van toenmalig minister Opstelten (Justitie en Veiligheid), aandrongen op een harde aanpak van Wilders. Over die bemoeienis eisen meerdere Kamerleden nu opheldering. Overigens blijkt uit de documenten dat Opstelten zich zelf bewust niet bemoeide met het handelen van het OM, om op die manier de schijn van politieke bemoeienis tegen te gaan.
Waarom heeft minister Grapperhaus (Justitie en Veiligheid) wat uit te leggen?
De bemoeienis van ambtenaren met het proces tegen Wilders vond plaats in de periode dat Opstelten als minister de scepter zwaaide op het ministerie van Justitie en Veiligheid.
Hij zit er inmiddels niet meer en daarom is de huidige minister op dat departement, CDA’er Grapperhaus, politiek verantwoordelijk voor wat er toen mogelijk niet goed is gegaan. Grapperhaus moet dus verantwoording afleggen over wat volgens Wilders een politiek ’maffiaproces’ is geworden om hem een toontje lager te laten zingen.
Wat is de uitleg van Grapperhaus over deze kwestie?
De minister is erg terughoudend in zijn commentaar, omdat het gaat over een vervolging die nog in volle gang is. Hij zegt zich dan ook op de achtergrond te willen houden om het proces niet te verstoren.
Hij heeft al wel gezegd dat het in zulke processen gebruikelijk is dat ambtenaren van zijn ministerie overleggen over vervolgingen die erg veel aandacht krijgen, zoals dit stafproces tegen de bekende politicus Wilders. Tot op heden beweert de bewindsman dat dat overleg ging over de timing waarop berichten naar buiten werden gebracht en geen inhoudelijk advies over de vervolging zelf betrof.
Wat betekent deze nieuwe informatie voor zijn positie?
Uit de documenten waarop RTL de hand legde, blijkt dat topambtenaren van Justitie zich wel degelijk inhoudelijk bemoeiden met de rechtszaak tegen Wilders. Zij drongen aan op een stevige aanpak, terwijl het OM de uitlatingen over ’minder Marokkanen’ niet strafbaar vond.
Dat maakt dat Grapperhaus wat uit te leggen heeft in de Tweede Kamer. De druk op hem wordt behoorlijk opgevoerd. Eerst kreeg hij in deze kwestie al de wind van voren van diverse oppositiepartijen, maar ook coalitiepartner D66 dringt nu nadrukkelijk aan op een goede uitleg.
De bemoeienis ging dus niet alleen over de timing van een persbericht, maar ook over de vervolging zelf. Grapperhaus zal met een goed verhaal moeten komen om zelf niet in de problemen te raken.
NOS 09.09.2019 De laatste onthullingen over de bemoeienis van ambtenaren met de strafzaak tegen PVV-leider Wilders hebben grote indruk gemaakt op de regeringspartijen. VVD, CDA, D66 en ChristenUnie willen niet vooruitlopen op de mogelijkheid van een parlementaire enquête, zoals Wilders zelf wil. Maar dat de zaak na een rechterlijke uitspraak een politiek gevolg gaat krijgen staat vast.
ChristenUnie-leider Segers noemt het nieuws over de Justitie-ambtenaren en hun mailwisseling over de ‘minder Marokkanen’-uitspraak van Wilders schokkend. “Dit zijn vrij ernstige beschuldigingen. Vroeg of laat zal er ook een politiek debat over zijn.”
Segers wil eerst het oordeel van de rechter afwachten. “Is de scheiding der machten doorbroken? Is die grens overschreden? Pas daarna geef ik mijn politieke oordeel.”
Wenkbrauwen gefronst
Gisteren meldde RTL Nieuws dat topambtenaren hebben aangedrongen op een harde aanpak van Wilders. Zo werd in een mailwisseling gesproken over “kwaadaardige” uitspraken van de PVV-leider.
“Ik heb mijn wenkbrauwen gefronst over de enorme actieve rol die ambtenaren hebben gespeeld”, zegt D66-leider Jetten daarover. Hij wil de komende dagen bijgepraat worden door minister Grapperhaus. Ook Jetten wacht met een politiek oordeel tot na de uitspraak van de rechter in de zaak tegen Wilders.
Serieuze zaak
CDA-fractievoorzitter Heerma: “Er komen in deze zaak steeds allerlei dingen naar buiten waarvan ik denk: hoe zit dit precies? Maar de politiek moet nu afwachten wat de rechter gaat zeggen.” Of het CDA voelt voor een parlementaire enquête is nog niet duidelijk.
Ook VVD-fractievoorzitter Dijkhoff wil de rechter niet voor de voeten lopen, zoals hij het uitdrukt, maar hij vindt het een serieuze zaak. “Ik wens de rechter vooral veel wijsheid toe.”
In juni wezen de meeste fracties in de Tweede Kamer het voorstel voor een parlementaire enquête af. Dat was voor de berichten van RTL over de ambtenaren van toenmalig minister Opstelten. Forum voor Democratie steunde het voorstel wel.
Parlementaire enquêtes: tien tot nu toe
Parlementaire enquêtes gelden als een zwaar middel: getuigen zijn verplicht om te verschijnen en staan onder ede. Mede om die reden kosten ze maanden tot jaren voorbereiding. De afgelopen dertig jaar heeft de Tweede Kamer tien keer een parlementaire enquête gehouden. Dat gebeurde bijvoorbeeld naar de Bijlmerramp en naar frauderende woningcorporaties.
De laatste enquête was tussen 2013 en 2016 over het Fyra-debacle, de treinverbinding tussen Nederland en België. De Tweede Kamer heeft een parlementaire enquête aangekondigd naar de gaswinning in Groningen. Die wordt op zijn vroegst volgend jaar gehouden.
MSN 08.09.2019 Geert Wilders eist opnieuw dat de rechtszaak tegen hem onmiddellijk wordt gestaakt. Het ministerie van Justitie had “een sturende rol” in zijn strafzaak, stelt de PVV-leider op basis van e-mailverkeer tussen ambtenaren van het departement.
Wilders maakte zondag zelf e-mails openbaar die de rechter in zijn zaak had opgevraagd. Daaruit blijkt dat ambtenaren met het Openbaar Ministerie uitvoerig hun opvattingen en vragen deelden over de vervolging van de PVV-leider. Wilders leest daarin dat het OM hem niet wilde vervolgen, maar het ministerie daarop aandrong. “Dat gebeurt in Rusland en in Cuba nog niet.”
De bemoeienis van het departement duurde ook tijdens de strafzaak voort, concludeert Wilders. Hij wijst erop dat een ambtenaar erop aandrong de pleitnota van de officier van justitie vooraf te kunnen lezen en becommentariëren.
Wilders wil dat “de Tweede Kamer dit met een parlementaire enquête tot op de bodem uit gaat zoeken”.
NU 08.09.2019 Topambtenaren van het ministerie van Justitie hebben er bij het Openbaar Ministerie (OM) op aangedrongen om PVV-leider Geert Wilders zo stevig mogelijk aan te pakken om de uitspraken over minder Marokkanen die hij in 2014 deed. Dat meldt RTL Nieuws op basis van documenten.
De bemoeienis van de ambtenaren is iets dat zeer gevoelig ligt, omdat het hier gaat om een rechtszaak tegen een leider van een politieke partij.
Uit de stukken die in handen zijn van RTL Nieuws zou volgens het medium blijken dat enkele ambtenaren de uitspraken van Wilders “racistisch” en “kwaadaardig” hebben genoemd. Volgens RTL Nieuws adviseerden andere ambtenaren het OM om de zaak juridisch gezien “met gestrekt been in te gaan.”
Wilders zelf zegt in gesprek met RTL Nieuws het onder andere “schandalig” te vinden. Ook herhaalt hij tegenover het programma dat hij vindt dat het proces tegen hem gestopt zou moeten worden.
OM zegt dat eerder openbaar gemaakte stukken verkeerd werden gelezen
Het OM zei eerder dat uit de informatie die een week geleden openbaar is geworden over de vervolgbeslissing van Geert Wilders in 2014, niet afgeleid kan worden dat er sprake is geweest van politieke bemoeienis. Het hoger beroep kan wat het OM betreft dan ook doorgang vinden.
Advocaat Geert-Jan Knoops betoogde eerder echter dat het OM zijn kansen op verdere vervolging van PVV-leider Wilders heeft verspeeld door te liegen over politieke bemoeienis die er volgens de advocaat overduidelijk wel is geweest.
Knoops ziet aanwijzingen voor bemoeienis van Opstelten
Knoops zag bewijs in stukken die eerder openbaar zijn geworden na een Wob-verzoek van RTL Nieuws, zoals een ambtelijke nota (pdf). Daaruit bleek volgens de advocaat overduidelijk dat de toenmalige minister van Justitie, Ivo Opstelten, zich in 2014 heeft bemoeid met de zaak-Wilders, nog voordat er een formele vervolgbeslissing was genomen.
Hetzelfde geldt dus voor ambtenaren van het departement. De vraag of het OM de vervolgbeslissing al dan niet zelfstandig heeft genomen, is volgens Knoops niet langer van belang omdat de politieke inmenging volgens hem genoeg reden is om de vervolging van Wilders te stoppen.
NOS 08.09.2019 Topambtenaren van het ministerie van Justitie hebben aangedrongen op het hard aanpakken van PVV-leider Wilders in het ‘minder-Marokkanen’-proces. Dat meldt RTL Nieuws op basis van een interne mailwisseling uit 2014 die het in handen heeft.
Afgelopen week stelde Wilders’ verdediging, mede op basis van stukken van RTL, dat toenmalig minister Opstelten inhoudelijk met het Openbaar Ministerie sprak voordat de beslissing werd genomen om Wilders te vervolgen. Volgens Wilders en zijn advocaten is sprake van politieke bemoeienis. Het ministerie van Justitie stelde dat er slechts sprake was van overleg over praktische zaken. Ook is erkend dat ambtenaren een analyse hebben opgesteld.
‘Kwaadaardige uitspraken’
In de mailwisseling die RTL nu naar buiten heeft gebracht, wordt gesproken van “kwaadaardige” uitspraken van Wilders. De ambtenaren analyseren de zaak en bedenken antwoorden op mogelijke tegenargumenten van de verdediging.
“Op sommige punten te veel juridisch detail om de minister mee te geven, maar over een aantal punten heb ik vandaag al wel even met de collega van het Pag (parket-generaal, red.) gesproken”, antwoordt iemand. “Ik zal de punten die je noemt ook aan de collega van het OM meegeven.”
Wilders’ uitspraak “dat gaan we regelen” wordt door de ambtenaren uitgelicht. Een van hen stipt aan dat een dergelijke “actiebereidheid/aanzet om de daad bij het woord te voegen” een rol speelde in eerdere zaken. Daarop antwoordt een van hen: “Ik zal de appreciatie van ‘dat gaan we regelen’ bij het OM onder de aandacht brengen.”
Volgens RTL Nieuws blijkt uit de mail dat het departement justitie voedde met argumenten tegen Wilders en dat het OM werd geadviseerd “er met gestrekt been in te gaan”.
Wilders: rechtszaak moet nu stoppen
Tegen RTL Nieuws reageert Wilders furieus op het nieuws over de mailwisseling. “Ze hebben ervoor gezorgd dat er toch werd vervolgd. Ze hebben gezegd: ‘We willen de stukken zien, dan kunnen we adviezen geven.’ Dat hebben ze ook gedaan.”
Volgens de PVV-leider heeft het ministerie inhoudelijke punten aan de dagvaarding toegevoegd. “Ik kan niet anders dan dat concluderen. Dat gebeurt in Rusland en Cuba nog niet. Deze rechtszaak moet nu stoppen.”
Grapperhaus ontkent
De huidige minister Grapperhaus sprak deze week dus tegen dat Opstelten zich heeft bemoeid met justitie. Het OM zou al hebben besloten over te gaan tot vervolging.
In december 2016 werd Wilders veroordeeld voor zijn ‘minder Marokkanen’-uitspraak uit maart 2014 na de gemeenteraadsverkiezingen. Hij werd schuldig bevonden aan groepsbelediging en aanzetten tot discriminatie, maar kreeg geen straf. Het hoger beroep is nu bezig.
Het ministerie van Justitie en Veiligheid laat vanavond in een reactie weten niet in te gaan op individuele strafzaken.
Advocaat Geert-Jan Knoops en PVV-leider en Geert Wilders in de rechtbank van Schiphol voor het pleidooi in het minder-Marokkanen-proces tegen Wilders. Ⓒ ANP
Telegraaf 08.09.2019 Topambtenaren van het ministerie van Justitie hebben zich inhoudelijk bemoeid met de rechtszaak tegen Geert Wilders. Terwijl het OM de uitlatingen over ’minder Marokkanen’ niet strafbaar vond, drongen zij er op aan om de PVV-leider toch stevig aan te pakken.
Dat meldt RTL Nieuws op basis van interne documenten. PVV-leider Wilders over de bemoeienis: „Dat is ongehoord, dat is onvoorstelbaar en dat staat nu toch zwart op wit.”
De ambtenaren droegen richting het OM argumenten aan tegen Wilders. Zijn uitspraken zouden ’kwaadaardig’ en ’racistisch’ zijn. In interne communicatie wordt ook door ambtenaren afgevraagd of het OM ’wel overtuigd (is) van de wenselijkheid en haalbaarheid van vervolging’. Ook werden er tips gegeven over wat er in de tenlastelegging moest komen en vroegen ambtenaren of ze het requisitoir, net als eerder, konden lezen en becommentariëren.
Wilders gaat het Hof opnieuw vragen om het proces te stoppen vanwege deze bemoeienis. Dinsdag wordt de zaak weer behandeld in de rechtszaal.
Hoewel deze documenten uiteraard op ambtelijke bemoeienis duiden, staat in een van de interne documenten wel het volgende over de vermeende politieke bemoeienis van toenmalig minister Opstelten: „De minister is uiteraard verantwoordelijk voor het handelen van het OM, maar wil bij deze zaak zo ver mogelijk wegblijven om iedere schijn van politieke bemoeienis tegen te gaan.”
’Vertrouwen ondermijnd’
Politieke collega’s van Wilders willen opheldering. Zo vindt 50Plus-voorman Henk Krol dit ’onvoorstelbaar’. „Ik zeg: over en uit. Dit ondermijnt het vertrouwen van de gewone burger.” De PvdA wil ook weten waarom minister Grapperhaus (Justitie en Veiligheid) niet direct openheid van zaken gaf over deze documenten.
Wilders zelf Twittert: „Opstelten, de ambtenaren van Justitie, VVD-premier Rutte, Grapperhaus, ze zullen hier allemaal niet mee wegkomen. Enquêtes, aangiftes, onderzoek, civiele procedures, Kamerdebatten, ik zal ze bestoken tot alles boven tafel is en ze ervoor een hoge prijs hebben betaald.”
Minister Grapperhaus wil niet veel zeggen over de documenten. Via zijn woordvoerder laat hij weten: „Naar aanleiding van een opdracht van het gerechtshof van 5 september 2019 heb ik door tussenkomst van het College van procureurs-generaal van het OM de documenten 8, 14 en 17 behorende bij het aanvullende Wob-besluit verstrekt.
Die betreffende documenten zijn ingebracht in het strafproces. Dat betekent dat mij uiterste terughoudendheid past ten aanzien van de inhoud van de overlegde documenten. Ik zal mij daarom – juist omdat ik mij niet meng in individuele strafzaken – daarover nu niet uitlaten.”
AD 08.09.2019 Ambtenaren van het ministerie van Justitie wilden ‘meelezen’ met het Openbaar Ministerie (OM) als deze in de Wilders-zaak over zijn ‘minder Marokkanen’-uitspraken de pleitnota gingen schrijven.
Dat blijkt uit documenten die het Hof heeft opgevraagd en de PVV op haar website heeft gepubliceerd. Het gaat om mailwisselingen tussen ambtenaren van het ministerie van Justitie uit september 2014.
De ambtenaren e-mailen aan elkaar dat zij het slotwoord van het OM, het zogenoemde requisitor, vooraf zouden willen ontvangen. ,,Krijgen we het requisitoir vooraf, zoals in de zaak-Martijn? (Het verbod op pedofielen-vereniging Martijn, red.) Dat zou ik verstandig vinden, dat kunnen jij en X ‘meelezen’ en waar nuttig opmerkingen doorgeven.”
In de e-mails bespreken de ambtenaren ook de vervolging, waartoe het OM op dat moment feitelijk heeft besloten. De betreffende ambtenaar wijst het OM onder andere op Wilders’ repliek “dan gaan we dat regelen”, op de roep van zijn aanhang om “minder!” Marokkanen. Daaruit zou “actiebereidheid/aanzet om de daad bij het woord te voegen” blijken, en dat zou belastend zijn.
Ontkennen
Zowel het ministerie als OM ontkennen dat overigens. Zij zeggen dat ambtenaren zich niet inhoudelijk met de zaak hebben bemoeid. Dat wordt door een ambtenaar benadrukt in de mailwisseling: ‘De minister is uiteraard verantwoordelijk voor het handelen van het OM, maar wil bij deze zaak zo ver mogelijk wegblijven om iedere schijn van politieke bemoeienis tegen te gaan.’ Misschien wilden zij zich wel met de zaak bemoeien, maar enig invloed is er niet geweest, zei de aanklager van het OM deze week nog.
Uit de documenten blijkt niettemin dat ambtenaren wel argumenten aandroegen bij het OM om Wilders te vervolgen. In e-mails noemen ze zijn uitspraken ‘kwaadaardig’ en ‘racistisch’.
‘Dit gebeurt in Rusland nog niet’
In een vraaggesprek met RTL Nieuws reageert Wilders ontstemd en komt met een hele rits klachten: ,,Het ministerie van Justitie mag zich nooit bemoeien met een rechtszaak. Maar wat hebben ze gedaan? Ze hebben ervoor gezorgd dat er toch werd vervolgd, terwijl mijn zaak dus eigenlijk niet strafbaar was. Ze hebben gezegd: we willen de stukken zien, dan kunnen we ze lezen en adviseren.
Ze hebben inhoudelijk gezocht dat er punten bij de dagvaarding kwamen. Dat gebeurt in Rusland nog niet, dat gebeurt in Cuba nog niet. Deze rechtszaak moet nu stoppen. Vandaag ben ik het, maar morgen kan het een ander zijn. De Kamer moet dit met een parlementaire enquête tot tot op de bodem uitzoeken.”
Dinsdag gaat het hoger beroep in de zaak-Wilders verder. Wilders en zijn advocaat Knoops zullen het Hof vragen het proces te stoppen, zegt Wilders in een reactie. ,,Het is onvoorstelbaar dat het ministerie van Justitie zich tot in detail met mijn zaak heeft bemoeid. Het lijkt een hetze, een afrekening van de VVD-minister en zijn departement, tegen mij.”
Het Openbaar Ministerie zegt dat de e-mails tussen ambtenaren niet van invloed zijn op de strafzaak, omdat het besluit om Wilders te vervolgen al maanden ervoor was genomen.
Minister Grapperhaus van Justitie en Veiligheid reageert niet op de inhoud van de geheime documenten, omdat de stukken zijn ingebracht in de strafzaak.
OmroepWest 08.09.2019 Twee topambtenaren van het ministerie van Justitie hebben zich inhoudelijk bemoeid met de strafzaak tegen PVV-leider Geert Wilders. Zij drongen er bij het Openbaar Ministerie (OM) op aan om Wilders in de ‘minder Marokkanen-zaak’ zo stevig mogelijk aan te pakken.
De topambtenaren vroegen bijvoorbeeld of een uitlating van Wilders, die het OM liet rusten, niet toch tegen hem in stelling moest worden gebracht. Dit blijkt uit e-mails die het ministerie op last van de rechter heeft verstrekt en door RTL Nieuws zijn onthuld.
Wilders voelt zich door de mails in zijn gelijk bevestigd. Hij stelt vanaf het begin van de zaak al dat toenmalig minister Ivo Opstelten zich heeft bemoeid met zijn vervolging. Een minister mag zich niet met een vervolgingsbeslissing bemoeien, tenzij hij een officiële aanwijzing geeft. Het ministerie van Justitie stelde dat er slechts sprake was van overleg over praktische zaken. Ook is erkend dat ambtenaren een analyse hebben opgesteld.
‘Behoorlijk kwaadaardig’
In de mails die nu naar buiten zijn gebracht, wordt door de ambtenaren de vervolging besproken, waartoe het OM op dat moment feitelijk heeft besloten. Een van de twee bespreekt hun vragen en opvattingen met het parket. Zo wijst de betreffende ambtenaar het OM onder andere op Wilders’ repliek ‘dan gaan we dat regelen’. Daaruit zou ‘actiebereidheid/aanzet om de daad bij het woord te voegen’ blijken, nadat de aanhang om ‘minder Marokkanen‘ riep.
Deze ambtenaar noemt de woorden van Wilders ‘ophitsend’ en lijkt ze te scharen in de categorie ‘racistische uitlatingen’. De ander noemt de uitlatingen van Wilders onder meer ‘eigenlijk gewoon behoorlijk kwaadaardig’, met name omdat hij ze zo weloverwogen zou hebben gedaan.
Opstelten, de ambtenaren van Justitie, VVD-premier Rutte, Grapperhaus, ze zullen hier allemaal niet mee wegkomen.
Enquêtes, aangiftes, onderzoek, civiele procedures, kamerdebatten, ik zal ze bestoken tot alles boven tafel is en ze ervoor een hoge prijs hebben betaald.#Wilders442 mensen praten hierover
Opmerkingen meegeven
Het tweetal kijkt ook vooruit naar het verweer dat ze van Wilders verwachten en hoe het OM dat weer zou kunnen pareren. Een van de twee dringt erop aan dat ze het requisitoir van de officier van justitie vooraf te lezen krijgen. Dan kunnen ze ‘waar nuttig opmerkingen meegeven’.
Een van de twee ambtenaren merkt ook op dat de minister ‘bij deze zaak zo ver mogelijk weg wil blijven’. Opstelten zou het belangrijk vinden om ‘iedere schijn van politieke bemoeienis tegen te gaan’. De ambtenaar wil daarom een intern advies van het OM ook niet opvragen. Hij wijst erop dat het departement zich nooit zo diep mengt in het werk van het OM.
‘Een hetze tegen mij’
Het ministerie wil niet reageren, omdat de rechszaak in volle gang is. Wilders kondigt aan dat hij en zijn advocaat Knoop het Hof opnieuw zullen vragen het proces te stoppen. Dinsdag dient het hoger beroep weer. ‘Het is onvoorstelbaar dat het ministerie van Justitie zich tot in detail met mijn zaak heeft bemoeid. Het lijkt een hetze, een afrekening van de VVD-minster en zijn departement, tegen mij’, zegt Wilders tegen het RTL Nieuws.
MSN 08.09.2019 Topambtenaren van het ministerie van Justitie hebben zich inhoudelijk bemoeid met de strafzaak tegen PVV-leider Geert Wilders. Zij drongen er bij het Openbaar Ministerie (OM) op aan om Wilders in de zaak over ‘minder Marokkanen’-uitspraken zo stevig mogelijk aan te pakken.
Dit blijkt uit nog geheime documenten die in bezit zijn van RTL Nieuws. Vorige week onthulden we dát er bemoeienis was, uit de inhoud blijkt nu hoe ver dit ging. (De documenten kun je hier lezen.)
‘Schandalig’
De bemoeienis ligt zeer gevoelig, omdat het gaat om een strafzaak tegen een oppositieleider. Ministerie en OM ontkenden tot voor kort iedere vorm van inhoudelijk overleg en afstemming over de zaak-Wilders. De PVV-leider reageert verbijsterd op de nieuwe onthullingen en noemt het ‘schandalig’.
Uit de stukken blijkt nu dat ambtenaren het OM voedden met argumenten tegen Wilders, die een opponent was van de toenmalig minister, VVD’er Ivo Opstelten. Zij noemen zijn uitspraken ‘kwaadaardig’ en ‘racistisch’. Als deze ambtenaren een zeer vertrouwelijk ambtsbericht van het College van procureurs-generaal aan minister Opstelten van 10 september 2014 hebben gelezen, vraagt een van hen zich af: “Is het OM wel overtuigd van de wenselijkheid en haalbaarheid van vervolging?”
Geen reden voor strafzaak
Zij adviseren het OM er juridisch met gestrekt been in te gaan. De aanleiding is discussie binnen het OM over de zaak. Het OM Den Haag wilde de strafzaak rond de eerste ‘minder Marokkanen’-uitspraak op 12 maart 2014 zelfs seponeren, zo bleek vorige week, ruim vijf jaar later. En de eigen experts van het OM, van het Landelijk Expertisecentrum Discriminatie, zagen ook in de uitspraken op de verkiezingsavond van 19 maart 2014 geen goede reden voor een strafzaak. Zij vonden de uitspraken ‘niet onnodig grievend’.
De topambtenaren vonden dat Wilders niet alleen moest worden vervolgd voor de uitspraken op de verkiezingsavond, maar ook moest worden aangepakt voor de eerste uitspraken, omdat anders de héle zaak ‘juridisch-inhoudelijk’ niet vol te houden zou zijn.
“Ik zou dit aan de rechter overlaten en zo min mogelijk beperkingen aanbrengen in hetgeen je voorlegt aan de rechter.” De ambtenaren geven verder een reeks juridische adviezen, ook over hoe het OM inhoudelijk moet omgaan met verweren van de verdediging. Letterlijk: “Over een aantal punten heb ik vandaag al wel even met de collega van het Pag (parket-generaal, het OM, red.) gesproken.” En: “Ik zal de punten die je noemt aan de collega van het OM meegeven.”
Wilders kondigt aan dat hij en zijn advocaat Knoops het Hof opnieuw zullen vragen het proces te stoppen. Dinsdag dient het hoger beroep weer. Wilders: “Het is onvoorstelbaar dat het ministerie van Justitie zich tot in detail met mijn zaak heeft bemoeid. Het lijkt een hetze, een afrekening van de VVD-minister en zijn departement, tegen mij.”
De PVV-leider wijst erop dat de beïnvloeding door de ambtenaren daadwerkelijk gevolgen had. In het ambtsbericht van het College van procureurs-generaal werd namelijk niets gezegd over het ‘dat gaan we regelen’, zoals Wilders in maart 2014 zei bij de ‘minder, minder’-uitspraken. De topambtenaren drongen er bij het OM op aan dit Wilders wel ten laste te leggen, omdat dat juridisch sterker was. Dit punt werd december 2014 inderdaad opgenomen in de dagvaarding.
‘Grapperhaus niet open geweest’
PvdA-Kamerlid Attje Kuijken zegt dat ‘opnieuw de schijn van politieke bemoeienis’ met het proces-Wilders ontstaat, terwijl iedere vorm van overleg juist steeds was ontkend: “Ik wil uitleg van minister Grapperhaus over wat er is besproken met het OM en ook weten waarom de minister hier niet eerder open over is geweest.”
D66-Kamerlid Maarten Groothuizen: “Als ik dit lees, vind ik dat ambtenaren van het ministerie te veel ‘meedenken’ met de inhoud van de zaak. Ik vind dat merkwaardig. Het OM is geen buitendienst van het ministerie, maar een deel van onze magistratuur. Het lijkt erop dat het departement heel veel controle wil hebben. Dat past in het beeld dat ambtenaren koste wat het kost proberen hun bewindspersoon uit de wind te houden.”
Meelezen
Opmerkelijk in de documenten is ook de opmerking van een topambtenaar: “Krijgen we het requisitoir vooraf, zoals in de zaak-Martijn? (Het verbod op pedofielen-vereniging Martijn, red.) Dat zou ik verstandig vinden, dat kunnen jij en X ‘meelezen’ en waar nuttig opmerkingen doorgeven.”
Het ministerie van Justitie heeft nog niet gereageerd. Grapperhaus heeft in antwoorden op Kamervragen steeds benadrukt dat híj zich ‘niet mengt in individuele strafzaken’.
Elsevier 05.09.2019 Het proces tegen PVV-leider Geert Wilders gaat door, maakte het Haagse gerechtshof deze ochtend bekend. Pas bij de uitspraak komt het hof tot een oordeel of het Openbaar Ministerie niet-ontvankelijk is in de zaak. Volgens Wilders advocaat Geert-Jan Knoops zijn er sterke aanwijzingen dat Ivo Opstelten, voormalig minister van Justitie bij het Openbaar Ministerie (OM) in 2014 aandrong op vervolging van Wilders.
Het komt in Nederland zelden voor dat een minister met het OM spreekt over een strafzaak en helemaal niet bij die van een politicus. Normaal gesproken besluit het OM daar zelfstandig over. Via RTL Nieuws werd vrijdag bekend dat Opstelten overleg had met het OM, nog voor het besluit tot vervolging bekend werd.
Aantekeningen van Opstelten
In dat overleg zou Opstelten hebben gezegd dat de PVV-leider moest worden vervolgd. Ook verkreeg RTL Nieuws via de Wet Openbaar Bestuur (WOB) een document met aantekeningen van toenmalig minister Opstelten. Hij had daarop geschreven: ‘Bespreken. Zie vier punten OM.’
Dat zou erop wijzen dat Opstelten zich persoonlijk heeft bemoeid met het besluit van het OM om zijn politieke tegenstander te vervolgen. Het OM en de opvolger van Opstelten, CDA’er Ferdinand Grapperhuis, houden vol dat het OM al voor Opsteltens opmerkingen had besloten om Wilders te vervolgen.
‘Minder Marokkanen’
Het hof had begin deze week extra documenten opgevraagd om tot een oordeel te komen over het vervolg van de vervolging van Wilders. De PVV-leider staat terecht in het hoger beroep wegens zijn ‘minder Marokkanen’-uitspraak. Die deed Wilders in het voorjaar van 2014. Later dat jaar besloot het Openbaar Ministerie de PVV-leider te vervolgen. In 2016 werd Wilders schuldig bevonden voor groepsbelediging en aanzetten tot discriminatie van Marokkanen.
Ondanks de extra documenten ziet het hof ‘onvoldoende aanleiding’ om het proces te stoppen. De zaak-Wilders gaat dus verder met de pleidooien van het OM en Knoops, de advocaat van Wilders. Die liet al weten bij het doorgaan van de rechtszaak een pleidooi van 426 pagina’s voor te dragen.
Wilders reageerde verbolgen op het besluit van het hof. Volgens hem wordt bewijs in de zaak nu genegeerd en moet de zaak worden gestaakt. Wat vindt u? Is het verstandig van het hof om door te gaan met het Wildersproces? Of heeft de PVV-leider gelijk en moet het proces worden gestaakt? Praat mee!
AD 05.09.2019 Het minder-Marokkanenproces rond Geert Wilders gaat voorlopig gewoon door. Het hof wees vanmorgen een verzoek van de verdediging af om het Openbaar Ministerie niet-ontvankelijk te laten verklaren, omdat zij het recht zou hebben verspeeld om de PVV-leider te vervolgen. Wilders noemt de beslissing ‘onbegrijpelijk en eenzijdig’. Verslaggever Tobias den Hartog doet via Twitter verslag.
Het hof ziet ‘onvoldoende aanleiding’ om het proces te stoppen. Wel komt het hof de verdediging tegemoet wat betreft enkele stukken die Wilders graag in het dossier wil hebben, waaronder een e-mailwisseling tussen ambtenaren van het ministerie. Die komen er ongelakt in. Het hof hoeft een aantal stukken niet te zien, maar zegt wel dat het als ze het later nodig vindt, die alsnog toegevoegd moeten kunnen worden.
Alles draait om interne nota’s, e-mails en ambtsberichten die RTL heeft ontvangen na een WOB-procedure bij het ministerie van Justitie en Veiligheid. Wilders ziet daarin bewijs dat toenmalig minister van Justitie Ivo Opstelten zich in 2014 met de vervolging van Wilders heeft bemoeid.
Ongelakt
Het gerechtshof vroeg dinsdag om de documenten te kunnen lezen. Het OM heeft deze gisteren verstrekt. Daarbij zijn delen die in de versie van RTL waren weggelakt om ambtenaren en hun identiteit te beschermen, nu wel leesbaar gemaakt voor de rechters. Alle documenten komen in het dossier terecht.
Volgens het OM is er absoluut geen sprake van dat de minister zich met de zaak heeft bemoeid. ,,Het OM heeft de beslissing genomen om Geert Wilders te vervolgen en niemand anders.’’
‘Schokkend’
Het ministerie bemoeide zich met mijn strafzaak. Ik vraag u dit te onderzoeken. Dat mag hier gewoon niet. Op Cuba misschien. Maar hier niet, aldus Geert Wilders .
Wilders nam na de beslissing zelf het woord. Hij noemt het ‘onbegrijpelijk en heel eenzijdig’. ,,U heeft alleen de stukken opgevraagd die minister Grapperhaus al zei te willen leveren. Erg toevallig allemaal.’’ Volgens Wilders negeert het hof daarmee ‘keihard bewijs’. ,,Waarom heeft u ook de andere stukken niet opgevraagd? Dat vind ik oprecht onbegrijpelijk. Wilt u de waarheid niet weten? Het blijft nu volstrekt onduidelijk hoe ver de arm van het departement reikt.’’
De PVV-leider verzocht het hof die stukken alsnog op te vragen en de zaak alsnog aan te houden. ,,Het is echt schokkend. Het staat in de stukken, in het ambtsbericht, dat er geen zaak tegen mij te bouwen was. Het OM stelde een sepot voor. Maar dat raadde zij niet aan de minister aan, omdat het dan uit zou draaien op een artikel 12-procedure.’’
Volgens Wilders ‘kan het dus niet anders’ dan dat er ‘alleen een politieke reden’ was om hem te vervolgen. ,,Het ministerie bemoeide zich met mijn strafzaak. Ik vraag u dit te onderzoeken. Dat mag hier gewoon niet. Op Cuba misschien. Maar hier niet.’’
Ook Knoops riep het hof nogmaals op de zaak tijdelijk stil te leggen. Hij wil dat in ieder geval wordt afgewacht tot 11 oktober, wanneer er uitspraak is in de zaak tussen RTL Nieuws en de staat. Onderdeel van die zaak zijn stukken waaruit ambtelijke interventie zou blijken. ,,Als wij nu zouden moeten pleiten, dan krijgt u een pleidooi waarin maar de helft van de feiten genoemd kunnen worden’’, aldus Knoops.
Het OM erkent dat er eerst geen strafbaarheid werd gezien, maar benadrukt dat Wilders selectief citeert. Er zou ook in de stukken staan dat het denkbaar is dat een rechter daar anders over zou oordelen, waardoor het OM dus wél wilde vervolgen. ,,We hebben wel degelijk puur juridische argumenten om een veroordeling van uw hof te vragen. En anders dan meneer Wilders beweert, is het niet zo dat dit een politiek proces is.’’ Volgens het OM hoeft de zaak dan ook niet te worden aangehouden.
Nu het proces doorgaat, is Knoops begonnen aan zijn 426 pagina’s tellend pleidooi. Daar zijn meerdere dagen voor uitgetrokken.
Afgelopen juli eiste het OM in hoger beroep een geldboete van 5000 euro tegen Wilders, hetzelfde als bij de rechtbank. Die achtte de PVV-voorman eind 2016 wel schuldig aan groepsbelediging en het aanzetten tot discriminatie van Marokkanen, maar legde geen straf op. De uitspraak staat vooralsnog gepland op 11 oktober.
MSN 05.09.2019 PVV-leider Geert Wilders is slachtoffer geworden van willekeur en gebombardeerd tot lijdend voorwerp in een proefproces over de grenzen van de vrijheid van meningsuiting. Het Openbaar Ministerie heeft oneigenlijk gebruikgemaakt van zijn recht tot vervolgen. Dat betoogde Wilders’ advocaat Geert-Jan Knoops donderdag in het eerste deel van zijn ruim vierhonderd pagina’s tellende pleidooi in de strafzaak tegen de PVV-voorman.
Wilders staat in hoger beroep terecht op verdenking van het aanzetten tot discriminatie van Marokkanen en groepsbelediging. Het OM heeft hem daarvoor voor de rechter gebracht, na uitlatingen over Marokkanen in maart 2014. De rechtbank verklaarde de PVV-voorman eind 2016 schuldig maar legde geen straf op. In hoger beroep eiste het OM in juli een geldboete van 5000 euro tegen Wilders, hetzelfde als in eerste aanleg.
Volgens Knoops gingen die uitspraken niet over Marokkanen in het algemeen, maar over crimineel gedrag onder Marokkanen. Het Landelijk Expertise Centrum Discriminatie van het OM onderkende dat Wilders het over een specifieke groep Marokkanen had, betoogde de raadsman.
Politieke gedachtegoed
De gewraakte uitspraken moeten bovendien worden gezien als onderdeel van het maatschappelijke debat en vloeien voort uit Wilders’ politieke gedachtegoed, zo pleitte Knoops.
De advocaat is donderdag aan zijn pleidooi begonnen, nadat het hof zijn verzoek om opschorting van het proces opnieuw had afgewezen. Knoops wil de onderste steen boven krijgen over bemoeienis van toenmalig minister Ivo Opstelten (Justitie) met de beslissing van het OM over te gaan tot vervolging.
Volgens Wilders en zijn advocaat is het zonneklaar dat het OM niet zelfstandig tot dat besluit is gekomen, zoals het beweert. In de inleiding van zijn pleidooi zette Knoops nogmaals een reeks aanwijzingen voor die stelling op een rij.
Het hof heeft donderdag bepaald dat er vrijdag, bij de voortzetting van Knoops’ pleidooi, een aantal mails van ambtenaren van het departement van Justitie op tafel moeten komen, die de stellingen van de raadsman zouden kunnen schragen.
OmroepWest 05.09.2019 Het hoger beroep van Geert Wilders in het ‘minder Marokkanen-proces’ gaat gewoon door. Het hof van Den Haag liet donderdag weten dat het pas bij de uitspraak beslist over de niet-ontvankelijkheid van het Openbaar Ministerie. Ook een verzoek van advocaat Geert-Jan Knoops om de zaak aan te houden werd door het gerechtshof afgewezen. Tot onvrede van de politicus. ‘Wilt u de waarheid soms niet weten? Ik vind het onbegrijpelijk dat u toch door wilt gaan.’
Advocaat Geert-Jan Knoops vroeg namens Wilders om de zaak voorlopig aan te houden. Afgelopen week kwam er via een WOB-verzoek van RTL Nieuws onder meer een nota naar buiten waarop Opstelten een handgeschreven aantekening heeft gemaakt dat de punten van het OM besproken moeten worden. Een minister mag zich niet met een vervolgingsbeslissing bemoeien, tenzij hij een officiële aanwijzing geeft.
Er loopt nog een WOB-verzoek van RTL-nieuws om meer stukken. Knoops wil deze documenten gebruiken in zijn verweer. ‘Als wij deze stukken niet krijgen, kunnen wij geen verweer voeren. Wilders wordt dan geschaad in zijn verdediging.’ Knoops wil dan ook dat het hoger beroep pas na 11 oktober verder gaat, omdat de rechtbank van Utrecht dan uitspraak gedaan heeft over het verzoek van RTL Nieuws. Volgens het OM is dat wachten niet nodig. ‘Meneer Wilders haalt buitengewoon selectief uit de berichten aan’, verklaarde de advocaat-generaal.
Niet-ontvankelijk
Het hof oordeelde dat het OM wel voor vrijdagmiddag enkele documenten aan moet leveren. Maar voor het gerechtshof is dit geen reden om met de rest van het proces te wachten tot na 11 oktober. Advocaat Knoops is hierdoor aan zijn slotpleidooi begonnen. Dit beslaat 426 pagina’s en hier zijn vier zittingsdagen voor uitgetrokken.
De advocaat van de PVV’er had dinsdag gevraagd om een streep door het hoger beroep te halen, omdat er volgens hem steeds meer aanwijzingen zijn dat toenmalig minister van Justitie Ivo Opstelten zich in 2014 met de vervolging van Wilders heeft bemoeid. Daarom zou het Openbaar Ministerie niet-ontvankelijk verklaard moeten worden in de vervolging. Volgens het OM is hier echter totaal geen sprake van. ‘Het OM heeft de beslissing genomen om Geert Wilders te vervolgen en niemand anders’, benadrukte de advocaat-generaal.
Geldboete
Het hof Den Haag, voor de gelegenheid uitgeweken naar de extra beveiligde rechtbank op Schiphol, wilde eerst een aantal ambtsberichten ontvangen voordat er een besluit werd genomen. Donderdagochtend liet het hof weten meer tijd nodig te hebben voor de beoordeling van deze documenten en daarom pas bij de einduitspraak een uitspraak te doen over ontvankelijkheid van het OM.
Afgelopen juli eiste het OM in hoger beroep een geldboete van 5000 euro tegen Wilders, hetzelfde als in eerste aanleg. De rechtbank achtte de PVV-voorman eind 2016 wel schuldig aan groepsbelediging en het aanzetten tot discriminatie van Marokkanen, maar legde geen straf op. De uitspraak staat vooralsnog gepland op 11 oktober.
Minder! Minder!
Op 19 maart 2014 stelde Wilders zijn publiek tijdens een verkiezingsavond in Den Haag drie vragen: of ze meer of minder Europese Unie, Partij van de Arbeid en ten slotte Marokkanen wilden. Het publiek scandeerde steeds harder ‘Minder! Minder!‘ als antwoord op deze vragen. Daarmee zette de politicus volgens het OM aan tot haat.
NOS 05.09.2019 PVV-leider Geert Wilders krijgt geen uitstel van het hof in het hoger beroep in het ‘minder Marokkanen’-proces tegen hem. Daar had hij vanochtend om gevraagd, omdat hij wil dat het hof meer stukken opvraagt die volgens hem aantonen dat voormalig justitieminister Ivo Opstelten zich bemoeide met het besluit om hem te vervolgen.
De rechter vindt dat de samenleving profijt heeft van “een voortvarende voortzetting van de zaak” en gaat daarom niet mee in het verzoek van de politicus. Wilders’ advocaat Geert-Jan Knoops begon daarom vanmiddag ‘gewoon’ aan zijn pleidooi. Dat pleidooi van 426 pagina’s zal meerdere dagen in beslag nemen.
Wel moet het OM van het hof voor morgenmiddag een aantal ambtsberichten hebben toegevoegd aan het strafdossier waarin alinea’s staan die eerder waren weggelakt. Ook kunnen eventuele latere stukken meegenomen worden in de zaak, benadrukte de rechter.
‘Onbegrijpelijk en eenzijdig’
Toen het hof vanochtend aan Wilders had medegedeeld dat het niet meteen zou oordelen over de bemoeienis van Opstelten nam Wilders na een overlegpauze van zo’n drie kwartier zelf het woord in de extra beveiligde rechtszaal op Schiphol.
“Dat vind ik onbegrijpelijk en heel eenzijdig”, zei Wilders over het in zijn ogen beperkte aantal opgevraagde stukken. “Als u een fair en evenwichtig besluit had willen nemen, had u ook die stukken op moeten vragen. Wilt u de waarheid misschien niet weten? En hoe ver reikt de arm van het departement in mijn zaak? Ik verzoek u met klem die stukken op te vragen.”
Advocaat-generaal Van Roessel zei namens het OM dat Wilders “selectief” citeert uit de ambtsberichten. “De reden om de heer Wilders te vervolgen was puur juridisch”, benadrukte ze.
Interne communicatie
Het proces-Wilders draait om de ‘minder Marokkanen’-uitspraken die de politicus deed op de uitslagenavond van de gemeenteraadsverkiezingen in 2014. Eind 2016 werd Wilders vanwege die uitspraken schuldig bevonden aan groepsbelediging en aanzetten tot discriminatie. Hij kreeg geen straf.
Wel ging hij in hoger beroep. Vervolgens kwamen stukken naar buiten waaruit volgens Wilders’ verdediging blijkt dat minister Opstelten zich heeft bemoeid met het besluit Wilders te vervolgen.
Het gaat om interne communicatie uit het najaar van 2014, waaruit naar voren komt dat het persbericht van het OM waarin de vervolging van Wilders wordt aangekondigd vooraf uitgebreid was besproken met het ministerie. De tekst moest ter instemming aan Opstelten worden voorgelegd en werd op aanwijzing van het ministerie aangepast.
Volgens het OM en ook de huidige justitieminister Grapperhaus was het besluit om Wilders te vervolgen toen al genomen. Wilders’ advocaat Knoops bestrijdt dat en eiste dinsdag daarom dat het OM niet-ontvankelijk wordt verklaard en dat er direct een eind komt aan de zaak vanwege de stukken.
Telegraaf 05.09.2019 Geert Wilders legt zich niet neer bij de beslissing van het hof om het Openbaar Ministerie in zijn zaak voorlopig niet niet-ontvankelijk te verklaren.
Het hof vond dat de strafzaak over de Minder Marokkanenuitspraken uit 2014 gewoon kan doorgaan vandaag, en dat een definitief oordeel over de vermeende politieke invloed die op het OM is uitgeoefend, bij de einduitspraak op 11 oktober wordt genomen.
’Onbegrijpelijk en eenzijdig’
Wilders is van mening dat het hof te beperkt is geweest in het opvragen van stukken die zouden wijzen op die politieke bemoeienis. „Onbegrijpelijk een eenzijdig”, vond hij.
Volgens de PVV-leider heeft het hof uitgerekend om de „keiharde bewijzen” van die bemoeienis niet gevraagd. Het zou onder meer gaan om een mailwisseling tussen ambtenaren van het ministerie van justitie, waarin wordt voorgesorteerd op mogelijke verweren in een strafzaak.
“Je broek zakt toch af als je dat allemaal leest?”
Volgens Wilders staat inmiddels vast dat het OM zelf helemaal niet wilde vervolgen, en eigenlijk vond dat de uitlatingen die hij deed op 12 en 19 maart niet strafbaar waren. Dat er tóch werd besloten tot vervolging kan maar op één ding wijzen, zegt hij: dat het moest van de minister van justitie. „Men vreesde anders voor een storm van kritiek. Je broek zakt toch af als je dat allemaal leest?”
Wilders tegen het hof: „U heeft dat totaal genegeerd. Wilt u soms de waarheid niet weten? Hoe ver reikt de arm van het departement in mijn zaak?”
Het hof kreeg van Wilders en zijn verdediging opnieuw het dringende verzoek om alle stukken op te vragen, en ook te wachten op de uitkomst van een procedure die RTL aanspande met een beroep op de Wet Openbaarheid Bestuur. Knoops: „Het kan toch niet zo zijn dat er straks op 11 oktober een oordeel ligt, en dat dat oordeel wordt ingehaald door de werkelijkheid.” De verdediging is volgens Knoops ernstig gehandicapt door het ontbreken van die bewijzen.
Ongekende bemoeienis
Volgens Wilders doet het er niet toe of ambtenaren met elkaar mailden over mogelijke verweren in de zaak voordat, of nadat het OM de beslissing nam om te vervolgen. „Het is ongekend dat een ministerie zich bemoeit met een strafzaak. Als ik vraag om een harde straf voor een Marokkaan die iemand in elkaar slaat, dan is de wereld te klein. Dan moet ik de scheiding der machten respecteren. En dit kan allemaal wel?”
Het hof beraadt zich op het hernieuwde verzoek van de verdediging.
Verslaggever Saskia Belleman is bij de rechtszaak aanwezig. Haar Tweets by @SaskiaBelleman
MSN 05.09.2019 Het hoger beroep in de zaak Geert Wilders om zijn ‘minder Marokkanen’-uitspraak gaat door. Advocaat Geert-Jan Knoops had het gerechtshof verzocht om het Openbaar Ministerie niet-ontvankelijk te verklaren. Het hof neemt daar op een later moment een besluit over.
Volgens Knoops zijn er aanwijzingen dat toenmalig justitieminister Ivo Opstelten zich met de vervolging van Wilders heeft bemoeid. De bemoeienis van een minister bij een strafzaak is ongebruikelijk, zeker als het om een politieke tegenstander gaat.
Het hof ziet nu nog geen reden om te stoppen en vindt dat de zaak verder kan gaan met het pleidooi. Knoops liet direct na het besluit van het hof weten zich te beraden op een reactie. Deze komt later vanochtend.
5000 euro boete
In juli eiste het OM in hoger beroep een geldboete van 5000 euro tegen Wilders, hetzelfde bedrag als in 2016. De rechtbank achtte de PVV-voorman toen wel schuldig aan groepsbelediging en het aanzetten tot discriminatie van Marokkanen, maar legde geen straf op. Zowel Wilders als het OM ging in beroep.
Momenteel is de verdediging aan de beurt om haar kant van de zaak te belichten. Knoops had al laten weten een pleitnota van 426 pagina’s te hebben voorbereid.
De uitspraak staat vooralsnog gepland op 11 oktober 2019.
Telegraaf 04.09.2019 Saskia Belleman over het vervolg van de geruchtmakende ‘minder Marokkanen’-zaak tegen Geert Wilders. Wie loog en wat zijn de gevolgen voor Opstelten en Grapperhaus?
RTL 03.09.2019 Het Openbaar Ministerie moet ambtsberichten uit 2014 aan toenmalig minister van Justitie Ivo Opstelten over de vervolging van Geert Wilders voor morgen om 12.00 uur aan het Gerechtshof geven. Die berichten mogen niet onleesbaar zijn gemaakt. Op basis van die stukken wordt er donderdagochtend een besluit genomen over de verdere vervolging van Wilders.
Dat heeft het Gerechtshof vandaag 03.09.2019 besloten.
Volgens de advocaat van Wilders, Geert-Jan Knoops, komt er steeds meer bewijs op tafel dat toenmalig minister van Justitie, Ivo Opstelten, zich actief heeft bemoeid met de beslissing in 2014 om de PVV’er te vervolgen.
Een minister mag dat niet doen, tenzij hij een officiële aanwijzing geeft. Afgelopen week kwam er via een wob-verzoek van RTL Nieuws onder meer een nota naar buiten waarop Opstelten een handgeschreven aantekening heeft gemaakt dat de punten van het OM besproken moeten worden.
De Advocaat Generaal ‘herhaalde nogmaals’ dat het OM de beslissing al had genomen en er daarna pas met de minister over werd gesproken. “Dat is het enige dat relevant is.”
Het verzoek van Wilders’ advocaat Geert-Jan Knoops om het hoger beroep te staken en het OM niet-ontvankelijk te verklaren, noemt hij daarom niet aan de orde. “Het voert veel te ver om op basis van wob-stukken het OM niet-ontvankelijk te verklaren.”
Hof wil onder meer de ambtsberichten van College aan minister zien, voordat besluit wordt genomen over verzoek van verdediging over niet-ontvankelijkheid OM. #wilders#opstelten
Donderdag 09.30 uur verder.
Het Openbaar Ministerie moet ambtsberichten uit 2014 aan toenmalig minister van Justitie Ivo Opstelten over de vervolging van Geert Wilders voor morgen om 12.00 uur aan het Gerechtshof geven. Die berichten mogen niet onleesbaar zijn gemaakt. Op basis van die stukken wordt er donderdagochtend een besluit genomen over de verdere vervolging van Wilders.
Volgens de advocaat van Wilders, Geert-Jan Knoops, komt er steeds meer bewijs op tafel dat toenmalig minister van Justitie, Ivo Opstelten, zich actief heeft bemoeid met de beslissing in 2014 om de PVV’er te vervolgen.
Een minister mag dat niet doen, tenzij hij een officiële aanwijzing geeft. Afgelopen week kwam er via een wob-verzoek van RTL Nieuws onder meer een nota naar buiten waarop Opstelten een handgeschreven aantekening heeft gemaakt dat de punten van het OM besproken moeten worden.
De Advocaat Generaal ‘herhaalde nogmaals’ dat het OM de beslissing al had genomen en er daarna pas met de minister over werd gesproken. “Dat is het enige dat relevant is.”
Het verzoek van Wilders’ advocaat Geert-Jan Knoops om het hoger beroep te staken en het OM niet-ontvankelijk te verklaren, noemt hij daarom niet aan de orde. “Het voert veel te ver om op basis van wob-stukken het OM niet-ontvankelijk te verklaren.”
AD 03.09.2019 Het gerechtshof in Amsterdam wil inzage in een aantal ongelakte ambtelijke stukken van het Openbaar Ministerie, om op basis daarvan te kunnen bepalen of het ‘minder minder-proces’ tegen Geert Wilders door kan gaan. Volgens de advocaat van de PVV-leider, Geert-Jan Knoops heeft toenmalig minister van Justitie en Veiligheid er bij het OM op aangedrongen Wilders te vervolgen.
Het OM moet die berichten van het college aan het ministerie voor morgenmiddag verstrekken. Donderdagochtend volgt dan het besluit om al dan niet door te gaan met het hoger beroep tegen de PVV’er.
Volgens advocaat Geert-Jan Knoops zijn er opnieuw aanwijzingen dat toenmalig minister van Justitie Ivo Opstelten zich in 2014 met de vervolging van Wilders heeft bemoeid. Daarom zou het OM niet-ontvankelijk verklaard moeten worden in de vervolging.
Volgens het OM is hier echter totaal geen sprake van. ,,Het OM heeft de beslissing genomen om Geert Wilders te vervolgen en niemand anders.” Toch blijft de PVV-voorman er van overtuigd dat hij slachtoffer is van een ‘politiek proces’ en wil hij nader onderzoek naar de documenten.
Knoops vroeg daarom vanmiddag opnieuw de zaak stil te leggen tot er meer duidelijk is over de dossierstukken. ,,We leveren vandaag overtuigend bewijs dat de strafrechter op het verkeerde been is gezet.’’ Volgens de verdediging is het hof onvoldoende voorgelicht over wat er nou precies op ambtelijk niveau is besproken over de zaak. ,,U bent om de tuin geleid, net als wij, de verdediging’’, meent Knoops.
Geen stem
Minister Grapperhaus liet vanmorgen in antwoorden op Kamervragen opnieuw weten dat Opstelten geen stem had in het besluit Wilders te vervolgen. Hij overlegde juist met ambtenaren over de beveiliging en communicatie rond de rechtszaak. Ambtenaren zouden zich ‘hebben gebogen over de consequenties van de vervolgingsbeslissing’. ‘Daarbij kan men denken aan zaken als het tijdstip van en de planning rondom het naar buiten brengen’, stelt Grapperhaus.
Grapperhaus schrijft ook dat onder ambtenaren gesproken werd over de vraag of ‘de afdeling communicatie’ moest worden betrokken, over ‘eventuele beveiligingsaspecten’ en over ‘het al dan niet informeren van de minister-president’ over de ‘genomen vervolgingsbeslissing’.
Het is volgens de minister aan de rechter om alle stukken en omstandigheden mee te wegen in de zaak. ‘Wanneer de onafhankelijke rechter, in casu het gerechtshof, ten behoeve van deze beoordeling nadere inlichtingen behoeft, zal ik deze vanzelfsprekend verschaffen.’
Boete
In juli eiste het OM in hoger beroep een geldboete van 5000 euro tegen Wilders, hetzelfde als in eerste aanleg. De rechtbank achtte de PVV-voorman eind 2016 wel schuldig aan groepsbelediging en het aanzetten tot discriminatie van Marokkanen, maar legde hem geen straf op.
Verslaggever Tobias den Hartog deed vandaag via Twitter verslag: Tweets door @TobiasdenHartog
MSN 03.09.2019 Het gerechtshof moet een streep zetten door het strafproces tegen PVV’er Geert Wilders. Dat betoogde zijn advocaat dinsdag in de extra beveiligde rechtbank op Schiphol. Volgens advocaat Geert-Jan Knoops zijn er opnieuw aanwijzingen dat toenmalig minister van Justitie Ivo Opstelten zich met de vervolging van Wilders heeft bemoeid.
Ook heeft het Openbaar Ministerie het gerechtshof daarover verkeerd ingelicht, aldus Knoops. “Het OM moet daarom niet-ontvankelijk worden verklaard”, zei hij. “Ik ben ervan overtuigd dat we vandaag kunnen stoppen met dit proces.”
Het OM reageert later dinsdag op de advocaat van Wilders. Daarna neemt het hof een beslissing.
Telegraaf 03.09.2019 Het Haagse gerechtshof beslist donderdagochtend of de strafzaak tegen Geert Wilders wordt voortgezet, of niet. Dat heeft het hof zojuist besloten.
De verdediging van de PVV-leider vindt dat het hof Het Openbaar Ministerie niet ontvankelijk moet verklaren in de vervolging. Het OM zou de rechters om de tuin hebben geleid en verkeerd hebben voorgelicht over de manier waarop de beslissing werd genomen om Wilders te vervolgen voor zijn Minder Marokkanenuitspraak in 2014.
Volgens de verdediging ligt er inmiddels zoveel overtuigend bewijs op tafel van een politiek gemotiveerde en voorbereide vervolging, dat het hof niet anders kan dan de „besmette strafzaak” staken.
De advocaten-generaal zien daar geen enkele reden voor. Het OM heeft de beslissing om Wilders te vervolgen geheel zelfstandig genomen, zei AG Gerard Sta. De minister is slechts geïnformeerd. Dat moet volgens de wet, omdat het een politiek gevoelige zaak betrof. „Er heeft geen ambtenaar naast ons bureau gestaan om te zeggen: Opstelten vindt…..”
Volgens de verdediging liegen de bewijzen die RTL via een beroep op de Wet Openbaarheid Bestuur boven water tilde er niet om. Het recht van Wilders op een eerlijk proces zou zijn geschonden.
Knoops stelt dat uit de emailwisseling tussen topambtenaren blijkt dat de ambtelijke top de kans op een veroordeling van de PVV-leider als zeer groot inschatte, en dat men de strafzaak belangrijk vond voor de „rechtsvorming.”
Ook worden er in de mails allerlei bouwstenen aangedragen voor het OM, en werd er actief gezocht naar argumenten om het te verwachten verweer van de verdediging van Wilders te pareren. Knoops: „Daarmee is aangetoond dat het ministerie zich inhoudelijk inliet met de juridische merites van de zaak, en zich niet beperkte tot louter informatievoorziening aan de minister.”
Het hof wil dat het OM morgen voor 12 uur de volledige tekst van die stukken aanlevert, zonder de weggelakte passages waarover de verdediging beschikt.
Ook nieuw volgens de verdediging is dat toenmalig minister Opstelten zelf het initiatief nam tot een bespreking over de zaak Wilders, zegt Knoops. Tijdens zijn getuigenverhoor bij een onderzoeksrechter bleek Opstelten daarover, en over tal van andere zaken, aan „opmerkelijk geheugenverlies te lijden”, aldus de advocaat. Hetzelfde gold voor toenmalig OM-topman Herman Bolhaar en twee topambtenaren.
Zelfs als het OM niet onder druk tot vervolging van Wilders heeft besloten, dan nog is volgens Knoops duidelijk geworden hoe actief het departement betrokken was bij „het bouwen van de strafzaak” tegen de politicus. „Een ernstige schending van de trias politica, de scheiding van wetgevende, rechtsprekende en uitvoerende macht.”
De inspanningen van de ambtenaren staan in schril contrast met de totale desinteresse op het ministerie voor de uitspraken van voormalig D66-leider Alexander Pechtold, zegt Knoops. Pechtold zei na een leugen van Halbe Zijlstra over een bezoek aan de datsja van Poetin, dat hij „de eerste Rus nog moet tegenkomen die zijn eigen fout rechtzet.” Knoops: „Maar hier geen mailswisseling, geen overleg, geen vervolging.” Het bewijst volgens het verdedigingsteam des te overtuigender dat de vervolging van Wilders een politiek gemotiveerde beslissing was.
Opstelten, Bolhaar en de 2 topambtenaren Roes en Cloo hebben volgens Knoops tijdens de verhoren door de rechter-commissaris “niet naar waarheid verklaard”. #Wilders
Het Openbaar Ministerie zegt dat de beslissing om Wilders te vervolgen al was genomen op 10 september. Dat er in de mails en in andere stukken steeds wordt gesproken over „een voorgenomen besluit” is een kwestie van „interne terminologie”, zegt AG Sta.
Hij voelde niet de behoefte om te reageren op een filmpje dat de verdediging toonde, waarin de persofficier van justitie op 9 oktober 2014 zei dat het onderzoek bijna was afgerond, dat Wilders nog moest worden gehoord, en dat het OM daarna definitief zou besluiten of het tot vervolging zou komen.
RTL 03.09.2019 “We leveren vandaag overtuigend bewijs dat de strafrechter op het verkeerde been is gezet.” Dat zei de advocaat van Geert Wilders vanochtend in de extra beveiligde rechtbank op Schiphol bij aanvang van zijn pleidooi in het hoger beroep van het ‘minder Marokkanen-proces’ van de PVV’er.
Voor het pleidooi zijn vier zittingsdagen uitgetrokken, maar waarschijnlijk gaat advocaat Geert-Jan Knoops aan het einde van de ochtend vragen om de zaak aan te houden.
Bemoeienis Opstelten
Knoops heeft al vaker gevraagd om de behandeling van de zaak op te schorten of helemaal te schrappen, omdat voormalig minister van Justitie Ivo Opstelten zich in 2014 met de zaak zou hebben bemoeid. Dat mag niet, een vervolgingsbeslissing moet door het Openbaar Ministerie worden genomen.
Het OM heeft altijd ontkend dat de minister zich heeft bemoeid met het al dan niet vervolgen van Wilders. Ook het ministerie ontkent dat, dinsdag nogmaals in door minister Ferd Grapperhaus beantwoorde Kamervragen.
Tot nu toe wees het gerechtshof de verzoeken van Knoops af. Dat hij er nu toch weer om vraagt, is omdat er recent nieuwe stukken zijn opgedoken waarin het volgens de Knoops nog duidelijker blijkt. “Binnen de top van het ministerie heeft men zich actief bemoeid met de vervolging van de heer Wilders.”
De opgedoken nota kwam vorige week via RTL Nieuws naar buiten. Via een WOB-procedure probeert RTL stukken boven tafel te krijgen over de vermeende invloed van het ministerie op de vervolgingsbeslissing van het OM.
In juli eiste het OM in hoger beroep een geldboete van 5000 euro tegen Wilders, hetzelfde als in eerste aanleg. De rechtbank achtte de PVV-voorman eind 2016 wel schuldig aan groepsbelediging en het aanzetten tot discriminatie van Marokkanen, maar legde hem geen straf op.
NOS 03.09.2019 Toenmalig minister Opstelten heeft zich niet bemoeid met de beslissing van het Openbaar Ministerie om PVV-leider Geert Wilders te vervolgen voor zijn uitspraken over Marokkanen. Het OM had al tot vervolging besloten toen er overleg was over de zaak met Opstelten. Dat schrijft de huidige minister van Justitie, Grapperhaus, op vragen van Wilders zelf.
Het gesprek van Opstelten met het OM ging volgens Grapperhaus niet over de vraag of Wilders zich voor de rechter moest verantwoorden, maar over wanneer ze dat naar buiten zouden brengen en andere praktische zaken.
Grapperhaus en het OM hebben tot nu toe steeds gezegd dat Opstelten zich niet bemoeide met de vervolging van Wilders. Vorige week ontstond daarover opnieuw twijfel, nadat RTL Nieuws documenten van het ministerie openbaarde. Volgens RTL zou Opstelten al met de top van het OM hebben overlegd toen er alleen nog maar een ‘voorgenomen besluit’ tot vervolging lag.
Gelegenheid op te reageren
In zijn brief aan de Kamer schrijft Grapperhaus nu dat dat besluit eigenlijk al wel definitief was. Maar in dit soort gevallen wordt de verdachte altijd nog in de gelegenheid gesteld om te reageren. Tot dat is gebeurd en de beslissing naar buiten wordt gebracht, wordt intern de term ‘voorgenomen’ vervolgingsbeslissing gebruikt.
Vandaag is er nieuwe zittingsdag in de zaak Wilders. De PVV-leider en zijn advocaat willen dat de zaak stilgelegd wordt, nu volgens hen gebleken is dat er sprake is geweest van politieke beïnvloeding door Opstelten.
Telegraaf 03.09.2019 Het Openbaar Ministerie had al besloten PVV-leider Wilders te vervolgen toen het aanschoof voor overleg met toenmalig minister Opstelten van Justitie en Veiligheid. Ze bespraken daar niet of de PVV-voorman moest worden vervolgd, maar overlegden over wanneer ze dat naar buiten zouden brengen en andere praktische zaken, zegt minister Ferd Grapperhaus (Justitie en Veiligheid).
„Na het ter kennis brengen van de vervolgingsbeslissing hebben – zo blijkt uit e-mailverkeer – ambtenaren op het ministerie zich gebogen over de consequenties van de vervolgingsbeslissing”, aldus Grapperhaus.
Volgens de CDA-bewindsman ging die correspondentie dus niet over de beslissing om te vervolgen zelf. „Daarbij kan men denken aan zaken als het tijdstip van en de planning rondom het naar buiten brengen, het in dat kader erbij betrekken van de afdeling communicatie, de eventuele beveiligingsaspecten, en het al dan niet informeren van de minister-president over de genomen vervolgingsbeslissing.„Kortom: Opstelten zou zich niet bemoeid hebben met de vraag óf er vervolgd moet worden.
Het OM en het ministerie hebben steeds volgehouden dat Opstelten geen stem had in de vervolging van Wilders. Het OM zou dat besluit zelf hebben genomen. Maar RTL Nieuws kreeg vorige week documenten boven water die daarover opnieuw twijfels opriepen. Opstelten bleek te hebben overlegd met de OM-top op het moment dat er slechts een ’voorgenomen besluit’ lag om een strafzaak tegen Wilders te openen.
Het besluit was feitelijk echter wel degelijk genomen, schrijft Grapperhaus aan de Tweede Kamer. Het stond enkel nog niet helemaal vast omdat het OM de verdachte altijd nog de kans geeft daarop te reageren.
NOS 03.09.2019 In het hoger beroep van de zaak tegen PVV-leider Wilders wil de verdediging dat het Openbaar Ministerie niet-ontvankelijk wordt verklaard. Advocaat Geert-Jan Knoops zei vanochtend in de extra beveiligde rechtszaal op Schiphol dat duidelijk is geworden dat de politiek zich actief heeft bemoeid met het besluit tot vervolging.
Wilders werd in december 2016 veroordeeld voor zijn ‘minder Marokkanen’-uitspraak. Hij werd schuldig bevonden aan groepsbelediging en het aanzetten tot discriminatie, maar de rechter legde hem geen straf op.
‘Juridisch slagveld’
Knoops zei vanochtend meteen dat hij later in de ochtend met een verzoek zou komen. Een paar uur later was duidelijk dat hij van mening is dat er een einde aan de zaak moet komen.
Aanleiding zijn stukken die boven water zijn gekomen. Volgens Wilders’ verdediging blijkt daaruit dat voormalig minister van Justitie Opstelten en zijn ambtenaren zich hebben bemoeid met de beslissing van het Openbaar Ministerie om Wilders te vervolgen. De stukken kwamen naar buiten via RTL Nieuws, dat via de rechter probeert om alle documenten openbaar te krijgen.
Knoops zei vanochtend dat nog geen formeel besluit tot vervolging was genomen toen er overleg was tussen het OM, Opstelten en ambtenaren. De toenmalige minister en ambtenaren hebben volgens Wilders’ advocaat dan ook “actief meegewerkt met het opzetten en vormgeven van de strafzaak” tegen zijn cliënt. Knoops sprak van een “juridisch slagveld” en “onomstotelijk bewijs”. Hij hield het hof voor dat het ministerie de rechtbank en het OM hierover onjuist heeft geïnformeerd. Het hof kan volgens Knoops niets anders doen dan de zaak beëindigen.
Grapperhaus
Minister Grapperhaus van Justitie en het OM weerspreken dat sprake is van politieke bemoeienis. Grapperhaus stuurde vanochtend, terwijl het proces bezig was, antwoorden op Kamervragen van Wilders over de zaak. Hij benadrukte daarin dat er geen politieke beïnvloeding is geweest. Toen er overleg was, zou het OM het besluit om tot vervolging over te gaan al hebben genomen. Het gesprek zou alleen over praktische zaken zijn gegaan, zoals het tijdstip van het naar buiten brengen, de planning en eventuele beveiligingsaspecten. Ook is toen “een juridische analyse gemaakt van de vervolgbeslissing”.
Vanmiddag onderschreef de officier van justitie de lezing van minister Grapperhaus. “Wij lezen deze stukken anders”, zei hij, refererend aan de documenten waaruit Wilders’ verdediging concludeert dat er wel degelijk inmenging was.
Inzage
Het hof zal donderdag oordelen over het verzoek van Knoops om het OM niet-ontvankelijk te verklaren. Wel wil het hof eerst nog een aantal ambtsberichten, een nota en een mail ontvangen die RTL had verkregen via een beroep op de Wet openbaarheid van bestuur. Het hof wil de originele documenten, zonder weggelakte stukken, kunnen inzien.
Het OM kreeg het verzoek die voor morgenmiddag te leveren. Justitie zei daarop dat de ambtsberichten eigenlijk interne stukken zijn, om eraan toe te voegen: “Wij zullen ons beraden en ons ervoor inspannen.”
Voor Wilders en Knoops gaat het inzageverzoek van het hof niet ver genoeg. De kwalijke rol van het ministerie blijkt volgens hen uit andere documenten, waarover RTL ook beschikt. In een vanmiddag verstuurde brief verzoekt de verdediging het hof om ook deze stukken op te vragen.
Het Openbaar Ministerie heeft in juli net als in eerste aanleg een boete van 5000 euro geëist. Justitie heeft betoogd dat de vrijheid van meningsuiting niet onbegrensd is, wat destijds door de rechtbank Den Haag werd onderschreven. Wilders heeft zich volgens het OM niet alleen schuldig gemaakt aan groepsbelediging en het aanzetten tot discriminatie maar ook aan het aanzetten tot haat. Dat laatste nam de rechtbank niet over. Het OM vindt dat een echte straf op zijn plaats is.
Bij het besluit van de rechtbank Den Haag om geen straf op te leggen, speelde mee dat Wilders een lid van de Tweede Kamer is en oprichter en leider van de PVV. De vaststelling dat Wilders zich als politicus schuldig heeft gemaakt aan groepsbelediging en het aanzetten tot discriminatie achtte de rechtbank al voldoende straf.
De zaak tegen Wilders draait om uitspraken die hij deed rond de gemeenteraadsverkiezingen in 2014. Hij vroeg op 19 maart aan PVV-aanhangers in Den Haag of zij meer of minder Marokkanen wilden hebben in de stad en in Nederland. Het publiek antwoordde “minder, minder”, waarna Wilders zei dat hij dat zou regelen.
Telegraaf 01.09.2019 Het hoger beroep van Geert Wilders staat op losse schroeven. Vanaf dinsdag krijgt de advocaat van Geert Wilders de kans om te laten weten wat de PVV’er vindt van het ’minder Marokkanen’-proces waarin hij momenteel terechtstaat. Advocaat Geert-Jan Knoops gaat direct vragen de zaak aan te houden, nu er opnieuw stukken zijn opgedoken waaruit bemoeienis van voormalig minister van Justitie Ivo Opstelten zou blijken in de beslissing Wilders te vervolgen.
„Er is geen andere conclusie meer mogelijk”, zei Knoops vrijdag. „Ik kan me niet voorstellen hoe het OM zich hier nog uit gaat kletsen.” Wilders noemde het stuk weerzinwekkend. Hij is dinsdag aanwezig bij de zitting in de extra beveiligde rechtbank op Schiphol, liet hij al weten.
De opgedoken nota kwam vrijdag via RTL Nieuws naar buiten. Via een WOB-procedure probeert RTL stukken boven tafel te krijgen over de vermeende invloed van het ministerie op de vervolgingsbeslissing van het Openbaar Ministerie. De rechtbank Midden-Nederland buigt zich daar momenteel over.
Knoops gaat het hof vragen de zaak aan te houden tot alle stukken boven tafel zijn. Als het hof akkoord gaat, loopt het proces opnieuw vertraging op. Eerder werd de rechtbank al onder meer succesvol gewraakt door de verdediging, waarna er nieuwe rechters kwamen. Voor het pleidooi van Knoops zijn vier zittingsdagen uitgetrokken, de uitspraak staat nu nog gepland voor 11 oktober.
Afgelopen juli eiste het OM in hoger beroep een geldboete van 5000 eurotegen Wilders, hetzelfde als in eerste aanleg. De rechtbank achtte de PVV-voorman eind 2016 wel schuldig aan groepsbelediging en het aanzetten tot discriminatie van Marokkanen, maar legde hem geen straf op.
Op 19 maart 2014 stelde Wilders zijn publiek tijdens een bijeenkomst drie vragen: of ze meer of minder Europese Unie, Partij van de Arbeid en ten slotte Marokkanen wilden. Het publiek scandeerde steeds harder „Minder! Minder!” als antwoord op deze vragen. Hiermee zette de politicus volgens het OM aan tot haat. „Het sloganachtig karakter van de speech, uitgedragen in verkiezingstijd met veel retorische stijlfiguren, de interactie met de zaal en het gebruik van de media dragen daartoe bij.”
MSN 01.09.2019 Het hoger beroep van Geert Wilders staat op losse schroeven. Vanaf dinsdag krijgt de advocaat van Geert Wilders de kans om te laten weten wat de PVV’er vindt van het ‘minder Marokkanen’-proces waarin hij momenteel terechtstaat. Advocaat Geert-Jan Knoops gaat direct vragen de zaak aan te houden, nu er opnieuw stukken zijn opgedoken waaruit zou blijken dat voormalig minister van Justitie Ivo Opstelten zich heeft bemoeid met de beslissing om Wilders te vervolgen.
“Er is geen andere conclusie meer mogelijk”, zei Knoops vrijdag. “Ik kan me niet voorstellen hoe het OM zich hier nog uit gaat kletsen.” Wilders noemde het stuk weerzinwekkend. Hij is dinsdag aanwezig bij de zitting in de extra beveiligde rechtbank op Schiphol, liet hij al weten.
De opgedoken nota kwam vrijdag via RTL Nieuws naar buiten. Via een WOB-procedure probeert RTL stukken boven tafel te krijgen over de vermeende invloed van het ministerie op de vervolgingsbeslissing van het Openbaar Ministerie. De rechtbank Midden-Nederland buigt zich daar momenteel over.
Opnieuw vertraging
Knoops gaat het hof vragen de zaak aan te houden tot alle stukken boven tafel zijn. Als het hof akkoord gaat, loopt het proces opnieuw vertraging op. Eerder werd de rechtbank al onder meer succesvol gewraakt door de verdediging, waarna er nieuwe rechters kwamen. Voor het pleidooi van Knoops zijn vier zittingsdagen uitgetrokken, de uitspraak staat nu nog gepland voor 11 oktober.
Afgelopen juli eiste het OM in hoger beroep een geldboete van 5000 euro tegen Wilders, hetzelfde als in eerste aanleg. De rechtbank achtte de PVV-voorman eind 2016 wel schuldig aan groepsbelediging en het aanzetten tot discriminatie van Marokkanen, maar legde hem geen straf op.
Op 19 maart 2014 stelde Wilders zijn publiek tijdens een bijeenkomst drie vragen: of ze meer of minder Europese Unie, Partij van de Arbeid en ten slotte Marokkanen wilden. Het publiek scandeerde steeds harder “Minder! Minder!” als antwoord op deze vragen. Hiermee zette de politicus volgens het OM aan tot haat. “Het sloganachtig karakter van de speech, uitgedragen in verkiezingstijd met veel retorische stijlfiguren, de interactie met de zaal en het gebruik van de media dragen daartoe bij.”
Elsevier 30.08.2019 Er zijn toch aanwijzingen dat toenmalig minister Ivo Opstelten (VVD) zich heeft bemoeid met de vervolging van PVV-leider Geert Wilders. Het was het nieuws van de dag. Maar erop reageren wilde premier Mark Rutte (VVD) na de ministerraad niet.
De zaak is onder de rechter. En dan is het volgens Rutte goed gebruik om er vanwege de scheiding der machten als politicus het zwijgen toe te doen.
RTL had stukken bemachtigd waaruit blijkt dat Opstelten zich heeft bemoeid met de strafzaak tegen Geert Wilders, terwijl dit telkens werd ontkend. Wilders spreekt van ‘maffiapraktijken’, maar ook regeringspartij D66 is kritisch.
Telegraaf 30.08.2019 Het ministerie van Justitie en Veiligheid komt met nadere informatie over vermeende politieke bemoeienis in de zaak tegen PVV-leider Wilders, als de rechter daar behoefte aan heeft.
Die toezegging doet minister Grapperhaus (Justitie en Veiligheid), naar aanleiding van berichtgeving van RTL Nieuws over die zaak. De omroep concludeert op basis van opgevraagde stukken dat oud-minister Opstelten heeft zich wel degelijk persoonlijk bemoeid met de beslissing van het Openbaar Ministerie om Wilders te vervolgen. Dinsdag wordt de strafzaak vervolgd.
„Als de rechter zegt: ik mis nog een document of toelichting, dan verleen ik volledige medewerking”, belooft de CDA-bewindsman. De documenten die RTL in handen heeft zijn deels onleesbaar gemaakt. Volgens Grapperhaus zijn er voor de rechter echter geen geheimen. Ook de ’afgelakte’ passages mogen wat hem betreft aan de rechter wordt geopenbaard.
Verder wil de minister geen commentaar geven, omdat hij het ongepast vindt om dat te doen in een lopende strafzaak. „Het Openbaar Ministerie heeft gezegd zelf de beslissing te hebben genomen en zo hoort het ook. Ik heb geen aanwijzingen dat dat anders is gegaan.”
Coalitiepartner D66 haalt naar aanleiding van de kwestie fel uit. D66 vindt dat het hoog tijd is dat minister Grapperhaus „orde op zaken stelt, na de chaos die de VVD op het departement heeft aangericht”, zegt D66-Kamerlid Groothuizen.
Volgens het Kamerlid staat de onthulling niet op zichzelf. „Vertrekkende topambtenaren, de schijn van de jacht op een klokkenluider en steeds nieuwe informatie over vermeende bemoeienis met de zaak tegen Wilders.” Grapperhaus ’werpt die kwalificatie ver van zich’ en zegt daarover in gesprek te willen met de coalitiepartner. „Dat doet de mensen die daar werken onrecht en het is gewoon onjuist.”
Premier Rutte wilde niet reageren, omdat de zaak nog onder de rechter is. Volgens VVD-Kamerlid Van Wijngaarden moet nu zo snel mogelijk boven tafel komen of er in deze zaak fouten zijn gemaakt. ,,De zaak is nu evenwel onder de rechter, laten we hopen dat daar duidelijkheid uit volgt.’’
MSN 30.08.2019 Partijen in de Tweede Kamer willen opheldering van Justitieminister Ferd Grapperhaus over nieuwe onthullingen in de zaak tegen PVV-leider Geert Wilders. Uit een nota die RTL Nieuws heeft opgevraagd blijkt dat er voorafgaand aan de definitieve beslissing tot vervolging overleg is gevoerd tussen het ministerie van Justitie en het Openbaar Ministerie.
“Een minister die zich bemoeit met een strafzaak tegen een politicus is ernstig. Opheldering is snel nodig”, stelt SP-leider Lilian Marijnissen in een tweet. “Waarom is minister Grapperhaus hier niet eerlijk over geweest?”
PvdA-Kamerlid Attje Kuiken stelt Kamervragen aan Grapperhaus. Zij wil weten waarover precies is gesproken voordat het OM officieel besloot Wilders te vervolgen.
RTL 30.08.2019 PVV-voorman Geert Wilders is woest over een openbaar gemaakte geheime nota waaruit zou blijken dat de toenmalig minister van Justitie Ivo Opstelten wel degelijk bemoeienis had bij zijn vervolging.
Uit de nota, waar RTL Nieuws over bericht, blijkt dat er voorafgaand aan de definitieve beslissing tot vervolging overleg is gevoerd tussen zijn departement en het Openbaar Ministerie.
“Weerzinwekkend”, noemt Wilders het stuk. “Bewijs politieke bemoeienis. Stukken met handtekening Opstelten die zaak inhoudelijk besprak met OM en regisseerde”, schrijft hij op Twitter.
Wilders staat momenteel in hoger beroep terecht voor zijn ‘minder Marokkanen’-uitspraak uit 2014. Vanaf dinsdag is het de beurt aan zijn advocaat om te pleiten. De rechtbank achtte de PVV-voorman eind 2016 wel schuldig aan groepsbelediging en het aanzetten tot discriminatie van Marokkanen, maar legde hem geen straf op.
Stukken met handtekening Opstelten die zaak inhoudelijk besprak met OM en regisseerde. Ministerie Justitie hielp met inhoudelijke verweren OM en wijzigde persbericht vervolging.
MSN 30.08.2019 Oud-minister Ivo Opstelten en topambtenaren van het ministerie van Justitie hebben zich persoonlijk bemoeid met de strafzaak tegen Geert Wilders. Vijf jaar na de omstreden ‘minder-Marokkanen-uitspraak’ duikt bewijs op dat zij invloed hebben uitgeoefend, vóórdat het Openbaar Ministerie (OM) definitief besloot Wilders te vervolgen.
Dit blijkt uit een tot dusver geheime ambtelijke nota uit 2014, die het ministerie vrijgaf aan RTL Nieuws. In die nota staat dat in september alleen nog sprake is van een ‘voorgenomen’ beslissing van het OM over de vervolging van Wilders.
Dat is belangrijk omdat het ministerie en het OM altijd hebben gezegd dat de beslissing op 10 september al door het College van procureurs-generaal was genomen. Uit de nota blijkt dat dat niet waar is.
Voorafgaand aan de definitieve beslissing tot vervolging wordt er overleg gevoerd tussen Justitie en het OM.
Inhoudelijke bemoeienis
Opstelten geeft op 20 september in rode de letters de instructie aan zijn ambtenaren dat hij de strafzaak tegen Wilders wil bespreken: “Zie vier punten van het OM.” Dat blijkt uit zijn krabbel op de nota, en uit de inventaris van handtekeningen. Dat overleg over ‘de zaak W.’ vindt op 25 september plaats met de hoogste baas van het OM, Herman Bolhaar, op de kamer van de minister.
Uit een interne mail van het ministerie blijkt dat het gaat om inhoudelijke bemoeienis met een mogelijk strafproces. Dit ligt extreem gevoelig. Welke punten Opstelten en zijn ambtenaren wilden bespreken is weggelakt omdat dat ‘persoonlijke beleidsopvattingen’ zouden zijn. De onthulling staat haaks op wat Opstelten, Bolhaar en topambtenaren in vertrouwelijke getuigenverhoren hierover tegen het Gerechtshof hebben gezegd, waar nu het hoger beroep loopt.
Wilders is woest
Verder blijkt dat topambtenaren commentaar gaven en suggesties deden aan het OM om zich beter te prepareren op de zaak-Wilders, voordat een definitief vervolgingsbesluit was genomen. Ook liet het ministerie later persberichten van het OM aanpassen, omdat dat politiek beter uit kwam.
PVV-leider Wilders reageert ‘woest’: “Deze nieuwe onthullingen zijn weerzinwekkend. Er blijkt herhaaldelijk inhoudelijk overleg te zijn geweest over mijn zaak tussen de top van het ministerie en het OM, nog voordat een definitieve vervolgingsbeslissing genomen was. Het is allemaal met geen pen te beschrijven.”
Juridische stappen
Wilders hoopt dat het Gerechtshof dinsdag, als de zaak weer dient, ‘een einde maakt aan dit belachelijke politieke proces’. De PVV-leider beraadt zich op juridische stappen tegen de hoofdrolspelers, omdat zij volgens hem mogelijk een ambtsmisdrijf hebben begaan.
De advocaat van Wilders, Geert-Jan Knoops zegt: “Deze stukken laten geen andere conclusie toe, dan dat er tussen de top van het ministerie en het OM veelvuldig overleg heeft plaatsgevonden op inhoudelijke en beleidsmatige aspecten over een voorgenomen vervolgingsbeslissing.”
‘Pijnlijke onthulling’
Hij noemt dit ‘nieuw bewijs’, dat aantoont dat ‘het OM de strafrechter onjuist heeft voorgelicht over de politieke interventie‘. Jarenlang is juist ontkend dat er enig overleg is geweest; dat bleek eerder al niet te kloppen. Knoops zegt dat het OM daarom z’n recht op vervolging heeft verspeeld.
Volgens politiek commentator Frits Wester is sprake van een ‘pijnlijke’ onthulling: “Of het Gerechtshof het team-Wilders gelijk geeft en de vervolging wordt gestopt, moet dinsdag blijken. Maar het is al wel glashelder dat het OM niet de waarheid heeft gesproken. Het hele beeld wordt steeds smoezeliger. Ook de huidige minister Grapperhaus wordt ernstig in verlegenheid gebracht. Want hoe kan het dat de hoofdrolspelers, die nota bene door zijn ministerie zijn voorbereid voor hun getuigenverhoor, het Gerechtshof op het verkeerde been zetten?”
Vrijgegeven documenten
Het ministerie van Justitie en Veiligheid heeft de documenten vrijgegeven in een procedure van RTL Nieuws, nadat de rechtbank Midden-Nederland daartoe opdracht gaf een nieuw besluit te nemen. (Alle documenten tref je hier).
Het OM wil geen antwoord geven op vragen omdat de zaak ‘onder de rechter’ is: “De zittingszaal is de aangewezen plek om in te gaan op de inhoud van de zaak.” Het OM heeft altijd volgehouden dat het ‘zelfstandig’ het besluit heeft genomen om Wilders te vervolgen.
Het ministerie blijft ook bij die uitleg, zei een woordvoerder gisteravond. Het ministerie bevestigt dat de opdracht ‘bespreken’ van Opstelten is. Ook blijkt uit antwoorden op vragen van RTL Nieuws dat Opstelten en de hoge ambtenaar hiervan op de hoogte waren toen ze als getuigen werden gehoord door het Hof, maar hier juist niets over vertelden.
PvdA-Kamerlid Attje Kuiken zegt dat ‘opnieuw de schijn van politieke bemoeienis ontstaat’: “Zolang vervolging niet zeker is, moet een minister zich er niet mee bemoeien.” Kuiken wil nu uitleg van Grapperhaus over wat er besproken is over de vervolging van Wilders voordat die definitief werd.
Wat mag de minister wel en niet?
In onze rechtsstaat is het Openbaar Ministerie (OM) onafhankelijk. Het OM besluit zelfstandig wie wel of niet strafrechtelijk wordt vervolgd. Dit is de kern van de rechtsstaat: de scheiding der machten. Dat is er om willekeur en (politieke) beïnvloeding te voorkomen.
Omdat íemand de baas moet zijn over het OM, en daarover politieke verantwoording moet afleggen, is de minister van Justitie en Veiligheid de eindverantwoordelijke voor het OM. De verhouding tussen minister en OM wordt omschreven als de ‘fluwelen handschoen’: het is koorddansen voor gevorderden. De minister is immers wél verantwoordelijk, maar moet zich niet bemoeien met individuele strafzaken.
Hoe minister en OM met elkaar omgaan, is vastgelegd in regels. De minister overlegt regelmatig met de hele top van het OM, het College van procureurs-generaal, over het beleid. Daarnaast heeft hij regelmatig overleg met de voorzitter van het College.
Op de hoofdregel dat de minister zich niet bemoeit met strafzaken, zijn twee uitzonderingen.
Als het OM een hoge schikking wil treffen in een strafzaak, heeft de minister juist het laatste woord.
Ook euthanasie-zaken waarbij het OM wil vervolgen, moeten eerst worden voorgelegd aan de minister. (Dit verandert binnenkort – dan gaat de minister er niet meer over, om de onafhankelijkheid van het OM te benadrukken.)
Over grote, gevoelige strafzaken – zoals het strafproces tegen Wilders – moet het OM de minister informeren, omdat hij eindverantwoordelijk is.
Als de minister in een individuele zaak het OM opdracht geeft vervolging in te stellen terwijl het OM dat niet wilde, heet dat een ‘aanwijzing’. Zo’n aanwijzing moet dan in het strafdossier komen, zodat verdachte en rechters snappen wat er is gebeurd.
De minister mag ook beslissen om in een individuele zaak het OM opdracht te geven géén strafzaak te beginnen. In dat geval moet hij het parlement informeren, zodat iedereen exact kan volgen wat er aan de hand is.
In alle andere individuele strafzaken moet de minister de grootste mogelijke terughoudendheid betrachten; hij en z’n ambtenaren mogen zich er niet mee bemoeien om de onafhankelijkheid van het OM niet in gevaar te brengen. Hij kan de zaken wel vertrouwelijk bespreken met het OM. In strafzaken zoals tegen Wilders betekent dat eigenlijk alleen: het zo goed mogelijk informeren van de minister door het OM, zodat hij verantwoordelijkheid kan nemen. Dus: wel vragen, maar geen mening.
In de zaak-Wilders is de vraag nu of die grens is overschreven, en of eenrichtingsverkeer, tweerichtingsverkeer werd.
NOS 30.08.2019RTL Nieuws heeft nieuwe geheime stukken ontvangen over de aanloop naar het proces tegen PVV-leider Wilders over zijn ‘Minder Marokkanen’-uitspraak. Het ministerie van Justitie en Veiligheid heeft delen van de tekst onleesbaar gemaakt.
Volgens RTL bewijzen de stukken dat toenmalig minister Opstelten met het Openbaar Ministerie heeft gepraat voordat het definitieve besluit viel om Wilders te vervolgen. En dat zou kunnen betekenen dat Opstelten invloed heeft uitgeoefend op het OM.
Dat blijkt niet letterlijk uit de deels openbaar gemaakte stukken, maar voor PVV-leider Wilders is er voldoende aanleiding om verdere stappen te ondernemen.
Politiek motief
“De ambtenaren van het ministerie hebben zich ook bemoeid met persberichten van het OM, die zijn toen aangepast”,zegt Wilders. Volgens hem had VVD-minister Opstelten een politiek motief. “Dit zie je in Cuba en Noord-Korea. Dat een leider van een politieke tegenstander wordt uitgeschakeld.”
Hij denkt dat ambtenaren van het ministerie het OM inhoudelijk hebben gestuurd en vindt dat hij is voorgelogen: “Dinsdag, als het proces verder gaat, moet deze rechtszaak onmiddellijk worden gestopt.”
Uit mailtjes van oktober 2014 blijkt dat het persbericht van het OM waarin de vervolging van Wilders wordt aangekondigd, vooraf uitgebreid is besproken met het ministerie. De tekst moest ter instemming aan Opstelten worden voorgelegd en werd op aanwijzing van het ministerie aangepast.
Maar of de bemoeienis verder ging dan voorbereiding op publiciteit blijft onduidelijk. Uit een ambtelijke nota van 16 september 2014 bijvoorbeeld blijkt dat het OM weliswaar sprak van een “voorgenomen besluit”, maar dat de voorbereiding al vergevorderd was. Ook wist het OM al dat advocaat Knoops de verdediging van Wilders op zich ging nemen.
Verder staat in de notitie dat de uitspraak van Opstelten in de media dat hij de Marokkanen-opmerking van Wilders walgelijk vond, geen invloed op het besluit van het OM heeft gehad.
De huidige minister van Justitie, Grapperhaus, wil zich niet mengen in het proces, en herhaalt dat het OM altijd heeft gezegd dat de vervolgingszaak een zelfstandige beslissing was. Hij wil wel in het algemeen zeggen dat het de gang van zaken is dat het OM de minister periodiek bijpraat “over de voortgang van gevoelige zaken. Men houdt mij ook op de hoogte van de beslissingen daarin, omdat ik ook verantwoordelijk ben.”
D66-Kamerlid Groothuizen zegt naar aanleiding van het bericht van RTL dat Grapperhaus orde op zaken moet stellen op het ministerie van Justitie en Veiligheid:
Maarten Groothuizen @GroothuizenD66
▶️ vertrekkende topambtenaren ▶️ schijn van jacht op een klokkenluider ▶️ steeds nieuwe informatie over vermeende bemoeienis met zaak tegen @geertwilderspvv. Hoog tijd dat @ferdgrapperhaus orde op zaken stelt na de chaos die de @vvd heeft aangericht.⤵️ https://t.co/LGNuEzTIqN
NU 30.08.2019 Het Openbaar Ministerie (OM) en voormalig justitieminister Ivo Opstelten hebben over de vervolging van PVV-leider Geert Wilders overlegd vóórdat justitie zelf een beslissing had genomen over het beginnen van een strafzaak tegen de politicus. Dat blijkt uit een geheime ambtelijke nota die RTL Nieuws heeft verkregen.
In de nota (pdf) staat dat in september 2014 alleen sprake was van een “voorgenomen beslissing”, die dus niet definitief was.
Het OM heeft altijd gezegd dat de beslissing op 10 september van dat jaar al was genomen, maar dat lijkt nu dus niet te kloppen. Het OM was vrijdagochtend voor NU.nl nog niet bereikbaar voor commentaar, in gesprek met RTL Nieuws wordt inhoudelijk ook geen commentaar gegeven omdat de zaak tegen Wilders nog in hoger beroep loopt.
Voorafgaand aan het nemen van de beslissing over de vervolging van Wilders voor zijn “minder Marokkanen”-uitspraak, is dus overleg tussen Opstelten en het OM geweest. Wat in dit overleg is gezegd, en of de minister mogelijk invloed heeft gehad op de beslissing, is echter niet bekend.
Geldboete geëist in hoger beroep
Wilders heeft altijd gezegd dat zijn vervolging politiek gemotiveerd was. Het OM houdt op zijn beurt vol dat het de beslissing zelf heeft genomen.
De zaak sleept zich al enige tijd voort, onder meer vanwege een succesvol wrakingsverzoek van de verdediging. Wilders is in de eerste aanleg schuldig verklaard, maar kreeg geen straf opgelegd. In hoger beroep is in juli een geldboete van 5.000 euro geëist.
Telegraaf 30.08.2019 Oud-minister Ivo Opstelten heeft zich wel degelijk persoonlijk bemoeid met de beslissing van het Openbaar Ministerie om Geert Wilders te vervolgen.
Dat concludeert RTL Nieuws op basis van een geheime ambtelijke nota uit 2014 die de omroep na een beroep op de Wet Openbaarheid Bestuur in handen kreeg. Voor de zomer al verklaarde een anonieme ambtenaar hetzelfde.
Hij luisterde een gesprek af tussen de ex-minister en de hoogste ambtenaar van het departement. Opstelten zou hebben gezegd dat Wilders moest worden vervolgd „omdat hij ons voor de voeten loopt.”
Tegelijkertijd liep er een procedure van RTL Nieuws bij de rechtbank Midden-Nederland om alle stukken van het ministerie van Justitie in handen te krijgen die betrekking hebben op de vervolging van Wilders. Advocaat Geert-Jan Knoops wilde op de beslissing van de rechtbank wachten. Het Amsterdamse gerechtshof besloot dat niet te doen, maar hield de deur op een kier.
De nota die RTL in handen kreeg zal dinsdag, als het proces tegen Wilders wordt hervat, voor de verdediging ongetwijfeld aanleiding zijn om opnieuw nader onderzoek te vragen, of het Openbaar Ministerie niet ontvankelijk te verklaren in de vervolging.
Op de nota schreef Opstelten met rode letters dat hij de vervolging van Wilders wil bespreken. Dat overleg vond plaats op 25 september 2014, met de toenmalig hoogste baas van het Openbaar Ministerie, Herman Bolhaar.
Dát er contact was tussen de top van het OM en Opstelten is op zichzelf niet vreemd. Voor de zomer verklaarde het OM dat het regulier overleg betrof om de bewindsman te informeren over belangrijke zaken, want dat is de vervolging van een politicus.
Volgens RTL blijkt uit de nota echter dat er in september 2014 nog slechts sprake was van een voornemen om de PVV-leider te vervolgen: geen definitieve beslissing. Het ministerie en het OM hebben altijd gezegd dat op 10 september de beslissing om te vervolgen al was genomen door het college van procureurs-generaal, de leiding van het OM.
Ook zou uit de stukken blijken dat topambtenaren nog voor de definitieve beslissing om te vervolgen, commentaar gaven en suggesties deden aan het OM om zich beter te kunnen voorbereiden op een strafzaak. Het ministerie liet volgens RTL ook persberichten van het OM aanpassen, „omdat dat politiek beter uitkwam.”
Geert Wilders reageerde via Twitter meteen op de berichten, die hij „weerzinwekkend en schandelijk” noemde. „Een VVD-minister die de leider van een oppositiepartij kapot wil maken.”
Voor de zomer eiste het OM weer een boete van 5000 euro tegen de PVV-leider wegens het beledigen van een bevolkingsgroep, en het aanzetten tot haat en discriminatie met zijn Minder Marokkanenuitspraken uit 2014. Vanaf dinsdag is de verdediging aan het woord.
Kamerleden willen snel opheldering
D66 vindt dat het hoog tijd is dat minister Grapperhaus „orde op zaken stelt, na de chaos die de VVD op het departement heeft aangericht”, zegt D66-Kamerlid Groothuizen. Volgens het Kamerlid staat de onthulling niet op zichzelf. „Vertrekkende topambtenaren, de schijn van de jacht op een klokkenluider en steeds nieuwe informatie over vermeende bemoeienis met de zaak tegen Wilders.’’
“Minister die zich bemoeit met strafzaak tegen politicus is ernstig”
SP-factieleider Marijnissen eist opheldering van Grapperhaus. ,,Een minister die zich bemoeit met een strafzaak tegen een politicus is ernstig. Opheldering is snel nodig. Waarom is de minister hier niet eerlijk over geweest?’’
Ook volgens PvdA-Kamerlid Kuiken ontstaat ‘de schijn van politieke bemoeienis’. „Zolang vervolging niet zeker is, moet een minister zich er niet mee bemoeien.” Kuiken wil van Grapperhaus weten wat er precies is besproken over de vervolging van Wilders.
RTL 30.08.2019 Was er politieke beïnvloeding in de strafzaak tegen PVV-leider Geert Wilders? Nee, nee, nee, bezweren Openbaar Ministerie (OM) en het ministerie van Justitie en Veiligheid. Door nieuwe onthullingen van RTL Nieuws wordt dat verhaal steeds rafeliger. Reconstructie van een explosief dossier: hoe niet de hele waarheid werd verteld.
‘Walgelijk’. Zo noemde Ivo Opstelten, prominent VVD’er en minister van Justitie in 2014 de ‘minder-Marokkanen’-uitspraak van PVV-leider Geert Wilders. “Hij moet zijn woorden terugnemen.” Het OM moest toen nog beginnen aan een onderzoek naar of de uitlatingen van Wilders strafbaar waren, en of het OM de PVV-leider wilde vervolgen.
Aangedrongen vervolging?
Dat vervolgingsbesluit zou uiteindelijk december 2014 worden genomen. Twee jaar later werd Wilders door de rechtbank schuldig bevonden aan het aanzetten tot discriminatie en aan groepsbelediging. Hij werd vrijgesproken van het aanzetten tot haat; de rechtbank besloot geen straf op te leggen. Het hoger beroep loopt nu.
Vanaf dag één van het proces wilde de verdediging van Wilders grondig onderzoek: werden mensen gestimuleerd – massaal – om aangifte tegen Wilders te doen? Bemoeiden ambtenaren en ministers zich er misschien mee, zodat het OM later zou kunnen zeggen: de maatschappelijke verontwaardiging is zó groot, we moeten het wel voorleggen aan de rechter? En, de verdediging wilde politieke kopstukken horen, onder wie oud-minister Ivo Opstelten – had hij aangedrongen op vervolging?
Nee, nee, nee, zei het OM. Geen sprake van. Het OM had zelfstandig besloten. Er was géén aanwijzing (opdracht) van de minister, zei de Officier van Justitie. Het zou zinloos zijn politici zoals Ivo Opstelten te horen. Omdat deze getuigen ‘niet uit eigen wetenschap kunnen verklaren over hoe de besluitvorming binnen het openbaar ministerie is verlopen nu zij daar niet bij betrokken waren’.
In een tussenuitspraak van de rechtbank worden de verzoeken van Geert-Jan Knoops, advocaat van Wilders, verworpen. Beïnvloeding door public officials – zoals de ‘walgelijk’-opmerking van Opstelten – viel weliswaar niet uit te sluiten, maar ‘het verdere betoog van de verdediging bevat geen aanwijzingen die deze stelling ondersteunen’.
In het hoger beroep blijft het team-Knoops het proberen. Na een – geslaagde – wraking krijgt het Openbaar Ministerie alsnog de opdracht om minutieus onderzoek te doen naar overleg en ‘afstemming’ tussen OM en ministerie.
Het OM moet dat vastleggen in een proces-verbaal, ook of er is gesproken met ‘politieke ambtsdragers’. Nee, geen afstemming of overleg, meldt het College van procureurs-generaal in februari 2018: “Ook met vertegenwoordigers van het ministerie van (destijds) Veiligheid en Justitie en de politieke ambtsdragers is door het College over het aangiftetraject niet overlegd.”
Een gek verhaal
Enkele maanden later hoort RTL Nieuws van bronnen een gek verhaal. Opstelten zou voorstander zijn geweest van strafvervolging, en dat hebben gezegd tegen de hoogste baas van het OM, Herman Bolhaar. Voordat het OM een besluit had genomen.
We gingen vragen stellen. Kregen geen duidelijk antwoord. We begonnen een procedure op basis van de Wet openbaarheid bestuur (Wob). Is er ‘enigerlei betrokkenheid’ van de minister bij deze zaak? Stuurt u ons svp álle stukken die te maken hebben met de strafvervolging van Geert Wilders.
Het ministerie begint tijd te rekken. Op de valreep van wettelijke termijnen krijgen we antwoord: er is niets, helemaal niets. Ja, één ambtsbericht. Van 10 september 2014. Van het College van pg’s aan de minister, waarin Opstelten is geïnformeerd over de ‘beslissing’ van het OM om Wilders te gaan vervolgen.
Een ‘zelfstandig’ besluit – verder is er niets. En dat stuk krijgt u niet. We spreken Wilders en zijn advocaat. Het is gek. Geen sluitend antwoord. Is er verder helemaal niets? Wilders besluit Kamervragen te gaan stellen over onze procedure; RTL Nieuws besluit erover te publiceren: Losse eindjes in de zaak-Wilders. Wij stappen naar de rechter: nu willen we het weten ook.
Niet de hele waarheid
Dan begint er iets te rafelen. In antwoorden van Grapperhaus op de vragen van Wilders duikt een aantekening op, van april 2014. In een overleg van Opstelten en Bolhaar is er tóch gesproken over het ‘aangiftetraject: “Wilders besproken. 1000 aangiften.” Dus tóch. Er is niet de hele waarheid verteld. Om uit te sluiten dat er nog meer is, besluit het Gerechtshof dat onder meer Opstelten,
Bolhaar en hoge ambtenaren moeten worden gehoord. Dat gebeurt achter dit voorjaar gesloten deuren, bij de raadsheer-commissaris. De getuigen worden voorbereid door het ministerie – ze krijgen stukken te zien, zoals de ambtelijke nota over het ambtsbericht van 10 september – die het Hof én de verdediging niet te zien krijgen.
Er is heel veel geheugenverlies. Niemand kon zich enige vorm van beïnvloeding herinneren. Iedereen was juist ‘rolvast’ geweest, alles was gegaan zoals het hoort. Opstelten was slechts geïnformeerd over de aangiften. Eenzijdige informatieverstrekking.
Op 10 september 2014 was er dat ambtsbericht met de beslissing, en dat was het. Bolhaar, op 14 maart 2019: “Er zal mededeling van zijn gemaakt dat sprake was van instellen van een onderzoek en een mededeling van de vervolgingsbeslissing.”
De topambtenaar die betrokken was, een directeur-generaal, op 20 februari 2019: “Ik heb het ambtsbericht gelezen, ik heb de minister geadviseerd, en er was geen aanleiding om er nader over te spreken.” Er was verder geen overleg.
Meer documenten, meer contacten
Het Hof besluit voor de zomer de rechtszaak voort te zetten. Er is weliswaar ‘nader onderzoek’ nodig naar beïnvloeding, maar vanwege het maatschappelijk belang (de impact van de uitspraken van Wilders), gaat de behandeling door.
De druk wordt buiten het Hof opgevoerd. Er volgen nieuwe Kamervragen over de losse eindjes. Dan blijkt: op 25 september 2014 was er toch nog een overleg tussen Bolhaar en Opstelten. En er zijn méér documenten, en meer contactmomenten tussen ministerie en OM dan eerder gemeld, meldt Grapperhaus.
Opnieuw: de waarheid wordt gedoseerd gemeld. Grapperhaus zegt erbij dat hij niet weet wat de aanleiding was voor het overleg, en ook niet weet wat daar is besproken.
De nieuwe informatie komt precies een dag ná de rechtszaak van RTL Nieuws tegen het ministerie. Op verzoek van RTL heropent de rechtbank het onderzoek: of het ministerie svp binnen twee weken antwoord wil geven wat er hier aan de hand is.
Ok, zegt de landsadvocaat twee weken later: we gaan nu een nieuwe, aanvullende beslissing nemen, maar daar zullen we wel de tijd voor nodig hebben. RTL Nieuws vraagt de rechtbank om redelijkheid: een beslissing vóór 3 september, als het eindspel in het hoger beroep begint, zodat alles dan op tafel ligt. De rechtbank geeft Grapperhaus 4 weken. Afgelopen maandag was de deadline.
‘Bespreken’: de zaak W.
Dinsdag krijgt RTL Nieuws de stukken. Wat blijkt? De beslissing van 10 september 2014 was geen beslissing, maar een ‘voorgenomen’ beslissing – zo blijkt uit de gedeeltelijk vrijgegeven ambtelijke nota aan Opstelten.
Wat blijkt verder?
Opstelten had niet genoeg aan deze informatievoorziening. Op twee documenten staat in rode letters een instructie aan zijn ambtenaren: ‘bespreken’. En: ‘Zie 4 punten OM.’ Niets over gemeld in de getuigenverhoren bij het Hof. Alweer niet de hele waarheid verteld.
Grapperhaus stelde dat hij niet wist wat de aanleiding was voor het gesprek. Wel, dat was de instructie van Opstelten. Op 25 september vindt dat overleg tussen Opstelten en Bolhaar plaats, op de kamer van de minister.
Onderwerp: ‘de zaak W’. Grapperhaus stelde dat hij niet wist waar het gesprek over ging. Dat staat wel in een nu vrijgegeven interne email van zijn eigen ambtenaren – de vier punten, waarvan Opstelten eerder zei dat hij die wilde bespreken. Dit gesprek vond plaats vóór de (definitieve beslissing) om Wilders te vervolgen.
Tips voor het OM
Uit de documenten blijkt meer beïnvloeding, voor dat definitieve besluit. Uit emails blijkt dat een ambtenaar op 16 september 2014 tegen een andere Justitie-ambtenaar zegt: “Over een aantal punten heb ik vandaag al wel even met de collega van het Pag (Parket-generaal, van het College van procureurs-generaal, red) gesproken.”
De ambtenaren bespreken zelfs hoe het OM zich moet voorbereiden op de ‘verweren’ van de verdediging. Tips voor het OM: “Ik zal de punten die je noemt aan de collega van het OM meegeven.”
Zijn dat de enige twee momenten van bemoeienis en beïnvloeding? Nee. Op 10 september 2014 krijgt Opstelten ‘twee zeer vertrouwelijke’ ambtsberichten. Het ene gaat over Wilders. Het andere over de PvdA’ers Samsom en Spekman, die ook onaardige dingen zeiden over Marokkanen – de PVV deed aangifte.
Het OM gaat de PvdA-zaak seponeren. Het ministerie grijpt in bij het concept-persbericht, begin oktober 2014, over de voorgenomen vervolging van Wilders. Het OM wil de zaak Samsom/Spekman namelijk in het persbericht noemen – exact de vergelijking die de advocaat van Wilders later steeds zal maken. Niet handig, vindt het ministerie, of, in ambtelijke jargon: ‘Niet relevant’. De zin wordt eruit gesloopt, na overleg met Bolhaar en een topambtenaar van Justitie.
Het Openbaar Ministerie wilde gisteren niet op onze vragen reageren, omdat de zaak onder de rechter is.
De Stichting MH17 eist dat de Maleisische premier Mahathir stopt met verdeeldheid te zaaien over de vliegramp.
In een persoonlijke brief aan de premier wordt zijn houding bekritiseerd. De brief volgt op een kritisch congres over de vliegramp, georganiseerd door een stichting waar Mahathir voorzitter van is.
“Door uw uitlatingen probeert u verdeeldheid te zaaien en bovendien dient u de belangen van de nabestaanden (en in het bijzonder de Maleisische nabestaanden) zeker niet. Daarnaast zaait u verwarring over het werkelijke standpunt van de Maleisische regering en haar JIT-vertegenwoordigers in het MH17-dossier”,staat in de brief, die het AD gepubliceerd heeft.
De volledige brief van de Stichting Vliegramp MH17 aan de Maleisische premier:
Mahathir zei in juni te twijfelen aan het bewijs dat vlucht MH17 is neergehaald door een Russische Buk-raket. Hij zei dat de ramp meteen tot een politieke kwestie is gemaakt, met als doel Rusland zwart te maken nog voor de start van het onderzoek. Die opmerkingen leidden al tot protest van de nabestaanden en de Nederlandse regering.
“Ook toen hebben we een brief naar hem geschreven”, zegt Ria van der Steen van Stichting MH17 in het NOS Radio 1 Journaal. “We kregen daarop een bericht van de Maleisische ambassade. Daarin zeiden ze juist dat alle JIT-leden het eens waren. Daarmee kwam de premier alleen te staan.”
Telegraaf 30.11.2019
AD 30.11.2019
Telegraaf 09.09.2019
In diskrediet brengen, aldus Stichting Vliegramp MH17.
Het onderzoeksteam meldde op een persconferentie in juni dat het vier verdachten (drie Russen en een Oekraïner) gaat vervolgen op verdenking van betrokkenheid bij het neerschieten van het toestel. Volgens het JIT is vlucht MH17 van Malaysia Airlines boven Oost-Oekraïne geraakt door een Buk-raket die afkomstig was van het Russische leger. Bij die persconferentie zat ook een hoge vertegenwoordiger van het Maleisische openbaar ministerie achter de tafel. Deze onderschreef de bevindingen van de onderzoekers.
Toch stelde premier Mahathir (94) niet veel later dat het bewijs dat het JIT presenteerde over Russische betrokkenheid, ‘alleen maar van horen zeggen is’. Ook zei hij dat het onderzoek ‘vanaf het begin al politiek is, waarin Rusland de schuld moet krijgen’. Het was niet de eerste keer dat de Maleisische leider liet blijken te twijfelen aan de schuld van Rusland.
De Stichting Vliegramp MH17, waarin honderden nabestaanden zich hebben verenigd, noemde de opmerkingen van de premier al ‘een ongelooflijke klap in het gezicht van de nabestaanden’. Nu schrijven ze Mahathir persoonlijk aan. Het bestuur wijst hem op eerdere brieven en VN-resoluties waarin Maleisische autoriteiten zich wél achter het JIT-onderzoek scharen. ,,Door uw uitlatingen probeert u verdeeldheid te zaaien, bovendien dient u de belangen van de nabestaanden zeker niet.’’
De laatste druppel waardoor de Stichting besloot de brief te schrijven, was een congres twee weken geleden in de Maleisische hoofdstad Kuala Lumpur. Het onderwerp van dat congres was ‘MH17, de zoektocht naar gerechtigheid’.
Meer in het bijzonder: de twijfels over het onderzoek naar de oorzaak van de crash van het Maleisische toestel. Op een beeldscherm werden onder meer foto’s van het wrak van het vliegtuig getoond, met cirkeltjes getrokken om schade aan bepaalde delen. ‘Dit kan nooit door een Buk-raket zijn veroorzaakt’, stond erbij.
Er kwamen zo’n dertig mensen op het congres af, maar opvallender was de organisatie ervan. Die lag in handen van drie maatschappelijke organisaties. Een van deze organisaties, de Perdan Global Peace Foundation, heeft een bijzondere voorzitter: de premier van Maleisië, Mahathir Mohamad.
De eindconclusie van de conferentie, overgenomen door enkele Maleisische media, luidde: schort het proces tegen de vier verdachten, dat volgend jaar van start moet gaan, voorlopig op ‘omdat heel veel belangrijke vraagstukken nog niet zijn opgelost’. Het opschorten van het proces zou, volgens de organisaties, moeten worden besproken op een bijeenkomst tussen de Nederlandse premier Rutte en de Maleisische minister-president Mahathir zelf.
AD 04.12.2019
Telegraaf 15.11.2019
AD 15.11.2019
Telegraaf 08.11.2019
De conferentie had geen ander doel dan het onderzoek
Die oproep schoot de nabestaanden van vlucht MH17, verenigd in de Stichting Vliegramp MH17, in het verkeerde keelgat. ,,Gezien de sprekers en de publicaties ná de conferentie kunnen wij ons niet aan de indruk onttrekken dat de conferentie geen ander doel had dan het onderzoek en de bevindingen van het door uw eigen justitieapparaat en uw eigen regering gesteunde JIT in diskrediet te brengen’’, schrijft de stichting, die ook nabestaanden van de 43 Maleisische slachtoffers vertegenwoordigt, aan de regeringsleider.
,,Die conferentie was de laatste druppel, helemaal omdat in het oorspronkelijke programma ook Maleisische nabestaanden als sprekers werden opgevoerd, die dat helemaal niet wilden’’, zegt een woordvoerder van het bestuur in een nadere toelichting. Eerder schreef de stichting al een brief aan de Maleisische ambassadeur in Nederland. ,,Dat leverde toen een andere houding bij de premier op.’’
Telegraaf 03.12.2019
AD 03.12.2019
AD 02.09.2019
Kroongetuige Vladimir Tsemach
Rusland zou de mogelijke kroongetuige in het MH17-proces, Vladimir Tsemach, willen toevoegen aan de lijst van gevangenen, die Oekraïne en Rusland komende week waarschijnlijk gaan uitruilen.
Dat melden drie verschillende bronnen: de Oekraïense parlementariër Moestafa Najem, de Oekraïense hoofdredacteur Joeri Boetoesov van Tsenzor.net en de onafhankelijke Russische nieuwssite The Insider.
Telegraaf 06.09.2019
Reactie OM-hoofdofficier Fred Westerbeke
OM-hoofdofficier Fred Westerbeke heeft vrijdag 30.08.2019 een brief aan het Oekraïense OM gestuurd, waarin hij schrijft dat het “van het hoogste belang” is dat MH17-getuige Vladimir Tsemach beschikbaar blijft voor het internationale onderzoeksteam.
AD 06.09.2019
Westerbeke verzoekt het land daarmee Tsemach niet in te zetten in een op handen zijnde gevangenenruil tussen Rusland en Oekraïne.
Westerbeke is de onderzoeksleider van het Joint Investigation Team (JIT), het internationale team dat het neerhalen van vlucht MH17 onderzoekt. In de brief, die in handen is van de Oekraïense nieuwssite theBabel, schrijft hij dat op basis van “recente informatie” Tsemach inmiddels als een verdachte wordt gezien door het Nederlandse OM. Westerbeke heeft de informatie nog niet gedeeld met het JIT.
AD 09.09.2019
‘Figuur van belang’
Vladimir Tsemach zit sinds eind juni in een Oekraïense cel, nadat hij door de Oekraïense geheime dienst was ontvoerd uit rebellengebied. Tijdens de ramp met de MH17 ruim vijf jaar geleden zou hij commandant van de luchtverdediging zijn geweest bij de pro-Russische separatisten in het oosten van Oekraïne.
Het JIT zegt in een reactie alleen dat Tsemach een “figuur van belang” kan zijn voor het MH17-dossier en wil daarom dat hij ter beschikking van het onderzoek blijft.
Tsemach stond ruim een maand geleden voor het eerst voor de rechter. Nieuwsuur maakte daar deze reportage over:
Mogelijk heeft het getouwtrek rond Vladimir Tsemach ervoor gezorgd dat een grote gevangenenruil tussen Rusland en Oekraïne nog niet door is gegaan. Moskou zou met die ruil Tsemach, een Oekraïens staatsburger, naar Rusland willen halen. Dat zou het onderzoek tegen hem bemoeilijken. Rusland is partij in het conflict. Het JIT houdt het land medeverantwoordelijk voor het neerhalen van de MH17.
De gevangenenruil is ook belangrijk voor de Oekraïense president Zelenski. Hij ziet dat als een eerste stap om het conflict in het oosten van Oekraïne te beëindigen. Bij zijn aantreden vorig jaar beloofde hij een eind te maken aan dat conflict.
AD 03.12.2019 Ook de Oekraïense veiligheidsdienst SBOe heeft Vladimir Tsemach op een lijst geplaatst van personen die verdacht worden van betrokkenheid bij het neerschieten van vlucht MH17 op 17 juli 2014 boven Oost-Oekraïne.
Dat meldt het Oekraïense ministerie van Binnenlandse Zaken dinsdag op zijn website. Tsemach was commandant van de luchtafweer van de zelfverklaarde ‘volksrepubliek’ Donetsk (DNR) op het moment dat de Maleisische Boeing 777 werd neergehaald. Daarbij lieten de bijna driehonderd inzittenden het leven, onder wie 196 Nederlanders.
Oekraïense commando’s ontvoerden Tsemach eind juni uit zijn woonplaats Snizjne in de DNR en voerden hem af naar de Oekraïense hoofdstad Kiev. Aanvankelijk verdacht Oekraïne hem van deelname aan een terroristische organisatie. Daar is nu aan toegevoegd de verdenking van ‘een terroristische daad die tot de dood heeft geleid’.
Gevangenenruil
De stap van de SBOe is in zoverre opmerkelijk, omdat Oekraïne Tsemach op 7 september zelf vrijliet bij een gevangenenruil tussen Rusland en Oekraïne. Moskou had zijn vrijlating geëist, anders zou de hele deal niet doorgaan.
Tsemach was voor het Joint Investigation Team (JIT) aanvankelijk een belangrijke getuige in het proces rond MH17, dat in maart in Nederland begint. In september brandmerkte het Nederlandse Openbaar Ministerie hem als verdachte.
Tsemach verklaart in een video-opname uit 2015, dat hij heeft geholpen de Buk-installatie die het passagiersvliegtuig waarschijnlijk heeft neergeschoten, te verbergen en terug te brengen naar Rusland. Het JIT vermoedt dat de Buk daar vandaan kwam en in handen is gegeven van de pro-Russische rebellen die tegen de Oekraïense regeringstroepen vechten voor behoud van hun republiek.
Getuigen
Nadat hij begin september in Moskou aankwam, heeft zijn dochter Tsemach vrijwel direct mee teruggenomen naar Snizjne. Daar verblijft hij tot op heden. Onlangs gaf Tsemach aan te willen getuigen in het MH17-proces, maar alleen vanuit Donetsk.
Het Nederlandse Openbaar Ministerie heeft om uitlevering van Tsemach door Rusland gevraagd. Maar Moskou heeft daar doelbewust niet aan meegewerkt, meldde het OM maandag.
RTL 03.12.2019 Oekraïne heeft een opsporingsbevel uitgevaardigd voor Vladimir Tsemach, de man die wordt verdacht van betrokkenheid bij het neerschieten van vlucht MH17. Opmerkelijk, want de Oekraïeners lieten de man afgelopen september zelf vrij. Ruslandcorrespondent Eva Hartog legt uit hoe dat zit.
Het opsporingsbevel staat op de website van het Oekraïense ministerie van Binnenlandse Zaken en komt van de geheime dienst, de SBOe, zegt Hartog. “Tsemach zou zich verschuilen voor de Oekraïense autoriteiten en verdacht worden van terrorisme en het samenwerken met een terroristische organisatie. Daarmee wordt verwezen naar zijn banden met de pro-Russische separatisten in Oost-Oekraïne.”
In het opsporingsbevel wordt gezegd dat Tsemach sinds 23 september dit jaar ‘vermist’ wordt. “Eerder die maand ging hij van Oekraïne naar Rusland”, zegt Hartog, “omdat hij deel uitmaakte van een grote gevangenenruil. Waarschijnlijk refereert de SBOe hier aan de dag dat Tsemach vermoedelijk Russisch grondgebied verliet en terugkeerde naar zijn woonplaats in Oost-Oekraïne.”
Vreemd toch, een opsporingsbevel voor iemand die je zelf een paar maanden geleden hebt vrijgelaten bij een gevangenenruil?
“Dit is deel van een veel groter schaakspel. In september was het voor de Oekraïense president vooral zaak om die gevangenenruil te laten doorgaan. Hij was bereid daarvoor Tsemach op te offeren. Volgens sommige commentatoren was de Oekraïense geheime dienst daar toen al niet blij mee.”
“Het is niet duidelijk op welk niveau dit besluit is genomen. Misschien handelt de geheime dienst hier op eigen initiatief en heeft de president er weinig mee te maken. In ieder geval is de timing wel opmerkelijk. Gisteren beschuldigde het Openbaar Ministerie in Nederland Rusland ervan Tsemach te hebben laten ontsnappen, in plaats van hem op te pakken en aan Nederland uit te leveren. Er wordt dus vooral naar Rusland gewezen. Voor Oekraïne een mooi moment om daarop in te springen.”
Maandag zijn ook de zogenoemde Normandiëgesprekken, over vrede tussen Rusland en Oekraïne. Duitsland en Frankrijk zullen er ook bij zijn. Hartog: “Het is zaak voor Oekraïne om zo sterk mogelijk aan die onderhandelingen te beginnen, en elk beetje telt mee. Het ontsnappen van Tsemach wordt nu door het Nederlandse OM juist Rusland in de schoenen geschoven, dat versterkt potentieel ook de positie van Oekraïne.”
In juni heeft Oekraïne Tsemach gevangen genomen door een speciale commandomissie te sturen naar het oosten van het land, waar een oorlog wordt uitgevochten met pro-Russische separatisten. Hartog denkt niet dat zoiets nu weer staat te gebeuren.
Wat kunnen we verwachten van die top in Normandië?
“Het is onwaarschijnlijk dat er een enorme doorbraak komt, daarvoor duurt de oorlog al te lang en is het conflict te complex. De Oekraïense president wil namelijk vooral vrede in oost-Oekraïne, maar moet ervoor zorgen dat zijn critici niet denken dat hij capituleert voor Rusland.
Rusland wil daarentegen juist vooral invloed blijven uitoefenen in het gebied. En toch zullen Rusland en Oekraïne het willen presenteren als een succes dat überhaupt voor het eerst in drie jaar op dit niveau gepraat wordt. Sinds 2016 is dat namelijk niet gelukt.”
NU 02.12.2019 Het Openbaar Ministerie (OM) beschuldigt de Russische autoriteiten ervan MH17-verdachte Volodymyr Tsemach bewust niet uitgeleverd te hebben. Dat is een schending van het Europees uitleveringsverdrag, bevestigt justitie in gesprek met NU.nl na berichtgeving van RTL Nieuws.
Volgens het OM had Rusland alle signalen dat Tsemach van plan was de Russische Federatie te verlaten en is dit bewust toegelaten. Hij is nu in Oost-Oekraïne, vanuit die plek kan hij niet worden uitgeleverd.
De man maakte eerder dit jaar deel uit van een gevangenenruil tussen Oekraïne en Rusland. “Om te verhinderen dat hij zich aan het onderzoek zou onttrekken, is direct om zijn aanhouding ten behoeve van uitlevering naar Nederland gevraagd. De Russische Federatie levert geen onderdanen uit, maar omdat de heer Tsemach de Oekraïense nationaliteit heeft, waren er geen belemmeringen voor zijn uitlevering”, zo legt het OM uit.
Wat volgde, was een aanhoudingsverzoek dat via “diplomatieke en politieke kanalen” meermaals tevergeefs kracht is bijgezet. Volgens het OM wordt uiteindelijk gemeld dat “niet bekend is of Tsemach” in de Russische Federatie verblijft. Op dat moment is al via mediaberichten bekend geworden dat de man al naar Oost-Oekraïne is gegaan.
“Het OM is tot de conclusie gekomen dat Rusland bewust heeft toegelaten dat de heer Tsemach de Russische Federatie heeft verlaten en geen uitvoering heeft willen geven aan het Nederlandse verzoek. Dat had op basis van het Europees uitleveringsverdrag wel moeten gebeuren.”
Tsemach was ten tijde van het neerschieten van MH17 als commandant van de luchtafweer aanwezig in de plaats Snizjne. Dat ligt enkele kilometers van de locatie waarvandaan op 17 juli 2014 het vliegtuig van Malaysia Airlines werd neergeschoten.
Overigens heeft dit incident geen invloed op de strafzaak tegen de vier verdachten van betrokkenheid bij het neerhalen van MH17. Eén van hen is Igor Girkin, het hoofd van de pro-Russische strijdkrachten in Oekraïne. Dit proces zal in maart volgend jaar beginnen bij het justitieel complex bij Schiphol.
NOS 02.12.2019 Rusland heeft MH17-verdachte Vladimir Tsemach bewust niet aangehouden en uitgeleverd aan Nederland en dat had op basis van het Europese uitleveringsverdrag wel moeten gebeuren. Dat heeft het Openbaar Ministerie laten weten aan de Russische autoriteiten.
Vladimir Tsemach wordt door het OM als verdachte aangemerkt, omdat hij ten tijde van de MH17-ramp commandant zou zijn geweest van de luchtverdediging van de pro-Russische separatisten in het oosten van Oekraïne.
Tsemach zat in Oekraïne vast voor een ander strafbaar feit. Daarnaast werd zijn rol onderzocht bij het neerhalen van vlucht MH17. Hij is daarover door het Joint Investigation Team (JIT) meerdere malen ondervraagd.
Uitlevering
Voordat dat onderzoek was afgerond, werd Tsemach vrijgelaten als onderdeel van een gevangenenruil tussen Rusland en Oekraïne en vervolgens overgebracht naar de Russische Federatie. Om te voorkomen dat hij zich aan het onderzoek zou onttrekken, heeft Nederland direct om zijn uitlevering gevraagd.
Rusland bevestigde de ontvangst van dit verzoek, maar ging niet over tot een directe aanhouding van Tsemach. Ook niet nadat daar meermalen om was gevraagd, bijvoorbeeld door minister Blok in een persoonlijke ontmoeting met zijn Russische ambtgenoot Lavrov.
Extra informatie
Wel vroeg Rusland tot tweemaal toe extra informatie. Die heeft het Openbaar Ministerie naar eigen zeggen verstrekt, hoewel die informatie volgens het OM niet van belang was voor de beslissing om Tsemach aan te houden.
Op 19 november kreeg het OM bericht uit Rusland dat het verzoek tot aanhouding niet uitgevoerd kon worden, omdat Tsemach niet in Rusland verbleef. Hij was toen, zoals door Nederland al gevreesd werd, teruggekeerd naar zijn woonplaats in Oost-Oekraïne.
In dat gebied, dat in handen is van de pro-Russische separatisten, hebben de Oekraïense autoriteiten geen zeggenschap. Tsemach kan daarom niet meer aan Nederland worden uitgeleverd.
Telegraaf 02.12.2019 Niet verrassend, wel frustrerend: Rusland heeft MH17-verdachte Tsemach bewust niet uitgeleverd aan Nederland, ondanks meerdere verzoeken daartoe. Rusland lapt daarmee het Europees uitleveringsverdrag aan z’n laars, zo concludeert het Openbaar Ministerie (OM) maandag in een brief aan de nabestaanden.
Oekraïne pakte Tsemach in juni op. In september werd hij echter uitgeleverd aan Rusland in het kader van een gevangenenruil. Dat terwijl het OM Kiev wel had gevraagd Tsemach beschikbaar te houden voor Nederland en het strafrechtelijk onderzoek naar de aanslag op vlucht MH17. Het gemeenschappelijk opsporingsteam JIT, waarin de OM’s van de getroffen landen (waaronder ook Oekraïne) samenwerken, heeft Tsemach nog wel in de gevangenis kunnen horen.
De Russen mogen volgens hun eigen grondwet geen onderdanen uitleveren, maar omdat Tsemach de Oekraïense nationaliteit heeft, had dat geen belemmering hoeven zijn, stelt het OM. Ook heeft Nederland gewezen op vluchtgevaar van Tsemach. Op verzoek van de Russische justitie heeft het OM nog een paar keer extra informatie gegeven.
Uitlevering
Het OM en minister Blok (Buitenlandse Zaken) hebben Rusland meermaals gevraagd om uitlevering, maar Moskou antwoordde onlangs dat het niet weet waar Tsemach nu verblijft. Wat toen al werd gevreesd, lijk nu gebeurd: Tsemach zou weer terug zijn in Oost-Oekraïne, waar Kiev feitelijk geen macht heeft. Sowieso is uitlevering vanuit Oekraïne niet mogelijk, aangezien ook de Oekraïense grondwet uitlevering van onderdanen verbiedt.
Het onderzoek naar de rol van Tsemach bij de ramp loopt nog. Het OM heeft nog geen beslissing genomen of het hem al dan niet voor de rechter wil brengen. „Het kabinet staat paraat om, als het OM daarom vraagt, de verzoeken van het OM richting Rusland kracht bij te zetten.”
MH17-strafzaak
Tsemach is niet een van de vier hoofdverdachten. Volgens het OM heeft zijn kwestie dan ook geen invloed op het begin van de MH17-strafzaak, die is gepland op 9 maart bij de rechtbank op Schiphol. De vier hoofdverdachten zijn opgeroepen om te verschijnen. Ze zijn waarschijnlijk in Rusland.
Telegraaf 02.12.2019 Rusland heeft een verdachte van betrokkenheid bij het neerhalen van vlucht MH17 bewust niet aangehouden en uitgeleverd aan Nederland, ondanks meerdere verzoeken daartoe. Rusland handelde daarmee in strijd met het Europees uitleveringsverdrag, concludeert het Openbaar Ministerie maandag in een brief aan de nabestaanden.
De betrokkene, Vladimir Tsemach, zat eerst in Oekraïne vast vanwege een ander strafbaar feit. In september werd hij uitgeleverd aan Rusland in het kader van een gevangenenruil. Het Joint Investigation Team (JIT) kon dat niet voorkomen maar had hem wel al enkele keren ondervraagd in Kiev.
De betrokkene, Vladimir Tsemach, zat eerst in Oekraïne vast vanwege een ander strafbaar feit. In september werd hij uitgeleverd aan Rusland in het kader van een gevangenenruil. Het Joint Investigation Team (JIT) kon dat niet voorkomen maar had hem wel al enkele keren ondervraagd in Kiev.
De Russen leveren geen onderdanen uit, maar omdat de betrokkene de Oekraïense nationaliteit heeft, had dat geen belemmering hoeven te zijn voor zijn uitlevering, stelt het OM. Ook heeft Nederland gewezen op vluchtgevaar van Tsemach. Op verzoek van de Russische justitie heeft het OM nog een paar keer extra informatie gegeven.
Stef Blok druk bezig
Het OM en minister Stef Blok van Buitenlandse Zaken hebben meerdere keren Rusland gevraagd om uitlevering maar Moskou antwoordde onlangs dat het niet weet waar Tsemach nu verblijft. Hij is mogelijk weer naar Oost-Oekraïne teruggegaan en van daaruit kan hij niet meer worden uitgeleverd, schrijft het OM.
Het onderzoek naar de rol van Tsemach bij de ramp loopt nog. Het OM heeft nog geen beslissing genomen of het hem al dan niet voor de rechter wil brengen.
De gevangenenruil werd internationaal met veel goedkeuren onthaald. Europese leiders onder wie Angela Merkel reageerden vol lof. Een eerste stap naar vrede, klonk het. Nederland was echter des duivels vanwege Tsemach, die onderdeel uitmaakte van de deal. Vanwege Tsemach was de deal niet alleen een pr-overwinning voor de Oekraïense president Zelensky, maar ook voor zijn Russische ambtsgenoot Poetin.
Tsemach is een oud-rebellenleider die informatie zou hebben over het transport van de Boek-raket naar het oorlogsgebied in Oost-Oekraïne in de zomer van 2014. Hij geldt niet als een van de hoofdverdachten.
Volgens het OM heeft zijn kwestie dan ook geen invloed op het begin van de MH17-strafzaak, die is gepland op 9 maart om 10.00 uur, bij de rechtbank op Schiphol. De vier hoofdverdachten zijn opgeroepen om te verschijnen. Ze zijn waarschijnlijk in Rusland.
Vladimir Tsemach werd in september vrijgelaten uit zijn voorlopige hechtenis in Kiev om te worden geruild met Oekraïense gevangenen in Rusland. Beeld AFP
Trouw 02.12.2019 Een Oekraïense verdachte die het MH17-onderzoeksteam heel graag in Nederland had willen zien, ontglipte hen door toedoen van Rusland. Moskou heeft het onderzoek gedwarsboomd, vindt het OM.
Rusland heeft in strijd gehandeld met het Europees uitleveringsverdrag door een belangrijke Oekraïense verdachte bewust niet uit te leveren, schrijft het Openbaar Ministerie maandag in een brief aan de nabestaanden van de ramp met de MH17. Vladimir Tsemach wordt verdacht van betrokkenheid bij het neerhalen van vlucht MH17 op 17 juli 2014. Rusland levert geen onderdanen uit, maar omdat Tsemach Oekraïner is had dat geen beletsel hoeven te zijn, stelt het OM.
De Oekraïner is niet een van de vier hoofdverdachten. Het onderzoek naar hem loopt nog, en het OM heeft nog niet besloten of het hem voor de rechter zal brengen tijdens het proces dat op 9 maart volgend jaar begint.
Het verhaal van Vladimir Tsemach leest als een thriller. Tsemach had vermoedelijk het bevel over de luchtafweer van de pro-Russische rebellen in het deel van Oost-Oekraïne waarvandaan MH17 met een Buk-raket werd neergeschoten.
Waardevolle getuige
Dat maakt hem voor het Joint Investigation Team Jit een zeer waardevolle getuige, en wellicht ook verdachte. Mogelijk weet Tsemach wie de Buk-raket precies heeft afgevuurd, de rebellen of de Russische bemanning. En in een video-opname uit 2015 waarin hij te zien is, lijkt hij toe te geven dat hij de Buk-raketinstallatie na de lancering enige tijd heeft verstopt, voordat die terug naar Rusland werd gereden.
De tevredenheid was dan ook groot toen Tsemach afgelopen juni ineens in een cel in de Oekraïense hoofdstad Kiev bleek te zitten, na een gewaagde geheime operatie door een Oekraïense commando-eenheid in het rebellengebied.
De vier hoofdverdachten die het OM al heeft aangewezen. Vladimir Tsemach is nog niet formeel aangemerkt als verdachte, alleen als getuige.Beeld REUTERS
De commando’s gingen afgelopen juni naar Tsemachs huis in Snizjne, niet ver van de plaats waarvandaan de Buk werd afgevuurd. Ze zouden hem hebben gedrogeerd en vermomd als een oude, zieke man. In een rolstoel zouden ze hem toen de gevaarlijke frontlijn over hebben gesmokkeld, die door de rebellen scherp gecontroleerd wordt.
Met Tsemach in een cel leek de weg vrij voor het Jit om hem uitgebreid aan de tand te kunnen voelen over zijn betrokkenheid bij het neerschieten van MH17. Maar voor hij uitgebreid kon getuigen wist Rusland op het laatste moment een spaak in het wiel te steken.
Uitruil van gevangenen
Ten tijde van de geheime operatie waren al maanden onderhandelingen aan de gang tussen Oekraïne en Rusland over een uitruil van gevangenen. Daar was al zo goed als overeenstemming over, toen Rusland in augustus ineens met een extra eis kwam: Vladimir Tsemach moet onderdeel uitmaken van de deal, anders gaat de hele gevangenenruil niet door.
Dat plaatst Oekraïne voor een groot dilemma, want het wil de beloofde 35 gevangenen heel graag terug. Uiteindelijk weet Kiev de deal na grote druk van het Nederlandse Openbaar Ministerie nog iets te vertragen, zodat het Jit getuige Tsemach toch nog kan spreken. Naar verluidt heeft het OM hem in totaal twee keer gesproken voordat hij naar Rusland verdwijnt. Of hij bruikbare informatie heeft gegeven is niet bekendgemaakt.
Nabestaanden van MH17-slachtoffers reageerden woedend dat de man die mogelijk veel licht kan laten schijnen over wie precies de Buk-raket heeft afgevuurd, uitgerekend naar Rusland verdwijnt. Het Nederlandse OM dient meteen een uitleveringsverzoek in, maar Moskou houdt hem niet aan.
Rusland heeft onlangs laten weten dat het niet weet waar Tsemach nu verblijft, maar het lijkt onwaarschijnlijk dat de Russische geheime dienst FSB niet op de hoogte zou zijn van zijn huidige verblijfplaats. Mogelijk is dat weer Oost-Oekraïne, waar hij woonde. Zijn dochter heeft eerder laten weten dat hij weer terug is en bedankte ‘onze president Vladimir Poetin’.
Tsemachs Russische advocaat liet onlangs via het Russische persbureau Tass weten dat hij bereid is te getuigen tijdens het MH17-proces, maar alleen vanuit de rebellenrepubliek Donetsk (DNR). “Hij wil getuigen voor zowel de Nederlandse als de Oekraïense onderzoekers, om zijn goede naam te beschermen”, aldus advocaat Anatoli Koetsjerena, die eraan toevoegde dat Tsemach “bang is en het erg moeilijk heeft met wat hem is overkomen”.
Lees ook:
OM wil voorkomen dat Oekraïne MH17-verdachte aan Rusland uitlevert
Het Nederlandse Openbaar Ministerie vreest dat een mogelijk belangrijke getuige in het MH17-proces, Vladimir Tsemach, naar Rusland wordt gestuurd.
Vrijlating MH17-verdachte zet de relatie tussen Nederland en Oekraïne onder druk
Slecht nieuws voor het Openbaar Ministerie: MH17-verdachte Vladimir Tsemach is door Oekraïne aan Rusland overgedragen, als onderdeel van een gevangenenruil. De kans dat de man zich ooit in Nederland zal moeten verantwoorden voor zijn rol in de vliegramp is daardoor uiterst klein.
AD 02.12.2019 Rusland heeft niet meegewerkt aan de uitlevering van MH17-verdachte Vladimir Tsemach, ondanks herhaalde verzoeken van het Openbaar Ministerie en minister Blok van Buitenlandse Zaken. Dat schrijft het Openbaar Ministerie in een brief aan de nabestaanden van de vliegramp.
Rusland schendt daarmee het Europees uitleveringsverdrag, stelt het Openbaar Ministerie in een vandaag uitgebracht bericht. Het OM had gevraagd om de uitlevering van Tsemach, omdat hij mogelijk betrokken is geweest bij het neerhalen van vlucht MH17.
,,Het OM is tot de conclusie gekomen dat Rusland bewust heeft toegelaten dat de heer Tsemach de Russische Federatie heeft verlaten en geen uitvoering heeft willen geven aan het Nederlandse verzoek”, stelt het OM. ,,Dat had op basis van het Europese uitleveringsverdrag wel gemoeten. Het OM heeft deze conclusie gedeeld met de Russische autoriteiten.”
Het OM zegt meermaals nadrukkelijk te hebben gevraagd om zijn uitlevering, en te hebben gewezen op het vluchtgevaar. ,,Er waren indicaties dat de heer Tsemach terug wilde keren naar Oost-Oekraïne.” Ook minister Blok zou dit persoonlijk aan de Russische minister van Buitenlandse Zaken Lavrov hebben meegedeeld.
,,Op 19 november is bericht ontvangen van de Russische autoriteiten dat het verzoek tot aanhouding niet uitgevoerd kon worden, omdat ze er niet mee bekend zijn dat Tsemach in de Russische Federatie verblijft. Uit mediaberichten kan worden opgemaakt dat de heer Tsemach toen al was teruggekeerd naar zijn woonplaats in Oost-Oekraïne. Van daaruit kan hij niet meer worden uitgeleverd.”
Tsemach is al maandenlang onderwerp van een diplomatiek steekspel tussen Nederland, Rusland en Oekraïne. Hij is belangrijk voor het proces omdat hij op filmopnamen vijf jaar geleden heeft gezegd dat hij de Buk-raket verstopte waarmee MH17 werd neergehaald. Nederland ziet hem
Tsemach heeft de Oekraïense nationaliteit en is begin september naar Rusland vertrokken, als onderdeel van een gevangenenruil tussen Rusland en Oekraïne.
NU 29.11.2019 Het proces tegen de vier mannen die worden vervolgd voor hun aandeel in het neerstorten van MH17, zal integraal worden uitgezonden via de website courtMH17. Dit is vrijdag bekendgemaakt tijdens een briefing over de zaak.
In de zittingszaal van het Justitieel Complex bij Schiphol, zijn vijf camera’s geïnstalleerd die elke hoek zullen filmen.
De eerste zitting is op 9 maart volgend jaar. Het zal dan nog niet gaan om de inhoudelijke behandeling, maar een inleidende zitting.
Wanneer de inhoudelijke behandeling plaats gaat vinden, is nog niet bekend en hangt ook af van of de verdachten en/of hun advocaten op komen dagen. De zaak tegen hen kan bij verstek worden voortgezet. De zittingszaal en de bijbehorende voorzieningen zijn tot en met 26 maart 2021 gereserveerd.
Deze zomer werd bekendgemaakt dat vier verdachten, drie Russen en één Oekraïner, worden vervolgd voor hun aandeel in het doen laten neerstorten van de vlucht. Het gaat om de Rus Igor Girkin (48), zijn rechterhand Sergey Dubinsky (56) en diens assistent Oleg Pulatov (52) en de Oekraïner Leonid Kharchenko (47). Zij hebben onder meer een aandeel gehad in het vervoeren van de buk-raket.
Onderzoeksteam toont gezichten van vier verdachten MH17-ramp
Perscentrum voor vijfhonderd journalisten
De rechtbank in Den Haag behandelt het proces. De verwachting is dat er honderden journalisten op af zullen komen, en daarom is er nabij de zittingszaal een perscentrum in de maak.
In dit gebouw, dat op 1 februari 2020 af moet zijn, wordt plek gemaakt voor vijfhonderd journalisten. Zij kunnen hier het proces ook op afstand volgen.
Vlucht MH17 werd op 17 juli 2014 boven Oekraïne neergehaald, met als gevolg de dood van alle 298 inzittenden, onder wie 196 Nederlanders.
NOS 29.11.2019 Het volledige MH17-proces zal via een livestream wereldwijd te volgen zijn. Dat bevestigde de Haagse rechtbank vandaag op een bijeenkomst over de zaak, die in maart van start gaat.
De rechtbank verwacht grote internationale belangstelling voor het proces, dat wordt gehouden in de extra beveiligde rechtbank bij Schiphol. De rechtbank houdt er rekening mee dat er duizend mensen per zittingsdag zullen zijn.
Omdat niet iedereen in het justitieel complex past, gaat de rechtbank alle zittingen uitzenden.
Ook voor nabestaanden is de ruimte beperkt. Zij kunnen de zaak volgen vanuit een congrescentrum in Nieuwegein.
Omgekocht
Volgende week begint de rechtbank met de bouw van een perscentrum, met werkplekken voor 300 journalisten. De publieke tribune bij de zittingszaal is gereserveerd voor internationale waarnemers.
De rechtbank deed vandaag nog geen inhoudelijke mededelingen over het proces. Een verslaggeefster uit Oekraïne wilde weten of het risico bestaat dat de rechters worden omgekocht. Daar is geen sprake van, verzekerde de rechtbank.
Het Joint Investigation Team (JIT) brengt vier verdachten voor de rechter wegens het neerhalen van vlucht MH17 van Malaysia Airlines in juli 2014. Zij worden verdacht van moord op de 298 inzittenden.
Deze vier verdachten worden vervolgd:
De verdachten zijn de minister van Defensie van de rebellen, Igor Girkin, en zijn plaatsvervanger en hoofd van de lokale inlichtingendienst Doebinski. Ook een man die weer onder diens leiding stond, rebellencommandant Chartsjenko, wordt vervolgd. De laatste verdachte is het plaatsvervangend hoofd inlichtingen, Poelatov. Drie van hen zijn Russisch, een is Oekraïens.
De rechtbank heeft tot het voorjaar van 2021 een groot aantal zittingsdagen gereserveerd voor het proces. Of al die dagen nodig zijn, is nog niet bekend.
Naast de drie rechters die de zaak behandelen, zijn ook twee reserverechters aangesteld. Die kunnen hun collega’s bij uitval vervangen.
Wat gebeurt er op de eerste zittingsdagen?
Eerst wordt gekeken of verdachten en hun advocaten aanwezig zijn. Als die er niet zijn, kunnen de rechters beslissen dat de zaak zonder hen verder gaat.
Mochten er wel advocaten van verdachten verschijnen, dan krijgen zij de mogelijkheid om onderzoekswensen in te dienen. Ook vraagt de rechtbank hoe ver het JIT is met het opsporingsonderzoek en of het dossier compleet is.
Daarnaast inventariseert de rechtbank hoeveel nabestaanden gebruik willen maken van hun spreekrecht. Mochten getuigen verklaringen willen afleggen, dan kan dat ook via een videoverbinding vanuit Oekraïne.
De kans dat de verdachten zullen verschijnen, is klein. Twee van de vier hebben al aangegeven dat ze niet naar de rechtszaak komen. Of ze wel een advocaat sturen, is nog onbekend. Rusland noemt alle beschuldigingen van betrokkenheid ongegrond.
Langslepend proces
Marieke de Hoon, internationaal strafrechtdeskundige van de Vrije Universiteit, verwacht dat het een langdurig proces gaat worden. “We staan echt aan het begin van iets dat waarschijnlijk 5 of 10 jaar of misschien nog wel langer gaat duren. Het duurt lang om bewijs te vergaren en mogelijk worden er nog meer verdachten vervolgd.”
Dat de verdachten er niet bij zijn, maakt voor het proces niet uit: “Zelfs als de verdachten niet komen opdagen, kunnen ze veroordeeld worden. Dan zijn ze misschien wel veilig in Rusland, maar kunnen ze op andere plekken in de wereld worden aangehouden en uitgeleverd.”
De Hoon verwacht dat de verdachten wel een advocaat sturen: “Die kunnen dan alles vertragen, overal bezwaar tegen maken, de rechters wraken en er een heel circus van maken.”
RTL 29.11.2019 De volledige strafzaak over de ramp met vlucht MH17 wordt uitgezonden via een livestream. Het proces is daardoor overal ter wereld, zonder vertraging, te volgen. Dat is vandaag gemeld tijdens een bijeenkomst over de zaak die op 9 maart volgend jaar begint.
Het proces vindt plaats op het Justitieel Complex Schiphol (JCS), vlak bij de luchthaven. De zittingen zijn in de grootste zaal, de andere drie zalen zijn voor belangstellenden. Nabestaanden kunnen het proces volgen vanaf een eigen, aparte locatie. Waar dat precies is, is nog niet bekendgemaakt.
Naast het JCS wordt een groot perscentrum gebouwd, waar vijfhonderd journalisten in kunnen. De rechtbank houdt ook rekening met veel buitenlandse journalisten en cameraploegen.
Proces
Het Openbaar Ministerie vervolgt drie Russen en een Oekraïner voor het neerhalen van vlucht MH17. Ze worden verdacht van moord. Het gaat om rebellenleider Igor Girkin, zijn rechterhand Sergej Doebinski, diens assistent Oleg Poelatov en garnizoenscommandant Leonid Chartsjenko.
Hoe lang de zaak gaat duren, is nog onduidelijk. Het begint met voorbereidende zittingen. Dan wordt onder meer bekeken of de verdachten en/of hun advocaten in de rechtbank verschijnen of willen verschijnen. Met Oekraïne is de afspraak gemaakt om eventueel via een videoverbinding getuigen te verhoren, met Rusland is dat niet afgesproken.
Ook wordt gekeken hoeveel onderzoek het Openbaar Ministerie nog nodig heeft en hoeveel nabestaanden gebruik willen maken van hun spreekrecht.
De rechtbank heeft verschillende datablokken gereserveerd tot en met maart 2021. Wanneer de zaak inhoudelijk wordt behandeld, is nu nog niet te voorspellen.
Uit de lucht geschoten
Vlucht MH17, onderweg van Schiphol naar Kuala Lumpur, werd op 17 juli 2014 uit de lucht geschoten. Dat gebeurde boven het oosten van Oekraïne, waar pro-Russische separatisten vochten tegen het Oekraïense regeringsleger. De Boeing 777 werd geraakt door een Buk-raket van het Russische leger. Alle 298 mensen aan boord kwamen om het leven, onder wie bijna tweehonderd Nederlanders.
Telegraaf 29.11.2019 De volledige strafzaak over de ramp met vlucht MH17 wordt integraal uitgezonden via een livestream. Het proces is daarmee dus overal ter wereld, zonder vertraging te volgen. Dat is vrijdag gemeld tijdens een bijeenkomst over de zaak die 9 maart volgend jaar begint.
Het proces is van de rechtbank Den Haag maar vindt plaats op het Justitieel Complex Schiphol, vlakbij de luchthaven. De zittingen zijn in de grootste van de vier zalen, de andere drie zijn voor belangstellenden. Nabestaanden kunnen het proces volgen vanaf een eigen, aparte locatie.
Hoe lang deze zaak gaat duren, is nog onduidelijk. Het begint met voorbereidende zittingen. Dan wordt onder meer bekeken of de verdachten en/of hun advocaten in de rechtbank verschijnen of willen verschijnen. Ook wordt gekeken hoeveel onderzoek het Openbaar Ministerie nog nodig heeft en hoeveel nabestaanden gebruik willen maken van hun spreekrecht.
De rechtbank heeft verschillende datablokken gereserveerd tot en met maart 2021. Wanneer de zaak inhoudelijk behandeld wordt, is nu nog niet te voorspellen.
Vijfhonderd journalisten
Naast het JCS wordt een groot perscentrum gebouwd, daar kunnen vijfhonderd journalisten in. De rechtbank houdt ook rekening met veel buitenlandse journalisten en cameraploegen.
Het OM vervolgt drie Russen en een Oekraïner voor het neerhalen van vlucht MH17. Ze worden verdacht van moord. Het gaat om rebellenleider Igor Girkin, zijn rechterhand Sergej Doebinski, diens assistent Oleg Poelatov en garnizoenscommandant Leonid Chartsjenko.
Vlucht MH17, onderweg van Schiphol naar Kuala Lumpur, werd op 17 juli 2014 uit de lucht geschoten. Dat gebeurde boven het oosten van Oekraïne, waar pro-Russische separatisten vochten tegen het Oekraïense regeringsleger. De Boeing 777 werd geraakt door een Buk-raket van het Russische leger. Alle 298 mensen aan boord kwamen om het leven, onder wie bijna tweehonderd Nederlanders.
AD 29.11.2019 Het zwaarbeveiligde Justitieel Complex Schiphol in Badhoevedorp wordt vanaf 9 maart de basis van het internationale MH17-proces. Het hele proces is straks rechtstreeks te volgen. De Haagse rechtbank, die over de vliegramp met 298 doden zal oordelen, geeft alvast een kijkje in de keuken.
In een betonnen kolos op een winderige uithoek van Schiphol verzamelt zich vanaf 9 maart komend jaar een klein leger van juristen, bezoekers en journalisten om het proces rond de aanslag op vlucht MH17 te volgen. De rechtbank Den Haag – die zich over de zaak buigt – is al druk bezig met de logistieke puzzel rond het proces, zegt projectleider Jan van Steen, senior rechter bij de Haagse rechtbank, maar niet inhoudelijk betrokken.
Bij de raketaanslag op de vlucht van Malaysian Airways op 17 juli 2014 kwamen 298 mensen om van tien nationaliteiten. Het MH17-proces wordt dan ook geen proces zoals alle andere. Anders dan gebruikelijk wordt het hele proces door een regisseur in beeld gebracht. Via een livestream op courtmh17.com is alles integraal te volgen. Nabestaanden krijgen allen spreekrecht, maar kunnen ervoor kiezen niet in beeld te komen.
Omdat het Paleis van Justitie in de hofstad de toestroom niet aankan, worden de zittingen in Badhoevedorp gehouden. Er moet zelfs een perscentrum naast de rechtbank worden gebouwd om internationale media te kunnen ontvangen. Daar wordt ruimte ingericht voor 500 journalisten en komen 300 werkplekken. In de persruimte zijn de zittingen op een groot scherm te volgen.
Zittingszaal D van het zwaarbeveiligde complex wordt de plek van de rechters, het Openbaar Ministerie (OM), advocaten, verdachten (indien aanwezig), nabestaanden en een beperkt aantal journalisten. Bij de zittingen zullen ook internationale waarnemers aanwezig zijn. Wie de zittingen wil bijwonen, moet om de veiligheid te kunnen waarborgen door een zogenoemde scanstraat.
Om de verdachten van het drama in Nederland te kunnen berechten, moesten nieuwe wetten worden aangenomen. Vanwege het internationale karakter kunnen rechters nu bijvoorbeeld toestaan dat delen van het proces in het Engels worden gevoerd, zoals wanneer buitenlandse nabestaanden van hun spreekrecht gebruikmaken. Ook kan er videoconferentie worden ingezet, wanneer getuigen niet fysiek aanwezig zijn.
In totaal zullen drie rechters en twee reserverechters zich buigen over de aanklacht: het laten verongelukken van vlucht MH17 en daarmee de moord op de bijna 300 inzittenden van het toestel. Tussen maart 2020 en maart 2021 zijn verschillende periodes gereserveerd voor de zittingen. Te weten 9 tot en met 13 maart, 23 tot en met 27 maart, 8 juni tot en met 3 juli, 31 augustus tot en met 13 november, en 1 februari tot en met 26 maart 2021.
Moordverdachten
De eerste zittingen zullen inventariserend zijn. In die fase wordt gekeken welke verdachten er ter zitting zullen verschijnen, welke advocaten er zullen optreden, wat zij vinden van de beschuldigingen en hoe het staat met het opsporingsonderzoek van het OM. Vervolgens wordt gekeken hoeveel nabestaanden zich willen uitspreken en hoeveel vorderingen er zijn te verwachten. Pas daarna kan een inhoudelijke behandeling van start gaan.
Onderzoek door Nederland, Maleisië, België en Oekraïne, naar de oorzaak van de ramp met de MH17 bracht een viertal verdachten in beeld. Het OM vervolgt drie Russen en een Oekraïner voor het neerhalen van het passagierstoestel. Allen worden verdacht van moord. Het gaat om rebellenleider Igor Girkin, zijn rechterhand Sergej Doebinski, diens assistent Oleg Poelatov en garnizoenscommandant Leonid Chartsjenko.
NRC 17.11.2019 Sergej Sjojgoe, de minister van Defensie, is de op een na populairste politicus van Rusland. Zijn naam duikt nu op in het MH17-onderzoek.
Hij is de man achter de beroemde foto’s waarop Poetin pronkt met zijn naakte, gespierde torso.
Net als de Russische president houdt Sergej Sjojgoe van actieve doevakanties in de ruige natuur. En als voormalig hoofd van het Russische ministerie voor de Reddingsdiensten beschikt hij over de vliegtuigen en helikopters waarmee zelfs de meest afgelegen gebieden van de Russische Federatie kunnen worden ontsloten. In de afgelopen twintig jaar, zo schrijft journalist Michail Zygar, is Sjojgoe Poetins „persoonlijke touroperator” geworden.
Het was tijdens een visvakantie in 2007 op Sjojgoe’s geboortegrond Toeva, op de grens met Mongolië, dat Poetin voor het oog van de camera’s voor het eerst zijn shirt uittrok. En het was Sjojgoe die in 2009 op het idee kwam van de beroemde foto van Poetin te paard, met ontbloot bovenlijf en cowboyhoed.
De gezamenlijke vakanties geven Sergej Sjojgoe exclusieve toegang tot de Russische president. Op 7 oktober vierde Poetin zijn 67ste verjaardag in het gezelschap van zijn minister van Defensie, in de ruige bergen van Siberië. De beelden van Sjojgoe die paddestoelen zoekt met de Russische president, voeden de geruchten dat de minister van Defensie (hoewel zelf al 64) een kroonprins is.
Volgens opiniepeilingen is Sjojgoe de op een na populairste politicus van Rusland, zij het op grote afstand van Poetin. „Bij een ordelijke machtsoverdracht komt hij niet in aanmerking”, zegt politicoloog Valeri Solovej: „Maar in het geval van een grote politieke crisis kan Sjojgoe president worden.” Sergej Sjojgoe zal daarom onaangenaam getroffen zijn door de getuigenoproep van het Joint Investigation Team (JIT) dat het neerhalen van vlucht MH17 onderzoekt.
Vorige week publiceerde het JIT afgeluisterde telefoongesprekken waarin ook de naam van Ruslands minister van Defensie valt. Het JIT wil daarom weten of die betrokken was „bij de inzet van een Boek-Telar (lanceerinstallatie) op 17 juli 2014 (de dag van de ramp).” Volgens Solovej is het uitgesloten dat het wapensysteem is overgedragen aan de pro-Russische separatisten in Oost-Oekraïne zonder de expliciete toestemming van Sjojgoe.
Niet dat de minister van Defensie graag knopen doorhakt. Sjojgoe, zo zegt Solovej, was geen voorstander van de militaire operatie in Oost-Oekraïne. De voormalige baas van de Russische brandweer is een behoedzame man. „Hij houdt zich het liefste verre van grote en onomkeerbare beslissingen”, zegt Solovej.
Het is een van de kwaliteiten die ervoor heeft gezorgd dat Sergej Koezjoegetovitsj Sjojgoe al bijna dertig jaar aan de top staat – veel langer dan Poetin zelf. De president heeft zijn carrière zelfs te danken aan zijn minister van Defensie.
In 1999 stond het kamp van de zieke president Jeltsin onder druk van zowel de communisten als van de conservatieve partij ‘Vaderland’ van de Moskouse burgemeester Joeri Loezjkov. Het was Sjojgoe, die als lijsttrekker van de nieuwe partij ‘Eenheid’ een sterk resultaat wist te behalen bij de belangrijke verkiezingen voor het Russische parlement.
Het Jeltsin-kamp sloot een deal met Loezjkov, de twee partijen fuseerden tot ‘Verenigd Rusland’ en de communisten stonden buitenspel. In het voorjaar van 2000 werd de 47-jarige interim-president Poetin met een grote meerderheid gekozen. Sergej Sjojgoe was toen al bedankt voor zijn bewezen diensten en had zonder morren afstand van de partijleiding.
„Sjojgoe is altijd loyaal”, zegt de Russische politicologe Maria Snegovaja. „En hij slaagt erin om zijn eigen ambities altijd zorgvuldig verborgen te houden.”
Schandalen gleden van hem af
Sergej Sjojgoe werd geboren in 1955 in Tsjadan, in de autonome Sovjetrepubliek Toeva. Zijn vader was Toevaans, zijn moeder was van Oekraïense afkomst. Sjojgoe studeerde af in de bouwkunde en maakte carrière in de sovjet-bouwindustrie en in de communistische partij. In 1991, nog voor het einde van de Sovjet-Unie, werd hij benoemd tot het hoofd van de reddingsdiensten. In 1994 werd hij minister van het nieuwe departement voor ‘Burgerscherming’ waaronder de brandweer en de Russische reddingsdiensten werden geschaard.
Achttien jaar lang gaf Sjojgoe leiding aan het departement, dat hij omvormde tot een haast militaire organisatie, met een eigen luchtmacht. Bij bosbranden of overstromingen verscheen de energieke minister voor de camera’s om de crisis te bezweren. Schandalen gleden van hem af. In 2009 kwamen er 156 mensen om bij een brand in een nachtclub in Perm. Bij controles had de lokale brandweer tegen betaling een oogje dichtgeknepen. Brandveiligheid is nog steeds een enorm probleem in Rusland, maar op de een of andere manier rekent niemand dat Sjojgoe aan.
In 2012 werd minister van Defensie Anatoli Serdjoekov ontslagen vanwege een enorm corruptieschandaal waarin de maîtresse van de minister een hoofdrol speelde. Om de rust op het ministerie te herstellen, benoemde Poetin zijn trouwe vazal Sjojgoe. Niet dat deze minder corrupt is. De enorme villa die hij liet neerzetten buiten Moskou – in Aziatische stijl – kost tenminste 18 miljoen dollar, zo stellen de corruptieonderzoekers van oppositieleider Aleksej Navalny.
Uit onderzoek van de Russische website The Insider blijkt dat Sjojgoes minnares, de voormalige stewardess Jelena Sjeboenova, tientallen miljoenen verdiende met bouwprojecten voor het ministerie van Defensie. „Sjojgoe steelt net zoveel als de rest”, zegt Maria Snegovaja, „maar op de een of andere manier wordt zijn reputatie er niet door geschaad.”
Uitgebrande jeeps van IS
Het was zijn voorganger Serdjoekov die de grote hervormingen in gang zette die ervoor hebben gezorgd dat de Russische strijdkrachten zich tegenwoordig kunnen meten met het Westen. Maar het is Sjojgoe die het succes van de militaire interventie in Syrië maximaal wist uit te buiten. De uitgebrande jeeps van de Islamitische Staat werden op een speciale trein gezet die een tour maakte door heel Rusland.
Het ministerie van Defensie bouwde een militair pretpark buiten Moskou en opende winkels met kinderkleding in camouflagekleuren. Anno 2019 zijn de strijdkrachten het instituut dat het meest vertrouwd wordt door de Russische bevolking. Ook dat is het succes van Sjojgoe.
Afgelopen september mocht hij in de gezagsgetrouwe krant Moskovski Komsomolets uitleggen hoe hij het leger had ‘gered’. Het was zijn eerste interview in zeven jaar, volgens sommige Kremlinwatchers de bevestiging van Sjojgoes status als kroonprins. „De wedergeboorte van het leger was een langdurig proces”, zei hij. „Het begon allemaal in 1999 (…). Toen nam premier Vladimir Vladimirovitsj Poetin het principebesluit.” Sjojgoe weet hoe de hazen lopen in het Kremlin.
Correctie (17 november): in een eerdere versie stond in het fotobijschrift dat Sjojgoe minister van Buitenlandse Zaken was. Dat moet zijn: minister van Defensie.
AD 15.11.2019 De Russische luchtvaartexpert Vadim Loekasjevitsj heeft van meet af aan geloofd dat een Russische BUK-raket MH17 op 17 juli 2014 neerschoot boven Oost-Oekraïne. En dat blijft hij zeggen. Het kostte hem zijn baan. ,,Ze zeiden: je bent de vijfde colonne, de vijand.’’
“Moet je kijken’’, zegt Vadim Loekasjevitsj, terwijl hij naar zijn computerscherm tuurt. ,,Ik verzamel foto’s van de slachtoffers. En zoek er hun levensgeschiedenissen bij. Ik wil er een boek van maken.’’
Het illustreert de betrokkenheid van de luchtvaartexpert, die niet alleen het technische dossier van de aanslag op MH17 zonder aflatende energie volgt, maar er ook emotioneel door is geraakt.
De luchtvaarexpert weet waarover hij praat. In 1985 voltooit hij zijn studie Luchtvaarttechniek aan het Polytechnisch Instituut in Komsomolsk aan de Amoer. Later promoveert hij op een proefschrift over hoe je het best gevechtsvliegtuigen kunt ontwerpen om ze van een vliegdekschip aanvallen te laten uitvoeren.
Jarenlang werkt Loekasjevitsj daarna voor Soechoj, de belangrijkste leverancier van gevechtsvliegtuigen in de voormalige Sovjet-Unie. ,,Ik kan nog altijd aan elk type straaljager aanwijzen dat ik heb ontworpen’’, glimlacht hij minzaam. ,,Ik was een goed ontwerper, denk ik.’’
Maar de USSR valt in 1992 uiteen, met als gevolg veel minder geld voor de wapenindustrie. Loekasjevitsj vindt in verschillende bedrijven emplooi en belandt in 2011 uiteindelijk bij de hightech-universiteit Skolkovo. Dan volgt op 17 juli 2014 de aanslag op MH17. Het vliegtuig wordt neergeschoten boven Oost-Oekraïne, de Donbass. De bijna driehonderd inzittenden, onder wie 196 Nederlanders, komen om. In maart 2020 begint in Nederland de strafzaak tegen de vier hoofdverdachten. Ook dat proces volgt Loekasjevitsj op de voet.
U heeft vanaf het begin gezegd, dat er een Buk-raket is gebruikt. Hoe wist u dat zo zeker?
,,Het Russische ministerie van Defensie suggereerde direct dat de Boeing was neergeschoten door een Oekraïense Soe-25. Maar ik begreep als aviatiek-ingenieur: dat is technisch niet mogelijk. Die raketten zijn te klein. Ze brengen hooguit schade toe aan het toestel, waardoor het hoogte verliest en uiteindelijk neerstort. MH17 is al op 10 kilometer hoogte uit elkaar gevallen. Dus als het geen vliegtuig kon zijn, dan was het zeker een grond-luchtraket. Voor mij en andere experts was dat meteen duidelijk.’’
U bent vanwege uw standpunt ontslagen van de hightech-universiteit Skolkovo. Wat bent u toen gaan doen?
,,Het bestuur van Skolkovo vond me een probleem worden. Toen ze me wegstuurden, kreeg ik te horen dat er druk ‘van boven’ was geweest om dat te doen. Ik heb nog gesolliciteerd, maar niemand nam me meer in dienst. Met de reden dat ik ‘onbetrouwbaar’ ben. De veiligheidsdienst van Roskosmos (de Russische evenknie van NASA, red.), zei tegen me: jij komt er niet door, want je behoort tot de vijfde colonne, jij bent de vijand. Ik ben nu freelancer. Als scenarist en consultant. Ook schrijf ik artikelen.’’
,,Het lukt, zij het met moeite. Maar ik vind de mogelijkheid om te zeggen wat ik denk en te praten met wie ik wil veel belangrijker. Niet alle boemerangen keren terug, een aantal kiest voor de vrijheid.’’
De autoriteiten zullen niet blij zijn met uw werk?
,,Nee, natuurlijk niet. Maar ik zeg alleen wat allang bekend is door het onderzoek. Ik zal u eerlijk zeggen dat ik het in 2015 heel moeilijk had. Het onderzoek liep, maar er waren nog geen resultaten. En ik was praktisch de enige in Rusland, die zei waar het op stond. Maar toen in oktober de OVV openbaarde dat het inderdaad een Buk was uit het gebied dat de separatisten onder controle hadden, bleek ik het bij het juiste eind te hebben gehad.’’
Zitten de autoriteiten u op een of andere manier dwars?
,,Dat mijn telefoon wordt afgeluisterd, weet ik zeker. Maar het probleem voor de Russische autoriteiten is niet Loekasjevitsj. Het is niet gelukt jullie Nederlanders de mond te snoeren. Júllie zijn het belangrijkste probleem.’’
Ik ben niet het probleem voor de Russische autoriteiten. Jullie Nederlanders zijn het belangrijkste probleem, aldus Vadim Loekasjevitsj, Luchtvaartdeskundige in Rusland.
Bijna een jaar na de tragedie met MH17 liet Rusland de theorie over de Soe-25 plotseling los. Het zou toch om een Buk-raket gaan, maar eentje die was gelanceerd vanuit Zarosjtsjenske, een dorp in de Donbass dat volgens Rusland op dat moment in handen was van het Oekraïense leger. Een paar maanden later deed de Russische Buk-leverancier Almaz-Antej een test, waaruit dat moest blijken. Het plaatste een cockpit op het testterrein en liet daarnaast een Buk-raket ontploffen.
Kunt u eenvoudig uitleggen waarom volgens u de test van de Buk-leverancier niet deugde?
,,Professioneel gezien was de test van Almaz-Antej een schoolvoorbeeld van hoe je een serieus experiment niet moet doorvoeren. Want in plaats van een Boeing-cockpit gebruikte het bedrijf de cockpit van een Il-86. Dat is gewoon een ander vliegtuig. Verder is het heel lastig een situatie van twee vliegende objecten in de lucht na te bootsen op de grond. De meest bezopen fout: ze hebben de windrichting verward.
In werkelijkheid kwam die uit het zuidwesten en Almaz-Antej zegt in het experiment: uit het noordoosten. Dat heeft consequenties voor de hoek van de inslag, omdat het vliegtuig bij verschillende windrichtingen anders in de lucht hangt. Daarnaast koersen vliegtuigen op een kompas, dat altijd het noorden aanwijst. Daarmee wordt in de luchtvaart het ‘magnetische noorden’ bedoeld en niet het geografische noorden, dat Almaz-Antej hanteert. Daarin zit een verschil van zo’n zes graden.’’
U veronderstelt dat de Buk-leverancier toerekent naar de gewenste uitkomt?
Ja, het geeft een maand na de eerste publicatie in de zomer van 2015 ineens andere graden aan van de inslaghoek van de Buk en MH17. Daardoor moet de afvuurlocatie drastisch naar het oosten worden verlegd. Maar niet voor Almaz-Antej, voor hen blijft het Zarosjtsjenske. De uitkomst van hun onderzoek stond van tevoren vast. In plaats van te onderzoeken en dan tot een conclusie te komen.”
In september 2018 toonde het Russische ministerie van Defensie plots speciaal gedeclassificeerde documenten van een Buk-fragment, die het Joint Investigation Team (JIT) in mei van dat jaar had laten zien. Het nummer erop herleidde het ministerie tot een raket die al in 1986 aan Oekraïne was geleverd en daar na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie was gebleven. Het bewijs dat Oekraïne achter het neerschieten van MH17 zat.
Wat vindt u van die ‘bewijsvoering’?
,,Van het raketfragment dat het JIT heeft getoond, heeft het nooit gezegd: dit is de raket die het vliegtuig heeft neergeschoten. Daarnaast weten we niet hoe dat fragment in handen is gekomen van het JIT. Het zegt daar niets over. Ook heeft het ministerie van Defensie gezegd, dat volgens bepaalde aktes de bewuste Buk-raket naar Oekraïne is gegaan, maar heeft het die aktes niet getoond. Dat is heel raar.’’
Twee jaar geleden schreef u in de Russische editie van Forbes, dat Rusland aan de vooravond van de aanslag plotseling een vliegbeperking oplegde boven de Russsische regio Rostov (dat grenst aan het gebied in Oost-Oekraïne waar MH17 werd neergehaald). Wat is er toen precies gebeurd?
,,Middernacht van 16 op 17 juli 2014 heeft Rusland het luchtruim van het naburige Rostov aan de Don gesloten. Het is een opmerkelijk toeval dat dezelfde dag MH17 wordt neergeschoten. Je zou kunnen denken dat de Russische luchtvaartdienst Rosaviatsia wist dat het gevaarlijk was om er te vliegen, omdat Rusland diezelfde dag een Buk-raketsysteem Oost-Oekraïne had binnengebracht.
Maar het gekke is wel, dat Rusland zelf de vliegrestrictie niet heeft niet nageleefd en gewoon vliegtuigen heeft doorgelaten. In mijn artikel in Forbes probeer ik daarom heel voorzichtig te zijn. Ik heb het recht niet conclusies te trekken. Het detail staat evenwel ook vermeld in het rapport van de Onderzoeksraad voor de Veiligheid (OVV). De Nederlandse onderzoekers hebben Rosaviatia gevraagd waarom die vliegbeperking was ingesteld. Maar juist over deze kwestie heeft de raad nooit een antwoord gekregen.’’
96 procent
De Tweede Kamer heeft onlangs ook besloten tot een onderzoek naar de vraag waarom Oekraïne het luchtruim niet heeft gesloten. Maar dat hoort niet thuis in het strafrechtelijke onderzoek, vindt Loekasjevitsj. ,,Die vraag is al uitgebreid en nauwkeurig beantwoord in het technische onderzoek van de OVV.’’
Evengoed was er achteraf gezien alle reden voor. Er is immers een passagiersvliegtuig uit de lucht geschoten.
,,Ja, er was reden voor. Maar het was niet verplicht. Daarom draagt Oekraïne een morele, ethische en menselijke verantwoordelijkheid. Geen juridische. In het OVV-onderzoek komt ook naar voren dat er boven twintig andere conflictgebieden op geen enkel moment op wat voor manier dan ook het luchtruim is gesloten. De hele regelgeving over wanneer luchtruimen moeten worden gesloten, is nog niet vastgelegd.’’
Maar voor Rusland toont het niet sluiten van het luchtruim op 17 juli 2014 de schuld van Oekraïne aan.
,,Je moet zaken niet door elkaar halen. Natuurlijk draagt Oekraïne verantwoordelijkheid, maar veel belangrijker zijn de vragen: van wie was de Buk? Hoe kwam hij daar terecht? Wie heeft hem geleverd? Wie heeft de opdracht gegeven hem te gebruiken? Wie waren de mensen die op de knop hebben gedrukt?’’
Hebt u de afgelopen vijf jaar in uw eigen omgeving gemerkt dat mensen anders over MH17 zijn gaan denken?
,,Absoluut niet. Nog altijd is 96 procent van de Russen ervan overtuigd dat Rusland niets met MH17 te maken heeft. Dat het allemaal wordt gedaan om Rusland zwart te maken en de hele wereld tegen ons is. En dat de beschuldiging aan het adres van Rusland een gevolg is daarvan. Niet omdat we schuldig zijn, maar omdat niemand van ons houdt.’’
NOS 14.11.2019 De Russische invloed in Oost-Oekraïne voorafgaand aan de MH17-ramp ging verder dan het leveren van militaire steun aan rebellen alleen. Dat zegt het Joint Investigation Team (JIT), dat vandaag een nieuwe getuigenoproep doet.
Uit nader onderzoek, waaronder telefoongesprekken tussen rebellenleden en Russische overheidsfunctionarissen, kan worden afgeleid dat de Russische veiligheidsdienst FSB dagelijks contact had met de rebellen over bestuurlijke, financiële en militaire zaken.
Rebellen gebruikten naast normale telefoons ook vergrendelde vormen van communicatie. Het lijkt erop dat Rusland de communicatiemiddelen niet alleen aan de rebellen gaf, maar dat hooggeplaatste Russische functionarissen via die lijnen ook dagelijks contact hadden met de rebellen. Het JIT wil weten welke personen deze nummers gebruikten.
Bekijk hier een deel van de getuigenoproep.
Getuigenoproep JIH voor meer MH17-getuigen
De Nederlandse en Australische politie doen de woordvoering over de oproep, omdat het gaat over het opsporingsgedeelte in de zaak.
Uit de vorige getuigenoproep, in juni 2019, was al naar voren gekomen dat de top van de ‘Volksrepubliek Donetsk’ (DPR) contact had met Russische overheidsfunctionarissen over militaire steun in Oost-Oekraïne.
‘Mandaat van Sjojgoe’
In een van de gesprekken die de separatisten met Russische functionarissen voerden, zegt een DPR-commandant dat “mannen komen met een mandaat van Sjojgoe”. Sergej Sjojgoe is de Russische minister van Defensie. Volgens de commandant zouden deze mannen “lokale krijgsheren uit hun eenheden schoppen” en “mensen uit Moskou” zouden het bevel overnemen.
Ook getuigen van de DPR, die het JIT heeft gesproken, bevestigen dat de top van de separatisten werd aangestuurd door Rusland. Hun getuigenis wordt bevestigd door opgenomen telefoongesprekken.
David Jan Godfroid @djmoskou
@NOS Voor zover ik kan overzien, kun je hier niet direct uit afleiden dat Rusland (direct) betrokken was bij het neerhalen van de MH17. Wel wordt eens te meer duidelijk dat Rusland, ondanks talloze ontkenningen, een hele dikke vinger in de pap had in Oost-Oekraïne.
Het JIT wil onder meer weten wie separatistenleiders Aleksandr Borodaj en Igor Girkin orders gaven in de zomer van 2014. Ook wil het onderzoeksteam weten welke rol Vladislav Soerkov (hooggeplaatste Russische overheidsfunctionaris), Sergej Aksjonov (door Rusland benoemde leider van de Krim), Aleksandr Bortnikov (directeur FSB) en de eerdergenoemde Sjojgoe hebben gespeeld. Hun namen worden in de telefoongesprekken genoemd.
Daarnaast wil het JIT weten wie Vladimir Ivanovitsj is en welke rol hij heeft gespeeld in Oost-Oekraïne in de zomer van 2014. Een man die zich met die naam voorstelt, voerde meerdere telefoongesprekken met de separatistenleiders.
Het Russische ministerie van Buitenlandse Zaken zegt in een reactie dat de vrijgegeven tapgesprekken deels vals zijn en onbevestigd. Een woordvoerder zei dat ze de afgelopen jaren al veel ‘bewijzen’ naar buiten heeft zien komen, maar dat die altijd meer vragen oproepen dan antwoorden geven. Volgens Rusland is het onderzoek niet transparant, bevooroordeeld en er vanaf het begin op gericht om Rusland de schuld in de schoenen te schuiven.
Nieuwe getuigenoproep
Het JIT doet nu een nieuwe getuigenoproep in het strafrechtelijke onderzoek naar het neerhalen van vlucht MH17. Het onderzoeksteam wil meer getuigen horen om te achterhalen wie de opdracht gaf voor het afvuren van de Buk-raket waarmee het vliegtuig op 17 juli 2014 werd neergeschoten.
De oproep, die in het Engels en Russisch is verspreid, richt zich op de hiërarchie in de bevelslijn tussen de Oost-Oekraïense separatisten van de DPR en Rusland. Het JIT maakt een reeks opgenomen telefoongesprekken openbaar en stelt er vragen over.
De getuigenoproep staat los van de rechtszaak tegen vier verdachten, onder wie separatistenleider Girkin, die het Nederlandse OM gaat vervolgen voor hun betrokkenheid bij de MH17-ramp. Dat proces begint op 9 maart.
Telegraaf 14.11.2019 Het Joint Investigation Team (JIT) zoekt nieuwe getuigen over het neerhalen van vlucht MH17, vooral om meer informatie te krijgen over de „opdrachtgevers in de bestuurlijke en militaire hiërarchie.”
Het JIT gaat ervan uit dat de Russische invloed verder ging dan het leveren van militaire steun alleen. Dat maakt het team op uit gesprekken die rebellenleiders voerden met hoge functionarissen binnen de Russische overheid.
Het JIT publiceert donderdag op http://www.jitmh17.com een aantal tapgesprekken van Russische separatisten in Oost-Oekraïne, waarin onder andere de namen van de Russische minister van Defensie en het hoofd van de Russische geheime dienst FSB worden genoemd.
De separatisten en Russische functionarissen onderhielden volgens het JIT contact via beveiligde communicatiemiddelen die waarschijnlijk waren verstrekt door de FSB. Er was via die nummers dagelijks contact over bestuurlijke, financiële en militaire zaken. Het JIT wil achterhalen wie de nummers gebruikten.
Vlucht MH17 werd op 17 juli 2014 met een Buk-raket neergehaald boven Oekraïne, waardoor de 298 inzittenden om het leven kwamen.
Het proces over het neerhalen van de MH17 begint op 9 maart in de rechtbank op Schiphol. Eerder dit jaar wees het JIT vier verdachten aan: rebellenleider Igor Girkin, zijn rechterhand Sergej Doebinski, diens assistent Oleg Poelatov en garnizoenscommandant Leonid Chartsjenko.
De vier zijn verantwoordelijk voor het binnenhalen van de Buk-raket in het conflictgebied maar hebben niet zelf op de knop gedrukt, zegt het JIT. De raket is volgens het team neergehaald door de 53e luchtafweerraketbrigade uit Koersk, een onderdeel van het Russische leger.
In het onderzoeksteam werkt Nederland samen met Australië, België, Maleisië en Oekraïne.
’Nepnieuws’
De tapgesprekken die onderzoekers van de MH17-vlucht hebben vrijgegeven, zijn deels vals en onbevestigd. Dit zegt het Russische ministerie van Buitenlandse Zaken in een reactie.
Woordvoerster Maria Zakharova van het Russische ministerie zei op een persbriefing in Moskou dat de wereld overspoeld wordt met wat zij nepnieuws noemde. Daardoor is het van vitaal belang om de echtheid van dergelijke opnames te testen, voegde ze toe.
NU 14.11.2019 Het Joint Investigation Team (JIT) heeft telefoongesprekken ontdekt waarin Russische separatisten in Oost-Oekraïne praten over MH17 en hierbij de namen noemen van hoge functionarissen binnen de Russische overheid. Het gaat onder meer om de naam Sergey Shoygu, de Russische minister van Defensie. Het JIT heeft donderdag een getuigenoproep verspreid.
“Het JIT zoekt naar informatie over de opdrachtgevers in de bestuurlijke en militaire hiërarchie, die het mogelijk hebben gemaakt dat MH17 in Oost-Oekraïne kon worden neergeschoten door de BUK TELAR.”
“Uit nader onderzoek, waaronder getuigenverhoren van voormalige DPR-leden, kan worden afgeleid dat de Russische invloed verder ging dan het leveren van militaire steun alleen. Dit kan ook blijken uit opgenomen gesprekken die DPR-leiders voerden met hoge functionarissen van de Russische overheid.”
Een voorbeeld van een gesprek;
A.: We hebben je drie keer gebeld. Samengevat, hij heeft al een bevel gegeven aan ‘watiszijnnaamookalweer’. Ze zijn akkoord met het leveren van … nadat zij een bevel hebben gekregen van een persoon wiens naam begint met ‘sh’. Ken je hem?
B.: Nee, ik ken hem niet. Wie is dat?
A.: Nou, het gaat om Shoygu.
A. in dit bovenstaande gesprek is een van de verdachten die volgend jaar vervolgd zal worden: Sergey Dubinsky.
Telefoongesprekken openbaar gemaakt door JIT
De nabestaanden van de slachtoffers zijn donderdag op de hoogte gesteld. Een reeks gesprekken wordt openbaar gemaakt op de website van het JIT. Ook worden details genoemd over de beveiligde communicatiemiddelen “waarmee DPR-strijders en Russische functionarissen” volgens het JIT communiceerden. “De telefoonnummers komen uit dezelfde reeks en lijken verstrekt te zijn door de Russische veiligheidsdienst FSB”, aldus het onderzoeksteam.
“Er was destijds dagelijks contact tussen deze nummers over bestuurlijke, financiële en militaire zaken in de DPR. Het JIT wil weten welke personen deze nummers gebruikten.” Volgens het Russische ministerie van Buitenlandse Zaken zijn de telefoongesprekken deels nep.
Onderzoeksteam toont gezichten van vier verdachten MH17-ramp
Rechtszaak tegen verdachten begint in maart 2020
Deze zomer heeft het JIT bekendgemaakt dat vier mannen, te weten Igor Girkin, Sergey Dubinsky, Oleg Pulatov en Leonid Kharchenko, vervolgd zullen worden voor het neerschieten van MH17. Zij zouden onder meer de buk-raket hebben vervoerd. Het proces begint op 9 maart 2020 op het Justitieel Complex bij Schiphol.
Vijf jaar geleden vertrok het vliegtuig vanaf Amsterdam naar Kuala Lumpur. Boven Oekraïne werd de vlucht neergehaald door een buk-raket van pro-Russische separatisten. De 298 inzittenden zijn allen omgekomen. Onder hen waren 196 Nederlanders.
Zie ook: Wat betekent de vervolging van de MH17-verdachten?
AD 14.11.2019 Het MH17-onderzoeksteam doet een nieuwe getuigenoproep in het strafrechtelijk onderzoek. Het Joint Investigation Team (JIT) zoekt informatie over politieke en militaire topfunctionarissen uit Rusland, die mogelijk opdracht hebben gegeven tot het neerhalen van het toestel. In afgeluisterde telefoongesprekken uit 2014, die nu zijn vrijgegeven, zeggen rebellen in Oost-Oekraïne onder meer ‘dat onze orders direct uit Moskou komen’.
Uit de vorige getuigenoproep van juni 2019 kwam al naar voren dat de top van de zelfverklaarde Volksrepubliek Donetsk’ (DNR) contact onderhield met Russische overheidsfunctionarissen over militaire steun in Oost-Oekraïne. Uit nader onderzoek, waaronder getuigenverhoren van voormalig DNR-leden en opgenomen telefoongesprekken, blijkt dat de Russische invloed verder ging dan het leveren van militaire steun alleen.
Het JIT heeft een aantal afgeluisterde gesprekken op internet gepubliceerd. Ook worden details bekendgemaakt over de beveiligde communicatiemiddelen waarmee de rebellen en Russische functionarissen communiceerden. De telefoonnummers komen uit dezelfde reeks en lijken verstrekt te zijn door de Russische veiligheidsdienst FSB. Dagelijks was er contact tussen partijen over bestuurlijke, financiële en militaire zaken.
Zo heeft het JIT nu telefoongesprekken gepubliceerd tussen onder meer de toenmalige leider van de separatisten, Alexander Borodai, die tegen een onbekende persoon zegt: ,,Ik voer orders uit en bescherm de belangen van maar één staat: de Russische federatie. Daar gaat het om.’’
Mandaat
In een ander afgeluisterd gesprek, van begin juli 2014, zegt een DNR-lid tegen een lokale commandant dat ‘er mensen komen met een mandaat van Shoygu’. Sergey Shoygu is de minister van Defensie van Rusland. ,,Mensen uit Moskou zullen het commando overnemen.’’
In een derde gesprek, tussen twee rebellen, wordt verwezen naar twee Russische inlichtingendiensten: de FSB en de GRU. ,,We krijgen de orders direct uit Moskou’’, zeggen ze daarin beide. Dat gesprek wordt gevoerd op de dag na het neerhalen van MH17.
Zeker in de eerste helft van juli 2014 was er dagelijks telefonisch contact tussen de rebellen en de Russische Federatie over militaire operaties. Bovendien blijkt dat bijna het hele budget van de DNR afkomstig is van Russische fondsen. Bovendien bepaalden de Russen voor een belangrijk deel de bestuurlijke organisatie in Donetsk.
Volgens de stichting Vliegramp MH17 geven de gesprekken een steeds duidelijker beeld van de betrokkenheid van Moskou bij het neerhalen van de MH17. ,,Nu lijkt er ook een relatie te zijn tussen de levering van de Buk-raketten en Moskou’’, zegt voorzitter Piet Ploeg namens de nabestaanden. ,,Dat is meer dan alleen een vingerwijzing.’’
Ploeg noemt het ‘hartstikke goed’ dat het onderzoeksteam vasthoudend op zoek blijft naar de verantwoordelijken voor het neerhalen van het vliegtuig. ,,Het JIT zoek naar degenen die op de knoppen hebben gedrukt en naar betrokkenen bij de Russische regering. Blijkbaar is er zoveel informatie dat het de moeite waard is om nieuwe getuigen te zoeken.’’
Het Russische ministerie van Buitenlandse Zaken zegt in een reactie dat de tapgesprekken deels vals en niet bevestigd zijn.
Vlucht MH17 van Malaysia Airlines werd op 17 juli 2014 boven Oost-Oekraïne met een Buk-raket uit de lucht geschoten. Alle 298 inzittenden, onder wie 196 Nederlanders kwamen daarbij om het leven. Uit onderzoek van het JIT bleek dat de Buk-raket – inclusief het personeel – uit Rusland kwam en in Oost-Oekraïne werd ingezet om pro-Russische separatisten te ondersteunen in de oorlog.
In juni maakte het Openbaar Ministerie bekend voldoende bewijs te hebben om vier verdachten te vervolgen voor moord. Het gaat om drie Russen en een Oekraïner. Hoofdofficier van Justitie Fred Westerbeke sprak toen van een ‘gedenkwaardige dag’. ,,We hadden de nabestaanden beloofd te achterhalen wie verantwoordelijk zijn voor de dood van hun geliefden. Ik ben trots dat we die belofte kunnen nakomen.’’
Een van de verdachten is Igor Girkin, destijds leider van het pro-Russische separatistenleger. Hij zou de Buk-raket in Rusland hebben besteld. Daarnaast gaat het om de Russische inlichtingenbazen Sergei Doebinski en Oleg Poelatov en de Oekraïense garnizoenscommandant Leonid Kharchenko.
Zinloos
Het proces tegen de verdachten begint op 9 maart volgend jaar in de rechtbank van Schiphol. De kans dat de vier in Nederland worden berecht, is minimaal. Zowel Girkin als Doebinski lieten vanuit Rusland weten niet te zullen opdagen. Nederland heeft niet om uitlevering van de verdachten gevraagd, omdat dat zinloos is. Zowel de Russische als de Oekraïense grondwet verbiedt het om onderdanen uit te leveren.
Het JIT wil verder uitzoeken welke militairen de Buk-raket bedienden en wie in Rusland het bevel gaf om de raket naar Oekraïne te brengen. De aanklagers sluiten niet uit dat in de aanloop naar het proces meer verdachten in beeld komen.
Territorium
Een van die verdachten, Vladimir Tsemach, zei onlangs bereid te zijn te getuigen tijdens de rechtszaak. Maar hij wil dat alleen doen vanuit de zelfverklaarde Volksrepubliek Donetsk (DNR) in Oost-Oekraïne. ,,Hij is bang en heeft het erg moeilijk met datgene wat hem is overkomen’’, verklaarde zijn advocaat Anatoli Koetsjerena tegenover het Russische persbureau TASS. ,,Niettemin wil hij getuigen aan zowel de Nederlandse als de Oekraïense onderzoekers, om zijn goede naam te beschermen. Maar hij wil dat alleen doen op het territorium van de DNR.’’
Tsemach kan een belangrijke getuige zijn in het proces. Hij was destijds als commandant van de luchtafweer van de DNR in Snizjne mogelijk betrokken bij het verbergen van de bewuste lanceerinstallatie na de aanslag. Volgens het JIT is de Buk-raket vanuit Snizjne gelanceerd.
Tsemach werd eind juni door Oekraïense commando’s ontvoerd uit zijn huis in Snizjne. Hij werd overgebracht naar een gevangenis in Kiev, maar begin september overgedragen aan Rusland als onderdeel van een gevangenenruil tussen Oekraïne en Rusland. Voordat hij werd overgedragen hebben Nederlandse onderzoekers hem nog kunnen verhoren over zijn rol.
Trouw 14.11.2019 Nieuwe informatie na een eerdere getuigenoproep in juni leidt tot de conclusie dat hoge Russen nauw betrokken waren bij militaire operaties in Oekraïne ten tijde van de vliegramp met MH17.
Het Openbaar Ministerie onderzoekt of hooggeplaatste Russen een rol hadden bij de inzet van de luchtafweerraket die vlucht MH17 op 17 juli 2014 neerschoot. Donderdag bracht het OM samen met andere leden van het internationale onderzoeksteam JIT een nieuwe getuigenoproep uit. Daarin wordt onder meer naar informatie gevraagd over de rol van de Russische defensieminister Sergej Sjojgoe en die van Alexander Bortnikov, directeur van de veiligheidsdienst FSB.
Bij een eerdere oproep in juni vroeg het OM in meer algemene zin om informatie over de rol van Vladislav Soerkov. Dat is een belangrijke adviseur van president Poetin die in de zomer van 2014 in contact stond met de door Rusland gesteunde separatisten in het oosten van Oekraïne. Die zoektocht heeft nieuwe inzichten opgeleverd. “Russische invloed op de Volksrepubliek Donjetsk ging verder dan militaire steun, en de banden tussen Russische functionarissen en leiders van de Volksrepubliek Donjetsk blijken nauwer.”
Het OM baseert dit onder meer op telefoongesprekken van Alexander Borodaj, die in de zomer van 2014 premier van de separatisten was. Hij belde bijna dagelijks met een drietal telefoonnummers. De onderzoekers vermoeden nu dat dit zijn bazen in Moskou waren. Een van de gesprekspartners wordt een keer ‘een hoge baas’ genoemd, die is ‘overgevlogen vanuit Moskou’.
Zoektocht naar hoge Russen
Uit andere gesprekken blijkt dat de Russische geheime diensten zich vanaf begin juli directer gingen bemoeien met de strijdmacht van de separatisten. Ze wilden krijgsheren aan de kant schuiven om zelf de controle over operaties te hebben.
Het OM wil daarom nu weten welke rol Sjojgoe en Bortnikov hadden bij de planning en uitvoering van militaire operaties in de zomer van 2014 in Oekraïne. De tweede vraag is of zij betrokken waren bij de inzet van de Buk-raket die op 17 juli MH17 neerschoot. Dezelfde vragen leven ook rond Soerkov, en Sergej Aksyonov, de leider van de door Rusland geannexeerde Krim.
De nieuwe getuigenoproep is niet bedoeld voor het eerste MH17-proces. Dat begint in maart 2020 tegen een viertal mannen die een leidende rol hadden binnen de strijdmacht van de separatisten in juli 2014. Maar alleen al het feit dat de Buk-raket rechtstreeks van een Russische legereenheid kwam, maakt dat er nog meer betrokkenen moeten zijn. Het tweede deel van de zoektocht lijkt zich nu te richten op hoge Russen die mogelijk besloten tot de inzet van dit geavanceerde wapen in Oekraïne.
IJzige verhoudingen
Dat zet de relatie tussen Nederland en Rusland alleen maar verder onder druk. Minister van buitenlandse zaken Stef Blok zal eind dit jaar een Rusland-strategie presenteren. Een van de cruciale vragen is of het diplomatieke contact met Rusland weer geïntensiveerd moet worden, en zo ja hoe. De verhoudingen zijn al jaren ijzig.
Alleen Blok en premier Mark Rutte onderhouden contact met hun Russische collega’s, maar van handelsmissies door andere bewindspersonen is geen sprake. Bilaterale gesprekken op hoog niveau beperken zich dus tot moeilijke onderwerpen als MH17. Nu het Openbaar Ministerie haar pijlen richt op een Russische minister zal het voor Nederland niet eenvoudiger worden de komende tijd weer een bredere relatie met Moskou aan te gaan.
Lees ook:
De zoektocht naar MH17-verantwoordelijken is openlijke confrontatie met de top van het Kremlin
NU 08.11.2019 MH17-verdachte Volodymyr Tsemach is bereid om een verklaring af te leggen ten overstaan van de Oekraïense en Nederlandse justitie, meldt The Moscow Times vrijdag op basis van Tsemachs advocaat Anatoli Koetsjerena.
Tsemach zou echter alleen een verklaring willen afleggen op het pro-Russische separatistische grondgebied in Oost-Oekraïne, stelt Koetsjerena. Tsemach verblijft momenteel in de zelfverklaarde Volksrepubliek Donetsk.
“Hij heeft het zwaar door wat hem is overkomen, maar hij is nog steeds klaar om bij zowel de Nederlandse als de Oekraïense onderzoekers zijn naam te zuiveren”, aldus de advocaat.
Koetsjerena zegt dat zowel Oekraïne als Nederland nog niet heeft gereageerd. Nog niemand zou Tsemach hebben benaderd om “verschillende ondervragingsvormen” aan te bieden.
Tsemach vrijgelaten bij gevangenenruil tussen Kiev en Moskou
In juni van dit jaar werd Tsemach ontvoerd door de Oekraïense geheime dienst en vastgezet. In september was de MH17-verdachte echter onderdeel van een gevangenenruil tussen Oekraïne en Rusland.
Na de ruil werd Tsemach in Rusland vrijgelaten, ondanks het Nederlandse verzoek om de verdachte gevangen te houden. Het Nederlandse Openbaar Ministerie (OM) zegt in een reactie tegen NU.nl bij aankomst van Tsemach in Rusland een verzoek tot onmiddellijke aanhouding te hebben gedaan.
Het OM zegt verder dat het Joint Investigation Team (JIT) Tsemach graag in Nederland wil spreken en zegt dat er nog wordt gewacht op verdere afhandeling van het verzoek. De Nederlandse justitie heeft Tsemach wel al kunnen verhoren in Oekraïne voordat hij naar Rusland werd gebracht in het kader van de gevangenenruil.
Tsemach: ‘Nederland bood mij paspoort aan’
De MH17-verdachte zei in een na zijn vrijlating opgenomen interview dat Nederlandse en Australische autoriteiten hem een Nederlands paspoort en een huis in Nederland hadden aangeboden in ruil voor een getuigenis.
Het Nederlandse OM wil vier verdachten vervolgen voor de vliegramp met toestel MH17. Eén van hen is Igor Girkin, het hoofd van de pro-Russische strijdkrachten in Oekraïne. De rechtszaak tegen de vier verdachten begint in maart 2020.
NOS 02.11.2019 Nederland zou MH17-verdachte Vladimir Tsemach tijdens verhoren in Kiev een Nederlands paspoort hebben aangeboden, bescherming en een huis. Dat zegt Tsemach in een interview met het Russische staatspersbureau RIA Novosti.
Volgens de Oekraïner waren de Nederlandse en ook de Australische rechercheurs die hem verhoorden bereid om ver te gaan in ruil voor zijn getuigenis over het neerhalen van vlucht MH17 in juli 2014. Tsemach ging niet in op het aanbod, naar eigen zeggen omdat hij niets te maken heeft met de ramp.
Het toestel van Malaysia Airlines, met 298 mensen aan boord, werd boven het strijdgebied in Oost-Oekraïne neergehaald door een Russische Buk-raket. Niemand overleefde de crash; onder de doden waren 196 Nederlanders.
Commandant bij de luchtverdediging
Vladimir Tsemach wordt door het Openbaar Ministerie als verdachte aangemerkt, omdat hij ten tijde van de MH17-ramp commandant zou zijn geweest van de luchtverdediging van de pro-Russische separatisten in het oosten van Oekraïne. Afgelopen zomer werd hij door de Oekraïense geheime dienst gekidnapt en naar een cel in de hoofdstad Kiev overgebracht.
In weerwil van Nederlandse protesten werd Tsemach in het kader van een gevangenenruil met Rusland in september op een vliegtuig naar Moskou gezet. Vlak hiervoor vlogen justitiemedewerkers naar Kiev om Tsemach in de cel te ondervragen. Daar zou hem dus een getuigenbeschermingsprogramma zijn geboden, naast een paspoort en huisvesting in Nederland.
Dat zou helemaal niet gek zijn, zegt correspondent David Jan Godfroid vanuit Moskou. Vanwege zijn positie in 2014 zou hij een belangrijke getuige zijn en zo iemand verdient bescherming: “Rusland gaat niet zachtzinnig om met mensen die praten over dingen die ze in Moskou liever onder tafel houden. Als hij wel had meegewerkt, zou hij zijn leven niet zeker zijn geweest.”
Oncontroleerbaar
De uitspraken van Tsemach zijn echter volstrekt oncontroleerbaar, zegt Godfroid. “Ook omdat RIA Novosti niet bepaald bekend is vanwege zijn onafhankelijke journalistiek. In tegendeel: het loopt aan de leiband van het Kremlin.”
Godfroid noemt het opvallend dat de interviewer tot dezelfde groep gevangenen hoorde die werd geruild met Rusland als Tsemach. Hij vraagt Tsemach op geen enkel moment naar diens mogelijke verantwoordelijkheid voor het neerhalen van het toestel.
Het Openbaar Ministerie wil niet reageren op de Russische berichtgeving: “We gaan nooit in op wat er er tijdens verhoren wordt gezegd”.
In maart 2020 begint in Nederland het proces tegen de verdachten van de MH17-ramp. Rusland spreekt elke betrokkenheid bij het neerhalen van het toestel tegen en levert naar verwachting niemand uit tegen wie het internationale onderzoeksteam een aanklacht heeft ingediend.
NOS 10.10.2019 Voor de behandeling van de rechtszaak tegen de MH17-verdachten is bijna een half jaar uitgetrokken. De rechtbank Den Haag meldt dat het tussen maart 2020 en april 2021 in totaal 25 weken heeft gereserveerd in het Justitieel Complex Schiphol (JCS).
De rechtszaak tegen de verdachten van het neerhalen van vlucht MH17 wordt een van de grootste en meest beladen Nederlandse strafprocessen ooit. Voor de zaak moest zelfs de wet worden aangepast: het is mogelijk gemaakt om delen van de strafzaak in het Engels te behandelen. En bij hoge uitzondering mogen verdachten de zaak ‘bijwonen’ via een videoverbinding met het buitenland.
Het internationale onderzoeksteam JIT denkt dat het Russische leger en zelfs een hoge functionaris in het Kremlin betrokken waren bij het leveren van de Buk-raket waarmee vlucht MH17 boven Oekraïne is neergehaald. Maar de Russische president Poetin heeft keer op keer ontkend dat zijn land betrokken was.
Oekraïense president zegt medewerking toe
Naast het juridische onderzoek naar de ramp, komt er ook een feitenonderzoek naar de rol van Oekraïne. Een belangrijke vraag is waarom het luchtruim open was. De Oekraïense president Zelensky heeft bij een bezoek van minister Blok van Buitenlandse Zaken vandaag de medewerking bij dit onderzoek toegezegd.
Vorige maand werd bekend dat Oekraïne een belangrijke verdachte, Vladimir Tsemach, had overgedragen aan Rusland in het kader van een gevangenenruil. Daarmee lijkt de kans verkeken dat hij ooit voor de rechter komt.
Tsemach stond ruim twee maanden geleden voor het eerst voor de rechter. Nieuwsuur maakte daar deze reportage over:
De Onderzoeksraad voor Veiligheid (OVV) concludeerde eerder al dat de regering in Kiev het luchtruim boven het oostelijke strijdgebied had moeten sluiten. In het onderzoek wordt ook een deel van het Russische luchtruim meegenomen, liet Blok weten in een persverklaring.
AD 10.10.2019 Oekraïne zegt toe mee te werken aan een “feitenonderzoek” naar de rol van dat land bij het neerhalen van vlucht MH17. Dat zegt minister Stef Blok (Buitenlandse Zaken), die een bezoek brengt aan Kiev. Het onderzoek richt zich op de vraag waarom het luchtruim open was ten tijde van de ramp.
Blok heeft de kwestie uitgelegd in een gesprek met president Volodimir Zelenski, zegt hij telefonisch tegen het ANP. ,,Ik heb uitgelegd dat de nabestaanden dit al lang willen en dat de Kamer hierover een motie heeft aangenomen.” Zelenski heeft zijn medewerking toegezegd, aldus de minister.
Ook in het Oekraïense parlement leefden volgens Blok vragen over het onderzoek. ,,Daar was duidelijk een behoefte aan een toelichting.”
De Tweede Kamer nam begin deze maand met grote meerderheid een motie aan waarin om het onderzoek werd gevraagd. De Onderzoeksraad voor Veiligheid (OVV) concludeerde eerder al dat de regering in Kiev het luchtruim boven het oostelijke strijdgebied had moeten sluiten.
Telegraaf 09.10.2019 Minister-president Mark Rutte heeft een belangrijke Australische onderscheiding gekregen. Die verdient hij vanwege zijn „voortreffelijke en voorbeeldige leiderschap” na het neerhalen van vlucht MH17, zegt zijn Australische collega Scott Morrison.
Bij de vliegramp, ruim vijf jaar geleden, verloren ook 38 Australiërs het leven. Rutte is op een indrukwekkende manier opgekomen voor de nabestaanden, vindt Morrison, en heeft steeds nauw samengewerkt met Australië. De twee landen werken onder meer samen in het internationale team dat de toedracht onderzoekt en hebben Rusland vorig jaar aansprakelijk gesteld.
De Australische premier verzekert dat zijn land schouder aan schouder blijft staan met Nederland in het streven naar opheldering en gerechtigheid voor MH17.
Rutte is op bezoek in Australië. Hij werd er opgenomen als ’Honorary Companion’ in ’the Order of Australia’.
AD 09.10.2019 Minister-president Mark Rutte heeft een belangrijke Australische onderscheiding gekregen. Die verdient hij met name vanwege zijn ‘voortreffelijke en voorbeeldige leiderschap’ nadat vlucht MH17 was neergehaald, zegt zijn Australische collega Scott Morrison.
Bij de vliegramp, ruim vijf jaar geleden, verloren ook 38 Australiërs het leven. Rutte is op een indrukwekkende manier opgekomen voor de nabestaanden, vindt Morrison, en heeft steeds nauw samengewerkt met Australië. De twee landen werken onder meer samen in het internationale team dat de toedracht onderzoekt en hebben Rusland vorig jaar aansprakelijk gesteld. .
De Australische premier verzekert dat zijn land schouder aan schouder blijft staan met Nederland in het streven naar opheldering en gerechtigheid voor MH17.
Rutte is op bezoek in Australië. Hij werd er opgenomen als ‘Honorary Companion’ in ‘the Order of Australia’.
MSN 09.10.2019 Minister-president Mark Rutte heeft een belangrijke Australische onderscheiding gekregen. Die verdient hij vanwege met name zijn “voortreffelijke en voorbeeldige leiderschap” na het neerhalen van vlucht MH17, zegt zijn Australische collega Scott Morrison.
Bij de vliegramp, ruim vijf jaar geleden, verloren ook 38 Australiërs het leven. Rutte is op een indrukwekkende manier opgekomen voor de nabestaanden, vindt Morrison, en heeft steeds nauw samengewerkt met Australië. De twee landen werken onder meer samen in het internationale team dat de toedracht onderzoekt en hebben Rusland vorig jaar aansprakelijk gesteld.
De Australische premier verzekert dat zijn land schouder aan schouder blijft staan met Nederland in het streven naar opheldering en gerechtigheid voor MH17.
Rutte is op bezoek in Australië. Hij werd er opgenomen als ‘Honorary Companion’ in ‘the Order of Australia’.
AD 04.10.2019 MH17-nabestaanden krijgen de kans om bij de Raad van Europa onder meer de minister van Buitenlandse Zaken van Rusland en Oekraïne toe te spreken. De Franse onderminister voor Europese zaken Amélie de Montchalin beloofde dat na vragen van de Nederlandse politicus Pieter Omtzigt.
Omtzigt is deze week met nabestaanden van de slachtoffers van MH17 in Straatsburg geweest. Daar hebben ze meer dan 100 parlementariërs gesproken en presentaties gegeven. Er is onder meer met een Russische senator gesproken. Tijdens het vragenuurtje van de Raad van Europa heeft Omtzigt aan de voorzitter gevraagd of het Comité van Ministers (20 ministers van Buitenlandse Zaken) de nabestaanden in de toekomst wil ontvangen.
De Franse onderminister (Frankrijk is voorzitter) heeft dit nu volgens Omtzigt toegezegd. ,,Dan kunnen de nabestaanden nu dus voor het eerst de Minister van Buitenlandse Zaken van Rusland toespreken. Nu het land weer echt aanwezig is, kan het heel moeilijk aan dit soort gelegenheden ontkomen.’’
NOS 04.10.2019 Een onderzoek naar de rol van Oekraïne bij de ramp van MH17 en naar het niet sluiten van het luchtruim, zoals de Tweede Kamer wil, leidt af van het werkelijk onderzoek naar de schuldigen. Dat zegt de Oekraïense ambassadeur Vsevolod Chentsov.
Oekraïne werkt wel mee aan het onderzoek. “Wij hebben niets te verbergen”, aldus de ambassadeur. “Mijn regering is altijd bereid informatie te geven.” Chentsov waarschuwt wel dat het afleidt van een onderzoek naar de schuldigen. “De echte vraag is: wie deed dit en waarom?”
In 2015 oordeelde de Onderzoeksraad voor Veiligheid dat Oekraïne het luchtruim had moeten sluiten. Dan had vlucht MH17 een andere route naar Kuala Lumpur gekozen en was het toestel niet uit de lucht geschoten. Eerder deze week steunde een meerderheid in de Kamer een voorstel van SP en CDA voor een onderzoek naar de redenen van dat niet sluiten.
Het is ook belangrijk voor de nabestaanden, aldus CDA-Kamerlid Van Dam.
Minister Blok noemt het belangrijk dat Oekraïne open staat voor zo’n onderzoek. “Ik ben blij met deze toezegging van Oekraïne”, zei hij vanochtend. Eerder was Blok terughoudend over het onderzoek, maar toen bleek dat een meerderheid van de Kamer het wilde stemde hij ermee in.
Volgens het CDA is zo’n onderzoek belangrijk en dringt de tijd omdat geheugens en data verloren gaan. “Het is ook belangrijk voor de nabestaanden. Het gaat over het inzicht voor hen. Weten of er iets voorkomen had kunnen worden, snappen wat er gebeurd is”, betoogde CDA-Kamerlid Van Dam eerder deze week.
Gevangenenruil
Vorige maand werd bekend dat Oekraïne een belangrijke verdachte, Vladimir Tsemach, had overgedragen aan Rusland in het kader van een gevangenenruil. Tot woede van nabestaanden en anderen: daarmee lijkt de kans verkeken dat hij ooit voor de rechter komt. Volgens de ambassadeur was de uitruil “noodzakelijk om Oekraïense gevangenen uit Rusland vrij te krijgen”. “Het was onze missie om levens te redden en mensen terug te brengen die veel geleden hebben in Rusland”, zei hij.
Oekraïne wil volgens de ambassadeur, net als Nederland, de schuldigen van de MH17-ramp voor het gerecht krijgen. De ambassadeur hoopt dat de samenwerking met Nederland niet vertroebelt.
AD 03.10.2019 Rusland vertraagt de klachtprocedure van MH17-nabestaanden bij het Europees Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM). De Russen weigeren inhoudelijk te reageren en eisen dat de procedure wordt stilgelegd. Het internationale advocatenteam dat nabestaanden bijstaat, is boos. ,,Ze hebben geen enkel moreel besef.’’
Honderden nabestaanden hebben Rusland in 2016 aangeklaagd bij het EHRM. Ze houden de Russen verantwoordelijk voor het neerhalen van vlucht MH17, de dood van alle 298 inzittenden en het frustreren van het onderzoek naar de toedracht en de daders.
Het hof heeft de klacht begin april van dit jaar in behandeling genomen. Rusland moest voor 3 september inhoudelijk reageren op de klacht. Dat is niet gebeurd, tot woede van het internationale advocatenteam MH17, dat 304 Nederlandse en buitenlandse nabestaanden van 141 slachtoffers bijstaat.
Rusland heeft gevraagd de zaak op te schorten. Het hof heeft dat verzoek afgewezen. Daarop hebben de Russen nieuwe juridische vragen ingediend over de procedure. Ze eisen dat die wordt stilgelegd in afwachting van enkele andere klachten die Oekraïne tegen Rusland bij het EHRM heeft ingediend. Die gaan niet over MH17, maar over de oorlog in Oost-Oekraïne, waaronder de inval in de Krim.
Rusland wil eventueel wel op ‘een deel’ van de klachten inhoudelijk reageren. Het land krijgt van het hof nu tot 9 december de tijd te reageren. ,,Ze trekken juridisch alles uit de kast en passen een vertragingstactiek toe’’, zegt Sander de Lang (SAP), advocaat van het kernteam MH17. ,,Dit is een tegenslag voor de nabestaanden. Dit betekent dat de procedure nóg langer gaat duren. Rusland heeft geen enkel moreel besef van hoe dit voor de nabestaanden is.’’
De advocaten beraden zich nog op een reactie op het uitstel. Ze hopen dat het EHRM de termijnen ‘strak’ houdt, zodat de klacht snel inhoudelijk behandeld kan worden.
De Nederlandse regering schaarde zich afgelopen mei al achter de klachtprocedure van nabestaanden bij het hof. Ze maakt gebruikt van het recht van ‘interventie’. Hiermee geeft een land aan de klagers te steunen. Dit gebeurt zelden.
Het kabinet wil de nabestaanden zo helpen ‘hun recht te halen’. ,,Dit past in ons gezamenlijk streven om degenen die verantwoordelijk zijn voor deze vreselijke daad aan te pakken’’, zei premier Mark Rutte.
Inmiddels hebben in navolging van Nederland ook de regeringen van Oekraïne en Canada zich aangesloten bij de procedure.
AD 01.10.2019 De regering moet nog eens kijken naar de rol van Oekraïne bij de ramp met de MH17. Dat heeft de Tweede Kamer afgedwongen bij minister Stef Blok (Buitenlandse Zaken) tijdens een debat over de vliegramp.
De Kamer wil onderzocht hebben waarom het luchtruim in de dagen van de aanslag niet gesloten was, terwijl er destijds een oorlog gaande was in het gebied. Om die reden was er eigenlijk voldoende aanleiding om het luchtruim te sluiten, oordeelde de Onderzoeksraad in 2015.
Het kabinet was tot dusver echter terughoudend om ook Oekraïne de maat te nemen, omdat het een bondgenoot was en is bij de berechting en het onderzoek naar de ramp. Oekraïne werd, anders dan Rusland, dan ook niet aansprakelijk’gehouden. Het kabinet zag daarvoor ‘geen bewijs’ en vond ‘geen onderzoek nodig’.
Ook in het debat zei Blok dat hij zo’n onderzoek ‘moeilijk’ acht, maar op last van de Kamer moet hij nu wel nader kijken naar de rol van Oekraïne, dat hij toch vooral als bondgenoot ziet.
De goede verstandhouding met Oekraïne is nu wel enigszins veranderd, omdat het land een belangrijke getuige en mogelijke verdachte in het MH17-proces heeft vrijgelaten. Deze Vladimir Tsemach was een commandant van de pro-Russische separatisten en had dus kunnen getuigen over de betrokkenheid van Rusland bij de aanslag.
Tsemach werd echter betrokken in een gevangenenruil tussen Rusland en Oekraïne. Daardoor kwam hij in Rusland in vrijheid, tot ergernis van Nederland. Wel is Tsemach nog verhoord voordat hij werd uitgeruild, maar dat lijkt een schrale troost. Volgens minister Ferd Grapperhaus (Justitie) is ‘alles gedaan’ om de ruil met Tsemach te voorkomen. ,,Maar dat is niet gelukt.’’
Minister Blok benadrukte dat premier Mark Rutte eind augustus nog druk heeft gezet op Volodymyr Zelensky, de president van Oekraïne. Dat zorgde voor een week uitstel van de ruil, maar meer leverde dat niet op.
Het bood wel het Openbaar Minister de kans om Tsemach nog te verhoren, maar of dat toen nog iets heeft opgeleverd is niet bekend.
Grapperhaus zegt wel dat Oekraïne niet het verdrag heeft geschonden dat Nederland sloot met dat land. ,,Naar de letter gaat het over iets anders. Maar het is heel duidelijk dat de Nederlandse regering teleurgesteld is dat deze gevangenenruil heeft plaatsgevonden en Tsemach daar deel van heeft uitgemaakt. Het is zout in de wonden van de nabestaanden.”
NOS 01.10.2019 De Tweede Kamer wil dat er een nader onderzoek komt naar de rol van Oekraïne bij de ramp met de MH17. Alle partijen die vanavond aanwezig waren bij een debat over de kwestie steunen een motie van het CDA en de SP. Het onderzoek moet vooral gaan over het niet sluiten van het luchtruim boven het oosten van Oekraïne, terwijl daar wel gevechten waren.
Minister Blok reageerde tijdens een debat in de Tweede Kamer aanvankelijk terughoudend. “Juridisch zien wij daar geen reden voor”, zei hij. Volgens Blok is zo’n onderzoek geen makkelijke opgave, omdat je ook de medewerking van Rusland nodig hebt. “Het gaat ook over hun luchtruim.” Maar de minister verzet zich niet tegen het inventariseren van de mogelijkheden van zo’n feitenonderzoek.
Volgens Kamerlid Chris van Dam van het CDA dringt de tijd: “Geheugens verbleken, data gaan verloren.” Het is ook belangrijk voor de nabestaanden, betoogde hij. “Het gaat over het inzicht voor de nabestaanden, weten of er iets voorkomen had kunnen worden, snappen wat er gebeurd is.”
In 2015 oordeelde de Onderzoeksraad voor Veiligheid al dat Oekraïne het luchtruim had moeten sluiten. Dan had vlucht MH17 een andere route naar Kuala Lumpur gekozen en was het toestel niet uit de lucht geschoten.
Tot nu toe heeft het kabinet geen stappen willen nemen tegen Oekraïne. In het kader van het internationale onderzoek naar de ramp vond het kabinet het belangrijk om de relatie met het land goed te houden.
Tsemach
Vorige maand werd bekend dat Oekraïne een belangrijke verdachte, Vladimir Tsemach, had overgedragen aan Rusland in het kader van een gevangenenruil. Daarmee lijkt de kans verkeken dat hij ooit voor de rechter komt.
Tsemach stond ruim twee maanden geleden voor het eerst voor de rechter. Nieuwsuur maakte daar deze reportage over:
Minister Blok zei tot verbazing van de Kamer dat hij sinds die gevangenenruil nog geen contact heeft gehad met zijn Russische ambtgenoot Lavrov. De Kamer ging er vanuit dat Nederland Rusland op het hoogste niveau had aangesproken op de kwestie, maar in werkelijkheid is alleen de Russische zaakgelastigde in Nederland op het matje geroepen.
Blok heeft niet gebeld met Moskou, en ook bij de jaarvergadering van de VN, vorige week in New York, heeft hij Lavrov er niet over aangesproken. In het Kamerdebat zei Blok dat hij het juiste moment afwacht voor zo’n gesprek. Dat doet hij in overleg met het OM en het internationale onderzoeksteam JIT.
Telegraaf 01.10.2019 Het kabinet wil kijken of er verder onderzoek mogelijk is naar de rol van Oekraïne bij de ramp met vlucht MH17. Dat zei minister Stef Blok (Buitenlandse Zaken) in de Tweede Kamer. Een voorstel van het CDA en SP voor het onderzoek kreeg de steun van de hele Kamer.
Blok temperde wel direct de verwachtingen. Het gaat om het luchtruim van Oekraïne en Rusland. „Het is praktisch geen makkelijke opgave.”
Volgens Chris van Dam (CDA) is het onderzoek nodig om „te snappen wat er gebeurd is” op 17 juli 2014 toen vlucht MH17 boven oorlogsgebied in het oosten van Oekraïne werd neergehaald. Dat gebeurde volgens internationaal onderzoek door een Buk-raket die uit Rusland kwam.
De Onderzoeksraad voor Veiligheid (OVV) concludeerde eerder dat Oekraïne het luchtruim boven het strijdgebied had moeten sluiten.
De Tweede Kamer toonde zich verder verbaasd dat Blok nog geen contact heeft gehad met zijn Russische collega Sergei Lavrov sinds de uitlevering van de MH17-verdachte Vladimir Tsemach door Oekraïne aan Rusland. De Russische zaakgelastigde is op het matje geroepen, aldus de minister.
Gevangenenruil
Tsemach werd begin vorige maand aan de Russen overgedragen in een gevangenenruil met Oekraïne. Het Openbaar Ministerie had dat graag voorkomen omdat ze Tsemach ter beschikking wilde houden voor het MH17-onderzoek. Het kabinet zei teleurgesteld te zijn door het Oekraïense besluit.
Volgens Kamerleden had Blok eerder in de Kamer de indruk gewekt dat hij op hoog niveau contact met Rusland zou zoeken na de uitlevering om zijn ongenoegen kenbaar te maken. Waarom is geen contact gezocht tijdens de Algemene Vergadering van de VN, vroeg Lilianne Ploumen (PvdA). „Een belletje was op z’n plaats geweest”, meende Sjoerd Sjoerdsma (D66).
Het CDA vroeg zich af of het kabinet wel „scherp genoeg” in de zaak Tsemach is geweest. Oekraïne heeft de prioriteit gelegd bij de geopolitiek en niet bij gerechtigheid voor MH17, zei minister Ferd Grapperhaus (Justitie en Veiligheid). Hij sprak van een „bittere werkelijkheid.” Hij noemde de ruil „zout in de wonde van Nederland en vooral de nabestaanden.”
AD 30.09.2019 Het kabinet trekt zeker 54 miljoen euro uit voor het proces rond de aanslag op de MH17. Het monsterproces kan wel tot vier jaar gaan duren.
Achter de schermen is de rechtbank van Den Haag volop bezig met het voorbereiden van de megazaak die in de extra beveiligde rechtbank van Schiphol zal plaatsvinden..
Zo wordt momenteel bekeken hoe en waar alle nabestaanden een plek kunnen krijgen, omdat de zittingszalen te klein zijn om iedereen te accommoderen. Daarnaast zal een perscentrum in de omgeving van de rechtbank worden opgetuigd voor ten minste 350 journalisten.
Om de kosten te kunnen dragen heeft het kabinet alvast ruim 54 miljoen gereserveerd tot het jaar 2023, blijkt uit begrotingsstukken van het ministerie van Justitie en Veiligheid. Voor de komende jaren, inclusief dit jaar, gaat het steeds om 9 miljoen per jaar. Voor 2018 was al eenzelfde bedrag apart gezet.
Het gaat dan om de kosten voor getuigenbescherming, het geld dat gemoeid is met de rechtspraak en kosten die het Openbaar Ministerie maakt voor het onderzoek.
De overige kosten voor bijvoorbeeld de eventuele detentie van verdachten, de beveiliging en de uitgaven die gemaakt worden voor het inzetten van tolken zullen ‘gezamenlijk door de JIT-landen worden gefinancierd’, schrijft het kabinet. Het proces start op 9 maart.
Verdachten
Het Openbaar Ministerie wil in ieder geval een viertal verdachten voor de rechtbank brengen. Het gaat om drie Russen en een Oekraïner, waaronder Igor Girkin, de militair commandant van de rebellen in Oekraïne. Hij stuurde na het neerhalen van de MH17 een triomfantelijk bericht de wereld in over de aanslag. Het wordt echter niet verwacht dat de verdachten naar Schiphol zullen komen. Rusland levert namelijk geen onderdanen uit.
Bovendien glipte nog een MH17-verdachte Nederland door vingers. De 58-jarige Volodymyr Tsemach werd onlangs tegen de zin van ons land deel van een gevangenenruil tussen Oekraïne en Rusland. Tsemach was echter ten tijde van de MH17-crash leider van een luchtafweerbrigade vlakbij waar de buk-raket werd gelanceerd. Het OM wilde hem horen als getuige of mogelijk vervolgen, maar Rusland betrok hem in een ruil van gevangenen met Oekraïne, waardoor hij nu in vrijheid is. Het OM liet echter wel weten dat het Tsemach heeft kunnen verhoren voor zijn vrijlating.
De Tweede Kamer debatteert morgenavond over het MH17-proces.
AD 14.09.2019 Het MH17-onderzoeksteam wil hem dringend spreken, maar Rusland kaapte hem weg via een gevangenenruil. Wie is de Oekraïense commandant Vladimir Tsemach en wat kan hij vertellen over de raketaanslag die 298 burgerslachtoffers maakte?
De bizarre ontvoering van Vladimir Borisovitsj Tsemach begint op donderdagmorgen 27 juni 2019, vlak nadat Tsemach zijn vrouw naar het werk heeft gebracht. Buren zeggen dat Tsemach op zijn hoofd wordt geslagen met een fles. Zijn dochter Maria vindt later die dag bloedvlekken in hun woning in Snizjne, een stad in de DNR, het door pro-Russische rebellen bezette deel in Oost-Oekraïne.
Tsemachs ontvoerders zijn commando’s van de Oekraïense veiligheidsdienst SBOe, die opdracht hebben gekregen om Tsemach te ontvoeren, diep in vijandelijk gebied. De kleine groep glipt door een gaatje in de vuurlinie aan de grens. Ze kennen het terrein goed, omdat ze er eerder als soldaat hebben gevochten.
Volgens onbevestigde ooggetuigenverslagen spuiten ze Tsemach plat, vermommen hem en rijden hem weg in een rolstoel. Dan begint de terugweg langs de vuurlinies. Gehaast rennen ze door een mijnenveld. Te gehaast.
Soldaat Oleksandr Kolodjazjnyj glijdt uit en valt met zijn heup op een mijn, vertelt een anonieme commando aan Radio Free Europe. Een commando die hem probeert te helpen, stapt ook op een mijn. Kolodjazjnyj overlijdt aan zijn verwondingen en de andere commando verliest een been, maar de operatie slaagt: Vladimir Tsemach belandt in een cel in Oekraïne.
Dochter Maria Levtsjenko-Tsemach zegt niet te begrijpen waarom haar vader is ontvoerd. Hij is maar een pion in het leger van de Volksrepubliek Donetsk (DNR) beweert ze. Dat zien Oekraïne, maar ook het Nederlandse Joint Investigation Team dat de MH17-ramp onderzoekt, anders. Zij beschouwen Tsemach als het hoofd van de luchtafweerbrigade in de DNR ten tijde van de vliegramp. Als íemand iets kan vertellen over de Buk-raket die op 17 juli 2014 maar liefst 298 burgerslachtoffers maakte, is hij het.
Tsemach, geboren in 1961, is een specialist als het gaat om het neerschieten van vliegtuigen. Hij studeerde af aan de hogere militaire academie van Poltava als Luchtafweerraket Commandant. In de jaren ‘80 vocht hij voor het Sovjetleger in Afghanistan. Hij was één van de eerste mijnwerkers die zich in het voorjaar van 2014 aansloten bij de pro-Russische rebellen die Oost-Oekraïne innamen.
Tsemach leidde in juli 2014 de afdeling ZU-23 in Snizjne, die Oekraïense vliegtuigen en helikopters aanviel. Hij zegt het neerstorten van de Boeing van Malaysian Airlines met eigen ogen te hebben gezien.
Wat gebeurde er met de MH17?
Op 17 juli 2014 stortte een Boein 777-200ER van Malaysia Airlines met vluchtnummer MH17 neer bij het Oost-Oekraiense dorp Hrabove. Het toestel was geraakt door een luchtdoelraket. Rondom Donetsk was op dat moment een pro-Russische opstand aan de gang. Aan boord waren 298 mensen; 283 passagiers en 15 bemanningsleden. Hiervan hadden 193 inzittenden de Nederlandse nationaliteit. Er waren geen overlevenden.
Het onderzoek van de crashsite en het bergen van lichamen en persoonlijke bezittingen verliep moeizaam. De brokstukken lagen verspreid over een grote oppervlakte, in een conflictgebied waar pro-Russische separatisten en het Oekraïense leger gewapende strijd leverden.
De oorzaak van de crash is onderzocht door de Onderzoeksraad voor Veiligheid (OVV), die concludeerde dat het vliegtuig op 10 kilometer hoogte neergehaald is door een BUK-raket. De VN-Veiligheidsraad was unaniem in het oordeel dat het vliegtuig was neergehaald (zonder een oorzaak of schuldige partij aan te wijzen), en veroordeelde deze actie.
Het is de bedoeling dat er binnen vijf jaar een rechtszaak over de vliegramp komt, die de rechtbank van Den Haag zal houden op de locatie Schiphol. Rusland heeft tot nu altijd alle betrokkenheid bij de vliegramp ontkend.
Lipleesonderzoek
In een videoreportage uit 2015 lijkt Tsemach er zelfs over op te scheppen dat hij de Buk-lanceerinstallatie heeft verborgen. Lachend verklaart hij: ,,Ik heb die <…> verstopt. Ik kan zelfs laten zien waar ik hem achtergelaten heb.” Hoewel het cruciale woord is weggepiept, concludeert onderzoekscollectief Bellingcat na onder meer lipleesonderzoek dat het moet gaan om het woord Buk.
En dan zijn er nog speculaties dat Tsemach kan bevestigen dat niet rebellen, maar de Russen zelf de bewuste raket hebben afgeschoten. Ondermeer omdat hij betrokken zou zijn geweest bij het afvoeren van een Russisch bemanningslid van de raketinstallatie.
Reden genoeg om Tsemach uitgebreid te verhoren, of zelfs te vervolgen. Maar Rusland vindt iets om de Nederlandse plannen te dwarsbomen. Al maanden werkt het land aan een gevangenenruil met Oekraïne. Elk land zal 35 gevangenen vrijlaten. Maar Rusland komt eind augustus onverwachts met een extra eis: ook Tsemach moet in de ruil worden betrokken.
Waarom zou Rusland interesse in hem hebben, behalve dat hij een belangrijke getuige kan zijn in het MH17-proces?
‘Deal aangeboden’
Met het ongewone verzoek laat Rusland zich in de kaarten kijken. Tsemach is immers een Oekraïner en geen Rus. Waarom zou Rusland interesse in hem hebben, behalve dat hij een belangrijke getuige kan zijn in het MH17-proces?
Bij het JIT is de stemming niet best als het Russische verzoek om Tsemach uit te ruilen bekend wordt. Teamleider Fred Westerbeke smeekt Oekraïne om de commandant niet uit te leveren, of op zijn minst de gevangenenruil uit te stellen. De procureur-generaal van het Openbaar Ministerie in Oekraïne Joeri Loetsenko (die twee weken geleden is opgestapt) regelt uitstel, zodat het JIT in elk geval Tsemach kan spreken.
Dat lukt: het JIT spreekt twee keer met Tsemach. Volgens Loetsenko biedt het JIT Tsemach zelfs een deal aan, zo schrijft hij op social media. Of die deal bijvoorbeeld strafvermindering of een nieuw leven in het buitenland inhoudt, vermeldt hij er niet bij. Het doet er ook niet toe, ‘want hij weigerde de overeenkomst.’
‘Het is oorlog’
Onverrichter zake keert het JIT terug. Toch schrijft Westerbeke op 30 augustus nog een brief aan het Oekraïense Openbaar Ministerie om Tsemach niet uit te ruilen. Het JIT heeft recente informatie binnengekregen die van de Oekraïner een verdachte maakt. Wat die informatie precies behelst, wil het onderzoeksteam niet prijsgeven.
Westerbekes nieuwe smeekbede heeft geen effect. Al jaren demonstreert de bevolking voor vrijlating van gevangenen in Rusland, zoals de in 2014 gevangengenomen regisseur Oleg Sentsov. De gevangenenruil is te belangrijk voor Oekraïne. ‘Waarom een man uitruilen die belangrijk is voor het MH17-onderzoek? Het antwoord is duidelijk: het is oorlog’, schrijft procureur generaal Loetsenko. ‘De vrijlating van onze gevangenen in Rusland is een dure plicht van onze staat.’
En zo belandt Tsemach in een rechtszaal in Kiev, voorafgaand aan de gevangenenruil. Hij wordt gefilmd in een glazen cel en speelt wat met zijn bril. Hij oogt vermoeid, gebroken. Vlak voordat hij wordt afgevoerd, weet een journaliste hem nog een vraag te stellen: ‘Bent u verhoord?’De vraag lijkt te slaan op MH17. Tsemach ontwijkt de vraag en zegt alleen: ,,Ik voel me slecht.”
Tsemach wordt naar Moskou gebracht. Zijn dochter Maria reist per bus naar hem toe om hem op te halen. Op social media bedankt ze de Russische overheid en zegt ‘een onbetaalbare schuld te hebben’ bij ‘onze president Vladimir Poetin.’ Deze week keerde ze terug naar Chartsyzsk, een plaatsje vlakbij Snizjne, vertelt ze aan deze krant. Haar vader heeft geen advocaat nodig, zegt ze. ,,Hij heeft niets te verbergen.”
Dat Tsemach is teruggekeerd naar de DNR komt de Russen goed uit, denkt de Amerikaanse Oekraïne-correspondent Christopher Miller. ,,Zolang hij in Oekraïne zit, kunnen ze Tsemach niet uitleveren aan Nederland. En mocht hem iets overkomen, kan Rusland zeggen dat het in Oekraïne is gebeurd. Mensen die te veel weten, komen in de DNR op vreemde manieren aan hun einde.”
Telegraaf 11.09.2019 Terwijl het Openbaar Ministerie hem nog steeds naar Nederland probeert te halen, keert MH17-verdachte Vladimir Tsemach in vrolijke stemming naar huis. Dat laat zijn dochter weten op sociale media, vergezeld van een selfie.
„Er bestaat toch geluk in het leven”, schrijft Maria Levtsjenko-Tsemach op VK, ook bekend als VKontakte, een Russische variant op Facebook. „Gerechtigheid! Er zijn goede mensen! Het leven is veel makkelijker geworden! Hoera vrienden, we gaan naar huis!”
Maria en vader Vladimir zouden elkaar nu in Rusland hebben ontmoet. Dat ze ’naar huis’ gaan, zou betekenen dat Tsemach op weg is naar de zelfuitgeroepen Volksrepubliek Donetsk, waar pro-Russische rebellen een stuk grondgebied in handen hebben dat formeel nog van Oekraïne is.
Tsemach woonde daar. Hij zou er de commandant van de luchtafweerbrigade zijn geweest ten tijde van het neerhalen van HM17. Het JIT noemt hem officieel enkel een ’figuur van belang’.
Gevangenenruil
Tsemach werd afgelopen zaterdag als onderdeel van een omvangrijke gevangenenruil van Oekraïne naar Rusland gehaald, terwijl anderen de omgekeerde weg bewandelden.
Wereldleiders als Merkel, Trump en EU-leider Tusk reageerden verheugd; een eerste stap richting vrede, hoopten zij. Maar Nederland was natuurlijk pislink. Het OM zag in Tsemach een belangrijke getuige en heeft nog een uitleveringsverzoek liggen in Rusland.
Poetin
Dochter Maria is in ieder geval verguld met de gevangenenruil. Ze bedankt de Russische regering, en specifiek ’onze president Vladimir Poetin’, tekent het AD op uit het bericht op sociale media, dat inmiddels is afgeschermd. „Ik ben hem eeuwige dank verschuldigd.”
AD 11.09.2019 Vladimir Tsemach, de man die het MH17-onderzoeksteam zo graag wil verhoren, keert vermoedelijk terug naar de Volksrepubliek Donetsk. Dat schrijft zijn dochter Maria op sociale media. ,,We zijn Poetin eeuwig dank verschuldigd.”
Maria Levtsenko is per bus aangekomen in Moskou om haar vader te zien. Die is afgelopen week vrijgekomen na een gevangenenuitruil tussen Rusland en Oekraïne. Volgens zijn dochter zijn de twee op weg ‘naar huis’. Dat zou betekenen dat ze terugkeren naar de zelfuitgeroepen Volkskrepubliek Donetsk in Oost-Oekraïne
De vrijlating van Tsemach is een domper voor het MH17-onderzoeksteam JIT. Tsemach was ten tijde van de ramp in 2014 het hoofd van de luchtafweerbrigade van de Volksrepubliek Donetsk en beschikt daarom over interessante informatie voor het JIT. Zo zou hij in een video hebben toegegeven betrokken te zijn geweest bij het verbergen van de bewuste Buk-raketinstallatie.
Commando-eenheid
Tsemach werd eind juni in zijn woonplaats Snizjne ontvoerd door een commando-eenheid van de Oekraïense geheime dienst SBOe en belandde in de cel. Het JIT bezocht hem twee keer in een poging hem te verhoren. Daarna betrok Rusland hem in een gevangenenruil, waardoor Tsemach niet meer beschikbaar is voor het onderzoeksteam, dat hem op basis van recente informatie nu ook als verdachte beschouwt.
Het JIT had Rusland al gevraagd om zijn uitlevering, maar als Tsemach terugkeert naar de DNR (Volksrepubliek Donetsk), is dat uitgesloten. Zijn dochter Maria is blij haar vader weer te zien. Ze bedankt de Russische regering en ‘onze president Vladimir Poetin’. ,,Ik ben hem eeuwige dank verschuldigd.”
RTL 11.09.2019 MH17-verdachte Vladimir Tsemach dreigt definitief uit het vizier van justitie te raken. Hij is volgens zijn dochter op weg naar huis. Daarmee lijkt Tsemach nu echt gevlogen, want zijn woonplaats is het door Rusland gesteunde rebellengebied in Oost-Oekraïne. Nederland had Rusland juist om zijn uitlevering gevraagd.
“Nou, er is toch nog geluk in het leven,” schrijft Maria Levtsjenko-Tsemach (dochter ván) in een bericht op social media. “Er is gerechtigheid en er zijn goede mensen! Nu is het leven veel makkelijker geworden! Hoera, mijn vrienden! We gaan naar huis!”
Bij de tekst staat een selfie met haar vader, MH17-verdachte Vladimir Tsemach, aldus Luchtafweer-commandant.
‘Naar huis’ zou in dit geval betekenen dat Tsemach uit handen van het internationale onderzoeksteam (JIT) blijft. Zijn huis bevindt zich namelijk in het pro-Russische rebellengebied in Oost-Oekraïne.
Ten tijde van de MH17-ramp was Tsemach daar luchtafweer-commandant, niet ver van de plek waarvandaan MH17 met een Buk-raket uit de lucht werd geschoten. Het JIT heeft Tsemach aangemerkt als verdachte.
Fragment waarin Tsemach bezit Buk-installatie bekent
Dit is een oud fragment uit een interview met Vladimir Tsemach. Hier lijkt de MH17-verdachte zijn mond voorbij te praten. Uit onderzoek blijkt dat Tsemach hier ‘buk’ zegt.
Gevangenenruil
Uit dat door Rusland gesteunde rebellengebied werd Tsemach in juni 2019 ontvoerd, in een riskante operatie van de Oekraïense geheime dienst. Toch liet Oekraïne hem in september 2019 vrij, onder druk van Rusland.
Moskou eiste Tsemachs uitlevering als voorwaarde voor een grote gevangenenruil tussen Oekraïne en Rusland. De Oekraïense president ging uiteindelijk akkoord omdat hij het vredesproces met Rusland wilde laten doorgaan. Tsemach vertrok naar Moskou.
Op de beelden is te zien dat Tsemach uit het vliegtuig komt.
Nabestaanden
Tsemachs dochter was na die uitlevering dolblij en dankbaar, liet ze via social media weten: “Ik kan de Russische regering en president Poetin niet genoeg bedanken! Ik sta oneindig in het krijt!”
De Nederlandse regering en de MH17-nabestaanden waren minder blij. Zij vreesden dat Tsemach niet meer beschikbaar zou zijn voor de MH17-strafzaak die in maart 2020 begint. Nu Tsemach volgens zijn dochter ‘naar huis’ is, lijkt die vrees terecht.
‘Rusland speelt dubieuze rol’
“Op zich viel dit te verwachten,” zegt Rusland-correspondent Eva Hartog. “Tsemach is ontvoerd vanuit Shezjnoje, waar hij, zijn vrouw en volwassen dochter woonden. Dat hij, nu hij in vrijheid is, terug naar huis wil, is niet verbazingwekkend.”
“Wel onderstreept het de dubieuze rol die Rusland speelt in dit hele verhaal. Het Kremlin ontkent al jaren alle betrokkenheid bij het conflict in Oost-Oekraïne en bij MH17, maar vervolgens lobbyt het eerst keihard om Tsemach, een Oekraïens burger, uit Kiev naar Moskou te krijgen, om hem dan vermoedelijk via de Russische grens naar Oost-Oekraïne te laten verdwijnen alsof het hier om eigen grondgebied gaat.”
Volgens Hartog heeft Rusland nog op een andere manier baat bij een verhuizing van Tsemach naar Oost-Oekraïne. “Als justitie nu vraagt om Tsemach te horen of uit te leveren, zou Rusland kunnen zeggen dat Tsemach zich überhaupt niet meer op Russisch grondgebied bevindt, maar in Oekraïens rebellengebied.”
‘Den Haag kan weinig doen’
“In Nederland overheerst de teleurstelling over de gevangenenruil, maar Den Haag kan weinig doen,” zegt politiek verslaggever Fons Lambie. “Minister Blok van Buitenlandse Zaken sprak gisteren in het vragenuur over ‘een ijskoude douche’.”
“Blok zei dat hij zijn Russische collega zal aanspreken bij de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties over enkele weken, maar niemand verwacht dat die poging iets van resultaat gaat opleveren.”
MSN 11.09.2019 MH17-verdachte Vladimir Tsemach dreigt definitief uit het vizier van justitie te raken. Hij is volgens zijn dochter op weg naar huis. Daarmee lijkt Tsemach nu echt gevlogen, want zijn woonplaats is het door Rusland gesteunde rebellengebied in Oost-Oekraïne. Nederland had Rusland juist om zijn uitlevering gevraagd.
“Nou, er is toch nog geluk in het leven,” schrijft Maria Levtsjenko-Tsemach (dochter ván) in een bericht op social media. “Er is gerechtigheid en er zijn goede mensen! Nu is het leven veel makkelijker geworden! Hoera, mijn vrienden! We gaan naar huis!”
Bij de tekst staat een selfie met haar vader, MH17-verdachte Vladimir Tsemach.
Luchtafweer-commandant
‘Naar huis’ zou in dit geval betekenen dat Tsemach uit handen van het internationale onderzoeksteam (JIT) blijft. Zijn huis bevindt zich namelijk in het pro-Russische rebellengebied in Oost-Oekraïne.
Ten tijde van de MH17-ramp was Tsemach daar luchtafweer-commandant, niet ver van de plek waarvandaan MH17 met een Buk-raket uit de lucht werd geschoten. Het JIT heeft Tsemach aangemerkt als verdachte.
Gevangenenruil
Uit dat door Rusland gesteunde rebellengebied werd Tsemach in juni 2019 ontvoerd, in een riskante operatie van de Oekraïense geheime dienst. Toch liet Oekraïne hem in september 2019 vrij, onder druk van Rusland.
Moskou eiste Tsemachs uitlevering als voorwaarde voor een grote gevangenenruil tussen Oekraïne en Rusland. De Oekraïense president ging uiteindelijk akkoord omdat hij het vredesproces met Rusland wilde laten doorgaan. Tsemach vertrok naar Moskou.
Nabestaanden
Tsemachs dochter was na die uitlevering dolblij en dankbaar, liet ze via social media weten: “Ik kan de Russische regering en president Poetin niet genoeg bedanken! Ik sta oneindig in het krijt!”
De Nederlandse regering en de MH17-nabestaanden waren minder blij. Zij vreesden dat Tsemach niet meer beschikbaar zou zijn voor de MH17-strafzaak die in maart 2020 begint. Nu Tsemach volgens zijn dochter ‘naar huis’ is, lijkt die vrees terecht.
‘Rusland speelt dubieuze rol’
“Op zich viel dit te verwachten,” zegt Rusland-correspondent Eva Hartog. “Tsemach is ontvoerd vanuit Shezjnoje, waar hij, zijn vrouw en volwassen dochter woonden. Dat hij, nu hij in vrijheid is, terug naar huis wil, is niet verbazingwekkend.”
“Wel onderstreept het de dubieuze rol die Rusland speelt in dit hele verhaal. Het Kremlin ontkent al jaren alle betrokkenheid bij het conflict in Oost-Oekraïne en bij MH17, maar vervolgens lobbyt het eerst keihard om Tsemach, een Oekraïens burger, uit Kiev naar Moskou te krijgen, om hem dan vermoedelijk via de Russische grens naar Oost-Oekraïne te laten verdwijnen alsof het hier om eigen grondgebied gaat.”
Volgens Hartog heeft Rusland nog op een andere manier baat bij een verhuizing van Tsemach naar Oost-Oekraïne. “Als justitie nu vraagt om Tsemach te horen of uit te leveren, zou Rusland kunnen zeggen dat Tsemach zich überhaupt niet meer op Russisch grondgebied bevindt, maar in Oekraïens rebellengebied.”
‘Den Haag kan weinig doen’
“In Nederland overheerst de teleurstelling over de gevangenenruil, maar Den Haag kan weinig doen,” zegt politiek verslaggever Fons Lambie. “Minister Blok van Buitenlandse Zaken sprak gisteren in het vragenuur over ‘een ijskoude douche’.”
“Blok zei dat hij zijn Russische collega zal aanspreken bij de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties over enkele weken, maar niemand verwacht dat die poging iets van resultaat gaat opleveren.”
Telegraaf 10.09.2019 Dat MH17-verdachte Volodymyr Tsemach onderdeel is van een gevangenenruil tussen Oekraïne en Rusland is ’een ijskoude douche voor Nederland’. Dat zei minister Blok (Buitenlandse Zaken) tijdens het vragenuur in de Tweede Kamer.
Tsemach was als commandant van de luchtafweer in Oost-Oekraïne betrokken bij het in stelling brengen van de Buk-raket die MH17 neerhaalde. Het Openbaar Ministerie had Oekraïne gevraagd de man beschikbaar te houden voor het strafproces, maar na de gevangenenruil bevindt de verdachte zich in Rusland. Moskou had Kiev onder druk gezet Tsemach bij de gevangenenruil te betrokken.
Voor Oekraïne was de ruil van belang omdat er 24 door Rusland gevangen genomen zeelieden deel van uitmaakten. „Uitermate wrang”, vindt Kamerlid Sjoerdsma (D66), die de bewindsman vroeg wat Nederland heeft gedaan om de overdracht van Tsemach aan Rusland te voorkomen.
Volgens Blok is ert ’tot op het hoogste niveau’ over Tsemach overlegd. De uitlevering is daarop wel met een week vertraagd, waardoor het OM de verdachte in elk geval nog heeft kunnen horen.
Tsemnach, een Oekraïner, bevindt zich inmiddels in Rusland. Het OM heeft Moskou inmiddels gevraagd om zijn uitlevering voor het MH17-proces. De Russische wet verbiedt de uitlevering van onderdanen aan andere landen, maar omdat Tsemach niet de Russische nationaliteit heeft, kan Rusland hem uitleveren.
„Al is er weinig hoop dat dit daadwerkelijk gebeurt”, erkent Sjoerdsma. Volgens GL-Kamerlid Van Ojik heeft Rusland door de eis aan Oekraïne om Tsemach over te dragen aan de internationale gemeenschap laten zien dat het de waarheid rond MH17 wil verdoezelen.
Volodimir Zelenski. Ⓒ Aangeleverde foto regering Oekraïne
Telegraaf 07.09.2019 Beide landen hebben 35 gevangenen aan elkaar overgedragen. MH17-verdachte Vladimir Tsemach werd door Oekraïne overgedragen aan Rusland. Zijn komst naar Moskou was volgens het hoofd van de Oekraïense veiligheidsdienst SBU een prioriteit voor Rusland. „Als Tsemach niet op de lijst had gestaan, dan had dat meteen het einde betekend voor de onderhandelingen tussen Kiev en Moskou”, aldus Ivan Bakanov van de SBU.
De woordvoerder van het Russische ministerie van Buitenlandse Zaken is blij met de houding van Zelenski. „Hij heeft een degelijke aanpak en is bereid tot het sluiten van een compromis.”
Ook de Duitse bondskanselier Angela Merkel denkt dat de ruil een stap in de goede richting is. „Dit is een teken van hoop. Nu moeten we hard blijven werken om te voldoen aan de voorwaarden van het verdrag van Minsk.” Duitsland is samen met Frankrijk nauw betrokken bij de vredesonderhandelingen.
Onthaald
De Oekraïense gevangenen zijn op het vliegveld onthaald door Zelenski. Onder meer filmmaker Oleg Sentsov en 24 matrozen zijn door Moskou overgedragen. De matrozen zaten sinds november vast, toen hun schip in beslag werd genomen in de Straat van Kertsj.
Sentsov werd in 2014 opgepakt nadat hij kritiek had geuit op de inlijving van het Oekraïense schiereiland de Krim door de Russen. Hij kreeg een celstraf van twintig jaar na een veroordeling voor terrorisme.
Zelenski en zijn Russische collega Vladimir Poetin bespraken de gevangenenruil eerder dit jaar. Ze proberen zo de band tussen beide landen te verbeteren.
MSN 07.09.2019 Wereldleiders en andere prominenten reageren positief op de gevangenenruil tussen Rusland en Oekraïne. Beide landen hebben zaterdag 35 gevangenen aan elkaar overgedragen, waaronder de MH17-verdachte Vladimir Tsemach, die aan Rusland is uitgeleverd.
De Amerikaanse president Donald Trump sprak in een tweet over „heel goed nieuws” en hoopt dat de ruil een grote stap is richting vrede. Ook feliciteerde hij beide landen. De Duitse bondskanselier Angela Merkel noemde de ruil „een teken van hoop.” Ook gaf ze aan dat het belangrijk is hard te blijven werken om te voldoen aan de voorwaarden van het verdrag van Minsk.
De Oekraïense president Zelenski had het over een „eerste stap richting vrede in het oosten van Oekraïne.” Daarnaast riep hij de Russische leider Vladimir Poetin op vanaf hier verder te gaan. Poetin zelf heeft nog niet gereageerd op de ruil.
Donald Tusk, voorzitter van de Europese Raad, is ook blij met de ontwikkelingen. Op Twitter zei hij opgelucht te zijn en gaf aan Rusland te blijven oproepen alle overige politieke gevangenen vrij te laten en de Oekraïense territoriale integriteit te respecteren.
Liliane Maury Pasquier van de Raad van Europa zei in een statement dat de gevangenenruil „duidt op een teken van goede wil.” Ze moedigt de betrokken partijen aan hun inspanningen voort te zetten.
Ook Frankrijk hoopt dat er de komende weken meerdere concrete stappen worden gemaakt. De Fransen spelen samen met Duitsland een belangrijke rol in de vredesbesprekingen tussen Rusland en Oekraïne. Pro-Russische separatisten en het Oekraïense leger hebben sinds 2014 een gewapend conflict in het oosten van Oekraïne.
Nederland is niet blij met de gevangenenruil, omdat een van de mannen die van Oekraïne naar Rusland gaat, Vladimir Tsemach, een belangrijke rol had kunnen spelen in het MH17-proces.
NOS 07.09.2019 In Nederland wordt verontwaardigd gereageerd op de vrijlating van MH17-verdachte Vladimir Tsemach. De oud-commandant van de pro-Russische separatisten zat sinds juni vast in Oekraïne, maar arriveerde vandaag in Moskou als onderdeel van een omvangrijke gevangenenruil.
Regeringspartijen CDA en D66 noemen het uitleveren van Tsemach “bizar” en “ontgoochelend”. Ze willen dat minister Blok van Buitenlandse Zaken dinsdag in de Tweede Kamer tekst en uitleg komt geven over de situatie.
Chris van Dam @ChrisvanDamCDA
Dinsdag vraag ik reeds toegewezen MH17-debat zsm in te plannen. Is Oekraïne nog een betrouwbare JIT-partner? Betekenis VNVR2166?? Waarom levert Oekraïne (nu) per saldo wél eigen onderdaan uit. Wat heeft Nederland (diplomatiek, internationaal) gedaan om dit te keren? Bizar ttps://t.co/ybygr1tgem
Ook de nabestaanden van de MH17-ramp snappen niets van de gevangenenruil, waarbij naast Tsemach nog 34 andere gedetineerden uit Oekraïne en 35 uit Rusland werden uitgeleverd. Piet Ploeg van de Stichting Vliegramp MH17 beschuldigt Rusland van expliciete tegenwerking van het onderzoek naar de ramp.
Het contrast met de internationale reacties op de gevangenenruil kan bijna niet groter. Zo feliciteert president Trump van de Verenigde Staten Rusland en Oekraïne op Twitter met de ruil. En de Duitse bondskanselier Merkel noemt de deal een “teken van hoop”. Duitsland sloot in 2015 samen met Frankrijk, Rusland en Oekraïne het akkoord van Minsk, over een wapenstilstand in het conflictgebied in Oost-Oekraïne.
Donald J. Trump @realDonaldTrump
Russia and Ukraine just swapped large numbers of prisoners. Very good news, perhaps a first giant step to peace. Congratulations to both countries!
“Het is een kwestie van perspectief”, zegt verslaggever Gert-Jan Dennekamp. “Wij richten ons op 1 persoon, maar er zijn nog 69 anderen. De Oekraïense president krijgt grote namen terug, zoals regisseur Oleg Sentsov. En internationaal ligt de focus vooral op het verbeteren van de relatie tussen Rusland en Oekraïne.”
Na de Russische annexatie van de Krim in 2014 ontstond in Oost-Oekraïne een burgeroorlog tussen pro-Russische separatisten en het Oekraïense leger. Daarbij kwamen tot nu toe al meer dan 10.000 mensen om het leven.
“Men hoopt dat deze ruil bijdraagt aan meer rust en stabiliteit in het gebied”, aldus Dennekamp. Ruslandkenner Laura Starink deelt die analyse. “Het verschil tussen het Nederlandse en het internationale perspectief is heel duidelijk. Wat dat betreft staat het vlottrekken van de onderhandelingen over de burgeroorlog voor veel mensen boven het MH17-onderzoek.”
Breekpunt
De Oekraïense president Zelensky kon ook niet veel anders dan MH17-verdachte Tsemach meesturen naar Moskou, legt correspondent David-Jan Godfroid uit. “Volgens hem was dat een breekpunt voor de Russische president Poetin: zonder Tsemach zou de gevangenenruil helemaal niet doorgaan.”
Dat zou slecht nieuws zijn voor Oekraïne, aldus Godfroid, omdat Rusland dan niet meer zou willen meedoen aan toekomstige onderhandelingen over het conflict in Oost-Oekraïne. “Dat risico wilde Zelensky niet lopen.”
De Oekraïner werd eind juli gekozen als president en beloofde toen onder meer de betrekkingen met Rusland te stabiliseren en de oorlog in het oosten te beëindigen.
Zelensky is dan ook blij dat de gevangenenruil is gelukt, al was het wel lastig, zegt hij in deze video:
Nederland wilde juist voorkomen dat Tsemach vanuit Oekraïne naar Rusland zou gaan. Het Openbaar Ministerie heeft hem uiteindelijk nog wel kunnen ondervragen voordat hij vertrok, en inmiddels heeft justitie Rusland ook gevraagd om uitlevering van de MH17-verdachte, liet minister Blok vandaag weten.
Of dat verzoek kans van slagen heeft, is de vraag. Volgens Godfroid is het een “illusie” om te denken dat Tsemach ooit in een Nederlandse rechtszaal zal verschijnen als verdachte of getuige in de MH17-zaak.
Geen verplichting
Advocaat Mischa Wladimiroff, gespecialiseerd in internationaal strafrecht, wijst op het Europese verdrag inzake wederzijdse hulp in strafzaken. “Dat biedt een juridische basis om aan het Nederlandse verzoek om uitlevering te voldoen, maar van een onvoorwaardelijke verplichting is geen sprake. Of iemand echt moet worden uitgeleverd, blijft een vrij oordeel van de eigen rechterlijke macht, in dit geval de Russische.”
Een van de voorwaarden van het verdrag is dat het vragende land aan het uitleverende land moet beloven dat het een verdachte eerlijk zal berechten. “Rusland kan dan bijvoorbeeld zeggen dat Nederland bevooroordeeld is. Dat geluid hebben de Russen al eerder laten horen.”
Telegraaf 07.09.2019 Terwijl Nederland ermee in de maag zit, reageren wereldleiders en andere prominenten positief op de gevangenenruil tussen Rusland en Oekraïne. Beide landen hebben zaterdag 35 gevangenen aan elkaar overgedragen, waaronder de MH17-verdachte Vladimir Tsemach, die aan Rusland is uitgeleverd.
De Amerikaanse president Donald Trump sprak in een tweet over „heel goed nieuws” en hoopt dat de ruil een grote stap is richting vrede. Ook feliciteerde hij beide landen. De Duitse bondskanselier Angela Merkel noemde de ruil „een teken van hoop.” Frankrijk hoopt dat er de komende weken meerdere concrete stappen worden gemaakt.
De Fransen spelen samen met Duitsland een belangrijke rol in de vredesbesprekingen tussen Rusland en Oekraïne. Pro-Russische separatisten en het Oekraïense leger hebben sinds 2014 een gewapend conflict in het oosten van Oekraïne.
Donald Tusk, voorzitter van de Europese Raad, zegt opgelucht te zijn. Hij wil Rusland blijven oproepen alle overige politieke gevangenen vrij te laten en de Oekraïense territoriale integriteit te respecteren. Liliane Maury Pasquier van de Raad van Europa zei in een statement dat de gevangenenruil „duidt op een teken van goede wil.”
Nederland
Nederland is helemaal niet blij met de gevangenenruil, omdat een van de mannen die van Oekraïne naar Rusland gaat, Vladimir Tsemach, verdachte is in het MH17-proces. Wel heeft het Nederlandse OM hem ’nogmaals’ kunnen horen, aldus minister Blok. Daarvoor heeft Oekraïne de overdracht van de MH17-verdachte aan Rusland, na druk vanuit Nederland dus, enige tijd uitgesteld.
Nederland had echter liever gehad dat Tsemach helemaal niet was uitgeleverd. Ons land vreest dat de verdachte vanuit Rusland helemaal nooit meer tot verantwoording geroepen kan worden. Het kabinet heeft tevergeefs en ’tot op het hoogste niveau’, aldus Blok, geprobeerd Oekraïne er van te overtuigen dat Tsemach geen onderdeel moest zijn van een grotere uitruil van gevangenen.
Dat de MH17-verdachte niet zou worden betrokken in de ruil, was vermoedelijk onmogelijk. Rusland wilde Tsemach naar verluidt beslist in handen krijgen. „Als Tsemach niet op de lijst had gestaan, dan had dat meteen het einde betekend van de onderhandelingen”, zei het hoofd van de Oekraïense veiligheidsdienst SBOe volgens Oekraïense media.
Trots
Oekraïne zelf reageert trots op de ruil. President Zelenski, een oud-komiek die op verbluffende wijze de verkiezingen won, had het over een „eerste stap richting vrede in het oosten van Oekraïne.” Hij roept de Russische leider Vladimir Poetin op ’vanaf hier verder te gaan’. Poetin zelf heeft nog niet gereageerd op de ruil.
De Europese Unie betreurt het dat een belangrijke getuige in het proces rond vlucht MH17 naar Moskou is overgebracht. Daar is Tsemach inmiddels aangekomen. „Wij roepen Rusland op om volledig samen te werken met alle inspanningen om verantwoordelijkheid vast te stellen voor het tragische neerhalen van MH17”, laat een EU-woordvoerder weten aan het ANP.
De EU had vele malen aangedrongen op de vrijlating van onder anderen de Oekraïense filmmaker Oleg Sentsov en de 24 zeelieden die gevangen zaten in Rusland. Zij zijn „eindelijk” vrij en terug in hun land. „De EU verwacht van alle partijen dat ze voortbouwen op dit momentum”, aldus de EU-buitenlanddienst in een verklaring.
De NAVO noemt de vrijlating van Sentsov en de zeelui een „stap in de goede richting” en roept Rusland op zijn verplichtingen onder het Minsk-akkoord na te leven en alle gevangenen vrij te laten. Ook het militaire bondgenootschap benadrukt het belang van waarheid en rekenschap in de MH17-zaak. De alliantie verwijst naar de resolutie van de VN-Veiligheidsraad die alle landen verplicht hieraan mee te werken.
NU 07.09.2019 Het Nederlandse Openbaar Ministerie (OM) heeft Rusland gevraagd MH17-verdachte Volodymyr Tsemach uit te leveren. Dat heeft het OM de nabestaanden van de vliegramp laten weten. Tsemach maakte zaterdag deel uit van een gevangenenruil tussen Oekraïne en Rusland.
Ondanks dat het OM, volgens het kabinet na zware Nederlandse druk, de kans kreeg Tsemach nogmaals te verhoren voor hij zaterdag naar Rusland vertrok, betreurt Nederland het zeer dat Oekraïne de verdachte heeft overgedragen.
Tsemach zou een belangrijke rol kunnen spelen in het MH17-proces, omdat hij als commandant van de luchtafweer aanwezig was ten tijde van het neerschieten van MH17 in de plaats Snizjne. Dat ligt enkele kilometers van de locatie waarvandaan op 17 juli 2014 het vliegtuig van Malaysia Airlines werd neergeschoten.
Uit een video-interview uit 2015 zou ook mogelijke betrokkenheid van Tsemach blijken bij het afvoeren van de buk-lanceerinstallatie naar Rusland. Zo zou het woord ‘buk’ zijn weggepiept.
Het OM drong er al langer op aan dat de Oekraïense separatist beschikbaar zou blijven voor onderzoek. De Stichting Vliegramp MH17 beschuldigt Rusland van expliciete tegenwerking en obstructie door Tsemach te betrekken in de gevangenenoverdracht.
De overdracht van Tsemach heeft ook tot verontwaardiging geleid aan het Binnenhof. Regeringspartij CDA twijfelt of Nederland nog wel op Oekraïne kan rekenen bij het onderzoek naar de vliegramp. CDA-Kamerlid Chris van Dam en D66-Kamerlid Sjoerd Sjoerdsma willen snel in gesprek over de kwestie met minister Stef Blok van Buitenlandse Zaken.
Als Tsemach niet op lijst stond zou ruil niet doorgaan
Rusland wilde Tsemach naar verluidt beslist in handen krijgen. Als hij niet op de lijst had gestaan, dan had dat het einde betekend van de onderhandelingen over de grote gevangenenruil waar hij onderdeel van uitmaakte, zei het hoofd van de Oekraïense veiligheidsdienst SBOe in een interview met Interfax-Oekraïne.
SBOe-chef Ivan Bakanov noemde de Russische wens om de separatist in handen te krijgen “bevestiging van de Russische betrokkenheid bij het neerschieten van MH17”. Hij benadrukte dat alles zal worden gedaan om de daders te straffen, maar zei ook dat zijn regering niet het “morele recht” had de gevangenenruil langer uit te stellen.
De relatie tussen Moskou en Kiev is de afgelopen jaren verslechterd. Rusland annexeerde in 2014 het Oekraïense schiereiland De Krim en steunt de pro-Russische separatisten in het oosten van Oekraïne. Die hebben hun eigen ‘Volksrepublieken’ uitgeroepen en erkennen het gezag van de Oekraïense regering niet.
Vlucht MH17 stortte in juli 2014 neer in Oost-Oekraïne. Daarbij kwamen alle 298 inzittenden om het leven, onder wie 196 Nederlanders.
Het proces tegen vier MH17-verdachten begint in maart van volgend jaar. Igor Girkin, Sergey Dubinsky, Oleg Pulatov en Leonid Kharchenko worden verantwoordelijk gehouden voor onder meer het transporteren van de raket.
Wereldleiders positief over de uitwisseling van gevangenen
Wereldleiders en andere prominenten reageren positief op de gevangenenruil, in algemene zin, tussen Rusland en Oekraïne. Beide landen hebben zaterdag in totaal 35 gevangenen aan elkaar overgedragen, waaronder Tsemach aan Rusland.
De Amerikaanse president Donald Trump sprak in een tweet over “heel goed nieuws” en hoopt dat de ruil een grote stap is richting vrede. Ook feliciteerde hij beide landen. De Duitse bondskanselier Angela Merkel noemde de ruil “een teken van hoop”. Ook gaf ze aan dat het belangrijk is hard te blijven werken om te voldoen aan de voorwaarden van het verdrag van Minsk.
De Oekraïense president Volodymyr Zelensky had het over een “eerste stap richting vrede in het oosten van Oekraïne”. Daarnaast riep hij de Russische leider Vladimir Poetin op vanaf hier verder te gaan. Poetin zelf heeft nog niet gereageerd op de ruil.
Donald Tusk, voorzitter van de Europese Raad, is ook blij met de ontwikkelingen. Op Twitter zei hij opgelucht te zijn en gaf aan Rusland te blijven oproepen alle overige politieke gevangenen vrij te laten en de Oekraïense territoriale integriteit te respecteren. Liliane Maury Pasquier van de Raad van Europa zei in een statement dat de gevangenenruil “duidt op een teken van goede wil”. Ze moedigt de betrokken partijen aan hun inspanningen voort te zetten.
Ook Frankrijk hoopt dat er de komende weken meerdere concrete stappen worden gemaakt. De Fransen spelen samen met Duitsland een belangrijke rol in de vredesbesprekingen tussen Rusland en Oekraïne.
AD 07.09.2019 Het Openbaar Ministerie heeft Rusland gevraagd MH17-verdachte Vladimir Tsemach uit te leveren. Dat liet het OM de nabestaanden van de vliegramp vanmiddag weten. Nederland betreurt zeer dat Oekraïne de Oekraïense separatist überhaupt aan Rusland heeft overgedragen.
Tsemach kan mogelijk een belangrijke rol spelen in het onderzoek naar en de rechtszaak over het neerhalen van vlucht MH17, vijf jaar geleden. De rebellencommandant zou het bevel hebben gehad over de luchtafweer ter plaatse en de hand hebben gehad in het wegmaken van de fatale BUK-raketinstallatie..
Oekraïne droeg MH17-verdachte Vladimir Tsemach vandaag over aan Rusland, ondanks waarschuwingen uit Nederland en de EU. Tsemach maakte deel uit van een grote gevangenenruil tussen Oekraïne en Rusland.
Het OM kreeg, volgens het kabinet na zware Nederlandse druk, de kans Tsemach nog eens te verhoren voor hij naar Rusland vertrok. Dat land is betrokken bij het conflict in Oost-Oekraïne en heeft eerder kritiek geuit op het onderzoek van het Joint Investigation Team (JIT) naar het neerhalen van MH17.
Rusland wilde Tsemach naar verluidt beslist in handen krijgen. “Als Tsemach niet op de lijst had gestaan, dan had dat meteen het einde betekend van de onderhandelingen”, zei het hoofd van de Oekraïense veiligheidsdienst SBOe volgens Oekraïense media.
Nabestaanden
Nabestaanden van de Nederlandse slachtoffers van de vliegramp met de MH17 noemen het ‘onacceptabel’ dat Tsemach onderdeel was van de gevangenenruil. Vladimir Tsemach werd eerder deze week vrijgelaten door de Oekraïense autoriteiten.
Nederland drong er meermaals op aan om hem niet over te dragen aan Rusland. Tsemach zou commandant zijn van de luchtverdediging vlakbij de plaats vanwaar de Buk-raket werd afgevuurd die in 2014 vlucht MH17 neerhaalde en waarbij alle 298 inzittenden, onder wie veel Nederlanders, om het leven kwamen.
Volgens het Joint Investigation Team (JIT) zou Tsemach mogelijk meer weten van het neerhalen van het toestel. Voor zijn vlucht naar Rusland hebben Nederlandse onderzoekers Tsemach nog wel kunnen ondervragen over zijn rol bij de aanslag, schrijft minister Stef Blok van Buitenlandse Zaken in een brief aan de Tweede Kamer.
Wat dat gesprek precies heeft opgeleverd, is onduidelijk. Het OM heeft Rusland nu gevraagd om uitlevering van Tsemach, zo is gemeld aan nabestaanden. Omdat Tsemach geen Rus is, kan hij in theorie door Rusland uitgeleverd worden.
In de brief aan de Kamer hekelt het kabinet de druk van Rusland, dat erop zou hebben gestaan dat Tsemach deel uitmaakte van een grote gevangenenruil tussen Oekraïne en Rusland. Blok brengt in herinnering dat Rusland heeft toegezegd mee te werken aan het onderzoek naar MH17. De tegenvaller betekent geen oponthoud voor het onderzoek en de rechtszaak, benadrukt de bewindsman in de brief. Die rechtszaak begint op 9 maart.
Op 17 juli 2014 stortte vlucht MH17 van Malaysia Airlines neer in Oost-Oekraïne. Daarbij kwamen alle 298 inzittenden om het leven. De meeste slachtoffers waren Nederlanders. Nabestaande Hans de Borst uit Monster noemt de overlevering van Tsemach ‘een slechte zaak’: ,,Het komt ook knullig over, de man verdwijnt nu in Rusland, misschien wordt hij daar wel een kopje kleiner gemaakt”, zegt De Borst die zijn dochter Elsemiek (17) verloor bij de aanslag. ,,De communicatie tussen Nederland en Oekraïne lijkt ook slecht.”
Voorzitter Piet Ploeg van Stichting Vliegramp MH17, de organisatie van nabestaanden, noemt de kwestie ‘onacceptabel’: ,,Dit is obstructie van Rusland. Hij is verdachte, op deze manier houden ze hem weg van het onderzoek, zo werk je het JIT-onderzoek bewust tegen, dat is bijzonder kwalijk.”
Het verbaast de voorzitter dat Tsemach, een voormalige militaire commandant van de pro-Russische separatisten in de Oekraïne, als niet-Rus nu is overgedragen aan Rusland. ,,Het deugt niet en is voor de nabestaanden een heel slechte zaak dat een verdachte niet langer beschikbaar is.”
Ploeg zegt niet te weten wat het verhoor van MH17-verdachte Tsemach heeft opgeleverd alvorens hij aan Rusland werd overgedragen. “Dat kan ik niet beoordelen.” Hoewel hij de rol van Rusland bekritiseert, zegt hij de houding van Oekraïne nog enigszins te kunnen billijken. “Oekraïne zit in een lastig parket. Dat land heeft ook te maken met dertig onschuldige zeelieden die naar huis willen.”
D66-Kamerlid Sjoerd Sjoerdsma (D66) eist tekst en uitleg van minister Blok. Hij vindt het een klap in het gezicht van iedereen die de waarheid boven tafel wil krijgen. ,,Ik vind het ontgoochelend dat Oekraïne deze verdachte heeft uitgeleverd aan Rusland, het land dat wij staatsaansprakelijk stellen voor het neerhalen van MH17.”
CDA-Kamerlid Chris van Dam wil van Blok weten of Oekraïne nog ‘de betrouwbare partner’ is: ,,Wat is de houding en intentie van de nieuwe regering in Oekraïne ten aanzien van MH17? Ook Oekraïne blijft gebonden aan de VN-resolutie én aan de onderlinge afspraken met de JIT-partners. Het is niet te begrijpen dat een land dat geen eigen onderdanen uitlevert toch een eigen onderdaan onderdeel maakt van een gevangenenruil.”
Tsemach maakt onderdeel uit van een grote gevangenenruil tussen Oekraïne en Rusland. Beide landen hebben 35 gevangenen aan elkaar overgedragen. Rusland zet onder meer 24 Oekraïense bemanningsleden van een schip op het vliegtuig naar Kiev. Zij werden in november opgepakt door Rusland. Hun schip zou volgens de Russen illegaal de Russische wateren zijn binnengevaren bij de Straat van Kertsj.
Volgens de advocaat van de Oekraïense filmmaker Oleg Sentsov wordt hij ook overgedragen door Rusland. De Russische politie pakte Sentsov in 2014 op nadat hij kritiek had geuit op de inlijving van het Oekraïense schiereiland de Krim door de Russen.
Hij kreeg een celstraf van twintig jaar na een veroordeling voor terrorisme. De Oekraïense president Volodimir Zelenski en zijn Russische collega Vladimir Poetin bespraken de gevangenenruil eerder dit jaar. Ze proberen zo de band tussen beide landen te verbeteren.
In een reactie noemde de Oekraïense president Volodimir Zelenski de gevangenruil een eerste stap in de richting vrede in het oosten van Oekraïne. ,,Poetin, ik houd mijn beloftes. Vanaf hier moeten we verdergaan.” De woordvoerder van het Russische ministerie van Buitenlandse Zaken zei op zijn beurt blij te zijn met de houding van Zelenski. ,,Hij heeft een degelijke aanpak en is bereid tot het sluiten van een compromis.”
Ook de Duitse bondskanselier Angela Merkel vindt de ruil een stap in de goede richting is. ,,Dit is een teken van hoop. Nu moeten we hard blijven werken om te voldoen aan de voorwaarden van het verdrag van Minsk.” Duitsland is samen met Frankrijk nauw betrokken bij de vredesonderhandelingen.
Telegraaf 07.09.2019 Oekraïne en Rusland hebben zaterdag zeventig gevangenen aan elkaar overgedragen. Elk land liet 35 gevangenen naar het buurland vertrekken. De vliegtuigen vertrokken vanuit Kiev en Moskou en zijn allebei al geland in het buurland.
In Moskou stapte volgens persbureau AFP en meerdere Russische media onder meer MH17-verdachte Vladimir Tsemach uit. Hij werd eerder deze week vrijgelaten en is nu als onderdeel van deze ruil overgedragen aan Moskou. Rusland. Nederland wil Tsemach verhoren over zijn rol bij het neerschieten van de MH17. Als hij wordt overgedragen aan Rusland, is Nederland bang dat hij niet meer verhoord kan worden.
De Oekraïense gevangenen worden op het vliegveld onthaald door president Volodimir Zelenski. Onder meer filmmaker Oleg Sentsov en 24 matrozen zijn door Moskou overgedragen. De matrozen zaten sinds november vast, toen hun schip in beslag werd genomen in de Straat van Kertsj.
Sentsov werd in 2014 opgepakt nadat hij kritiek had geuit op de inlijving van het Oekraïense schiereiland de Krim door de Russen. Hij kreeg een celstraf van twintig jaar na een veroordeling voor terrorisme.
Zelenski en zijn Russische collega Vladimir Poetin bespraken de gevangenenruil eerder dit jaar. Ze proberen zo de band tussen beide landen te verbeteren.
NU 07.09.2019 Nederland heeft de Oekraïense MH17-verdachte Volodymyr Tsemach kunnen verhoren voor hij aan Rusland werd overgedragen. Toch betreurt het kabinet zijn vertrek naar Rusland zeer, zegt minister Stef Blok van Buitenlandse Zaken. Tsemach maakte zaterdag deel uit van een gevangenenruil tussen Oekraïne en Rusland. Het Nederlandse Openbaar Ministerie (OM) heeft Rusland om uitlevering gevraagd.
De twee landen hebben elk 35 gevangenen aan het buurland overgedragen. Het vliegtuig met Oekraïense gevangenen vertrok vanuit Moskou en het Russische vliegtuig vanuit Kiev.
Nederland heeft “meermaals en tot op het hoogste niveau overleg gevoerd” met Oekraïne om te voorkomen dat Tsemach deel zou uitmaken van de gevangenenruil met Rusland, schrijft Blok aan de Tweede Kamer.
Het Openbaar Ministerie drong er al langer op aan dat de Oekraïense separatist beschikbaar zou blijven voor het onderzoek naar het neerhalen van MH17. Nederland deed er nog een schepje bovenop toen medio augustus duidelijk werd dat Oekraïne Tsemach mogelijk aan Rusland zou overdragen. Oekraïne stelde de overdracht daarom wat uit, om het OM de gelegenheid te geven Tsemach “nogmaals” te verhoren, schrijft Blok.
Blok wijst Russen op toezegging over MH17-onderzoek
Het kabinet hekelt de druk van Rusland, dat erop zou hebben gestaan dat Tsemach deel uitmaakte van de ruil. Blok brengt nog maar eens in herinnering dat ook Rusland heeft toegezegd mee te werken aan het onderzoek naar MH17.
De Oekraïense president Volodymyr Zelensky zei bij de bekendmaking van de gevangenenruil al dat Nederlandse onderzoekers de gelegenheid hadden gekregen om Tsemach te verhoren. De verdachte werd eerder deze week vrijgelaten door Oekraïne en is zaterdag op het vliegtuig naar Moskou gezet als onderdeel van een uitruil van zeventig gevangenen.
De tegenvaller betekent geen oponthoud voor het onderzoek en de rechtszaak, schrijft Blok. De rechtszaak tegen verdachten Igor Girkin, Sergey Dubinsky, Oleg Pulatov en Leonid Kharchenko begint op 9 maart. Zij worden onder meer verantwoordelijk gehouden voor het transport van de raket waarmee MH17 werd neergeschoten.
Tsemach werd in juni opgepakt
Tsemach werd eind juni opgepakt door Oekraïense militairen. Hij was volgens sommige bronnen destijds commandant van de luchtverdediging vlak bij de plaats Snizhne, vanwaar de buk-raket werd afgevuurd waarmee vlucht MH17 werd neergeschoten. Volgens het Joint Investigation Team (JIT) weet Tsemach mogelijk meer over het neerhalen van MH17.
Uit een video-interview uit 2015 zou ook mogelijke betrokkenheid van Tsemach bij het afvoeren van de buk-lanceerinstallatie naar Rusland blijken. Zo zou het woord ‘buk’ zijn weggepiept.
Op 17 juli 2014 werd vlucht MH17 van Malaysia Airlines geraakt door een buk-raket boven Oost-Oekraïne. Daarbij kwamen alle 298 inzittenden om het leven. De meeste slachtoffers waren Nederlanders.
Nabestaanden MH17-slachtoffers woedend
De Stichting Vliegramp MH17 beschuldigt Rusland van expliciete tegenwerking en obstructie door Tsemach te betrekken in de gevangenenoverdracht tussen Oekraïne en Rusland.
“Als ik zie dat Tsemach geen Rus is en toch betrokken wordt in een gevangenenruil, dan moet de druk op Oekraïne erg groot geweest zijn”, zegt voorzitter Piet Ploeg van de organisatie van nabestaanden in een reactie. “Rusland pleegt obstructie en werkt het onderzoek van het Joint Investigation Team tegen door een verdachte weg te houden bij het strafrechtelijk onderzoek en de vervolging.”
Volgens Ploeg lapt Rusland ook resolutie 2.166 van de VN-Veiligheidsraad aan zijn laars. “Die resolutie verplicht de Russen om mee te werken aan het onderzoek.”
Het verbaast hem dat Tsemach, een voormalige militaire commandant van de pro-Russische separatisten in de Oekraïne, als niet-Rus nu is overgedragen aan Rusland. “Het deugt niet en is voor de nabestaanden een heel slechte zaak dat een verdachte niet langer beschikbaar is.”
Ploeg zegt niet te weten wat het verhoor van MH17-verdachte Tsemach heeft opgeleverd alvorens hij aan Rusland werd overgedragen. “Dat kan ik niet beoordelen.”
Hoewel hij de rol van Rusland bekritiseert, zegt hij de houding van Oekraïne nog enigszins te kunnen billijken. “Oekraïne zit in een lastig parket. Dat land heeft ook te maken met dertig onschuldige zeelieden die naar huis willen.”
Rusland heeft 24 Oekraïense bemanningsleden van een schip op het vliegtuig naar Kiev gezet, zegt hun advocaat. Zij werden in november opgepakt door Rusland. Hun schip zou volgens de Russen illegaal de Russische wateren zijn binnengevaren bij de Straat van Kertsj.
Volgens de advocaat van de Oekraïense filmmaker Oleg Sentsov wordt hij ook overgedragen door Rusland. De Russische politie pakte Sentsov in 2014 op nadat hij kritiek had geuit op de inlijving van het Oekraïense schiereiland de Krim door de Russen. Hij kreeg een celstraf van twintig jaar na een veroordeling voor terrorisme.
De Oekraïense president Zelensky en zijn Russische collega Vladimir Poetin bespraken de gevangenenruil eerder dit jaar. Ze proberen zo de band tussen beide landen te verbeteren.
NOS 07.09.2019 Onderzoekers van het Nederlandse Openbaar Ministerie hebben MH17-verdachte Vladimir Tsemach in Oekraïne verhoord voordat hij in het kader van een gevangenenruil met Rusland naar Moskou vertrok. De uitruil werd op verzoek van Nederland uitgesteld om het OM de gelegenheid te geven Tsemach nogmaals te horen, schrijft minister Blok van Buitenlandse Zaken in een Kamerbrief.
Bij de gevangenenruil zijn zeventig gedetineerden uitgewisseld. De ruil zou bedoeld zijn om de relatie tussen Rusland en Oekraïne te verbeteren. Nederland wilde voorkomen dat Tsemach naar Rusland zou worden overgebracht. Het OM heeft Rusland nu gevraagd om uitlevering van de MH17-verdachte, schrijft justitie aan de nabestaanden van de slachtoffers van de vliegramp.
Bekijk hier de beelden van de ruil. Tsemach is op deze beelden niet te zien:
Oekraïense en Russische ex-gevangenen komen aan in hun land
Tsemach was commandant van de pro-Russische separatisten. Hij werd donderdag al vrijgelaten in Kiev en het internationale onderzoeksteam wilde hem graag verhoren vanwege de MH17-ramp.
De vrees was dat Tsemach zou verdwijnen in Rusland voordat justitie hem kon spreken, maar nu blijkt dat justitie hem toch heeft kunnen verhoren. Desalniettemin zegt het kabinet het te betreuren dat Tsemach “op deze manier onder druk van de Russische Federatie onderdeel is gemaakt van deze gevangenenruil”.
Lang was onduidelijk of Tsemach bij de ruil zou worden betrokken. Verslaggever Gert-Jan Dennekamp zei Tsemach eerder vandaag te hebben gezien op beelden van een vliegveld in Moskou. Ook Eliot Higgins, oprichter van het internationale onderzoekscollectief Bellingcat, zag Tsemach uit het vliegtuig stappen.
Eliot Higgins @EliotHiggins
MH17 witness and suspect Vladimir Tsemakh disembarks in Moscow after being released from custody by a Ukrainian court. Hopefully those claiming reports he was being swapped were fake news or Russian propaganda will apologise.
Onder de gevangenen zijn ook 24 Oekraïense zeelieden die opgepakt werden toen ze in de Straat van Kertsj voeren. Ook de Oekraïense regisseur Oleg Sentsov, die in Rusland vastzat, was onderdeel van de ruil.
Een van de uitgeruilde gevangenen verlaat het vliegtuig in KievReuters
MSN 07.09.2019 MH17-verdachte Vladimir Tsemach is voordat hij door Oekraïne werd overgedragen aan Rusland verhoord door Nederlandse onderzoekers over zijn rol bij neerhalen van vlucht MH17. Dat heeft de Oekraïense president Volodimir Zelenski gezegd in een verklaring op het vliegveld, meldt de BBC.
Tsemach werd eerder deze week vrijgelaten door Oekraïne en is zaterdag op het vliegtuig naar Moskou gezet als onderdeel van een uitruil van zeventig gevangenen.
Telegraaf 07.09.2019 Het Nederlandse Openbaar Ministerie heeft Rusland gevraagd om MH17-verdachte Vladimir Tsemach, die zojuist is overgedragen door Oekraïne in het kader van een gevangenenruil, alweer uit te leveren aan ons land. Tsemach had een belangrijke getuige kunnen zijn, maar de kans daarop is verkleind sinds hij terug mag naar Rusland. Wel is Tsemach nog verhoord door Nederlandse onderzoekers voordat hij aan de Russen is overgedragen.
Dat bevestigt het ministerie van Buitenlandse Zaken in navolging van de Oekraïense president Volodimir Zelenski. Het kabinet betreurt zeer dat de uitruil van gevangenen tussen Rusland en Oekraïne heeft plaatsgevonden.
Desondanks kan het kabinet wel meedelen dat het Nederlandse OM Tsemach ’nogmaals’ heeft kunnen horen, aldus minister Blok (Buitenlandse Zaken) in een Kamerbrief. Om dat verhoor mogelijk te maken, heeft Oekraïne na Nederlandse druk de overdracht van de MH17-verdachte aan Rusland enige tijd uitgesteld.
Nederland had echter liever gehad dat Tsemach helemaal niet was uitgeleverd. Ons land vreest dat de verdachte vanuit Rusland helemaal nooit meer tot verantwoording geroepen kan worden. Het kabinet heeft tevergeefs ’tot op het hoogste niveau’, aldus Blok, geprobeerd Oekraïne er van te overtuigen dat Tsemach geen onderdeel moest zijn van een grotere uitruil van gevangenen.
’Klap in gezicht’
Tsemach werd eerder deze week vrijgelaten door Oekraïne en is zaterdag op het vliegtuig naar Moskou gezet als onderdeel van de uitruil, waar in totaal zeventig gevangenen mee gemoeid zijn. Rusland gaf Oekraïne in ruil zeelieden die in weerwil van een internationale uitspraak daar werden vastgehouden.
Regeringspartij D66 reageert boos op de uitlevering. „Dit is een klap in het gezicht van iedereen die de waarheid boven tafel wil en de MH17-verdachten voor de rechtbank”, aldus Kamerlid Sjoerd Sjoerdsma. „Ik vind het ontgoochelend dat Oekraïne deze verdachte heeft uitgeleverd aan Rusland, het land dat wij staatsaansprakelijk stellen voor het neerhalen van MH17.” Het Kamerlid wil dat minister Blok dinsdag in de Kamer uitleg komt geven.
De stichting Vliegramp MH17 beschuldigt Rusland van expliciete tegenwerking en obstructie. „Als ik zie dat Tsemach geen Rus is en toch betrokken worden in een gevangenenruil, dan moet de druk op Oekraïne erg groot geweest zijn”, zegt voorzitter Piet Ploeg van de organisatie van nabestaanden in een reactie. „Rusland pleegt obstructie en werkt het onderzoek van het Joint Investigation Team tegen door een verdachte weg te houden bij het strafrechtelijk onderzoek en de vervolging.”
Volgens Ploeg lapt Rusland ook resolutie 2166 van de VN Veiligheidsraad aan zijn laars. „Die resolutie verplicht de Russen om mee te werken aan het onderzoek.”
Het verbaast hem dat Tsemach, een voormalige militaire commandant van de pro-Russische separatisten in de Oekraïne, als niet-Rus nu is overgedragen aan Rusland. „Het deugt niet en is voor de nabestaanden een heel slechte zaak dat een verdachte niet langer beschikbaar is.”
AD 07.09.2019 MH17-getuige en verdachte Vladimir Tsemach in het MH17-proces is meerdere keren en met goedvinden van Europese leiders verhoord, voordat hij naar Rusland is gestuurd tijdens de gevangenenruil van vandaag tussen Rusland en Oekraïne.
Dat heeft de Oekraïense president Volodymyr Zelensky vandaag gezegd, aldus de Oekraïense nieuwssite Censor.net en Interfax-Oekraïne. ‘,,Tsemach is ondervraagd in overeenstemming met Europese partners’’, aldus Zelensky.
,,Ze hebben hem ondervraagd en niet alleen vlak voor zijn vertrek. Ik zal geen namen noemen van Europese leiders met wie we hebben gepraat over de gerechtelijke handelingen. We hebben het allemaal gedaan. Alles wat van ons werd gevraagd. Het was moeilijk. Ik was bang dat door dit de uitruil zou kunnen afketsen’’, zei de Oekraïense president op de luchthaven Boryspil buiten Kiev.
Volgens Radio Liberty/Radio Free Europe hebben onderzoekers van het Joint Investigation Team, dat onderzoek doet naar MH17, in Kiev geprobeerd al met Tsemach te praten. Of dat gelukt is, was vandaag nog niet duidelijk.
Belang
Tsemach kan een belangrijke en mogelijk de enige getuige zijn in het proces rond vlucht MH17, omdat hij op de locatie zou zijn geweest waar de Russische BUK-raket werd afgeschoten en hij geholpen zou hebben de BUK-installatie helpen verbergen, nadat de Boeing was neergeschoten.
Doordat hij nu naar Rusland is vertrokken, is het zeer onwaarschijnlijk dat hij nog tijdens de rechtszittingen die in maart in Nederland beginnen, zijn verhaal zal doen.
Dat hij gisteren daadwerkelijk aan boord was van het vliegtuig dat Russische gevangenen terug naar Moskou vloog, werd op Twitter bevestigd door een verslaggever van de pro-Kremlinkrant Komsomolskaja Pravda, die meevloog.
Russische betrokkenheid
Daarnaast gelooft hij dat de eis om Tsemach te krijgen, ook ‘een nieuw bewijs is dat Moskou betrokken is geweest bij het neerhalen van MH7′. Hij stelde vandaag dat alle gegevens van de gesprekken met Tsemach veilig zijn opgeslagen en dat de SBOE er alles aan zal doen de schuldigen van de aanslag op MH17 te straffen.
Maksim Joesin, internationaal commentator van de zakenkrant Kommersant, zegt tegen het AD dat hij verwacht dat Tsemach uiteindelijk in Rusland zal blijven. ,,Ze zullen hem niet terug brengen naar de Volksrepubliek Donetsk’’, zegt Joesin. ‘,,Want dan loopt hij de kans dat de Oekraïense geheime dienst hem opnieuw ontvoert.’’
Verdwijnen
Maar waar hij en hoe in Rusland zal verblijven, zullen we vermoedelijk nooit meer weten. Joesin denkt dat Rusland Tsemach ergens zal verstoppen, misschien in Siberië. ,,Het land is zo groot, hij kan overal verdwijnen. Met wellicht een nieuwe naam en een nieuw paspoort.’’
Vermoord zal hij niet worden, vermoedt Joesin. Die angst werd door sommige Oekraïense geuit, omdat Tsemach te veel dingen zou kunnen vertellen over het neerhalen van MH17 die Moskou schade zouden kunnen berokkenen.
‘,,Maar ik denk dat zijn rol als getuige wordt overdreven’’, zegt Joesin. ,,We weten toch allang dat de rebellen MH17 hebben neergeschoten. Daar is al bewijs genoeg voor. Wat zou Tsemach daaraan nou nog kunnen toevoegen?’’
Telegraaf 05.09.2019 De vrijlating van MH17-verdachte Tsemach door Oekraïne is ’akelig nieuws’. Dat zegt minister Grapperhaus (Justitie en Veiligheid). De CDA-bewindsman heeft zelfs nog hoop dat de vrijlating wordt teruggedraaid.
Het besluit dat de verdachte werd vrijgelaten viel Grapperhaus rauw op zijn dak. „Ik ben op de hoogte gesteld dat er een voornemen was daartoe. En ik ondersteun volledig dat het Openbaar Ministerie (OM) heeft gekeken wat kan daaraan gedaan worden.” Het was echter te laat om nog succesvol in te grijpen, vertelt de minister.
„We hebben het maar kort voor tevoren gehoord.” Toch hoopt de bewindsman dat de vrijlating alsnog wordt teruggedraaid. „Ik heb nog steeds de hoop niet opgegeven, maar ik blijf daarover op de vlakte om het OM niet in de weg te lopen.”
Opvallend is dat waar Grapperhaus zich uitspreekt over de vrijlating zijn collega Blok er niks over zegt omdat dit niet goed zou zijn ’voor de uitkomst die wij willen: berechting van de daders’. Zelfs bevestigen dat de verdachte is vrijgelaten, wilde Blok niet.
Beschikbaar houden
Een Oekraïens gerechtshof liet gisteren MH17-verdachte Vladimir Tsemach vrij. Dat, terwijl Oekraïne lid is van het gemeenschappelijke opsporingsteam JIT, waarin de Openbaar Ministeries van de getroffen landen samenwerken. Het Nederlands OM vroeg Kiev onlangs nog per brief Tsemach beschikbaar te houden voor Nederland en het strafrechtelijk onderzoek naar de aanslag op vlucht MH17.
Terug naar rebellengebied
Oekraïne pakte Tsemach in juni op. De veiligheidsdiensten in Oekraïne hadden hem geïdentificeerd als een voormalige commandant van de pro-Russische separatisten in het oosten van Oekraïne. Hij zou leiding hebben gegeven aan een luchtverdedigingseenheid. Het hof liet Tsemach op borgtocht vrij. Tsemach moet beschikbaar blijven voor Oekraïense justitie, maar mag wel terug naar waar hij vandaan kwam. Omdat dit in pro-Russisch rebellengebied is in Oost-Oekraïne, lijkt het onwaarschijnlijk dat hij nog terugkeert naar de cel, laat staan dat hij tijdens het MH17-proces ter verantwoording wordt geroepen.
Gevangenenruil
Russische en Oekraïense media meldden onlangs dat Rusland Tsemach zou willen betrekken in een gevangenenruil met Oekraïne. De Russische president Vladimir Poetin zei donderdag dat de onderhandelingen tussen Moskou en Oekraïne over een grootschalige gevangenenruil in de afrondende fase verkeren.
Telegraaf 05.09.2019 Minister Blok (Buitenlandse Zaken) wil niets zeggen over de vrijlating van een MH17-verdachte door Oekraïne. De bewindsman wil zelfs niet bevestigen dat de man die van groot belang is voor het MH17-proces is vrijgelaten.
„We horen hier allerlei geluiden over. Die geluiden roepen vragen op.” Toch wil hij er in het openbaar geen oordeel over uitspreken. „Dat is niet goed voor de uitkomst die we willen. Het is van groot belang dat we zorgvuldig te werk gaan en geen nieuwe feiten creëren.”
Een Oekraïens gerechtshof liet gisteren MH17-verdachte Vladimir Tsemach vrij. Dat, terwijl Oekraïne lid is van het gemeenschappelijke opsporingsteam JIT, waarin de Openbaar Ministeries van de getroffen landen samenwerken. Het Nederlands OM vroeg Kiev onlangs nog per brief Tsemach beschikbaar voor Nederland te houden bij het onderzoek naar de aanslag op vlucht MH17.
Blok wil niet zeggen op welke manier hij zich heeft ingespannen om de vrijlating van de verdachte te voorkomen. Hij zegt slechts dat hij over het onderwerp ’contact heeft’ met de Oekraïense autoriteiten, onder meer de ambassadeur.
Oekraïne pakte Tsemach in juni op. De veiligheidsdiensten in Oekraïne hadden hem geïdentificeerd als een voormalige commandant van de pro-Russische separatisten in het oosten van Oekraïne. Hij zou leiding hebben gegeven aan een luchtverdedigingseenheid.
Het hof liet Tsemach op borgtocht vrij. Tsemach moet beschikbaar blijven voor Oekraïense justitie, maar mag wel terug naar waar hij vandaan kwam,. Omdat dit in pro-Russisch rebellengebied is in Oost-Oekraïne, lijkt het onwaarschijnlijk dat hij nog terugkeert naar de cel, laat staan dat hij tijdens het MH17-proces ter verantwoording wordt geroepen.
Russische en Oekraïense media meldden onlangs dat Rusland Tsemach zou willen betrekken in een gevangenenruil met Oekraïne. De Russische president Vladimir Poetin zei donderdag dat de onderhandelingen tussen Moskou en Oekraïne over een grootschalige gevangenenruil in de afrondende fase verkeren.
Telegraaf 05.09.2019 De betrekkingen tussen de gezworen vijanden Rusland en Oekraïne, sinds de annexatie van de Krim in 2014, is volgens sommige waarnemers belangrijker dan die tussen Kiev en Amsterdam. Vladimir Poetin lijkt met een op handen zijnde gevangenenruil vandaag zelfs een kleine zege te hebben behaald.
Koud een week nadat Hoofdofficier Fred Westerbeke van het Joint Investigation Team (JIT) – dat het onderzoek naar de ramp met de MH17 leidt – de Oekraïense justitie in een brandbrief verzocht om MH17-verdachte Vladimir Tsemach niet uit te leveren aan Rusland, werd hij vanochtend door de rechter in Oekraïne op vrije voeten gesteld.
De rechter in Kiev verklaarde dat Tsemach, een oud-rebellenleider die informatie zou hebben over het transport van de Boek-raket naar het oorlogsgebied in Oost-Oekraïne in de zomer van 2014, en misschien zelfs één van de daders is van de ramp, direct moet worden vrijgelaten in afwachting van het onderzoek.
Maar vriend en vijand gaan ervan uit dat de militair, die overigens een Oekraïens paspoort heeft, mogelijkerwijze snel het hazenpad zal nemen naar Rusland. Daarmee zou de mogelijkheid hem komend voorjaar te verhoren, wanneer het MH17-proces in Nederland van start gaat, vrijwel nul zijn. In Rusland is hij veilig.
Gevangenruil
De naam van Tsemach dook vorige week op bij de op handen zijnde grote gevangenenruil tussen Rusland en Oekraïne, waarbij de in Rusland vastzittende filmregisseur Oleg Sentso en 24 Oekraïense zeelieden die Moskou vorig jaar in de straat van Kertsj nabij de Krim arresteerden, zouden worden geruild voor Russische gevangenen in Oekraïne. Op het laatst kwam het Kremlin met de eis dat ook Tsemach moest worden vrijgelaten.
Tsemach werd eerder deze zomer bij een geheime operatie van commando’s van de Oekraïense veiligheidsdienst SBOe uit zijn huis in het stadje Snizjne ontvoerd en op bijna filmische wijze in een rolstoel langs controleposten van de pro-Russische separatisten naar Oekraïne gesmokkeld. Tsemachs was in de zomer van 2014 commandant van de luchtverdediging in Snizjne, in de buurt van de plek waar volgens het JIT-rapport de fatale Boek-raket werd afgevuurd op de Maleisische Boeing, waarbij alle 298 inzittenden werden gedood.
De nieuwe president Zelensky werd bij zijn verkiezing eerder dit jaar geprezen als een kandidaat van hoop, om zowel de corruptie in het eigen land als de betrekkingen met het Westen verder te verbeteren. Maar snel betere betrekkingen met Moskou, dat nog altijd de pro-Russische rebellen in Oost-Oekraïne steunt, blijken evenzeer van belang. En heeft in dit geval mogelijkerwijze zelfs de doorslag gegeven.
De Russische staats-tv bracht het nieuws vanochtend als een stille triomf en zei dat de gevangenenruil nu zeer nabij is.
NU 05.09.2019 MH17-verdachte Volodymyr Tsemach mag van een Oekraïense rechtbank zijn proces in vrijheid afwachten, meldt persbureau AFP donderdag. De 58-jarige Tsemach was in juni van dit jaar opgepakt en in voorlopige hechtenis genomen.
De man is mogelijk een belangrijke getuige van het neerhalen van MH17, omdat hij militair commandant van de luchtverdediging zou zijn geweest in de stad Snizjne. Dit is dicht bij de plek waar de buk-raket die het vliegtuig heeft getroffen is afgeschoten.
Woensdag drongen veertig Europese politici er bij de Oekraïense president Volodymyr Zelensky op aan Tsemach niet uit te leveren aan Moskou. Het Nederlandse Openbaar Ministerie (OM) vroeg Oekraïne vorige week al om hem beschikbaar te houden voor het onderzoek naar de crash.
Oekraïne en Rusland onderhandelen al weken over een grote gevangenenruil. Het overleg daarover loopt nog, al schreven Russische media vorige week dat er al een uitruil had plaatsgevonden.
Dit schijnt echter op het laatste moment niet door te zijn gegaan, omdat Rusland ook de overdracht van Tsemach eiste. Wanneer een nieuwe gevangenenruil op de planning staat, is niet bekend.
Vier mannen aangeklaagd wegens betrokkenheid MH17-ramp
De Nederlandse justitie vervolgt drie Russen en één Oekraïner voor het neerhalen van MH17. Die rechtszaak begin op 9 maart 2020. De mannen, Igor Girkin, Sergey Dubinsky, Oleg Pulatov en Leonid Kharchenko, hebben zelf niet op de knop gedrukt waarmee de buk-raket werd afgevuurd, maar worden wel verantwoordelijk gehouden voor onder meer het transporteren van de raket.
Vlucht MH17 stortte in juli 2014 neer in Oost-Oekraïne. Daarbij kwamen alle 298 inzittenden om het leven, onder wie 196 Nederlanders.
NOS 05.09.2019 Oekraïne laat een verdachte in het proces over het neerhalen van MH17 vrij. Het gaat om oud-commandant Vladimir Tsemach, die het internationaal justitieel onderzoeksteam (JIT) zou willen verhoren. Een rechtbank heeft hem vrijgelaten. Volgens Oekraïense media gebeurde dat zonder borgtocht of reisbeperking.
Tsemach zou in het kader van een omvangrijke gevangenenruil tussen Rusland en Oekraïne aan Rusland worden uitgeleverd. OM-hoofdofficier Fred Westerbeke zei maandag in een brief dat het van het hoogste belang is dat hij beschikbaar blijft voor de rechtszaak.
Uitlevering aan Rusland bemoeilijkt dit volgens het OM, omdat Rusland een partij is in het conflict. Veertig Europarlementariërs hebben zich in een brief uitgesproken tegen uitlevering van de militair aan Rusland. De Oekraïense justitie was fel gekant tegen de vrijlating omdat er gevreesd wordt dat hij zal vluchten naar de separatistenregio Donetsk of Rusland.
De dochter van Tsemach zegt tegen Russische media dat ze niet weet of haar vader terug zal keren naar Donetsk, “zonder geld en documenten”.
‘Een hoop vragen’
Nabestaanden van de slachtoffers van vlucht MH17 zijn niet blij met de vrijlating van Tsemach. “Het is voor ons van het grootste belang dat verdachten van het neerhalen van MH17 worden gehoord en eventueel ook berecht”, zegt Piet Ploeg van de Stichting Vliegramp MH17. “Ze zijn medeverantwoordelijk voor de dood van onze familieleden, en het kan niet zo zijn dat men daarmee wegkomt.”
Volgens minister Blok van Buitenlandse Zaken roept het nieuws over de vrijlating “een hoop vragen” op. De Nederlandse regering staat in nauw contact met de Oekraïense autoriteiten, zegt hij. “Maar wat we uiteindelijk allemaal willen, is dat de schuldigen berecht worden. Voor dat doel helpt het niet als ik nu inga op de inhoud van die contacten.”
David Jan Godfroid @djmoskou
Sommigen zien dit als meesterzet van Oekraïne. Immers, als hij niet gevangen zit, kan hij ook geen deel uitmaken van een gevangenenruil. Met andere woorden: dan blijft hij in Oekraïne en dus beschikbaar voor MH17-zaak. De vraag is natuurlijk of die hele ruil dan nog doorgaat.
Tsemach zou tijdens de ramp met vlucht MH17 commandant zijn geweest bij de pro-Russische separatisten in het oosten van Oekraïne. Hij werd eind juni opgepakt door het Oekraïense leger in zijn woonplaats, de stad Snizhne ten oosten van Donetsk.
Vervolgens werd hij uit de separatistenregio weggevoerd en vastgezet op verdenking van lidmaatschap van een terroristische organisatie. Justitie denkt dat hij een belangrijk figuur kan zijn voor het MH17-dossier en wil hem graag spreken.
Achterdeur?
Het is onduidelijk wat de vrijlating betekent voor het proces en of Tsemach misschien via de achterdeur alsnog in Rusland belandt. Het JIT heeft nog geen reactie op de vrijlating.
De advocaat van Tsemach zegt tegen een Oekraïens televisiestation dat hij niet weet wat zijn cliënt van plan is. “Ik weet niet of hij ergens heengaat. Hij is verplicht om voor de rechter te verschijnen.”
Eind juli stond Tsemach voor de rechter in Oekraïne. Correspondent Gert-Jan Dennekamp was voor Nieuwsuur bij de zitting:
AD 05.09.2019 Een rechtbank in Oekraïne heeft Vladimir Tsemach vrijgelaten. De Oekraïner wordt door het Nederlandse Openbaar Ministerie, dat onderzoek doet naar het neerschieten van MH17, gezien als verdachte in de zaak. Tsemach is een oud-commandant van de pro-Russische separatisten.
Tsemach werd enkele weken geleden door de Oekraïners op spectaculaire wijze opgepakt in het door de separatisten bezette deel van het land. Hij werd door de geheime dienst verdoofd en ontvoerd. Oekraïne wil hem berechten voor zijn rol in de burgeroorlog. Een rechter heeft nu besloten dat hij dat proces in vrijheid af mag wachten, zo melden Oekraïnse media. Hij krijgt geen elektronisch arm- of enkelband om.
Het Nederlandse OM had vorige week juist aan de Oekraïners gevraagd Tsemach langer vast te houden, zodat hij ondervraagd zou kunnen worden. ,,Die ondervraging is van groot belang”, aldus de Nederlandse onderzoeksleider Fred Westerbeke in een uitgelekte brief aan het Oekraïnse OM.
Justitie wil hem horen omdat hij waarschijnlijk meer weet van de route en de bemanning van de Buk-lanceerinstallatie die werd gebruikt om MH17 neer te schieten. ,,Op basis van nieuwe informatie beschouwen we Vladimir Tsemach nu als verdachte. We kunnen echter niet zeggen welke informatie dat is”, staat er in de brief.
Recent werd bekend dat Rusland Tsemach wilde betrekken in een gevangenenruil met Oekraïne. Dat is opvallend omdat Tsemach geen Rus, maar een Oekraïner is. Het onderzoeksteam MH17 stelt dat de Buk die het vliegtuig neerhaalde uit Rusland komt en merkte eerder drie Russen en een Oekraïner aan als verdachten in het onderzoek.
Tsemach was in 2014 de commandant van een luchtafweereenheid van de separatisten in de buurt van de plaats Snizjne. Vanuit die plek in Oost-Oekraïne werd de raket die vlucht MH17 in juli 2014 neerhaalde afgeschoten. Daarbij kwamen alle 298 inzittenden om het leven, onder wie 196 Nederlanders.
Een woordvoerder van het Joint Investigation Team (JIT), het internationale team dat onder Nederlandse leiding de crash onderzoekt, wilde vanochtend nog geen reactie geven op het vrijlaten van Tsemach. Ook minister van Justitie Grapperhaus wil er geen mededelingen over doen.
Vraag is nu wat de Oekraïner gaat doen: blijft hij beschikbaar voor het onderzoek of duikt hij onder? De Oekraïnse aanklager Oleg Peresada zegt tegen website Hromadske ‘dat Tsemach terug zal keren naar het gebied dat niet onder controle staat van de Oekraïnse overheid’. Dat zou betekenen dat de verdachte terugkeert naar het separatistengebied.
Tsemach moest vandaag voorkomen omdat zijn termijn van een maand voorarrest erop zat. Het Oekraïnse OM stelde in de rechtbank hem langer vast te willen houden omdat ‘zijn leven anders gevaar kan lopen’. Tsemach zelf wilde in de rechtszaal geen vragen van journalisten over MH17 beantwoorden. Hij verliet de rechtbank als vrij man.
Vier verdachten in Rusland
Vier andere verdachten bevinden zich alle vier in Rusland. Dat land levert geen onderdanen uit. Hoofdverdachte Igor Strelkov liet eerder aan deze site al weten ook zelf niet van plan te zijn naar Nederland te komen voor het proces dat volgend jaar van start gaat.
In Oekraïne bestaat grote verwarring over de vrijlating van Tsemach. Sommigen zien hierin een voorbode van een vlucht van Tsemach naar Rusland, waardoor Kiev zou voldoen aan een van de Russische voorwaarden voor de gevangenenruil.
Anderen zien het eerder als een onderdeel van een machtsstrijd tussen justitie en de Oekraïnse president Zelensky: door Tsemach vrij te laten, is hij geen gevangene meer en kan hij dus ook niet worden uitgeruild.
,,Het klinkt alsof hij onderdeel kan worden van een gevangenenruil”, reageert PvdA-Europarlementariër Kati Piri. ,,Het is afwachten, ik hou mijn hart vast.” Op initiatief van Piri stuurden veertig PvdA-Europarlementariërs deze week een brief aan de Oekraïense president Volodimir Zelenski om erop aan te dringen dat Tsemach niet aan Moskou wordt uitgeleverd als onderdeel van een door Moskou gewenste ruil.
‘Verkeerde kant op’
,,Dit beweegt de verkeerde kant op”, zegt ze over de vrijlating van de oud-commandant van de pro-Russische separatisten. Volgens haar is dit eerder al gebeurd met een Russische journalist. Zij begrijpt wel de ‘moeilijke’ positie waarin Oekraïne verkeert.
Ook de nabestaanden van de slachtoffers maken zich zorgen. ,,Ik weet niet of het nu goed of slecht nieuws is. Dit is schaken op heel hoog niveau”, reageerde Piet Ploeg, voorzitter stichting Vliegramp MH17. ,,Het is onduidelijk of dit mogelijk te maken heeft met een gevangenenruil. Dat zou heel slecht zijn.
En waar blijft hij nu hij is vrijgelaten? Ik ben er wel bezorgd over dat een belangrijke verdachte dan niet beschikbaar blijft voor het strafrechtelijke onderzoek van het internationaal justitieel onderzoeksteam (JIT). Het risico is groot dat hij dan niet voor de rechter zal verschijnen en dat is toch wat we allemaal willen.”
Minister Stef Blok (Buitenlandse Zaken) staat naar eigen zeggen in nauw contact met de Oekraïense autoriteiten. ,,We zitten er bovenop”, zei hij donderdag. Hij wil verder niet op de zaak ingaan.
Blok zei dat de berichten uit Kiev een hoop vragen oproepen. Hij wilde de vrijlating op borgtocht van Tsemach niet bevestigen, ook wilde hij niet kwijt of Nederland van tevoren op de hoogte was gesteld.
Telegraaf 05.09.2019 Een gerechtshof in Oekraïne heeft MH17-verdachte Vladimir Tsemach vrijgelaten. Het Nederlandse Openbaar Ministerie vroeg Oekraïne onlangs nog Tsemach beschikbaar voor Nederland te houden bij het onderzoek naar de crash met de MH17.
Oekraïne pakte Tsemach in juni op. De veiligheidsdiensten in Oekraïne hadden hem geïdentificeerd als een voormalige commandant van de pro-Russische separatisten in het oosten van Oekraïne. Hij zou leiding hebben gegeven aan een luchtverdedigingseenheid. Het hof liet Tsemach op borgtocht vrij. Het onderzoek naar zijn mogelijke betrokkenheid bij de pro-Russische separatisten gaat door. Tsemach moet beschikbaar blijven voor Oekraïense justitie.
Gevangenenruil
Russische en Oekraïense media meldden onlangs dat Rusland Tsemach zou willen betrekken in een gevangenenruil met Oekraïne. Hoofdofficier Fred Westerbeke van het Joint Investigation Team (JIT), dat onderzoek doet naar het neerhalen van MH17, stuurde een brief naar het Oekraïense OM waarin hij uitlegde dat Tsemach een verdachte in de zaak is en dat het daarom belangrijk is dat de voormalige commandant beschikbaar blijft voor het onderzoek naar het neerhalen van het toestel. Veertig Europese politici drongen er deze week in een brief aan de Oekraïense president Volodimir Zelenski op aan Tsemach niet aan Moskou over te dragen.
De Russische president Vladimir Poetin zei donderdag dat de onderhandelingen tussen Moskou en Oekraïne over een grootschalige gevangenenruil in de afrondende fase verkeren. Hij meldde dat een datum voor de gevangenenruil binnenkort wordt bekendgemaakt.
Op 17 juli 2014 werd MH17 van Malaysia Airlines boven Oost-Oekraïne neergehaald. Daarbij kwamen alle 298 inzittenden om het leven. De meeste slachtoffers waren Nederlanders.
Het is geen goed nieuws dat een Oekraïense rechter MH17-verdachte Vladimir Tsemach op vrije voeten heeft gesteld. „Het klinkt alsof hij onderdeel kan worden van een gevangenenruil”, reageert PvdA-Europarlementariër Kati Piri. „Het is afwachten, ik hou mijn hart vast.”
Op initiatief van Piri stuurden veertig PvdA-Europarlementariërs deze week een brief aan de Oekraïense president Volodimir Zelenski om erop aan te dringen dat Tsemach niet aan Moskou wordt uitgeleverd als onderdeel van een door Moskou gewenste ruil.
„Dit beweegt de verkeerde kant op”, zegt ze over de vrijlating van de oud-commandant van de pro-Russische separatisten. Volgens haar is dit eerder al gebeurd met een Russische journalist. Zij begrijpt wel de „moeilijke” positie waarin Oekraïne verkeert.
MSN 05.09.2019 Een rechter in Oekraïne heeft besloten dat een belangrijke verdachte van de ramp met vlucht MH17 zijn proces in vrijheid mag afwachten. Vladimir Tsemach, een oud-commandant van de pro-Russische separatisten, wordt door Oekraïne verdacht van terrorisme.
Het Nederlandse Openbaar Ministerie had Oekraïne vorige week verzocht om Tsemach vast te houden voor het onderzoek naar de crash. Voor zover bekend is hij een van de weinige betrokkenen die in de strafzaak een verklaring zou kunnen geven. Het internationale onderzoeksteam, het Joint Investigation Team, wil nog niet reageren.
Oekraïne zou van plan zijn geweest Tsemach – samen met andere gevangenen – te ruilen met Rusland tegen Oekraïense gevangenen. Het Kremlin zou hebben geëist dat Tsemach bij die ruil betrokken werd, wat opvallend is omdat Tsemach geen Rus is, maar een Oekraïner.
Tsemach werd eind juni opgepakt door Oekraïense militairen. Volgens sommige bronnen was hij commandant van de luchtverdediging vlak bij de plaats vanwaar de Buk-raket werd afgevuurd waarmee vlucht MH17 werd neergeschoten.
Eerste stap naar vertrek
“Dit is geen goed nieuws voor het internationale onderzoeksteam”, zegt politiek verslaggever Fons Lambie. “Dat wilde Tsemach graag spreken en deed een dringend beroep op de Oekraïense justitie. Vrijlating kan een eerste stap zijn naar een vertrek uit Oekraïne, als onderdeel van een gevangenenruil waar Tsemach eerder bij is genoemd.”
Bij de ramp in Oost-Oekraïne kwamen in juli 2014 298 inzittenden van vlucht MH17 om het leven, onder wie 196 Nederlanders.
NU 04.09.2019 Veertig Europese politici hebben er in een brief aan de Oekraïense president Volodimir Zelenski op aangedrongen een belangrijke verdachte van de ramp met vlucht MH17 niet uit te leveren aan Moskou. Dat meldt PvdA-Europarlementariër Kati Piri, die het initiatief nam tot de brief.
Het Nederlandse Openbaar Ministerie vroeg Oekraïne vorige week al om Vladimir Tsemach, een oud-commandant van de pro-Russische separatisten, voor Nederland beschikbaar te houden bij het onderzoek naar de crash.
Rusland wil de in juni opgepakte Tsemach betrekken in een gevangenenruil met Oekraïne. “Het is een bizar verzoek van Rusland om te vragen om de uitlevering van een Oekraïense staatsburger”, aldus Piri. “Het doet vermoeden dat de Russische regering per se wil voorkomen dat deze verdachte voor een rechtbank verschijnt.” Het is volgens haar belangrijk dat “met het verhoren van deze verdachte recht kan worden gedaan aan de slachtoffers en nabestaanden van de vliegramp”.
Vlucht MH17 stortte in juli 2014 neer in Oost-Oekraïne. Daarbij kwamen alle 298 inzittenden om het leven, onder wie 196 Nederlanders.
Kiev en Moskou onderhandelen over gevangenenruil
Kiev en Moskou onderhandelen al weken over een grote gevangenenruil. Het overleg daarover loopt nog, al schreven Russische media vorige week dat er al een uitruil had plaatsgevonden.
Die schijnt echter op het laatste moment te zijn vastgelopen omdat Rusland ook de overdracht van Tsemach eiste. Wanneer een nieuwe gevangenenruil op de planning staat is niet bekend.
Tsemach was commandant van luchtafweer nabij rampplaats MH17
De Oekraïense Tsemach was commandant van de luchtafweer van het plaatsje Snizjne. Dat ligt enkele kilometers van de locatie waarvandaan op 17 juli 2014 een vliegtuig van Malaysia Airlines werd neergeschoten.
Uit een video-interview uit 2015 blijkt dat Tsemach mogelijk betrokken was bij het afvoeren van de buk-lanceerinstallatie naar Rusland, schrijft het dagblad. Afgelopen juni werd hij opgepakt door de Oekraïense geheime dienst.
Tsemach werd omschreven als ‘kroongetuige’ in het onderzoek, maar het Nederlandse OM heeft “op basis van recent vrijgekomen informatie” Tsemach nu aangemerkt als verdachte. Die informatie kan volgens hoofdofficier en onderzoeksleider Fred Westerbeke nog niet gedeeld worden met Oekraïne.
Justitie vervolgt drie Russen en één Oekraïener
De Oekraïense president Volodymyr Zelensky zou hebben overwogen om Tsemach over te dragen aan Rusland, maar na een dringende oproep van zijn adviseurs hier vanaf hebben gezien.
De Nederlandse justitie vervolgt drie Russen en één Oekraïner voor het neerhalen van MH17. Die rechtszaak begin op 9 maart 2020. De mannen, Igor Girkin, Sergey Dubinsky, Oleg Pulatov en Leonid Kharchenko, hebben zelf niet op de knop gedrukt waarmee de buk-raket werd afgevuurd, maar worden wel verantwoordelijk gehouden voor onder meer het transporteren van de raket.
Telegraaf 04.09.2019Veertig Europese politici hebben er in een brief aan de Oekraïense president Volodimir Zelenski op aangedrongen een belangrijke verdachte van de ramp met vlucht MH17 niet uit te leveren aan Moskou. Dat meldt PvdA-Europarlementariër Kati Piri, die het initiatief nam tot de brief.
Het Nederlandse Openbaar Ministerie vroeg Oekraïne vorige week al om Vladimir Tsemach, een oud-commandant van de pro-Russische separatisten, beschikbaar voor Nederland te houden bij het onderzoek naar de crash.
Rusland wil de in juni opgepakte Tsemach betrekken in een gevangenenruil met Oekraïne. „Het is een bizar verzoek van Rusland om te vragen om de uitlevering van een Oekraïense staatsburger”, aldus Piri. „Het doet vermoeden dat de Russische regering per se wil voorkomen dat deze verdachte voor een rechtbank verschijnt.” Het is volgens haar belangrijk dat „met het verhoren van deze verdachte recht kan worden gedaan aan de slachtoffers en nabestaanden van de vliegramp.”
Vlucht MH17 stortte in juli 2014 neer in Oost-Oekraïne. Daarbij kwamen alle 298 inzittenden om het leven, onder wie 196 Nederlanders.
AD 04.09.2019 Veertig Europese politici hebben er in een brief aan de Oekraïense president Volodimir Zelenski op aangedrongen een belangrijke verdachte van de ramp met vlucht MH17 niet uit te leveren aan Moskou.
Dat meldt PvdA-Europarlementariër Kati Piri, die het initiatief nam tot de brief. Het Nederlandse Openbaar Ministerie vroeg Oekraïne vorige week al om Vladimir Tsemach, een oud-commandant van de pro-Russische separatisten, beschikbaar voor Nederland te houden bij het onderzoek naar de crash.
Rusland wil de in juni opgepakte Tsemach betrekken in een gevangenenruil met Oekraïne. “Het is een bizar verzoek van Rusland om te vragen om de uitlevering van een Oekraïense staatsburger”, aldus Piri. “Het doet vermoeden dat de Russische regering per se wil voorkomen dat deze verdachte voor een rechtbank verschijnt.”
Het is volgens haar belangrijk dat “met het verhoren van deze verdachte recht kan worden gedaan aan de slachtoffers en nabestaanden van de vliegramp”. Vlucht MH17 stortte in juli 2014 neer in Oost-Oekraïne. Daarbij kwamen alle 298 inzittenden om het leven, onder wie 196 Nederlanders.
RTL 03.09.2019 Het Nederlandse Openbaar Ministerie heeft Oekraïne gevraagd MH17-verdachte Vladimir Tsemach beschikbaar te houden voor ondervraging door het internationale onderzoeksteam. Justitie wil voorkomen dat Tsemach wordt overgedragen aan Rusland in een aankomende gevangenenruil.
In een brief schrijft OM-hoofdofficier Fred Westerbeke dat het ‘van het hoogste belang’ is dat Tsemach beschikbaar blijft voor ondervraging. Op basis van nieuwe informatie beschouwt het OM Tsemach nu als een ‘verdachte’, schrijft hij.
Westerbeke is de coördinator van het Joint Investigation Team (JIT) dat het neerhalen van vlucht MH17 onderzoekt. De brief is gepubliceerd op de Oekraïense nieuwssite theBabel.
Tsemach was militaire commandant van de pro-Russische separatisten in het oosten van Oekraïne. Hij zou de leiding hebben gehad van de luchtverdediging van Snizjne, vlakbij de plaats vanwaar op 17 juli 2014 de Buk-raket werd afgevuurd waarmee vlucht MH17 werd neergeschoten.
Sinds eind juni zit de 58-jarige voormalige separatisten-commandant in een Oekraïense cel nadat hij door een speciale eenheid was ontvoerd uit rebellengebied.
Gevangenenruil
Russische en Oekraïense media melden onlangs dat Rusland Tsemach, een Oekraïens staatsburger, zou willen betrekken in een gevangenenruil met Oekraïne.
Omdat Rusland ontkent betrokken te zijn geweest in het neerhalen van vlucht MH17, zou een uitwisseling het onderzoek kunnen bemoeilijken.
MSN 02.09.2019 Het Nederlandse Openbaar Ministerie heeft een dringend beroep gedaan op Oekraïne om te voorkomen dat een nieuwe verdachte in het MH17-onderzoek wordt overgedragen aan Rusland.
Volgens hoofdofficier Fred Westerbeke van het Joint Investigation Team (JIT) is het „van het hoogste belang” dat separatistencommandant Volodymyr Tsemach „beschikbaar blijft” voor „(verdere) ondervraging”. Russische en Oekraïense media meldden eerder dat Tsemach een obstakel is geworden in een grote gevangenenruil waarover Kiev en Moskou al enkele weken onderhandelen.
Tsemach, die de Oekraïense nationaliteit heeft, was commandant van de luchtafweer van het plaatsje Snizjne, vlak bij de locatie waarvandaan op 17 juli 2014 de fatale Boek-raket werd gelanceerd. Afgelopen juni werd hij in rebellengebied opgepakt door de Oekraïense geheime dienst. Uit een video-interview uit 2015 blijkt dat Tsemach mogelijk betrokken was bij het afvoeren van de Boek-lanceerinstallatie naar Rusland.
Tsemach werd door media omschreven als ‘kroongetuige’ in het onderzoek. Naar nu blijkt heeft hoofdofficier Westerberke, onderzoeksleider van het JIT dat de MH17-ramp onderzoekt, afgelopen vrijdag een brief verstuurd aan het Oekraïense Openbaar Ministerie.
In die brief schrijft Westerbeke dat „op basis van informatie die recent beschikbaar is gekomen” het Nederlandse OM Tsemach beschouwt als een „verdachte”. Westerbeke schrijft dat hij de informatie die ten grondslag ligt aan deze status, nog niet kan delen met zijn Oekraïense collega’s. De brief is gepubliceerd op een Oekraïense nieuwssite, NRC heeft de authenticiteit ervan vast kunnen stellen.
Afgelopen vrijdag meldden Oekraïense media dat de deal rond was en dat tientallen gevangenen, onder wie de Oekraïense regisseur Oleg Sentsov, die dag zouden arriveren in Kiev. Enkele uren later bleek echter dat er nog geen overeenstemming was. Volgens de Russische website The Insider liepen de onderhandelingen op het laatste moment vast omdat Moskou ineens de overdracht van Tsemach eiste.
‘Belangrijke getuige’
Het Openbaar Ministerie wil inhoudelijk niet ingaan op de brief van Westerbeke. Een woordvoerder zegt wel dat Tsemach een „belangrijke getuige kan zijn”. Maar: „Hij zit voor een Oekraïense zaak in een Oekraïense cel. Een eventuele uitruil is dus een Oekraïense beslissing. Zijn aanhouding heeft ook niet plaatsgevonden in het kader van onze strafzaak rond het neerhalen van MH17.” Tsemach zit vast voor zijn deelname aan de gewapende strijd van pro-Russische rebellen in Oost-Oekraïne.
Wanneer de gevangenenruil tussen Oekraïne en Rusland plaats zal vinden, is niet duidelijk. Volgens Oekraïense media overwoog de Oekraïense president Zelensky in te stemmen met het Russische verzoek om Tsemach over te dragen, maar besloot hij na een dringende oproep van adviseurs hier vanaf te zien.
De Nederlandse justitie vervolgt vier verdachten (drie Russen en één Oekraïner) voor het neerhalen van MH17, de rechtszaak begint volgend jaar maart. De bekendste verdachte is Igor Girkin, die leiding gaf aan de pro-Russische strijdkrachten in Oekraïne. Hij loopt op dit moment vrij rond in Moskou.
OM-hoofdofficier Fred Westerbeke op een persconferentie van het JITANP
NOS 02.09.2019 OM-hoofdofficier Fred Westerbeke heeft vrijdag een brief aan het Oekraïense OM gestuurd, waarin hij schrijft dat het “van het hoogste belang” is dat MH17-getuige Vladimir Tsemach beschikbaar blijft voor het internationale onderzoeksteam.
Westerbeke verzoekt het land daarmee Tsemach niet in te zetten in een op handen zijnde gevangenenruil tussen Rusland en Oekraïne.
Westerbeke is de onderzoeksleider van het Joint Investigation Team (JIT), het internationale team dat het neerhalen van vlucht MH17 onderzoekt. In de brief, die in handen is van de Oekraïense nieuwssite theBabel, schrijft hij dat op basis van “recente informatie” Tsemach inmiddels als een verdachte wordt gezien door het Nederlandse OM. Westerbeke heeft de informatie nog niet gedeeld met het JIT.
‘Figuur van belang’
Tsemach zit sinds eind juni in een Oekraïense cel, nadat hij door de Oekraïense geheime dienst was ontvoerd uit rebellengebied. Tijdens de ramp met de MH17 ruim vijf jaar geleden zou hij commandant van de luchtverdediging zijn geweest bij de pro-Russische separatisten in het oosten van Oekraïne.
Het JIT zegt in een reactie alleen dat Tsemach een “figuur van belang” kan zijn voor het MH17-dossier en wil daarom dat hij ter beschikking van het onderzoek blijft.
Tsemach stond ruim een maand geleden voor het eerst voor de rechter. Nieuwsuur maakte daar deze reportage over:
Mogelijk heeft het getouwtrek rond Tsemach ervoor gezorgd dat een grote gevangenenruil tussen Rusland en Oekraïne nog niet door is gegaan. Moskou zou met die ruil Tsemach, een Oekraïens staatsburger, naar Rusland willen halen. Dat zou het onderzoek tegen hem bemoeilijken. Rusland is partij in het conflict. Het JIT houdt het land medeverantwoordelijk voor het neerhalen van de MH17.
De gevangenenruil is ook belangrijk voor de Oekraïense president Zelenski. Hij ziet dat als een eerste stap om het conflict in het oosten van Oekraïne te beëindigen. Bij zijn aantreden vorig jaar beloofde hij een eind te maken aan dat conflict.
Telegraaf 01.09.2019 Rusland zou een mogelijke kroongetuige in het MH17-proces, Vladimir Tsemach, willen betrekken in een gevangenenruil met Oekraïne. Dat meldt het AD op basis van drie verschillende bronnen waaronder de onafhankelijke Russische nieuwssite The Insider.
Tsemach is een voormalige militaire commandant van de pro-Russische separatisten die eind juni van de zomer werd opgepakt door Oekraïense militairen. De 58-jarige commandant was volgens sommige bronnen destijds commandant van de luchtverdediging vlakbij de plaats vanwaar de Buk-raket werd afgevuurd waarmee vlucht MH17 werd neergeschoten.
De militair van de separatisten zou een belangrijke getuige in het komende MH17-proces kunnen zijn. Bronnen van The Insider zeggen dat Moskou zonder hem de uitruil zelfs zou afblazen. De onderhandelingen over een gevangenenruil vinden achter gesloten deuren plaats. Volgens Kiev wordt er wel over gesproken, maar is het overleg nog niet afgerond.
AD 21.09.2019 Rusland zou de mogelijke kroongetuige in het MH17-proces, Vladimir Tsemach, willen toevoegen aan de lijst van gevangenen, die Oekraïne en Rusland komende week waarschijnlijk gaan uitruilen.
Dat melden drie verschillende bronnen: de Oekraïense parlementariër Moestafa Najem, de Oekraïense hoofdredacteur Joeri Boetoesov van Tsenzor.net en de onafhankelijke Russische nieuwssite The Insider
Tsemach kan belangrijk zijn voor de MH17-zaak: hij heeft eerder in een interview verklaard dat hij de Russische BUK-raket die het toestel met 298 passagiers neerhaalde, heeft helpen verbergen. Tsemach zal waarschijnlijk de enige getuige zijn die zijn verhaal kan doen. Juist daarom zou Rusland op zijn uitlevering uit zijn, aldus de bronnen.
Oekraïense commando’s slaagden erin Tsemach op 29 juni te ontvoeren, diep in de zelfverklaarde, pro-Russische Volksrepubliek Donetsk (DNR), en hem naar Kiev over te brengen. Tsemach was commandant van een DNR-luchtafweereenheid nabij Snizjne, de locatie waarvandaan de BUK op MH17 is afgeschoten. Hij zit nog steeds in voorarrest.
Als Kiev akkoord gaat met zijn uitlevering aan Rusland, dan ontstaat een explosieve situatie tussen Oekraïne en Nederland: de Nederlandse rechter wil Tsemach waarschijnlijk spreken tijdens het komende MH17-proces dat in maart op Schiphol begint. Mocht het verhaal kloppen, dan is dat curieus: Tsemach is Oekraïens staatsburger en dus heeft Rusland formeel gezien geen reden om hem te willen hebben. Het motief lijkt duidelijk: als hij naar Rusland wordt overgebracht, dan zal hij zeker niet getuigen.
De besprekingen over de gevangenenruil vinden plaats achter gesloten deuren. Daarom is moeilijk vast te stellen of Moskou werkelijk de eis over Tsemach heeft gesteld. Najem zegt desgevraagd vanuit Kiev, dat hij ‘niet meer weet, dan wat hij op Telegram heeft geschreven’. Hij wil zijn bronnen niet prijsgeven, maar stelt dat die betrouwbaar zijn.
Poetin
Bronnen van The Insider dichtbij de onderhandelingstafel zeggen dat Moskou zonder hem de uitruil zelfs zou afblazen. Dezelfde bronnen melden, dat de Oekraïense president Volodymyr Zelensky wel zou willen meewerken aan de uitlevering van de mogelijke kroongetuige om de deal toch te laten doorgaan.
Afgelopen vrijdag begon na een gesprek tussen Zelensky en zijn Russische collega Vladimir Poetin te gonzen, dat er een grote gevangenenruil op til was. Daarbij zouden van Oekraïense kant onder anderen de filmregisseur Oleg Sentsov en 24 zeelieden betrokken zijn.
De Russische marine overmeesterde laatstgenoemden eind november, nadat op de zee van Azov (bij de Krim) Oekraïense en Russische oorlogsbodem slaags waren geraakt. Aan Russische kant staat de van spionage verdachte Oekraïens-Russische journalist Kirill Vysjinsky op de rol naar huis te worden gestuurd.
Verschillende Oekraïense media meldden vrijdagochtend, dat de deal rond was en sommige gevangenen zelfs al op het vliegtuig waren gezet. De woordvoerder van de Oekraïense geheime dienst SBOe schreef vervolgens op Facebook dat er nog geen sprake was van een overeenkomst. Volgens Najem en Boetoesov is de vertraging ontstaan, doordat Moskou te elfder ure met de voorwaarde over Tsemach kwam.
The Insider schrijft, dat Tsemachs getuigenis het proces rond MH17 in een nieuwe fase zal brengen. Ze dwingt Moskou advocaten naar Nederland te sturen, om de Russische positie publiekelijk te verdedigen. Mocht Tsemach niet getuigen, dan kan Moskou het proces veel makkelijker negeren, aldus The Insider.
Het Openbaar Ministerie was zondag niet bereikbaar voor commentaar. Het ministerie van Buitenlandse Zaken laat weten dat het ‘niet aan Nederland is hierover uitspraken te doen’.
Telegraaf 30.08.2019 De nabestaanden van vlucht MH17 hebben een brief geschreven aan de Maleisische premier Mahathir Mohamad die herhaaldelijk het onderzoek naar de vliegramp van het Joint Investigation Team in twijfel trekt. In de brief van Stichting Vliegramp MH17 wordt de premier dringend verzocht „zich te onthouden van uitspraken en/of activiteiten die strijdig zijn met de waarheid.”
„Door uw uitlatingen probeert u verdeeldheid te zaaien en bovendien dient u de belangen van de nabestaanden (en in het bijzonder de Maleisische nabestaanden) zeker niet”, schrijft de stichting die ook familie van Maleisische slachtoffers vertegenwoordigt. „Daarnaast zaait u verwarring over het werkelijke standpunt van de Maleisische regering en haar JIT-vertegenwoordigers in het MH17-dossier”, staat verder in de brief die door het AD online is gezet.
Mahatir heeft het meerdere keren opgenomen voor Rusland en gesteld dat het JIT-onderzoek politiek gemotiveerd is. Dat terwijl Maleisië zelf deelneemt aan het JIT. Zijn uitspraken leidden tot grote verontwaardiging in Nederland en daarbuiten.
OmroepWest 30.08.2019 De nabestaanden van vlucht MH17 hebben een brief geschreven aan de Maleisische premier. Die premier heeft herhaaldelijk het onderzoek naar de vliegramp van het Joint Investigation Team – het JIT – in twijfel getrokken. In de brief van Stichting Vliegramp MH17 wordt de Maleisische premier dringend verzocht niet meer zulke uitspraken te doen.
‘Door uw uitlatingen probeert u verdeeldheid te zaaien en bovendien dient u de belangen van de nabestaanden (en in het bijzonder de Maleisische nabestaanden) zeker niet’, schrijft de stichting die ook familie van Maleisische slachtoffers vertegenwoordigt.
Hans de Borst uit Monster verloor zijn dochter Elsemiek (17) bij de vliegramp. Hij snap het wel dat die brief is geschreven. ‘De premier zegt dat het JIT vanaf het begin Rusland wil veroordelen, alsof het vanaf dag één tegen Rusland was.’ En dat terwijl Maleisië zelf ook bij het JIT betrokken is. ‘De regering van het land staat achter het onderzoek. De premier tettert er nu als een soort stoorzender doorheen. De Maleisische nabestaanden worden op hun hart getrapt. Wij voelen ons toch wel solidair met hen’, zegt De Borst in het radioprogramma Studio Haagsche Bluf.
‘Vriendjes met Poetin’
De Borst denkt wel te weten waarom de Maleisische premier zo reageert. ‘Die man is vriendjes met Poetin en heeft militaire en economische belangen. Het schijnt er dat onlangs nog Russische straaljagers geleverd moesten worden. Hele benale redenen. Maar hij is niet zomaar iemand, hij zit er als premier.’ De Borst denkt niet dat de premier gaat reageren op de brief. ‘Als hij het al leest, maar misschien bereikt het wat nabestaanden. We zitten allemaal in hetzelfde schuitje.’
NOS 30.08.2019 De Stichting MH17 eist dat de Maleisische premier Mahathir stopt met verdeeldheid te zaaien over de vliegramp. In een persoonlijke brief aan de premier wordt zijn houding bekritiseerd.
De brief volgt op een kritisch congres over de vliegramp, georganiseerd door een stichting waar Mahathir voorzitter van is.
“Door uw uitlatingen probeert u verdeeldheid te zaaien en bovendien dient u de belangen van de nabestaanden (en in het bijzonder de Maleisische nabestaanden) zeker niet. Daarnaast zaait u verwarring over het werkelijke standpunt van de Maleisische regering en haar JIT-vertegenwoordigers in het MH17-dossier”, staat in de brief, die het AD gepubliceerd heeft.
In twijfel
De stichting wijst erop dat Maleisië heeft ingestemd met een VN-resolutie over de vliegramp en samenwerkt in het Joint Investigation Team dat de ramp onderzoekt. Het bevreemdt de stichting daarom dat de premier het JIT in diskrediet lijkt te brengen.
“Ondanks alle vastgelegde afspraken en uitspraken moeten wij helaas vaststellen dat u bij voortduring de integriteit en onafhankelijkheid van het onderzoek van het JIT in twijfel trekt”, schrijft de stichting. “Wij keuren deze handelwijze ten stelligste af.” De stichting wil dat Mahathir zich voortaan houdt aan de internationaal gemaakte afspraken.
Verdeeldheid zaaien
Mahathir zei in juni te twijfelen aan het bewijs dat vlucht MH17 is neergehaald door een Russische Buk-raket. Hij zei dat de ramp meteen tot een politieke kwestie is gemaakt, met als doel Rusland zwart te maken nog voor de start van het onderzoek. Die opmerkingen leidden al tot protest van de nabestaanden en de Nederlandse regering.
“Ook toen hebben we een brief naar hem geschreven”, zegt Ria van der Steen van Stichting MH17 in het NOS Radio 1 Journaal. “We kregen daarop een bericht van de Maleisische ambassade. Daarin zeiden ze juist dat alle JIT-leden het eens waren. Daarmee kwam de premier alleen te staan.”
Van der Steen heeft niet de indruk dat de mening van Mahathir in Maleisië breed wordt gedeeld. “Dat denk ik niet. Hij probeert de media te gebruiken om verdeeldheid te zaaien. Ik heb geen idee waarom.”
Ze hoopt dat de brief ertoe leidt dat Mahathir stopt de bevindingen van het JIT ter discussie te stellen. “En dat hij snapt dat hij de nabestaanden daarmee op het hart trapt.”
AD 30.08.2019 Nabestaanden van vlucht MH17 zijn klaar met de twijfel die de Maleisische premier Mahathir Mohamad zaait over het onderzoek naar het neerschieten van het vliegtuig. In een brief, persoonlijk gericht aan de minister-president, vragen ze hem zich voortaan te onthouden van ‘het zaaien van verdeeldheid’ en geen uitspraken meer te doen die ‘strijdig zijn met de waarheid’.
Door uw uitlatingen probeert u verdeeldheid te zaaien, bovendien dient u de belangen van de nabestaanden zeker niet, aldus Stichting Vliegramp MH17 in een brief aan de premier van Maleisië.
In de brief, die gisteren is bezorgd, schrijft het bestuur van de Stichting Vliegramp MH17 dat ‘u verwarring zaait over het werkelijke standpunt van de Maleisische regering’. Maleisië werkt met Nederland, Australië, Oekraïne en België samen in het Joint Investigation Team (JIT), dat de toedracht van de crash op 17 juli 2014 onderzoekt.
Het toestel van Malaysia Airlines was van Schiphol op weg naar Kuala Lumpur. Alle 283 passagiers en 15 bemanningsleden kwamen om bij de crash. ,,Wij moeten helaas vaststellen dat u bij voortduring de integriteit en onafhankelijkheid van het onderzoek van het JIT in twijfel trekt’’, schrijven de nabestaanden nu aan de premier.
in diskrediet te brengen, aldus Stichting Vliegramp MH17.
Het onderzoeksteam meldde op een persconferentie in juni dat het vier verdachten (drie Russen en een Oekraïner) gaat vervolgen op verdenking van betrokkenheid bij het neerschieten van het toestel. Volgens het JIT is vlucht MH17 van Malaysia Airlines boven Oost-Oekraïne geraakt door een Buk-raket die afkomstig was van het Russische leger. Bij die persconferentie zat ook een hoge vertegenwoordiger van het Maleisische openbaar ministerie achter de tafel. Deze onderschreef de bevindingen van de onderzoekers.
Toch stelde premier Mahathir (94) niet veel later dat het bewijs dat het JIT presenteerde over Russische betrokkenheid, ‘alleen maar van horen zeggen is’. Ook zei hij dat het onderzoek ‘vanaf het begin al politiek is, waarin Rusland de schuld moet krijgen’. Het was niet de eerste keer dat de Maleisische leider liet blijken te twijfelen aan de schuld van Rusland.
De Stichting Vliegramp MH17, waarin honderden nabestaanden zich hebben verenigd, noemde de opmerkingen van de premier al ‘een ongelooflijke klap in het gezicht van de nabestaanden’. Nu schrijven ze Mahathir persoonlijk aan. Het bestuur wijst hem op eerdere brieven en VN-resoluties waarin Maleisische autoriteiten zich wél achter het JIT-onderzoek scharen. ,,Door uw uitlatingen probeert u verdeeldheid te zaaien, bovendien dient u de belangen van de nabestaanden zeker niet.’’
De laatste druppel waardoor de Stichting besloot de brief te schrijven, was een congres twee weken geleden in de Maleisische hoofdstad Kuala Lumpur. Het onderwerp van dat congres was ‘MH17, de zoektocht naar gerechtigheid’.
Meer in het bijzonder: de twijfels over het onderzoek naar de oorzaak van de crash van het Maleisische toestel. Op een beeldscherm werden onder meer foto’s van het wrak van het vliegtuig getoond, met cirkeltjes getrokken om schade aan bepaalde delen. ‘Dit kan nooit door een Buk-raket zijn veroorzaakt’, stond erbij.
Er kwamen zo’n dertig mensen op het congres af, maar opvallender was de organisatie ervan. Die lag in handen van drie maatschappelijke organisaties. Een van deze organisaties, de Perdan Global Peace Foundation, heeft een bijzondere voorzitter: de premier van Maleisië, Mahathir Mohamad.
De eindconclusie van de conferentie, overgenomen door enkele Maleisische media, luidde: schort het proces tegen de vier verdachten, dat volgend jaar van start moet gaan, voorlopig op ‘omdat heel veel belangrijke vraagstukken nog niet zijn opgelost’. Het opschorten van het proces zou, volgens de organisaties, moeten worden besproken op een bijeenkomst tussen de Nederlandse premier Rutte en de Maleisische minister-president Mahathir zelf.
De conferentie had geen ander doel dan het onderzoek
Die oproep schoot de nabestaanden van vlucht MH17, verenigd in de Stichting Vliegramp MH17, in het verkeerde keelgat. ,,Gezien de sprekers en de publicaties ná de conferentie kunnen wij ons niet aan de indruk onttrekken dat de conferentie geen ander doel had dan het onderzoek en de bevindingen van het door uw eigen justitieapparaat en uw eigen regering gesteunde JIT in diskrediet te brengen’’, schrijft de stichting, die ook nabestaanden van de 43 Maleisische slachtoffers vertegenwoordigt, aan de regeringsleider.
,,Die conferentie was de laatste druppel, helemaal omdat in het oorspronkelijke programma ook Maleisische nabestaanden als sprekers werden opgevoerd, die dat helemaal niet wilden’’, zegt een woordvoerder van het bestuur in een nadere toelichting. Eerder schreef de stichting al een brief aan de Maleisische ambassadeur in Nederland. ,,Dat leverde toen een andere houding bij de premier op.’’
Oudste regeringsleider ter wereld
Mahathir, door een deel van de Maleisische pers simpelweg ‘Dr M.’ genoemd, is de oudste regeringsleider ter wereld. Hij is een jaar ouder dan koningin Elizabeth van Groot-Brittannië. Hij regeerde Maleisië al eens van 1981 tot 2003 en stond toen bekend als een autocraat. Vorig jaar keerde hij terug nadat de zittende premier moest opstappen vanwege een groot corruptieschandaal. Mahathir kondigde toen aan maar twee jaar in functie te zullen blijven.
De premier kan goed opschieten met de Russische president Poetin. Mahathir had altijd al een anti-westerse reflex. ,,Hij ziet de Russen als een tegenwicht tegen de Amerikaanse dominantie’’, stelt Oh Ei Sun, politiek analist aan het Singapore Institute of International Affairs. Mahathir vroeg de Russen recent ook om hulp. De Maleisische luchtmacht heeft namelijk veel Russische vliegtuigen, maar een groot deel daarvan staat aan de grond door gebrek aan onderhoud. Ook wil het land meer palmolie gaan uitvoeren naar Rusland.
,,We hopen dat de premier zich nu gaat conformeren aan de bevindingen van het JIT, of dat hij zich in ieder geval zal onthouden van zijn persoonlijke mening’’, stelt de MH17-stichting. ,,Maar ook als hij dat niet doet, hebben we in ieder geval een duidelijk signaal afgegeven.’’
De volledige brief van de Stichting Vliegramp MH17 aan de Maleisische premier:
Het proces over de ‘minder Marokkanen’-uitspraken van Geert Wilders gaat door, heeft het gerechtshof in Den Haag donderdag 10.01.2019 bepaald. De PVV-leider had gevraagd om de rechtszaak op te schorten wegens vermeende politieke inmenging, maar de rechter heeft dat verzoek niet gehonoreerd. Wel gaat die de aantijging serieus onderzoeken. Wat waren de precieze bezwaren van Wilders, hoe verliep de rechtszaak tot nu toe en hoe gaat die verder?
Bijna vijf jaar geleden, tijdens de uitslagenavond van de gemeenteraadsverkiezingen in maart 2014, vroeg Geert Wilders zijn toehoorders of ze ‘meer of minder Marokkanen’ wilden, waarna die verscheidene keren ‘minder’ scandeerden. ‘Dan gaan we dat regelen,’ antwoordde Geert Wilders.
Nadat zowel premier Mark Rutte (VVD) als het voltallige kabinet de uitspraken publiekelijk hadden afgekeurd, deden de maanden daarop duizenden mensen aangifte, mede doordat de politie voorgedrukte aangifteformulieren tegen de PVV-leider had verspreid.
In december 2014 besloot het Openbaar Ministerie (OM) tot vervolging over te gaan. Maar een aantekening van 2 april 2014, die was gemaakt na een overleg tussen de toenmalige minister van Veiligheid en Justitie Ivo Opstelten (VVD) en Herman Bolhaar, destijds baas van het OM, wierp onlangs nieuw licht op de zaak.
Wilders: gesprek Opstelten met OM-baas bewijst politieke inmenging
‘Wilders – procedure besproken – 1.000 aangiften,’ stond in de aantekening, schreef de huidige minister van Justitie en Veiligheid Ferdinand Grapperhaus (CDA) afgelopen november in antwoorden op Kamervragen van Wilders. Daaruit maakten de PVV-leider en zijn advocaat Geert-Jan Knoops op dat er sprake was geweest van politieke inmenging: volgens hen had Opstelten, die eerder al had gezegd dat hij de ‘minder Marokkanen’-uitspraken ‘walgelijk’ vond, het OM aangespoord tot vervolging.
‘Maak een einde aan dit politieke proces. Stop deze charade,’ pleitte Wilders afgelopen maand in de rechtbank voor het opschorten van het proces. Het OM verwierp Wilders’ beschuldiging van politieke inmenging direct. Opstelten was door de openbaar aanklager ingelicht over het besluit, maar dat is bij gevoelige zaken normaal, zei een advocaat-generaal van het OM vorige maand. ‘Er heeft niemand bij ons aan het bureau gestaan.’
Vandaag, donderdag 10.01.2019, bepaalde het Haagse gerechtshof dat de rechtszaak ‘gewoon’ doorgaat, tot teleurstelling van Wilders. Hij vindt dat ‘het proces allang begraven had moeten worden’ en ‘een schande dat ik hier überhaupt moet staan’. Wel vindt de PVV-leider het ‘beter dan niets’ dat zijn klacht in elk geval serieus door de rechter in overweging wordt genomen.
Tobias den Hartog@TobiasdenHartog
Tobias den Hartog @DenhartogT
Proces gaat door, maar rechter gaat Opstelten en Bolhaar horen
Toch is de kous daarmee nog niet af: de rechter gaat de aantijging van Wilders nader onderzoeken en roept Opstelten en Bolhaar op als getuigen. ‘Dat is winst,’ vindt Wilders’ advocaat Knoops. Hij is blij dat het hof serieus gaat kijken naar de kwestie, waardoor de kans bestaat dat de vervolging alsnog ongeldig wordt verklaard.
Beide getuigen worden niet tijdens de openbare zitting, maar achter gesloten deuren gehoord door de raadsheer-commissaris, de onderzoeksrechter van het hof. Wie niet (allemaal) worden gehoord, zijn de 6.474 mensen die aangiften deden tegen de PVV-leider.
Die had daartoe verzocht omdat sommige ondertekenaars niet goed wisten waarvan ze precies aangifte deden – zo dacht een man dat het ging om een minister ‘die alle Arabieren uit Nederland wilde verwijderen’ – of zich niet konden herinneren überhaupt te hebben getekend. Het gerechtshof gaat wel enkele van de aangevers horen.
Geert Wilders
✔@geertwilderspvv
Verschrikkelijk dat dit politieke proces toch doorgaat. Voor een driedubbele moordzaak trekt een rechtbank drie dagen uit maar als je een vraag stelt met drie onschuldige woorden sta je vijf jaar lang als verdachte voor het hekje als oppositieleider. Dit land is ziek.#Wilders1.911
Vandaag wordt ook bekend dat de officier van justitie wordt gehoord die in april vorig jaar besloot om Alexander Pechtold niet te vervolgen. De voormalig D66-leider had in februari gezegd dat hij ‘de eerste Rus nog [moet] tegenkomen die zijn fouten rechtzet’, nadat toenmalig minister van Buitenlandse Zaken Halbe Zijlstra (VVD) zijn excuses had aangeboden voor het verzinnen van een ontmoeting met de Russische president Vladimir Poetin.
Volgens Wilders en Knoops was die uitlating vergelijkbaar met de ‘minder Marokkanen’-uitspraak, maar het OM ging ondanks zeven aangiften tegen Pechtold niet over tot vervolging. Volgens de openbaar aanklager was de uitlating van het D66-boegbeeld niet ‘onnodig grievend’, en was hij daarom niet schuldig aan groepsbelediging.
Afshin Ellian gaat achter gesloten deuren getuigen
Om de rechter ervan te overtuigen dat hij evenmin schuldig is aan groepsbelediging, had Wilders verzocht om de rechtsgeleerden Afshin Ellian, Tom Zwart en Paul Cliteur te laten getuigen. Zij zouden volgens hem kunnen aantonen dat de veroordeling die de PVV-leider in december 2016 kreeg opgelegd onrechtmatig is.
Omdat Cliteur eind 2016 al eens getuigde in het proces, wordt hij niet nog eens gehoord. Zwart en Elsevier Weekblad-columnist Ellian, die diverse blogs schreef over het proces voor deze website, mogen wel getuigen. Dat gebeurt eveneens achter gesloten deuren.
De rechtbank veroordeelde Wilders in december 2016 voor groepsbelediging en het aanzetten tot discriminatie van Marokkanen, maar hij kreeg geen straf opgelegd. Zowel Wilders als het OM tekende hoger beroep aan tegen het vonnis.
Het hof begint aan de inhoudelijke behandeling van de zaak op 25 juni 2019 en duurt in totaal twaalfdagen: 27 juni 2019, 2, 3 en 4 juli 2019 en 3, 5, 6, 10, 13, 23 en 27 september 2019.
Dan wordt ook duidelijk wat de uitkomst is van de gesprekken met de getuigen. Advocaat Knoops is nog altijd hoopvol dat het proces wordt afgeblazen: ‘Als blijkt dat sprake is van politieke inmenging, kan dat alsnog.’
Elsevier 10.01.2019 Het proces over de ‘minder Marokkanen’-uitspraken van Geert Wilders gaat door, heeft het gerechtshof in Den Haag donderdag bepaald. De PVV-leider had gevraagd om de rechtszaak op te schorten wegens vermeende politieke inmenging, maar de rechter heeft dat verzoek niet gehonoreerd. Wel gaat die de aantijging serieus onderzoeken. Wat waren de precieze bezwaren van Wilders, hoe verliep de rechtszaak tot nu toe en hoe gaat die verder?
Bijna vijf jaar geleden, tijdens de uitslagenavond van de gemeenteraadsverkiezingen in maart 2014, vroeg Geert Wilders zijn toehoorders of ze ‘meer of minder Marokkanen’ wilden, waarna die verscheidene keren ‘minder’ scandeerden. ‘Dan gaan we dat regelen,’ antwoordde Wilders.
Nadat zowel premier Mark Rutte (VVD) als het voltallige kabinet de uitspraken publiekelijk hadden afgekeurd, deden de maanden daarop duizenden mensen aangifte, mede doordat de politie voorgedrukte aangifteformulieren tegen de PVV-leider had verspreid.
In december 2014 besloot het Openbaar Ministerie (OM) tot vervolging over te gaan. Maar een aantekening van 2 april 2014, die was gemaakt na een overleg tussen de toenmalige minister van Veiligheid en Justitie Ivo Opstelten (VVD) en Herman Bolhaar, destijds baas van het OM, wierp onlangs nieuw licht op de zaak.
Wilders: gesprek Opstelten met OM-baas bewijst politieke inmenging
‘Wilders – procedure besproken – 1.000 aangiften,’ stond in de aantekening, schreef de huidige minister van Justitie en Veiligheid Ferdinand Grapperhaus (CDA) afgelopen november in antwoorden op Kamervragen van Wilders. Daaruit maakten de PVV-leider en zijn advocaat Geert-Jan Knoops op dat er sprake was geweest van politieke inmenging: volgens hen had Opstelten, die eerder al had gezegd dat hij de ‘minder Marokkanen’-uitspraken ‘walgelijk’ vond, het OM aangespoord tot vervolging.
‘Maak een einde aan dit politieke proces. Stop deze charade,’ pleitte Wilders afgelopen maand in de rechtbank voor het opschorten van het proces. Het OM verwierp Wilders’ beschuldiging van politieke inmenging direct. Opstelten was door de openbaar aanklager ingelicht over het besluit, maar dat is bij gevoelige zaken normaal, zei een advocaat-generaal van het OM vorige maand. ‘Er heeft niemand bij ons aan het bureau gestaan.’
Vandaag, donderdag 10.01.2019, bepaalde het Haagse gerechtshof dat de rechtszaak ‘gewoon’ doorgaat, tot teleurstelling van Wilders. Hij vindt dat ‘het proces allang begraven had moeten worden’ en ‘een schande dat ik hier überhaupt moet staan’. Wel vindt de PVV-leider het ‘beter dan niets’ dat zijn klacht in elk geval serieus door de rechter in overweging wordt genomen.
Proces gaat door, maar rechter gaat Opstelten en Bolhaar horen
Toch is de kous daarmee nog niet af: de rechter gaat de aantijging van Wilders nader onderzoeken en roept Opstelten en Bolhaar op als getuigen. ‘Dat is winst,’ vindt Wilders’ advocaat Knoops. Hij is blij dat het hof serieus gaat kijken naar de kwestie, waardoor de kans bestaat dat de vervolging alsnog ongeldig wordt verklaard.
Beide getuigen worden niet tijdens de openbare zitting, maar achter gesloten deuren gehoord door de raadsheer-commissaris, de onderzoeksrechter van het hof. Wie niet (allemaal) worden gehoord, zijn de 6.474 mensen die aangiften deden tegen de PVV-leider.
Die had daartoe verzocht omdat sommige ondertekenaars niet goed wisten waarvan ze precies aangifte deden – zo dacht een man dat het ging om een minister ‘die alle Arabieren uit Nederland wilde verwijderen’ – of zich niet konden herinneren überhaupt te hebben getekend. Het gerechtshof gaat wel enkele van de aangevers horen.
Geert Wilders
✔@geertwilderspvv
Verschrikkelijk dat dit politieke proces toch doorgaat. Voor een driedubbele moordzaak trekt een rechtbank drie dagen uit maar als je een vraag stelt met drie onschuldige woorden sta je vijf jaar lang als verdachte voor het hekje als oppositieleider.
Dit land is ziek. #Wilders1.911
Vandaag wordt ook bekend dat de officier van justitie wordt gehoord die in april vorig jaar besloot om Alexander Pechtold niet te vervolgen. De voormalig D66-leider had in februari gezegd dat hij ‘de eerste Rus nog [moet] tegenkomen die zijn fouten rechtzet’, nadat toenmalig minister van Buitenlandse Zaken Halbe Zijlstra (VVD) zijn excuses had aangeboden voor het verzinnen van een ontmoeting met de Russische president Vladimir Poetin.
Volgens Wilders en Knoops was die uitlating vergelijkbaar met de ‘minder Marokkanen’-uitspraak, maar het OM ging ondanks zeven aangiften tegen Pechtold niet over tot vervolging. Volgens de openbaar aanklager was de uitlating van het D66-boegbeeld niet ‘onnodig grievend’, en was hij daarom niet schuldig aan groepsbelediging.
Afshin Ellian gaat achter gesloten deuren getuigen
Om de rechter ervan te overtuigen dat hij evenmin schuldig is aan groepsbelediging, had Wilders verzocht om de rechtsgeleerden Afshin Ellian, Tom Zwart en Paul Cliteur te laten getuigen. Zij zouden volgens hem kunnen aantonen dat de veroordeling die de PVV-leider in december 2016 kreeg opgelegd onrechtmatig is.
Omdat Cliteur eind 2016 al eens getuigde in het proces, wordt hij niet nog eens gehoord. Zwart en Elsevier Weekblad-columnist Ellian, die diverse blogs schreef over het proces voor deze website (zie kader), mogen wel getuigen. Dat gebeurt eveneens achter gesloten deuren.
De rechtbank veroordeelde Wilders in december 2016 voor groepsbelediging en het aanzetten tot discriminatie van Marokkanen, maar hij kreeg geen straf opgelegd. Zowel Wilders als het OM tekende hoger beroep aan tegen het vonnis.
Het hof begint aan de inhoudelijke behandeling van de zaak op 25 juni 2019 en duurt in totaal twaalfdagen: 27 juni 2019, 2, 3 en 4 juli 2019 en 3, 5, 6, 10, 13, 23 en 27 september 2019.
Dan wordt ook duidelijk wat de uitkomst is van de gesprekken met de getuigen. Advocaat Knoops is nog altijd hoopvol dat het proces wordt afgeblazen: ‘Als blijkt dat sprake is van politieke inmenging, kan dat alsnog.’
Het hof heeft bepaald dat het proces in hoger beroep tegen de PVV-leider doorgaat. De rechtbank heeft Wilders veroordeeld voor onder meer groepsbelediging in de ‘minder Marokkanen’-zaak.
NOS 10.01.2019 Het proces in hoger beroep tegen PVV-leider Wilders gaat door. Het hof in Den Haag ziet geen aanleiding om het Openbaar Ministerie (OM) niet-ontvankelijk te verklaren, wat Wilders had gevraagd. Wilders staat terecht in de ‘minder Marokkanen’-zaak.
Wel wil het hof oud-minister Opstelten, voormalig OM-baas Herman Bolhaar en enkele hoge ambtenaren als getuige oproepen. Ook dat was een verzoek van Wilders. Volgens de PVV-leider heeft Opstelten zich persoonlijk bemoeid met de beslissing van het OM om hem te vervolgen voor de ‘minder Marokkanen’-uitspraak.
Ook de officier van justitie die besloot om voormalig D66-leider Pechtold niet te vervolgen voor een uitspraak over Russen mag worden gehoord. Pechtold zei begin vorig jaar, naar aanleiding van de leugen van toenmalig minister Zijlstra over zijn ontmoeting met de Russische president Poetin: “Ik moet de eerste Rus nog tegenkomen die zijn fouten zelf rechtzet.”
Zeven mensen deden daarop aangifte tegen Pechtold, maar de voormalig D66-leider maakte zich volgens het OM niet schuldig aan groepsbelediging.
Gesloten deuren
De getuigen in het proces-Wilders worden achter gesloten deuren gehoord. In een reactie op de uitspraak van het hof zegt de PVV-leider dat hij erg teleurgesteld is dat de zaak doorgaat. “Voor een drievoudige moord trekt de rechter drie dagen uit. Maar als je drie woorden uitspreekt sta je vijf jaar lang in een proces. Het is belachelijk dat ik hier moet staan.”
De PVV-leider reageerde met gemengde gevoelens op de beslissing:
Wilders: positief dat het nu wel serieus onderzocht wordt
Wel is de PVV-leider blij dat de eventuele bemoeienis van oud-minister Opstelten serieus wordt onderzocht, hoewel hij het jammer vindt dat dat achter gesloten deuren gebeurt. “Dat is onbegrijpelijk en voor mij als verdachte een heel groot nadeel. Maar we zullen alles wat kan openbaar maken.”
Ook Wilders’ advocaat Geert-Jan Knoops had gehoopt dat de zaak vandaag tot een einde zou komen. “Maar aan de andere kant: er wordt nu serieuzer naar de zaak gekeken dan de vorige keer. We verwachten met de aangekondigde onderzoeken te kunnen blootleggen wat precies de politieke inmenging is geweest.”
Het OM herhaalt in een reactie wat het eind vorig jaar al zei over de vermeende inmenging van Opstelten. “De minister heeft geen bemoeienis gehad met deze vervolgingsbeslissing. Gevoelige strafzaken worden altijd gemeld aan de minister. De zaak-Wilders is een gevoelige zaak en daarover is de minister derhalve zoals gebruikelijk door middel van een ambtsbericht geïnformeerd.”
Minder, minder
In 2016 werd Wilders door de rechtbank veroordeeld voor groepsbelediging en het aanzetten tot discriminatie, omdat hij bij de gemeenteraadsverkiezingen in 2014 aan zijn aanhangers vroeg of zij meer of minder Marokkanen wilden. Zijn publiek scandeerde daarop: “Minder, minder.”
Extra onderzoek
Wilders ging tegen de uitspraak van de rechtbank in hoger beroep. In mei vorig jaar wraakte hij in dat hoger beroep met succes drie rechters van het hof in Den Haag, omdat zijn verzoeken voor extra onderzoek waren afgewezen.
Zo wilde het hof toen geen onderzoek doen naar het besluit van het OM om toenmalig D66-fractievoorzitter Pechtold niet te vervolgen voor een uitspraak over Russen. Nu mag Wilders de officier van justitie die dat besluit nam dus wél horen.
Het hof begint op 25 juni 2019 aan de inhoudelijke behandeling van de zaak. Op 11 oktober 2019 volgt de uitspraak.
AD 10.01.2019 Geert Wilders mag voormalig justitieminister Ivo Opstelten laten horen in het ‘minder Marokkanen’-proces. Dat heeft het gerechtshof vanmorgen besloten. Daarmee krijgt de PVV-voorman zijn zin als het gaat om nader onderzoek naar mogelijke inmenging van politici en topambtenaren met zijn zaak. Het Hof ging echter niet in al zijn eisen mee.
De bemoeienis van Opstelten is duidelijk. Ben wel blij dat het nu serieus wordt onderzocht, aldus Geert Wilders.
Bijna vijf jaar na zijn ‘minder Marokkanen’-uitspraak besliste het gerechtshof in de beveiligde rechtbank bij Schiphol over het lot van de politicus. Wilders heeft het hof gevraagd het proces te staken, omdat het Openbaar Ministerie (OM) het recht op vervolging zou hebben verspeeld. Volgens de PVV’er heeft justitie de rechtbank misleid door eerder niet te melden dat er tussen toenmalig OM-baas Herman Bolhaar en justitieminister Ivo Opstelten overleg was over de vervolging van Wilders.
Daar gaat het hof niet in mee, maar Wilders krijgt wel degelijk z’n zin op een aantal belangrijke punten. Zo mag hij Opstelten en Bolhaar laten horen. Er volgt dus wel nader onderzoek naar de mogelijk inmenging in zijn zaak.
Naast de oud-minister worden ook, achter gesloten deuren, enkele (voormalige) topambtenaren van het ministerie van Veiligheid en Justitie gehoord. Zo moet Pieter Cloo, voormalig secretaris-generaal opdraven. Net als Gerard Roes, toenmalig directeur-generaal Rechtspleging en Rechtshandhaving. Marilyn Haimé, destijds directeur Constitutionele Zaken en Wetgeving komen.
Wilders is teleurgesteld dat de zaak doorgaat. ,,De bemoeienis van Opstelten is duidelijk. Ik ben wel blij dat het nu serieus wordt onderzocht.’’ Hij spreekt opnieuw van een ‘politiek proces’. ,,Het is ongelooflijk dat ik hier sta. Dus hoe eerder het voorbij is, hoe beter.’’
Van het horen van andere politici, zoals voormalig D66-leider Alexander Pechtold, is volgens het hof ‘de noodzaak niet gebleken’. Volgens Wilders heeft het OM blijk gegeven van willekeur, door hem wel en Pechtold niet aan te klagen voor zijn omstreden uitspraken over Russen (‘Ik moet de eerste Rus nog tegenkomen die zijn fouten zelf rechtzet’). Ook de zaken van voormalig PvdA-voorman Diederik Samsom en voorzitter Hans Spekman – die ook over Marokkanen uitspraken deden – worden buiten deze zaak gehouden
Wilders verzocht ook de rechtsgeleerden Afshin Ellian, Tom Zwart en Paul Cliteur te laten horen. Die zouden kunnen getuigen dat Wilders zich niet schuldig maakte aan het aanzetten tot discriminatie en haat en groepsbelediging. Maar Cliteur is al eens verhoord, en mag dus niet opnieuw opgeroepen worden.
Aangespoord
Opstelten en Bolhaar kwamen naar voren nadat huidig minister van Veiligheid Ferd Grapperhaus recent aan de Kamer schreef dat het OM ‘beschikt’ over een ‘korte aantekening’ van een regulier overleg tussen Opstelten en Bolhaar op 2 april 2014. Daarop stond: ‘Wilders – procedure besproken – 1.000 aangiften’.
Wilders leest erin dat Opstelten justitie heeft aangespoord de PVV-leider te vervolgen. Justitie wijst dit van de hand. Het OM spreekt van een ‘zelfstandig besluit’ om Wilders te vervolgen.
De verhoren van Opstelten en Bolhaar vinden overigens wél achter gesloten deuren plaats, bij de rechter-commissaris. Geen oud-minister en oud-OM-topman in het beklaagdenbankje dus. Jammer, zegt Wilders. ,,Dat had meer druk op de zaak gezet.’’
Vermoedelijk zal Opstelten claimen zich écht niet met zaak te hebben bemoeid. Minister en OM bespreken grote zaken doorgaans sowieso. De minister van toen heeft echter de schijn tegen omdat hij over Wilders-uitspraken zei: ‘’Dit zijn uitspraken die echt niet kunnen, walgelijk.’’
Het hof ging ook niet mee in Wilders’ wens een ongekend aantal getuigen te laten laten horen door de rechters: alle 6.474 (!) mensen die aangifte tegen hem deden. Er waren nogal wat opvallendheden immers, niet alleen spoorden andere politici hen aan om aangifte te doen, sommigen wisten niet eens waarvan ze precies melding deden.
Zo dacht iemand dat er ‘een minister was die alle Arabieren uit Nederland wilde verwijderen’, anderen konden zich de aangifte niet herinneren, tekenden niet, of gebruikten juist een voorgedrukt vel.
Voor aanzetten tot discriminatie en groepsbelediging werd Wilders in 2016 wel veroordeeld. Hij kreeg geen straf opgelegd.
De ‘minder Marokkanen’-zaak gaat pas in juni verder. Omdat de getuigen achter gesloten deuren worden gehoord, wordt de inhoud ook dan pas bekend. Wilders’ advocaat Geert-Jan Knoops zegt nog steeds te hopen dat het proces spaak loopt. ,,Als blijkt dat sprake is van politieke inmenging, kan dat alsnog.’’
Telegraaf 10.01.2019 Oud-minister Ivo Opstelten (Justitie en Veiligheid) heeft zich niet bemoeid met de beslissing van het Openbaar Ministerie (OM) PVV-leider Geert Wilders te vervolgen voor diens uitspraken over Marokkanen. Dat standpunt heeft het OM donderdag herhaald, naar aanleiding van de donderdag gegeven beslissingen van het Haagse gerechtshof, dat de zaak-Wilders in hoger beroep behandelt.
Het hof heeft gelast dat onder anderen Opstelten en voormalig OM-topman Herman Bolhaar als getuige in de zaak worden gehoord.
Wilders had om de getuigen gevraagd om de politieke bemoeienis met zijn zaak te kunnen onderzoeken. Hij is ervan overtuigd dat Opstelten betrokken is geweest bij de beslissing hem voor de strafrechter te brengen.
Volgens justitie slaat Wilders de plank mis. Het OM gaf eerder al aan dat het zelfstandig heeft beslist. Wel is Opstelten in een ambtsbericht op de hoogte gebracht van de beslissing, omdat het om een gevoelige zaak ging. Die worden standaard aan de minister gemeld. Minister Ferd Grapperhaus (Justitie en Veiligheid) heeft de Tweede Kamer eind vorig jaar ook al geschreven dat het OM „op basis van eigen afwegingen” tot vervolging van Wilders is overgegaan.
NU 10.01.2019 Het gerechtshof in Den Haag heeft donderdag bepaald dat het proces in hoger beroep tegen Geert Wilders over diens uitspraken over Marokkanen door kan gaan. De PVV-leider had het hof gevraagd het Openbaar Ministerie (OM) niet-ontvankelijk te verklaren.
Het gerechtshof in Den Haag heeft donderdag bepaald dat het proces in hoger beroep tegen PVV-leider Geert Wilders over diens uitspraken over Marokkanen door kan gaan. Ⓒ ANP
Telegraaf 10.01.2019 PVV-leider Geert Wilders is „zwaar teleurgesteld” dat het hof Den Haag niet heeft besloten om zijn minder Marokkanen-strafzaak naar de prullenbak te verwijzen. „Dat zou de rechters hebben gesierd”, zei hij na afloop van de uitspraken die het hof deed op onderzoekswensen die zijn verdedigingsteam in december indiende.
Volgens Wilders is het hof door het Openbaar Ministerie verkeerd geïnformeerd over „de politieke inmenging en het overleg” dat is vooraf gegaan aan zijn zaak.
Positief reageerde hij op de beslissing van het hof om oud-minister van justitie Ivo Opstelten, en oud-topman van het Openbaar Ministerie Herman Bolhaar juist over die inmenging als getuigen te horen. Wilders: „De waarheid moet bovenkomen.”
Ondanks dat het hof meerdere verzoeken van zijn verdediging toewees, zegt Wilders geen vertrouwen te hebben in een eerlijke rechtsgang. Volgens hem heeft het OM „de boel belazerd. Maar dit is beter dan niets. Het blijft raar dat voor een drievoudige moord drie dagen worden uitgetrokken, en voor drie woorden die ik heb uitgesproken vijf jaar.”
Het horen van andere bewindslieden die uitlatingen deden over Wilders wees het hof af. Ook officier van justitie Paul Velleman moet komen getuigen. Velleman is discriminatieofficier en hoofd van het landelijk expertisecentrum discriminatie.
Hij ondertekende de beslissing om toenmalig D66-leider Alexander Pechtold niet te vervolgen voor zijn uitlatingen over Russen. Pechtold reageerde op het aftreden van Halbe Zijlstra na zijn leugen over een bezoek aan de datsja van Poetin met de opmerking dat hij de eerste Rus nog moet tegenkomen die zijn eigen fout rechtzet.
Volgens advocaat Geert-Jan Knoops is die opmerking te vergelijken met die van Wilders over Marokkanen. Dat Wilders wel, en Pechtold niet wordt vervolgd is volgens Knoops een schending van het gelijkheidsbeginsel.
Volgens de verdediging is het nog steeds niet uitgesloten dat het hof de zaak naar de prullenbak zal verwijzen. De voorzitter zei dat het hof dat in dit stadium niet wil doen, maar wel nader onderzoek noodzakelijk acht.
De strafzaak begint op 25 juni en duurt in totaal twaalf dagen: 27 juni, 2, 3 en 4 juli en 3, 5, 6, 10, 13, 23 en 27 september. De uitspraak wordt verwacht op 11 oktober.
Onze verslaggever Saskia Belleman was bij de rechtzaak ter plaatse.
NU 10.01.2019 Het gerechtshof in Den Haag heeft donderdag bepaald dat het proces in hoger beroep tegen Geert Wilders over diens uitspraken over Marokkanen door kan gaan. De PVV-leider had het hof gevraagd het Openbaar Ministerie (OM) niet-ontvankelijk te verklaren.
In het kort;
Wilders veroordeeld voor groepsbelediging en aanzetten tot discriminatie
Zowel Wilders als OM in hoger beroep tegen uitspraak
Wilders stelt dat vervolging tot stand is gekomen door politieke inmenging
Meerdere verzoeken voor verder onderzoek toegewezen
Wilders werd in 2016 door de Haagse rechtbank schuldig verklaard aan groepsbelediging en het aanzetten tot discriminatie voor zijn ‘minder Marokkanen’-uitspraken in 2014. De politicus ging, net als het OM, in beroep.
Eind vorig jaar vonden drie regiezittingen in het proces plaats. Op de laatste dag riep Wilders het OM op een einde te maken aan het “politieke proces”. Zijn advocaat Geert-Jan Knoops verklaarde dat de discussie over de uitspraken van Wilders niet thuishoren in de rechtszaal, maar in het parlement.
Wilders en Knoops zijn ervan overtuigd dat onder anderen de toenmalige minister van Justitie en Veiligheid, Ivo Opstelten, invloed heeft gehad op het besluit Wilders te vervolgen. Het hof vindt dat die stellingen nader onderzocht moeten worden.
Hiervoor mogen Opstelten en de voormalige OM-topman Herman Bolhaar worden gehoord, aldus het hof. De advocaat van Wilders had daar vorig jaar om gevraagd.
Tussen de twee heeft volgens het ministerie regulier overleg over de uitspraken van de PVV’er plaatsgevonden. “Het is voorbehouden aan het Openbaar Ministerie (OM) om in strafzaken een vervolgingsbeslissing te nemen. Dat was in de zaak tegen Wilders niet anders”, aldus het OM.
De getuigenverzoeken voor Opsteltens toenmalige medewerkers Pieter Cloo (secretaris-generaal) en Gerard Roes (directeur-generaal) zijn eveneens toegewezen. Die verhoren zullen niet op de openbare zitting, maar door de onderzoeksrechter van het hof, de raadsheer-commissaris, afgenomen worden.
Officier van justitie gehoord over Pechtold-besluit
Ook zal de officier van justitie die heeft besloten oud-D66-leider Alexander Pechtold niet te vervolgen worden gehoord. Volgens Wilders heeft het OM blijk gegeven van willekeur, door hem wel en Pechtold niet aan te klagen. Pechtold heeft omstreden uitspraken over Russen gedaan.
Andere getuigenverzoeken werden afgewezen. Zo mag de verdediging andere bewindslieden die zich uitlieten over de ‘minder Marokkanen’-uitspraken niet horen.
Verder zijn aanvullende rapportages van twee hoogleraren rechtsgeleerdheid toegestaan. Zij zullen op verzoek van Knoops onderzoek doen naar de uitleg van onder meer het begrip ras in het Europees mensenrechtenverdrag en het begrip maatschappelijk debat.
De inhoudelijke behandeling van het hoger beroep start op 25 juni 2019. Hiervoor zijn twaalf dagen uitgetrokken. De uitspraak volgt op 11 oktober 2019.
Den HaagFM 10.01.2019 Het gerechtshof in Den Haag heeft donderdag bepaald dat het proces in hoger beroep tegen PVV-leider Geert Wilders over diens uitspraken over Marokkanen door kan gaan. Wilders had het hof gevraagd het Openbaar Ministerie (OM) niet-ontvankelijk te verklaren.
De politicus liet in maart 2014 in grand café De Tijd aan het Plein zijn aanhangers op televisie roepen dat ze “minder Marokkanen” wilden. Wilders werd hiervoor in 2016 door de Haagse rechtbank schuldig verklaard aan groepsbelediging en het aanzetten tot discriminatie. De politicus ging, net als het Openbaar Ministerie (OM), in beroep.
Wilders heeft het hof gevraagd het proces te staken, omdat het OM het recht op vervolging zou hebben verspeeld. Volgens de PVV’er heeft justitie de rechtbank misleid door eerder niet te melden dat er tussen toenmalig OM-baas Herman Bolhaar en justitieminister Ivo Opstelten overleg was over de vervolging van Wilders.
Getuigen
Het hof vindt dat die stellingen nader onderzocht moeten worden. Hiervoor mogen Opstelten en de voormalige OM-topman Herman Bolhaar worden gehoord. Er werden ook getuigenverzoeken afgewezen. Zo mag de verdediging bijvoorbeeld andere bewindslieden die zich uitlieten over de ‘minder Marokkanen’-uitspraken niet horen.
De inhoudelijke behandeling van het hoger beroep start op 25 juni 2019. Hiervoor zijn twaalf dagen uitgetrokken. De uitspraak volgt op 11 oktober 2019.
OmroepWest 10.01.2019 Het gerechtshof in Den Haag heeft donderdag bepaald dat het proces in hoger beroep tegen PVV-leider Geert Wilders over zijn uitspraken over Marokkanen door kan gaan.
Wilders wilde dat de zaak niet door zou gaan en had dat bij het hof neergelegd. Volgens de PVV-leider gaat de zaak meer om politiek dan om strafrecht. Het hof vindt dat de zaak toch behandeld moet worden.
Voormalig minister Ivo Opstelten en oud-OM-topman Herman Bolhaar worden in het proces-Wilders als getuige gehoord.
Wilders: ‘Het is beter dan niets’
Het Haagse hof heeft een aanzienlijk aantal onderzoekswensen van Geert Wilders toegewezen en vindt dat prominente getuigen moeten worden gehoord, maar blij is hij absoluut niet. ‘De zaak had gewoon begraven moeten worden’, aldus Wilders, die het hof had gevraagd het Openbaar Ministerie af te straffen omdat het zich door de politiek zou hebben laten gebruiken. ‘Maar nu het toch doorgaat, is dit beter dan niets.’
De PVV-voorman vindt het ‘te gek voor woorden’ dat hij voor een enkele uitspraak over Marokkanen voor de rechter is gebracht en vervolgens in een ‘politiek proces’ is beland.
Vanaf 25 juni heeft het hof twaalf zittingsdagen uitgetrokken voor de behandeling van de zaak. De uitspraak staat gepland op 11 oktober 2019.
Telegraaf 10.01.2019 Het gerechtshof Den Haag beslist donderdag over het vervolg van het proces tegen Geert Wilders. Als het aan de PVV-leider zelf ligt, komt er helemaal geen vervolg. „Maak een einde aan dit politieke proces”, betoogde Wilders op 7 december 2018 ten overstaan van het hof, aan het slot van drie dagen regiezitting. „Stop deze charade.”
Volgens Wilders, die in hoger beroep terechtstaat voor zijn uitspraken over ’minder Marokkanen’ in 2014, heeft de politiek een vinger in de pap gehad bij de beslissing hem strafrechtelijk aan te pakken. Daarmee heeft het OM zijn recht op vervolging verspeeld, vinden Wilders en zijn advocaat Geert-Jan Knoops.
Als het hof niet op voorhand meegaat in die redenering en het proces stopzet, wil Wilders de „dubieuze en kwalijke rol” van destijds verantwoordelijke bewindslieden kunnen onderzoeken. Knoops heeft het hof verzocht onder anderen oud-minister van Justitie en Veiligheid Ivo Opstelten als getuige op te roepen.
Het OM wijst iedere suggestie van politieke inmenging in de besluitvorming ten aanzien van Wilders’ vervolging van de hand.
De rechtbank veroordeelde de politicus in 2016 voor groepsbelediging en het aanzetten tot discriminatie van Marokkanen, maar hij kreeg geen straf opgelegd. Zowel Wilders als het OM tekende hoger beroep aan tegen het vonnis.
Onze verslaggever Saskia Belleman is bij de rechtzaak ter plaatse en twittert vanaf 9.30 uur live mee.
Kortom, er is hier altijd wel iets om over te zeiken. Ze zeggen in Den Haag daarom:Een dag nie gezeik, is een dag nie geleef.
Disclaimer: Dit is een non-profit site. Waar mogelijk is gebruik gemaakt van rechtenvrij materiaal via o.a. de Wikimedia Commons-licenties. Mocht u bezwaar hebben tegen de plaatsing van enig beeldmateriaal op deze site, omdat u bijvoorbeeld rechthebbende bent, laat u dan zo snel mogelijk een bericht achter opdat er zo spoedig mogelijk actie ondernomen kan worden.
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/89cf3a60-1abe-11eb-8736-0255c322e81b.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/544aab7e-2516-11eb-bf99-02c309bc01c1.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/84a9e5d2-24ee-11eb-a8fa-0255c322e81b.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/062509ce-0fce-11eb-8de0-02c309bc01c1.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/1a29ec24-0f00-11eb-babb-0255c322e81b.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/385bbe5a-0ee4-11eb-ab09-0218eaf05005.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/0289879a-eec2-11ea-8ab0-02d1dbdc35d1.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/ab93bd0e-eeba-11ea-acba-02c309bc01c1.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/38db01dc-eee7-11ea-9088-0255c322e81b.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/9f234f06-eea8-11ea-91a2-02d2fb1aa1d7.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/3f2e7270-eebb-11ea-a949-0217670beecd.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/4266d450-eea7-11ea-9bdf-0255c322e81b.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/16ab50c4-bd2f-11ea-9799-02d2fb1aa1d7.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/17593c70-bd2f-11ea-9799-02d2fb1aa1d7.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/0449349a-a59d-11ea-b569-0255c322e81b.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/c2846972-2b39-11ea-b32b-0255c322e81b.jpg)
Nina Jurna @NinaJurna
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/684a0500-18b7-11ea-98ff-0218eaf05005.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/687425ec-18b7-11ea-98ff-0218eaf05005.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/ba53ed8e-16dc-11ea-9dc7-0255c322e81b.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/00a8f300-16bb-11ea-a02a-02c309bc01c1.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/5f829908-153f-11ea-acb8-02c309bc01c1.png)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/1af56490-14cd-11ea-bf07-0217670beecd.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/1b3a0f3c-14cd-11ea-bf07-0217670beecd.jpg)
/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data52583439-59fd1c.jpg)
/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data52551630-fa0510.jpg)
:format(jpeg):fill(f8f8f8,true)/s3/static.nrc.nl/bvhw/wp-content/blogs.dir/114/files/2019/07/lux-rubriek-1.png)
2/4 Aanhangers van Bouterse bij het vliegveld NOS
3/4 Aanhangers van Bouterse bij het vliegveld NOS
Auteur
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/d4b0baca-1477-11ea-89bd-0218eaf05005.JPG)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/d4e358a4-1477-11ea-89bd-0218eaf05005.JPG)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/3fab95c6-1341-11ea-862a-02c309bc01c1.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/dd40ae76-12e1-11ea-b918-0255c322e81b.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/2c133b8a-12e8-11ea-b6e1-0255c322e81b.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/52d86150-f015-11e9-b40f-0217670beecd.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/b171d408-f001-11e9-ac22-02d2fb1aa1d7.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/f4c4c10e-efe6-11e9-b40f-0217670beecd.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/4dea7320-ef63-11e9-80e8-0217670beecd.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/48eb3720-ec10-11e9-bda4-02c309bc01c1.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/b1107ae2-d6ba-11e9-acd1-0255c322e81b.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/ed10fbf8-d61e-11e9-baff-02d2fb1aa1d7.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/2c34b16a-d54f-11e9-95b7-0217670beecd.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/5220c27a-d535-11e9-b8b3-0217670beecd.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/a5927b70-d48f-11e9-bc1d-02d1dbdc35d1.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/b4ae40ba-d4af-11e9-9211-02c309bc01c1.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/4e136196-d3e7-11e9-b0b0-02c309bc01c1.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/3e953774-d3da-11e9-a6c7-02d1dbdc35d1.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/4b3248e0-d3ea-11e9-abac-02c309bc01c1.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/a98a8b7c-d350-11e9-bef6-02d1dbdc35d1.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/a9cde732-d350-11e9-bef6-02d1dbdc35d1.png)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/a9df84f6-d350-11e9-bef6-02d1dbdc35d1.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/aa05aa96-d350-11e9-bef6-02d1dbdc35d1.png)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/aa798290-d350-11e9-bef6-02d1dbdc35d1.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/8300a19a-d32c-11e9-b8b3-0217670beecd.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/83a4fb3c-d32c-11e9-b8b3-0217670beecd.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/1a0c854c-d30d-11e9-8099-02c309bc01c1.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/f8c2ca3c-d2fc-11e9-b8b3-0217670beecd.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/e1f61700-d270-11e9-abac-02c309bc01c1.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/4de6cfd8-cfc2-11e9-896b-02c309bc01c1.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/1d8eb1e2-cef1-11e9-a6c6-02d1dbdc35d1.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/3d3e194c-ce56-11e9-a0a1-0255c322e81b.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/3977969e-ce2e-11e9-8ce8-02d1dbdc35d1.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/1f0a6ae6-cc8c-11e9-b5f2-0255c322e81b.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/3af99750-cb32-11e9-a65f-0217670beecd.jpg)
Maarten Groothuizen @GroothuizenD66
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/1beddaac-cb1d-11e9-ad0b-02c309bc01c1.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/2bc538d8-1502-11ea-b350-02c309bc01c1.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/79103182-14fe-11ea-b918-0255c322e81b.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/a3d79f9c-12a9-11ea-96c1-0218eaf05005.jpg)
/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data51960704-a44d3d.jpg)
/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data51930826-646170.jpg)
David Jan Godfroid @djmoskou:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/bd2d05ca-06e9-11ea-9b73-0217670beecd.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/6044e812-ea6c-11e9-8a16-02c309bc01c1.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/e5f93156-e487-11e9-8df0-0218eaf05005.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/6ddc7758-d4c1-11e9-acd1-0255c322e81b.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/179b8d70-d3d6-11e9-b0b0-02c309bc01c1.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/3143f9de-d16e-11e9-9b97-0218eaf05005.jpg)
Chris van Dam @ChrisvanDamCDA
Donald J. Trump @realDonaldTrump
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/9dabf6a4-d190-11e9-aeae-02d2fb1aa1d7.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/9ddf9a86-d190-11e9-aeae-02d2fb1aa1d7.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/08893726-d163-11e9-ad49-0255c322e81b.jpg)
Eliot Higgins @EliotHiggins
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/f1a03454-d178-11e9-859e-0218eaf05005.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/7c4945d6-cff9-11e9-896b-02c309bc01c1.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/1860ead0-cfde-11e9-a3f1-0217670beecd.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/f42bbf12-cfd5-11e9-bef6-02d1dbdc35d1.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/b046dac6-cfd4-11e9-9773-0255c322e81b.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/9ec9c98c-cf2c-11e9-a6c7-02d1dbdc35d1.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/81a65e42-cced-11e9-b9ef-02c309bc01c1.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/96b4824a-cae1-11e9-99ee-02d2fb1aa1d7.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/3962a590-14ed-11e9-bbaa-e500d9e40560.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/187ada80-14bd-11e9-bd48-6d1eda59c66c.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/33760fd8-14b5-11e9-adb5-c71daf6b04ae.jpg)
Debat in de Digitale Hofstad 
Deze Rus zegt dat zijn land achter de MH17-ramp zit – en dat kostte hem zijn baan
AD 15.11.2019 De Russische luchtvaartexpert Vadim Loekasjevitsj heeft van meet af aan geloofd dat een Russische BUK-raket MH17 op 17 juli 2014 neerschoot boven Oost-Oekraïne. En dat blijft hij zeggen. Het kostte hem zijn baan. ,,Ze zeiden: je bent de vijfde colonne, de vijand.’’
“Moet je kijken’’, zegt Vadim Loekasjevitsj, terwijl hij naar zijn computerscherm tuurt. ,,Ik verzamel foto’s van de slachtoffers. En zoek er hun levensgeschiedenissen bij. Ik wil er een boek van maken.’’
Het illustreert de betrokkenheid van de luchtvaartexpert, die niet alleen het technische dossier van de aanslag op MH17 zonder aflatende energie volgt, maar er ook emotioneel door is geraakt.
De luchtvaarexpert weet waarover hij praat. In 1985 voltooit hij zijn studie Luchtvaarttechniek aan het Polytechnisch Instituut in Komsomolsk aan de Amoer. Later promoveert hij op een proefschrift over hoe je het best gevechtsvliegtuigen kunt ontwerpen om ze van een vliegdekschip aanvallen te laten uitvoeren.
Lees ook;
Impeachment-verhoren Trump: weinig vuurwerk bij politiek gevecht van het decennium
Lees meer
Onderzoeksteam MH17 op zoek naar Russische topfunctionarissen
Lees meer
Straaljager
Jarenlang werkt Loekasjevitsj daarna voor Soechoj, de belangrijkste leverancier van gevechtsvliegtuigen in de voormalige Sovjet-Unie. ,,Ik kan nog altijd aan elk type straaljager aanwijzen dat ik heb ontworpen’’, glimlacht hij minzaam. ,,Ik was een goed ontwerper, denk ik.’’
Maar de USSR valt in 1992 uiteen, met als gevolg veel minder geld voor de wapenindustrie. Loekasjevitsj vindt in verschillende bedrijven emplooi en belandt in 2011 uiteindelijk bij de hightech-universiteit Skolkovo. Dan volgt op 17 juli 2014 de aanslag op MH17. Het vliegtuig wordt neergeschoten boven Oost-Oekraïne, de Donbass. De bijna driehonderd inzittenden, onder wie 196 Nederlanders, komen om. In maart 2020 begint in Nederland de strafzaak tegen de vier hoofdverdachten. Ook dat proces volgt Loekasjevitsj op de voet.
U heeft vanaf het begin gezegd, dat er een Buk-raket is gebruikt. Hoe wist u dat zo zeker?
,,Het Russische ministerie van Defensie suggereerde direct dat de Boeing was neergeschoten door een Oekraïense Soe-25. Maar ik begreep als aviatiek-ingenieur: dat is technisch niet mogelijk. Die raketten zijn te klein. Ze brengen hooguit schade toe aan het toestel, waardoor het hoogte verliest en uiteindelijk neerstort. MH17 is al op 10 kilometer hoogte uit elkaar gevallen. Dus als het geen vliegtuig kon zijn, dan was het zeker een grond-luchtraket. Voor mij en andere experts was dat meteen duidelijk.’’
U bent vanwege uw standpunt ontslagen van de hightech-universiteit Skolkovo. Wat bent u toen gaan doen?
,,Het bestuur van Skolkovo vond me een probleem worden. Toen ze me wegstuurden, kreeg ik te horen dat er druk ‘van boven’ was geweest om dat te doen. Ik heb nog gesolliciteerd, maar niemand nam me meer in dienst. Met de reden dat ik ‘onbetrouwbaar’ ben. De veiligheidsdienst van Roskosmos (de Russische evenknie van NASA, red.), zei tegen me: jij komt er niet door, want je behoort tot de vijfde colonne, jij bent de vijand. Ik ben nu freelancer. Als scenarist en consultant. Ook schrijf ik artikelen.’’
Kunt u daarvan rondkomen?
,,Het lukt, zij het met moeite. Maar ik vind de mogelijkheid om te zeggen wat ik denk en te praten met wie ik wil veel belangrijker. Niet alle boemerangen keren terug, een aantal kiest voor de vrijheid.’’
De autoriteiten zullen niet blij zijn met uw werk?
,,Nee, natuurlijk niet. Maar ik zeg alleen wat allang bekend is door het onderzoek. Ik zal u eerlijk zeggen dat ik het in 2015 heel moeilijk had. Het onderzoek liep, maar er waren nog geen resultaten. En ik was praktisch de enige in Rusland, die zei waar het op stond. Maar toen in oktober de OVV openbaarde dat het inderdaad een Buk was uit het gebied dat de separatisten onder controle hadden, bleek ik het bij het juiste eind te hebben gehad.’’
Zitten de autoriteiten u op een of andere manier dwars?
,,Dat mijn telefoon wordt afgeluisterd, weet ik zeker. Maar het probleem voor de Russische autoriteiten is niet Loekasjevitsj. Het is niet gelukt jullie Nederlanders de mond te snoeren. Júllie zijn het belangrijkste probleem.’’
Ik ben niet het probleem voor de Russische autoriteiten. Jullie Nederlanders zijn het belangrijkste probleem, aldus Vadim Loekasjevitsj, Luchtvaartdeskundige in Rusland.
Bijna een jaar na de tragedie met MH17 liet Rusland de theorie over de Soe-25 plotseling los. Het zou toch om een Buk-raket gaan, maar eentje die was gelanceerd vanuit Zarosjtsjenske, een dorp in de Donbass dat volgens Rusland op dat moment in handen was van het Oekraïense leger. Een paar maanden later deed de Russische Buk-leverancier Almaz-Antej een test, waaruit dat moest blijken. Het plaatste een cockpit op het testterrein en liet daarnaast een Buk-raket ontploffen.
Kunt u eenvoudig uitleggen waarom volgens u de test van de Buk-leverancier niet deugde?
,,Professioneel gezien was de test van Almaz-Antej een schoolvoorbeeld van hoe je een serieus experiment niet moet doorvoeren. Want in plaats van een Boeing-cockpit gebruikte het bedrijf de cockpit van een Il-86. Dat is gewoon een ander vliegtuig. Verder is het heel lastig een situatie van twee vliegende objecten in de lucht na te bootsen op de grond. De meest bezopen fout: ze hebben de windrichting verward.
In werkelijkheid kwam die uit het zuidwesten en Almaz-Antej zegt in het experiment: uit het noordoosten. Dat heeft consequenties voor de hoek van de inslag, omdat het vliegtuig bij verschillende windrichtingen anders in de lucht hangt. Daarnaast koersen vliegtuigen op een kompas, dat altijd het noorden aanwijst. Daarmee wordt in de luchtvaart het ‘magnetische noorden’ bedoeld en niet het geografische noorden, dat Almaz-Antej hanteert. Daarin zit een verschil van zo’n zes graden.’’
U veronderstelt dat de Buk-leverancier toerekent naar de gewenste uitkomt?
Ja, het geeft een maand na de eerste publicatie in de zomer van 2015 ineens andere graden aan van de inslaghoek van de Buk en MH17. Daardoor moet de afvuurlocatie drastisch naar het oosten worden verlegd. Maar niet voor Almaz-Antej, voor hen blijft het Zarosjtsjenske. De uitkomst van hun onderzoek stond van tevoren vast. In plaats van te onderzoeken en dan tot een conclusie te komen.”
Brokstukken van vlucht MH17, kort nadat het neerstortte in Oekraïne. © AFP
In september 2018 toonde het Russische ministerie van Defensie plots speciaal gedeclassificeerde documenten van een Buk-fragment, die het Joint Investigation Team (JIT) in mei van dat jaar had laten zien. Het nummer erop herleidde het ministerie tot een raket die al in 1986 aan Oekraïne was geleverd en daar na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie was gebleven. Het bewijs dat Oekraïne achter het neerschieten van MH17 zat.
Wat vindt u van die ‘bewijsvoering’?
,,Van het raketfragment dat het JIT heeft getoond, heeft het nooit gezegd: dit is de raket die het vliegtuig heeft neergeschoten. Daarnaast weten we niet hoe dat fragment in handen is gekomen van het JIT. Het zegt daar niets over. Ook heeft het ministerie van Defensie gezegd, dat volgens bepaalde aktes de bewuste Buk-raket naar Oekraïne is gegaan, maar heeft het die aktes niet getoond. Dat is heel raar.’’
Twee jaar geleden schreef u in de Russische editie van Forbes, dat Rusland aan de vooravond van de aanslag plotseling een vliegbeperking oplegde boven de Russsische regio Rostov (dat grenst aan het gebied in Oost-Oekraïne waar MH17 werd neergehaald). Wat is er toen precies gebeurd?
,,Middernacht van 16 op 17 juli 2014 heeft Rusland het luchtruim van het naburige Rostov aan de Don gesloten. Het is een opmerkelijk toeval dat dezelfde dag MH17 wordt neergeschoten. Je zou kunnen denken dat de Russische luchtvaartdienst Rosaviatsia wist dat het gevaarlijk was om er te vliegen, omdat Rusland diezelfde dag een Buk-raketsysteem Oost-Oekraïne had binnengebracht.
Maar het gekke is wel, dat Rusland zelf de vliegrestrictie niet heeft niet nageleefd en gewoon vliegtuigen heeft doorgelaten. In mijn artikel in Forbes probeer ik daarom heel voorzichtig te zijn. Ik heb het recht niet conclusies te trekken. Het detail staat evenwel ook vermeld in het rapport van de Onderzoeksraad voor de Veiligheid (OVV). De Nederlandse onderzoekers hebben Rosaviatia gevraagd waarom die vliegbeperking was ingesteld. Maar juist over deze kwestie heeft de raad nooit een antwoord gekregen.’’
96 procent
De Tweede Kamer heeft onlangs ook besloten tot een onderzoek naar de vraag waarom Oekraïne het luchtruim niet heeft gesloten. Maar dat hoort niet thuis in het strafrechtelijke onderzoek, vindt Loekasjevitsj. ,,Die vraag is al uitgebreid en nauwkeurig beantwoord in het technische onderzoek van de OVV.’’
Evengoed was er achteraf gezien alle reden voor. Er is immers een passagiersvliegtuig uit de lucht geschoten.
,,Ja, er was reden voor. Maar het was niet verplicht. Daarom draagt Oekraïne een morele, ethische en menselijke verantwoordelijkheid. Geen juridische. In het OVV-onderzoek komt ook naar voren dat er boven twintig andere conflictgebieden op geen enkel moment op wat voor manier dan ook het luchtruim is gesloten. De hele regelgeving over wanneer luchtruimen moeten worden gesloten, is nog niet vastgelegd.’’
Maar voor Rusland toont het niet sluiten van het luchtruim op 17 juli 2014 de schuld van Oekraïne aan.
,,Je moet zaken niet door elkaar halen. Natuurlijk draagt Oekraïne verantwoordelijkheid, maar veel belangrijker zijn de vragen: van wie was de Buk? Hoe kwam hij daar terecht? Wie heeft hem geleverd? Wie heeft de opdracht gegeven hem te gebruiken? Wie waren de mensen die op de knop hebben gedrukt?’’
Hebt u de afgelopen vijf jaar in uw eigen omgeving gemerkt dat mensen anders over MH17 zijn gaan denken?
,,Absoluut niet. Nog altijd is 96 procent van de Russen ervan overtuigd dat Rusland niets met MH17 te maken heeft. Dat het allemaal wordt gedaan om Rusland zwart te maken en de hele wereld tegen ons is. En dat de beschuldiging aan het adres van Rusland een gevolg is daarvan. Niet omdat we schuldig zijn, maar omdat niemand van ons houdt.’’