De politieke middenpartijen hebben hun zelfvertrouwen herwonnen. Rutte-3 startte weifelend en angstig. Maar de verloren verkiezingen en twee grote akkoorden dreef de coalitiepartijen weer in elkaars armen.
AD 12.07.2019
Toen Kamervoorzitter Kadija Arib de laatste Kamervergadering voor het zomerreces afhamerde, haalden de 76 Kamerleden van de regeringscoalitie met een opgelucht gevoel hun tas van hun werkkamer. Het Binnenhof blijft tot begin september grotendeels uitgestorven. Op de valreep bewezen ze dat het doorhakken van ingewikkelde politieke knopen nog steeds kan in een versplinterd politiek landschap.
Nog maar een paar maanden geleden hing er een donkere wolk boven de coalitie. Het kabinet had sowieso al geen lekkere start gehad. Na de langste formatie ooit waarbij bijna elke partij wel bezwaren had om met een ander te willen samenwerken, waren VVD, CDA, D66 en ChristenUnie min of meer tot elkaar veroordeeld. Met een minimale meerderheid van 1 zetel in zowel Eerste als Tweede Kamer moesten grote onderlinge verschillen worden overbrugd. Oppositiepartijen ter linker en ter rechter zijde hakten op hen in. Het maakte de vier middenpartijen onzeker.
Volkskrant 16.12.2019
AD 16.12.2019
AD 26.11.2019
Telegraaf 05.11.2019
AD 04.11.2019
AD 09.10.2019
AD 30.07.2019
Meningsverschillen werden weggemasseerd in eindeloze overlegjes en afstemsessies. Zo veel, dat Kamerleden klaagden aan weinig anders meer toe te komen. Desondanks borrelde de ergernis af en toe wel naar de oppervlakte. Toen ChristenUnie-leider Segers aan het begin van dit parlementaire jaar nog klaagde dat afschaffing van de dividendbelasting ‘een meloen was om door te slikken’, maar dat het wel moest omdat anders het kabinet zou vallen. Of toen VVD-fractievoorzitter Klaas Dijkhoff zijn D66-kompaan Rob Jetten ‘een klimaatdrammer’noemde. En dan hebben we het maar niet over het pensioenakkoord !!!
In Den Haag is vrijdag 28.06.2019 het langverwachte Klimaatakkoord gepresenteerd
Van een hogere gasprijs tot het verkleinen van de veestapel. Het kabinet neemt flinke maatregelen om de komende decennia de uitstoot van broeikasgassen terug te dringen. Vrijdag 28.06.2019 werden de plannen officieel gepresenteerd.
De belangrijkste zaken op een rij
Het nieuwe Klimaatakkoordzal o.a. leiden tot verdergaande ingrepen in het landschap. Er zullen nog meer zonnepanelen en windmolens moeten komen, en geothermie, restwarmte en biomassa. Om te bepalen hoe en waar dit gaat gebeuren, is Nederland verdeeld in 30 energieregio’s.
Rekeningrijden
Het kabinet treft voorbereidingen voor de invoering van rekeningrijden. Er liggen drie concrete varianten op tafel, waar van er één de eindstreep moet halen. Die zijn: alleen een kilometerheffing voor elektrische auto‘s, een variabel systeem voor alle wagens en een spitsheffing. Die laatste optie lijkt bij voorbaat al kansloos, zeggen sommige ingewijden. Andere bronnen ontkennen dat weer.
Het duurt nog trouwens wel even voordat het zover is. Rekeningrijden kan uiteindelijk pas bij de fiscale herziening van 2025 worden ingevoerd. Eerst is nog jaren aan voorbereiding nodig, als er is gekozen voor één variant.
Gasprijs omhoog
Huishoudens gaan de komende jaren meer belasting betalen op gas, maar de stijging wordt minder sterk dan eerder was voorzien. Het kabinet heeft besloten die maatregel uit het Klimaatakkoord te verzachten, om gezinnen te ontzien die minder makkelijk van gas af kunnen stappen.
De belasting op gas gaat niet met 20 cent per kubieke meter omhoog, zoals in het voorlopige Klimaatakkoord werd voorgesteld, maar met 10 cent. De verhoging wordt bovendien geleidelijk doorgevoerd.
Tegenover de hogere belasting op gas staat een lagere heffing op elektriciteit.Huishoudens gaan ook minder energiebelasting betalen. Bedrijven gaan juist meer bijdragen aan de subsidiëring van duurzame energie .
Warmtefonds
Er komt een warmtefonds waar het kabinet 50 tot 80 miljoen per jaar voor uit trekt. Hieruit kunnen particulieren investeringen doen om verduurzamingen te realiseren zoals bijvoorbeeld isolatiemaatregelen, warmtepompen en hybridekachels. ,,In 2050 moeten alle gebouwen duurzaam zijn’’, aldus minister Kajsa Ollongren (Binnenlandse Zaken).
Elektrisch rijden
Het stimuleren van elektrisch rijden (in dure auto‘s) wordt verder versoberd. Het kabinet wil overmatige subsidiëring voorkomen en vooral nog elektrische auto’s uit de middenklasse bevorderen, zodat die straks op de markt voor tweedehands wagens terecht komen. De lage bijtelling voor elektrische auto‘s, die nu geldt tot maximaal 50.000 euro, gaat naar maximaal 40.000 euro.
De eerder geplande aanschafsubsidie van 6.000 euro voor elektrische auto‘s pakt in ieder geval lager uit; hoeveel is nog onbekend. Ook is het de bedoeling dat tweedehands elektrische wagens aantrekkelijk worden gemaakt door extraatjes. Denk dan aan een oplaadtegoed of een garantie op de batterijduur.
De in het Klimaatakkoord geplande accijnsverhoging voor benzinerijders wordt geschrapt. Er zou volgens het oorspronkelijke plan één cent extra accijns geheven moeten worden, maar dat gaat dus niet door. Wel wordt de accijns op diesel geleidelijk verhoogd. De 1,2 miljoen automobilisten met een diesel betalen over anderhalf jaar 1 eurocent meer accijns aan de pomp. Twee jaar later komt daar nog een cent bij.
,,Elektrisch wordt het nieuwe gewoon’’, zei staatssecretaris Stientje van Veldhoven (Infrastructuur) bij de presentatie vanmiddag. Over tien jaar moeten alle nieuwe auto’s emissieloos zijn. Verder ziet het kabinet een belangrijke rol weggelegd voor waterstof als brandstof voor zwaar verkeer zoals ov-bussen, vrachtwagens ‘en mogelijk ter vervanging van dieseltreinen’.
CO2-belasting voor industrie
De vervuilende industrie in Nederland krijgt definitief een CO2-belasting voor de kiezen. Het kabinet koerst af op een CO2-heffing voor de industrie die oploopt van 30 euro per te veel uitgestoten ton CO2 in 2021 tot 125 à 150 euro in 2030.
De regeringspartijen kiezen nu voor de optie met 75 procent kans op succes op voldoende CO2-reductie. .,,Het kabinet wil zekerheid’’, zegt een bron. De heffing gaat gelden voor bedrijven die nu al onder het Europese emissiehandelssysteem (ETS) vallen. Ook de fabrieken van het Limburgse Chemelot, die niet onder ETS vallen, moeten straks gaan betalen.
Kleinere veestapel
De boeren moeten verder inkrimpen. Het kabinet zet het mes in het aantal varkens in Nederland. Van de ruim twaalf miljoen varkens verdwijnen er mogelijk anderhalf miljoen. Er gaat 60 miljoen euro extra naar een stopregeling voor varkensboeren, vanwege de Urgenda-uitspraak. Ook komt er jaarlijks zo’n 70 miljoen euro beschikbaar voor boeren die overstappen naar duurzame landbouw, met minder vee.
Tot nu toe rustte op inkrimping van de veestapel een politiek taboe, vanwege de economische belangen van boeren. Daarom kiest het kabinet voor een ‘warme sanering’. Het gaat om een uitbreiding van een bestaande stopregeling waar het kabinet eerder al 120 miljoen euro voor uittrok.
Fietsenstallingen
Het kabinet trekt 75 miljoen euro extra uit voor extra fietsenstallingen, zodat forenzen hun tweewieler makkelijker kwijt kunnen. In het regeerakkoord stond al een eenmalige investering van 100 miljoen euro om te steken in extra snelle routes en meer stallingsplekken. Dit geld bleek zeer gewild. Overleg met provincies en gemeenten heeft inmiddels voor 345 miljoen euro aan projecten opgeleverd.
Onlangs zei Tour de Force, de organisatie die fietsen in Nederland moet stimuleren, nog dat er de komende jaren zo’n 3 miljard euro extra nodig is om te zorgen dat we in 2027 samen 20 procent meer fietskilometers maken dan in 2017.
En verder
Het Klimaatakkoord moet nog worden doorgerekend door de planbureaus. Dat betekent dat nu niet te zeggen is wat de klimaatmaatregelen precies gaan betekenen voor de portemonnee van Nederlanders.
Klimaattafels bedenken maatregelen
De plannen die de coalitie en het kabinet op vrijdag 28.06.2018 presenteerde, zijn gebaseerd op een tussenrapportagevan afgelopen december 2018 van de zogenoemde klimaattafels. Daarin zijn de gebouwde omgeving, mobiliteit, industrie, elektriciteitssector en landbouw vertegenwoordigd. Iedere sector kreeg eigen opdrachten mee om CO2 te besparen.
Telegraaf 23.08.2019
De afgelopen anderhalf jaar is er met organisaties uitvoerig onderhandeld over het Nederlandse akkoord, dat is bedoeld om de uitstoot van broeikasgassen tegen te gaan en te voldoen aan de klimaatafspraken van Parijs. Maar de plannen gaan volgens die organisaties niet ver genoeg.
Naar aanleiding van de geruchten hebben diverse belangengroepen al hun zegje gedaan over het nog te verschijnen klimaatakkoord. Greenpeace en Milieudefensie – die in december nog boos wegliepen van de ‘klimaattafels’ – gaven om 09.00 uur, zes uur vóór de presentatie door de coalitie, zelfs een persconferentie.
Ze noemen de plannen ‘een goede start’, maar niet voldoende. De milieuorganisaties zeggen dat ‘een aantal lapmiddelen en afzwakkingen die de broodnodige transitie in de weg staan, moet worden gerepareerd’.
AD 23.08.2019
De Eerste en Tweede Kamer kunnen met een paar wijzigingen het huidige akkoord alsnog verbeteren.
De afgelopen dagen werden enkele maatregelen uit het klimaatakkoord naar verschillende media gelekt. Omdat het totale plaatje nog niet bekend is, en dus ook nog niet kan worden geconcludeerd wat het akkoord precies voor burgers en bedrijven betekent, was daar verder nog niet over geschreven.
Aan de klimaattafels werd door de politiek, werkgevers, werknemers en belangenclubs sinds begin 2018 overlegd om tot voorstellen te komen.
De tussenrapportage, een flink pakket van afspraken en maatregelen, verscheen vlak voor Kerst, maar niet veel later concludeerde het Planbureau voor de Leefomgeving(PBL), die alles doorrekende, dat de doelen er waarschijnlijk niet mee worden gehaald. Vooral de industrie bleef achter en er ontstond onrust over de stijgende energierekening voor huishoudens.
De coalitie en het kabinet besloten daarop zelf aanvullende maatregelen voor te stellen, zoals een CO2-heffing voor de meest vervuilende bedrijven en minder snel stijgende energiebelastingen voor huishoudens.
Er zijn wel al klimaatmaatregelen genomen, zoals het eerder sluiten van de kolencentrale in Amsterdam. Het kabinet werd daartoe gedwongen vanwege de Urgenda-rechtszaak.
AD 08.10.2019
Veel details moeten nog worden uitgewerkt
In het klimaatakkoord staat met welke middelen en maatregelen de klimaatdoelen van het kabinet worden gehaald. Dat is wat anders dan de Klimaatwet die eind mei door het parlement werd aangenomen. Daarin wordt alleen de route voor het behalen van de doelen uitgestippeld.
Het klimaatakkoord is geenwet waar het parlement voor of tegen kan stemmen. Het zijn veel verschillende, vaak nog niet uitgewerkte maatregelen die nog door de Tweede en Eerste Kamer moeten worden behandeld. Dat is een proces dat nog jaren kan duren.
De Tweede Kamer zal nog wel voor de zomervakantie over het totale pakket debatteren.
NU 20.12.2019 Er komen op dit moment geen extra klimaatmaatregelen nadat de Hoge Raad het Urgenda-vonnis vrijdag definitief maakte, schrijft minister Eric Wiebes (Klimaat) aan de Tweede Kamer. De Staat moet volgens deze uitspraak eind 2020 minimaal een kwart minder broeikasgassen uitstoten ten opzichte van 1990.
Er zijn al maatregelen genomen, benadrukt Wiebes. In juni werd het Klimaatakkoord gesloten dat moet leiden tot CO2-reductie.
In november kondigde het kabinet hierop aanvullende klimaatmaatregelen aan omdat het CO2-doel niet zou worden gehaald volgens berekeningen van het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL).
Het ging in dit geval met name om 60 miljoen euro extra subsidie voor de aanschaf van bijvoorbeeld warmtepompen en zonneboilers.
Wiebes noemt ook de recent genomen stikstofmaatregelen die ook helpen de uitstoot van broeikasgassen te verminderen. Dat geldt bijvoorbeeld voor de snelheidsverlaging overdag naar 100 kilometer per uur op de snelwegen.
“Het kabinet blijft werken aan maatregelen gericht op zowel broeikasgas- als stikstofreductie”, schrijft Wiebes. Welke dat zijn, is niet bekend.
Is klimaatactivisme een religie geworden?
Rutte: ‘Doel blijft om het doel te halen’
Premier Mark Rutte noemde de uitvoering van de Urgenda-uitspraak een “grote en ingewikkelde opgave”.
“Het doel blijft om het doel te halen”, zei de premier. Dat waren dezelfde woorden die hij begin dit jaar gebruikte toen het PBL een eerste waarschuwing gaf dat het Urgenda-doel waarschijnlijk niet wordt gehaald.
Het kabinet gaat de komende tijd in kaart brengen wat de CO2-winst is van de stikstofmaatregelen en welke aanvullende maatregelen eventueel nodig zijn.
Het stikstofdossier en de klimaatdoelen lopen hier door elkaar heen. “De samenloop tussen stikstof en CO2 is een logische”, zei Rutte daarover.
Vrijdag bevestigde de Hoge Raad de uitspraak van het gerechtshof dat de Staat verplicht is om de uitstoot van broeikasgassen te verminderen. De uitspraak uit het Urgenda-vonnis, over een reductie van minimaal 25 procent in 2020 ten opzichte van 1990, is daarmee definitief.
Het kabinet lijkt deze CO2-reductie alleen niet te halen, berekende het PBL dit jaar al twee keer. In november schatte het Planbureau dat de CO2-reductie eind 2020 op 23 procent blijft steken.
Telegraaf 20.12.2019 Het oordeel van de Hoge Raad in de ’klimaatzaak’ zorgt voor wisselende reacties in de politiek Den Haag. PVV-leider Geert Wilders: „Klimaatbeleid is niet aan de rechter, maar aan de politiek.”
GroenLinks is juist blij met de overwinning van milieuclub Urgenda. „Dit is historisch. Jarenlang probeerden kabinetten Rutte hieronder uit te komen door in alles tegen te werken”, reageert Jesse Klaver. „Kabinet, stop met smoesjes en doe je werk. Zet kolencentrales uit. Halveer de veestapel.”
Esther Ouwehand van de dierenpartij spreekt van een ’historische uitspraak voor het klimaat’.
Boeren
Coalitiepartij D66 wil dat het kabinet extra maatregelen neemt. „Ik reken er op dat daar al goed over is nagedacht”, zegt fractievoorzitter Rob Jetten. „Want er kan nog van alles. Een relatief simpel te nemen maatregel als het vervangen van oude lampen door LED-verlichting bij bedrijven en in kassen levert bijvoorbeeld al een flinke besparing van CO2-uitstoot op.”
Jetten is van mening dat het kabinet combinaties moet maken met het beperken van de stikstofuitstoot: „Denk aan duurzamere landbouw waarbij boeren meer verdienen met minder vee. Voor D66 zijn er geen taboes.”
Klimaatakkoord opzeggen
PVV-leider Geert Wilders reageert woedend op Twitter: „Hoge Raad? Dit is de CO2-Raad vol met D66-ers! Klimaatbeleid is niet aan de rechter, maar aan de politiek. Wat de politiek dus moet doen: opzeggen dat VN-Klimaatverdrag en het Klimaatakkoord van Parijs!”
De Nederlandse Staat is nu opnieuw door de rechter verplicht om maatregelen te nemen die ertoe leiden dat de uitstoot van CO2 en andere broeikasgassen in 2020 met minimaal een kwart is verminderd ten opzichte van 1990.
Het is overigens nog maar zeer de vraag of dat realistisch is. Minister Eric Wiebes (Klimaat) moest eerder deze week nog een tegenvaller melden. Waar het Planbureau voor de Leefomgeving eerst nog becijferde dat de CO2-reductie komend jaar op 23 procent blijft steken blijkt uit een nieuwe analyse dat Nederland nog verder onder het door de rechter opgelegde doel voor 2020 terechtkomen: tussen de 20 en 21 procent.
Wiebes reageert later vandaag op het oordeel van de Hoge Raad. De VVD-bewindsman liet eerder al doorschemeren dat hij combinaties wil maken met stikstofmaatregelen.
Jongeren van Fridays For Future Nederland, Extinction Rebellion Jong en Jongeren Milieu Actief lopen vanaf de Hoge Raad naar de Tweede Kamer vanwege de Urgenda-uitspraakANP
NOS 20.12.2019 “Er ligt een hele grote taak”, is de reactie van minister Wiebes op de Urgenda-uitspraak. Hij zegt dat het kabinet doorgaat met het “stap voor stap” nemen van maatregelen om eind volgend jaar de CO2-uitstoot met 25 procent te verminderen.
Welke maatregelen dat gaan worden, kan Wiebes nu nog niet zeggen. Op de vraag of de rechter met deze uitspraak niet op de stoel van de politiek gaat zitten, antwoordt Wiebes: “Dat wilden wij als kabinet inderdaad weten, maar de Hoge Raad heeft geoordeeld dat dat dus niet het geval is.”
Chris Stoffer @chris_stoffer
Rechter bepaalt: volgend jaar 25% CO2 reductie. Ik ben bang dat de linkse overwinningsroes van vandaag de kater van morgen is. Kunnen burgers en ondernemers het meemaken dat opnieuw aan de noodrem getrokken wordt? Haastige spoed…
De partijen in de Tweede Kamer reageren uiteenlopend op het arrest van de Hoge Raad in de Urgenda-zaak. Zo spreekt GroenLinks-leider Klaver van een historische uitspraak. Hij roept het kabinet op de kolencentrales uit te zetten en de veestapel te halveren.
PVV-leider Wilders zegt dat het klimaatbeleid niet aan de rechter is. “Hoge Raad? Dit is de CO2-Raad vol met D66’ers!” twittert hij. Van hem moet het kabinet het VN-Klimaatverdrag en het Klimaatakkoord van Parijs opzeggen.
D66-leider Jetten gaat niet op de beschuldiging van Wilders in. Hij vindt dat het kabinet door de uitspraak meer maatregelen moet nemen. Als voorbeeld noemt hij “een relatief simpel te nemen maatregel als het vervangen van oude lampen door led-verlichting bij bedrijven en in kassen”.
Carla Dik-Faber @carladikfaber
Het kabinet moet de CO2 uitstoot in 2020 terugdringen met 25%. Dat kan niet zonder een aanvullend pakket met maatregelen. Ideeën zijn er genoeg: https://t.co/RBRwckyurk Laten we vandaag aan de slag gaan, voor de schepping en de toekomst van onze kinderen. https://t.co/5T6CUxbmgm
Er leven bij de Kamer ook vragen over de juridische consequenties van deze uitspraak. VVD-Kamerlid Bosman vraagt zich af of meer politieke afspraken waaraan niet wordt voldaan, nu bij de rechter zijn af te dwingen.
Nederland voldoet bijvoorbeeld nog steeds niet aan de internationaal afgesproken financiële bijdrage aan de NAVO. Bosman: “Dan gaat deze uitspraak ook gelden voor de 2-procent-NAVO-norm, lijkt me.”
De Partij voor de Dieren heeft bewondering voor de mensen achter Urgenda. “Geweldig gedaan”, zegt fractievoorzitter Ouwehand. “De tijd van fossiele politiek is voorbij.”
ForumvoorDemocratie @fvdemocratie
Rechters en gevestigde partijen maken van ons land één groot windmolenpark. Volgens de Hoge Raad moet Nederland nog meer zinloos en onbetaalbaar klimaatbeleid voeren. De miljardenrekening komt bij de burger te liggen. Einde koopkracht. Dit kan anders! https://t.co/O4uuULwbMI
NU 20.12.2019 De uitspraak van het gerechtshof in Den Haag dat de Staat verplicht is om de uitstoot van broeikasgassen te verminderen, blijft in stand. Dat heeft de Hoge Raad vrijdag bepaald. De uitspraak uit het Urgenda-vonnis, over een reductie van minimaal 25 procent in 2020 ten opzichte van 1990, is daarmee definitief.
De Staat moet definitief eind 2020 de uitstoot van broeikasgassen ten opzichte van 1990 met 25 procent hebben verminderd.
Klimaatverandering wordt gezien als reëel gevaar waar burgers tegen beschermd moeten worden.
Uit berekeningen lijkt de overheid het gestelde doel niet te gaan halen.
De zaak werd in 2013 door burgerplatform Urgenda aangespannen.
Zowel de rechtbank (in 2015) als het hof (in 2018) stelde eerder vast dat een kleinere CO-uitstoot in overeenstemming is met de zorgplicht van de Staat.
Klimaatverandering zou een reële dreiging zijn waartegen burgers beschermd moeten worden. Het gaat daarnaast om zelfopgelegde CO2-doelen van de overheid.
De Nederlandse overheid ging tegen de uitspraak in cassatie omdat ze wilde weten of de rechter in deze mate op de stoel van de politiek mag gaan zitten. De Hoge Raad is een rechterlijke instantie die niet inhoudelijk naar een zaak kijkt, maar oordeelt of de wet en procesregels juist zijn toegepast. Die vraag kan in dit geval met ‘ja’ beantwoord worden.
Het hof zei daar eerder over dat Nederland zich gebonden heeft aan internationale verdragen, die rechtsgeldig zijn en dus juridisch getoetst kunnen worden door de Nederlandse rechter. De Hoge Raad onderschrijft dit.
De zaak begon in 2013 met een aanklacht van Urgenda. Het burgerplatform eiste dat er een adequaat klimaatbeleid zou komen en vond dat de overheid onrechtmatig handelde door de klimaatdoelen die internationaal zijn afgesproken niet na te streven.
De Hoge Raad benadrukt vrijdag nog maar eens dat “er een al met een grote mate van overeenstemming is dat een dringende vermindering van de uitstoot nodig is om opwarming van de aarde tegen te gaan”. “De Staat heeft dan ook de verplichting om passende maatregelen te treffen om dreigend gevaar tegen te gaan”.
In november werd door het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) nog berekend dat de Staat de klimaatdoelen voor 2020, zoals het er nu naar uitziet, nog steeds niet gaat halen. Voor het einde van volgend jaar worden 23 procent minder broeikasgassen – waarvan CO2 het belangrijkste gas is – uitgestoten ten opzichte van het ijkjaar 1990.
Het percentage is wel met veel onzekerheid omgeven. Het PBL hanteert daarom een bandbreedte van 19 tot 26 procent broeikasgasreductie in 2020. Zo kan het doel van een kwart minder uitstoot met een uiterste inspanning alsnog worden bereikt, maar dat is niet de verwachting.
De opwarming van de aarde
Kabinet treft extra klimaatmaatregelen
Het kabinet worstelt al jaren met het Urgenda-vonnis. Sinds het PBL begin dit jaar voor het eerst waarschuwde dat het CO2-doel niet wordt gehaald, wordt er nagedacht over welke klimaatmaatregelen getroffen kunnen worden.
Zo wordt de Hemwegcentrale eerder gesloten en komt er een CO2-belasting voor grote bedrijven, een van de afspraken uit het Klimaatakkoord.
Daar kwam het recente besluit om de maximumsnelheid overdag op alle snelwegen naar 100 kilometer per uur te verlagen bovenop. Dat is een maatregel om de stikstofuitstoot te verlagen, maar het helpt ook bij CO2-reductie.
“Het doel is om het doel te halen”, zei premier Mark Rutte in januari toen hij werd geconfronteerd met de PBL-cijfers. Voor Rutte is het belangrijk dat CO2-reducerende maatregelen die hier worden genomen, niet tot een uitstootstijging in het buitenland (‘weglekeffect’) leiden. Ze mogen ook niet ten koste gaan van werkgelegenheid.
Rutte pleit in Europees verband juist voor strengere klimaatdoelen.
Als het doel niet wordt gehaald behoort het opleggen van een dwangsom tot de mogelijkheden.
NOS 20.12.2019 De staat is verplicht om de uitstoot van broeikasgassen terug te dringen. De Hoge Raad heeft dat geoordeeld in de Urgenda-zaak. Daarmee is het vonnis in de zaak definitief.
De uitspraak betekent dat de uitstoot van broeikasgassen voor het einde van 2020 met ten minste 25 procent moet verminderen ten opzichte van 1990.
‘Staat moet uitstoot eind 2020 met minstens 25 procent terugdringen’
De hoogste rechter van Nederland neemt het advies van de procureur-generaal en een advocaat-generaal over. Die stelden al dat de rechter kan bepalen hoe ver de mensenrechtelijke verplichtingen van de staat reiken. Zo kan hij toetsen of Nederland zich houdt aan het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens, waarin de staat zich verplicht heeft het (gezins-)leven van burgers in Nederland te beschermen.
“Met het mensenrechtenverdrag heeft het hof kunnen en mogen oordelen dat de staat verplicht is die reductie van 25 procent te behalen”, zei Hoge Raad-voorzitter Kees Streefkerk. “Die plicht bestaat vanwege het risico van gevaarlijke klimaatverandering, die ook inwoners van Nederland ernstig kan treffen in hun recht op leven en welzijn.”
‘Risico op gevaarlijke klimaatverandering die Nederlanders kan treffen’
Het halen van die 25 procent minder uitstoot is geen eenvoudige opgave. Uit recent onderzoek blijkt dat de reductie vorig jaar nog maar 15 procent was. Daar is bijna dertig jaar over gedaan. De onderzoekers denken dat het volgend jaar 23 procent kan zijn, maar de onzekerheden zijn erg groot. Begin deze week stelden ze de verwachting bij naar 20 à 21 procent. Als het nog meer tegenzit, wordt het 19 procent.
Vorig jaar bekrachtigde het gerechtshof het eerdere spraakmakende vonnis in de zaak van klimaatorganisatie Urgenda tegen de staat. Het hof oordeelde dat deze klimaatmaatregelen behoren tot de zorgplicht van de overheid en sprak van een reële dreiging door klimaatverandering.
Klimaat-minister Wiebes ging daartegen in cassatie. Niet omdat hij bezwaar maakte tegen de inhoud van de uitspraak, maar om het principe. “We willen in hoogste instantie weten of de rechter op de stoel van de politiek kan gaan zitten.”
Telegraaf 20.12.2019 De Hoge Raad bepaalt dat de ’Urgenda-uitspraak’ blijft staan. Daarmee wordt het voor de Nederlandse Staat nu definitief verplicht om ervoor te zorgen dat de uitstoot van broeikasgassen in 2020 met minimaal 25 procent is verminderd ten opzichte van 1990.
Directeur Marjan Minnesma van Urgenda is uitgelaten na de uitspraak van de hoogste rechter van Nederland. ,,We zijn er zeven jaar mee bezig geweest. Daarom zag je die ontlading in de zaal. Want naast ons zijn er nog 886 mede-eisers. Als je dan van de hoogste rechter gelijk krijgt, dan ben je heel blij.”
Wat betreft Minnesma gaat het kabinet nu aan de slag, maar niet in haar eentje. ,,We hebben met 750 organisaties een 50-puntenplan ingediend om het reductiedoel ook daadwerkelijk te halen. We zijn niet van rollebollend over straat, we willen het gewoon uitvoeren. En het zal de overheid ook helpen om de doelen voor 2030 te halen, want daar liggen we ook niet voor op koers.”
Over de vraag of Urgenda in de toekomst opnieuw naar de rechter stapt, als het kabinet achterblijft in klimaat- of milieubeleid, wil Minnesma niet speculeren.
Milieustrijders euforisch
Euforisch Jan Juffermans staat te stralen na de uitspraak van de Hoge Raad. ,,Ik voel me weer een jonge vent!”, zegt de man die van 1978 tot aan 2010 werkte voor de milieuorganisatie De Kleine Aarde. Net als tal van andere gelijkgezinden was hij mede-eiser in de zaak van Urgenda.
,,Ik heb mijn hele leven besteed aan de vraag hoe we de aarde een beetje leuk kunnen houden. Voordat Urgenda deze rechtszaak begon hebben we al over dit juridische pad gesproken. Het was een internationale rechter die tijdens een bijeenkomst in Den Haag zei: ‘Voor duurzaamheid hebben we rechters nodig’. Hij had gelijk!”
Jarenlange strijd Urgenda vs. Staat
Sinds 1990 is de uitstoot van CO2 flink gedaald terwijl de economie fors is gegroeid. Maar de circa 15 procent reductie schiet volgens Urgenda tekort. Die wilde de overheid dwingen tot meer inspanningen om de doelstellingen te halen en kreeg in 2015 gelijk van de rechtbank.
Het kabinet vond dat dit aan de politiek is en niet aan de rechter. De Staat ging in beroep, maar bij het gerechtshof bleef de uitspraak in stand. Om een laatste stroophalm te grijpen, ging de Staat in cassatie. Ook dat wordt nu verloren.
Met het arrest van het hoogste rechtscollege van het land is de juridische strijd tussen Urgenda en de overheid ten einde. Het oordeel werd door het aanwezige publiek – vooral de achterban van Urgenda – met luid applaus ontvangen.
De Staat moet nu de uitstoot flink gaan beperken. Ⓒ HOLLANDSE HOOGTE
Wereldwijde aandacht voor zaak Urgenda
De klimaatzaak baarde de afgelopen tijd wereldwijd opzien. Het was de eerste rechtszaak in zijn soort. In navolging van Urgenda spanden burgers en organisaties in veel andere landen rechtszaken aan om hun overheid via de rechter tot meer actie aan te zetten.
Elsevier 20.12.2019 De Hoge Raad handhaaft het vonnis in de zogenoemde klimaatzaak. De Nederlandse staat moet in 2020 de uitstoot van broeikasgassen met minimaal 25 procent verlagen ten opzichte van 1990.
Het oordeel is daarmee definitief geworden. Actiegroep Urgenda heeft gewonnen en de Nederlandse staat verloren.
Hoge Raad volgt Hof dat zich beriep op Europees Mensenrechtenverdrag
De Hoge Raad lijkt de uitspraak van het Hof goeddeels te volgen. Zij beriep zich op artikel 2 en 8 van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM) dat stelt dat mensen recht hebben op leven en een familie- en gezinsleven. De overheid moet burgers beschermen tegen reëel gevaar waar zij van op de hoogte is.
Volgens de rechters geldt dat ook bij milieugevaren die ‘grote groepen of de bevolking als geheel bedreigen ook als de gevaren zich pas op lange termijn realiseren’. Dus ook voor de schadelijke gevolgen van klimaatverandering, die ontstaat door het in de atmosfeer brengen van broeikasgassen door de verbranding van fossiele brandstoffen.
Verder stelde de Hoge Raad dat de uitspraak niet inging tegen de scheiding der machten. De rechters zouden slechts een ondergrens bepalen, waarover brede internationale consensus zou bestaan. Het parlement en de regering hebben de ruimte om daar naar eigen inzicht aan te voldoen.
Nederlandse reducties op wereldschaal miniem? Dat laat rechter koud
Ook het feit dat de reducties die Nederland kan realiseren op internationale schaal miniem zijn en dus niet tot substantieel minder opwarming leiden, kon de rechter niet vermurwen. De Hoge Raad verwees naar het VN-klimaatakkoord waarin landen naar hun ‘specifieke verantwoordelijkheid en mogelijkheden’ de uitstoot moeten verdragen.
Deze uitspraak heeft twee directe gevolgen. Minister van Economische Zaken en Klimaat Eric Wiebes (VVD) zal met maatregelen moeten komen om de uitstoot verder te verminderen. Volgens de laatste ramingen ligt Nederland op koers voor 20 á 21 procent reductie in 2020.
Opsteker voor Milieudefensie
Ook blijft het precedent definitief overeind. Dat betekent dat andere – buitenlandse – klimaatrechtszaken zich erop kunnen blijven beroepen. Ook is dit een opsteker voor de actiegroep Milieudefensie die in 2020 in de rechtszaal zal staan tegenover energiebedrijf Shell. Een zaak die overigens wel anders is omdat het een privaat bedrijf betreft en geen overheid.
Veel zal afhangen van de precieze redenatie van de rechter. Juristen zullen komende weken zich over de details buigen van deze historische zaak.
De uitspraak vond in Den Haag plaats onder massale publieke belangstelling. Het ging vooral om medestanders van Urgenda, blijkens het geklap en gejoel na het uitspreken van het oordeel. Ook de belangstelling van de internationale pers was groot. De Voorzitter van de Hoge Raad sprak na afloop zelfs een korte samenvatting uit – zeer ongebruikelijk in de Nederlandse rechtszaal.
Vanuit politiek Den Haag stromen de reacties binnen. Jesse Klaver is blij met de uitspraak, die hij ‘historisch’ noemt. Het oordeel is voor de GroenLinks-fractievoorzitter aanleiding voor harde maatregelen als het uitzetten van kolencentrales en het halveren van de veestapel:
Dit is historisch. De Hoge Raad heeft besloten: #Urgenda won de zaak tegen de overheid terecht. Jarenlang probeerden kabinetten Rutte hieronder uit te komen door in alles tegen te werken.
Kabinet, stop met smoesjes en doe je werk. Zet kolencentrales uit. Halveer de veestapel. https://t.co/g88mUZSlnw
Esther Ouwehand, fractievoorzitter voor de Partij voor de Dieren, spreekt eveneens van een ‘historische uitspraak voor het klimaat’, en feliciteert Marjan Minnesma van Urgenda. ‘De tijd van fossiele politiek is voorbij’, schrijft Ouwehand:
Historische uitspraak voor het #klimaat, in 3 rondes bevestigd.
De Staat schendt zijn zorgplicht, houdt zich niet aan de wet en komt daar niet mee weg.
Geert Wilders is juist ontstemd. Hij noemt de Hoge Raad ‘de CO2-Raad vol met D66-ers’. Volgens de PVV-leider is klimaatbeleid ‘niet aan de rechter, maar aan de politiek’:
Hoge Raad? Dit is de CO2-Raad vol met D66-ers!
Klimaatbeleid is niet aan de rechter, maar aan de politiek.
‘Dit kan niet als een verrassing komen voor het kabinet,’ schrijft D66-fractievoorzitter Rob Jetten op Twitter. ‘We moeten harder aan de slag voor een schone wereld. In een uitgebreide verklaring op Facebook roept hij op tot ‘politieke moed’, waarbij er voor D66 ‘geen taboes’ zijn:
Nederland zal sneller meer moeten doen voor het klimaat. Met die boodschap heeft de rechter vandaag de staat definitief verplicht om het klimaatdoel voor 2020 te halen. Dit kan niet als een verrassing komen voor het kabinet. Dit zagen we van mijlenver aankomen.
We moeten harder aan de slag voor een schonere wereld voor onze kinderen en kleinkinderen. Ik daag het kabinet uit om snel met extra maatregelen te komen om aan deze uitspraak van de rechter te voldoen.
Ik reken erop …dat daar al goed over is nagedacht. Want er kan nog van alles. Een relatief simpel te nemen maatregel als het vervangen van oude lampen door LED-verlichting bij bedrijven en in kassen levert bijvoorbeeld al een flinke besparing van CO2-uitstoot op.
Het kabinet kan een dubbelslag slaan: maatregelen die helpen voor het klimaat kunnen ook de stikstofuitstoot terugdringen. Denk aan duurzamere landbouw waarbij boeren meer verdienen met minder vee.
Daarnaast zijn ook andere oplossingen denkbaar. Ook die zijn vast niet altijd populair, maar het zou getuigen van politiek leiderschap, van politieke moed, als we met elkaar die maatregelen wel durven te nemen. Voor D66 zijn er geen taboes. Het enige taboe is dat we te weinig doen voor het klimaat.
Nederland doet te weinig om broeikasgassen te verminderen. Dat betekent dat het kabinet hard aan de bak moet voor de Urgenda-uitspraak.
Nederland doet te weinig om broeikasgassen te verminderen. Dat betekent dat het kabinet hard aan de bak moet voor de Urgenda-uitspraak.
Een cruciale vraag was voorafgaand aan de uitspraak of de rechters zich te veel op het terrein van de politiek hebben begeven. In Nederland geldt de scheiding der machten – de trias politica. De rechterlijke macht en de regering hebben verschillende taken. Maar die scheiding is niet absoluut. Wanneer de Staat zich niet aan de wet houdt of burgers onvoldoende beschermt, mogen rechters ingrijpen. Twistpunt in de Urgenda-zaak was waar die grens precies ligt. Daarop heeft de Hoge Raad vrijdag een duidelijk antwoord gegeven.
AD 20.12.2019 De klimaatzaak tegen de Nederlandse Staat komt vandaag tot een definitief besluit. De Hoge Raad spreekt zich uit over de vraag of de Staat verplicht is ervoor te zorgen dat de uitstoot van broeikasgassen in 2020 met minimaal 25 procent is verminderd ten opzichte van 1990.
Het kabinet vindt dat dit aan de politiek is en niet aan de rechter, maar verloor vooralsnog elke slag. Duurzaamheidsorganisatie Urgenda nam het initiatief om de overheid te dwingen tot meer inspanningen om de doelstellingen te halen. In 2015 kreeg Urgenda gelijk van de rechtbank.
De Staat ging in beroep, maar de uitspraak bleef ook vorig jaar bij het gerechtshof in stand. De rechters van het hof erkenden de gevaren van klimaatverandering en verwezen naar fundamentele mensenrechten: de overheid moet zich inspannen voor bescherming van het leven en het gezinsleven van burgers.
Dwingen
Het hoogste rechtscollege van het land bepaalt nu of rechters in Nederland inderdaad de macht hebben om de overheid te dwingen tot het nemen van meer maatregelen. De procureur-generaal en de advocaat-generaal hebben de Hoge Raad geadviseerd de uitspraak in stand te houden.
De klimaatzaak baarde wereldwijd opzien. Het was de eerste rechtszaak in zijn soort. In navolging van Urgenda spanden burgers en organisaties in veel andere landen rechtszaken aan om hun overheid via de rechter tot meer actie aan te zetten.
Jongeren van Fridays For Future Nederland, Extinction Rebellion Jong en Jongeren Milieu Actief lopen vanaf de Hoge Raad naar de Tweede Kamer vanwege de uitspraak in de Urgenda-zaak. Beeld ANP
Ook de Hoge Raad bekrachtigt het Urgenda-vonnis. Welke gevolgen heeft deze historische zaak gehad?
Trouw 20.12.2019 Echt als een verrassing kon het niet komen: ook de Hoge Raad besliste vrijdagochtend dat het Urgenda-vonnis geldig is. Eerder vonnisten de rechtbank in Den Haag en het Gerechtshof dat de staat in 2020 de uitstoot van broeikasgas CO2 met minimaal 25 procent moet hebben teruggebracht ten opzichte van 1990.
Het arrest lag in de lijn der verwachting, omdat de advocaat-generaal adviseerde de eerdere uitspraken op te volgen. De Hoge Raad toetst vooral of de procedures in de eerdere rechtszaken goed gevolgd zijn. Naar de inhoud kijkt de Raad nauwelijks. Nu de hoogste civiele rechter zich heeft uitgesproken over Urgenda, is verder beroep onmogelijk. In 2015 gaf een rechter actiegroep Urgenda voor het eerst gelijk, vorig jaar bekrachtigde het Hof dat vonnis.
De overheid ging in beroep, omdat ze getoetst wilde zien of de rechter hier op de stoel van de overheid was gaan zitten. Kabinetten maken immers beleid en bepalen hoe snel de CO2-uitstoot omlaag moet, rechters niet. Door het Rijk te verplichten de CO2 terug te brengen, komt de rechter te veel op het terrein van de regering, vindt het kabinet.
Toch leek het kabinet ook inhoudelijke overwegingen te hebben bij het beroep. Zo zei de landsadvocaat tijdens de behandeling dat het snel doorvoeren van extra klimaatmaatregelen onredelijk duur is. Bovendien stelde Nederland met het Klimaatakkoord al doelen voor 2030 en 2050.
De Hoge Raad herhaalde de argumentatie van de lagere rechters. De Nederlandse overheid heeft de verantwoordelijkheid om te voorkomen dat de bevolking gevaar loopt door de gevolgen van klimaatverandering, zoals zeespiegelstijging, extreme neerslag en extreme hitte. “De levens, het welzijn en de leefomgeving van velen worden bedreigd, dat doet zich voor een deel nu al voor”, staat in het arrest. “Het argument dat de eigen uitstoot slechts gering is, kan een land daardoor niet ontslaan van de verantwoordelijkheid om maatregelen te nemen.”
Concrete doelen
De overheid moet dus haar verlies nemen. En dat in een week dat het toch al niet mee zit, wat de uitstoot betreft. Het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) maakte dinsdag bekend dat de CO2-reductie in 2020 waarschijnlijk rond de 21 procent uitkomt, terwijl het in november nog 23 procent verwachtte. Om ‘Urgenda’ te halen, zal minister Eric Wiebes (klimaat) extra maatregelen moeten nemen. Hij wil daar de komende weken over nadenken. Coalitiepartijen D66 en ChristenUnie riepen hem vrijdag meteen op om meer te doen tegen CO2-uitstoot.
In 2015 was het nog nieuw, dat een rechter zo ingreep in beleidsvoornemens. De rechtbank oordeelde over inspanningen die het Rijk deed om de klimaatverandering vijf jaar later binnen de perken te houden. Verschillende milieuclubs lijken zich aangemoedigd te voelen door Urgenda, aangezien ook in het stikstofdossier en rond natuur- en landbouwbeleid veel burgers en actiegroepen naar de rechter stappen.
De Urgenda-zaak heeft nog een ander gevolg gehad. Het kabinet kijkt wel uit om zich vast te pinnen op concrete doelen. In de Klimaatwet, waarin staat dat de CO2-uitstoot in 2030 met 49 procent moet zijn afgenomen en in 2050 vrijwel volledig, staan geen rechtsgeldige cijfers. De wet gaat uit van ‘doelen’, niet van grenswaarden die juridisch afrekenbaar zijn. Daarmee bevat de wet vooral voornemens, en die zijn volgens juristen niet of nauwelijks aan te vechten bij een rechter.
Telegraaf 20.12.2019 Voor de Hoge Raad in Den Haag dient vandaag de klimaatzaak tussen de Nederlandse Staat en actiegroep Urgenda. Het hoogste rechtsorgaan zal beslissen of de Nederlandse overheid zich moet houden aan een eerder gesteld doel om de CO2-uitstoot te verlagen.
Het is de laatste kans voor het kabinet om gelijk te krijgen in het opzienbarende juridische gevecht. In twee eerdere instanties, voor de rechtbank (2015) en het Hof (2018), werden de stichting Urgenda en 900 mede-eisers in het gelijk gesteld.
Urgenda wil dat de overheid zich houdt aan het voornemen om in 2020 de uitstoot van broeikasgassen met 25 procent te verlagen ten opzichte van 1990. Het gaat de stichting, die is opgericht door activiste Marjan Minnesma en Erasmus-professor Jan Rotmans, om de plicht die de staat heeft om haar burgers te beschermen, in dit geval tegen zoals de stichting het noemt: ‘klimaatontwrichting’.
Volgens minister Wiebes (Klimaat) is de rechter met haar eerdere uitspraken echter op de stoel van de politiek gaan zitten. Dat is in zijn ogen strijdig met de scheiding der machten. Toch lijkt de kans dat de Staat alsnog wint niet groot. Het interne advies dat is opgesteld voor de Hoge Raad luidt dat het hoogste rechtsorgaan de eerdere uitspraken moet handhaven.
Sinds 1990 is de uitstoot van CO2 flink gedaald terwijl de economie fors is gegroeid. Maar de circa 15 procent reductie schiet volgens Urgenda tekort. Als de actiegroep wint moet het kabinet volgend jaar mogelijk radicale maatregelen nemen. Voor het klimaat hebben die echter een onmeetbaar effect. Onder het Parijs-Akkoord mogen grote uitstorten als China en India nog tot 2030 onbeperkt doorgroeien.
NOS 20.12.2019 De klimaatzaak van Urgenda tegen de Nederlandse Staat speelt vandaag weer. In de spraakmakende zaak werd het kabinet eerder door de rechter verplicht om bepaalde klimaatdoelen te halen. Hiertegen ging het kabinet vorig jaar in cassatie. Vandaag doet de Hoge Raad uitspraak.
1. Wat gaat er vandaag gebeuren?
De Hoge Raad doet om 11.00 uur uitspraak in de klimaatzaak. De inhoud van de zaak wordt niet beoordeeld, maar wel of het recht en de procesregels goed zijn toegepast. Toch is het nog spannend hoe de Hoge Raad zich gaat uitlaten over een zaak die gaat over klimaatverandering.
De uitspraak is vanaf iets voor 11.00 uur te volgen via een livestream op NPO Nieuws en NOS.nl, en op NPO 2.
Vanaf 12.00 uur demonstreren verschillende actiegroepen bij het gebouw van de Hoge Raad in Den Haag. Ze gaan de uitspraak vervolgens symbolisch aanbieden aan de Tweede Kamer.
2. Wat is de klimaatzaak van Urgenda ook alweer?
Het begint allemaal in 2013 met een aanklacht van klimaatorganisatie Urgenda tegen de Nederlandse Staat. De organisatie eist dat er een adequaat klimaatbeleid komt en vindt dat de overheid een onrechtmatige daad pleegt door niet te streven naar de klimaatdoelen die internationaal zijn afgesproken.
Twee jaar later krijgt Urgenda gelijk en bepaalt de rechtbank dat de Staat een zorgplicht heeft voor de bescherming en verbetering van het leefmilieu. De Nederlandse Staat moet van de rechter in 2020 de uitstoot van het broeikasgas CO2 met ten minste 25 procent hebben teruggebracht ten opzichte van het niveau in 1990.
Het kabinet gaat in hoger beroep bij het gerechtshof, maar voordat dat dient is het 2018. Minister Wiebes van Economische Zaken en Klimaat voert aan dat de rechter heeft ingegrepen in een zaak die eigenlijk aan de politiek is. Urgenda betwist dat.
In oktober 2018 wordt het 2-0 voor Urgenda als de Staat ook het hoger beroep verliest. Het gerechtshof in Den Haag komt tot het oordeel dat een CO2-reductie van 25 procent het minimum is voor de Staat om te voldoen aan zijn zorgplicht. Het benadrukt dat sprake is van een “reële dreiging” door klimaatverandering.
‘Het had niet beter gekund. De Staat is echt weggevaagd’
Een maand later doet het kabinet een laatste poging en gaat in cassatie bij de Hoge Raad. “We gaan het vonnis uitvoeren”, zei Wiebes. Maar het gaat om een principekwestie, zegt hij. “We willen in hoogste instantie weten of de rechter op de stoel van de politiek kan gaan zitten.”
3. Wat is het standpunt van het kabinet?
De Urgenda-uitspraak gaat het kabinet gewoon uitvoeren, zo heeft Wiebes al vaak gezegd. “Wij vinden ook dat het aandeel van duurzame energie omhoog moet en de CO2-uitstoot naar beneden”, aldus de minister.
Zowel het hoger beroep en de cassatie gaan hem dan ook om iets anders. “Het gaat over de manier waarop de rechter heeft geïntervenieerd in iets wat aan de democratie is. Eigenlijk is de democratie buitenspel gezet”, zei Wiebes eerder.
Toch werd juist de kritiek dat de rechter zich met deze uitspraak mengt in politieke besluiten eerder van tafel geveegd. Dat deed zowel het gerechtshof als de rechtbank. Volgens het gerechtshof heeft Nederland zich gebonden aan internationale verdragen, die rechtsgeldig zijn en dus juridisch getoetst kunnen worden door de Nederlandse rechter.
Ook adviseerden de procureur-generaal en een advocaat-generaal eerder aan de Hoge Raad dat de uitspraak in de Urgenda-zaak in stand kan blijven.
4. Hoe zit het nu het met de klimaatdoelen?
In het Klimaatakkoord van afgelopen zomer heeft het kabinet beloofd dat Nederland in 2050 vrijwel geen broeikasgas CO2 meer zal uitstoten. Ook staat in dat akkoord dat er in 2030 minimaal 49 procent minder moet worden uitgestoten dan in 1990. Het Urgenda-vonnis verplichtte de Staat bovendien ook al tot een CO2-reductie in 2020 met 25 procent ten opzichte van 1990.
Om de CO2-reductie in 2020, 2030 en 2050 te bereiken zijn er in het Klimaatakkoord verschillende maatregelen genomen. Zo gaan binnen tien jaar de kolencentrales dicht, zijn er straks alleen nog elektrische auto’s te koop en gaan we de komende dertig jaar van het gas af.
Wat gaan we merken van het Klimaatakkoord?
Toch worden de doelen met de aangekondigde maatregelen niet gehaald, zo bleek vorige maand uit verschillende onderzoeken. Naar verwachting is de CO2-uitstoot in 2030 43 tot 48 procent lager dan in 1990. Nog veel lastiger is het doel voor 2020. De onderzoekers denken dat de reductie volgend jaar 19 tot 23 procent kan zijn.
De 25 procent CO2-reductie die Urgenda in de klimaatzaak heeft bedongen, wordt volgend jaar dus waarschijnlijk niet gehaald. Om daaraan te voldoen moet er sowieso nog heel wat gebeuren. Vorig jaar lag de vermindering van de uitstoot op 15 procent.
Ook in vergelijking met andere Europese landen doet Nederland het niet bijzonder goed. In de laatst beschikbare vergelijking hangen we – net als vorig jaar – onderaan het rijtje. Van de 28 EU-landen staat Nederland op plek 20.
NOS 18.12.2019 Minder eiwit in het voer van melkvee, de koeien vaker in de wei en mest aanlengen met water. Dit zijn enkele van de maatregelen die op korte termijn worden genomen om de stikstofuitstoot in de landbouwsector te verminderen. Dat heeft het Landbouw Collectief bekendgemaakt naar aanleiding van een overleg maandag met minister Schouten en premier Rutte in het Catshuis.
Het Landbouw Collectief, waarin 13 boerenorganisaties zijn verenigd, noemt de maatregelen breed gedragen en praktisch uitvoerbaar. “De uitkomsten van dit gesprek zijn daarmee de beste garantie dat de stikstofemissie significant afneemt op korte termijn”, staat in een verklaring.
Voorzitter Aalt Dijkhuizen van het Landbouw Collectief zegt na de toezeggingen van het kabinet dat de aangesloten partijen er vertrouwen in hebben dat de overheid “aan een aantal randvoorwaarden gaat voldoen, waardoor Nederland uit de stikstofimpasse komt”.
Geen krimp, toch vergunningen
De sector is blij met de toezegging van het kabinet dat er geen sectorbrede krimp komt en dat bedrijven niet gedwongen worden opgekocht. Ook worden alsnog vergunningen verleend aan ruim 3400 bedrijven waarvan de vergunning zou vervallen door de stikstofuitspraak van de Raad van State. Daarnaast zijn er financiële afspraken gemaakt.
“Maatregelen voor de varkenshouderij moeten nog worden uitgewerkt”, zegt Dijkhuizen op NPO Radio 1. “Aan sommige onderwerpen moet nog hard gewerkt worden, met een hoop moeilijke beslissingen.”
Er wordt een commissie in het leven geroepen voor het meten en monitoren van de stikstofuitstoot. Daarin zal ook het Landbouw Collectief zitten. De organisaties worden ook betrokken bij de herijking van Natura 2000-gebieden.
Het kabinet heeft brief over het akkoord aan de Tweede Kamer gestuurd. “Ik ben blij dat we tot afspraken zijn gekomen om gezamenlijk de stikstofproblematiek aan te pakken. Hierdoor brengen we de stikstofneerslag in Nederland omlaag en werken we aan een gezonde toekomst voor de boer in Nederland”, zeg minister Schouten.
Blij met principe-akkoord
Gevraagd naar de acties die boeren vandaag houden, zegt Dijkhuizen dat die aantonen hoe diep het zit bij de boeren. “Het zit ondernemers hoog, het voortbestaan van je bedrijf raakt diep, er is een grote kloof in het vertrouwen tussen overheid en sector en ik kan mij voorstellen dat het niet met een paar woorden klaar is.”
Hij wijst erop dat het bereik onder boeren door het Landbouw Collectief groot is, groter dan ooit en dat deze 13 organisaties blij zijn met het principe-akkoord. “Er zullen altijd boeren zijn die dat niet zien zitten. Maar het is onze insteek om een uitweg te vinden uit de impasse die is ontstaan door het stikstofprobleem.”
In januari spreekt het collectief opnieuw met het kabinet over de investeringen en de maatregelen. Het kabinet heeft toegezegd dat het beleid jaarlijks wordt geëvalueerd met de landbouwsector.
NU 17.12.2019 De Eerste Kamer steunt de spoedwet voor stikstofmaatregelen, zodat er ruimte ontstaat voor woningbouw, infrastructurele projecten en natuurherstel. De coalitie heeft in de senaat geen meerderheid, maar er waren dinsdagavond genoeg oppositiepartijen die ermee instemden.
Naast coalitiepartijen VVD, CDA, D66 en ChristenUnie, stemden ook 50PLUS, de fractie van Henk Otten GO, SGP en de Onafhankelijke SenaatsFractie (OSF) in met de spoedwet van het kabinet. Dat waren ruim voldoende stemmen om de zes zetels die de coalitie tekortkomt te compenseren.
Het ging niet van harte. “Op dit moment is dit een goede tussenstap die de noodoplossing in de bouw mogelijk maakt”, zei SGP-senator Peter Schalk (twee zetels) tijdens het debat in de senaat. Schalk benadrukte dat dit niet de “ultieme remedie” is, maar wel nodig is om “de zaak vlot te trekken”.
OSF liet voor het debat al via de eigen site weten ermee in te stemmen. “Op dit moment steun ik deze wet. Die geeft boeren de komende tijd zekerheid”, laat OSF-fractielid Gerben Gerbrandy optekenen.
Vrijdag zegde Henk Otten, die zich met drie zetels heeft afgesplitst van FVD, al steun toe aan het kabinet. Dit deed hij na een gesprek met premier Mark Rutte en minister van Financiën Wopke Hoekstra. “We laten de Nederlandse economie niet stikken”, onderbouwde Otten zijn steun.
50PLUS onderhandelde ook openlijk met het kabinet. De partij wil een onderzoek naar de rekenrente die wordt gebruikt om het vermogen van pensioenfondsen te waarderen. Senator Martin van Rooijen formuleerde dinsdag ook de wens dat er meer seniorenwoningen gebouwd moeten worden. De partij hield zich lang op de vlakte tijdens het debat, maar stemde uiteindelijk alsnog in.
Twee weken geleden gaf de Tweede Kamer al groen licht voor de stikstofmaatregelen.
PVV en FVD lieten weten tegen de wet te stemmen. FVD vindt dat er überhaupt geen sprake is van een stikstofprobleem, de PVV vindt dat er gesleuteld moet worden aan de 160 Natura 2000-gebieden.
Voor GroenLinks gaan de “boterzachte” maatregelen weer niet ver genoeg en daarom stemmen de Eerste Kamerleden van deze partij tegen de wet. “Hier win je de oorlog niet mee”, zei GroenLinks-senator Roel van Gurp. Ook de PvdA ging niet akkoord. Het kabinet hoopte op steun van deze partijen zodat er een breed draagvlak voor de maatregelen is in het parlement.
Er was sowieso veel kritiek op de “juridisch wankele” wet, zoals SP’er Rik Janssen die typeerde. “Als het niet kan zoals het moet, dan moet het maar zoals het kan”, verwoordde VVD-senator Pim van Ballekom dit gevoel.
Ruimte voor de bouw van woningen en wegen
De spoedwet leidt in eerste instantie tot ‘stikstofruimte’ die er vooral voor zorgt dat er woningen en wegen gebouwd kunnen worden. De wet maakt in mindere mate natuurherstel mogelijk. Er is in totaal eenmalig 500 miljoen euro voor vrijgemaakt.
Er worden voorbereidingen getroffen voor een drempelwaarde. Zo kunnen bouwvergunningen voor projecten die onder een bepaalde stikstofnorm blijven direct worden afgegeven.
Vooruitlopend daarop wordt eerst in kaart gebracht wat de effecten van de maatregelen in de buurt van beschermde natuurgebieden zijn. Dit wordt met behulp van een zogenoemd stikstofregistratiesysteem gedaan. Op basis daarvan kan worden bepaald of er gebouwd kan worden zonder dat er te veel stikstof vrijkomt.
Het kabinet hoopt de meeste stikstofwinst te behalen met veevoer met minder eiwit. Overtollig eiwit verlaat het dier via mest en urine en dat leidt weer tot stikstofuitstoot.
Het stikstofdossier draait uiteindelijk om natuurherstel. Daarom neemt het kabinet met deze spoedwet ook maatregelen voor de bescherming, de verbetering en het herstel van beschermde natuurgebieden.
Het verlagen van de maximumsnelheid naar 100 kilometer per uur (overdag) wordt buiten deze wet om geregeld.
Telegraaf 17.12.2019 Het kabinet moet enkele uren voor een groot klimaatdebat in de Tweede Kamer nog een tegenvaller melden: Nederland is nog verder verwijderd van het door de rechter opgelegde klimaatdoel voor 2020.
In een door milieuclub Urgenda aangespannen zaak heeft de rechter geoordeeld dat Nederland eind volgend jaar de CO2-uitstoot met een kwart moet hebben teruggedrongen ten opzichte van 1990.
Het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) becijferde eerder dit jaar dat ons land waarschijnlijk blijft steken op 23 procent. Maar uit een nieuwe analyse blijkt dat we nog verder onder het doel voor 2020 terechtkomen: tussen de 20 en 21 procent.
Tegenvallers
De groene rekenmeesters verklaren de verslechtering door de actualiteit van kolen-, gas- en CO2-prijzen. Op dit moment gaan gascentrales meer en kolencentrales minder produceren. Dat lijkt gunstig, maar daardoor gaan we ook minder elektriciteit importeren. Tegelijkertijd vallen de opbrengsten van wind en zon dit jaar wat tegen. De CO2-uitstoot gaat daardoor minder omlaag dan eerder werd verwacht.
Minister Eric Wiebes (Klimaat) laat weten dat hij ‘aanvullende maatregelen’ blijft nemen. De VVD-bewindsman gaat daarbij ook kijken of maatregelen die zijn genomen rond de stikstofcrisis kunnen worden meegerekend. Of dat juridisch nodig is zal afhangen van de Hoge Raad. Het kabinet is namelijk in cassatie gegaan tegen het ‘Urgenda-vonnis’.
Ondanks de kritiek op het vonnis -de rechter zou te veel op de stoel van het bestuur gaan zitten- heeft het kabinet wel al allerlei extra maatregelen genomen. Verreweg de duurste is de sluiting van de moderne kolencentrale in Amsterdam. Het PBL heeft de sluiting meegerekend in de cijfers, andere kleinere maatregelen niet.
De Tweede Kamer gaat vanavond in de debat over de klimaataanpak van het kabinet.
RTL 15.12.2019 Ruim 40 uur na de geplande sluiting van de klimaatconferentie COP 25 in Madrid zijn de deelnemers tot een slotakkoord gekomen, zegt de organisatie. Maar op het belangrijkste punt is geen overeenkomst bereikt. Milieubeschermingsorganisaties en veel landen zijn dan ook allerminst tevreden.
In een slotverklaring, na twee weken onderhandelen, hebben alle staten toegezegd om hun klimaatbeschermingsdoelstellingen voor 2030 volgend jaar ‘zoveel mogelijk aan te scherpen’. “Dat is een compromis en dat op de langste klimaattop ooit. Dat is teleurstellend”, zegt RTL Nieuws-verslaggever Marieke van de Zilver die de top van dichtbij heeft gevolgd.
Centraal op de klimaattop in Madrid stonden de spelregels voor de uitvoer van het Parijsakkoord uit 2015. Hoe ga je er nou voor zorgen dat elk land doet wat hij belooft, hoe controleer je dat, en wat moeten rijke landen extra betalen voor arme landen?
Ver uit elkaar
De standpunten van de deelnemers lagen in Madrid ver uit elkaar en juist op het belangrijkste punt (zie onderstaand kader) is geen overeenkomst bereikt.
Dat is voor de meeste landen echt een bittere pil, zegt Van de Zilver.
Spelregels
Over de meeste van die spelregels was vorig jaar op de klimaattop in het Poolse Katowice al overeenstemming bereikt, maar er waren nog wat losse eindjes. De belangrijkste daarvan heeft te maken met de handel in uitstootrechten. Landen die het beter doen dan ze beloofd hebben, sneller verduurzamen, hebben op papier uitstoot ‘over’.
Anders gezegd: ze hebben ‘recht’ om meer uit te stoten dan ze doen. Die rechten kunnen verkocht worden aan landen die het juist slechter doen dan beloofd, en die meer zouden willen uitstoten.
Het is een ingewikkelde constructie en er zitten veel haken en ogen aan zulke handel.
Volgend jaar, bij de volgende klimaattop in Glasgow, is het vijf jaar geleden dat het akkoord van Parijs is afgesloten. Die top zou het moment moeten zijn om opnieuw te kijken naar de ambities: moeten landen niet méér doen om de doelstelling van Parijs te halen en zo ja, wat dan?
Van de Zilver: “Dat zou het belangrijkste onderwerp moeten zijn in Glasgow. Als daar ook nog gepraat moet worden over de spelregels is het risico op vertraging op het gebied van extra ambitie levensgroot.”
Forse kritiek
De milieubeschermingsorganisaties Greenpeace en Wereld Natuur Fonds hebben forse kritiek op de uitkomst van de conferentie.
Ze beschouwen de internationale inspanningen voor meer klimaatbescherming als onvoldoende en spreken van een diepe crisis. “Deze klimaatveranderingsconferentie was een aanval op het hart van het Akkoord van Parijs”, zei een woordvoerder van Greenpeace.
Trouw 15.12.2019 De wereld heeft in Madrid geen overeenstemming bereikt over de uitvoering van het Parijs-akkoord dat de opwarming van de aarde moet stoppen. Landen bleven het hardnekkig oneens. In 2020 praten ze verder, is hun slotconclusie zondag.
Een applausje klinkt in de grote vergaderzaal, zondag rond het middaguur. “Dank u”, zegt Carolina Schmidt, de Chileense milieuminister die leiding geeft aan de VN-klimaattop in Madrid, die twee weken geleden begon. Ze is tevreden dat ze slotconclusies kan afhameren, letterlijk. ‘Tik!’ Dat stelt de VN in de gelegenheid om een ‘deal’ presenteren, zodat de 194 landen niet zónder akkoord weggaan.
De kern van die ‘deal’ is: beslissingen uitstellen. De landen beloven dat ze meer willen doen voor het klimaat. Niet nu, maar volgend jaar. Ook over het belangrijkste agendapunt van de klimaattop, artikel 6, hebben de landen afgesproken dat ze er in 2020 over gaan verder praten.
Met zo’n slotdeal op tafel spreken milieuorganisaties van een mislukking, waar het Parijse Klimaatakkoord niets mee opschiet. Een groep van tachtig zelfverklaarde ‘ambitieuze’ landen, waaronder Nederland, kreeg de rest niet mee.
Na zonnige dagen in Madrid motregende het buien deze zondag. Dat liet zich simpel aangrijpen als symbool, voor de afloop van de top. Na sprankjes hoop op een doorbraak in de lange eindfase stellen de afspraken die haalbaar bleken inhoudelijk weinig voor.
“Er is geen vooruitgang geboekt om landen meer in lijn te krijgen met de anderhalve graad doelstelling uit het Parijs-akkoord”, aldus Bas Eickhout, in Madrid delegatieleider van het Europees Parlement. Verdeeldheid op het wereldtoneel, zonder de optimistische geest van ‘Parijs’, verhinderde dat.
“Het resultaat schiet tekort”, oordeelt ook Helen Mountford, baas van het World Resources Institute, een gerenommeerd kennisinstituut voor klimaat. Behalve een mening is dat een feit. De onderhandelaars waren twee weken in Madrid bijeen om nieuwe afspraken te maken. In het bijzonder over zogeheten CO2-certificatenhandel, artikel 6.
Dat was hun taak. Jongeren vroegen, onder leiding van Greta Thunberg, om veel meer afspraken. Maar de CO2-certificatenhandel, daar wilden landen zich toe beperken. Alle onderhandelaars spraken hun teleurstelling uit, want hun overleg klapte.
Dat CO2-certificatenhandel een taai onderwerp is, was voorzien. De kern van het idee is: registreer niet alleen uitgestoten broeikasgas, maar ook wat landen niét uitstoten, bijvoorbeeld dankzij bosaanplant en -behoud. Dit niet-uitgestoten CO2-gas kan vervolgens een handelswaar worden, in de vorm van certificaten.
Brazilië, Rusland en de Oekraïne wilde er groots mee gaan uitpakken. Australië, een vervuiler met veel steenkool zag dat wel zitten. Met het kopen van buitenlandse certificaten wilde Australië zijn klimaatdoelen ‘virtueel’ halen, dus zonder windmolens of zonnepanelen te plaatsen. Dat stuitte op veel verzet. “Landen wilden het systeem gaan uitbuiten”, zegt expert Sam van den Plas van het non-gouvernementele Carbon Market Watch in Madrid.
Landroof en uitbuiting
Afrikaanse landen waren bang voor landroof en uitbuiting, als er een grote handel zou opstarten in CO2-certificaten die berusten op bosprojecten. Als het er toch van zou komen, eisten zij onder aanvoering van Egypte, moet geld van de opbrengst van certificatenhandel naar Afrika.
Die eis schoot rijke landen in het verkeerde keelgat. Zij hebben in Parijs al 100 miljard dollar per jaar beloofd voor klimaatschade. Dat is genoeg, betoogden zij. De landen bleven het zo hardnekkig oneens, dat ze de kwestie doorschuiven naar 2020.
Grote kartonnen letters in de vorm ‘COP25’ lagen zondag omgekukeld in de entreehal. De watertappunten waren leeg. Onderhandelaars zaten ‘s middags nog altijd in het slotoverleg, terwijl bouwvakkers het decor van de top al afbraken. De VN-klimaattop in Madrid gaat de geschiedenis in als het overleg met de langste uitloop.
Eickhout sprak daarover wat verbazing uit, omdat ‘slechts’ artikel 6 op de agenda stond. Heel feitelijk bekeken klopt dat, zegt Van den Plas van Carbon Market Watch. “Maar de roep om harde en snelle maatregelen die nodig zijn om het klimaatprobleem op te lossen, van jongeren en wetenschappers, voerde de druk en spanning hoog op.”
Op de klimaattop wordt nog steeds onderhandeld over een akkoord
Of landen het eens worden over uitvoering van het Klimaatakkoord van Parijs valt te bezien. Het frustreert de jongeren op de klimaattop. ‘Zie daar de kloof tussen het politieke proces en de wens van de straat’, zegt Europarlementariër Bas Eickhout
Klimaatcrisis? In Madrid bleek de term ‘urgentie’ een splijtzwam
De VN-klimaattop in Madrid wordt dit weekend pas echt afgesloten, voorzagen de experts vrijdag al. Landen bakkeleiden nog over spelregels, interpretatie en de taal van het akkoord van Parijs.
MSN 15.12.2019 “Er zijn tijdens de klimaattop in Madrid stappen in de goede richting gezet, maar niet op het belangrijkste onderwerp: een robuust systeem voor emissiehandel. Op dit punt zijn vorderingen geboekt, maar onvoldoende om tot een akkoord te komen. Dit is teleurstellend. Nederland hoopt dat de onderhandelingen over emissiehandel volgend jaar alsnog kunnen worden afgerond.” Dat is de reactie van de minister van Klimaat, Eric Wiebes, op het akkoord van de klimaatconferentie in Madrid.
Het akkoord is met veel kritiek ontvangen. De belangrijkste uitkomst van de top is dat alle deelnemers toe hebben gezegd hun klimaatbeschermingsdoelstellingen voor 2030 volgend jaar “zoveel mogelijk aan te scherpen”. Er zijn geen afspraken gemaakt over de handel in CO2-emissies. De belangrijkste beslissingen zijn een jaar uitgesteld.
“Het doel van de klimaattop in 2020 is verhoging van de ambities om klimaatverandering tegen te gaan. De Europese Unie heeft het goede voorbeeld hiertoe gegeven met de Green Deal. Het is van belang dat we daar in Europa nu op een goede, verstandige wijze mee aan de slag gaan’’, aldus de minister zondag.
Trouw 14.12.2019 Het klimaatoverleg in Madrid zit nog klem. Meer dan 36 uur na de geplande sluiting wordt nog altijd onderhandeld over het akkoord.
Of landen het eens worden over uitvoering van het Klimaatakkoord van Parijs valt te bezien. Het frustreert de jongeren op de klimaattop. ‘Zie daar de kloof tussen het politieke proces en de wens van de straat’, zegt Europarlementariër Bas Eickhout.
Het is stil zaterdagmiddag, in de gangen van de VN-klimaattop in Madrid. De meeste onderhandelaars zijn vertrokken na de officiële slotdag, vrijdag. Alleen is het tot afronding nog niet gekomen – verre van zelfs. Achter gesloten deuren onderhandelen vertegenwoordigers van 194 landen zaterdag moeizaam verder.
Zeker nog tot laat, en ook zondagmorgen nog. Dan moet blijken of ze nieuwe afspraken maken voor de uitvoering van het Parijse Klimaatakkoord. Waarnemers achten de kans klein dat deze top afsluit zonder dat landen íéts op papier zetten. Dat zou als fiasco kunnen overkomen.
“Liever geen deal dan een slechte deal”, zegt Bas Eickhout, de delegatieleider van het Europees Parlement. Als hij het over die deal heeft, dan bedoelt de GroenLinks-politicus één onderwerp in het bijzonder, waar de onderhandelaars zich in Madrid al twee weken suf over praten. Dat onderwerp is het beginnen met de CO2-certificatenhandel. Op de klimaattop liggen dikke brochures met uitleg, omdat het een heel technisch en ingewikkeld onderwerp is, in het Parijs-akkoord ‘artikel 6’ genoemd.
“Een uiterst gevoelig punt”, zegt Eickhout. Hij wiebelt op zijn stoel, neemt een slok koffie. Hier wordt het gesprek ingewikkeld. Ook hij kent alle finesses, maar hoe vat je dat artikel 6 samen? Een poging.
Alle wolkjes CO2 (broeikasgas) die ergens op aarde de lucht in gaan, kun je tellen. En CO2-wolkjes die níét de lucht in zullen gaan, bijvoorbeeld doordat ergens bomen worden geplant die broeikasgas opzuigen, kun je ook tellen. Deze niet-uitgestoten CO2 willen landen gaan turven, als CO2-certificaten. Die certificaten kun je verhandelen, op internet.
Duurzamer vliegen op dezelfde vuile kerosine
“Ik ben er niet zo’n fan van”, zegt Eickhout. Een steenkolenland kan certificaten kopen, om toch groen te mogen heten. Ook de luchtvaart heeft interesse, want dan kunnen maatschappijen ‘duurzamer’ vliegen, maar gewoon op vuile kerosine.
In Madrid willen landen als Rusland, Oekraïne, Australië een grote handel in certificaten opstarten. Landen met meer klimaatambitie zien dat niet zitten. Zij willen hooguit een beperkt aantal CO2-certificaten toestaan, en verder vooral wereldwijd inzetten op windmolens en zonnepanelen.
“Of en hoe landen daar een compromis over sluiten, bepaalt hoe de wereld vertrekt uit Madrid”, zegt Eickhout. Als het niet lukt, spreken kritische waarnemers van een flop. Dan hebben alle onderhandelaars bij wijze van spreken voor niets met elkaar gepraat in Spanje. Hooguit kunnen zijn dan nog een tekst opstellen, waarin ze herhalen dat het Parijs-akkoord belangrijk is om de opwarming van de aarde op 1,5 graden Celsius te houden.
Over een mogelijke mislukking wil Eickhout nu nog niet spreken. Het Parijs-akkoord blijft intact, benadrukt hij. “Op de volgende VN-klimaattop, over een jaar in Glasgow, moeten landen toch echt hun plannen presenteren.” Eickhout ziet het overleg in Madrid toch vooral als tussenoverleg.
Klimaatactivist Greta Thunberg op de klimaattop in Madrid.Beeld REUTERS
Een tussenoverleg? De jongeren in Madrid, onder aanvoering van Greta Thunberg, willen daar niets van horen. Daar is geen tijd meer voor, betogen zij. De jongeren wijzen op de laatste wetenschappelijke studies. Om de opwarming van de aarde op het veilige niveau van 1,5 graden te houden, moet de CO2-uitstoot jaarlijks 7,6 procent dalen. Dit jaar stijgt de uitstoot 0,6 procent, en de komende jaren gaan olie-investeringen verder.
Ook VN-baas António Guterres vroeg landen daarom om meer te doen dan discussiëren over punten en komma’s. De milieubeweging, met spandoeken aanwezig in Madrid, staat daar helemaal achter. Gedurende de top had een klimaatmars door Madrid tienduizenden deelnemers.
‘Parijs’ en de Green Deal zijn projecten van de lange adem
“Zie daar de kloof tussen het politieke proces en de wens van de straat”, zegt Eickhout, verwijzend naar het protest in Madrid deze week, en al heel 2019 wereldwijd, ook in Amsterdam en op het Malieveld. Dat onderhandelaars het mondiaal nauwelijks of niet eens worden, geeft volgens hem geen fraaie uitstraling naar de buitenwereld.
Toch kan nooit worden verwacht dat op één VN-klimaattop de oplossing wordt geforceerd. De uitvoering van het Parijs-akkoord, dat de wereld in 2050 duurzaam moet maken, ziet hij als proces van de lange adem, net zoiets als de New Green Deal van Eurocommissaris Frans Timmermans.
Dat jonge klimaatactivisten kwaad zullen zijn over marginale of ontbrekende afspraken in Madrid, zegt hij te snappen. “Wat ze denk ik niet weten, is hoe groot hun invloed uiteindelijk is op het totale proces.” Landen als China en India, die in Madrid zeggen dat ze al genoeg doen voor het klimaat, komen daar onder druk van de jeugd niet meer mee weg, denkt Eickhout.
De druk op olielanden neemt toe. En Europa, dat zich in Madrid als enige van een duurzame kant kon laten zien, moet er ook voor zorgen dat het niet blijft bij toekomstbeloften.
Lees ook:
Klimaatcrisis? In Madrid bleek de term ‘urgentie’ een splijtzwam
NOS 26.11.2019 Alleen als de wereldwijde uitstoot tussen 2020 en 2030 met elk jaar ruim 7 procent daalt, is het Parijse klimaatdoel van 1,5 graad opwarming nog te halen. Dat staat in het zogenoemde Emissions Gap Report van de Verenigde Naties (UNEP). Maar tot nu toe stijgt de uitstoot nog elk jaar, in 2018 opnieuw tot een recordhoogte. Het rapport verschijnt kort voor de jaarlijkse klimaatconferentie, die volgende week in Madrid begint.
De VN constateert dat de uitstoot de afgelopen tien jaar met gemiddeld 1,5 procent per jaar is gestegen. Alleen tussen 2014 en 2016 was er sprake van een korte stabilisatie. Elk jaar uitstel, waarbij het langer duurt voor de uitstoot daadwerkelijk naar beneden gaat, leidt er volgens het rapport toe dat later nog sneller en ingrijpender maatregelen nodig zijn.
Destructieve gevolgen
In het Emissions Gap Report gaat het over de kloof tussen de doelen die zijn afgesproken in het klimaatakkoord en de huidige en te verwachten uitstoot. In Parijs is afgesproken dat de opwarming van de aarde beperkt moet blijven tot “ruim onder” de 2 graden en liefst in de buurt van 1,5 graad. Ook hebben landen toen al beloftes gedaan met hoeveel ze hun uitstoot zullen terugbrengen.
Maar zelfs als alle landen doen wat ze hebben beloofd, zal de temperatuur op aarde naar verwachting stijgen met 3,2 graden Celsius. Volgens de wetenschap kan zo’n temperatuurstijging leiden tot “verstrekkende en vernietigende gevolgen voor het klimaat”. Uit onderzoek na ‘Parijs’ is gebleken dat het verschil in klimaatimpact tussen 1,5 en 2 graden waarschijnlijk al zeer groot is, laat staan als de stijging meer is dan 3 graden.
“We moeten nu een enorme vermindering van de uitstoot realiseren”, aldus Inger Andersen, UNEP-directeur.
Om de kloof te dichten tussen wat nodig is en de beloftes die landen hebben gedaan, is de bedoeling dat ze elke vijf jaar hun ambitie verhogen. Het rapport stelt dat landen snel de jaren moeten gaan inhalen waarin er te weinig is gebeurd om het klimaatprobleem aan te pakken.
“Ons collectieve falen om vroeg en stevig te handelen tegen klimaatverandering betekent dat we nu een enorme vermindering van de uitstoot moeten realiseren”, zegt Inger Andersen, directeur van UNEP. “Dit laat zien dat landen eenvoudigweg niet kunnen wachten tot het einde van 2020, wanneer nieuwe klimaatbeloftes moeten worden gedaan. Zij, en elke stad, regio, bedrijf en individu, moeten nu handelen.”
UNEP-directeur Inger Andersen (midden) presenteert haar bevindingen EPA
Op korte termijn zullen rijkere landen hun uitstoot sneller naar beneden moeten brengen dan ontwikkelingslanden, zegt het UNEP-rapport, omdat dit eerlijker en rechtvaardiger is. Maar uiteindelijk zullen alle landen moeten bijdragen aan het oplossen van het klimaatprobleem.
De VN constateert dat er al veel oplossingen zijn, maar dat die te langzaam op grote schaal worden toegepast. Het gaat daarbij vooral om veranderingen in de energiesector, het transport en de bouwsector.
Recorduitstoot
Traditiegetrouw verschijnen er vlak voor de jaarlijkse klimaattop meerdere onderzoeken. Zo stelde de Wereld Meteorologische Organisatie (WMO) gisteren ook al dat vorig jaar de uitstoot van broeikasgassen opnieuw een record bereikte. “Deze voortdurende langetermijntrend betekent dat toekomstige generaties geconfronteerd zullen worden met steeds ernstiger gevolgen van klimaatverandering.”
Dit houdt volgens de WMO onder meer in: stijgende temperaturen, meer extreem weer, zeespiegelstijging en verstoring van ecosystemen. “Er is geen signaal van een vertraging, laat staan een daling, van de concentratie van broeikasgassen in de atmosfeer, ondanks alle verplichtingen die landen zijn aangegaan in het Parijse Klimaatakkoord”, zei WMO-secretaris-generaal Petteri Taalas.
Europarlementariër Bas Eickhout van GroenLinks is namens het Europees Parlement delegatieleider op de top in Madrid. Volgens hem maakt het rapport duidelijk waarom steeds meer mensen de straat op gaan om te protesteren voor het klimaat. Overheden doen veel te weinig om hun uitstoot terug te dringen, zegt hij.
Hij is kritisch over de rol die de Europese Unie vervult. “Helaas is er veel te weinig druk vanuit de EU om dit daadwerkelijk de grote kwestie op de klimaattop te maken, omdat de EU haar klimaatzaken ook niet op orde heeft. Zo heeft de EU, na anderhalf jaar, nog steeds niet besloten om in 2050 klimaatneutraal te zijn, laat staan dat er een serieuze discussie is over de klimaatdoelen voor 2030.”
NU 25.11.2019 Het Klimaatplan van de overheid is “stevig, maar niet genoeg om de klimaatdoelen van 2030 te halen”. Dat schrijft de Raad van State maandag in de beschouwing van het Klimaatplan. Het adviesorgaan van de regering stelt dat er aanvullende maatregelen nodig zijn om de broeikasgasreductie van 49 procent te realiseren.
In het kort;
Om het klimaatdoel van 2030 te halen, moet de overheid met een samenhangende aanpak komen.
Volgens de Raad moet de overheid meer aandacht schenken aan de uitvoering van de maatregelen die getroffen gaan worden.
Ook is het belangrijk dat er meer draagvlak in de samenleving wordt gecreëerd.
Het Klimaatplan bestaat volgens de Raad uit een “veelheid aan losse maatregelen”. Maar om het doel in 2030 te halen, moet er vooral een samenhangende aanpak komen, blijkt uit het rapport. Het gaat om een niet-bindend advies.
Eerder concludeerde het Planbureau voor de Leefomgeving(PBL) ook dat het Klimaatplan onvoldoende is om de klimaatdoelen te behalen.
De Raad heeft het Klimaatplan van de overheid getoetst aan de eisen die zijn vastgelegd in de Klimaatwet. De wet stelt dat de CO2-uitstoot in 2030 ten opzichte van 1990 met 49 procent moet zijn afgenomen, met het uiteindelijke doel van een afname van 95 procent in 2050.
In de analyse van het Klimaatplan stelt de Raad dat er meer aandacht moet worden geschonken aan uitvoering van de maatregelen die getroffen gaan worden. Als voorbeeld noemen ze de benodigde veranderingen in het energiesysteem, waarbij onder andere duidelijkheid nodig is over bekostiging van de nieuwe infrastructuur van warmtenetten en de uitbreiding van de elektriciteitsinfrastructuur.
De overheid moet daarnaast meer aandacht besteden aan veranderingen in consumptiepatronen, die kunnen zorgen voor een lagere CO2-uitstoot. Zo zouden burgers voorgelicht moeten worden over hun eetpatroon en hun auto- en energiegebruik.
‘Meer draagvlak in de samenleving is cruciaal’
Het is bij deze ingrijpende veranderingen in de economie en samenleving cruciaal dat er draagvlak wordt gecreëerd, schrijft de Raad.
Om het draagvlak onder de bevolking te vergroten, moet uit het Klimaatplan duidelijk worden wat de baten en de kosten van de plannen zijn. Een heldere wetgeving en een transparante meerjarenplanning moeten hieraan bijdragen.
De Raad erkent dat de maatregelen die voortkomen uit het Klimaatplan niet in ieders individuele belang zijn, maar dat keuzes onvermijdelijk zijn. De heldere wetgeving en een transparante meerjarenplanning zouden wel bijdragen aan het “verminderen van de spanningen”. Die zijn volgens de Raad onvermijdelijk, maar kunnen wel worden beheerst.
PBL: Klimaatdoelen gaan waarschijnlijk niet gehaald worden
De beschouwing van de Raad verscheen enkele weken na het rapport over het Klimaatakkoord dat het PBL begin november publiceerde. Uit het rapport bleek dat het doel van 2030 waarschijnlijk niet gehaald gaat worden.
Volgens het PBL is dit te wijten aan onder andere de groei van de economie. Zo worden er meer auto’s op de weg verwacht, en zorgt een lagere aardgasprijs ervoor dat het voor Nederlandse energiecentrales goedkoper is om “op volle toeren te draaien”.
AD 25.11.2019 Het kabinet doet te weinig om in 2030 bijna de helft van de uitstoot van broeikasgassen te verminderen. Extra klimaatmaatregelen zijn nodig, zo oordeelt de Raad van State in een kritisch advies over het eerste Klimaatplan van het kabinet.
Opnieuw krijgt het kabinet een tik op de vingers over de nationale klimaatplannen. Begin deze maand waarschuwde het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) dat de huidige plannen onvoldoende zijn. Nu zegt ook de Raad van State dat het kabinet méér moet doen om te voldoen aan het Klimaatakkoord van Parijs.
‘Dit vergt een herordening van productie en consumptie in alle sectoren van de maatschappij en de economie, en niet een veelheid aan losse maatregelen’, meldt de Raad van State vrijdag. ‘Het Klimaatplan geeft nog weinig blijk van dit besef.’
Plannen
Het eerste Klimaatplan, dat het kabinet nu openbaar heeft gemaakt, is een overzicht van alle plannen om minder CO2 uit te stoten. In de recent aangenomen Klimaatwet is afgesproken dat de overheid elke vijf jaar zo’n Klimaatplan moet uitbrengen. In het plan wordt precies beschreven wat het kabinet doet aan CO2-reductie.
Dat is vooral een opsomming van de maatregelen uit het Klimaatakkoord. Zo gaat de gasprijs de komende jaren omhoog en de elektriciteitsprijs omlaag. Daarmee hoopt het kabinet dat burgers en bedrijven van het gas af gaan. Ook wordt elektrisch rijden gestimuleerd en komt er een speciaal warmtefonds. Uit dat fonds kunnen particulieren subsidie krijgen voor isolatiemaatregelen en de aanschaf van een warmtepomp.
Maar dat gaat volgens de Raad van State niet ver genoeg. Die stelt dat er – in aanloop naar 2050, het jaar waarin de broeikasgasreductie 95 procent moet zijn – ingrijpende veranderingen in de economie en de samenleving moeten plaatsvinden. ‘Om deze veranderingen door te voeren is het opbouwen en versterken van het draagvlak in de samenleving cruciaal’, zegt de Raad.
MSN 24.11.2019 In het kabinet-Rutte III doet niemand alsof het onderling goed gaat. Al is er ook niemand die een andere regeringspartij ervan verdenkt om uit te zijn op de val van het kabinet. Maar of dat vanzelfsprekend betekent dat VVD, CDA, D66 en ChristenUnie bij elkaar blijven tot de Tweede Kamerverkiezingen van begin 2021? Nee.
Geen enkele coalitiepartij lijkt op dit moment belang te hebben bij een kabinetscrisis – CDA en D66 zijn op zoek naar een nieuwe leider, VVD-premier Mark Rutte wil zijn kabinet het liefst zo lang mogelijk bij elkaar houden, de ChristenUnie wil nog van alles binnenhalen. Maar bij alle vier de partijen is er ook het besef: als dit zo doorgaat, kan er ook zomaar één irritatie of één vernedering te veel zijn.
Tobberigheid
En de onderlinge irritaties nemen snel toe, bijvoorbeeld door de stikstofcrisis. Bij de VVD, dit weekend bijeen voor een ‘festival’ op het evenemententerrein Papendal, overheerste tobberigheid. Fractievoorzitter Klaas Dijkhoff had het daar over „nare krantenkoppen” en „de billenkoek in de peilingen” die de VVD krijgt na de beslissing om het „liberale troetelkind” van 130 kilometer per uur opzij te zetten. „Heel vervelend.”
Partijleider Gert-Jan Segers van de ChristenUnie, de kleinste coalitiepartner, zei dit weekend in De Telegraaf dat het sinds deze herfst rommelt in de coalitie. „Er zijn stevige tegenstellingen. Het is niet allemaal netjes en keurig.” Vooral met D66 is de spanning opgelopen.
Segers noemde medisch-ethische kwesties, zoals de aangekondigde ‘voltooid-leven’-initiatiefwet van Pia Dijkstra (D66). En hij noemde de stikstofcrisis, waarbij D66 had geopperd de helft van de veestapel in te krimpen. Segers vond dat toen de „pijngrens” van de ChristenUnie bereikt was.
Komende week wordt de solidariteit in de coalitie opnieuw getest. Naar verwachting komt minister Ank Bijleveld (Defensie, CDA) dinsdag met een nieuwe Kamerbrief over de burgerdoden bij een Nederlands bombardement in Hawija, Irak, in 2015.
Een dag later, is het plan, zal de Kamer opnieuw met haar (en misschien premier Rutte) in debat gaan. Een gevoelige kwestie aangezien Bijleveld Rutte tijdens het vorige debat al in dit dossier had betrokken, tot grote irritatie van de VVD, omdat hij geweten moet hebben van de burgerdoden. Rutte zei zich dat niet te herinneren.
Een andere voorbode van meer wrijving in de coalitie is het drukbezochte partijcongres van de ChristenUnie, in Utrecht. Daar overheerste afgelopen zaterdag het zelfvertrouwen. Die partij viert steeds minder bescheiden de eigen successen in dit kabinet, het zouden er nu al 132 zijn – kleine en grote. En Segers formuleert ook nog gewoon 35 ‘dromen’. Zo wil hij het debat over abortus en ongeboren leven, min of meer opgeschort door de grote tegenstelling met D66, opnieuw voeren.
Winkels zouden dicht moeten op zondag. En er moet een einde komen aan de dubbele nationaliteit voor mensen van buiten de Europese Unie. En al is de ChristenUnie voor de andere coalitiepartijen niet de grootste electorale concurrent, bij hen kan dat groeiende zelfbewustzijn ook zomaar leiden tot de wens om die partij eens een lesje te leren – al vanaf het begin van Rutte III staat alléén de ChristenUnie nog op winst in de peilingen.
Zevengangendiner
Die irritatie is er al veel langer over D66, waar in de zomer is afgesproken om méér op te vallen met eigen ideeën en standpunten, ook als die moeilijk liggen in de coalitie – vooral het pleidooi van D66’er Tjeerd de Groot voor halvering van de veestapel was hard aangekomen bij de anderen. In het wekelijkse coalitieoverleg is D66-fractievoorzitter Rob Jetten er al een paar keer stevig op aangesproken. Kennelijk zonder succes.
Tjeerd de Groot noemde onlangs de eerste maatregelen in de stikstofcrisis, zoals de verlaging van de maximumsnelheid naar 100 kilometer per uur, alleen nog maar de „amuse” in het „zevengangendiner” dat Nederland nog te wachten staat. Het zal de boeren, die nog steeds boos en wantrouwend zijn, allesbehalve geruststellen.
Hoeveel last de andere coalitiepartijen daarvan hebben, bleek afgelopen weekend bij de VVD. Daar liepen de discussies hoog op in het zaaltje waar VVD’ers konden praten over stikstof – en niet omdat iedereen nu langzamer moet gaan rijden. De ene na de andere VVD’er vond vooral dat de boeren het slachtoffer waren geworden van twijfelachtige metingen en normen.
Partijleider Mark Rutte had het in zijn toespraak om de paar zinnen over de „moeilijke en zware weken” die er waren geweest en opnieuw komen. Rutte vond dat de VVD het vooral bij zichzelf moest zoeken. Hij noemde de bouwers en de boeren op het Malieveld, die hun toekomst „met angst en beven tegemoet zien”. „Wij doen het allemaal voor hen.
Maar zij hebben het gevoel dat wij het níet voor hen doen. Daar moeten we bij stil staan. Daar moeten we fundamenteel over nadenken: waarom hébben wij die partij ook alweer?” Hij gaf zelf maar meteen het antwoord: „Voor alle gewone mensen die hun steentje bijdragen aan dit land.”
AD 03.11.2019 Nederland loopt in Europa niet voorop in het behalen van de klimaatdoelen. Geen enkel ander EU-land wekt zo weinig duurzame energie op. Als het om het verminderen van de broeikasgasuitstoot gaat, scoort Nederland wel beter.
Onze buurlanden België en Duitsland lopen aanzienlijk verder achter bij hun doelen om de CO2-uitstoot omlaag te brengen, zo blijkt uit een rapport van het Europees Milieuagentschap European Environment Agency. Maar ook ons land loopt achter op schema. Vrijdag waarschuwde het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) al dat Nederland de eigen klimaatdoelen niet gaat halen.
Het aandeel hernieuwbare energie in Nederland bleef vorig jaar volgens de Europese vergelijking steken onder de 10 procent. De Scandinavische landen zitten op een veelvoud daarvan, met Zweden (meer dan 50 procent) aan kop. Ook de Baltische staten en landen als Portugal, Kroatië en Roemenië torenen ver boven Nederland uit.
,,Het excuus dat Nederland niet als braafste jongetje voorop moet lopen met klimaatmaatregelen, is volstrekt niet aan de orde’’, zegt woordvoerder van Europarlementariër Bas Eickhout (GroenLinks) in een reactie op het rapport. ,,Van de 28 EU-landen deed alleen Luxemburg het afgelopen jaren slechter dan Nederland, maar zelfs dat land heeft ons nu ingehaald.’’
Landen met veel hoogteverschil, zoals Zweden en Frankrijk, kunnen relatief makkelijk duurzame energie opwekken met waterkracht. Bosrijke landen in Noord-Europa, zoals Letland, Estland en Litouwen, beschikken van nature over veel bio-energie. En Zuid-Europese landen profiteren van de doorgaans rianter schijnende zon. Dat zijn echter geen redenen voor Nederland om achter te blijven, stelt GroenLinks. ,,Kijk naar een land als Denemarken, dat even plat en bewolkt is als Nederland. Dat heeft een grote slag geslagen met windenergie.’’
De EU-landen hebben hun totale CO2-uitstoot met 2 procent verminderd in 2018, concludeert het Milieuagentschap. Dat brengt de reductie ten opzichte van 1990 op ruim 23 procent. Daarmee is de EU goed op weg om de doelstelling voor 2020 te halen. De doelen voor 2030 en verder – de EU wil in 2050 klimaatneutraal zijn en dus netto helemaal geen broeikasgassen meer uitstoten – is echter nog ver uit zicht.
De verschillen tussen landen zijn bovendien groot. Waar landen als Zweden, Finland en ook Nederland erin slagen de broeikasgasuitstoot te verlagen, is die in bijvoorbeeld Polen, Roemenië en Bulgarije sinds 2005 juist toegenomen. Landen als Portugal en Griekenland lijken goed scoren met een dalende uitstoot, maar het is de vraag of ze die vol kunnen houden. Die landen zijn hard getroffen door de economische crisis. Die heeft ervoor gezorgd dat fabrieken jarenlang minder produceerden en er minder spullen werden vervoerd.
Zonneboilers
Vrijdag waarschuwde het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) dat Nederland meer maatregelen moet nemen om de CO2-uitstoot te verlagen. In reactie op dat nieuws besloot het kabinet 60 miljoen euro extra subsidie uit te trekken voor de aanschaf van warmtepompen en zonneboilers. Ook komt er een nieuwe subsidieronde voor bedrijven die investeren in duurzame energie en wil het kabinet met spoed zonnepanelen op daken van scholen en overheidsgebouwen laten leggen.
Die haast is nodig om volgend jaar een kwart minder CO2 uit te stoten: het klimaatdoel dat door de rechter is opgelegd in de Urgenda-zaak. ,,We doen wel wat, maar niet genoeg, is continu de trend’’, reageert Marjan Minnesma van Urgenda. ,,Het is de vraag wanneer het kabinet de ernst van de zaak doorkrijgt.’’’
Vandaag werd bekend dat de klimaattop verplaatst van Chili naar Spanje. Dat zorgt voor grote logistieke problemen. Voor de jonge Nederlandse klimaatzeilers bijvoorbeeld, die halverwege de Atlantische Oceaan zijn. En voor Greta Thunberg, die weigert te vliegen en nu op het verkeerde continent zit.
NU 01.11.2019 De Nederlandse Staat gaat de klimaatdoelen voor 2020 zoals het er nu naar uitziet nog steeds niet halen. Voor het einde van volgend jaar wordt 23 procent minder broeikasgassen – waarvan CO2 het belangrijkste gas is – uitgestoten ten opzichte van ijkjaar 1990. Om aan de uitspraak van de Urgenda-zaak te voldoen, moet de afname minstens 25 procent zijn.
Dat blijkt uit de vrijdag 01.11.2019 gepubliceerde doorrekening van de klimaatplannen in de Klimaat- en Energieverkenning (KEV) van het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL).
Het percentage is wel met veel onzekerheid omgeven. Het PBL hanteert daarom een bandbreedte van 19 tot 26 procent broeikasgasreductie in 2020. Zo bezien kan het doel van een kwart minder uitstoot met een uiterste inspanning alsnog worden bereikt, maar dat is niet de verwachting.
De onzekerheidsmarge is groot. Dat zit hem vooral in de elektriciteitsproductie in Nederland, die weer sterk afhankelijk is van de aardgas-, kolen- en CO2-prijzen. Als hier het komende jaar meer elektriciteit wordt geproduceerd – en daar gaat het PBL van uit – dan is er ook meer uitstoot van broeikasgassen.
Het weer is logischerwijs ook een grote onzekerheidsfactor. Als 2020 een warm jaar is, wordt er door huishoudens minder gestookt. Bij een koude winter wordt de kachel juist hoger gezet.
Kabinet neemt extra maatregelen
Het kabinet neemt extra klimaatmaatregelen, maakte minister Eric Wiebes (Economische Zaken) vrijdag in een reactie op de doorrekeningen bekend. Burgers en bedrijven moeten met subsidies worden verleid te verduurzamen.
Er wordt nog dit jaar 60 miljoen euro extra subsidie uitgetrokken voor de aanschaf van bijvoorbeeld warmtepompen en zonneboilers.
Wiebes wijst ook op subsidies waar projecten in hernieuwbare energie mee kunnen worden gefinancierd, er wordt hier alleen geen extra geld voor uitgetrokken.
Ten slotte moet de aanleg van zonnepanelen op gebouwen van de overheid, scholen en bij particulieren worden versneld.
Staat verloor Urgenda-rechtszaak en moet doelen halen
Duurzaamheidsorganisatie Urgenda dwong de overheid in 2015 via een rechtszaak zich te houden aan het zelfopgelegde klimaatdoel om in 2020 minimaal een kwart minder CO2 uit te stoten ten opzichte van 1990. Dit is een afspraak uit het in 2013 gesloten Energieakkoord.
De Staat ging tevergeefs in hoger beroep en de kans is groot dat ook de Hoge Raad, de hoogste rechter in het land, Urgenda in het gelijk stelt.
De Urgenda-zaak staat los van het Klimaatakkoord, waarover het PBL vrijdag eveneens cijfers publiceerde. In dat geval gaat het ook om broeikasgasreductie, maar de doelen zijn anders. Er is bij het Klimaatakkoord geen sprake van een rechtszaak.
De extra maatregelen die Wiebes aankondigde, moeten ook bijdragen aan het doel uit het Klimaatakkoord.
De verwachte 23 procent CO2-reductie voor 2020 is wel een verbetering vergeleken met berekeningen van het planbureau in januari. Toen bleef het percentage steken op 21 procent.
Premier Mark Rutte zei destijds in een reactie zich te willen houden aan de rechterlijke uitspraak. “Vonnissen horen wij uit te voeren, dus dat gaan we ook doen”, aldus de premier.
Het moet voor Rutte een wrange conclusie zijn, omdat hij op Europees niveau een voortrekkersrol wil spelen op het gebied van klimaatbeleid. Hij probeert zelfs de Europese klimaatdoelen naar boven bij te stellen.
Toen in januari bekend werd dat het Urgenda-doel niet werd gehaald, kondigde het kabinet in juni extra maatregelen aan. Dat beleid is alleen nu niet meegenomen in de berekeningen, omdat het PBL alleen heeft gekeken naar (aangekondigd) beleid dat voor 1 mei van dit jaar is bekendgemaakt.
PBL ziet spectaculaire stijging bij opwekking duurzame elektriciteit
De CO2-uitstoot is niet het enige doel voor 2020 dat niet wordt gehaald. Ook het aandeel opgewekte hernieuwbare energie (11 in plaats van 14 procent) en de energiebesparing (80 in plaats van 100 petajoule) blijven volgend jaar naar verwachting achter.
Het PBL zag ook dat er vooruitgang is geboekt de laatste jaren. Zo stijgt het aandeel opgewekte duurzame energie (zon en wind) van 15 procent in 2018 naar twee derde in 2030. Het PBL spreekt van een spectaculaire stijging. Zo’n grote stijging is ook wel nodig, want tegen die tijd gaan de laatste vijf kolencentrales in Nederland dicht.
Het planbureau ziet ook progressie bij de broeikasgasuitstoot. Die was het afgelopen jaar 15 procent lager dan in 1990.
Daar past wel een kanttekening bij, omdat het kabinet namelijk een totale broeikasgasverlaging van 49 procent in 2030 wil realiseren. De komende tien jaar moet dus twee keer zoveel worden bereikt als in de afgelopen dertig jaar.
Dat het daadwerkelijk uitvoeren van beleid in de praktijk moeilijk is, was dan ook een van de belangrijkste boodschappen van het PBL in deze allereerste Klimaat- en Energieverkenning.
NOS 01.11.2019 Premier Rutte noemt de stikstofcrisis een acuut probleem met gevolgen “voor ons allemaal”. Daarom is het wat het kabinet betreft “alle hens aan dek”. Er zijn voortdurend contacten tussen het kabinet, de provincies, het bedrijfsleven en juristen om oplossingen te verzinnen.
Wat de buurlanden doen gaat voor Nederland niet op, zegt de premier. Dat komt doordat Nederland een klein land is waar veel gebeurt, met soms tegengestelde belangen. “Daarnaast moet alles juridisch kloppen, want Nederland is een rechtsstaat.”
Rutte begrijpt de acties op het Malieveld in Den Haag van de boeren en de bouw. Maar eenvoudige oplossingen zijn er niet, zegt hij. “Er zijn mensen die zeggen: ‘Het is toch simpel op te lossen, pas gewoon je normen aan.’ Dat is niet zo. Het gaat hier om iets echt ingewikkelds.”
“We leefden op de pof, dat is nu echt niet meer mogelijk.”.aldus Premier Rutte.
Het gaat volgens de premier om een reëel probleem omdat er gewoon te veel stikstof en ammoniak worden uitgestoten. De wetgeving die bedacht was om die uitstoot kleiner te maken bleek te weinig effect te hebben en juridisch niet te kloppen. “We leefden op de pof”, zegt Rutte. “Dat is nu echt niet meer mogelijk.”
Hij zegt dat er al verschillende projecten weer op gang aan het komen zijn, als is vastgesteld dat zij niet leiden tot neerdaling van stikstof op natuurgebieden.
“Het heeft weinig zin als ik als een soort Nero door een brandend paleis ga rennen.”, aldus Premier Rutte.
Zoals bekend werkt het kabinet aan oplossingen voor de korte termijn die de woningbouw weer op gang moeten brengen. Rutte verwacht hierover volgende week een brief aan de Tweede Kamer te sturen.
Op de vraag of Rutte het nog wel ziet zitten met al die ingewikkelde dossiers zoals de stikstofcrisis, het klimaatprobleem en de giftige stoffen PFAS, antwoordt hij bevestigend. “Ja zeker. Ik denk dat het weinig zin heeft als ik als een soort Nero door een brandend paleis ga rennen.”
NOS 01.11.2019 Minister Wiebes van Economische Zaken reageert optimistisch op de berekeningen van het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL). Hij denkt dat Nederland de opgave om de CO2-uitstoot te verminderen uiteindelijk kan “waarmaken”. Ook het doel voor 2020.
Voor hernieuwbare energie zijn er dan wel extra maatregelen nodig, zegt Wiebes. Er komt een nieuwe subsidieronde voor projecten die hernieuwbare energie produceren, zoals met wind, waterkracht, zon, aardwarmte, buitenluchtwarmte en biomassa.
Verder komt er nog dit jaar 60 miljoen euro extra voor de aanschaf van warmtepompen en zonneboilers. De plaatsing van zonnepanelen op overheidsgebouwen en scholen wordt versneld. Ook particulieren moeten meer zonnepanelen gaan plaatsen.
Minister Wiebes denkt dat een vermindering van de CO2-uitstoot met 49 procent in 2030 nog steeds haalbaar is:
Minister Wiebes: we gaan de klimaatdoelen wél halen, extra maatregelen
Niet zo optimistisch
Sommige oppositiepartijen zijn helemaal niet zo optimistisch als Wiebes. Volgens GroenLinks-leider Klaver gaan de doelen niet gehaald worden. “Bij ons thuis word je dan een faalhaas genoemd”, zegt hij. “Onacceptabel. Het kabinet laat de klimaatgeneratie in de steek.”
Ook fractievoorzitter Ouwehand van de Partij voor de Dieren vindt dat er te weinig gebeurt. “Dit is heel ernstig want de overheid houdt zich niet aan zijn eigen wetten”, zegt zij. “Ze zijn te laf om de maatregelen te nemen die nodig zijn.”
NU 01.11.2019 Het verlagen van 49 procent van de broeikasgassen in 2030 ten opzichte van 1990, een van de belangrijkste doelen uit het in juni gesloten Klimaatakkoord, wordt waarschijnlijk niet gehaald. De reductie blijft steken op 43 tot 48 procent, blijkt uit een vrijdag gepubliceerd rapport van het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) over het Klimaatakkoord.
Om de bovenkant van die bandbreedte te halen, dus 48 procent reductie, moeten maatregelen maximaal effect hebben en is “een stapeling van meevallers” als reactie op het beleid nodig. Daar wordt door het PBL dan ook niet op gerekend.
De totale lasten van het Klimaatakkoord zijn min of meer gelijk gebleven vergeleken met een eerder gepubliceerde conceptversie in maart, berekende het Centraal Planbureau (CPB).
Er is wel een significante lastenverschuiving van gezinnen naar bedrijven van ongeveer 1 miljard. Dat komt vooral door een andere verschuiving van de energiebelasting die bedrijven nu voor een groot deel voor hun rekening nemen.
In totaal komen de lasten van het klimaat- en energiebeleid in 2030 uit op 4,6 miljard euro, waarvan 0,3 miljard afkomstig is van maatregelen uit het Klimaatakkoord. Bedrijven betalen in 2030 dus meer (in totaal 2,6 miljard) dan huishoudens (1,8 miljard).
Als gevolg van het niet halen van de doelen, neemt het kabinet extra klimaatmaatregelen, maakte minister Eric Wiebes (Economische Zaken) vrijdag in een reactie op de doorrekeningen bekend.
Burgers en bedrijven moeten met subsidies worden verleid te verduurzamen. Er wordt nog dit jaar 60 miljoen euro extra subsidie uitgetrokken voor de aanschaf van bijvoorbeeld warmtepompen en zonneboilers.
Wiebes wijst ook op subsidies waar projecten in hernieuwbare energie mee kunnen worden gefinancierd, er wordt hier alleen geen extra geld voor uitgetrokken.
Ten slotte moet de aanleg van zonnepanelen op gebouwen van de overheid, scholen en bij particulieren worden versneld.
Het Klimaatakkoord is opgedeeld in de sectoren bouw, mobiliteit, industrie, elektriciteit en landbouw. Die hebben allemaal hun eigen klimaatdoel, gemeten in tonnen CO2. Gezamenlijk moet dat leiden tot 49 procent broeikasgasreductie in 2030 ten opzichte van ijkjaar 1990.
Het doel uit het Klimaatakkoord staat weer los van de Urgenda-zaak waarover vrijdag ook cijfers verschenen in de Klimaat- en Energieverkenning (KEV) van het PBL.
In zowel de Urgenda-zaak als het Klimaatakkoord gaat het om CO2-reductie, maar de doelen zijn anders. Er is in het geval van het Klimaatakkoord ook geen sprake van een rechterlijke uitspraak.
De extra maatregelen die Wiebes aankondigde, kunnen in beide gevallen helpen om de klimaatdoelen te halen.
In het kort;
Het terugdringen van de CO2-uitstoot is verder uit zicht.
Dat komt onder meer doordat Nederland afhankelijk is van de internationale prijzen van aardgas en kolen.
Ook rijden er meer auto’s, waaronder onzuinige auto’s, op de weg dan eerder was berekend.
Het planbureau stelt dat er meer maatregelen nodig zijn.
Ambitieuzere plannen, maar hogere CO2-uitstoot
In het Klimaatakkoord van 28 juni staan ambitieuzere plannen dan in een eerder gepubliceerde conceptversie van het Klimaatakkoord, maar gek genoeg is het belangrijkste klimaatdoel – het terugdringen van CO2-uitstoot – nu verder uit zicht.
Dat komt met name door de elektriciteitsproductie in Nederland. Die is erg afhankelijk van de internationale prijzen van aardgas, kolen en CO2 (verhandeld als rechten op de Europese markt, afgekort tot ETS).
Het PBL verwacht lagere aardgasprijzen in 2030. Daardoor is het voor energiecentrales hier goedkoper om op volle toeren te draaien, maar dat betekent ook meer uitstoot van broeikasgassen.
Deze aanname kent veel onzekerheden, benadrukt het planbureau, omdat het voorspellen van de aardgasprijs erg moeilijk is. Daarbij geldt ook dat de onzekerheid groter is naarmate de voorspelling verder in de toekomst ligt.
Een andere oorzaak dat het klimaatdoel niet wordt gehaald, ligt bij het gebruik van auto’s. Door de bevolkingsgroei en de lagere brandstofprijzen zijn er meer auto’s op de weg die tot meer CO2-uitstoot leiden dan eerder berekend was. Ook zijn er meer onzuinige auto’s bij gekomen.
Het PBL ziet tot slot een hogere uitstoot bij de industrie, al lijkt dat vooral te komen door nieuwe inzichten in de berekening van de uitstoot.
Kortom: er zijn meer maatregelen nodig om de klimaatdoelen voor 2030 te halen, aldus het PBL.
Klimaat- en Energieverkenning verschijnt ieder jaar
Het rapport over het Klimaatakkoord is een aanvulling op de Klimaat- en Energieverkenning (KEV).
Logischerwijs worden maatregelen uit het Klimaatakkoord hier ook in meegenomen, maar daar was dit jaar geen tijd meer voor. Klimaatbeleid moet voor 1 mei bij het PBL bekend zijn om nog meegenomen te kunnen worden in de KEV. Het Klimaatakkoord werd eind juni gepubliceerd.
Deze KEV geldt de komende jaren als basis om energie- en klimaatzaken zoals de broeikasgasuitstoot en de opwekking van duurzame energie in kaart te brengen. Zo kunnen het klimaatbeleid en de klimaatdoelen van het kabinet tegen het licht worden gehouden en weet de politiek of er extra maatregelen moeten worden genomen.
Zo’n periodieke rapportage over energie en klimaat bestond al, maar krijgt nu in de KEV een andere opzet omdat er met het aantreden van het kabinet-Rutte III in 2017 een ander energie- en klimaatbeleid is.
De jaarlijkse publicatie van de KEV is een gevolg van de in mei door het parlement aangenomen Klimaatwet.
NU 01.11.2019 Het kabinet trekt 500 miljoen euro extra uit voor maatregelen om de stikstofuitstoot tegen te gaan, schrijft minister Carola Schouten (Landbouw) vrijdag in een Kamerbrief. Komende week komt het kabinet met een eerste pakket maatregelen.
Het kabinet stelt het geld beschikbaar vanuit de begrotingsreserve om de neerslag van stikstof in natuurgebieden te verlagen. Zo hopen ze dat er meer stikstofruimte vrijkomt voor andere projecten, bijvoorbeeld voor de bouw.
De minister schrijft verder in de brief samen met de provincies uit te zullen zoeken welke specifieke maatregelen er nodig zijn om de stikstof in en rondom de zogenoemde Natura 2000-gebieden terug te dringen. De minister zegt nog in overleg te zijn met de provincies voor een eventueel aanvullende bijdrage voor deze gebiedsgerichte aanpak.
Deze 500 miljoen euro komt bovenop de 100 miljoen die in het Klimaatakkoord gereserveerd was voor de veehouderij rondom de Natura 2000-gebieden en de 100 miljoen euro voor de veenweideaanpak. Verder zegt de minister in de brief dat de 500 miljoen extra eventueel ook gebruikt kan worden om de stikstofproblematiek in de bouwsector op te vangen.
Waarom zorgt stikstof voor zo veel problemen in Nederland?
NOS 31.10.2019 Premier Rutte vindt het verwijt dat hij een te kleine rol speelt in de stikstofcrisis niet terecht. De taken in het kabinet zijn verdeeld, maar hij leidt het team, zegt Rutte.
“De stikstofcrisis is al weken chefsache”, zegt hij op de kritiek dat hij onzichtbaar is. “Zoals dat hoort bij kwesties die allesoverstijgend zijn.”
Het is de dagelijkse taak van minister Schouten en staatssecretaris Van Veldhoven om stap voor stap tot oplossingen te komen.
De premier zegt dat hij wel degelijk op de hoogte is van de details in het stikstofdossier:
Rutte: ik heb wel degelijk de regie in stikstofdossier
Vooral PVV-leider Wilders heeft kritiek op de aanpak van Rutte. Hij vindt dat de maatregelen voor de stikstofcrisis en het PFAS-probleem veel te lang op zich laten wachten.
Hij vroeg aan Kamervoorzitter Arib: “Mevrouw de voorzitter, ik wil graag een debat met de premier. Maar hebben we eigenlijk nog wel een premier? Want we zien hem niet.”
Maar ook de andere fracties in de Tweede Kamer zijn ongeduldig. Zij willen volgende week een brief met oplossingen van het kabinet. Dan is er daarna een debat.
NU 28.10.2019 Het ministerie van Landbouw heeft, voor de Raad van State in mei een streep zette door het Programma Aanpak Stikstof (PAS), meerdere signalen links laten liggen die de politici erop wezen dat het systeem op instorten stond, schrijft de Volkskrant maandag.
Als gevolg daarvan nam het ministerie onvoldoende maatregelen om zich voor te bereiden op het scenario waarbij de hoogste rechter van Nederland zich negatief uitsprak over het stikstofbeleid, aldus het dagblad. Met deze uitspraak hadden veel politici, naar eigen zeggen, geen rekening gehouden.
De krant beroept zich op interne documenten en gesprekken met betrokkenen. Zij beweren dat het ministerie ruim een jaar voor de uitspraak al een analyse onder ogen kreeg, waarin de consequenties van een negatief vonnis van het Europees Hof over het Nederlandse beleid werden uitgelicht. Destijds werd er al geschreven over het “intrekken van al afgegeven (bouw-)vergunningen”.
Minister Carola Schouten (Landbouw) kreeg de studie niet te zien, maar hoorde er later over toen andere werkgroepen aan de slag gingen met “scenariovorming”, schrijft de krant.
Waarom zorgt stikstof voor zo veel problemen in Nederland?
‘Negatief vonnis van Europees Hof als ‘rooskleurig’ geïnterpreteerd’
Het Europese Hof van Justitie concludeerde uiteindelijk in november 2018 dat het PAS niet handelt volgens de Europese richtlijnen om de natuur te beschermen. Deze uitspraak werd door politici als “rooskleurig” geïnterpreteerd en bewindslieden besloten dat vergunningverlening door kon gaan.
Verzet op de uitspraak werd terzijde geschoven. Zo zouden de provincies Overijssel en Brabant kritisch zijn geweest op het Europese vonnis. Het laatstgenoemde provinciehuis zou zelfs pas zijn overtuigd nadat het ministerie een landsadvocaat inschakelde om het stelsel te verdedigen.
Een voorstel van ambtenaren om richting het vonnis van de Raad van State alleen nog vergunningen te verlenen met de boodschap dat deze weer ingetrokken kunnen worden bij een negatieve uitspraak, kreeg nul op het rekest. Op basis van bronnen meldt de Volkskrant dat het ministerie eerst het vonnis wilde afwachten.
Vijf maanden na de uitspraak is het nog steeds niet duidelijk hoe de vergunningsverlening moet worden hersteld. Minister Schouten ontkent maandagochtend in een brief aan de Tweede Kamer dat er onvoldoende aandacht is geweest voor de juridische risico’s van het stikstofbeleid.
NOS 09.10.2019 De twijfels die boeren hebben bij de meetmethode die rijksgezondheidsinstituut RIVM gebruikt om de stikstofneerslag bij te houden, worden gedeeld door een deel van de Tweede Kamer.
Kamerlid Geurts van regeringspartij CDA vindt dat het RIVM transparanter moet zijn over het gebruikte rekenmodel en dat het kabinet de methode tegen het licht moet houden.
Black box
De RIVM-cijfers vormen de basis voor de stikstofplannen die het kabinet vorige week presenteerde. “Maar als partijen aan het RIVM vragen om te laten zien hoe dat model is opgebouwd en nul op het rekest krijgen, vind ik dat vreemd”, zegt Geurts tegen het AD. Hij twijfelt daarom aan de juistheid van de RIVM-cijfers.
In ochtendprogramma Goedemorgen Nederland lichtte hij zijn twijfels verder toe. “Dit model is zo bepalend voor wat er gaat gebeuren in Nederland”, zei de politicus. “Daarom mag er echt geen enkele twijfel zijn. En nu is het een beetje een black box. Het is niet duidelijk wat er precies ingaat en wat er vervolgens uitkomt.”
Kamerlid Lodders van coalitiepartner VVD zegt niet te begrijpen dat het RIVM de rekenmethode niet openbaart. “Een rekenmodel dat dergelijke grote gevolgen voor boeren heeft moet transparant zijn. Nu worden boeren gestraft met de uitkomsten van een rekenmodel waarvan niemand weet waarop de cijfers gebaseerd zijn. ”
SGP-Kamerlid Stoffer vindt dat de overheid met twee maten meet. Volgens hem worden boeren en bouwers zwaarder aangeslagen dan automobilisten en is dat onacceptabel.
Transparantie
Het RIVM laat in een reactie weten dat de kritiek op de methode oud nieuws is voor het instituut. “Een jaar geleden kregen we al geluiden dat we niet transparant zouden zijn. Maar alle data zijn in te zien. Het staat alleen niet allemaal online, omdat het een computersysteem is en dus te groot is om online te publiceren. Daarom nodigen we onderzoekers uit om op ons kantoor alles in te zien.”
Het RIVM benadrukt verder dat de rekenmethode “robuust en wetenschappelijk verantwoord” is. “Dat zeggen ook internationale onderzoekers”, aldus een woordvoerder. “Dat er nu een club is die het niet eens is met de uitkomsten doet niets af aan het onderzoek. Wij maken geen beleid. Wij meten alleen.”
Het ministerie van Landbouw juicht toe dat het RIVM bereid is inzage in de cijfers te bieden. “Want dit soort discussies beginnen bij transparantie”, zegt een woordvoerder.
Stikstofonderzoeker Jan Willem Erisman, die directeur is van landbouwadviesbureau Louis Bolk Instituut, bevestigt dat het RIVM-model niet geheim is. Volgens hem zijn de modellen wetenschappelijk gepubliceerd. “Maar ze zouden er goed aan doen het transparanter te maken. Ik denk dat ze niets te verbergen hebben, maar toch wekt het achterdocht als je dingen niet nadrukkelijk openbaar maakt”, aldus Erisman in het NOS Radio 1 Journaal.
In deze video legt NOS op 3 uit waarom Nederland in de ban is van stikstof:
Uit de RIVM-data blijkt dat de landbouw verantwoordelijk is voor 46 procent van de stikstofneerslag in Nederland. Een woordvoerder van de boerenactiegroep Farmers Defence Force laat op NPO Radio 1 weten sceptisch te staan tegenover dat percentage.
“Ze gebruiken een zeer duistere berekeningsmethode. We weten bijvoorbeeld van twee meetpunten dat er niets van klopt. Het een staat boven een rioolput en het ander staat naast een intensief bedrijf. Het RIVM is niet onafhankelijk en niet transparant.”
‘Grote beeld klopt’
Stikstofwetenschapper Erisman zegt dat de boeren met de kritiek op die twee meetpunten een punt hebben. Als oud-medewerker van het RIVM was hij nog betrokken bij het plaatsen van de meetpunten.
“Dat hebben we destijds goed uitgezocht, zodat de cijfers zo representatief mogelijk zouden zijn. Maar na verloop van tijd zijn de activiteiten rond die meetpunten gegroeid. Ik denk dat iedere keer gecontroleerd had moeten worden of die meetpunten nog wel representatief zijn.”
Wel benadrukt Erisman dat de cijfers van het RIVM over stikstofneerslag in natuurgebieden, die de basis vormen voor de recente stikstofmaatregelen van het kabinet, representatief zijn. “Die metingen worden verricht in 86 natuurgebieden en leveren een maandelijks gemiddelde. Het is daarom de vraag of die twee omstreden punten de modellen sterk beïnvloeden.”
Als hoogleraar aan de Vrije Universiteit vergeleek hij de afgelopen jaren de stikstofcijfers van het RIVM geregeld met andere cijfers, bijvoorbeeld verkregen via satellietwaarnemingen. “En dan zie je dat het grote beeld klopt. Dus dat de hotspots in landbouwgebieden liggen.”
Telegraaf 10.09.2019 Er zijn forse investeringen nodig om landen tegen de gevolgen van klimaatverandering te beschermen. In 2030 kunnen meer dan 100 miljoen mensen onder de armoedegrens terechtkomen, stelt een rapport van de Global Commission on Adaptation, een internationale klimaatcommissie waarvan minister Cora van Nieuwenhuizen van Infrastructuur en Waterstaat de initiatiefnemer is.
Volgens de commissie moet er wereldwijd in de periode tussen 2020 en 2030 op vijf terreinen 1600 miljard euro geïnvesteerd worden. Die investeringen kunnen een rendement van ruim 6000 miljard euro genereren. Het gaat om vroege signaleringssystemen, klimaatbestendige infrastructuur, het verbeteren van landbouw in droge gebieden, de bescherming van mangroves en investeringen om waterbronnen duurzaam te maken.
Nederland verzorgt in 2020 een wereldtop waarop een actieplan tegen klimaatverandering wordt gepresenteerd.
Het Wereld Natuur Fonds juicht toe dat de Global Commission on Adaptation (GCA) de natuur als eerste verdedigingslinie noemt in de strijd tegen klimaatverandering. „Nederland kan met zijn kennis van watermanagement gidsland worden in het ontwikkelen van natuurlijke oplossingen”, aldus de organisatie.
’Het is aan de minister’
„Natuur biedt oplossingen tegen de stijgende zeespiegel, overstromingen en voor perioden van droogte en hittegolven. Het is dan ook aan minister Van Nieuwenhuizen om die koers ook in Nederland in te zetten. Niet nog hogere dijken en damwanden, maar natuurlijke maatregelen als kwelders tegen hoogwater en de ruimte geven aan rivieren. En geen kunstmatige spaarbekkens, maar veenweidegebieden en bossen die water vasthouden voor tijden van droogte. Met nieuwe natuur en bos maken we het landschap mooier en leggen we ook nog eens CO2 vast.”
NOS 10.09.2019 Er moet snel meer geld geïnvesteerd worden in het beschermen van landen tegen extreem weer, als gevolg van klimaatverandering. Anders lopen de kosten vanaf nu snel op en kunnen in 2030 meer dan honderd miljoen mensen onder de armoedegrens terechtkomen. Dat is de conclusie van een rapport van de Global Commission on Adaptation, een wereldwijde organisatie die sinds vorig jaar in Nederland is gevestigd.
In het rapport staat dat er wereldwijd steeds meer slachtoffers vallen als gevolg van extreem weer, zoals hitte, droogte en wateroverlast. Daarnaast is de jaarlijkse schade door overstromingen 66 miljard euro. Daarom is het belangrijk, volgens de commissie, dat er meer geïnvesteerd wordt in een omgeving en infrastructuur die beter voorbereid zijn op weersextremen.
Elke euro die wordt geïnvesteerd in bijvoorbeeld dijkversterking leidt tot een besparing van tussen de 2 en 10 euro, omdat er minder schade ontstaat door overstromingen. Wereldwijd moet er volgens de commissie tot 2030 ruim 1600 miljard euro (1,6 biljoen) geïnvesteerd worden in ‘klimaatrobuustheid’. Dat levert naar schatting 6,3 biljoen euro aan besparingen op.
Rampen voorkomen
“De belangrijkste conclusie van dit rapport is dat je ziet dat er wereldwijd ontzettend veel geïnvesteerd moet worden, om grotere rampen met nog veel hogere kosten te voorkomen”, zegt minister Cora van Nieuwenhuizen van Infrastructuur en Waterstaat. Van Nieuwenhuizen is de initiatiefnemer van de Global Commission, de internationale commissie voor ‘adaptatie’, oftewel aanpassing aan het veranderende klimaat.
In de commissie zitten onder anderen Ban Ki-moon, oud-secretaris-generaal van de VN, Bill Gates en Kristalina Georgieva van de Wereldbank. Het is belangrijk, zegt Van Nieuwenhuizen, dat landen niet alleen hun uitstoot van broeikasgassen aanpakken, maar zich ook beter voorbereiden op de veranderingen die sowieso zullen optreden.
“Het is niet of-of, maar en-en. Want de extreme buien die waren voorspeld voor 2050 vallen nu al. Dus we hebben nu al overlast van water en droogte die we moeten aanpakken, en dat geldt voor de hele wereld”, aldus Van Nieuwenhuizen. Niet alleen kunnen andere landen veel van Nederland leren, als het gaat om waterbeheersing, ook ons land kan nog wel wat tips gebruiken.
“Wij moeten juist van andere landen leren om met droogte om te gaan, om water vast te houden. We hebben opnieuw een droge zomer gehad. Je moet daarom zorgen dat de infrastructuur robuust genoeg is. Niet alleen om overstromingen te kunnen weerstaan, maar ook droogte. We hebben wel eens meegemaakt dat een brug niet meer goed open en dicht kon, omdat onderdelen vanwege de hitte uitzetten. Dus wij kunnen ook van andere landen leren.”
Klimaattop in Amsterdam
Ook is vandaag bekend geworden dat er volgend jaar in Amsterdam een wereldwijde klimaattop wordt gehouden. “Op 22 oktober 2020 halen we zo’n 500 tot duizend wereldleiders en deskundigen uit de hele wereld bij elkaar en dan willen we praktische voorbeelden laten zien.”
“We gaan allerlei projecten wereldwijd inventariseren hoe je je kunt aanpassen aan het klimaat en wat daarvoor nodig is. En die kennis en kunde willen we beschikbaar maken voor de hele wereld.”
NOS 01.09.2019 Een nieuw politiek seizoen gaat komende week van start: dinsdag komt officieel een einde aan het zomerreces. Het derde kabinet van premier Rutte zit dan bijna twee jaar op het pluche en is daarmee op de helft van de reguliere zittingsduur. Wat kunnen we verwachten van de tweede helft?
Een hoop werk in uitvoering, zoveel is wel duidelijk. Na twee jaar onderhandelen over hete hangijzers als het klimaat en de pensioenen is het tijd voor actie. Of, zoals premier Rutte de uitwerking van het klimaat- en pensioenakkoord omschrijft: “Dat wordt een bak werk.”
Uitwerken, wat betekent dat eigenlijk?
De akkoorden over klimaat en pensioen worden de komende periode uitgewerkt. Dus van wat er moet gebeuren (hier te lezen qua klimaat en pensioen), naar hoe dat moet gebeuren. Dat betekent vooral dat ambtenaren op ministeries de plannen in wetsteksten gaan omzetten. Uiteindelijk leidt dat tot concrete regels waar burgers, gemeenten en instellingen zich aan moeten houden.
Dat het een jaar van uitvoering wordt, betekent niet dat de oppositie met de handen over elkaar hoeft te gaan zitten wachten, legt politiek verslaggever Ron Fresen uit. “Uitvoering betekent ook dat er wetgeving moet worden gemaakt en daar wordt dan weer over gedebatteerd in de Tweede en Eerste Kamer.”
Het kabinet streeft voor de klimaat- en pensioenplannen naar een zo groot mogelijk draagvlak, ook omdat de coalitie geen meerderheid heeft in de Senaat. Fresen: “Dus er komen nog genoeg kansen voor oppositiepartijen om accenten aan te brengen binnen de plannen.”
Splijtzwam?
Maar niet alleen aan het uitvoeren van de maatregelen uit die twee akkoorden zal het kabinet een zware kluif hebben. Er is nog een ander onderwerp waar Rutte III mee aan de slag moet: stikstof. En dat kan nog een splijtzwam worden in de coalitie.
Even terug naar vóór het zomerreces. Toen oordeelde de Raad van State dat de overheid meer moet doen om de stikstofuitstoot in kwetsbare natuurgebieden terug te dringen. Daardoor zijn allerlei bouw- en infrastructuurprojecten op losse schroeven komen te staan, waaronder Lelystad Airport. Het vliegveld zou vanaf april 2020 vakantievluchten van Schiphol overnemen, maar dat gaat voorlopig niet door.
“Als Lelystad Airport op de lange baan wordt geschoven, lachen D66 en CU in hun vuistje”, aldus Politiek verslaggever Ron Fresen.
“De problemen die voortvloeien uit de stikstofuitspraak zijn niet zomaar op te lossen”, zegt Fresen. “Ze leiden tot grote politieke vraagstukken, zoals: moet Lelystad Airport überhaupt wel open? En zijn er niet ingrijpender maatregelen nodig om de veestapel in te krimpen? Het kabinet zoekt nu vooral technisch-juridische oplossingen voor het stikstofprobleem, maar de vraag is of die voldoende zijn.”
Als bijvoorbeeld Lelystad Airport op de lange baan wordt geschoven, kan dat wrijving opleveren binnen de coalitie, verwacht Fresen. “Zal de VVD nieuw uitstel accepteren? Als dat gebeurt, lachen D66 en de ChristenUnie in hun vuistje. Die willen sowieso van dat vliegveld af.”
Buddy’s
Toch is het vertrouwen binnen de coalitiepartijen best groot, zegt Fresen. “Ze hebben het gevoel dat wat ze doen eindelijk betekenis krijgt. Tegelijkertijd denkt het kabinet: moeten we nu het goed gaat niet ook wat nieuwe plannen maken, in plaats van alleen uitvoerend werk doen?”
Daarom werkt de coalitie sinds afgelopen voorjaar met een soort buddysysteem, waarin politici met uiteenlopende denkbeelden met elkaar brainstormen over nieuwe initiatieven en ambities. Fresen: “Rob Jetten van D66 praat bijvoorbeeld met VVD-fractievoorzitter Klaas Dijkhoff over migratie en integratie. En ChristenUnie-leider Gert-Jan Segers zit met Dijkhoff om tafel over medisch-ethische kwesties. Als ze met nieuwe ideeën komen, kan het kabinet er nog mee aan de slag.”
Prinsjesdag
In de aanloop naar Prinsjesdag op 17 september, waar de regering de plannen voor komend jaar bekendmaakt, praat het kabinet in zogeheten begrotingsraden over de verdeling van het geld. De afgelopen weken kwamen er al een paar maatregelen naar buiten. Zo wil het kabinet de zelfstandigenaftrek verlagen en de woningmarkt beter bereikbaar maken voor starters.
Dan nog iets wat minder met de politieke inhoud te maken heeft, maar waarvan we wel spektakel kunnen verwachten, aldus Fresen: de strijd om het leiderschap binnen CDA en D66. Pieter Heerma van het CDA volgde eerder dit jaar Sybrand Buma op als fractievoorzitter. Een paar maanden daarvoor had D66’er Rob Jetten het fractievoorzittersstokje van Alexander Pechtold overgenomen.
Maar beide heren zijn geen partijleider. Van Heerma is duidelijk dat hij dat niet ambieert, Jetten neemt er later een besluit over. Een partijleider heb je eigenlijk ook pas nodig als er verkiezingen aankomen, zoals het er nu naar uitziet is dat in 2021.
“Maar vaak zijn er meerdere kandidaten”, zegt Fresen. “En die krijgen mogelijk komend politiek seizoen al profileringsdrang, bijvoorbeeld door de scherpte van het debat op te zoeken. Daarmee willen ze laten zien wat voor politicus ze zijn. Dat kan dus nog leuk worden.”
Pieter Heerma in gesprek met Rob Jetten ANP
Ook de SP is interessant om goed te volgen het komende politieke jaar, verwacht de verslaggever. Na vier verkiezingsnederlagen worstelt de partij met de koers. “En het is niet zo dat ze nu opkrabbelen in de peilingen”, stelt Fresen. “Dus die partij moet in aanloop naar 2021 nog goed nadenken.”
En aan de andere kant van het spectrum kan het ook een spannend jaar worden, met name wat betreft ontwikkelingen bij Forum voor Democratie. “De vraag is daar of partijleider Baudet door de interne ruzies en conflicten over het hoogtepunt heen is of dat de partij zich weer kan herstellen.”
NOS 22.08.2019 Nederland en Duitsland willen intensiever gaan samenwerken bij de aanpak van de klimaatverandering en de energietransitie. Dat hebben premier Rutte en bondskanselier Merkel afgesproken tijdens een werklunch in het Catshuis in Den Haag.
Nederland presenteerde in juni het klimaatakkoord na maandenlang overleg met de ‘polder’. Het Duitse kabinet wil binnenkort met een concreet plan komen om de uitstoot van CO2 in het land te reduceren.
Goed om ervaringen uit te wisselen
Rutte en Merkel zeiden dat er wel verschillen zijn tussen de twee landen, maar dat het goed is om van elkaar te leren. Ze vonden het beiden een geslaagde bijeenkomst.
Beide landen hebben veel aan elkaars ervaringen. Het is de bedoeling dat er vaker dit soort uitwisselingen komen:
Een van de verschillen is dat in Duitsland nog veel mensen op olie stoken; die worden gestimuleerd op gas over te schakelen; in Nederland is de ontwikkeling juist om het gebruik van gas in het huishouden te ontmoedigen.
Rutte zei wel dat Duitsland meer ervaring heeft met hoe je omgaat met alternatieve energiebronnen, terwijl Nederland juist voorop loopt op het terrein van vervoer. “Als we grensoverschrijdend samenwerken, heeft dat concurrentievoordelen”, zei de premier.
Burgers meenemen
Merkel voegde eraan toe dat Nederland het goede voorbeeld heeft gegeven in de manier waarop de burgers worden betrokken bij allerlei maatregelen. Ze wees daarbij op de vele discussies aan de ‘klimaattafels’ voordat het klimaatakkoord werd gepresenteerd.
De bondskanselier zei verder dat de twee het erover eens zijn dat je niet zozeer over ge- en verboden moet praten, maar over innovatie en over hoe je de bevolking kunt beïnvloeden om zelf bepaalde maatregelen te nemen.
De regeringsleiders benadrukten dat Nederland en Duitsland niet alleen met elkaar, maar ook met andere landen moeten samenwerken. Merkel had een delegatie van drie ministers bij zich die met het milieubeleid te maken hebben.
Aan Nederlandse zijde van de tafel zaten, naast Rutte, de ministers Hoekstra (Financiën) en Wiebes (Klimaat), Ollongren (Binnenlandse Zaken) en staatssecretaris Van Veldhoven (Milieu). ANP
MSN 22.08.2019 Nederland en Duitsland hebben samen de basis gelegd voor een langdurige en nauwe samenwerking op klimaatgebied. Dat heeft de Duitse bondskanselier Angela Merkel gezegd na een ontmoeting met onder anderen premier Mark Rutte op het Catshuis in Den Haag.
Rutte zelf sprak van een “ontzettend geslaagde bijeenkomst”, waarin de landen veel ervaringen hebben uitgewisseld. Samenwerking is volgens hem belangrijk, niet alleen om de klimaatdoelen te halen, maar ook om de economie te versterken en concurrerend te houden.
Waar Nederland al in juni definitieve voorstellen ontvouwde voor terugdringing van de CO2-uitstoot in de komende decennia, komt Duitsland pas later dit jaar met een soortgelijk plan van aanpak.
Energietransitie
Merkel kan naar eigen zeggen leren van Nederland, bijvoorbeeld over het creëren van draagvlak voor de energietransitie. Hoe de Duitse klimaataanpak er ook uit gaat zien, het “meenemen van de samenleving en alle betrokkenen” blijft voor de bondskanselier van groot belang.
Aan de andere kant hebben de Duitsers meer ervaring met de overstap van kolen en kernenergie naar stroom uit hernieuwbare bronnen.
Telegraaf 22.08.2019 Rustig aan, dan breekt het lijntje niet. Dat was de boodschap van premier Rutte en bondskanselier Merkel na afloop van het Duits-Nederlandse kabinetsoverleg in het Catshuis over klimaatbeleid in beide landen. „Het gaat niet om verboden en geboden”, zei Merkel, die Rutte prees voor het klimaatakkoord, waarbij inspraak van belangengroepen was georganiseerd in de zogeheten klimaattafels.
Beide landen sluiten kolencentrales om CO2-uitstoot, afgesproken in Parijs, te beperken. Duitsland wil dit najaar knopen doorhakken over een nationale klimaataanpak. Draagvlak is cruciaal, zo leerde Merkel van de Nederlandse totstandkoming van het klimaatakkoord.
Nederland heeft volgens Merkel goed gekeken hoe het met zo laag mogelijke lasten een zo groot mogelijk effect kan sorteren. Ook is Nederland al verder dan Duitsland met de infrastructuur voor elektrische auto’s. De Duitse auto-industrie loopt daarbij nog wat achter, erkende de bondskanselier. Dat Nederland bij vervoer inzet op innovatie, zoals de waterstofauto, is volgens Merkel ook het navolgen waard.
Want dat was het doel van de bijeenkomst, waaraan van Nederlandse zijde ook ministers Hoekstra (Financiën), Ollongren (Binnenlandse Zaken), Wiebes (Economische Zaken en Klimaat) en staatssecretaris Van Veldhoven (Infrastructuur) aan deelnamen. Nederland en Duitsland onderkenden de noodzaak om klimaatplannen af te stemmen om ervoor te waken industrie de grens over te jagen.
Aardbevingen
Rutte en Merkel kregen de vraag of het niet raar was dat Duitsland inzet op gas als energiebron terwijl Nederland burgers en industrie juist aanspoort om van gas op elektra over te stappen. Merkel vond dat niet gek, daar in Duitsland nog veel olie en kolen worden verstookt.
Dan is de overstap naar (geïmporteerd) gas winst. Nederland heeft met de Groningse aardbevingen een noodzaak om de gaskraan dicht te draaien. Rutte erkende: „Ook voor Nederland geldt dat gas en olie nog heel lang transitiebrandstoffen blijven.”
Concrete, gezamenlijke maatregelen heeft het Duits-Nederlandse overleg vooralsnog niet opgeleverd. Rutte was hoe dan ook in z’n nopjes. „Dit was een ontzettend geslaagde bijeenkomst.”
AD 21.08.2019 Het kabinet wil verder gaan dan het Klimaatakkoord van Parijs en sneller overstappen op alternatieve energie. Maar alleen als de Duitsers meedoen, anders zijn we ‘gekke Henkie’.
De Duitse bondskanselier Angela Merkel bezoekt donderdag premier Mark Rutte om te overleggen over de aanpak van klimaatverandering. Samen met een aantal vakministers uit beide landen bekijken ze tijdens een lunch op het Catshuis of Berlijn en Den Haag elkaar kunnen helpen bij de overstap naar andere vormen van energie.
Rutte zei vorige week hoge verwachtingen te hebben van het bezoek. Zo hoopt hij afspraken te kunnen maken met Merkel over een CO2-belasting voor bedrijven. In het klimaatakkoord is afgesproken dat die er komt voor vervuilende bedrijven. Maar hoe hoog die precies per bedrijf uitpakt, moet nog worden vastgesteld.
,,Misschien kunnen we met de Duitsers optrekken’’, aldus Rutte. ,,We moeten voorkomen dat industrieën wegtrekken naar andere landen.’’ Als een fabriek in ons buurland veel goedkoper uit is, is de kans groot dat die zal verhuizen. Dan blijft er evenveel CO2 worden uitgestoten, maar verliest Nederland wel banen en belastinginkomsten.
We kunnen het nodige leren van de Duitsers, aldus André Faaij, hoogleraar energiesystemen.
Volgens Rutte zijn de Duitsers geïnteresseerd in ons klimaatakkoord, waarbij afspraken met allerlei maatschappelijke organisaties zijn gemaakt. Onder andere over hoe we de komende dertig jaar onze huizen op een andere manier dan op gas verwarmen.
,,Maar wij kunnen ook het nodige leren van de Duitsers’’, zegt André Faaij, wetenschappelijk directeur van ECN/TNO en hoogleraar energiesystemen aan de Rijksuniversiteit Groningen. ,,Duitsland is een koploper in het opwekken van duurzame stroom. Zij hebben enorme investeringen gedaan in de bouw van windmolenparken en zonnepanelen. Daardoor is bijvoorbeeld de techniek om windturbines te bouwen veel goedkoper geworden. Daar profiteren wij nu van.’’
Al sinds 1990 investeren onze oosterburen enorme bedragen in alternatieve energiebronnen. Tegelijk worden kerncentrales stuk voor stuk gesloten. Maar door het klimaatakkoord van Parijs, waarbij ook Duitsland afsprak de CO2-uitstoot fors te verminderen, moet er meer gebeuren. Door het sluiten van de kerncentrales, is het land afhankelijker geworden van kolencentrales. Maar die moeten dicht om te voldoen aan de afspraken van Parijs.
Faaij: ,,Zij lopen voorop met het opwekken van duurzame stroom. Wij hebben meer kennis en ervaring met alternatieve warmtebronnen voor onze huizen, zoals warmwaterpompen en geothermie. Iets waar de Duitsers in geïnteresseerd zijn.
Parijs
Rutte zou het liefst nog een schepje bovenop de Parijse afspraken doen. Daarin staat dat landen in 2030 de uitstoot van broeikasgassen met 49 procent moeten hebben verminderd ten opzichte van 1990. Nederland en Frankrijk zouden het liefst verder gaan en uitkomen op 55 procent.
Rutte vorige week: ,,Als Duitsland en Nederland samen kunnen optrekken hebben we naast de Fransen nog een andere bondgenoot erbij om ervoor te zorgen dat ook de rest van Europa ambitieus blijft en dat is aantrekkelijk.’’ Want zonder de steun van de Duitsers wordt het een lastig verhaal. ,,Als Nederland ambitieuzer is dan de rest van Europa, dan ben je de gekke Henkie.’’
Volgens Faaij heeft samenwerking alleen maar voordelen. Als iedereen zelf het wiel gaat uitvinden, is dat alleen maar duurder, betoogt hij. Zo kunnen we samen met onze grote buurman infrastructuur aanleggen, zoals windmolenparken en leidingen voor CO2 en waterstof.
Bovendien vullen Duitsland en Nederland elkaar goed aan. ,,Wij zijn bijvoorbeeld goed in duurzame chemie. Bedrijven in Delfzijl en in de Rotterdamse haven experimenteren met nieuwe technieken op basis van biomassa.
Zij zijn weer goed in het groener maken van de staalindustrie met waterstof en verdere ontwikkelingen van elektrische voertuigen. Als we met elkaar delen wat wel werkt en wat niet, maken we veel meer vaart met de energietransitie en houden we de kosten in de hand.’’
Telegraaf 22.08.2019 Premier Mark Rutte ontvangt donderdag de Duitse bondskanselier Angela Merkel en drie van haar ministers in het Catshuis voor een overleg over de aanpak van klimaatverandering.
Naast Rutte en Merkel zijn van beide landen de bewindspersonen aanwezig die beleid maken op het gebied van het klimaat. Zo treft minister Eric Wiebes (Economische Zaken en Klimaat) zijn collega Peter Altmaier. Verder zijn de ministers Olaf Scholz (Financiën) en Svenja Schulze van Milieu, beiden lid van het ’klimaatkabinet’ van Merkel, aanwezig bij het kabinetsoverleg.
Nederland presenteerde in juni het klimaatakkoord na maandenlang polderen. Het Duitse kabinet wil voor het einde van het jaar met een concreet plan komen om de uitstoot van CO2 in het land te reduceren.
Volgens het kabinet wordt er door buurlanden met veel interesse gekeken naar de Nederlandse klimaataanpak. Wiebes zal de Duitse delegatie dan ook uitleg geven over het akkoord en „hoe wij dat doen met die tafels en vertegenwoordigers.”
Het kabinet vindt het belangrijk dat Nederland als klein land samenwerkt met andere landen als het om klimaataanpak gaat. Duitsland en Nederland zijn daarnaast „op veel terreinen echt van elkaar afhankelijk”, aldus Wiebes. „Een heel groot deel van de Duitse industrie is bijvoorbeeld aangewezen op de Rotterdamse haven.”
NOS 12.08.2019 Honderdduizenden bomen in Nederland hebben de droogte van 2018 niet overleefd. Deskundigen maken zich zorgen, want door het veranderende klimaat is er een kans dat periodes droogte vaker voorkomen en bomen zijn juist essentieel in het tegengaan van klimaatverandering.
In het bos van Beekbergen waren de droge zomermaanden van vorig jaar voor 25 bomen funest. “Een of twee droge zomers kan een boom nog wel aan, dat hoeft niet noodlottig te zijn. Maar meerdere droge zomers kan funest zijn”, legt Bas Lerink van de Wageningen Universiteit uit. De bomen groeien namelijk aanzienlijk minder in die periodes. “En als een boom niet kan groeien, gaat hij dood.”
2 millimeter groei
De Wageningen Universiteit doet onderzoek hiernaar. Ze meten met dendrometers de groei van bomen. Honderd van zulke apparaten hangen aan verschillende bomen door heel Nederland. Overal zien ze een vergelijkbaar groeipatroon. “Een boom groeit gemiddeld 15 millimeter. Afgelopen jaar was dat 2 millimeter”, zegt Lerink.
Als bomen groeien, absorberen ze CO2. In de lucht is CO2 verantwoordelijk voor klimaatopwarming, dus die groei moet weer omhoog. In het bos in Beekbergen is een experiment gaande om de natuur een handje te helpen. Daar zijn verschillende boomsoorten bij elkaar geplant om het bos weerbaarder te maken.
Ook zijn er boomsoorten geplant die passen bij het veranderende klimaat, laat Harrie Hekhuis van Staatsbosbeheer in deze video zien:
NOS 30.07.2019 In het Klimaatakkoord moet meer rekening worden gehouden met koeling. Dat stelt Jan Engels van het Klimaatverbond Nederland. “Nu gaat het vooral over het verwarmen van onze huizen, maar we zijn er nog niet op ingesteld dat het tegenwoordig zo lang warm is dat we ook moeten gaan koelen.”
“Als je aan de ene kant zorgt voor verwarming en daarnaast ook koeling nodig hebt, is er sprake van een dubbele energievraag”, zegt Engels. “De schoonste energie is nog altijd de energie die we niet gebruiken.”
Het Klimaatverbond Nederland is een samenwerking van meer dan 150 gemeenten, provincies en waterschappen. Samen met partners als natuurorganisaties, energiemaatschappijen en universiteiten werkt het Klimaatverbond aan de energietransitie van fossiel naar 100 procent nieuwe energie.Met de stijgende temperaturen neemt ook de vraag naar de verkoelende apparaten toe. “Als we het KNMI moeten geloven komen hete periodes straks veel vaker, langer en extremer voor”, zegt Engels. “De factor hitte zal dus een steeds grotere rol spelen. Elke besparing is hard nodig en als we deze factor over het hoofd zien, maken we het onszelf nodeloos moeilijk.”
Airco-installatiebedrijven hebben het, zeker met de hitte van vorige week, steeds drukker. Jordy van de Griendt van Klimax Installatiebedrijven merkt dat ook. Maar er is een groot verschil tussen de ene installatie of de andere, zei hij in het NOS Radio 1 Journaal.
“Airco’s kosten altijd elektriciteit, maar de meeste installaties hebben een A-energielabel of zelfs een AAA+ label”, zegt Van de Griendt. “Alleen geldt dat niet voor de mobiele airco’s, de airco’s op wieltjes. Die zijn voor tijdelijk en snel een oplossing, maar ze koelen heel inefficiënt, omdat ze een slurf hebben die naar buiten moet om de warme lucht af te voeren. Dus aan de ene kant heb je koelte, maar aan de andere kant blijft die warmte.”
Het wordt steeds warmer en dus worden er wereldwijd meer airco’s verkocht. Maar de koeling kost energie en dus levert dat meer CO2 op, laat Nieuwsuur zien:
Zorgen over CO2: elke seconde worden wereldwijd tien airco’s verkocht
Volgens Jan Engels van het Klimaatverbond Nederland is dit een groot punt van aandacht. “Het brengen van warmte gebeurt vaak in wijken met sociale huurwoningen die nog slecht zijn geïsoleerd. Doe je niets aan de vraag naar koelte, dan ontstaan er problemen. Mensen met een kleine beurs hebben niet voldoende geld voor de aanschaf van een goed klimaatsysteem. Zij kiezen juist voor de goedkopere varianten.”
Ook dreigt nog een ander probleem als steeds meer mensen kiezen voor een koelingssysteem in huis, waarschuwt Engels. “Grote onbekende is hoe mensen straks met zo’n airco omgaan. Gebruiken ze de installatie alleen op de hetere dagen als het binnen warmer wordt dan 27 of 28 graden? Of gaat-ie ook aan om te voorkomen dat het warmer wordt dan 22 of 23 graden. Dat is een hele grote onbekende gedragscomponent en we weten niet wat dat met de energievraag gaat doen.”
NU 04.07.2019 Huurders die vanwege het Klimaatakkoord te maken krijgen met hogere lasten zonder dat zij daar iets aan kunnen doen, moeten daarvoor worden gecompenseerd. Alle partijen in de Tweede Kamer stemden donderdag met dat voorstel van de PvdA in.
Niet iedereen kan zijn woning zodanig aanpassen dat het duurzamer wordt, merkte PvdA-leider Lodewijk Asscher woensdagavond op in het debat over het Klimaatakkoord.
Daarom riep hij het kabinet op maatregelen te nemen zodat mogelijk gedupeerden er met de klimaatmaatregelen niet op achteruitgaan. Het gaat om huurders met een huurbaas die niet verduurzaamt, kopers van corporatiewoningen die in slechte staat verkeren en mensen die aangesloten zijn op een warmtenet.
Nu Asscher de steun van de Kamer heeft, moet het kabinet duidelijk maken hoe zij deze mensen gaat helpen.
In de klimaatplannen staat dat er een warmtefonds wordt opgericht waarmee de verduurzaming van woningen gefinancierd kan worden. Dat moet toegankelijk worden voor iedereen en tegen een zo laag mogelijke rente.
PvdA belangrijk voor meerderheid in senaat
Het vorige week gepubliceerde Klimaatakkoord bestaat uit een verzameling van maatregelen, die allemaal apart moeten worden behandeld in het parlement. Aangezien de coalitie van VVD, CDA, D66 en ChristenUnie in de Eerste Kamer geen meerderheid heeft, is de steun van de oppositie nodig.
De PvdA zou de coalitie in de senaat aan een meerderheid kunnen helpen, maar die steun krijgen de partijen niet zomaar, liet Asscher woensdag tijdens het debat al weten. “Ga er niet zomaar van uit dat de PvdA de plannen zal steunen.”
In het Klimaatakkoord is een aantal maatregelen opgenomen voor huurders. Zo gaat het energielabel zwaarder meetellen in het puntensysteem waarmee je de maximale huursom kunt berekenen. Een niet-duurzaam huis, krijgt zo een lagere huurprijs.
AD 04.07.2019 Mensen die geen mogelijkheid hebben hun woning te verduurzamen, bijvoorbeeld huurders met een huisbaas die dat weigert, mogen er niet op achteruitgaan door de energiemaatregelen uit het Klimaatakkoord. Dat vindt de gehele Tweede Kamer.
De Tweede Kamer staat unaniem achter een oproep van die strekking van PvdA-leider Lodewijk Asscher, die hij gisteravond deed tijdens het debat over het Klimaatakkoord.
Het kabinet wil de belasting op gas de komende jaren verhogen, terwijl de heffing op elektriciteit juist omlaaggaat. Dat moet mensen ertoe aansporen hun woning beter te isoleren, te kiezen voor een elektrische kookplaat in plaats van een gasfornuis, en voor bijvoorbeeld een warmtepomp in plaats van een cv-ketel.
Asscher wees erop dat mensen in een huurwoning daarbij sterk afhankelijk zijn van de bereidwilligheid van hun huisbaas. Ook mensen die een slecht geïsoleerde corporatiewoning hebben gekocht, dreigen volgens de PvdA het kind van de rekening te worden, net als mensen die aangesloten zijn op een warmtenet waarvan de tarieven gekoppeld zijn aan de gasprijs.
AD 04.07.2019 PvdA en GroenLinks eisen dat het kabinet aanpassingen doet aan het vorige week gepresenteerde Klimaatakkoord. De steun van die oppositiepartijen – in elk geval van de PvdA – is noodzakelijk om klimaatmaatregelen door de Eerste Kamer te loodsen.
Tijdens een debat in de Tweede Kamer maakte PvdA-leider Lodewijk Asscher gisteravond duidelijk dat hij een paar keiharde eisen stelt aan steun voor het Klimaatakkoord. Zo wil hij dat huurders worden gecompenseerd in de energierekening als hun huisbaas geen energiebesparende maatregelen neemt, zoals isolatie van een woning.
De steun van Asscher voor het pakket maatregelen dat er nu ligt, is niet vanzelfsprekend. ,,Ga daar niet van uit’’, waarschuwde hij het kabinet. Net als GroenLinks-leider Jesse Klaver vindt Asscher dat er alsnog een algemene CO2-heffing voor bedrijven zou moeten komen als dit najaar blijkt dat de huidige voorgestelde, beperkte CO2-heffing voor vervuilende bedrijven te weinig oplevert.
Bijtelling
Klaver wilde ook dat de bijtelling voor elektrische auto’s niet al volgend jaar oploopt naar 8 procent. Tot nu toe was bekend dat die bijtelling het komende jaar 4 procent zou bedragen, maar dat wil het kabinet in het Klimaatakkoord dus versneld verhogen. ‘Jojobeleid’, noemde Klaver dat. Staatssecretaris Van Veldhoven (Infrastructuur) meldde dat 10.000 mensen door de maatregel worden geraakt.
Allerlei klimaatmaatregelen uit het akkoord moeten de komende tijd door de Tweede en Eerste Kamer worden aangenomen. In de Tweede Kamer hebben de vier coalitiepartijen wel een meerderheid, maar in de Eerste Kamer niet. Daar is in elk geval de PvdA nodig om een meerderheid achter de plannen te krijgen.
Meedoen
Het kabinet had daarom tijdens het debat warme woorden voor PvdA-leider Asscher. ,,Hij heeft wervend verwoord dat iedereen moet meedoen’’, sprak minister Wiebes van Klimaat. ,,Niet alleen huizenbezitters, ook de huurders.’’ Minister Ollongren (Wonen) benadrukte dat er nu al allerlei maatregelen worden genomen om huurders niet de dupe te laten zijn.
,,Kwetsbare huurders worden beschermd en verhuurders worden gestimuleerd om te verduurzamen’’, zei Ollongren. Uiteindelijk kan een huurder altijd naar de rechter stappen als die het niet eens is met de huurprijs, aldus de minister. Zij wees ook op het nieuw warmtefonds dat er komt, waaruit huiseigenaren geld kunnen lenen om een woning te isoleren of een warmtepomp aan te schaffen. In het najaar komt Ollongren met meer informatie over dat fonds. Voor Asscher waren deze toezeggingen ‘onvoldoende’.
Met het Klimaatakkoord moet worden bereikt dat Nederland in 2030 bijna de helft minder CO2 uitstoot dan in 1990. Daarvoor kwam het kabinet vorige week met een waslijst aan maatregelen, zoals een verhoging van de prijs van gas en een verlaging van die van elektriciteit. Over verschillende maatregelen wordt na het zomerreces verder gedebatteerd.
De minister werkt stuk voor stuk de gestelde vragen door. De Kamer hoort het rustig aan, zonder al te veel interrupties.
Wiebes denkt dat de klimaatplannen zorgen voor een goed vestigingsklimaat voor industrie: qua water, qua wind, qua nautische bereikbaarheid.
Meer dan de helft van lasten komt neer bij de driehonderd grootste bedrijven. ,,Het mkb gaat dus niet meer betalen”, aldus Wiebes.
Wiebes benadrukt dat ‘iedereen mee moet doen’, ook mensen zonder leenruimte, ouderen, etc. Mensen moeten verleid worden, ,,of dat lukt moet later blijken”. Wiebes wil dat jaarlijks evalueren.
Volgens Wiebes was het overleg met 150 organisaties ‘zeer niet de snelste methode’, maar wel een die resultaat heeft opgeleverd.
We gaan weer verder. Minister Eric Wiebes krijgt het woord. ,,Het motto vanaf het begin was haalbaar en betaalbaar.” Hij vindt dat er een evenwichtig pakket ligt. ,,Wat mij betreft Nederland op z’n best.”
Schorsing tot 23.05 uur
Baudet is klaar. Einde van de eerste termijn van de zijde van de Kamer. Zometeen is het woord aan het kabinet om te reageren. Eerst een korte schorsing.
Baudet herhaalt zijn eerdere boodschap: de klimaatmaatregelen kosten gigantisch veel geld, terwijl ze vrijwel niets opleveren.
De laatste spreker in de eerste termijn: Thierry Baudet (FvD). ,,Politiek is keuzes maken”, begint hij. ,,Dit kabinet kiest ervoor om de belastingen niet te verlagen voor hardwerkende Nederlanders. Nee, daar is allemaal geen geld voor.”
Nu Denk-voorman Tunahan Kuzu. Hij vindt dat het akkoord geen verzameling ‘dode letters’ mag zijn, maar daadwerkelijk iets moet doen voor de bescherming van de wereld. Ook moeten de kosten rechtvaardig verdeeld worden, maar daar heeft Kuzu nog flinke zorgen over.
Door met Gerrit Jan Pieter van Otterloo (50Plus). Hij hekelt dat niet duidelijk is wat de gevolgen van de maatregelen zijn. Zijn partij gaat alle maatregelen afzonderlijk beoordelen. Nog geen steun van 50Plus dus.
Klaver interrumpeert. Hij maakt zich zorgen over de houding van de SGP, die volgens hem steeds afstandelijker wordt ten opzichte van de plannen. Stoffer: ,,We denken dat 2030 te krap is om de doelen te halen. Ik wil aan de slag, en niet ons per se houden aan een getal.”
Verder met Chris Stoffer (SGP), die start met een anekdote over het mountainbiketochtje met zijn vrouw vanmorgen. ,,Dat deed me realiseren dat we onze aarde moeten beschermen.” Hij noemt de plannen bewonderenswaardig, maar vreest ook dat het onbetaalbaar is. ,,Ik concludeer dat er nog heel heel heel veel moeten gebeuren.”
Nu Lammert van Raan (PvdD), die partijleider Marianne Thieme – die ziek is – vervangt. Hij hekelt de houding van het kabinet, die hij ‘politieke lafheid en onverantwoord beleid’ verwijt. ,,Compromisme dat zwak en te laat is.” Het kabinet misbruikt volgens hem de burger om niet te hoeven grijpen.
Segers is klaar, door met Pieter Heerma (CDA). ,,Iedereen met kleine kinderen weet dat het moeilijker is om iets op te bouwen dan kapot te maken”, begint hij. ,,We zien dat dit ook geldt in de westerse wereld en politiek.” Hij schaart zich achter het Klimaatakkoord. –>> Laad meer
GroenLinks-leider Klaver en PvdA-leider Asscher op weg naar het debat over de klimaatplannenANP
NOS 03.07.2019 Oppositiepartijen PvdA en GroenLinks willen nog veranderingen aan het definitieve Klimaatakkoord. Voor hun uiteindelijke steun eist de PvdA onder meer compensatie voor huurders die kampen met een hoge energierekening omdat hun huisbaas weigert het huis te isoleren.
“Als je denkt dat wij komen applaudisseren, dan heeft u het mis,” zei PvdA-leider Asscher tijdens het debat over het Klimaatakkoord. “Als er geen concrete oplossingen komen, dan kunt u fluiten naar onze steun.”
GroenLinks wil onder meer dat grote bedrijven meer betalen voor de uitstoot van CO2. Ook moet er een eerlijker verdeling komen tussen burgers en bedrijven, zo zei GroenLinks-leider Klaver tijdens het eerste debat over het vrijdag gepresenteerde Klimaatakkoord, waarover maanden is onderhandeld.
Geen akkoord
In de Tweede Kamer heeft het kabinet-Rutte III de nodige steun van de vier coalitiepartijen. Maar in de Eerste Kamer heeft het kabinet geen meerderheid en daar is dus de instemming nodig van de oppositie, bijvoorbeeld van de PvdA of GroenLinks. Tijdens het debat bleek dat het daar nu nog te vroeg voor is. “Er is nog geen akkoord”, zei GroenLinks-leider Klaver. “Maar ik ben optimistisch.”
De Tweede Kamer hoeft nog geen ja te zeggen tegen de kabinetsplannen om de uitstoot van broeikasgassen te verminderen. De komende maanden worden de maatregelen nog verder doorberekend, in detail uitgewerkt en vervolgens in delen besproken.
Tijdens het debat werd duidelijk dat GroenLinks en de PvdA wel willen meepraten, constateert NOS-verslaggever Arjan Noorlander. “Ze zien het best zitten, maar zo’n debat is wel het moment om hun zorgen te uiten.”
Coalitiepartijen D66, ChristenUnie en het CDA lieten hun bereidheid doorschemeren iets te doen met de eisen van de PvdA en GroenLinks. “Dit is geen dichtgetimmerd akkoord. We staan open voor suggesties”, zei D66-leider Jetten.
Een onvoldoende
Steun van oppositiepartijen SP en PVV is niet te verwachten. De SP vindt dat de lage inkomens te hard worden getroffen en dat de industrie niet hard genoeg wordt aangepakt. “Dit voorstel krijgt een onvoldoende”, aldus SP-Kamerlid Beckerman. De PVV gelooft niet in een snelle opwarming van de aarde en vindt het onzin dat het kabinet zoveel geld uittrekt voor CO2-reductie.
NU 03.07.2019 GroenLinks en de PvdA blijven erg kritisch over een aantal belangrijke maatregelen uit het vorige week gepubliceerde Klimaatakkoord. De plannen zijn niet toereikend voor huurders en de grote industrie, lieten de partijleiders woensdagavond weten tijdens het debat over de klimaatplannen.
Om de klimaatplannen door het parlement te loodsen, hebben regeringspartijen VVD, CDA, D66 en ChristenUnie de steun van de oppositie in de Eerste Kamer nodig. De PvdA of GroenLinks kunnen de coalitie aan een meerderheid helpen.
Maar die steun is niet vanzelfsprekend, waarschuwde PvdA-leider Lodewijk Asscher al direct. “Ga er niet zomaar van uit dat de PvdA de plannen zal steunen.”
Een van die plannen is de oprichting van een warmtefonds. Daarmee kunnen huiseigenaren de verduurzaming van hun woning financieren. Een mooi initiatief, vindt Asscher, maar vooral voor woningbezitters. “Er moet een oplossing komen voor de huurders die een hogere energierekening krijgen. Anders kun je fluiten naar die steun”, beet Asscher VVD’er Dilan Yesilgöz toe.
‘Nederlandse burgers betalen mee aan grote industrie’
Jesse Klaver (GroenLinks) vindt vooral dat de zware industrie geen eerlijke bijdrage levert. Er komt een CO2-heffing voor iedere ton die te veel wordt uitgestoten, bovenop de de al bestaande Europese heffing.
Die levert volgens Klaver alleen geen enkele euro op omdat de vrijstelling zo hoog is dat bedrijven het niet hoeven te betalen. Als de heffing wel geld oplevert, wordt dat sowieso teruggesluisd naar de industrie via subsidie om te vergroenen.
Verder betalen deze meest vervuilende bedrijven 550 miljoen euro aan een subsidiepot voor duurzame energie, maar ontvangen zij daar tot 2030 ook 1 miljard euro uit. Klaver: “Nederlandse burgers betalen nog steeds mee aan de grote industrie.”
Yesilgöz zou juist blij zijn als de CO2-heffing niets opbrengt. “Dat zou betekenen dat die bedrijven bezig zijn met verduurzamen”, zei de VVD’er. Bovendien gaat het haar maar om één doel: CO2-reductie.
Doel is helft minder uitstoot in 2030
Yesilgöz kon het niet laten de PvdA en GroenLinks nog even te wijzen op hun eigen plannen om de industrie te belasten via een heffing. In die inmiddels doorgerekende plannen blijkt dat bedrijven naar het buitenland vluchten waardoor de uitstoot daar stijgt. Ook zouden deze plannen duurder voor de burger uitpakken dan de heffing die het kabinet voorstelt.
Meer dan honderd maatschappelijke organisaties en bedrijven hebben twee jaar lang overlegd om tot voorstellen te komen. Uit die voorstellen hebben kabinet en coalitie een selectie gemaakt en zelf aangevuld en aangepast om het klimaatdoel te halen: de helft minder CO2-uitstoot in 2030 ten opzichte van 1990.
AD 03.07.2019 ‘Gebakken lucht’, ‘compromisme’ en zelfs een ‘baggerakkoord’. De oppositie is bepaald niet te spreken over het nieuwe Klimaatakkoord dat vorige week door het kabinet werd gepresenteerd. Vanavond debatteert de Tweede Kamer over het akkoord, dat vol staat met maatregelen waarvan het nog maar de vraag is hoe ze zullen uitpakken voor de portemonnee van Nederlanders. Mis niks met ons liveblog.
Met het Klimaatakkoord moet bereikt worden dat Nederland in 2030 bijna de helft minder CO2 uitstoot dan in 1990. Daarvoor komt het kabinet met een waslijst aan maatregelen, zoals een verhoging van de prijs van gas en een verlaging van die van elektriciteit. Ook komen er subsidies en leningen voor warmtepompen en het isoleren van huizen.
‘Eerlijk en haalbaar’, herhaalde minister Eric Wiebes (Klimaat) tijdens de presentatie meermaals, maar daar denkt de oppositie heel anders over. Aan de linkerflank vindt men de lasten oneerlijk verdeeld. ,,Nog steeds krijgt de grote vervuilende industrie bijvoorbeeld subsidie, terwijl veel mensen en het MKB extra moeten gaan betalen’’, aldus SP-leider Lilian Marijnissen eerder. Ook de PvdA, op wier steun het kabinet juist hoopt, vindt het akkoord ‘niet groen en eerlijk genoeg’.
Aan de rechterflank vindt men de maatregelen juist veel te ver gaan. ,,Dit akkoord zal de mensen en bedrijven in Nederland bakken met geld kosten. Het is puur bedrog dat de precieze kosten niet eens zijn doorgerekend!’’, zegt Geert Wilders (PVV), die het een ‘baggerakkoord’ noemt. Wat hem betreft berust het akkoord op ‘ideologische en groene gekte’. Die mening is ook Forum voor Democratie toegedaan. Voorman Thierry Baudet zal dan ook samen met zijn PVV-collega vol de aanval openen op het kabinet.
AD 03.07.2019 ‘Gebakken lucht’, ‘compromisme’ en zelfs een ‘baggerakkoord’. De oppositie is bepaald niet te spreken over het nieuwe Klimaatakkoord dat vorige week door het kabinet werd gepresenteerd. Vanavond debatteert de Tweede Kamer over het akkoord, dat vol staat met maatregelen waarvan het nog maar de vraag is hoe ze zullen uitpakken voor de portemonnee van Nederlanders. Mis niks met ons liveblog.
Met het Klimaatakkoord moet bereikt worden dat Nederland in 2030 bijna de helft minder CO2 uitstoot dan in 1990. Daarvoor komt het kabinet met een waslijst aan maatregelen, zoals een verhoging van de prijs van gas en een verlaging van die van elektriciteit. Ook komen er subsidies en leningen voor warmtepompen en het isoleren van huizen.
‘Eerlijk en haalbaar’, herhaalde minister Eric Wiebes (Klimaat) tijdens de presentatie meermaals, maar daar denkt de oppositie heel anders over. Aan de linkerflank vindt men de lasten oneerlijk verdeeld. ,,Nog steeds krijgt de grote vervuilende industrie bijvoorbeeld subsidie, terwijl veel mensen en het MKB extra moeten gaan betalen’’, aldus SP-leider Lilian Marijnissen eerder. Ook de PvdA, op wier steun het kabinet juist hoopt, vindt het akkoord ‘niet groen en eerlijk genoeg’.
Aan de rechterflank vindt men de maatregelen juist veel te ver gaan. ,,Dit akkoord zal de mensen en bedrijven in Nederland bakken met geld kosten. Het is puur bedrog dat de precieze kosten niet eens zijn doorgerekend!’’, zegt Geert Wilders (PVV), die het een ‘baggerakkoord’ noemt. Wat hem betreft berust het akkoord op ‘ideologische en groene gekte’. Die mening is ook Forum voor Democratie toegedaan. Voorman Thierry Baudet zal dan ook samen met zijn PVV-collega vol de aanval openen op het kabinet.
NOS 02.07.2019 Onderzoeksinstituut TNO en grote bedrijven in de Nederlandse industrie denken het doel van het Klimaatakkoord vooral te kunnen halen door middel van blauwe waterstof. Een nieuwe grootschalige fabriek op de Maasvlakte kan in een belangrijk deel van de toekomstige behoefte naar waterstof voorzien, blijkt uit onderzoek van TNO in samenwerking met 16 grote bedrijven en organisaties, dat vanmiddag is overhandigd aan minister Wiebes.
Waterstof kan onder voorwaarden fossiele brandstoffen vervangen. In het vorige week gesloten Nationaal Klimaatakkoord heeft waterstof een belangrijke rol gekregen. Niet alleen in de industrie, ook in het vervoer en mogelijk in de toekomst in de gebouwde omgeving worden verschillende toepassingsmogelijkheden voor waterstof gezien.
Bij het plan van TNO gaat het om de raffinaderijen, de chemie en mogelijk ook kolencentrales. De hoop is dat waterstof aardgas en mogelijk ook steenkool kan vervangen. Voor de productie van blauwe waterstof wordt nog wel aardgas gebruikt, maar de CO2 wordt afgevangen en onder de grond opgeslagen. Voor groene waterstof wordt geen gas meer gebruikt, omdat dit gemaakt kan worden met windenergie.
Overgangsperiode
Maar op korte termijn is er niet voldoende groene waterstof beschikbaar, vertelt René Peters van TNO. “Voor die groene variant heb je heel veel groene energie nodig. Die hoeveelheid is er nu nog niet. Voordat je dat niveau bereikt hebt, bijvoorbeeld door de nieuwe windparken op zee, ben je tien jaar verder. Daarom moeten we met blauwe waterstof de komende tien jaar overbruggen.”
Waterstof bestaat in verschillende varianten: grijze, groene en blauwe waterstof;
* Grijze waterstof wordt vooral gemaakt met aardgas. Daarbij wordt water gesplitst in waterstofgas en CO2. De waterstof kan vervoerd worden en op een andere plaats als energiebron worden gebruikt.
* Bij blauwe waterstof is de bron nog steeds wel aardgas, maar wordt de CO2 er uitgehaald en onder de grond opgeslagen.
* Bij groene waterstof is de energiebron geen aardgas, maar bijvoorbeeld windenergie. Bij deze variant komt dus helemaal geen CO2 meer vrij.
TNO heeft samen met de bedrijven verschillende varianten onderzocht, waarbij zo snel mogelijk de CO2-uitstoot fors naar beneden kan. Er is bijvoorbeeld gekeken naar het grootschalig gebruik van biomassa of het elektrificeren van productieprocessen. Maar deze opties zijn allemaal duurder dan de inzet van blauwe waterstof.
Wel betekent het dat er op grote schaal CO2 onder de zeebodem moet worden opgeslagen. De CO2 wordt met buizen geïnjecteerd in lege gasvelden voor de kust, is het plan. Volgens TNO zijn er vlak bij de kust vier à zes lege gasvelden in de Noordzee, die geschikt zijn om de CO2 in op te slaan.
Goedkoper
Waar het tot nu toe vaak gaat over het afvangen van CO2 uit rookgassen in een schoorsteen, is het nu de bedoeling dat de CO2 veel eerder in het proces uit het aardgas wordt gehaald. “Nog voordat je het gas gaat gebruiken, kan de CO2 er al uitgehaald worden”, vertelt Peters. Omdat de dichtheid van CO2 dan veel groter is, is het een goedkopere techniek. “Als je aardgas verhit, wordt het gesplitst in een stroom met vooral CO2 en een stroom waterstof.”
De CO2 is er dan goedkoper uit te halen, dan wanneer je het uit een schoorsteen filtert, zoals bij bijvoorbeeld een kolencentrale. Er zitten volgens Peters dan ook meerdere voordelen aan het plan. Niet alleen is het goedkoper, ook past de waterstof goed bij de huidige productieprocessen in bedrijven. Daarnaast is ook de haven van Rotterdam voorstander, omdat die zich graag wil profileren als klimaatvriendelijke haven.
Klimaatakkoord
In het vorige week gepresenteerde Klimaatakkoord staat ook de ontwikkeling van groene en blauwe waterstof beschreven. Op dit moment is er “helaas” nog onvoldoende groene waterstof beschikbaar, aldus de tekst in het akkoord, en dus wordt gezocht naar mogelijkheden om die versneld te ontwikkelen.
Natuur & Milieu waarschuwt dat investeringen in blauwe waterstof niet ten koste mogen gaan van die in de groene variant. “Je bouwt een fabriek niet voor een paar jaar”, zegt directeur Marjolein Demmers. “Het gevaar is dat er investeringen worden gedaan in de opslag van CO2, die ten koste gaan van de ontwikkeling van echt groene waterstof.”
Natuur & Milieu doet dan ook een oproep dat zo snel mogelijk in kaart wordt gebracht hoe Nederland tot voldoende aanbod van groene waterstof kan komen.
Met het plan voor blauwe waterstof kan 2,2 tot 4,3 megaton CO2 bespaard worden. De totale uitstoot van de Rotterdamse haven is 26 megaton, 17 procent van de uitstoot in Nederland. De investering in de nieuwe fabriek en leidingen bedraagt 2 miljard euro, die deels van de overheid moet komen.
NOS 29.06.2019 Het is misschien wel de opvallendste maatregel uit het Klimaatakkoord: de CO2-heffing voor vervuilende bedrijven. Hoe ziet de uitvoering van de CO2-heffing eruit en waar zitten de pijnpunten?
Helemaal nieuw is een vorm van CO2-belasting niet. Op dit moment betalen Nederlandse bedrijven voor hun uitstoot via het Europese emissiehandelssysteem (ETS). Dat gaat om zo’n 20 euro per ton uitgestoten broeikasgas. Maar dat is voor de klimaatdoelstellingen niet voldoende. Daarom komt er met de invoer van de CO2-heffing een bedrag bovenop. Dat extra bedrag wordt alleen betaald over elke ton CO2 die boven die Europese ETS-grens wordt uitgestoten.
Met de invoering van de nieuwe, of extra, CO2-heffing moeten bedrijven vanaf 2021 niet alleen meer gaan betalen. Ze moeten ook minder gaan uitstoten (een verlaging van zo’n 10 procent). Overschrijdt een Nederlands bedrijf die nieuwe lagere grens, dan betaalt het bedrijf vanaf 2021 30 euro per ton tot maximaal 150 euro per ton in 2030.
Grote bedrijven
De heffing geldt voor grote bedrijven in nagenoeg elke sector. De lucht- en scheepvaart zijn niet meegenomen in het Klimaatakkoord en dragen dus niet bij.
Er is wel verschil wat er per bedrijf betaald moet worden, afhankelijk van de activiteiten. In het klimaatakkoord staat nu dat de 300 grootste bedrijven in Nederland de heffing gaan betalen als zij de heffingsvrije grens overschrijden. Samen zijn zij verantwoordelijk voor zo’n 80 procent van de uitstoot aan CO2-gassen in de Nederlandse industrie.
De hoogte van de Europese taks ETS wordt berekend op basis van bijvoorbeeld de bedrijfsgrootte of type productie. Omdat de nieuwe CO2-taks gekoppeld is aan die ETS kan dat ‘makkelijk’ worden geregeld. Hoewel de nieuwe CO2-heffing niet Europees breed wordt ingevoerd, zijn het wel dezelfde – onafhankelijke – inspecteurs van de Europese ETS die de controle op zich nemen.
Wat gaan we merken van het Klimaatakkoord? Zie hieronder:
Critici van het klimaatakkoord zeggen dat de industrie met de CO2-heffing nog steeds onvoldoende wordt belast. Om te voldoen aan de Europese klimaatdoelstellingen zoals afgesproken in 2015 in Parijs, moet de industrie 14,3 megaton minder CO2 gaan uitstoten. Volgens doorrekeningen van het Planbureau voor de Leefomgeving wordt dat doel met de nieuwe heffingen gehaald.
Prijsprikkel
Milieuclubs, waaronder Greenpeace, zeggen echter in reactie op het Klimaatakkoord dat de verlaging geen garantie geeft dat hiermee de klimaatdoelen worden gehaald. Ook blijft het volgens deze groepen onduidelijk vanaf wanneer grote vervuilers de heffing daadwerkelijk gaan betalen.
Maar de maatregel is niet bedoeld om geld op te halen; het gaat erom dat de uitstoot wordt verminderd. “En dat gaat lukken op basis van de huidige maatregelen”, zegt econoom Dirk Schoenmaker van de Erasmus Universiteit. Hij was een van de zeventig economen die betrokken waren bij het Klimaatakkoord.
Dat heeft volgens hem te maken met de prikkel die uitgaat van een dergelijke heffing. Die is zo hoog dat je het per se wilt vermijden, want de prijs loopt anders aardig op, zegt hij. “Het zijn kosten voor bedrijven; het is een simpele rekensom en les 1 in de economie. Wordt het duurder dan gaat iemand het minder gebruiken.”
Het geld dat de vervuilende bedrijven straks kwijt zijn aan de emissietaks vloeit de staatskas in, maar wel naar een potje binnen de algemene middelen. Omdat het een belasting is met als doelstelling de klimaatdoelen te behalen, wordt het opgebrachte geld ook weer uitgekeerd aan dezelfde bedrijven in de vorm van subsidies voor schone technologie-ontwikkeling. Het idee is dat de CO2-taks op die manier aan twee kanten werkt: de uitstoot wordt belast en duurzamere technologie wordt beloond.
Zweden
Het idee voor een CO2-taks komt voor dit kabinet niet uit de lucht vallen. Bedrijven in andere landen betalen nu al belasting over hun uitstoot, zoals in Zweden. Daar werd de heffing in 1991 van kracht en de uitstoot is met zo’n kwart teruggebracht.
De prijs per ton uitstoot ligt daar ook flink hoger dan in andere landen: 112 euro. Ook in Noorwegen is er al een extra CO2-heffing. Daar betalen bedrijven 52 euro per ton uitstoot. Ook in het Verenigd Koninkrijk en IJsland zijn er extra heffingen (bron: De Nederlandsche Bank).
AD 29.06.2019 Het Klimaatakkoord regelt tot 2030 hoe Nederland met een stevige verbouwing de klimaatdoelen gaat halen. ,,Geen stress’’, stelt VVD-fractievoorzitter Klaas Dijkhoff. En al helemaal niet over rekeningrijden.
Buiten is het tropisch, maar in het klimaatdebat lijkt de hitte er heel even af nu het kabinet een compromis heeft bereikt. Ook VVD-fractievoorzitter Klaas Dijkhoff stemde in. Opvallend, want in januari zei hij nog te kiezen voor de burger, niet voor het kabinet. De klimaatmaatregelen die zijn partijgenoot Ed Nijpels presenteerde als voorzitter van de klimaattafels gingen hem veel te ver.
Dijkhoff: ,,Het is niet per se mijn natuurlijke stijl om zoiets te doen, zonder te weten dat je het gaat binnenhalen. Want het is een risico. Mijn handtekening stond wel onder het regeerakkoord. Maar ik zag zo veel mensen meteen voor waar aannemen wat er werd geadviseerd – en ontevreden zijn met de inhoud ervan. Ik dacht: ik moet wel laten weten dat ik er ook nog ben als volksvertegenwoordiger.’’
AD 29.06.2019 De invoering van een vorm van rekeningrijden, een van de meest omstreden maatregelen uit het Klimaatakkoord, staat nu al op losse schroeven. VVD-fractievoorzitter Klaas Dijkhoff zegt dat het ‘niet zeker is’ dat zijn partij de invoering van rekeningrijden vanaf 2026 steunt.
Voor heel veel mensen die nu in de spits reizen, is dat vanwege hun werk noodzakelijk, aldus Klaas Dijkhoff, VVD-fractievoorzitter.
In een interview met deze site, een dag na de presentatie van het Klimaatakkoord, somt Dijkhoff een aantal redenen op waarom rekeningrijden er mogelijk niet komt. Zo is het volgens hem aan de VVD-leden om te bepalen of rekeningrijden wordt opgenomen in het verkiezingsprogramma van de partij. Ook kan de maatregel bij een nieuwe kabinetsformatie van tafel worden geveegd.
In het gisteren gepresenteerde akkoord hebben de coalitiepartijen afgesproken om drie varianten van rekeningrijden te onderzoeken: een heffing voor elektrische auto’s, eentje voor het hele wagenpark en een spitsheffing. Dijkhoff zegt nu dat het zou kunnen dat alle drie varianten ‘niet deugen’, en dat rekeningrijden dus niet wordt ingevoerd. ,,Het is niet zeker dat het er komt. Het is niet besloten.’’
Coalitiepartijen D66 en ChristenUnie dwongen in het Klimaatakkoord af dat nog deze kabinetsperiode voorbereidingen worden getroffen voor rekeningrijden per 2026. Maar bij de VVD ligt al jaren een taboe op het betalen per gereden kilometer. Dat Dijkhoff dit nu toch overweegt, komt doordat de schatkist miljarden euro’s misloopt als steeds meer auto’s elektrisch worden en de accijns bij de pomp daardoor wegvalt.
De VVD-fractievoorzitter zegt om die reden een voorkeur te hebben voor de variant waarbij enkel eigenaren van een elektrische auto gaan rekeningrijden. ,,Ik wil in ieder geval niet dat de tankers gaan betalen voor de laders’’, zegt Dijkhoff. Ook is hij fel tegen een spitsheffing. ,,Voor heel veel mensen die nu in de spits reizen, is dat vanwege hun werk noodzakelijk.’’
Tot vorige maand stond op de VVD-website nog het standpunt: ‘Wij waren, zijn en blijven tegen de kilometerheffing’. Die passage is tijdens de onderhandelingen over het Klimaatakkoord geschrapt. Nu meldt de site dat de partij alleen tegen een spitsheffing is.
Minister Wiebes van Economische Zaken en Klimaat noemde het klimaatakkoord gisteren ‘haalbaar en betaalbaar’. Bekijk de video !
RO 28.06.2019 Nederland stoot in 2030 de helft minder broeikasgassen uit ten opzichte van 1990. De maatregelen die Nederland neemt om de CO2-uitstoot te halveren, staan in het Klimaatakkoord dat minister Wiebes van Economische Zaken en Klimaat vandaag namens het kabinet aan de Tweede Kamer heeft gezonden.
Uitgangspunt van het Klimaatakkoord is dat de stap naar minder CO2-uitstoot voor iedereen haalbaar en betaalbaar is. Daarom ontziet het kabinet de huishoudportemonnee zoveel mogelijk en zorgt het kabinet voor een eerlijke verdeling van lasten tussen burgers en bedrijven. Daarnaast neemt Nederland de tijd: maatregelen worden stap voor stap genomen.
Meer dan 100 partijen hebben het afgelopen jaar gewerkt aan een pakket maatregelen waarmee Nederland zijn CO2-uitstoot halveert. Het kabinet neemt aanvullend een aantal maatregelen om zeker te stellen dat de opgave én de rekening eerlijk wordt verdeeld.
Eerlijk
Het kabinet verschuift de rekening van huishoudens naar bedrijven. De belasting op de energienota van huishoudens met een gemiddeld verbruik gaat volgend jaar met 100 euro omlaag. In de jaren daarna wordt de stijging van de energiebelasting beperkt.
De industrie draagt tot en met 2030 meer aan de zogeheten Opslag Duurzame Energie (ODE) bij dan zij aan subsidies krijgt voor het Klimaatakkoord. Verder zorgt het kabinet ervoor dat het stimuleren van elektrisch rijden niet ten koste gaat van mensen die zich nog geen elektrische auto kunnen veroorloven.
Het kabinet neemt ook maatregelen die de industrie schoner maakt en tegelijkertijd de banen in Nederland houdt. Daarvoor introduceert het kabinet een verstandige CO2-heffing voor de industrie. Dit stimuleert bedrijven om stappen te zetten in verduurzaming, waardoor de Nederlandse concurrentiepositie sterker wordt.
Haalbaar
Iedereen krijgt met het Klimaatakkoord te maken, maar lang niet allemaal van vandaag-op-morgen. Nederland maakt gebruik van de 31 jaar die er is voor de transitie richting 2050. Het kabinet zal mensen de komende jaren ontzorgen met een wijkgerichte aanpak en stimuleert mensen om op een natuurlijk moment te investeren in duurzamer rijden en isolatie van hun woning. Huizenbezitters die investeren in verduurzaming kunnen daarvoor een beroep doen op een Warmtefonds.
Met het pakket aan maatregelen dat het kabinet vandaag presenteert, komt Nederland de afspraken na die zijn gemaakt in de Klimaatovereenkomst van Parijs. Het kabinet vertrouwt erop dat het Klimaatakkoord Nederland voor iedereen economisch sterker en duurzamer maakt.
NU 28.06.2019 Het pakket aan maatregelen dat gebundeld is in het Klimaatakkoord moet de broeikasgassen in 2030 met 49 procent terugdringen vergeleken met 1990. Het kabinet zet daarmee een stap richting de klimaatdoelen van Parijs die de opwarming van de aarde moeten tegengaan. Wat betekenen de maatregelen voor jou?
Dit zijn de belangrijkste punten;
Lagere energierekening, CO2-vrij wonen en warmtefonds
Het kabinet wil dat alle gebouwen in 2050 duurzaam zijn. Woningen en gebouwen worden in de komende dertig jaar CO2-vrij gemaakt. Dat betekent dat de CV-ketel op termijn zal verdwijnen. Nieuwe wijken die worden gebouwd moeten het zonder een aardgasnetwerk doen. In de bestaande wijken blijft het aardgasnetwerk liggen. Dat netwerk wil het kabinet gebruiken voor gas dat duurzaam is. In andere wijken wordt het aardgasnetwerk wel vervangen. De gemeenten krijgen hierin de regie.
Om je huis te verduurzamen komt er een warmtefonds waar jaarlijks 50 tot 80 miljoen euro in wordt gestopt. Met behulp van dat fonds kan geld, tegen een lage rente, geleend worden om je huis met bijvoorbeeld betere isolering te verduurzamen. Het fonds loopt tot 2030.
De belasting op gas gaat stapsgewijs omhoog, terwijl die op elektriciteit omlaag gaat. Dat moet ervoor zorgen dat mensen een prikkel krijgen om hun huizen beter te isoleren en van het gas af te gaan.
De energierekening gaat omlaag. Dit jaar stijgt de energienota nog met ruim 300 euro, maar in 2020 daalt die gemiddeld met 100 euro. Dat komt door de verschuiving van een deel van belasting voor de burger naar de industrie. De energiebelasting stijgt de jaren daarna wel verder.
‘Toekomst van de auto is elektrisch’
Het kabinet zet in op een overstap naar volledig schoon autorijden. Het doel is dat er in 2050 alleen nog CO2-vrije auto’s rijden.
Vanaf 2030 mogen nieuwe auto’s geen CO2 uitstoten. Er zullen daarna geen nieuwe auto’s verkocht worden die op fossiele brandstof rijden; alleen auto’s die op waterstof rijden of elektrisch zijn.
Voor de bestaande auto’s die nog wel op fossiele brandstof rijden, wil het kabinet inzetten op schonere biobrandstoffen als vervanger.
Omdat leaseauto’s vaak op de tweedehandsmarkt belanden, wil het kabinet de subsidiëring van dure elektrische leaseauto’s versoberen. De bedoeling is dat leaserijders meer gaan kiezen voor auto’s uit de middenklasse, zodat die op de tweedehandsmarkt belanden. Particulieren die een tweedehands elektrische auto willen aanschaffen, kunnen van het kabinet verschillende vergoedingen, zoals een batterijgarantie, verwachten. Ook wordt er geïnvesteerd in de aanleg van laadpalen.
De belasting op diesel gaat in 2021 en 2023 omhoog met 1 cent. Vanaf 2025 mogen alleen nog maar snorfietsen worden verkocht die emissieloos zijn. Voor bromfietsen is het streven dat nieuwe modellen vanaf 2030 geen CO2 uitstoten. De voorgenomen accijnsverhoging op benzine is van tafel.
Onderzoek naar drie varianten van rekeningrijden
Omdat de toekomst van de auto in Nederland volgens het akkoord elektrisch is, dreigt er minder belasting via de brandstofaccijns binnen te komen. Om te voorkomen dat alleen eigenaren van benzineauto’s voor de brandstofaccijnzen zorgen, wordt er gekeken naar varianten van rekeningrijden: een kilometerheffing voor alleen elektrische auto’s, een tijd- en plaatsgebonden heffing voor alle auto’s, of een spitsheffing.
Dit kabinet zal niet tot een keuze van de drie varianten komen. De onderzoeken naar rekeningrijden die zijn ingesteld moeten er bij de formatie na 2026 toe leiden dat er een besluit wordt genomen.
CO2-taks voor bedrijven
Er komt een CO2-heffing voor de industrie. Bedrijven moeten vanaf 2021 per teveel uitgestoten megaton CO2 30 euro betalen. Dat bedrag loopt daarna verder op naar 125 tot 150 euro per megaton in 2030. Dat is inclusief de Europese CO2-heffing (ETS) die de industrie nu al moet betalen. De opbrengsten worden teruggesluisd naar de verduurzaming van de industrie.
De subsidie voor de opslag van CO2 onder de grond (CCS) blijft bestaan, maar krijgt wel strengere regels en wordt beperkt.
De subsidiepot voor duurzame energie (ODE), wordt vanaf 2020 voor twee derde opgehoest door bedrijven en voor een derde door burgers. Die verhouding is nu nog gelijk. Door deze schuif gaat de energierekening voor huishoudens omlaag.
Ook de landbouw levert een bijdrage. Er komt geld voor boeren die willen stoppen of willen overstappen naar kleinschaliger landbouw. Het kabinet zegt dat daarmee de vervuilende veestapel kan inkrimpen.
Windenergie, zonne-energie en kernenergie
In 2030 moet 70 procent van de elektriciteit duurzaam worden opgewekt en in 2050 voor 100 procent. Dat kan met gebruik van waterstof, biomassa, groen gas (gas van biobrandstof) en fossiele brandstof waarbij CO2 wordt afgevangen en opgeslagen.
Kernenergie is ook een optie, want daar komt geen CO2-uitstoot bij kijken, maar dat is voor 2030 waarschijnlijk niet haalbaar omdat er geen aanbieders zijn.
In 2021 wordt er gekeken of er extra investeringen nodig zijn in windenergie op land en op zee om de klimaatdoelen te halen. Volgend jaar wordt er meer duidelijkheid verwacht rond de opwekking van zonne-energie.
NOS 28.06.2019 Het nieuwe Klimaatakkoord zal leiden tot verdergaande ingrepen in het landschap. Er zullen nog meer zonnepanelen en windmolens moeten komen, en geothermie, restwarmte en biomassa. Om te bepalen hoe en waar dit gaat gebeuren, is Nederland verdeeld in 30 energieregio’s.
Zo’n regionaal samenwerkingsverband wordt een RES (een Regionale Energie Strategie) genoemd. Provincies, gemeenten en waterschappen werken erin samen met netbeheerders, energiebedrijven en bijvoorbeeld woningcorporaties. De bedoeling is dat door deze nieuwe regionale organisaties meer draagvlak ontstaat voor alle maatregelen en dat de plannen goed op elkaar afgestemd raken.
Sommige regio’s zijn hier al volop mee bezig, andere moeten nog uit de startblokken komen. De RES-regio’s moeten over een jaar een voorlopig plan presenteren, waarna wordt gekeken of alle maatregelen bij elkaar opgeteld voldoende opleveren: 35 TWh (Terawattuur). Daarna krijgen de regio’s de tijd om de plannen verder uit te werken.
Voorloper
Eén van de gebieden die al behoorlijk ver zijn, is de regio Den Haag-Rotterdam. Hoewel dichtbevolkt, blijkt er toch meer mogelijk dan werd verwacht, vertelt wethouder Stephan Brandligt van Delft.
“We hebben als gemeente gemerkt dat er heel veel gebeurt op energiegebied. Bewoners gaan ook steeds meer doen. En alles wat je als gemeente doet, heeft ook meteen effect op je buren. Daarnaast wil je weten welke bronnen er zijn voor warmte en of je daar ook daadwerkelijk gebruik van kunt maken. Om dat allemaal af te stemmen, is zo’n regionale strategie nodig”, zegt Brandligt.
Zijn gebied heeft een overschot aan warmte, maar een tekort aan elektriciteit. “Deze regio is heel gunstig voor warmte, het zit veel in de grond en kan gebruikt worden voor geothermie. Ook hebben we in de Rotterdamse haven veel restwarmte over. Maar tegelijk is het een regio met veel inwoners die veel elektriciteit gebruiken. Daar hebben we dus een tekort aan.” De regio wil dit oplossen door de beschikbare warmte zoveel mogelijk te benutten en te bedenken op welke extra plekken duurzame elektriciteit kan worden opgewekt.
Binnen dertig jaar zijn er alleen nog elektrische auto’s te koop, gaan we van het gas af en zijn de kolencentrales dicht. Dit gaan we merken van het Klimaatakkoord:
Bij dit laatste is er al een volgorde afgesproken: eerst zon, dan wind. Brandligt: “We hebben ontwerpprincipes afgesproken. Dat we zonnepanelen eerst op daken gaan leggen, dan op grote parkeerterreinen en dan bijvoorbeeld langs industrieterreinen. En niet in natuurgebieden.”
Burgers die geen zonnepanelen op hun dak kunnen of willen leggen, worden in staat gesteld om daken van bijvoorbeeld overheidsgebouwen te gebruiken. Als het gaat om extra windmolens, is het de bedoeling dat die langs andere infrastructuur worden geplaatst, zoals snelwegen. “We bedenken: waar doe je iets wel, waar doe je iets niet.”
Bij het maken van de plannen is er soms sprake van conflicterende belangen, erkent Brandligt. “Wij zijn al anderhalf geleden met dit proces begonnen. En dat is verrassend goed gegaan, omdat ieders belang op tafel ligt, er naar ieders belang wordt geluisterd en er een goeie afweging is tussen de belangen die spelen.”
Het is de bedoeling dat er niet alleen op regionaal niveau wordt samengewerkt, de verschillende regio’s moeten ook onderling hun activiteiten op elkaar afstemmen. Mogelijk kunnen ze dan ook stroom of warmte uitwisselen.
Warmte uit de aarde
Naast restwarmte van de industrie zet Zuid-Holland dus ook in op geothermie. Zo komt er in Naaldwijk warm water uit een reservoir op drie kilometer diepte. Dat water is 90 graden. “Die temperatuur brengen we naar tuinders en die gebruiken dat in hun kassen, totdat het is afgekoeld naar 30 graden en dan brengen we het weer terug in de ondergrond”, vertelt Han van Gorp van Trias Westland.
In de toekomst zal geothermie op steeds meer plekken beschikbaar komen voor burgers, denkt Van Gorp. “Ik denk dat het een mooie aanvulling is op het palet van duurzame energie dat we al hebben, met vooral zonne- en windenergie.”
“Warm water zit overal in de diepe ondergrond. Wat je nodig hebt, is een wat groter reservoir met water. Dat zit niet overal, maar er zijn studies gaande om te bepalen waar die reservoirs zitten. Als we daar een beter beeld van hebben, kunnen we veel meer met geothermie doen.” Wel kleven er risico’s aan, zegt Van Gorp. “Veel mensen zijn bang voor aardbevingen. Dat risico is vrij klein, maar niet helemaal uit te sluiten.”
Elsevier 28.06.2019 Actiegroep Urgenda is woedend dat het kabinet mogelijk niet zal voldoen aan het vonnis in de door Urgenda gewonnen klimaatrechtszaak. ‘Als dit waar is, is dit de bijl aan de wortel van de rechtsstaat,’ zegt directeur Marjan Minnesma (52) in een reactie.
Vandaag meldde het Algemeen Dagblad, na inzage in de klimaatplannen, dat het kabinet maar deels zal voldoen aan het vonnis. Hiervoor zou boven op het bestaand klimaatbeleid de uitstoot van broeikasgassen in 2020 met nog eens 9 miljoen ton moeten worden teruggebracht. Volgens het AD neemt het kabinet slechts maatregelen voor een reductie van 4 miljoen ton.
Urgenda-vonnis staat los van Klimaatakkoord
Het vonnis staat los van het Klimaatakkoord dat ook later vanmiddag wordt gepresenteerd, al gaat het om gelijksoortig beleid. Het ministerie bevestigt dat tegelijkertijd een brief verschijnt over de omgang met het Urgenda-vonnis.
Urgenda klaagde de Nederlandse Staat in 2012 aan omdat die te weinig zou doen tegen klimaatverandering. Tot verbazing van experts en het publiek kreeg Urgenda in 2015 gelijk. De rechter oordeelde dat Nederland de uitstoot van broeikasgassen in 2020 moet terugbrengen met een kwart ten opzichte van 1990. Het vonnis leidde tot wereldwijde aandacht en navolging.
Om te komen tot de extra vermindering van 4 miljoen ton broeikasgassen in 2020 neemt het kabinet diverse – veelal kleine – maatregelen. Zo moeten automobilisten beter op hun bandenspanning letten en in woningen moet gas worden uitgespaard door weerkaatsend folie te plakken achter radiatoren. Van ingrijpender maatregelen, zoals een verlaging van de maximumsnelheid is geen sprake.
‘Radiatorfolie, sorry hoor’
Met de genomen maatregelen is op zich niets mis, zegt Minnesma. Ze vindt ze alleen niet ambitieus genoeg, en niet passend bij de urgentie van klimaatverandering. ‘Radiatorfolie, sorry hoor, maar dat is maar 0,4 miljoen ton.’ Ze ziet een patroon waarbij de overheid klimaatdoelen stelt om deze niet te halen en door te schuiven. Zo stelde Jacqueline Cramer (PvdA) ooit het allang verlaten doel om de uitstoot van broeikasgassen in 2020 met 30 procent te verminderen.
Op 24 juni presenteerde Urgenda zelf een 40-puntenplan met maatregelen om aan het doel te voldoen. Daarin stonden onder meer een afname van het aantal koeien en varkens, het verlagen van de maximumsnelheid en het beperken van het gebruik van lachgas als partydrug. ‘Het kan gewoon,’ zegt Minnesma, ‘het is pure onwil van het kabinet.’
Funest voor het draagvlak?
Toen Urgenda begon met het proces tegen de Staat, stond klimaat nauwelijks op de politiek agenda. Inmiddels is er een Klimaatwet (gericht op 2050), bijna een Klimaatakkoord (gericht op 2030) en domineert – en polariseert – het thema maatschappelijke discussies. De kortetermijndoelen van het Urgenda-vonnis lijken druk te zetten op het moeilijke proces om met klimaatbeleid voor de langere termijn te komen en het draagvlak hiervoor.
Klimaatverandering en klimaatbeleid beheersen het debat in de politiek en de huiskamer. Het thema is veelkoppig en de discussie zit vol verdraaiingen. Wat zijn de feiten en de cijfers? Hier het antwoord op 111 vragen.
Minnesma is het niet eens met die redenering. ‘Er staan in ons plan veel maatregelen die geen draagvlak nodig hebben omdat Nederlandse burgers de pijn niet voelen.’ Zo is er al een wet dat bedrijven energiebesparende maatregelen die zich binnen vijf jaar terugverdienen moeten nemen, maar wordt deze volgens Minnesma niet strikt gehandhaafd.
Als de overheid zich echt niet aan het vonnis gaathouden, dan stuit dat Minnesma ook om principiële redenen tegen de borst. ‘Ik ben een jurist. En ik vind dat je je aan rechterlijke uitspraken houdt.’ Dat beschermt burgers tegen de overheid wanneer deze niet het beste met hen voorheeft. ‘Anders gaat de rechtsstaat op de helling.’
Vonnis verder uit zicht
De discussie over de uitvoering van het Urgenda-vonnis loopt al jaren. Na de eerste uitspraak ging toenmalig minister van Economische Zaken Henk Kamp (VVD) in hoger beroep. In oktober 2018 kreeg Urgenda wederom gelijk. Daarop ging de Staat in cassatie, een procedure die nog loopt. Voor de overheid is het een principezaak. De rechterlijke macht zou te veel op de stoel van de wetgever zijn gaan zitten – een schending van de scheiding der machten.
Ondanks de voortdurende juridische strijd beloofde zowel Kamp als zijn opvolger op Economische Zaken en Klimaat Eric Wiebes (VVD) zich aan het vonnis te houden. Lange tijd leek dat ook haalbaar. Ramingen van het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) wezen erop dat Nederland op koers lag voor een afname van de uitstoot van 23 procent in 2020. Er werd weinig urgentie gezien voor aanvullende maatregelen.
Uitstel van plannen
Door het aantrekken van de economie steeg de uitstoot van broeikasgassen en raakte het doel verder uit zicht. Begin 2019 concludeerde het PBL dat Nederland waarschijnlijk zou uitkomen op 21 procent minder broeikasgassen. Ook het EU-doel voor hernieuwbare energie leek onhaalbaar geworden.
Toch hield Wiebes vol dat ‘het doel was het doel te halen’. In april zou hij komen met plannen om toch te voldoen aan het vonnis, maar die werden uitgesteld. Wel werd in maart besloten de kolengestookte Hemwegcentrale in Amsterdam vervroegd te sluiten. Bij publieke optredens meldde Wiebes dat op het ministerie werd gestudeerd op lijsten met mogelijke maatregelen.
AD 28.06.2019 Hoewel het kabinet zich op de borst slaat met het vandaag gepresenteerde Klimaatakkoord, is het nog maar de vraag hoe alle maatregelen zullen uitpakken voor de portemonnee van Nederlanders. Veel is nog onduidelijk.
Eerlijk en haalbaar. Dat zijn woorden die VVD-minister Eric Wiebes van Klimaat meerdere keren uitspreekt bij de presentatie van het Klimaatakkoord. ,,We gaan iedereen verleiden om mee te doen. Dat betekent niet dat er geen dingen gaan veranderen. Maar we hebben voor die veranderingen dertig jaar de tijd, een generatie.’’
Toch is het doel van het Klimaatakkoord om al over elf jaar, in 2030, bijna de helft minder CO2 uit te stoten dan in 1990. Daarvoor komt het kabinet met een waslijst aan maatregelen, zoals een verhoging van de prijs van gas en een verlaging van die van elektriciteit. Ook komen er subsidies en leningen voor warmtepompen en het isoleren van huizen.
We gaan iedereen verleiden om mee te doen, aldus Eric Wiebes, minister.
Maar hoe alles eruit precies komt te zien, moet de komende tijd nog worden uitgewerkt. Nu kiest het kabinet vooral voor sussende woorden. Zo zegt minister Kajsa Ollongren (Wonen) dat het iedereen vrij staat om zelf te beslissen hoeveel ze aan hun woning willen doen. ,,Mensen die wat kleine veranderingen willen doorvoeren, kunnen daar op korte termijn advies over inwinnen. Zo kan het zijn dat u uw cv-ketel veel beter kunt inregelen.’’
Over de grote slag die huiseigenaren dienen te slaan – door hun woning te isoleren of door van het gas af te gaan – is Ollongren voorzichtiger. ,,Is uw dak niet goed geïsoleerd? Dan kunt u daar wellicht subsidie voor krijgen.’’ Maar hoeveel subsidie en onder welke voorwaarden, blijft nog een vraagteken.
Duidelijk is wel dat er een nationaal warmtefonds komt waaruit mensen tot zo’n 25.000 euro kunnen lenen om hun huis te verduurzamen. Wie géén zin heeft om zo’n geldbedrag te lenen of deze investering uit eigen zak te betalen, gaat door de stijgende gasbelasting over een aantal jaar fiks meer kwijt zijn aan energielasten.
Het lijkt hoe dan ook slim om tot eind 2021 te wachten met een grote verbouwing. Dan moeten alle gemeenten namelijk een plan hebben gemaakt voor de energievoorziening in wijken. Vooral in grote steden zullen warmtenetten worden aangelegd. Bij huizen die daarop worden aangesloten, kan de cv-ketel de deur uit. ,,Op dit moment hoeft u niks’’, zegt Ollongren.
Aanschafsubsidie
Het kabinet wil wel graag dat Nederlanders overstappen op elektrische auto’s. Dat mag ook een tweedehandsje zijn, daarvoor komen gunstige subsidieregelingen. In de oorspronkelijke klimaatplannen zou een aanschafsubsidie van 6000 euro gelden voor nieuwe stekkerauto’s, maar die subsidie is van de baan.
De nieuwe aanschafsubsidie ‘wordt nader bepaald’, zo staat nu in het Klimaatakkoord. Kortom: mensen die in de komende jaren een stekkerauto willen kopen, weten nu niet precies of dat uit kan. Dat het bedrag een stuk lager komt te liggen dan 6000 euro, lijkt al wel vast te staan.
Ook hierover zegt het kabinet dat Nederlanders niet worden verplicht om hun benzine- of dieselauto weg te doen. Nee, het hoeft niet, maar het kost sommige automobilisten wel extra geld. Want de accijns op diesel wordt in de komende drie jaar stapje voor stapje verhoogd.
AD 28.06.2019 Oppositiepartijen zijn niet tevreden met het Klimaatakkoord. Dat is nog niet groen en eerlijk, vindt de PvdA, op wier steun het kabinet juist hoopt. De Partij voor de Dieren trekt feller van leer en spreekt van ‘gebakken lucht’, ‘compromisme’ en ‘pappen en nathouden’. De PVV spreekt zelfs van een ‘baggerakkoord’.
Het Klimaatakkoord dat nu op tafel ligt is al geboren met ‘een tangverlossing’, twittert PvdA-Kamerlid William Moorlag. Het kabinet verschoof bijvoorbeeld wat lasten van de maatregelen van burgers naar bedrijven. Maar de PvdA maakt zich toch nog zorgen over ‘de betaalbaarheid voor gewone mensen’.
Marianne Thieme van de Partij voor de Dieren vindt vooral de maatregelen voor de landbouw onvoldoende. Ook de stook van biomassa om energie op te wekken hekelt ze. ,,Het klimaatbeleid van de afgelopen tien jaar kenmerkt zich als tien jaar uitstelgedrag.
Compromisme leidt al een decennium tot het vooruitschuiven van dringende en noodzakelijke maatregelen, waarbij het kabinet als belangrijkste argument hanteert: ‘het moet wel een beetje leuk en betaalbaar blijven’. Daarmee worden onacceptabele risico’s genomen die leiden tot ernstige gevolgen die niet leuk en niet betaalbaar zullen zijn.’’
PVV-leider Geert Wilders spreekt van een ‘baggerakkoord’. ,,Dit akkoord zal de mensen en bedrijven in Nederland bakken met geld kosten. Het is puur bedrog dat de precieze kosten niet eens zijn doorgerekend!’’ Wat Wilders betreft berust het akkoord op ‘ideologische en groene gekte’.
Als de energierekening 100 euro lager wordt, betekent dat nog altijd een stijging van ruim 230 euro ten opzichte van vorig jaar, aldus Lilian Marijnissen, SP.
Met het klimaatakkoord worden ‘goede stappen gezet’, vindt de SP. Partijleider Lilian Marijnissen: ,,Dat de klimaatdoelen gehaald lijken te worden is mooi, maar de vraag is natuurlijk op welke manier en wie hiervoor gaat betalen.
Minder onrechtvaardig is nog niet rechtvaardig. Klimaatrechtvaardigheid is nodig en daar zorgt dit akkoord niet voor. Daarvoor zullen we het systeem moeten aanpakken en socialer maken. Nog steeds krijgt de grote vervuilende industrie bijvoorbeeld subsidie, terwijl veel mensen en het MKB extra moeten gaan betalen.’’
Marijnissen is blij met de verlaging van de energierekening: ,,Dat de energierekening 100 euro omlaag gaat is een goede eerste stap, maar we zijn er zeker nog niet. De energierekening is namelijk afgelopen jaar gemiddeld meer dan 330 euro gestegen. Als de energierekening 100 euro lager wordt, betekent dat nog altijd een stijging van ruim 230 euro ten opzichte van vorig jaar. Voor veel mensen is dit een groot probleem.’’
De SP hekelt ook de manier waarop de kosten verdeeld zullen worden. ,,Nog steeds zal dit akkoord juist mensen met laag en gemiddeld inkomen harder treffen. Wij zullen daarom komende periode met voorstellen en acties komen om ervoor te zorgen dat klimaatbeleid rechtvaardig wordt.’’
Te eenzijdig
SGP-Kamerlid Chris Stoffer vindt dat de plannen te eenzijdig gericht zijn op zon- en windenergie. ,,Er is meer nodig voor een betrouwbare energievoorziening in de toekomst. Opties als getijdenenergie, thorium en aquathermie zijn nauwelijks meegenomen. Dat is een gemiste kans!’’
Stoffer vindt het ‘jammer’ dat de vliegbelasting een ‘schijntje blijft’ in vergelijking met de autobelastingen. De opbrengst van een vliegtaks zou volgens hem juist besteed kunnen worden om te investeren in energiebesparing voor burgers.
,,Het kabinet juicht over het behalen van 49 procent CO2 reductie in 2030 en doet alsof ze dat wel even regelt voor de burger’’, gaat Stoffer verder. ,,Dat klinkt en dat is te mooi om waar te zijn. Die opgave is enorm, laten we dat niet vergeten.’’
NOS 28.06.2019 Het klimaatakkoord dat het kabinet vanmiddag presenteert is onvoldoende om tot een eerlijk en effectief klimaatbeleid te komen. Dat zeggen milieuorganisaties Greenpeace en Milieudefensie en vakbond FNV, een paar uur voordat de tekst van het klimaatakkoord wordt gepubliceerd.
De NOS doet live verslag van de presentatie van het Klimaatakkoord, vanaf 15.00 uur op NPO 1, NPO Radio 1, NOS.nl en de NOS-Facebookpagina.
“Er zijn een paar cruciale verbeteringen nodig om te zorgen dat we de juiste doorbraken realiseren voor Nederland en de wereld”, zei Greenpeace-directeur Joris Thijssen op een persconferentie.
De afgelopen anderhalf jaar is uitvoerig onderhandeld over het Nederlandse akkoord, dat is bedoeld om de uitstoot van broeikasgassen tegen te gaan en te voldoen aan de klimaatafspraken van Parijs. Maar de plannen gaan volgens de drie organisaties niet ver genoeg. De Eerste en Tweede Kamer kunnen met een paar wijzigingen het huidige akkoord nog verbeteren, zeggen zij.
‘Nederland moet voorbeeld zijn’
Milieudefensie en Greenpeace vinden sommige plannen te vaag en vragen om “harde afspraken en garanties”. “Dan kan Nederland toekomstbestendig gemaakt worden en verdienen investeringen in klimaatbeleid zichzelf terug.” Ze denken dat Nederland dan een voorbeeldfunctie kan vervullen in de strijd tegen klimaatverandering.
Ze zijn kritisch op het kabinetsvoorstel voor een CO2-heffing en de plannen voor de ondergrondse opslag van CO2. Die noemen Milieudefensie en Greenpeace een “schijnoplossing”. Wel zijn ze positief over onder meer de afspraken voor duurzame elektriciteitsopwekking en “goede, nieuwe, groene banen”.
Vakbond FNV vindt nog steeds dat de kosten van de energietransitie te veel bij burgers worden neergelegd. De bond vreest dat vooral kwetsbare groepen in de samenleving de dupe worden van de plannen. “Er zijn veel huishoudens die nu al hun energierekening nauwelijks kunnen betalen”, zegt Kitty Jong van de FNV. De vakbond wil het akkoord op 16 september voorleggen aan het ledenparlement. De FNV deed dat onlangs ook met het pensioenakkoord.
De vakbond is wel tevreden met de oprichting van een Kolenfonds, waar inmiddels 22 miljoen voor is gereserveerd. Met dat geld kunnen mensen uit de kolensector worden gecompenseerd en omgeschoold als ze hun werk kwijtraken.
AD 28.06.2019 Greenpeace en Milieudefensie vinden de klimaatplannen waarmee het kabinet later vrijdag komt “een goede start” maar nog wel onvoldoende. De milieuclubs stellen dat er meer maatregelen nodig zijn om de uitstoot van het schadelijke CO2 terug te dringen.
Ze zeggen al op de hoogte te zijn van het zogenoemde Klimaatakkoord. Voor de hoognodige doorbraak om de klimaatcrisis aan te pakken, moet er meer gebeuren, aldus de milieuorganisaties.
Het ziet er wel naar uit dat door de maatregelen de vermindering van de CO2-uitstoot met bijna de helft in 2030 ten opzichte van die in 1990, gehaald gaat worden. Maar daar zijn wel harde afspraken en garanties voor nodig.
De twee organisaties zien nog steeds ‘lapmiddelen’ die de overgang naar duurzamere energie in de weg staan. Ook is er een ongelijke verdeling van de lusten en lasten ten gunste van de grote industrie.
Er ligt geen klimaatakkoord dat genoeg is om de klimaatcrisis te bestrijden en Nederland toekomstbestendig te maken, aldus Greenpeace-directeur Joris Thijssen. ,,De goede stappen die gezet worden, zijn niet voldoende om de zwakke punten van het akkoord te compenseren.”
De organisaties hebben bijvoorbeeld kritiek op de voorgestelde CO2-heffing voor de industrie. ,,De verwaterde variant’’ in het Klimaatakkoord geeft geen garantie dat de klimaatdoelen worden gehaald. Het blijft onduidelijk vanaf wanneer grote vervuilers de heffing daadwerkelijk betalen, aldus Milieudefensie en Greenpeace.
Zij vinden ook dat het kabinet onvoldoende stappen zet voor een duurzamere landbouw met een kleinere veestapel.
De klimaatplannen van het kabinet zetten investeringen in de industrie onder druk.
AD 28.06.2019 Dat zegt de branchevereniging van de chemische industrie in Nederland, de VNCI. De heffing die het kabinet voorstelt, zet industriële bedrijven op achterstand ten opzichte van het buitenland, vindt de brancheclub.
,,Hierdoor wordt waarschijnlijk eerder het tegendeel bereikt van wat we met zijn allen willen, namelijk een groene koploper worden. Het pakket doet daarmee onvoldoende recht aan de belangrijke bijdrage die grote en kleine industriële bedrijven leveren aan de economie, werkgelegenheid, onderwijs en onderzoek.”
Volgens de belangenclub worden bedrijven te weinig verleid om te vergroenen en is vooral de CO2-heffing overgebleven. Dat komt dan nog bovenop de ETS-prijs en een ‘flink hogere bijdrage’ aan de ODE.
Te veel stok en te weinig wortel, luidt het oordeel. ,,Dit kan en mag de bedrijven niet dwingen tot onrendabele investeringen.”
Het ‘prijst Nederlandse bedrijven uit de internationale markt’, ‘belemmert investeringen in duurzame innovaties’ en ‘bedreigt’ de werkgelegenheid in de industrie, zegt de brancheclub in een eerste reactie.
Gemengde reacties
Andere Branche- en maatschappelijke organisaties reageren met gemengde gevoelens op het nieuwe Klimaatakkoord. Zo vindt de autobranche het ‘onacceptabel’ dat de bijtelling op elektrische auto’s opnieuw wordt herzien, terwijl de installatiebranche juist optimistisch spreekt van een ‘ambitieuze aanpak’.
Autobranche
De autobranche constateert dat het kabinet kiest voor ‘een meer realistische en betaalbare aanpak van de klimaatproblemen’, tenminste als het gaat om mobiliteit. Denk aan minder (over)subsidiëring van volledig elektrische auto’s en de invoering van rekeningrijden.
Wel vindt RAI Vereniging het ‘onacceptabel’ dat de huidige afspraken over de bijtelling op elektrische auto’s worden opengebroken en al in 2020 in plaats van 2021 worden verhoogd. Verder pleit de vereniging er voor om vanaf 2020 al te starten met een geleidelijke afbouw van de aanschafbelasting (BPM) om de overgang naar een kilometerheffing mogelijk te maken. Het kabinet wil daar pas aan vanaf ongeveer 2025.
Installatiebranche
Techniek Nederland, de ondernemersorganisatie voor de installatiebranche, is optimistisch over de ‘ambitieuze aanpak’. ,,Verduurzaming wordt haalbaar en betaalbaar voor iedereen in Nederland. De partijen aan de klimaattafels én het kabinet verdienen daar een compliment voor’’, aldus voorzitter Doekle Terpstra. ,,Er ligt nu een stevig fundament voor het behalen van 49% CO2-reductie in 2030. En in 2050 kunnen we een gebouwde omgeving hebben die volledig CO2-neutraal is.’’
LTO
Land- en tuinbouworganisatie LTO zet niet zomaar zin handtekening onder het klimaatakkoord. Volgens LTO-voorzitter Marc Calon zijn er door het kabinet de laatste tijd eenzijdig dingen gewijzigd, waardoor eerst een doorrekening en overleg met leden nodig is, zei Calon tegen BNR Nieuwsradio.
Volgens Calon staat de land- en tuinbouw voor een enorme investeringsopgave van 11 miljard euro in de komende tien jaar om aan de klimaatdoelen te voldoen. Daarvan is volgens hem 6,5 miljard euro ‘onrendabel’ ondanks een subsidie tot circa 3 miljard euro.
Landbouwminister Carola Schouten verdient volgens hem alle lof dat zij 1 miljard euro meer los wist te krijgen bij Financiën. ,,Maar er is nog steeds sprake van een tekort van 3,5 miljard euro. Boeren tekenen geen ongedekte cheques. We gaan pas tekenen als we zeker weten dat we kunnen leveren’’, aldus Calon.
Woonbond
Aedes en de Woonbond zijn voorzichtig optimistisch over het nieuwe ‘kader om te verduurzamen’, maar waarschuwen wel dat de loonlasten van de huurders van huizen van woningcorporaties mogen niet stijgen als gevolg van afspraken uit het Klimaatakkoord.
,,Wij betalen de verduurzaming van corporatiewoningen niet uit de portemonnee van onze huurders’’, zegt Aedes-voorzitter Marnix Norder. ,,Juist in die huizen wonen huishoudens met lagere inkomens.’’
,,Dat doel mag natuurlijk niet te niet gedaan worden door effecten van het Klimaatakkoord’’, aldus Woonbond-directeur Paulus Jansen. ,,Maar wij maken ons zorgen over de effecten van de toekomstige verhoging van de gasprijs in combinatie met de belastingverhoging van begin 2019. Het is maar de vraag hoe dat uitwerkt bijvoorbeeld bij huurders, die nog afhankelijk zijn van aardgas.’’
Aedes en Woonbond vinden dat het kabinet huurders moet compenseren, als blijkt dat hun energierekening inderdaad hoger uit gaat vallen.
Natuurmonumenten
Er zijn ook enthousiaste reacties. Natuurmonumenten maakt een ‘diepe buiging’ voor Minister Carola Schouten (Landbouw). Het is er vooral over te spreken dat er plannen zijn voor de veenweidegebieden. Door boeren te stimuleren over te stappen naar natte teelten met hogere grondwaterstanden, verdampt er minder veen.
Directeur Marc van den Tweel: ,,Minder uitdroging van kwetsbare natuurgebieden, minder instroom van ammoniak en betere kansen voor het herstel van weidevogels.”
Toch is er ook kritiek: beschermde natuurgebieden hadden volgens Natuurmonumenten een aparte status moeten krijgen bij de bouw van windmolens en zonneparken. Die gebieden zijn nu vogelvrij verklaard, vindt de organisatie wel.
NOS 28.06.2019 Het kabinet gaat ervan uit dat Nederland de klimaatdoelen gaat halen met de maatregelen uit het definitieve Klimaatakkoord, dat vandaag is gepresenteerd. Dat betekent dat Nederland in 2030 bijna 50 procent minder broeikasgassen uitstoot dan in 1990. In 2050 moet de uitstoot met 98 procent zijn gedaald.
Vicepremier De Jonge is trots op het akkoord, waar meer dan honderd partijen lang aan hebben gewerkt. “Het is haalbaar en betaalbaar.”
De belangrijkste maatregelen;
De belasting op gas gaat met 10 cent per kubieke meter omhoog. Die verhoging wordt geleidelijk ingevoerd
De heffing op elektriciteit wordt lager. Dit moet mensen stimuleren om bijvoorbeeld hun gasfornuis in te ruilen
Huishoudens gaan ook minder energiebelasting betalen. Bedrijven gaan juist meer bijdragen aan de subsidiëring van duurzame energie
In 2021 moeten alle gemeenten bekendmaken wanneer welke wijk in Nederland van het gas af gaat
De Nederlandse industrie krijgt vanaf 2021 te maken met een CO2-belasting: eerst betalen bedrijven 30 euro over elke ton CO2 die te veel wordt uitgestoten. Dat bedrag kan oplopen tot 150 euro per ton in 2030
Het doel blijft dat in 2030 alle nieuw verkochte auto’s elektrisch zijn. Om de aanschaf te stimuleren hoeft er tot 2024 geen aanschafbelasting te worden betaald voor een elektrische auto, daarna gaat een vast bedrag van 360 euro per auto gelden
Het kabinet wil dat er vanaf 2026 een vorm van rekeningrijden komt
Land- en tuinbouw kunnen rekenen op een extra investering van bijna 1 miljard euro voor verduurzaming en het terugdringen van de veestapel
Voor 2030 moeten alle kolencentrales in Nederland dicht zijn. Er zijn er nu nog vijf. Vast staat al dat de Hemwegcentrale in Amsterdam op 1 januari wordt gesloten
Bij de presentatie waren vier bewindspersonen aanwezig: minister Wiebes van Economische Zaken, minister Ollongren van Binnenlandse Zaken. minister Schouten van Landbouw, Natuurbeheer en Voedselkwaliteit en staatssecretaris Van Veldhoven van Infrastructuur en Waterstaat. Hun departementen zijn verantwoordelijk voor de maatregelen.
Mensen verleiden
Minister Wiebes benadrukt dat mensen niet van vandaag op morgen aanpassingen hoeven door te voeren. “We hebben dertig jaar de tijd”, zegt hij. Hij wil in die tijd iedereen verleiden om mee te doen.
In december werd al een conceptakkoord naar buiten gebracht. Een doorrekening wees uit dat de doelstelling daarmee waarschijnlijk niet zou worden gehaald. Bovendien vonden veel partijen dat de lasten voor de milieumaatregelen te veel op het bordje van gewone burgers terechtkwamen. De afgelopen maanden is daarom gewerkt aan een aanscherping van de plannen.
Urgenda-uitspraak
Het kabinet zegt dat de rekening van de maatregelen van de huishoudens meer is verschoven naar bedrijven. Die gaan een CO2-heffing betalen en meer bijdragen aan de subsidiëring van duurzame energie. Burgers gaan minder energiebelasting betalen en elektriciteit wordt goedkoper. Verder wil het kabinet elektrisch rijden verder stimuleren. Er komt een onderzoek naar rekeningrijden, maar daarover neemt dit kabinet nog geen besluit. “We leggen de bal op de stip”, zegt De Jonge.
Volgens de uitspraak in de Urgenda-rechtszaak moet Nederland eind volgend jaar al een kwart minder uitstoten dan in 1990. Dat is een reductie van 9 megaton CO2. In het akkoord komen de partijen niet verder dan 4 megaton, maar dat betekent volgens Wiebes niet dat het daarbij blijft. “De inzet blijft om die uitspraak na te komen.”
Zelf alle plannen in het klimaatakkoord teruglezen? Dat kan hier. En dit is de Kamerbrief waarin minister Wiebes uiteenzet hoe het kabinet wil voldoen aan de Urgenda-uitspraak.
AD 28.06.2019 Het Klimaatakkoord is volgens het kabinet ‘eerlijk en haalbaar’. De regering neemt wel de tijd voor de plannen die vanmiddag zijn gepresenteerd. ,,Maatregelen worden stap voor stap genomen.’’ De belangrijkste plannen die moeten leiden tot een halvering van de CO2-uitstoot in 2030 waren de afgelopen week al uitgelekt.
Huishoudens worden volgens het kabinet ‘zo veel mogelijk’ gespaard onder meer door verlaging van de belasting op de energierekening. ,,Huishoudens hoeven geen grote offers te brengen’’, zei minister Eric Wiebes (Klimaat). ,,Dat hebben we met stevige hand bedwongen.’’ Het bedrijfsleven gaat wat meer betalen, onder meer door een ‘verstandige CO2-heffing’. Land- en tuinbouw moeten vergroenen en elektrisch rijden wordt gestimuleerd. Bekijk hier een overzicht van de belangrijkste maatregelen.
Volgens het kabinet zijn de plannen voor de samenleving betaalbaar. De extra kosten van het akkoord liggen lager dan eerder door het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) was ingeschat. Het zal het land in 2030 uiteindelijk tussen de 1,6 en 1,9 miljard euro extra kosten.
Het Klimaatakkoord moet nog worden doorgerekend door de planbureaus. Dat betekent dat nu niet te zeggen is wat de klimaatmaatregelen precies gaan betekenen voor de portemonnee van Nederlanders.
Het pakket laat zien dat CO2-reductie kan zonder mensen op kosten te jagen. Dit pakket helpt de Nederlanders juist in plaats van ze te straffen, aldus Klaas Dijkhoff, Fractievoorzitter VVD.
De regeringspartijen zijn blij met de uitkomst. ,,Goed voor Nederland dat dit klimaatpakket er nu is. De VVD is er blij mee”, laat fractievoorzitter Klaas Dijkhoff weten. ,,Het laat zien dat CO2-reductie kan zonder mensen op kosten te jagen. Dit pakket helpt de Nederlanders juist in plaats van ze te straffen. Geen rare belastingverhoging voor automobilisten, wel een warmtefonds dat mensen in de komende dertig jaar helpt met het aanpassen van hun huis.’’
CDA-fractievoorzitter Pieter Heerma noemt het een eerlijk akkoord voor burgers en bedrijven. ,,Met de plannen van het kabinet zijn de doelstellingen van Parijs haalbaar en blijven de kosten betaalbaar. Als goed rentmeester wil het CDA de aarde, die we in bruikleen hebben van onze kinderen, beter doorgeven aan de volgende generaties.’’
Verduurzamen
Het CDA wijst op de lagere energiebelasting voor huishoudens, een grotere bijdrage van de industrie en een beperking van de stimulering van dure elektrische auto’s. ,,Ook stellen we bedrijven in staat om te verduurzamen. Zo voorkomen we klimaatwerkloosheid door bedrijven die wegtrekken naar het buitenland’’, zegt Heerma.
ChristenUnie-leider Gert-Jan Segers noemt de plannen ambitieus, terwijl ze ‘ook rekening houden met de draagkracht van gewone gezinnen en mensen met een smalle beurs. Bovendien nemen we echt de tijd voor de uitvoering ervan’.
D66-leider Rob Jetten benadrukt dat het hard werken is geweest en dat het ‘zeker niet makkelijk’ was. Maar volgens hem worden met dit klimaatakkoord de klimaatdoelen gehaald. ,,En tegelijkertijd is dit nog maar het begin. Want verandering krijg je niet door alleen iets op papier te zetten. Verandering krijg je door in actie te komen. En door samen te werken krijgen we het voor elkaar. We gaan van drammen naar daden.’’
Oppositie
De oppositie is juist een stuk minder te spreken over de plannen. Het akkoord is volgens de PvdA nog niet groen en eerlijk. De Partij voor de Dieren trekt feller van leer en spreekt van ‘gebakken lucht’, ‘compromisme’ en ‘pappen en nathouden’. De PVV spreekt zelfs van een ‘baggerakkoord’.
NOS 28.06.2019 Na anderhalf jaar onderhandelen ligt het er. Het Klimaatakkoord. En dat betekent dat er heel veel gaat veranderen. Over dertig jaar moeten we vrijwel geen CO2 meer uitstoten en in 2030 de helft (49 %) minder dan in 1990. Om daar te komen gaan binnen tien jaar de kolencentrales dicht, zijn er alleen nog elektrische auto’s te koop en gaan we de komende dertig jaar van het gas af. Maar wat betekent dit akkoord concreet voor ons?
Liever kijken? In deze video zetten we de belangrijkste maatregelen uit het akkoord ook op een rij:
Allereerst betekent het akkoord veel voor je huis. Bijvoorbeeld voor de energiekosten. De gasprijs gaat de komende zeven jaar flink omhoog. Dus woon je in een slecht geïsoleerd huis, met een hoge (gas)stookkosten? Dan zal de energierekening flink hoger worden. Vanaf volgend jaar wordt de prijs van gas namelijk verhoogd en die van elektriciteit verlaagd. De bedoeling daarvan is dat uiteindelijk alle Nederlanders het gasfornuis inruilen en dat hun huis op een andere manier wordt verwarmd.
De komende jaren zullen de eerste wijken al van het aardgas afgaan. Vooral in grote steden wordt een warmtenet aangelegd. Als je wordt aangesloten, kan je cv-ketel dus de deur uit. De gemeenten bepalen de komende twee jaar welke wijken eerst van het gas afgaan en welke later. Voor deze verandering wordt 30 jaar de tijd genomen. In 2050 moet onze energievoorziening volledig duurzaam zijn.
Warmtefonds
Een gasfornuis inruilen voor een elektrische kookplaat lijkt nog wel betaalbaar, maar het duurzaam verwarmen van het huis is een veel duurdere ingreep. Een warmtepomp kost duizenden euro’s. Om dit betaalbaar te maken kunnen huizenbezitters bij de overheid geld lenen, hiervoor trekt het kabinet 50 tot 80 miljoen per jaar uit. Hiermee kunnen bijvoorbeeld isolatiemaatregelen, warmtepompen en hybridekachels worden voorgeschoten, die je later terugbetaalt. Het kabinet hoopt dat dit zogenoemde warmtefonds wordt aangevuld met private middelen tot meer dan een miljard euro.
Daarnaast kan er mogelijk ook nog subsidie aangevraagd worden voor isolatie en warmtepompen.
Minder gas dus, meer elektriciteit. De stroom wordt niet meer opgewekt door kolencentrales, want de laatste vijf die nu nog in Nederland bestaan, gaan de komende jaren een voor een dicht. De laatste twee sluiten in 2030. Daarvoor in de plaats wordt de energie opgewekt met windmolens en zonnepanelen.
NOSop3 zocht uit wat het Klimaatakkoord betekent voor jongeren:
1/8 1/8 NOS
2/8 2/8 NOS
3/8 3/8 NOS
4/8 4/8 NOS
5/8 5/8 NOS
6/8 6/8 NOS
7/8 7/8 NOS
8/8 8/8 NOS
Alleen nog stekkerauto’s
Naast grotere veranderingen in en rond het huis gaat dit akkoord veel betekenen voor onze manier van vervoer. Vooral voor het autogebruik. Vanaf 2030 worden er alleen nog elektrische auto’s nieuw verkocht. Het is niet zo dat benzineauto’s daarna niet meer mogen rondrijden, ze zullen alleen niet meer nieuw in de showroom staan. Dieselrijders zullen aan de pomp merken dat hun brandstof duurder wordt.
Het kopen van een elektrische auto wordt gesubsidieerd. Het precieze bedrag aan subsidie wordt pas volgend jaar bepaald, waarschijnlijk is het rond de 3000 euro. Na een paar jaar wordt die subsidie lager, omdat de regering ervan uitgaat dat elektrische auto’s steeds goedkoper worden. Ook wordt parkeren voor elektrische auto’s goedkoper dan voor andere auto’s.
Daarnaast gaat de regering serieus kijken naar rekeningrijden. Dit betekent dat je niet meer voor het bezit van je auto betaalt (via de wegenbelasting), maar voor het aantal gereden kilometers. Zit je dus veel op de weg, dan betaal je ook meer. Deze verandering wordt in 2026 verwacht. De komende jaren wordt nog bekeken of dit alleen voor elektrische auto’s of voor alle auto’s gaat gelden. Ook is een van de opties om het rijden in de spits duurder te maken om files te bestrijden.
Meer fietsen, minder brommers
Door het toenemende aantal elektrische auto’s lopen de inkomsten van accijnzen op benzine en diesel terug. Die misgelopen belastinginkomsten zou het kabinet kunnen terughalen met rekeningrijden. Daarnaast wil de regering dat we vaker met de trein gaan, daarom komen er meer fietsenstallingen bij de stations. Ook mogen er vanaf 2025 geen nieuwe snorfietsen die op benzine rijden meer verkocht worden. Het streven is om vanaf 2030 ook de verkoop van bromfietsen op benzine te verbieden. Ook kan het zijn dat gemeenten strenger worden voor brommers en scooters.
Ook voor de boeren gaat er veel veranderen. Er moet minder vee komen, daarom gaat er gesaneerd worden. Daarom kunnen varkensboeren geld krijgen om te stoppen met hun bedrijf en er komt subsidie voor boeren die duurzamer gaan werken.
Industrie
De Nederlandse industrie krijgt vanaf 2021 te maken met een CO2-belasting: eerst betalen ze 30 euro over elke ton CO2 die te veel wordt uitgestoten. Dat bedrag kan oplopen tot 150 euro per ton in 2030. Ook gaat de industrie tot en met 2030 meer aan de zogeheten Opslag Duurzame Energie (ODE) betalen, het aandeel voor huishoudens aan deze opslag wordt lager, net als de energiebelasting.
Dat is een beweging die in dit klimaatakkoord gemaakt is in vergelijking met het concept-klimaatakkoord dat eind vorig jaar werd gepresenteerd. In de woorden van het kabinet: “Het is haalbaar en betaalbaar. We ontzien de huishoudportemonnee zoveel mogelijk en zorgen voor een eerlijke verdeling van lasten tussen burgers en bedrijven.”
Dat geldt overigens niet voor de luchtvaart en de scheepvaart. Deze sectoren zijn niet meegenomen in het klimaatakkoord en dragen dus niet bij.
NU 28.06.2019 Ruim een jaar nadat het kabinet aankondigde dat het maatregelen zou uitwerken die ervoor moeten zorgen dat Nederland de klimaatdoelen van Parijs haalt, ligt er vrijdag eindelijk een Klimaatakkoord. Daarin zijn onder meer maatregelen opgenomen als rekeningrijden, een CO2-heffing voor de industrie en dalende energiekosten.
“Het is gelukt”, zei minister Eric Wiebes (Economische Zaken en Klimaat) vrijdag bij de presentatie waar ook ministers Kajsa Ollongren (Binnenlandse Zaken), Carola Schouten (Landbouw) en staatssecretaris Stientje van Veldhoven (Infrastructuur) aanwezig waren.
De bewindsman benadrukte dat huizen duurzaam zullen worden verwarmd en dat de toekomst van de auto elektrisch is. Met hogere belastingen verandert er ook veel voor bedrijven, aldus Wiebes.
Ondanks deze ingrijpende aanpassingen, benadrukte de bewindsman het kabinetsstandpunt van de afgelopen jaren: “We doen dit stap voor stap, en haalbaar en betaalbaar voor iedereen.”
Uiteindelijk draait het allemaal om een CO2-besparing van 49 procent in 2030 ten opzichte van 1990.
Energiekosten stijgen minder snel
In de plannen staat dat de energiekosten minder snel stijgen dan aanvankelijk was berekend. Dit jaar stijgt de energienota nog met ruim 300 euro, maar in 2020 daalt die gemiddeld met 100 euro, meldt het kabinet. Dat is omdat de subsidieopslag voor duurzame energie voor een groter deel door de industrie wordt betaald.
In de jaren daarna stijgt de energiebelasting, maar wel minder vergeleken met eerdere voorstellen.
Onderzoek naar rekeningrijden
Hoewel het kabinet deze periode geen rekeningrijden zal invoeren, wordt er wel onderzoek gedaan naar een aantal varianten waar een volgend kabinet in 2026 een besluit over kan nemen. Dat kan regiogebonden, tijdgebonden of via een spitsheffing zijn.
“We zetten alle opties naast elkaar zodat een volgend kabinet een besluit kan nemen”, zei Van Veldhoven.
Met meer elektrische auto’s dalen de inkomsten via accijnzen. Daar moet dus een oplossing voor gevonden worden in de vorm van rekeningrijden. Daarmee heeft het Klimaatakkoord niet alleen betrekking op deze regeerperiode, maar ook op volgende kabinetsformaties.
Elektrisch rijden blijft fiscaal aantrekkelijk, maar dat mag niet ten koste gaan van mensen die op brandstof blijven rijden, vindt het kabinet.
“Daarom ontziet het kabinet de huishoudportemonnee zoveel mogelijk en zorgt het kabinet voor een eerlijke verdeling van lasten tussen burgers en bedrijven.”
Er komt een CO2-heffing voor de industrie. Die moet, zoals het kabinet dat verwoordt, “verstandig” zijn. Dat wil zeggen dat de sector groener wordt, maar niet uit Nederland vertrekt vanwege hogere belastingen.
Huizenbezitters die investeren in verduurzaming kunnen daarvoor een beroep doen op een Warmtefonds, waar de overheid ieder jaar 50 tot 80 miljoen euro in stort.
Kabinet wil ontzorgen, maar draagvlak vlakt af
Het uitgangspunt is dat het Klimaatakkoord Nederland economisch sterker en duurzamer maakt. Het kabinet wil mensen “ontzorgen” en benadrukt dat het nog jaren duurt voordat de uiteindelijke klimaatdoelen gehaald moeten worden.
Tegelijkertijd blijkt juist dat de steun voor investeringen in het milieu en internationale klimaatproblemen de laatste jaren afneemt, concludeert het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) in een vrijdag gepubliceerd onderzoek.
“Men heeft de indruk dat Nederland zijn steentje al bijdraagt en dat, vooral wat de vermindering van het gasverbruik betreft, de politiek wellicht wat te hard van stapel loopt”, schrijft het SCP uitgerekend op de dag dat de klimaatplannen worden gepubliceerd.
De plannen zijn gebaseerd op een tussenrapportage van afgelopen december van de zogenoemde klimaattafels. Daarin zijn de gebouwde omgeving, mobiliteit, industrie, elektriciteitssector en landbouw vertegenwoordigd. Iedere sector kreeg eigen opdrachten mee om CO2 te besparen.
AD 28.06.2019 Van een hogere gasprijs tot het verkleinen van de veestapel. Het kabinet neemt flinke maatregelen om de komende decennia de uitstoot van broeikasgassen terug te dringen. Vanmiddag werden de plannen officieel gepresenteerd. We zetten de belangrijkste zaken op een rij.
Rekeningrijden
Het kabinet treft voorbereidingen voor de invoering van rekeningrijden. Er liggen drie concrete varianten op tafel, waar van er één de eindstreep moet halen. Die zijn: alleen een kilometerheffing voor elektrische auto‘s, een variabel systeem voor alle wagens en een spitsheffing. Die laatste optie lijkt bij voorbaat al kansloos, zeggen sommige ingewijden. Andere bronnen ontkennen dat weer.
Het duurt nog trouwens wel even voordat het zover is. Rekeningrijden kan uiteindelijk pas bij de fiscale herziening van 2025 worden ingevoerd. Eerst is nog jaren aan voorbereiding nodig, als er is gekozen voor één variant.
Gasprijs omhoog
Huishoudens gaan de komende jaren meer belasting betalen op gas, maar de stijging wordt minder sterk dan eerder was voorzien. Het kabinet heeft besloten die maatregel uit het Klimaatakkoord te verzachten, om gezinnen te ontzien die minder makkelijk van gas af kunnen stappen.
De belasting op gas gaat niet met 20 cent per kubieke meter omhoog, zoals in het voorlopige Klimaatakkoord werd voorgesteld, maar met 10 cent. De verhoging wordt bovendien geleidelijk doorgevoerd.
Tegenover de hogere belasting op gas staat een lagere heffing op elektriciteit.Huishoudens gaan ook minder energiebelasting betalen. Bedrijven gaan juist meer bijdragen aan de subsidiëring van duurzame energie .
Warmtefonds
Er komt een warmtefonds waar het kabinet 50 tot 80 miljoen per jaar voor uit trekt. Hieruit kunnen particulieren investeringen doen om verduurzamingen te realiseren zoals bijvoorbeeld isolatiemaatregelen, warmtepompen en hybridekachels. ,,In 2050 moeten alle gebouwen duurzaam zijn’’, aldus minister Kajsa Ollongren (Binnenlandse Zaken).
Elektrisch rijden
Het stimuleren van elektrisch rijden (in dure auto‘s) wordt verder versoberd. Het kabinet wil overmatige subsidiëring voorkomen en vooral nog elektrische auto’s uit de middenklasse bevorderen, zodat die straks op de markt voor tweedehands wagens terecht komen. De lage bijtelling voor elektrische auto‘s, die nu geldt tot maximaal 50.000 euro, gaat naar maximaal 40.000 euro.
De eerder geplande aanschafsubsidie van 6.000 euro voor elektrische auto‘s pakt in ieder geval lager uit; hoeveel is nog onbekend. Ook is het de bedoeling dat tweedehands elektrische wagens aantrekkelijk worden gemaakt door extraatjes. Denk dan aan een oplaadtegoed of een garantie op de batterijduur.
De in het Klimaatakkoord geplande accijnsverhoging voor benzinerijders wordt geschrapt. Er zou volgens het oorspronkelijke plan één cent extra accijns geheven moeten worden, maar dat gaat dus niet door. Wel wordt de accijns op diesel geleidelijk verhoogd. De 1,2 miljoen automobilisten met een diesel betalen over anderhalf jaar 1 eurocent meer accijns aan de pomp. Twee jaar later komt daar nog een cent bij.
,,Elektrisch wordt het nieuwe gewoon’’, zei staatssecretaris Stientje van Veldhoven (Infrastructuur) bij de presentatie vanmiddag. Over tien jaar moeten alle nieuwe auto’s emissieloos zijn. Verder ziet het kabinet een belangrijke rol weggelegd voor waterstof als brandstof voor zwaar verkeer zoals ov-bussen, vrachtwagens ‘en mogelijk ter vervanging van dieseltreinen’.
CO2-belasting voor industrie
De vervuilende industrie in Nederland krijgt definitief een CO2-belasting voor de kiezen. Het kabinet koerst af op een CO2-heffing voor de industrie die oploopt van 30 euro per te veel uitgestoten ton CO2 in 2021 tot 125 à 150 euro in 2030.
De regeringspartijen kiezen nu voor de optie met 75 procent kans op succes op voldoende CO2-reductie. .,,Het kabinet wil zekerheid’’, zegt een bron. De heffing gaat gelden voor bedrijven die nu al onder het Europese emissiehandelssysteem (ETS) vallen. Ook de fabrieken van het Limburgse Chemelot, die niet onder ETS vallen, moeten straks gaan betalen.
Kleinere veestapel
De boeren moeten verder inkrimpen. Het kabinet zet het mes in het aantal varkens in Nederland. Van de ruim twaalf miljoen varkens verdwijnen er mogelijk anderhalf miljoen. Er gaat 60 miljoen euro extra naar een stopregeling voor varkensboeren, vanwege de Urgenda-uitspraak. Ook komt er jaarlijks zo’n 70 miljoen euro beschikbaar voor boeren die overstappen naar duurzame landbouw, met minder vee.
Tot nu toe rustte op inkrimping van de veestapel een politiek taboe, vanwege de economische belangen van boeren. Daarom kiest het kabinet voor een ‘warme sanering’. Het gaat om een uitbreiding van een bestaande stopregeling waar het kabinet eerder al 120 miljoen euro voor uittrok.
Fietsenstallingen
Het kabinet trekt 75 miljoen euro extra uit voor extra fietsenstallingen, zodat forenzen hun tweewieler makkelijker kwijt kunnen. In het regeerakkoord stond al een eenmalige investering van 100 miljoen euro om te steken in extra snelle routes en meer stallingsplekken. Dit geld bleek zeer gewild. Overleg met provincies en gemeenten heeft inmiddels voor 345 miljoen euro aan projecten opgeleverd.
Onlangs zei Tour de Force, de organisatie die fietsen in Nederland moet stimuleren, nog dat er de komende jaren zo’n 3 miljard euro extra nodig is om te zorgen dat we in 2027 samen 20 procent meer fietskilometers maken dan in 2017.
Het Klimaatakkoord moet nog worden doorgerekend door de planbureaus. Dat betekent dat nu niet te zeggen is wat de klimaatmaatregelen precies gaan betekenen voor de portemonnee van Nederlanders.
NU 28.06.2019 Het is nog onzeker of het klimaatdoel voor 2020 uit de Urgenda-rechtszaak wordt gehaald met de maatregelen die het kabinet heeft genomen en nog van plan is te nemen. Maatregelen voor de korte termijn mogen daarbij het uiteindelijke doel van 49 procent minder CO2 in 2030 niet in de weg staan.
“Binnen onze voorwaarden hebben we vier megaton CO2 verzameld”, zei minister Eric Wiebes (Economische Zaken en Klimaat) vrijdag tijdens de presentatie van het Klimaatakkoord.
Om aan het Urgenda-vonnis te voldoen, moet er volgend jaar alleen 9 megaton minder CO2 worden bespaard ten opzichte van 1990. “We gaan door met verdere maatregelen”, zei Wiebes dan ook.
De aanvullende maatregelen moeten dus voldoen aan de kabinetseisen. Wiebes somt de vier voorwaarden in een aparte brief aan de Tweede Kamer op.
Extra kosten als gevolg van aanvullende maatregelen moeten zo laag mogelijk blijven. Nieuw klimaatbeleid in Nederland mag niet te veel leiden tot verplaatsing van CO2-uitstoot naar het buitenland (weglekeffecten). Er moet draagvlak zijn bij burgers en bedrijven, dus beleid moet “betaalbaar en behapbaar” zijn. Tot slot moeten maatregelen op de korte termijn wel passen bij de uitwerking van het Klimaatakkoord.
Maatregelen die niet aan deze voorwaarden voldoen, zo waarschuwt Wiebes, ondermijnen de energietransitie op de langere termijn en kunnen dus niet worden ingezet voor de Urgenda-rechtszaak.
Urgenda dwingt politiek zich aan eigen doelen te houden
Duurzaamheidsorganisatie Urgenda dwong de overheid in 2015 via een rechtszaak zich te houden aan het zelfopgelegde klimaatdoel om in 2020 een kwart minder CO2 uit te stoten ten opzichte van 1990, een afspraak uit het in 2013 gesloten Energieakkoord. Het gerechtshof in Den Haag bevestigde die uitspraak nog eens nadat de Staat in hoger beroep ging.
De CO2-reductie bleef voor volgend jaar steken op 21 procent als er niets zou veranderen. In 2017 was de uitstoot zelfs toegenomen volgens berekeningen van het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL).
“Vonnissen horen wij uit te voeren, dus dat gaan we ook doen”, zei premier Mark Rutte destijds in een reactie.
Er zijn inmiddels extra klimaatmaatregelen genomen. De opvallendste is de sluiting van de kolencentrale in Amsterdam. Voor deze en andere voorstellen is vorig jaar 500 miljoen euro opzijgezet.
Of dit genoeg is, wordt waarschijnlijk in oktober duidelijk als het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) nieuwe berekeningen over de CO2-uitstoot publiceert in de Klimaat- en Energieverkenning (KEV).
Wiebes schrijft dat hij ernaar streeft zich te houden aan de Urgenda-uitspraak, maar geeft hiervoor geen garantie. Hij benadrukt vooral dat het kabinet voor “een zware opgave” staat in de zoektocht naar extra maatregelen zonder dat het draagvlak voor de energietransitie in de samenleving afbrokkelt.
NOS 28.06.2019 Uit het klimaatakkoord dat vandaag is gepresenteerd, blijkt dat het kabinet waarschijnlijk niet gaat voldoen aan het klimaatvonnis van de rechter in de Urgenda-zaak. Die uitspraak dwingt Nederland rigoureuze maatregelen te nemen om al volgend jaar een kwart minder CO2 uit te stoten dan in 1990.
“Het kabinet lapt het vonnis van de rechtbank aan zijn laars, dat is heel erg duidelijk”, reageert Marjan Minnesma van Urgenda. Om de doelen te halen, moeten we in Nederland volgend jaar 9 megaton minder CO2 uitstoten, terwijl de maatregelen die het kabinet vandaag presenteerde samen een besparing van zo’n 4 megaton opleveren. Minnesma is dus niet tevreden: “Ze negeren de rechtspraak en doen het gewoon niet. Ik vind dat heel erg zorgelijk. Dan zeg je eigenlijk: de rechtsstaat geldt niet voor mij.”
Minister Wiebes benadrukt dat het kabinet zich er niet bij neerlegt: “De inzet blijft om de doelen te halen, maar we willen het draagvlak voor klimaatmaatregelen niet schaden.”
Banenverlies
Werkgeversorganisatie VNO-NCW vindt juist dat het maatschappelijk draagvlak voor de klimaatplannen nog ontbreekt. Volgens VNO-NCW brengt het klimaatakkoord, en in het bijzonder de CO2-heffing, de internationale concurrentiepositie van het bedrijfsleven in gevaar. De werkgevers waarschuwen voor banenverlies als de kosten voor Nederlandse bedrijven hoger worden dan voor hun buitenlandse concurrenten.
Andere organisaties reageren gematigd positief op het klimaatakkoord, zoals de Consumentenbond. De bond wil wel graag meer zekerheid op de lange termijn. Zo is volgens de belangenorganisatie nog veel onduidelijk over wetgeving, belastingen en subsidies. Boerenorganisatie LTO ziet ook positieve punten, maar zet vraagtekens bij de hoeveelheid geld die wordt vrijgemaakt. Ook de boeren willen bovendien weten welke regels er in de toekomst zullen gaan gelden.
Taboe verdwenen
De Bovag, die opkomt voor de belangen van het wegverkeer, is blij dat een verhoging van de BPM niet doorgaat. Een verhoging van deze autobelasting was volgens de vereniging in eerdere versies nog wel een optie. Ook is de Bovag er mee ingenomen dat “het taboe rond betalen naar gebruik van de auto is verdwenen”. Beter het verbruik belasten dan de aankoop van nieuwe auto’s, vindt de belangenvereniging.
Urgenda-directeur Marjan Minnesma droeg vrijdag een doos met een deel van het dossier naar de ingang van het gerechtshof waar het hoger beroep dient.Ⓒ ANP
Telegraaf 28.06.2019 Er worden geen onorthodoxe maatregelen genomen door het kabinet om het zogeheten Urgenda-vonnis te volgen. De rechter oordeelde in een zaak, aangespannen door milieuclub Urgenda, dat Nederland volgend jaar 25 procent minder CO2 moet uitstoten ten opzichte van 1990.
Urgenda-oprichter Jan Rotmans stelde dit voorjaar al in een interview met De Telegraaf dat het onwaarschijnlijk is om in zo’n korte tijd zoveel klimaatmaatregelen te nemen om dit doel te halen.
Het kabinet lijkt tot dezelfde conclusie te komen, maar gaat wel een aantal maatregelen nemen om de CO2-uitstoot op korte termijn te beperken. Daar is 500 miljoen euro voor uitgetrokken.
Eerder dit jaar maakte minister Wiebes (Klimaat) al bekend dat de Hemwegcentrale in Amsterdam wordt gesloten. De medewerkers van deze kolencentrale krijgen hulp bij het zoeken naar een nieuwe baan.
Daarnaast worden er tal van grote en kleine maatregelen genomen. Zo krijgt een bedrijf in Limburg een ’eenmalige financiële prikkel’ om de uitstoot van lachgas te beperken, komt er meer aandacht voor groene biobrandstoffen voor de binnenvaart en moet de veestapel van varkens verder krimpen.
Zuinig rijden
Voor automobilisten blaast het kabinet ’het nieuwe rijden’ een nieuw leven in. Door zuinig te rijden besparen automobilisten brandstof en zorgen ze voor minder CO2-uitstoot. Verder komt er meer geld voor de bandencampagne. Voldoende spanning op de banden zorgt voor een lager brandstofverbruik. Dit levert ook een voordeel op voor de automobilist.
Urgenda zelf stelde onder andere voor om nog meer kolencentrales te sluiten en de maximumsnelheid op snelwegen te verlagen. De plannen van het kabinet zijn niet genoeg om het door de rechter opgelegde klimaatdoel te halen. Minister Wiebes zegt dat hij naar meer maatregelen gaat zoeken.
AD 28.06.2019 Het kabinet legt het klimaatvonnis van de rechter in de Urgenda-zaak naast zich neer. Verregaande klimaatmaatregelen, zoals verlaging van de maximumsnelheid op de snelweg, zijn van tafel.
De Urgenda-uitspraak uit 2018 dwong Nederland rigoureuze maatregelen te nemen om al volgend jaar een kwart minder CO2 uit te stoten dan in 1990. Maar dat gaat dus niet gebeuren, zo blijkt uit de kabinetsmaatregelen die deze site heeft ingezien. Vandaag komen deze naar buiten, tegelijk met de presentatie van het Klimaatakkoord.
De coalitie kiest er wel voor om een aantal kleinere ingrepen te doen, maar die leveren samen een reductie van 4 megaton CO2 op, nog niet de helft van de 9 megaton die nodig is.
Zo moeten automobilisten straks vaker hun bandenspanning controleren en wordt huizenbezitters gevraagd energiebesparend folie op radiatoren te plakken. Ook wordt de binnenvaart gedwongen om meer hernieuwbare energie te gaan gebruiken en mag er volgend jaar minder methaangas worden afgefakkeld bij de olie- en gaswinning.
Voor het hele pakket aan extra Urgenda-maatregelen geeft het kabinet zo’n 500 miljoen euro uit. Een deel van het geld gaat naar publiekscampagnes voor energiebesparing.
Dwangsom
Meer wil de regering nu niet doen. Het kabinet vreest dat het draagvlak voor de Nederlandse klimaattransitie wordt ondermijnd als nu toch alles uit de kast zou worden getrokken om aan de Urgenda-uitspraak te voldoen. Milieuclub Urgenda kondigde eerder aan een fikse dwangsom te eisen als het vonnis niet wordt uitgevoerd.
Het beperkte pakket maatregelen betekent een politieke nederlaag voor coalitiepartijen D66 en ChristenUnie, die eerder nog aangaven tot het uiterste te willen gaan om de uitstoot van broeikasgas met spoed omlaag te brengen. Voor D66-fractievoorzitter Rob Jetten was een verlaging van de maximumsnelheid op de snelweg een optie, maar dat wilde de VVD niet.
Zoals bekend sluit het kabinet de vervuilende Hemwegcentrale in Amsterdam per 1 januari 2020. Van een versnelde sluiting van nóg meer kolencentrales, zoals milieuclub Urgenda en GroenLinks willen, is geen sprake. Wel trekt het kabinet geld uit voor chemiecomplex Chemelot in Limburg, waarmee de bedrijven daar in hoog tempo de uitstoot van schadelijk lachgas moeten terugdringen.
Zowel minister Wiebes (Klimaat) als staatssecretaris Van Veldhoven (Milieu) wilden vanmorgen bij het binnenlopen van de ministerraad niets zeggen over de publicatie in deze krant. ,,Er komt een brief”, liet de minister alleen weten. De ministerraad wordt vandaag vanwege de presentatie van het klimaatakkoord bij uitzondering bijgewoond door alle aanwezige ministers én staatssecretarissen.
AD 28.06.2019 Als het kabinet vanmiddag zijn klimaatplannen presenteert, verzamelen bezorgde scholieren, moeders en grootouders zich op Het Plein in Den Haag. Ze zullen laten weten dat de huidige plannen niet genoeg zijn om onze planeet leefbaar te houden.
Een van de initiatiefnemers, de 14-jarige Jesse, rekent op enkele tientallen aanwezigen. ,,Het gaat ons dit keer niet om de hoeveelheid mensen maar om de inhoud van onze boodschap.’’
Ze zegt verder: ,,Bij een regering zou prioriteit nummer één moeten zijn: het leven van de inwoners veiligstellen. Nu verkeren al die levens in gevaar, dus nu is ook de tijd voor het kabinet om zich als waardige leiders te gedragen en alles op alles te zetten om de klimaatdoelen te halen.”
De protestactie is een initiatief van Fridays For Future NL, Mothers Rise Up NL en Grootouders voor het Klimaat.
Eric Wiebes, Ed Nijpels, Carola Schouten en Kasja Ollongren en Stientje van Veldhoven tijdens de presentatie van het Klimaatakkoord. Foto: ANP.
Elsevier 28.06.2019 Kabinet en coalitiepartijen presenteren vrijdagmiddag het definitieve Klimaatakkoord. Met het verstrekkende pakket maatregelen, waarvan een deel al is uitgelekt, moet de uitstoot van CO2 in 2030 met 49 procent zijn teruggedrongen ten opzichte van 1990. Nog vóór de presentatie klagen milieuclubs al dat het akkoord onvoldoende is, terwijl de steun voor klimaatmaatregelen onder Nederlanders juist afneemt.
In december kwamen de vijf ‘klimaattafels’ onder leiding van VVD-coryfee Ed Nijpels met voorstellen om mobiliteit, woningbouw, energievoorziening, industrie en voedselproductie te ‘vergroenen’. Omdat uit een doorrekening door het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) in maart bleek dat de gestelde doelen daarmee vermoedelijk niet wordt gehaald, heeft het kabinet de plannen de afgelopen maanden aangepast.
Hoewel de coalitiepartijen VVD, CDA, D66 en ChristenUnie het klimaatakkoord pas om 15.00 uur officieel presenteren, zijn veel waarschijnlijke veranderingen ten opzichte van het ontwerp-klimaatakkoord de afgelopen week al uitgelekt. Zo komt er toch een CO2-taks voor bedrijven, een maatregel die tot vreugde van vooral GroenLinks en de PvdA al in maart werd aangekondigd door premier Mark Rutte en minister van Economische Zaken en Klimaat Eric Wiebes (beiden VVD).
Daarentegen gaan de belastingen op de energierekening minder omhoog dan werd verwacht. Gas wordt zwaarder belast, elektriciteit juist minder. Dat zou huishoudens moeten ontzien en tegelijkertijd moeten aansporen om van het gas af te gaan.
Verder steekt het kabinet bijna een miljard in het ‘vergroenen’ van de land- en tuinbouw. Zo moeten boeren de veestapel, en dan vooral het aantal varkens, gaan inkrimpen. Om autogebruik te ontmoedigen, wordt op termijn ook een vorm van rekeningrijden ingevoerd, al zal dat naar verwachting pas in 2026 zijn.
Er zijn drie mogelijke varianten voor het belasten van automobilisten op basis van het aantal gereden kilometers: benzine- en dieselauto’s ontzien en alleen elektrische voertuigen belasten, alle auto’s laten betalen afhankelijk van plaats en tijd op de dag zonder een spitsheffing, of mét een heffing voor het rijden in de spits. Tot slot gaat de subsidie voor elektrische auto’s vermoedelijk omlaag.
Milieuclubs vinden klimaatakkoord nog vóór presentatie onvoldoende
Naar aanleiding van de geruchten hebben diverse belangengroepen al hun zegje gedaan over het nog te verschijnen klimaatakkoord. Greenpeace en Milieudefensie – die in december nog boos wegliepen van de ‘klimaattafels’ – gaven om 09.00 uur, zes uur vóór de presentatie door de coalitie, zelfs een persconferentie. Ze noemen de plannen ‘een goede start’, maar niet voldoende. De milieuorganisaties zeggen dat ‘een aantal lapmiddelen en afzwakkingen die de broodnodige transitie in de weg staan, moet worden gerepareerd’.
‘Klimaatverandering en broeikasuitstoot zijn meetbaar,’ zegt directeur van Milieudefensie Donald Pols, ‘de maatregelen om de klimaatcrisis te stoppen moeten daarom net zo meetbaar zijn.’ Greenpeace-directeur Joris Thijssen houdt naar eigen zeggen een ‘bittere nasmaak’ over aan het akkoord dat nog moet worden gepresenteerd.
Beide clubs willen onder meer een strengere CO2-heffing voor de industrie, een ‘duurzamere landbouw en een kleinere veestapel’, harde garanties over duurzame biomassa en bovenal hogere lasten voor ‘de grote industrie’ en lagere voor burgers.
Dat laatste vindt ook vakbond FNV, die bezorgd is over mogelijke ‘energie-armoede’. Dit fenomeen betekent dat armere huishoudens zwaarder worden getroffen door de stijging van de gasprijs. Wel is de vakbond tevreden over de ‘belangrijke stappen vooruit’ wat betreft ‘groene banen’, bijvoorbeeld de bouw van windmolens op zee. Vicevoorzitter Kitty Jong is blij met ‘goede afspraken’ over de sluiting van de Hemwegcentrale in Amsterdam op 1 januari 2020. In september legt FNV het klimaatakkoord voor aan zijn ledenparlement, dat erover moet stemmen. Als de vakbondsleden het niet goedkeuren, kunnen de maatregelen in het akkoord overigens wel ‘gewoon’ doorgang vinden.
‘Urgenda waarschijnlijk niet gehaald’, actiegroep is woedend
Terwijl de maatregelen in het klimaatakkoord zijn gericht op 2030, maant het vonnis in de rechtszaak van Urgenda het kabinet tot grotere spoed. De actiegroep dwong via de rechter af dat de regering volgend jaar de CO2-uitstoot ten opzichte van 1990 met 25 procent moet zijn verminderd, maar volgens het AD wordt dat doel waarschijnlijk niet gehaald. Urgenda-directeur Marjan Minnesma is woedend (zie kader), en spreekt van ‘de bijl aan de wortel van de rechtsstaat.’
Terwijl natuur- en milieuclubs graag een flinke schep bovenop de klimaatmaatregelen zouden zien, blijkt het draagvlak onder burgers juist flink afgenomen, meldt Trouw. De krant baseert zich op cijfers van het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP): 38 procent van de Nederlanders vindt dat er meer geld naar milieu- en klimaatmaatregelen moet, terwijl dat eind vorig jaar nog 46 procent was.
‘De stijging van de stookkosten en de aankondiging dat Nederland van het gas af moet, hebben het onderwerp naar de mensen met midden- en lagere inkomens gebracht,’ zegt SCP-onderzoeker Paul Dekker tegen de krant. ‘Zij beseffen nu dat de klimaat- en milieuproblematiek consequenties heeft die ook hen raakt. Het gaat ze vooral geld kosten, denken ze.’
NU 28.06.2019 Coalitiepartijen VVD, CDA, D66 en ChristenUnie en het kabinet presenteren vrijdagmiddag het definitieve klimaatakkoord. De fractieleiders en verschillende bewindspersonen hebben de afgelopen weken intensief overlegd om tot afspraken te komen, melden bronnen aan NU.nl.
Het klimaatakkoord is een langverwachte wens van dit kabinet.
Het doel is de CO2-uitstoot in 2030 met 49 procent te reduceren ten opzichte van 1990 om de opwarming van de aarde tegen te gaan. De Nederlandse klimaatdoelen zijn strenger dan wat er op Europees niveau is afgesproken (40 procent minder CO2-uitstoot in 2030).
Dit kabinet stuurt aan op “een ambitieus klimaatbeleid”, staat er in het regeerakkoord.
De plannen die de coalitie en het kabinet later op vrijdag presenteren, zijn gebaseerd op een tussenrapportage van afgelopen december van de zogenoemde klimaattafels. Daarin zijn de gebouwde omgeving, mobiliteit, industrie, elektriciteitssector en landbouw vertegenwoordigd. Iedere sector kreeg eigen opdrachten mee om CO2 te besparen.
De afgelopen dagen werden enkele maatregelen uit het klimaatakkoord naar verschillende media gelekt. Omdat het totale plaatje nog niet bekend is, en dus ook nog niet kan worden geconcludeerd wat het akkoord precies voor burgers en bedrijven betekent, heeft NU.nl daar nog niet over geschreven.
Aan de klimaattafels werd door de politiek, werkgevers, werknemers en belangenclubs sinds begin 2018 overlegd om tot voorstellen te komen.
De tussenrapportage, een flink pakket van afspraken en maatregelen, verscheen vlak voor Kerst, maar niet veel later concludeerde het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL), die alles doorrekende, dat de doelen er waarschijnlijk niet mee worden gehaald. Vooral de industrie bleef achter en er ontstond onrust over de stijgende energierekening voor huishoudens.
De coalitie en het kabinet besloten daarop zelf aanvullende maatregelen voor te stellen, zoals een CO2-heffing voor de meest vervuilende bedrijven en minder snel stijgende energiebelastingen voor huishoudens.
Er zijn wel al klimaatmaatregelen genomen, zoals het eerder sluiten van de kolencentrale in Amsterdam. Het kabinet werd daartoe gedwongen vanwege de Urgenda-rechtszaak.
Veel details moeten nog worden uitgewerkt
In het klimaatakkoord staat met welke middelen en maatregelen de klimaatdoelen van het kabinet worden gehaald. Dat is wat anders dan de Klimaatwet die eind mei door het parlement werd aangenomen. Daarin wordt alleen de route voor het behalen van de doelen uitgestippeld.
Het klimaatakkoord is geen wet waar het parlement voor of tegen kan stemmen. Het zijn veel verschillende, vaak nog niet uitgewerkte maatregelen die nog door de Tweede en Eerste Kamer moeten worden behandeld. Dat is een proces dat nog jaren kan duren.
De Tweede Kamer zal nog wel voor de zomervakantie over het totale pakket debatteren.
Telegraaf 27.06.2019 Het kabinet hakt naar verwachting vrijdag de knoop door over het Klimaatakkoord, een groot pakket maatregelen om de komende decennia de uitstoot van broeikasgassen terug te dringen. Veel in het oog springende wijzigingen en aanpassingen van de oorspronkelijke plannen, die eind vorig jaar waren gepresenteerd, lekten deze week al uit.
De belasting op gas gaat niet met 20 cent per kubieke meter omhoog, zoals eerst de bedoeling was, maar met 10 cent. De verhoging wordt bovendien geleidelijk doorgevoerd. Tegenover de hogere belasting op gas staat een lagere heffing op elektriciteit. Dat moet mensen stimuleren om bijvoorbeeld hun gasfornuis in te ruilen voor een elektrische kookplaat, of te investeren in betere isolatie en een zuinigere verwarming.
De lastenverschuiving van stroom naar gas wordt daarmee verzacht voor gezinnen die minder makkelijk van gas af kunnen stappen. Daarnaast worden huishoudens ontzien door ze minder te laten meebetalen aan de subsidiëring van duurzame energie. Bedrijven gaan daar in de klimaatplannen van het kabinet juist meer aan bijdragen.
De Nederlandse industrie krijgt vanaf 2021 te maken met een CO2-belasting. Bedrijven betalen aanvankelijk 30 euro per te veel uitgestoten ton CO2, en dat bedrag kan oplopen tot 150 euro per ton in 2030. Bedrijven hoeven de belasting pas te betalen als hun CO2-uitstoot boven een bepaald niveau komt. De opbrengst wordt grotendeels gebruikt om verduurzaming van de industrie te subsidiëren.
Het kabinet is verder van plan elektrisch rijden te blijven stimuleren, maar wel in aangepaste vorm. De huidige manier van subsidiëring ligt onder vuur omdat daar vooral mensen van profiteren die zich toch al een dure elektrische wagen kunnen veroorloven. Het doel blijft dat in 2030 alle nieuw verkochte auto’s elektrisch zijn.
De land- en tuinbouw kunnen rekenen op een extra investering van bijna een miljard euro in verduurzaming. Ook komt er meer geld om varkensboeren op vrijwillige basis de mogelijkheid te bieden in te krimpen of te stoppen. De maatregelen zorgen voor een aanzienlijke aanvullende besparing op de CO2-uitstoot.
NOS 27.06.2019 Drieënhalf jaar nadat bijna tweehonderd landen in Frankrijk het Parijse Klimaatakkoord sloten, krijgt Nederland morgen een eigen klimaatakkoord. Het doel is om de uitstoot van broeikasgassen tegen te gaan, om tegemoet te komen aan de Parijse afspraken.
Het Nederlandse akkoord heeft grote gevolgen. Elke burger zal er tot achter de voordeur iets van gaan merken, zo wordt gezegd. De overschakeling op andere energiebronnen leidt tot veranderingen in vrijwel alle sectoren. “We staan aan de vooravond van een grote verbouwing”, aldus een eerste voorlopige versie van het akkoord.
Er moet een “transformatie” plaatsvinden. Miljoenen huizen en gebouwen die vaak nog maar matig geïsoleerd zijn en verwarmd worden door aardgas, moeten goed geïsoleerde panden worden, die worden verwarmd met duurzame energie en waarin schone elektriciteit wordt gebruikt of zelf opgewekt.
Wijk voor wijk
De onderhandelingen voor het Nederlandse akkoord begonnen anderhalf jaar geleden. In het eerste jaar bogen ruim honderd organisaties zich over vijf sectoren: elektriciteit, de gebouwde omgeving, de industrie, de landbouw en mobiliteit. Het leverde eind vorig jaar een voorlopig klimaatakkoord op.
Gemeenten spelen er een belangrijke rol in. Zij zullen wijk voor wijk moeten gaan aanpakken. Grote en middelgrote steden zullen veelal worden aangesloten op een warmtenet, als alternatief voor aardgas. Elders zal per wijk de oplossing kunnen verschillen, hoewel voorlopig ook veel woningen gewoon nog gas zullen blijven gebruiken.
De opwarming van de aarde wordt voor een belangrijk deel toegeschreven aan de uitstoot van CO2 en andere broeikasgassen. Om gevaarlijke klimaatverandering tegen te gaan, moet de uitstoot liefst al halverwege deze eeuw nagenoeg worden gestopt. Op weg daarnaar toe, is de doelstelling van het Nederlandse akkoord om in 2030 bijna de helft (49 %) minder uit te stoten ten opzichte van 1990.
Maar dat voorlopige akkoord leidde tot veel discussie. De vakcentrale FNV en de voltallige milieubeweging zagen het niet zitten, en wilden niet langer meepraten. De afspraken waren volgens hen te vaag, de verdeling van lusten en lasten over burgers en bedrijven was scheef en er ontbrak een belangrijke maatregel: een CO2-heffing, die de uitstoot van CO2 duurder maakt, zodat bedrijven sneller zullen overgaan op duurzame alternatieven.
Een paar maanden later bleek uit een doorrekening van de planbureaus dat de maatregelen uit het akkoord inderdaad niet optelden tot het gewenste resultaat. Het betekende dat het kabinet moest gaan bekijken hoe de doelen wel bereikt kunnen worden. Nog dezelfde dag kwam het kabinet met aanpassingen: in ieder geval toch een CO2-heffing voor bedrijven, en minder energiebelasting voor burgers.
The devil is in the detail
De afgelopen weken is er opnieuw druk overlegd, zowel binnen de coalitie als met organisaties en bedrijven. Er lekten al verschillende maatregelen uit. Zo is duidelijk geworden dat de prijs voor aardgas definitief omhoog gaat, en die voor elektriciteit naar beneden, de aanschaf van een elektrische auto wordt gestimuleerd, hoewel minder fors dan eerder werd verwacht, en de landbouw zal snel moeten verduurzamen.
Toch is het nog de vraag of alle organisaties en bedrijven deze keer wel tevreden zijn. Waar sommige bedrijven zich zorgen maken over de betaalbaarheid van de maatregelen, blijft voor milieuorganisaties de subsidiëring van de ondergrondse opslag van CO2 een pijnpunt. Elke euro die daarnaar toe gaat kan niet worden uitgegeven aan in hun ogen echt duurzame energie, zoals zon en wind.
Ook de precieze uitwerking van de afspraak over een CO2-heffing is van belang, omdat de vraag blijft of die bedrijven snel genoeg zal dwingen anders te produceren. Daarnaast zijn er zorgen over mobiliteit, of de overgang naar elektrisch vervoer nog wel voldoende wordt gestimuleerd. Op alle fronten wordt dan ook met spanning uitgekeken naar de precieze invulling van de afspraken. Of, zoals een ingewijde het verwoordt: ‘The devil is in the detail’.
Morgenmiddag 28.06.2019 presenteert het kabinet het klimaatakkoord.
NOS 27.06.2019 Het kabinet wil de accijns op diesel in 2021 met een cent per liter verhogen. In 2023 komt daar nog een cent bovenop.
De accijnsverhoging voor benzine, die in het concept-klimaatakkoord van december stond, is nu van de baan, blijkt uit de tekst van het hoofdstuk Mobiliteit van het definitieve Klimaatakkoord. Het kabinet presenteert die plannen morgenmiddag.
De accijnsverhoging betekent een kostenpost voor zo’n 1,2 miljoen dieselrijders in Nederland.
Bestelbussen
Ook eigenaren van bestelbussen moeten eraan geloven. De motorrijtuigbelasting voor een bestelbus gaat vanaf 2021 omhoog, aanvankelijk met 24 euro per jaar en dat loopt in 2023 op tot jaarlijks 72 euro extra.
De verhogingen acht het kabinet nodig om de stimuleringsmaatregelen voor elektrische auto’s te betalen, zoals de vrijstelling voor de aanschafbelasting (bpm). Tot 2024 zijn elektrische auto’s daarvoor vrijgesteld. Daarna geldt een vast bedrag van 360 euro per auto.
Aanschafsubsidie
Hoeveel subsidie je krijgt als je kiest voor een nieuwe elektrische auto wordt komend jaar pas definitief vastgesteld. Haagse bronnen gaan ervan uit dat er een subsidie van 3000 euro komt, een halvering van het aanvankelijke voorstel van 6000 euro. Daarna wordt de aanschafsubsidie afgebouwd, omdat de verwachting is dat er steeds meer betaalbare elektrische modellen op de markt komen.
Bijtelling
Leaserijders van elektrische auto’s zijn straks meer kwijt aan bijtelling. Nu is die nog 4%, volgend jaar wordt die verdubbeld naar 8 procent, in 2022 stijgt het tarief naar 16 procent en uiteindelijk, in 2026, naar 22 procent. De bijtelling voor elektrische en brandstofauto’s is dan ongeveer gelijk.
Die bijtellingstarieven gaan overigens niet voor alle e-auto’s gelden. Alleen auto’s die minder dan 45.000 euro kosten krijgen die verlaagde bijtelling. In 2021 wordt dat bedrag verder verlaagd naar 40.000 euro. Op die manier wil het kabinet voorkomen dat veel subsidiegeld besteed wordt aan heel dure elektrische wagens.
Snorfiets niet meer op benzine
Ook snorfietsers zullen er aan moeten geloven. In 2025 mogen er geen nieuwe snorfietsen die op benzine rijden meer verkocht worden. Het streven is om vanaf 2030 ook de verkoop van bromfietsen op benzine te verbieden. Er komt geen landelijk verbod op bestaande brandstofbrommers en scooters, maar mogen gemeenten mogen zelf een strenger beleid invoeren en snorfietsen op benzine weren.
Parkeren goedkoper voor e-auto’s
Eigenaren van e-auto’s besparen in de toekomst ook op parkeerkosten. Vanaf 2021 mogen gemeenten een lager parkeertarief invoeren voor elektrische auto’s. Een wetsvoorstel om dat mogelijk te maken, moet nog dit jaar ingediend worden.
NOS 25.06.2019 Een verschuiving van de klimaattaks van burgers naar bedrijven en het aanpassen van de energiebelasting: met die veranderingen aan de oorspronkelijke klimaatplannen poogt de coalitie de lasten eerlijker te verdelen.
Na maanden van onderhandelen zijn VVD, CDA, D66 en ChristenUnie het eens. Na de presentatie van het concept-akkoord eind vorig jaar bleken er al snel flinke tegenstellingen over onderdelen van de plannen te zijn.
Inmiddels zijn er compromissen gesloten en nieuwe plannen gemaakt. Vrijdag worden ze gepresenteerd, een aantal hoofdlijnen is al bekend.
Zo gaat de rekening voor gas omhoog, die voor elektriciteit omlaag en komt er voor huishoudens een korting op de energiebelasting. Ook komt er onderzoek naar rekeningrijden, wordt er fors geïnvesteerd in verduurzaming van de landbouw en worden elektrische auto’s minder gesubsidieerd dan aanvankelijk de bedoeling was.
Het totale pakket is nog niet bekend maar volgens bronnen zouden de klimaatdoelen -49 procent minder uitstoot van broeikasgassen in 2030 ten opzichte van 1990- met dit nieuwe pakket haalbaar zijn.
Gas duurder, elektra goedkoper
Gas wordt de komende jaren flink duurder. Per kubieke meter gas gaat de Nederlander 10 cent meer belasting betalen. Dat komt voor een gemiddeld huishouden neer op 150 euro hogere kosten per jaar. Deze extra kosten worden gecompenseerd doordat elektriciteit juist goedkoper wordt.
Daarnaast krijgen huishoudens een grotere vrijstelling voor energiebelasting, waardoor de rekening volgens het kabinet omlaag gaat. Ook zal het bedrijfsleven meer gaan bijdragen aan de Opslag Duurzame Energie (ODE), zodat de kosten voor consumenten lager worden. Als huishoudens van het gas af gaan levert dit meer voordeel op dan nu het geval is.
Rekeningrijden
Op rekeningrijden rust geen taboe meer: er komt een onderzoek naar. Het kabinet laat een commissie drie opties bekijken. Daaronder een voorstel om rekeningrijden alleen voor elektrische auto’s in te voeren (die nu geen wegenbelasting en geen accijns betalen), maar ook een vorm van rekeningrijden voor alle auto’s. En een vorm waarbij ook nog een spitsheffing komt, voor alle auto’s.
Vooral de VVD was lang een tegenstander van rekeningrijden. Maar als de belasting via de pomp straks terugloopt, moet er iets gebeuren om de terugvallende inkomsten op te vangen. De partij hoopt nu op de variant waar alleen elektrische auto’s betalen per gereden kilometer en benzine- en dieselauto’s worden ontzien. Het is de bedoeling dat een volgend kabinet beslist over de variant van rekeningrijden die wordt ingevoerd.
Elektrische auto’s
Het kabinet wil elektrisch rijden stimuleren, maar het oorspronkelijke plan van 6000 euro subsidie in 2021 staat niet meer in de plannen.
Naar verwachting wordt dat ongeveer de helft. Er zal ieder jaar opnieuw naar de subsidies gekeken worden om over-subsidiëring te voorkomen.
Om mensen die niet elektrisch rijden nog niet op te hoge kosten te jagen gaat de geplande accijnsverhoging voor benzine niet door.
CO2 heffing
Vervuilende industrieën gaan de komende jaren steeds meer betalen voor de CO2-uitstoot van hun industrie. De taks begint in 2021 met 30 euro per teveel uitgestoten ton CO2 en zou oplopen tot 150 euro per te veel uitgestoten ton. Dit gaat verder dan de oorspronkelijke plannen en zo beoogt het kabinet de lasten eerlijker te verdelen.
Warmtefonds
Er komt een warmtefonds waar het kabinet 50 tot 80 miljoen per jaar voor uit trekt. Hieruit kunnen particulieren investeringen doen om verduurzamingen te realiseren zoals bijvoorbeeld isolatiemaatregelen, warmtepompen en hybridekachels.
Het kabinet denkt dat dit fonds ook particuliere geldschieters zal aanzetten voor vele miljarden aan investeringen.
Landbouw
Ook het inkrimpen van de landbouw, lange tijd vanwege economische belangen taboe, staat in de plannen. Naar verwachting bijna 1 miljard euro extra wordt tot 2030 uit getrokken voor vergroening van de land- en tuinbouwsector.
Een deel van het geld is bedoeld voor boeren in de veenweidegebieden die willen stoppen of hun bedrijf willen verplaatsen. Door de droogte vinden in deze gebieden verzakkingen plaats. Daarom moet snel worden ingegrepen. Als veen verdroogt, komen er broeikasgassen, vooral CO2, vrij.
Ook is het de bedoeling dat er 60 miljoen euro wordt gestoken in een stopregeling voor varkensboeren. Zij kunnen zich hiervoor vanaf augustus vrijwillig aanmelden. Boeren in gebieden met veel stankoverlast, zoals Noord-Brabant, komen het eerst in aanmerking.
De verwachting is dat door deze plannen de CO2-reductie in de agrarische sector bijna verdubbeld wordt van 3,5 naar 6 megaton.
Stichting Natuur en Milieu ziet “interessante dingen” in het akkoord, maar volgens Marjolein Demmers zal het nog heel erg aan de details en de uitwerking liggen om echt een goed oordeel te kunnen vellen.
De Partij voor de Dieren vindt de plannen niet ver genoeg gaan en vindt dat de coalitie te veel dingen vooruit schuift.
Forum voor Democratie-leider Baudet noemt de plannen “volstrekt irrationeel”. Volgens Baudet gaat het mensen veel geld kosten en worden er duizenden miljarden euro’s verspeeld.
De partijen die nodig zijn voor steun in de Eerste Kamer, waaronder Groenlinks en PvdA reageren positiever.
Volgens GroenLinks-leider Klaver komen de plannen “meer dan ooit” de kant van GroenLinks op. PvdA-leider Asscher is ook positief maar is ook benieuwd naar de verdere invulling van de plannen, en wie uiteindelijk van welke plannen welke rekening gaat betalen.
Politiek verslaggever Ron Fresen zegt: “Door de scherpe kantjes van de oorspronkelijke plannen af te halen hoopt de coalitie op voldoende draagvlak.
Morgen zijn de regeringspartijen nog bijeen om de laatste puntjes op de i te zetten, vrijdag is dus de presentatie. “Natuurlijk gaan partijen daarna hun eigen rekensommetjes maken.”
Telegraaf 25.06.2019Het belastingdeel van de energierekening moet volgend jaar voor een huishouden met een gemiddeld verbruik met honderd euro dalen. Na 2020 komt er een ’beperkte stijging’.
Dat maakt het kabinet vrijdag bekend. Het is de bedoeling dat de laagste inkomensgroepen het meest gaan profiteren van de aanpassingen. De meevaller kan per huishouden verschillen.
Er gaat aan flink wat knoppen gedraaid worden: gas moet in stappen duurder worden, elektriciteit juist goedkoper. Daarnaast gaan bedrijven meer klimaattaks betalen en huishoudens minder. Verder gaat de belastingteruggave op de energiebelasting omhoog. Onder de streep moet er een voordeel komen voor huishoudens.
De coalitiepartijen zijn het dinsdag eens geworden over een definitief klimaatakkoord. Dat melden ingewijden aan De Telegraaf. Woensdag komen VVD, CDA, D66 en ChristenUnie nog een keer bij elkaar om de puntjes op de i te zetten in de teksten. De presentatie staat gepland voor komende vrijdag.
Het kabinet wil in 2030 minstens 49 procent minder CO2 uitstoten ten opzichte van 1990. Heel Nederland krijgt te maken met maatregelen.
Verschillende plannen zijn uitgelekt. Zo komt er een stevige CO2-heffing voor de industrie en gaat het kabinet rekeningrijden voorbereiden. Er worden drie varianten uitgewerkt.
Klimaatkassa
De land- en tuinbouwsector krijgt in totaal bijna een miljard euro extra de komende tien jaar om te vergroenen. Verder sleutelt het kabinet aan de torenhoge energierekening. Bedrijven gaan meer betalen, huishoudens minder. Uit doorrekeningen van het Centraal Planbureau valt op te maken dat alle klimaatplannen bij elkaar alsnog uitdraaien op een lastenverzwaring.
Een deel van de plannen van het conceptklimaatakkoord van Ed Nijpels neemt het kabinet over. Onder andere de CO2-heffing en de ommezwaai met energiebelastingen zijn door de vier coalitiepartijen bedacht om de klimaatrekening op een andere manier te verdelen.
MSN 25.06.2019 Het kabinet wil vooral particuliere gebruikers stimuleren om een elektrische auto te kopen. De aanschaf van een elektrische middenklasser wordt daarom komende jaren extra aantrekkelijk gemaakt.
Het aanschafvoordeel voor de e-auto gaat gelden tot een maximumbedrag van 40.000 euro. Het voordeel voor de zakelijke rijder wordt wel snel minder.
De bijtelling voor de zakelijke auto gaat volgend jaar al omhoog van 4 naar 8 procent. In de jaren daarna stijgt de zakelijke bijtelling in stapjes verder naar 12 en 16 procent. Vanaf 2026 geldt voor de zakelijke auto dan dezelfde bijtelling als voor andere auto’s.
Accijnsverhoging op benzine
In het klimaatakkoord dat vrijdag wordt gepresenteerd, staat ook dat de accijnsverhoging op benzine niet doorgaat. De coalitiepartijen willen namelijk niet dat de gewone automobilist opdraait voor de stimulering van de elektrische auto.
Elk jaar zal worden bekeken hoe hoog de autoverkoop in werkelijkheid is. Als blijkt dat er veel meer elektrische auto’s worden verkocht dan verwacht, wordt de stimulering versneld afgebouwd, zo is afgesproken. Te riante stimulering van groene auto’s kostte de schatkist afgelopen jaren miljarden die niet waren begroot.
Vliegtaks niet verdubbeld
Stimulering van de elektrische auto loopt tot 2025. Vanaf 2026 komt er als het aan het kabinet ligt een einde aan de maatregelen, als het rekeningrijden wordt ingevoerd. In welke vorm dat gebeurt, moet nog worden beslist.
In het concept-klimaatakkoord stond ook een plan om de vliegtaks te verdubbelen. Dat voorstel neemt het kabinet niet over.
NOS 25.06.2019 Het kabinet wil gas duurder en stroom goedkoper maken. De energiebelasting op gas gaat tot 2026 in totaal met 10 cent per m3 omhoog, terwijl die op elektriciteit juist met 5 cent per kWh wordt verlaagd. Het is een van de maatregelen uit het Klimaatakkoord dat naar verwachting vrijdag gepresenteerd wordt, zeggen bronnen tegen de NOS.
De verhoging van de gasprijs is minder dan eerder was voorgesteld aan de klimaattafels. Daar werd nog gekoerst op een verhoging van 20 cent. De verhoging komt niet in een keer: de prijs per kubieke meter gas wordt volgend jaar met 4 cent verhoogd, daarna gaat de prijs 1 cent per jaar omhoog. De elektriciteitsprijs zal in stappen worden verlaagd.
Voor een gemiddeld gezin zal de gasrekening over zeven jaar 150 euro duurder zijn, de elektriciteitskosten worden juist 150 euro lager. De totale energierekening voor een gemiddeld gezin wordt lager door een grotere vrijstelling van de energiebelasting en een verlaging van de Opslag Duurzame Energie.
Gemiddeld huishouden
Een gemiddeld huishouden verbruikt 1500 m3 aan gas. Het belastingtarief op gas is nu 35 cent per kubieke meter, dat wordt in 2026 45 cent. De gasprijs voor dit gezin wordt daarmee 150 euro hoger.
Een gemiddeld huishouden verbruikt 3000 kWh aan elektriciteit. Het belastingtarief op elektriciteit is nu 12 cent, dat wordt in 2026 7 cent. De elektriciteitsprijs wordt voor dit gezin daarmee 150 euro lager.
Daarnaast krijgen huishoudens een grotere vrijstelling voor energiebelasting, waardoor de rekening omlaag gaat. Ook zal het bedrijfsleven meer gaan bijdragen aan de Opslag Duurzame Energie (ODE), zodat de kosten voor consumenten lager worden.
Met deze maatregelen wil het kabinet stimuleren dat consumenten sneller van het gas afgaan, of een zuinigere CV-ketel nemen. Door de hogere gasprijs wordt het sneller rendabel te investeren in energiezuinige verwarming en isolatiemaatregelen.
Uit het Klimaatakkoord moet ook duidelijk worden hoe de CO2-heffing voor de industrie eruit gaat zien.
Telegraaf 25.06.2019Er komt in de toekomst toch een vorm van rekeningrijden voor automobilisten. Dat staat volgens ingewijden in het definitieve klimaatakkoord dat vrijdag moet verschijnen.
Coalitiepartijen VVD, CDA, D66 en ChristenUnie hebben met elkaar afgesproken om drie varianten uit te werken. De invoering is aan een volgend kabinet en kan pas op z’n vroegst in 2026.
Accijnsinkomsten
Het kabinet erkent al langer dat er in de toekomst een probleem ontstaat voor de schatkist als automobilisten massaal overschakelen naar stekkerbolides of waterstofwagens. Het ministerie van Financiën vangt nu nog jaarlijks vele miljarden aan accijnsinkomsten op benzine en diesel.
Het kabinet gaat drie varianten onderzoeken. Daarbij ligt ook een optie op tafel om minder inkomsten te accepteren en een variant waarbij alleen mensen met een stekkerauto moeten betalen per gereden kilometer. Mensen met een elektrische auto betalen nu geen wegenbelasting.
Verder ligt er nog een optie om alleen in bepaalde delen van het land en op bepaalde tijden automobilisten te laten betalen. Deze variant kan worden uitgebreid met een spitstaks.
In het conceptklimaatakkoord van Ed Nijpels hebben lobbyorganisaties ook al een pleidooi gehouden voor het verkennen van ‘betalen naar gebruik’. De onderhandelaars willen in 2024 een nieuw systeem draaiende hebben.
In het regeerakkoord staat dat er deze kabinetsperiode wel proeven mogen komen met alternatieve vormen van vervoer en betaling, maar dit mag niet leiden tot een systeem van rekeningrijden.
Vooral VVD en CDA hebben zich in het verleden verzet tegen rekeningrijden. D66 en CU zijn juist voor betalen naar gebruik.
NOS 25.06.2019 Het kabinet wil rekeningrijden vanaf 2026 invoeren. Dat bevestigen bronnen naar aanleiding van berichtgeving van RTL Nieuws. Daarmee gaan Nederlanders straks betalen per gereden kilometer. Er worden verschillende opties bekeken voor de invoering daarvan.
Een commissie gaat alle opties voor een nieuw kabinet op een rij zetten. Dit kabinet gaat het rekeningrijden niet invoeren, dat moet een volgend kabinet doen.
Er zou over drie varianten gesproken worden. In de eerste variant gaan alleen elektrische auto’s per gereden kilometer betalen. Gebruikers van elektrische auto’s betalen nu geen wegenbelasting en ook geen benzine- of dieselaccijns. Die inkomsten loopt het kabinet dus mis bij elektrisch rijden en dat kan met deze variant worden opgelost.
In de tweede variant moeten alle auto’s betalen, maar komt er geen heffing voor het rijden in de spits. In de laatste variant wordt ook het rijden in de spits extra belast.
Taboe doorbroken
“Met het maken van plannen voor rekeningrijden wordt een jarenlang taboe doorbroken”, zegt politiek verslaggever Xander van der Wulp. “Dit kabinet gaat nog geen definitief besluit nemen, de drie varianten zullen een belangrijke inzet worden in de campagnes voor de volgende landelijke verkiezingen. In de volgende formatie moet echt een besluit worden genomen.”
“De term rekeningrijden is trouwens niet heel populair en politiek erg beladen”, zegt Van der Wulp. “Daarom zal deze maatregel door verschillende partijen de komende tijd vast anders genoemd gaan worden dan ‘rekeningrijden’. Toch is de kern hetzelfde: betalen voor gebruik van de auto, in plaats van een standaard wegenbelasting.”
Telegraaf 25.06.2019De Nederlandse industrie krijgt vanaf 2021 te maken met een CO2-belasting. Bedrijven betalen aanvankelijk 30 euro per te veel uitgestoten ton CO2, en dat bedrag kan oplopen tot 150 euro per ton in 2030. Dat staat vrijwel zeker in het definitieve klimaatakkoord dat eind deze week wordt gepresenteerd.
Bedrijven hoeven de belasting pas te betalen als hun CO2-uitstoot boven een bepaald niveau komt. Maar als dat gebeurt, krijgen ze wel meteen een „stevige heffing” voor de kiezen, aldus ingewijden. De opbrengst daarvan wordt grotendeels gebruikt om verduurzaming van de industrie te subsidiëren.
Het kabinet kiest daarmee voor een van de eigen varianten van een CO2-heffing, bevestigen Haagse bronnen een bericht van het AD. Vorige week bleek al dat alternatieve plannen van GroenLinks en PvdA weliswaar zorgen voor een afname van de CO2-uitstoot door de industrie, maar per saldo minder gunstig uitpakken voor de werkgelegenheid en de koopkracht van burgers.
NOS 18.06.2019 Boetes voor bedrijven die niet genoeg verduurzamen, een hogere energiebelasting voor de industrie en subsidies voor bedrijven die CO2-besparende maatregelen nemen. Het is een greep uit de 600 klimaatmaatregelen die maatschappelijke organisaties eind december aan het kabinet presenteerden in een ontwerp-klimaatakkoord.
Een CO2-heffing voor de zware industrie was geen onderdeel van de plannen, tot grote woede van milieuorganisaties. Maar sinds een paar maanden ligt zo’n heffing toch op tafel, omdat bleek dat de 600 klimaatmaatregelen niet genoeg zijn om in 2030 ten minste 49 procent minder CO2 uit te stoten, zoals het kabinet wil.
Het kabinet kwam daarom met nieuwe plannen, maar GroenLinks en de PvdA hadden inmiddels ook al CO2-heffingsvoorstellen gepresenteerd. Vandaag maakte het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) bekend wat van al die plannen voor een CO2-heffing de effecten zouden zijn.
Het blijkt dat de voorstellen van GroenLinks en de PvdA de grootste milieuwinst opleveren, maar ook de meeste risico’s. De plannen van het kabinet zijn minder risicovol. De CO2-reductie is wel minder dan bij GroenLinks en de PvdA, maar op papier worden de doelstellingen wel gehaald.
Megatonnen
Het kabinet heeft in het regeerakkoord afgesproken dat in 2030 vergeleken met 1990 49 procent minder CO2 moet worden uitgestoten. Voor de industrie komt dat neer op 14,3 megaton minder broeikasgassen.
Ter vergelijking: Nederland als geheel produceert jaarlijks ongeveer 200 megaton aan broeikasgassen, afkomstig van de zware industrie, maar ook van bijvoorbeeld kantoren, de vervoerssector, land- en tuinbouw, winkels en ziekenhuizen.
Volgens het PBL is er een “substantieel risico” dat bedrijven bij de door GroenLinks en de PvdA voorgestelde CO2-heffing naar het buitenland verhuizen. Bij de plannen van het kabinet is dat risico “gering”, aldus het PBL.
Zo’n verplaatsing naar het buitenland wordt ook wel het ‘weglek-effect’ genoemd: er wordt in Nederland dan wel minder CO2 uitgestoten, maar dat wordt door extra CO2-uitstoot in het buitenland weer (deels) teniet gedaan. Ook leidt een verhuizing tot banenverlies in Nederland.
Heffingsvrije zone
Het PBL wijst er wel op dat de drie doorgerekende voorstellen moeilijk met elkaar te vergelijken zijn. Zo gaan GroenLinks en de PvdA uit van een “platte” CO2-heffing: bedrijven betalen een vast bedrag per ton uitgestoten broeikasgas. Het kabinet werkt met een soort “heffingsvrije” zone. Alleen als bedrijven meer CO2 uitstoten dan is toegestaan, moeten ze betalen.
In de voorstellen van GroenLinks en de PvdA betalen bedrijven dus meer. De opbrengsten van de heffing worden bij die partijen voor een deel teruggesluisd naar burgers, bijvoorbeeld via de energierekening. In de kabinetsvoorstellen vloeien de opbrengsten van de CO2-heffing terug naar de industrie, in de vorm van verduurzamingssubsidies.
Kritisch kijken
Volgens politiek verslaggever Ron Fresen pakt de PBL-rapportage gunstig uit voor het kabinet, omdat uit de doorrekeningen blijkt dat het kabinet de klimaatdoelen kan halen. “De marges van GroenLinks en de PvdA zijn wel ruimer, maar de kans dat bedrijven naar het buitenland vertrekken is bij hen veel groter.”
Toch zal het kabinet ook kritisch naar de eigen rekensommen moeten kijken, zegt Fresen. “Zijn hun marges qua CO2-reductie bijvoorbeeld niet te klein? Op papier halen ze de doelstellingen, maar de praktijk is weerbarstig. En worden de lasten wel eerlijk verdeeld over de bedrijven? Dat zijn allemaal dingen waar het kabinet rekening mee moet houden als het later deze maand komt met een uitwerking van de klimaatplannen.”
Trigger om te vertrekken
Voormalig Siemens-topman Ab van der Touw herkent zich in ieder geval niet in de conclusies van het PBL. Hij deed in opdracht van premier Rutte en minister Wiebes van Economische Zaken en Klimaat onderzoek naar de mogelijke effecten van een nationale CO2-heffing. “Het risico dat bedrijven door zo’n heffing naar het buitenland vertrekken, is absoluut niet ‘gering’, zoals het PBL schrijft”, zegt Van der Touw.
“We tekenen met plezier voor een dikke boete, maar wel pas als blijkt dat we de afspraken niet nakomen”, aldus Ab van der Touw, oud-topman Siemens.
De oud-Siemens-baas baseert zich op gesprekken met de top van de twaalf grootste bedrijven in de Nederlandse zware industrie, zoals Tata Steel, Shell en Chemelot.
“Van de meeste van die bedrijven zit het moederbedrijf in het buitenland en vormen de operaties in Nederland maar een klein deel van hun totale activiteit”, zegt hij. “Bovendien kunnen die bedrijven eventuele extra kosten niet makkelijk doorberekenen in hun prijzen, omdat ze concurrenten hebben op de wereldmarkt. Een extra heffing kan voor hen een belangrijke trigger zijn om te vertrekken.”
Volgens Van der Touw is het bedrijfsleven op zichzelf niet tegen een extra heffing, maar doet de industrie al genoeg om de uitstoot van broeikasgassen te verminderen. Liever ziet hij dat bedrijven hun geld nu uitgeven aan nieuwe, groene procestechnieken. “We tekenen met plezier voor een dikke boete, maar wel pas als blijkt dat we de afspraken niet nakomen.”
Telegraaf 18.06.2019 Een CO2-heffing voor vervuilende bedrijven is „een stap dichterbij” gekomen, nu het Centraal Planbureau (CPB) heeft vastgesteld dat zo’n maatregel kan helpen de CO2-uitstoot te verminderen, zonder de industrie de nek om te draaien. Dat concludeert GroenLinks-leider Jesse Klaver. Hij ziet mogelijkheden om tot een „breed gedragen CO2-belasting” te komen.
Hoe die heffing er precies uit komt te zien, moet de komende tijd duidelijk worden. Het CPB heeft verscheidene varianten doorgerekend, niet alleen van het kabinet maar ook van GroenLinks en de PvdA. Daaruit blijkt dat de plannen van die twee linkse oppositiepartijen veel grotere risico’s met zich meebrengen voor de economie en werkgelegenheid. Maar ze bieden wel meer zekerheid dat de CO2-doelen worden gehaald.
D66-leider Rob Jetten stelt vast dat „verschillende vormen van CO2-heffing” mogelijk zijn die stuk voor stuk de industrie echt dwingen tot verduurzaming. „Het is fijn dat ook de varianten van GroenLinks en de PvdA op tafel liggen”, zegt hij. „Maar ik wil wel voorkomen dat CO2-besparing in Nederland leidt tot meer uitstoot in een ander land.”
VVD-fractievoorzitter Klaas Dijkhoff brengt in herinnering dat de oorspronkelijke klimaatplannen „ook niet goed” waren, omdat de CO2-doelen niet werden gehaald. „De plannen van de PvdA en GroenLinks laten zien dat je ook door kunt schieten. Dat CO2-heffing heel tricky is, voor je het weet ben je banen kwijt én geld.” Het is volgens Dijkhoff zaak de „gulden middenweg” te vinden.
PvdA-voorman Lodewijk Asscher zegt het definitieve voorstel van het kabinet af te wachten. Belangrijk is voor zijn partij dat de klimaatdoelen worden gehaald, de lasten eerlijk worden verdeeld en werkgelegenheid behouden blijft.
Beste mensen het gaat u goed ! Tot een volgende keer !!!
In 2020 de Return van de SP ???
Hoe krabbelt de SP weer op na de vierde achtereenvolgende verkiezingsnederlaag? De leden van de partij kwamen in Amersfoort voor het eerst weer samen sinds de SP bij de Europese verkiezingen nul zetels haalde.
De SP gaat een interne commissie instellen die aan de slag moet met de slechte electorale prestaties van de socialisten bij de laatste verkiezingen. De bedoeling is dat er een plan komt om de partij in de komende jaren te ‘versterken’.
AD 09.08.2019
AD 24.06.2019
‘Walgelijk’
Het al eerder bekritiseerde Hans Brusselmans-filmpje was ook onderwerp van gesprek. Sommigen vonden de persoonlijke aanval op PvdA-lijsttrekker Timmermans te veel op de man gespeeld. Anderen noemden het “walgelijk” en “de SP onwaardig”.
Weer anderen begrepen de ophef niet. “Er is vooraf besloten dat we ons minder conventioneel en meer als anti-establishmentpartij zouden opstellen. Dan doen we dat en is het weer niet goed.”
Vervanger voorzitter SP
Voorzitter Ron Meyer trok eerder zijn conclusie en kondigde zijn vertrek aan. Daarna zei Marijnissen dat het “anders moet”. Hoe, dat is voor veel leden nog de vraag. Een vraag die vandaag centraal stond, maar leden bleken vooral ook behoefte te hebben om hun hart te luchten.
De vervanger van Ron Meyer wordt aangewezen op een partijcongres op 14 december 2019. Het is nog onduidelijk wie bij de partij beschikbaar zal zijn om die zware taak op zich te nemen.
Financieel gaat het goed met de SP
De SP heeft financieel gezien veel vet op de botten. Al lopen de inkomsten uit de afdracht door volksvertegenwoordigers en bestuurders enorm terug, zo blijkt uit de jaarrekening 2018 die ook werd besproken op de partijraad in Amersfoort. Die wordt ironisch genoeg altijd gehouden in een oud bankgebouw.
Allereerst heeft de Socialistische Partij flink wat spaarcentjes. De partij heeft 5,9 miljoen euro beschikbaar (spaargeld, lopende rekening, kasgeld) om uit te geven, zo staat vermeld in de jaarrekening. Dat is ruim 5 ton minder dan een jaar eerder.
De totale reserves zijn met 2,8 procent gedaald tot 11,5 miljoen euro. Dat is opmerkelijk: de SP werd de afgelopen jaren, in tegenstelling tot veel andere politieke partijen, juist elk jaar rijker.
In 2018 ging er bij de socialisten ruim 850.000 euro meer uit dan er binnenkwam (saldo van baten en lasten). Onder de streep werd er net winst gemaakt, door diverse eenmalige posten zoals een bijdrage van bijna 350.000 euro vanuit het verkiezingsfonds. De nettowinst belandde op 20.295 euro.
Afdrachtregeling
Een belangrijke inkomstenbron voor de SP is de afdrachtregeling: raadsleden en andere provinciale en landelijke volksvertegenwoordigers van de partij staan een deel van hun vergoeding af onder het motto van solidariteit en gelijkheid. Maar de SP is de laatste jaren door slechte verkiezingsresultaten veel mensen kwijtgeraakt, waardoor de inkomsten uit afdracht enorm zijn gedaald.
De opbrengst hieruit liep op jaarbasis met meer dan 25 procent terug tot 4 miljoen euro. De afdracht door volksvertegenwoordigers is goed voor de helft (45 procent) van alle inkomsten. Subsidies (4 miljoen) en contributies/donaties (0,95 miljoen) brengen ook geld in het laatje.
Telegraaf 17.11.2020 Lilian Marijnissen heeft dinsdag gereageerd op het feit dat de SP zes leden uit de partij heeft gezet. Volgens de partijtop wilden zij de partij overnemen en hadden ze plannen voor een gewapende burgeroorlog.
MSN 17.11.2020 De SP heeft zes leden uit de partij gezet omdat zij volgens de partijtop de partij wilden overnemen en plannen hadden voor een gewapende burgeroorlog, zo meldt Nieuwsuur. De betrokkenen zelf spreken van een „heksenjacht” om kritische geluiden in de kiem te smoren.
De zes zijn lid van het Communistisch Platform en het Marxistisch Forum. Volgens hen zijn dit afdelingen binnen de partij, maar de SP vindt beide groepen juist aparte politieke partijen. „Zij hebben een eigen ideologie, een eigen programma, een eigen bestuur en eigen besluitvorming, dus het is een politieke partij in alle opzichten”, zegt SP-secretaris Arnout Hoekstra in de uitzending. SP-leden mogen niet lid zijn van een andere partij.
De betrokken leden zijn kritisch op mogelijke kabinetsdeelname van de SP en willen daar open discussie over binnen de partij. Volgens Hoekstra is die ruimte er wel degelijk, maar zijn de geroyeerde leden „geradicaliseerde zolderkamercommunisten.” Zij zijn het niet eens met het royement en willen deze in december op een congres aanvechten.
Olaf Kemerink, een van de zes, was kandidaat om lid te worden van het bestuur van ROOD, de jongerenorganisatie van de SP. Aanstaande zaterdag wordt op een algemene ledenvergadering gestemd over een nieuw bestuur. Volgens kritische SP-leden is Kemerink geroyeerd omdat hij te radicaal zou zijn voor bestuurslid.
Lilian Marijnissen reageerde vanochtend bij WNL op de situatie.
Telegraaf 16.11.2020 De SP heeft zes leden uit de partij gezet omdat zij volgens de partijtop de partij wilden overnemen en plannen hadden voor een gewapende burgeroorlog, zo meldt Nieuwsuur. De betrokkenen zelf spreken van een „heksenjacht” om kritische geluiden in de kiem te smoren.
De zes zijn lid van het Communistisch Platform en het Marxistisch Forum. Volgens hen zijn dit afdelingen binnen de partij, maar de SP vindt beide groepen juist aparte politieke partijen. „Zij hebben een eigen ideologie, een eigen programma, een eigen bestuur en eigen besluitvorming, dus het is een politieke partij in alle opzichten”, zegt SP-secretaris Arnout Hoekstra in de uitzending. SP-leden mogen niet lid zijn van een andere partij.
De betrokken leden zijn kritisch op mogelijke kabinetsdeelname van de SP en willen daar open discussie over binnen de partij. Volgens Hoekstra is die ruimte er wel degelijk, maar zijn de geroyeerde leden „geradicaliseerde zolderkamercommunisten.” Zij zijn het niet eens met het royement en willen deze in december op een congres aanvechten.
Radicaal
Olaf Kemerink, een van de zes, was kandidaat om lid te worden van het bestuur van ROOD, de jongerenorganisatie van de SP. Aanstaande zaterdag wordt op een algemene ledenvergadering gestemd over een nieuw bestuur. Volgens kritische SP-leden is Kemerink geroyeerd omdat hij te radicaal zou zijn voor bestuurslid.
Olaf Kemerink Ⓒ NIEUWSUUR
SP-secretaris Arnout Hoekstra Ⓒ ANP
Lilian Marijnissen reageerde vanochtend bij WNL op de situatie.
Telegraaf 22.10.2019 De strijd om het voorzitterschap van de SP gaat tussen twee oud-wethouders. Jannie Visscher, die de zegen heeft van het partijbestuur, neemt het op tegen Patrick van Lunteren. De winnaar, die Ron Meyer opvolgt, moet de partij weer uit het slop halen.
Meyer kondigde in mei zijn afscheid aan. Hij nam de verantwoordelijkheid op zich voor de reeks verkiezingsnederlagen die zijn partij heeft geleden en de campagneflaters die daaraan volgens veel leden hebben bijgedragen.
Visscher en Van Lunteren komen beiden uit de gemeentepolitiek. Visscher was wethouder in Groningen en Eindhoven. In de Brabantse stad is zij nog raadslid. Van Lunteren was wethouder en fractievoorzitter in Breda.
De SP kampt de laatste jaren met scherpe verdeeldheid over de koers. Milieukundige Van Lunteren wil beter luisteren naar de „substantiële minderheid” die bijvoorbeeld ruimhartiger wil omgaan met immigranten en meer aandacht bepleit voor klimaat- en milieubeleid. Die wordt nu overstemd en „voelt zich niet serieus genomen”, stelt hij. „Als mensen ontevreden blijven, doen we iets verkeerd.”
Ook moeten de leden meer te zeggen krijgen, vindt Van Lunteren. Onder zijn bewind moet het partijbestuur bijvoorbeeld geen kandidaat-voorzitters meer voordragen, zegt hij.
Visscher wil niet kwijt welke richting ze met de partij wil inslaan. Dat bespreekt ze liever binnenskamers, met de leden. „Dat vind ik wel zo aardig.” Ze heeft een hekel aan „van die Amerikaanse” verkiezingsraces, met campagne en tweestrijd. „Ik ben erg blij dat ook Patrick bereid is het belang van de partij voorop te zetten.”
De afdelingen van de SP brengen nu hun stem uit. Op het partijcongres van 14 december 2019 wordt de winnaar bekend.
Meyer trad vier jaar geleden aan na een verbeten gevecht met Sharon Gesthuizen. Hij had destijds de voorkeur van het partijbestuur.
VN 08.08.2019 Van maoïstische splinterpartij groeide de SP onder Jan Marijnissen uit tot stemmenkanon. Maar inmiddels verkeert de partij in een ernstige identiteitscrisis en lijkt de electorale bodem bereikt.
Waar zit de rot?
In 2006 behaalde de SP nog 25 Kamerzetels, maar tegenwoordig is elke verkiezingsuitslag nog beroerder dan de vorige. Tegelijkertijd groeit de interne verdeeldheid, met name over de migratiekoers.
Journalist Rudie Kagie reconstrueerde nauwkeurig hoe de partij zich ontwikkelde van maoïstische splinterbeweging (in de jaren zeventig) tot stemmenkanon (in de jaren nul) tot verwarde partij die de electorale bodem heeft bereikt (nu).
De (oud-)partijprominenten die hij sprak zijn somber gestemd. ‘Op deze manier bestaat de SP over vijf jaar niet meer.’
In deze longread ontleedt VN-veteraan Rudie Kagie de SP tot de rafels erbij hangen. Dit zijn de belangrijkste punten:
Sinds 2017 ziet elke verkiezingsuitslag er beroerder uit dan de vorige. De SP verliest in achtereenvolgende verkiezingen respectievelijk 7, 33, 50, 56 en 100 procent van zijn zetels in de Tweede Kamer, de gemeenteraden, de Provinciale Staten, de Eerste Kamer en het Europees Parlement.
In de gloriejaren werd het succes van de SP primair toegeschreven aan Jan Marijnissen, de charismatische partijleider en fractievoorzitter die zijn ongenoegen altijd zo vindingrijk wist te serveren.
Marijnissen werd op zijn 21ste afdelingsvoorzitter in Oss en bewaakte tot 2015 de landelijke partijlijn. Op een verkiezingsaffiche uit 1989 poseert hij samen met zijn dan 4-jarige dochter Lilian. ‘De naam van Marijnissen is hecht verbonden aan succes,’ jubelt partijblad De Tribune.
Maar Marijnissen was al die tijd omstreden. ‘Er gebeurde niets zonder Jan, er bestaat niets…
Ze houden van snoeiharde muziek en trekken gezamenlijk van leer tegen het kabinet. De jonge linkse Kamerleden Peter Kwint (SP), Lisa Westerveld (GroenLinks) en Gijs van Dijk (PvdA) over hun eerste jaar in de oppositie, de linkse samenwerking en de toekomst van de progressieve beweging. ‘De macht is knetterrechts. Dát is de tegenstander.’
Na Agnes Kant vertrekt nu ook Emile Roemer, na jaren van vruchteloos geploeter, als opvolger van de monumentale Jan Marijnissen. Nu is de beurt aan dochter Lilian. Wordt de SP gerund als een ‘Noord-Koreaans familiebedrijf’ of gloort eindelijk dan toch de socialistische dageraad?
RTL 22.06.2019 De SP komt vandaag bijeen om te bedenken hoe het verder moet na de desastreuze Europese verkiezingsuitslag. De partij behaalde geen enkele zetel in het Europees Parlement. SP-leider Lilian Marijnissen kondigde na het vertrek van voorzitter Ron Meyer al aan dat het ‘anders moet’. Maar hoe dan?
Bij de verkiezingen in mei voor de Provinciale Staten verloor de SP en ging ze in de Eerste Kamer terug van negen naar vier zetels. In Europa haalde ze nul zetels. En er zijn niet alleen slechte verkiezingsuitslagen – ook in de strijd tegen het pensioenakkoord leed de SP een pijnlijke nederlaag.
Marijnissen had FNV-leden opgeroepen om in het referendum tégen het akkoord te stemmen. Desondanks stemde liefst 75 procent vóór de pensioenplannen van het kabinet. En dat in een vakbond waar de SP goed was vertegenwoordigd.
“Het potentieel van de SP ligt rond de twaalf, veertien zetels. Ze leggen de lat structureel te hoog.”
Het is een proces dat al langer gaande is, zegt hoogleraar Gerrit Voerman. De SP-watcher wijst op de stembusgang voor de Tweede Kamer in 2017, waarbij de partij er ook flink van langs kreeg. “Zelfs in het jaar dat de PvdA naar een historisch lage uitslag ging van negen zetels, wist de SP daar niet van te profiteren. Die verloor zelfs een zetel.”
Geen winst
Volgens de wetenschapper is dat opmerkelijk. De SP heeft niet geprofiteerd van de economische crisis, terwijl die mede een gevolg was van waar de partij zich altijd tegen verzette: deregulering en privatisering. Ook de crisis in de PvdA, een partij waarvan de kiezers ideologisch eenvoudig naar de SP zouden kunnen overstappen, leidde niet tot winst.
Peilingen dramatisch voor SP
In de Tweede Kamer heeft de partij van Lilian Marijnissen nu veertien zetels. In de meest recente peilingen van Maurice de Hond staat de partij op slechts zeven zetels. “Dat is dramatisch”, zegt Gerrit Voerman. “De partij haalde ooit op het hoogtepunt in 2006 onder Jan Marijnissen 25 zetels. Sinds die tijd denken ze dat ze altijd zoveel zetels kunnen halen, dat dat het potentieel van de SP is. Maar dat is helemaal niet zo. Dat ligt meer rond de twaalf tot veertien zetels. Ze leggen de lat structureel te hoog.”
“Reden is dat de SP zich alleen focust op sociaal-economische zaken, met hun zorgplan, en geen oplossingen heeft voor sociaal-culturele zaken, zoals immigratie en de vluchtelingenstroom. En juist dat was hét thema van de verkiezingen.”
Twee stromingen
Dat komt volgens Voerman doordat de partij het daar intern maar niet over eens wordt. “Er zijn twee stromingen, de ene voor een ruimhartiger beleid in het toelaten van vluchtelingen. De andere stroming wil juist voor de Nederlandse arbeiders opkomen en is voor een strikt toelatingsbeleid. Dat laatste zie je ook in kiezers die wisselen tussen de SP en de PVV. Deze richtingen zijn een dilemma voor de partij.”
En dan is er ook nog eens de strijd over de partijdemocratie. De kritiek is dat alles wordt bepaald door slechts een heel klein groepje in het partijbestuur. Dat wordt zichtbaar bij het invullen van functies zoals het voorzitterschap of fractieleiderschap. Kandidaten worden ‘voorgekookt’ door de partijleiding.
Partijapparaat
Dat werd volgens de hoogleraar duidelijk in 2015, toen toenmalig SP-Kamerlid Sharon Gesthuizen – toevalligerwijs ook voorstander van een ruimhartiger houding tegenover vluchtelingen – zich verkiesbaar stelde voor het voorzitterschap. “De partijleiding wilde dat kandidaat Ron Meyer het zou worden en gooide het volle gewicht van het partijapparaat achter zijn kandidatuur”, zegt Voerman.
Frits Wester: ‘Klassieke achterban gelooft het wel’
“Het is duidelijk dat de SP dringend aan nieuw repertoire moet gaan werken”, zegt politiek commentator Frits Wester. “Het huidige liedje kennen de mensen wel en spreekt geen brede groep meer aan. Sterker nog, ook de klassieke achterban van vakbondsleden lijkt het wel te geloven. Bij de FNV-ledenraadpleging negeerde het overgrote deel van de leden het negatieve stemadvies van de SP. Ook daar is inmiddels sprake van een flinke kortsluiting.”
Ron Meyer werd gekozen met 59 procent van de stemmen, maar het opvallende was dat Gesthuizen het vertrouwen kreeg van maar liefst 41 procent van de SP-leden. Die leden voelden dus duidelijk niets voor het advies van de partijleiding.
Voerman is benieuwd wat de partijleiding doet bij de opvolging van Meyer, die opstapte na de desastreuze Europese verkiezingsuitslag. “Dit najaar wordt de nieuwe voorzitter gekozen. De vraag is of er een kandidaat komt van het partijbestuur.”
“Terug naar de SP 1.0 uit de 20ste eeuw: dat is altijd de reflex binnen de partij.”
Meyer en Marijnissen stonden samen voor een activistische, anti-elitaire koers, zegt Voerman. “Een voorbeeld is het populistische filmpje van Hans Brusselmans. Dat kwam als een boemerang terug.” Maar het activisme is de koers waarmee in het verleden zoveel succes werd behaald, tijdens de hoogtijdagen van de SP onder Jan Marijnissen.
Gemiste kans
Voerman vindt het een gemiste kans dat de SP niet bereid is wat meer verantwoordelijkheid te nemen. Door de kleine meerderheid van het kabinet in de Tweede Kamer en de minderheid in de Eerste Kamer, is voor een kleinere partij relatief veel binnen te halen door zaken te doen met het kabinet. Voerman: “Elke partij kan nu meedoen, maar dan moet je die ruimte wel willen pakken.”
Hij verwacht niet dat de SP dat gaat doen. “Die is groot geworden met de activistische stijl en daar zal ze steeds weer naar teruggrijpen. Terug naar de SP 1.0 uit de 20ste eeuw. Dat is altijd de reflex binnen de partij.”
Telegraaf 22.06.2019 De commissie die moet onderzoeken hoe de SP zich uit het slop moet trekken, wordt uitgebreid met ’gewone’ leden. De achterban van de partij vond dat de commissie die door het partijbestuur was voorgesteld, te veel kopstukken van de SP telde.
De commissie gaat zich buigen over de teleurstellende uitslagen van de laatste verkiezingen en over de koers van de partij. Het bestuur droeg tien leden voor, met een zestal vertegenwoordigers van de partijtop, als scheidend voorzitter Ron Meyer en partijleider Lilian Marijnissen. Op aandringen van de leden, die bijeen waren voor een zogeheten partijraad, krijgt de commissie er zes ’gewone leden’ bij. Die moeten de partijtop „een spiegel voorhouden”, aldus de voorvechters van een grotere commissie.
De kritische leden wilden de commissie eigenlijk met vijftien mensen uitbreiden. Maar zes nieuwelingen, het tegenvoorstel van het bestuur, is volgens hen ook voldoende om ervoor te zorgen dat de partijtop de commissie niet meer domineert.
Op de partijraad klonk verder stevige kritiek op de campagne voor de Europese verkiezingen. Die mislukte: de SP verdwijnt na twintig jaar zelfs helemaal uit het Europees Parlement.
Timmermans
Vooral het spotje dat PvdA-rivaal Frans Timmermans als ’Hans Brusselmans’ voor schut had moeten zetten, moest het ontgelden. De campagne speelde niet alleen „op de man”, maar wekte volgens kritische leden ook ten onrechte de indruk dat de SP de Europese Unie wil verlaten. Door zulke spotjes voortaan voor te leggen aan een testpanel, denken meerdere afdelingen campagneflaters als het Brusselmans-filmpje te voorkomen.
Partijvoorzitter Ron Meyer, die zich de kritiek op onder andere het mede door hem bedachte spotje aantrok en eind dit jaar terugtreedt, kreeg juist lof. Veel leden betreuren zijn vertrek en spraken uit dat dat voor hen niet had gehoeven.
Voor een groep leden die vindt dat de partij zich te veel tegen de gevestigde orde keert en te hard is voor migranten, was minder geduld. Zij werden onder meer weggezet als deserteurs en kregen het verwijt de partij te verdelen en te schaden.
Verscheidene leden vinden dat de partij die laatste campagne niet goed heeft aangepakt. Vooral het filmpje dat PvdA-rivaal Frans Timmermans als ’Hans Brusselmans’ voor schut had moeten zetten, moet het ontgelden. Ⓒ ANP
AD 22.06.2019 De SP gaat een interne commissie instellen die aan de slag moet met de slechte electorale prestaties van de socialisten bij de laatste verkiezingen. De bedoeling is dat er een plan komt om de partij in de komende jaren te ‘versterken’.
Bij de laatste Europese verkiezingen werd de Socialistische Partij compleet weggevaagd. En dat was niet de eerste keer: de slechte prestaties bij meerdere stembusgangen op rij en de recente ophef over een omstreden verkiezingsspot waarbij PvdA‘er Frans Timmermans te kakken werd gezet, kostten uiteindelijk partijvoorzitter Ron Meyer de kop. Hij vertrekt eind dit jaar.
Meyer zei daarover vanmorgen op de partijraad in Amersfoort: ,,Dit is een tijd voor interne discussie en scherpe zelfkritiek. Wij hebben gefaald en daar moeten we consequenties uit trekken. Maar we kunnen de partij zijn die de raad weer naar de straat trekt, ik ben daar super optimistisch over.”
Vervanger
De vervanger van Meyer wordt aangewezen op een partijcongres op 14 december 2019. Het is nog onduidelijk wie bij de partij beschikbaar zal zijn om die zware taak op zich te nemen. In aanloop naar het congres besluit de partijraad van de SP vandaag alvast om een congrescommissie op te zetten.
Deze club met tien prominente partijleden, waarin opmerkelijk genoeg ook vertrekkend voorzitter Meyer zal plaatsnemen, aangevuld met zes lokale SP-politici heeft als taak om een analyse te maken van de staat van de partij en moet een visie en plan ontwikkelen voor de komende jaren.
,,Daarbovenop wordt de congrescommissie specifiek gevraagd om een uitvoerige analyse te maken van de recente electorale ontwikkelingen.” Hieruit moeten lessen worden getrokken voor het congres.
Bakken met kritiek
De leden hebben op de partijraad bakken met kritiek op de koers van de SP. De rijen bij de microfoons in de zaal zijn lang. ,,Er staat zelfs leden bij het station te wachten om hun mening te geven”, aldus de discussieleider.
,,We hebben voor de kat zijn viool uren in de campagne gestoken”, zei een boos SP-lid aan de microfoon. Hij kraakte vanmorgen keihard de ‘kapitale fout’ af van het bestuur, het honende spotje over Timmermans. ,,Strategische missers als deze, het is niet de eerste keer.”
Een ander lid vindt dat de partij is vergeten om een stip op de horizon te zetten. ,,We zijn niet meer de rebellenclub van vroeger, we zijn voor veel mensen de partij van het chagrijn geworden.” Hij raadt het bestuur aan ‘uit de ivoren toren te komen en de luiken open te gooien’.
Een derde afdelingsvoorzitter geeft aan dat de er een testpanel moet komen voor campagnespots, zodat nieuwe blunders worden voorkomen. Verder pleitte zij vanmorgen voor een ‘brede volkspartij’. ,,Ik wil dat we samen gaan bouwen aan een sterke SP, een club waar je trots op bent en bij wilt horen.”
Overigens werd een groep van 300 leden die van binnenuit de partij wil veranderen – zo moet er meer openheid komen en moet de partijtop minder invloed krijgen – bekritiseerd, omdat deze groep via de media hun onvrede met de SP-koers heeft geuit. ,,Kritiek bespreken we intern”, luidde het oordeel.
Vorige maand kondigde partijvoorzitter Meyer zijn afscheid aan.
AD 22.06.2019 De commissie die moet onderzoeken hoe de SP zich uit het slop moet trekken, wordt uitgebreid met gewone leden. De achterban van de partij vond dat de commissie die door het partijbestuur was voorgesteld, te veel kopstukken van de SP telde.
De commissie gaat zich buigen over de teleurstellende uitslagen van de laatste verkiezingen en over de koers van de partij. Het bestuur droeg tien leden voor, met een zestal vertegenwoordigers van de partijtop, als scheidend voorzitter Ron Meyer en partijleider Lilian Marijnissen.
Op aandringen van de leden, die bijeen waren voor een zogeheten partijraad, krijgt de commissie er zes ‘gewone leden’ bij. Die moeten de partijtop “een spiegel voorhouden”, aldus de voorvechters van een grotere commissie.
AD 22.06.2019 De SP heeft financieel gezien veel vet op de botten. Al lopen de inkomsten uit de afdracht door volksvertegenwoordigers en bestuurders enorm terug, zo blijkt uit de jaarrekening 2018 die vandaag wordt besproken op de partijraad. Die wordt ironisch genoeg altijd gehouden in een oud bankgebouw.
Allereerst heeft de Socialistische Partij flink wat spaarcentjes. De partij heeft 5,9 miljoen euro beschikbaar (spaargeld, lopende rekening, kasgeld) om uit te geven, zo staat vermeld in de jaarrekening. Dat is ruim 5 ton minder dan een jaar eerder.
De totale reserves zijn met 2,8 procent gedaald tot 11,5 miljoen euro. Dat is opmerkelijk: de SP werd de afgelopen jaren, in tegenstelling tot veel andere politieke partijen, juist elk jaar rijker.
In 2018 ging er bij de socialisten ruim 850.000 euro meer uit dan er binnenkwam (saldo van baten en lasten). Onder de streep werd er net winst gemaakt, door diverse eenmalige posten zoals een bijdrage van bijna 350.000 euro vanuit het verkiezingsfonds. De nettowinst belandde op 20.295 euro.
Afdrachtregeling
Een belangrijke inkomstenbron voor de SP is de afdrachtregeling: raadsleden en andere provinciale en landelijke volksvertegenwoordigers van de partij staan een deel van hun vergoeding af onder het motto van solidariteit en gelijkheid. Maar de SP is de laatste jaren door slechte verkiezingsresultaten veel mensen kwijtgeraakt, waardoor de inkomsten uit afdracht enorm zijn gedaald.
De opbrengst hieruit liep op jaarbasis met meer dan 25 procent terug tot 4 miljoen euro. De afdracht door volksvertegenwoordigers is goed voor de helft (45 procent) van alle inkomsten. Subsidies (4 miljoen) en contributies/donaties (0,95 miljoen) brengen ook geld in het laatje.
NOS 22.06.2019 Forse kritiek op de partij en hoogoplopende emoties vandaag op een SP-beraad in Amersfoort. “Ik proef en lees een dreigende scheiding in onze club.” “We zijn ons eigen gezicht kwijt”. “We zijn er met zijn allen goed ziek van, maar we kunnen beter worden om te leren”.
De leden zijn voor het eerst na de dramatische verkiezingsuitslag van vorige maand bijeen. Veelgenoemde onderwerpen: de mislukte campagne voor de Europese verkiezingen en het omstreden Brusselmans-spotje.
In maart verloor de SP al flink bij de Provinciale Statenverkiezingen, in de Eerste Kamer ging de partij vervolgens terug van negen naar vijf zetels. Bij de Europese verkiezingen werd het erger: de SP verloor alle zetels. En bij de discussie over het pensioenakkoord liet SP-leider Marijnissen er geen misverstand over bestaan dat ze fel tegen was, terwijl FNV-leden later met grote meerderheid zouden instemmen.
Voorzitter Ron Meyer trok eerder zijn conclusie en kondigde zijn vertrek aan. Daarna zei Marijnissen dat het “anders moet”. Hoe, dat is voor veel leden nog de vraag. Een vraag die vandaag centraal stond, maar leden bleken vooral ook behoefte te hebben om hun hart te luchten.
Zo bleek de “zure en venijnige toon” het campagnevoeren voor sommigen flink bemoeilijkt te hebben. “Er is te veel de focus op het foute Brussel gelegd”, zei een lid. “Het ging te veel over wat we niet willen in plaats van wat we wel willen”, vond een ander.
‘Walgelijk’
Het al eerder bekritiseerde Hans Brusselmans-filmpje was ook onderwerp van gesprek. Sommigen vonden de persoonlijke aanval op PvdA-lijsttrekker Timmermans te veel op de man gespeeld. Anderen noemden het “walgelijk” en “de SP onwaardig”.
Weer anderen begrepen de ophef niet. “Er is vooraf besloten dat we ons minder conventioneel en meer als anti-establishmentpartij zouden opstellen. Dan doen we dat en is het weer niet goed.”
Volgens weer een ander lid had een “testpanel” voor campagne-uitingen veel gedoe kunnen voorkomen.
“Ik proef en lees en zie een dreigende scheuring in mijn club”, aldus Lian Veenstra, SP-wethouder Stadskanaal
Sommige SP’ers vrezen het uiteenvallen van de partij. Zo hield SP-wethouder Veenstra uit Stadskanaal een emotioneel betoog. Ze zei met “pijn in het lijf” rond te lopen en haar “kop niet op orde” te krijgen. “Ik proef en lees en zie een dreigende scheuring in mijn club.”
“Gelukkig zie ik ook medekameraden die de strijd willen blijven aangaan om onze idealen te verwezenlijken. Ik sta nog steeds voor onze club, ik laat mij die club niet afpakken.”
Op de bijeenkomst vandaag werd afscheid genomen van de Europese fractie. De SP behaalde bij de Europese verkiezingen geen zetels.
Op de vraag op welke thema’s de partij het anders kan doen, is de hardere immigratiekoers van de partij een veelgehoord antwoord. “De SP is opgericht tegen het kapitalisme, niet tegen arbeidsmigratie”, aldus Herman Beekers uit Rotterdam voorafgaand aan de bijeenkomst.
Het gevoel dat het anders moet met de partij wordt wel door veel mensen gedeeld, toch was er ook ruimte voor enig optimisme.
“Het is vandaag kut, maar in alle geledingen spatten de potenties ervanaf.”
“De SP is een grote partij, en we hebben vleugels. We kunnen weer hoog gaan vliegen maar dan moeten we wel samenwerken. Anders is er maar één vlucht, en dat is de vlucht naar beneden.”
Evaluatiecommissie
Er komt een commissie die het verlies zal gaan evalueren. Tegen de zin van sommige leden zou die commissie oorspronkelijk voor een groot deel uit partijprominenten bestaan die verantwoordelijk waren voor de koers van de afgelopen jaren.
Onder meer de afdelingen Rotterdam en Nijmegen vonden dat meer lijken op een “slager die zijn eigen vlees keurt”.
Een voorstel om zes extra leden – die nergens in de leiding van de partij hebben gezeten- aan de commissie toe te voegen werd door het congres aangenomen.
Daarnaast organiseert de partij bijeenkomsten in het land met alle leden.
Een SP-lid dat alle kritiek een beetje beu is: “800 bijeenkomsten. Waarop iedereen mee kan praten over de koers van de partij. Welke partij kan dat zeggen? En dat is geen democratie? Sodemieter toch op.”
NOS 22.06.2019 Hoe krabbelt de SP weer op na de vierde achtereenvolgende verkiezingsnederlaag? De leden van de partij komen vandaag in Amersfoort voor het eerst weer samen sinds de SP bij de Europese verkiezingen nul zetels haalde.
Op de partijraad wordt een commissie samengesteld om dat verlies te evalueren, maar die bestaat opvallend genoeg vooral uit partijprominenten die verantwoordelijk zijn voor de koers van de afgelopen jaren. En daarover is onvrede in de partij.
“Zes van de tien voorgestelde commissieleden maken deel uit van de huidige partijtop”, zegt Rotterdammer Herman Beekers, ooit betrokken bij de oprichting van de SP. “Dit is een slager die zijn eigen vlees keurt.” Beekers die namens 300 kritische SP’ers spreekt, denkt dat de partijtop hiermee discussie over de koers van de partij wil voorkomen. “Terwijl die juist dringend gevoerd moet worden.”
‘Goedkope kritiek’
In de voorgestelde commissie zitten onder meer prominente Kamerleden als fractievoorzitter Marijnissen en vice-fractievoorzitter Leijten, maar ook partijvoorzitter Ron Meyer. En dat terwijl hij na de vierde verloren verkiezingen op rij besloot op te stappen. Dat doet hij aan het einde van het jaar, maar door in deze commissie te gaan zitten, praat hij dus nog wel mee over de koers van de partij voor de komende jaren.
Kamerlid Leijten vindt de kritiek van Beekers en andere kritische SP’ers onterecht. “Deze kritiek op Meyer is op de man en goedkoop. Ik vind het verstandig dat hij meepraat over de koers, omdat hij weet wat er speelt in de partij. Het uiteindelijke besluit over die koers neemt hij niet, dat doen de leden op het congres.”
‘PVV’ers terugwinnen’
Onder aanvoering van Meyer profileerde de SP zich de afgelopen jaren weer meer met acties en als anti-establishmentpartij, met onder meer een persoonlijke aanval op PvdA-lijsttrekker Timmermans bij de Europese Verkiezingen, het Hans Brusselmans-filmpje.
Ook kwam er een hardere migratiekoers. Tot onvrede van zo’n 300 SP-leden die zichzelf De Groep noemen. “Het huidige verlies komt door de nieuwe koers die de SP vaart, die erop is gericht kiezers van de PVV terug te winnen voor de SP. Maar wij kunnen nooit radicaler conservatief zijn dan de PVV”, vindt Beekers. “Dit is een doodlopende weg. De SP is opgericht tegen het kapitalisme, niet tegen arbeidsmigranten.”
Leijten benadrukt dat de meerderheid van de leden de koers van de SP bepaalt. “Wij zijn een partij van eenheid. Iedereen die vindt dat het anders moet, kan zich melden en meebeslissen over die koers.” Tijdens het vorige congres in februari stelde De Groep al voor om de migratiekoers bij te sturen, maar dat werd toen weggestemd.
Meer openheid
De 300 SP’ers komen sinds een jaar regelmatig samen, ze willen de partij van binnenuit veranderen. “Er moet meer openheid komen en de invloed van de partijtop moet kleiner worden. Weer meer invloed vanuit de leden, de basis in plaats van de top”, besluit Beekers.
Vandaag tijdens de partijraad moet blijken hoeveel steun De Groep binnen de partij heeft voor een tegengeluid.
Het Joint Investigation Team (JIT), het internationale onderzoeksteam dat het neerhalen van vlucht MH17 onderzoekt, geeft woensdag 19.06.2019 een persconferentie, zo meldde het Nederlandse Openbaar ministerie eerder vandaag. De aanleiding zijn ontwikkelingen in het strafrechtelijk onderzoek. Meer wil het Openbaar Ministerie er nog niet over kwijt.
AD 17.08.2019
AD 13.07.2019
AD 08.07.2019
Telegraaf 06.07.2019
Telegraaf 20.06.2019
AD 19.06.2019
AD 19.06.2019
Namen
Naar verwachting maakt het JIT bekend wie verantwoordelijk worden gehouden voor het neerhalen van het toestel. Eerder achterhaalde het internationale onderzoekscollectief Bellingcat namen van verschillende Russische militairen die betrokken zouden zijn geweest bij het afvuren van de Buk-raket.
Telegraaf 15.06.2019
Vervolging
Ploeg hoopt dat het JIT woensdag 19.06.2019 aankondigt dat er verdachten vervolgd gaan worden. “Dat is de opmaat naar een rechtszaak. Maar ik ga nu uit van een tussenrapportage, in de aanloop naar een beslissing over vervolging.”
De onderzoekers van Bellingcat komen woensdag ook met nieuwe informatie over MH17. De groep heeft een rapport van honderd pagina’s opgesteld en stelt vrijwel alle namen van direct betrokkenen te hebben achterhaald. Deze informatie is ook gedeeld met het JIT, zegt de oprichter van Bellingcat.
Telegraaf 15.06.2019
Russische brigade
Het JIT is een internationaal justitieel onderzoeksteam van Nederland, Australië, België, Maleisië en Oekraïne. Het werd in 2014 opgericht, ruim een maand nadat het toestel van Malaysia Airlines boven Oekraïne met een Buk-raket was neergehaald. Alle 298 inzittenden kwamen om het leven.
Zij werken nauw samen en hebben als doel om te achterhalen hoe de ramp kon gebeuren. Ook willen ze de verdachten voor de rechter brengen.
Het JIT concludeerde eerder dat de Buk-raket waarmee het toestel werd neergehaald afkomstig was van een installatie van een brigade van het Russische leger. Nederland stelde Rusland daarom in mei vorig jaar aansprakelijk voor zijn aandeel in het neerhalen van het toestel.
De Russische onderzoeksjournalist Pavel Kanygin volgt al vijf jaar lang gedreven het proces rond de aanslag op vlucht MH17. Vorige week publiceerde hij in zijn krant Novaja Gazeta nieuwe documenten over Russische betrokkenheid bij de ramp.
Zo zou zich volgens ‘Novaja’ twee dagen voor het neerschieten van de Boeing boven Oost-Oekraïne op 17 juli 2014 een eenheid van 170 militairen van de Russische luchtafweer hebben gemeld aan de grens met Oekraïne.
Telegraaf 17.07.2019
AD 17.07.2019
Telegraaf 16.07.2019
AD 16.07.2019
AD 13.07.2019
Ook tonen de documenten aan dat de militaire verkeerspolitie opdracht had het konvooi van 69ste logistieke brigade te begeleiden. Die vervoerde luchtafweermaterieel van de 53-ste brigade, die de BUK leverde. Ze geven tevens vrachtwagens, nummerborden en de naam van een chauffeur weer die ook in het JIT-rapport staan vermeld en er duiken in de documenten namen op van officieren die leiding gaven aan het konvooi.
Ook opmerkelijk: de 170 militairen krijgen voor vijf dagen gevechtsrantsoenen mee. Die gebruiken ze normaal gesproken in oorlogszones. Het duidt erop dat de Russische troepen (met BUK) paraat stonden de Oekraïense Donbass binnen te trekken.
AD 16.08.2019 Igor Girkin sluit niet uit dat hij ooit voor de rechter in Nederland zal verschijnen. De hoofdverdachte van het neerschieten van vlucht MH17 boven Oost-Oekraïne in 2014 zegt dat tegenover een Russische krant.
Girkin wilde tot nu toe nauwelijks ingaan op vragen over MH17, ook niet toen deze krant hem onlangs opspoorde in Moskou. Maar tegenover een Russische verslaggever van de krant Moskovski Komsomolets zegt hij nu dat het mogelijk is dat hij zich in de toekomst voor de rechter zal moeten verantwoorden. ,,Die dreiging is er.’’
De verdachte acht het ‘onwaarschijnlijk’ dat hij zal verschijnen in de rechtszaak die komend voorjaar in Nederland begint. ,,Ten eerste, omdat ik niet van plan ben mezelf aan te geven. In geen geval. Ten tweede, omdat ik veronderstel dat het niet in het belang is van de Russische autoriteiten.’’
Maar als er een ander bewind in Rusland aan de macht komt, zegt Girkin daarna, zal de situatie voor hem zelf ook veranderen. Mocht hij dan toch voor de rechter belanden, dan zegt Girkin daar ‘redelijk gerust’ over te zijn.
,,Ik heb een compleet schoon geweten’’, verklaart hij. ,,Daarnaast: ik heb de dood vaak in de ogen gekeken, niet figuurlijk, maar letterlijk (Girkin vocht eerder in Tsjetsjenië en Bosnië, red.). Wat stelt zo’n Haagse rechter dan nog voor, dat is zo klein! Ik heb voor mezelf besloten, dat als het zover komt, ik categorisch weiger mee te werken. Ik zal de legitimiteit van de rechter niet erkennen.’’
Zwijg
De hoofdverdachte in de MH17-zaak veronderstelt dat hij mogelijk gevaar loopt in Rusland. ,,Velen zouden willen dat ik voor altijd zwijg in plaats van in een of ander verhoor te belanden. Maar ik sluit een variant zoals u die geeft (in Nederland voor de rechter verschijnen, red.) zeker niet uit.’’
Moskovski Komsomolets vraagt Girkin of hij weet wie MH17 heeft neergeschoten. Hij herhaalt zijn mantra dat de pro-Russische opstandelingen het niet hebben gedaan. ,,Verder geen commentaar’’, voegt hij er als altijd aan toe. Als de verslaggever aandringt en Girkin voorlegt dat hij nooit Oekraïne beschuldigt, zegt hij: ,,We gaan naar de volgende vraag.’’
De officiële beschuldiging heeft Girkins leven niet veranderd: ,,Op geen enkele manier. Mijn veiligheid kan ik op geen enkele manier verhogen. Ik ben ook niet van plan me te verbergen. Totaal niet.’’
Dat hij Rusland niet langer kan verlaten, vindt Girkin niet erg. ,,Dat was ik al niet van plan. Ik val immers sinds april 2014 reeds onder de sancties. En ik reisde sowieso al niet. In het ‘verre buitenland’ ben ik maar twee keer geweest. In Bosnië, toen ik daar als vrijwilliger vocht (aan de kant van de Serviërs, red.) en in Roemenie, op dienstreis in 1999, tijdens de Kovoso-oorlog.’’
In juni van dit jaar werd op een persconferentie bekendgemaakt dat er een internationaal aanhoudingsbevel werd uitgevaardigd tegen vier verdachten, waaronder Girkin.
AD 26.07.2019 In maart begint het proces tegen de vier verdachten die een centrale rol zouden hebben gespeeld bij het neerhalen van vlucht MH17. Journalist Koen Voskuil van ADR Nieuwsmedia volgt de zaak vanuit Nederland. En reisde naar Rusland om hoofdverdachte Igor Girkin op te sporen. We interviewen Koen over zijn werk en aanpak in dossier MH17.
Normaliter volg je als onderzoeks- en misdaadjournalist ondermeer de Italiaanse maffia. Hoe is het MH17-dossier op je bureau terecht gekomen?
,,In de eerste dagen na de ramp heeft het AD een grote productie gemaakt met daarin portretten van alle 298 slachtoffers. Deze zomer was het vijf jaar na dato en ging een deel van de publicaties logischerwijs weer over die emotionele kant van de tragedie.
Tegelijkertijd zijn er met het proces, dat in maart 2020 begint, allerlei juridische vragen bijgekomen. Gaat het lukken om de daders te veroordelen? Is moord wel de juiste aanklacht? Werken Rusland en Oekraïne mee aan uitlevering? In mei ben ik gevraagd om vooral die kant van het dossier op me te nemen
En dan met name rond één sleutelfiguur:Igor ‘Strelkov’ Girkin.
,,Ja, hij leidde de troepen van de Russische separatisten die MH17 met een Buk-raket zouden hebben neergehaald. Zijn naam werd na de ramp al direct genoemd, ondermeer omdat hij het nogal triomfantelijk had gehad over een vogeltje dat uit de lucht was geschoten.
Maar toen het Joint Investigation Team, dat onderzoek doet naar de ramp, hem in juni daadwerkelijk bestempelde als hoofdverdachte, was het spel pas echt op de wagen. Ik ben me als een dolle gaan inlezen en heb met spoed een journalistiek visum aangevraagd om naar Rusland te vliegen.”
Ik had nooit durven dromen dat we hem ook maar zouden zien, laat staan spreken, aldus Koen Voskuil , misdaadjournalist .
Wat gebeurde er met de MH17?
Op 17 juli 2014 stortte een Boein 777-200ER van Malaysia Airlines met vluchtnummer MH17 neer bij het Oost-Oekraiense dorp Hrabove. Het toestel was geraakt door een luchtdoelraket. Rondom Donetsk was op dat moment een pro-Russische opstand aan de gang. Aan boord waren 298 mensen; 283 passagiers en 15 bemanningsleden. Hiervan hadden 193 inzittenden de Nederlandse nationaliteit. Er waren geen overlevenden.
Het onderzoek van de crashsite en het bergen van lichamen en persoonlijke bezittingen verliep moeizaam. De brokstukken lagen verspreid over een grote oppervlakte, in een conflictgebied waar pro-Russische separatisten en het Oekraïense leger gewapende strijd leverden.
De oorzaak van de crash is onderzocht door de Onderzoeksraad voor Veiligheid (OVV), die concludeerde dat het vliegtuig op 10 kilometer hoogte neergehaald is door een BUK-raket. De VN-Veiligheidsraad was unaniem in het oordeel dat het vliegtuig was neergehaald (zonder een oorzaak of schuldige partij aan te wijzen), en veroordeelde deze actie.
Het is de bedoeling dat er binnen vijf jaar een rechtszaak over de vliegramp komt, die de rechtbank van Den Haag zal houden op de locatie Schiphol. Rusland heeft tot nu altijd alle betrokkenheid bij de vliegramp ontkend.
Je had toch niet de illusie dat je Girkin een bekentenis zou uitlokken?
,,Natuurlijk niet. Sterker nog: ik had nooit durven dromen dat we hem ook maar zouden zien, laat staan spreken. Andere journalisten hadden dat al geprobeerd en waren met lege handen teruggekomen. Maar het was het journalistieke doel van onze reis ook helemaal niet. We wilden vooral zijn persoon verder proberen uit te diepen. Wat is dat voor figuur die destijds de rebellen heeft aangevoerd?”
Toch zou je hem te spreken krijgen.
,,Vlak voordat ik in het vliegtuig naar Moskou stapte, belde onze Ruslandcorrespondent Joost Bosman – met wie ik ter plaatse onderzoek zou doen – dat Girkin iets op zijn sociale media had geschreven over een of andere demonstratie tegen lokale vuilstortplaatsen, diezelfde avond. Wie weet treffen we hem wel, dachten we.
Maar toen ik eenmaal door de vreselijke bureaucratie van de Russische douane heen was, liet Joost al weten dat Girkin nergens te bekennen was. Pas toen de demonstratie op zijn eind liep, merkte hij hem ineens alsnog op in het publiek. Waardoor ik – amper uit de taxi gestapt – al binnen enkele minuten na aankomst de hand schudde van de hoofdverdachte van MH17. Het was bijna surrealistisch. Puur geluk.”
Wat voor beeld kreeg je van hem?
,,Dat beeld werd niet zozeer bepaald door het korte contact wat we bij die demonstratie hadden, maar meer door de gesprekken die we daarna voerden met mensen in zijn omgeving. We hebben bijvoorbeeld de flat opgezocht waar hij opgroeide en op latere leeftijd nog met zijn vrouw heeft gewoond.
Het was een onvoorstelbaar troosteloze bedoening: een wijk vol betonnen sovjetkolossen en scharrelende dronkaards. Doordat Joost gewoon bij verschillende deuren ging aanbellen, hebben we onder andere uitgebreid gesproken met een voormalige buurvrouw. Zij kon heel goed schetsen hoe Girkin als kind al een ontzettende betweter was geweest die geen enkel gezag accepteerde. Dat soort karaktertrekken zaten kennelijk diep geworteld.”
Een psychopaat?
,,Dat is hoe verschillende mensen hem letterlijk omschreven. Zijn psychische problemen zouden ook de reden zijn geweest dat hij uit de Russische geheime dienst is gezet. Waarna Rusland hem doodleuk begon in te zetten als een soort huurling; overal waar enige mot was begon Girkin een potje mee te vechten. Maar de aanname dat de Russische machthebbers op de hoogte waren van zijn instabiele karakter, maakt hun rol in het conflict nog roekelozer dan we al dachten.”
Joost is als correspondent eerder op de Russische tv verbaal onder vuur genomen. Werden jullie nu nog gevolgd of tegengewerkt?
,,Niet voor zover we door hebben gehad. Girkin is ook nog eens een Poetin-afvallige, dus ik verwachtte inderdaad wel dat het de interesse zou wekken van de Russische geheime dienst als een Nederlandse journalist die kant op vliegt om onderzoek naar hem te doen. Toen we afspraken met Pavel Kanygin, een Russische journalist, zat hij ook voortdurend ongerust het café te scannen. Niet zonder reden. Sinds 2001 zijn al zes collega’s van zijn krant vermoord.”
Op 9 maart 2020 begint het strafproces tegen de vier verdachten. Hoe bereid jij je voor op zo’n monsterzaak?
,,Er wacht sowieso een enorme berg leeswerk en de nodige gesprekken met deskundigen. Om strafrechtelijk te kunnen bewijzen dat MH17 daadwerkelijk is neergeschoten door een Buk-raket van de 53ste brigade uit Koersk moet het OM namelijk een enorm technisch verhaal houden. Ik moet niet alleen op de hoogte zijn van de allerkleinste details, maar ook uitermate kritisch zijn op de betrouwbaarheid van de bronnen. Bij een tap van de Oekraïense inlichtingendienst mag je bijvoorbeeld best ook je twijfels zetten.”
Voel je als journalist een groter plichtsbesef bij het verslaan van een zaak waarin 298 onschuldige burgers de dood hebben gevonden?
,,Veel van de nabestaanden zijn heel erg benaderbaar. Ze geven al vijf jaar commentaar over de impact van de ramp, ook aan mij persoonlijk. Dat soort gesprekken – waarbij een vader me bijvoorbeeld vertelde hoe hij levenslang heeft omdat hij nog elke dag aan zijn zoon denkt – draag ik wel voortdurend met me mee.”
Wat verwacht je van het proces?
,,Rusland levert geen staatsburgers uit, dus ik denk niet dat die verdachten snel in Nederland berecht zullen worden. Dat gegeven is niet ideaal; een rechtszaak heeft nu eenmaal meer waarde wanneer er goede tegenspraak is geweest. Maar nutteloos is het proces zeker niet. Ik denk dat het voor nabestaanden enorm belangrijk is dat een onafhankelijke rechter zich eindelijk over de zaak buigt en eventueel een straf oplegt aan de daders.
Al moet ik nog zien dat moord met voorbedachten rade bewezen kan worden. De betrokkenheid van deze verdachten lijkt me evident. Maar ik denk niet dat de mensen die destijds op de knop drukten doorhadden dat ze een passagiersvliegtuig uit de lucht schoten. In hoeverre kun je dat moord noemen? Het ligt ontzettend gecompliceerd.”
Wel interessante materie voor een journalist.
,,Het wordt inderdaad om vele redenen een fascinerend proces. Op de achtergrond van die enorme tragedie en juridische nuances heb je tegelijkertijd te maken met enorme internationale aandacht, een stroom aan desinformatie die Rusland de wereld in slingert en allerlei geopolitieke belangen en spanningen. Op die schaal heb ik ook nog nooit journalistiek bedreven. Ik sluit dan ook niet uit dat we nog eens naar Rusland zullen gaan.”
MSN 17.07.2019 Het Openbaar Ministerie wil niets zeggen over de Oekraïense claim dat het een rebel in handen heeft, die de trailer heeft geregeld waarmee de raket die de MH17 neerhaalde is vervoerd.
“Geen commentaar, helemaal niet”, aldus een woordvoerster van het Landelijk Parket. De Oekraïense geheime dienst SBU zei woensdag dat het twee jaar geleden deze man heeft gearresteerd.
Het Landelijk Parket heeft drie Russen en een Oekraïner aangeklaagd voor het neerhalen van het vliegtuig van Malaysia Airlines. Alle 298 mensen aan boord, onder wie bijna tweehonderd Nederlanders, kwamen om het leven. Het proces moet volgend jaar beginnen.
RTL 17.07.2019 Oekraïne heeft naar eigen zeggen een getuige in hechtenis die betrokken zou zijn geweest bij het transport van de raketlanceerinstallatie die werd gebruikt bij de ramp met vlucht MH17. Het internationale onderzoeksteam (JIT) wil er desgevraagd niets over zeggen. “Geen commentaar, helemaal niet”, zegt een woordvoerster.
Het nieuws werd vanmiddag bekendgemaakt door een lid van de Oekraïense geheime dienst SBU, tijdens een persconferentie over de stand van zaken in het onderzoek naar de MH17-ramp. “We hebben een persoon geïdentificeerd die met een groep rebellen de trailer ophaalde bij een autobedrijf in Donetsk”, zei de SBU-man, verwijzend naar het voertuig waarmee de Buk-raket vlak voor de MH17-ramp in het pro-Russische rebellengebied werd gesignaleerd. “Drie jaar later [in 2017, red] is het ons gelukt om deze persoon, die niet wist wat wij over hem wisten, te arresteren toen hij de Russisch-Oekraïense grens overstak.”
Veroordeeld voor terrorisme
Volgens de SBU is de getuige inmiddels veroordeeld voor ‘terrorisme’: meedoen aan de door Rusland gesteunde strijd op Oekraïens grondgebied. Over zijn identiteit zijn geen mededelingen gedaan.
“De Oekraïense geheime dienst is niet direct het toppunt van betrouwbaarheid”, zegt Rusland-correspondent Martijn Smiers. “Er zijn weleens dingen verspreid die later niet waar bleken. Zo meldde de geheime dienst eens een aanslag op toenmalig minister Bert Koenders (Buitenlandse Zaken) op het spoor te zijn gekomen. Daar bleek later geen aanwijzing voor te zijn.”
“Aan de andere kant zijn er ook telefoontaps verzameld door de Oekraïense geheime dienst die voldoende betrouwbaar werden geacht door het JIT voor het onderzoek naar MH17”, zegt Smiers over de geloofwaardigheid van de SBU. “We kunnen nu dus moeilijk zeggen hoe betrouwbaar de onthulling van vandaag is.”
Timing opmerkelijk
Smiers vindt in ieder geval de timing van de bekendmaking opmerkelijk: precies vijf jaar na de ramp. “De aanhouding van de getuige werd na twintig minuten bijna terloops genoemd in de persconferentie. Oekraïne meldt het op eigen houtje, terwijl je zou verwachten dat alleen het JIT uitspraken doet over belangrijke MH17-getuigen.”
Vlucht MH17 was van Amsterdam op weg naar Kuala Lumpur en werd vandaag precies vijf jaar geleden boven Oost-Oekraïne met een raket neergehaald. Alle 298 inzittenden kwamen om het leven, onder wie 196 Nederlanders.
Special
Acht nabestaanden van MH17-slachtoffers lieten een tatoeage zetten, als eerbetoon aan hun overleden geliefden. RTL Nieuws bracht hen bij elkaar. Hun tatoeages zijn in een fotostudio door Humberto Tan gefotografeerd. Een eeuwig eerbetoon onder de opperhuid.
NOS 17.07.2019 Oekraïne heeft in 2017 een man gearresteerd en veroordeeld die betrokken is geweest bij het transport van de BUK-installatie, waarmee vijf jaar geleden vlucht MH17 werd neergehaald. Dat zei de onderdirecteur van de onderzoeksafdeling van de Oekraïense inlichtingendienst SBOe, Vitali Majakov, vandaag tijdens een briefing in Kiev.
Volgens Majakov had de man een vrachtwagen met oplegger opgepikt bij een transportbedrijf. Daarmee werd de BUK-installatie later door separatistengebied naar zijn uiteindelijke bestemming gebracht. De betrokkene heeft dat laatste niet zelf gedaan, aldus de SBOe.
Onduidelijk
De man is gearresteerd aan de hand van videobeelden van het transport. Aan de hand daarvan kon worden nagegaan waar de vrachtwagencombinatie vandaan kwam. De Oekraïense politie arresteerde hem toen hij vanuit door Oekraïne gecontroleerd gebied de grens met Rusland over probeerde te steken.
Waarom er zo lang is gewacht om arrestatie en veroordeling naar buiten te brengen, is niet duidelijk. Het internationale onderzoeksteam JIT wil geen commentaar geven op de Oekraïense mededeling.
Het JIT deed eerder onderzoek naar de BUK-raket, waarmee vlucht MH17 werd neergehaald:
Telegraaf 17.07.2019Een lid van de Oekraïense geheime dienst SBU heeft gezegd dat Oekraïne al lang een rebel in handen heeft, die de trailer heeft geregeld waarmee de raket die de MH17 neerhaalde, is vervoerd. SBU-officier Vitali Majakov zei dit woensdag op de vijfde verjaardag van het drama waardoor 298 mensen het leven verloren, onder wie 196 Nederlanders.
Vlucht MH17 was van Amsterdam op weg naar Kuala Lumpur en werd in juli 2014 boven Oost-Oekraïne met een raket neergehaald. De man die de vrachtauto heeft geregeld, waarmee de raket naar Oekraïne zou zijn gereden, zit al twee jaar in Oekraïne achter de tralies, aldus Majakov. Hij zit een celstraf uit, aldus de SBU-officier. Over zijn identiteit zijn geen mededelingen gedaan, maar Majakov zei dat hij als organisator van de trailer voor het transport van de raket was geïdentificeerd en dat hij een paar jaar terug is gearresteerd in Oekraïne.
„We zijn erachter gekomen van wie de truck was en we hebben achterhaald welke rebel die heeft opgepikt bij het vrachtwagenbedrijf in Donetsk”, zei Majakov. Volgens hem heeft de SBU meer dan 150 mensen in beeld die betrokken zijn geweest bij het transport van de raketlanceerinstallatie naar Oekraïne en weer uit Oekraïne.
Majakov zei niets over de vraag waarom deze informatie niet eerder naar buiten is gekomen. De SBU geldt voor de onderzoekers van de ramp met de MH17 als een belangrijke bron van informatie onder meer door verklaringen van personen die volgens de SBU in telefoongesprekken zijn gedaan en zouden zijn afgeluisterd.
Het internationale onderzoek dat onder leiding van Nederland het MH17-drama nagaat, wijst mede daarom op een raket die uit Rusland naar Oekraïne zou zijn gebracht en dat die vervolgens is afgevuurd op het Maleisische verkeersvliegtuig. Rusland bestrijdt deze lezing fel. Moskou stelt dat het onderzoek partijdig is, onder meer door de invloed van Oekraïne op de bewijsvoering en dat het erop uit is het aanzien van Rusland te beschadigen.
MSN 17.07.2019 Een lid van de Oekraïense geheime dienst SBU heeft geopenbaard dat Oekraïne al lang een chauffeur in handen heeft, die de trailer met de raket die de MH17 neerhaalde, bestuurde. SBU-officier Vitali Majakov zei dit woensdag op de vijfde verjaardag van het drama waardoor 298 mensen het leven verloren, onder wie 196 Nederlanders.
Vlucht MH17 was van Amsterdam op weg naar Kuala Lumpur en werd in juli 2014 boven Oost-Oekraïne met een raket neergehaald. De chauffeur van de vrachtauto die de raket naar Oekraïne zou hebben gereden, zit al twee jaar in Oekraïne achter de tralies, aldus Majakov. Hij zit een celstraf uit, aldus de SBU-officier. Over zijn identiteit zijn geen mededelingen gedaan.
Hij zei niets over de vraag waarom deze informatie niet eerder naar buiten is gekomen. De SBU-geldt voor de onderzoekers van de ramp met de MH17 als een belangrijke bron van informatie. De internationale onderzoekers die onder leiding van Nederland het MH17-drama nagaan, gaan er mede daarom van uit dat een raket uit Rusland naar Oekraïne is gebracht en dat die vervolgens is afgevuurd op het Maleisische verkeersvliegtuig. Rusland bestrijdt deze lezing fel.
Het Openbaar Ministerie wil niets zeggen over de Oekraïense claim. “Geen commentaar, helemaal niet”, aldus een woordvoerster van het Landelijk Parket. De Oekraïense geheime dienst SBU zei woensdag dat het twee jaar geleden de man heeft gearresteerd die de vrachtauto met Buk-raketten naar het oosten van Oekraïne zou hebben gereden.
Het Landelijk Parket heeft drie Russen en een Oekraïner aangeklaagd voor het neerhalen van het vliegtuig van Malaysia Airlines. Alle 298 mensen aan boord, onder wie bijna tweehonderd Nederlanders, kwamen om het leven. Het proces moet volgend jaar beginnen.
Fred Westerbeke bij de presentatie van de vier verdachten, vorige maand AFP
NOS 16.07.2019 Onderzoeksleider Fred Westerbeke van het Joint Investigation Team (JIT) heeft zich “ongelofelijk boos” gemaakt over de uitspraken van de premier van Maleisië over het MH17-onderzoek. Premier Mahathir Mohammed zei vorige maand dat de bevindingen van het onderzoeksteam JIT over de vier verdachten van het neerhalen van het toestel “niets anders dan van horen zeggen” zijn.
“Dit raakt aan je eigen eergevoel, want het team doet onafhankelijk onderzoek”, zei de Nederlander Westerbeke. Hij prees verder de samenwerking met de Maleisiërs in het internationale onderzoeksteam.
Westerbeke deed zijn uitspraken op een symposium over de ramp, waar ruim honderd nabestaanden bij waren. Vorige week beklaagden nabestaanden van Maleisische slachtoffers zich al over de uitspraken van hun premier.
Meer getuigen
Het JIT maakte vorige maand bekend dat het OM vier mensen vervolgt voor het neerhalen van vlucht MH17. De verdachten zijn drie Russen en een Oekraïner. Ze worden verdacht van moord. Het proces tegen de mannen, die op internationale opsporingslijsten zijn gezet, moet op 9 maart volgend jaar beginnen.
Volgens Wilbert Paulissen, die het opsporingsteam MH17 leidt, zijn er sinds de presentatie van de verdachten meer getuigen bij gekomen. Hij lichtte niet toe hoeveel dat er waren, maar zei wel dat het onderzoek er “veelbelovend” uitziet.
EU betuigt medeleven
Ondertussen heeft de Europese Unie Rusland opnieuw opgeroepen om verantwoordelijkheid te erkennen en volledig mee te werken met het onderzoek. EU-buitenlandchef Mogherini betuigde verder haar medeleven aan de nabestaanden aan de ramp. “De EU spreekt haar volste vertrouwen uit in de onafhankelijkheid en de professionele aanpak van de aanstaande juridische procedures”, zei ze.
Morgen is de ramp met de MH17 precies vijf jaar geleden. Bij het Nationaal Monument MH17 in Vijfhuizen wordt een officiële herdenking gehouden.
Telegraaf 16.07.2019 De hoofdofficier van het landelijk parket Fred Westerbeke heeft zich „ongelooflijk boos” gemaakt over de uitspraken van de premier van Maleisië. Premier Mahathir Mohamad zei vorige maand dat de bevindingen van het onderzoeksteam JIT over de vier verdachten rond het neerhalen van vlucht MH17 „niets anders dan van horen zeggen” zijn.
„Dit raakt aan je eigen eergevoel want het team doet onafhankelijk onderzoek.” Westerbeke, tevens voorzitter van het Joint Investigation Team (JIT), sprak dinsdag op een symposium in Nieuwegein over de vliegramp met vlucht MH17. Daar waren zo’n tweehonderd nabestaanden aanwezig in een met zonnebloemen gedecoreerde zaal. Woensdag is de vliegramp exact vijf jaar geleden, dan wordt er een officiële herdenking gehouden bij het Nationaal Monument MH17 in Vijfhuizen.
Grote afwezigen bij het symposium zijn de ambassadeur van Maleisië en een vertegenwoordiger van Malaysia Airlines, de maatschappij van het neergeschoten vliegtuig. Beiden hadden kort voor het symposium afgezegd, liet Piet Ploeg van de Stichting Vliegramp MH17 weten. Volgens Westerbeke scharen alle Maleisische teamleden van het JIT – waarin Nederland, Australië, België, Maleisië en Oekraïne samenwerken – zich nog altijd achter de onderzoeksresultaten.
Het JIT maakte vorige maand bekend dat het Openbaar Ministerie vier mensen gaat vervolgen voor het neerhalen van vlucht MH17. Ze worden verdacht van moord. Het proces moet op 9 maart volgend jaar beginnen. De verdachten zijn drie Russen en een Oekraïner.
Het onderzoek is nog altijd in volle gang. Wilbert Paulissen, leider van het opsporingsteam MH17, liet dinsdag weten dat er sinds de presentatie vorige maand meer getuigen bij zijn gekomen. Hoeveel kan hij niet zeggen. Wel wil hij vertellen dat het onderzoek er ’veelbelovend’ uit ziet.
Vlucht MH17, onderweg van Schiphol naar Kuala Lumpur, werd op 17 juli 2014 uit de lucht geschoten. Dat gebeurde boven het oosten van Oekraïne, waar pro-Russische separatisten vochten tegen het Oekraïense regeringsleger. De Boeing 777 werd geraakt door een Buk-raket van het Russische leger. Alle 298 mensen aan boord kwamen om het leven, onder wie bijna tweehonderd Nederlanders
MSN 16.07.2019 De hoofdofficier van het landelijk parket Fred Westerbeke heeft zich “ongelooflijk boos” gemaakt over de uitspraken van de premier van Maleisië. Premier Mahathir Mohamad zei vorige maand dat de bevindingen van het onderzoeksteam JIT over de vier verdachten rond het neerhalen van vlucht MH17 “niets anders dan van horen zeggen” zijn.
“Dit raakt aan je eigen eergevoel want het team doet onafhankelijk onderzoek.” Westerbeke, tevens voorzitter van het Joint Investigation Team (JIT), sprak dinsdag tijdens een symposium over de vliegramp met vlucht MH17. Daar waren ruim honderd nabestaanden aanwezig. Woensdag is de vliegramp exact vijf jaar geleden.
Grote afwezigen bij het symposium zijn de ambassadeur van Maleisië en een vertegenwoordiger van Malaysia Airlines, de maatschappij van het neergeschoten vliegtuig. Volgens Westerbeke scharen alle Maleisische teamleden van het JIT – waarin Nederland, Australië, België, Maleisië en Oekraïne samenwerken – zich nog altijd achter de onderzoeksresultaten.
Het JIT maakte vorige maand bekend dat het Openbaar Ministerie vier mensen gaat vervolgen voor het neerhalen van vlucht MH17. Ze worden verdacht van moord. Het proces moet op 9 maart volgend jaar beginnen. De verdachten zijn drie Russen en een Oekraïner.
Het onderzoek is nog altijd in volle gang. Wilbert Paulissen, leider van het opsporingsteam MH17, liet dinsdag weten dat er sinds de presentatie vorige maand meer getuigen bij zijn gekomen. Hoeveel kan hij niet zeggen. Wel wil hij vertellen dat het onderzoek er “veelbelovend” uit ziet.
AD 16.07.2019 Uit de ramp met vlucht MH17 is een warme vriendschap tussen Asmaa Aljuned (33) en Wilfred Kreuger (45) ontstaan. Zij verloor haar man, die copiloot was, hij was degene die kort voor vertrek nog afscheid van hem nam in de cockpit.
Wilfred Kreuger (45) ziet haar nog voor zich zitten op de balie bij de gate. Een jong meisje met mooie blonde krullen en heldere blauwe ogen. Haar ouders hebben tickets voor vlucht MH17 van Amsterdam naar Kuala Lumpur. Maar er zijn meer boekingen in de computer dan stoelen aan boord.
AD 16.07.2019 Aleksandr Borodaj was als Russisch gezinde leider van Volksrepubliek Donetsk politiek verantwoordelijk voor het neerhalen van MH17. Nu leidt hij een rustig leven in Moskou op kosten van de staat. Hij blikt terug.
Hoe herinnert u zich 17 juli 2014?
,,Als een standaard oorlogsdag. Ik werd op meerdere van mijn telefoons gebeld: er was een passagiersvliegtuig neergestort. Ik geloofde het eerst niet, want ik kon me niet voorstellen dat civiele vluchten nog over het gebied mochten vliegen. Ik wilde het checken en ben naar het rampgebied gereden. Toen we aankwamen, was het meteen duidelijk. Een vreselijke aanblik. Pas toen geloofde ik het.”
NU 16.07.2019 Nabestaanden van MH17-slachtoffers die zich actief bezighouden met de juridische en politieke nasleep van de ramp, hebben meer moeite met het rouwproces dan anderen die daar minder mee bezig zijn. Dat zegt klinisch psycholoog Jos de Keijser in een interview met de Volkskrant.
De Keijser onderzocht met universiteiten en Fonds Slachtofferhulp het rouwproces van 173 mensen die in 2014 een geliefde verloren bij de vliegramp.
De conclusies van het onderzoek worden dinsdag gepresenteerd tijdens een bijeenkomst voor nabestaanden in Nieuwegein. Het onderzoek moet mensen in de toekomst helpen het verlies van een familielid of vriend te verwerken.
Van de 173 MH17-nabestaanden rouwt 20 procent zonder bijkomende complicaties, maar liefst 80 procent ervoer bijna een jaar na de ramp nog complexe rouw en heeft moeite het verlies een plek te geven. Bij 15 procent van hen ging of gaat dat gepaard met een posttraumatische stressstoornis of depressie (27 procent).
De Keijser benadrukt dat iedereen op een andere manier rouwt. “Dat is ook een kwestie van aanleg en karakter.”
‘Rouw stapelt zich niet op’
Wat opvalt is dat mensen die bij de MH17-ramp vier of vijf naasten hebben verloren, het rouwproces makkelijker verwerken dan iemand die één geliefde kwijt is geraakt.
Volgens De Keijser komt dat doordat rouw “zich niet opstapelt”. Hij zegt in de Volkskrant dat mensen dan overladen worden met verdriet en er vervolgens niets meer bij kunnen hebben. Daarnaast heeft ook de aard van de ramp invloed op het rouwproces van iemand.
De Keijser ziet dat mensen na een traumatisch verlies niet vaak voor psychologische hulp kiezen, ondanks dat het aangetoond effect heeft. Nabestaanden bedenken vaak dat een behandeling hun geliefde toch niet terugbrengt, maar de klinisch psycholoog raadt hulp zeker aan. “Een psycholoog kan je niet van de pijn af helpen, maar wel van de belemmerende omstandigheden eromheen.”
NOS 16.07.2019 Veel nabestaanden van de MH17-ramp kampten de afgelopen jaren met psychische klachten. Die liepen uiteen van slapeloosheid, concentratieproblemen en depressies tot PTSS (post traumatische stress stoornis) en voortdurende ernstige rouwstoornissen.
Hoewel het verdriet niet verdwijnt, trad bij veel mensen na een jaar verbetering op; de meesten functioneren na vijf jaar zelfs weer zoals voor de ramp.
Een minderheid van de nabestaanden hield chronisch klachten, maar zij konden in de meeste gevallen met gerichte psychotherapie succesvol worden behandeld.
Dat komt naar voren uit verschillende wetenschappelijke onderzoeken die afgelopen jaren zijn gedaan onder MH17-nabestaanden.
Professor Jos de Keijser van de Rijksuniversiteit Groningen volgde 167 mensen. Een jaar na de ramp kampte 59 procent van hen met ernstige psychische klachten. Tweeënhalf jaar na de ramp was dat gedaald tot 36 procent. Gerichte behandeling bracht dat terug tot 12 procent van de deelnemers. Het bewijst volgens De Keijser dat effectieve behandeling van traumatische rouw mogelijk is. Hij noemt het tamelijk uniek dat een groep nabestaanden van eenzelfde gebeurtenis zo lang gevolgd kon worden.
Gita Wiegel herdacht haar moeder bij een toespraak tijdens de nationale herdenking in 2014. Vijf jaar later is het gemis er nog altijd, maar weet Gita ook dat haar moeder trots zou zijn geweest dat ze haar diploma heeft gehaald. “Ik doe het eigenlijk allemaal voor haar.”
Mensen met de ernstigste klachten lijden aan PCRS, persisterende complexe rouwstoornis. Bij hen domineert de rouw hun hele leven en is loslaten onmogelijk. Bij een ramp of aanslag gebeurt dit twee keer zoveel, als wanneer iemand overlijdt door ziekte of een ongeluk. Ze voelen zich meer slachtoffer, hebben moeite het leven weer op te pakken en hebben gevoelens van ongeloof en onwerkelijkheid. Therapie helpt hen weer op gang.
“Verdriet kun je niet wegnemen, maar mensen hoeven niet met psychische problemen te leven. Klachten als slapeloosheid, concentratieproblemen en depressie zijn te verhelpen”, staat in het vandaag verschenen boekje In mijn leven is iets kapot, uitgegeven uit het Fonds Slachtofferhulp. Daarin vertellen De Keijser en zijn collega-hoogleraar Peter van der Velden (Tilburg) over hun ervaringen met de MH17-nabestaanden.
Werkgevers en bedrijfsartsen
“Dé nabestaande bestaat niet”, zegt Van der Velden. “Wat bij de één speelt, hoeft niet bij een ander te spelen. En dat het op één vlak prima gaat, wil niet zeggen dat er op een ander vlak geen stress is”. Meerdere nabestaanden kregen stress van de manier waarop hun werkgever, bedrijfsarts of het UWV was omgegaan met hun terugkeer op de werkvloer. De onderzoekers vinden dat juist van deze instanties meer medeleven verwacht mag worden. Daar staat tegenover dat de snel afgegeven overlijdensaktes en de verschillende herdenkingsbijeenkomsten sterk hebben bijgedragen aan goede rouwverwerking.
Buren en collega’s
Een onderschatte groep achterblijvers wordt gevormd door buren en collega’s. Het zijn weliswaar geen nabestaanden, maar ze kunnen wel degelijk zeer geraakt zijn en last hebben van het verlies, blijkt uit het onderzoek. Tussen de buren en de overledenen kunnen hechte relaties bestaan. Sommigen voelden dat hun verdriet niet voldoende werd erkend, ook niet door de overheid, die hen niet informeerde.
Van der Velden vindt het niet gek dat buren en collega’s ontdaan waren en om compassie vroegen: “Rouw en verdriet zijn niet voorbehouden aan nabestaanden”. Werkgevers doen er goed aan ruimte te geven voor herdenkingen, kaarsen en bloemen, maar een bedrijf moet ook op zoek naar een ‘natuurlijk eindpunt’ van de rouw.
Media
De onderzoekers merkten dat veel betrokkenen klaagden over de media. Nabestaanden begrijpen best dat er vlak na een ramp veel aandacht is voor de gebeurtenissen, maar verschillende nabestaanden hadden last van opdringerige journalisten, vonden het nieuws sensatiebelust of vonden dat de feiten vaak niet juist werden weergegeven.
Twee derde heeft overwegend negatieve ervaringen. Minder dan tien procent vond de media-aandacht prettig en bevredigend. Ook het steeds weer uitzenden van beelden van de rampplek vonden mensen moeilijk.
Van der Velden en De Keijser opperen de invoering van een mediacode, een leidraad over hoe te berichten over rampen en nabestaanden, zoals die er ook is voor nieuws over zelfdoding.
Morgen is het vijf jaar geleden dat vlucht MH17 van Malaysia Airlines boven Oost-Oekraïne door een Russische Buk-raket uit de lucht werd geschoten. Alle 298 inzittenden kwamen om het leven, onder wie 196 Nederlanders. De herdenking vindt plaats in het herdenkingsbos bij Vijfhuizen, vlakbij Schiphol. Zoals elk jaar worden ook nu de namen van alle passagiers en bemanningsleden voorgelezen.
Gita Wiegel verloor haar moeder bij de vliegramp met MH17NOS
NOS 16.07.2019 Met een zakdoek veegt koningin Máxima een traan weg. En ook koning Willem-Alexander is zichtbaar geroerd. Het is een moment dat velen nog zal bijstaan: de toespraak van de toen 13-jarige Gita Wiegel over haar moeder tijdens de nationale herdenking van de MH17-ramp. “Ik vond het heel mooi om te doen,” vertelt Gita er nu over. “Het heeft geholpen bij de verwerking.”
Morgen is het 5 jaar geleden dat vlucht MH17 in Oost-Oekraïne uit de lucht werd geschoten. Van de 298 mensen in het vliegtuig, onder wie 196 Nederlanders, overleefde niemand de vlucht. In aanloop naar 17 juli vertelt elke dag een nabestaande of direct betrokkene zijn of haar verhaal.
In de toesprak omschreef Gita haar moeder als een prachtpersoon, als haar vriendin, haar maatje, en een voorbeeld. Vijf jaar later is het gemis er nog altijd, maar weet Gita ook dat haar moeder trots zou zijn geweest dat ze haar diploma heeft gehaald. “Ik doe het eigenlijk allemaal voor haar.”
MSN 16.07.2019 Nabestaanden van MH17-slachtoffers die zich actief bezighouden met de juridische en politieke nasleep van de ramp, hebben meer moeite met het rouwproces dan anderen die daar minder mee bezig zijn. Dat zegt klinisch psycholoog Jos de Keijser in een interview met de Volkskrant. Hij onderzocht met universiteiten en Fonds Slachtofferhulp het rouwproces van 173 mensen die een geliefde verloren bij de vliegramp in 2014.
De conclusies van het onderzoek worden dinsdag in Nieuwegein gepresenteerd tijdens een bijeenkomst voor nabestaanden. Het onderzoek moet mensen in de toekomst helpen het verlies van een familielid of vriend te verwerken. Van de 173 MH17-nabestaanden rouwt 20 procent zonder bijkomende complicaties. Maar liefst 80 procent ervoer bijna een jaar na de ramp nog complexe rouw en heeft moeite het een plek te geven. Bij 15 procent daarvan ging of gaat dat gepaard met posttraumatische stressstoornis of een depressie (27 procent).
De Keijser benadrukt dat iedereen op een andere manier rouwt. “Dat is ook een kwestie van aanleg en karakter.”
Traumatisch verlies
Wat opvalt is dat mensen die bij de MH17-ramp vier of vijf naasten hebben verloren, het rouwproces makkelijker verwerken dan iemand die één geliefde kwijt is geraakt. Volgens De Keijser komt dat omdat rouw “zich niet opstapelt”. Hij zegt in de Volkskrant dat mensen dan overladen worden met verdriet, en er vervolgens niets meer bij kunnen hebben. Daarnaast heeft ook de aard van de ramp invloed op het rouwproces van iemand.
De Keijser ziet dat mensen na een traumatisch verlies niet vaak kiezen voor psychologische hulp, ondanks dat het aangetoond effect heeft. Nabestaanden bedenken vaak dat een behandeling hun geliefde toch niet terugbrengt, maar de klinisch psycholoog raadt hulp zeker aan. “Een psycholoog kan je niet van de pijn af helpen, maar wel van de belemmerende omstandigheden eromheen.”
Pastoor Jules Dresmé is voor altijd verbonden met MH17. In zijn kerk was 5 jaar geleden de eerste herdenking. Ⓒ Aldo Allessie
Telegraaf 15.07.2019 Met vijftien slachtoffers is Hilversum diep geraakt bij de ramp met vlucht MH17. De eerste grote herdenking vond vijf jaar gelden plaats in de Sint Vituskerk van pastoor Jules Dresmé. Zijn leven is sindsdien onlosmakelijk verbonden met de tragedie. „Ik dacht wel: we gaan hier niet staan bidden. Kom op zeg. Daar zit niemand op te wachten.”
De pastoor woont naast zijn kerk. Voor de oude pastorie werden gisteren traditiegetrouw vijftien zonnebloemen geplant. Voor elk slachtoffer een. De oorspronkelijke zaadjes komen uit het veld waar het vliegtuig neerstortte. Door een journalist meegebracht in een potje. Door een Hilversumse teler opgekweekt. „Dat was nog spannend”, memoreert de pastoor. „Die zaadjes waren in slechte conditie. De mensen van het tuincentrum hadden er stress van of die bloemen het wel zouden redden.”
Het is een detail in een stortvloed aan herinneringen van vijf jaar leven met MH17. Een leven dat door de ramp voorgoed veranderde. „Maar het gáát niet om mij”, roept de pastoor bijna uit. „Het gaat om hen die iets gruwelijks hebben meegemaakt. Zoiets waanzinnigs als het uit de lucht schieten van een vliegtuig.”
Stille tocht
Een maand na de ramp vindt in Hilversum de eerste landelijke herdenking plaats. Een stille tocht waarin duizenden mensen in het wit meelopen. Eindbestemming is zijn kerk waar televisiecamera’s een intens verdrietige herdenking registreren. Dresmé mag niet meelopen van burgemeester Pieter Broertjes. Hij moet nabestaanden in het zaaltje achter de kerk opvangen.
Dresmé noemt die dag ’een klein trauma’ en schiet vol als hij er aan terugdenkt: „Ik heb nog nooit zoveel verdriet gezien als toen.” Stilte. Daarna een hele diepe zucht. De pastoor herpakt zich. „Zeker tweehonderd nabestaanden kwamen hier binnen”, gebaart hij. „Ondertussen stroomde de kerk vol. Achttienhonderd mensen namen plaats op de banken. En toen moest het nog beginnen.”
“Het zijn onderbroken levens waar dierbaren nog altijd mee geconfronteerd worden”
En nu is het ’ineens’ vijf jaar later. Dresmé: „Zou Carlijn geslaagd zijn voor haar examen? En wat voor studie zou Zeger zijn gaan volgen? Het zijn onderbroken levens waar dierbaren nog altijd mee geconfronteerd worden.”
Condoleanceregister
Hij herinnert zich nog elke dag van die eerste maand. Hoe het nieuws hem bereikte. Hoe hij de deuren van de Vitus opende voor alle Hilversummers. Volwassen mannen en vrouwen die huilend in zijn kerk stonden. Vaders met een kind aan hun zijde als versteend op een stoel voor het condoleanceregister. Weer schiet Dresmé vol. „Dat gebeurde me toen niet hoor”, lacht hij door zijn tranen heen. „Toen was ik er voor hen, toen had ik werk te doen. Kennelijk is dit achterstallig huilwerk.”
Kort na de ramp zoekt hij contact met de nabestaanden. Vertelt hen over de herdenkingsdienst en wat de bedoeling is. „Ik heb ook aangegeven wat er níet zou komen. Dat we niet zouden gaan bidden. Dat vond ik echt ongepast. Waarom? Omdat heel veel mensen daar niks mee hebben.”
Herdenkingsmonument
Nog altijd heeft de pastoor goed contact met de nabestaanden van de Hilversumse slachtoffers. Woensdag ziet hij hen bij het herdenkingsmonument in de mediastad. En ook daarna bij de landelijke herdenking in Vijfhuizen. „En ’s avonds komen ze bij mij thuis. Dan blazen we hier uit, praten we wat na.”
Nu, na vijf jaar, staat in de kerk voor het eerst weer de tafel met een condoleanceregister. Nog steeds laten mensen een boodschap achter: „Lieverds, we zullen jullie nooit vergeten” en „Rest in Peace”, staan er op een opengeslagen bladzijde.
“Lieverds, we zullen jullie nooit vergeten”
Afgelopen zondag noemde Dresmé tijdens de dienst de namen van de slachtoffers. „Ik vind het ontzettend belangrijk om hun namen te noemen. Als je naam niet meer wordt genoemd, dan ben je pas echt overleden. Als niemand meer aan je denkt, ben je weg.”
Telegraaf 15.07.2019 De auto van een vrouw die vijf jaar geleden omkwam door het neerschieten van vlucht MH17, is teruggevonden en aan haar ouders gegeven. Het voertuig, een BMW-cabriolet, is een tijdje geleden overgebracht van Nederland naar Australië.
De 25-jarige Fatima Dyczynski uit Duitsland studeerde lucht- en ruimtevaarttechniek in Delft. Ze was op 17 juli 2014 met vlucht MH17 op weg naar Kuala Lumpur. Daar zou ze overstappen naar Perth, waar haar ouders wonen. In de Australische stad zou ze stage gaan lopen bij IT-bedrijf IBM.
Haar vader en moeder zeggen maandag in Australische media dat de auto in april vorig jaar was teruggevonden. Hij bleek nog altijd in Amsterdam geparkeerd te staan. Het was moeilijk om de auto in Australië geregistreerd te krijgen, maar het lukte dankzij hulp van politici, ambtenaren en IBM, zeggen ze.
De Nederlandse tak van IBM bevestigt dat een auto op verzoek van de nabestaanden naar Australië is verscheept, maar doet er verder geen mededelingen over.
NOS 15.07.2019 “In het gereconstrueerde wrakstuk van de MH17 zit de emotie van 298 mensen.” Daarom is Ron Smits, technisch adviseur van de Onderzoeksraad voor Veiligheid, altijd een minuut stil als hij in de hangar komt waar de reconstructie van het vliegtuig staat.
Woensdag is het vijf jaar geleden dat vlucht MH17 in Oost-Oekraïne uit de lucht werd geschoten. Van de 298 mensen in het vliegtuig, onder wie 196 Nederlanders, overleefde niemand de ramp. In aanloop naar 17 juli vertelt elke dag een nabestaande of direct betrokkene zijn of haar verhaal.
In deze video Ron Smits van de Onderzoeksraad voor Veiligheid. Hij ging naar Oost-Oekraïne om de wrakstukken te verzamelen, maar mocht pas maanden na de ramp aan de slag op de rampplek. “Dan kom je in een omgeving die een enorme puinhoop is, waar slachtoffers gevallen zijn. Je begint met een moment van bezinning. En dan toch zet je de knop om: ga je kijken, je werk uitvoeren.”
NOS 14.07.2019 Ze begon vaak om 8.00 uur ’s ochtends en hield er pas om 21.00 uur mee op. Patholoog Bela Kubat maakte in de zomer van 2014 lange dagen tijdens het onderzoek naar de stoffelijke resten van MH17-slachtoffers. Een emotioneel zware tijd, vertelt de arts van het Nederlands Forensisch Instituut: “Aan de ene kant is er bedroefdheid, want het waren heel veel slachtoffers en dat blijft je altijd bij. Aan de andere kant voel ik ook een beetje trots dat ik mee heb kunnen helpen.”
Woensdag is het vijf jaar geleden dat vlucht MH17 in Oost-Oekraïne uit de lucht werd geschoten. Van de 298 mensen in het vliegtuig, onder wie 196 Nederlanders, overleefde niemand de ramp. In aanloop naar 17 juli vertelt elke dag een nabestaande of direct betrokkene zijn of haar verhaal.
Vandaag patholoog Bela Kubat over het onderzoek waar ze aan meewerkte, en de impact ervan op haar:
NOS 13.07.2019 Het is vrijwel stil. Alleen het huilen van nabestaanden en het tikken van touwen tegen de vlaggenmasten is te horen. Patrick Kivits was erbij toen de eerste lichamen van rampvlucht MH17 in Nederland aankwamen. Als chauffeur van een rouwauto reed hij vervolgens vooraan in de stoet van vliegbasis Eindhoven naar de Korporaal Van Oudheusdenkazerne in Hilversum. “Ik ben er wel trots op, maar het waren wel ritten die niet gereden hadden mogen worden.”
Woensdag is het vijf jaar geleden dat vlucht MH17 in Oost-Oekraïne uit de lucht werd geschoten. Van de 298 mensen in het vliegtuig, onder wie 196 Nederlanders, overleefde niemand de ramp. In aanloop naar 17 juli vertelt elke dag een nabestaande of direct betrokkene zijn of haar verhaal.
In deze video chauffeur Patrick Kivits. Hij reed vijf keer mee in de rouwstoet en herinnert zich de stilte nog zo goed.
AD 13.07.2019 In Moskou loopt hij gewoon over straat en wordt hij aangeklampt door vrouwen die hem aanbidden. Tegelijkertijd geldt hij als de belangrijkste verdachte in het MH17-proces: voormalig rebellenleider Igor ‘Strelkov’ Girkin (48). Deze krant zocht naar de excentrieke oorlogsfanaat en vond hem in Moskou.
Het Soevorovskajaplein in Moskou stroomt op woensdagavond 3 juli vol met links-nationalisten, monarchisten, Russisch-orthodoxen en nationaal-bolsjewisten. De merkwaardige groep demonstreert tegen plannen voor een grote vuilnisbelt buiten de stad.
AD 13.07.2019 Een grote meerderheid van de MH17-nabestaanden heeft er vertrouwen in dat de verantwoordelijken voor de crash door de rechtbank zullen worden veroordeeld. Ze zijn er ook van overtuigd dat de schuld van de ramp bij de pro-Russische rebellen of het Russische leger ligt.
Dat blijkt uit een enquête onder de nabestaanden die tv-programma EenVandaag heeft gehouden en vandaag publiceert. Aanstaande woensdag, 17 juli, is het vijf jaar geleden dat het vliegtuig boven Oekraïne uit de lucht werd geschoten. Vorige maand kondigde het Joint Investigation Team (JIT) aan dat het vier verdachten op het oog heeft: drie Russen en een Oekraïner. Het proces start volgend jaar maart.
Uit de enquête onder 135 nabestaanden van de omgekomen passagiers blijkt dat 75 procent van hen er vertrouwen in heeft dat de verantwoordelijken daadwerkelijk door de rechtbank veroordeeld zullen worden. 87 procent vindt het zinvol dat het proces sowieso doorgaat, of de verdachten er nu wel of niet bij zijn.
Die percentages zijn een stuk hoger dan onder Nederlanders die geen familie bij de ramp hebben verloren. Daarvan heeft 63 procent er geen vertrouwen in dat de daders veroordeeld zullen worden en vindt maar 55 procent een proces zonder aanwezige verdachten zinvol, blijkt uit een tweede publieksenquête onder de 21.000 leden van het EenVandaag Opiniepanel.
,,Al vijf jaar zeggen buitenstaanders tegen me dat die mensen toch nooit gaan verschijnen op een proces, dat Rusland toch nooit gaat meewerken. Maar kom op, het alternatief kan toch niet zijn dat we zeggen: vervelend dat het gebeurd is, maar laat verder maar zitten? Natuurlijk niet”, antwoordt een van de nabestaanden in de vragenlijst.
De kans op een proces bij verstek is groot, Rusland levert geen onderdanen uit. De verdachte die in 2014 minister van Defensie was bij de pro-Russische rebellen, Igor Girkin, verschijnt nog geregeld in het openbaar in Moskou. Hij zegt vandaag in deze krant dat de pro-Russische rebellen niet verantwoordelijk zijn voor het neerhalen van het toestel.
Uit de enquête blijkt ook dat bijna negentig procent van de ondervraagde nabestaanden ervan uitgaat dat de schuld ligt bij die separatisten (43 procent) of bij het Russische leger (44 procent). Geen enkele nabestaande denkt dat het Oekraïense leger schuldig is aan het afvuren van de BUK, wel zegt tien procent dat er ‘nog onvoldoende duidelijkheid’ is om de schuldvraag te beantwoorden.
In eenzelfde enquête, ingevuld door het Opiniepanel van EenVandaag waarin geen nabestaanden van de ramp zitten, vindt 23 procent dat er nog onvoldoende duidelijkheid is, 4 procent van die ondervraagden legt de schuld bij het Oekraïnse leger. Onlangs plaatsten zowel de Maleisische premier Mahathir als Forum voor Democratie-leider Thierry Baudet vraagtekens bij het onderzoek van het JIT. Zij wijzen (indirect) ook naar Oekraïne als mogelijke schuldige.
Het tikken van een vlaggenmast, net als bij de terugkeer van de lichamen, dat geluid triggert me nog steeds, aldus Nabestaande MH17 .
Wat gebeurde er met de MH17?
Op 17 juli 2014 stortte een Boein 777-200ER van Malaysia Airlines met vluchtnummer MH17 neer bij het Oost-Oekraiense dorp Hrabove. Het toestel was geraakt door een luchtdoelraket. Rondom Donetsk was op dat moment een pro-Russische opstand aan de gang. Aan boord waren 298 mensen; 283 passagiers en 15 bemanningsleden. Hiervan hadden 193 inzittenden de Nederlandse nationaliteit. Er waren geen overlevenden.
Het onderzoek van de crashsite en het bergen van lichamen en persoonlijke bezittingen verliep moeizaam. De brokstukken lagen verspreid over een grote oppervlakte, in een conflictgebied waar pro-Russische separatisten en het Oekraïense leger gewapende strijd leverden.
De oorzaak van de crash is onderzocht door de Onderzoeksraad voor Veiligheid (OVV), die concludeerde dat het vliegtuig op 10 kilometer hoogte neergehaald is door een BUK-raket. De VN-Veiligheidsraad was unaniem in het oordeel dat het vliegtuig was neergehaald (zonder een oorzaak of schuldige partij aan te wijzen), en veroordeelde deze actie.
Het is de bedoeling dat er binnen vijf jaar een rechtszaak over de vliegramp komt, die de rechtbank van Den Haag zal houden op de locatie Schiphol. Rusland heeft tot nu altijd alle betrokkenheid bij de vliegramp ontkend.
Uit de enquête blijkt ook dat voor de nabestaanden de pijn nog elke dag ligt verscholen in alledaagse dingen. Want het mag dan vijf jaar geleden zijn dat hun geliefden om zijn gekomen; als het grote verdriet überhaupt al aan het slijten is, kan het elk moment weer bezit van ze nemen. Plots opgewekt door een geluid of een beeld.
,,Het tikken van een vlaggenmast, dat triggert nog steeds”, zo schrijft een nabestaande in de enquête. Het geluid is voor hem onlosmakelijk verbonden met de dag dat de lichamen van de slachtoffers terugkwamen naar Nederland en in een lange, lange rouwstoet van vliegveld Eindhoven naar de kazerne in Hilversum werden gereden.
,,Het horen van het deuntje van de NOS is nog steeds moeilijk voor me”, schrijft een ander. Het is de tune die voorafging aan al die journaals waarin het nieuws over de 298 slachtoffers werd gemeld. ,,Dan denk ik nog steeds aan MH17.” Weer een ander kon lang niet naar lucht kijken. ,,Dan was ik bang dat ik vliegtuigen zag, want dan kwamen er beelden naar boven dat ik mensen en bagage zag vallen.”
Uit de vragenlijst blijkt ook dat de nabestaanden grote waardering hebben voor het onderzoek naar de toedracht van de crash door het JIT, waarin het Nederlandse Openbaar Ministerie een leidende rol speelt. 95 procent vindt dat het JIT het de afgelopen vijf jaar goed tot zeer goed heeft gedaan, ze geven het team een 8,5.
Het Nederlandse kabinet krijgt een 7,9 voor zijn opstelling in de afgelopen vijf jaar. Van de ondervraagden vindt ook 70 procent dat premier Rutte vooralsnog voldoende heeft gedaan om, zoals hij beloofde direct na de crash, ‘de onderste steen boven te halen’.
De JIT-onderzoekers hebben de nabestaanden de afgelopen jaren meerdere keren bijgepraat over de stand van het onderzoek: dat gebeurde toen het voor de onderzoekers duidelijk was dat het een BUK van het Russische leger was geweest die MH17 trof.
Vorige maand was er nog contact toen het JIT de namen van vier verdachten bekendmaakte. Iedere keer als er zo’n belangrijk moment was, werden de familieleden ’s ochtends op een besloten bijeenkomst ingelicht, pas daarna volgde er een persconferentie.
Het is een betere beoordeling dan het JIT krijgt van de minder betrokken Nederlander. EenVandaag legde dezelfde vragen ook voor aan het eigen Opiniepanel. Daarvan vindt 58 procent dat het JIT het goed tot zeer goed heeft gedaan.
In Moskou loopt hij gewoon over straat en wordt hij aangeklampt door vrouwen die hem aanbidden. Tegelijkertijd is hij de hoofdverdachte in het MH17-proces. Lees later ook onze reportage over Igor Girkin.
NOS 12.07.2019 Nabestaanden van Maleisische slachtoffers van de ramp met de MH17 beklagen zich over uitlatingen van hun premier en ministers over het onderzoek naar de ramp. Ze doen dit in een verklaring die ze vandaag openbaar hebben gemaakt.
Premier Mahathir Mohamad trok bij herhaling de conclusie van het door Nederland geleide internationale onderzoeksteam (JIT) in twijfel dat Rusland verantwoordelijk was voor het neerhalen van het toestel, aanstaande woensdag precies vijf jaar geleden. Zeker twee Maleisische ministers hebben zich in soortgelijke bewoordingen uitgelaten.
Deze opmerkingen hebben ontsteltenis en verdriet veroorzaakt, schrijven de nabestaanden. De premier en ministers worden niet bij naam genoemd. “Dat is te gevoelig”, zei correspondent Annemarie Kas op NPO Radio 1.
Achter het JIT
De nabestaanden staan vierkant achter de bevindingen van het JIT, waar ook een vertegenwoordiger van Maleisië in zit. Ze schrijven dat het de enige instelling is die zich vijf jaar lang hard heeft gemaakt om de waarheid over de MH17-ramp te achterhalen en de verantwoordelijken aan te wijzen. Ze zijn het JIT daar dankbaar voor.
Kas sprak een van de nabestaanden. Die zijn zich ervan bewust dat de verklaring in voorzichtige bewoordingen is opgesteld. Dat is gedaan omdat er ook nabestaanden zijn die bij de overheid werken en bang zijn om hun baan te verliezen. “Dat ze dit signaal hebben gegeven, is een heel duidelijk teken dat ze echt niet blij zijn met de opstelling van de regering”, aldus Kas.
De groep vertegenwoordigt nabestaanden van 31 van de 43 Maleisische MH17-slachtoffers. Ook Nederlandse nabestaanden beklaagden zich vorige maand over de opmerkingen van de Maleisische premier. Ze noemden de opmerkingen “meer dan bizar en verontrustend” en “contraproductief bij de zoektocht naar de waarheid over de moord op 298 weerloze mensen”.
In een reactie noemt premier Rutte de uitspraken van de Maleisische premier zorgelijk. Hij wijst erop dat die uitspraken ook in strijd in zijn met uitspraken van andere leden van de Maleisische regering. Maar Rutte benadrukt ook dat Maleisië volledig meedoet aan het JIT en dat het “in de praktijk alle dingen doet die nodig zijn”.
NOS 12.07.2019 Het was vlak na het avondgebed toen Mohammad Fuad Sharuji een telefoontje kreeg met de mededeling dat er na vlucht MH370 opnieuw een vliegtuig van Malaysia Airlines was verloren. “Ik was diepbedroefd, voelde me verdoofd, maar wist ook dat ik aan het werk moest. Ik activeerde onmiddellijk code rood.”
Woensdag is het 5 jaar geleden dat vlucht MH17 in Oost-Oekraïne uit de lucht werd geschoten. Van de 298 mensen in het vliegtuig, onder wie 196 Nederlanders en 43 Maleisiërs, overleefde niemand de vlucht. In aanloop naar 17 juli vertelt elke dag een nabestaande of direct betrokkene zijn of haar verhaal.
Voor de crisisdirecteur van Malaysia Airlines was 2014 een erg zwaar jaar. Op 8 maart dat jaar verdween Malaysia Airlines-vlucht 370, een paar maanden later gebeurde de ramp met MH17. In deze video vertelt hij over de crash van MH17, de lastig bereikbare rampplek en de impact van de ramp op zijn leven:
17 juli 2014: met trillende handen pakt Cécile Brouwer haar telefoon. Ze vindt de foto met vluchtgegevens en leest het vluchtnummer: MH17.
Die dag verloor ze haar zus, zwager, neefje en nichtje. “Je denkt: waar ben ik in godsnaam in beland?”
NOS 11.07.2019 Woensdag is het vijf jaar geleden dat vlucht MH17 boven Oost-Oekraïne uit de lucht werd geschoten. Van de 298 mensen in het vliegtuig, onder wie 196 Nederlanders, overleefde niemand de ramp. In aanloop naar 17 juli vertelt elke dag een nabestaande of direct betrokkene zijn of haar verhaal.
In deze video nabestaande Cécile Brouwer. Ze vertelt over de eerste dagen na de ramp:
NU 09.07.2019 Oekraïne en Canada hebben zich aangesloten bij de rechtszaak die nabestaanden van vliegramp MH17 hebben aangespannen tegen Rusland bij het Europees Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM). Sander de Lang, een van de advocaten die de nabestaanden bijstaat, bevestigt dinsdag berichtgeving hierover door het AD.
Nabestaanden dienden de klacht tegen Rusland in in 2016. Zij stellen het land in de procedure aansprakelijk voor de raketaanval.
Op 4 april liet het Europees Hof voor de Rechten van de Mens weten de klacht in behandeling te nemen. Deze week schaarden Oekraïne en Canada zich achter de klacht. België doet niet mee. Van Engeland en Duitsland is dat nog onzeker.
In mei liet het Nederlandse kabinet weten zich aan te sluiten bij de zaak bij het EHRM, die tot een schadevergoeding zou kunnen leiden. Van de 298 inzittenden die bij de ramp om het leven kwamen, kwamen er 196 uit Nederland.
De zaak staat los van de strafrechtelijke procedure tegen vier mannen die worden verdacht van betrokkenheid bij de ramp, die het Joint Investigation Team is gestart bij de rechtbank in Den Haag.
AD 09.07.2019 Oekraïne en Canada hebben zich aangesloten in een MH17-rechtszaak bij het Europees Hof voor de Rechten van de Mens. Dat meldt advocaat Sander de Lang namens de nabestaanden. In de procedure stellen zij Rusland aansprakelijk voor de raketaanval.
Nabestaanden hebben de klacht tegen Rusland in 2016 ingediend. Op 4 april van dit jaar liet het Europees Hof weten de klacht in behandeling te nemen. Deze week hebben Oekraïne en Canada zich achter de klacht geschaard. Van andere landen is dat nog onzeker. België heeft laten weten niet deel te nemen.
De procedure bij het Europees Hof staat los van de strafrechtelijke procedure die het Joint Investigation Team is gestart bij de rechtbank Den Haag. Een uitspraak zou kunnen leiden tot een schadevergoeding, al is het de vraag of Rusland die zou betalen. Het land is aangesloten bij het Europees Hof, maar er staat in de Russische wet dat het een vonnis van dat tribunaal naast zich neer mag leggen.
Rusland heeft tot 3 september 2019 om inhoudelijk te reageren op de klacht van de nabestaanden.
De premier van Maleisië gaf vorige maand scherpe kritiek op de laatste bevindingen van het Joint Investigation Team. Hij concludeert dat die bevindingen ‘niets anders dan van horen zeggen’ zijn.
NU 05.07.2019 Leden van een Oekraïense speciale eenheid hebben eind vorige maand een voormalige commandant van de pro-Russische separatisten die mogelijk kennis heeft van het neerschieten van vlucht MH17 opgepakt. De man werd overmeesterd in rebellengebied en naar buiten gesmokkeld.
De aanhouding en ontvoering zouden hebben plaatsgevonden op 27 juni, meldt de Volkskrant op basis van de Russischtalige dienst van de BBC. Het nieuws over de arrestatie van de man is bevestigd door zijn dochter, die bericht uit Kiev kreeg dat haar vader voor de rechter moest verschijnen.
De arrestant is de 58-jarige Vladimir Tsemach, die ten tijde van het neerschieten van MH17 op 17 juli 2014 militair commandant van de luchtverdediging zou zijn geweest in de stad Snizjne, dicht bij de plek waar de buk-raket die MH17 trof werd afgeschoten.
Als dat klopt, ligt het voor de hand dat Tsemach weet wie het commando voerde over de buk-installatie; informatie die waardevol kan zijn voor het JIT, het internationale team dat onderzoek doet naar de MH17-ramp.
Tsemach wordt in Oekraïne vervolgd voor het “vormen van een terroristische organisatie”. Hij kan daarvoor een celstraf van acht tot vijftien jaar krijgen.
Het Nederlandse Openbaar Ministerie maakte recent bekend dat vier mannen worden aangeklaagd wegens betrokkenheid bij het neerschieten van vlucht MH17, waarbij alle 298 inzittenden – onder wie 193 Nederlanders – omkwamen.
MSN 19.06.2019 Premier Rutte heeft met de Russische president Poetin gesproken over MH17. Rutte sprak Poetin gisteren bij de G20-top in Osaka, Japan. Wat er precies is besproken wil de premier niet zeggen.
“Ik heb met president Poetin gesproken over MH17. Het is voor Nederland nog altijd, maar ook voor zoveel landen in de wereld, een open wond. Dus als ik de kans heb dat te bespreken met de Russische president, dan doe ik dat. We hebben daarover gesproken en dat zal ik ook blijven doen bij deze gelegenheden”, zegt Rutte in een toelichting.
Rutte wil geen nadere toelichting geven wat hij met Poetin heeft besproken. “Daar kan ik niets over zeggen. De gesprekken moeten vertrouwelijk zijn, ook vanwege de buitengewoon grote gevoeligheid van het onderwerp. Het is van groot belang dat ik iedere gelegenheid aangrijp om met het Russische leiderschap te spreken over MH17.”
Reactie Poetin onbekend
De premier wil ook niet zeggen wat de reactie van Poetin was bij het gesprek bij de G20. “Ik kan alleen zeggen wat ik doe in dit soort gesprekken. Ik kan nooit zeggen wat dan de reactie is van mijn gesprekspartner, vanwege de vertrouwelijkheid en ook omdat het niet correct zou zijn als ik dan het woord voer namens mijn gesprekspartner.”
Het JIT publiceerde ook een duidelijke link tussen de vier verdachten en Moskou. Drie van de vier verdachten hebben een verleden bij het Russische leger of de Russische inlichtingendiensten. Ook werd een afgetapt telefoongesprek onthuld tussen de leider van de separatisten en een hoge adviseur van het Kremlin over de komst van zwaar luchtafweergeschut.
Daarnaast heeft het JIT al eerder bekend gemaakt dat BUK-raket en de lanceerinstallatie afkomstig is van de 53ste luchtafweerbrigade van het Russische leger. Vanuit de Russische stad Koersk is het wapen vervoerd naar Oost-Oekraïne. Het wapen werd afgevuurd vanuit een gebied dat in handen was van pro-Russische separatisten.
Aansprakelijkheid
Volgens het JIT werkt Rusland niet mee met het onderzoek naar de ramp. Ook reageert Rusland niet op rechtshulpverzoeken. Rutte zei vorige week dat hij vindt dat ‘Rusland moet doen wat het OM vraagt en medewerking moet verlenen’. Nederland zou de druk opvoeren en heeft Rusland aangesproken op het niet meewerken aan de rechtshulpverzoeken.
Naast het strafrechtelijk onderzoek voert Nederland ook gesprekken met Rusland over staatsaansprakelijkheid. Nederland en Australië hebben Rusland aansprakelijk gesteld voor betrokkenheid bij het neerhalen van vlucht MH17.
Malaysia Airlines kreeg na het neerhalen van het toestel kritiek omdat het over een conflictgebied vloog. Ⓒ REUTERS
Telegraaf 26.06.2019 Luchtvaartmaatschappij Malaysia Airlines heeft een vertrouwelijke schikking getroffen met Australische nabestaanden van inzittenden van vlucht MH17. De rechter heeft die overeenkomst goedgekeurd, berichten Australische media.
Het is onduidelijk wat voor schadevergoeding de nabestaanden precies krijgen. Hun advocaat spreekt volgens omroep ABC over „redelijke” compensatie. Die komt ten goede aan vijf gezinnen die samen zeven verwanten verloren toen het vliegtuig van Malaysia Airlines in 2014 werd neergehaald boven Oost-Oekraïne. Toen kwamen 298 mensen om het leven, onder wie tientallen Australiërs.
Malaysia Airlines kreeg na het neerhalen van het toestel kritiek omdat het over een conflictgebied vloog. Het bedrijf zegt tevreden te zijn dat het gelukt is de zaak te schikken en mee te leven met de nabestaanden. De raadsman van de gezinnen stelde dat zijn cliënten opgelucht zijn dat ze nu niet naar hoorzittingen hoeven. Ze wilden hun verdriet niet herleven in de rechtbank.
De nabestaanden van bijna alle Nederlandse slachtoffers hebben in 2016 al een akkoord gesloten met Malaysia Airlines over een schadevergoeding. Ook nabestaanden van omgekomen passagiers uit Maleisië en Australië hadden destijds een akkoord bereikt. Over inhoud is afgesproken niets bekend te maken. De Australiërs die nu een schikking hebben getroffen, zijn volgens voorzitter Piet Ploeg van Stichting Vliegramp MH17 waarschijnlijk nabestaanden die een andere weg hebben bewandeld.
AD 26.06.2019 De rechters die, naast rechtbankvoorzitter Hendrik Steenhuis, het proces over het neerstorten van vlucht MH17 voor hun rekening zullen nemen, zijn bekend. Het gaat om Dagmar Koster en Heleen Kerstens-Fockens. Daan Glass is aangewezen als reserverechter.
Over het aanstellen van een tweede reserverechter wordt nog nagedacht, meldt de Rechtspraak donderdag. In grote, langdurige zaken wordt vaker gewerkt met reserverechters. Hij of zij kan een behandelend rechter vervangen, bijvoorbeeld in geval van ziekte, zodat de zaak gewoon door kan gaan..
Koster werkte eerder bij de rechtbanken in Alkmaar en Utrecht en is sinds 2016 strafrechter in Den Haag. Kerstens-Fockens kwam na een periode in Amsterdam in 2009 naar Den Haag. Glass is sinds 2005 rechter in Den Haag.
Het Openbaar Ministerie (OM) liet eerder al weten dat ook de officieren van justitie voor de MH17-zaak zijn aangewezen. Hun namen zijn nog niet bekend.
De rechtszaak over vlucht MH17 begint op 9 maart volgend jaar in het Justitieel Complex Schiphol. Het OM heeft vier mannen aangeklaagd.
De afgeluisterde telefoongesprekken die door het MH17-onderzoeksteam naar buiten zijn gebracht, lijken op directe betrokkenheid van het Kremlin te duiden bij wapenleveranties aan de pro-Russische rebellen in Oekraïne. In een van de gesprekken die het Joint Investigation Team (JIT) vanmiddag afspeelde, is Vladislav Soerkov te horen: hij was twee jaar vice-premier van Rusland en is nog steeds een adviseur van president Poetin.
Piet Ploeg, voorzitter van Stichting Vliegramp MH17. Ⓒ ANP
Telegraaf 23.06.2019 Rusland moet niet zomaar kunnen terugkeren in de Raad van Europa. Dat schrijft Stichting Vliegramp MH17 in een brandbrief aan de Europese organisatie die voor mensenrechten vecht. In de Tweede Kamer ondersteunt regeringspartij CDA die oproep.
Rusland werd eerder het stemrecht in de Raad van Europa ontnomen toen Rusland de Krim annexeerde. Recent maakte het land bekend te willen terugkeren. Iets wat Stichting Vliegramp MH17 tegen de haren instrijkt.
De stichting wil dat de Raad van Europa op zijn minst voorwaarden verbindt aan de terugkeer, zoals medewerking aan het onderzoek naar de aanslag door de Onderzoeksraad voor Veiligheid (OVV) en het internationale Joint Investigation Team (JIT) naar de aanslag.
Het stoort de stichting dat de Russische Federatie ’niet of onvoldoende meegewerkt’ heeft aan de onderzoeken en ze ’bij voortduring in twijfel heeft getrokken’. De Russen hebben ook ’te weinig verantwoordelijkheid’ getoond en ’desinformatie verspreid’.
’Oproep om voorlopig uit te stellen’
„Wij roepen u als de Nederlandse delegatie in de Parlementaire Assemblee, maar ook de gehele Assemblee van de Raad van Europa op, om het herstellen van het stemrecht van de Russische Federatie en de Assemblee hetzij voorlopig uit te stellen, hetzij te verbinden aan harde en expliciete garanties met betrekking tot de onvoorwaardelijke medewerking van de Russische Federatie aan de opsporing, vervolging en berechting van degenen die verdacht worden van het neerhalen van vlucht MH17”, schrijft Piet Ploeg, voorzitter van de stichting.
’Terecht appèl’
Het CDA vindt dat de stichting een punt heeft. De partij gaat zich ervoor inzetten, laat die De Telegraaf weten. We zouden volgens de christendemocraten een diplomatieke kans laten liggen als we nu niet Rusland aanspreken op dit internationale podium. „Volstrekt logisch en terecht appèl van Stichting Vliegramp MH17”, zegt Kamerlid Chris van Dam.
Volgens hem kan de terugkeer van Rusland in de raad ’niet zo maar plaatsvinden’. Hij roept de Nederlandse delegatie in de Raad van Europa op om ’herstel stemrecht op te schorten of te verbinden aan strikte voorwaarden’ en wil ook in Nederland een debat erover.
In die Nederlandse delegatie zit onder meer SP’er Tiny Kox. Die zegt echter tegen RTL dat hij het ’niet dienstbaar’ vindt om de MH17-kwestie nu op te spelen. Als Rusland eenmaal weer in de raad zit, zouden we het land juist makkelijker op dergelijke zaken kunnen aanspreken, betoogt hij.
Oekraïne en enkele andere landen zouden sowieso tegen de terugkeer zijn van Rusland in de raad.
Vorige week vaardigde het JIT vier aanhoudingsbevelen uit voor vier personen die verdacht worden van het neerhalen van MH17 en de moord op de 298 inzittenden. Het viertal is op internationale opsporingslijsten geplaatst en wordt vervolgd.
NOS 23.06.2019 Rusland mag niet zomaar zijn stemrecht terugkrijgen in de Raad van Europa. Dat kan alleen als er harde garanties tegenover staan dat Rusland meewerkt aan het onderzoek naar het neerhalen van de MH17. Dat stelt de Stichting Vliegramp MH17. In een brief aan de Raad van Europa roept de stichting op tot een debat over de volwaardige terugkeer van Rusland. Dat land raakte zijn stemrecht kwijt na de annexatie van de Krim in 2014.
De Raad van Europa is de grootste Europese organisatie voor mensenrechten en democratie. Het lijkt erop dat ministers van Buitenlandse Zaken een akkoord hebben bereikt dat ertoe leidt dat Rusland weer kan deelnemen aan stemmingen.
Geen medewerking onderzoek
De Stichting Vliegramp MH17 wil voorkomen dat Rusland weer volwaardig lid wordt, omdat de Russen de afgelopen vijf jaar veel te weinig hebben meegewerkt aan het onderzoek naar de vliegramp. Ook leggen ze een resolutie van de VN-Veiligheidsraad naast zich neer waarin volledige medewerking en openheid wordt geëist. Daarnaast heeft het land desinformatie verspreid en weinig verantwoordelijkheid en empathie getoond, staat in de brief.
De stichting wijst op de bewijzen van de Russische betrokkenheid van de Onderzoekraad voor Veiligheid en het Joint Investigation Team, dat afgelopen week nog bekendmaakte dat besloten is vier verdachten te vervolgen voor hun rol in de ramp. Drie van hen hebben de Russische nationaliteit.
Garanties
In de brief vraagt de stichting om het herstel van het stemrecht van de Russen uit te stellen, of alleen te laten doorgaan als er “harde en expliciete garanties met betrekking tot de onvoorwaardelijke medewerking van de Russische Federatie aan de opsporing, vervolging en berechting van degenen die verdacht worden van het neerhalen van vlucht MH17” aan worden verbonden.
De Russen hebben bijvoorbeeld nog steeds de radarbeelden van de ramp niet vrijgegeven.
Ook Oekraïne en enkele andere landen zijn tegen de volwaardige terugkeer van de Russen in de raad. Ze wijzen erop dat het uitgangspunt van de Raad van Europa in gevaar wordt gebracht.
“Dit zou een eenzijdige overgave zijn van de Raad van Europa aan de Russische eisen”, zegt de Oekraïense ambassadeur bij de raad Dmytro Kuleba. Hij vreest dat de 47 vertegenwoordigers van de lidstaten het Russische stemrecht morgen in hun vergadering afdoen als een hamerstuk.
NOS 20.06.2019 De rechtszaak tegen de MH17-verdachten lijkt nu al het grootste en meest beladen Nederlandse strafproces ooit. Daar zijn deskundigen het over eens. Maar is het een geloofwaardig proces zonder verdachten of zelfs advocaten? Daar wordt verschillend over gedacht.
Nooit eerder is een rechtszaak met zo’n internationale uitstraling in een Nederlandse rechtbank gevoerd. Zelfs de wet moest worden aangepast voor het MH17-proces. Het is mogelijk gemaakt om delen van de strafzaak in het Engels te behandelen. En bij hoge uitzondering mogen verdachten de zaak ‘bijwonen’ via een videoverbinding met het buitenland.
De rechtbank verwacht een enorme toeloop van nabestaanden, binnen- en buitenlandse media en andere belangstellenden en gaat daarom het proces live uitzenden. Ook wordt er speciaal voor de rechtszaak een perscentrum gebouwd.
Politieke geladenheid
“In Nederland is dit een unieke zaak. Wij hebben nooit zoiets meegemaakt”, zegt advocaat Karlijn van der Voort. Ze heeft veel ervaring met internationale rechtszaken en stond verdachten bij voor het Joegoslavië- en Rwandatribunaal.
Volgens Van der Voort maakt vooral de politieke geladenheid het proces uitzonderlijk. Het internationale onderzoeksteam JIT denkt dat het Russische leger en zelfs een hoge functionaris in het Kremlin betrokken waren bij het leveren van de Buk-raket waarmee MH17 is neergehaald.
Maar vandaag ontkende de Russische president Poetin opnieuw dat zijn land betrokken was. Daarnaast uitte de premier van Maleisië kritiek op het onderzoek.
Gisteren kondigde het Joint Investigation Team (JIT) aan dat vier verdachten voor de rechter worden gebracht. Het gaat om drie Russen en een Oekraïner. Het internationale onderzoeksteam verdenkt hen van betrokkenheid bij het neerhalen van de Boeing 777 en daarmee moord op de 298 inzittenden. Onder hen waren bijna tweehonderd Nederlanders.
De politieke gevoeligheid maakt het extra belangrijk dat er ruimte is voor de verdediging van de Russen, stelt Van der Voort. Ze verwacht niet dat de verdachten zelf komen opdagen of een advocaat zullen sturen. “Als ze dat wel doen, erkennen ze de legitimiteit van de rechtbank.” Twee van de vier verdachten hebben al laten weten niet van plan te zijn naar de rechtszaak te komen.
Toch kan internationaal strafrechtdeskundige Marieke de Hoon van de Vrije Universiteit zich voorstellen dat ze juist wél advocaten zullen sturen. “Dan kun je er echt een showproces van maken. De rechtbank wraken, steeds weer vertragen en steeds opnieuw ten overstaan van de hele wereld vertellen hoe oneerlijk je wordt behandeld.”
Een leeg proces
Maar wat gebeurt er als zich geen advocaten melden namens de verdachten? Valt er een eerlijk proces te voeren, als de rechtbank maar één kant van het verhaal te horen krijgt, namelijk die van het JIT? Ja, zegt De Hoon. “Volgens het Europees Hof voor de Rechten van de Mens hoeft een verdachte er niet per se bij te zijn.”
Een rechtszaak zonder verdachten en zonder verdediging komt vaker voor, vertelt rechter Marije Knijff namens de rechtbank in Den Haag. “Dan gaan de rechters na of de verdachte wist of had kunnen weten van zijn proces. Als dat zo is, kan het doorgaan zonder inbreng van de verdachte en zonder advocaat.” De zaak wordt dan bij verstek behandeld.
“Bovendien moeten in Nederland zowel het Openbaar Ministerie als de rechter het verdedigingsbelang meewegen en ook alternatieve scenario’s onderzoeken”, zegt De Hoon. Het JIT en de rechter zullen dus ook kijken naar ontlastend bewijs, zegt ze, ook als er geen verdachte of advocaat in de zaal zit.
“Een proces van deze omvang, met dit soort ernstige beschuldigingen, zou je eigenlijk niet bij verstek mogen voeren”, zei advocaat en hoogleraar Geert-Jan Knoops gisteren. Daarvoor zijn de belangen en gevolgen voor verdachten en nabestaanden te groot, vond hij.
Advocaat Van der Voort is het daarmee eens. “Zonder verdediging ben je zo klaar en wordt het een leeg proces. Ik kan me niet voorstellen dat het Openbaar Ministerie dat graag wil.”
‘Vriend van de rechtbank’
Bij internationale rechtbanken worden soms advocaten toegewezen aan verdachten. Dat gebeurde bijvoorbeeld in de zaak tegen de voormalige Joegoslavische president Milosevic bij het Joegoslaviëtribunaal. Zelf wilde hij geen verdediging, maar de rechters benoemden drie ervaren advocaten tot amicus curiae, ‘vriend van de rechtbank’.
“Dat is iemand die een opinie kan geven vanuit het standpunt van een verdachte”, zegt rechter Knijff. “We kennen zoiets alleen van tribunalen, maar niet in het strafrecht.” Toch laat ze de optie open. “Of zoiets in het MH17-proces aan de orde kan zijn, is aan de rechters in deze zaak.”
Namens de Haagse rechtbank zegt Knijff af te wachten wie er verschijnt op 9 maart 2020 in het zwaarbeveiligde Justitieel Complex Schiphol, waar de zaak dan van start gaat. “Dan zal waarschijnlijk worden gekeken hoe het ervoor staat, wie er zijn verschenen en wat er verder nog moet gebeuren.”
Telegraaf 20.06.2019 De regeringsleiders van alle EU-landen staan achter het besluit om vier verdachten te vervolgen in de zaak van de neergehaalde vlucht MH17. In de conclusies van hun top in Brussel verwelkomen zij het besluit van het internationale Joint Investigation Team (JIT) dat hierover volgend jaar een rechtszaak over begint.
Alle inspanningen om waarheid, recht en rekenschap te bewerkstelligen voor de slachtoffers, hun vrienden en familie krijgen de volle steun, aldus de Europese Raad. Opnieuw roepen de leiders Rusland op volledig mee te werken met het onderzoek. Zij hebben er het volste vertrouwen in dat de rechtsgang onafhankelijk en professioneel zal zijn.
Mede omdat het op 17 juli vijf jaar geleden is dat het vliegtuig werd neergehaald boven Oekraïne had Nederland verzocht de kwestie op de agenda te zetten. De regeringsleiders toonden zich in het verleden altijd solidair met Nederland en de andere landen in het JIT. Ook het Nederlandse besluit om Rusland aansprakelijk te stellen kreeg eerder de volle steun.
NOS 20.06.2019 De Europese Unie heeft de ‘Krim’-sancties tegen Rusland met een jaar verlengd. Het schiereiland, onderdeel van Oekraïne, werd in het voorjaar van 2014 door Rusland ingelijfd.
De EU noemde de inlijving destijds meteen in strijd met de wet en besloot tot strafmaatregelen die geleidelijk van kracht werden, “in reactie op de opzettelijke destabilisatie van Oekraïne”.
Snel een brug gebouwd
Maar de sancties hebben er niet toe geleid dat Rusland de bezetting van de Krim ongedaan heeft gemaakt. President Poetin liet in een paar jaar tijd een brug van 19 kilometer bouwen over de Straat van Kertsj om de Krim met het Russische vasteland te verbinden.
De EU-sancties zijn onder meer gericht op de invoer van goederen uit de Krim. Verder zijn banktegoeden bevroren en zijn tegen 170 mensen beperkende maatregelen van kracht.
De EU “blijft, vijf jaar na de illegale inlijving van de Krim, resoluut vasthouden aan de soevereiniteit en territoriale integriteit van Oekraïne”, zo staat in een verklaring.
NOS 20.06.2019 De vijf landen die samenwerken in het onderzoek naar het neerhalen van vlucht MH17 benadrukken in een gezamenlijke brief aan de VN-Veiligheidsraad hun vertrouwen in het onderzoek van het Joint Investigation Team (JIT) en de onafhankelijkheid ervan. Ook Maleisië heeft de brief ondertekend.
In het JIT doen Nederland, Australië, België, Maleisië en Oekraïne samen het strafrechtelijk onderzoek naar het neerhalen van vlucht MH17 van Malaysia Arlines met een Buk-raket. Dat gebeurde op 17 juli 2014 boven Oost-Oekraïne. Gisteren werd bekend dat drie Russen en een Oekraïner zullen worden aangeklaagd voor moord.
De ondertekening door Maleisië is opmerkelijk, want premier Mahathir zei vandaag dat er geen harde bewijzen zijn dat Rusland verantwoordelijk is voor het neerhalen van vlucht MH17. Volgens hem is het strafrechtelijk onderzoek er van meet af aan op gericht om Rusland aan te wijzen als enige schuldige.
Politieke kwestie
Ook betoogde de Maleisische premier dat van de ramp meteen een politieke kwestie is gemaakt, met als doel Rusland zwart te maken. Het is niet duidelijk of hij van mening is veranderd. Het Maleisische ministerie van Buitenlandse Zaken heeft zich wel meteen achter de conclusies van het JIT geschaard.
Een paar weken geleden zette Mahathir ook vraagtekens bij het onderzoek. Hij erkende dat vlucht MH17 was neergehaald met een Russisch type raket, maar hij sloot niet uit dat die was gefabriceerd in Oekraïne.
Overleg met Maleisië
Nederland heeft vandaag intensief overleg gehad met Maleisië. Minister Blok van Buitenlandse Zaken heeft een gesprek gehad met zijn Maleisische collega over de inhoud van de brief aan de Veiligheidsraad. De Maleisische minister heeft, volgens een woordvoerder, de inhoud van de brief bevestigd. Ook is er op hoog ambtelijk niveau gesproken met de ambassadeur van Maleisië.
Premier Rutte heeft nog geen contact gehad met premier Mahathir. Hij begrijpt dat de reactie uit Maleisië kan leiden tot teleurstelling en verwarring bij de betrokkenen. De contacten gaan “stap voor stap”, maar zo nodig gaat hij in gesprek met zijn ambtgenoot, zei Rutte.
Russische hulp ‘ontoereikend’
Het onderzoek naar de schuldigen wordt ondersteund door resolutie 2166, die in augustus 2014 is aangenomen in de VN-Veiligheidsraad. In die resolutie worden alle landen opgeroepen volledig mee te werken aan het onderzoek.
In de brief beklagen de vijf landen die deel uitmaken van het JIT zich over de Russische Federatie. De ondertekenaars schrijven dat de informatie en de reacties op verzoeken om juridische bijstand vanuit Rusland “ontoereikend” en “onvoldoende” zijn gebleken.
AD 20.06.2019 Minister van Buitenlandse Zaken Stef Blok heeft vandaag met zijn Maleisische ambtgenoot gesproken over de ramp met MH17. Minister Saifuddin heeft daarbij gezegd dat Maleisië achter het Joint Investigation Team (JIT) staat, dat onderzoek doet naar de ramp.
Over de Maleisische opstelling ontstond donderdag opnieuw verwarring. Premier Mahatmir Mohamad zette de laatste bevindingen van het JIT weg als een campagne tegen Rusland. Er worden geen bewijzen geleverd, maar enkel zaken ‘’van horen zeggen’’ opgevoerd, zei de premier. Enkele weken geleden trok Mohamad de Russische betrokkenheid bij de ramp ook al in twijfel
Volgens Buitenlandse Zaken heeft Saifuddin in het gesprek met Blok de brief herbevestigd die het JIT donderdag naar de VN stuurde. Daarin werd onder meer de aanklacht tegen vier verdachten van het neerhalen van MH17 beschreven.
De Maleisische ambassadeur is vandaag ook op gesprek geweest op het ministerie van Buitenlandse Zaken.
MSN 20.06.2019 President Vladimir Poetin houdt vol dat er „geen enkel bewijs” bestaat dat Rusland medeverantwoordelijk is voor de MH17-vliegtuigramp. Dat zei het Russische staatshoofd donderdag tegen verslaggevers . Het is de eerste reactie van Poetin sinds het internationaal samengestelde onderzoeksteam bekend heeft gemaakt dat drie Russen en een Oekraïner vervolgd zullen worden voor hun betrokkenheid bij het neerhalen van MH17.
„Wat gepresenteerd is als bewijs van Russische schuld is onacceptabel”, stelt Poetin. Hij ging daarbij niet concreet in op de conclusies van JIT. „Wij hebben onze eigen theorie maar helaas wil niemand naar ons luisteren. Als er geen dialoog is, zullen we niet de juiste antwoorden vinden op onbeantwoorde vragen die nog bestaan over deze vliegtuigtragedie.”
Poetin deed de uitspraken na een jaarlijks televisie-optreden waarbij burgers hem telefonisch vragen kunnen stellen. Daarin liet de president zich wel uit over het lopende conflict in Oost-Oekraïne en recent opgelopen spanningen tussen Iran en de VS, maar sprak Poetin verder niet over het JIT-onderzoek.
Geluidsopnames
De vier mannen die het JIT vervolgt, zouden onder meer de Russische Boek-raket getransporteerd hebben die in 2014 MH17 uit de lucht schoot. Het gaat onder andere om een voormalig kolonel binnen Russische inlichtingendiensten. De verdachten waren allemaal betrokken bij het gewapende conflict tussen Oekraïne en door Rusland gesteunde separatisten in Oost-Oekraïne. Het JIT baseert zich onder meer op foto’s, chatgesprekken en geluidsopnames.
Rusland heeft altijd enige betrokkenheid afgewezen. Het Russische ministerie van Buitenlandse Zaken deed de conclusies van het JIT woensdag al af als ongegrond.
De Europese Unie besloot donderdag sancties tegen Rusland voor zijn inmenging in het Oekraïense conflict met nog zeker een jaar te verlengen. Die werden ingesteld nadat Moskou besloot in de nasleep van de Maidan-revolutie in 2014 de Krim te annexeren. De sancties hebben onder meer gevolgen voor de invoer van goederen die komen uit het schiereiland.
AD 20.06.2019 De Russische president Vladimir Poetin heeft gisteren kort gereageerd op het nieuwe – door het Joint Investigation Team (JIT) gepresenteerde – bewijs dat wijst op Russische betrokkenheid bij het neerhalen van vlucht MH17. ,,Het is niet waar. We zijn het er niet mee eens.’’
Gisteren maakte het JIT bekend dat het drie Russen en een Oekraïner vervolgt voor betrokkenheid bij het neerhalen van MH17 in 2014. Die aanklachten zijn onder meer gebaseerd op afgeluisterde telefoongesprekken. Het JIT gaf gisteren slechts een klein deel van het bewijs vrij, de rest ‘wordt bewaard voor in de rechtszaal’
Poetin veegde vandaag alle bewijs in één keer van tafel. ,,Er is geen bewijs van Russische betrokkenheid.’’
De Rus deed de uitspraken vlak na zijn jaarlijkse – urenlange en strak geregisseerde – optreden op televisie waarbij tientallen inwoners van het land contact kunnen opnemen om een vraag te stellen aan hun president. Dit jaar betrof het vooral de economische stand van het land. Veel Russen zijn boos over de in hun ogen verslechterde levensomstandigheden waarmee ze te maken hebben.
In het geval van MH17 deed Poetin wat hij steeds doet in dit dossier: ontkennen.
Toch werden gisteren door het JIT afgeluisterde telefoongesprekken naar buiten gebracht die op directe betrokkenheid van het Kremlin lijken te duiden bij wapenleveranties aan de pro-Russische rebellen in Oekraïne. In een van de gesprekken die werden afgespeeld is Vladislav Soerkov te horen: hij was twee jaar vice-premier van Rusland en is nog steeds een adviseur van president Poetin.
Soerkov is in gesprek met voormalig separatistenleider Aleksandr Borodaj. Het gesprek is volgens het JIT opgenomen op de vrijdag voordat vlucht MH17 op 17 juli 2014 uit de lucht werd geschoten. Het zag er in die periode beroerd uit voor de separatisten, die in Oost-Oekraïne de Volksrepubliek Donetsk hadden uitgeroepen. Ze waren omsingeld door Oekraïense troepen, die het gebied wilden heroveren. Borodaj en zijn legerstaf belden verschillende keren met Rusland om met spoed militaire steun te krijgen.
Eerder vandaag noemde Borodaj het opgenomen telefoongesprek nep. ,,Er kan hier geen enkele sprake zijn van authenticiteit, de opname is niet echt. Zoiets heeft nooit plaatsgevonden, het is nep”, zei hij tegenover het Russische persbureau Interfax.
Scherpe kritiek
Waar die reactie uit Russische hoek enigszins te verwachten was, uitte de premier van Maleisië – het land dat ook zitting heeft in het JIT en bij de ramp met MH17 meerdere inwoners verloor – ook scherpe kritiek op de laatste bevindingen van het internationale onderzoeksteam. Mahathir Mohamad concludeerde dat de nieuwe bevindingen ‘niets anders dan van horen zeggen’ zijn. Premier Rutte noemt de kritiek van zijn Maleisische collega ‘teleurstellend’.
Grapperhaus vreest voor ‘desinformatie’ MH17
Minister Ferd Grapperhaus (Justitie en Veiligheid) acht de kans groot dat met ‘desinformatie’ geprobeerd zal worden het MH17-proces ‘te ontwrichten’. ,,Laat u niks wijsmaken, kijk naar de feiten”, waarschuwde hij vandaag in de Tweede Kamer. Grapperhaus werd niet concreet over welke desinformatie hij vreest en van wie die afkomstig zou kunnen zijn.
Grapperhaus is bang dat de komende tijd getracht zal worden de democratische rechtstaat en de onafhankelijke rechtspraak te ondermijnen.
NOS 20.06.2019 Hij wordt gezien als een grondlegger van de moderne Kremlin-ideologie. Vladislav Soerkov is vaak omschreven als de machtigste onbekende van Rusland. Maar nu staat Poetins topadviseur in de schijnwerper. Het JIT linkt hem aan het neerhalen van vlucht MH17, zo bleek gisteren.
De 55-jarige Rus hielp bij het leveren van de buk-raket, stelt het internationale onderzoeksteam. Hij zou rechtstreeks contact hebben gehad met de pro-Russische separatisten in Oost-Oekraïne. Het Kremlin spreekt van ongegronde beschuldigingen.
Nepnieuws, alternatieve feiten: Soerkov is een van de adviseurs die de politieke strategie van een eigen waarheid creëren groot zou hebben gemaakt. Ook de term ‘geleide democratie’ komt uit zijn koker. Het politieke systeem waarmee Poetin al negentien jaar aan de macht is.
“Er wordt breed van uitgegaan dat hij al heel lang een belangrijke stem heeft in het Kremlin”, zegt correspondent David Jan Godfroid. “Hij is nog steeds persoonlijk adviseur van Poetin. Al is het onduidelijk wat er precies in zijn portefeuille zit.”
Tupac en Poetin
Als Soerkovs cv openbaar was, dan zag de lezer een politieke én artistieke duizendpoot. Want hij heeft waarschijnlijk onder een pseudoniem ook de postmoderne roman About Zero geschreven. De Rus spreekt vloeiend Engels en schrijft ook muziek en songteksten.
Naar verluidt is hij ook groot fan van poëzie. Op zijn bureau hing volgens verschillende media een poster van de overleden Amerikaanse rapper Tupac, naast die van Poetin.
Volgens de BBC begon Soerkov als de bodyguard van oligarch Michail Chodorkovski. Die voelde aan dat Soerkov meer talent had voor de pr-afdeling. Daar werkte hij zich op tot een hoge positie. Uiteindelijk belandde Chodorkovski in de cel en ging Soerkov aan de slag voor de overheid.
Vicepremier en Oekraïne-adviseur
Ook in het Kremlin klom hij snel op. In 2004 werd hij officieel vertrouweling van Poetin. Later werd hij zelfs vicepremier. De jeugdbeweging Nashi (de onzen) werd opgericht onder zijn toezicht. Deze groep staat bekend om het aanvallen en lastigvallen van oppositiepartijen, schrijft The Moscow Times.
‘De grijze kardinaal’, een invloedrijk speler achter de schermen, zo kwam Soerkov bekend te staan. “Bij de annexatie van de Krim en het conflict in Oekraïne heeft Soerkov een grote rol gespeeld”, zegt Godfroid. “Hij was de Russische adviseur voor Oekraïne.”
Volgens het JIT had Soerkov vlak voor de MH17-ramp dit gesprek met de leider van de pro-Russische seperatisten:
Seperatistenleider Borodai zegt dat het gesprek nep is. Soerkov heeft niet openlijk gereageerd op de beschuldigingen. De kans lijkt nihil dat Poetins topadviseur ooit voor de rechter zal verschijnen.
Soerkov is officieel nog steeds persoonlijk adviseur voor Poetin. Toch is hun relatie volgens Russische media de laatste jaren ietwat bekoeld.
“Het beeld van een machtige, schimmige figuur op de achtergrond staat nog overeind”, zegt de NOS-correspondent. “Maar de vraag blijft hoe diep zijn vinger in de pap zit.”
NU 20.06.2019 De kritiek van de Maleisische premier Mahathir Mohamad op de laatste bevindingen van het Joint Investigation Team (JIT) is “bizar en te zot voor woorden”. Dat zegt Piet Ploeg, voorzitter van de Stichting Vliegramp MH17.
Woensdag onthulde het JIT dat het Openbaar Ministerie (OM) vier mannen, onder wie drie Russen en een Oekraïner, gaat vervolgen voor de moord op alle inzittenden van de MH17. Rusland zou volgens het JIT niet voldoende meewerken aan het MH17-onderzoek.
Mohamad vindt dat de laatste bevindingen van het JIT “niets anders dan van horen zeggen” zijn. “We zijn erg ongelukkig want vanaf het begin is het een politieke zaak geworden hoe Rusland te beschuldigen van wangedrag”, aldus de 93-jarige Maleisische premier. Hij zei verder dat hij bewijs wil zien.
“Het is een ongelooflijke klap in het gezicht van de nabestaanden in Maleisië”, reageert Ploeg. “Ook voor de nabestaanden in Nederland, maar vooral voor hen. Het is ronduit verbazingwekkend dat de Maleisische premier zijn eigen justitiële apparaat zo in twijfel trekt”, aldus Ploeg.
“Hij schuift zonder enige kennis van zaken de bevindingen van het JIT aan de kant. Zijn eigen justitiële mensen staan vierkant achter die bevindingen. Die komen erop neer dat er onweerlegbaar bewijs is dat stand zal houden voor een rechter. Het is een raar politiek spel. Wij hebben er eigenlijk geen woorden voor.”
Onderzoeksteam toont gezichten van vier verdachten MH17-ramp
Maleisië blijft toegewijd aan JIT
In een andere verklaring zegt het ministerie van Buitenlandse Zaken van het Zuidoost-Aziatische land dat het de “Maleisische benadering is dat conclusies altijd gebaseerd moeten zijn op bewijs en niet politiek gemotiveerd moeten zijn”. In die verklaring zegt Maleisië echter ook dat het toegewijd blijft aan het JIT.
De Nederlandse regering vroeg Maleisië eerder om opheldering over uitspraken van de premier van dat land. Die trok toen in twijfel of Rusland verantwoordelijk was voor de MH17-ramp.
Vlucht MH17 van Amsterdam naar Kuala Lumpur werd op 17 juli 2014 boven het oosten van Oekraïne uit de lucht geschoten waardoor 298 mensen omkwamen, onder wie 193 Nederlanders en 43 Maleisiërs . Het staat volgens het JIT vast dat het vliegtuig is neergehaald met een buk-raket die afkomstig was van de 53e luchtafweerraketbrigade uit Koersk, een onderdeel van het Russische leger.
MSN 20.06.2019 De uitspraken van de Maleisische premier over de bevindingen van het onderzoeksteam naar de daders van MH17 zijn volgens premier Rutte ‘teleurstellend’ en ‘verwarrend’. “Ik kan me voorstellen dat de nabestaanden daar natuurlijk zeer teleurgesteld over zijn en dat het ook verwarring oproept”, zei Rutte in Brussel.
De Maleisische premier Mahathir Mohamad noemde de conclusies van het JIT, dat er een duidelijke link is met Rusland, ‘van horen zeggen‘. “We zijn erg ongelukkig, want vanaf het begin is het een politieke zaak geworden hoe Rusland te beschuldigen van wangedrag”, zei hij.
Eerdere vragen om opheldering
Ook het Maleisische ministerie van Buitenlandse Zaken reageerde kritisch op de bevindingen van het JIT: “De Maleisische benadering is dat conclusies altijd gebaseerd moeten zijn op bewijs en niet politiek gemotiveerd moeten zijn.” Maar in die verklaring zei Maleisië ook dat het achter het JIT blijft staan. Bij de ramp kwamen 43 Maleisiërs om het leven.
De Nederlandse regering vroeg Maleisië eerder ook al om opheldering over uitspraken van de premier van dat land. Die trok toen in twijfel of Rusland verantwoordelijk was voor de MH17-ramp.
Omstreden
De Maleisische premier Mahathir is omstreden. Volgens hem greep het westen de aanvallen op de WTC-torens in New York van 11 september 2001 aan om moslimlanden aan te vallen en te plunderen. Ook viel hij in een toespraak in 2003 joden aan, die volgens hem de wereld beheersen.
Wantrouwen
Tussen Maleisië en de andere landen die betrokken zijn in bij het onderzoek naar de vliegramp, bestaat wantrouwen. Het Aziatische land, dat 43 slachtoffers te betreuren heeft bij de ramp met MH17 en de thuisbasis is van Malaysia Airlines,wordt met argwaan bekeken in Den Haag.
De machthebbers in Kuala Lumpur onderhouden nauwe banden met de Russen. Qua geheimhouding hebben niet alle MH17-landen een goede reputatie, zei een direct betrokkene – doelend op de relatie tussen Maleisië en Rusland – al eerder.
Spionage?
Zeer opmerkelijk waren de gebeurtenissen rond een eerdere presentatie van het JIT in 2016, als de onderzoekers bekendmaken dat de Russische raket werd afgeschoten in gebied van pro-Russische rebellen. Enkele dagen voor de persconferentie komen de Russen zélf met een mediashow, waar de nog te presenteren JIT-conclusies worden tegengesproken.
Of de Maleisiërs de Russen hebben getipt, wilden bronnen niet zeggen. Het kan ook zijn dat Maleisië succesvol doelwit is van Russische spionage. Maar er werd geen enkel risico genomen toen Nederland en Australië in mei vorig jaar Rusland aansprakelijk stelden voor het neerhalen van MH17.
Aanklagen vier verdachten voor MH17
Het Openbaar Ministerie maakte gisteren bekend dat ze vier verdachten gaan aanklagen die betrokken zijn geweest bij de ramp met MH17. Zij worden vanaf 9 maart 2020 vervolgd voor moord. In het onderzoek naar de ramp is een duidelijke link met Rusland aangetoond.
Het gaat om de verdachten Igor Girkin, Sergei Doebinski en Oleg Poelatov uit Rusland en Leonid Ghartsjenko uit Oekraïne. Zij worden gezamenlijk verdacht van het vervoeren van de Buk-lanceerinstallatie naar het oorlogsgebied in Oost-Oekraïne, waaruit vlucht MH17 werd neergeschoten. Het viertal wordt op nationale en internationale opsporingslijsten geplaatst.
MH17 vijf jaar geleden
Vlucht MH17 van Amsterdam naar Kuala Lumpur werd op 17 juli 2014 boven het oosten van Oekraïne uit de lucht geschoten waardoor 298 mensen omkwamen, onder wie 193 Nederlanders en 43 Maleisiërs.
Het staat volgens het JIT vast dat het vliegtuig is neergehaald met een Buk-raket die afkomstig was van de 53ste luchtafweerraketbrigade uit Koersk, een onderdeel van het Russische leger.
Het Openbaar Ministerie gaat vier verdachten aanklagen die betrokken zijn geweest bij de ramp met MH17. Zij worden vanaf 9 maart 2020 vervolgd voor moord. In het onderzoek naar de ramp is een duidelijke link met Rusland aangetoond.
AD 20.06.2019 Voormalig separatistenleider Aleksandr Borodaj noemt een opgenomen telefoongesprek met de hoge Russische Kremlin-adviseur Vladislav Soerkov nep. Het MH17-onderzoeksteam JIT maakte het gesprek, waarin Borodaj om militaire steun uit Rusland vraagt, gisteren openbaar.
,,Er kan hier geen enkele sprake zijn van authenticiteit, de opname is niet echt. Zoiets heeft nooit plaatsgevonden, het is nep”, verklaart Borodaj vandaag tegenover het Russische persbureau Interfax.
Het gesprek is volgens het JIT opgenomen op de vrijdag voordat vlucht MH17 op 17 juli 2014 uit de lucht werd geschoten. Het zag er in die periode beroerd uit voor de separatisten, die in Oost Oekraïne de Volksrepubliek Donetsk hadden uitgeroepen. Ze waren omsingeld door Oekraïense troepen, die het gebied wilden heroveren. Borodaj en zijn legerstaf belden verschillende keren met Rusland om met spoed militaire steun te krijgen, zo maakte het JIT woensdag bekend.
Tij keren
In dit gesprek zegt oud-vicepresident van Rusland Soerkov dat hij gesproken heeft met ‘de mensen die gaan over dit militaire verhaal’. Ze zouden gezegd hebben haast te maken, om het tij te keren. Borodaj antwoordt dat hij al een week stand houdt, en dat nog wel een week kan volhouden. ,,Sasja, dat is wat je moet proberen”, besluit Soerkov.
Als het gesprek authentiek is, waar het JIT van uitgaat, betekent het dat er een directe link bestaat tussen de militaire steun uit Rusland – in casu de Buk-raket – en het Kremlin.
Telegraaf 20.06.2019 Een voormalige leider van pro-Russische Oost-Oekraïense separatisten, Aleksandr Borodaj, stelt tegenover persbureau Interfax dat de afgeluisterde opnames van het internationale onderzoeksteam JIT, niet echt zouden zijn. De premier van Maleisië spreekt van een hetze tegen de Russen, tot onvrede van premier Mark Rutte.
In een telefoongesprek zou Borodaj als regeringsleider van de opstandige regio Donetsk een medewerker van de Russische president, Vladislav Soerkov, op 11 juli 2014 om militaire hulp hebben gevraagd. Hij leek daarop te kunnen rekenen op basis van Soerkovs reactie.
Zes dagen later werd boven de streek een Maleisisch vliegtuig neergehaald waardoor 298 mensen, onder wie 196 Nederlanders, de dood vonden. Het door Nederland geleide JIT onderzoekt de ramp en houdt al geruime tijd Rusland verantwoordelijk. Het telefoongesprek dat volgens Borodaj „volslagen niet-authentiek” is, toont in de ogen van het JIT aan dat er een directe link was tussen de opstandelingen en het Kremlin.
Het Kremlin plaatst naar eigen zeggen „nog steeds geëigende vragen bij de vooringenomenheid en eenzijdigheid” van het onderzoek maar wil wel dat de echte daders worden gepakt. De zaak draait om de Buk-raket waarmee het toestel is neergeschoten.
Die was afkomstig van een eenheid van de Russische luchtafweer en was naar rebellengebied in Oost-Oekraïne vervoerd. Rusland zegt dat de raket in 2014 niet meer in gebruik was bij de strijdkrachten. Het projectiel zou voor het laatst op een basis in Oekraïne zijn gesignaleerd.
Ook Maleisië uit kritiek op de laatste bevindingen van het Joint Investigation Team. Premier Mahathir Mohamad doet de aanklacht tegen vier verdachten voor het neerhalen van het vliegtuig af als een campagne tegen Rusland. Er worden geen bewijzen geleverd, maar enkel zaken „van horen zeggen” opgevoerd, zei de premier.
Teleurstellend en verwarrend, vindt premier Mark Rutte de reactie van zijn Aziatische collega. „Ik kan me voorstellen dat de nabestaanden zeer teleurgesteld zijn en de kritiek heel veel verwarring oproept”, zei Rutte voor aanvang van een EU-top in Bussel. „Dat voel ik ook zo.”
Rutte zal zijn collega’s in de avond vragen hem te steunen door opnieuw een eensgezinde oproep aan Moskou te doen om mee te werken aan volledige waarheidsvinding.
Minister Ferd Grapperhaus (Justitie en Veiligheid) acht de kans groot dat met „desinformatie” geprobeerd zal worden het MH17-proces „te ontwrichten.” „Laat u niks wijsmaken, kijk naar de feiten”, waarschuwde hij donderdag in de Tweede Kamer.
Telegraaf 20.06.2019De premier van Maleisië geeft in een reactie scherpe kritiek op de laatste bevindingen van het Joint Investigation Team (JIT) dat de ramp met vlucht MH17 onderzoekt. Mahathir Mohamad concludeert dat die bevindingen „niets anders dan van horen zeggen” zijn.
„We zijn erg ongelukkig want vanaf het begin is het een politieke zaak geworden hoe Rusland te beschuldigen van wangedrag”, aldus de 93-jarige Maleisische premier. Hij zei verder dat hij bewijs wil zien.
Ⓒ ANP
In een andere verklaring zegt het ministerie van Buitenlandse Zaken van het Zuidoost-Aziatische land dat het de „Maleisische benadering is dat conclusies altijd gebaseerd moeten zijn op bewijs en niet politiek gemotiveerd moeten zijn.” In die verklaring zegt Maleisië echter ook dat het toegewijd blijft aan het JIT.
De Nederlandse regering vroeg Maleisië eerder om opheldering over uitspraken van de premier van dat land. Die trok toen in twijfel of Rusland verantwoordelijk was voor de MH17-ramp. Woensdag na de persconferentie van het JIT verzekerde premier Rutte de pers er nog van dat Maleisië ’volledig’ achter het onderzoeksteam staat. „Nederland heeft ook contact opgenomen met de Maleisische regering en heeft zeer geruststellende antwoorden gekregen.”
Vlucht MH17 van Amsterdam naar Kuala Lumpur werd op 17 juli 2014 boven het oosten van Oekraïne uit de lucht geschoten waardoor 298 mensen omkwamen, onder wie 193 Nederlanders en 43 Maleisiërs . Het staat volgens het JIT vast dat het vliegtuig is neergehaald met een Buk-raket die afkomstig was van de 53e luchtafweerraketbrigade uit Koersk, een onderdeel van het Russische leger.
Kritiek op JIT is ’bizar’
De kritiek van de Maleisische premier Mahathir Mohamad op de laatste bevindingen van het Joint Investigation Team is „bizar en te zot voor woorden.” Dat zegt Piet Ploeg, voorzitter van de Stichting Vliegramp MH17. „Het is een ongelooflijke klap in het gezicht van de nabestaanden in Maleisië. Ook voor de nabestaanden in Nederland, maar vooral voor hen.”
„Het is ronduit verbazingwekkend dat de Maleisische premier zijn eigen justitiële apparaat zo in twijfel trekt”, aldus Ploeg. „Hij schuift zonder enige kennis van zaken de bevindingen van het JIT aan de kant. Zijn eigen justitiële mensen staan vierkant achter die bevindingen. Die komen erop neer dat er onweerlegbaar bewijs is dat stand zal houden voor een rechter. Het is een raar politiek spel. Wij hebben er eigenlijk geen woorden voor.”
AD 20.06.2019 De premier van Maleisië geeft in een reactie scherpe kritiek op de laatste bevindingen van het Joint Investigation Team (JIT) dat de ramp met vlucht MH17 onderzoekt. Mahathir Mohamad concludeert dat die bevindingen ‘niets anders dan van horen zeggen’ zijn. Premier Rutte noemt de kritiek van zijn Maleisische collega ,,teleurstellend’’.
Wij staan aan de kant van de wet, aldus Maleisische onderzoeker Bin Zakaria.
De premier twijfelt of de schuld bij Rusland ligt, zei hij vandaag tegen verslaggevers. ,,Ik denk niet dat een politicus zo stom is om zoiets te doen. Ik denk niet dat het waar is. We zijn er erg ongelukkig mee dat het vanaf het begin al een politiek onderwerp is geworden hoe Rusland de schuld moet krijgen.”
In een andere verklaring zegt het ministerie van Buitenlandse Zaken van het Zuidoost-Aziatische land dat het de ‘Maleisische benadering is dat conclusies altijd gebaseerd moeten zijn op bewijs en niet politiek gemotiveerd moeten zijn’. In die verklaring zegt Maleisië echter ook dat het toegewijd blijft aan het JIT.
De kritiek van de Maleisische premier is ‘bizar en te zot voor woorden’, zegt Piet Ploeg, voorzitter van de Stichting Vliegramp MH17. ,,Het is een ongelooflijke klap in het gezicht van de nabestaanden in Maleisië. Ook voor de nabestaanden in Nederland, maar vooral voor hen.’’
,,Het is ronduit verbazingwekkend dat de Maleisische premier zijn eigen justitiële apparaat zo in twijfel trekt”, aldus Ploeg. ,,Hij schuift zonder enige kennis van zaken de bevindingen van het JIT aan de kant. Zijn eigen justitiële mensen staan vierkant achter die bevindingen. Die komen erop neer dat er onweerlegbaar bewijs is dat stand zal houden voor een rechter. Het is een raar politiek spel. Wij hebben er eigenlijk geen woorden voor.”
Afgeluisterde telefoongesprekken
Gisteren maakte het JIT, waar Maleisië onderdeel van uitmaakt, bekend dat het drie Russen en een Oekraïner vervolgt voor betrokkenheid bij het neerhalen van MH17 in 2014. Die aanklachten zijn onder meer gebaseerd op afgeluisterde telefoongesprekken. Het JIT gaf gisteren slecht een klein deel van het bewijs vrij, de rest ‘wordt bewaard voor in de rechtszaal’.
Bij de persconferentie in Nieuwegein was ook het Maleisische lid van het onderzoeksteam aanwezig. Aanwezige journalisten vroegen hem hoe hij tegenover de conclusies van het JIT staat. ,,Wij staan aan de kant van de wet en staan achter een deel van de conclusies. Onze positie daarin is niet veranderd”, was het antwoord van Mohamad Hanafiah bin Zakaria.
De Nederlandse regering vroeg Maleisië al eens eerder om opheldering over uitspraken van de premier van dat land. Die trok toen in twijfel of Rusland verantwoordelijk was voor de MH17-ramp.
Vlucht MH17 van Amsterdam naar Kuala Lumpur werd op 17 juli 2014 boven het oosten van Oekraïne uit de lucht geschoten, waardoor 298 mensen omkwamen, onder wie 196 Nederlanders. Het staat volgens het JIT vast dat het vliegtuig is neergehaald met een Buk-raket die afkomstig was van de 53e luchtafweerraketbrigade uit Koersk, een onderdeel van het Russische leger.
Rutte: kritiek Maleisië teleurstellend
De kritiek van Maleisië op de laatste bevindingen van het JIT is teleurstellend en verwarrend, zegt premier Mark Rutte. ,,Ik kan me voorstellen dat de nabestaanden zeer teleurgesteld zijn en de kritiek heel veel verwarring oproept”, aldus Rutte voor aanvang de EU-top in Bussel. ,,Dat voel ik ook zo.”
Het ministerie van Buitenlandse Zaken staat in contact met Maleisië en dat wil Rutte eerst afwachten. Zo nodig neemt hij daarna zelf contact op met de Maleisische premier. Hij verwacht overigens niet dat diens uitspraken consequenties hebben voor het strafrechtelijk onderzoek.
Rutte zal zijn collega’s in de avond vragen hem te steunen door opnieuw een eensgezinde oproep aan Moskou te doen om mee te werken aan volledige waarheidsvinding.
NOS 20.06.2019 De Maleisische premier Mahathir zegt dat er geen harde bewijzen zijn dat Rusland verantwoordelijk is voor het neerhalen van vlucht MH17. Volgens hem was het strafrechtelijk onderzoek er van meet af aan op gericht om Rusland aan te wijzen als enige schuldige. President Poetin heeft opnieuw gezegd dat Rusland niets met de ramp te maken heeft.
Mahathir reageert daarmee op de aanklachten die het Joint Investigation Team (JIT) gisteren bekendmaakte. Drie Russen en een Oekraïner worden aangeklaagd voor moord. Tegen hen is een internationaal aanhoudingsbevel uitgestuurd. Ook zijn ze op de nationale en internationale opsporingslijsten geplaatst.
Het toestel van Malaysia Airlines werd in juli 2014 met een Buk-raket neergehaald boven het oosten van Oekraïne. Het had 298 mensen aan boord, onder wie 196 Nederlanders. 44 slachtoffers, onder wie de bemanning van het vliegtuig, kwamen uit Maleisië.
Politieke kwestie
Op een persconferentie zei de Maleisische premier dat van de ramp meteen een politieke kwestie is gemaakt, met als doel Rusland zwart te maken, nog voor het onderzoek was begonnen. “Nu zeggen ze dat ze bewijzen hebben. Het is heel moeilijk voor ons om dat te accepteren.”
Een paar weken geleden zette Mahathir ook vraagtekens bij het proces. Hij erkende dat vlucht MH17 was neergehaald met een Russisch type raket, maar hij sloot niet uit dat die was gefabriceerd in Oekraïne. Verder zei hij niet te weten wie de raket had afgevuurd. “Misschien waren het de rebellen in het gebied, misschien de regering van Oekraïne, die hebben net zo’n raket.” Nabestaanden reageerden woedend en minister Blok vroeg om opheldering.
Rutte en Poetin
Vanmiddag zei premier Rutte dat hij zich goed kan voorstellen dat de nabestaanden “zeer teleurgesteld zijn” over de opmerkingen van de Maleisische premier en “dat het ook verwarring oproept”.
President Poetin herhaalde vandaag dat Rusland de conclusies van het JIT bestrijdt. Tegen journalisten zei hij dat het internationale onderzoek geen enkel bewijs heeft opgeleverd dat Rusland voor de ramp verantwoordelijk is.
Het onderzoek van het JIT heeft uitgewezen dat vlucht MH17 is neergehaald met een Buk-raket die door een Russisch eenheid was geleverd aan rebellen in Oost-Oekraïne. In het JIT werken de opsporingsautoriteiten van Nederland, Australië, België, Maleisië en Oekraïne met elkaar samen.
‘Al jaren goede samenwerking’
Het besluit om vervolging in te stellen was unaniem, zei een Maleisische onderzoeker van het JIT gisteren tegen journalisten. “Wij staan aan de kant van de wet en staan voor onze conclusies.”
Een woordvoerder van het JIT zei vanochtend “dat wij al jaren goed samenwerken met de justitiële autoriteiten die namens Maleisië in het JIT zijn vertegenwoordigd. En het Maleisische ministerie van Buitenlandse Zaken heeft deze steun vanochtend bevestigd in een persverklaring.”
Correspondent Annemarie Kas zegt dat Maleisië “een grillige buitenlandse politiek volgt om alle grootmachten enigszins te vriend te houden”. Dat kan verklaren waarom premier Mahathir het op zijn persconferentie opnieuw opnam voor Rusland en weer vroeg om “harde bewijzen”, zonder zich van het strafrechtelijke onderzoek te distantiëren.
Het proces tegen de vier verdachten wordt in Nederland gehouden en begint volgend voorjaar in 2020.
MSN 20.09.2019 De premier van Maleisië geeft in een reactie scherpe kritiek op de laatste bevindingen van het Joint Investigation Team (JIT) dat de ramp met vlucht MH17 onderzoekt. Mahathir Mohamad concludeert dat die bevindingen ,,niets anders dan van horen zeggen” zijn.
,,We zijn erg ongelukkig want vanaf het begin is het een politieke zaak geworden hoe Rusland te beschuldigen van wangedrag”, aldus de 93-jarige Maleisische premier. Hij zei verder dat hij bewijs wil zien.
In een andere verklaring zegt het ministerie van Buitenlandse Zaken van het Zuidoost-Aziatische land dat het de ”Maleisische benadering is dat conclusies altijd gebaseerd moeten zijn op bewijs en niet politiek gemotiveerd moeten zijn”. In die verklaring zegt Maleisië echter ook dat het toegewijd blijft aan het JIT.
Opheldering
De Nederlandse regering vroeg Maleisië eerder om opheldering over uitspraken van de premier van dat land. Die trok toen in twijfel of Rusland verantwoordelijk was voor de MH17-ramp.
Vlucht MH17 van Amsterdam naar Kuala Lumpur werd op 17 juli 2014 boven het oosten van Oekraïne uit de lucht geschoten waardoor 298 mensen omkwamen, onder wie 193 Nederlanders en 43 Maleisiërs . Het staat volgens het JIT vast dat het vliegtuig is neergehaald met een Buk-raket die afkomstig was van de 53e luchtafweerraketbrigade uit Koersk, een onderdeel van het Russische leger.
NOS 19.06.2019 Nieuwe namen en een datum voor een rechtszaak: het was weer een belangrijke dag voor het onderzoek naar de ramp met vlucht MH17. In dit artikel vertellen we je wat we vandaag wijzer zijn geworden over de stand van het onderzoek en hoe het nu verder gaat.
De hoofdpunten:
Het internationale onderzoeksteam heeft vier verdachten aangewezen: drie Russen en een Oekraïner
Zij worden door het Openbaar Ministerie aangeklaagd voor moord op de 298 inzittenden
Het viertal is op opsporingslijsten geplaatst en er zijn arrestatiebevelen uitgevaardigd
Op 9 maart begint de rechtszaak in de extra beveiligde rechtbank op Schiphol
Hoofdofficier van justitie Fred Westerbeke noemt de kans dat de mannen die door het JIT als verdachten zijn aangemerkt daadwerkelijk voor de rechter verschijnen “niet groot” – en dat lijkt nog een understatement.
Twee verdachten, de Russen Igor Girkin (ook bekend als Igor Strelkov) en Sergei Doebinski, hebben al gezegd niet naar Nederland te komen en ook niet te getuigen. Niemand houdt er rekening mee dat de andere twee zich wel melden.
Nabestaanden hebben ook weinig hoop, maar zijn toch positief over het besluit om vervolging in te stellen:
Voorzitter Piet Ploeg van de Stichting Vliegramp MH17 noemt vervolging eveneens “een hele goede zaak”. Dat er waarschijnlijk niemand fysiek in het beklaagdenbankje zit, had hij al geaccepteerd. “Maar het is belangrijk dat een onafhankelijke Nederlandse rechtbank een uitspraak doet over de schuld.”
Dit zijn de verdachten
Terug naar de mannen die het JIT als verdachten ziet. De Oekraïner Leonid Chartsjenko zou bij het vervoer van de Buk-installatie waarmee MH17 werd neergehaald, essentieel zijn geweest. Het JIT concludeerde eerder dat die installatie afkomstig was van een legereenheid uit Koersk, in Rusland. Volgens Westerbeke is over de levering van de Buk-installatie gesproken tussen een separatistenleider en een topadviseur van de Russische president Poetin, waarmee de contacten erover tot in het Kremlin lijken te reiken.
De drie andere verdachten hadden functies in het bestuur van de Volksrepubliek Donetsk, het gebied in Oost-Oekraïne dat sinds het voorjaar van 2014 onder controle staat van pro-Russische separatisten.
Dit is wat het JIT over het viertal naar buiten heeft gebracht:
NOS
De verdachten worden aangeklaagd voor moord op alle inzittenden van de MH17. Het JIT heeft niets gezegd over welke rol ze concreet hebben gespeeld bij de ramp; dat komt volgens hoofdofficier Westerbeke pas aan bod in de rechtszaal.
Bellingcat
Waar het JIT de kaarten dus nog tegen de borst houdt, wil onderzoekscollectief Bellingcat wel meer kwijt over de rol van het viertal. Bellingcat kwam vanochtend met eigen onderzoeksresultaten, mede gebaseerd op telefoongesprekken die rond het neerhalen van de MH17 zijn onderschept.
“Het is niet zo dat ze alle vier betrokken waren bij de besluitvorming om het vliegtuig uit de lucht te schieten”, zegt Bellingcat-onderzoeker Pieter van Huis over de verdachten. “Maar ze waren wel betrokken bij het beschermen van het wapensysteem waarmee dat is gebeurd.”
Geen bevoegdheid
Een van de vier, de Oekraïner Chartsjenko, is volgens Van Huis wel direct betrokken geweest. “Hij is degene die als eerste heeft bericht dat een gevechtsvliegtuig uit de lucht is geschoten, wat later de MH17 bleek te zijn.”
Zijn precieze rol is onduidelijk: hij had officieel geen bevoegdheid om te schieten (“want de bemanning bestond uit leden van het Russische leger, en daar hoorde hij niet bij”), maar Van Huis wijst erop dat onduidelijk is wat de onderlinge afspraken waren tussen Russische militairen en pro-Russische-separatisten.
De Oekraïense verdachte Leonid Chartsjenko Nationale Politie
Bellingcat heeft de afgelopen jaren zijn bevindingen steeds gedeeld met het JIT, dat in het strafrechtelijk onderzoek herhaaldelijk tot dezelfde conclusies kwam. Het onderzoekscollectief kwam vandaag met nog een andere naam: Valeri Stelmach. Hij zou degene zijn die zijn commandant vlak voor de fatale aanval met een Buk-raket telefonisch meldde dat er een vliegtuig aankwam. Wie de opdracht gaf om het vliegtuig neer te schieten of wie op de lanceerknop van de Buk-raket heeft gedrukt, is nog altijd onduidelijk.
Vlucht MH17 werd op 17 juli 2014 neergehaald in het oosten van Oekraïne. De Boeing 777 van Malaysia Airlines was met 298 inzittenden op weg van Amsterdam naar Kuala Lumpur. Aan boord waren 196 Nederlanders. In het gebied rond de rampplek woedt sinds 2014 een gewapend conflict tussen pro-Russische separatisten en het Oekraïense leger.
De kans dat de vier genoemde mannen achter de tralies belanden, is piepklein. Rusland en Oekraïne leveren nooit onderdanen uit. En het Oekraïense Openbaar Ministerie wil de Oekraïense verdachte Chartsjenko wel oppakken en via een video-verbinding laten getuigen, maar de autoriteiten hebben geen enkele controle over het separatistengebied in het oosten. Het JIT vermoedt dat Chartsjenko daar zit.
Het Russische ministerie van Buitenlandse Zaken sprak vandaag opnieuw van “ongegronde beschuldigingen” en zegt dat de Russische inbreng voor het JIT-onderzoek niet serieus wordt genomen. Volgens Rusland komt de Buk-raket waarmee de MH17 is neergehaald uit Oekraïne.
Hoe dan ook begint op 9 maart om 10.00 uur het MH17-proces. Behalve door nabestaanden wordt ook door politiek Den Haag gehamerd op het belang van de rechtszaak. “Stap voor stap komen we dichter bij de volledige waarheid over het neerhalen van vlucht MH17”, zegt minister Blok van Buitenlandse Zaken. Veel Kamerleden spreken in reacties eveneens van een nieuwe stap naar gerechtigheid.
NOS 19.06.2019 Het Nederlandse Openbaar Ministerie heeft een strategische fout gemaakt bij de juridische behandeling van de MH17-zaak. Dat zegt advocaat en expert internationaal strafrecht Geert-Jan Knoops in tv-programma EenVandaag.
Volgens Knoops zijn de Russen in een vroegtijdig stadium buitenspel gezet. “In mijn visie heeft het OM een verkeerde keuze gemaakt door eerst een berechtingsmodel op te zetten met het JIT-team, met Nederland en de rechtbank Den Haag als plaats van berechting, vervolgens het rapport te presenteren met de verdachten en dan te verwachten dat Rusland meewerkt.”
Volgens Knoops had het OM het beter kunnen omdraaien. “Je presenteert eerst je bewijsmateriaal, dan ga je onderhandelen over een berechtingsmodel en dan houd je de deur open.” Hij denkt dat Rusland zich misschien coöperatiever had opgesteld als er sprake was geweest van berechting in een neutraal land, “een niet-JIT-land”.
Knoops verwijst naar het Lockerbieproces, waarin Nederland als neutrale partij werd aangewezen als het land waar de rechtszaak werd behandeld. “Nu is Nederland slachtofferland en heeft het belang bij veroordeling. Nederland procedeert op twee fronten tegen Rusland, op het gebied van staatsaansprakelijkheid en bij het Europese Hof van Justitie.” Dat Nederland nu ook het land is waar de rechtszaak zal plaatsvinden, is voor Rusland onacceptabel, denkt de advocaat.
Lege rechtszaal
De MH17-rechtszaak begint op 9 maart volgend jaar. Knoops verwacht dat daar geen verdachten bij aanwezig zullen zijn. “Twee van de vier hebben al aangegeven niet naar Nederland te zullen komen. Een proces van deze omvang, met dit soort ernstige beschuldigingen, zou je eigenlijk niet bij verstek mogen voeren.” Volgens Knoops zijn de belangen en effecten voor de verdachten en nabestaanden te groot.
“Justitie zal zeggen: het is de keuze van de verdachte om niet te verschijnen. Maar de vraag is: was er geen andere weg mogelijk geweest voor berechting in samenspraak?”
Elsevier 19.06.2019 Het Openbaar Ministerie (OM) vervolgt vier mensen voor de ramp met de MH17 in juli 2014. De rechtszaak moet beginnen op 9 maart 2020 in de extra beveiligde rechtbank van Schiphol.
Het gaat om Igor Girkin, de Russische rebellencommandant in het oosten van Oekraïne, de voormalige Russische inlichtingenofficier Sergej Doebinski, devoormalig Russisch officier Oleg Poelatov, en de Oekraïense Leonid Kharchenko, de baas van een inlichtingenbataljon in Oost-Oekraïne. ‘Wij houden hen verantwoordelijk voor het neerhalen van MH17,’ zei hoofdofficier van justitie Fred Westerbeke woensdag bij de presentatie van de bevindingen van het JIT (Joint Investigation Team).
Het OM gaat niet vragen om de uitlevering van de vier mannen. De drie Russische verdachten zitten vermoedelijk in Rusland, de aangeklaagde Oekraïner bevindt zich waarschijnlijk in Oekraïne. Beide landen leveren geen eigen onderdanen uit, hun grondwetten verbieden dat. Daardoor is de kans dat de verdachten ooit daadwerkelijk voor de rechter verschijnen klein.
Nederland gaat Rusland en Oekraïne wel vragen om de dagvaardingen te overhandigen aan de vier verdachten en om ze te verhoren. Girkin en Doebinski hebben al tegen het Russische persbureau Interfax gezegd dat zij niet zullen getuigen in de strafzaak.
Naar aanleiding van het onderzoek van het JIT heeft Nederland ‘diplomatieke stappen’ genomen tegen Rusland, heeft minister Justitie en Veiligheid Ferd Grapperhaus (CDA) aan de Tweede Kamer laten weten. Wat de stappen inhouden staat niet in de brief. De minister schrijft dat de stappen zijn genomen omdat volgens het OM door de Russische autoriteiten ‘onvoldoende, onjuist of niet is gereageerd op rechtshulpverzoeken’.
Rusland: onderzoek eenzijdig
Rusland heeft het onderzoek als eenzijdig bekritiseerd. ‘Rusland had geen kans om deel te nemen aan het onderzoek naar deze vreselijke ramp, hoewel we dat vanaf het begin hadden aangeboden,’ zei een woordvoerder van het Kremlin.
De door Rusland gesteunde separatisten hebben in een reactie Russische betrokkenheid bij de lancering van de raket opnieuw ontkend. ‘Het was technisch niet eens mogelijk om het Buk-systeem van Rusland naar de Donbass te vervoeren,’ zegt Andrej Poergin, plaatsvervangend regeringsleider in de zelfverklaarde Volksrepubliek Donetsk.
Het Buk-systeem dat voor de lancering werd gebruikt, kwam volgens de rebellen van de Oekraïense strijdkrachten. ‘Er was niemand in Donetsk die het had kunnen bedienen. De beschuldigingen waren daarom absurd. In plaats daarvan had Oekraïne het personeel om het systeem te bedienen. In Rusland is de apparatuur praktisch niet meer in gebruik,’ zei Poergin.
Rutte bereid Poetin te bellen
Volgens premier Mark Rutte (VVD) wordt met het besluit om vier verdachten aan te klagen voor deze gebeurtenis de druk verder opgevoerd. Rutte zei de Russische president Vladimir Poetin te willen bellen ‘als het dienstig is aan het onderzoek’. ‘Stap voor stap gaan we de waarheid boven krijgen’. Hij zei pas tevreden te zijn als de daders voor de rechtbank staan en zijn veroordeeld.
MH17 blijft de ‘hoogste prioriteit’ voor het kabinet, zei minister van Buitenlandse Zaken Stef Blok in reactie op de aanklacht tegen de vier verdachten.
Kamerleden reageerden opgetogen over de bevindingen van het JIT. Sjoerd Sjoerdsma noemde het een ‘belangrijke dag voor gerechtigheid’.
Sjoerd Wiemer Sjoerdsma
✔@swsjoerdsma
Belangrijke dag voor gerechtigheid, bijna vijf jaar na de verschrikkelijke aanslag op MH17. Vooral van nabestaanden is veel geduld gevraagd.
Dankzij het goede werk van het JIT sluit het net zich nu rondom Rusland. 74
Bram Van Ojink (GroenLinks) spreekt van ‘uitstekend werk van het JIT’. ‘Overtuigend,’ vindt ook Chris van Dam (CDA).
JIT doet weer getuigenoproep https://nos.nl/liveblog/2289672 … 7
Jeroen van Wijngaarden (VVD) is in gedachten bij de nabestaanden van de slachtoffers.
Jeroen van Wijngaarden
✔@vanwijngaarden
Nederland staat pal achter de slachtoffers en nabestaanden van MH17, zij verdienen gerechtigheid. Mijn gedachten zijn vandaag bij hen. Het JIT heeft een grote stap gezet om de waarheid boven tafel te krijgen. Gerechtigheid komt hoe langer hoe dichterbij. https://twitter.com/BBCBreaking/status/1141304321314873345 …
BBC Breaking News
✔@BBCBreaking
Four men charged with murder after MH17 airliner shot down over Ukraine in 2014 https://bbc.in/2XYJT8K30
Volgens PVV’er Raymond de Roon verdienen de slachtoffers gerechtigheid en is het voor de nabestaanden goed dat een eerste stap richting proces is gezet. ‘Voor de volledige waarheidsvinding is niet alleen de medewerking van Rusland maar ook die van de Oekraïne onmisbaar,’ voegde hij eraan toe.
Eerder op de dag noemde onderzoekscollectief Bellingcat naast Girkin al elf namen van Russen en Oekraïense opstandelingen die direct of indirect betrokken zijn bij het neerhalen van vlucht MH17. Bij de ramp met het toestel van Malaysia Airlines op 17 juli 2014 kwamen alle 298 inzittenden om het leven, onder wie 196 Nederlanders. Centraal in het Bellingcat-rapport staan de 150.000 telefoongesprekken die de Oekraïense veiligheidsdienst rond de MH17-ramp opving.
Wie de knop indrukte, is niet bekend
Wie opdracht heeft gegeven om de Buk-raket af te vuren en wie vervolgens de raket afvuurde, dat is nog altijd niet met zekerheid vast te stellen. Er zijn aanwijzingen dat officier Sergej Doebinski, hoofd van de militaire inlichtingendienst van volksrepubliek Donetsk, het bevel tot schieten gaf, maar dat is nog niet hard te maken.
Raket kwam van Russisch leger
In 2018 maakte het internationale onderzoeksteam bekend dat het vliegtuig is neergehaald met een Buk-raket afkomstig van de 53ste Luchtafweer-brigade, die onderdeel is van het Russische leger. Een deel van de brigade was vanuit het basiskamp in Koersk naar Oost-Oekraïne gereisd om de pro-Russische separatisten te helpen.
Een andere naam is Valeri Stelmakh. Hij zou zijn commandant vlak voor de fatale aanval met de Buk-raket telefonisch hebben gemeld dat er een vliegtuig aankwam.
Oleg Poelatov, de tweede man bij de militaire inlichtingendienst van de Oost-Oekraïense opstandelingen, zou samen met Doebinski een belangrijke rol hebben gespeeld bij het vervoer van de Buk-installatie van Rusland naar Oost-Oekraïne en weer terug. Ook Leonid Karchenko zou bij dat vervoer zijn betrokken.
Volgens Bellingcat was rebellenleider Igor Bezler degene die vlucht MH17 aanzag voor een vijandelijk toestel, waarna zijn meerderen toestemming gaven een Buk-raket af te vuren.
Bellingcat bracht eerder al twee namen van verdachten naar buiten: de Russische kolonel Oleg Ivannikov van de militaire inlichtingendienst GRu en kolonel-generaal Nikolaj Fjodorovitsj Tkatsjov.
Ivannikov zou ten tijde van het neerhalen van MH17 de baas zijn geweest in de rebellen-regio Loehansk. In die hoedanigheid moet hij geweten hebben van de aanwezigheid van de Buk-raket in het gebied. Wat de rol van Tkatsjov is, is niet precies duidelijk.
Igor Girkin
Igor Girkin (48), alias Igor Strelkov, is bekend als de rebellencommandant in Oost-Oekraïne die een triomfantelijk bericht de wereld in stuurde na het neerstorten van het vliegtuig van Malaysia Airlines, vlucht MH17. Bij vrijwel elk conflict van Rusland, waar ook ter wereld, duikt hij op. Volgens Bellingcat was Girkin volledig op de hoogte van de invoer van de Russische Buk-raket waarmee het vliegtuig uit de lucht werd geschoten.
Girkin, geboren in Moskou in 1970, werkt in de schaduwwereld van de Russische autoriteiten. Het staat vast dat hij bij de Russische veiligheidsdienst FSB heeft gewerkt, de opvolger van de beruchte KGB. De Europese Unie ziet Girkin als agent van de Russische militaire inlichtingendienst GROe. Hij was actief in Bosnië, Transnistrië en Tsjetsjenië. Daarna dook hij op bij de Krim, dat uiteindelijk door de Russen werd geannexeerd.
Later verscheen Girkin in Oost-Oekraïne. Hij riep zichzelf uit tot bevelhebber van de rebellen en vroeg Rusland om militaire steun. Hij werd minister van Defensie in de zelfuitgeroepen Volksrepubliek Donetsk. Zijn premier was een andere Russische ultranationalist, Aleksandr Borodaj, en ook die was eerder te zien op de Krim.
Human Rights Watch-onderzoeker Rachel Denber beschreef ‘Strelkov’ of ‘Strelok’ (schutter) als een Russische ultranationalist die graag historische veldslagen naspeelt en hoopt dat Rusland weer een wereldmacht wordt. In Donetsk heeft Girkin een ‘barbaars militair regime’ ingesteld, zegt Denber, die hem verantwoordelijk houdt voor executies en ontvoeringen.
Denber zegt dat hij ook betrokken was bij gewelddadige pogingen om Oekraïense verkiezingen te dwarsbomen. Volgens Denber staat niet vast dat Girkin wordt aangestuurd door Moskou, ‘maar dat Moskou invloed heeft, is wel zeker’.
Sergej Doebinski
Mopperkont, Chmoerji; dat is de strijdnaam van Sergej Doebinski (56). Doebinski heeft mogelijk het bevel gegeven om de Buk-raket af te vuren. Ten tijde van de ramp was hij hoofd inlichtingen van de Volksrepubliek Donetsk. Zijn directe baas was minister van Defensie Igor Girkin.
Doebinski is in augustus 1962 geboren in de buurt van Donetsk. Hij heeft de Russische nationaliteit en woont vermoedelijk in Rostov aan de Don, een stad niet ver van de grens met Oekraïne. In de jaren tachtig vocht Doebinski mogelijk voor de Sovjet-Unie in Afghanistan.
De stem van Doebinski is vermoedelijk te horen in onderschepte telefoongesprekken uit de dagen rond de ramp met MH17. Hij zou degene zijn geweest die Rusland had gevraagd om een Buk-raket naar het front te sturen. Doebinski zou het transport van de Buk naar het front hebben geregeld, en na de ramp zou hij ervoor hebben gezorgd dat de Buk-installatie terug naar Rusland werd gebracht.
Volgens Oekraïne werkte Doebinski ook voor de GROe, een van de geheime diensten van Rusland. In Oekraïne gebruikte hij ook de schuilnamen Dvorkovski, Sergej Petrovski, Zoebr (wisent), Bizon en Karakhan.
Oleg Poelatov
Poelatov (53) is een voormalige luitenant-kolonel in het Russische leger. Hij was de assistent van Doebinski in Oost-Oekraïne en speelde een rol bij het vervoeren en beveiligen van de Buk in het dorp Shizhne, vanaf waar de raket werd gelanceerd.
In het gebied gebruikte hij de aliassen Khalif en Gyurza. Onder de laatste naam is hij te horen op telefoongesprekken die zijn onderschept door de Oekraïense geheime dienst. Datzelfde Oekraïne heeft al een aanklacht tegen hem lopen: vanwege ‘terroristische activiteiten’. Hij zou een veteraan zijn van de Tsjetsjeense-oorlogen.
Leonid Kharchenko
Kharchenko (47), bijgenaamd Krot. Volgens Bellingcat de baas van een Inlichtingenbataljon in Oost-Oekraïne. Kharchenko rapporteerde aan Poelatov. Hij is de enige Oekraïner van die vier verdachten. Kharchenko was net zoals Poelatov betrokken bij het vervoeren van en beveiligen van de Buk-installatie in Shizhne. Hij zou ook betrokken zijn bij het terugvervoeren van de Buk naar Rusland.
NOS 19.06.2019 Het onderzoek van het JIT, het internationale team dat het neerschieten van vlucht MH17 onderzoekt, reikt tot in het hart van het Kremlin, is vandaag duidelijk geworden. Een topadviseur van de Russische president Poetin hielp bij de levering van de gebruikte raket, stelt het Joint Investigation Team.
Het gaat om Vladislav Soerkov, door het JIT omschreven als “een hoge functionaris van de Russische overheid die werkt vanuit Moskou”. Hij had volgens het JIT in 2014 direct contact met separatisten in Oost-Oekraïne.
“Wij gaan ervan uit dat hij betrokkenheid heeft gehad bij het beschikbaar stellen van de Buk en mogelijk ook ander materieel dat op dat moment nodig was in het oosten van Oekraïne”, zei Fred Westerbeke, hoofd van het JIT, na de presentatie van vanmiddag tegen de NOS.
Tijdens de presentatie bracht het JIT een afgetapt telefoongesprek naar buiten tussen Soerkov en Mikhail Borodaj, leider van de separatisten in de Oekraïense regio Donetsk. Het gesprek dateert van 11 juli 2014, een kleine week voor MH17 uit de lucht werd geschoten.
In het gesprek zegt Soerkov dat er haast wordt gemaakt, maar dat hij geen harde toezeggingen kan doen. Hij zegt dat Borodaj misschien nog even geduld moet hebben.
Hieronder de audio van het telefoongesprek (bron: JIT):
Telefoongesprek Borodaj met topadviseur Poetin enkele dagen voor MH17-ramp
Volgens het JIT gaat dit gesprek over versterking voor de rebellen in Oost-Oekraïne. “Ze waren daar op dat moment in een gevecht verwikkeld en hadden behoefte aan meer materieel”, zegt Westerbeke. “Daarover is Soerkov benaderd.”
Borodaj had daarvoor al aan een Russische bevelhebber om luchtafweergeschut met getraind personeel gevraagd. De bevelhebber belde een kwartier later terug dat er aan versterking werd gewerkt. Ook dit gesprek maakte het JIT openbaar.
Vice-premier
Soerkov wordt beschouwd als een van de belangrijkste adviseurs van Vladimir Poetin. Hij werkt al zo’n twintig jaar in het Kremlin en is een aantal jaren vice-premier geweest, vertelt NOS-correspondent Geert Groot Koerkamp.
“Wat belangrijk is in deze situatie is dat hij sinds 2013 was belast met Oekraïne. Hij heeft toen ook heel veel gedaan om Oekraïne steeds meer los te weken van de Europese Unie. En toen de oorlog daar eenmaal was begonnen, verzorgde Soerkov de coördinatie van de contacten tussen het Kremlin en de leiders van die rebellenrepubliek.”
Rusland ontkent nog altijd iedere betrokkenheid bij het neerhalen van vlucht MH17. Onderzoeksleider Westerbeke: “Of je met meneer Soerkov heel dicht in het Kremlin zit? Die conclusie spreek ik niet tegen.”
OmroepWest 19.06.2019 Het Openbaar Ministerie gaat vier mensen vervolgen voor het neerhalen van vlucht MH17. De rechtszaak begint op 9 maart 2020. Voor nabestaande Hans de Borst uit Monster is het bericht een historisch moment. ‘Het is een enorme opluchting dat ze de daders hebben kunnen vinden. Ik ben blij dat er gerechtigheid komt.’
Het Joint Investigation Team (JIT), dat de ramp met de MH17 onderzoekt, maakte bekend dat het tegen drie Russen en een Oekraïener voldoende bewijs heeft om hen te vervolgen. Het OM zal hier in maart volgend jaar mee beginnen. Volgens het JIT hebben geen van de vier mannen de knop ingedrukt, maar zijn ze wel medeverantwoordelijk voor het neerhalen van het vliegtuig.
Voordat het JIT het nieuws van de vervolging wereldkundig maakte, werden de nabestaanden van de vliegramp al ingelicht. Hans de Borst verloor zijn 17-jarige dochter Elsemiek bij de vliegtuigcrash en was bij de bijeenkomst aanwezig. ‘We kregen op zich dezelfde informatie als de rest van Nederland te horen’, vertelt de inwoner van Monster. ‘Maar ook werden we gelijk voorbereid over de rest van de procedure en werd verteld dat we in de loop van het jaar meer te horen krijgen over de rechtszaak zelf.’
Schuldig
Het was daarom een bijzondere dag voor De Borst, een nieuwe stap richting gerechtigheid. ‘De Russen leveren hun onderdanen niet uit en ik weet ook wel dat de kans klein is dat de verdachten bij het proces aanwezig zullen zijn. Toch voelt het voor mij wel als gerechtigheid als ze worden berecht. Want ik ga er vanuit dat het JIT deze stap alleen zet als ze dubbel en dwars zeker weten dat deze mannen schuldig zijn.’
De ramp met de MH17 gebeurde alweer vijf jaar geleden. En nog steeds heeft het JIT niet alle verdachten in beeld. De Borst houdt echter vertrouwen dat ook zij opgespoord en vervolgd kunnen worden. ‘Vanaf het begin heb ik mij er op ingesteld dat het een ellenlang proces zou gaan worden. Er komt zoveel kijken bij zo’n onderzoek, en helemaal in dit geval. Je bent toch afhankelijk van wat die schoften beschikbaar stellen.’
Opluchting
Het JIT kon nog niets zeggen over het motief of het bewijs. Dat zal pas tijdens de rechtszaak worden gepresenteerd. ‘Ik ben erg benieuwd welke informatie ze hebben’, besluit De Borst. ‘Of ze echt kunnen bewijzen wat er is gebeurd. En waarom. Maar voor nu is dit een goede dag. Alleen al de aankondiging dat ze mensen kunnen vervolgen is al een opluchting.’
Nabestaanden komen aan voor een toelichting van het Joint Investigation Team (JIT) op de nieuwste bevindingen in het strafrechtelijk onderzoek rond het neerhalen van vlucht MH17. Ⓒ ANP
Telegraaf 19.06.2019 Rond 12.00 uur melden de nabestaanden van de slachtoffers van MH17 dat het Openbaar Ministerie vier mensen zal vervolgen, zo werd duidelijk tijdens de bijeenkomst in Nieuwegein. De personen worden verdacht van moord. Het proces MH17 moet op 9 maart volgend jaar in Nederland beginnen. Onder de verdachten is Igor Girkin, de rebellencommandant in het oosten van Oekraïne.
Deze ochtend werden nabestaanden bijgepraat over de nieuwste bevindingen in het strafrechtelijk onderzoek. Vanmiddag vanaf 13.00 begint de persconferentie van het JIT. Volg hier alle laatste ontwikkelingen:
’Gelukkig komt er actie’
Nabestaanden Silene en Rob Fredriksz uit Rotterdam zijn blij dat het proces tegen de verdachten van de massamoord op MH17 in maart 2020 eindelijk gaat beginnen. Er zijn nu vier namen genoemd van vermoedelijke daders, meer zullen volgens het OM volgen, zodra het internationale opsporingsteam JIT zeker is van zijn zaak.
Het gaat om drie Russen en Oekraïense opstandeling. Gelukkig komt er nu actie, wij willen de waarheid en gerechtigheid.” Het belangrijkste voor de nabestaanden is dat er nu een datum bekend is wanneer de rechtszaak start. Ze zijn nog steeds erg boos dat Rusland niet meewerkt aan het onderzoek en „alleen maar desinformatie de wereld instuurt.”
De verdachten zijn drie Russische militairen en één Oekraïnse rebel. Zij zaten op het moment van de aanslag niet zelf bij de buk, maar zouden hogerop in de organisatie de boel aansturen.
Namen Bellingcat
Onderzoekscollectief Bellingcat bracht ook in kaart wie er medeverantwoordelijk zou zijn voor het neerhalen van vlucht MH17. Hun rapport verscheen kort voor de persconferentie van het internationale Joint Investegation Team (JIT). Volgens het onderzoek dat Bellingcat deed, zouden er aanwijzingen zijn dat officier Sergej Doebinski, hoofd van de militaire inlichtingendienst van volksrepubliek Donetsk, het bevel tot schieten gaf. Dit is echter nog niet hard te maken.
Tevens blijkt uit het onderzoek dat de Buk is aangevraagd door Doebinski. Hij – of iemand dicht bij hem – heeft waarschijnlijk ook toestemming gegeven om de Buk af te vuren. Igor Girkin, alias Igor Strelkov, is bekend als de rebellencommandant in Oost-Oekraïne die een triomfantelijk bericht de wereld in stuurde na het neerstorten van het vliegtuig van Malaysia Airlines, vlucht MH17.
Bij vrijwel elk conflict van Rusland, waar ook ter wereld, duikt hij op. Volgens Bellingcat was Girkin volledig op de hoogte van de invoer van de Russische Buk-raket waarmee het vliegtuig uit de lucht werd geschoten.
Igor Bezler, een van de kopstukken van de pro-Russische separatisten in het oosten van Oekraïne, zag vlucht MH17 waarschijnlijk aan voor een vijandelijk toestel.
Bellingcat is een netwerk van journalisten, activisten en burgers dat werd opgericht door de Brit Eliot Higgins. Het zoekt in openbare digitale bronnen en naar officiële stukken die per ongeluk online komen naar informatie over internationale conflicten.
Het is nog niet bekend wat het JIT tijdens de persconferentie bekend gaat maken, mogelijk wordt er meer duidelijk over de rechtszaak tegen verdachten.
NOS 19.06.2019 Rusland heeft verbolgen gereageerd op uitspraken van het Joint Investigation Team (JIT), dat vandaag in een persconferentie zei dat Rusland onvoldoende meewerkt in het onderzoek naar het neerhalen van vlucht MH17.
Het Russische ministerie van Buitenlandse Zaken spreekt in een persverklaring van “ongegronde beschuldigingen” die bedoeld zijn om Rusland in diskrediet te brengen voor het oog van de internationale gemeenschap.
JIT-coördinator Fred Westerbeke, die vandaag namens het internationale onderzoeksteam aankondigde dat drie Russen en een Oekraïner worden vervolgd, zei dat Rusland weigert antwoord te geven op vragen en dat dat “een klap in het gezicht is van de nabestaanden”.
‘Geen bewijs geleverd’
Rusland zegt juist wél volledig te willen meewerken met het onderzoek en verwerpt de beschuldigingen dat er geen hulp wordt geboden “ten stelligste”. Volgens Rusland negeren de JIT-onderzoekers structureel het materiaal dat Rusland heeft aangeleverd, zoals radarbeelden die zouden bewijzen dat de Buk-raket van Oekraïne was.
Daarnaast heeft het JIT volgens de Russen “wederom geen concreet bewijs” geleverd voor betrokkenheid van Russische militairen bij het afschieten van de Buk-raket op de MH17. Het land noemt de onderzoekers vooringenomen.
De grote Russische kranten, tv- en radiostations reageren vooralsnog nauwelijks op de persconferentie van vandaag. Alleen bij de staatszender Russia Today wordt er uitgebreid bij stilgestaan en is er ruimte voor het Russische weerwoord.
Telegraaf 19.06.2019 Het JIT heeft vandaag nieuwe bevindingen gepresenteerd uit het onderzoek naar vlucht MH17. Daar lieten ze ook fragmenten horen uit onderschepte telefoon- en chatgesprekken.
AD 19.06.2019 De afgeluisterde telefoongesprekken die vanmiddag door het MH17-onderzoeksteam naar buiten zijn gebracht, lijken op directe betrokkenheid van het Kremlin te duiden bij wapenleveranties aan de pro-Russische rebellen in Oekraïne. In een van de gesprekken die het Joint Investigation Team (JIT) vanmiddag afspeelde, is Vladislav Soerkov te horen: hij was twee jaar vice-premier van Rusland en is nog steeds een adviseur van president Poetin.
Op 11 juli 2014, een week voor het neerhalen van MH17, belt Soerkov met Mikhail Borodaj. Die laatste is op dat moment de leider van de separatisten in de regio Donetsk in Oost-Oekraïne. Het lijkt een vervolggesprek op een eerdere conversatie over het leveren van militair materieel aan de pro-Russische rebellen.
Soerkov meldt in het gesprek dat daar aan gewerkt wordt. Borodaj stelt dat het hard nodig is, willen de rebellen stand kunnen houden tegen de Oekraïners. In een eerder gesprek met een ander contact in Rusland vroeg Borodaj concreet om luchtafweergeschut.
Het JIT meldde vorig jaar al dat voor de onderzoekers vaststaat dat vlucht MH17 neergehaald is met een BUK-raket die afkomstig was de van de 53e Luchtafweerbrigade van het Russische leger. De BUK-installatie zou vanuit Rusland naar Oost-Oekraïne zijn gebracht.
Hoofdofficier Fred Westerbeke, een van de leiders van het onderzoek, zie vanmiddag tegen de NOS dat het JIT ervan uitgaat dat ‘Soerkov betrokkenheid heeft gehad bij het beschikbaar stellen van de BUK en mogelijk ook ander materieel dat op dat moment nodig was in het oosten van Oekraïne’.
Soerkov is een bekende persoon in Europese regeringskringen. In maart 2014 werd hij, als naaste adviseur van president Poetin, op de sanctielijst van de EU gezet. Dat was naar aanleiding van de Russische annexatie van De Krim. Soerkov was van december 2011 tot mei 2013 eerste vice-premier van de Russische regering.
AD 19.06.2019 Nederland heeft diplomatieke stappen genomen tegen Rusland omdat het land niet meewerkt met het onderzoek naar het neerschieten van vlucht MH17. Dat is gebeurd op verzoek van het Openbaar Ministerie (OM), heeft minister Ferd Grapperhaus (Justitie en Veiligheid) aan de Tweede Kamer laten weten.
De minister schrijft dat ,,diplomatieke stappen zijn genomen richting de Russische Federatie omdat volgens het OM door de Russische autoriteiten onvoldoende, onjuist of niet is gereageerd op rechtshulpverzoeken”.
Wat de stappen inhouden staat niet in de brief. Een woordvoerster van Grapperhaus wil dit ook niet verder toelichten. Het gaat er volgens haar om dat Rusland op 7 juni ‘via diplomatieke kanalen’ is aangesproken om alsnog mee te worden met het onderzoek van het OM. Dat heeft nog een groot aantal vragen uitstaan over waar militairen zich bevonden en wie namens Rusland actief was in het gebied.
Het internationale onderzoeksteam naar het neerhalen van MH17 heeft vandaag drie Russen en een Oekraïner aangeklaagd wegens betrokkenheid bij het neerhalen van het vliegtuig in juli 2014. Volgens Grapperhaus komen ,,we in een nieuwe fase” met deze beslissing tot vervolging.
,,Het kabinet ziet de vervolgingsbeslissing van het OM als een belangrijke stap in de waarheidsvinding en het vinden van gerechtigheid voor slachtoffers en hun nabestaanden”, aldus de bewindsman. ,,Stap voor stap worden vorderingen gemaakt. Het kabinet heeft grote waardering voor het werk dat reeds is verzet.”
Telegraaf 19.06.2019 „Rusland moet doen wat het Openbaar Ministerie nu vraagt: volledig medewerking verlenen aan het strafrechtelijk onderzoek naar de aanslag op MH17.” Die oproep deed premier Rutte in een reactie op de aankondiging van de rechtszaak tegen vier vermeende hoofdrolspelers bij de aanslag op vlucht MH17.
Ondanks de oproep en de ’diplomatieke stappen’ richting Moskou – waarvan ook de premier niet wilde zeggen wat die precies behelzen – bestreed Rutte fel dat de naderende rechtszaak politiek beladen is. „Dit is geen politiek proces en hij is ook niet politiek beladen.”
Hij onderstreepte juist de tamelijk afzijdige houding van het kabinet, dat volgens hem alleen in actie komt als het Openbaar Ministerie daarom vraagt. „Anders zouden politieke motieven een rol kunnen spelen in het acteren van de Nederlandse regering.” Of hij president Poetin al had gebeld? „Als dat dienstig is, zal ik hem hierover spreken, zoals ik dat ook in 2014, 2015 en 2017 vele malen heb gedaan.”
Rutte zegt niet te vrezen voor een desinformatiecampagne van Rusland om de status te bezoedelen van de Haagse rechtbank die het MH17-proces onder z’n hoede heeft. Dat de persconferentie van het JIT (Joint Investigation Team) over z’n ’indrukwekkende’ onderzoek wereldwijd is uitgezonden, is een goede garantie dat weinig mensen daar in zullen trappen, zei Rutte, die zich over de steun van andere landen bij het strafproces geen zorgen maakt. „Die steun is er. De afschuw is afgelopen vijf jaar onveranderd.”
Steun van de EU
Op de Europese top van donderdag zullen de regeringsleiders van de 28 EU-landen waarschijnlijk opnieuw hun steun uitspreken voor de aanpak van het JIT. De Europese Raad riep Moskou meermaals op volledig mee te werken aan de berechting van de daders.
Op verzoek van Nederland wordt in de conclusies van de top aandacht besteed aan de fatale vlucht, ook omdat het op 17 juli vijf jaar geleden is dat het vliegtuig werd neergehaald boven Oost-Oekraïne. Mogelijk wordt in de tekst nog apart verwezen naar het besluit van woensdag om vier verdachten te vervolgen.
’Maleisië achter onderzoek’
Rutte zei verder ’enorm respect’ te hebben voor het onderzoek van het JIT, waarin de OM’s van Nederland, Australië, België, Maleisië en Oekraïne samenwerken. Ook Maleisië, waarvan de premier onlangs de verantwoordelijkheid van Rusland in twijfel trok, staat volledig achter het JIT, zei Rutte.
Ook minister Blok (Buitenlandse Zaken) sprak vanuit China zijn waardering uit voor de ’volharding van het JIT om de volledige waarheid rond MH17 boven tafel te krijgen en de daders te vervolgen’. „De dood van 298 onschuldige slachtoffers mag niet zonder consequenties blijven. Wij blijven hieraan werken, samen met de andere JIT-landen en met brede steun van de internationale gemeenschap.”
Kamer content
In de Tweede Kamer is steun uitgesproken voor het aangekondigde strafproces. „Het moment van gerechtigheid komt steeds dichterbij”, reageerde VVD-Kamerlid Van Wijngaarden. Het beslui om vier verdachten te gaan vervolgen is een ’nieuwe stap op weg naar gerechtigheid’, vindt CDA-Kamerlid Van Dam. „Vlak voor de herdenking wordt hiermee duidelijkheid gegeven naar de nabestaanden. De beslissing is gebaseerd op overtuigend onderzoek, genomen in onafhankelijkheid door het Nederlandse OM.”
De PVV steunt de beslissing van het JIT om drie Russen en een Oekraïner te vervolgen voor de aanslag. „De slachtoffers verdienen gerechtigheid en voor de nabestaanden is het goed dat de eerste belangrijke stap in het strafproces nu is gezet”, zegt Kamerlid De Roon. „Voor de volledige waarheidsvinding is niet alleen de medewerking van Rusland maar ook die van de Oekraïne onmisbaar”.
Kamerlid Sjoerdsma van D66 wijst op het getapte gesprek tussen de zelfverklaarde president van de Oost-Oekraïense ’volksrepubliek Donetsk’ Borodaj en een topadviseur van Poetin. Daaruit blijkt volgens hem de betrokkenheid van het Kremlin. „Dankzij het JIT sluit het net zich nu rondom Rusland.”
Volgens Baudet van Forum voor Democratie is het niet aan parlementariërs om vooruit te lopen op uitspraken van de rechter. „Het ziet er grondig uit”, zegt hij over de bevindingen van het JIT. Toch blijft hij het problematisch vinden dat Oekraïne is vertegenwoordig in het opsporingsteam. „Daarmee neem je al een voorschot op de mogelijke dader.”
NU 19.06.2019 Premier Mark Rutte ziet het woensdag door het Joint Investigation Team (JIT) gepresenteerde onderzoek naar de verdachten van het neerhalen van vlucht MH17 als een indrukwekkende en belangrijke stap, maar is naar eigen zeggen pas tevreden als de daders van de aanslag daadwerkelijk berecht en veroordeeld zijn.
“Er zal nog veel werk verricht moeten worden”, zei de minister-president woensdagmiddag na de presentatie van de bevindingen van het JIT.
Belangrijk is daarbij dat Rusland gaat meewerken met het strafrechtelijk onderzoek. Het Openbaar Ministerie (OM) stuit op dit moment op een onwelwillend Moskou, dat rechtshulpverzoeken negeert.
Zo ging Rusland bijvoorbeeld niet in op vragen over de huidige locatie van de buk-raketinstallatie die volgens het JIT is gebruikt bij het neerhalen van MH17.
Daarom kondigde het kabinet, op verzoek van het OM, diplomatieke stappen tegen Rusland aan. Wat de stappen precies zijn, wil Rutte niet zeggen. “Dat is allemaal vertrouwelijk”, aldus de premier.
Navraag leert dat vooral gedacht moet worden aan het op diplomatiek niveau aankaarten van de verzoeken van het OM aan Moskou om mee te werken met het onderzoek.
Het kabinet is voorzichtig met diplomatieke stappen en benadrukt de politieke kanalen alleen in te zetten als het OM daarom vraagt. “Anders zouden politieke motieven een rol kunnen spelen in het acteren van de Nederlandse regering”, aldus Rutte. “Dit is geen politiek proces.”
Vier verdachten in beeld
Het OM maakte eerder op de dag bekend drie Russen en een Oekraïner te vervolgen voor het neerschieten van vlucht MH17. De vier worden verdacht van moord. Het gaat om Igor Girkin, Sergey Dubinsky, Oleg Pulatov en Leonid Kharchenko.
De rechtszaak gaat naar verwachting op 9 maart 2020 in de beveiligde rechtbank op Schiphol van start. Het OM heeft Rusland en Oekraïne gevraagd de dagvaarding aan de verdachten te overhandigen.
Of de vier mannen daadwerkelijk de rechtszaak zullen bijwonen, valt ernstig te betwijfelen. Het OM liet eerder op de dag weten Moskou en Kiev niet om uitlevering te vragen, omdat de grondwet van de beide landen het verbiedt om onderdanen uit te leveren.
Mochten de verdachten de zaak niet bijwonen, dan zal de zitting alsnog doorgaan. Als de rechter de mannen schuldig acht, dan kunnen Girkin, Dubinsky, Pulatov en Kharchenko in dat geval bij verstek worden veroordeeld.
Telegraaf 19.06.2019 Premier Rutte reageert op de nieuwe bevindingen die vandaag zijn gepresenteerd rond het onderzoek naar het neerhalen van vlucht MH17.
RO 19.06.2019 Vandaag zijn de nabestaanden van slachtoffers van vlucht MH17 geïnformeerd dat het Openbaar Ministerie (OM) over gaat tot vervolging van 4 verdachten van het neerhalen van vlucht MH17. Deze beslissing is unaniem gesteund door de opsporingsautoriteiten van de andere landen waarmee wordt samengewerkt in het Joint Investigation Team (JIT): Australië, België, Maleisië en Oekraïne. Het strafrechtelijk onderzoek naar de betrokkenheid van andere personen gaat nog steeds door.
Daarnaast heeft het JIT een getuigenoproep gedaan. Het JIT heeft aangegeven dat de eerdere getuigenoproepen veel bruikbare tips hebben opgeleverd en dat er daarom voor is gekozen ook nu weer een getuigenoproep te doen.
Het kabinet ziet de vervolgingsbeslissing van het OM als een belangrijke stap in de waarheidsvinding en het vinden van gerechtigheid voor slachtoffers en hun nabestaanden. Op 17 juli 2014 is boven het oosten van Oekraïne vlucht MH17 neergehaald, waarbij alle 298 inzittenden om het leven kwamen, onder wie 196 Nederlanders. Het strafrechtelijk onderzoek is direct na de crash door het OM in JIT-verband gestart. Stap voor stap worden vorderingen gemaakt. Het kabinet heeft grote waardering voor het werk dat reeds is verzet.
De JIT-landen hebben twee jaar geleden gezamenlijk besloten dat de vervolging en berechting van verdachten in Nederland zal plaatsvinden, ingebed in internationale samenwerking en steun. Er is besloten dat de rechtbank Den Haag de zaak in behandeling zal nemen en zitting zal houden op het Justitieel Complex Schiphol (JCS).
Binnen het Nederlandse rechtssysteem met alle noodzakelijke waarborgen voor verdachten en een goede rechtspositie voor nabestaanden zal het OM de onderzoeksresultaten presenteren ten overstaan van een onafhankelijke rechter in een openbare zitting. Alle praktische voorbereidingen voor de start van een MH17-strafproces zijn gereed. De eerste zitting zal 9 maart 2020 plaatsvinden.
NOS 19.06.2019 Nederland heeft via diplomatieke kanalen Rusland nog eens aangespoord mee te werken aan het onderzoek naar de ramp met MH17. De Nederlandse ambassade in Moskou heeft die boodschap overgebracht aan de Russen. Het kabinet spreekt van diplomatieke stappen, die op verzoek van het Openbaar Ministerie zijn gezet. Volgens het OM is tot nu toe “door de Russische autoriteiten onvoldoende, onjuist of niet gereageerd op rechtshulpverzoeken”.
Premier Rutte benadrukte dat het kabinet dit soort stappen alleen zet op verzoek van het OM, om te voorkomen dat politieke motieven een rol kunnen spelen: “Het is geen politiek proces.”
President Poetin
Rutte wilde verder niet veel kwijt over de stappen. Op de vraag of hij ook met president Poetin over de kwestie praat, antwoordde Rutte dat hij dat al vaak heeft gedaan. “Als dat in dit proces dienstig is, doe ik dat weer, maar of en wanneer die stap zich aandient, daar zeg ik niks over.”
Vandaag werd bekend dat het Joint Investigation Team (JIT) vier mensen vervolgt vanwege hun betrokkenheid bij het neerhalen van MH17. Het kabinet ziet die beslissing als een belangrijke stap. Rutte sprak zijn respect uit voor het werk van het onderzoeksteam om de waarheid boven tafel te krijgen en berechting mogelijk te maken.
Het kabinet benadrukte dat met het vervolgingsbesluit een nieuwe fase begint en dat het Nederlandse rechtssysteem “alle noodzakelijke waarborgen voor verdachten en een goede rechtspositie voor nabestaanden” heeft. Op de vraag of hij er rekening mee houdt dat de verdachten nooit voor de rechter komen, antwoordde de premier dat de druk vandaag weer verder is opgevoerd en dat alles stap voor stap gebeurt. Volgens hem is er in de wereld, ook vijf jaar na de ramp, nog steeds veel steun voor het onderzoek.
Ook de Tweede Kamer reageert positief op de vervolging. In veel reacties wordt gesproken van een nieuwe stap naar gerechtigheid.
Rusland: geen rol in MH17-ramp
Rusland heeft altijd gezegd niet betrokken te zijn bij de MH17-zaak. Bovendien benadrukt het Kremlin dat het in de afgelopen jaren allerlei gegevens en beeldmateriaal aan het JIT heeft verstrekt.
MSN 19.06.2019 Nederland heeft “diplomatieke stappen” genomen tegen Rusland omdat het land niet meewerkt met het onderzoek naar het neerschieten van vlucht MH17. Dat is gebeurd op verzoek van het Openbaar Ministerie (OM), heeft minister Ferd Grapperhaus (Justitie en Veiligheid) aan de Tweede Kamer laten weten.
De minister schrijft dat “diplomatieke stappen zijn genomen richting de Russische Federatie omdat volgens het OM door de Russische autoriteiten onvoldoende, onjuist of niet is gereageerd op rechtshulpverzoeken”. Wat de stappen inhouden staat niet in de brief.
Het internationale onderzoeksteam naar het neerhalen van MH17 heeft woensdag drie Russen en een Oekraïner aangeklaagd wegens betrokkenheid bij het neerhalen van het vliegtuig in juli 2014. Volgens Grapperhaus komen “we in een nieuwe fase” met deze beslissing tot vervolging.
“Het kabinet ziet de vervolgingsbeslissing van het OM als een belangrijke stap in de waarheidsvinding en het vinden van gerechtigheid voor slachtoffers en hun nabestaanden”, aldus de bewindsman. “Stap voor stap worden vorderingen gemaakt. Het kabinet heeft grote waardering voor het werk dat reeds is verzet.”
Telegraaf 19.06.2019 Nederland heeft diplomatieke stappen tegen Rusland genomen, omdat het land niet goed meewerkt met een onderzoek naar het neerschieten van vlucht MH17, waarbij bijna driehonderd mensen om het leven kwamen.
Dat schrijft minister Grapperhaus (Justitie en Veiligheid) aan de Tweede Kamer. Op 7 juni heeft het ministerie ’via diplomatieke kanalen de Russische autoriteiten aangespoord om volledig mee te werken’, laat de bewindsman weten. Die diplomatieke stappen ’richting de Russische Federatie’ worden genomen op verzoek van het Openbaar Ministerie (OM). „Omdat volgens het OM door de Russische autoriteiten onvoldoende, onjuist of niet is gereageerd op rechtshulpverzoeken”, meldt de minister.
Op verdere stappen – als aansporen geen zin blijkt te hebben – wil Grapperhaus niet vooruitlopen. Het internationale onderzoeksteam naar het neerhalen van MH17 heeft woensdag drie Russen en een Oekraïner aangeklaagd wegens betrokkenheid bij het neerhalen van het vliegtuig in juli 2014.
NOS 19.06.2019 Het Joint Investigation Team (JIT) heeft aanhoudingsbevelen uitgevaardigd voor vier personen die worden verdacht van het neerhalen van vlucht MH17 en moord op de 298 inzittenden. Het viertal wordt vervolgd en is om die reden op internationale opsporingslijsten geplaatst.
Dat maakte het JIT vandaag bekend op een persconferentie in Nieuwegein. Omdat de vier gezocht worden, maakte het onderzoeksteam ook de namen van de verdachten bekend: Leonid Chartsjenko uit Oekraïne en Oleg Poelatov, Igor Girkin en Sergej Doebinski uit Rusland.
Chartsjenko zou bij het vervoer van de Buk-installatie waarmee MH17 werd neergehaald essentieel zijn geweest. Doebinski was het hoofd van de inlichtingendienst van de pro-Russische rebellen, Poelatov was zijn adjunct. Girkin, die zichzelf ook Igor Strelkov noemt, was de ‘minister van Defensie’ van de separatisten.
JIT MH17
@JITMH17
The JIT that investigates the downing of flight MH17, today announced that the Dutch Prosecution Service has named four suspects. The investigation will continue. The first court date will be in March 2020. https://t.co/o4TdRS5ZmC
“We houden deze vier verantwoordelijk voor het binnenbrengen van het wapen”, zei Fred Westerbeke, coördinator van het JIT, dat bestaat uit 50 rechercheurs en 25 medewerkers van het OM. Het JIT benadrukt dat het bewijs tegen de verdachten pas in de rechtszaal zal worden getoond, en dat het vertrouwen heeft in de degelijkheid en onderbouwing ervan.
Doebinski en Girkin hebben aan het Russische persbureau Interfax meteen al laten weten dat ze niet vrijwillig zullen verschijnen in de rechtszaal, omdat ze naar eigen zeggen niks te maken hebben met de MH17-ramp.
Het JIT zal in ieder geval op korte termijn Oekraïne en Rusland vragen dagvaardingen te overhandigen aan de verdachten. Er wordt niet om uitlevering gevraagd, “omdat de grondwet van beide landen het verbiedt om eigen onderdanen uit te leveren”.
Zaak dient op Schiphol
De verdachten zullen worden aangeklaagd voor moord en de rechtszaak begint in maart 2020 in Nederland, in de extra beveiligde rechtbank op Schiphol, die als dependance dient van de rechtbank Den Haag.
Advocaat Veeru Mewa, die nabestaanden van 102 passagiers bijstaat, laat weten dat het voor zijn cliënten een “enorme opluchting” is dat de zaak gaat beginnen. “Ze hielden er rekening mee dat het JIT niet genoeg zou vinden om te kunnen vervolgen”, zegt hij.
Het JIT heeft nog geen hoofdverdachte kunnen aanwijzen, maar sluit niet uit dat later wel te kunnen doen. “Want we starten vandaag weliswaar met de vervolging, maar het onderzoek gaat gewoon door.”
Dit zijn de vier verdachten die worden vervolgd voor het neerhalen van vlucht MH17 en de moord op alle inzittenden van het vliegtuig. De informatie in deze afbeeldingen komt van het JIT. :
NOS
Het JIT werd in 2014 opgericht, ruim een maand nadat het toestel van Malaysia Airlines boven Oekraïne met een Buk-raket was neergehaald. Alle 298 inzittenden kwamen om het leven.
De onderzoekers concludeerden eerder dat de Buk-raket waarmee het toestel werd neergehaald afkomstig was van een installatie van een brigade van het Russische leger. Nederland stelde Rusland daarom in mei vorig jaar aansprakelijk voor zijn aandeel in het neerhalen van het toestel.
Beperkte openheid van zaken Rusland is klap in het gezicht van alle nabestaanden, aldus JIT-coördinator Fred Westerbeke.
Eerder achterhaalde het internationale onderzoekscollectief Bellingcat namen van verschillende Russische militairen die betrokken zouden zijn geweest bij het afvuren van de Buk-raket. Vandaag publiceerde Bellingcat nog eens acht nieuwe namen van Russen en Oekraïense opstandelingen die direct of indirect betrokken waren bij het neerhalen van vlucht MH17.
Nieuwe getuigenoproep
Het JIT moet als onafhankelijk, internationaal onderzoeksorgaan voorzichtiger opereren als het gaat om het publiceren van namen. Eerst moet er voldoende bewijs zijn verzameld. Wel had de organisatie in 2016 nog een groep met honderd mogelijke verdachten op het oog. Van een groot deel is inmiddels gebleken dat die niet strafrechtelijk verantwoordelijk zijn voor het neerhalen van MH17.
Toch eindigde de persconferentie van het JIT vandaag met een getuigenoproep, omdat de onderzoekers meer te weten willen komen over de bemanning van de bewuste Buk en “de schakels” in de Russische besluitvorming, twee zaken waar Rusland volgens politiechef Wilbert Paulissen geen antwoord op geeft.
Het JIT denkt onder meer dat de bemanning van de Buk-installatie waarschijnlijk uit Rusland afkomstig was. Daarnaast blijkt uit afgetapte telefoongesprekken dat, kort nadat de MH17 uit de lucht was geschoten, een bemanningslid van de Buk waarschijnlijk zoek was. Met hem willen de onderzoekers graag in contact komen.
Het Russische ministerie van Buitenlandse Zaken liet in een reactie op de JIT-stappen weten dat er “opnieuw ongegronde beschuldigingen worden geuit” tegen Rusland, bedoeld om het land “in diskrediet” te brengen.
MSN 19.06.2019 Het Openbaar Ministerie gaat vier verdachten aanklagen die betrokken zijn geweest bij de ramp met MH17. Zij worden vanaf 9 maart 2020 vervolgd voor moord, melden bronnen aan RTL Nieuws. In het onderzoek naar de ramp is een duidelijke link met Rusland aangetoond.
Onder de verdachten is Igor Girkin, de rebellencommandant in het oosten van Oekraïne. Ook Sergei Doebinski en Oleg Poelatov uit Rusland en Leonid Ghartsjenko uit Oekraïne worden aangeklaagd. Zij worden gezamenlijk verdacht van het vervoeren van de Buk-lanceerinstallatie naar het oorlogsgebied in Oost-Oekraïne, waaruit vlucht MH17 werd neergeschoten.
“Hun plan, hun samenwerking en hun handelen hebben geleid tot het neerschieten van vlucht MH17”, aldus hoofdofficier van justitie Fred Westerbeke. “Ze worden verdacht van het verongelukken van vlucht MH17 met de dood van alle inzittenden tot gevolg. En de moord op de 298 inzittenden van vlucht MH17.”
Link met Rusland
De vier verdachten stonden in nauw contact met Moskou, meldt het internationale onderzoeksteam naar de ramp (JIT). “Dit toont aan dat er een duidelijke link is met Rusland”, zegt politiek verslaggever Fons Lambie, die het onderzoek nauw volgt.
Het OM gaat ervan uit dat de drie Russische verdachten zich in Moskou bevinden. De enige Oekraïense verdachte zou nog in het oorlogsgebied in Oost-Oekraïne verblijven. Het OM zal beide landen rechtshulpverzoeken sturen, maar niet om uitlevering van de verdachten. Rusland en Oekraïne leveren geen onderdanen uit.
Eerder vandaag presenteerde onderzoekscollectief Bellingcat zijn nieuwste onderzoeksresultaten. Bellingcat heeft twaalf verdachten in beeld die betrokken zouden zijn geweest bij het neerhalen van MH17. Zij worden verantwoordelijk gehouden voor het transport van de lanceerinstallatie, het wegvoeren ervan, of de lancering van de Buk-raket.
Geheime dienst
Onder de twaalf verdachten is geheim agent Sergei Doebinski, wiens naam al in 2017 werd genoemd in het onderzoek naar de aanslag. De meeste aandacht in het Bellingcat-onderzoek gaat uit naar hem. Doebinski wordt door Bellingcat aangewezen als leider van de geheime dienst van de zelfuitgeroepen Volksrepubliek Donetsk.
Bij de ramp met MH17 kwamen alle 298 inzittenden om het leven. Volgende maand is het vijf jaar geleden dat de vlucht van Schiphol naar Kuala Lumpur boven het oosten van Oekraïne werd neergeschoten. Het vliegtuig is neergehaald met een Buk-raket, afkomstig van de 53ste luchtafweerraketbrigade uit Koersk, een onderdeel van het Russische leger.
Telegraaf 19.06.2019 Igor Strelkov alias Igor Girkin, de rebellencommandant die wordt verdacht van betrokkenheid bij het neerhalen van MH17, heeft tegenover Russische media ontkend dat de rebellen in Oekraïne verantwoordelijk zijn voor het neerhalen van het passagiersvliegtuig in 2014.
De vier verdachten bevinden zich volgens het Kremlin in Moskou. Daar wachten ze de officiële aankondiging van de onderzoekscommissie in Nederland af.
Rusland heeft het onderzoek naar het neerschieten van het passagiersvliegtuig MH17 in het Oekraïense luchtruim als eenzijdig bekritiseerd. „Rusland had geen kans om deel te nemen aan het onderzoek naar deze vreselijke ramp, hoewel we dat vanaf het begin hadden aangeboden”, zei een woordvoerder van het Kremlin.
De door Rusland gesteunde separatisten hebben ook woensdag weer Russische betrokkenheid met de lancering van de raket ontkend. „Het was technisch niet eens mogelijk om het Buk-systeem van Rusland naar de Donbass te vervoeren”, zegt Andrej Poergin, plaatsvervangend regeringsleider in de zelfverklaarde Volksrepubliek Donetsk.
Het Buk-systeem dat voor de lancering werd gebruikt, kwam volgens de rebellen van de Oekraïense strijdkrachten. „Er was niemand in Donetsk die het had kunnen bedienen. De beschuldigingen waren daarom absurd. In plaats daarvan had Oekraïne het personeel om het systeem te bedienen. In Rusland is de apparatuur praktisch niet meer in gebruik”, zei Poergin.
Vier mannen
Het Openbaar Ministerie in Nederland gaat in maart 2020 vier mensen vervolgen voor het neerhalen van vlucht MH17. Ze worden verdacht van moord. Naast Igor Strelkov (38, ook bekend als Igor Girkin) zijn dat zijn rechterhand Sergej Doebinski (56), diens assistent Oleg Poelatov (52) en garnizoenscommandant Leonid Chartsjenko (47).
NOS 19.06.2019 Het internationale onderzoekscollectief Bellingcat heeft acht nieuwe namen gepubliceerd van Russen en Oekraïense opstandelingen die direct of indirect betrokken waren bij het neerhalen van vlucht MH17.
Een van de nieuwe namen is die van Valeri Stelmach. Hij zou degene zijn die zijn commandant vlak voor de fatale aanval met een Buk-raket telefonisch meldde dat er een vliegtuig aankwam.
Een ander is Oleg Poelatov, de tweede man achter generaal-majoor Sergej Doebinski bij de militaire inlichtingendienst van de Oost-Oekraïense opstandelingen. De Russen Doebinksi en Poelatov speelden in juli 2014 een belangrijke rol bij het vervoer van de Buk-installatie van Rusland naar Oost-Oekraïne en weer terug. Ook een zekere Leonid Chartsjenko zou bij dat vervoer essentieel zijn geweest.
Bellingcat maakt niet duidelijk wie exact het bevel gaf voor het afvuren van de Buk of wie op de knop van de lanceerinstallatie drukte.
Persconferentie
Bellingcats rapport komt enkele uren voor een persconferentie in Nieuwegein van het internationale onderzoeksteam JIT, dat daar nieuwe ontwikkelingen in het strafrechtelijke onderzoek presenteert. Op dit moment informeert dit Joint Investigation Team nabestaanden achter gesloten deuren. Volgens de Oekraïense onderminister van Buitenlandse Zaken zal het JIT vier namen bekendmaken van verdachten die mogelijk worden vervolgd.
De NOS zendt de persconferentie van het JIT vanaf 13.00 uur live uit, op NPO 1, NPO Radio 1, op NOS.nl en op onze Facebook- en YouTube-pagina’s.
Bellingcat heeft de afgelopen jaren zijn bevindingen steeds gedeeld met het JIT, dat na uitgebreid strafrechtelijk onderzoek later herhaaldelijk tot dezelfde conclusies kwam.
Oleg Poelatov Bellingcat
Centraal in het nieuwe Bellingcat-rapport staan de 150.000 telefoongesprekken die de Oekraïense veiligheidsdienst rond de MH17-ramp opving. De tekst van de waarschuwing voor een naderend toestel aan rebellenleider Igor Bezler was al eerder boven water gekomen: “Er komt een vogeltje uw kant opgevlogen.” Bezler geeft zijn ondergeschikte die dit meldt vervolgens het bevel om dit ook “hogerop” door te geven. Een paar minuten later werd vlucht MH17 neergehaald.
Bellingcat identificeert deze eerste beller nu dus als Valeri Stelmach, een leider van een Oost-Oekraïense militie. Het onderzoekscollectief noemt zijn rol in het neerhalen van MH17 “heel belangrijk”, omdat hij de eerste officier is die vlak voor de aanval de Boeing meldt als een mogelijk doelwit, zonder dat hij erbij opmerkt dat het ook om een passagierstoestel zou kunnen gaan.
Niet duidelijk wordt uit het Bellingcat-materiaal wie de persoon “hogerop” is die hij na Bezler heeft gebeld, ervan uitgaande dat hij diens bevel heeft gevolgd. En dus ook niet of deze persoon degene is die het bevel tot het afvuren van de Buk heeft gegeven.
Eerder concludeerde het JIT dat het ervan uitgaat dat de Buk-raket waarmee het toestel werd neergehaald afkomstig was van een installatie van een brigade van het Russische leger. Nederland stelde Rusland daarom in mei vorig jaar aansprakelijk voor zijn aandeel in het neerhalen van het toestel.
MSN 19.06.2019 Onderzoekscollectief Bellingcat heeft de identiteit van nog eens tien soldaten onthuld die betrokken zouden zijn geweest bij het neerhalen van vlucht MH17. Ze worden verantwoordelijk gehouden voor het transport van de lanceerinstallatie, het wegvoeren ervan, of de lancering van de Buk-raket.
Bellingcat heeft nu twaalf verdachten in beeld, van wie er twee al bekend waren bij het onderzoekscollectief. Ze behoren tot de pro-Russische separatisten in Oost-Oekraïne. Zes betrokkenen hebben de Russische nationaliteit, vier mannen hebben de Oekraïense nationaliteit. Van twee mannen wordt door Bellingcat geen nationaliteit vermeld.
Geheim agent
De twaalf worden door Bellingcat onderverdeeld in drie groepen. De geheime dienst van de zelfuitgeroepen Volksrepubliek Donetsk zorgde voor het transport van de Russische Buk-lanceerinstallatie naar Oekraïne en weer terug. Het Oostelijk Bataljon – de tweede groep – faciliteerde het transport. En de Bezler-groep spotte vlucht MH17, vlak voordat die werd neergeschoten.
De twaalf die door Bellingcat verantwoordelijk worden gehouden voor het neerhalen van MH17
Onder de twaalf verdachten is geheim agent Sergei Doebinski, wiens naam al in 2017 werd genoemd in het onderzoek naar de aanslag. De meeste aandacht in het Bellingcat-onderzoek gaat uit naar hem. Doebinski wordt door Bellingcat aangewezen als leider van de separatistische geheime dienst. Daarvoor was hij een hooggeplaatste militair binnen het Russische leger.
Correspondent Jeroen Akkermans doet al jaren onderzoek naar de ramp met MH17. Hij ziet de door Rusland opgeworpen muur tussen het Russische leger en separatisten in het Oekraïense oorlogsgebied verder afbrokkelen. “Dat die twee gescheiden hebben geopereerd is niet vol te houden”, zegt hij. “Probleem voor Rusland is dat het nog altijd ten stelligste betrokkenheid bij de oorlog in Oost-Oekraïne ontkent.
Bellingcat en het internationale onderzoeksteam naar de ramp (JIT) tonen aan dat het Russische leger wel degelijk betrokken was bij het neerhalen van MH17. Daarmee komt ook de betrokkenheid bij de oorlog in Oost-Oekraïne aan het licht.”
Het JIT presenteert vandaag zijn nieuwe bevindingen in het strafrechtelijk onderzoek in Nieuwegein. “Het is de hoop dat het JIT de bevindingen van Bellingcat verder uitdiept met ondersteunend bewijs”, zegt Akkermans.
‘Namen hoofdverdachten bekend bij JIT’
Volgende maand is het vijf jaar geleden dat de vlucht van Schiphol naar Kuala Lumpur boven het oosten van Oekraïne werd neergeschoten. Het staat volgens het JIT vast dat het vliegtuig is neergehaald met een Buk-raket, afkomstig van de 53ste luchtafweerraketbrigade uit Koersk, een onderdeel van het Russische leger. De brigade zou de raketinstallatie hebben overgebracht naar het oorlogsgebied in Oost-Oekraïne, waarvandaan MH17 werd neergeschoten. Destijds stond de Volksrepubliek Donetsk onder leiding van premier Aleksandr Borodaj.
Borodaj, tegenwoordig werkzaam in Moskou, zegt zich ‘absoluut geen zorgen’ te maken over een mogelijke rechtszaak. Tegen RTL Nieuws-correspondent Martijn Smiers in Rusland zegt hij dat het bewijs vermoedelijk is gemanipuleerd. “Oekraïne heeft al veel foto’s en telefoontaps gepresenteerd die nep waren. Het is technisch perfect mogelijk om met photoshop een hele goede vervalsing te maken die net echt lijkt.”
Borodaj voelt zich niet verantwoordelijk voor de ramp. “Verantwoordelijkheid? Nee, dat voel ik niet. Absoluut niet. Als ik me wel verantwoordelijk of schuldig zou voelen, dan zou de strafzaak me nog interesseren.”
Telegraaf 19.09.2019 Het JIT maakte tijdens een persconferentie in Nieuwegein vier namen van verdachten bekend die betrokken zijn bij de aanslag op de MH17.
Rob en Silene Fredriksz in de slaapkamer van hun omgekomen zoon Bryce Fredriksz. Ⓒ ROEL DIJKSTRA
Telegraaf 19.06.2019 MH17-nabestaanden hopen vandaag van het Openbaar Ministerie en het internationale opsporingsteam JIT te horen welke verdachten van de massamoord vervolgd gaan worden. Om 11.00 uur worden ze in Nieuwegein bijgepraat over de nieuwste bevindingen in het strafrechtelijk onderzoek.
„Daar kijken we naar uit”, zegt Silene Fredriksz uit Rotterdam. Zij en haar man Rob verloren hun 23-jarige zoon Bryce en diens vriendin Daisy (20) bij de aanslag. „We willen maar een ding: de hele waarheid en gerechtigheid. Maar het straffen van de directe schuldigen uit met name Rusland is niet ons enige doel. We willen dat alle nalatigen rekenschap afleggen. Waarom heeft Oekraïne toen het gevaarlijke luchtruim boven oorlogsgebied opengehouden? Waarom vlogen Malaysia Airlines en KLM en andere maatschappijen daar eigenlijk?”
Alle MH17-nabestaanden snakken naar waarheid en gerechtigheid. Waarom moesten hun dierbaren op 17 juli 2014 op een doodgewone (toeristen)vlucht van Schiphol naar Kuala Lumpur sterven door een aanslag met een Russische Buk-raket met 298 doden?
„We willen vijf jaar naar dato eindelijk antwoorden en vervolging van de daders. Daar wachten we al zolang op. We willen alles weten, hoe, waarom, door wie? Onze kinderen zijn op vakantie gegaan en in feite opgelost. We hebben niet eens hun lichamen teruggekregen”, zegt Fredriksz.
Vanochtend lichten het internationale opsporingsteam JIT en het Nederlandse OM nabestaanden in over de actuele stand van zaken in het strafrechtelijk onderzoek. Vanmiddag volgen internationale media. De rechtbank op Schiphol is klaar voor het proces. Naar verwachting zijn er belangrijke ontwikkelingen, waarbij verdachten bekend worden gemaakt.
Moord
„Het mag niet stoppen met een rechtszaak tegen de schuldigen en hun veroordeling. Al was het een verkeerd doelwit, het blijft moord. Maar dit gaat verder. Zowel de autoriteiten in Oekraïne, die het gevaarlijke luchtruim open lieten, als Malaysia Airlines en KLM en tal van andere vliegmaatschappijen die willens en wetens over oorlogsgebied vlogen, mogen de dans niet ontspringen. Ook de Nederlandse regering wist van de risico’s en deed niks”, aldus Fredriksz.
De dood van haar dierbaren is nooit te bevatten, vertelt ze tegenover De Telegraaf. „We blijven vastzitten in een nachtmerrie. Waar je in feite niet meer uitkomt. Maar de volle waarheid zou wel enige verlichting kunnen brengen. Het is vreselijk dat sommige naties nog altijd niet willen meewerken en alleen maar rookgordijnen en nepnieuws verspreiden.”
Afgezien van de fatale ’druk op de Buk-knop’ is Fredriksz ervan overtuigd dat haar kinderen nog in leven zouden zijn als het luchtruim boven Oost-Oekraïne tijdig gesloten zou zijn. „Dagen, weken ervoor waren er zoveel signalen dat het daar gruwelijk mis zou kunnen gaan. Hoe is het mogelijk dat er dan nog tientallen passagiersvliegtuigen mochten overvliegen?”
Veel cruciale vragen dus, ook bij andere nabestaanden. „Het is heel zwaar dat Bryce en Daisy en alle slachtoffers niet meer terugkomen. Toen we het onheilsbericht hoorden bijna vijf jaar geleden, konden we het niet geloven. En nu nog niet.”
AD 19.06.2019 Komt er ooit gerechtigheid voor de passagiers van vlucht MH17? Zullen de mensen die het toestel van Malaysia Airlines uit de lucht schoten boven Oost-Oekraïne ooit voor de rechter komen? Vandaag komt het Joint Investigation Team (JIT) op een persconferentie met nieuwe ontwikkelingen in het strafrechtelijk onderzoek.
Het JIT, waarin Nederland, Australië, België, Maleisië en Oekraïne samenwerken, informeert ’s ochtends om 10.30 uur de nabestaanden van de MH17-slachtoffers over de stand van zaken in het onderzoek naar de ramp. Om 13.00 uur volgt dan een internationale persconferentie vanuit een zalencomplex in Nieuwegein.
Ook vandaag komt het onderzoekscollectief Bellingcat met een lijvig rapport. Die burgeronderzoekers hebben zich vastgebeten in de zaak en kwamen de afgelopen jaren met meerdere onthullingen. ,,We komen met een rapport van honderd pagina’s waarin we heel gedetailleerd ingaan op de afgeluisterde telefoongesprekken van die periode.
We denken dat we nu iedereen in die gesprekken wel geïdentificeerd hebben en zullen daar namen van noemen”, zei Bellingcat-oprichter Eliot Higgins eerder in gesprek met deze krant. De telefoontaps zijn afkomstig van de Oekraïense inlichtingendienst die ze na de ramp openbaar maakte.
Wat weten we al?
We weten dat vlucht MH17 onderweg van Amsterdam naar Kuala Lumpur op 17 juli 2014, bijna vijf jaar geleden dus, uit de lucht is geschoten bij het Oost-Oekraïense dorp Hrabove. Bij de crash kwamen 298 mensen om: 283 passagiers en 15 bemanningsleden. 196 inzittenden hadden de Nederlandse nationaliteit.
Het JIT heeft vastgesteld dat MH17 uit de lucht is geschoten door een BUK-raket, die afkomstig was van een installatie van de 53ste Luchtafweerbrigade van het Russische leger. De raket is volgens het JIT afgeschoten vanuit een veld ten zuiden van de plaats Snizjne. Dat gebied was op dat moment in handen van pro-Russische separatisten. Rusland ontkent betrokkenheid, in september vorig jaar meldde het Russische ministerie van Defensie dat de BUK-raket afgevuurd was door Oekraïne.
Het Nederlandse Openbaar Ministerie, dat een leidende rol heeft in het team, wil er nog niets over zeggen. Maar de Oekraïense vice-minister van Buitenlandse Zaken Olena Zerkal zei gisteren dat er zeker vier namen genoemd gaan worden van verdachten, die vier zullen ook worden aangeklaagd en vervolgd.
Ze reageerde bevestigend op de vraag of het hogere officieren van het Russische leger betreft. ,,Maar het aantal mensen dat hierbij is betrokken, zal veel groter zijn dan de vier die worden genoemd”, stelde Zerkal. Het afvuren van de BUK-raket is volgens haar ‘onmogelijk zonder toestemming van de top’. Ook zei Zerkal dat ‘er al informatie is hoe de BUK daar is gekomen, maar nog niet over wie geschoten heeft’.
Er zijn de afgelopen jaren al diverse namen van betrokkenen genoemd: niet de man die de knop indrukte, wel van hoge Russische officieren in de regio. TV-programma Nieuwsuur probeerde een paar weken geleden in de Russische plaats Koersk commentaar te vragen aan de commandant van de 53e Luchtafweerbrigade, Sergej Moetskajev.
Hij liep weg van de camera. Andere namen van betrokkenen die de afgelopen jaren zijn genoemd: Oleg Ivannikov (codenaam Oreon, kolonel bij de Russische inlichtingendienst GRu en in 2014 aanwezig in de regio Luhansk), Igor Girkin (ook wel Strelkov genoemd, leider van de pro-Russische rebellen in Donetsk) en generaal-majoor Sergej Doebinski (alias Khmury, stond in 2014 aan het hoofd van de inlichtingendienst van de pro-Russische rebellen in Donetsk).
Wat moeten we verwachten van een eventueel proces?
Als het uiteindelijk tot een proces komt, zal dat worden gehouden in de rechtbank bij Schiphol. De verdachten zullen worden berecht volgens het Nederlandse recht, zo is afgesproken tussen de betrokken landen. Tijdens een proces zullen ook de nabestaanden spreekrecht krijgen. Maar of er ook verdachten aanwezig zullen zijn, is zeer de vraag.
Rusland levert in principe geen onderdanen uit. Het proces zal dan uitdraaien op een zogeheten verstekprocedure, waarbij de verdachten niet aanwezig zijn. Göran Sluiter, advocaat en hoogleraar Internationaal Strafrecht: ,,Een verstekprocedure is een onding. Een vonnis in zo’n zaak is een soort tussenstand, geen eindstand. Maar het alternatief is dat je wacht tot de verdachten verschijnen. Dan laat je je eigenlijk gijzelen door de Russen.”
Evert van Zijtveld verloor zijn zoon en dochter en zijn schoonouders bij de MH17-ramp. Voor hem is vervolging belangrijker dan namen van daders.
Brokstukken op de crashplek van de Boeing 777 van Malaysia Airlines. Vlucht MH17 was op weg van Amsterdam naar Kuala Lumpur. Alle 283 passagiers en 15 bemanningsleden zijn omgekomen.Beeld AFP
VK 19.06.2019 Het internationale Joint Investigation Team (JIT), dat onderzoek doet naar vlucht MH17, maakt woensdag de namen bekend van enkele verdachten die mogelijk zullen worden vervolgd voor hun aandeel in de ramp.
Volgens de Oekraïense minister van Buitenlandse Zaken Olena Zerkal gaat het voorlopig om vier verdachten. Ongetwijfeld heeft het JIT nog een reeks andere verdachten in het vizier.
Het wordt voor het eerst dat het JIT namen van verdachten noemt. Eerder stelde het JIT al vast dat het Maleisische toestel met een Buk-raket van Russische makelij was neergeschoten vanuit rebellengebied. Daarbij kwamen alle 298 inzittenden van het vliegtuig om. Volgens het JIT is het zeker dat de Buk-installatie waarmee de raket afgevuurd afkomstig was van de 53ste luchtverdedigingsbrigade uit het Russische Koersk.
Op grond van foto’s en video’s op sociale media kon het JIT de route reconstrueren die de Buk-installatie heeft gevolgd vanuit Koersk naar de plaats van de lancering, een landbouwveld bij Pervomajske even ten zuiden van de stad Snizjne. Dat gebied was op 17 juli 2014 in handen van de separatisten.
Volgens het JIT lijdt het geen twijfel dat het steeds om dezelfde Buk-installatie gaat. Dat viel af te leiden uit een zevental specifieke kernmerken van het gevaarte, zoals beschadigingen op de zijkant en het nummer waarvan één cijfer onleesbaar was: 3×2.
Het JIT maakte vorig jaar al bekend dat het enkele tientallen figuren in het vizier had. Het ligt voor de hand dat één van hen Sergej Moetsjkajev is, de commandant van de 53ste luchtverdedigingsbrigade. Als commandant van de brigade moet hij van het transport op de hoogte zijn geweest.
Op deze anonieme foto, genomen op 17 juli 2014 in de Oekraïense plaats Makijivka en vrijgegeven door het OM en het JIT, staat het Buk-lanceersysteem dat waarschijnlijk verantwoordelijk is voor het neerhalen van vlucht MH17. Beeld AP
Eerder stelde de Onderzoeksraad voor Veiligheid al vast dat het transport van de Buk geregeld werd door Sergej Petrovski, een voormalig officier van de Russische militaire inlichtingendienst GROe die zich bij de separatisten in het oosten van Oekraïne had aangesloten.
Bellingcat
Het onderzoekscollectief Bellingcat concludeerde op grond van telefoongesprekken dat Petrovski in werkelijkheid Sergej Doebinski heet. Hij maakte deel uit van een commando-eenheid die onder de GROe viel en vocht eerder in Tsjetsjenië, zoals veel andere Russen die zich bij de separatisten aansloten.
Bellingcat achterhaalde ook de identiteit van een aantal andere sleutelfiguren uit de operatie om de rebellen te voorzien van een luchtdoelraket, waarmee zij zich tegen de aanvallen van Oekraïense gevechtsvliegtuigen hoopten te verdedigen.
Daarbij gaat het onder meer om Oleg Ivannikov, die tot voor kort voor de Russische militaire inlichtingendienst werkte. Ivannikov had in de zomer van 2014 in het rebellenbolwerk Loehansk feitelijk het commando over de troepen van de pro-Russische separatisten en de Russen die aan hun kant meevochten.
Verder identificeerde Bellingcat een Russische generaal die bij de levering van de Buk betrokken was en schuilging achter de codenaam ‘Delfin’ (Dolfijn): Nikolaj Tkatsjov. Hij was twee jaar geleden nog in dienst bij de Russische strijdkrachten als hoofdinspecteur van het Centrale Militaire District van de Russische Federatie.
Ook gaf het onderzoekscollectief een reeks namen vrij van militairen van het 2de bataljon van de 53ste luchtbrigade, die de Buk-installatie begeleidden op weg naar de separatisten in Oekraïne, al publiceerde Bellingcat van hun achternamen alleen de initialen, om het onderzoek van het JIT niet in de weg te lopen.
De MH17 Recovery Mission aan het werk in het rampgebied. De cockpit is geborgen. Beeld Pierre Crom / ANP
Sleutelfiguur in dit rijtje was (naast Moetsjkajev) een zekere Dmitri T., de commandant van het 2de bataljon. Hij is vermoedelijk bij de lancering geweest of moet in ieder geval weten wie er op dat moment deel uitmaakte van de bemanning. Volgens Bellingcat is het zeer onwaarschijnlijk dat de Russen de Buk hebben overgedragen aan de separatisten, omdat voor de bediening van een dergelijk wapen een gedegen opleiding nodig is.
Bellingcat heeft ook aan de hand van berichten op de sociale media, waaronder Vkontakte (het Russische Facebook) en andere sites, tal van details kunnen achterhalen van pro-Russische separatisten die bij de operatie betrokken waren. Het onderzoekscollectief publiceert woensdag een nieuw rapport met een reeks namen van sleutelfiguren en bewijzen voor hun rol bij het neerhalen van MH17.
Ook het JIT beschikt over die informatie, maar voor het internationale onderzoeksteam ligt de lat aanzienlijk hoger als het om het bewijsmateriaal gaat. Dat moet in een rechtszaak overeind blijven. Of de verdachten ooit voor de rechter zullen komen, is de vraag. Rusland weigert zijn eigen burgers uit te leveren, zodat de verdachten hooguit bij verstek kunnen worden veroordeeld.
LEES TERUG WAT WIJ EERDER SCHREVEN OVER DE ACTIES VAN JIT EN BELLINGCAT OMTRENT DE RAMP VAN MH17
Woensdag maakt het internationale onderzoeksteam JIT namen bekend van personen die betrokken waren bij het neerhalen van vlucht MH17. Tegelijk publiceert onderzoekscollectief Bellingcat een rapport met namen van mogelijke daders. Is het toeval dat beide op dezelfde dag publiceren, of werken ze samen?
AD 19.06.2019 Onderzoekscollectief Bellingcat heeft in kaart gebracht wie er medeverantwoordelijk zijn voor het neerhalen van vlucht MH17. Zij hebben aanwijzingen dat het team van de Russische inlichtingenofficier Sergej Doebinski het neerhalen ingang heeft gezet. Echter, wie exact opdracht heeft gegeven om de Buk-raket af te vuren en wie vervolgens de raket afvuurde, is nog altijd niet met zekerheid vast te stellen, zeggen de burgeronderzoekers.
Er zijn aanwijzingen dat officier Sergej Doebinski, hoofd van de militaire inlichtingendienst van de pro-Russische rebellen in de Oekraïense regio Donetsk, het bevel tot schieten gaf, maar dat is nog niet hard te maken. Bij de ramp met het toestel van Malaysia Airlines kwamen alle 298 inzittenden om het leven.
Door middel van onder meer analyse van onderschepte telefoongesprekken, zegt Bellingcat onder andere zeker te weten welke officieren op de hoogte waren van het transport van de Buk-raket waarmee het vliegtuig werd neergeschoten, en door wie deze raket was besteld.
Het bijna honderd pagina’s tellend rapport verscheen kort voor de persconferentie van het internationale Joint Investigation Team (JIT) met de nieuwste bevindingen in het strafrechtelijk onderzoek naar het neerhalen van MH17. Het is nog niet bekend wat het JIT bekend gaat maken, mogelijk wordt er meer duidelijk over de rechtszaak tegen verdachten.
Onduidelijk blijft, ook na dit rapport, welke soldaten of rebellen precies de bemanning van de BUK-installatie vormden. Het hanteren van de installatie en lanceren van een raket vergt training. Mogelijk reisden Russische soldaten mee met de BUK-installatie, maar daar is nog geen duidelijkheid over.
Wie deed wat?
Bellingcat is dieper gedoken in door de Oekraïense veiligheidsdiensten (SBU) getapte telefoongesprekken van de mannen die mogelijk betrokken waren bij het bestellen, transporteren en afvuren van de Buk.
Het rapport meldt dat de Buk is aangevraagd door Doebinski. Hij – of iemand dicht bij hem – heeft waarschijnlijk ook toestemming gegeven om de Buk af te vuren. Volgens het onderzoekscollectief wijst alle informatie erop dat onder anderen de voormalige Russische inlichtingenofficier Igor Girkin volledig op de hoogte was van de import van de Buk-raket. Girkin kwam eerder al als verdachte in beeld, omdat een internetpagina met banden met zijn rebellengroep kort na het neerhalen van het toestel de verantwoordelijkheid voor de daad claimde.
Igor Bezler, een van de kopstukken van de pro-Russische seperatisten in het oosten van Oekräine, zag vlucht MH17 waarschijnlijk aan voor een vijandelijk toestel. Hij zei in een getapt gesprek met een ondergeschikte deze infomatie “hogerop” te melden. Mogelijk is op basis van deze informatie het bevel vuren gegeven.
Vostok Bataljon
De onderzoekers hebben ook opgeschreven hoe de verschillende verdachten zich tot elkaar verhouden en hoe ze samenwerkten. Het was de inlichtingentak van de pro-Russische rebellen in Donetsk (onder leiding van de eerder genoemde Doebinski) die de BUK-installatie regelden. Het Vostok Bataljon, een aparte gevechtsgroep, van diezelfde rebellen vervoerde de BUK vanaf de Russische grens naar de plek vanaf waar werd geschoten. De Bezler-groep (van Igor Bezler) spotte MH17 en gaf de locatie van het toestel door.
NOS 19.06.2019 Het is een belangrijke dag voor nabestaanden van de 298 omgekomen passagiers en bemanningsleden van vlucht MH17. Zij hopen vandaag, bijna vijf jaar na het neerhalen van het vliegtuig, te horen dat Nederland verdachten voor de rechter gaat brengen.
Het Joint Investigation Team (JIT) maakt straks meer bekend over het onderzoek naar de ramp met de MH17. De Boeing 777 van Malaysia Airlines werd in 2014 boven Oekraïne neergeschoten met een Buk-raket. Het internationale onderzoeksteam stelde vorig jaar vast dat het ging om een raket van het Russische leger.
De NOS zendt de persconferentie van het JIT vanaf 13.00 uur live uit, op NPO 1, NPO Radio 1, op NOS.nl en op onze Facebook- en YouTube-pagina’s.
Volgens Oekraïne maakt het JIT vandaag de namen van de eerste vier verdachten bekend die zullen worden vervolgd. Het JIT zelf wil dat niet bevestigen. Oekraïne maakt wel deel uit van het internationale onderzoeksteam.
Of de verdachten Russische militairen zijn, is onduidelijk. Eerder is wel vastgesteld dat de Buk-raket vanuit Rusland naar Oost-Oekraïne is gebracht, waar op dat moment zwaar werd gevochten tussen het Oekraïense leger en pro-Russische rebellen. De dag na het neerhalen van MH17 werd de raketinstallatie weer teruggebracht naar Rusland.
Het Joint Investigation Team dat de ramp onderzoekt, kwam vorig jaar mei met een rapport over de herkomst van de Buk-raket. Deze animatie vat de conclusies samen:
Animatie (kort): onderzoek naar Buk-raket die MH17 neerhaalde
Het JIT gaat ervan uit dat het neerhalen van MH17 een vergissing was. Mogelijk is het toestel aangezien voor een vijandelijk vliegtuig.
Hoewel al veel namen van betrokken militairen boven water zijn gehaald, is tot nu toe altijd onduidelijk gebleven wie de opdracht gaf om te schieten en wie de raket daadwerkelijk afvuurde. Volgens Oekraïne kan het JIT daarover ook nu nog geen duidelijkheid scheppen.
De MH17 bij de start op Schiphol, op 17 juli 2014. De foto is gemaakt door een amateurfotograafANP
Vandaag komt ook het internationale onderzoekscollectief Bellingcat met de resultaten van verder onderzoek naar MH17. De groep presenteert nieuwe namen van mensen die direct of indirect betrokken zijn bij de beschieting van MH17.
Bellingcat baseert zich onder meer op een groot aantal tapgesprekken van de Oekraïense geheime dienst die openbaar zijn gemaakt. De onderzoekers delen hun bevindingen steevast met het JIT. Dat trok de afgelopen jaren al meerdere keren dezelfde conclusies als Bellingcat.
Het rapport verschijnt vanochtend, kort voor de persconferentie in Nieuwegein van het JIT. Voor de persconferentie worden nabestaanden geïnformeerd over de nieuwe ontwikkelingen in het strafrechtelijk onderzoek.
NU 19.06.2019 Het Joint Investigation Team (JIT) doet woensdagmiddag voor het eerst in ruim een jaar nieuwe mededelingen over de voortgang van het onderzoek naar de MH17-ramp. Naar verwachting noemt het team namen van verdachten die betrokken waren bij het neerhalen van het toestel in juli 2014.
De nabestaanden zullen woensdagochtend eerst worden bijgepraat, daarna zal een persconferentie worden gehouden.
Het JIT, een samenwerkingsverband tussen Australië, België, Maleisië, Nederland en Oekraïne, doet juridisch onderzoek naar het neerhalen van de Boeing van Malaysia Airlines op 17 juli 2014. Hierbij kwamen alle 298 inzittenden om, onder wie 196 Nederlanders.
Eerder bleek uit onderzoek van het JIT al dat het toestel is neergehaald met een buk-raket van Russische makelij. De lanceerinstallatie was afkomstig van een Russische basis bij Koersk.
Onderzoekscollectief Bellingcat publiceerde op woensdagochtend al een lijst met namen van mensen die mogelijk betrokken zijn bij het neerhalen van het vliegtuig.
Nederland overlegt al een jaar met Rusland over aansprakelijkheid
Het team heeft op basis van foto’s en video’s op sociale media gereconstrueerd welke route de installatie vanuit Koersk heeft afgelegd. Het gebied waar de raket op 17 juli 2014 werd afgeschoten, was op dat moment in handen van Russische separatisten.
Nederland en Australië stelden Rusland in mei 2018 aansprakelijk voor een aandeel in het neerhalen van vlucht MH17. Het land ontkent betrokkenheid. Maar sindsdien worden achter de schermen wel diplomatieke gesprekken gevoerd.
‘Ook bij verstek is veroordeling van groot belang’
Strafrechtdeskundige Marieke de Hoon van de Vrije Universiteit denkt niet dat het JIT met harde beschuldigingen komt als het team geen hard bewijs voor betrokkenheid van bepaalde personen heeft gevonden.
“Ook als Rusland verdachten niet uitlevert, is het van grote betekenis als in Nederland een onafhankelijke rechter oordeelt dat het bewijs standhoudt”, legt ze uit in de NU.nl-podcast Dit wordt het nieuws. “Dat is niet alleen belangrijk voor de nabestaanden, maar ook voor de staatsaansprakelijkheid van Rusland waar nu over wordt gepraat.”
Belangrijke vraag is de intentie van de verdachten
In een mogelijke rechtszaak is de vraag ook wat de intentie van mogelijke verdachten is geweest, legt De Hoon uit. “Het lijkt een fout te zijn geweest; mogelijk dacht het peloton dat het een Oekraïens vliegtuig was. Maar een militair heeft wel de verplichting om – voordat hij een raket afvuurt – een doelwit goed te identificeren. Als je een buk-raket de lucht inschiet zonder over de juiste gegevens over de identiteit van een toestel te beschikken, dan neem je bewust het risico een burgertoestel neer te halen.”
Rusland is volgens internationale regels verplicht mee te werken aan het internationale onderzoek. Maar tegelijkertijd staat in de Russische grondwet dat het land zijn onderdanen niet voor strafonderzoeken mag uitleveren aan andere landen. In dat geval zou een Russische verdachte in Nederland bij verstek door een rechtbank kunnen worden veroordeeld.
“Die persoon is dan wel veroordeeld”, schetst De Hoon. “Dit betekent dat de bewegingsvrijheid van zo iemand enorm wordt beperkt. Zodra hij naar het buitenland gaat, kan Nederland het land waar hij heengaat vragen om uitlevering. Zo’n persoon wordt heel erg afhankelijk van de gunst van het Russische regime en dat kan in de loop van de jaren nog weleens veranderen.”
Eliot Higgins (m) van open source onderzoeksorganisatie Bellingcat tijdens een persconferentie over bevindingen in het onderzoek naar de ramp met vlucht MH17.Beeld ANP
VK 18.06.2019 Woensdag maakt het internationale onderzoeksteam JIT namen bekend van personen die betrokken waren bij het neerhalen van vlucht MH17. Tegelijk publiceerde onderzoekscollectief Bellingcat een rapport met namen van mogelijke daders. Is het toeval dat beide op dezelfde dag publiceren, of werken ze samen?
September 2014, amper twee maanden na de ramp met MH17. Het internationale onderzoeksteam JIT tempert alvast de verwachtingen: het onderzoek naar MH17 zal een kwestie van de ‘lange adem’ worden. Tien officieren van justitie en honderd rechercheurs beginnen aan een monsterklus.
Er zijn honderden filmpjes en 20 duizend foto’s naar het JIT verzonden en de rechercheurs gaan alles op bruikbaarheid toetsen. Het OM destijds: ‘Het is veel werk om steeds opnieuw te bepalen wat de waarde is van wat op internet wordt gepubliceerd en of het als bewijs kan dienen.’
Bellingcat is dan al een stuk verder. Een paar dagen daarvoor publiceert het onderzoekscollectief een eerste verhaal over MH17: de BUK-raket waarmee het toestel is neergeschoten, is afkomstig uit Rusland. Fragmenten uit camerabeelden van passerende automobilisten hebben de route van het BUK-transport vanuit Rusland naar Oekraïne vastgelegd. Bellingcat heeft die beelden geanalyseerd en getoetst.
In deze beide aankondigingen schuilt het verschil tussen het onderzoeksteam en de vrije burgerjournalisten van Bellingcat: de één werkt formeel, minutieus en gericht op het onderbouwen van bewijs. De ander heeft alleen de beschikking over openbare bronnen en werkt doelmatiger en sneller.
Dat is in het begin even schrikken voor het onderzoeksteam. ‘Oei, wat gebeurt hier. We zijn gewend dat wij meer weten dan de buitenwereld en dat we in relatieve rust ons onderzoek kunnen doen’, zegt Wilbert Paulissen, hoofd Nationale Recherche, over de ervaring met Bellingcat in de documentaire Bellingcat – Truth in a Post-Truth World. ‘Nu waren er onderzoekers die al vrij snel met een mogelijk scenario kwamen.’
Scenario’s uitsluiten
Dat blijft jarenlang de verhouding: Bellingcat is sneller en vluchtiger. Het JIT presenteert bevindingen als die ondubbelzinnig geverifieerd zijn en als alternatieve scenario’s uitgesloten kunnen worden. Een half jaar na het eerste rapport komt Bellingcat met meer achtergronden over de BUK en de betrokkenheid van de 53ste brigade van het Russische leger bij het transport ervan.
Een conclusie die pas drie jaar later door het JIT wordt bevestigd. Bellingcatonderzoeker Daniel Romein: ‘Zij moeten op een formelere wijze te werk gaan en kunnen niet zomaar in het wilde weg naar sociale mediaprofielen gaan zoeken. Dat verklaart waarom wij soms tot bepaalde zoekresultaten komen, waar zij door privacywetgeving lastiger bij kunnen.’
De methode-Bellingcat inspireert de onderzoekers ook. Paulissen in de documentaire: ‘We moeten zelf ook dat internet op en wat zij brengen daar moeten we serieus naar kijken.’ Het onderzoeksteam slaat in de eerste weken 350 miljoen webpagina’s op vol foto’s en video’s uit Oost-Oekraïne. Het gaat blogs, tweets en fora doorzoeken.
Precies datgene waar Bellingcat zo sterk in is. En in zekere zin vullen ze elkaar ook aan. Als het JIT in 2016 geluidsopnamen publiceert van twee Russische betrokkenen, weet Bellingcat met andere media een van hen te identificeren als een hooggeplaatste medewerker van de Russische militaire inlichtingendienst.
Hierin zit ook het verschil in werkwijze. Bellingcat werkt gericht, op zoek naar bevestiging. Het JIT werkt ongerichter: het verzamelt zo veel mogelijk bewijs en gaat daarin zoeken naar patronen en bruikbare aanwijzingen. Bovendien moeten de bevindingen van het JIT standhouden in een rechtszaal, dus voorzien zijn van steekhoudend ondersteunend bewijs. Een foto van het BUK-transport die door een automobilist gemaakt is, kan gemanipuleerd zijn.
Het JIT moet de originele beelden opvragen, eventueel voorzien van een getuigenverklaring. Romein: ‘Het JIT zal zeker beschikken over veel meer bewijsstukken, zoals getuigenverklaringen en foto’s en video’s, die nooit online zijn verschenen. Wellicht juist door de grote hoeveelheid aan materiaal die zij hebben, kost het ook veel meer tijd om daarin te zoeken.’
Opvallend is dat ze weleens gelijktijdig publiceren. Dat betekent niet dat ze het werk op elkaar afstemmen, zeggen beide resoluut. Een woordvoerder van het OM: ‘We stemmen niets af met Bellingcat. Zij leveren ons soms informatie maar ze beslissen zelf wanneer ze hun eigen rapporten publiceren.’ Romein: ‘Er is echt geen sprake van samenwerking.’
De verhouding is eerder ongelijk: Bellingcat geeft, het JIT neemt. Romein: ‘We hebben zo nu en dan contact, zeker als we nieuwe zoekresultaten hebben. Het blijft echter altijd vrij formeel: zij stellen veel vragen aan ons, maar wij hebben geleerd zelf geen vragen te stellen. Ze hebben duidelijk gemaakt daar geen antwoord op te geven in het kader van het strafrechtelijk onderzoek.’
Dat beide woensdag publiceren heeft te maken met de nabestaanden. Het onderzoek van Bellingcat was al eerder klaar, maar toen de organisatie begreep dat het JIT met namen en aanklachten zou komen, besloot het te wachten totdat ook de nabestaanden geïnformeerd zouden zijn.
Aanklachten
Het Joint Investigation Team (JIT) maakt woensdag vier namen bekend van verdachten die mogelijk worden vervolgd. Dat heeft de Oekraïense minister van Buitenlandse Zaken Olena Zerkal tegen lokale media gezegd. ’De namen zullen worden bekendgemaakt. Er komen aanklachten,’ aldus Zerkal tegen Interfax-Ukraine. Het JIT houdt woensdag om 13.00 uur een persconferentie. Voorafgaand worden nabestaanden ingelicht.
LEES MEER;
De Nederlander die vanuit huis het MH17-gebied uitkamde
Een Nederlander stond aan de basis van het nieuwe rapport over de MH17-ramp van het onderzoeksteam Bellingcat. Hij vertelt over zijn speurtocht op internet. ‘Ik wilde weten wie het had gedaan.’
Daders neerhalen MH17 komen langzaam maar zeker in het vizier
Uiterst voorzichtig, en daardoor met een slakkengangetje, tracht het internationale onderzoeksteam JIT de zaak rond te krijgen tegen de daders van het neerhalen van vlucht MH17. Maar voortgang is er zeker. ‘Het net begint zich te sluiten.’
Nederland stelt Rusland aansprakelijk voor neerhalen MH17: ‘We zullen niet rusten tot de daders zijn gepakt’
Nederland en Australië eisen dat Rusland verantwoordelijkheid neemt voor de ramp met vlucht MH17. Voor de twee landen staat nu ‘onomstotelijk vast’ dat er een directe link is tussen het Russische leger en de BUK-raket waarmee het passagiersvliegtuig bijna vier jaar geleden werd neergeschoten.
NOS 18.06.2019 Er zullen morgen op de persconferentie van het Joint Investigation Team (JIT) vier namen bekendgemaakt worden van personen die verantwoordelijk zouden zijn voor het neerhalen van vlucht MH17. Dat heeft de Oekraïense onderminister van Buitenlandse Zaken, Olena Zerkal, gezegd tegen persbureau Interfax.
“De namen zullen worden bekendgemaakt. Er komen aanklachten”, aldus Zerkal over de persconferentie in Nieuwegein van het internationale onderzoeksteam dat het neerhalen van vlucht MH17 onderzoekt. Eerst gaat justitie bekijken of er een zaak tegen de vier komt. Als die er komt, zal die vervolgens dienen bij de rechtbank op Schiphol.
Volgens Zerkal zijn de vier verdachten nog maar het begin. “Het aantal mensen dat hierbij betrokken is, is veel groter”. Tegenover RTL Nieuws zegt Aleksandr Borodaj, die ten tijde van de MH17-ramp leider was van de pro-Russische rebellen in Oost-Oekraïne, zich “absoluut geen zorgen” te maken over een mogelijke rechtszaak. “Ik voel me niet verantwoordelijk”, zegt hij.
Het JIT laat weten niet op de uitspraken van de Oekraïense onderminister te willen reageren. Vrijdag kondigde het onderzoeksteam de persconferentie aan vanwege “ontwikkelingen in het strafrechtelijk onderzoek”. Kort voor de persconferentie worden nabestaanden ingelicht.
Buk-raket
Het JIT werd in 2014 opgericht, ruim een maand nadat het toestel van Malaysia Airlines boven Oekraïne met een Buk-raket was neergehaald. Alle 298 inzittenden kwamen om het leven.
De onderzoekers concludeerden eerder dat de Buk-raket waarmee het toestel werd neergehaald afkomstig was van een installatie van een brigade van het Russische leger. Nederland stelde Rusland daarom in mei vorig jaar aansprakelijk voor zijn aandeel in het neerhalen van het toestel.
Eerder achterhaalde het internationale onderzoekscollectief Bellingcat namen van verschillende Russische militairen die betrokken zouden zijn geweest bij het afvuren van de Buk-raket. Verder komt Bellingcat zelf morgen nog met nieuwe bevindingen uit het eigen MH17-onderzoek.
Vlucht MH17 werd op 17 juli 2014 boven het oosten van Oekraïne uit de lucht geschoten waardoor 298 mensen omkwamen, onder wie 193 Nederlanders.Ⓒ REUTERS
Telegraaf 18.06.2019Het Joint Investigation Team (JIT) dat het neerhalen van vlucht MH17 onderzoekt, maakt woensdag vier namen bekend van verdachten die mogelijk worden vervolgd. Dat heeft de Oekraïense minister van Buitenlandse Zaken Olena Zerkal gezegd tegen lokale media.
„De namen zullen worden bekendgemaakt. Er komen aanklachten”, zei ze tegen Interfax-Ukraine. Justitie gaat vervolgens bekijken of er een zaak tegen de vier komt die dan zal dienen bij de rechtbank op Schiphol. Volgens Zerkal gaat het om een topje van de ijsberg. „Het aantal mensen dat hier bij betrokken is zal veel groter zijn dan de vier die worden genoemd.”
Het JIT kondigde eerder een persconferentie voor woensdag aan. Voorafgaand worden nabestaanden ingelicht.
Vlucht MH17 werd op 17 juli 2014 boven het oosten van Oekraïne uit de lucht geschoten waardoor 298 mensen omkwamen, onder wie 193 Nederlanders. Het staat volgens het JIT vast dat het vliegtuig is neergehaald met een Buk-raket die afkomstig was van de 53e luchtafweerraketbrigade uit Koersk, een onderdeel van het Russische leger.
AD 18.06.2019 Het Joint Investigation Team (JIT) dat het neerhalen van vlucht MH17 onderzoekt, maakt morgen vier namen bekend van verdachten die mogelijk worden vervolgd. Dat heeft de Oekraïense vice-minister van Buitenlandse Zaken Olena Zerkal gezegd tegen persbureau Interfax.
,,De namen zullen worden bekendgemaakt. Er komen aanklachten’’, zei ze tegen Interfax-Ukraine. Justitie gaat vervolgens bekijken of er een zaak tegen de vier komt. Deze zal dienen bij de rechtbank op Schiphol.
Volgens Zerkal gaat het om een topje van de ijsberg. ,,Het aantal mensen dat hier bij betrokken is zal veel groter zijn dan de vier die worden genoemd.” Zerkal reageerde bevestigend op de vraag of het hogere officieren van het Russische leger betreft. Ze legde uit dat het afvuren van de luchtafweerraketsysteem ‘onmogelijk is zonder toestemming van de top’. Ook zei Zerkal dat ‘er al informatie is hoe de BUK daar is gekomen, maar nog niet over wie geschoten heeft’.
Vlucht MH17 werd op 17 juli 2014 boven het oosten van Oekraïne uit de lucht geschoten waardoor 298 mensen omkwamen, onder wie 193 Nederlanders. Het staat volgens het JIT vast dat het vliegtuig is neergehaald met een Buk-raket die afkomstig was van de 53e luchtafweerraketbrigade uit Koersk, een onderdeel van het Russische leger. Die BUK-installatie zou in Oost-Oekraïne zijn geweest om de pro-Russische rebellen daar te helpen.
Wie zijn de verdachten?
Het JIT kondigde eerder een persconferentie voor morgen aan. Voorafgaand worden nabestaanden ingelicht. Het Nederlandse Openbaar Ministerie, dat een leidende rol in het JIT heeft, wil voorafgaand aan de persconferentie nog niet zeggen of het inderdaad namen van verdachten gaat noemen. Ook Oekraïne maakt onderdeel uit van het JIT en heeft dus kennis van de inhoud van de persconferentie van morgen.
De onderzoekers melden eerder al dat ze zo’n honderd mensen in beeld hadden die mogelijk betrokken waren bij de aanslag. Het onderzoekscolleftief Bellingcat noemde eerder twee specifieke namen: de Russische kolonel Oleg Ivannikov van de militaire inlichtingendienst GRu en kolonel-generaal Nikolaj Fjodorovitsj Tkatsjov.
Ivannikov, codenaam Oreon, zou ten tijde van het neerhalen van MH17 de baas zijn geweest in de rebellen-regio Luhansk en daardoor geweten hebben van de aanwezigheid van de BUK-raket in het gebied. Op een door de Oekraïnse veiligheidsdienst afgeluisterd telefoongesprek zegt hij een paar dagen voor de ramp : ,We hebben een BUK, we schieten ze naar de hel.” Daarmee doelde hij toen waarschijnlijk op de bedoeling een Oekraïens militair toestel neer te halen. Tkastjov , codenaam Delfin, is ook te horen in afgeluisterde gesprekken. Zijn rol is nog niet duidelijk.
53e Luchtafweerbrigade
Het JIT stelde eerder al vast dat de BUK-raket toebehoorde aan de 53e Luchtafweerbrigade. Een deel van die brigade zou vanuit hun basiskamp Koersk naar Oekraïne zijn gereisd om de pro-Russische rebellen te helpen. Nieuwsuur probeerde de commandant van de 53e brigade, Sergej Moetskajev, enkele weken geleden vragen te stellen over MH17. De commandant liep daarop weg. Mogelijk houdt het JIT ook hem verantwoordelijk: als commandant van de brigade zou hij op de hoogte moeten zijn van waar de BUK-installatie was.
Een Oekraïnse legerofficier, die overliep naar de pro-Russische rebellen maar nu terecht staat in Kiev, noemt tegen Nieuwsuur nog twee andere namen: generaal-majoor Sergej Doebinski en diens adjunct Oleg Poelatov. Zij zouden leiding hebben gegeven aan een speciale veiligheidsdienst in het gebied die in 2014 is opgericht.
MSN 18.06.2019 Het Joint Investigation Team (JIT) dat het neerhalen van vlucht MH17 onderzoekt, maakt woensdag vier namen bekend van verdachten die mogelijk worden vervolgd. Dat heeft de Oekraïense minister van Buitenlandse Zaken Olena Zerkal gezegd tegen lokale media.
„De namen zullen worden bekendgemaakt. Er komen aanklachten”, zei ze tegen Interfax-Ukraine. Justitie gaat vervolgens bekijken of er een zaak tegen de vier komt die dan zal dienen bij de rechtbank op Schiphol. Volgens Zerkal gaat het om een topje van de ijsberg. „Het aantal mensen dat hier bij betrokken is zal veel groter zijn dan de vier die worden genoemd.”
Het JIT kondigde eerder een persconferentie voor woensdag aan. Voorafgaand worden nabestaanden ingelicht.
Vlucht MH17 werd op 17 juli 2014 boven het oosten van Oekraïne uit de lucht geschoten waardoor 298 mensen omkwamen, onder wie 193 Nederlanders. Het staat volgens het JIT vast dat het vliegtuig is neergehaald met een Buk-raket die afkomstig was van de 53e luchtafweerraketbrigade uit Koersk, een onderdeel van het Russische leger.
Telegraaf 14.06.2019 Als het internationale onderzoeksteam JIT woensdag inderdaad verdachten aanwijst van het neerhalen van vlucht MH17, dan is dat „heel belangrijk.” Dat je mensen bestraft voor misdaden „hoort bij een goed werkende samenleving”, zegt minister Ferd Grapperhaus van Justitie en Veiligheid.
Het zogeheten Joint Investigation Team presenteert volgende week de nieuwste bevindingen in het strafrechtelijk onderzoek naar het drama, dat 298 mensen het leven kostte. Mogelijk maakt het onderzoeksteam dan namen bekend van mensen die het voor de ramp verantwoordelijk houdt, maar Grapperhaus wil dat niet bevestigen. Eerder concludeerde het JIT al dat het passagiersvliegtuig is neergehaald met een Buk-raket van het Russische leger.
Het Nationaal Monument MH17 in Vijfhuizen ter nagedachtenis aan de slachtoffers van de vliegramp. Ⓒ Hollandse Hoogte / HH poolfoto
Onacceptabel
De maatschappij „moet laten zien: dit pikken we niet”, stelt een aangedane Grapperhaus. „Zeker als het gebeurt op zo’n verschrikkelijke manier.”
Het JIT liet eerder weten dat berechting van de daders waarschijnlijk binnen vijf jaar na de ramp zou kunnen beginnen. Het is 17 juli vijf jaar geleden dat de MH17 in Oost-Oekraïne neerstortte.
Ook onderzoekscollectief Bellingcat kondigt aan volgende week nieuwe namen te noemen van betrokkenen bij de ramp, schrijft het AD. Het zou gaan om mensen van wie telefoongesprekken zijn afgeluisterd ten tijde van de raketaanslag.
„We komen met een rapport van honderd pagina’s waarin we heel gedetailleerd ingaan op de afgeluisterde telefoongesprekken van die periode. We denken dat we nu iedereen in die gesprekken wel geïdentificeerd hebben en zullen daar namen van noemen”, aldus Bellingcat-oprichter Eliot Higgins.
Telegraaf 14.06.2019 Aanstaande woensdag komt het internationale onderzoeksteam naar de MH17 met nieuws naar buiten. Volgens verslaggever Paul Eldering is rechtvaardigheid voor de nabestaanden een stap dichterbij.
AD 14.06.2019 Nabestaanden van de MH17-ramp zijn voorzichtig positief over een mogelijke doorbraak in het strafrechtelijk onderzoek. Ze hebben grote hoop dat het Joint Investigation Team (JIT) woensdag aankondigt dat de daders bekend zijn en de weg vrij is voor vervolging.
De nabestaanden worden volgende week op een besloten bijeenkomst in Nieuwegein door het internationale onderzoeksteam geïnformeerd over ‘ontwikkelingen in het strafrechtelijk onderzoek’. Volgens RTL Nieuws zal het JIT dan bekend maken dat justitie enkele verdachten gaat vervolgen.
De stichting Vliegramp MH17 wacht de bijeenkomst woensdag af en gaat niet mee in speculaties. ,,Maar het zou een logische stap kúnnen zijn’’, zegt voorzitter Piet Ploeg. ,,Onder nabestaanden is de behoefte aan de volgende stap in het proces heel groot. Het is vooral belangrijk dat het JIT met duidelijkheid komt, gezien alle desinformatie.’’
We wachten er al vijf jaar op. Het idee dat er íets gaat gebeuren, zou al geruststellend zijn. Liever vandaag nog dan morgen, Silène Frederiksz, nabestaande MH17-ramp.
Nabestaanden worden overspoeld met speculaties. Onlangs trok de premier van Maleisië de betrokkenheid van Rusland in twijfel. Ook Rusland weigert medewerking aan het strafrechtelijk onderzoek. Ploeg: ,,De voortdurende ontkenning door Rusland doet nog het meeste pijn.
Dan is het goed als een rechtbank daarover een oordeel kan vellen. Als er een vervolgingsbesluit is genomen, dan zal het nog wel lang duren voor een proces daadwerkelijk van start gaat. Ik bewonder het engelengeduld van nabestaanden.’’
Silène Frederiksz is alle speculaties inmiddels wel gewend. ,,Je moet je hoofd koel houden’’, zegt de Rotterdamse. ,,Ik vertrouw volledig op het JIT. Ik hoop en verwacht ook wel dat ze namen bekend gaan maken en dat ze een begin kunnen maken met de rechtszaak. We wachten er al vijf jaar op. Dat is lang. Het idee dat er íets gaat gebeuren, zou al geruststellend zijn. Liever vandaag nog dan morgen.’’
Die hoop heeft ook Evert van Zijtveld, die zijn twee kinderen verloor bij de ramp. ,,Ik ga ervan uit dat ze allang weten wie bij deze moordpartij betrokken is. Ik verwacht dat ze nu gaan zeggen dat ze de volgende fase ingaan en voldoende bewijzen hebben voor de start van een strafrechtelijk proces. Als ze nu niet met zoiets tastbaars komen, wordt het vertrouwen van nabestaanden verder ondermijnd.’’
OmroepWest 14.06.2019 Er zijn nieuwe ontwikkelingen in het strafrechtelijk onderzoek naar het neerhalen van vlucht MH17. Het internationale onderzoeksteam JIT presenteert woensdag nieuwe bevindingen in Nieuwegein. Dat is vrijdag aan de nabestaanden gemeld. ‘Hopelijk wordt ons wachten beloond’, zegt nabestaande Hans de Borst uit Monster.
De Borst verloor zijn 17-jarige dochter Elsemiek bij de vliegtuigcrash in 2014. Ook Hans ontving vandaag het bericht per mail. ‘Daarin stond dat ik was uitgenodigd voor een besloten bijeenkomst in Nieuwegein, waar die nieuwe ontwikkelingen worden gepresenteerd.’
Naar wat de nieuwe ontwikkelingen zijn, kan hij alleen nog maar gissen. ‘Misschien is het wel de aankondiging dat er een rechtszaak gestart wordt? Of dat ze concrete daders op het oog hebben? Ik heb wel het idee dat het groot nieuws wordt. Anders zouden ze dit op deze manier niet aankondigen.’
Dagelijks bezig met het verlies
Hans vindt het niet lastig om die mail te ontvangen. ‘Ik ben toch dagelijks bezig met het verlies van Elsemiek. Afgelopen woensdag legden we nog stoelen neer bij de Russische ambassade in Den Haag.’ Met die actie protesteerden de nabestaanden tegen de opstelling van Rusland, dat volgens hen geen openheid van zaken wil geven over de betrokkenheid van het land.
Hans: ‘Nu is het wachten op de bevindingen. We wachten al zo lang. Hopelijk wordt ons wachten beloond. Maar anders wacht ik nog wel tien jaar. Als de waarheid maar boven tafel komt.’
Rusland officieel aansprakelijk gesteld
JIT is een samenwerkingsverband tussen Nederland, Australië, België, Maleisië en Oekraïne. Het team doet juridisch onderzoek naar het neerhalen van de Boeing van Malaysia Airlines op 17 juli 2014. Eerder bleek al dat de lanceerinstallatie afkomstig was van een Russische basis bij Koersk.
Nederland stelt Rusland sinds vorig jaar officieel aansprakelijk voor het uit de lucht schieten van het vliegtuig boven Oekraïne. Bij die ramp kwamen 298 mensen om het leven, onder wie 196 Nederlanders. Het toestel was onderweg van Schiphol naar Kuala Lumpur. Rusland ontkent alle betrokkenheid.
NOS 14.06.2019 Het Joint Investigation Team (JIT), het internationale onderzoeksteam dat het neerhalen van vlucht MH17 onderzoekt, geeft woensdag een persconferentie. De aanleiding zijn ontwikkelingen in het strafrechtelijk onderzoek. Meer wil het Openbaar Ministerie er nog niet over kwijt.
Naar verwachting maakt het JIT bekend wie verantwoordelijk worden gehouden voor het neerhalen van het toestel. Eerder achterhaalde het internationale onderzoekscollectief Bellingcat namen van verschillende Russische militairen die betrokken zouden zijn geweest bij het afvuren van de Buk-raket.
Voorafgaand aan de persconferentie worden nabestaanden ingelicht. Die bijeenkomst is besloten. “Ik ga ervan uit dat er belangrijke nieuwe bevindingen zijn”, zegt Piet Ploeg, voorzitter van de Stichting Vliegramp MH17. “Er zit kennelijk voortgang in het onderzoek.”
Vervolging
Ploeg hoopt dat het JIT woensdag aankondigt dat er verdachten vervolgd gaan worden. “Dat is de opmaat naar een rechtszaak. Maar ik ga nu uit van een tussenrapportage, in de aanloop naar een beslissing over vervolging.”
De onderzoekers van Bellingcat komen woensdag ook met nieuwe informatie over MH17. De groep heeft een rapport van honderd pagina’s opgesteld en stelt vrijwel alle namen van direct betrokkenen te hebben achterhaald. Deze informatie is ook gedeeld met het JIT, zegt de oprichter van Bellingcat tegen het AD.
Russische brigade
Het JIT is een internationaal justitieel onderzoeksteam van Nederland, Australië, België, Maleisië en Oekraïne. Het werd in 2014 opgericht, ruim een maand nadat het toestel van Malaysia Airlines boven Oekraïne met een Buk-raket was neergehaald. Alle 298 inzittenden kwamen om het leven.
Het JIT concludeerde eerder dat de Buk-raket waarmee het toestel werd neergehaald afkomstig was van een installatie van een brigade van het Russische leger. Nederland stelde Rusland daarom in mei vorig jaar aansprakelijk voor zijn aandeel in het neerhalen van het toestel.
AD 14.06.2019 Er lijkt een doorbraak te komen in de MH17-zaak. Onderzoekscollectief Bellingcat zegt volgende week nieuwe namen van betrokkenen bij de aanslag te onthullen. Het Openbaar Ministerie maakt bekend verdachten te gaan vervolgen, meldt RTL Nieuws.
Onderzoekscollectief Bellingcat kondigt aan volgende week nieuwe namen te noemen van betrokkenen bij het neerhalen van vlucht MH17. Het gaat om mensen van wie telefoongesprekken zijn afgeluisterd ten tijde van de raketaanslag. Dat bevestigt Bellingcat-oprichter Eliot Higgins..
We denken dat we nu iedereen in die gesprekken wel geïdentificeerd hebben, aldus Eliot Higgins, Bellingcat .
,,We komen met een rapport van honderd pagina’s waarin we heel gedetailleerd ingaan op de afgeluisterde telefoongesprekken van die periode. We denken dat we nu iedereen in die gesprekken wel geïdentificeerd hebben en zullen daar namen van noemen”, zegt Higgins in gesprek met deze site.
Bellingcat heeft de gegevens ‘al een tijd geleden’ gedeeld met het JIT, het Joint Investigation Team dat de vervolging van MH17 voorbereidt. ,,We willen hun onderzoek natuurlijk niet voor de voeten lopen en zouden niet willen dat er na de publicatie van ons onderzoek informatie offline wordt gehaald voordat het JIT dat heeft gezien.” Het JIT bevestigt informatie van Bellingcat te hebben ontvangen.
Ook persconferentie van JIT
Het wordt sowieso een week van de waarheid voor MH17, want ook het JIT komt aanstaande woensdag met een persconferentie, zo meldde het Nederlandse Openbaar ministerie eerder vandaag. Daar zal het JIT aankondigen enkele verdachten te zullen vervolgen, meldt RTL Nieuws op basis van anonieme bronnen. De verwachting is ook dat namen van verdachten zullen worden genoemd.
53e Russische brigade
Het ministerie van Buitenlandse Zaken zou zich volgens bronnen voorbereiden op de nieuwe onthullingen. Elke stap in het MH17-proces heeft diplomatieke consequenties voor de relatie met Rusland, dat betrokkenheid bij het neerhalen van vlucht MH17 nog steeds met klem weerspreekt. Eerder maakte het JIT al bekend dat de gebruikte BUK-lanceerinstallatie afkomstig was van de 53ste Brigade van het Russische leger uit Koersk.
Bellingcat deed al veel onderzoek naar de aanslag op het vliegtuig. In mei vorig jaar noemden de burgeronderzoekers al twee namen van direct betrokkenen. Onder meer die van de Russische kolonel Oleg Ivannikov van de militaire inlichtingendienst GRu, hij was toen de hoogste militair in de regio. Ook toen kwam het JIT pal voor die onthulling met een persconferentie.
Telegraaf 14.06.2019 Nabestaanden van de vliegramp met vlucht MH17 hebben te horen gekregen dat er ’nieuwe ontwikkelingen’ in het strafrechtelijk onderzoek zijn. Dat staat in een brief ondertekend door hoofdofficier van justitie Fred Westerbeke.
Woensdag worden de bevindingen gepresenteerd. ,,Graag hadden wij deze uitnodiging eerder verstuurd om u de tijd te geven om voorbereidingen te treffen’’, staat volgens het AD in de brief. Westerbeke, coördinator van het Joint Investigation Team (JIT), wijst op het belang van geheimhouding.
’s Ochtends zullen de nabestaanden worden geïnformeerd over de nieuwe ontwikkelingen in Nieuwegein. Later die dag zullen de media worden ingelicht.
AD 14.06.2019 Er zijn nieuwe ontwikkelingen in het strafrechtelijk onderzoek naar de ramp met vlucht MH17. Het internationale onderzoeksteam zal die woensdag presenteren. Dat schrijft hoofdofficier van justitie Fred Westerbeke vanochtend in een brief aan de nabestaanden.
,,Graag hadden wij deze uitnodiging eerder verstuurd om u de tijd te geven om voorbereidingen te treffen’’, schrijft Fred Westerbeke, coördinator van het Joint Investigation Team (JIT). ,,Vanwege de fase waarin het strafrechtelijk onderzoek zich thans bevindt en het belang van geheimhouding hebben we besloten dit pas nu te doen.’’.
In de brief staat niet welke nieuwe ontwikkelingen er zijn. De nabestaanden worden woensdagochtend tijdens een besloten bijeenkomst in Nieuwegein geïnformeerd. In de middag krijgt de (internationale) pers een presentatie.
In het Joint Investigation Team werken Australië, België, Maleisië, Nederland en Oekraïne nauw samen. Ze hebben als doel om te achterhalen hoe de ramp kon gebeuren. Ook willen ze de verdachten voor de rechter brengen.
Documenten
De Russische onderzoeksjournalist Pavel Kanygin volgt al vijf jaar lang zeer gedreven het proces rond de aanslag op vlucht MH17. Vorige week publiceerde hij in zijn krant Novaja Gazetanieuwe documenten over Russische betrokkenheid bij de ramp.
De rampvlucht van Malaysia Airlines is dit jaar vijf jaar geleden. Er kwamen 298 inzittenden om het leven, onder wie 196 Nederlanders. Niemand overleefde de ramp.
Het vliegtuig werd op 17 juli 2014 boven Oost-Oekraïne uit de lucht geschoten door een Buk-raket, een wapen van Russische makelij. Sinds de ramp wordt er volop onderzoek gedaan naar de daders. Eerder maakte het JIT al kenbaar dat de Buk-raket inderdaad van Russische komaf was en dat hij afkomstig was van een legerbasis bij het Russische Koersk. Dat wordt door de Russen ontkend.
Is over de MH17-ramp alles gezegd en geschreven? BNNVARA maakte vijf portretten van jongeren die ‘het leven vierden’ maar voortijdig hun dood vonden in Oekraïne.
MSN 14.06.2019 Het Joint Investigation Team (JIT) dat onderzoek doet naar het neerhalen van vlucht MH17 maakt bekend dat er ‘nieuwe ontwikkelingen’ zijn in het strafrechtelijk onderzoek. Dat blijkt uit een mail die naar de nabestaanden is verstuurd.
Het JIT maakt aanstaande woensdag bekend om welke nieuwe ontwikkelingen het gaat. Eerst worden nabestaanden ingelicht. Om 13.00 uur wordt de internationale pers op de hoogte gebracht.
In het Joint Investigation Team werken Australië, België, Maleisië, Nederland en Oekraïne nauw samen. Het doel van het onderzoeksteam is te achterhalen hoe de ramp kon gebeuren en de verdachten voor de rechter te brengen.
196 Nederlanders kwamen om
Een vliegtuig van Malaysia Airlines, vlucht MH17, werd op 17 juli 2014 boven Oost-Oekraïne uit de lucht geschoten door een Buk-raket, een wapen van Russische makelij. Alle 298 inzittenden kwamen om. Onder hen waren 196 Nederlanders.
Bij de vorige presentatie door het JIT werd bekendgemaakt dat de Buk-raket die vlucht MH17 neerhaalde afkomstig was van een legerbasis bij het Russische Koersk. Moskou blijft ontkennen en stelt dat er nooit een Russische raketinstallatie de grens met Oekraïne is overgegaan.
De Belastingdienst zou een onderzoek naar de affaire rond het stopzetten van de kinderopvangtoeslag gefrustreerd hebben. Ambtenaren die betrokken waren bij het onjuist en hardhandig aanpakken van honderden ouders konden belangrijke stukken achterhouden voor de auditors, zo blijkt uit berichtgeving van RTL Nieuws en Trouw.
AD 17.07.2019
AD 10.07.2019
Telegraaf 18.06.2019
Staatssecretaris Snel steeds verder in het nauw door fouten met kinderopvangtoeslag !!!!
Kortom,de Belastingdienst heeft een onderzoeknaar eigen falen in de affaire-kinderopvangtoeslaggefrustreerd. Stukken werden achtergehouden door medewerkers, die zelf betrokken waren bij de jarenlange onjuiste en hardhandige aanpak van honderden ouders.
Het ‘bewijs’ voor vermoedens van fraude blijkt daarnaast nog dubieuzer dan staatssecretaris Snel van Financiën deze week moest toegeven, blijkt uit onderzoek van RTL Nieuws en Trouw.
Na eerdere onthullingen moest Snel dinsdag 11.06.2019 voor de tweede keer diep door het stof en bood de Kamer en honderden ouders weer excuses aan. Gezinnen raakten in grote problemen door de onterechte stopzetting van toeslagen voor kinderopvang in 2014. Tot op de dag van vandaag is er voor hen geen oplossing.
De Tweede Kamer voert de druk op staatssecretaris Menno Snel van financiën op om eindelijk met een fatsoenlijke oplossing te komen voor honderden ouders van wie de kinderopvangtoeslag in 2014 onterecht werd stopgezet.
De afdeling Toeslagen van de Belastingdienst heeft tijdens Pinksteren individuele gedupeerde ouders benaderd voor een persoonlijk gesprek met staatssecretaris Menno Snel van Financiën. Dat blijkt uit onderzoek van Trouw en RTL Nieuws.
De advocaat van die ouders – die al jarenlang procedeert tegen de overheid vanwege de onrechtmatige stopzetting van toeslagen- werd daarbij door de Belastingdienst bewust gepasseerd. Dit is in strijd met alle regels van het recht.
De Kamerleden Omtzigt (CDA), Leijten (SP) en Snels (GroenLinks) eisten vandaag in een reeks schriftelijke spoedvragen dat ouders zich alsnog konden laten bijstaan door hun advocaat.
Uit die vragen blijkt dat zij vrezen dat Snel probeert de ouders nu snel af te kopen met een schadevergoeding, en dat deze gedupeerden ‘geheimhouding’ krijgen opgelegd. De drie partijen willen voor morgen 12.00 uur antwoord van Snel. Morgen praat staatssecretaris Snel met gedupeerde ouders.
Staatssecretaris Snel kwam in politieke problemen toen RTL Nieuws en Trouw onthulden dat onderzoek werd gedaan naar de vraag of ‘tweede nationaliteit’ een rol speelde in een doorgeschoten, onrechtmatige aanpak van fraude.
De problemen voor Snel verergerden toen daarna werd onthuld dat zijn Belastingdienst zelfs rommelde met bewijs. Het dwong Snel tot de instelling van een officieel onderzoek, onder leiding van oud -minister Donner.
Over het handelen van de Belastingdienst is al vernietigend geoordeeld door de Nationale Ombudsman, de Raad van State en de Hoge Raad.
Financiële problemen voor Fatma door dubieus onderzoek Belastingdienst
De Belastingdienst blijkt de tweede nationaliteit van burgers bij te houden. De dienst lijkt zelfs aan de hand daarvan strenger te handelen. Fatma heeft twee nationaliteiten. Ze raakte zonder goede aanleiding haar toeslag voor kinderopvang kwijt.
Crisisteam
Rond Menno Snel is een ‘crisisteam’ opgezet om de schade voor de staatssecretaris te beperken. CDA, SP en GroenLinks willen nu dat hij op de kortst mogelijke termijn alsnog met een brief komt waarin alle openstaande vragen over de affaire alsnog worden beantwoord.
Vrijdag eiste de Kamercommissie Financiën dat de staatssecretaris interne onderzoeken van accountants naar de affaire openbaar maakt. Betwijfeld wordt of Snel de Kamer juist en volledig heeft ingelicht.
Voor de zomervakantie volgt nog een debat, waarin Snel zich moet verantwoorden voor gemaakte fouten. In Den Haag wordt verwacht dat dat niet alleen zal gaan over een oplossing voor gedupeerde ouders, maar ook over de informatievoorziening aan de Kamer.
Ook komt de vraag op tafel of Snel de juiste persoon is om te zorgen dat de Belastingdienst op orde komt. Daarover groeit twijfel.
Een kernprobleem bij de fraudeaanpak van de afdeling Toeslagen van de Belastingdienst was dat er in strijd met alle regels van het recht werd gehandeld. Belangrijke informatie werd stelselmatig achtergehouden, er werd zoals dat hoort geen hoor- en wederhoor gepleegd, en Toeslagen baseerde zich op rammelend onderzoek.
Honderden ouders – van wie toeslagen werden stopgezet – kwamen in grote problemen. Het gastouderbureau dat de opvang voor hen regelde ging er ook aan onderdoor, terwijl er geen bewijs was dat dit bureau íets fout had gedaan.
NOS 14.11.2019 Voorzitter Donner van de commissie die het handelen van de Belastingdienst bij de kinderopvangtoeslag onderzocht, zegt dat er nog “duizenden gezinnen” onbehoorlijk zijn behandeld. Ook die gezinnen hebben recht op compensatie, zei hij tijdens zijn persconferentie. Dit kan een kostenpost van tientallen miljoenen euro’s opleveren.
Donner: “Mensen hebben hun baan verloren, loonbeslag gekregen. De ellende kun je nooit goedmaken, dat is altijd het probleem met het vergoeden van schade. Dus zul je echt moeten zorgen dat de vergoedingen ruimhartig zijn.”
Piet Hein Donner over de bevindingen van de commissie: niet honderden, maar duizenden gezinnen zijn niet goed behandeld en hebben recht op compensatie:
Donner: bang dat duizenden gezinnen getroffen zijn
De commissie onderzocht het zogenoemde ‘CAF 11 dossier’. Dit is het dossier van het fraudeteam van de Belastingdienst over 300 ouders die zijn beschuldigd van fraude met de kinderopvangtoeslag. Dat fraudeteam was veel te streng, ook tegen ouders die per ongeluk kleine foutjes in hun administratie hadden.
Tienduizenden euro’s
De kinderopvangtoeslag werd stopgezet en teruggevorderd. Ook van de voorgaande jaren. Gezinnen kregen te maken met schulden van duizenden tot tienduizenden euro’s. Dit moeten zij van de commissie allemaal terugkrijgen van de overheid, tenzij de ouders daadwerkelijk fraudeerden.
Donner schat in dat naast de 300 ouders van het ‘CAF 11 dossier’ nog duizenden gezinnen hetzelfde is overkomen. Ook zij hebben recht op dezelfde schadevergoeding, vindt de voormalig minister van Justitie.
De kinderen van Angela Sanches zaten bij een kinderopvang die fraudeerde met haar DigiD. De ontvangen toeslagen van die tijd én daarna zijn verhaald op haar. Dat heeft bij haar voor grote problemen gezorgd:
Gedupeerde kinderopvangtoeslag: ‘Ik ben geen crimineel’
Staatssecretaris Snel, die over de Belastingdienst gaat, zette afgelopen vrijdag al de invorderingen stop bij 8500 gezinnen die kindopvangtoeslag moesten terugbetalen. Hij deed dit op aandringen van CDA en SP in de Tweede Kamer, die vermoeden dat de Belastingdienst ook in deze zaken fout zit.
Op de vraag aan Donner hoe groot de kans is dat bij deze 8500 gezinnen echte fraudeurs zitten antwoordde hij: “Dat zullen er hooguit enkele zijn.” De kans dat de overheid dus tientallen miljoenen tot meer dan 100 miljoen euro moet uitbetalen is groot.
NOS 14.11.2019 De Belastingdienst was te streng bij het beoordelen van een groep ouders die kinderopvangtoeslag had aangevraagd, en kwam te snel tot het oordeel ‘fraude’. Dat bracht de gezinnen ten onrechte in grote financiële problemen, waardoor zij nu recht hebben op terugbetaling en schadevergoeding.
Dat is het oordeel van de adviescommissie onder leiding van oud-minister Donner over het zogenoemde ‘CAF 11 dossier’. Dit is het dossier van het fraudeteam van de Belastingdienst over 300 gezinnen die zijn beschuldigd van fraude met de kinderopvangtoeslag.
Streng optreden
Het team werd opgericht ten tijde van de zogenoemde ‘Bulgarenfraude’ en moest streng optreden om nieuwe schandalen te voorkomen.
Dat veroorzaakte volgens de commissie “institutionele vooringenomenheid”, dat wil zeggen een vooroordeel tegen de ouders waardoor de ambtenaren “het onderscheid tussen ‘goeden’ en ‘kwaden'” niet meer zagen.
Als de ouders ook maar iets niet goed hadden ingevuld, door slordigheid of onwetendheid, werden zij al verdacht van fraude. Ze kregen weinig tot geen onderbouwing van die beschuldiging te horen. Daardoor konden zij zich niet verdedigen of hun gegevens verbeteren.
Maar de gezinnen raakten wel hun kinderopvangtoeslag kwijt en moesten deze ook van de voorgaande jaren terugbetalen. Dat liep voor de meesten in de duizenden euro’s, waardoor de families in financiële problemen kwamen.
De belastingdienst oordeelde te snel dat er sprake van fraude was, ouders hadden zo geen kans, zegt Piet Hein Donner.
Donner: ouders hadden geen kans
Ingrijpend voor persoonlijk leven
De commissie zegt daarover dat dat ingrijpend is geweest voor het persoonlijke leven van de ouders. “Duidelijk is dat niet kan worden volstaan met een welgemeend excuus.” De ouders die geen “ernstige onregelmatigheden” verweten kan worden, krijgen alsnog hun toeslag en een schadevergoeding.
De terugbetaling en schadevergoeding voor de 300 gezinnen gaat in totaal enkele miljoenen euro’s kosten. Morgen bespreekt staatssecretaris Snel het rapport in de ministerraad. De verwachting is dat het kabinet het advies in zijn geheel overneemt en nog dit jaar de bedragen uitkeert.
De commissie oordeelt overigens dat de ambtenaren “grondig”, volgens de juridische regels en “met collectieve vastberadenheid” hebben gewerkt. Zij kregen ook steeds gelijk bij de rechter. Maar toch leidde dit tot een “onbehoorlijke handelwijze”. De commissie komt nog met een advies hoe dit probleem in de toekomst op te lossen.
Piet Hein Donner over de cultuur van fraudebestrijding. “Alles was ineens fraude”.
Donner: alles was ineens fraude
Rekenvoorbeeld:
Een ouder had recht op 6.000 euro kinderopvangtoeslag over 2014. Deze werd na negen maanden stopgezet na beschuldiging van fraude. Ook over 2012 en 2013 moest de toeslag door de ouders worden terugbetaald. De schuld die is ontstaan is 4500 + 6000 + 6000 = 16.500 euro. Dit moeten de ouders per saldo terugkrijgen, ook als zij de schuld al deels hadden terugbetaald.
De immateriële schadevergoeding is 500 euro voor elk half jaar dat de ouders last hebben gehad van de fout en nog niet zijn terugbetaald. Naar verwachting gebeurt dit per 1 januari 2020.
Telegraaf 14.11.2019 Er komt een compensatie voor ouders die door de Belastingdienst onterecht zijn beschuldigd van fraude met de kinderopvangtoeslag. De fiscus gaat deze mensen de afgepakte toeslag en meer terugbetalen.
Dat staat in het advies dat een commissie onder leiding van oud-minister Piet Hein Donner heeft samengesteld. De fiscus gaat dat advies overnemen. Het gaat om mogelijk duizenden ouders die door de Belastingdienst jarenlang in financiële ellende werden gestort. Zij moesten soms tienduizenden euro’s terugbetalen. Onterecht, bleek achteraf.
Gedupeerde ouders krijgen alsnog de toeslagen waar ze gewoon recht op hadden, plus nog eens 25 procent van dat bedrag als vergoeding voor materiële schade. Daarbovenop komt nog een bedrag van 500 euro per half jaar sinds het eerste besluit tot terugvordering.
Ook krijgen de ouders de invorderingskosten terug en een vergoeding voor de juridische kosten die ze in het dossier moesten maken. Als de ouders al geld hebben teruggekregen of hun ’schulden’ nog niet ingevorderd waren, wordt dat bedrag van de totale compensatie afgetrokken.
Hoeveel die compensatie in totaal gaat kosten, is nog niet duidelijk. Dat hangt volgens Donner af van het totaal aantal zaken waarin er gecompenseerd moet worden. „Maar de rekening zal fors zijn”, zei hij.
Nachtmerrie
Ouders zijn in een ’financiële nachtmerrie’ terechtgekomen, zei Donner over de ellende van de onterecht beschuldigde ouders. „Die was ook in hun persoonlijk leven ingrijpend. Ook omdat de behandeling van de bezwaren te lang duurde.” De commissie stuitte zelfs op zaken waarin het vijf jaar duurde voordat de fiscus een bezwaar afhandelde.
De compensatie moet er daarom snel komen, vindt Donner. „De ouders zijn al lang genoeg aan hun lot overgelaten. Ze kregen geen duidelijke informatie over wat er van hen werd verwacht en konden zo niet de onregelmatigheden herstellen, waardoor ze geen kans hadden.”
Vooringenomen
De commissie heeft ook gekeken naar waarom het zo fout is gegaan met de toeslagen. Volgens Donner kwam het door ’institutionele vooringenomenheid’ van het zogenoemde Combiteam Aanpak Facilitators (CAF), dat op fraudegevallen jaagde bij de fiscus.
Zij keken daarbij in het CAF 11-dossier niet zozeer naar hoe de ouders daadwerkelijk handelden, maar vanuit het vermoeden dat er fraude werd gepleegd. Daarbij werd actief gezocht naar het ontdekken van fouten van de ouders, ook al waren het maar heel kleine.
In het CAF 11-dossier gaat het om zo’n 300 ouders. Het ’overgrote deel’ daarvan komt in aanmerking voor compensatie, zei Donner. Daarnaast zijn er nog vele andere dossiers, waarin waarschijnlijk nog eens duizenden ouders gedupeerd zijn door de fiscus. Voor hen zou dezelfde compensatieregeling gebruikt kunnen worden.
Kwade wil
Volgens Donner was er geen sprake van kwade wil bij de Belastingdienst. Maar de fiscus heeft wel te makkelijk het etiket fraude geplakt op zaken die dat helemaal niet waren, omdat de fraudebestrijders daar nadrukkelijk op zoek naar waren.
Daarbij wijst Donner er ook op dat de fiscus niet goed reageerde op signalen vanuit de dienst zelf dat het allemaal wat minder zou moeten. Die signalen gingen ’verloren in ambtelijk overleg en collectieve vastberadenheid’, concludeert de oud-minister.
AD 14.11.2019 Een commissie onder leiding van oud-minister Piet Hein Donner velt een keihard oordeel over het handelen van de Belastingdienst in de toeslagaffaire. Door een ‘vooringenomen houding’ van de fiscus zijn honderden gezinnen onterecht aangemerkt als fraudeurs. Zij moeten schadevergoeding krijgen, aldus Donner.
Volgens Donner belandden 302 gezinnen in 2014 van de ene op de andere dag in een ‘financiële nachtmerrie’ doordat zij opeens honderden euro’s per maand misliepen en gedwongen werden kinderopvangtoeslag uit 2012 en 2013 terug te betalen. Tegen het ‘vastberaden’ optreden van de Belastingdienst was amper iets in te brengen: ,,Ouders kregen geen duidelijke informatie over wat er van hen werd verwacht en kregen geen kans om onregelmatigheden te herstellen, zodat zij nauwelijks aan deze zerotoleranceaanpak konden ontsnappen”, aldus de commissie.
Het gevolg was dat mensen opeens met een torenhoge toeslagschuld van soms tienduizenden euro’s werden geconfronteerd. Bij de invordering werden dwangmiddelen als de gedwongen verkoop van huizen en de inbeslagname van huizen niet geschuwd. In de tussentijd werden bezwaarschriften soms pas na jaren beantwoord.
Bulgarenfraude
De commissie stelt vast dat de gezinnen slachtoffer zijn geworden van ‘een politiek en bestuurlijk klimaat waarin fraudebestrijding vooropstond’. Het opsporingsteam dat onder de afkorting CAF op pad werd gestuurd, werd opgetuigd in de tijd dat er in politiek Den Haag veel te doen was over de ‘Bulgarenfraude’ met toeslagen. Volgens de commissie paste het CAF ‘naadloos in de tijdgeest’ waarin naast strengere regelgeving ook werd aangesloten bij de wens vanuit de politiek om fraudeplegers hard aan te pakken.
De vooringenomen houding bestond er volgens Donner uit dat de fiscus de ouders niet alleen zag, maar ook behandelde als vermoedelijke fraudeurs, ‘hoewel hun persoonlijk handelen daar geen aanleiding toe gaf’. Opvallend is dat de commissie tijdens haar onderzoek is gestuit op bewijs dat al in 2013 op ambtelijk niveau werd getwijfeld over de aanpak. Maar omdat in de politiek fraudebestrijding zoveel aandacht kreeg is, dit bericht ‘verzand’ en in de ambtelijke molen blijven hangen.
Volgens Donner moeten de gezinnen niet alleen de misgelopen of teruggevorderde toeslagen terugkrijgen, maar is ook een vergoeding voor geleden immateriële en materiële schade op zijn plaats. Volgens Donner zijn de slachtoffers te lang aan hun lot overgelaten en moeten zij snel worden gecompenseerd. Donner: ,,Tegenover de vooringenomenheid van toen verdienen ze nu het voordeel van de twijfel.”
De voorgestelde compensatieregeling gaat de overheid flink geld kosten, omdat de 302 gezinnen in de zogeheten CAF 11-zaak vermoedelijk slechts het topje van de ijsberg vormen van het aantal mensen dat door de gewraakte aanpak door de fiscus in de problemen is beland. In totaal zijn er 170 CAF-zaken geweest. ,,De rekening zal fors zijn”, aldus Donner. ,,Ik ben bang dat we het eerder over duizenden ouders hebben dan honderden”, stelt hij.
De commissie zet het onderzoek naar deze andere gevallen voort. Het rapport dat er nu ligt, is slechts een tussenstap, nadat de Raad van State in april van dit jaar oordeelde dat de stopzetting van de kinderopvangtoeslag in de CAF 11-zaak onrechtmatig was geweest. Staatssecretaris Menno Snel vroeg daarop aan de commissie om met een ‘passende oplossing’ voor deze groep mensen te komen.
Excuses
Snel bood het afgelopen jaar al tot twee keer toe excuses aan voor de gang van zaken. Volgens Donner volstaan die echter niet en is er een geldelijke compensatie nodig. Het is de verwachting dat Snel de voorgestelde regeling zal overnemen. Dat besluit wordt morgen verwacht. Ook komt er binnenkort nog een rapport uit van de Auditdienst Rijk, die het handelen van de Belastingdienst onderzoekt. Die taak was niet weggelegd voor zijn commissie, benadrukte Donner, al leek hij het voor de fiscus op te nemen, door te benadrukken dat er geen sprake is geweest van ‘kwaadwilligheid’: ,,De Belastingdienst heeft eigenlijk gedaan wat van haar werd verwacht: fraudebestrijding.”
Commissievoorzitter en oud-minister Piet Hein Donner. Beeld ANP
Trouw 14.11.2019 Een adviescommissie van oud-minister Piet Hein Donner komt met keiharde conclusies over het optreden van de Belastingdienst in een fraudeonderzoek naar kinderopvangtoeslag. Ouders hadden geen enkele kans om te ontsnappen, en hebben recht op ruimhartige compensatie.
De Belastingdienst handelde ‘vooringenomen’ bij het vermoeden dat ouders fraudeerden met kinderopvangtoeslag. Daardoor hadden ouders ‘vrijwel geen kans om aan een negatieve beoordeling te ontsnappen’, zo concludeert een adviescommissie onder leiding van Piet-Hein Donner, oud-vicepresident van de Raad van State.
De commissie onderzocht de manier waarop de Belastingdienst opereerde in een fraudeonderzoek uit 2014 bij een gastouderbureau in Eindhoven. Bij ruim 300 ouders werd onrechtmatig en zonder bewijs de kinderopvangtoeslag stopgezet, en zij moesten eerdere voorschotten en toeslagen die zij kregen in voorgaande jaren terugbetalen. Het ging om duizenden tot tienduizenden euro per gezin. Donner schrijft dat het optreden van de Belastingdienst bij ouders heeft geleid ‘tot veel stress, ongemak, problemen en financiële moeilijkheden’.
De oud-minister adviseert in het rapport ‘Omzien in verwondering’ een snelle en ruimhartige compensatie van de getroffen ouders. Staatssecretaris Menno Snel van financiën reageert vrijdag op de conclusies van Donner, maar heeft al aangekondigd dat hij het advies overneemt. De ouders moeten geld krijgen voor het bedrag dat zij ten onrechte terug moesten betalen. Ook moet er compensatie zijn van immateriële en materiële schade en kosten, bijvoorbeeld voor een advocaat, die ouders hebben gemaakt. Een onafhankelijke commissie van wijzen houdt in de gaten of de schadevergoeding door de Belastingdienst wel juist wordt afgehandeld.
Financiële nachtmerrie
De compensatie betreft niet alle ruim driehonderd ouders. Dit omdat er ook gevallen tussen zouden zitten waarin ouders wel degelijk verwijtbare fouten hebben gemaakt bij de aanvragen van toeslagen. Overigens heeft het betrokken gastouderbureau uit Eindhoven altijd volgehouden dat de ruim driehonderd ouders die de Belastingdienst in deze zaak onderzocht, nooit allemaal klant geweest kunnen zijn. In 2014, toen het fraudeonderzoek startte, had het bureau slechts 157 klanten.
De ouders, zegt Donner, werden ‘door de Belastingdienst gezien als fraudeur, zonder dat hun persoonlijke situatie werd gecontroleerd’. Dit stortte vele gezinnen in ‘een financiële nachtmerrie’. De fiscus volgde in de ogen van de commissie een ‘Kafka-redenering’, door betalingsproblemen na het stopzetten van toeslagen als bewijs van fraude te zien. Staatssecretaris Snel heeft eerder erkend dat er sprake was van ‘tunnelvisie’ bij de Belastingdienst en hij heeft excuus aangeboden voor het optreden van de organisatie waar hij de politieke verantwoordelijkheid voor draagt.
De werkwijze bij de Belastingdienst liep uit de hand, volgens Donner, door ‘een samenloop van een politiek en maatschappelijk klimaat’. Achtereenvolgende kabinetten wilden bij bezuinigingen de uitkeringen ontzien, maar hamerden wel op fraudebestrijding. “Met enige gemak werd het etiket ‘fraude’ geplakt op iets wat niet meer was dan onachtzaamheid”, stelt de commissie.
Collectieve vastberadenheid
Bij de Belastingdienst werd resoluut opgetreden. Instructies van de leiding werden steeds ‘rechtlijniger’. Vanuit de wens op zoek te gaan naar fraude werd het hele apparaat erop ingericht die fraude ook te vinden. Ambtenaren hadden geen zicht meer op het onderscheid tussen ‘goeden’ en ‘kwaden’; iedere ouder werd standaard als fraudeur behandeld. Signalen van ambtenaren dat het anders moest, al vanaf de start van de nieuwe fraudeaanpak in 2013, gingen verloren ‘in de collectieve vastberadenheid’.
De commissie Donner keek naar het fraudeonderzoek uit 2014 in Eindhoven, de zogeheten CAF 11-zaak. Dit betreft ruim driehonderd ouders. Vrijwel zeker heeft de Belastingdienst in maar liefst 170 fraudeonderzoeken gehandeld zoals in Eindhoven. In totaal zijn dus waarschijnlijk duizenden ouders gedupeerd, zei Donner tijdens de presentatie van zijn advies. In een vervolgonderzoek gaat de commissie ook die onder de loep nemen.
In dat vervolgonderzoek komt ook de vraag aan bod of er sprake is geweest van etnisch profileren door de Belastingdienst. Trouw en RTL Nieuws berichtten eerder dat verschillende gastouderbureaus constateerden dat vooral ouders met een migratieachtergrond te maken kregen met stopzettingen, en pas later ook autochtone klanten. Ook de Autoriteit Persoonsgegevens onderzoekt die zaak nog, en de commissie-Donner hoopt het oordeel van die instantie te kunnen meenemen in haar eigen eindrapport.
Lees ook:
Belastingdienst handelde jarenlang in strijd met de wet
De overheid is een machine geworden, vindt de Nationale Ombudsman Reinier van Zutphen. ‘De burger krijgt een overheid die hij niet meer kent.’
Alleen de ouders van buitenlandse afkomst waren opeens hun kindertoeslag kwijt
Hoe ging de Belastingdienst te werk bij de omstreden stopzettingen van kinderopvangtoeslagen in 2014? Daarover resten nog steeds veel vragen. Zoals waarom juist ouders van buitenlandse komaf hun toeslag kwijtraakten.
MSN 14.11.2019 Er moet snelle en ruimhartige compensatie komen voor een groep van honderden ouders die slachtoffer werden van de ontspoorde fraudejacht van de Belastingdienst. Dat adviseert de commissie-Donner, die onderzoek deed naar de toeslagaffaire die veel mensen in grote financiële problemen bracht.
Gedupeerde ouders moeten niet alleen compensatie krijgen voor geleden financiële en emotionele schade. “Minstens zo belangrijk is de erkenning dat ze onterecht als fraudeur zijn behandeld, zonder mogelijkheid om zich daartegen te verweren”, zegt de commissie-Donner. Niet alleen de teruggevorderde toeslagen voor kinderopvang moeten vergoed, ook moet er een ‘ruimhartige’ schadevergoeding komen.
Doorgeslagen zero-tolerance
Volgens de commissie zijn ouders de dupe geworden van ‘institutionele vooringenomenheid’ en een doorgeslagen ‘zero-tolerance’-beleid en een ‘blinde’ handelwijze van de Belastingdienst, die ontstond in de nasleep van de Bulgarenfraude. Er was als gevolg daarvan sprake van een ‘onbehoorlijke’ aanpak van goedwillende burgers, die ondanks interne protesten niet werd veranderd, zo staat in het rapport ‘Omzien in verwondering’.
De commissie werd ingesteld door staatssecretaris Menno Snel van Financiën na onthullingen van Trouw en RTL Nieuws. Daaruit bleek dat een gastouderbureau uit Eindhoven op basis van ‘nep-bewijs’ was bestempeld tot fraudeur. Een groep van driehonderd aangesloten ouders werd daarna keihard aangepakt. Hun bezwaren werden stelselmatig genegeerd en tienduizenden euro’s werden teruggevorderd.
In de nasleep van de Bulgarenfraude trad de Belastingdienst keihard op tegen alle mogelijke vormen van fraude. De commissie-Donner komt tot de conclusie dat deze groep mensen door de overheid onrechtvaardig is behandeld. “Het was een ‘zero tolerance’ wijze van onderzoek waarbij ouders vrijwel geen kans hadden om aan een negatieve beoordeling te ontsnappen.”
“Ouders werden vervolgens geconfronteerd met terugvordering van grote bedragen”, vervolgt de commissie. “Dit heeft tot veel stress, problemen en soms grote financiële moeilijkheden geleid.”
Excuses
Staatssecretaris Snel bood eerder al meermalen excuses aan aan gedupeerden, en zei dat het ‘ondenkbaar’ zou zijn als deze mensen geen compensatie zouden krijgen. In Den Haag wordt gezegd dat Snel het advies van Donner wil overnemen.
Morgen komt Snel naar verwachting met een officiële reactie op het advies van Donner. Ook moet hij een zeer kritische Tweede Kamer antwoord geven op hoe het zo mis heeft kunnen gaan en wie daarvoor verantwoordelijk was. De Kamer wil onder meer weten of er ‘ambtsmisdrijven’ zijn gepleegd, en wie van de ambtelijke en politieke top daarvoor verantwoordelijk was.
Naar verwachting zal de staatssecretaris morgen ook talloze documenten over de affaire vrijgeven, op basis van een verzoek op grond van de Wet openbaarheid van bestuur (Wob) van Trouw en RTL Nieuws. Het parlement vroeg meermalen naar die stukken, maar kreeg ze tot dusver niet.
De Kamer wil ook opheldering over de aanklacht van de klokkenluider van de Belastingdienst. Die stelde dat ambtenaren in het verleden opdracht kregen om in strijd met de wet burgers aan te pakken. Het is een van de eerste signalen dat het niet alleen bij de afdeling Toeslagen fout zat, maar dat de problemen spelen bij de héle Belastingdienst. Staatssecretaris Snel heeft beloofd dat hij hier een onderzoek naar instelt.
NOS 13.11.2019 De Belastingdienst kwam vanochtend, niet voor het eerst, negatief in het nieuws. Een medewerker zegt dat hij jarenlang is genegeerd bij het aankaarten van misstanden: zeker 40.000 mensen moesten geld terugbetalen, hoewel ze nog recht hadden op uitstel van betaling doordat bijvoorbeeld hun bezwaar nog behandeld moest worden. De terugvordering zou dus onterecht zijn geweest.
“Het is weer een serieuze aantijging waarin duidelijk wordt dat de Belastingdienst zich niet aan de wet houdt en dat is ernstig in een rechtsstaat”, zegt CDA-Tweede Kamerlid Pieter Omtzigt. “De Belastingdienst heeft de zwaarste rechtsmiddelen in handen, beslaglegging op al je geld en dat soort middelen, dus daar moet het je-houden-aan-de-wet centraal staan. Als een burger daar niet van uit kan gaan dan zit er rot in onze rechtsstaat.”
De Belastingdienst geeft zo zelf het verkeerde voorbeeld, vindt Omtzigt. “Heel veel burgers zeggen ‘ik kan wel bezwaar indienen, maar ik krijg nooit antwoord’. Nu komt er iemand van de Belastingdienst naar voren en die zegt, ja dat kan wel kloppen. In het geval van de kinderopvangtoeslag is massaal bezwaar ingediend en die bezwaren bleven gewoon anderhalf jaar op de plank liggen.”
“Het heeft te maken met de maatschappelijke verontwaardiging die is ontstaan na de Bulgarenfraude bijvoorbeeld”, aldus Diana van Hout, hoogleraar belastingrecht.
Ook Diana van Hout, hoogleraar formeel belastingrecht in Nijmegen en Tilburg, is geschrokken. “Als het klopt, is het heel ernstig en een vreemde gang van zaken die ik in 25 jaar nog niet eerder ben tegengekomen. De Belastingdienst lijkt hier heel hard in te zetten op handhaving, maar er is ook nog zoiets als rechtsbescherming van de burger. Het is altijd zoeken naar een balans tussen die twee.”
Maatschappelijke verontwaardiging
Toch ligt die nadruk op handhaving niet alleen aan de Belastingdienst, vindt zij. “Het heeft te maken met de maatschappelijke verontwaardiging die is ontstaan na de Bulgarenfraude bijvoorbeeld. Dat werkt door. Ook de politiek kijkt de Belastingdienst op de vingers en wil dat die strenger handhaaft. Politici mogen wat dat betreft de hand in eigen boezem steken.”
Publieke ophef speelt sowieso een grotere rol, zegt Van Hout. “Niet alleen bij toeslagen, maar ook rond heffingen voor bedrijven. Bijvoorbeeld door het schandaal rond de Panamapapers, toen bleek dat bedrijven op grote schaal belastingregels ontweken, was de verontwaardiging groot. Er wordt nu steeds kritischer gekeken naar adviseurs en advocaten die meehelpen aan het opstellen van lucratieve constructies. Dat is op zich goed, maar het lijkt wat door te slaan.”
Eerlijk behandeld
Kamerlid Omtzigt ziet dat probleem ook: “Het gaat mij erom dat de burger eerlijk behandeld wordt. Als je er als burger niet vanuit kunt gaan dat de Belastingdienst zich aan de wet houdt, waarom moet jij dat dan wel doen?”
Wat dat betreft is er een verandering gaande, zegt hoogleraar Van Hout: “Vroeger waren regels duidelijk en mocht iets wel of niet. Nu zijn er zoveel regels en tegenstrijdige regels dat zelfs belastingexperts soms de weg kwijtraken. En er worden steeds meer regels ingevoerd die veel bevoegdheden aan de Belastingdienst geven, maar de rechtsbescherming van de burger lijkt daarbij veel minder van belang. Ik denk dat we pas in het voorportaal staan van de echte problemen.”
Telegraaf 13.11.2019 Leuker kunnen ze het bij de Belastindienst niet maken, maar wel eerlijker. Een klokkenluider zegt dat misstanden bij de behandeling van burgers al jaren stelselmatig worden genegeerd. Tot op het hoogste ambtelijk niveau kreeg een medewerker die aankaartte dat in strijd met de wet werd gehandeld en rechten van burgers werden geschonden, geen gehoor.
De klokkenluider, Pierre Niessen (68), een nu gepensioneerde ex-ambtenaar, doet nu zijn verhaal tegen Trouw en RTL Nieuws. Hij legt zijn relaas ook voor aan de Tweede Kamer, hopend dat burgers alsnog hun recht krijgen en niet door de Belastingdienst worden gedupeerd. Dat doet Niessen via het overdragen van een brandbrief en een dossier met daarin vooral e-mailverkeer tussen hem, collega’s en de hoogste bazen bij de Belastingdienst.
Uit de stukken zou blijken dat de Belastingdienst bij zeker veertigduizend mensen ten onrechte geld terugvroeg, hoewel zij volgens de wet recht hadden op uitstel van betaling omdat bijvoorbeeld hun bezwaar nooit behandeld werd. Wie daar als medewerker van de fiscus iets van zei, kon volgens Niessen op weinig steun rekenen. Er zou dan ook een angstcultuur bij de Belastingdienst heersen. Bovendien zou de focus op ’targets’ binnen de organisatie leidend zijn, en niet een eerlijke behandeling van de burger.
Ook werden onterecht toeslagen voor de kinderopvang stopgezet, waarbij de ouders zonder enig bewijs aangemerkt zouden zijn als fraudeur. De kosten voor de burger liepen soms tot wel in de tienduizenden euro’s die terugbetaald moesten worden. „Voor mij is de maat vol. Ik moet wel naar buiten treden, die verplichting heb ik. Ten opzichte van de mensen die onrecht is aangedaan en tegenover mijn geweten”, aldus Niessen in het onthullende interview.
De Belastingdienst reageert dat het ’voortdurend streeft’ naar het voldoen aan de wet. Ook is er meermalen gesproken met de kritische medewerker en zijn diens ’signalen’ gemeld bij de betrokkenen. „Als een collega het niet eens is met de manier waarop zijn melding is afgehandeld, kan hij de misstand melden bij het Huis voor Klokkenluiders”, aldus een woordvoerder.
NOS 13.11.2019 Een medewerker van de Belastingdienst die tot op het hoogste ambtelijke niveau misstanden binnen de dienst probeerde aan te kaarten, zegt dat hij jarenlang is genegeerd.
Hij is nu met pensioen en heeft een brandbrief aan de Tweede Kamer geschreven, in de hoop dat hij daar wel gehoor vindt. Trouw en RTL Nieuws hebben inzage gehad in die brief en het e-mailverkeer tussen Pierre Niessen, zijn collega’s en de leiding van de Belastingdienst. De Kamerbrief is inmiddels openbaar gemaakt.
Daarin stelt hij dat de dienst aan zeker 40.000 mensen geld terugvroeg, hoewel die nog recht hadden op uitstel van betaling doordat bijvoorbeeld hun bezwaar nog behandeld moest worden. De terugvordering zou dus onterecht zijn geweest.
Niessen treedt naar buiten naar aanleiding van de affaire rond de kinderopvangtoeslag. Daarin hield de fiscus zich ook niet aan de regels, door toeslagen stop te zetten zonder bewijs dat mensen daar geen recht op hadden en gastouderbureaus te betichten van fraude. Verder maakte de dienst zich schuldig aan etnisch profileren.
Ook in deze zaak werden bezwaren niet behandeld en moesten mensen ontvangen toeslagen zonder regeling terugbetalen, waarbij het soms om grote bedragen ging. Staatssecretaris Snel heeft dat stopgezet, omdat onduidelijk is of de terugvordering rechtmatig is.
‘Signalen gedeeld’
De Belastingdienst zegt in een reactie tegen Trouw dat op basis van Niessens meldingen “signalen zijn gedeeld met de verantwoordelijke onderdelen”, maar onduidelijk is of er daadwerkelijk iets mee is gedaan.
Staatssecretaris Snel zegt dat er meerdere keren is gesproken met de klokkenluider, onder meer door de directeur, en dat naar aanleiding daarvan “de signalen zijn gedeeld”. Hij laat weten dat de Commissie Uitvoering Toeslagen morgen met een rapport komt. “Naar verwachting zal ook afhandeling van bezwaarschriftbehandeling hierin aandacht krijgen.”
Tegen muren aangelopen
De nu 68-jarige Niessen behandelde tussen 2014 en 2016 bezwaren bij de afdeling Invordering. Toen de Belastingdienst besloot om een aan 40.000 burgers verleend uitstel van betaling af te blazen kreeg hij stapels bezwaren op zijn bureau, maar zijn superieuren zouden hem hebben opgedragen die niet te erkennen.
Omdat dat tegen de wet was, zou Niessen daar niet in hebben willen meegaan, maar anderen wel, waardoor het opeisen van betalingen gewoon kon doorgaan. Niessen zegt dat dit mechanisme ook werkte in de toeslagenaffaire.
De Belastingdienst piept en kraakt al langer. NOSop3 maakte deze zomer een explainer over de problemen:
Zijn collega’s hebben Niessen afgeraden om aan de bel te trekken. Ze waren bang voor hun positie, terwijl juristen van de dienst de misstanden zouden hebben goedgepraat vanwege de grote achterstanden die moeten worden weggewerkt. Niessen zegt dat hij tot aan de hoogste baas, de directeur-generaal, geprobeerd heeft gehoor te krijgen, maar dat hij “tegen muren aanliep”.
MSN 12.11.2019 De Belastingdienst heeft interne meldingen van misstanden bij de behandeling van burgers tot op het hoogste ambtelijke niveau genegeerd. Een medewerker die jarenlang aan de bel trok omdat in strijd met de wet werd gehandeld en burgers werden gedupeerd, vond nergens gehoor.
Dit blijkt uit een brandbrief die deze klokkenluider naar de Tweede Kamer stuurde, en waarin Trouw en RTL Nieuws vooraf inzage hadden. Collega’s waarschuwden hem dat zijn strijd voor gerechtigheid zinloos was: “Je weet hoe het klokkenluiders vergaat.” Er heerste een angstcultuur bij de Belastingdienst. Medewerkers durfden de leiding niet tegen te spreken, uit vrees dat het hun loopbaan zou schaden.
Geschokt door onthullingen
Pierre Niessen (68), een nu gepensioneerde ex-ambtenaar, is geschokt door de onthullingen over de toeslagenaffaire. Toeslagen voor kinderopvang werden door de Belastingdienst onterecht stopgezet, ouders werden zonder bewijs aangemerkt als fraudeur en moesten tienduizenden euro’s terugbetalen. Daarom vertelt Niessen nu zijn verhaal.
Klokkenluider kan misstanden Belastingdienst niet langer aanzien
Pierre Niessen zag van binnenuit hoe het misging bij de Belastingdienst. Hij kaartte de misstanden aan, maar dat werd hem niet in dank afgenomen.
De klokkenluider zegt dat hij geen rust vindt, als hij zijn ervaringen niet zou aankaarten. “Voor mij is de maat vol. Ik moet wel naar buiten treden, die verplichting heb ik. Ten opzichte van de mensen die onrecht is aangedaan en tegenover mijn geweten.” Niessen hoopt dat de politiek onderzoek gaat doen en de Belastingdienst dwingt tot verantwoording en aanpassing van regels.
Onterecht hard aangepakt
Niessen handelde in de jaren 2014 tot en met 2016 bezwaren af bij de afdeling Invordering van Belastingdienst / Toeslagen. De jaren daarvoor alarmeerde hij leidinggevenden al meermalen dat bij de afhandeling van toeslagen of schulden ouders vaak onterecht hard werden aangepakt en dat de rechtsbescherming niet op orde was. Het halen van ‘targets’ was belangrijker dan een eerlijke behandeling van burgers.
De affaire die Niessen het meest dwars zit is het zonder reden intrekken van uitstel van betaling. Dit gebeurde bij 40.000 mensen, terwijl niet eens een beslissing was genomen over hun bezwaar. Daarna werd de invordering van schulden in gang gezet (en de rente daarover).
In strijd met de wet
Als burgers daartegen bezwaar maakten, deed de Belastingdienst alsof zijn neus bloedde. Het bezwaar werd aangemerkt als ‘verzoek om informatie’ en de invordering van schulden werd gewoon doorgezet, in strijd met de wet. Ook in de toeslagenaffaire werden ouders hier slachtoffer van. Bezwaren ‘vereenvoudigd’ afdoen’, heette dat intern.
Niessen: “Hier is mensen onrecht aangedaan, daar ben ik van overtuigd. Nou, als dat zo is, dan ben ik er niet meer van af te houden.” Hij kaartte de kwestie daarom aan bij collega’s, bij leidinggevenden, bij juristen van de dienst, bij een vertrouwenspersoon, bij het hoger management, en uiteindelijk bij de hoogste ambtelijke baas.
‘Onacceptabel en zeer ongepast’
Nergens vond hij gehoor: “Ik liep tegen muren aan.” Tot op de dag van vandaag heeft hij geen antwoord gekregen op de waarom-vraag. Het zit Niessen nog steeds dwars dat medewerkers van de Belastingdienst de opdracht kregen tegen de wet in te handelen: “Onacceptabel en zeer ongepast.” Niessen heeft geweigerd dit te doen.
Hij wil dat de Belastingdienst alsnog verantwoording aflegt en werkprocessen aanpast. Ook hoopt Niessen dat interne klachtprocedures tegen het licht wordt gehouden, en dat de top in de toekomst wél luistert naar eigen medewerkers. De ex-ambtenaar is gebonden aan een geheimhoudingsplicht, meldt hij in zijn brief aan de Tweede Kamer, maar hij is bereid het parlement de bewijsvoering te leveren.
Consequent afgewimpeld
Trouw en RTL Nieuws kregen inzage in zijn dossier om de feiten te kunnen controleren. Uit de documenten blijkt dat Niessen consequent werd afgewimpeld. “In de toekomst gaan we weer volgens de wet werken”, antwoordt een jurist op zijn klachten. Een ander: “Pierre, bemoei je niet met beleidszaken, houd je bezig met je eigen werkzaamheden.” Of, zoals een collega zei: “Pierre, ik vind dat je gelijk hebt, maar ik moet nog vele jaren mee.” Steeds dezelfde reactie: “Pierre, ook al heb je gelijk, dit ga je nooit winnen. Je wint het nooit van de overheid.”
Niessen is geen liefhebber van de uitdrukking ‘klokkenluider’; het woord is volgens hem besmet. Hij benadrukt dat hij intern de juiste procedures heeft gevolgd en dat hij slechts een ‘misstand’ aan de kaak stelt. Uit het dossier blijkt dat Niessen zich met zijn klachten ook wendde tot de ambtelijke top, zoals de toenmalig Directeur Toeslagen, en de hoogste baas, de Directeur-Generaal van de Belastingdienst. Ook bij hen vond hij geen gehoor.
Lak aan rechtsbescherming
CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt zegt dat hij meer signalen krijgt over een onzorgvuldige omgang met burgers. “Het lijkt erop dat een aantal leidinggevenden bij de Belastingdienst lak heeft aan de rechtsbescherming van de belastingplichtige.” Omtzigt wil snel opheldering van staatssecretaris Snel (Financiën) of topambtenaren van deze praktijken afwisten, en signalen van medewerkers ‘bewust genegeerd’ hebben.
SP-Kamerlid Renske Leijten noemt het goed dat oud-medewerkers als Niessen zich melden, omdat zo ‘steeds duidelijker wordt wat er is gebeurd’. “Het is een ontluisterend beeld, dat het vertrouwen in de overheid ernstig schaadt. De SP vindt dat dit opgelost moet worden, maar ook dat de onderste steen boven moet komen via en parlementaire enquête.”
‘Signalen gemeld’
De Belastingdienst wil in niet zeggen of de wet willens en wetens is overtreden bij het intrekken van 40.000 uitstellen van betaling. Een woordvoerder zegt dat de dienst ‘voortdurend streeft’ naar het voldoen aan regels.
Volgens de fiscus is herhaaldelijk met de klokkenluider gesproken en zijn diens ‘signalen’ gemeld bij betrokken onderdelen. “Als een collega het niet eens is met de manier waarop zijn melding is afgehandeld, kan hij de misstand melden bij het Huis voor Klokkenluiders.” De Belastingdienst verwijst verder naar het rapport van de commissie-Donner over de toeslagenaffaire, komende donderdag. “Naar verwachting zal ook de afhandeling van bezwaren hierin aandacht krijgen.”
Pierre Niessen raakte de laatste jaren bij de Belastingdienst steeds verder geïsoleerd op zijn werk. Hij kreeg een burn-out, en verliet de dienst in 2016 om met pensioen te gaan. In een afscheidsmail aan collega’s, na een dienstverband van 46 jaar, hield hij een vurig pleidooi voor ‘herbezinning’ op het ‘rechtsgevoel’ – van ambtenaren en voor burgers. “We mogen onze problemen niet afwentelen op onze klanten. De rechten van burgers moeten ten volle gewaarborgd blijven en wij moeten rekenschap afleggen.”
Open kaart spelen
Tegenwoordig woont Niessen met zijn vrouw de helft van het jaar in Nederland, de andere helft in Turkije. Hij doet voor één keer zijn verhaal, en hoopt dat hij nu wel wordt gehoord. “Het is de hoogste tijd dat open kaart wordt gespeeld. Ik kreeg een burn-out, maar de mensen die getroffen werden hadden het nog veel zwaarder. Ik hoop dat er voor hen nu een oplossing komt.”
AD 12.11.2019 Zelden wist een staatssecretaris van Financiën zijn belastingplan zo eenvoudig door de Tweede Kamer te loodsen. Toch roept de werkwijze van D66’er Menno Snel ook weerstand op.
Het zit er bijna op voor Menno Snel. Na zo’n dertig uur debat en de beantwoording van honderden schriftelijke vragen stemt de Kamer komende donderdag in met de belastingmaatregelen voor komend jaar.
Als de schijn niet bedriegt, zal het vuistdikke pakket met fiscale wetgeving zonder noemenswaardige wijzigingen worden aangenomen. Dat is een opsteker voor de staatssecretaris van Financiën, maar in de Kamer klinkt ook gemor over Snel. En niet alleen bij de oppositie.
Voor een voormalig topambtenaar – die in 2017 eerst nog even lid moest worden van D66 voordat hij als staatssecretaris kon worden beëdigd – houdt Snel zich opvallend soepel staande. Inhoudelijk komt de bewindsman dan ook immer goed voor de dag. Hij kent zijn dossiers, kent de gevoeligheden en weet hoe Den Haag werkt. Collega-bewindslieden doen graag een beroep op zijn denkkracht. Maar een raspoliticus is hij niet.
De nul houden
Dat werd de afgelopen weken goed zichtbaar, stelt Henk Nijboer, de fanatieke financieel woordvoerder van de PvdA. Nijboer werkte ooit, net als Snel, op het ministerie dat zichzelf ziet als de broedplaats voor the best and brightest van Den Haag.
De mores op Financiën zijn anders dan die in de Tweede Kamer. ,,Ambtenaren vinden dat een debat goed is gegaan wanneer een wetsvoorstel er na afloop nog steeds hetzelfde uitziet als daarvoor, wanneer de Kamer er niks aan heeft gewijzigd”, stelt Nijboer. Die mentaliteit, van koste wat kost ‘de nul’ houden, zie je terug bij Snel, meent hij.
De staatssecretaris lijkt weleens te vergeten dat hij ook politicus is, aldus Henk Nijboer, PvdA.
,,De staatssecretaris lijkt weleens te vergeten dat hij ook politicus is, en dat je de Kamer ook af en toe haar zin moet geven, tegen het advies van de ambtenaren in”, zegt Nijboer. ,,In het parlement zitten immers gekozen volksvertegenwoordigers die wat willen bereiken, we zijn geen technocraten. Wetten worden er ook gewoon beter van als je naar argumenten luistert.”
Snels voorgangers Frans Weekers en Eric Wiebes gaven vaker toe aan het parlement. Tegelijkertijd – en dat is de andere kant van de medaille – zit Snel tot dusver steviger in het zadel dan die twee VVD’ers. Weekers moest immers aftreden vanwege de Bulgarenfraude en Wiebes wist net op tijd minister te worden, anders was hem waarschijnlijk hetzelfde lot beschoren geweest nadat een reorganisatie onder zijn leiding dramatisch uitpakte.
Hij staat de stal schoon te vegen. Dat is ontzettend nodig, aldus Steven van Weyenberg, D66.
De rust die Snel heeft gebracht, juist doordat hij het ministerie al zo goed kende, is een weldaad gebleken, vindt Kamerlid – en partijgenoot – Steven van Weyenberg. ,,De erfenis die er lag wens je niemand toe. Hij staat de stal schoon te vegen.
Dat hij soms scherp ‘nee’ zegt, omdat de Belastingdienst het niet aankan, vinden politici niet altijd leuk. Maar het is wel ontzettend nodig. We hebben in het verleden te veel staatssecretarissen gehad die gewoon uitvoerden wat de Kamer vroeg. Daar plukken we nu de wrange vruchten van.”
Frustratie
Toch klinkt ook binnen de coalitie frustratie. Zo lanceerde Snel – tegen de verwachting in – een plan voor een nieuwe, ‘eerlijker’ spaartaks. Maar de invoering daarvan laat nog ruim twee jaar op zich wachten, ook al stelt de Orde van Belastingadviseurs dat de staatssecretaris echt meer vaart kan maken. Een oproep van regeringspartijen VVD en CDA om een ‘ultieme poging’ te wagen de vermogensrendementsheffing een jaar eerder te wijzigen is door Snel echter terzijde geschoven.
Nog groter is de frustratie over het handelen van de staatssecretaris in de toeslagaffaire, waarbij honderden gezinnen – en mogelijk nog veel meer – in grote financiële problemen kwamen omdat de Belastingdienst op onrechtmatige wijze de kinderopvangtoeslag stopzette en terugvorderde.
Nadat de fiscus al terecht was gewezen door de Nationale Ombudsman, de Kinderombudsman, de Hoge Raad én de Raad van State moest de Tweede Kamer grote druk uitoefenen om Snel ertoe te bewegen de Belastingdienst gedupeerde ouders tegemoet te komen.
,,In de tussentijd ontsloeg de Belastingdienst wel bijna een klokkenluider die de misstanden aan het licht had gebracht, terwijl de ambtenaren die de fout in gingen ongestraft zijn gebleven”, stelt CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt, die zich al in 2017 vastbeet in de zaak. ,,Dan geef je het verkeerde signaal af en corrumpeer je de Belastingdienst”, wierp hij Snel al eerder voor de voeten.
Uiteindelijk besloot Snel pas dit jaar, nadat hij opnieuw excuses had gemaakt, de lopende invorderingen stop te zetten. In een toelichting zei hij dat hij eerder ‘nog niet zo diep’ op de hoogte van de zaak was. Snel zei voor de zomer dat een tegemoetkoming voor gedupeerden ‘een logische uitkomt is’ maar hij wacht op het rapport van een commissie onder leiding van Piet-Hein Donner. Dit advies had er al moeten zijn maar de deadline werd steeds opgeschoven. Komende donderdag is het eindelijk zover.
Bubbel
SP-Kamerlid Renske Leijten vindt dat Snel veel eerder en doortastender had moeten optreden. De staatssecretaris bleef volgens haar te lang afgaan op ambtenaren van de Belastingdienst, die bleven volhouden dat er niks onoorbaars was gebeurd.
,,Terwijl de dringende signalen vanuit de samenleving zich bleven opstapelen.” Volgens Leijten is Snel veel te lang in zijn bubbel blijven zitten. Zij twijfelt of de D66’er de aangewezen man is om schoon schip te maken bij de fiscus. ,,Daar durf ik mijn hand niet voor in het vuur te steken.”
MSN 11.11.2019 De problemen die mensen ondervinden met toeslagen zijn nauwelijks op te lossen zonder het belastingstelsel drastisch te veranderen. Dat concludeert een werkgroep van ambtenaren die deze moeilijkheden onderzochten.
Huishoudens raken de laatste jaren vaker in financiële problemen doordat ze te veel toeslag hebben ontvangen en die moeten terugbetalen. „Dat is buitengewoon pijnlijk voor een stelsel dat juist is bedoeld om huishoudens financieel te ondersteunen,” schrijft de door het kabinet ingestelde onafhankelijke werkgroep.
Toeslagen zijn een steeds belangrijker middel geworden om huishoudens tegemoet te komen in de kosten voor huur, zorg en kinderen. Hoe lager het inkomen, des te hoger de toeslag. Omdat mensen de toeslagen als maandelijks voorschot van de Belastingdienst ontvangen, kan dat tot financiële problemen leiden.
Wie achteraf te veel geld kreeg, moet geld terugbetalen. „Burgers met de laagste inkomens krijgen de hoogste toeslagen en kunnen te maken krijgen met de relatief hoogste terugvorderingen, terwijl juist zij de minste financiële buffers hebben”, schrijven de ambtenaren.
Het kabinet komt nog niet met een reactie. Dat willen ze pas doen na een tweede onderzoek van dezelfde werkgroep van ambtenaren van Financiën, Sociale Zaken, Volksgezondheid en Binnenlandse Zaken. Daarin staat de vraag centraal: moet het helemaal anders?
Staatssecretaris Menno Snel (Financiën, D66) kampt met een slepend dossier rond kinderopvangtoeslag die bij gezinnen ten onrechte werd stopgezet. Een commissie onder leiding van oud-minister Piet Hein Donner onderzoekt de zaak en kan elk moment met zijn conclusies komen.
Onregelmatige inkomens
Eerder trok de Raad van State vergelijkbare conclusies. Juist onder mensen met lage inkomens nam het aandeel flexwerkers de afgelopen vijftien jaar fors toe. Zij hebben onregelmatige inkomens.In 2016 moesten huishoudens 2,3 miljoen keer toeslag terugbetalen, in totaal 1 miljard euro. Via toeslagen keert de Belastingdienst 12,8 miljard euro per jaar uit, in 7,5 miljoen toeslagen aan 5 miljoen huishoudens.
De werkgroep: „Het stelsel van toeslagen voegt onzekerheid toe aan de veelal toch al ingewikkelde (financiële) situatie van deze groep huishoudens. ”
Het overgrote deel van de terugbetaalde toeslagbedragen ligt onder 500 euro: 72 procent. Dat levert voor de meeste mensen geen problemen op. Terugbetalen kan via een jarenlange betalingsregeling. Maar bij huishoudens met vier toeslagen die achteraf moesten terugbetalen, was het gemiddelde bedrag 2.511 euro. Mensen die vanuit een uitkering aan het werk gaan, zien hun recht op toeslagen snel verminderen en moeten vaak terugbetalen. „Juist zij hebben vaak geen buffer om dit op te vangen.”
Kleine verbeteringen
De oplossingen die de ambtenaren onderzochten, hebben allemaal nadelen ten opzichte van de huidige situatie. De toeslagen worden bijvoorbeeld lager, wat problemen voor de laagste inkomens kan veroorzaken. Of ze worden op basis van al bekende, ‘oude’ inkomens uitgekeerd, terwijl de situatie alweer heel anders kan zijn.
Volgens de ambtenaren zijn wel kleine verbeteringen mogelijk binnen het huidige stelsel. De ambtelijke werkgroep beveelt ze „ten zeerste aan” omdat ze bijdragen aan „een hoognodige vereenvoudiging van het toeslagenstelsel”. Maar ze „zijn onvoldoende om de volledige problematiek” op te lossen.
Want de aannames achter het toeslagenstelsel kloppen niet, volgens de werkgroep. „Het toeslagenstelsel gaat uit van voorspelbaarheid, hetgeen zich lastig verdraagt met de toenemende flexibilisering van arbeid en samenlevingsvormen.” Ook gaat het stelsel uit van burgers die het stelsel snappen en zelf actief voorkomen dat ze te veel toeslag ontvangen. Maar bij veel mensen is dat soort „doenvermogen” beperkt.
Het stelsel is complex door de politieke keuzes die in 2005 bij de opzet ervan werden gemaakt. De toeslagen moesten snel, en heel precies afgesteld op het individuele huishouden worden uitgekeerd, in de vorm van een voorschot. Later kwam daar de eis bij aan de Belastingdienst om fraude met toeslagen te voorkomen.
In de loop van de jaren is het toeslagenstelsel ingewikkelder geworden. Zo wilden kabinetten in de aanloop naar Prinsjesdag heel gericht de koopkracht van groepen mensen (ouderen, minima, middeninkomens) proberen te verbeteren door elk jaar weer te morrelen aan de toeslagen. Die complexiteit is een probleem op zich, want de burger is volledig verantwoordelijk voor het aanleveren van juiste, actuele informatie over zijn leefsituatie. Een fout is snel gemaakt, schrijven de ambtenaren.
Vangnetregeling
De ambtelijke werkgroep onderzocht allerlei vaak geopperde oplossingen. Zoals: maak van de toeslagen geen voorschot meer, maar een tegemoetkoming achteraf. Dat lost volgens de ambtenaren weinig op: de kans is groot dat mensen dan geen geld krijgen op het moment dat ze het nodig hebben. Dat kan worden opgelost met een vangnetregeling die wel direct uitkeert als mensen weinig inkomen hebben, maar dan gelden dezelfde nadelen als bij de toeslagen nu.
De snelle oplossingen die de werkgroep aanbeveelt, maken de toeslagen wat eenvoudiger en de uitkering ervan wat minder streng. Zo moet de Belastingdienst actiever burgers attenderen op mogelijke problemen.
De Belastingdienst zou te veel betaalde toeslagen ‘proportioneel’ moeten terugvorderen: dus niet de toeslag voor het hele jaar als er maar één maand geen recht op was. Ook zou de Belastingdienst ‘een discretionaire bevoegdheid’ moeten krijgen om bij schrijnende gevallen de terugvordering kwijt te schelden. Verder adviseren de ambtenaren de verantwoordelijkheid voor levering van juiste, actuele informatie minder bij de burger te leggen.
NOS 11.11.2019 Er is veel mis met het huidige stelsel van toeslagen die mensen via de Belastingdienst krijgen. Vaak krijgen ze meer dan waar ze recht op hebben, en dan moeten ze achteraf geld terugbetalen. En daardoor kunnen ze in financiële problemen komen. Elk jaar leidt dat tot 300.000 dwanginvorderingen.
“Dat is uiterst pijnlijk voor voor een stelsel dat juist is bedoeld om huishoudens financieel te ondersteunen”, concludeert een groep ambtenaren. Die onderzoekt in opdracht van het kabinet hoe het stelsel verbeterd kan worden. Huishoudens die afhankelijk zijn van toeslagen, zijn juist extra kwetsbaar.
In Nederland ontvangen 5 miljoen huishoudens een toeslag van de Belastingdienst, zoals zorgtoeslag, huurtoeslag of kinderopvangtoeslag. Jaarlijks gaat het in totaal om 12,8 miljard euro, dat is per huishouden 2000 tot 2500 euro.
In 2016 bleken 2,3 miljoen toeslagen verkeerd berekend en moesten huishoudens bij elkaar 1 miljard euro terugbetalen. Jaarlijks legt de Belastingdienst ongeveer 300.000 dwanginvorderingen op omdat mensen niet terugbetalen. Ze lopen dan het risico dat er beslag wordt gelegd op hun loon of bezittingen.
De ambtenaren noemen het stelsel uiterst complex. Mensen krijgen een voorschot op basis van een schatting, maar die blijkt vaak onjuist omdat de persoonlijke situatie van huishoudens moeilijk te voorspellen is. Die persoonlijke situatie kan tegenwoordig snel veranderen als mensen scheiden of verhuizen. Dat minder mensen in vaste dienst werken, maakt het alleen maar lastiger.
In de meeste gevallen begrijpen mensen wel dat ze moeten terugbetalen, maar ze ervaren het vaak wel als een “boete” van de Belastingdienst, concluderen de onderzoekers.
Kinderopvangtoeslag
De problemen met toeslagen zijn actueel. Staatssecretaris Snel besloot vorige week nog dat de invorderingen bij 8500 huishoudens stopgezet wordt, omdat niet duidelijk is of deze mensen met opzet te veel toeslag aanvroegen. De Belastingdienst ligt ook onder vuur vanwege de manier waarop ouders zijn behandeld die te veel kinderopvangtoeslag zouden hebben gekregen.
Vandaag protesteerden nog tientallen ouders bij het kantoor van de Belastingdienst in Rotterdam:
‘Uit mijn huis gezet omdat de schulden zo hoog opliepen’
In het rapport van de ambtelijk werkgroep, dat Snel naar de Tweede Kamer heeft gestuurd, staan vijf mogelijke oplossingen voor het falende stelsel, zoals een variant waarbij de overheid huishoudens actiever helpt om terugvorderingen te voorkomen. Ook de mogelijkheid om de toeslag niet meer als voorschot uit te keren, maar achteraf, is onderzocht.
Grondige heroverweging nodig
Maar geen van die oplossingen biedt soelaas voor alle problemen, zeggen de ambtenaren. Ze pleiten voor een “grondige heroverweging” van de keuzes die tot het huidige stelsel hebben geleid. Binnen het huidige stelsel is de oplossing niet te vinden.
De werkgroep komt begin volgend jaar met een vervolgonderzoek, waarin gekeken wordt hoe het toeslagensysteem op de schop kan en hoe huishoudens op een andere manier dan via de fiscus ondersteund kunnen worden.
Morgen praat de Tweede Kamer over het belastingplan voor volgend jaar. Het CDA wil het rapport van de ambtenaren daar ook aan de orde stellen.
Telegraaf 11.11.2019 Het stelsel van toeslagen is zo moeilijk, dat het de financiële situatie van mensen juist onzekerder maakt. Maar een kant-en-klare oplossing op de korte termijn is er niet.
Dat blijkt uit een onderzoek naar toeslagen dat maandag naar de Tweede Kamer is gestuurd. Dat onderzoek oordeelt hard over de manier waarop de overheid de toeslagen heeft ingericht. Die past niet bij de aard van mensen, die niet uit zichzelf in actie komen om de toeslagen waar ze recht op hebben ook daadwerkelijk aan te vragen.
Daarnaast gaat het vaak fout met teveel ontvangen toeslagen die terugbetaald moeten worden. Dat „kan tot financiële problemen leiden of deze verergeren”, staat in het onderzoek. „Dat is buitengewoon pijnlijk voor een stelsel dat juist is bedoeld om huishoudens financieel te ondersteunen.”
Het leidt ertoe dat de overheid bij één op de drie huishoudens in Nederland met een schuld zelf een van de schuldeisers is. Bij ongeveer 300.000 gevallen mondt zo’n terugbetaling uit in een dwangvordering, omdat er niet of niet snel genoeg afgerekend wordt.
Volgens de onderzoekers moet de overheid meer zekerheid en eenvoud in gaan bouwen bij de toeslagen. Maar het gaat moeilijk worden om daar op de korte termijn wat aan te doen. Het probleem is namelijk dat er voor elke oplossing een ’prijs’ moet worden betaald. „Dat leidt tot de conclusie dat er geen variant is die enkel voordelen heeft ten opzichte van het huidige stelsel.”
Er komt nog een vervolg op het onderzoek, waarin wordt gekeken naar oplossingen voor de lange termijn.
Telegraaf 11.11.2019 De Belastingdienst gaat de dossiers van ouders die in de knel zijn gekomen met de kinderopvangtoeslag naar hen opsturen. Dat kregen de ouders voor elkaar na een actie bij het Rotterdamse kantoor van de fiscus maandagochtend.
Een groep van 35 ouders stond voor de deur bij de Belastingdienst. Zij eisten hun dossier op, omdat ze inzage willen in hun zaak. Daar kon de fiscus niet meteen aan voldoen, maar de ouders krijgen hun dossiers uiteindelijk wel.
„Ze hebben hun adresgegevens achter kunnen laten en we gaan hun dossiers thuis opsturen”, laat een woordvoerder van de fiscus weten. „Hoe lang dat duurt, scheelt per persoon. In het uiterste geval kan het een maand duren, maar het kan ook eerder al zijn.”
De actie was opgezet door SP-Kamerlid Leijten. Die partij heeft een zwartboek gemaakt met allerlei zaken van ouders wiens kinderopvangtoeslag stil werd gezet. Het waren ouders uit dat zwartboek die zich in Rotterdam meldden.
Ⓒ Renske Leijten
De Belastingdienst ligt onder druk doordat er veel fout is gegaan met ouders die ten onrechte hun kinderopvangtoeslag is afgenomen. Vorige week besloot staatssecretaris Snel daarom om alle invorderingen te stoppen bij ouders die hun toeslag wegens opzet of grove schuld moesten terugbetalen.
NOS 09.11.2019 De fiscus stopt voorlopig met het terugvorderen van toeslagen van zeker 8500 mensen. Zij hebben samen nog een openstaande schuld van 160 miljoen euro bij de belastingdienst, schrijft staatssecretaris Menno Snel aan de Kamer. Gemiddeld komt dat neer op bijna 19.000 euro per gezin.
Volgens de fiscus hebben deze mensen opzettelijk te veel toeslagen aangevraagd. De Belastingdienst had daarom dwanginvorderingen in gang gezet, waarbij salarissen en auto’s in beslag kunnen worden genomen.
Nu zegt de staatssecretaris dat eerst moet worden onderzocht of het terecht is dat sommigen zijn verdacht van fraude met toeslagen. “In afwachting hiervan heb ik toegezegd de pauzeknop te hanteren”, staat in de Kamerbrief. De Tweede Kamer had hier al op aangedrongen bij de staatssecretaris.
Jarenlang in problemen
Honderden gezinnen zaten jarenlang in de problemen omdat mogelijk ten onrechte kinderopvangtoeslagen door de fiscus waren stopgezet. Staatssecretaris Snel heeft gezegd dat hij niet kan uitsluiten dat er fouten zijn gemaakt door het team dat de belastingfraude moest opsporen.
Volgens Trouw en RTL Nieuws deed het zogenoemde CAF-team er alles aan om beschuldigingen van fraude hard te maken. Er werd vooral gekeken naar ouders die mogelijk onterecht toeslagen voor kinderopvang zouden hebben ontvangen. In vrijwel alle gevallen ging het om ouders met een tweede nationaliteit, zoals de Turkse of Marokkaanse, meldde RTL Nieuws in mei. De Belastingdienst bleek die nationaliteiten ook te registeren, wat verboden is.
MSN 08.11.2019 De Belastingdienst stopt tot nader order met het terugvorderen van de toeslagen van zo’n 8.500 mensen, ter waarde van 160 miljoen euro. Dat heeft staatssecretaris Menno Snel (Financiën, D66) vrijdag in een brief aan de Tweede Kamer geschreven. Het gaat om teveel betaalde toeslagen waarvan de fiscus vond dat de ontvangers daar schuld aan hadden. Of ze dat wel hadden, staat hevig ter discussie.
In Rotterdam zijn tientallen kwetsbare gezinnen de dupe geworden van fraude bij twee kinderopvangorganisaties.
Snel gaat zijn beleid ten aanzien van het terugvorderen heroverwegen. Uit onderzoek van Trouw en RTL Nieuws bleek de voorbije maanden namelijk dat dit jarenlang vaak zonder sluitend bewijs gebeurde, met grote financiële gevolgen voor betrokkenen. Bij gedwongen vorderingen werd bijvoorbeeld beslag op lonen gelegd en zijn auto’s verkocht als onderpand. Snel beloof
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/6b1449a8-2334-11ea-84ad-0255c322e81b.jpg)
Chris Stoffer @chris_stoffer
Carla Dik-Faber @carladikfaber
ForumvoorDemocratie @fvdemocratie
Auteur
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/c9c95d52-231c-11ea-9525-02d1dbdc35d1.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/c9eb81c0-231c-11ea-9525-02d1dbdc35d1.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/46846edc-230d-11ea-b29c-02c309bc01c1.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/2d11320a-20d8-11ea-a409-0255c322e81b.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/f7b3e978-d392-11e9-baff-02d2fb1aa1d7.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/5a7fd33e-c4eb-11e9-b0f3-0218eaf05005.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/72505074-c4d7-11e9-86e9-02d2fb1aa1d7.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/eb94fc12-99aa-11e9-b492-0217670beecd.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/9cfae18a-98cd-11e9-8689-02c309bc01c1.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/9dd2a62e-98cd-11e9-8689-02c309bc01c1.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/9a2d7054-9755-11e9-91d6-02c309bc01c1.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/454dc79a-9756-11e9-b492-0217670beecd.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/b820aef0-9746-11e9-958f-0217670beecd.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/578f49e4-91d7-11e9-982e-0255c322e81b.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/4a2e4018-28ab-11eb-8e96-02d2fb1aa1d7.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/6c2fd87a-28ab-11eb-968d-02d2fb1aa1d7.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/6cdea81e-28ab-11eb-968d-02d2fb1aa1d7.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/6d82b2d8-28ab-11eb-968d-02d2fb1aa1d7.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/abfb3716-f4d5-11e9-959d-02d2fb1aa1d7.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/1f9a5a54-9503-11e9-a7a2-02d1dbdc35d1.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/dd00972c-a8bb-11e9-8fa4-0217670beecd.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/0df5a68a-a7e3-11e9-81c2-0218eaf05005.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/c08ff028-a73b-11e9-b5ae-02d1dbdc35d1.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/aa964bdc-a71d-11e9-81c2-0218eaf05005.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/493767be-9830-11e9-b492-0217670beecd.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/345fbaaa-95e0-11e9-bdd7-02c309bc01c1.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/d3f0daa8-9393-11e9-bdd7-02c309bc01c1.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/9ac8944e-9340-11e9-a222-02d1dbdc35d1.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/9c978352-9340-11e9-a222-02d1dbdc35d1.jpg)
Sergej Doebinski
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/f9a06162-927e-11e9-a65a-0218eaf05005.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/c45b2778-92a4-11e9-b461-0255c322e81b.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/99142322-92a3-11e9-98ed-02d2fb1aa1d7.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/9ed39c14-92b4-11e9-a65a-0218eaf05005.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/42f2666e-9296-11e9-894e-02d2fb1aa1d7.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/2eeae8ca-ba93-11e8-aa1f-adb37984b824.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/6216a0a0-9296-11e9-982e-0255c322e81b.jpg)
JIT MH17
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/d0476f04-928d-11e9-9975-0255c322e81b.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/4652f512-928c-11e9-be56-02c309bc01c1.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/dbc39b66-9263-11e9-a955-0255c322e81b.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/7b38df1a-91c6-11e9-9c25-0218eaf05005.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/17591f10-8ecd-11e9-983a-02d2fb1aa1d7.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/1822886e-8ecd-11e9-983a-02d2fb1aa1d7.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/10f597a2-8ed2-11e9-a042-02d1dbdc35d1.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/6a896294-8ed2-11e9-b6fa-0218eaf05005.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/924332c0-06fe-11ea-be08-0217670beecd.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/5cba9ea0-05e5-11ea-bb84-0218eaf05005.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/9f634f82-04b8-11ea-976e-0255c322e81b.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/3bec934a-0482-11ea-99dd-02d1dbdc35d1.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/3c020b9e-0482-11ea-99dd-02d1dbdc35d1.jpg)
